^C* -Ji**
V
.|aAs
K
k
• . j
^3-
I
•**5^r»
P*
A
■
**y
■
i
w
i
r
%
i\
74- *
^trf ej'Z£;/z -sfOA
BIBLIOByM
SACRORVM
CVMGLOSSAORDINARIA
I A M AN T E QT I D E M
A STRABO FVLGENSI COLLECTA"
NVNCAVTEM
NOVIS, CVM GRAECORVM, TVM LATINORVM PATRVM
EXPOSITIONIBVS LOCVPLETATA:
Annotatis etiam ijs.quae confufeanteacitabaritur, locis:
Et PoftillaNicoIai Lvrani : Additionibus Pauli Burgenfis ad ipfiun Lyranum :
acadeafdem Matthia: ToringiReplicis,-
Per Fratrem Francifcum Feuardentium Ordinit Minorum , loannem T)adrt,umj
(f lacobumCuillj, DoftoresT heologos Parifienfes;
TOMVS QVINTVS-
Hacfanequidem Veneta editione a quam plurimarum didionum mcndis expurgarus,
muitis quoque verbis,& vcrfibus alias prartermilTis fuppletus.
••
du^ai
VENETIIS,
M D C 1 I I
•1 £
/
• •
Llbrorum qulQuinto Tomocondnentur.Authorumquc,
qui in fingulos cltantur,feries.
T O M O QJT INTO HABENTVR
QuatuorEuangelia, & In haec adferuntur.
A
Albinus.
Ambrofius}
Arnobius.
Arhanafius.
Auiiufhnus.
' °*:B '
Bjfilius.
Beda.
Bernardus.
C
Chromatius-
Chryfoltomus:
Clemcns Romanus.
Clcmens Alcxandrinus.
Cyprunus.
Cyrillus Hierofolimitan*
Cyrillus Alcxandrinus.
D
Damafcenus. *
Dionyfius Arcopagita.
E
Epiphanius.
Euagrius.
Eufebius EmifTenus.
Eufebius Caefaricnfis •
Fulgentius.
G
Grcgorius Magnus.
Gregorius Theologus.
Gregorius Nazianzcnus.
Gregorius Niflenus.
H
Hieronymus.
Hilarius.
Hugo Vi&orinus.
I
Ignatius.
InnocentiusPapa.
Iren.-eus.
Ifichius.
Ifidorus.1
Iuftinus Martyr.
JL#
La&antius Firmianus.
Leo Magnus.
O
Occumcnius.
Origencs.
P
Pafchafius
Pctrus Chryfblogus
Philo Iudeus
R
Rabanns
. Remigius
Ruffinus Aquileienfls
Rupcrtus
T
Tertullianusj
Theodoretus
V
Vi&or Antiochenus
Vinccmius Lirincnfis.
5
prafatio Nico/aide Lyra ordinis minorum
in quatuor euangelifias .
TO "atuorfarfeivni, E^recb.x. Secundum quod fcri
3*1 bitbeatusGrcgonus fuperEicch. prima parte
Hom.j.Quia pcr faciem vnuf(]uifq;cognofcif,
rcaeperrj.cie notitja defignatur: Lex aut feu
doftnna euangelica Jicet fit vna.quia ab vnige-
nito filio Dci data & ad vnu fine ordinata,vt yi
debitur inferius.- tfi quadruplici notitia cxccllit
omnem aliarp legem datam humanam & diui-
nam,& idco bene de ipfi dicitur . Quatuor facies vni.
Con^itione? Ad cuius euid;nt:a aduerccndQ, quod cuiuflibct lcgis couenien-
lS*qHatuon tCr C1'nt-Trunt q"""01' cond.iioncs.Legis.n.proprium eft yitia extir-r
' pirc- Moresfeuadlus horoinumorclmare.induccreadfelicitateni,
acpl.inc & luciuetradcre verirarcm. In hisautcmquatudrcQnditio
nibus lex feu doftrina euangelica exccllit omnem aliam legcm diui
na;n & humanam, vtpatebk difcurrendo pcrfingula.
^mSSile Pr,!na 'Situr cwditio leg.s eft, q> det vitia ext.rpare. Ad hoc.n.le
c^fxcciliri Scs funtdatar, vt quos priuata caftigatiocohibere non potuit, meti|
»rjw i cddicio penarum que legibus infltguntur,a malcficijs retrahanrur. Propter
[.cx huuuru quoddicitApoit.i.adTim.i.b.Ie^;«y?ono«c//p0yJfl7)|j.^jni^ji ^
defcAiua eit. tton fuk4itis,& imp»s,& peccatonbus fcrferatis & cotfaminatis.patri.
cidis&matricidis,homicidis & fornicariy, m,;fcnhrum concubitonbw,
pUgiariis , mendacibus & periuris : & li quid aliud fanat doclrini ad-
uerfatur.In hac aut cxtirpatipne vitiorum lex huroana inucnitur dc-
B f-ctiua,quia non potefl prohiberc oia mala. Cuius ratio cft, quia lex
coicaci proponiturobferuaod^. h\ coitatc aijt pauci inucniuotur vir
tuoii & pcrfcifti Sc plurcs impcrfe£ti & defecluoiicV ldeo licut pue-
ris aliqii pcrmittuncur quar non permittcrentur viris perfect;s,ita in
ke;>bus quar coitati fcrujnds impomintur,<iliqua mala roinora pcr-
miuuntur wr maiora 'ruitcntur . Sicut lex cimlis meretrices in tiuita-
tibus permittit,nc rcfpubhc.i pp w-perfeft onem mulcitudtnis que.
cafticatcobferuarenonp6r,dilTcnlionibusqua:pr> libjdinem infur-
gercnt,conturbcrijr.v.uie dic.t Aug. in iibro de ordine : Aufer mc-
retnccs aciuitai !>;is& oiatonturbabislibidinibus.Veruntnilta ma
laquar bono modoauieric non poteft , relmquitdiuino m liciopu-
kcTefmi^c^ mcnd;».VndcdiciC Aug. i. dcliberoarb.tio t Lexiflaquar regcnd;$
' ciuicattbusfertur, multa conced.tatq; impunita relinquir,que pcr
dminam prouident;am viudicantur.Simiiiter lex Molaica dminitus
data aliqua mala permitur , ficut permiiit darclibelium rc pud.i. vt
bf Dcut.;4. nc viri vxores interficcrenr. Et tradcrc ad vfura exrra-
neisme fratres proprios grauarent, vt hr Deut.24. Cu^ ratio fuit,
quia lex llla fuit data populorudi durar ccruicis & lmpcifcclo. ideo
fuisl eis permiira aliqua mala minora, v t cuitcniur maiora. Proncer
quod Saluator Mar. 1 o.a.dicit ludaris dc permiilionc libclli repudi j.
^.ddurittam cordit viflri ptrmiftt rcbis Mvjfes dinuture vxores ve/tras
S c igitur patet , cv, tam lex humana quam Mofaica pcrmirtit aliqua,
roala, & fic quantum ad hoc eit impeifecla . Sed lex cuangclica nul-
lum milum perroittir tanquam pcrfeclifiima, fed rmnia excludit 6c
punienda prxdicit.propterquod legiflatoreuangclicus lcfus Chrir
Itus dicif Mat.i i.c.Dic 0 auttm vths cp dt omnt va bo ottofo <fuod locuti
fnerint bominff fupcr Urrcm nddentratiotnmin dieiudicii. fidcomni
£ vcrbo ociofo,rouko magis dc nociuo.Et ii dc verbo,multo magis dc
- fafto. & fic pacer primum videlicet cp lcx euangelica prarcedit umne
iuio. aC°*" a'«m lcgem in extirpationc malorum . Sccundoad legempertinet
mores feu aclus humanos ad bonti ordmare . vrde dicit philofophus
l.Ethi.fntcntiocuiuflibetlegiflatoriseitciuesfaccrcbonos. Inhoc
quoquc inueniturlex humana dcfcdiua.quia homo non potcft de
fecretis cordium i»dicarc,& ldeo non poteit Icx huroana nifi dc acti,
o busextenoribusordinarc.vndcdicitur i.Rcg. \6.b.Homo*idetect
ihcbatm31.fi 1'"* P«trnt, Dtus auttmintuctur cor. & idcoadlegcm diuinam folatq
on snimum pertinet actus intcriores ordmare . Scd & lexMofaitainueniturin,
npliciwrin- hoc dcfcaiua . propter quod dicitur a doaonbusantiquis quod lex
v ctus prohibcbat manum,non animum,vt habctur in glof.fuper epi
flola ad Phil. 3 .c.CcUod dupliciter intelligi pyt«it. Vno modo erro-
ree,& fic intclligebant doaores iudaroru,dicentcs voluntatem ma-
lam no eiTc peccatum nifi aliquo modo exca.t m atfum, vt patct per
lofephum. 1 3. lib.antiquitatum . Et quando arguebatur contra eos,
quia fcriptum eft Exod. 2o.c. Non concupifces vxorcm proximi tui.
Rcfpondebant, flc, oj hocprarceptonon prohibeturconcupifcenti>
intcnor, fcd manifcftatioextcrior q.d. T^on comupifces. id eft, figna
concupifcent.a: nonfacies, vtaraplexus&ofcula velconfiroil.a.Scd
hocman.fefte patet falfum, qu.a aftus cxtcrior non habct mal.tiam
vel bonicatem mqralcm , nifi inquantum procedit ab aftu interiori,
qyia peccatum intantum cft voluntanum quod ii non fit voluntanu,
«on eft peccatum. Aliomodo mtelligitur prxdiclum verbum. fcih-
cet quod lex vetus prohibebat manum non animum,fanc & bcne vi-
delicctquod lexvetusin paucisprohibebat animum feu concupi-
fcentiaraintenorem, videlicetin vitio moec|iix & auaritias tantum.
Etadhiiciicctprohibcrct lailliiconcupifccntia, nontaincn cranf-
PraEfacio
greflonbus infligcbat^Iiquam pcrnam. &idcointalibusinuenitur D
imperfeaa Lcx autcm e uaugclica tanquam perfeaiffimagencrali-
tcrprohibet concupifcentiam malam ,k&concupifcentibus indicit
pocnaminfligendam. propterquodSaluator Macth. y. capit.dicit:
Uudiflis quia diclnm efl anticjms : T^on occides . qui autcm occidtrh reus
erit iudicio.E^o autrm dico vobfr, quia omnis qui irafciturfratrifuo reus
eritiuiicio. & eodjE modo dicic in alijs prarceptis. Ex quo patct qu<>d
lex euagelica non folii ordinat aausextcriorc$ fcd gencraliteractus
£cintcriores,&iicpatet fecundum.Tcrtiodicoquod.idicgem pciti Terdacon
pct ad fehcicacem homincs induccre . Vcruinamen lex humana non dltl°-
inducit njfi ad f^licicatcm pohticam qua: eft tranqmllus & pacificus
ftatus ctuitatis in vita ifta mortali.Homo autem fecundum intelleau
qui eft pars principalior hominis,immortal|S cit, vt dicirur. to.Ethi.
& ideo oportct ali^m fijlicitatem cxtra yicam iftam affi^iiarc. Ad h5c
autcm lcx diuina oniinat quod non poteft ficere lex humana . Per
hoccnim necclfitas facr.c doarinneab omnibus doaoribusaffigna-
tur , quia homo ad quandam beatitudinem fupcr n3turalcm ordina-
tur: adqpam per legem fibi diu nitusrcuclatam dingitur. Verun-
tamen & m hodcx Mofaica inuenitur detl-aitu quia bcatitudo fu
I)crnatura|isn»n habeturnifipergratiam, fecundumqtioddicitur
iom.d.d. Gratia Dci vitastcma. Hanc autem gratiam lex Mofaica
non dabar, fed tantum ad iplam difponebat. propcer hoc dicitur ad
Hcbr.7.C. 1\ hiLnim adperfiftum adduxit iex. Sed hanc pcrfeaione
aChnfto dandamexpcaabacfecundumquod fcribitur loan.i.b.
L -X p, r flteyfsn duta e[t,gratia & veritas perlefum Cbrijl«,r. fafia eft.
propter quod S-iIuator m pnncipioeuangelicae Iegis dicit Matj.a. p
Tentti nuam agite , approphquab.t enirn rcgnum cceioruin , &jicpatet
tertium,
Quarto ad legem pertinet ventatem pl3ne ac lucidc tradcre. Cu- Quartacon
ius ratio cft, quia lex proponitur mulcjtudim intelltgenda & feruan d»«<»,
da . ln muitiiLidinc autcm plures funr dcricientes ingenio , & pauc»
fubtilcs & ingenrofl.prupterquod lex qux multitadim propomtur,
debet veritatcm lucideac planctradcrc. in hocaurem muenitur lex
humana defeama , quia ibi inueniiffltur mul t.r obfcuritates & pcr-
plcxitates . Quod patet propccr legum multitudincm ac varietatem
& mutationem & abquarum abrogationem , vtpatet intuenti iur«
cimlia ac canonica . Similncr & in hoc deficit lcx Mofaica , quia in
velammibus& figuris tradit vericacem dc agibilibiis& crcdendis.
Tn cuius figura Moy fcs velata facie loquebatur ad populum, vt ha-
betur£xod.J4.propterquoddicit Apoftolus t.Cor.ip.cap. Qmni»
tn Jigura comingebantillnSed lex cnangclica m hoc inucnuur perfc
fta, quia yeritas quae in veteri Teftamento in figuris latebat occul-
ta, per cuidcntiam d % hda cft manifefta . In cuius iignum m paf-
fionedomini,qmi do myiferianouaelcgisfuerunt impleta , velum
templifciflum elt m duo mcdia , Luc.i j. ptoptcrquod dicit Salua-
torloan. 16. fcilicct. Venitboracumiamnodinprouerbiis loquarvo-
bis,fedpa'am depatre annunciabo vobis. £t izqmtur. Dicunt d difipu-
li . Eccenuncpalarn loqtmis , & proucrbiumhidlum dicis . Et lic patet
quartum,vidclicet quod )ex cuangclica exctditomnemaliaro le-
gcm in tradcndo plane ac lucidc veritatem.
Dehisquatuorpratdiais diciturpfal. 18 b.Levdominiid eft,lex
euangclica.quarclt domininoftn lcfuChriiti. Immaculata ,q'uia
nullum vitiumpermitur.Cc/»«£rff»jrfn/»j4jf,quiaaausinteriorcsani v
mae perfiac ordinat & difponit. Tefiimvu.Mn domirrifidtle,qma feli-
citatcro proroiflaro erficacitcrmducit. Sapientiam prxfianspamulis,
quia vetitatcro capabilem omnibus lucidc tradit , Igitur ficut patct
exprardidiislexeuangelicaomncm aliam legem cxccliit innotitia
quadrupIici,ideoconucnicnterdicitur deipla verbumaflumptum,
Quatur facics vni.quia per faciem notitia defignatur. Ad cuius vcr- Qi",u'|
bi vltcriorcm intclleaum fciendum, quod in verbo propoiiro nocan Vcldo..
tur quatuor caufar hums euangclicx doarinar.vidclicct caufa effeai
ua principalis.fubieaiua feu matcrialis.finalis & formabs.Trcs au-
tem priroae caufae comcidunt in ldcm numcro , vt paiebit. ideo not.
inhocnominc.vni Caufaaucem forraahs fubfaciequadruplici,cum <->,„,,,.
dicitur. Quatuor facies. ftiua.
Adeuidentiamautcm primiaduertendum ,quod Chriftusflue
Deus incarnai us quod idem eft , q uia Chriftus cft nomcn fu ppoliti
111 duplici natura, diuina videlicct & humana, ipfe cft caufa eliiciens
huius euangclic$ doarin^.Huius ratio eft.quia in ommbtis artibus
vidcmus, quodarclmcaor j:trminiftrosdiiponit matcr.am,fedpirr
feipfum inrroducitformam ,ficutcarpentatorpcrminifirosfacitli-
gnorumdolationcm,fedpcrfeipfumipfiusdomus vel nsuiscompa
gmationem, vthabetur i.Metaph. Lcxautcm vctusfuit difpofitio
adiK)uam)propterquoddi(ituradCal.5.d.ifA-^.ivr.7{jo^<iff,;/i'er/i/j>
in Chriflo^Sc idco hcet vtriinquc teflamemum iit ;i Dtodatum.;tame
vetus teflamentum fuit datum ab ipfo mcdiantibus angelis, vt habe
tur cxpreflc Aa.y.c. vbi dicnur.dc Moyfc. H.cejlquifuittn ccrfcfi.t
in folitudine cum angelo qni luqucbatur et i» monte Sinai & patribu< >:, ~
fitis qui accrpit verba uitx dare nobis : quia tamcn illc angclus in pcr-
fona Dci loquebatur Moyfi 1 Ideo aliquando nominatur angelus ,
aliquando dominus.fecundum quod dicic D.Cireg. 1 .moral.Tx q«o
patct, quod vetus teftamentum dedit dominus pcr mindlcnum .;•,-
Tom.5. a 1 gelorum.
Praf.
rstiatio
8
& «.eloruro.vnde Aft.-g. poft verba pramiiTa chcitur Tudxis. Kfcepi-
A Su fete* '" * W*"" ^orwm^& non culloditiis, led nouuro Telta
.Lltn^lA dedit dominus per fcipfum mcarnacum. Proptcr quod Au
guftio iolikdeltrmonedomini.exponensillud Matth 5.-1. ktape-
litmt «i / J»cit. Tunc apcru.t os luum qui 111 lcgc ve.cr. npc-
plietarufh & hoc eft quod diut Apoft.ad Hcbr. 1..VJ/1/
uUHq*cm*Ju »tim Dems fef «Mtf p.unbus inpr fbt tn,nouij!:mc
■itus cfi nob 1 mfitio^c. Patct igitur quod Chriftu» cft
.:.; ctirct.ua huiiiscuangehcxdoclr.nx.
S.roihter ipfe eltcaufa fubiecliua lcu ma'e ri 1! i«. Ad cuius euiden
r"r» JT1" ,iam ff ,endum.t> idero cft fubieaii totitts fccnt.x & pa. t.s.fub alia
»,'"! tn rayone.quu fub rat.one vmuerfali elt lubiectum totius fcientix»
cuangetic* fub rat.one autem d. •icr.ninata & parcicular. cft fubiectum in partc:
<U>Oju>j. jicut pjtetiuphilofophianaturah.vbi, Corpusinobilevnuerfalucr
cftifubicctum l Corpus aute*n mobilc animatum in hbro dc anima
clt fubiectu,& in libns feq.ad ipfum.Ita lim.litcr illud ctl quod fub-
icfluro , m tota facra lcnpturafub ratione gcneralidcbct aflignan
profubie^to, inparte ipliusfub ratione dctcrmin.ita& fpeciah.
Dc fubiccto autl thcologie, duplex cil opinio.Vin,cj> Chnitus eft
"rh*^Si* ,bi fubicclum fub rationc «enerali. & fecundum h«'C dicedii cflet u>
"£!„„ Chr.ftus vt promiflus.ell fubieclum m vcteri Teftamc.o. Et hot ma-
» .WAorih» mJtfte patet exproceflu legis & prophetarum,vt omnei dottorcs di
»%*«ur . xefumm vetus Teltamcntu 116 cft nili mfpowo ad Chnftum Chri
itus autcm vt prxfentialiter exbib.tus , clt fubiectu m nouo, vt pal ct
ex procellu eua«chftarum & apotioloru Aha clc bpmto de fubic-cto
facrx fcnpturx.Y.cp Dcos fub rationc dcitatis in coi, eil fubicciu ja-
B crx fcripturx,& per cont". qucns fub ratione fpcciali.elt lubiectu le
Oita Riu
luppohti in natura dupi
thxus qui elt primus 111 ordinc cuangcliftarum mtitulat cuangeliu
fuum de Chrifto tanquam de fubiccto dicens. Libtr genct ationjs lefk
CbriHit&c. Simihter & alij euangchltx non faciunr aliud n.fi fafta
cVdotlrinadominilefu Cnnftifladere. Exquopatctq, Chriftuseft
fub.eclum.Tcrt.odco.quod Chr.ftus eftcaufaiitiahshuius doctri-
nz Adcuiuseuidcntiamconliderandu,quodcuiuilibct fcienti^du-
pJex eft " ms . V"us mtrinfecus , & hic ell cognitio proprij fubiccli.
Ahuselt fi nsexirinfccus , & hiceftfchcita:, adquarauis pciftctio
humina aliqu il-rer ordinatur Sicnn propolito euangclicx dnctnnej
duoicx eft fiius.Vnus intrmfecus, qui eit cognmo iplms Chii enig-
rnatica.quxeftperfide, & liabetunn via. Aliuscflfinis intnnfecus,
qux eft cognitio e.us clara pcr apertam viflonc,qux habcf .11 patria*
& hoc eft quod dicitur Ioail.io.g. B*t mt€mferiptafit»t, vt mdwis
quoni i<n lefuscftCbnflui fiUus Det. Hic eit primus finis fequicur. lit
1» crtd "c vitarnhjbcsrif iniiominrews. Hiceft iccundus.fg;itur pa-
tet ex t . ^ I ftis,q> Chnftus eitcaufa cfticiens matcrialis & nnali> iiu
i«isd ctr nx cuangehcx.tt idcoiite tres caulxconcurrunt in vnum
numero:cV idcobcnc dcftgnant limul in lioc nomine:vni.Et dc hoc
potcttaccipiquod fcnbitur i.Ioan. r.b. H.tns i^;«w /«//. f.elficies,
Caufa ht- fubieclum Si finis. Sccundo 111 vcrbo propolito tangitur ca formalis
wki. fub SttM) quadruplici,cumdicit.Q.4i;n'/7d..ti v /. Atlcuiuscu.den
tiamcontiderandum,q» dup'ex clt rormalcietixf.fnrmatraclSdi &
1 .iitraclatus.Forma tradadicftmodus agendi.Et ilte habet qua
tuor facics,qu.a quiibet cuangelilta quadruplitc notit.am tradit de
Q Chrir*-),vi.lrliut, Notit u humanitatiSjqux figuratur in facic homt-
nis. Notina d uin.tatis qux figuratur m facie aquilx defuper ipforu
quatuor ; Notitia et fui facerdoti) qux tuur.it 10 facie bouis,q crac
aul immolatic.um mlege.-Notitiac-t fui regm qtix no.in lconc.qui
eit rcx aiilium.Vel in facic hominis, notitu fuxconuerfatioms & tia
tiuaatis: m facicbou s,notitiapafiion:s:in i.icie leonis.notitinm.rc-
furreclionis,in ficie aqmlje notitia fux afccnlioms, & idco bene df
q> quatuor tacies vm.De hoc autem benc potcft exponi q> dici t Eze.
E/echifli< ' c- u'n '> ttfpiccrem ai'n,alia,apparuit rota rma h.ibcns ejuatuor facies.
viiio mttr lita a.unvaiia lunt quatuoreuangelia feuquatuor cuangehftxqux
tuor eu n- jii^yan lodicuntur quatuor ahquando vnum.Licct enim Matthcus
uturM *"*" PnnClPa',tcr verfcturcircahumanitatem, loanncs circadiuinitate,
i.ucascircalarcrdotium; Marcuscircarcgnfi , qutlibcr tn ipforum
ilta cjuatuor colidirat.Vndc dicit B.Greg.fupcr Lzcc.Hoin.i. S. q-
ras,q •.' I Matthxut circa lucarnationc dommi fenfcnt. Hocntmuu
quod M rcus Lucas & Ioannes,&iic deahjs.Etfcquitur. C^uicquid
10 vno inueneris,hoc limul 111 quatuor recognofccs. Dicit ergo. Cum
"RiWn cBoi q''1, 4<> ccrcm animJi i.iquatuor euangelia, qutadocTiinacua<;c!ica
r jt:ir Jnh/i prx ahjs doftrinis ell intete ac dihgentcrcofiderada, qaia ibi coliftit
n. cuaiige- vita fecundumquod fcribitur loan. 6.g. Vtrb*quxcgolMKdr*obif
k"' fpirit«ffi't & ri'a Proptcrquoddicitur (o.^.f. Sctutaminipcriptu-
r4(,'iiqiiibusputaris vos vitamhabere, qma il e lunt qu.t tcflih.oninm
pcrh b ■ntdcmt. Apparutt vnarota.Iftarotaqiiccltcircularis ii^ure,
cftdoclrinaetiingelica ,inqua coniungitur tims pnncipjo.f.natura
liUMianaquxfcribiturvItimofirli("ieii.|. &£tamcu in Chrifto qui
dltabicc\u iuiiusdnelrinxcftcd.uncl.i ipli Pco. Ite citculus eltfi-
gura perfr't.Uimi, proptcrquodflgnificaclcgeTi eu.ingclir.irp, m
qjairnp.i:ca.ocuiuflibct.»!cerms tlifupplcta. Scd dititui Juberc
quatuor frcics propter qviadrupliccm notitiam Chrifti.quarn dcfcri D
bit quilibet cuangehfta . Et lic apparct forma traftandi. Forma au-
tcn. tractatus cit d.uilio fcicntix pcr libros partiales. ifta notificatur
pcr quatuor prxdiclas facics . Ad cums euidentiam confiderandum,
quod partcs alicus tot:us heterogcnei debcnt adinuicem habcrc di-
itiiictioncm,conncxionem6-ordinen),ahteriioncflcntpartesaclu.
DiltinftioautcmeuangcIiitarumquatuorjCon.icxio.ck ordo,con- E,,nn?fii^
uen.cnter delignatur in quatuor faciebus pjxdiclis. Ad cuius intel- rC (i«c '.uan
icclum attcudciidacltbrfur.cr viiioimaginjru L/.echichs prophe- |eeli*»rtt,di—
tx Videbat cnim quituor facics in vnocorporc , ita quod corpus e- ih"A,1 con
rat quafi reftum , hcutcorpus liomims habenstecundum longitudi- ^
nem quatuor latcra vcl fiiperlicies : & i^o in fummitatc ilhus cor-
pons erant quatuor c.ipita , in quohbct latcre crat vnum taput.fcili-
cetcaput hominu io laterc vel lupcriicic antenon , caput aquilx in
oppofita fciiicct in poitcr.on partc,caput leonis 111 dextera partc.ca-
put bouis iti iiniftra. Quod autem dicitur Eicc.i . Facies aijuVx defn-
peripforum qu.itnnr, hoc ctt, quia coilum nquilx elt longius, & i.!eo
caputaquilx fupeicmiutbat alijs , & per confequeni habeb.it illod
coi pus afpeftum adquatuor partes oppofitas , quia poftcriora capi-
tumcrant con.uncla mtctius , & antcnora tcu tacicscapttumcrant
prominentiaexterius Similitci inillocorporccrantquatuortibic^,
& 11011 habcbant Hexioncm m tgisad vnam partemquam ad aham,
ficut figcnuhominisefletiicMbiiexqualitcrado-nnem partem in-
d.ilercnter , & proptcr hoc tlicun: ur pedes corum pedcs {cdi.Et ac-
cipituribi peipro tota longiiud.ne acrurc vfque ad pl.intam pedis. ^
1 x prxdictis patct , quodilludannnal poterat irc ad quatuorpartes
oppofitas line lui conuerlionc, qma hibcbat alpcctum adquatuor
partcs oppofttas per quatuor l.icies,& pedcs limilitcr flexibilcs ?qua
literadquatuor partcs . Lt hocelt quuddxitur in textu, quod pet
quatuor paitcsillorum lbant , necreuertebanturcum ambularcnr,
tiuia pcr quatuor partes potcrant ambulare fine illius corporis con-
ucriione. Ex iftisapparct dillinctioeuangeliorum,connexio & or-
do eorum. Pcr lioc enim quod crant capira dillintta apparet euangc
horumdiitinctio. Iocapite cnim hnminis vel facc delignatureuan-
g/:lium Mattha-i, quot! principaJitcr vetfarur cnca humap.itatcm.In
tacieaquiix euangclium ioaiinisquod defcnbir prxcipueipiius di-
uinitatem.Infaciebouis euangehum Lucx, quod dcicnbit Chnlti
faccrdotium , in facic leonis cuangelium Marci , quod defcnbit ip-
fius regnum, licut fupradiclum eit. Vel aliter infacichommisgene
ratio, 111 facie bouis patiio , 111 facie leonis refurredio, in f icic ,iq udx
afcenfio . C£uia licet prxdicta ab omnibus euangc-uitis colidei entur,
quilibet tame lllorum cuca vnum pnncipahtcr verfatur.vt fupra dc-
claratueft. Similiter cxprxdictisfaciebus dcnotaturconncxiocoa-
gcliorum,& ideo llla quatuor capira erantm vno corporc coniundta,
& per confequens proccdente vna facie alix iequebaniur.qu la quod
in vno euangelio narratur,per alia tna cu ingelia probattir , quia ibi
idemfaclum vel confimilenarratur , hcut Ioannes euangelifta folus
narrat lllummationem cc^ci nati,alij autem narrant de multis ahjs cc-
cis il!uminatis,quod clt eiufdem potcltatis.
Similiter in prxdictis faciebus apparct ordo euangehorum.Sic c-
nimftabatilludcorpus habens t]tiatuorfacies inafptctu prophet^,
quod tacies hommis crat iibi direiTtcopp<)iita,f :cics leonis ad dextc F
ram partcm illius animalis. facies autem bouis ad hnnham, caput a-
quilxin partepoiteriori.quia tamen collum aquilxelt longius.idco
fupcreminebat cc;teris,ideo dicitur facies aquilx dcfuper ipforu qua-
tuor. Ifto crgo modo ordinatur euangclu , quia primo ponitur cum
gelium Matthxi, ficut facies homtnis primo opponebatur afpcctui
prophctx,& fecundo loco euangelii Marci,quia dextera pars prior
eftquamiiniftra,& tertioeuangchuro Lucx, & quartoeuan^tliuin
loannis , quia facies aquilx crat in.pofteriori parte , & hoc clt quod
dicitur Ezech. 1. Similitudo vultus corum facies hominis & facies
leonis a dextris ipforum quatuor, & facics bouis a finiftris ipforum
quatuor,& facies aquilx dcfuper lpforum quatuor. Sccundum cnim
ordincmeuangcliorum pooiturhicordo iftarum facierum. Igitur
quia euangclium Matthxi quod pnmo loco ponitur.in tadc homi-
nis figur.uur ideo dc lpfo potcft dici ante fackm hominis fimilirndo
alterius hominis. H.ctmoxft cnim animal rationalc manfuctum 8c Homo.
ciuile , &idcofigi»ificat Matthxum cuangcl.ltam, qui vixitrauo-.
nabiliter.rmtifixoe&ciuihtcr, non cimlitatepolitica, fedillaciui-
Iitatcquacfiicimurciues fanecorum& domeftici Dci , fupcr xdifi-
cati fupcr fuudamcntum apoftolorum & prophetarum , fccundum
quod dicit Apoilolusad Eph. 1. Diciriijitur. .■fntefacum'bmninisy
quiaat!tccotilidcrat!oncmeuangcliftxMafth«;i,licucobicctompro
priumcltpoiita limiiitu.fisaltfrius bomints ideff Chnfti,cuius poc-
cipue conlidcrat hum.mi tateni.Et bene dicitur Chnftus alter homo
cjuia tuii alterabomnibusalijs hominibus, quiaomnesali) procef-
fcrunt de radicc pcccati , llte autcm iblus mnocjens , per quctn atl iu«
ftitiaoifunt alijrcducli, fccundum quod fcnbitur ad Roma. r.d.
Stcut per unius bamtnh inobedientiam peccatores conflituti ftutt multi
ita per rnim bominti obedicntiam iufii conflituentur tnulti, iiic 111 prx-
fenti inciioutiuc pcr gratwra , & ui futuro per gloriam qux cil gratia
coulum:nat4 .
EPiSTO-
o io
AEPISTOLA BEATI HIERONYMf
ad Damafum Papamin quatuorEuangeliftasincipit.
multum a le&ionis Iatinar confuetudine difcrepa-
rent, itacalamoimperauimus, vt histantumquae
ienfum videbantur mutarccorrectis, reliqua ma-
nere pateremur,vt fuerat . Canones quoque quos
EufebiusC^farienfisepiicopus Alexandrioum fe-
quutus Ammonium in decem numerosordina-
uit , ficut in Gr«eco habentur exprcffimus. Quod
fi quis de curiofis voluerit nofle qu£ in Euangeliis
vel eadem, vel vicina , vel fola fint , eorum diftin-
d:ionecognofcet . Magnusfiquidem hicin no-
ftriscodicibuserrorinoleuit, dumquod ineade
rcaliusEuangeliftaplusdixit, inalio quiaminus
putauerint,addiderunt : vel eundem dum fenilim
alius alitcr expreflit , ille qui vnum e quatuor pri-
mum legerat , ad eius exemplum c^teros quoquc
xftimauerit emcndandos. Vnde accidit, vt apud
nos mixta fint omnia , & in Marco plura Luce; at*
que Matthad . Rurfum in Matthaeo pluralohan-
nis & Marci : & in cxteris reliquorum quse in alijs
propriafunt inueniantur. Gum itaque canones
legetis,qui iubicdti funt, confufionis errore fubla- e
to,&fimiIiaomnium fcies, & fingulis fuaquarquc
reltitues. In canone primo concordant quatuor,
Mattharus,Marcus, Lucas, Iohannes- In fecun-
do tres, Mattha?us,Marcus, Lucas. In tertiotres,
Mattharus, Lucasjohannes . In quarto tres, Mat-
thxus,Marcus,Iohanncs . Inquintoduo, Mac-
thaeus,Lucas . In fexto duo , Matthams , Marcus.
Infeptimoduo, Matthxus, lohannes. lno&auo
duo, Lucas,Marcus . Innonoduo,Lucas, lohan-
nes. Iu dccimo propria vnufquiique que. non ha-
bencurin alijs,ediderunt. Singulis vero Euangc-
lijs ab vno incipiens vfque ad finem librorum di-
fpar numerus accrefcit, Hicnigro colore pericri-
ptusfubfe habet alium exminio diicoloremnu-
merum qui ad decem vfq;procedesindicatprior
numerus in quo fit canone requirendus. Cum er-
go aperto codice (verbi gratia ) illud fiue illud ca-
pirulum fcirevolueriscuius canonisfir,iiiatimex-
liibicdto numero doceberis , & recurrens ad prin,
cipia , in quibus canonum cft diftin&a congeries,
eodemqueftatimcanone cx titulo frontisinuen-
to, illum quem quserebas numerum eiufde Euan-
gchiix , qui & ipic cx mfcriptione fignatur, inue-
nies , atquc e vicino canerorum tramitibus infpe-
6cisquos numeroseregione habeant annotabis:
&cumfciens, recurresadvoIuminafinguIorum>
&finemorarepertis numerisquos ante fignauc- p
ras,reperies&locainquibusvel eademvel vicina
dixerunt.OptovtinChnfto valeas& memincns
meiPapabeatiffime.
Tom.j. a 3
Eatiflimo Papa» Damafo»
Hieronymus, Nouum opus
me facere cogis ex veteri,vc
poftexemplaria icnpturaru
toto orbC difperfa quafi
quidam arbiter iedeam : &
quiainter fe variant , quar
fintilla,qua! cum Grarca confentiant veritate,de-
cernam.Piuslabor,fedpericulofapra?fumptio,iu-
dicarede caeterisipfum abomnibusiudicandum:
ienis mutare linguam , & canefcentcm iam mun-
dumadinitiaretrahere paruulorum. Quisenim
do&us pariter vel indodcus , cum in manus volu-
men aflumpferitj & a faliua quam femel imbibit,
viderit diicrepare quod lcd: cac : no ftatim erum-
pat in vocem,me falfarium,me clamans eflfe facri-
legUm : qui audeamaliquidinveteribuslihris ad-
dere,mutare,corrigere? Aduerfus quam inuidiam
duplex caufa me confolarur: quod & tu qui sumus
faceidoses,fietiiubes: cV verum nocflequod va-
riat, etiam maledicorum teitimoniocomproba-
tur.Si cnim latinis excmplaribus fldes eft adhibe-
£ da, refpondeantquibus.totenimfuntexemplaria
penc quot codices . Sin autem ventas eft quscrcn-
dadepluribus,curnonad Grarcamoriginereucr-
tentes,ca qu? vel a vitiofis interpretibus male cdi-
ta,vel a prarfumptoribus impericis emendaca per-
uerfius, vel a Iibrarijs dormitatibus aut addica suc
aut mutaca,corrigimus? Neque vero ego de vereri
difputoTeitamento.quod a feptuagintafenionb.
in Grzecamlinguam verfum tertio graduad nos
vlq-, perucnit:Non qua!ro quid Aquila, quid Sym-
machus (apiant,quatc Thtodotion inter nouos &
veteresmediusincedat: fitilla vera interpretatio,
quam apoftoli probauerunt . De nouo nuc loquor
tertamento, quod Graecumeffe nondubiumeft,
cxcepto Apoftolo Matthafo, qui primus in Iudaja
Euangel;um Chriiti Hebraicis literis edidit : hoc
cerrocumin noftrofermonedifcordat, & indi-
uerios riuulorum tramites ducit, vno de fonte
quazrendum cft . Pra-termitto eos codices,quos a
Luciano & Efychionuncupatos paucorum homi
num aflerit peruerfa contcntio:quibus vtique ncc
in totoveten inftrumento poitfeptuagintainter-
pretes emendare quid licuit , nec in nouo profuic
emendaffe, cum multarum genriu linguis fcriptu-
c ra ante translata doccat falfa efle qux addita funt.
Igitur ha?c praeienspraefatiunculapolliceturqua-
tuor tantum Euangelia,quoru ordo eft ifte, Mat-
thseus , Marcus, Lucas, loannes : codicum Gtcxo-
rum emcndata collatione,fed & veterum qua: ncc
mul-
II
12.
C A N O N
I.
Cinonpiimus, inquocjuatuor,
Matihxus Marcus Luc.is Ioanncs.
8
ii
ii
n
ii
»4
IJ
•jo
«7
9*
98
98
98
*8
9*
»3?
141
>42
147
i:>6
2< 9
21 1
2IO
220
220
M4
244
274
174
174
270
280
2« 4
174
204
2
4
4
4
4
5
17
»7
i7
10
139
9<S
96
96
86
9*
96
37
50
5*
64
82
119
I3J
122
129
2 22
'39
U9
M6
M*
162,
i6y
I6j
165
7
•0
10
10
10
'3
»7
?4
45
»7
2JO
116
Ii6
116
116
tl6
116
77
19
21
9?
94
2-J4
238
239
24i
2-51
250
250
260
206
260
74
169
26(5
266
266
10
6
12
14
28
46
46
4-i
3"
141
120
11 1
40
144
129
131
109
59
35
49
74
100
21
85
88
77
Hi
146
20
96
9^
122.
55
63
65
Canonprimus, in quo quatuor,
Matthxus Marcus Lucas Ioannes.
3S4
289
291
294
29 y
i9$
300
300
302,
304
306
306
310
3i?
314
314
J'5
318
JiO
325
3a6
}l6
3i8
33'
332
334
335
3J6
336-
34?
348
349
3)^
1*5
170
172
'75
176
176
181
181
183
184
187
187
191
«94
»95
195
196
199
200
20 1
205
20S
206
109
2IO
212
214
2»5
215
22?
227
228
2JI
231
Finis
266
--5
279
281
282
2R*.
283
28*
*87
289
290
290
»97
294
291
291
292
300
302
310
3"
31}
214
?if
3,8
3*1
3*4
317
3i9
3^9
71»
m
y>*
}i*
canonis
J7
126
if6
I6l
57
41
')»
79
160
170
162
»74
69
172
\(.6
168
'75
176
178
14
188
»j>4
196
>J>7
2CI
J99
1 9.d
198
204
2C0
208
2< V
211
primi.
J3
H
C A N O N
I I.
!
Canon fecundus , in quo tres ,
Canon fecundus inquotres,
Matthams Marcus Lucas
1
Matthaeus Marcus Lucas.
*5
21
31
32
6
10
IOi
39
15
185
'33
U9
190
191
191
99 ;
J05
ic6
107
'97
195
il6
121
32
39
79
*
193
107
21»
1
5»
4i
5«
«94
108
152
61
62
6}
13
1 ?
18
4
24
33
194
«95
198
108
109
110
219
220
221
*7
15
2<?
199
III
J73
69
47
83
201
1 12
222
7i
21
38
203
I14
270
7*
22
186 *
y
205
H6
224
7»
22
to6
1*7
232
73
13
40
20S
Il8
*33
74
7«
79
fio
49
5*
29
30
85
169
44
217
219
2ZJ
225
I27
128
130
»34
240
241
243
245
Sz
82
53
53
87
1 10
220'
229
»3^3
»35
244
«37
«3
54
88
229
l3S
246
83
85
54
55
112
114
242
242
«37
«37
237
248.
85
55
88
243
138
249'
*8
4«
,.
148
243
'43
209
:
88
141
2JI
248
m
153
92
40
80
M9
144
2 54
94
86
97
251
146
'55
94
86
146
253
148
204
X
103.
114
116
I
24
70
41
42
\
258
259
264
IJQ
M5
258
256
116
»5
i65
269
M4
/
.228
116
15
J77
271-
41 .
2 3°
111
5*
127
278
160
263
122
33
129
281
16}
268
123
34
J47
18$
\66
265
130
35
82
285
\66
267
131
3*
7*
296
"77
280
135
3»
78
296
«77
284 1
»37
44
167
301
182
l%6
143
57
9° .
308
189
305
«44
59
12
312
193
299
«49
66
43
316
197
293
149
66
53
317
198
295
«53
69
63
322
21)2
309
16+
79
144
338
218
322
168
83
95
339
219
325
168
83
206'
340
220
l*-7
170
85
96
342
212
)*-5
»7*
87
98
\
344
224
328
174
91
99
346
225
33o
>
176
93
IOI
353
232
337
«7<J
95
102
354
2H
337
178
95
217
|
finis
canonis
fecundi.
1
Ton
M*
a <
f
J
\6
o
ANON III.
IIII.
Cnnon tcrtius , in quo trcs ,
Canon quartus inquotrcs,
Matthjcus Lucas loanncs.
Matthxus Marcus Ioannes.
I
14
t
I,
s
26
I
»4
3
>«7
2(J
91
I
»4
5
"7
26
65
/
6
1
'50
67
S*
7
6
M
itfi
77
-3
59
«}
116
1
iiji
77
53
«54
6%
37
204
«15
91
90
5«
11S
104
'IS
*35
90
58
»59
116
i»5
11«
97
III
105
216
•*5
'33
iii
119
JV
116
J25
'57
iii
119
-.48
116
I2J
150
111
119
114
*77
M9
98
112
IIB
44
279
161
7A
III
119
8
' 1
179
1^1
121
112
119
61
287
ic<8
IJ2
112,
119
76
29?
x74
IO7
112
l'9
87
297
178
70
1 ii
Iip
90
299
180
JOJ
112
119
JJ4
307
188
I64
113
119
141
321
201
I8O
146
9i
4?
321
201
203
192
183
Fmis
canoms
tercij .
U9
3*9
207
207
I»5
.87
33J
211
IO3
-
1
Finis
canonis
quarci .
':
1
! 1 : i
'
<
1
1
•
.
1
— — 1
.
l7
CANON V.
VI.
18
Canon V. inquoduo
Mattharus Lucas.
Canon V. in cjuo duo,
Mattheeus Lucas.
CanonVI. inquoduo,
Mattharus Marcus.
3
10
12
\6
»t
2.6
28
3°
34
}6
38
40
4»
4?
4<5
47
48
4?
51
53
54
55
S7
58
60
«1
*5
66
6%
78
84
85
9}
95
96
96
102
104
IOJ
107
I08
IIO
119
»>$
2
8
1 1
16
4^
47
48
49
194
162
5*
5«
$5
n?
»53
»#4
191
ijo
59
I2J
54
170
61
60
'71
«4
l7i
66
Io?
I08
III
I09
»4$
160
182
1*4
69
71
•95
73
i»f
118
1 2.6
61
127
128
\2-9
t?2
«34
i?8
156
M8
162
«7V
182
182
i8j
187
197
213
221
228
23 i
2jl
2J2
*34
2j5
237
258
24O
24 1
M5
25S
257
261
262
265
z6o
267
270
27»
128
132
130
81
ItO
i<S
57
2 2«?
261
20O
l37
189
198
199
272
H5
181
»3?
179
»»J
142
i}6
135
138
140
141
'75
lOt
20j .
207
212
158
229
23I
Finis.
9
17
20
22
44
77
100
199
145
148
152
154
»57
«59
160
16$
I6-J
169
173
180
189
202
214
215
224
246
247
2JO
252
2 54
260
263
275
282
276
288 .
290
292
2?g
305
309
3"
330
337
341
347
35°
3
7
9
II
iz6
61
98
45
60
^5
68
7i
71
73
7i
78
80
84
89
100
103
113
120
124
140
142
145
147
149
IJ2
»53
»57
164
167
169
171
»73
179
185
190
192 -
208
217
221
226"
229
Finis.
.
19
CANON VII.
VIII.
IX.
_
Canon V 1 1. in quoduo,
Matthxus Ioanncs.
Canon VIII in quo duo,
Lucas Marcus.
CanonlX. inquoduo,
Lucas. Ioanncs.
20
19
•9
•9
IIO
'8$
207
83
19
»4
Si
IOI
Finis.
1J
12
*?
H
»7
\6
27
28
28
17
84
48
8o
f«
9»
01
IOO
75
IOj
*7
*47
u<s
277
215
33T
230
340
134
Finis ,
3°
3°
261
262
174
174
^74
3<>j
305
3°?
307
307
307
312
511
31*
340
34i
34t
34*
342
219
222
Hfv
114
227
229
2U
i8t
186
190
I ■■!
186
19 )
185
190
18*
213
217
221
22}
i2J
Faiis.
21
22
C A N O N
X.
Canon decimus ,in quo finguli proprie fcripferunr.
Mattharus Matth. Marcus Lucas Lucas Ioannes loannes
2
4
6
I?
*4
27
*9
33
35
37
39
4*
45
5*
5*
7S
8i
89
9i
99
lot
106
109
i>3
»•5
118
124
1:6
136
140
«5»
*>5
167
171
»77
181,
<?4
18S
is8
191
196
700
210
xiz
118
»22
127
230
23S
229
245
268
273
283
303
319
314
317
345
35'
355
Finis.
19
Jl
4*
4*
*S
62
70
74
81
88
90
9*
94
101
104
123?
1»
186
213
*3 5
Fmis.
1
3
5
9
iS
20
22
29
31
5°
51
67
68
7*
75
io4
106
,io7
u3
ii7
122
114
131
H3
149
15«
154
163
164
166
'74
17*
178
ji>o
J*3
188
190
191
196
201
203
208
210
214
223
22J
227
236
2J2
259
264
27*
273
276
278
288
296
298
301
304
306
308
3i6
320
326
33'
334
3}9
345
Finis.
4
7
9
1 1
13
J6
18
21
24
27
29
31
33
3*
39
4i
45
45
50
51
54
56
58
60
62
64
66
68
71
73
7$
78
80
8r
84
86
89
92
94
97
99
102
104
106
ic8
110
112
115
Ji7
119
12.3
12.5
127
150
III
134
13*
138
140
'43
MS
147
H9
153
155
loannes.
»57
159
i6j
i*5
167
169
171
173
177
179
>8i
189
191
193
»95
200
201
205
207
2JO
212
2I4
216
2l8
220
224
2l6
22S
230
2j*
Finis.
23
6
A
INCTPIT PROLOG
Sanfri H!eronym^a^ Eufcbium.
24
V s D
Lurcs fuiflc qui Euangelia
fcripferunt , & Lucas Euan-
eclilta tcihuur dicens. quo-
niam quidem mulii cona-
ti funt ordiuare narratione
rcn m , qoaejnnobis com-
plrrarfunr, iicurtradidcrunc
nobis qui abinmo ipfi videinm lcrmoncm , 6c
rninifti.aueruntci : &pcricuerantia vfqucad pra>
ienstftnpus mouimentadcclaranr, qucadiueiiis
auctonbuscditadiucrfarum herefum futrerprin-
cipia, vtcitiPudiuxtayEgypcios & Thomam &
Matthiarn&bartholomeum ; duodecim quoque
Apoitolorum, & Bafilidis atque Apellisac rcli-
quorum quoscnumerare longiilimum eit : cum
hoc tantum in prarlcnti3rum neceiTe fit dicere,
cxtitilfe quofdam qui fine fpiritu &gratia Dci
conati fiint magis ordinaienarruiduem , quam
hiftoria: tcxcrc vcritatem. Quibus iure potcit illud
Zzcc.ii.9. prophcticu coaptari:Ve.quipropherabantde cor-
dciuo.quianibulantproipiritum fuu.quidicunt:
Ha?cdicirdominus,&dominusnon miliceos. De
quibus&Saluatorm Euangeholohanisloquitur:
T L , Omnes qui ante me venerunt, fures fuerunt & la-
b trones.Qinvenerunr,no qui miliiiunt. Ipieenim
ait:Vcnicbant & ego no mittebam eos. Inuenien-
tibus prarfumptio tcmeritatis, in miffis obfcquium
Cjm.i. feruitutiseft. Ecclefiaautem qua?dominivoce fu-
pra petram fundata eft,quam introduxit rex in cu-
biculum fuum, & ad quam per foramen defcefio-
nisocculta: milit manum fuam, fimilisdamula:
hinnuloqueccruorum ,quatuor fluminaparadifi
initar crudas quatuor & angulos & anulos habct :
pcr quos quaiiarcam teltamenti &cufios legis
dominiliznisimmobilibus vehitur. Primus om-
nium Maittmiseftpublicanus, cognomenro Le-
q ui , qui huangelium in Iudara Htbrao iermone
cdidit.obcotum vclmaximccaufam,quiinlcfuni
crcdiderant cx Iuda?is:& nequaquam legis vmbra
fucccdetc Euangehjveritateferuabanr Seciidus,
Marcus ir.tcrpresapoftoh Petri, & Alexandrina?
ccclcfi?,primuscpiicopus, qui dominum quidem
Saluatoiem ipfe non vidit , fed ea qua?audietat
magiitrum pr9dicantem,iuxtafidem magisgefto-
rumnarrauitquamordinem.Tcrtius Lucasmedi-
cus , natione Syrus Antiochenfis , cuius laus in
».Cor.8.d- Euangclio, qui&ipiedifcipulusapoitoli Pauliin
Achia? Bccotiarquc partibus volumcn condidit,
quardam altius rcpeccns, & vc ipfe m procemio
conHtttur,audica mngisquam viiadcfcnbens. Vl-
timus , loinnncs apoltolus & Euangclilta , quem
._ Iciusplurimum amauit,qui iuperpcdtusdomini
rccumbcns puniiuna doctrinarum i.ucncapoca-
uit,
»i.f.
loh.ij.e.
uir, &quifolusdecrucemeruir audire: Ecccma-
tcrtua. IscumciTttin Afia, &iam tunchxrctico-
rumfcmmapulluiarenr. Chcrinthi &Hcbionis,
& ccttroiii eui negatChriftum in carne veniile ,
quos & ipie in epiiroia iua Aifrichriftos vocat , & »iob.b.
apoftolus paulusfrcquenterpercutit, coa&us ab
omnibuspenetunc Afiarepifcopis, & multarum
cccltiiarum Ic^arionihus dc diuinirate Saluatoris
altius ft nbcrc:& ad ipfum ( vt ira dicam ) Dei ver-
bum non tam audaci quam foclici temerkate pro-
rumpere , vr ecclcliaftica narrat hiftt.ria, cuma
fratnbus co-rcretur vt icriberet , ira fa<5turfi fe re-
fpondiile , fi indidlo ieiunio in commune omnes
Deumdcprecaientur Quo expleto reuclatione
faruratus , in illud procemium e ca?lo vco:ens cru-
Crauitjn principio erat verbuui & verbu crar apud foh . a
Deum,&: Dcuseratverbum,hoccratinpriucipio E^h.i.b.
apud Deum. hcc igitur quatuor Euangtiia mulco
anteprcdidta. Ezechielisquoquevolumc probar,
inquoprimavifioitacontexitur . Et in medio fi-
milicudo quacuor animalium &. vulrus corum .
Facieshominis,&faciesleonis, &faciesvituh ,&
facics aquilse. prima hominis facies, Matrharum
fignificat , qui quafi dchomine exoriusefl; fcri-
bere. Libergenerationis IefuChnftifihj Dauid,
filii Abraham . Secunda Marcu, in quo vox Iconis
inei-emjorugientisauditur. Vox clamantis in de-
fcrto, parateviam domini , ndas facit femitas
eius.Tertia vituli,qua; Euangeliltam Lucam a Za-
charia facerdote fumpfiile initium prarfigurat. E
Quarta Iohanncm Luangeliibm , qui aifum-
ptis pennis aquilavSi ad alriora fe/tinans,de vei bo
Deidifputar. Ca?teraquarft^uunrurincundefen-
fum proficiunt-Crura ioru rccia &pennati pedcs, fcMekl*
&quocunquefj^iritusibar,ibant, & non rcuerte-
bantur. Etdorfatorumplenaocuhs,&fcintii!a; ac
lampades in medio difrurrentes.cx: roca in rota , &
iniingulisquatuorfacies. Vnde & Apoc Iohan. APoc-4-a*
poftexpolitione 14. feniorumquircnentescicha-
ras & phiales adorant Agnum Dci, introducit fu'-
gura atque tonittua , & 7;fpirirus decurrentes , &
mare vitreum , & 4-animalia plena oculis , dicens.
Animal primum iimileleoni, Sc lecundum fiini-
le vitulo, & tertium fimile homini , & quartum
fimileaquila; volanti. Et poftpaululum. Plena
( inquit) erant oculis , &requiem non habebant
dicacno&edicentia. San6tus,iandrus, fandius,
Dominus Deus omnipotens, qui erat, & qui eit &
qui ver.turus eit . Quibus cundis pcrfpicue
oitenditur, 4. debere tantum Luangclia fuicipi,
& omnes apocryphorum ncnias, mortinsma-
gis harreiicis quani cctltfiafhcis viuis cancndas . p
lNCI^
A
2y
I N C I
A:
rgiimentum.
MT ARGVmeNTvM SANCTI
nymi in Euangelmm fecundum Mattharum .
Attharus i I
2 6
H I e R O-
D
PritJS g' nea-
logiam Chri-
fti defcribic , diffin-
guens eam per ties'
tclTeradecades , poft
ait denutritun S.l ia-
toris , & de adtretuu
Magorii in Beihlcem,
&:deocciiionc paniu-
lorum , demdcdeba-
ptifmo Chrifii, &: ieiu-
B nio quadr.-ginta d:c-
rum , & de cencacione
triplici . Poffea de do-
ehrin.1 cius, fcilicet de
fcf monc habito in rho
ce,dcinde gefta, & mi-
raculaChrniievponit.
Tandem de palhor.c
rcfurfeclidne, 6c ;tkn\
fione agic. Huic aurem
libro Hicron.prologii
prxmituc in quo oftcn
G
ex udaja
ficut in
ordine
primus
ponirur,
ir.i Elianr
gelium iri Iudea pri mus fcri
pficcuius vocatio ad domi-
numcx publicanis actibus
i IdeCt D.niid,& Abrh.im
fnit,duo in gcneranoc Chri 4
A"r. iitc.f.
ftiprincipiaprejumes.vnius 5
Fuir.
cui9primacircucifioicarne
a Sclicet D.ihuI. b Doiinni,!ciln:et
c Smle reproba' ».
alterius cui' iccu.lu cor elec- >
(Sliofuit.bxvtrifqjenimpa- 7
liuiiio.
(|nod dicta
idxa
ublian
115
NICOLAV S DE LYRA.
■inprimum Prologum fupcr Ma:thxi Euaiigeliiim.
Atch.eus.7/it e-H pi\mus prakgui b< .itt Hu rt nymi/jui
prapootfyr Euangclio Mattbx, , i^i ..tUem prologHs
diuidtur in quatuof partts f Inprimap irie defciibnur
EntrigcLislx ftatits,f::rundo ltnbe-di modtts, bi . DllO
in g<*nerari'>nc Chrifti . ierti> bmm \EnangeLii ptateriaprin-
cipatisjbi Quaruai omninm rerum.Ef q«atto ptthtas bwja ope-
ris,<h .Inquo Euangelio vcilc eft./n primaparu defir,buur Euan
gcl.fta ex nominc,c-.m dhiiitr. <
\ Macthaeus. qui interprctatur ,iatns ,qnia inter alos Enagclislas
primo datus ejl a Deo adfcribcniu Eua^cLu ad njl.iui.tote omnium
JideLium.Sccnndo,defcribitnr c.x na-ione & patru,cum d/citttr.
2 Ex ]ud£A.quinatio>iefuitL.dxi<<,& deludxa natus. i^u/t qui-
dem ludxapnmoditla eft terra Cbanaan, quiapcjt d{luuium i<,:bi ba-
bitauernntfiL.i Cbam , qt<tbus expulfisperfilitis Ifrati ten.ptjre lofne,
nominatacfiludtta a tribu luds:,qtt£ er.it piim ipatts,& rrgia, TtrtiO
defcribimr quantum ad ordinem ;ntcr Euangt l:Jla<,cum dtci.ttr.
1 Sicucin ordine primus p-mitur. 1 1 ordinc jcilicct Ettangtli'
ftarumjtain htdsaptim<< < fcupjit Ena«g'lium . ii^art«,dtfcribitttr
quantnm ad (latum prttccd ntem tius conttfrfionem ad Cbrijlum. i^uia
autemeratTublicanus,ideU,cinam baknf,dt pitblicis aclibus . Erant
tnim tunc ludti tributarit Romanomm, & ULt qui t<>\iigcbanttribu-
tum l\omanis mit(endum,dicebantur pnhlicani . buiujmodi communi-
terfunt campfores , & pccuiarum uumeratores. Et qnia taLia negocia
vix attt nunquam ftne peccato cxerceripoffnnt, vt dic:t beatus G< ego'
rut , ideo in boc patctgratia diuina qttx ex talibus reuocauh Mattbx-
umadliatHmapoftolicum & boc eft quod duic.Ctuus rot-tio , #t.
Sequitur.
4 Duo in generatione. Hic tangittir modus fcttbedi qttem tenuit
EuangeLtfia Matibxusin defcriptione genealogi* Cbnjii , aquain-
cipitfuum Euangelium . Eiprimo tanguur modus fcribendi quantum
ad raditcm genealogitn Cbrijli , q<tia ponit duospatrcs,viJe(icrt Datiid
<& Abrabam quaji radicemgcneaLogis. btitusjicut patet in pnncipio
Euangelii,cum dicit . Libcr «eneration;s,<&-c.l\atio antem buius afji~
gnatur , quia ^ibrahamfuit privtus qui fidem vnitts Dei publicc con-
feffus esl,t& in ftgnum bfins primo circunci/ionem accepit ,qum fuit
ftgnttm diflitigutvs fideies ab inftdelibus . Dauid autcm fuit pnn.us
rexeLetlus a domino fecwtdum voluntatem domini ad fidelem po-
pulum regtndum , fccundum quod dicitur.i.Hcg.il.c.Quxfciut do
minus virumiuxtacor fuum ,&c. SauLautem iicei privno fucrit
tLcclus a domino , hcctamen non fuit fecundnm cor uot<iini,f dfecttn-
dum exatltoncm popult.propter quoddixit drminus SamueLi .1. t\rg.
%.b.*Audiui •votem popuii petentis regcm , fcilicct fuper fe . Sequitnr.
7{on <nim abiecermt tejcdme, neregnum fupcreos, & bcc cfiauod
duit Hteron.Duo in gencratione Chrifii principia prafuiriens
ld tft antcfumens duus homincs ,vidciicet Abraham^ Dauid, quaft
principia,& radtces geneaLt>gi*.Chrii1i. Sequxtur.
j Vniuscuiuicircuncifio. \deft,<pfius ^ibrab&quipnmo acce-
fit circw>cfiontm,vi dittura tfl.
6 AltCDUSCUiuS fecundum cor c]c&io.idcfl,>'pfiu<. Dauid , qui
lleG ■<.' mt rud rex a d-mino >-r ditlum efl.
7 Ex V cnique enim patnbus Chfs*/a boc reddhnr caufa prt-
dit,vbi. Euangclium
fcripferjc, & dc qmm
8 tnb.Chri{his.Sicc);quatcr- irn(j !fl;,ttiad qinmd .
dcnario nutfotr irormitefr gnum ficaffumpc.isde
Gcneistionisj'. » i.ib.Ai.i ii ■,;" cjinbus' v?C quo orduic '
9 pofito principiu a credcdi' in hoc Iiuangclio aa-
.i Ali-ui.i. Li Ditiid- ttcc.
fide^in eleCtionisrepuspor Dlv} '" ^ntrationi
riges3 oc c xcicctione vicj, in prx.m!:iens Abrahaht
traimigrationis dicm diri- ivDiiiidingencjario
11 ces : atq; a trafmi^rationi? neChnffi;qu'.bni fada
\. r /^i ;-i . fftvel hictx fnnt pro-
dicvlquc in Climtum de- mifupncs. E
Teifiiiuan»-
12. finien*, dccurfam aducntus domini oftendit
generationem , vt numero iatisfaciens , &:
Ij tempori , & fequid cffct ofiendeict , & Dci
Mifericorditcr iftmu.
, 5 in fe opus monitrans , ctiam in his quorum ge-
i<5 nus pofuit , Chrifti opcra^tiVa principio '
' teitimoniom non negaret . Q.uarum rcrurn
prxdicli.qA.propter boc .Abraham , & Dauli portUntttr ptinetpnttt
vitcr
radixgcneaLogix Cbriili , 'qut.t Cbr: ftits naji i icbcbal tx p,: t narcbis
Cy~ rrgtbtts tanqu.tm eis promijfds.
8 Sicque quarerdenario . Hk tangk modum ft >H>e.-idi gene.ifo-
giam Chrjti qkahtumaddtd:t£lionem ex pridtiiis iutibus patrVoHt
Jcn pri>icipiis,ituia Etiangetifta po:tit tret q-iaterdcnas. Vna fuit m tc-
pore in quo poptdut cflgubtrnatusper ikdices.Setuuia in ttvtpore nno
guftetnatHsefiper rcgs . Et tert-ia in tcmpbre quo gubern.rta eflptr
s.uerdotcs,& hoc eji quod dicit . Sicque qnaccrderiarJc&c./frf tfi
in tctnporibus quibus trifprmittr guberiatus eft popultts.SequitiA .
9 Pnncipiurh a credcadi infide ia elcccionjs rerhpus par
i igcns. fui i prima quaterdena incipit ab .Abraba-n./.j:q p r;rr. «; fidtm
vnius Dei publicc couf-Jfus efl,&tcrminaturin Dauid , q<-i primtit
t!eSus efl in regem ,i domino,vt dilliim efl.
i o Ec ex eleccionc vfque ih cranfmigrationis.^/M/dr/^i .• qua
terdena incipit a D,tuid cxcLuJiuc, & termi<i,::u< h IefbniafitTo ilfix
m tr#nftnig*ationc EabyLriis. Scqnitur .
1 1 A cranfmigrauonis dic.yia teriia q-uitsrdena incipit a :ranf-
rnigratione Babyionis & tcrtrin.vi.r in Cbrifium.
12 Deciufrm. Decurjatti tHf.it, quia defribv genealv^ium Clmili
dcfcrndendOfLucas aittcm econtrario afcendetido.Scijuitur.
(3 Et nuniero facisfacicns oc zcmpovi.q.d.in boc 'qiiidfic dcfcri-
pftcgf:neal'giarti pertres quaterdenas,J.it,s ficit nunJro , quia pcftiit
numeros conuenicntcs myiierit, Chrifti, quia per qu.-ttt rdt uam qv.x 1 0-
ponitur tx quatuor & dccem,figmfitaiur kx Cbrijii qux decurtit p::r
quatttor EttangcLia , & lex Mbyfi , qum decutrit pet dScem ItgU
prxccpl t . Tcr tertuirium verojignificatitr mjfitrium Tritiitatis quhd
fuit tradnum in vtraque legcfcd in noua lege magis cxnltcitc . & Jfc
patel qualiter Euangclifiajaiisficit numero . Satisftcit etiaiti t;n,-
pori,quiaper t< es quaterdenas defcripjit tresgeuerationis Uliuspopu-
li in diuerfts temporibns.Sequitur.
1 4 Ec fe quid ciTct.q.d. in fc ribcndo Euanglium Cfinfii hfah hnts
csltrtdi: fiatiim fuum, quia ibdem defcripfit vocationem Jitam ex pu-
Wcis atltbus ad flatuni apoftolicum.
15 Er. Dci in fe opus . quia in boc oilendit operationem De; vocatis
ipftm perjuam mifericordiam.
16 E Ciam his. Hoc efl ditlnm quod fimiliter in ^ibrabam , & Dauid
qui etctli funt a Deo ab antiquo,vnus ad fidcm ,,dtcr ad ngaum Dc
cpcrationem oflendit . Conitrue trgo fic literam.Euam n,'n nrgattt.
Minusdkit & plusfignij)cat,id efl,co cedcntfcu deelararet.Teftimo
nium Cbrifli opcrantis,fcdicet per gratiam.A princhi»,',! efl.ab anri-
quo.In bis qucrttm genus pofitit Cl>rifti,id eft,defctibendogenealo<iiam
Clmfli.& bocfuit in Dauid & oibrabam . qttos pojuit radices gcne-
alogix Cbrifii.
iTQuarum rcrum.fn bac partc iiier.cficndtt mtentionemprincipi-
patcxn Ena^eLillx Matth.feu fitbictlum fui Euarigtlu , quia 9tncaLo-
giam ordinatcab jlbrabam vfcjucad Chriflttrtt defctifjit^t ottcndc-
ret quod ipfe Chriflus cft vcrus bomo,& vctus Dcus,</m feciehdum Iju-
manitatem natus efl de mnlierr ^p.JJla in cruce , *bi omnium peccat
noflra dcleiiit,&refur<Jcns a mortuis nosper adoptiontm in fiiios rc<:c
ncrauit,&boceflqmddicit.Quarumrtrimomnium,&c.ingcncaio.
giafcittcct Cljrifti defaiptarum.
Tcmpus
*7
P
iologus,
28
faUn
& omniam rempus, orcjo, numerus.difpofitio, '
vc! ratio , quod fidci neceiTarium eft , Dcus zf
Cbri/luscrt t qui fa#uscftcx mulicrc , fjcflus .*
fublcgc , nntuscx vjrginc,pafl';isin camc, o- s
ronia iq cruce fixit , vr triuniphanij eaink- 7
roetipk» rcfurgcnsin CQfpore , cVpjtris no- #
meninparribusfiho , (k fi!:j nomcn parri re- 'f (
(htue> in filiis, finc prjncipio,fmc finc , oflen- 1 1
frnnm. f3cnsfe vrum cum parrcclfc , guia t vnuscft. ,a
In quo Lujnceho Y'ilc t(l dcfidcr.ir.nbus ,4
Duirn. 1 j
? 7*'JMf*f.quiait>i triatcmppradcfcribuniur}\t yiliim«0.
1 Orj,«,quiaoidniatctcmpora)& pjifoi.e indiuaiistcmpori-
bus defcnbuntur.
3 7\(Mwifi/ii.cjuia fub ccrto numero,idcft irt tribus quatcrdcms
compreheduntur.
4 Difpofitio vilratio quia rationabiltcr difponw tur.
P 5 £>uod fidri nrctjjirium eii.Yioc cft d;ctum.ad Iicm onmiaprar*
d;cla lic funt ordinate defcr pta, vt cflcnd^turqnod Chriftus cll
clt ucms homo.vpde fubditujr;
6 X(#«i<?/ji7/irey?.quiaoneralegi$ivo!uitobfcruarc. Hocautcm
accipnur de epiflola ad G al.4.
j Tu/fut in carne , omnia in cructfixk .t.omnia peccata noflra ir»
crucedeftruxir.Et accipiturhoc dc ep;A.i!.i ad CVi.2 yb' clicitur
fic.Delcns quod aducrfum rios cfai chiiographutn decrcti.i.ob-
Jtgitioncmad pjnam^iixrnijfedilludtulit dc medio nffigcns i|-
lu.i cruct.Ereft loquuttomctaphorica adiimihtudinern lllius cjui
tlcflruit aliquam cbarram vclobhgationcm , quia perfbrat eam
yel corrumpit . fif Chriftusper patlioncm ftiatn iliud dccicturn
quo crjmus obl gati gchcnnx,deftruxtt.Scquitur.
8 t-'t triuwpbaus m jttnetipfo .id eft , dcuincem mcorpor?prp-
prio.
9 flejnrvens in c~tpore . Ad euidentiam huins litcrxconfideran-
dum,'quod pater & fihuscorrclatiucuicuntur.rclatitia aute poli-
ta fe ponunt , Scpercmpta fe perimunt.igiturquia ludxinoluc-
runt recipcrc Chfm, Abrjhje & cxtens patribus promilTuro,ideo
delicruntcffe filii Abralix,idcftimiiatores iplius perndern; &
rj pcrconfequens Abraham & cxteri patrcs defierunt elfrpatrcs
eorum. Gentiles autem cconucrf» ad prxi-iita tionem Apoftolo-
rum rcccpcrunt fidem Chrifti , & idco in loco Iudxorum a fidc
Abrahx recedentiuft&i funtfilii Abrahx,& ficpatern/tasqnx
delicrat effcin Abralia & ceterispatribus,rcftitutj}cftper filia-
tioncm gentium , quifacli funtimitatoreseorumpcr fidem . Et
econtrano libt filiatio reftituta cft iplis crcdcntibus,reflituta prt*
dic"ta patcrmtate.quia hxc efl patura correlatiuorum , vt diCtum
efl.Er hoc eft quod dicit Hicron . Rcf urgcns in corpore , fcihcet
Chnftus,& przcipiens pracdicarc baptifmum pepi{crttix in om-
ncs gentcs faOus cft rcftnucns.
10 tt patris nomcn in pat>ibns.Cci\icet antiquis.
ji f:/;o.hoceftadhonoremfilii,quia hocceditadhonoreChfi.
j 1 Etfilii nomen reftituens infiliis , id cit, in gcntibus fidem rcci-
pientibus..
1 3 Tatri. hoc eft ad honorcm patris acterni.
14 Sine prtncipio}(ine jint\. quiaChriftus fccundum diuinitatem,
ruanctinxternum.
1 5 Ofrendent vnum Deum fc elTe cum patre.peropera,fcilicet
diuimtatis.quxegir. quia propria operatio vniufcuiufquerei,
oftcndit naturam cius..
i< Quia
16
Allofirlc*,
c Mnra':,.
IO
2<
* H;il3rl*|ii.
17 Dcum fic prima vel mtfdia v.cl perfccla co-
»8 j^noiccrc , vt Yocarioncm apofto{i , &opus
^uangclii , cSc diltclit 1 1 m Dei incarncna.
kcntispcr vniuerfa legcntcs intclligant , at-
; qucitj in coinquo apprchcnfi fiint&apprc-
i^ hcnderccxpctunt , rccognolcaqr.Kobiscnim
*} hoc jn (tudioargnmenrifiiic, cx fine fjdla; rci
^7 tradercccoperaiitibDci intclligcndamdiligcn
=8 tcr t eiTc diibofitiQncm quarrcntibus no taccre.
29 LX-
_i°
\6 Q*ia 9»p f//.ifJci't>Di,us,quicftpjtercx:filius> quianorj funt
duo dij,fcd vnus cieus.
1 7 ln quo CM*n%el'9 • H.xccfl qu.irta pprr. huiu? prologi, in qqi
pllcnditur vtilitas huius Euangelii Matthxi.ck pnnioofleiiduur
jit.i vtilitasin gciicrali ttfpcOu oroniurnfidcliuin: fccuhdo \ pro
ntrehditur in (pcciali,qu.imum ad bcatum Hieronvm. ibi,Nobis
enimin hoc , &c.lnprima ctgo parre ollcnditur vtilitas ti"in-
tum ad quatupr , qu'ai!li qm lcgunt hoc buangclium pcif £U
poflunt perpcndtrcmifcricordiamDci in vocationc Matthxiad
jiatum apoliolicum, & dihgentiam apofloli in fciibendo liuange
lium , & dilctlioneip Dei cx qua voluit incarnari,cV pcrfccboiic
humatuiinqux efl m coniun&ione ad Dcumper(iuiiioncni,qui
yoluit (ibi uartiram humanam coniunr;crcpcr ipfius alTumptio-
hcm.c\ hoc cfl quod dicit,/.v tjao Euangelio vtik ejl dejidcrantibus
JV«w.idefl,|notitijn) \)c\.
I 8 Sic prima vclrr.edia.idcll principium,coedium & finem hums
I.uangelii,inquoconlifl,t perkclio.
10 l'i ■& intttiitfJit v< ■c.tiottem apcftoli.iu quo confiftit perfcclio
qma <!c hoc fit ibi rocntio.
10 Lceptts Euan°elii.c\vipd ipfe defcnpfirfidelirer.
2. r E: diUrtioncm Dti in carne nafccntis . quia ex diicclione voiuit
imarnari.Sequitur. (
22 l>i tfUb ap^rtbcnfi funt.iAtik,id hoc vtiVe eft £uatigeliumhoc,vt
Jegentesiplum.
2 i l{rcegnofcantin co. ideft.in Chrtfto efte , fupple id.In quo ap-
prehenfi lunt,& apprehendere appetunt ipfam diumitatcm.cui
natura noiira coniuticlaeflin Chriftoin vnirate fuppofiti pcr
incarnationem)& quam apprehedercquxrimusper fiuitionem.
Et accipituribi iflemodus loquendide cpiftolaad Phtlip.j.c.
vbj dicit fic Apoftolus , Sequor autem fi quo modo apprehea-
dam , in quo & comprehcnfus fum.
24 l^obis enim.Hic tangitur moriuum Hieronvmi ad transfcrea.
dum fcu exponendum Matthxt.Euangelium.fcilicet vt tradcrct
ccrtitudincm rei gcflxin Euangclio Matthxi,vbi oflcnditur ve-
ra diuinitas,& vera homanitas Iefu Chnfti. & hoc cft quod dicit.
Nobis enim.idefl, ratioaismotiux,quiaargumentum quxdam
ratio eft . z [ In bocfludio. ideft ad fludeadum in hoc Enange-
liotransferendo,& exponendo.
16 Etfidem.tk pcr idcft certitudinem.
2,7 VaCfa rei tradere.ide.it geftorum Chrifti,& non tacere,fcd ma
gisfupplededarare
28 iJf«^re»r^Mr.ideft.fcire volcntibus.
20 Difpofttionem Dei operantis in came . fcilicct aiTumpta .
30 Intelligendam ejfe diligentcr.hac eft cum aiagna diligentia, &
ftudio,quiatalibusreuclaturEuangeliiintelligcntia, lccundum
quod dicitur infra.y.e. Qu^ritc & inucnie tis,pulfate,& aptne
tur vobis.
EX-
D
teTe
E
20
A
P R O L O G V S
INMATTHAiEVM.
3°
D
Atthanjs cumprimo prar-
dicafleteuangelium in lu-
d?a, volenstrafiread Gen
tes , pritnuseuan gelium
fcripfit Hebraicequod fra
tribus a quibus ibat,ad me
moriareliquit. Sicutenim *
neceiTe fuit ad confirmationem fidei euange-
liumpradicare,fic, &contra h^reticosfcribi. t
Cum autem plurescuangelium fcripfcrint, qua $
tuortantum habcntautoritatis teitimonium:
quiaperquatuormundipartes fidcm nunciat
trinitatis , & funtquafi quatuor rotaein quadri-
ga homini,qux vehit eum per prardicationem
euangelij, &genushumanumquadrifidamor ,
te peremprum corum erat prardicatione viui-
ficandum
B
Expofitio Nicolai de Lyra in Prologum
cuangelii fecundum
Matthseum.
Atthc^scumprimopredicaffeteuagcImm.Tro-
logt-sifie dinid t m duas partts,quia prime fcriptor bu-
ii f euagtlii man ifeflatur,fecundo fui euangelii autoritas
declaraur ibi.Cum autcmp u> es.ln prima parte eftedi- J
tur quandofcripfn, quiaprimus inter attoseuangelislas. Vbtfcnpfite
Quia in ludxa.QHaliter fcripfitjquia Hebraice.Qnarefcripfitivt ve-
ritas enxngelii certa maneret apud credentes . in ludaa aquibus re-
tedebit,voiesprMica<tgtntiiibus luiAis pro maiori parte in infidt-
litate obflmatis,boc tnimfutrattis pracepium adomno fecundum
quod dicitnr ^Afiu. lj.g. Vobis auttm oportibat primum loqui verbu
bei,fed quoniam rtpuliflts dlud , & vos indignos iudicajiis Atemt vi
t*tecce conuenimur ad gentes,ftc enimprxcepit nobis Dtus.Hacigi-
tur de canfa Mattbxus volens traifne ad conueifiontm fcripfn fide-
libus in Indxa remanctibus tuangtliut vt illuc concururcntpro certa
regnla ad euitandum erorres bxreticorum infurgentmn , & boc tfi
quod fubditur.
1 Sicucenim. pr*dicationctfcilicettconfirmata euidentibus ft-
gnis,vtdiciur Marci vlcim.
t Sic,& cont ra hajreticos fcri. vt ccffanibut mira^is poffe-
C mus recurrcrt ad dotlrinam cuangtlicam dotlrinis, Cr miraculis cort
fimata,ficutad rtgulam ctrtamhtrtfes infurgtntts confutanttm*
3 Cum
ficandum,vnde,&aliorumcuangeIiadecic?e-
runt,necrcccptafunt,quianoIebant prarfini-
tum numerum caiTari proptervirrutem facra-
4 menti . Defignanturetiam cuangelifta: qua-
tuor figuris , qu* non funt dcceptoriar, fed iu-
cundi myfterii fibiconfciar. Matthjeusinho-
mine intelligitur , quia circa humaniratem
Chrifti principaliterimmoratur . Marcusin
Ieone,quiaagitdcrefurrecT:ione . Lucasinvi-
tuloagenidefacerdotio . Iohannesin aquila
fcribensfacramentadiuinitatis..Chriftusvero
quem defcribunt,homo fuit de virgine natus:
vitulus in immolationc,leo in refurre£tionc, a-
quilain afcenfione.Vel in homine humanitas,
in vitulo facerdotiuin, in leone rcgnum,in a-
quilaexprimiturdiuinitatis facramentum.
E
3 Cum autem plures euangelium feripfe. Hic oflendii tua
gelium Maitb&i auteticum. Etprimo osleditur quod ditlum efl.Se-
cundo declaratur quoddam ibipofttum, ibi,Defignantur . Inprima\
parte d>citurfic fluod plures fcripferunt fub nomine apoflolorumt&
ttifcipul rum Chri/iitimmifctntes,eidcm falfitatcs, vt facilius fub no
tnine aposlcloru fidetes decipereni.Et ad hoc euitandu,quatuor eua-
gelia quorum fcriptores funt certi & noti,f«nt ab ecdefta recepta &
approbata.Et boc rationabiliter, qa numcrus quatcrnarius guan^e-
liorufuit prefiguratus E^cbiclis.i.vt pr<iditJu ett. Sut enim eu*n-
geiiflx quafi quatuor rot* h quadnga domini, quibus portatur fides
Cbrislip totumudum. Simititergenui humanu quadruplici morte
fuit ftmptum in tranfgrejfione.^idn.Trimo morte culpxt(ecudo mor
tt naturtjuia prt hoc incurrimus ntceffitatem moriedi. tertio mor
ttgebtnnxfluia tx boc omncs defctndebant adiimbu vfque ad iibc-
rationeper Cbriflufaclam.Quario morte ciuihs pena.Eft enim mors
ciuilis feruitus vet exilium per quefcinditur atiquis a communitate.
Ttr pcccatum autcm genus huma> um erat eicflum a ciuitate ctclefli
& fubditum feruituti diaboti.igitur conueniens fuit numerus quater
narius enangeliorum,quia per ipforum prxdicationem genus buma-
num quadrifida morte peremptum,f<r vificandum difignatur,
4 Dcfignantur etiam eiiangeliftarquatuorriguris quar
non func deceptoria; , fed iucundi jnyfterii fibi confcia:.
Mattharus in homincintelli &CC.Hic declaratur quoddamyvide
licet, quaiitcr cuangdiapr&ditla fuouni prafigurata E%echielis.\.
Etpatet ex prxditlis quab.ter in quatuor faciebus ftgnificatur qua-
tuor tuangelifl&.Et ficpatet textus.
3l
Glof. ord & Nicolal de Ly ra .
32
/evangelivm secvndvm
A MATTHAtVM.
ln cnmmtn.
«a. iaftiu k.
nniu.. M njt tcCh ili.cunvncipiatacarnaligeneratione.
C A P V T P K I M v ivi. Hicronvmus. Gcntratioms fingujaritcr dicuquamuis
,T j^Cf«r.Hicr.-nvmus.Hclvpv,lM«i»ivlv.. *»**££ w ord:n,m replicftur,qu,« vniustanrum gcncrac.o
Lciptjs nomcn impoouui vt i bcr ^SSSSSg quxriiur proptct quau» ccterc hic uiducuncur. Non diu.nS
cI7u.nr.nvn.uur,vb.(l.c.tu;:Libcriicncracioii,sAcl?.^nc;c qu* F | m proponjt lerariooej
funt gcncrationcs ccvli&tcr-
rx.Qjiihbcrprincipiumcitvc
tctis Tcflamcnti, fccundum
cap.i.
Hiere-7
J.UC.IO.
t Lnc*. 4- f>
loao. t.a.
quodinpnncipio nouitlicnur
gencrationis Iciu Chnfti: qua-
uismhociit paruapars libri:
fcd flc nouum Terramcncum
confonat vctcri . £t ficut vctus
camal» proponitur Ihacli.ica
nouum fpintuali , & ytriufauc
vnus &: ldcm adcTor oflendi- . ...
B ti»r.Plcn:orfcnfusciTcc.H!Ccftlibcr?cncranoms, icdhic
mos cfl in mulcis , maxime in prophctis vc viiio liaiae , luo-
audishieccft. ...
* Rup. LiLwifleIibercoclcftiseP,cconrralibcrgenera-
lib... Matth. tJonis Ad ' ccrrcnus> de.quo fcripcum cft . H.c cfl l.ber ge-
ncration.s Adx. In illol.broterrcnoou.ncs rcprobiicnpti
funt , iuxca illud, Domine omncs qui te dtrthnquunt confundentur,
recedcmes a tc m terra fcribentur. In ifto fcript i func omncs ele-
di quibus ipfe dominus, Gaudete qu.a nornna vcflrafcnptafunt
in c«/«.Cum igitur audis.hbergencrationis fihj Dauid.occ.
nc paruum facias librumhunc, non folum attendas quod
Abraham (ccundum carncm genuicllaac,fimihccrquede
cccens fcd hoc pocus quod Abraham fecundum promiisio
ncm geniw Ifaac,Ifaac fecundum ptomifsionemgentiic
Iacob". Hoc nai.qtie animaduerfo prolixus hber &: grandis
pagina pcr lingulas feregcnitnras apparcc, dum promifsw-
n-s vcrbum m memona repofirum recogitarc faoc quid 6C
qualicer ad lllos fanctos pacrcs Deus locutus eft.
Rabbanus. In principio fatis declarat feageredehuma-
nitate
Euangelium fecundum Matth&um.
CAPVT PRIMVM.
Liber apothecx gratix rrl qua otnni, anima onod ne-
ceflchabet inueu a:.
a Saluatons non perditom.
I B E R gcncrationis Iesv
proponitnanaregeoerationf»
quod impofsibileeftjVt Ifaias
ait .Gentrationcmeiui quit enarra Ifa.ji.c.
b ' t ild humanam,quamuis
,\. hxc cx nv.gna partc iic mc-
narrabilis . Sed illa toca incnar-
rab.lis eft ,cjuia ctfi dicuur li-
lius .i. patic gen.tus , camcn
' o ..-% qual.ter, neC1 apoftolus , ncc
ChRISTI filij Dauid , filij 4 prophcca nouic , nec ange-
lus.
b Ufut rfer^i. Ideft,Saluarorisnonperditons,quod fuiti
Adam. Chnftusipfeeftqui&: Mcfsias. Idcohoenorninc »
rctundicur ludxorum inndeiicas , qui Mcfsiam , ld lcft, re-
oemiuumnondumvenifleariolancur.HuncvcrocflcChri
ftum confcquenter fic pi obateuangclilfa , quohiam hicctt
quide patnarcharum Scregumftirpcprogemtus , dc virgi-
nej)-»irabilitercfted,tus,ficutc.fJemtuci.uanrcproimUus
Ufm Cbriftus, vc pcr rcgiam Si iacerdocalcm pei ionatn natu-
raDci&lhommismunflrecur. Olim Lfus rcttor cvp.cc,^
nunc cifencialiter, fccundum quod Dcus potens faluare. chtiau.
Chi lftus nomcnofficijeft,nonriacur.r,qma vnctus ett in fa-
ccrdbcem ad inrerpcllandumpro nobis,qui bene in ccrram
pronufsionisinducic:
c Fili) Dawd. Ordo pra?pofterus ne prxmiflo Abraham,ge
nerarior.is texuo inccrru.npcrctur . Horum duorum fpecia-
litcr d citur filius , quia vnus primus inccr patriarc h rs , akcr
inccr rcges ad quos faclacft dc Chrifto prom.fsio , vc lude.s
Ch. lftum cx legc vencurum apenrcc , in quo vidcrcnc vaci-
cmuinipkn- ^ChryfcP.F
Incipit poftillaNicolaidc Lyrafupcr
Matthsum .
CAPVT PRIMVM.
Llbcrfrcncr. lefu Chrifli. Euangel.um fecundum Matthcum
'iiu.d.tur in duas partes , quia pr.mo ftabilit fubief tum fuu
feo Ucclarat , fcil.cct , Chi ifium verum cile hominem & verum
Dcum.Sccundo determinat dc rcdcmptione noftra fafla per ip-
fum quac inci pit in med o quarti capttuli. ibi . Cum audifTet Ic-
fus quod loanncs traditus effet.Iterum prima diusditur iri qua-
tuorfccundum quod quadrupliciterdeclarai Chrittum verum
Dcum & verum nominem Pnmo enim declarat hoc tefbmonio
angclico cV prophctico Sccundo,ex illuftratione ta:le(ti & vehe
lationc regali . Tertio ex prxdicatione loannis & tettificationc
Dei patns. Quarro ex dcmoius tcntationc, & fanftorum ange-
lorum obfequio & veneratione, Secunda incipit capitulo fe-
qucnti , tertta tcrtio , &: quarta quarto . Prima adhuc in duas,
quiaprimo oftendit veritatem humapaenatura: &modum fu*
con.cptionis miiabilemoilcndcndo ,ibi : Chrifti autem gene-
ratio. Pnma adliuc diuiditur 111 tres,qu.a in dcfcnbcndo gcnca-
logiam Chrifti ptatmittir qucndam prologum feu prt^fationcm.
Sccundo ponit ciufdcm genealogiac dcfcnpt.onem , ibi . Abra-
ham. Tcrtiogenealogiac detcripizrecapitulationem , lbi. Om-
nes etgo gencraiiones. In prima ergo partc intitulat librum fuii
a Chrilti gcntratione, diccns : Liber generationis , quia fcnpfit
Hebraice, vt vifum eft. Modus autem Hebr.Torum eft denomi-
narc libros abcodequo traclaturin princip.o,i.cutdicitur li-
bcr Gcn.qiiia 111 prmcipiotraclatur decreationc mundi.Simili-
ter Mjttluus.qui incip.t cuangcliuma gcncalog.a Chnili,idco
ab ipfo dcnomitut fcu inlitulat ipfum . Ratio autern quare in-
cpit
cipitagenealogia Chnfti hccfuit.quia Iud^inegabantlefum
Naxarenum effc vcrum Chrdtum, & dclcendiiTe a JJamd.quu
Gahlcus erat , fccundum quod dicitur loan. 7. ^Jrtfwa' a Gali-
Ua vemtCbriftus ? q.d.non. Idco (ubditur. \<»>"eicrP ><r *<*>"*'
Quia ex fem.ne Dau.d & Bethleem cauello.vbi erat Dautd ve-
n.t Chr ftus, quali dicant. Sic.& idco ex hoc volebant fal(e con-
cludcre,qu)d non cflet vcreChriflus nec ex feminc l^auid.
H»mc crgo0rrorc v(.lcns Matthcus exdudcre m pnncipio euau
gel.) fui oltenditipfum a Dauiddeftcndentem per iplmsgenea-
Jogiam: Oftendic etiam eum inBcthleem nttum , vtpatet m
priucipio fequentisc.ipit.Cum natuseffet lefusin Bethleem Ju
dej : Ucct fuerit m GaUiea conceptus & nutntUs . In dekr.bcn-
do au%m gcnealogiam ponit duas partes tanquam rad ces.vide
hcet , Dauid & Abrahan» , quia ad -(tos eftiicta Lpecialiter pro-
' miilio dc Chn(to Item quia Dauid tut pnncipalts inter regcs,
Abraham mter patriarchas. Chnitus autem debebat defcende-
re ex patnarchis & regibus. l^re^ponitur autcm Dauid ipfi Abra
ham , hcet (it poitenor fecundum tempus , proptcr eminent.am
rcgi^ dignitatis , & itcrum vtconucnient.us generation s ordo
tejatur:quia iic a radice vltimo nominara mchoatur.Dicit ergo.
1 Lbergencr. fupplendum efl.Hic eft libcr fecundum modum
Hebrcorum , vbicommun.territtahs fupplerio , vt patet Ifa l.
Viiio Ifare fiiij Amos, fubintelliguur , h^c eft. Et codem modo
in pluribus abjs locis.
% Generationis , &c. fcihcet , temporalis , quia generat.onem
Chnfti «ternam deltrib.t loanncs in pr.nc.p.o euangel.j fui.
3 Jefit Cbnili. Iefus nomen eft pcrfone , Chnftus , nomen na-
ture Significatenimdupliccmnaturaminvnofuppnhto.fcili-
cetjtliu.nam & human.im.
4 Fi u Dautdjlu ^brabamMoced intell.gcndum fecundum
naturamhumanam tantum.Vnded.c.t Apoitolus adRoina.i.a.
Qui f-clus clt ei ex fcrnine Dau.d fecundum carnem.
^ ^ibrabam
MORALITER.
I Libergencrat.I f.tbr: Chnftigcnealog adcfcribit'hicp
tresqnateidcnasgencrationu. Quaru ahqui|fucrut antcle-
gcd.irfiMoyii,&:.iliquctcporelegisdac^.6<: vlcima.f.gcnc-
lacio Chi.iti ct;c gratiXjquod mc^pit ab cms coceptionc.Hc
pcr
pcrbocfignaturn, aliquirpibus iftis tribus faluati funt pcC
fidc Chiitti.Vndc dicic Saluacor Ioan S.g.Abrahapaccr yc-
fter cxulcauic, vc viderec d:e meu, vidit, &: gau fus cit.Itc in
quatcrdcna Sucduo numen.f.denar.us &: quatcrnarius. Pcr
dcuanu vero,iignacJ m .plecioidccalogi. Pcr quaternanu , im-
plccio
33
M
nthasi
«
Cap. I.
34
^ * Chryfoftomus. Altera autem ratio eft cur Dauid prior
A nominetur, quia regni dignitai maiorcft quam natnrar.
Hem.y.fn ope Nam crfi Abraham pracedcbat in tempore,Dauid praxe-
rc injperfea. dcbat indignitate.
filt) Datttdfiltj ./fbraham. Hos duos de omnibus clegit quo
ru filius dicitur Chnfius.vt Iu
deis quibus fcribit.fcientibus
ex lege Chnfiu ventut u,.)ppa*
rerethiceflequi chuerat pro-
fGcn. !».a. mifrus,inquovideicnturim-
pieri omnia vaticinia.his enim
lolis in veteriTeilamcnro le-
D
t Gen. rj?.'|&
, T Gen.jS.d.
Oen.n.H.
Pfal.7i.d.
Lu"i. '.::•
PCil.ijrb.
Ibid.SS-c.
3 CuipromiHnmeft: in femiiietiiobe.!»m.gen.& Chriftus c(t fr«ocn
illud i« hoc gentes quwuni benedici. b Fides. c Spes.
■ Abraham.t Abrahabm genuitlfaacc.lGacaut
Chaiitas.
J genuitlacob . t Iacob autem genuir. Iuda &
a Confeflio. ludas confueiis : 8t de Chnfto dicitut Conriteor
tibi ujtei celi & teri.-c. b Diuiiio.
f, r 1 a 1 b
r
giturfaaapromifsio. Abrahe, d fratrescius. t Iudas autem eenuit pharcs& 4
In femine tuo benedicentwt ornnes
PiaU.b.
gentes . Cui confon.it Dauid : Bentdiccntur in \pfo omnes tribus
terrs.. vndeZacharias hoc ett, fubaud;. Iufiurandum (juodiura-
uit al jlbrabarn parem nojtrum datuvtim fe nobis Dauid autem.
lmauitdominus Davidveritatem & non fuflrabitureumde fruclu
vetrii tuiponam fuptr fedem iuam,Item,Scnu liuraui in fanclo tneot
fcilicetChrifio femcneius in #tc>num ma'irbit, & thronus eiusft-
cutfoli»'.conjpcc7u meo.&c. Qiix nulbtenus de Salomone acct
i.T\i.i7.b. pi polTunt,feddcChrifiocx Dauid Oito. Iccmmlibro ver-
borum dieruuv Cnm dormi-.ds cum patnbns tuii dabofemen tuum
poft r*.quod nnllatenus de Salomonc dicif.qui viuo patre ce,
pit regnare, fed de Chnfio vndc Hiercmia» .- Sufcitabo Dauid
liict.6$.z. gtrmen iuflu<m,& rtgnabtt tex,& fapiens erit.
** Abraham& Dauid funtduar columna* verfantes io lcge
quafi in vefiibulo ante ofiium quod eli Chrifius : quas am-
bic fumculis duodecim cubitorum . id eit fides apoftoloru.
Ample<ltiturhosin gcnealogia patres,dc quoum medio
oftitim Chnitus apcritur crcdentibus.
a Jlbrchamgcnuit ifaac : Ifaac autcm genuil lacob. Ab <SO con-
grue fitgencrationisexordmm, cui promiflus cftprimum,
in quoclt bencdictio omniurh.
Mattbeus gencrationem incipit ab cxordio prnmiflionis. *
£t etiam vfque in fincnv libn hxc agn ur, v t qui ex hac gcnc
ratione natus cft, Deus & homo intclhgatur.
Ab initio ab co cui pnmu facta cft promiflio fidei incipit,
vt in hoc patrc difcantcui pnmu f^tta cft promtflio, qui efc
quales efle debcant,qui volunt m cius femuie benedici. Mat
th«Etis generacioncm defcendendo incipit vcl compucat :
quia bumanitatem Chnftioftendt , perquam Dcusadho-
minesdefcendir. Lucasafccndcndorefercnsfbrmam facra
menti apcrit. A baptifmo cnim incipicns vfq; ad Dcu afccn
_ dit,oftendcns baptizatos afcendere ad hoc.vc fint filij Dei.
* Chryfoftornus. Ifaac interprecatur rifus:nfus autcm fan
dorum cfc non ftukacachinnaciolabiorum, fed rationabile
gaudiu cordis,quodfuit myftcriu Chi lfti.Sicuc enim «lle pa-
rcncibns
NICOLAVSDELYRA.
I ^braham genuit. Hic incipit Chrifti gencalogiam narrare &
diuiditur in tres partes f ccudum tres quatcrdenas quas ponit ift
iita genealogia. 1'nmaincipit ab Abraha,& tcrmmacurinDa-
«id inclufiuc.Secunda a Dauid excluliuc,& terminatur in lecho
niam fihum lofiar induhue.Et tcrtia mcipit a Iechoma filio pr^
dicli Iechoniae includue, vt vidcbitur. & tcrminatur rn Chriftu
incluiiuc. Secunda pars incipit ibi Dnuid auicm . Tcrtia ibi . Et
foft tranlmtgrationem kabylonis. In priraa ergo procedit fie. ^tbra
ham genuit Ifaac. Non facit mentionem de llmaele qui fuit filius
Abraham.quia per ipfum non dcfcendit Chnftus: (ed per Ifaac
«rat promiftus ems aducntus fecundum quod fcribitur Genef.
a i .a. in ifaac vocabitur tibi fetnen.Et cadcm ratione non fit men
tio de Efau,cum fubditur.
* Ifaacautem genuh lacob. QuiaantequamefTent nati , Iacob
fuitiDeodilectus, vtpenpfumdcfcenderetChnftus, vthabc-
tur Malachiac primo.a. Iacob dilcxi, Efau, autem odio habui. Con-
fiderandmn igitur, quod hic dcfcribitur genealogia Chrifti de-
fcendcndo.quiaMatth^usvoluitoftcndcreaflumptioneminfir-
mrtatis noftra; a Deo,vt dicit Auguftinus de concordia euange-
liftarum. Econtrano autem Lucas dcfcnbit eam afcendiido.quia
yolebat oftcndere rcduftionem humana» naturae in;Deum, &
ideo incipit genealogiam Chrifti poft baptifmum,quia poft ba-
ptifmumreduanmrinDcum . Sequitur.
3 Iacob
M
•
Vbi f&pra.
Hom.r, ex
P»re imp.
rctibus in vkima fenecliutc donatus eft letitia (uis^vt co^no
fcatur qma non etat filius n.itura: ied gratie: Sic & Chnff us
in nouifsimo fine productus eft , a macre ludea qui naudiu
cundtis, fcd iftc pcr vngine,ille dc anu contra fpem nacure.
b t7r««;V.Macthcus ponit,genuit.-q!ii n«iture filios tantum
numerat. Lucas : Qui fuitj qui
aliquos iecundum legem vel
per.tdoptionem fijiosinterpo
mc. Maal}£us pon it gemiir, &
non gencrauir , U orfican yc ille
cognofcerctur ih fine oltenfus
de\quo dicitur : Egqtbodiegc-
nui , ce,
C I-dam £r, fratres. Idco fo-
Iusludas nominatim expiimicm;, vccumcognolccresqui
cx cius ftirpc fucrat pro hlflirs,
Fratrcsluda: iiK-rnorac ptc-rmiffu. fratnb. If\ic& facob,
3uiailli a populc Dci quaii ahoni funt rer -.'iii: h: v. iut h.crc
es in libro vit? fct ipti,& quafi patnrircliv diu. . !■ t i:r ^ni qrii
bus &£ numcrus apofiolotu fignat. Sed ;;omi'n.',cin> non < x-
primuntur, ne vltra numeru facramcct gencracisii e- 1> n ! :'.
In femiriepraediutorum patiu Ch; iftusint^iiuo.a: A
pcumjquodprcfagiensinimicuspopuluHiprcincu.ic^^o
fceminas fed mares interiuicbat , vt cum c\rm; uerct.
DeludaClinftusquemomnesgcntes fuioepcrunt: quo p
veniente ism Hctodes alicnigena principr.b;U'..r. |;,
*Chryfoitomus. Et noftcr lacob duodccim .ipoftolos in
fpintu non m carne vcrbo H il^iizuine gc nua.N un iicuc il-
le cij fuis dcfccndit in Aegypttim vt multip!?e;<rcrui.- , lic bc
Chnftuscum fuisdefcendit Apciioiis :n mundum, ^auil-
tiplicatus efl per totum miuiJc.m.
* Rupertus.In gencrationc Iuda: &; frarrum cius crfJauiir)
mos illcanciquus cjuo primogenici , iacerdoc.o hingtbatuf.
Rubcn quippe qcu erat primogcnitus lpfe peccauit , & p' o-
pterea benedidioncm ftceidotalem non promeniic, im >
diminucionem acquifiiuc Effnfus es ( mquif patcr ) jicnt aqua, Gcn. 40.
non crefas, quia afceniiifli cubilepatris ti'L
d Iudas autem . ludas gcnmt I'h;ircs 6d Zara anrcqu" iiicr.1-
ret Aegvptum in qua ambo poftea cu pacrc traniiei ul. Z ra <^nj??.,i
cum dc vccro pmific m.mu, obficrr.x coccii .0 1 g.auc dn cs"
hic pnor egredictur. illo manum rcnv;hcr:c .akei ''cxiuiuCti: infr.i. tj.c.
obftcctix C^uare^pptertediuii 1 cfl rrraccTia?Vn & 'h < : s.i.
diuifio dictus eft.fignificasilhim.qi:! ic-gregabicoucsabhx-
dis , & ftatuec oucs qmdem a dcx. , 1 \ . hedw idtl rt^niftris.
* Chryfoftomus . Pcr Z -la ijgn ficraui' pc puius ludwici 1« Hrmi T ift
qui primus apparuic in lucc.fidei . qtiaffi efe vului fenchrofi Mauh.
mudi proccdes , & idco fignificams eft cecco cv c .uci!:or 15,
putatibusoibus-,graipfepopuliisDeieraciiiturus r ' • f • p
- Klt IBM
3 Iacob auiem genuit. Liccr amen';Chriltuscler ■jdaT*';fcrndc-
rit, tamenfratres eiuscudiconomin.untir , q'uT^iu'eru*rli patres
opuli Ifraelitici, &ab eis duoc{ecim trtbus liiael nommJutur.
equitur.
4 Iudas atttem genuit . Hieronymus autcm rcc'dcns rationem
quare ifta Thamar exprimitur,hcdicit : 'Notandumin gcncilo-
gia Saluatoris nullam lanctaram mulietum affumi , icdeasran-
tuui quas fcriptura reprehendit.vt qm proptcr pcccatorcs vcr.e-
rat,depeccatncibusnafccnsomnium peccata cfeleret.viJcfe & in
cofequcntibus Raab mcrct»ix& Rurli Moabitis ponitur 3cih-
fabeavxor Vnae.HaecHicronymus. Scd ifludnon videturpro-
babilitcr di£tum,qu!a ipfe ibidem dicit cp proprer hoc reges tres
de gcncalogia Qiriiti tolluntur.f Ochozias, loi-,Amafias,quia
Ioram mifcuerat fe fihzimpijliimx Iczabclis.idco filijeius vi-
que ad quartam generationem de gencalogia Cliriiti tolluntur:
ergo non cft prpbabile q, pp pcccatu in Chrifii gcnealogia noia
mulierum exprimantur. Item c^, dicit lbi nuli;i fanctam mu'iere
poiita in gencalogia Chnfli,p;itct Kilfum de Jvliria matre Chri-
fti , qux fanclitlima eft& fuit. Iic <p dicit Raab & Ruth ibi ex-
preiias pp pcccatum, non vr vcn!m, imrrto propter virtui is ai\u.
De Raabenim fcnbitur quod propter virturem 'fufccpu expiora
torcs Ifracl ik eos faluauit , vt patet lofue, z. proprer o, ponitur
in Catalogo illoru qui ex iide ferenmt nobilcm a/tum, Vthabrf
ad Hcbr.n.Quodaut dicjturmerrtrixiiorinbfr.1t:>-":; di,. w. c
■* 1
tantum
O R A LITE.R.
ylctio euangehj quadrupl.citcr defcripti.Per ternarm vero fan-
&x rrini' aris myUcnum.Per iflos igitur numeros in genealogia
Cbriftic itentoc myftice fignatur cj, pcr obfcruationcm decalo
gi m firlc trinirat:s On iftui qui ol cft iufutix per fpintualem il-
laroinationero oritur in u jh's.z.?et.ud.H.tbemus firmme prophe
ticu f.rmonc cuibwfxcitit nt~ ' let-.-s quaftt icern.elutfct in catigi-
nofo locotdonec dies iilucejcat, & Lncifer oriatur in cordibus tcfhis.
Item
Itcm tres quaterdenxfaciiit quad.fagintaduai gen r.to , :sp-r
quas peruenimus ad Chnflu cjui prorriilus eltnobism prtiiniu,
iicut filij [frar perquadragintaduas manlioncs vnerum adter
ra fibi promifTam. Chrifti autcmgcneratio lic crat, &c.Pcr hoc
atttcm quod Chriftus coceptus & tormatus fuit in vrcro virgina
hpcroperatione fpirituflancti lignarur quod (pirixualiter con-
cipitur&formaf in mctepura oprre fpiri tu illi nit i , Oal . 3 .c. I- i I io
li mci quos ego ltcru p irtmm , uoncc formct Chnftus in vobis.
Tom. 5. b
/
3y
GloEord. &NicoIaicieLyra.
36
A cft antefacicmeiuslexquafifcfxrs.vcl maceria. Sicergo im
A pcduus eft populus ludaicui pcr lcgcm, fcd cemponb.Chri-
fti.rupcaeftlcpcs legjs.quarcrac mter Iudxo*-,&: gcnrrs.
a Vhtret autgeuuitEfrom. In Ae£ypcogcnuic IMurcs tfrom
Sc Efro Aram, U Aram Aminadab,6C Aminadab Niafon.fic
tucMoyfeseduxit cosdeAe»
Si . Naif n ruic dux fub
oyfc in cnbu luda per defer-
tum , in quo genwt S dmon,
IfteSalmoluVp-nccpsintn-
bu luda , qut cu Joluc m cerni
promifljonis intrauic.'Ifte Sal-
mon m .terra promiffiomsgc-
nuit tloozdc Raab.
«Hharcs.idcftdi
«Or.tn».
» Zararn
b Efrom
ram
dab
( tcm
fAmarirud*. ^Diuifio.
«dc Tham.ir . Pharcs autem gcnuit
a^Slg.tu.rel iuu». 1 Chnftut*!f^uf.rclexce"u».
, Efrom autcm genuit Aram . A-
«Spnr.iineUK«l »o:um«iu«. 1 AU|f,u.iiuin, v«l lerpeminu».
autcm gcnuit Aminadab . Amina-
autcm gcnuit Naafon . Naafan aii-
«l.te fiit"uiinccj>i iiibui ludi. «Seiiiii i-ii.
gcnuit Salmon . Salmon autcm
«Foctis «Xniiudo. 1 taib Hepuicr.Richib Qt acc
ge"
Chrjflus c
uifio,QUia fcparabit oues ab he,
dis.Ipfccfltfrom,ideftfagit- d nujt }$ooz <Je j\aab f Boozautcm gcnuitO-
«»-.u . x ta.vclacrjo.quiapcnecratcor*
fi daauditoajm.HabcceciainU
iicudincincharitatis,qua&;jnt
micosducxic
b jlramautem. Aram Chri-
fiusclcfctis.vclexcelfus inter-
prciacur decius dc quo pro-
<y— it ■ vh"U- Eccepueraetitquemtttgt.lx3.hbu f.xieHnsfnp» o.s-en-
p,4..i»a, tttiominut. Ipfceft An.inadab,idi-li voluntanus,qui dicit»K«
*.4.u^. fcariefrcnficaboiibi.ldc.mcR Nail.>n,.dcftauguriuiii,qiu no
uic prxtcnca pracfencia , & futura . Vcl Naaion ferpentinus,
quia Chriftus morc (erpcncis omncs cauic infidias,
C Silmon tutgenuil *««;. Chnftus efl Salm6,l.fentjbilis,quia
omnu fcnticipfc accipic R.iab,i.'ccclcfiam de Gcncih.Raab
Cimes. vcl beaticudo,vcl impctus,quiaccclcfiagentiumefu-
nc&luitiuftiwa. ^dtlacacapcrorbccerraru impetudocbi-
nar Philofjphos.ci: reges conucrur , Raab ofleditcoccinu in
fencftra, i. in ore pcr cofefiione Ciinfti paflinnem declarac
Ioi.jm R.»ab mcrccrix.qux n"icios Iofue fufccpic, q! Salmo princeps
' cnbus Iudx flbi copulauic , fignificatccclctia dc Gentib.quc.
pnncipt ex luda,i.Chnfto copulac'.Ec fola cu fui sfaluatur,du
» Cbnif g. icricho,i.prcfcns fcculum fepccm muns vicioru vallacu,fep-
^* te diei um tpc cubis pdicadonum circuuallatur,doncc in no-
utftima tuba ocs muri corruajic, $c nouilfima mors deftruac".
d Boo^
i
f FrflmaM, b * Chtillm.letuien,, Tel fcrmt»», quii non »cn I uumrtriii , frj
■umllnir. e Il11ccn1i1u111.vcl111ce1.lu1». IChiutut «lt iHilficiuui, »cl mhc
luni.tjui pio nobn hofui factui ett;
1 r\ ' I 1 \ \ b 1
? bcth cx Ruth. Obeth autcm genuit lefle : Iecfle \
• lAlanu tomi.vel jlpcitu delidctibilit.
\\ autemgenuuDa'uid regcm, Dauid autcm rex 6
d Boo^autm.ftoozChrillwdcquodictf.DomhiutinfurtitH- T)
liine vewet.Booz dc. Noca nulla dc fanttis lcminis ln gcncalo I • -4^c
lUaXpi afliimi.fed quas fcripcura rcprchcndir. "Dcbuicn.dc l*fam?' P*
peccatorib.nafci,q jp peccaconb.» ciiciat,vcdi)ccret iui pcc- r„B;a chri
caca pacru iibi no obclfc . \'n agn^ ut Pafcha immolfid' uifs9 ammmctSot
C* a(f nni cx c.ipns, A: ouib.i.ex *v ijiure.
uiflis.ii: pccc.icorib.gencrad9. I»»,*»'*
Hiflotia. Elimelech fiiic dc
cnbu Booz,& vxorei' Nocmi
quicu vxorc Ui.i uiicadMoa-
bicas.vbifilij fuiduxciunc v\o
res,fcd morcuo patrc , 6^ filijs,
iincfcminc , RuthciiNdenii
locruTua vcnic in ludca.cV: gc-
nuit cx ea Bot>z,Obcch.
e E\ i{n ■/i.Moabitidc,vton- i14.{6.a.
dacimplccu vacicinium ICuar: L
Emiue agttnm domine domiiut-
torltetrtt. Pcr hancfcnicn A-
brahar ad ChriRu dcduc :r 1 Lc
clefiadc Getibus pcrltuthli-
gnificata , priulquaad Booz,i.
adChriftum vcnnct cxpjtrc
dubolocrtc
Myfticc;Ru:h figtuficat ccclclia,cj c de Moab(.i.dc Getib. Myfticc,
cj cx pre diaboloj & pccra deferci,pp idololacna de quadv.*
iufcitauit filios Abrahc: Oblica prioris Gecis vcnit ad Booz,q,
forcis dr.i.ad Chrntu,q fufcitat fenic fracris (ui, i. Moyii,qui
obijcfinelibcns,gr.t ncnMiicad pfcctuduxiclcx. Ruch,vides Heb« r.c,
vcl fcftmas.^accciia puro cordcdeu vidcc, q feftinacad bra
uih fupnx vili6!S,& dithuir pfcuerare i ftde.ii' dilcccioc dci.
f lejjeaute»*. Patcr D.tuid ixpius nominacur Ilai,fcd bino-
mius fuic . Hicaucem,ideodicitur lciic.vc fcircc cuni vcnif-
fe.dc quo Kx.kgnditirr -pirga dc rad>ce leJfe,crc.Hic'cCt fl*JS ouC
odorac Ifaac,dicenv Lcce odorfilii mci,ficut vdor agriple/u, quia
fpintus cum abundantiffimc replcuit .
g Rtjcm.Non quod lolus in hac genealogia rex,fed quia pri
rnus tcx de Iuda,&: rcgum principium.propccr quem,& ca>
tcrj in folio regm feruancur , & per lflum ordo gcnerac:cn:s
decurrit ad Chriflum , qui habet rcgnum D.uud. P
h Qjnid autew rix. Hiftona.Dauid in folano fcdes,vidit Bctb Hiftoria.
^iabcc1^-11-*
I "i.n.a.
NICOLAVS D E LYRA.
nn: u iplms CQgnoaien,& 16 non opartuit , cj> eflct tahs £m rcrn:
Sicut aliqn ccontrario aliquis pnuper ruflicus c<ignommJtur 110-
rnine regis,vt Pctrus rex.vel hm6i Hcbiaci ct dicunt hofpirarnce
vbinoshjhcmuimeretrice.vt dixiplcinuslof.2.ca.Siiniliter,qcf
duuur dc Huih Nlojbituie, q> cam firiptura rcprehendic 116 vide
tur veruxn.iinmo niagts cim commcndat.Tii quia focrui fuar fide
htcr adhx fcrat.tum qti^ cicfta gentilitate Hden» «nius dei fufce-
fm,vt hibetur Ruth. l.c, Tu cja 111 vidmtatc caftc vixit.vt dicuur
vuth.J.ex verbis lioor ad ipfam- Bencdifta cs hlia a dno,& prio
TC milcricordiS pollcnore fupenlti,quta noti cs fcquuta iuucne*
p^upcres feu dmites.Tu quia fuit optimx ftmx.Vn ibide (iibdi-
tur Sat omius populus,a habitat int cr vrbis mex portas.mulic-
rero ic ellc virtutis.Salua igitur beati Hier. 8c meliori fcntentia,
\ it!et ur o, mclius pot dici.n, mulicres lllx hic funt exprellx,quia
facrunt vins fuis cx quib. conceperunt acci den talitcr comunclx.
l'tx aut.q fucrunt pnmx,& principalcs, iiuc bonx,(ioc malx n»
t \ prt numur , fed furfitit exprellio viri , quia vir , & vxor pro vna
perloi» copurantur.Quod a&t prxdicix mulicres fuerunt accide
talitcr coniuct.e.patct ex textu Biblix,<J> omittocaufa prolixita-
D fln&r • tis vitandx. Necdebetaliqunmouen, licgorecedoinhocadi-
pca.qujm au- ftis H'cr. qu>a ditta fanftorum non futit tantx auctor'tatis,«juin
Aontatemha hceat fcniirccontrariuminhis,qux nou funt perfacram fcriptu
^*0'* ram detcrminata.vnde dicit Augu.iu cpilhad Vicentmm de fct i-
ptuns fanctoru dofioru.Hoc genus fcnpturarum a canomcts fcri
piuris difhnguendu ell : Non cnmi ex eis lic tcttimonia proicrun
tur,vt contranum fenttre poniiceat. Sequitur.
o TbaretautftnuitEfrom. lfl« Pharescumludapatrefuo.ck^
Iacon auo fuo defcendjt in Aegyptu , Jc ibi genuit Efro , & Bfro
Ara.eV Aram Ammadab,cV A1»'"13^^ Naaion. Ifceaut Naafon
cum patrefuoexijtde Aegypto,cV idcofuit princcps in tnbu lu
da tn deferto pofl patreluu. C^uod.n. Iftc Aminadab fuit prm-
ceps tnb. ladx m exitu de AegyjJto.habctur Cant.6.d.vbi dicic:
A"ima mea turbauit me ppquadngas Aminad.il>. Adcuius cui
dentii conlideratidu q» 'iber Cant.fecundum doctr>res Hcbraros
eft dedco. tVecclefia fftael cdufta pipfumde Aegypto.Incxuu
Ifrael de Af gypto dris ficcauit via per mcdiii maris ruhri.cV aqtie
CX vtraq; pute crant altx ad modfi mun, licut h ihctur f.xod. r^.
Bc idco lt!,i Ifrael timebant intrare. Jlle Aminadabprincepi trtb*
Juix cu tnbu fua pnmus intrauit poit Moy fen,cV cx hoc tnb.Iu
da
dadignitatcregni meruit.Et iodf . .Animatneaturbauit met£rc.
q.a filu ifrael videntes Aminadab pcedcnte cu currib.fuis, admi-
rati funtpp ei' audacia.cV fcquutt funt cu,igit polt ipfum Ami-
nadabfili* Naasofuitprinceps trib. Iudcindcfcrto,vtdf.N. i.c.
z T^aafan autemgenuit Salmoh. Hic e(t vnum dubiuni, quo ifia
Raab.qcrat degencreChananxoru,fuit coniuncta ipfi^S.dmon-
in matnmoniu,quia erat prohibitu hhjs Ifraelne vllomodoco-
traherStcu Chananxts matr:ruonta,vt habetur Dcut.7.Diccdu
ad hoc, cj> lltud fuit pceptu cis nc per Cliananxas a cultu vcri dei
auerterentur,cV ad idola coucrrerentur,vt ibide iif ,tk tdeo qn ali
qua perfona lnuenicbatur fidc!is,& ex fidc ven dei aliqd ma'»nu
egilTe.ficut fccit lita Raab.vt pdiftu cit , tuc difpefahat,vt poflct
coniungi in matrimouucufihis lfrael , & pp hociiia llaabcon-
iunftacli principi nobihoristrib.f. iudar^cjma^piiliis Ifraelfcce
rat nuguu a£\u virtutis m exploratoru faluatione. j Buo^ '"•
tern gcnuit. Rodc modo ifla Ruth coiucla clt Booz,q erat nol»i!ior
deciuitateBethlce,hcet.n.efietprohibituin lcgc, «pnon accipe-
rct in matrimotuu muheres Moabitidas.Proptcr quod Lfdr..s t"e-
cit illas eiict cu filns fuis a filiis lfrael,vt hf. i.Eldr.j o.c. Rurh tn
Moabitis pp actum virtutis ex difpenfatione comuncta clt iph
Booz. , quia licut dictu rit,pro fidc vnius dei fufcipienda reliquit
terrS iua,& veuitinludcjacufocrufua.Sedoriturdubiu.quoilte
Booz gcnuit Obeth ex Ruth , quia a principio ducatus Iofue,qfi q< cth quon
f.Salmoaccepit Raab,&indegcnuic Booi viquead tcpusin quo do penttus
c^pit Heli ludicirc populu ,inquorpei(ia Iluth venitcu Nocrni fx ^*0* »
inludxa. liuxeruni J15. aani,&plus,vtpot patcrccoputati tpa Kutil"
ludicium intermcdiorum , & ideo dicendum, quod trcs fueruut
Booz libi fuccedentes.auus, fihus, & nepos,primus genitus c(t a
SaimondeipfaRaab,& tertius genuitObcthexltuth . Etquia
cuangelilta volebat vfquc ad Dauid vna quaterdcaam tantu po
nere.idco iltos trcs limilitcr noraiiK<tos,& lioi inuicem lmmedia-
te fuccedcntes voluit vnonominc coprchendcrc. 4 Obtihau.
Kteafit alionon-.iiic voc-itus elt Ifii,vt habetur.i .Re^ ;Sed nome
Ielle hic ponitur,qu:a de ipfo luc agitur , prout Chniius dcfcen-
dit ab co, vt fcriptu erat Ifa. 1 1 . Eg>edietur virga de radice Icffe,&
flos de radice cm<,&c. Et ideo ex noroiuc IciTe hic pofito oftcndif
ifta prophctia coplcta tuific. 5 Ief.au. Iftc autem nominatiur
folus rcx.hcet ante eu, &c poft fuerut plures alii reges,qa iftc fuic
primnsclectusin rcgclccudubcneplacitu diuinu, vtoftfumcit
iupra,& ppcxccllcutiasanftitatisiijx. 6 Qiiuidau. Tacctno-
mcn
V
Mactfiaci
I.
^ftiec.
d.4+.a
iM.b.
14.C
^otin. i.
l!*.C
teg.n.f.
I.113. c
n.i.d
^? fobec fe lauante,pl.icu:tei,& vocauit,iacuitq;cuea,qua gra
A uida rcnocauit Vria dc expeditione,vcfic mtrarct in domu,
Sc iic parjEtis afcriberetei, qtii noles intrare iacnit in vefhbu-
h\dtcc:>,q, du arca effec in cabernaculis,no intrarer in domii
{iKT.AcccpcisigiCliceris motris fua.,ad expcdicioncm reuer-
iuseft,&: iicut Dauid precepe-
tat occifus eli a loab.Dauid in
(oiano Chrifhisett,qui in fole
pofutc cabernaculum fuu.Bech
fabce , puceusfaciccacis fepci-
nius.f. lex per cuius cognino-
nem fpiricuahs graua miniftra
cur.Vrias, Iudaicus populus,q
perlegem de luce Dei glona-
tur : Sed huic Chtiftus legem
abflulit, quamdefeloquido-
cuic. Ille vero du madac-.t legis
implcre nicicur.quaii epiitoljs
fert vnde damnetur.Vnas etia
• Iudaicus popuius qui noluic iu
trarc in domu.i.fpirituale legis
intellcctum. dicens, quiaarca
domini,i.eeclefneft in caber-
naculis. i. m figuris . idconon
intrauic m domum , id cft non
accipic aliurn intellcchitn, fed accipic liceras fua?mortis. id-
^efi lncelleJrutn liceraltm,qui ducic cum ad morcem .
Mvfiice Dauid, i.ChrifiusquiGolia.i.diabolu fuperauir.
g lipfeeitmaiiu forcis,vcl vifudciidcrabilis.Deeodemdf./)o-
0 inusfortis vpotens , &c. tit icerum : Speciofns formaprmfiliis
Djomintm. Bethfabee.putcus faciccacis, ideftabundantiagra-
:tiaefpincualisqux munerefeptifotmi efi puceus faciecacis,
111 quo eit fons aqua- falicncis m vitam xcernam.Tres predi-
ctadine pudore nomims ponuntur,quta non folum culpari,
fcd etiam laudari meruerunt . Iufius aucem nomine dignus
-cfi. Sedinhacqinaloquedon.-quitjftltcmiilentionominis
quod curpeeft cegic.Nome vin quafimftiponicur,vc in hoc
immanicas fcclcns vcrecundius memorecur, dum cius cau-
fa eft occifus . Vxor camcn propter facramencum ecclelia:
dicicurqua: occifo diabolo in coniugium veri re«is afcifcttf.
a ^r^.Vria,lux mca Dei fcilicer, idcfi diabolus^quidixic.
Similis ero altiffimo-.cnx ecclcfiam comugatam Chriiius de fo-
lariopatetna:maiefiatisadam.niit, &pulchramfactam fibi
matnmonio copulautt.Vrias qui efi figura diaboli, lux mea
Deusinterpretatur,quiadhuc transtormat fein angelum
lucis,& lucem D ei fe facit.
b Salomon autem. Chriftus eil Salomon.i pacificus, quia ip-
feeftpaxnofiraqui fecitvtraque vnum.Ipfe efi Roboam.i.
impctus populi, qui velociter populos conuercit ad fidem.
c Bjboam.Dc ifio dicicur : Dabb ipfi l\oboam trtbum Indam, vt
remancat W na Dauid cunths du bus in Ifrad - Quod ad liccram
non poceftacopi, quia nec Ifracl cunais diebus cxcicic,ncc
deDauidpofiChiitlumduxaliqiiisinlfraclfu-c.SedChn-
ftuslucernaelt a?ccrna in cclefti lfracl,& ideoferuaturfem
per.Super foliu autcm D.:uid dicitur fedete Chnfius,quia re
gnumDauidcempotale figurautt arcerninn Chniii re<mu.
d Miai. Pateidfis : Ideii Chnfius,qutdicit. Ego crorfli in
patrem,quia tanquam domwus ornnia qumcumqucvoluit fecit. Qui
ctiam cft Afa, i.accollens, quia ipfe abfiulic pcccaca mundi.
c Iofapbat,&c.lud\cas vel tudicnilDei,fcilicet Chnftus qui
n „ iudicat
38
l gcnuit Salomonem ex ea qua» fuit Vria?.Salo *
Lrititudopopuli.
c monautemgcnuit Roboam :Roboamaute
Patcr dominus. Attollftis.
e gcnuicAbiam: Abiasautemgcnuit Afa: Afa
e autemgenuit Iofaphat : Iofaphatautem ge-
« Excelfus.
§ nuic Ioram , Ioram autem gcnuit Oziam. O- z
a Robu;tusdommi. Dequodititur : Fortitudomfadoniinm. b Profeftus"
ld elt Chn.tus : de quo Ecclefu quotidic in mclius proricit.
zias autem genuit Ioatha. Ioabthan autem gc-
a Comprehcndens. id eit Clniftus,quia nemo nouit patrein niti rilms.
h genuit Achaz^Acha^z autemgenuit Ezechia.
Obliuio
\_7DllUIO.
1 Ezcchias autcm genuit ManalTcn . Manaffcs
K autem genuit Amon . Amon aute genuitlo-
fiamlofias autcmgenuitlechonia &fratres
NICOLAVSDE I.YRA.
me-n Bethfabcc , & expnmitur vir eius qui fuit tuftus & bonus,
vtpatet.z.Reg.! 1. Et vt oliendatur. quod Bethfabeedequa fit
aiqualiter mentio.accidentaliter comunfta eit ipll Dauid fcili-
cetpcrmortemVnx. '
I Salomon autrmgmuit I{oboam,&c. Sub ifto Hoboam diuifum
<lt regnum Iudaeorum in duo regna, vt patet 3 .Reg. 1 2.quia de -
cem tnbusreceflerunt ab eo , & adhzferunt Xeroboam , & tunc
didtum elt rcgnum Ifrael. Dux autem tnbus quae remanferunt
ipfi Roboam, d.ftae funt regnum Iuda.
2. Ioram autcmgcnuit 0^ltlm. Sicut patit cx 4.Ree. Hic omit-
tuntur trcs reges f,b. fuccedentes,qu,a Ioram genu.t Ocho^am,
Uchoz.as autem genu.t Ioam.- Ioas aute gcnuit Amafiam. Ama
lias autem genu.t Oz.am.Ratio autem huius c(t fecundu Hier.
qu.a loram accep.t vxorcm filiam impi,Uimae Iczabel.s, ideo (i-
lueiusv.qucad quartam generationcm de genealogia domini
excluduntur , & maxtme qu,a Euangehfta volcbat vnam qua-
terdenam tantum poncrc rnt.onc iam pradifta , idco oportebac
tres rcgcs excluderc. Et .fti trex ratione prxdifta conuen.entms
al.js rcmoucntur.Scqmtur.
'3 £K<-
v-ap.
iudicat orbem terra: in xquirate. f)
f loram autcmgenuit. Chnffus eii lorarri, id efl cxcelfus,qui Pfii.jr . c
ait.7{emo afccndit in calum , nifiqui de ccelodefccndit.
Notaquod Ioramnon genuitOziam . fedpotius ^enuit lWd,z4'c
Ochoziani.Ochozias gcnuit Ioas,Sc loas Amaiiam & Ama
flas Oziam , qui & Azanas.
Ioramduxit filiam Iczabel r-«n.j.t»
& formcatus cft,&fratres fjos f [\ir- sl,a
occidit. Vndelftrmatuseftdo iuldcm-
lore vceri, vc vifcera cgereret,
que fequutusOchozias igrei-
fus eft pcr vias domus Achab.
loasatitefn adonuic fcnlptjlia
& 7.M hariam filium Ioiad.c
qiiicum nutciervc 'x: r?gem fe
cerac , occidi pr^cvptr, quia eu
dc idoloJ ttria iiicrepauic. Ama
fias quoqiiic coiuit Dbos Seir, '
Idco & if u cres de gcneratiotie
Chnfti func cxchiIi.(bcinKlLim
illtid: ytfitabopcccata pMrnox, E)f0
vfijne in tenian & qutrtam gtne-
rationern. Scd hoc dichim eft
de lllis qui peccata pacrtun fe- ■♦•Re"- v "
quuncur.nam&bjnusdema- \ Ioj,ch,nu
lo genicus mifericordia eft dignus , & m ilus de bono natus ^ ^aju
puntc. Alij qui ponuncqttauis tmli fuennt, vel bonos gene-
ranr,vela bonisgcneranf.vcloram filiuslofaphat virt aifii:
Ozias pcue in olbus redft fecicnifi q, incenfum adolere vo ■ E
lLiiL,vnde& in fronceleprapcrcuiTus eft. H> trcs reges ftuic
incermtffi, vcl 16 quia propoiictl fuic Euageltffe; Kffef^adeca-
des ponere, vel quia lora mifcucrac fe generi lezibel, cv di-' 5* 8'2
du eff per ^ppheta in throno regni qucqua no cffe fefluruui
de domo Achab, niii in quarca ghracione,i6 mcmoria eius ;i
fan3a generacionetollittu- viquead tcrtiageneratione,pur
gata vero labegetilis familix', i quartaorigo Chfi numcrat"'.
g O^jas autem. Sub Ozia, Ioachan, Achaz &c Ezcchia, pro- <
phecauic Ifaias dc Chrifto.Propter peccata principum clau-
debantur ora prophctatum.
h E^cbias . Fortis dns , ipfe cft qui dicit apoftolis : Nolitc ■
timere. Ezechta: cu eifet ime libens dicfu eft i Difpone do.iu* Inr"ra '<>• c.
cjuia wo.Ideo fleuit non pp longiorem vitam, cum fciret in- ira-38-a
dc placuiffe Deo Salomone,quia non pcttjlfct ampliorcs an
nos.Sed quia dubitabat ne promiifio Dei implerecur cum fe 3.RCg.j. b
fciret effe de genere Dauid per que oportebat venirc Chri- '
ftu ,&£ ipfe erat fine libens.vnde &c dicebat. T^on vidi boueum, rfaiiC-3 S-i>
non afpiciam hominem i Econtra crcdebac , quta fidelis ctt qui
promiferar. Dcus autem fcnccntiam qua m dederar, ad pro-
bacionem fidci lmmutat , & fpaciufn generanclt dat.
i A/4«ii/7ey.Obliuiofus. Iftcett qttiquaficoniierfopeccato-
ri dixit.Omnium iniqtiitatum eiusnon recordabor.
k ^iMon.idclt fidclis vel nutncius,fignificansChriftumdc E .,
quodicitur:Fidelisdominusin omnibusvijsfuts, quicon- '' c
uocat filios, vt gallina pullos fuos.
1 Ioftas. id eft faltis domini velincenfum.Illeeftquidick: P&- '44-c
Dirigatut otatio mea ficut incenium,&c. foid.Ho.a
Ioiias,rex iuftus,quod no filij eius quos genuit,no in craf-
migracioncquia nunqua cranfmigratut,fed fecundu pra;de-
ftinatione Dci ad tranfmigrandu,Iechoniam &£ fratt es citis
fimul ponit,vt quoru elt comunis iniquitas3fimilis iit & mi- F
«$ feria.
• Zl.f
3 E^icbias auteiiigeituuManajfen. Itte Ez.ectius non habebac
hsredem quado d.cium eft ei per Ifaiam prophctam, Efa. j8.a.
Difpone domui tu£,quia morieri f tu & non viues,8c tunc fleuit non
timore mortis,fed proptcr defedtum fcminis,timens ue Chriftus
dceonon nafceretur& ideo ipfo orante cu.n lachrymis additi
funt vitx ipfius anni quindecim , & tunc gcnuit ManafTen. Qui
quidem ManaiTes licet primo fueritpcffimus,quia dc eo fcripiu
cft. 4. Regum.n.cap. quod ipfe impleuit lerufakmfangmnepro
phctarum vfcjue ados. .ntcrquos ifaiam auunculum fuum fecari
fecit,propterquodin captiuitatemductuseft , tamcnfinaliter
pcenituit , & ad regnum fuum reduclus fuit vt habctur. z.Para-
lip.5 j.cap.Sequitur.
4. ^lmon auieHigduit Iofiam.lnCm lfte fuit optimus quia iuucn
ture (ua cccpit quaerere dominum deftruxit tcrnpla idolorum per
totum regnum fuum.
J Iofias antem gemit Iechoniam &fratres eius in tranfm\%ratione
Babylonts.Non quia adhuc elTct tranfmigratio qn geniti funt f«d
quia immincbat. Nominantur autcm fratrcs Icchoniae cum co,
qu.a limtlcs ci fuerunt in capt.uatione.Ioachaz aute qui primus
regnauit poft Ioliam captiuatus eft pcr rcgem Aegypti vt hf.5.
Reg. Z4. Rcx aut Aegypti coititmt regem loco iplius fratre eius
Tom.5. b a Eha-
39
Glof. ord.& Nicolai de Ly ra
40
A fcria.lechonias prarparatio domini , quia tam pacrcm quam
fijium dommus ad ttanfmigrandum prcpur-.mit.
Lrnturlib.ltejii.q, lofias ^cniuc 1« cC loaclvm:
qui& Hcluchim&: Scdechia. loach fficpafninrc-
s
giui.quocaptoarcgcAcgvpti ftibliitut9cttlotiK:" I.-chim
rratcr cius C<uo mortuo rcgna
fanicc,icrua cos quosdcdifti mihi,vc fint vnum ficur <Sj no^. D
d S at ithit I autrm genuit Zorobabcl. Hoc in multis fcnptlins lc
p{: frd in Paralipomeno filij Iechonic.Aflir.Sal.ubcl.Mcl
1 hiri Si Pb-daia:& dePhad.iinorri sfit Znrobabel 8c$erit< i. x-PjraliP-
Scd tradutHcbr$i Tnnomiu fuiflc Ailir.Stl.ithicl Mclchira
ckPhad.ua V cl S ib..h d &Pha
A-. ■'■■■
bct.cj.duo fuc rut Icchonix.vc
vnus. f.parcr lic infincpi
dcnt::>t adis , altcr m
pnncip tis.Scdn tvtti-
-cundu Aug.vnus.&idcm
cft in fine r u\ cdctis & in pnn
cipio fcqucms.Scd quarc prx-
(ermiflus cti loachimpaccr Ic
cboni.r , forfitan vttvpuChn-
fii ficcrcc Iccboniam bisnu-
l«honU« fe- mcratut: & loachimncnumcrus augcrctur prctermific.
cuqJum Am Rabamis.C»u.rncurqiurc Icchoniasdf films iolia-,ai Io-
ftjikM hiej> QasIoachim.& [oacrjtmgonuicIccbonJa^SiaiK.ccundcm
rod7 B*7* Iccboniam bis numcrcmus 111 finc , fcilicec prarccdcncii cci-
roacopuu . feradccadiS&: |n principi0 (cqucntis ad boc vt trcs plcnc tcf
fcradecadcs inucniantur:iam non crunt.42.patrcs. Dmcrtis
modis foliiicurhoc.Hicr.dicicc^vtccqucp.ucr&lviIius loa
chnn Srfec honias vocabat": & ica vnu habcmus m finc pia:-
» ccdcntis tcircradccadts &altcru mprinapio fcqucncis, vc
cum dicic loiias genuit Icchoniam , loacbim incclligair.us .
Cum vcr6 dicit : Jcchonias genuit Salatbiel. Ioachim accipia-
mus.Aug.vtrd dicicc], vnus bis numcratur.f. Icchonias, qui
cV l.i.uhlmd.duscihaquo f.icbicflqueda in exteras geces
dcricxio,c]fi m Babylonia tranfirtigiatuin cft . Vbi crgo or-
doa red.tuduic dcHcclicur&indmcifunucndic, angulum
facit:& id quod in angulo cfi bis numeracur.Tr.infmigracio
111 B.ibvloniiUignilicactrautu Apofioloifi adGcces. In qua
tranfmigi atione Chrifius factus lapis angularis.vtrunq; po-
pulu coplecbtur qcf oficndic per Iechoniam bis policum .
Omncs qui a D.iuid vfquead cranfmigracioncm Babylo-
nisnumcrantur.rcgcs flierunc.
a Jntranfmigratitne. -K Chiyfofiomus. CapriufcatisBaby-
lonice rccordatur,vc doccac populum Iuda:orum,nc ahqua
quidcmcfi gacionccorrcpcum,modisq,omniLusnccciIa-
rumfuilfc Chnfiipivcfcntiam. Cur veronou etiade Acgy-
pto mcntioncm fncc t Quia Ifr.iclitxcaptiuicaccm Acgypti
non cimcbant.Babyloms vero audirc finc timore t\on pocc
rant tquippc t um illud eflet anciquum,hoc rcccns.
b Iechomas. Prior Icchonias.rclutrcctiodomim ,fequcns
Icchonias prxpar.uiodomi ni dicicuc : Vcrunquc congruit
Chriflo.quicft rcfurrcccio & vita.
c salatbiel.Pcuuo mca Dey,Chnfto couenic qui dicic- Patcr
fanctc,
riUIC Jai.ui.iv... ~a.« ~»~ &
bcl.ZorobabeiaurcgenuicAbiud.-Abiudau-
tcgcnuit Eliachim: Eliachim autcm genuir
Azor; Azor autcm genuit Sadoch; Sadocli
autcm gcnuic Achim > Achim autcm genuit
Eljud: Eliudautcmgcnuit Eleazar: tlcazar
autcm gcnuit Mathan; Mathan autcmgc-
Hom.4.in
M-.tth.
Iuhjfl.!7.b
NICOLAVS DE L Y RA.
tliacbimnutaionomine ipfiut:& vocauit enmJoachim > velJccho'
niam. Et ifle c[i qui dtciturhic genitut a Jofta : auem captiiiamt rcx
Babylonistductntficumin Babylonem; fed in ittuere rcmifit eurn fub
iuramento, qubd fi fideliter Jcruirct ; fcdifle loacbim quattoanno
>ulcnt rcbeUare^ abcxerCHu regis Babylonit captus cjt,& occtfui,er
cadar;er cius cxtraJcruflem pruietlum . ftcut fttcrat pcr Jeremiam
toachtm &to» pr/tdi^m, lrrcm.ii..a. Scpulcura alini fcpclicrur , iSc regnauic
jjh,£ 9«*»^- loacbimfiliuscius pro co,amfimiluerdtffksefllechoniasjedali
ImnOTiwn- tfr f"tb:tur q.iau pi imiii r/uia patcr tim Joacbtm per ch & m.alius
t..r &icnban a"tem py tb.& n.cr ifteregnaitit tribuunt nftbus , & poflca addu-
tur. Qus efl in B sby'oncm captiuus cum matre & nobiltbits de tcrra Juda,
^ifli-.uius efl Stdtcbtai ammtdui einsfiiirts JoftA rcxin Itrufa-
lcm i rc^c Babyhnts & 1 \.annorcgni cins, quta iibellauerat capius
efl d rcvi Babylonis,cJr excttaUis elttn Babyl,, i vm li^atits dnclus , &
JcrufalcmdeJtrufta, ^- tcmptum coi»buftum,t>l babetur.4. t\cg.2*i
Etftcpatct , qubdfr ,tr.> Iccbonia filif Jofix fucrunt capttuali Jtcut
& 'pfti pfbpter t/ttnd nomina ur cum tpfo . »
i 1 ofl tranfmigrationcm Babylonis . Iflelecbonias aqno
incipit tertia quatcrdena noi fmt Ipboniai filius lsfU, fed mpos eius
pern.fcripus,vtdi8um efi.aliter non cffcnt quatuordecim inijla
qit fltima.
1 Si!.«:h:claiitcmgcnuitZorobabel. F.tiflc Zorobabcleflille
fub qito iranfmigratio icdiy de captiuitate,vt babetur. i.Efdr.t. 1.
} Zorobabcl aiucm gcnuit.Co«frari«/w vtdciut 1 j-aralipome
non.yb.
Heriles.
Pial.8S.it
&" rcliquos inrer quos Abiud
non inumcrar;: fcd mulra vicio
fcripcorum m P.nahp.dcpraua
ca funt.vndc mulcx & incermi
nac? gcncalogie inuemuntur
quas iubct Apoftolus virar;.
C Zr> nbabcl autc getHtit ./iluud.
ifier Babylonis.i.c< nfufio
nis. Ilh conucnic qui mundum
abcrrorc id.)! -latric . d
veritacis rcuoeauic. Fu?runc viri ftudio:i cx ludasfs di^i He-
iilcsprt»pccrpropiiH)iiicaccmgenerisChriHi,cr.iivq; Naza
rxi,quiordincmgcncaio„' .c Chrifii partim niemoricor,
paicim cx libiisdieiuin,p.:iciinabauis, & proauis recinucs
fecundum otdincm fcripfcrunc.
f ^ibtud. id eft pacer meus Ific Chrifto conuenicdc quo di
citur: Ipfeinuocauit mc:patcr mcus es tu.&c.
DeAbiudvfqucad lofephnullahiftoriainuenirurin Pa
ralipomcnon,icd annalcs fucrum apud Hcbraros, dc quibus
Hcrodesmulcos comburifccit, vcconfundcrerur ordo re-
gi£E ftirpis : & forfican Iofeph nomina pacrum ibi legetac ,
velaliquomodoibirecinuerac per quem Euangelifia ferie
hanc gcnei acionis pofuic.Scd fiue hoc fiue alio modo, euan
gcliile fuit hax certa generationis lucceffit >.
g Lliacbim. Dominus rcfufcitans.Ille qui dicic: Omnis qui ui ioan.^.e
dctfiliurn & crcdit in eum,babcbit vitam eternam , & ego refufcita-
b) ClthJ,&C. ■
h ^l-xor . Adiucus.Ulc cft qui dicic:Ecce Deus adiuuic me, Pfal,H-«
dominus fufceptor cfi anima: nicx-.
i Sadocb. Iufiusid eft Chcifius,de quo dicitur:Iuftus domi Ibid.io.b
nus &: iuftitias dilexic .
^ iAcIiim, id ei\ tratcr meus ifle . Qiiis alius , q«aTn ille qui i^iJ,ai.e
homo ficri voluic , vt poffic habere fi acrcs , de quibus dice-
rec: Tiuiiii-.boiiomerituitmfiatrihitinicis. .
1 Elmd. id eft,Deus meus conuenic Chriflo quidicit:Dcus
meus,vtqu:d dereliquiftime?
m Elea^a .'d efi,Dcus nuusadiucor.Il!eeft,quiex peifo-
na homin s dixic: Deut mcus fpcrabo in eum.
n A/flr/i-j».Donas,vcldonatus.Illceft,quidcdicdonahoib. l"hia-S
Et dc quo dicitur : Sic Deus diiexit mundum,vt filhrtn fttnrn darct. *
Pcr hos patrcs Chnftus in mundu, & omniu horum in fe
gercbacofficium.Ecdignu cft, vcpcrcadelineam ftndica-
^cisad
tion.}.b.vbi dicittur qitnd Zorobabelgcnuit Mofillam ,Jln*niam, &
Salomith. Eri dhmdmn, qitbd altqws ifiorumftnt binornhts, &- ftc di
Rtti ifl^ibiiid,tfiaa plurts bmomtfnt facrafcriptura inuoAutitlir ^fb
iflo jlbiud vfque ad loleph tmlla hiiiorta in Bibla repcn.ur fed apud
Iudteos futrunt altqui fiua ':ofi qui goieultgtas d Daitid iefcendentes
diligentifimejcripferuntprnprer Chnfium qiiem cxp.ftubant a Da-
uid dcfccndere,& ibi Manbuts pnntit. rcftduum huiusgtnealogtx vi-
derc. Velft dicaUtr qu o.t Herode > id asfcnpturas combufsit ,i
rtg\aabalt\i difiingucretur ,vt dictmt aliqui , Tunc ducndum quoi
Alatib-sus babititper reuclaiioncm , qnod uon habuit per fcnpturamy
quia ^ipoiloli & Euangcltfle non fncrunt minus Ultiminaii ,immo,
magis quam antiqui propbetx.Scqunur.
4 Mach.m aucem gci.uic Iacob,C*«fr«r/»m dicitur LucA.^.vbi
dicitm jttod Matbsc genuic Hc]i,& Hdi gciiuic lofcph.D/ce-
dum quod Mathat & Mathan defcendermt d Datiid, fed Mathat per
rHathan,quifuitfilins Dauid adapliuus,Mathan autem pcr Salomo-
nem,Et iflt duo Mathan & Mathat babucrunt vna vxorefuccejfiuc ,
& diila efi Hefi.i,& H-fla d Mhtba conccpit Iacob,&a Maihat He-
liftta quod Ilclticr Ltcobfuaruntfralrcs vtcrini,fedde duobusfratri~
bus d Dautd diucrfimodc dejiendentibus.Htli aute accepia vxorc mor
tuits efi fme fcmine,& idco Iacobfrater eius accepit vxou- fratris jiti,
vt 1 ifufcitaret femen cf gennit Iofcph,ita quod Iofeph fuit filius natu.
ralis ipfius Iau>b,& ftc accepn cum hic Matthxus . Fuit autemfilins
Helilegaiis,&fic acccpit eumingcncalogia Lttcas , vtpatctttr
ra Jequcnti.l\atio autfqttare Alatlbxusdejcnbit gcncalogum a»i-
Jii per
4i
Matthaei
Ca
.q.l t.
$ tis ad eu afcedamus, p q ue ad nos defcenderc efl dignatus.
A a iofeph. Appones Chriflus qui Iudiis Gentesoppofuit,q.
&: pacer Chrifti dicitur,quem dejua coniuge natu adoptme
fnfcepit,fed,& putatiue pater diciturJo/f/^.Mattbxus dicic
3ofeph6hu Iacob,& licob filiu Mathan.Lucas Iofcph filiu
Heli , & Heli filium Mathac , fed Ma-
than,& Mathatdeeadem uxore Hefta
nomine fingulos genuerunt . Mathan
qui per Salomcnem defccndic cam
prius duxit, & rclicfo uno filiolacob
obiit, &: poftca Mathat quiper Ma- a
P
L
4
tur.Sectmda.a Dauid.i.iuxtaD,ui!'d,aS.'lomonei>iripic, fc D
m pnorem Iechoniafinicur.Tcrcia , a fyCiwdo I cii mu m
Chrifio rerminatur , ab Abraha vfque ad D-und & a D.iuid
vfqueadChnftii tnainhacdiftindionenornntiurcporaad
Chriftu currere.Ante lcgein quo Abraha n.ituralc f 'ruans
Supplamator vcl Iuftator.
nuit Iacob . t Iacob aute gcnuit
a Stdlamaiis. b Non de quibus , quia ilne vi-
qu
rili coitu dc ,'fola virgine natus
Iofeph virum MaVia?, dequa na
thandefcenditdcDauid,eandemdu- b tuseft teius,C]ui VOCatur Chrus.
Omnes itaq; generationes ab
Abrahamvfq; ad Dauid,gcnera
tiones quatuordecim , & a Da-
uid vfq; t ad tranfmigratione Ba
bylonis generationes quatuordc
cim,& a tranfmigratione Baby-
lonis vfque ad Chriftum, gcne-
>it, &: genuit Heli, fic Iaeob , & Heh.
fratresfuntuterini. Iacobautem uxo-
rem Heli fratt is fui fine liberis defunj
: demigra- cii ad fufcicandum fcmcn cius acci-
Ken Baby- jpiens gcnuic Iofeph natura fuum , fed
!#twm fecundum legem Hclifilium
Quod
dicitur filius nomine cius vocari cui-
fufcitatur, ncneftuerum.cum Booz
cum quemgcnuitexRuth , non Eli-
melech cui fufcitatur,fcd Obeth uoca
uit.
4« Rupcrtus . Eccc fcala illa , qux
in fomno lacob apparuit quando parentibus obediens ibat
m Sytiam,vtde fua cognationcaccipcrct vxorem.Eccc fca
la ftans fuper terram , acumen eius tangens celum, &: Do-
minusinr.ixusfcala;,quidixitadeum ,Ego fiim Dominus
Dcus,&x.Scala il!a , generatio Chrifli, & latera fcale,fum-
mipatresvel principes funthuius generationis Abraham
acque Dauid adquos promiffiofa&aeft,fupremusfca!egra
dus cui Dominus inmxus eft,iftc cft beatus Iofeph vir Ma -
tix. Quomodo ifte Dcus, .V Dominus huic innixus eft? V"
que tanquam tutori pupillus,quippe m hoc mundo fine pa-
trcnatuseft.itainnixusefthuiclofeph, vt elfccinfanculo
ifte paceroptimus .
b Virum Marix.Quid ad Chrifium generacio ex Dauid de
du£ta ad Iofeph, cum Chriftus no ex feminc IofephrSed no
eft confuetudo fctipturarum.ut ordo mul'erum ui gcnera-
tionibus texatur,& ideo non pcr M.iriam, fed per Iofeph in
ducitut , cum de una Iofeph ct Maria tribu fuerinc . Vnde
ct eamquafipropinquamcogebaturaccipere ,nettibusin
aliam fc confunderet.undc ctiam fimul tanqua dc una itir-
pe profitencut in B jthlcem redire cum fingulis in fua ciui
tatem.
Excmplo Mariasliquetfidelibusconiugatisferuato pari
confcnfu contincntiam pofle perrnanerc , coniugiumquc
uocarinon permixtocorporeofexu , fed cuftodito mentis
afle&u. Vnde,&: Iofeph v:r Marixdicuur, quiaconiugium
verum cft vbi conferuatur amons afictbjs>&: in Maria iru-
&us nuptiatum inuenitur.
c Omnes itaque.Decuifo ordinegerterationis tande,in fine
concludendo,euange]ifia recapitulatfub myftico numero.
Tr,s difcin&ionesin generationeChrifti myftice infinu
ant fide sadlg Tnmtatis, qua concorditer aftt uit docmna lc
galis , & euangelice, mftitutionis. Tres enim trinitatis fide,
quatuor doctnnam euangelicam,dece,legis fignificac infci
tutionem . In trcs tefleradecades diuiditur hec gcncratio.
Pnmaeftab Abraha vfqucadDauid,ita qd Dauid includa
tur.
mandatum . Poft lcgcmquain ludaci
pr«*uancantes captni.inrur . Poft gra-
tigpet qu.^m omncs ckc iptmicateiol
uuntur.Et in his finguhs bi\ feptefunc.
quiagrariafpiricufsadi inhomine ge-
minatur^vc cor &:carnem in vnum inn
gens faciat vtrumquc exultare in IX v.
Ciuodautcmtcr.i^.verafigniBcat re-
lig"iohcm . Quituorenim,<5<:de<.cno-
uum,&: vetus Teftamentumindicant.
quia via ad Chtiftum pcr decem vcrbj
legis,&: quatuor cuangelia prataicacur,
itatamen vtquicquidafcribitur tiini-
tati,qua:Deusefi,conft:cn-miis, qii'a
null.i praTceptio!mplecur,nifihic qu»
merus coledi Dcu tenearur. Vt & hac
viameficperuenicndi ad Chiiftu fcjui
cfl ncfira tcrra pt< m.fiHiiis) f i:is, io-
tum numetumcolinie in fummam,&5
funt.2.4. quonumerqmanfionum veri Hvbicide Aegypto
ad patriam veniunt. Et bcne hoc numeri facramcntb v< i 1-
mus ad patriam, quo Chnfcus a pacriarcha cui promiifus efc
perucnitad virginem,quafiad Iordanem,fpiticuflantti gra
riaabundantem. Ec idcoeuangeliftanumerauit.ib Abra-j
ham quadrjgintaduas generationcs, velut celeftis pirri.e r;
manfiones.in fine Chriftum fupputans , qui eft c ofumma»
tiovia?,&:manfiovitc'.InAbrahapnmumfidesad iufu 1 m
reputatur,quod efc initium via: vel vitx ad rcquu m. ld » .
41 . quia hoc numeroprefensecclefixtps ofcd.^quo Diis
bene orjantibuscoopat^Septies.n.fcni ai.funt Scxad ona,
fepte ad requie pettinct,vndcbencpcvpulusilic (ubfpeinT
trandi in rcquiem,pcr fepties lex manfiones cafcramctatur
inquarumvltimaIefuduce,patcfafto Iordanerequ.em m
trat. Sic noftcr lefus quadragefima fecunda gencr tione
ab Abraham credente,lauacra baptifm!,&: cali ianu s pate
fecit.Sub ciusdem numeri facramcnto nos curfu vir^utum
ad patriam tcndimus, dum quoridie pra?libando guftu cq-
Icftium fruimur , &: paticnccr promifliim expcctimus.
Marchxus in hac vica(qua? quatnof teporu cu: fu labif ur,
in qua rcgi nos oportctaChnfto fcrundum taboriofana
difciplinamquafiliosflagellatjquijindcccmpropttT deca»
logi mandacafignaturjper quadragerurium numcrum re»
gcm Chnftum venifleceftacur.addito bmarin propcer duq
Teffamenca , quibus rcgi nos oporcec . Vcl du > pr.ccepta
charicacis inquibustotalex continetur, &: completur vc-
tus fcriptura.Qiupropteringcnerationibus M.uth cj.quae
defcendendo enumerancur, noftrorum fignatur fuf cptio
peccatotum.In gcnerationibus autem Lucefquxafc. «deq
dovfque ad Deum perueniunt,cui mundati teconcilian-
turper Chrifti facerdotium ) intclligitur noftrorum ab«
lutio peccatorum . Ideo in fcptuagcfimoicptimo nu-
mcro' tota eius cnumerario completur, in cuiusmyfle-
rioSaUiatorremittenduefle peccantidicit.Denarius.n.iu-
flitiajefcnumcrus, vndcnariustranfgrcfliocfcdenani ,qui
4$ fepcics F
NICOLAVS DE L Y RA.
Ri per Salamonem filium eius naturalem bsc efly quia defcribit af-
fumptionem noflra hutr.anitatis * Deo. Lucas autcm ptr T^athanfi.
Uum adoptiuum , quia defcribit redufiioncm noflram in Deum,qu*
fitpergratiam adcptionis.
1 lacob auccm genuic Iofeph uiru Mana?,dc qua natus efc
Iefus qui uocarur Chriftus.C«w lofeph non fueritpaterlefus vc
habetnrinf. eodem capitulo, non videi efie fufficicntcr probatit fifia
^entalogiamftc dcfcriptam , quod lefus filius Maris fuerit defiirpe
Dauidyticcndumpquod immo qa Iefepb, & Mariafucriit Ue cade tri
but
bu,quia mulier non poterat nuberecum viro altnius tribus,qtudo ad
ipfam pertinebat hxreditas patcrnavt patet T^um ,57. DefiliabMS
Salphat. Beata autem virgo Maria fuit vnica Ioacbim patri fuo , &
ideo ex lcge cogebatur viro fux tribus nubere.proptcr hoc etia iwt cii
Iofephin Bctbleem ciuitatem Dauid vtprofitereturcu co, vi hjbetnr
Luc.z. Modum autem per quem fuerum de cadem tribn DamafcMHt
defcribit dicem, quodMelehi habnitfr.itrem nomine T^.tniheam wti
gennit Barpanthera , & hicgmuit ] oachi>ntqiti gcnuit beatam M i~
riam , &ftc beata Maria dcfcendita Dauidper Wjthanfectvtiuiq
Dam.^i.^.cap.6.
Tom.c. b j Chn-
43
Glof. ord.& Nicolai de Lyra .
44
/+ U pric 5 ducVcxp^icv f< ptuagefimii fcptimu, in quo numc
A k> tm-iujvniuerfalispecc-ati ftt plena icmiifio peccatoru
pec Cirithun .ifcctvlentibus ad Dcu.Ncc cft mirandii,q,
J .. •. s fuccefii wsponicaDauid vfqueadChriftu,
Mitthcm p mnorestuillcponataliasperfonas, illcalias&:
t x his foif.in .»hi mi-
virgo viri folatio fnfcnta-ctur.&: \'t diabolo parrus occul D
taretur, c.uincquit fitis digneiecvea >cx fcminc natusfic,
tndevirgmc, 6t nc Wrginibus rflli etcufattc jrifarhia:t>
mucrChrirti iiif irhata fiu-rr. . Dcfp< pfatiodcb.irpcrali-
quoc dicsanccalfidua.n lohabuacioiKin , & intcrirh t*rat
cufcediaviri.uxor fiib
Succcflio-
1.1% OtJ.i III
fi nrracuiu
iu ratilicn
» ;is , alu plus vtxe-
runt. Nora n nrtrc
confuetudincm fcri
pturarum vtmecnc
^•«uibujt ;ationibus fucccfllo
a
b
c
d
• fwquun«li|tutuie(ivni;rf. b Nonilt Ccfirtiert.quU icniper »pud pirrcm eru.
rat ioncs quatuordccim . Chnfti autcm 1 gcrieratio fic era*t.
i Vt per lof-yli dc Dju d monfttlTllM.
cucflctdefponfata matcrlefu Maria loleph antcquatoue-
• Alokpa. b Icceiiluetnouum, Mulier c rcuwJibit virum non al.uiidequain ex fegigncnijo
Jponlu*.
f aiit vircius,cileflctiullus,iScnollctta|traduccrcjVoIuit,oc 8
rraicHA.
nis,ordo mulictibus
mbuacur, idcogcnc
ratio Iof<phordina
b Iiter ponitur qui
dceadcni tnbu , de
td«preh*na oua beaca M ina tuif g
cii|UMjii. fccognofcicur.
B a Chrifft .-utemgeneratio . Sineadditamrnto , Icfu,ponit,vc
cum intclligas dc quo pr. pheta , Vnxit te Dcus tuus.Icfus,
quod fubflantialitcr >lli couenit.angelorcfcruacvc qui peft
didurus cft conccpcum dc fpiricufan&o, nomcn ci propiiu
cx faluationu oflicio fubhmius dcclaret.
b Sic frar.Sicuc dichim eft,vc ex Iofcph,origo Mariar.quar
cft dc Dauid clarcfcerec,& Chriftus.non ex cius femine.vc
Deus 6t homo,per gcnealogiam homo,pcr hoc.de virginc
de fpincufandioDeusoftcndiCur Sicinquam eracvcpiafcn
pta cft,&: mox dicetur fic ur pr ftea iignis &: prodigiis mani
fcftatur,vt cotuslibcr Dcum , & homincm natum demon-
ftrer.«s|uod cit crcdendu vc peflit ir.telligi.Hicn.fcnfus de-
ficichuinanus , vbi non cftnacura , fcd virtus,q. non credic,
non intelligic,quod virgo pepcrir.qcT verbum caro faclu cft.
c Cwneffet defponfata. O. ige . 16 dcfponfara vt fignificaret
ecclclj5,qua: virgo eft&: fponfa Ec vt pcr lofeph origo M.i-
neoftcndcrct . Vcl vt lofcph eiicc rciris cafticatfis defcndes
camabinfamia fufpicionis,& nc vt adulccra damnatc t\& vc
c Oe potc.tmc noa ra
De quo e.t qu c ncipitui.S. |,encrjtur.
fubftanna.i.c Ip ruuv dicaiui indrrutus.
niret, t /nueta cft in ubtcro habcns dc fpiritufl mclo 1 lofeph
i fiotuduceie G«cih»bent picpauire. b Nc <i pahm cffet n Sl-
tcn puniretur.
tnatiuita
d xAnfq<i,irn conue-
nircnt . Kon quod
pcffcaconueneiinc
vtfldiceremusancc
quam pa-nuuerir,
mortcpr.ctifcuseft. r 17 q.i.
Non quod poftea Pr,us * &
conuencrint.fcd o-DcverL>o.
ftcndit proximun; jigc.4.
rcmpus nuptiarurh f '"Liaar,
in qu o nuptiarum
iolcmnia celebran- c
virgo
tur.
e Inutnta efl in ■pterol\-bfi>". Inurrit Icfcpb in vtero habcrc
fed ncn dc fpiritufandofci* bat cflc.cu poftca vt dtibms dtli
berarecdiinicccreea.Apoftolusauccm hocaddicne riccnm
furrcpcrc-ifufpiciof'ctori.CcUioniodc) liocfacttini flc,&?qdo
ordiue, vclinc|uacitncace Chnfti c< nccptio iit celcBfau,
hoc pr.Ttcrmiflum,a Lucaexponicur.
f iiifl«.-.Perfidem,quaciedcbatChtiflumdevirgincnaf-
citurum,&: voluit fc humiliarc anrc t incam gratiam.
C^ii'.>d iuftuserac,hoceft teftimon.u ncaftitatrs M-.riar, Inc '
vt qui fcruac innoccnrem , uifttis dTcacur/ed &: ptis d'j nol-
let prop.ilare,ex confci.ntiacaftittcis iuftus,ex Cirnorepius.
Sciebac illa cfle inculp ibilem,fcd vndc v.l .;u.d eflct ignora
bsc&ideomediamelcgitviameffugicn f, vc neqbeinho-
cetcm prodercr,neque reicogmcar conf ntici do fcictim
faccrctcora Deo.Vera virruseft ,uim necpretas fliu- ;nfli-
tia,nee linepietatc iuftira.quar fepirar^ abifiincedthbunt*
g .Et noltet ftm.t^uam defpoiifauer..c in coniugiu dnccrcnc
^» vidcrcrur F
NICOLAVS DE LYRA.
f Chrifti gcrnerario ficerac . Defcripta ftnealdgaCbtittiin
quo M4tib*uivUe'idit Cbrifli ve>am bumimiaiemthu oftcniUt diui-
nitatentcins per modt-n cuncept onii t,u mirahikiH, Erdiutdnur
in tres partrtj quta pri-,oponiti<r beatx vhgivittniraifHprdgnatitf.
SecnnJo ipftis Iofeph dign^ dubttatio,' /&.:Iofeph auccm cum ef-
fcc iiiftiis.rtic- e,"figadubii tenificatio ibt Hoc autem co co-
gicance.o f;rfr^o/;ri»?,o.Chrirtiauccmg.rncrario , &cc.(^tuft
tiicat ne iredamr^quodlvfus fitgaiiim ixct>v,mixtionema.ns\ crff
nuns ficut pi*udentes,<r ideo dcfiribm r modus rt.irabiln qf.qtur
% Cum cfl". c dc.fponfuca muet c,u$.ldeJi,Chri(li.
3 Iofeph.Sf/iff. Ipnnfo juo.
4 Anciquam conuinirent.Citr-«a/,re)-/cJ/;Vc»*.7^or; quiapufl c'6
tienrrint,t>tir,f.d:citur.
j Inuenta cft in vtero habcns . Inuentn inquam a Iofph , qui
curam *bgmii habebat.
fi Dc fpiricufancto. Iflud referlur ad verbumprtcedens , cum
Ac/'t«».Hat)Cns in vt.CtO.quia hocfuit p rtuie fptrituffanfli .lllud
enim quoi ingcieraiionc altorum hominum l.tper virtutem feminis
ieciftapatre , £jr tcccpti a matnu ,fjit fallum •pinuu fpiritvffan-
(ii i'i v.rgine, > » tnte cuiut expurlfjimis fagmmbus beau vigints fuit
torpus Cnuiufmnaiun,,u i„ eodt m injianti ani-natnm, & a verbo
a(lu>r,pnim,quia cun, iBJiuitafit virtus fpmtuffantli,poie\i omnia
tn tnfianti.
Sed quxritur quan isla conteptio Chrifti nonfmtfafla antequa
yirga dtfponfartt pfi lofcpb.Dtcendu quod beatus uinbro.fff Lu-
tam adhoc ajftgr<at muitas ramnes qunrum atujuns accipio . Vrimo
enim tiiudfu-t ratio"abttiter ex partepueny quiaftconceptus fiaftet
«nte itiponfathmi, potu-ffei rattonabdiicr aludxts fuut illegitin.us
rcpudi*rt,& noficut Chiirecipi.yecu,dj, qui.xpuer fptcr pfeattio-
nem Her.d-seratin ^e$ypiuporiandu<,& ,eportandus,ideo fpovfus
fiar,* trat ad hoc & ttfitnitia necejfanus . lfm bnc fuit cx parte
rir£imsnectjfariu, H haberct mtnijiru^ibfufpeclujedfibi coiunclu
' yt
yt fponfum.lt mhoc fuit rationabile ex pjrte noflra , quiaficntper
Thomarr palpanw,, ti't artices CbrifliyCerrfieati fumus ing'sde,e-
fumtlione Chtiili qua ptr Ji<.<s , ita per lojrph m tp* tertijic mfu-
tius de virpnitate M <u, qu,u d»lore iniuVrf fuiffel tti.tus UU prJnfi
candnm opp+obiiifiri >,>(i :n virginc co%no<r>ffit d uin'u fjcramrniu.
Item quxritur hic.Cttm Mariaijjltiai' dclponfata lofcpb c indo
mo e u ,vt dicit Cbryfbfl . quare '.«n accr/B' ad cotMtfotjiltrm vh ji -
ntm.Dicet.dum t;uid modu< erat iuftotutn nonpcfiunr mattimoniM
pcr canialem copulan y n f prius uacarent orario-i, pcr aliquod tem*
pus implorandodtuinam mifcmoid.an,':' pate* T bi.i %,ht tkric tre
ditur teuetatum ejse ipft lojtph pmpofttam Marix ie obfttuantkawfir
ginitatc. Liccttnim ccgcrciur admatrimonium iontrah< >.durt<Jct.urt
dum temporis illius modum, propter ratio-ies pr,fd.tfjs,i.<r an hah?.
bat uirginitatem in dtfideno,& ptopnfno , fcd uomm ticnrxf» jj't,
Contraxit ignur matrimonium commtttcns fe dinma uolumatt , &•
tu»c cxicutlatmne diuina c>tditut,qutd lofeph cngnouitp,ot>tj. >n
Maritt , c? tuni. ex covnut fConJetrJi v.< ut)unt tiirgttiitaht», quia.
•pt trtduur Iofeph adhuc vi>go trut : Cuius ratio eft,au<a t um C h>i-
fiusinpafjionr Juanulii matrrm fcruandam tradidii mji vir^irii,, i n
f(iprobabile,quod ante contrptut: dum adhuc efjet iuitencula tradc-
retnr dtlicui i,ifivhgini cuflodivnda.
7 Ioleph aucem vir eius . llic ponitur lofeph d>gna iubitatiol
Em.JJb awem yo.oprxdhio angtius Cabrirl vutt ad virghu m igm -
rantr Itfrph,& impr&gnata ,Jt de Ipituufai tSo , vi habetur L.t.i.
Et flatim de Ittentta Ivfeph abiit ad cognatam Jwam Jctlit ei far. cl«m
Eh^beth vt ei prxgantt lcrwret,^ n atum filtj fut pr*c><rfvrew w-
dertt , & ib: rnanjit rribus menjibus vjque ad peraciam p>xcurfor's
natiuitatem.Ipfa auiena redeunte n.dit Ibfepb nurum eius grauidi-. m,
inturnt ex hoc ueht n. cttrr, Jujpicior.in . T\t i ftiit mrrum propttr Ma
ris longa abfeotta,tx alietapate tamu tetebat de Martx ,aitl: a-
tr,utd tii Chryrofl.quottfib- uiuh.itui io.poffibiie eam cct dijffe. ■'■
8 Cum cfleciuicus & nolA c< arraducerc./u'c>? ,prtpalarr,
quia non erat certus dt - irim nr.Et /..' ( .
9 Voluic occultedtmiccere cam T^cforteexoppojita paxtt
faueret
MORALITER.
* Wpb autrm vt- ciut,cum efjei vft. &c. Pcr lofcph Cos;itaie
dimitccrc Manam,quiccrtihcat:L5 dc myftcno per angclia,
accepic
accepiccam vcdomin.i,fignificaturh(.v"!.o, duhic.insinfidc
vcl monbus qui p prardicacorem uc 1 c ofcflbrc bonQ in fidc
fohdacur,&; fubucu fe ci in Ulis que fidei func ortbodoxa:.
n MOdA-
4y
Match
XI
Cao. I.
^? viJcretnr quod ignorabat ccl.uc. Vekraduccreadpeuam
A ifiqiianeueratnoninftm::im,qMafciebatfeearn virginem
accepiffe;inuc,bm fcruaffe.
* Origenes.QuonKun vlrtutem myfterij , & facramentum
ouodda magnificu in ea cognofcebac,cuiapproximare fein-
dignum cflimabat,idco humilis
quxrcbatfe longc facerc , ficuc
Pecruscumdixic.exia medomi-
nc , quonia homo peccacor fum.
^ Augufiiiuis. Secum arftua-
batdifpurnns,& dicens. Qutd fa-
ciam?prodo,autcacco ? Si prodi-
dero adulcerio non confcntio,
iiHdcpou fcJvicium crudditatis mcurro,
-Ul&inca- !Ja jgCuncJum Mov£j fcnten-
Tirutnm. a. i . . „
c„tni!it.sr, tiam lapidandam cnm elie co
JI'.U|1UIH.
Icajtum.
,p
4'
m.l.m
_ci.cs.
fdom»
culte dmitte re eam .H? c autem eo cogita
ctusainoris,quodvcrnmconiugium",&inca finc coicuefr D
fru.Ctus nuptiarum.
* Auguflinus . Hoc exemplo rnngnificc infinuacur fidcli-
bus coniugncis.eciam fcruaca pari confcnfu eocinencia poffe ^1'1-^^^
pcrmanere vocariqjcoiugiu, no nmixtocorponsfcxu, fed li:nfuBua"
aiftocjiro mcnci«. aficctu.
f Ineanatnm . Dcennafci,cft
in luccm produci.In ca vcro n.i-
fcieflconcipi , vel focwdurn
prefcicciam angcliquum habec
a Nc fi retineret.nefcien* euenrum rei.qti.iil confcius ciTet
pccc.1t'. b Vt occuliediniirtcret
■r I
.c,.».c.
Non delafor. a Non tnanifclta vtlionc, quia dubictate inimi premeba
cur.veluc fomno intidciintis. b Ne vlterius premerec dubietas cjucm
b commendabat*c.u.tas. CX Dco, CUJ fuClirurh quafi pra%
te.ecceangclusdniinlomnisapparuitlo 2 cericu
C » Familiarem, Sc notum oltendit.cuius nomcn, ^c genus dicit. 2
d feph, dicens.tloiephfiliDauid , noli ti
Sccundum priceptum lcgis noir.in.itam.
gnofco. Si cacuero malo conicn
c mereaccipereMaria:nco'niugem tuam.
a Et nefufpicetis.quod dealio (it.Quodcnim,&e. b Iam cor.ceptuin A
no,&:cumadulccrisporcionem f Quod enimincat natum eft,defpiritusa- 5
mcam pono . Qliomam ergO a NonirnpoHes.qiiodabxternoirnpofiturrreit. 6
tacere malurn eft , ad-ilcenum g £fco eft.Pariet autcm filium, & Vo"cabis no
proderc pcius elt,dimittam eam
B
a H£C antem ro cogitante ' Hic
doccmur diu dcliberandum effe
in incerns, ne peccetur tcmeri-
tacelcuicacis.
b Ecce angelm domini . quia fic
pic cogitat,confolarj meretur,&
confilium fuum mcLori confi
lio tnutatur.
i
1
m
n
Saluatorem. b Subdit caufam nominis. c
b
■Jf Rupertus. Qu.1retim.0rem
om.i.iadi- ciufmodi venirc Dcus pcrmifiti Quare non pncuenitJQua-
rrfos. reangelumnonmi.kancca?Videlicec vccencarccur vcmani
feftumftercttamf.irKtis Angelis, quam hommibusde lpfo
quod elTc: iuiliis , &L talis qui dignc iic dcberct appellari, lo-
feph fili Dauid.
c Fili DaK/J.tlecognofcequodpromiffumcft domui Da-
uid,dc qua tu cs & Marja,& vidc nnplecum in ea.
d 7{oli timere. Qua muis tancum lic quancum cicdis , & nc
timcas pro ream,fed amplecterechantatis intuitu.
* Origcnes. Netimueris, inquicneconcurbcrisdod fccu-
rus &: increpidusaccipe cam , ficut commcndacum c^lclte
thcfaurum.vc deicatis diuicias 6c plemffimam fanctitatem.
# Euchymius . Quid cfi auccm accipcre 2 Incus recincrc,
vclad feipfum rurfus capere.Iamenim mcnceab ipfodiui-
fa crat . Accipere vero non ad nupcias , fed ad cufiodiam .
Vxorem quoq,- dixic , vc indc eum ccrciorcm faccrct, quod
a nullo viro cognica cffec.
e Coningem. Coniux erat non concubitu , fcd afTciftu , non
coniundionecorporis, fedcopulacioncanimorum.
Noraconiugemdiciaprima fidedcfponfationis. Igitur
difpenfacionis eft , fi quis pcnjiiccitur aliam duccrc poft fa-
cramccum fponfionis , &: li nunqua dcbicum foluerepoffic.
C Bene Iofcph vir , &Mariaconiuxdf cuincofcruataffe-
dus
Quod folius eft Dei.
men eius Ielu. . Ipseb enim faluum facictpo
t Quos praideliinauit. b Qui ex eis'func. c Hoc ijuod narrat, tcituno
moptopbetico certius facit.
pulum fuu a peccatis corum . Hdc autem
totum fadlumeft» vtadimplcreturcjuod
Efaiam:
didumeftadominoper prophetam, di-
a Quafi ex fubftantia fux carnis.non aliundc.tanqu.im per coitum viri:
ccntem.t Ecce virgo t in vtero habebit, &
8
im,natumdicicur.
g DefptrinttinQo. SpirirufTin-
cius dicitur Dcus, & donu [>ei,
U ch iMcns, & ibla cbaritas eiun
incarn.iniccic.
h Tariet.nc vidcrecur loieph
non eitfj ncccff .inus ei . Subdic.
Tariet . Ec ita eris neceflhrius
procuracioni.
i Focabi:. Idem dicic ifti quod
predixerac Mar;c,vc promiftiim
Saluacorem lam venific cam vi-
ris quam fceminis reprefenccc
ex voce.
k ipfecnim .Nomcn interprc-
tatur.
1 Hoc autem . Quod propinquo
cft dcfpofaca . Quod Inucnta cft
in vcero habcns. Qtf pep'
f erit pr«-
>iui£i» ,
NICOLA VS DE L Y Ra.
faueret fibi in cnminc.Et bcnc dicicur,quod occult c,nc fi in pa»
larn ea relinqucret , nefcirer rcfpondcre dcccrminatc caufam di-
mittendi cam hoc quarrcntibus.cum haberet argumenta libi in-
folubilia ex vtraquc partc, vt vifum eft . Scd qucjritur hcc quare
Marianon dixit cidiuinum iecrctum? Eitdiccndum quodta-
lia non funt rcuelanda,iufi quantum fe cxtendit voluntas diui-
na,& ldeo beata virgo tacuit,tencns firmitcr quod ficut illud fc-
cretum fucrat rcuelatum fancla; Hclifabct, vt habetur I.uc. I.fic
rcuclareturalijscompctcnti tcmporcex bcneplacitodiuinsevo-
luntatis.Similiter quc^nturjquare Iofcph non pctiuit ab ca?Di-
cendum,quod pro nihilo petiifct, quia ipfi Marix pro fc dicen-
ti non credidiiTet, <Jc iterum ex diuina difpcnfationc hoc faclum
cfljVtperrcuelationcm angeli lpfcficccrtificarcturquoddecej
tero nulio tnodo dubitarc poflet.
I llac autem cogitantc,ccce angclut domini in fomnis.Hk ponitur
ipfius Iofeph dubitantis magnaccrtificatio.Et diuiditur in dua.s
Dartes,quia primo ponitur certificatio quantum ad intelleclum.
tt fccundo oflenditur ha?c certificatio pcr effeclum,ibi.i'«r^e«x
<a«.'ew.Primaadhuc induas,quia primo adcertificationem ipfius
ponitur tcltimonium angclicum. Sccundo, ad fidei nollrxcon-
firmationcm producitur tcftimonium propheticum.ibi. Hoc au~
tem toium fatlum eit. Ad euidenfiam pnma; partis aducrtendum,
quod magnum malum fuiflet,fi ad modicam hqram ipfc Iofeph
bcatam virginc qut; dc Ip ntu fancToconccperat,dimililfet,idcQ
cumadhuc dehoc tiehbcrarct ccrtiiicatuseit pcr angeluman-
tcquam
iii vccro naoens. ^d pepcntvir _
go.Qiiod Iefus vocac9 cfl,Qiiod gnanW
faluac Hoc cnimaic Euangclifta,qiiado la oia impleta crat.
m Ft adimpleretnr. Prophccia.fignum cft prxfcicnda: Dei, Pr» Pfe«ja
quia quod dicic cercum cft a Deo pra?fcin,& idco ab homi-
ne debcttimcri. Nullum auccm fignum quod dcfignac, cffi-
cic , fcd cancum fignatquodoftendic, ficpfophf-ttanon nc
cefiitace eorii facic , cj.prardicir, fcd fignu eft ptefciccit^ Dei.
Hier.Non cft ncccllicas rerurri cx eloquio prophcrarum,
fed fola exhibicio vericacis . Prophccia non facic neceffka-
tcm eorum qu<» dicic.fcd fignum eft prajfcicntie Dei.
Prophctia alia eft cx pr^dcfrinacione Dei,qua ncceiT^ eft
omnibusmodiseucnirc,vcfine noftroimpicaturarbicrio,
vc hcc de qua hic agitur. Alia eft cx pr^fciccia Dci cui nofiru
admifcecur arbitrium. Aliacft, qua; cominacio dicicur,quar
fic ob flgniirh animaduerfion is diuina;, vc fugianc a f tcic ar-
cus elc<Lti,cx: iufte pcreanc incauci,&: tio ex prxfcicncia, quia
longeahterfcicur, quam fucurumcomminecur.
n Ecce virgo. Admiratur ptopheta Ifaias , SJ qu2fi cmncs
de fomno fufcitans,ait. Ecce virgo in vtero babebit. fpincui Jan- ^3- 7- c-
dto prcfcns erac quod in temporc nondum erat.
Ecce vhgo. Dicunt Iudari , quod non eft hoc nomcn intc-
gritatis, fed artacis puella . Sed quomodo cunc cfi lignum ?
ScnfumIfai^fcquicur,nonverba.Proconcipiec,ponic./« vte F
ro babebit, &c vocabunc, pro vocabis, vcl vocabicur.
$ Emmanucl
tcquam ab ea difcclnlTet . fc t hoc cft quod dicitur . H&c autem co
cogitante ecce angelus domini in fomnis apparuit Iofepb dicens . quia
anima claufis fcnfibus extcrioribus , ad recipiendum reuelatio- V
ncmmagis eftapta,quia tuncnoneft pcroccupationcm fca-
fuum cxteriorum impedita . Sequitur.
X lofepbfili Dauid-Qu\z de Chrifto volebat loqui.qui erat pro
iiiiflus ipfi Dauid : ideo dc ipfo Dauid memoriam fecit.
3 "h{f>li tirnere accipere Mariam coniugem tuam.non ad carnalern
copuIam,fedadcohabitationem cum ea,& dcuotam miniftrarb
nem.Subditur ratio.
4 QHodenim in eanatum efl. Non dicit, ex ea, quia natiuitas in
Vtcro cft quando fcetus animatur , & illa crar completa , fed ad^
huc natiuitas ex vtero tcmporc debito expedlabatur.
j Defpiritufanclo. Miraculofe fafta eft conccptio,non intcrue
nicnte adulterio . Sequitur.
6 Tariet auitmfilium . fcilicct quando crit natiuitas ex \ tero.
7 Ipfe enim faluum factct popultm fuumdpeccatis eorum, \x\ hoc
autem oftendit angelus eum verum hominem,in pattu virginis,
verum Deum>'n falute populi a pcccatis, quia nullus poteft fal-
uarc a peccatis,nifi Deui.
8 Hoc autcm totum fatlum cfl . Hic ad certificationcm noftraj
fidei adducitur ad hoc teftimonium propheticura. Vndc ifta
funt verba Euangeliftx fcribentis , non angeli loquentis . Vo-
Icbat enimoftcndcre inhoc completameue prophetiamlfaix,
feptimo capitul». Eccc virgo in vtero habebit & panct , &c.Sc-
quitur,
Tom.j, b 4 Et
■
A
47
Glof. ord. & Nicolai de Ly ra .
4
8
te«ciMt»t,
faJiuiuit,
Fmm^WPrnFr,'»mcftChr,n''utI'fus» ^111*1 CUI" b'S
A ouosCiluat/cmpcradiuuandopcrfciicrai.
I , .,,-, dccaufisd rTrflamrnroaflinitcaq po
«tcflimoniuali
. l>rocon;. rniatjonefidci,$afacittus acdunijscu
vidcnwsimp'cuquc funrprc
dcn. I nenom,
Cl . mcrti.
b f.rMfgeus aute afom
ifeBeda,
MomliterQuifquis a Dco
rnonctur.fo!uatmoras,fugrar.
rnnofaciat,quod lubccur.
c Fecitjicutprsccpit. Pcrfccta
obedientia Fccic non tantuni
quod prxccpit ansclus , fcd
ctiam ficut ptcccr irT:xhib'tio
ncfcriiittuis , ct cffectu amo-
ns obcdicns rectc dicitur fccif
cut praxcpic ciangclus.
d ^t-ngtluidowini.Nonrchn.
quitur mcciendi locusvbioffj
B dum arjgclorum cclcbratur .
a Ali»s rocabunt ptimo arpeli pfjllentes.inde
apo mcs.vel ali< ciedeiiui. •
arictfilium. & vocabitur iiomen. citis Em-
l Veibmn r.ii" I
eft,& habitsuit m nol. is . NoldUuiii.i.inhcmineDeus
manuel. quodeit lntcrpretatum nobficum
Dubietatis.
D Dcus.i Exurecns auremlofcpha fomnofe-
f' * a Non malignus' ffoptef prgdiftil c;
d cit ficut prxcepic ei angelus domini.t
C a Ad oru! coniugjlc. ftoptet fetteia «jusdidi
g
tacccpit coniugem , & non cdimofce-
a Idcit fubltantie fu*. b Antc quem nnllus pt* ■P*"" ji.i^.
bateamdonec pepenc filiumfuum pnmo-
a Dir o tau 0 ijuo liebat cucuncfia, J6t notnen imconcbaiut
gcnitum,6t vdcauit nomen cius ldunv
c / tacccpit co«.Ad vitandum virgfnrs infarhtam.sd r~!in- O
du ( .Iti.it' nsnd'.ieiicu,ad hcccfliriu pucri natccnois obfc tjrl
f /; >nrcf pc it. Non qtiod pofl , quod magjsconflac. i
mulcism i rSco^n u it I) *jroHTc:quinacu<.eJL
Nonquod poftcacogn6ucnc»fc ! ponic'doacc,proctlwel *,£
p! ucccrno.vc Oohcc pot.i iuinn-
cas iuos fcabcllnnt pedun tuorunt.
Dicitur cj, FofephMariam fa-
cic aj facicm videre nonpora
rar,quam fpuicuflanctui a c< n
ccptiunc impleucrac pcriii
pc idco non gpgnofccbar facic
cd Wcicmquun defponf.iiic-
rat, doncc vtcruscuacuarctur (
dcquohicnon agitur.
g Trimog-->>imm . &■ vr
nomcn cint Irfnni. Pjrunqgcni-
tum dicitur omne quod ..p;'-
rtt-vuiuam , tiucalmd lequat;
fiucnon , Vcl pnnaogcnirus
lnicr omncs elcccos pcr gra-
tiam . Propricauccm vmgjeni
c'Dci pacns vcl Manc dictcu; •
caufas .
Et 4
E
f
Et
N l C O i-A V S D E L V R A.
I Et vocabitur nomen cius Emmanuel. Tcr boc ojler.ditur >e-
r JS deitatis & bitmamtatis in Cbvjto.Vrittstiiimmt nofrfcum
Dem per rjfc.tiam.potennam 6- pr.ifcntiam.sin-ihtcr erat per ira-
tiam nobifcum nmntum adfanfos ptUtes , ci^o /» ticbijchm.impor-
tatbic fpeculctn rmoncmftxfatt* ifl pirnoflr* httmamtatts af-
fumptioncm. .
i 1 xurgens autem. Ilic ponitur ipfitts Jcfcpb ccrtificatioper cftc
8*m , tjuiacxwgcns ttfomno ccrtiflcatin it uir»iniiaie Mari^ad
mandaiumangeli. ..'
t Accepit coniugem. Tanftum dominarn fuam^ acbjcquicje
miniflnndo. . . r • -
4 Et non cognofcbat. Quad cxponnnt aliqui de coghitioncfacict
iiccntcs quod exprnfentiaCbriJliin vtero firginis tantaerat clari~
tes in eiuifaciejuod Iofepb non pottrat eam cognofccre.ftcut dicitur
de cUrital ■.-faiiei Mcyji ex confortio fcrmomi dor/:ini,(]uod non po-
terant inttvdire in camfiiii Ifrael,rt balctur. j .Cor.i.
uilittr expor.it Hieron.de uguitivot imnalis ccpulf ,qwa cum ta
ycuerat virginitatem}-pt aiclun. tfl.SeouitHr.
< Donec peperit .Exbocloco dixit EtniJius b/treticus,quod Ma
lia licct a Jcjcpb nonftt cognita aiitcpartum Chrifii , tumtn pofl e-
fsti tartum cbio ccgn::afuit , & alios fiiios peperit .Quod aiguitex
hoc quod dicuur jVc.Non cognofcebat eam.trgo poji partum ccgno
uit Itemrx hcc quodfubd /H-.PriniOgenitum. t/uia primogcmtus
non dicitnr niftujpeclu ahorum fiiiutum (ecundo gcnitoium . Hoc
ctiam
ctiam ccnfirmatur , quia Iob .yh giiur Chrislum fratres habkiffr,fed
hoc nctfsutlet.^kikjicut ditlum eji,Mana & Jojcpbyirginit iiiir. vo
uerant.Iitm bcata Ptrgofuiflt t irpatif} pia.fi tthto ac tali filio non
fu-Jftt lontenta.Ittm lojtfh (tui tiicitur Jci.tlvs fcclo atijfimus acpre
Jhri ptucfijjmus fuifft tfi tt rt.phm fp'triiufiahtli,& fpccrttle habitacu
lum Da violare ac puiiuire prafumpfiffet. ^id primura ergo dicldum,
qitt d htc ditJio , dcnec eli^vavit Jrgnifical ttrr j i>s detetminctum,
qu o tranfetlo fit aliquid, fcut diiiu.r . Jft t,on ccn tdit dvncc effet
hora Jexta.betcfl intclligttdum tjuod tcn fltta fcxi 'c atncdit \& fic
tivn accrpitur hii . */#/«"< t> <-uo atcpiiur ptofinper,Jittain 1 Jd.ha-
bttir d< Chrijio Secie a dextris meis,c!cnec foiumininiicos tuos
fcabellum pedum tuortro.^on tit Jit ii ttliigftuikni .(,ucd quando
Jh,r„ici titt) tiutii pifiti Ji b pt d lus eiustcn.ptrt iudittf, qttcdtunc
dimittatjtdt re ad dtxttrcm fattis.in. tuo dicmalitcr fidcbit . & hoc
thtdo atcipiiii b:c donci n m dtcitiii.^ovco^rckbat.^djecun-
dum tWttticvm , yta Ciufus pr.n.tgt tiiip! fitiui i irginis dfcitpr,
ncn tjitia ahjfieturit pojiipfnmjcd quianullurn peperii anteei-m,&
hcc tr.cdo accipitbatht m ttge . \ht prxcipicbatur quod primogenitus
Dtn offarrtur,& ft aliqua muiierpariebat vnicum,tanquampr'mio^
gchiium tfjcrebat illum . ^Ad tcrtium dicendum quodin euarigclio
Jralrrs Cbiifli vominantur ccgtiatieiusgermani , cuia de eadem co-
gnationc , ficut jlbrabati\<& Lolh dicuntur fratrrs, Genep.fr i ^.b.
vbi dicitur . Ne fit lurgiummter mc , & te : fratrescnimfu-
mus , & ta.mcn Loth crat ncpos eius . Et Jic patet prepoji-
tum.
ADDITIO. I.
In cap. i. vbi dicitur in pL>fli!la;Sed lflud non videtur proba-
biliter difftum.
Scntcntia Hicronymi. fane intelleehi nonvidcturimproba-
rirationabiiitcr pcr obuclrones Poftilatoris. Ad cuius intelle-
ftum attcndcndum.quod peccatorcs pofiunr intelligi duplici-
tcr fcili(.et peccatores finaliter impenitentes . <le quibus m Pial.
Dcfictcit pcccitores a tcrra,&c.\ el peccatcres qui per pe;nitcn-
tiam iuftifKatur.ficut ibi.TS(r/7 vc t ivocarc iujlcs,f((t peccatores.
fcilicct ad pa»nitcnnani,Matih.j;.b.I.c dc his loquitur Hier. cii
dicit.Qui proj^er ptccatores venerat fciliccr propter peccatorcs
finaliter pfnii cu: cs . propter talcs enim Cliniius tantum venit
fecundum eliicaciam,non autem propter peccatorcs finaliter
impcnitcntes , propterquos non vemr eiiicacitcrniii fecundu
fuljicicntiam i.i;;ti:m, vt cft mamfeflum. •
Itcm attcnde.ndum , quod pcccatnccs in genealogia Clirifli
nominjtc lunt li:nufmndi.lcilictt tinaliter pejutcntcs Fucrunt
cnim in peccato fatisfamofae, & dcmde ad luflitiamconuerfar.
fic quod de carum luiluia finaliter rationabiliter (it pr?fumen-
dum. C)iind iic patet. NaThamarcu cffct Chapanacalimihter,
fi Kaab,idoloUtrxfuerunt.\ndceaiunationesin fcripturis fa-
cris larpc de idululatna reprehenduniur , vt in qua plurimis lo-
cis facra: fcnpturar repcritur . Ruih ctiam Moabins cx genere
reprclienditunnfcriptura.vtpatet.Betlifabcctoit potaneaHuI
tei i. Dc iullif;caiiooc3uicRaab,& Ruihl.ms patecin poflil.
Dciuflificatione Thamar p.itct (»cnef.j8. coquod pojt eius
condcronationem per ludam (uit ab co lullifkata. cx quo prqf.
fumi dcbet ciu innoceitia. Similiter dc BcthrabeciuiHtM ha-
betur. j.Reg.i.c. vbi pcr fuccelTionen-. Sa^amonis in regno poft
Dauid ipfa dicebat regj q,nifi Salomon fuccedcret eilcnt ille&
ipfa peccatores.HoceftdiccrCjip nifi Salomo (ucrcdcrct iudica
fcf Bcthfabce adulrera a populo,vt ibidc cxronit. Vndc a frnfif
contrano
contrario, quia Salomon fucct liir. (equiturmarremfijule pur-
gatamabillo pcccato.vndet.iles quc primo peccatrices,& con
lequenter iuftac fuerunt,conucnicn*.er ponuntur in genea'ogia
Saluatoris.qui vtpeccatoreOuflificaret.venerat.Vnue notahter
Hier.dicitnullam fancta mulierem pofitamin gcnea!ogia'Jhri
fti,noncnimdicit,nul!.im luflam mulicrem.qma praediclarqua
tuoriuflaefucrunt licetfanclx non debuiffent dai falrcm in vi
taiplarum propter peccata prarcedentia,r3r; flcverba Hjero mic
fane intelligenda.Quam fentcntiam videtur renerc , Ambro-
fiur fuper Lucam.sbide iflamateria traftans dicit . Ne puderet
ecclcliam cx peccaronb.togrcgari cum dominus de peCcatorib,
nafcercrur. Exquo parerrefponlio adobieftiones Po fl 1 1 . Nam
qupd obncit pnmo de illis tnb.fuerut fublati a genea!ogia Chrt
fti proprcr peccatum Ioram.qui mifcuit fc filiat impiilli;ne Icza •
bel. illudnon facirad propofitum . Nam Ioram non poenituit
deillo pcccaro , vel filtem nonlegitur parnituifle, nec hibetur
aliquarario vnds tal is p^nitentia prefumatur. vndemento fi! i
loram vfqjad quarram jienerationem de genealogia Chnfti tol
luntur,qui n«n vcnir ad faluandos efficacitcr peccatorc? impeni
tcntes.vtdiftum cft.Sccusautedemulienbus iuftis fupradiOis.
Cjtf auieobiicir fecundodematreChrifli,qponif in gencalo
gia, &c.nou facit ad propolitu. Hier.n. loquirur de mulienbus
quas ponir cuangeliita m hacgenealogia voiuutarie-f. quod po
tuiffet omitttrc eas,cV- nullam deeisfacere mctioncjicnt omlit
nominareSara cV Rcbecca & huiufmodi.cx qua bmiliione nul
lusdefeclus occurreret in hacgenealogia, tja fufficerrr expiflo
Viroru tantum ,fecus cfl dc virgine glonofa.cuiuscxpffa nomi-
natio fuit necelfaria.non.n.Chriftus defccndit a Damd.nifi per
nntic gloriosa.non autcm per lofeh Quod autem vltcrius obii
citdcl<aab& Ruth.nilnl f.icircontraHieron.imopro eo ,pbat
cnim ipfartirn finalcm iuflitiam , cx quo non concluditur qu'i
prm; pvccatnccs fuilfcnt,prout manifeftc fuciut, qd mantfeflc
facit
4?
Matth
sci
^ fr.ntadfenrrnn'aHier.confirfrianda, vrdiftumcft Ratioaurem
A aflignata r>er poltillatore circanoi.uionen. harum mulierumnr»
vf vaicre.Di^ir enim cp ifiar itmlteret hicexprcfligfuerunt viris
ex quibusc >nceprrunt occaltonaiiter fcu acadentaliterconiun
€i\ &c.Que quidem ratioexduobus vf lnii.Hiiiens.Primo.quia
hiicoinpeit lmpeTtiacns prnpofito . Nihilcn m vf fiieercad ro-
nemgencaiogic.quodoccadonaliter feu accidentaiiter vel cx m-
tcntione , kuper fe vir& vxor conrangiflrtf SetundorNa I.ia}
prima vxor Iacob cx qua Chnitus u*. fieuit •>cc.i>.iohaliter& prc
tcr intentum icu acudcnuhter fmtcnnuncta ipfiTacob ,licut
Thamar ipfi Iu;iac,ficuc patct Gcn.j8.& tamen non nominator
cxprefle ficut illa.HEKcufatio ^ut Poftillatoris de hoc q? contradi-
cit Hieronvmo non vidctur fufhciem. priir>o, quia quauis liccat
aiiqiromodo fentirecontraria corum Qf>x profermuurafanftij
doctonbus, prout patctexauctonute Acguft 111 periplum allc
ga ta.non tfi expedit^pre/errim vbi corum dtfta poirent ron.bili-
tei faluari,vnde m talibus het lotu fcnteria Apoftoli. 1 .Cor.rp.c,
0'ia mihi licent,fednono7aexpediunt . Qnod autcm non expediat
neciitomninofecurum Hicionymo& limilibus fanftis doclori
bus ecclefiae in expojitioiibus facrae fcripturaecoiitradicerc|, fa-
tis patetindecretisinc.dccretales.dift.io.vbi hf,q> diuiniru fcri
ptiurarum tra£htores in facrarufcnpturaru expofirionibus.Ro-
manispontificalibuspraeponunt. Quodsui Hicr.iit denumero
taliu fatis eit diuulgatum in ecclefia Dei, & hf in decrtis dift. 1 4.
Sanfta Romana.vbi inter opufcula fanctorum patrum qu$ incc
j$ clcfiacathohca recipiuntur,ritexprefla metiodeopuftulis beati
Hier. vndc contradicerc talibus licet no fit he>reticu,poflet tn di-
ciimpium.Eft.n.contradonum pietaris, fecundumquoddonum
fan&i funt honorandi Ncc eftcotradicendu fcnptutiseoruiiue
fintintellcclx fiuc nonvbinon muemaf cqntrafidealiquidaile
xcrc,vtpatetper Aug.in 2.dedo£trina.Chnftiana,proutallega-
tur. & infecundafecudae.q. izi.art.i lnrhiioneadtertiuargrh.
A D D I T I O. II.
Irt eod.c.vbi df in poft.qa lofeph & Mar,a fuerut ex eade rribu,
Circagenealogia Chriiti aMattharotraditanon folu mfidc-
lium feu hejeticorum vehcmens murmuratio,led & fidehu non
modica admiratio confurgir . llli enim temet arie calumniantes,
ifti vcro timorafetadmirantcs frequenter qrunt: cu intentio eua-
^eliftae in hmoi gencalogia circa hoc pnncipaliter verietur , yt
Chnftum ex Dauid & Abraham fecunducarnem defceJentern
oftendat, quo dc hoc pcr dcfcelum lofeph virum Marie; ab iplis
Dauid & Abraha nos inftruere intendit. Alienu enim a fide tota
litcr eft Chriftu cx femine Iofet:h defcendiflc. Vnde itant iimul
<j, beata virgo no defcediflet a Dauid,& per coleques nec Chri-
ftus,tn Iofeph dc ipfodcfcederit Qusquilcqueltioin glo.or.
mouef.vbi lic.Quid ad Chnftum generatio cx Dauid dedueta ad
lofcph,cu Chriftus no ex femine Iofcph?Cui qmde qltioni glo.
fic rhder.Non eft confuctudo fcn pt urar ii, yt ordo rriul seru in ge
nerarionibus tcxatur.Et idco no per Maria fed lofeph inducit,
cumdcvna& cade Iofeph & Martatnbufucrint. Vnde & cam
quafi propinqui cogcbarur accipere in vxore, ne tnbus in aliam
seconfunderetViidcctia fimilitcrtaquam dc vnaftirpc profirc-
C banturinBethleem, cuiinguli tn fuas profitebanf ciuitates: hxc
in glo.Mat. i.Er idem in alia glo.Luc. j.fub aiijs verbis,qua ien-
tcntia fequit poftillator & ceteri expoiitorcs litcralesquos vidi
inhacmatena Sedhis nonobftantibus,qmnonccrtat aium pul
fare . Quod.n.prsfupponitur in glo. pro hac rhfione. f. non efle
confuttum m fcripturis ordincm mulicrum texerc , non vf ftarc
pp tna. Primum, quiacontranum huius inuenitur.i.Paralip.z,.
vbi in gcnealogia filiorum ifrael, & fpccialircr lefle, interponir,
muliercs.f.Saruia & Abigaila quibusconfequcnterfua tcxitgc
nealogia,vt ibidem patct.Secundo.na dato hoc cj> no cflct aflue-
tum in fcripturis vt glo. dicit, hoc haberet locu vbi pcr parentcs
mafculostrh gencratiopofletdeduci vfque ad illuquigenealo-
gizari intenditur,quod eft coe cxteris homimbus, Scd ybi genea
logizatur talis qui parcntcm mafculum hon habuit , vt cfl iolus
,Cbriftus,confuetudo hmoi no debuit liabere locu,cu fubeft cau
fa manifefta contrariu faciedi.Necelfitas igif vrgcbat vt mulicr in
gcncalogia illius tcxcretur, cuius generatio fecundi carnem 116
poteratdeduci,nifipcrmul[erem.Inpropriacnimmateriaponet
oftcndi,cp euangcliftapraterroifit coemobferuarepp fingulari-
tatem excellcntias Chrifti.Nam c^tcrae gencalogiae in iacra fcri-
ptura traditx confueuerunt inthulari ab illo a quo onginc dcdu
cunt.non aiit ab illo in quem termmum feu fincm accipiunt. vn.
dc Gen.3d.a. H? funt gcnerationes Efau. & Num.j. a. lixfunt
gencrationcs ^taron,&c.ln quibus tituli gencrationis a primis pa
ren tibus accipiuntur, non aut ab vltimo in que tetniinantur.Qui
cofuetudinc li euagelifta obferuaflet, potius dixiflet Liber gene
rationisDauidvelAbrah?,(jlibcrgencrationisIefu Chriiti,fed
taleconfuctudine obferuare nocurauitpp exccllentiamlingu-
lare ipfius Chrjili.Pan monondcbuiiTct curarc deobferuatione
confue tu-
C-/ap. 11. co
cofuetudims in non texendo ordinem mulierurh , & hoc pn ex- D
ccllcntia dignitatis matns Chnfti.Ncc valet dicere.qj m «enca-
q»i
logijs allcgaris non intcndcbatur accedere ad alique ;nu prirjci-
palc , fed (olum multiplicationem 3 pnmp parente defcendente
oftendere. Nam Rurh vltimo, vbi Dauid prmcipaliterintendi-
tur gcnealogizan , non intitulaiurgeneaiogia a Dauid qu6 ia»
tendit,fed a Phai es a quo mtendit.Dicit cpim : H£funt\enera-
tio"e> Vbares^rc Tertio, nam licut deduxiteuangelifta o-cnca-
logiam vfque ad lofeph virum Marix , potuiff- 1 deducere vfq;
ad Ioachim patrem Marias, vt dicendo . Sarpanthera genuit Io*-
chim parrem Maria de qua natus eft Ief us.non cnim mmus con-
fuetum cft in geneaiogijs introducere patrcm talis fbemins qu|
introducere talis foemina" virum.Vndc etfi vtrunque fit mfuctu,
per primum tn fierct reftius defcenfus ad Chriltum , per fecute-
dum aute minime , Quod etiam fecundo continetur m glo.f. q,
lofeph & Maria de eadem tribu fuerant , & idco cam quali pro-
pinquam cogebatur accipere,ne tribus m aliam fc confunderet,
non fatisfacit qu^ftioni propter duo. Primo.quia haec atrertio vjf
efledegcnere Apocryphorum quaeinfacrafcripturanulICiha-
bent fundamentum. Vnde & talia eadem facilitate cotcronuntuf
quaapprobantunuxtadoftrinamHier. fecundo nampofiroq»
Mana eflet eiufdcm tribus cum Iofeph, ex hoc noa fcquerctur
ipfam dcfcendifTc a Dauid.Tribus.n.Iuda diuidit per multas fa
mihas pter familiam Dauid.Dcfcendetes.n dc Zara fratre Pha-
resfunt detnbu ludanonthdefcenduntaDauid.Similitercu
Icfle fiabuit multos filios & filias praeter Dauid contingere po-
tujt ab illis multos defeendcre,qui quidc no foiu cflent de tnbu
Iuda , fed ct de famijta Iefle & Bethlamitaru , & tn tales no de- g
fcedcrent per Dauid . Cu igif illa lcx que iubet accipere propin-
qua.no cogitaccipercpropinquaeiufdcfamiliae.fedfufficircpiic
propinquicasin eadc thbu,ne hercditas vnius tribus in aha tran
feat, vt patet ad litera.Nuro.40. Ideo ex hac propinqmtate qua
glo.vult mtroducere, non habcmus neceiranu, cp Maria defcen-
darapauidjfcdfolu cp fit cle tribq,cx quononhtbereturmten
tum. Quod cr tertio contiiictur m glo f qj fimilitcr in Bethleem
ambo cotriu ges profitcbantur : ex quo vult concludere, cp vrer-
qiiceflefdetamiliaDatud, nonvf valereppduo. Pnmo narr»
iccundum magiitrum hiitoriarum dubiueit adlitcra an muhe-
rcs piiofiteri tenebatur in illa dcfcnptipni.- de qua agif Luc. t. an
folum viri. Vnde non hf efficax argih de hoc cp beata virgo pro-
fitcreturinBethleem, fedcp-Iofeph portans fecum coniugero
yt obfequium partus ci appropmquantc neccBitate impederct,
prohtebatur. Confirmaturauteop nioilfaquartenct, q» folum
yiri profiteri tcnebantur, pcr illud Mat. 1 7.vbi agitur de folutio
nc tributi pcr Chniium. Ibi.n.apparet manifv.tte,cp tantum c?pi
tadomorum feufamiliaruccnfum Cefari tribuebanr,& nonalij
defamilia feudomo. Vnde^p Pctrotrhquicaputalioru erat fol
liimandauittributu, non proahjs Apoftolis.vt hf inglo.ibi.Se-
cundo.nam dato q> beata virgo teneretur profiteri m Bethleem,
exhocnon fcquif lpfam defcendifle aDauid.Na potuit dcfccn
dcre de Icfle qui erar Bethleemitanus per alios filios ipfius jeife
patris Dauid,& fic tencrct ibide profitcri ficut & Iofeph,non tii
cx hoc,cj,a Dauiddcfcederet.Qu^ftioigif pfata minus furficie-
ter fotutarcmanerevf.&ficadmiratioprcjdiftain fuoftatvigo»
rc. Maiorum tn fempcr reueretia falua doftorum feu expofito-
rum,vltenus vf hic aliquidefTe dicedum.Adcmus euideta prx- F
f upponcda funt quzda verba genera lia,deindc filbiungedc ! fic
aliquxcoclulioncs ad propofitum. Primopraefupponif.cpfilms
prout in bonis paternis fuccedit tripliciter poflet dici. Primo fe-
cudu vcra gnratione narurale.fceundum qua filnis plcrunq; fuc
ccditpatn,non ioluin boni$ naturalibuscorpons,ytinbpnaco
plexione feu habitudinc corporali prout legif Gcn.^, de gigati-
bus, qm potetes viros in feculu genuejrut. magnos in corpore &
robuftos.fed ct *n bonis animx vtin virtutibus.Quandoq; fecu
dum naturale inchnatipne fifij fuccedunt fuis genitoribus prout
aptitudine ad ccrtas vir! utes aliqui habet a natura, falte fecudu
aptitudine & inchoat tonf , vt in prima i.q.6 j .ar, 1 .f.in corporc.
q.Vnde Calfio.in quada epiftpla: Laudabilis vena fua feruat ori
gine,& fideliter pofteris tradit qu^ in fc gloriofa trafmigrationc
promeruir. Ad c}, facit illtjd fo.8.c. Si filij Abrahc cftis,&c. Sc-
'cundodf filiusalicuius etiamillequem nongenuitnaturaliter,
fed tantum fecundumfamapublicam & coempopuhaeftimatio
riem illius df filius. Quod contingiccum vxor alicuius filiumpa
ritque nonex maritohabuit,rcputaf tnin pppulofinecoiradj-
itionc fui manti filius.Qui quidc films hcct in bonis fupradictis
no hcat naiuer fucccdcrc rali ficto parn.fucce cjit tn ciuiliter,np
folumbonis minoribusfortunac vt in,diuitijs, fcdetm nobilita
te fcu genens clarirudine,q maiora funt fcu magis defiderabilia
bona,faitead magnanimos.q diuiti^.Homines.n.hmoi pp hono
res&gcnensclaritudines obferuandasiacluraincztens rebus
fortunae patiunf, vt inprima fecudae.q.2,ar.2. Hjc aut fuccrtho
pcr mracoia feu coem gentium cofuetudinc parec : q dic^ant vt
ulo
Addi
ItlO,
52
a
•~
itrcqui pro miolegitimo alicoiui fecundu faml puHicam lube-
1 tur.dct libi luccc Jere in gcncr.s nobihrare.ft hmoi Tertio d.cit
rihus al.cuius ct ille qui neucro przd.rioru modoru delceiuit ,
fed pcr leealero adoptionem uh -lt ab al.quo m fil u ailu npr u»,
qu. qu.dc nlius tal» patri het luaederc, l.ilren in m.noribuy c-
bis fortuii-c.vt in diu.ti|$ prout .ura volunt to-a . <^uz qu.dcn
trci fucccll.ooes feu lllut.ones fuprad.axqnquecoiKurrunt m
eadcmperfoiu.qnque in Uibus d.:tiri«is,vt lat.s HtCtSCCUdO
«refuppomtur, «p ftltatio fecundu scri gci.cr.it one naturalc.lpt
rKualitcrcfi a remot.s parenttbus pcr long.i parcmclz Imei lUC
cclliua in tcporua.it.qua d.nturnitate dedcd.t , a nonine citin-
&Jl.bilitcrco£nofcib.lis, niii pdiuinireucUiionclcu iatri lcri-
ptuta dm.n.tus tradita.Quod «nduct.ue prob-f.Ni cp aiiqun Ut
til.uiahtums fecudiiveri gencrationc naturalcp^i cxperientii
jenfuale, qua piopnc (mgularia cognofcunf, habcri no pot.mli
forte a pa:ent.bus,vtpotc a matrr que. de hoc pollet cerciorc no-
titia habere, su c^ten holes & ct patcr ccrta not.t.i cxperimcn-
talcm dc hoc co.tcr non habent . Mater vero etii certa notic.ara
«xperimcta e dc ftlio fuo,< u.ui patris i.t fcudu veri u;cnerationc
babcat;iionth tali notmi dc v.ro fuo necde leipfa,& multomi-
ous dc antiqu.s parentibus vin lui ncc dc fuis per linea paretelz
aftcndendo per experientii habere pot.Pan igitur rone conftat,
3, apud nemine pot effe cxperimentahs rognmo de aliquo vtril
efiedat accrto rcmoto progcnitore modo pd.clo.Fama aut pu-
blica fcu cois arltimatio populiquantucunquefinecontraditt.o
» ne in populo fit extenia , mfallib.le cognition? non caufanf : Si-
* rnil.tcrnecteftct vel lcgit.madocumcta fcuinitrumentacuoia
hmo. fint falhbiha , vt frcquentcr patct , & et in facris h.ftorijs:
teftiu fallacia «onnunqoi rcpcntur , per chronicas et antiquo.u
quz in facris fcnpturis non lunt infertz.notitia htnoi infallibi-
).t haberi non por.cu tahu ccrtitudo,certitud.ne quz per famam
publicam hf , non excedit, vt vdt man.feitu. Sitmhter nec per ali-
quam vcri fcieniiinaturalem feu liberale .triC-hoccftcognofci-
bile,vt patet intuenti.Reft.it ergo, q» hoctrn litcognoicibileper
diumi reuelationc.fccudu qui prophetz,vt ait Greg.qnque dc
przterito, qnquedefuturovaticinanf. Ltiftomodo Moyfcsdc
Noe prophctare cenfcf, dc quo dicit gcnuilT.- tres filios & hmoi.
Tcrtio przfupponif q> vt aliquis fit fiiius alterius fecundu coem
zitimationem & fami publicl tantu,vcl fecundumadoptionele
«ale hoc poflet alitcr cognofci qui per diuini rcuelatione proba
tur.Ni perteftes idoneos, vel lcgitima documeta, vcl chronicas
antiquoru auclcnticai, talis filiatio fuificientcr poilet probari vt
de fepatet.Quartorupponif q>mirncuioru Deiqu^di funt adfi
dei c6firmatione,& talia dcbet cfle manifcfta Aha vcro funt mi-
tacula q no pcr fui manitcllarionc M per fide habcnf ,& ilta dc-
bet cflc occuita,vt fidcs eoru magii lit mcritoria.vt cit iatfm al-
tans,& virginis partus. Ventas iftius przfuppoliti patet tn tertia
parteq zo.art.i.in rhfioneadfecuduar.Hispluppolitis.Prima
conclulio lit ilta, q> Chriltus pr«ut ex pronoltics prophetaru hf ,
habuit elfc films Dauid & Abraha fecundu veri generationc na
{-> tural2,& licconueniensfmt hocpcrfacii eaangehcarudoctnna
ru traditione t eltihcari. Prima pars prob.tf. ni de promitlione fa
fta Abrah^.Gen.zcj a.legitur. Benedicrntnr in femine luo oSs gtn-
ttiterr*. (^iiod expomt ApoiloiusadGal. j.c. Infeminetjuiefi
C6nftKr.Inrlal.aut depromiliionc fafta Dauiddf.Wi f>uclu vc-
trts tui ponam fupcr (eal ttta. quz verba manifelte denotant vcra
filutionem naturalem.Ille.n.qui fecundum famam pubhcam tih
hrooi I. lusreputatur alictnus.non verc df de fcmine eius,nec«e
fructu .entr.s lui,vtcftmanifeitum.Et indcet clt.cp cuni cx tali
fthatione in laudabiii vena filt) parcntibus in virtutibus futceduc
yi m piimo przfuppnlito diclum efi, idcirco pnncipales virtutcs
rcgizquzde ipfoDau.d leguntur, attnbucbantur propbeticc
quali pcr modumfuccclTtonis.deberi Chrilto. De Dau.d.n.lcgif
tuiircinoibus vijsfuis prudentefeu fapicntem i.Kcg-28 Suni-
htcr q,fuit fanens iudicium & mftit.i oi populo z.Reg.8.d.Que>
qu.dc virtutcs qmh per modu germinariz fucctlfionis prc*dicu-
tur a lcreroia Cnnfto conuenirc.vnde Ierc.z J.a. Sufcittbo Danid
gcrmen injiit & rgnabit rex, Vf->piens ertt, fffacHt iudtciu & ttt-
JlttiaiH interra. Vndc,hcet in alnon& exccllentiori modo Chri-
flui habuit virtutes qui Dauid & cc.ceri (anfti.vt ui tertia parte.
q.7 ar.t.m rniione ad 2. arg. ncc ipli Chriito per fucccllionem i
Dauid dcbebantur,przfertim cu multi progenitores non emfdc
laudabihtatn inter Dauid & Chriflu interfuerutiDenotatur tn
perprophetam in verbis przdiclis , q* Chrifto et pcrtinebat fuc-
celli., 111 tahbui virtutibus fecundu vcri generanonem naturale
humanam , inquatum erat ex vero & propno gcrminc ipiius Da
uul, prout m primo przfuppolito fuit taclu. Secunda pars con-
cluliorm-probaf Nam illa qu^ in vaticinijs prophetaru inucniun
tur tradita de Chnlto , in euangelijs pro maiori & principaliori
parte impletaeflecxplicanf Mar.i.d. Vt adtmpkretur qitodfcri-
ptumcfiper propbeta,&c. Etlicdcquaplurimisqujein proceflu
C\Mnieliorum fimihbu»leguntur.Conclutio fecunda,q) Chriftu
fccun-
fecundum vcram ^«nerationem naturalem a Dmic! ?c A<ira!u D
dciceiuhire lutficientcr traditur.quantum ad intbrmationc fpr>
ctatpcr Matthzum in primotitulo fui euangelij dicentcm . i ;-
ber generati>in<s Iefu Ch.nlti fi;i) D.nnd fih| Abraham. Ettam
ti dc genealogia Chnfti n.hilampl.us tradidiflet, probatur. Hi
ex lol.j iitis verbis man.fcite aflent cuangeliita Chnitum a l)a-
Uid& Abrah.im delcendiife perveramgcncrationem natutalc,
fed tahs aflertio clt (ulhciens cettimoniu ipud fi teles ad hoc oii-
dcndum, etiam li mhil ampl.us de hoc dcclaraifet Igitur conclu
fio vera: Conlcquentia de ie patct,& aflumptum pro pnma pnr
teprobatur.Nam elto cp filiusd.ci pofTet ct lllequi tm fecuudu
famam pubht3m vcl leg.t.mam adc.ar.onc eft fihus , vt in primo
przfuppofito.nunquam tn abal.quodf gencran qtii fccundum
fainamtiii vel adoptionem iit eiusfilius; licet .n. patcr dicatur
fccundum curam,zratcm,feu gcmtura & hmoi,& per confeq«e«
fihus tanquam cius corrclatmus, generare tfi feu gcneratio rwn
codemmodozquiuocatur.Cumigiturdicit.Libcrgeneratioiiis
IefuChnfti,.manifefteloquiturdcgeneaIogiaquzeftper via.-n
gencrationis,non autem dt* illa quz fcciindti famam vcl adopuo
ntmtfndf.Tahs.n filiatio.non pergeneratione, fed per alium
modum procedit. Sccuda vei o pars aflumpt. probatur. Ni a,>ui
fidclcs cuangelia Chrifti recipientes fulticicntcr filiatioprzdi-
cla pcr illa verba tituli comprobatur.Nam ii hoc non effet veiu,
nec titulus ille ventate contineret , cp abiit a fidehii cordibus < o-
gitare,cum fetudum Aug. Si vnufalfuminfacrafcriptura ciler
rcpertum tota eius aucloriras infirmaretur.Apud infideles ?.utc ^
qui euangeliumnegant vel dcfui vcritatedubitanr.nectota ge
nealogia fequens fuHicitad hoc cisprobandum . Tales.n.a fide
aheni , verbiseuangelilbrum non przftantfidem, & ideototi
illam Imei ncgabut, niii forte Hcbrzi qui auclont atc vete.teft.
altqui parte gencalogiz Matthei habet recipere.f.vfq; Zoroba-
bcl vel Abiud & hmoi,non vltra, cum apud eos dc cetcris hifto-
ria auclentica no habeaf . Sic lgif tota genealogia per extenfum '
in cuangelijs tradita non furficit ad coumccdos inHdeles de hoc
quod Chnitusa Dauid defcendit , eth per loachim & Mariate-
ret dcfcenfus.vnde Apoftolus i.adTim.i. prohibet gencalogijs
intendcre. vbi glo. dicit q, infideles habebant genealogms qui
bus namfur Chnltij dcfcendifle a Dauid. vnde licut apud tale*
no fuihcit llla narratio in euagehjs conrcnta dc genealogia Chri
fti quantumcunque extenfa tradatur, ad vcram generationc na-
turalem eius ondenda.fic apud fidelcs fola verba tituli futiiciunt
ad hoc fundandum,qu£ quidem rano includitur in verbis Aug.
contra Tauflu Manichzum voJcnte probare Chriftum non cile
filiu Dauid.cunonciretconceptusex Iofeph,adque fcncgcne
rationis Matthzus prodm it, vbi Aug.fic ait.Sic ergo nos crcdi-
mus er Maria fuifle in cognationc|DaoJd,quia fcnpturis credi-
mus,f] vtruq; dicunt.f.Chriilu cx femine Dauid efle fecudu car
ne,& eius matre Marii virgine efle.HzciIlc.Si tn querasur quj
fit vtilitas feu necctfitas tradcndi ta extenfam geitealogia vbi io
lus pnmus tttulus futiicit:Ad hoc rndctur per fequeutem tertii
coiiclulione. Tertia conclulio,cp conucnies fuit, vt Chriltus ct te
cundupubbca fama &coem popuh^itimationea Dauid defco-
deret,& cphoccofonat antiquoru propheticis traditionibus.Pri F
ma pars probatur.na hoc fuit conuemcns duplicitcr.Prirao ad ti
dehum m coi Cbriftu illo tcporc recipientiu inftructioncm. Se-
cundoadconfutafioneinfiddiu Chriftum norecipientium. pri
rnum paret fic, na proutinfecunda fccunde q.r.ar.^.inrnlionc
j.arg.hf.Cognit/o fidei in hominibns oportuit , vt ab imperfc-
fto ad perfcclu procederct , & idcoChriftus fuit pnuscognitus
fub ronc Saluatorijinc6i,et apudeleclos, qui cognofccref cfie
Dcus & horoo.In pnma.n.vocatione Apoftoloru fo.i. Andrcas
dicebat : Inucmmns AUjfia i.Chnitu,fcd poftca Chriffoinrerro-
gante , Vos quem me eile dicitis f Pctrus rndic. Tu ttfilitn Dcu
Mat. itJ.c.Exquo vf q> prius fcquebanturipfumtanqna Chriftu
antequa cognofcerent eius de itatem.Vltcnus et tiquatn minus
pleneinformarisdeftde fuzdeitatis , eifdcm dicebatapoftolis,
tantotcpore vobifiu fum,& non cognouiftis me. fo. 14.^. Simi-
liter &parironeprius Chfsfuitcognitus tanqui filius lofeph,
quicognofcereturcfleline patreinterris. Non.n.folumapud
zmulosqui ipfum fpernentesdiccbant. T^onnt ftlius FabrtrjL
Mat.it. fed etapud fi mpliccs difcipulos &cognatoscoirerfi.liu'S
lofeph reputabatur, antcqui myftenum virgmitaiis eflec dmul-
gatum.In tahum.n.pcrfonacuagcliltadiccbat. Nocognourriit
parenres eius.Luc.z.g.vii no folu fimplices feu idiott; prout apo
ftoli fuetutin principio, fcd it Nathanae! qui fecundum "^io.pc
ritiliimus fcnpturarumcrat,c5audiuita Phdippo.Io. i.g. s^tcm
fcripfit Moyfes in lege & pmpbetis inuenimus lcfum ftliilofrph d
7^a^ar'-thy pon fuit admirarus de hoc q> Chfs eiTet filius iofeph:
fcd de hoc q, 4N.uareth efl*et,cu de Bcthlec expeclabat Mefli.is.
Etquodmagisattcntionedignu eft, q» ipfaeadebcaca virgohu
iu< mvfterij diuini fuper oesconfcia, iltummoduloquediobfcr
Ek
qno fc-.
tiabat di.Ego & patcr tuus dplentcs quercbamus tc Luc.i,,
)?
Match
XI
^ quo fequitur, quod ad inftructionem fidelium in communi qui
A, Chntlum vcnientcminmuiidorecepeiunt , conueniens modus
fuit, vt eis prxfentaretur pnus fub ratione rcgis , fciiicet Meftix
filij Dauid fine reuclationc myfterij deitatis & virgitatis matns,
quamquodcis a principioomniaifta arcanareuelarcntur.lic.n.
proceftcrunt ab impcrf efto ad perfetlum, qui elt modus homi-
mbus in communi maxime connaturalis . Sctundum probatur,
nam fi Chnftus lccundum vcram generationcm naturalem tan-
tutn a Dauiddefcediflct, & non fecundiifima publicii, & i6cm
popuh xftimationem, hoc no fuflicerct ad refutandos infideles,
prxcipue Hebrxos qm ex illa ftirpe tantum Saluarorem fpecfa
bant, vt aultaritatcs facrx fcripturx teftanf, & Chnftus cos ex-
hortandodicebat. Scrutamini fcripturas, Jo.f.f. Vndc li eum ra-
riorubiliter ignorafTent a Dauid dcfccndifTe, prxfertim cii cois
famaufpopuh xftimatiohocnon teftarctur, rcdderenturexcn-
fabilcs. Non enim ipfi renebanturcognofcerc veram generatio-
nem luturale m Chhfti fecundu quam a Dauid defcendit , Ta-
lis.n.incognofcibilis cft.nifi per diuina reuelatione,vc in fccun-
do prxfuppofito fmtonfura . Diuina tfi fcriptura mtend.t eoi
inexcufabilesreddere,vndeglo.fuperilludMatth.i.a.fiiif/?<7H/
nutut rjl. Colulio Iudjorfi eft vt Chnfti natmitate a <?eti!ibu.; di-
fcant.etfi no credur, inexcufabiles funt, hxc in glo.Conueniens
igjf modusfuit,vt?tChriftusfecudupublicaf.imn a Dauidde-
fcenderct, vtficipfumrcfutantes faltefubroneSaluatoris fpe-
ctati in comuni reciperc, incxcufabilcs eflent , quod eft intentik.
Secunda veroparscoclufianisprobaf.Nam prophetx per mo
dufucceiiionisiplius Dauid Chforegia diguitateattubuebat,
ICa.o.b.Super foliu Dauid & fuper regnii eiui fed"bit. Quxquidem
vcrba & fimdia,licet uon de fedc feu regno teporali pnncip aliter
B mtelhganf ,prout verba Ifa. denotanttbide diccntis. Sd.bltin
Atemu. Ncc.n.concedendu.eftq, in regnotcporali Dauidicole
chonias a quo Chriftus defcendtt habuit fuccefTore prophctante
Ierem.ri.g.de ipfolechonia. TS(jm ertt dcftmnr riw quifede*' fu-
ft > tbronit Dauididk hoctn ftat <p fecundu intelleclii minus pr;n
cipalem feu figuratiuum, quem totus populus in c5i prmcipali-
ter mtendebatdc regia dignitate,et»e,i >rali,quxChriftodeba
turper fucceHioneDauid taha verbaintelligunt.perquodligiii
flcabaf fuccclfio ipuus Cruiftihomiiusinregno viiiuerlalifupra .
oemcreatura.iuxraillud : Data eftmihiois potcftas ince Si 111
ter. M.it.io". d. Roantehuiusfiguratiuxloquutionis feu dup!i-
cisinteileftustahseff.Na licutnoftracognitiodcinp:if..\ltoad
perfefti naturaliter ^pcedit, vt tactum elt,fic eo mo naturale cft
nobis ex cognitionc corporaliu.m fpiri tualiu cognitione deueni
re.Inuifibilia.n. Dei a creatura nudi per ea q ficta funt intelle-
fla cofpiciunf,ad Rom 1 .c.Quod 116 folu het locfi m puris n.itu
ralibus,(ed er 111 (upernaturalibus, vt mitterijs ccclcfix , pcipue
in facfis quibus fatta inuifibiha per ligna vilibilia tradunf , & 10
cx diuina pordinatione, vt populusde fenfibilibus adinlenlibi-
lia connaturah mo rcduceuf , Chriltu que coftit mt he rede vnir
«erfotuet inregiadignttate«pih vt legitimu iplius Damdfuc-
ceflort tecit,fic ius hfd<tariu 111 ipfo regno cide pertinere ex tali
fuccelfione.Qua quide fuccelfione tpale coteporanei Cbnfli di-
ligeter attcdebat.vt tcftaf facra hiftoria.Na apottoli qui fueruot
fupcr cc^eros dc myfterijs Chrifli cruditi , et poft refurreclione,
qh ia iph9glonaerat cismagismanifeftaabeoqrebat. Sun hoc
^ rue reftituturus es regnu KraeU Ac>. 1 .a. Quod intelligit ad lit*
ta de regno tjuli.crcdetcs talc reftitutioneadChriftu ptinuifle,
nec Chnftus pro tunc iftu inielleAu figuratiuii feu minus prin-
cipale ab eis cxclulit exprcfte.vt ibide patet.Fortms ergofentie-
du elt de tf teris , qui regnii Dei ignorabar. Cu igif fucceftio in
rcgia digmtate tpati,ad illii tt ia qui fccundu fama publii a eft fi-
lius pertineat,vt 111 primo p-.Tfuppofito,n6 aut ad illu tantu qui
fecundiiveramgenerationem natiiralcmtantumododefccndit,
fcquitur cp prophetx teftantcf ipfum fore legitimum fuccelfori
in regno Dauid tpali.confequenter prxmonttrabant ipfum fe-
cundufiroapublicama Dauid defcenfurum quodcft intetum.
Quartacotu^ulio.q, prjdiclus dcfcenfus Chrilti a Dauid fe-
cundii publica fama Sc c6em populi xftimationem quaritum ad
contemporaneos Chrifti attrahendos vel iuftc repmbandos per
tinebatjfufticienter traditur per Mattheu fiuangelifta, cu dicit.
*Abrobamgenu'it Ifitc, &r. Et conuemcntius per lofcph quam ll
pcr folam virginem glonolam huiufmodi dcfcenfus traderetur.
Prima pars coclufionis probat. N'a ocscontcmporanci Chri-
fti,cxceptispaucillimisquib»myftcnu virginitatisfuitreueJatu,
crcdebatChnftii efle filiulofeph. &fama publicahocteftabaf,
vtpaterex »5S diclis.Qui quidelofeph dedircfto genealogz..if a
DauidperMittheu.vt p^tetin htera.Igif prima parscfn lulio-iis
vera.Sectida vero probaf,na fi taliter dcfcenfus (ccundu publica
fimS per virgine gloriofim dcclararef,& no p Iofeph,opoituiO
fetq,ro;itcpor.inei Chrilti repurarcnt Chr;ftu non dekedcrci
Tofph , & confcqucntrrcrc icre virginc gloriofamno le^itime
Chriftu.n coucepiffc , vel myftcrium virginuatis efTet ftatim C13
rcudan-
Cap. I.
74
reucIandum,quorum primumefTet falfifrimum.cV derogantium D
honotisiplius bcatx virginis, quze vt .ab inf.imia fuffitionis-cllet
immunis, diuina prcordinanonc fuit defponfata,vt lancli doclo
res tradunt.Secuiidu vcro eflct etcotradiiftamcneiufdcdiuiiix
pra*ordiiiationis qu.i; virginitate raatrts cxcertis ratiombus, vc
didu ttt,volu!tefleoccuitam,& fic feciida parscoclufioms vcra.
Quintaconclulio, qjcoiiueniensfuitvt Chriftigenealogia no
tatum fecundu prxdidasfiiiationes,fcdec fecundufiIiation€lc
galem fcilicet fecundum adoptionemtraderetur , vt Luc tradic
in ?.c.probatur. Navtdoctoresdicunt, proutpoftillatorl.uc. x.
traftat licet oes fapientes Hebr^oru concorditer tenercnt Chri-
ftum defcenlurum effe a Dauid : aliqui tn eorum opinabandir
ipfum defcendere ab eo per Nathan eius filiu adopciuil pp ex-
cellentia fanctic.itis propherix , alij vero per Salomonem pp di-
gnitatem regia & excellentia fapientix.Scrundu ventatc aut vt
omnino tolleretur errandi occafio per vtrumque defcendic, per
Salomonem.f.fccundii linea narurale gencratiotKS, per Naihan
vcrofccudulineaadoptionis legalis.Nathin.n filius adoptiuu?
fuitDau:d,vnde conueiiienterLucasfequirur Imeam adoptutS
perNathim Sc qnofda alios, vr nobis often latcp itiam fecundu
liiieamadop uiiiisChriftusa D »uid defcendif, idcirconot.nuer
prxrcrmiiit h^c vcrbfi genuit,& loco eius vtitur hoc vurbofinr.
Sexticoiiclu.iocp gcneratioClirifti vera a Dauid pe* vin»ine
gloiiofam dcfccndins cu expretflone virginitati.s avc uivj quarit-u
ad iid:!esiidediuu!gitaceicificandosperciuer, furiia.en':•.•.- tra-
ditur per MiLth.t.Nain pdic^ocap.poftqua Mittha;us fse-oe £
diuitdcgenealogn Chriftifummane lnprunoti. cVcoe.^ieter
in fingularipjrextefam fuccelfione(q'uiucceili t.xl in tres im
terdenas exccrtiscaniismyiticeintelic^tis diu iicprouc; • G!o.
ord.fiihcietertradif) ftatim ipfam mitcria gcnerationis Chnfti
quiii ahomo rcfumes fubdic : CiVilti autgcnsruio 'i : erat. Ca
elfec dcfpofata mater lefu Maria lofcph .intequa coucmrenr m-
ueca cftni vterohabes dc foiritufanito, vbi maiifcif' rrajir ve-
ritategiirationisChnfti, qua.i Dauid defcediflein tir.p mfent
per Maria virgme, 110 ex virili fe;nine,fed Spi^ituirnut uifpira-
tione proccliille.cu quo etoftendit c;us virginitare occultam ef-
feillisteponbus.niiicui Dcusexca voluitrcuelare ficuc lofenh.
Co!lia;icurergoex prxmilfis, q»dcfcenfus Chnftia Diuid &
Abralu ineuangelioquadruplicicertradif. Na aut (VcunJu vc-
ra generatione naturale,^ hoc fummarie quantu fuificit ad cer-
tificandos fideltsincoi de impletione proia.liiiiHi que patribus
iueruntfacle, & hocdupliciter, q'iia aut li ic myitenj virgnura-
tis reuclationc&licm pnmotic Mitthxi prour 111 fecundacon-t
clulione, aut cu declaratione virgiiutatis ficutibi. G.\nrratio auts
Cbrifti, &c. Matth.i prout in ("cttacoucluiio ae. Aut fecun.fum
pubhcam xftimationc,& hoc extcnfe pcr fingula defcendeudo,
& afcendenJo quod fu(Hcir,& requjiritu- ad ccrcificandos Chfi
fti conieparaneos. Et dc hoctp Cunftusfuerat legifimus fuccef
for iplius Daaid, hocdupiiciter, quia auc fecundii linea inrurale c
gcneratiomspub!icex(fimataper Salomonequa Mattha?us tra **
dtcproutinqjarti conelui one, aut fecunduhnea adopcma, <*(
ficLuc.j.pro'lt,n quinta cocluliotie.Qui quidequadruplexdc-
fcefusinChriftocorurrtt prouttraditio euagelica narrac ridcli-
ter. Ethxcad rnumuritiones nerfidoriicoprimeadas & ad.ni-
rationestolledasfi feliuinpdiftis furficiat fecuduliter.ilem ex-
pofitionem,omiliis tamcn quamplurimisalijs iuhacmiter;.ia
d.>ctoribus tradicis qux ad myfticam pertincnt declaratm<ie ti.
Sequuntur notulx breues vencrabilis acrcli2;io[ipatris fri-
tris Mitthix Dorink profclTorts facrx thcologix exmi j . raini-.
ftriprouincixSaxonixordims minorum, quibus poftiMi fratns
Nicolai de Lvra valide ab impugnatiombus domim Bttrgen.de*
fenfatur, & primocirca euangchum Matthxi.
R E P L. Et qa dc vcreri tefto no plus repen raftu per Burg.
ideoaccedcnducftadnouu,&c. Innouo Tefto primooccurrte
euangelium Matthxi,incuius primocap. df ludasgenuit Pha-
res & Zaran dc Thamar. quem pafTiim cxponens beatus Hiero,
dicit, notanduingenealogiaSaluatorisnulia fanftarnm aflumi
mulieru , fedeastanrumqiiasfcriptura reprehendit , vt quipp
peccatores vencrat de pcccatricibus nafcJs,&c.Poft;l .aur ,1 b hdc
diclobcati Hiero.ciireuerentiadocliint niotus ex certisronib.
Quarii primacft,quianon vf tfmabile mulicres rone i!la poni in
genealogiaSaluatoris,quarone vin cx ea prctcrmittiitui fcii;cet
Ochozias,Ioas& AmaiiaS propterpcccatu prxrv; miitunrur, vt
dicit idembeatus Hicron. igicur propter peccitum non ponunf
ibirationabilitermuheres . Item virgo gloriofti nonif in tpfa ?c-
ncalogia,quc tii eft 8t fcmpfuit faiicliiliria.ltccjuia dicitbeatUI
Hier.Ruth Sc Raabin genealogia pofit.n taquii per (cr.ptnia fa-
crareprehenfas .'Qaod no \f vtruni, quiafcnpiura cajcomen-
dat. Raab comendatur Jofuxa. & ponif incata'ogoitiftoru ad
Heb.i i.Quod aut dicla fuit mcrctrix, nofuii tone vitij. fcdofc.
ficij , qa vbi nos habemus mcrctrix, Hebrxus h.ibet hofpita:vet
fuit eius cognoraen . JjiH-.ilitct lk Rmh tomendatur in fcriptur a,
' Ruih.
55
Gloflord. &NicolaicIeLyra.
5
6
/7 Ruth.i.eV {.Necalitubi^fdeilljni duarum mulieru repre-
A hcnltoneprou l>eatu>Hier.a! • -.nit igifpofl.IUor dlu
pjflumlu,.'. illxmulifrcsideohiciiommir.qu avirtsfuistuc-
r„„( |j <r<'iti.trt*t-Naquxf.icrutprimo&pr ncipa
1 Tu dic." | ffru,lv„IKj.r ,:;uf liMixliuema^nolncnoiancur.Immocju^
pominjMsP ||UCr) |,s,iu„„„r|l„tnup,i fiu. >Ij petcatnx. I Bcthfabea di-
r«a«nonn^»fOr,fcddrcacfJ» fbrt Vn.r, queprin ipaliter*
p iaa«t,tfl dirfftiusnomimri.lelMiii li pccc.it um rarionoiar.onis tat.
quu jlic.i -::■ |„|.lc tc.l>un;.a(Tumitbeatu Hieron. m fuiiiefcnlione , que
lus&peic.,: -i t|-iex|cu,i>ul(C.„2-„Con[4jeuttimprob3re,vtpatctinmul:islocis
£,' kSSZ fuicorruptorii.Ut putedcfenlione Burs.beatoHier noplacerc,
*«cano uen qnu maioraiiu6uenientiac6tun;untdelenloriqdefenfo,vtpa-
r.um, 3; »c»a ,ebit Dicit nilque Burg.pnmo t> vetba beati Hier.funt fane in-
pc«vjouunj. ^n^gjndjide peccatonbus finaliterpenitcntibus & lic iuftilica-
tis,& tales dixit fuilTc iIIjs quatuor muliercs in gcncalogia Chri
ftinoiaras.Setundodicit Burg. cp Kaab & Ruthfuerutfamofx
peccatrices, quia nationes earu m fcripturis reprehcndunf.Ter
tio dicit,a> cfli illx quatuor mulieres fucrunt miuit x.non tamen
fuerunt dicendx famtz.falrem in vita earum propter prxceden
tia pcccata . B> bh tnbus diclis putat Burg. accipere vellc futh-
cientemrnlionemad argumenta poftil.fjclacotrabearum Hicr.
Sedccrtcex inepte diclisaptarefponfiofieri nonpotefl.
Nunc aut primu diclu propolito efl incptu. Na multx mulie-
res patru nommatorum in fcnptura funt rcprehenfc tn finalirer
iuflx.ficut Sara,Rachel,Lia & ccwrx.idco fccundu primu di^u
Bur<».quam plures dcbeb3tnomin.iri. Cxtcrum li fnlxquatuor
finahtcr iuflificatx dcbebant nominan.fequ tur q, finaliter im-
pcenitcntcs nominan non dcbuiilent ,& fic Achaz & multi no-
minati,nominari non debcbant.per argfn a totrano fcnfu.quod
r> Burg fxpegrandipendit. Necfccundu dictum Burg. eftaptum
propofito Nam fi quis ex mala fima nationis,debcrct dici famo-
fus pcccator, maxime Iob qni natione fuit gentilis,& tamen kri-
1>turisdffuifrelimplex& rertustimens I)eu & recedcnsama-
o,&cque. de eo dnr lob.i .Potcrant et illx dux mulieres natu-
ralitcr faccre qu.T erant legis licut lob & non idololatrx. Vndc
de gcnulit.ite ad ludaifmum conucrlas lcnptura non reprchen-
d*t lcd m.<gis commendat,vt probar poilillator. Ncc tertium di-
«ftum vf propolitoconuenire.Nam bcatus Hicr.in h.,c vita iufli-
ficatas&cu finali iultitiadefunCt.is vtiq; dtbu t rliterc fan&u,
ricc hoc oimtterc pp peccata prxccde ntia.li qut fuerut,quia Pe-
lrum,Paulu,\lmliaru,& Magdalcna& ceteros vcrc fanftosduc
jt catholkuefl quorum tfi p ccata latia kr.pt utacommcmorar,
fed non i!larum,f. Raab & Ruth Cum igitur difta Burg prouc
vilum efliinr propohto impertinen la , rcfponfa exeisacrepta
vnlcrenon pollunt . Idcircocum pnmumarguiturdc rnbusre-
gibus proptcr peccatum ptxtermiliis, rcfpondet Bmg- q> illi fue
runt finaliter imp^nitertes, quod ui muiieribus non habet locu.
Scdoltenfum cfl lupra pnmum diftum Burg.vnde fumitur illa
jrefponlio, non cfle r.ir pnabile,nec perconfequcns foluno.
Ad fccundum argrh >ie bcata virguic line peccato m gcnealo-
gia polita7rcfpondet Burg.cp ft-cu, cit de bcata virg.nc,qu;<m nc
celfe hibuit cuangelilta ponere,& de illis mulieribus qu.is euan
gelifta voluntane nominauit , & line defe<£tu pot uiifet pra.ier-
mitterc. Scd putobca. Hiero.iicnon voluille diccrc.qu.aillare-
/- fponfio plus muoluir,quimfoluit , namdicens euangcl.ita pro
^ fola volutate illas mulicrcs nominaiTe.nccefle haber d cerc quod
fineratione. Quod li fic,fruftra b?a.Hier.quxreret ronem cuius
non efl ratio, fcd voluntas . Nec vcniimile, quod fola voluntatc,
qumimo cx rationibili necellitate eis nommatim cxprefTerat
eumgeljfta.qux rationabilitas infra oflendciur. Ad tertiu argrh
poftil.Burg.rcfpondet quod f.icit probeato Hier.quiainfcriptu
ra commcn l.inrur, hoccftargm iuflificirionis earum finalis, fcd
pcrhocnon exclu l.tur. qtiin prius fuerat famolx peccatnccs vt
dicit Bur.Cu'WSoppolitu tn oflcnfumcft in corrcclione fecun-
di dicTti fup. Wc aliqua fcnptura hf q> perfonx aliai um vnquam
fucnnt rcprchenlibiles , fedpotiusui fcriptura commcndanrur»
vndcporefl funu argm qtfod cltliurg.in vc.Tcfl.valdc familia-
re.led ipfcconfuemr argucrc ab auclontatc neearitie qurid non
valet,r,ic arguirur aiit ii.nul conftruftmc & dcftru ;tiue pcr hoc
a non lcg.tur ty fint reprehen fx fed commendat *. A rguo t ii cx;
di "bs contra Bur.alite r.Ois dcnominitio dcbct ficri a principa-
)ion & d.gniori/cd fidcs & iultn.i funt digniora vitijs, igitur no
• rnmatio dcbet licn potius 4 v.rrutibus quarrf .i vttijs, fcd conftat
cx fcrptura Raab & Ruth fuilTc vtrtuofas , igitur earum nimi-
natiodet pst.u> lurain virtutibus qtiaa pcccatis li qtw prxcef-
ferunr. N5 m conemorat.onc fanclorum, virrutu fit mcntiode
per fe, vitiorum autcm q-i v f.ier.inr, pcr accidens & rcctatiue,
i^ttur ill.e fanft^ mulicns in Chr.fl. genejliigia fancTi potius
, rlebebinr nonri cxro;i.i-rfar.o'ie qua nrauitatc tranfgrelli;>nis.
Neeribrertj i r6 podil.fjcn probetro Hier ^piit Bu--^.dixit,fed
Contra rpectiliter quii ! cit quas fcrlpttWl reprclic i li',qj nuf-
fjtl^f r «•pcritui ,1'cd cuntrariU, quu vii iquc fcriptur.i CO rt nen lit
notabilitcr
notabilitcr f.itis 1'atct igiturquodBur^.voIensprobeato \\'u- D
ron.ccrtarc plus euminuoluit.
Confoquenter vi dcndum eftquonodoconrn Poflil.irratio»
n ilnier moueturdupli ircr.Primo •icit,q»nilul pertinetadra-
lionem gcnralogixco.iunftio vin lV muiiens perfevel pcrac-
cidens, iV nilnl refert. Nam neccfljriu vf vxoresfecund.iriai n5
pnnc palcs in hmo-' ;.V-"e .il >g. .i noniiuari , quatenusex tali n >-
n) iianonc nii.laiur vcrum tnillo mitrimonium & nihii iilcgiti-
mitatts irMerucn.irc.Quo i aut verum matrnnonium tit mter vi-
rum & vxore prncipale, nemo dubitar, ncc prolcm cx eis fufce-
ptamforelegi.ima , prolein autex occaiionaliter & fecundario
coniuncla polTct probabHircr dulntari forcle^itiina , ldcircoin
gcncrationcex prncip.ili& pvifeconiunfta in rota gcnealogia,
de mulierc nulla fit mctio , quia ibi prol.s legitimitas eft lata.In
gcncratione aut ex occa'ionaliter coniunftis neccITe fuit de mu-
liertbus ficn mcntionc.Tum vr cx hoc innuaf coiuntlione fuifle
legitima, Tu vt ondaf prolccx liccoiunftoru gencrations.nul-
laincurrerenota. Nccellariu ig.f fmt in Chnfti «ncalo^ia lioc
oblcruarcne Hcrodesaut alijChnlii pcrlequutores veamc ex-
cufatioms polTcnt aflumerequilinatu iMcg.nme perfequ^-enf.
Hxccft.n ratio fancloru doftoru dematns ^hfi dcfpofhtionc.
Nec valetcp Burg.fccunJoobijcit contra polhl.ronemde Lia
qux fuit Iacob prxter intentionem coniunc>3,& tamen non no-
nnnaiur in genealogia Chnfti, qd tn oporterct , ii ratio poililla-
toris valcret.Rcfpondeoquodquamuis Liafucnt coniunfta pre «
tcr cius intentionc non tn cx hoc fuit vxor cius occafionalis ncc
fecundaria.fedprincipalispp lequcntcm ratihabitionem. Ra-
chcl cnim qu.imuis fuir p!us dilecTa, finr tamen vxorfecundaria
& ideoChnftusiifuiiTet natus pcr lineani Rachel , fpecialitcr
nommanin genealogu debuiiTet propter rjtionem prxdiclam.
Sed quia per lineam Lie quc fu r prima & principal.s vxor.Chri
ftus n.ituscft,idcircocam non in.r nooporrebat.Confirmathcc
rnfio,quia fccundummagiflrum quartodilt.?o.& doftorr^ Er-
roiin pcrfona coniuncladirin it ct coniradlu matrirboffiurDnifi
poflconiundione interucn rt ra'i.i ibitiotCum igirurin coniim
clione lacob & Lix inttrucnit error pf>nx,potuit lcgtimc pofl:
coniunclionecam rcfutare . quodtn non rccit, fcd porim rmi i
habcsficlum.proconinridtionc Rachcl vltro fciu utt f t Li.i pri-
ma & prncipslis vxor fuir perconfcquciisnnn nodiinar.da.
Sed finaliterinhacmateria 13nrg. va!.:cmouetur(6rra poflil»
latoriscxcufitione, qua feex.cufii dehoc quod dechnat lnrdi-
clum bcati Hier.aflercnscontra pictate militarc fanfrmu^opintri
nibuscontraire.induo nsad hoccanoncmdccretalis.difl. 2o.Sed
rcucra in quo Bnrg. Mcir&tioncrri poitillaiorisreijfirtpfe magii
venit inculpandus.l'crfxpequidc be.it u Hier belrrH Aug.cjtei
rilq; docloribus crfjne magna r6neobi|Cit & ipforn dtftis i«fi-
dcliu ludxntu dicla anrcponir. E,(ii aliqn proipliscertare vufea
tur,m odium id facerc vf poflrllatons.falua pace.rMi non nifi fcri
pturaaut ronecogent husmterdnm a lanctoru Hcclinat (liTcn- «»
tijs.Nccidquod Burg.aflumit facircontra p craie, qu.ah c bo-
nor.hxt reueretia f .lis debetur canon ris lcripturis.vr quidquid
jn eisrcpertum fucrit.iine h.tfitattone verfi eflecrcdatur,vrdi-
cit beatus Augul.m de vnirr. bapr.fmo. Scripunsatit alijsqui-
bufcunq; r6nabilitercontr--id<cere licet ditenteeodem nu^ iti
cpiftolaad Hiero. niiorum friiptaitalego, vtr/uahtalibct fan-
ctifatequantave doctrni-i poIlc..nt,non idco veruni putcm.quia
ipfi ita fenferunt , &c. Et in epiftotfl ad Fortunatum d c:r: TAcs
efle vclle leftorcs fuoru fcriptorum qualis ipfe cft alioru in quo
fua ftripra ctten? corrigenda fub.jcit,lituf ipfe aliorfl fcnpta \ bi
idccrta 16 vc! aucloritas exegit.refunnir Nc> patSdfl liSc Aug.
humilitatebeatoHier.&cctcrii fanctis doftoribus dtfuiffe.Ca-
nondecrctaliscontra poitil.inJuftus pro ipio fhiRtaf. I>f natrq;
in ipfo, quo quis maiori roni innitif eo maioris 3uclont.jris eius
verba elTe videnf. Igf pofliM.i li nulla tcmentate permoMis r-
terd"i finrTtiru fentennas cu reuerentia ( qux fmftts dodtorib*
debef) d.clmct : mclion ron- aut auftontatc p^rfuaitJs , ncqua-
qua dct ob hoc a veritatis amorecriminari ,qm in his qu.r fidci
non funt,necfacrislitcr;sobuiant, neqj fanrti,neqiie fih l.illtci
doftores mutuu coHfcnfumexpetunt,('cd libi muruoalij. & abjs
ratiombus perfuili line tcnentatc lmmo vtiliter conrradirunt.
Incodecan.vbi df Iofeph virum M trix,vbi oes doclorcs con r jnfa ,,,*
cordani,rpfufficientcr deducifgenealogta per Iofcpviru Mane, |',ct* C *
quia erantde vni tribu, Stc.Bufg.facit multaargumenra altoin » lofcpbi
iati< cornpetcntiarp non Dautd futiiut declaratio gloiT.r & iio- nui! 'Pr'u
cloru.fpf" igitur longa digrellionem f.icit, m qua purot fati f.i- P° C"
cere non ('olumquxrenfi,fcd qoni.qu» ticrt cofucuit in hac ma
tena, cui plzccr vide.it. Miht unc vf tp non amp'iu< quam poltd.
faftumconclu t it . Cum n.Chriftum natum ex femine Dautd &
Abrah.i fctundu promiiTa vtnfqucfifta nonniliauclorrito fcri
pturx h ibeiturjnorur folu cred tu.n ell apud rccioiciuc ficrtini
cano.Sic & apud Chrilbanu lif foIumaucVortrate Matt.& Lucx.
iguur cx fola fide.Fruftra igif Burg. vidcf tam proiixa digrciiio-
nc !abo-
57
Matth
XI
)i Bethlcc
<cf.4S.b
I *£
A nc laboraffe.pfertim cufn quatuor fiiae fuppofitiones,& fexcon-
i !uliones citra vel vltra ea,qux fidei func nihii concludunt.Nam
m pnmafuppofitione fuadicitdefiliationc&fuccelfioncfccun
d"i forrr.a vulgarem,qu.T modicii facic ad propofitu deducendii.
Na a Zorobabel nuila ;• pud catliolicos nec puto apud Iudeos hf
hiitona auctentica, vn talis fama vuigansaucloritatiuecofirma
ri potuent vfq; ad Chriftfi & parcntcs eius.Et fi hf,tii quia iri ca
noncnon eft.ca facihratecontemniturquaprobatur, fecundum
regulam beati Hieron.In fecundoprxfuppofitodicit Bur.dubiu
elle quocunque naiuraliter genito, an fit legitime natus. In quo
nihil dicit pertinens ad qonis mota: folutione.quia pcr nulla na
turalecognitione pofiumus ad legitimaChtiftigenerationep-
uenue. JEtpp idemnon valct fuppofitio fua tertia, quia teftimo-
nium vel probatio per inftrumentu pertinct ad humana cV natu
raletogniHone.Et quia de fubftantia inftrumentorufunt teltcs,
ficufad naturalis gcnerationiscognitione non prit honefti teftes
adduci.ita nec inftrumcta fbrmari.immo tefles quicunq; adduce
renf efTentdubijex fecudofuppohto.Iix illisigittribus fuppofi
tionibus nihil fidei affert nili negatiue,rp videlicet Chrifti gene-
ratio no pot haberi pcrfaroa publica.nec per teftes & lnffrume-
ta, nec per naturale cognitione . Suffeciflct igitur quarta fuppo-
fitio q, pot fciri fidei aucloritate.Et ad hoc tcndit prima conclu-
fio Bur.qu? affumit promiifiones faitas patribus & teftimoniom
euangelioruquae oi* fola fide recipimus.Secunda fua concluuo
ft»iu pertinet ad fidclcs,& non nili pp fidem. Et tertia conclufio
refol-
C~A~p~iT. *
rfr py^ym ergo natus , &c. Quatus M atthcus natiuitaccm pra>
*o V_ycrmitcar , cfi aduentum Magorum rcfercns «breuicer
cam comemorac iic dicens Cutn ergo. CmatOor hic poniicur
a ptophecis roboraca ,naciuic.is , nomen, loeus, &:cempus.
De naciuicace domiui m Beth-
leeni Matchams &Lucas con-
fenciunr.Sed quomodo & qua
occ.iioncad cum venerint lo
fcphoC M.iria Lucas exponic:
Mattheus precenclicuc &£ ce-
tcra vfqneadciruincifioncm,
ficut econcra dc aduen.u Ma-
gorum Lucas tacct, &c Mat-
rha:uscxp>nic.
b Babi m lnd.e. Ad dirTercnri3 illius qua? cft in Galilaea in
tribuZahulon. Duaeenim funcBethlee. Bethlecprius diita
efi Lphrut.i Bcthlcedomuspanis,quraibinafcituruscracpa
ms vmusquidecekjdefccndic, qui rJohitur in prefcpio , vc
irracioiirfbilespiiiios.faciat fociosangilorum Significataut
ccclefiam, qua: efi domtis.m qna panis viuUsto'rncdituf.
c hi tiiibui. Hicrony. Hoc non ponictarttum protetr.pore
icd vt videatnr implctum. 1\{o> i ; tietffiHtfys <!< hiiajb c.ln
dubusTtetcdrsregis.VmkoA.rcgno Iudeom:qn iam Herodes
alicnigcnam gcie Iudeoru regnufibioccupaucracimpleca
jpphc ci.i q dicir. ( u t>c crit fancluf/aniloru ccfjubit vnllio veflra.
d Ecce M \g> Magi no malcfici, fed Philoiophi Chaldeoiu,
qui dc iig'us pliiioiophanrur.Ec fucruc(vt dicitur)degenere
B^laa , bc lucccliorcs doclnnaru eius. In ifii.s fidcsgentiu vc
(2 pnmitia Deo confccraf .Hi prsdicanc naciuicatcrn,locu nc-
icmnc
Cap. II.
58
refeluitur ad idem , quia vult cx publlca fama dicercconueniens D
ChriitueffefiliuDauid. Sed vndcfama niiicx prophetis?Scd "
quid prophetia nifi crcdamus? Totii igit refoluif in fidc,perc6-
feques apud infidele nihil facit. Per probationes de famfto Tho.
perBurg. cx fuadigrellione fumptas non probatludcoru inex-
cufabilitas.quia nec per fcriptura pp interruptioncm a temporc
Zorobabel,nec per fan-a ex fcnptuns fulficientcr f 1^,1, Icfum fi
Jia Dauid fore fcirc poterant , fed aliunde, quod ondcre non eft
pr.-vientisfpecul.Kioius Necquarrac6clufio,niliperrefolutione
adfideprocedit.S/militer&ciuinta.quiavtriufqj lincxra natu-
ralis qua adoptiue teflimoniu non habemus.nifi ex fcri ptura.te-
ftimoniuautfcripturxad fidc refoluitur.Nuncaut fcnpturavc
teris Telti in vtraque lmea de ficit. quja a Zorobabcl vfq; ad pa-
rentesChrifli,vipra;diauci!,.Tiic'U)iitatemnonhabemus.Cre-
dendum eft igiriir M itthco & L:fci m vtraque l.nca.Er cccefi-
deles.Etadhoclii.aliierrcfoluii " B'.irg.filamq.jiutaroc6clulio-
ne.SedvrideMatthcus&Lucastani^faaifuntautlnriiatis.nili
exauaoritate vniuei fahseccleiic teftebeatoiAugiiftmocontra Augnft. oon-
Adamantiu dieente.Noncrederc cumgelio.niii ecclcfi»' ,niftn:itH Adamaa-
tasmecommoucrer Qui igiEcreditecclelix.crcdit Matthco ik. fium'
Lucf.ctficcredit Chriitufitiu Dauid fccundu promiffa fifta pa
trib. Et hec eit fumroa per qua fbluitur qo per Burg. fic d.tfinitc
praetraftata, qui aut his noncredir, quortiacx fcnpturu quxin-
terrupraeftcircagcnealogiam.necrationenecfimaconuincipo
terit , &c. remancbit dubius digreiiione Burgeniis non obftatc.
Nomen.
C A P. II.
Eccc «Miuiu», cum eflet natus.
Vm ergo natus elTei: Ieius in
Locus. Tempus.
Betlilee Iud«e in diebus Hcro
dis regis, eccc Magi ab orien
tio.
NICOLAVS DH LYRA.
C A 1>. II.
IflFm ergo natns,&c. Hic fccundo oitendit euangelifta ipfum
V^/Ie(uiTi effe v«rum Deum & verum hominem ex illuftratio
necejeiti& veneratrcYne regaft 1 1 diuiditurin du.is partes quia
pr mo ponirur huius rci mainfcltatio.fecundo iplius Chnlli rrik-
nifeltatiperfequutio, ilr. ,0 ; cutrir teflijftnl . Itepnmain tres:
quia primo ponitur C.hulti inquifitio folhcita. fecundo eiut in-
uentiocerta,ibi.I>/,/nw. r,ud f/cntrcgim. tertio,eiusadoratiode-
«ota.ibi. Ktprrui.c tes. Primaadhuc in duas, quia pnmo pOni-
turinquifirioChnfti cx deuotione. Er iita f.ftaeit a mayjis, fe-
cundo, ponitur inqtirfitio Chrffti ex malignatione . Lt haec fuit
inquilitio Herodis , lbi. Jfudieri autem Heroti. CirCa inquiiitio-
nem Magorum quarrentium C hriftum natum cuangehita tna
notat,vidclicet, nanuitatis locum, cum dicitur.
tgnretgona-m cfjct,&c. vtoitendat implctam eiTeptophetia
Michear 5 v t v.debirur mfra eo.cap. A dd.f ur autem Iudx ad di-
fhnaionem alternis Lrthleem quae eft m tnbu Zabulon. fecuh-
donotat lempus . tum dicit. Indiebus Herodis, prophcrauerat
eiiimpatriarcha JacobGcn 40 b.T^on aufcretur fceptrum de lu-
**■>*■ more eiu\ dom c venht <jt<i mutendm cf{,&c.\bi traf-
lat.oClnl i.ica habctlic; Ponec veniat Melfias. vbimamfclte
oftcnditur 1II0 tempore Chnftum effe nafciturum, quando dc-
ficeret rex & dux dc populoludsorum. £t hocimplctum eft in
Herode,
fciunt.Iud?! locu intinuanc.-tepus aduentus rj6co«;nofcunt.'E
•?« AugulxiiHis. ManifefTatiiseftlcaisnondochsnt-ciu Sermi.de
lris.pr^iwlet narnquc impcritia .n rufiicitace paflorum,& irrj ^piphania.
piecas in facrikgijs Magoriim,vtroi"cjue fibi l:>pis ille angula
ris atcnbuir,quippe qui vencrit frulca eligere vt cofuivdf-i et
fapientes, &nop vocarc nifios
fed peccatores , vc nullusma-
gnus fuperbirec, niilkjs lnfir-
niusdclpcrarec.
# Cypnanus Eranc in illisfc &Sttl
regionibus vinfydcruminfpeja & MaSu.
flii »nibtis afliieci ', qui srtc ma-
chem.irica vim difcutfumqiie
npiieraht pl.mctartim,qui ex
elementorum natura rationcrn tc mporum metientcs, affro
rumminificnacertisexperimr nnsproprijsdidiccrant cfie
ctibus affignata . Hi ex vacicinijs B fiaa olim aiidierant (Tclla
onn cx Iacob , &c. Huuis pi i.phctix proiicncum expcaan-
tcs , &: vbi vcnic plenii udo tepoi is orto rc p«rc nouo fydere,
ad arjtiqua recurrenccs volumina,! a ccfrunonio piupici qua
figno drornachs inueai.in Uid^airi flclla duce pcrijentunt,. r
'* PctrusChiyioIogus. Qu..u- Magi,quarc itellaVVt pcr Scrm. ij7,
Chnffum ipfj matcna erroris fic ficrct falucis i>ccdTlb,que-
admodumadChrifium mortiscaufa, caufafacta eRvita»,
Hoficrij proprio mucronc turbare, fingularc cfr inligne vir
tutis . Apud Magos in culpa erat ignorantianon voluntas,
8t eratin crim;ne non ff udium,fcd error quxrere Deum &c
nofccrc. quarrere nccellitas magis cft quam rcatus.Fuit er- R
go pium vt & Deus inuenire quaercntibus darct, 6c culpam
deputarec errori.
. <$ ^enerunt
Herode,quia vfque ad tranfmigrationetri Babylonis habuci unc
regcs de tribu Iuda,& poltea duces, vt patct dc Zorobabel £fd.
2 & tic vfque ad Herodem quifmt idumaeus natione,^ perco-
ieques ahewigena,fcd regnum Iudarorum fuit iibi datum a Ro-
manis Imperatoribus & cum hoc adiutorium ad ipfum acquiren
dum , & capto Antigono ibidem regnante& poltca intcrfecto
Herodcs occupauit regnum, vt narrat lofephus lib. Anti. patet
igitur quod per hoc quod dicitur .
2 In diebus Herodis,&c. Oftenditur tempus praefinitum Chri-
fti nafcentis.Tertio, fcriptura circa natiuitatcm Chnfti notat cui
dcns celefte fienum,prophetatfi enim fuerat pcr Balaam, Num,
i4-cap. Oneiurfidt.i ex lacob & < onfjnget virga aV //*..;/, &c. \b\
oftcndmir quod onus notifc fiellar apparcnn , etat lignu.m Chn-
lliriafcentis.&ideoinhoranatiuitatis^ hriftiapparuitftellano
ua in orientah terra vbi c]Uondam h-.bitauit Balaam Quarqui-
dcm tcrra eft in parte oricjVtali refpc^tu Icri.ifafem,vt habetur in
eodem hb.Num.2 J. cV ideo ifti magt <H\\ funt mag, nori .-ima^i
ca arte.fed a magnitudine fcicntie,& ideodicli funt eci.-m rege*s
quiaillotemporePhilofophi fapientei regnabant. Jftiero-o vr-
dentesnouamitellamcognouerunt perdiuinammfpirationem,
qjillaeratquajpratdiftafuerat perBalaam& ideoftatimmouc-
rut fe de locis (uis,vt venirent ad venerandu puerum natu,& fe-
quentcs fteiia venerflt ad f udaeam dic tertiadccima,quia llla ter-
ra vbi habttabat Balaa non multuiu diftabat i ludca, ipiis aurcrn
Iudzam
>9
GloL* ord & Nicolai de Ly ra,
60
«0
A
Mapi ChMftfi
«lucr«-e*<»uo*
fucriat.
cum
B
H->m. £. in
Mi-.th.
Irrr.r P. !'cil-
lu»:ftjniin i
H->m. 1. ope-
riuajpc.
Ventrunt Magi,nonpoftannu:quiatuncnon inucnitcc'
in Bfcpio.fcd in Ac -vpto.fcd i3.dic.Fuctuc aut dc cetta Pcr
farum vbi & Saba fluuius a quo rcgionoui ur, iiixtaquam fic
Arabia «Vbi Maei fuct uc rcgcs.C>ui ccti ci u rouncra obtu
Iiflednr,nontdc< nonpHtfCsqMamnc$fmu*probat^lcd
vt r cr cos gcntcs q cx cnbus fi-
lijsNoc naue funt , vcmuread
fidc| r,vdcoi
ruc pi incipcs.qui inulios duxe-
rut in fuocomicacu. Ideo M. gi
apud [erofoJyma prccipucro-
gant,quia pcr Ualaam dc Ifracl
nafciturum audierunt. Noua
cnim ftclla nouum hornincm
indicabac. ScelhChrJfiusquc
fcqui dcbcmus, qui nifiin cot
dibus orutur rcx ludooium m
onencenonquerctun
b Vbi cjl ijm natus esl ri X ,&(>
Confulio Iudeoru cfhvbi Chri
fti naciuitate a gcnubus diicuc,
ctfi no crcduc.icxcufabilcs sut.
c Vidimus e*m JhtUm. Hxc
ffclla dominice natniitaLis nun
cu nunqua pruis ;;pparuit,fcd ca tunc pucr crcauit.cV: Magis
deputauicq mox pcracto ofticiociicdeiijt. Chnfiu nodum
loqucntc. mutaficllapdicat.poftca loqucnteapottoh nun-
ciaucruc.Iudc^is.canqua rpnc vtcntibus,fubftanua lonahs.i.
gncclusorcumChriftinunciauic.Magosveroprimiciasge-
tiu^ionduroncvtcntiumirrat.onansji.ttcllapciduxit. i'a-
floribusangcli,Magisflclla,vcnl,juccnloquiturlinguac5-
lorum,quia um ccflabac higua prophetai u. Vtrfiftella orta
fic in oncntc,an ipfi ibi pofitinatam ad occidentc vidcrmt,
ambi^uucff. Potuit.n.n*fci m onentc,&eos in lcrufalc pcr
duccrc . Scd dum humanu quaficx lcgc qu^ruqtauxilium,
diuino dcfcruntur . Pcr frella intellcxenlt eu 111 ludea natu,
& idcolcruf.ilcm vcniunt,vbi locum difcetes tuncaggrclsi
itcr pnmum habcnt ftellam preuiam quam rfecdgnulcunc.
Allcgoricc. Scllaclt llluminaciofideiqugadChrjftudu-
cit. Dumdiuenuncad Iudcjos eamamiccunt,quiaduma
malisconhlium quc,runt, veram illuminationcuipcrdunc.
•$« Chryfoflo. SciendiimquodPrifcillianiftc| hciecidqui
nafci vnumqncmquc hommem cofhcucionibusltcllarum
putanc , hoc m adiutorium iui crroris ;affumunt, quod noua
ttella cxijccumdominus incarncapparuic, cuuis fuifie fa-
tum eandcm qua: apparuit, ftellam putant.
* Idcm. Si crgo aliquis adulccr 6i homicida fiat per ftcl-
lam, magnacftiniquit.is illarum ficllaium,mag!s auce illius
qui creauic ftellas.Si ec ltclle ett,q> mali fumus auc boni,crgo
ncc bonft nolttu laudaudum cft , ncc vicupcrandum maiii.
* Auguft.
* Augufl. Et nos quidcm fub faco ftcllarum , naHiLH ho-
minisgcndhponimus,vtlibcruarb:trium volimt.iCsquo
bcnc vcl malc viuirur,propceriuftiim ludicium Dci,nbom
ni ncccfsicatis vmculo tmdicemus.Q^anto/ninus ilJius rcm
porakmgcncrationcm lub Aftro;ti:n coditione credimus
fadram,qui vinuerforumcrea-
tor&ldommus.
<1 ^tudirns autem Hcrod. &c.
Rcx dicicur, vt cx collationc
cius qui queritur, hic intclliga-
tur cxtr.incusquiaiamdcfcce
ratproprius.
iudiens auten; Herod. ATium
rcgcm Iudcorum quatn fe que
Audicnsautem Herodcsrexturbatus * n,volebatenimcumeffctaIie-
• 1 r 1 n c ~ 5 ni^enalegitimusrcxvidcri:&:
clt,& omnis lerofolyma cum illo. bt congre y4
t roii.Kur». b Miualium Ijioio przccjnorum.
gansomnesprincipe4s facerdotum &l Scnba"s 1
ral»inl';uali ci bonoinc^u. a Sicvotarcum.quia nouci.ilinungi rc-
gcs ludxouim.
populi, fcifcitabatur abeis vbiChr/Itusna-
D
I VW e*tl c<flit Ciuii.n Dei toio orbc rcfulgct iu qu»
oitnuso!o<li ciudiuiitnriliuinalcgc.
» tcveneruntlerotblymain , diccntes . Vbielt
^ * NchocdcHaodcquncrc vuiejimu. % Signa non fidcli! us,fcd
int.dclilu'. data funr.
c quinatuseftrcxlud^orum ? Vidimuscnim '
1 rrojiiiiiaquiiruuc ucauitido.tenhonrmliii. b QuaP-um
intelliguut llclla tainuUrnc.
ftellamc'iusin orientc &tvenimusad()rare
JacccffiiTn»
'. rceretur . At illidixeruntei. In Bethlccludx.
idco codices quibus gencalo-
giatcxiuircrcmauit.
c Turbatuseilytp-c. Vcl quia
cxitmm reiini luitiiiict.vc l pro
ptcrnam Romanorum lihoc
patcrctur , qui decreucrant nc
quisrcx vcldominus flncco-
rum confilio diceretur. Naro
rcgc ccli rcx tcrrq turbatus eff.quia nimirum tcrrenaaltitu-
doconfunditut cum cc£lciiiscclficudopra:d:cacur.
* Pctrus Chryfologus. Quare Icrofolyma, principcs&:
S^ nbc turbantur r C^uia nafci non vuk profanus Dcum, fer-
uus dominum,iudiccmreus,rcbcllis pnncipcm,pcrfidus co
gnitorcJerofolyma vana fc cotaminatione pfudcrat.Sacer-
dotesprofanaucrant fancla, Sc peccata vcudeces in qftu vc-
mampiecatcmq; conuertcrant. Scribedoctnnaccelcftem,
fcienciam i.tlutaic.vicale magiftcrium mfuti fcnfum,in per
fidii^ lapfum,lethalc vaniloquium commutarant. ViUOrc ti-
nicnc, quia noucrant fe mox ignornkwe dandos, trahcndos
opprobnjs, eijciendos tcmplo,priuandos facerdocio, obla-
tionum munere vacuandos.
f Cum iUo. Proptcr f uiorem, quia farpepopulus plus eis in-
iuftcfauctquoscrudclesfuftincnt.VndeSalomon:Rcxin-
iulius omncs miniftros impios habet.
g Et tongregans omnes principes facei dotum.Noza diligcntiam
inquirentis,vc fi inuenerit faciac quod poft fe velle oftendic,
linautcm, excufatus lit Romanis . Explorabatetiam, ii rex
corum triftes vcl kjtos faciat ludtjos.
h ybi Cbnjius nafciraur . A Iudans quasric locum , a magis
tcmpus vc de vtroque fiat ccrtus.
i ln Bcthlecm lui&. Locum natiuitatis exprimunt, qucm ce-
ftimonio fcnptura: didiccrat,vt ipfa eorum fciencia illis fic-
rccad teftimomum damnacionis , nobis ad adiutonu hdei.
£x hoc pacer,quia non ex iguorantia,fed cx cordis duritia
crcderc noluerunt. @ *Auguft.
Mcrotttfl
rc turbatu
adnciitu 1
gOiUIH.
Scrrao.15
L
Prou.iy.l
NICOLAVS DE LYRA.
Iudsa intrancibus.itclla diuina difpolitione difparutt, vt neceiTc
habcrcnt rccurrcrc ad ouitatcm rcgiam , viddicet Ierufalem, &
ibidem inquircre dc Chrilto nato. £t hoc farftum eft a Deo du-
plici dc caufa . Vna proptcr ipfos Magos , vt qui pnus fucrant
commoniti caclclfi ligno conrirmarentur ctiam difto proplictico
ex dootorum Hebraicorum refponfione , vt infra patebit . Alia
caufa fuit propter Chriitum,vt cius natiuitas in ciuitate rcgia rc
nunciarctur; & pcrconfequens fuda;iChnflum nonrccipicntcs
inexcufab.lcs hab> rcntur. Per hoc etiam figurabatur quod fidcs
Chrifii erat a «cn.ibus deuote rccipienda , & a Iudxispro ma-
iori partc in infidclitate remancntibus refutanda.quia magi qui
gentiles crant ipfum Chnftum deuote qujeficrui)t,<\' uiueni um
adorauerunt Sjcerdotes autcni Iudarorum audientcs Chrillum
natum percccleftefignumin nullomoti funt ad ipfum quarrcn-
dum fcu vcucrandum. Dicitigitur.
I f idimui tlclUm tius . & pztct fenfusperprxdifta.
X ^iuditns itutem Herodes.Hic pomt mquifitio Hcrodis ex ma-
ligaanone,& primo ponif cius inqmfitio dc Chnftoa ludc;is,fc-
cundo ab ipfis magis ibi. Tuic Herodes. Dicitergo. ^iudtens au-
ttmHcrodf.C. Chnitum natum pcr cuidcns cclcitclignum.
j Turbitks ejl. Nec mirum, quia crat alicnigena vt diclu eft,&
ideo timebar perderc regnum, & no folum iple turbatus eff.fed.
4 Et omnis Icrofolyma cum ilio. Hic accipitur pars pro toto.vn-
deomnis
de emnis Ierpfolyma.accipitur hic pro illa parte qux faucbat fi
bi jficutcommuniter dicitur, quando maioresciuiratis aliquid
faciunt quod totaciuitasfacit : ficin propofitoilli qui erant ibi-
dcm maiores & in regaltbus oificijs alfilfentes , illi cum rege tur
bati funt.Scqmtur.
5 Et congregans ornnss principes. Quiaenim volebatChrifrom
perdcrc , ideo voluit de loco natiuitatis Chrifti diligentcr inqui-
rcrc ab lllis qui fcripturas prophetarum prardiclas de Chrilio
noucrant,& gcnealogias dcfccndcntes dc Dauid fciebant.
6 ^ii iUi dixcrunt eijn Betbleem . Sicut.n.periti in lege refpon-
derunt per prophctia qua? hf Mxhex 5. quxnon potefi exponi
nili de Chri(to,vndc in cadem aucloritatc vbi df. Ex tc egredicf
qui fitdominator,&c.tranfiatioCaldaicahabet. Exte cgrediet
Mcllias. Ad cuidcntia igicur huius prophctix videndum cltqua
htcr fcnbitur Michear j.quiavf lnaliquibus difcordareab co
quod hic df. Scnbitur enim Michex y . a. Ettu Betblecm Epbrata
panmlus es in mtllibus lnda,ex te enim mibi egredietur quijit domina.
torinlfrael,&c. Matthxusautem euangcliftaaliterfcripfit,quia
debebatfcribcrerefponfioncm lud.corumHcrodi facla : Hero-
dcs aiit erat alienigcna & ignorabat fcnpturas prophetarum,&
ideo Scribx fibi rndcntes aliqua verba in auftontate fcripta mu
tauerunrvtplaniusregiloquerent.tncandefententia tcnucrut:
quodpatetdifcurrentipcrfingula.Scnbitur.n.in Michea lic. Et
tu Hctblcem Epbrata . Ipfi autcm refponderunt : Et tu Betbltem
terra Iuda
M O R A L I T £ R.
I yidimusenmjlfllam,&c. Perftcllafiu;n.^virffoMaria,qux
interprctaturmarisftclla. Hxcautemllella app^rct macriscon-
dcfccdendo fibi dcuotis, & eos nauigantes pcr huius tnacH mare
turbulcu-
turbuletum dirigit ad portum falutis qui Chriftus eft . Et ipfum
inucmentes vencranf, offcrentes ei munera.f.auru chantatis,&
thusdcuotc orationis, & myrrliamcarnis mortiiicationis : quia
cum caro ratioiiabilucr caftigatur , ad cxleflia fpiritus eleuiftur
Et rtfpon-
6t
Matthai
Cap. II.
C2
Michsam,
n.7,f.
* Auguftinus. CumdixerunrTnBetblcemluda^fimilcs
A faili funt fabns arcse Noe,qui aliis vbi f uadetent preftiterut,
T^nf.iv & ]pfidiluuiopericrunr,fimileslapidibusanuli;:nisviamo~
d«-piph, ftencJeiunt,nec ip(i ambulare potuerunr.
(Et tu BttbUtm.Hoc fic ponir,vt ab cis di&um eft, quia ccfi-
non vcrba , veritacem fenfus
«juodammodo ponunt. In He-
Atus.i. br£Q fic eft. Etttt Bcthleem E-
phrata parua es*in mdlibui luda,
ex te mibi egrcdietur qui ftt do-
minator inljracl, & tgreffus eius
ab initio a iiebus xternitatis . Et
eftfenfus : Etfiiisparuusvicu-
lus comparata ciuitacibus Iudar,
vbi tot millia:camcn non es mi-
iiima,quiaexce egrcdirurma-
gnus Chriftus , qui non tantum
de Dauid , quia egrcftus eius ex
mca conftat fubftantiamstusa
dicbus xternicacis, quiair.prin-
cipioeracvcrbum . Antiquitus
Ephrata.poftea Bethleem.
Myfticc . Eft dida Ephra-
ta,furorcm vidit.quod premon-
j> ftrat infaniam Hcrodis qui ibi
pucros occidit. Vel Ephraca fru-
giflra,que colit agru vite. . Me-
rito in co loco Chnftus nafcuf,
qui totius ecclefiaf typum gerit,
&ex noraineinnuit Chriftum
pabulum vica:ciin£tis . Terra I«-
da nequa . In Hcbrxo , fcphrata:
Bethlce,eft domtis panis Ephra
tafpeculum. Qjarfunt domus
iftaenifi fidclium mcres panem
angcloru manducates,& qu;in-
tuminhacvita morrali conce-
ditur, gloriam domini fpeculan
tcs'In quibus Chnftusiam per
fidem natus , dc getiliracc veluc
dc longinquo venientibus pcr falforum doftorum demon*
ftrarioncm aIiquandoqua?ritur,& inuentus adoratur.
a Clam yccatii ro<rgii.Remons facerdotibus,& Scribis.-timc-
batenimne fud*iquaficx Dcioraculo promifliim occul-
tarent,fifevellceum perimerefcntirent.Ideoetiampromi
fit fe adorare ncquis fentiret dolum o\o% , fcd fine fufpitiouc
obgratiamfauoriseirenunciarent. b ^tdorem
b ^tdorcm eum.Hctodcs deuotiocm promittit, fcd gtadium
acuit.malitiam cordis depingens colorehumilitaris . Finxjc
fe.vultu, & verbisadorare eum quem inuida meiuecogira
bat occidere.Cuius perfonam rcpi ^fentanthvpocrita:,qui fi-
fte Deum quauunt, & nunquam mcrenturiiuicnirc.
Et ccce flclla quam viderant.
D
Sic cnim fcriptii elr pcr prophetam : t Et tu
a Ad trtbum Iudx pcrunebat.
Bcthleem tcrra Iuda , nequaquam minima
a In Hebrxo, in inillibus. A'gu':ntur Scribs ooliuiomt quod non ip lis
uerbis prephera: uli funr.
es inprincipibusluda . Ex tcenimtexiet
dux,qui regat populum meum ifrael.Tunc i
a Hcrodes clam vocatis Magis , tdiligcmer
i Quia locum didicerat, quando iijfeeretur explorat.
didicitabeis t tempusttelljequa: apparuit-
a Cognitoloco& tempore reftat cogrmi© perfon*
eis.Et mittens eos in Betblcem, dixit. Itc
&intcrrogatediIigenter depucro, &cum
t Hoc fubiungendo ad tenuncianduin uimi.it. Vt alacriut ad ctua
redeant,& ne Iudei.quiarex coruni futurus erat occultent.
inucneritis renunciatc mihi , vr. , & ego ve*-
b nicnsadoremcum . QuicumaudiiTentrc- $
a Aeftimantes fupple uera qux dixerat.
c gem> abierunt . Etecceftellaquamvide. +
a Donee
rant in oricntc , antccedebat eos vfqtfe
a O^d.Hieeft ijuem natum teftabar.
dum vcniens ifcfret fupra vbi crat puer.
a Inuenro quod defiderauerant.
Vidcntcs autem Itcllam ga^uifi funt gau-
J a Diuetlbriuiji tllud quodLucas commetnorat.
dio magno valde . Et intrantcs do°mum
° jnucncrunt puerum cum Maria matrc
a S.jnum htimihtK s fine qua nullus uere adorat. b In cvne uctbum.
eius , & procfdcntcs adorauerunt cum
c
Ingrefti^ [udxarii deferuncut
indicio frcllaj . vt cognntur cx
iege inquirerc. Vel diuino de-
feruntur auxilio qui quxrunt
humanu. Ncc decebatfignu
infidclibus datum app.irerc do
mefticis legis , &: prophecaru:
quiitfiMoyfen, &propbctat n»n
audiMit , neque fifuis ev mor.&c.
Non tcnuit «thcreas uia«. Scd
mulcum domui vicina , alicer
non difcernercncdomiim.
MORALlTER.Stclla,eft
bona cxhorcitio duces ad Chn
ffum. Vcl pocius fidcs,quxeft
mcntis illuminatio , per quam
ingredics Chnftum vidcc , qui
cft fcdia matutina , & eo vifo
gaudct gaudio,& adorarc non
definit.
d Gxuifyfunt ^tudioma^no^c.
Gaudio gaudet , qui propter
Deum(qui veru gaudmmcfcj
g^udec.Addic. «Simigno^quc
nih:I cfc uiaius.Et valde g.iurfi,
quia dc magno poceU alius
plus.alius minusgaudece.
e Et intrantes domum , &c*
r'mihi r»ro-
dituruielt.
Luc«.icT.g.
f- Accurat*
pertjuifuic,
t quo tcm
pore ftella-
«pparmft.-c
cis.
f
5
Trcs Magi vnoicinere Dcum
veniunt adorare , quia in vno
Chrifto(qui efc via)inleparabi-
lis crinicas ab eis erac adorada.
f Vuerum cum Maria matre
eiusy&c.Sxpe puer nominatur,
vc eum agnofcant.de quo di&um cifcPucr natus efi nobis.
Cur no,& Iofeph cum Mana inuencus eft a MagisJNc ali
quaindcmal^ fufpicionisoccafio dareCgentibus,qucprimi
tias fuas ftatim naco Saluatorcadeumadorandum miferut.
g ^tdorauerunt «fW.Sicconfiteccs Deum, qucm factum cfTc
homine incelliguc, & moriturum qo* per myrrhaui ofteduc.
^ Et upatii
IO.*.b.
NICOUVS DE LYRA.
tcrra Iuda . Cuius ratiofuit , quia ifla ciuitai aniiquitus vocata csl
Ephrata ahvxore Caltpbjed poftea efl ibifatla fames magna tempo-
rc Elimelecbi& l^oemi vxorisfux, propter quamfamem iuerunt ad
pertgrinandum in terra Moab,vt babetur J\utb.ua.Tranfeuntc autem
fame facla efl maxima abundantia in cadem ciuitateyftcutfrequenter
fitmutatio a contrarioin contrarium,& tuncvocataefl ciuitas 2W-
bleem.i.domus panit, prepter abundanti* cuentum . Herodes autem
Ignorabat iflarn hiiloriam,& ideo non dixerunt,Et tu Bcchlccm E
phrara:$Ki<j nefciuiffet quid effetdi&um >fed dijmttnf, TuBcthlec
xcmludzJ.quii fita es in tribu Juda ad diffcrcntiam altcrius qucftta
tfl in terra Zabulon ,ficut pradiBum eil.SimiLter quod fcquitur in au
toritatt Taruulus ts in millibus Iudaymutauerunt dictntct \ Ncqua-
quamminimaes in principibus luda. Licetenim videatur ejfe
tontrarittas in vtrbis , tamtn tjl tadem ftnttntia , quia eum dicitur:
Paruulus cs,&c.hoc efl ditlum .Tu tethletm paruulus es vicus in fi-
tu & ambitumurtrumrefptSumilliumadtepertinentiumt &ratio-
tte Chrifli ex u nafciturit& iflaparuitasfonat in dignitatem ,ficutfi
diceretur . "Parifius tfl farua ciuitas in fitu refpeHu multitudinis ad ea
fertinentis .Scriba autem Iudaorum refpondentes Herodi , hanc digni
tattmplanius txprtffrunt ditentts Ncquaquam imnima cs.ijjtod
etuti fequitur in autoritate bic & ibi fatis concordat, vtpatet intuetL
1 Tunc Herodcscla vocatis Magis ddigenter didicit. Hic
fonti inquifino Htrodis fatla ab ipfts Magis . Cognito tnim loco na-
tiuitatis Chrifl'% tx Judaorum refponfione , voluit fcirc tempus nati-
ttitatis ab ipfis Magisper fignumfldUorientis qu* apparuerateis%
vtfiadipfum non rtdir?t,ex temporis, & loci cegnitione pojfet Chri-
fium interficcrc , ficut poflca attcntauit pueros interficicndo , & boc
*fl quoddiatur. Tunt. Hcrodcsclamvocacis.jDiWf tlam, idefoc*
cuUt
culte, quia cum effet alienigena nonfidebat de ludtis , & ideo voluit
fuum confiltm eos latere.fequitur.
z Etmittcnscos in Bethlecm. Spondet falfum obfequ'mm,vt fa-
ctlius eos decipiat: & ad redcundum adipfum inducat.
3 Quicumaudiircntregcmabierunc . TofitaipfiusCbrifliin-
quifnionc follicita,hic confequenter ponitureius inuentio certa . Di-
cit igitur-.Qgi cum audificnr rcgem abicTunt.recedentes.fcilicet
delerufalem,vi iret icrfus Bethleim,rdvfii dc bocperpropbeuam.
4 Ec ecce ftella . Quia enim vt diclum efl} difparuerat , vt Cb.ifii.
natiuitasptr ipfos inrcgia ciuttate publicaretur , & vt propbetia de
loco natiuitatis Cbrifli iinpleta monfiraretur, ideo hocperfctlo iterum
eis apparuit , & repktos gaudio ad locum determinatum vbiputr
erat deduxit. Ex prgdiclis patetquod illa fli llanocr.it de jiellis exisl e
tibus in orbe,»ec deflellis cometis, qu£ aliquando apparent infupvema
atris parte , quia UU lu cent tantum de nocle , ijia aute de dic.Item ex
motu, quia UU reuoluuni fccundu motu mobilis primi in die naturali
iita aute mouebatur fecundu quod expediebat Magoril itincrationi. vn
de in tredecim diebus non efl mota nifi a tcrra in qua habitabat magni
vfa-, ad ciuitate Bethlee.Tertio boc apparetexfitu , qa ftfuiffetftta in
orbc feu etiain fupma aeris partctvbigencra>ii coifiei ft ,no pojftt dettr
trtinatum locum vbi erat pucr , oitendere , & ideo patct quod crat ifi
pmpinqua aeris pxrte.
5 Ec procidences adoraucrunc eum. Htc iefcribUur ipfius clm »
Jlt inuenti adoratio deuota,exquopatet, qund cog;wmruntipftits diui-
nitatemper diuinam reutlationem, cum cnhi viderent puerumpannis
vlibus inuolutum ingremio paupe»:smatris pofuurn yuuUum regia
iignitatis babentem fignum , mm cUverifimite quod taieu, rincnr,-
tiam ei exbibuijjent , nifi in eo aliquidjupra homincm covtouifitm \ Et
hoc efl quod rficif.Etprocidences adoraucrunc curu .«doratione,
fcUicct»latria.
Ecaper-
6* Glof.ord & Nicolai cfeLyta.
'
4
b
»Yj*a.
pretc
a Ff 4^r//f,<Jrf.Fidcm fuam mvfticis piUtflJHW mueribus.
Muera claufa,fidcs cft cordis.muncr.i apra.rotUlio cft ons.
In thure cofnnditur Anus , qui foh patn ijcnrkandu cfieco
udit.ln n.\ rrfaa mamchxus» q. Chulium mortuu n6 crcdic.
In auco vterquc , quia.oZ Mamchcus dc Lminc Dauid regc
naru non credir,& Arius folam
ei fertmutcmaRnb c.
Moraiiter . fctapertil Mi-
enum rcfgoms fa< r l.ncntum
bic apcrirur , vt flde pratuia
luros noftros h\ via non
pjndamus , donecpraxcruis
hoftibus f< ii Dco cx occulcis
cordiuinorK-r.-unus. E/.echias.
qul.ithcfjuros alienigcnis pro
didit , c6dcmnatur m poftcns,
^*<*V«b ObtnHuntei . Qjjcritur au
H,s'"tt? vnuiquifqtictria? quodmagis
' ' fjtendum eft , quia congruit
mvftcrio , quia omms vcrc
B ChnftianusChnftum.Deum,
rcacm, fcpaflum confitccur,
Efeckur quod rcgcs Pcrfirum
»«$« Perrartt p.mpcr cum muncribos folcnc
Hli ra»htin «..d.„,,,
ooLuiiibu,. adorarc.quo morc, ..V liti mu-
t*«4»utui. ncraobtulerunt. Scd magisdi
uina inrp:rationc cft fachun,
vt m hoc fic myflcnu omniu
vndc&figuralicertriadicuncur.Aurum, ad tribucum.thus,
ad facnficium.mvrrha, ad fcpulturam pcrtincnt mortuoru.
Vcl pcr harcjtria in c< >dem Chnfto innmancur , rcgu potc-
lias,diuina maieftas,humana morcalicas.
•}« B ililius.Balaam vaciciniu fequi vifi funcqui de Chrifto
Koni aV hn- fa}l4j vi tus cft dicerc : ^iccumbe/is dormiuit v: le <>, & <\"aft pullus
bv.i« Ghrifti, jggfffaflfi fufcitabit ium i l>»i ber.edixerit tibi crit beued:But,& ejai
* ma'cdxoit* intnatediclo»e rcputabitur . Pcr lconcm cnim cius
unpcrium fcrmo demonfrr-ac : pcr accubicum vcro , fuppli-
cmm :per bcnedittior.is virtutcm , eiusdiuinicatem lgicur
vacicinium hoc fcqucnccs,vc rcgi aurum,vc monturo myr-
tfeftni ,vtDorhusobculcrunc.
M >r.ilircr. Nos cr?o thus offcrimus , fi cogirationcs car-
n s in corde pcr ltudiiim orationis lncedimus: Aurum.dum
f upcrna fapiccia rcfpledemus. Myrrha,li carnis vitia pcr ab-
ftinentia mortificamus. Hec muneracx thcfauroai condi-
l.i profc runrur , C«m cordc creditur ad iulii.rmc autcm confejjio fit
ji jjlu. Auiu cft pc rfrcra fapicntia, thus oratio munda,myc-
ih i op; r.itio bona.Primu crgo fidcs Chfoorrcreda: deindc
orjtio,ccrciol.>coopcr.itio. Infirmi cfr orariocjnon munic
e'cemofyna. Myfticc. Tres magi,ugnificant Gentilc popu-
lu d^r tubushl:|s ^Joe procreacu ad Hde Chrifti vcnientcm:
Stcila, prophccicum fcrmonc, orcum Chrifli vcraciccr pro-
ficcntc Hcrodcs,diabolu.quicognitadiuinicatcChrifT!pcr
fequmircuin mcmbns fms, aquo mag' pcrguiicduab ido-
lolacn .- gcnccs reccduc, & ad do.mum 111 qiu Chriftus cft.i.
C adcachohca ccclcfia pcrueniunc in qua incrantcs pcrfidc,
i iHucmQc Chriftu cii rrucre fua, id cft, ccclcfia Iofcph fcmo-
to.ld
N I C 0"L~A~VS DE tVRA.
1 F>apertir>&r Nonquodtunc apcrucrut,fed quiaprius ape
rucranr.quando fcilicct dc terra fua receflerum : & inde munc-
ri apportauerunt.
1 1-iiU-n thn&myr. Ifta tnaobtulitquilibet ipforum ,tum
qun de talibus ficicbant xenia rcgcs Arabum.tum quia pcr uu-
ium li»nabant rcgiam dignitatem , pcrmvriham liominis mor-
tilitarcm : qnia myrrha folcnt mungi corpora mortuorum : pcr
thus iplius diainitatcm : quia thus ad honorem diumum concrc-
mitur.Vei aliter fecundum aliosobtulcrunt aurum adfuflenta
tionem paupcrtatis matns& filij ,thus contra ictor<roloci „ Sc
myrrham adconfolidandum mcmbra pucri.
j \t(panfo accepto. f. ab angelo ex diuina reuelationc.
4 Trraliam vijtnrcucrfi /«T.pcrae>o,fcilicct,obfcquio : gs de-
fccnderunt ad mare,& mdc per nauem transfretantcm in Thar-
f>s abierunt ; propter quod Herodcs iratus poflca naucs Thar-
P&l. 47. b; fenlium inccndit,f«undum quod f ucrat prophctatum pcr Da-
yid.
ridcm fuam myllicu prohicntnr muneribut.
Ecapertistherjurisfuisobtulcruntcimunc
a R'-i l> O«o. c MoimIi. <l Quia imu< qoircl>ant, i)ind
vcllct diu.ru uoluMia\dc 'cualijnc ad Hcrodnn.Dv-; lucrucruni rcfponliouc
c ra,aurum,chubs,&myrrliam. Ectrefpoitfo
i Quia cofoiia Vvinatc non licct ictione. b Dnbolum.
acccpto in fomnis nea redirent ad Hcrode,
Fidcin.fpcui chaxitaiem. b Piradifum,»cl carlefien» Urufalem.
d per aliam viam rcucrfi funt \a rcgiohne (ua.
a !in|>lcto inugjiionif tcmuoic pnus.St eo oblau in IciullUciu quod hu-
ccce angelus domini
Qui cum receffilTcnt ,
a Hic lolcpli non c|uali maritu>,fcd nuriicius.lcd & culios afcilciiur.
apparuit ia lomnis loTeph.dices, t Surge,&
Gloriolam.
accipe puerum, &matremeius, 8c fugein
f Acgyptum , & efto lb vfquc dum dic^m ti -
a Ecce cjnpd ttnitt non latcm deuin
bi . Futurum e(l enim , vt Herodcs quxrat
to.idcftjudxorum popu.oproptcr perfidia,& apns ihcfiu- Q
ris iii;s,idc-lf,!iccr.r um \ vi i 'i.obtulcrutei murwra.idcft phv
ficam,cth!cam,lo^cim,vcl,hifioiiam,cropologiam,&allc
gorum.vcl,f.U'Cfa: ctinitinsfidcni.
c Et refpo/ijo aictpto <«.$icuc Mo\ hvs ticens clamabac , fic
iiti pio .iffcdhi ipterrogabanj
i quid diuina mbcrct volanta&i
Hxcrcfponfio non ficperan-
gclum,fodpct ipfum Deuow
i quia nulhis ahus viam reuJ-r- f or,
i fionisinfticiuc, nifiillcquidi- mJ
CIC : Egofum via,t>erita< ,&vi- Ioj«-
ta . Non loquitur pucrad cos,
ncdiuinitasantetepus rcueh-
4 rctur, tk. vcra humanitas ha-
bcatur.vnde,^: mox m Acgv- t7.q
ptum mitcicur,quia,& fidcs nu ^d"e
5 tricnd.i cr.it ad praimiuin , $£ r
vicn doctrmj: prxparandr. cft,
ad etindum.
d Tcr aliam viam, e^f,InhoC
puerumadperdeadum cum . Qui t con-
r *
Cam
iiuM
io ,K
fbrma dacur credcncibus , vc
dcuoti ad Dcum vcnianc , Sc
quod iubcac lntcndanc , li
cet,ne ad diabolum rcdeac.lcd
pcr f^mic.is vircucum ad puni
< vcnianc , &: qtu cecidcruc con- Hon
tenendo : relurgant obedicdo. ns i
•$« Chiyfoft.SimagiChriftuquafiterrcnum Kiz,cmqua:
fiificnr,inucnicnccs cumapudeum manfilTenc.Nucaucei-
doriUicrunc&rcucrilfunt.Cumauicicucrfifuilfcnc.imiife
runc Dcu colcntcs magis quam ante, & ptcdirantcs multos
crudieruc.Htdeniqjcu Thomasiuiffccad (puincijilla^adnm
ftisucilli, &:bapcizaci,fad;isutadiutorespr^dicdtionisip!i'.
lAccipepuerum, cjrc. 4< Hilarkis.Cum dcfponf itam cam iutro
flgnihcabar, coniugcm nuncupauicfcd poftparcum mater
cantum Icfu oftcndicur.vc quemadmodum iufro.Icfeph dc-
pucarecurMarixi.nvi.iginicace coiungium , ita venerabihs
ciii<; oftcndcrccur in Iciii matns virginicas.
*Chryfoftom. Non aucemdicicaccipemacrem, &.*puer Hom
rum eius,fed cconuerfo, quia non propcer macrcm pucr na- rw n
cus eft,fcd piopcerpucrum matcr prarparataelh
f Vtt%ein^4.egyptum,ij-c.Wi.\x2. humilitasChfi.Fugicqui refu- '
giumeftahorum Sc vircus : fugiendoinftruicfuos.vndc : Si
vos pcrfecjHuti fttcrint in vna ci!titatey fugne '%/. atiam.
* Chryfoft.Sic m illaregione fpei ponunt"cxordia: Qyia Hor»
enim Babylon acquc Acgyptus pt x oibus terns flamma im- "* *'
pietacis ardebanc, ideoabipfis ftatim principijsvtramque
emedacuru fe cflc doccc Chriftu$,8<: pcrfuadct de alijs quo-
que miidi parcibus fpcrada cffc incliora.Na Perfidi quidcm
Magos remictitjipfe vcro cum macre in Ac-gypcu defccdic.
■& Grcgorius Nazianzenus . In Acgypcum quidem ptil-
fus cft, verurn impura Acgypciorumfacra dcpulitacprofli- ^'^
gauic. Vnum mfiimicacis, alccrummaieftacis cft.
g i^icon/wrge/u.Iofcph figurapra;dicacoruni,qu/ Chnftu,
qp inacrc,idcfc,fidcm Chrifci &C ccclefi^culcrunc ad gcnces, E
$ rdiflo
uirl. In fpiritu vehementi contcret nauesTbarfts.
5 Qui cum rece(Ji/fent, &c. Hic ponitur ipfius Chrifti nati pcr»
fcquutio.Et pnmo dcfcnbit euangeliila quoddam antecedens lp
fam pcrfcquutionc,fccundo,ponitur ipfa perfcquutio ibi.Tunc
Herodes videns , tcrtio, ponitur quoddam confcqucns ad ipfam
ibt. Defunclo Hcrodc. Circa pnmam igiturpartem fciendum,
quod Dcus prxuidens Hcrodisperfcquutionem futuram,per
an2;elumadmonuit Iofeph,vr pueruro m Aegyptum porterct.
Ad cuius tntcllecTlum notanduro,quod Herodescredidit primo
M<e;os fuiffc delufos cx appantione itcilac phantafticz, & iclco
iion curauit tunc dc pueri inquifitione , fcd poftca oblato puero
in templo,& a Symcone iufto prardicato & man>feltato,& fimi-
htcr ab Anna prophetiffc coram toto populo, vt habetur Luc.2.
e.Sed Matthxus lllud dimittit. Tuiu famapucn naticrefcentc
voluir Hcrodcs ipfum perdere, fed interim portarus eftpcr fo»
feph in Aegvptuin.
6 l*?i cou^Higcns^&c. nrm dicit filiura fuum,quia erat tantum
nutncius,
Tiotle
M O R A l I T t R.
J )\ fD>.njo acceptoinfomnis,&c. Pcr hoc admonemur,quodcii
maui fioinmibusnoncotraharaus aliquam fociernterp.Proucr.
ij.d Qu cum fapientibus graditur fapiens cnt Amicusftulto-
tum htiiilii cflicictut.Pct Hcrodcm vero,quifub fpccic rcligio-
nis vq-
jiis. voluit occidcrc Chriftum, fignatur hypocrita , qui quanturn
eit infcjChriftum occidir, fccutidumilludHebr. e». b. Rurfura
crucirigcntcs libimetipfis fihum Dci, Nam fecundum Hieron.
Simulata fanclitas,duplcx cft iniquitas.Per Scribas aurem & la-
ccfdotcs qm Jociim natiuitatis Chiith ?x M'chca prophcta de-
clarauc-
*$
Macch
«ei
Cap. II.
66
%
B
♦amentatio.
I ly.a.
(;*. ii. a.
!m.i4. b.
Imecntum
< ifio quan
c perHero-
c n acu (ic.
rcli&o Herode,idcft,Iudxorum infidelitate.
a •vctfr.cjuia occulte per fugam ad llluftrandam Aegypcu
dcfccr.dit.relicla nodte Iudans .
Ncj&e tulic m Aegyptun^quia nocte ignorancix his a qui
bn« ipfe rcceffit reliquit icredulis. CHiado rcdicnoclis no fic
r.icncio, quia in flne mundi , Iu-
da?i fidcm taquam Chriftum ab
Acgvpco reucrtecem fufcipicn-
resilluminabuntur . Hic dacur
exemplum fidclibus vitandira-
bie perfequutoiu vbi eftcppor-
tunum, ficut ipfe ait. Si vosperfe-
t>tiutifucrin'.,&c. Significat aucem
hxcfugadomini clcctos impro-
bitare malorum a fedibus fuis f$-
pius cffe pellcndos . Fug/C vt ho-
nio,qoem psuloancefteiladcii
monftrauic .
b In^Aegyptu , & erat ibi vfque.
Omnigenum deum monfira ve
ncrantem , quia Chriflus a Iu-
da?is non receptus , pcr pnrdica-
tionem cranficaogenres. Fugit
in Aegyptum , ficut natus eft , vc
corrupcam reparet naturam . Sic
fugit, vt fugaces reuocarct . Qd
fngic, facramcnci fuitnon cimo-
ri$j vcexemplum fugiendi da:cc
fuis. Non fugic moi cem,qui mo-
ri vcnerac. Necinfidiasexpauic,
qui vcnerac apcrirc vcrfutiasdia
boli.Dc hac fiiga prardixir Ifaias:
Ecce dominut afceudec fttpcr ntibem
leucm. id eftcarncm fine peccato, ingredieturq; ^tegyptunt com.
fi.eius. Sepcem aucem anuis in Aegypco lacuir.
c Ex^iiiypto vocaui. In Ofara mxta Hcbraicam uericacem
hoc inuenitui ,ucl in libro Numerorum, uc qiudam aflei uc,
quiacocum difpoficionc Dei.f.tttum eft.
d Tunc bxroiles vi. Vcrifimile, eft q, cu Herodi nihil renun
ciacu effcc a m.igis,credidit illos fallaci ftclla deccpcos elfe,
Sc 16 ad fe n6 etfe reuerfos.-vii & tadiu quieuit a pueri mqui
flcionc.DeiiKle vulgatis his q I teplo fa&a dittaue fucrar: fc
amagis fenutillusii.&I mortc Chn ,pperas pueros occidit.
Verhimilc eftpoft annu & quacuor dies a naciuicace Chri
ft; Herodem iiupueros defa?uifIe,quod forfican ideo dtftulic,
quia Romam profectus cft , vd lbi accufacus, vel vt Roma-
nosconlulerec fuperhisquxdeChriflo diccbancur . Ideo
forfitan tandiu ab inquifidone pucri feconcmuic,vt folhci-
ciuseumdeprehendcrec,nequeelabialiquomodopoifcc.
•jc Theophylactus. Sicut DeusillufiiPharaom perMoy-
fen, quoniam Hcrodesfc Pharaopuericidx erant. Necc-
nim Pharao fuisqualibufcunqucarcibus& facinonbus, If-
raclis Iiberationem & Aegypti fpoliationcm auertcre, nec
Hcrodes Chr ifti regnum impedire potuit.
e Occidu omncspue> os. Qua cito Chnflus apparuit mundo,
incepit 111 eum perfecucio , que. figurauit pcrfccucione fan-
ctorum,& dum mfans quxricur,infances occiduncur,in qui
bus fcrma marcyri) nafcitur,vbi infantia cccicfic. dedicacur.
Figurac
5
furges accepit pucrum , & matrem eius
a TQJjia tfdeJ Chrifti maniit in gentibus do.ple.gen.in.
■* no<5te,&feceiUti Aegyptum,&eratibi
D j TVfqne in linenn infideliutis;, quia Iudaa contra eccleliam feuit.
vfq; ad obitum Herodis,vt adimpleret,
qcf didlum eft a domino per prophcta
a 5Conful»itantia!e,quia vtrbum cato faftum eft.Sc hatitauit in nobis,
c dicetem: Ex Aegypco vocaui filiu meu.
a 1 lr.de accumulatur ita iam turbat 3 per natiuitatem.
d Tunc Herodes vides , quonia illuTus ci-
a 1 Lingua vfus cll pro gladio.
c fct a magis,iratus cft valde, & mittes c?c
a f Vt hic.qui natus ctat non ettitgeret.
ciditomne*s pueros,qui crat in Bethlce,
a VVt in tanta multitudinelatete non poffct. b ^Vt ncqueloco,
neque tcmpoie celatetoi.
f &inoamnib.finibuseius,abimatu,cV:in **
g a f Abortuftell».
frajfecudumte^mpus.qcttexquifierata
h magis. Tuncadimpietueft,quoddi&u 7
eftper Iererriiam prophetamdicetcm:
a 1ln excelfo. f Lottge lateque refonit planctus vfq; ad deii peruenit.
i tVoxin Ra^maauditaeuVplorat^etvlu
k latusmultus:RachelpIoransfiIiosfuos, 9
Epifiob.i».
Figuratmorsparuulorum paffionem omnium martyru, D
qui paruuli.humilcs.&innocecesoccifi func,qui nonin Iu-
dxa cancum.fed vbiquepaffifuncabiinpijs.quosiignificac
Herodes. Quod bimi,quia do<arina,& operatione pcrfedi.
Illis occiiis Cbciftus euafic, quia corpora poffunc perimi,di-
umitasnoncontingi .
•?< Origenes. Hiparuuli&ad Hom.?.in<j].
memoriam a?terna:laudisabea «erfos-
tocommemoratur euangelifta,
& horu memoria , prout dignu
cft femper in ecclefijs celcbra-
tur, fecundum inccgrum ordi-
nem fnirorum, vcprimorum
ma cyrum prodomino occifo-
rum,&:vcipfaBcchic>?mpnmi-
ciasdomino manyrum , inqua
nacus eft ipfe faluacor,obtuhffc
videacur.
•?< Auguft. Nonfruftrainfan-
ccs illos,quicum dommusno»
fter Iefus Chnilus ab Herode
necadus qu^i erecur, occiti func,
10 honore marcyrum recepcos
commendacecclefia. E
f Et in omnibus finibm eim. Non
eft concencus vaftatione Bech- fexaa9cogtM>
leem , fed adiacencia loca vafla- „««:.
uic, ncc vllam mifericordiam
a?ratis habuit a filio vnius anni
vfqucad filiiim duorum anno-
rum.quin ouiucs occideret. ^. Iei.e- , g-
g .A Wwa.Ideoabimatu, vtfi- &3i.c,
cuc prajoccupauerat Herodes fi-
nes ciuicacis: Ica&prxoccupaietaliumannum.Ideoetiam
a bimatu,quiatimebat,nc puer cui famulabatut fidera.pau
loiupraaitatem vel infra fpeciemlibiconformarec.
h Tuncadim. AdimpletumdiciCur,quiaancequam fierede
gentibus erac femiplenum, quia quod m licera fonabac, ali-
quid fucurum occulce promictebac.
loannes Chryfo.in 7.Honnlia. dicic quod ftella per annu
apparuiCjficut in deftruclione Romanoiu iigmapparueruc
rn c^lo.qii vox angeloi u audica efl:Trafeamus ab his fedib.
i Voxin i{ama. id eftin excclfo longc laccque diffufa eft.
Allegorice. Vel, vox ecclefia; de nece mcmbrorum ge-
mentis vfquead folium fuperniafced.t mdicis. Fox i» rama.
Propccr vxorem leuitxfornicatione perempta.fecundu nu Lidicum.K.g.
mcrum tribuu in duodecim partes diuifam, ois Ifrael tnbu * 10>
Bcniamin praiter treccntos viros deleuit,eoru qui fuper fue
rut ploratus Hc vlulatus auditus eft vfq,- Rama, qui cftiocus
iuxtaGabaaduodecimomilliarioaBethlee.^wf/tr^.iix.igge
rac,vc hyperbolice Rachcl la morcua,dolentis afledu filios
ia flcre dicaf . Vfi per hocdc Chaldcis hiftoria texicur q, ii-
milis eec ab eis cladi prior i populo ludcoru fucura vaflatio.
Sed vet ms rcuclace p euagelifta fpu ^phecia dc nece pueco p
ru accipit". Dicic ergo, q, tuc copletii lic quod dictu ett,quia
ecfi ad lmmincncc capcsuicace fcrmo prophecia,' refpicic, cfi
in co ficuc in vmbra,fu:ura vcncas c^diS mfanciu pronuciac".
K H<ic/>t/.Quia fepuica eft iuxca J3ethlec,& cx ccrreno cor-
poris
8
NICOLAVS DE LYRA.
i t^itl,'. proptcrtimorcm HcrodiSjUtncgotium fieretmagis
orculte : liccc criioi dc hoe non haberet diuinam reuclationem,
non tamcn propter hoc debebat omi ttcrc , quod potcrat faccre
fccundum humanam uiam.Sequitur.
t Vt aiimpleretu, , quoi dtclum eji a domino pcr propbetam. fcili-
cctHofcj.n.
g Ex ^irgyptn vocaw filium meum. Ifta autcm aultoritas habet
dupliccm fenfum !iteralcm:quia vcrificata cifad iitcram de po
pulo Ifracl vocato a domino dc Acgvpto, perfeftias tn de doini
nonoilroIcfuChritlo ,qui eft filius Dci naturaiis , alijautem
funt tantum fiii) pcradoptionem.ficut & llla aucloritasqua: ha
bctur. i .Par. 1 2. Lga ero illi in pa'rcm, & ipje erit mibi infilii , ad
Jiteram intclligitur de Salomone, tamen minus proprie, de do-
minoautem noftrolefu Chnftoproprij(rimc,urd'cit Apoftolus
ad Heb. 1 . b. dicens. Cui enim enim dixic aliquando angdvrurn: Fi-
liUi mcus cs tu,&r. Et itcrum. E%o ero illi in patrem, & hoc modo
allegateuangelithhicquodhabeturHofee. u.ut uifum eft.
4 Ti. tc Herodes videns. Hic poiutur ipfa perfecutio. Herodes
, ' vidcns
MORALITER. perfcquutifunt,(ign.inturdoctorc5bonxdoclrina:,fedmalc vi-
claraucrunt,& tamen ipfum natum non adoraucrunt,fcd magis ts.quia qucm przdicant fana doctrina, pcrfequutur mala vita.
pcrfe- Toin.5. c
vidcnsfe effe illufum a magis perfamampuericrefcenremira-
tus eft valde,timens ptincipatum fuum perdere : & ldeo tunc oc °f«''0 Vwe
cafione ipfius voluit omnes pueros de Bethleem interficere,ne jjerodcin. ^
puer libi incognitus cuaderer, fedfuit impeditus ab cxequutio-
ne huius fa£ti,quia citatus eft ad curiam Romanam ad petitio-
nem fuorum filiorum lpforum accufantium,& ideo non fuit au
fus tunc pucros interficere, ne cum alijs facinoribus fuis accufa-
returdetatacrudclitate. EundoautemRomam, &rcmanendo
in curia,& redeundo in Iudxa appofuit annum & plus, & ideo
fere poft duos annos ad regnurn reuerfus & in regno conBrrna-
tus,quia fententiam pro fe contra filios habebat: tunc adimple
dicde necepueroriiquod priuscoceperat.&hoccftquod dicit.
5 Et mittens occidit. Sequitur.
6 .Abimatu,& infra frcundum tempus.Quia duo anni fcre tran-
lierant ab ortu ftellae & a Magorum inquifitione.
7 Tunc adimpletum. ttigelimoprimocapitu.
8 Voxtnranaauiita. Rama aliquandoeft nomen proprium
loci,& licnoaccipiturhic: aliqncftnomtncoc, &fignificatex-
cclfum,& iic accipitur hic fecuduro cp patet Ierem. 7, i^.vbi dici
wxx.Vox in exc !ft . Sequitur. p B^achciploransfilios /uos.Lkct
7
Glof.ord.& NicolaideLyra.
68
/€ hofpitiomatrisnomenaccepit . Vclquia multidcBcnia
^V min,& lofcph occiflfunt.DcRachclnatuseft Bcmain.ad
cums forrcmnonpcrtmctrtcthlccm , fcd ad tribum tarv-
tuIudj.Sedquiacoiitinguxtribu.fiint luda &c Bcmamin
in finib' Bech.ee ,multi quoq.de tnbu Bcm.un occiii lunt.
Nota, quod mcliuspcr Ra-
ch-.}('qu.imliperBechlccmph» » *«**•• b
ra«cdiccrc:ur;figura facramc- a • j jc conf0|abri, quianonsuntDcfun
iMnnuimr.quiapereaminom cu,oluu ^ jj*^ efi<
nibus Schcma ccricfia; com-
tncndacur, quarploratno tam
Eomcklout in mundum reuocarcntur
c r.cuocjndi
f
tob.if.d.
«jb.i. Hia.c.8-
iofcph.Iib.
ljcantivjc.
mortc tran f latos , quam fuppli
cio petcmptos.Rachel.ldcft cc-
cleliafuos tcncrosagnosplorat
pcremptos, ncquar vult confola
n in prxfenti.quia non funt , fcd
omncm fpcra , &confolationc
ad zternam tranfmitcic vicam.
Vel plorac , & non rccipic cofo-
lationcm fccundum duplicem
qiiorinidam incclligcntiam fiuc
quodiu aucrnummortuosxfti
marcc» flue quod hic nollec con
folari in prefcnci dc his quos fci-
rct in c.tcrnum vkturos. Hoc vc
rius ccclcfiz conuenic,qux non
cacum pcrcmptos dolcr fc-d cos
amplius quos prius cdicos vuk
rccinccc, vel nodumgcnirosge
ncrarCjdc quibus nulla confola-
tio,quia ctcrnaliter morcui ftinc
Allegoricc. Bcne autcm Ra-
chcl, qu£ ouis vidcs deum diqi
tur, ecclefiam figurat,cuius tota intcntio vt dcum cotcm
plctur inuigibr, cV ipfa cll ouis rctdima quam paftor hu-
mcris reporcab.it. HjicbtLidcft ccck fia plorsns pro fms oc-
cili*;..ilt ideo non modicum fuit prophete tantum facrame
tum(licct obfcurcjdiligenciuspr.rlign.ire.
Plorat ccelciia,& non vuk confolan hicquia filii rui no
funcdc hoc mundo.Velplorat,quia dumpant , trifliciam
habcc vnde dicitur.fos plorabitis , &c. fcd additur confoia-
tiO'Trislitia vcftta ttertetur ingaudium,
a Dcfuntlo autem Hnodeyeccc apparuit a* gihtsdotni. Quia fo*
pica ludzorum pcrfidia,& Helia , &£ Enochpredicantibus
Iudara verbum dci recipiet.
* Eufcbius.Cum poft mfidias fcruatori noflro, & aliis in
fanribus faitascoelicusinuecfeaplaga Herodcad cxtreinfi
vfqj fpiricu alilictarct corp9eius vti lofcphus rcferc morb9
inuaiit diucrfus . Ignis mqc lccus incrac no tantu coflagra-
tioneminfuperficiccorporisagcntc prodens , quantu in
trmfcais crcfces opabat' lcendiu.Auidicas. incxplcbdiscibi
fcmpcr incrat , ncc tamen facietas vnqua rabidis incicaca
faucibus pualcbac iinplcr c ingluuie.Intcftiiia inccrius vlcc
rib9tabida purcriucbat . Dolorib9 quoqjcolh faruiflimis
cruciabat . Humorlicjdus luriduscrjupcdcsluridos ober-
rabat.Similisqupq;iJlicircapubeii,4v.'tc aftiicfio, fcd, &C
pudeda ip.fa putredinccorrupta fcacebac vcrmib*. Spintus
quoq;iiicrcaibilis cretta letigo( q f ucrat fatis obfcena) dui
foetoris
&o autc Hcrodccccc, apparuit angclus
Quia nonduni publUe rruelaWamr cui .tngelo» hoc olTicium defcrebat
dominiin fomni*s Iolcp^iin Aegypto,
a Non lilmm tuuin. b Non rnniugem.
diccns.Surgc , & accipc pueru & mabtrcm
a QuitScribzAPhitirx mortem Chritti mediiapaniut ium Hetnde.
cius>& vadc m tcrram Hracl,Dcfunc5ii suc
cnim qui qu?rcbant animam pucri . Qui
confurgcnsacccpitpucrum, &marrem
cius4&: uenit in rcrram Ifracl. Audicns au-
a Hetodcs.fiulirpu» , Archelaus, & LWanlai fratte» fueiuat
i' Oe ijua k/uteb.it, le admonitum.
tcm,quod Archclausrcgnarefin IudajD^p
Hcrodcpatrefuotimuitilloire. Et"admo 4
Non mut.it angehis przceptuin.fed tnanifcftius cotigit eifotem pictnis.
a Quz Sc ipfa teiia cli lfiael,t)uia & ipfun populus Ifiael ibcoi ba| .
nitus in iomnis ieccflltjn partes'Galila?£c.
Qujeft in Gslilxa.
Etvenienshabitauitinciuitate quicvoca 5
cr tur Nazarcth, vtadimplercturqddidlu 6
nraculo.
foetoris & anhelitus refpirarionc crebcrrima. D
Deflinflto rcgc illico compjicos cius percut: fic ccff.'.nrc,
perfcquutionc ecclefu ad cadeflia inuitatur.
h fn terram. NflO dctcrmin.ic in qua pirtcm, vtdubitante
loicph angclus icucrcatjOc frcqnti cius allocutionc Iofcph
CcttioGrcddarur.Quia non di-
fribxit inquampatrcin , idco
Iofephtu lntcllexit Iudx-am
qiucdignior parsrcgni crar.
C Dtfan&i. Tradunt quidam joft h
quia fccit Herodcs fupcr fu-
nus fuum nobihorcs Iud^orum
occidcre,vtliccogcretludt|os
mortcm fuam ficre.
d Quiconfur. Allcg. lofcph
gcrit tiguram Apoftolormn
quoruin otbcio Chiiflus cir-
cunfcrtur. Apofroli prnnum
venerunt in ccrraTDt liael.quia
primtnn pr.rdic.iuerunc fudCiS.
Sod pro Hcrodc idcfl maaentc
liXicditana mfidchiare mecu-
unt,& rcccdunc ad.noniti gm-
tiam gcntibus prcdicare , ^S: sd
cas Chrimim transfcnr,
Nommata tctra Ifracl vifu
cft Ioiph non ahuibi talcm
pucrumdcbercliabicarc , n;ti
in Ierufalem vbi erac tcplum,
& celcbratio prophec;uutv..Ta
men angelus mtclligi voluit
Galilxain,quam,&: ludei inco
lcbant quod oftendiciic fuiifc
prqdcftinatum quia Nazareus vocabicur.
c Timnil. Si timuit hidcA pro Archelao heredcpatcrnij
crudchtas.Cur no & Galila:a,vbi Hcrodes alius frater cros
regaabati Quia Archejaus pofi patrc monarcliiamtotius
rcgni obrinuit , fedinfolcfccns a Tibcrio Ccfare dcieclus
clt Lugdunu m exiliu, 5.'. tuncdiuisu eft regnu in quatuar
tecraretiias,quaru vna.i.Gali.H^rodcsfrateieiusobnn::):.
Qua:ricur,quare non timuit lofeph lrc inGa&leam ficut
m ludeam,eum &; ibi rcgnaret Archelaus . Scdmcllus po-
tuit in Nazareth(qux remota crat)leterequam in Ierufale, !'
vbi crat capuc rcgni &" affiduus Arthelaus.
f Sccinpar. C^iiod Chrifius lllucnon transfertur vbire-
gnabac Archelaus,fignificar,qa illis abfcondetur Chnltus,
m quibus regnabic Antichriltus .
g "A(d.Nazarcth,gcrme nouellu vel flos campi interpca-
tur, decuius radicc gcrminis fancruilanetorum ad fignni-
canduecernicacis fuc fubftatiaafcend. ifelegit. Sicut ergo
eligit tcpus quo nafcerunt 6<: locu , ita &C ciuitatcna in qua
coaiefcerctcuius nomcn indicio eft: q> ipfa fancbtasyin iin-
cfitate nucricManctuffanccoru recce clicit",vndc,&: diicipuli
eiusprius Nazar^i dictifunc,fedpofteaa ChfiioChfi.ini
vocati fut.Nazareth Galilc^quo transfcrcur.parccm eiuiJJ
gencisqu^ fidcfufcepturaerar, Lignificac, vndeflosinter-
pretatur,qa ecclciia quoardctius aterrenis adc^lcftia tranf
iUS.
ofcph qtt
10 niagii,
dcam intr
m
migrat,eomagis vucucu ilote &£. gcrmine abundat.
@Tcr
F
NICQLAVS DE LYRA.
chcl. fcd LkiIicui habctiuQenc.29. tarocn diotur hic raatcr
pucrorudcI)cth'ct:,quzcrat fitaut lcntclud* . quia ipfa Ra-
chcl fcpulta cLt tuxta iicthleem. , vt habctur Genc. j j.& ldco
tationc fcpuiturx difta cft mater iplius JJe thleern,& habitan-
tiu inca.&iodicif hicplorarc metaphojice rationc prqdicla.
1 £r «o/tt/ffc/c^n^i/dijouywni.iubintclligiturviuentes.
X Dcfuncla, autem Herodc , ecce appa . Hic ponitur illud qtf cft
coufcqitcns adpcrfequutior.CjquiamortuoHerodeq puerum
pcrfcquebatur, angelus monuit Jofeph, vt puerinterra lfra-
cl report arctur. Non nominauit autcm angelus aliquam ciuia
tetn determtrtate vt ex rcfponlionc angeh tnitruetis eu de loco,
lofcph cxfrcquentilocutionecuangclomagisconfolarcc Gr«jt
3 sAuditns autcm,&c.Ad euidcntia huiys notadu fecudu q«f
rcfcrtlofeph^antiq .17.ca.10. Herodesmonescondidit tcfta-
mcntu, uiquoordinauit Archelaumfiliu rcgni fui fuccefloi?-
peratorcm.Ad accipiendum igitur diadema vcnit Roaum , fed
& fratrcs cius Philippus,& Herodcsilluc vencrut petentcs pa-
tcrnae haercditatis partcm.linalitcr dccrcuit imperator, vt Ar-
chelaus haberct mcdictate rcgni paterni,qua: dicla cit fudara.
aliam aurcm mcdietatemdmi|itinduas partcs,& vna dedit (-Je
rodi,& fac"tuscittetrarchaGalila:x.aliamdeditPhilippo,c\ fa,-
cluscfttctrarcha Iturez,& Traconitidis rcgionis, vt tangjturj
Lu.5 Jgttur quia Arcliclaus fuerat a patre inftitutus qujntura
m lc fuit,tdco faucbat faclis a pacre propter quod Ioleph.
4 Timuit Uto /ic.Scccliit in parccsGalila?a:,\bi dominabatut
alius filius,qui portionc libi debita a patrc fucrat priuatus cjua
tum in fe fuit,vt vifum cfhpropttrquod Iofcph cum puero ibi
dcm fccunus manhr.
J Et vcntcnsbabita,&c.vl ibiChriftusnutriretUi,qui in Be-
t|ilccm fucrat natus, vt pra:divtum cft.
6 yt adimplerc. Ija.il. tgrcdietur vnga dc radicc- It/fc , & flos
ita tamcnqclcorona fibtjtorijrnponeret, mh per romanum nn _de radiuseius afcendet.Hd>rzica veritasfic habct.Et. Nazarllti
M 6 R A L I T E R.
I Jrvr.^rc.accip.Per tranlitum domim iq Acgypturn proptcr
pfcquutu>em Hcrodn figuificatus ftnt tranlitusapolluloru ad
pradicandugcntibusproptcr perfequutior.cconira eos mota
aludiiijicutdicit Ac l^.r.inc CGiiJtantcr Tuulus & B.irnaba$
dixtitm
dixerunt. Vobis oportebat primum loqui verbu dcijed qnomam re-
pvlliiii illnd,& indigt,os vos iudi.vite xterne.ecce co.adge. s'ic cniin
precepit nobis dominus . Ifcr reditumautemeius in ludc-am iic-
funclo I Icrod,c,figtiatur ilJuminatio ludcoruminmundi finc.
ADDf
6p
Mattl
lxi
Cap. III.
7°
A
4
Lj.n,a
b Terprophetas.Prophetasphi* , a Nazareui;i.&nftusqaodconu«iitChri(io, * 'fheophv. Quis propheca D
ralicer dicic , quia non habe- a eft perprophctas : cjuoniam NazareUS VO- * hocdix.rmoninuc-niuirnunc:
mus fixum de fcriptura exeplu : cabittU" . P('r ne^ligenam enim Iudarn-
oflendic fenfum non vtrba fe rum mulrilibridefidciatur. &
futnpfittc. Vel eifdem verbis in ob continuas captiuitates for-
IuauvxtaHebraicam veritatem . Exietvirga ie radice Ieffe , taflisabfquefcripturahocdicebatur.
&, 7H&Z&**** ^e radice eius afcendet .
NICOLAVS DE LYRA.
* raike eius confmget & ideo dicit .
Quo.
I Quo,Naza.Vo.<7«i<j in T^a^-abfuit conceptus ct nntritits, licet
in Betbkem fucnt )iatus,vt habctur ftipra & Luc.i.exprcjfius.
A D D I T I O I. .
Inca.i.vbidicituun Poftil.Quia iftacittitai antiquitus voca-
ta cft Ephrata ab vxore Calepli .
Innno per magna tepora an Calepli.f teporc Iacob patriarchf
vcjcataeftEphrataBethlee.vnde Gen^S.b. Sepeliui eammxta
viam Ephraca. qux alio nominc appcliabatur Bethleem .
ADDITIO II.
In eo.ca.vbidicitutm PofU. EtNaiareus de radice eius co-
ifurset,&c.
Hebraicaveritasinillolocolfaix non dicit: Nazareusde ra-
dke eius confurgec,fed dicit:nctfer de radice eius confurger,qd*
fi trans
ii transferatur inlatinu diceretur.-Natfarenus feu Natfireus de
radice eius coafurger.cum.tf.!iter.!:q> non compent Chnfto:fed
bn Nazareus.qui iigiiificat coiifecraiioua & faiktificaionc , vn
h^caud>ontaseuagcin{.i'.f.A/1:^Nf.vi vocapiiur iion fundaturin
hacauctoritatella.per Poftil.aijegata, q«f ei habertir lii »lo f.in
Pfal.ij i.prout in additibnc fupci illuiu.piulinu.lajMus h.ibeuir.
Replica.Incap.2.dicitur.i\(j^.<j(m«-po£ji/i«-.Burg.dicitil!ud
fecundum Hebraicam veritatem non fundan in di.;io ifa. fcd m
difto Pfalm.tf ementu domine Dtuid.lbi efflorthitjalicJificatio uiea.
Sedrefpondeat hic Beacus Hieronyaius , aquo concordantia
illa receptaeft.
C A P.
L«c.3.a
.npcris
:fti.
C A P. III. *
N dic auti.Prarterit multa,
cctranfitad predicsuonem
Ioannis .
a ln dtehus. Non ftflum pucri-
B tia?annos, fed omries vfquc ad
praxbiationem Iohanivs cora-
prthcndic.i.cum fereeffet. 35.
annorum, Luras flgriificantius
Ci mporarxprimic, Anno. 15.
imperij Tibcnj Carfsris .
Vtnit IoanntS. «: Chrifoff.
So) appropiansantcquam ap-
parcat,mitnt radios fuos,& ta-
c it albefcere onenrem,vt \xx-
cedem aurora aduentum diei
demonPrenSicdominusnatus
in mundo, aiTcquaiT . ppnreac
per doftrina,fpintQ5 fui fulgore tranfmiflailluminauir Ioa-
ne,vt prarccdes ilieadiicirtumannunaet S.<luacoris,&ideo
poP orrum C hi ifti eriarratG doctnna eius cnarratut us euan
gelrfta , cx. B ptifmn m quo cefTmonium habuic,de pracur-
forccc B iptiita pr.irr:ittir,diccns.Jw</ie6«f .
b Trxdicans. ManifLffauit fc qui prius iiluerat, baptizando
viam preparans d. mino .
c in d, jc to iudjtoi Q^i? Iudci a deo defcrti eranc.quibus ne-
ccflariacftpenircnt!;i,vtredcant.
d Venite>itia<H.Hot prtjco nuciat,quod pcr feipfa veritas. Pc;-
nirctiaprecedit/cquiturpromiffi )regni: Qui verepeniret,
q in fc ptentos errores, deindeengitanimuaac^lefteregnu .
Si
III.
3 Cum adkuc habitaret in Nazareth':
t Ndiebus autcm il-
lis venit loannes Ba-
a Ecer.quiaverjkMfcc.if.
ptifta pra:dicaans in
a SiC notans dcleiium penitentibus
b Puniat quifijue malaprioris vire ,
quia ayeropinquabit falus cuam per-
didiinus , &facultss redeundi vndece-
cidimus.
a Opeie. 1H.ic promiflioiie eiiguDturanimi, regnum Dei iuxtavos eft.
d cens : t Poenitcntiam agite : appropinquaD-
a f Sic pridicau t.Sic enim propheta de co pndixit.
e bit enim regnum coelorum . Hic e(t
Si gratisin baptifmo fit remif-
fio, curpr.rd caturpirnitentia? Tiiplex.mo-
Sed tnplcxetr rrfodtis perifte- d»« ptn'tcn-
tur .sPrirnus crnu-escV omniax "* ■
m.'l;; antebaptiOnutti anrenu-
ciarc &: con/ft-mn.ire:q[!'.--d ne-
reffc cff ad Ch' iHuir, vetuVis .
Sccundus , potf bapnfmumla- E
dcfertdluda?*, &di- ■> pjosperpoerilfeciafri rerioifari.
Tei.tius,quo l.mctiquocidie a
calibuspurgacui peccacis, fine
qtiibus vita non agitur
Peniccrc eftanteacba dcfle-
re , &: defic nda non committc-
re. Pgnitentibus rcgnum zq\o-
ruadeficdicittir N011 terrena,
vt in veteri ]ege:& hoc per obe
. dietiam Chniii . Ethoc regnu
c^loru primus Ioannes prasdicaiHC.Pe.ag». Trima vircus cfi,f>
penitentiampenmere vetercm homincm & viciaodiffc, q,
qui no facic non modo virtutcs non comprehcndic, fcd ncc
eciam fupphciafugit . Pemcentia? virtus timore concipirur,
qui eltinitiumfapienti.EPc|niccntiaapuniedo, quaquilquc
f)umc quod illicite commilir .
3ccnicenciamagereefidignos fructus PLrnirentia: ficcre.
i^.cc.i.C'hrifius,per quem (mfli regnantin cekftibus . Vel
euangeliiun,quo ad regnum .
e iAp.enim.rc.'Ni(i appropinquaret,nemo rcdirc poffet: quia
infirmi & carci via(qua;eit Chrifius^carcbant.-quam parans F
loannes penitenti an teponic .
4$\Vox
NICOLAVS DE LYRA.
C AP. III.
IN diebus autem illis. Hic terlio oflendit euangdifta ipfum Cbri-
iium cffe vcrum Deutn & verum bonunem ex tejlimonio lobannis
& eiiam Dei pafis . frt diuiditur in duaspartes , quiaprimoponitur
t'fi;moninm Iohannis . fecundo ponitur teiiimonium Bei patris , ibi .
B ipczatusaut ledm.ltem primam in duas partcs, quia primo po»
hiiur tdoneita- lobannis ad tcjiificandumjt cundo potutur ipfms tifli-
rnonium,ibi . Ego quide baptizo vos . Iterum prima in tres , quia
pri.-no ojtenditur eius idoneitas ad teflificandum ex aucloritate facr*
fcripiurx.fecundi), cx fanclitate vtta , tbi . Ipfe atitcm Iohannes,
6cc.tcrtto,rx vcritutedoclnn.t,ibi. Vidcns autcrn multos. Circa
primutnpHUuittitui tt rrpus pntdcationis lobanms, locus & modus
& tempns^r.um dictt .
I Indiebusautem illis.i.i/» dicbus Cbrifli . T^cceflhoc rcferendu
ad dies Chrifli prsdifios immediatc.f. ad dies pueriti^ quandofuit re-
por-
portatus de ^fegypto,tuc.n.erat in quinto annoa fua natinitatefcd re
ferendii efl ad dics Cbrislirfuando fuit #tatis perfeclie.Erat enim inci-
piens ad trigefimttnt annum quando venit ad bapttfmum , dc quo bic
agiturydr ideo euangelifla Matth&us tranflt totum tempus inter me-
dtum a quinto anno Cimfli vfqne ad baptifmumttunc enim incepit Io
hannes prxdicare, & fic patct tempus, & iocus defignatur cu dicitur .
2 In defctto.lbi enim Iobannes nutritusfuit , vt dicitur Luc.i.sr
ideoprimo prxdicauit ibi,& pofiea ad rcgionem circa Iurdanem de-
fcendif.Modus autemprxdicationis fubditur cum diciti^ .
3 Ptx nitentiam agite. Iila erat debita difpofitio ad incboationtm
nouA vittR qux per Cbrtiium erat danda,& ideo dicitur .
4 Appropinquabit enim re^num ctx\o.<Alii atue propheu pro-
mittfbant bona temporalta obfcruantibus legem , isle autcm cakfiia,
tjuia erat pr<ccurfor Cbrifli , per qutm facla cft veritat e-" 'iratia , &
aperta efl ceteflis porta,& ad boc confirmandh inducitnr Ifaia tefli-
moniumjfa.qo.d cens illis .
5 Hiceft cimn.fJoannes^de quo fcriptum efl .
Vox
qtuitione regni ccelefbs . Et quoniam talis prxdicator parat
viam domin 1: vt pergratiam vcniat in mcntibus humanis .
ideodeipfopotefi dici quod itibditur.
3 Hu efl enim de quo di.dt &c.Ipfc au.Ioh.Hic cofequentcr de-
fcribitur prxdicator euangclijquantumad vitam, &pri-
mo quannim ad vcff itum,cum dicitur .
Ton.1.5. c i Habe-
MORALITER.
I In dicbus illis ventt lohan n\t baptifta prsdicans in deferto , &c.
InI()haiint:dff;:r:b!Cuicuangcli)pi2dicacor,&:primo qua-
ctim ,id do&rinam , cumdu uur. ■
i Diiens.Tani.agt.Dcbrt. n. ptardicare generahter ca qua:
recedcrc faciuta peccatis,& caqu^faciucaccedcrc ad cofe-
quutio
71
Glofcrd.&NicolaideLyra.
n
A 3 riUiwnifi Mmm^ fa»tCbrifltts Tctbftqm danut m
A IohannciNullum vctbu finc vocc- jiid tur , ncc vo* flnc n-
rcll.gcntia vcrbi valecVox viam vctbo pc*p*rar,vt rccipw-
tur TarauilucerHamChnflomeo.
NMfff D jndeferto. Forma pcnitei,t.biis,loaiscoiuicrf.itionis.non
frequeniia hominum.fcd dctcr-
tom.Vcftuus nonmollisadnu*
xum , f.d alpcr : Vl&US tcpoil Cv
inulitacus • ■
Tt?k« Tvpicc, defcrtum fignificat
♦Jg^Jlaoaornin mam a mundnllc-
lucxfjccbrisfcflircsatam.
|«haa.i.cc pUmimhi, Vm dommiad
cordingicur,cum fcrmoeius di
Jigentcraudiuii .
d //>fr*M^Quipcnitenciaprc-
dicac.habicum pocnitcntix prjc-
cendic . In co vilicas vcflis &C ci-
bi laudatur , quorum vfus in di-
uitearguicur.
IpfcauccMunncs infemct-
ipfocruditpccnicentes, & fof-
ma viticxhibcc in dcfcrro habi
cans,tlc IocuCtis viucns,ptlos ca-
mi li veflicns ,
Scruuspei non dcbcthabcrc
vcftimctum addccorcm vcl ad
dclccbcioncm , fcd tiiriim sd te-
gcndam nuditate», Jndcloba-
P ncspibs vcfiicbatur.
I b dcpcen.-* Tlicophylailus.Adpaniccnciamhortabaturctiamhabi-
2. tu , lugubrem enim gcrcbat vcftcm .
mkmdm * Tci tullianus. Pocnitcntia dc ipfo quoq; habitu atq; viclu
nuir Su:Genim'ma v!pcrarum,&c. £~ma pellicca circaUimho";, D
qiii.i < .nncni fuam crucifixitcfi vitijs cVconcupifcecif',. Md
&:locuibs(.,d;t:qii!apicdi(.atioe;'.isturbisd.iki';f'puicduin
Chnfius putatur.Scd cito didicic,quia no Chf s fed eilis pr<e-
cocficapparuic.In mdictfulcedo.I:-. locuflaalacer volacus,
fccl cito dcciduus .
enm. dcquodicTum cft pcrlfaiaprophe
«JPr«co vrtbi,»crl>uin prfccdu.
a OiiafnlJtiiim rcdcmetioiii» nunt.ct Iudfr inr. drfertr.
tamdiccnte.-r Voxclamnntisindelcrto:
a rr,ui»h"C.t5opcn,rpA»r»«iie. «Non pro tcncni» f«iuiciu«.
fc Fi Jc *:1 w i et» H"1 ucibuni «d coi «rtcmlit.
c ldcil,morc» iii rocliut mutJic.Sc fie jicnt fcunte icclc Bcne uiuedo.
1 Stiirta! Irdmun.i-is.
d
c paratc viabm domini,rect5iras facire fcmiras
d cius.Ipfe autcm lohanrfes habeb u vcfli- x
Nondelaru, quii hoc«uftetitau» indicium cd .llud lujui.a- molhdcs. *
a Zona cft corpoui s cnmincma.
mcntum de pilis camclorum , 6V zo"nam
i Lurabi.uoluptat peccaii.truia pcctatutn in uoiuptatc fir.
Vbi mijit icgnarluxuiia. b Non liuuio paiata , litut cournit eicmite.
pclhccam circa lumbusiuos.Efca^atcius
* Minuta animalia. b I'e truniis uelde lieibis. c iroptei noui-
tatcm pixJiuttnnii 8c afporitatem ueltitiu , cc tibi.
c erat locuite & mcl filueilrc.Tunc cxibat 4
5
c TMictxil/jt ad eum «yc, quia
nillquis ;i malii cxc.t, noabiui-
tur.viidcupte fcquitur : Bapti?j-
bantnr ab io tn lordane : qui dc-
U cnfio inct-i prccncur, quia dc fu
pcrbia vctcns hominis ad hu-
iTiiluatc conK-flfionis t.V emcda-
tionis dcfcendcbanc . Iam tunc
cnim baptizandis exeinpluda-
barur confitcndi pcccaca Sc pro-
mictcndi mcliora.
* Cbryfjflomus. SicA^.j
foanncs quidcm prj*dicaoitba- in^utt.
prifmum pccnitenciar, &: n»n aic
icmilBonrs , icd vttredcrcnc m
aduenicntem pofl cum . Cum
cmm nondu pro pcccatis mun-
Hiniil.iO,
W^1"' rnadjt.facco cV ctncrc incubarc, corpus fordibus obfcurare,
an;mu mtc;oribusdeijccrc,illaquf pcccauit,triflitradacio-
nc mutarc.Ceterum paftum tSJpotum pura n.-iTe, no vctris
fciliccc.fcd animx cauia,m pleruq; vcru iciurmS pccs alcrc,
ingcmifccrCjlacryman , «5t mugirc dicsnoctclq; ad dominu
Dcu tuu,prcsbyrens aduoluijtVaris Dei adgcniculari, oib.
fratnbus legationes cxcrcitationis fuar miungere. Depilii Ca.
■jc Tlicophyladus.Dicuntcamclum rnediueffcinrcr mun-
da fic immunda animalia. Nam quia rummat,mundum efl,
quiaautem vngulas non diuidit.immundum cft. Ichannes
autcmquoniamad Dcum adduccbat populum Iudaicum,
qm vidcbatur muuduscfle,c3i: gcncilequi immundus,cracq;
mcdiator vccci is & noui ccftamcnn, idcirco fcrebac pilos ca
mclorum. F.f<a autem pm lotuiia &c.
•jt Tbeopbylaitus. Qnidam dicunt hcrbas cffc locuflas,qui-
dam fruitus agrcflcs .
* Euchymius.Quidamcnimlocuflashcrbas elTedixerunc,
quidam hcrba?,alij vero infc&i gcnus .
Moralitcr. In vcftc lohanms moncmur,vc afpcris vtamur
ad r< ft cnacioncm carnis.In cibo vc non arce paiacis, fcd na-
cur.V.ibuscibis vtamur.
Moraliter.Habitus& viftus&coucrfacioncindicacAfpe
ris vcflif.ci a vicia no palpauic, fcd afpera mcrcpacione redar-
C ! gyir>
di hoftia luilTcc obl^ca , cu cnim
adculcrofolima.&omnisludea^&om- 6 nondu fpirituflanaus dcfccdif-
t , t^jBnp;^^**^ fctnccpcccati:mcftfokuu,:cc
f nisirglocircalordanc,& baprizabant 7 intcrdom.num atquchcmincs
g ab coinlordancconfitcmcspcccatafua. « inimicitiafuhlata, ncc maledi-
clio cxcincl:a,qucmodo rcir iflio
pcccatorum fadtadiccrct'?' Quia E
ioic^proprioru obliuiopcccacoru infolcnccs Iuda-osaducrfus
Chfi dona facicbat, e regionc vcrodel^toru memoria rcq,-
rcndi libc-racoris & con-cqueridc/ veiua' dcfidciiu fufcicabac:
ad boc loanes pr^paracurus aducnir fuades eis rcfugiu pnie:
non,vt c.iftigarciit,fcd vc hun)ilicrespocniccdofacti,&; pec
cacorii iuorucrcbriusrccordaces,addoiiaicmitIionisaccLir
ranr. Quafi dicerec, Ego Ulis conficcri pcccara fua &C pieniic-
riaagcic pcrfu.ifi.non vt cafligencur omnino,fed vt dignius
poflearcmifiionisdonafufcipcrcnc. Nificmm fcipfosancc
d.imnafTcnr,ininimegratiam rcquifijiicnt.
* Theophylactus . Tamccfibaptizabancur, ntcamenremif-
fionem peccacoru baptifma Ioannis no habcbat, fed fohi pe-
nitcntia predicabat,cV ad rcmiffiooi peccatoium,hoc cft,;id
Chnfti bapcifma ducebar,apud quecft remiffio peccacoru.
f in lordanc. quia in co figura bapcifmi prarccfiic, &t ex nomi
ne defccnfum defuperbia cxigir,quod congruit bapcizaus.
g Confitentes. Confcilio pcccaioru, cofcitutia: cft uftimonni
timencis Deum.Quicmm timetmdicium Dci, pcccaca non
crubefcit cofitenT^erfc&us timor foluic oem pudorcm.Con
fcffio pcccaci pudore hct, & ipfa cruUfcencia eft grauis pa--
na..Idcoquciubcmurcon{iteripcccaca, vcerubefccnciapa-
tiamur pro pccna.Nam hoc ipfum pars cfl diuini iudicij.
* BafiUus: Vult tui mifcrcn iudcx,ii modopofladmifla.hu [".^1'5;
milem ce faiiu 6c contricum,cSc: pcccaca plurimuro deploran /a ',^
tcm tcmuenict. Infuper fiqusclacetcris &c m arcs.no dcii- j,
gnaftijfpdidcns & cuulgaucns hacn tuo cicra pudorc vllum.
$ Multot
NICOLAVS DE LYRA.
i Voxcla.indcfcr.c/wdid/rd/j/jf, f*it illc deqnoprtcdiclnmfne-
rat,qndd per vocem pnxdicationis dtlnbat clarnarc in defcrtoludttt:
p rupicr praparatipnetn popuh in aduentu ipfius Chrifli. jld hou cnim
otdinata eral prsdtcetio lohannii,vt pcr jua prxdicaiione populii co-
gre?aret,& popuf conycgato Cbriflt aduentum dcnunaarct.
X Ipfcau.Iohannes. Hitoiicnditur tdoneitas lobannis ad teftifi-
candum de Chriilo ex fanflttatc boc auum o/icnditur cx vilitatc ve-
fl.tui. Ipfcau.Io.t5cC. Et tx aHJhritatc ricins,cumdicit .
} Elcaau.C.lo.c7*/i* Jnnt paru.\ anintaliavolttantta pcr modum fal-
ptf,CT upcriunturin dcferto J«4f*,£> f.ixa cum oleofunt cibuspatt
pcrum.Scquitur. 4 Et mel.filue. Hoc aut mel ibidcm rcperitur
in trunth arborum,velfecundum l{aba.funtfolia erborum alba & tc
nera qu* manibus contrita habct faporem quafi mi llis, talibus vefcc-
' lohanneiex quib.patct aufierttascius iuvciH&vrflnu . Et
quia in moralibus magis mouentfjclt quam vcrba , & yita fmtla
-. loqucL compo/ita.idcojlatimfubditurcxbprtativnis fusefjica-
iij,tumtticiiiir.
. Tunc
M O R A L I T E~ R.
1 Uabebatvejlimcntum de pi.ca. Et quancum ad uidumcum
dicicur.
2 Fft.i •vttem cius . Aiiflcritas.n.uir^requincur inctiangelii
p;cdita;urc.Idco d:cic Apofl. 1. Cor.j.d. Cafli^c corjm mtum
itt
c Tuncexibac ad e.Icrofoly.Hic accipitur contincns pro contet,-
to.i.poptdus dt ItrttfaltM. .
6 Ec o. Iudara. idcfl multi, ficut fecmdttm communem modum d:ci-
mus,tota ciuitas currit iliuc. i. multi quia non omnes cunwt , imm»
aliqnando pluresremanent, & efl qu*damfiguraqu*vocatur hyper-
bole,idcfi loquutio multum expreffxua.
7 Et baptizabantfab co in lordane. Saptifmus enhn tobanit ad
hoc crat ordinatus,quaf: qujcdamptttpatatio , & qutdaprtfi^uratio
baptifni ip/itts Cbttftideproximo ventu>i.& ideo libannts, non folu
prxdicabat,fd eiiam baptifabat, quiaficut fua prtdicaticne mmtfia*
bat Cb iflum dtproximo venturum,ftcfuo baptifmo affneficiebat ho-
tnines adltbentiusfufcipicndum Chrifti baptifmum , vndekaptifmus
lobannii crat quxdam protefialio crcdendi in C/;r;/f;,m vcnturw.t ct
factcndi opera pcenitemin , vt deuotitts reciperent ipfum : boc efi qmi
dicitur ^fcl.ip.a.lohancs baptizaiuc baptifmo pccnitcncn,: po
pulu dicens,in cum qui vcnturus ctfcc poft ipium, vccrcdc-
rcnt. bac cfl in lefu. idco fequiiur.
S Confi.pc. fua. ddenda.f.pcr Cbrislum vcnturum, qttia hoc non
in /eruitute redigo neforte cum alijs prsdicaucro , ipfe rrprobu
ciar. Et quia praxlicacio talis prxdicatons eft cfticax, tdeo lc-
quicur.
$ Tunc exibat.K'\ doftrina talis prxdicaroris muki Jibcrcr au
diunr,c\: panuciicixfructufacmnt,»^ calcs fupc demuiccd/.
73
Mattf
1X1
Cap. III.
74
A
fifttit cjni
||ut pjw-
u m.
B
rj.operu
prcfti.
c moftrabicvobisfugcrc a vetura ira ? Facite *
a Cirnit mcrtiiicationcm. b Secundum qiuntitatem culpx , quod !u e«
difcit tiaiie «ix necefiaiia elt pxnitenti .
crgo truetu dignu p$nitetia2. Et t ne velitis tf
a Coguaado uel icputando. b Et in femine Abiahaaa ne confidatu, quaii
ei]hoc folo falut lit. c fQuia non hli) caiuis.hi funt infemine, feo q»i
afili j Dei,»nde fubdit.Fotens r.t &e.
dicere intra uos : patre hemus Abrabha. Df- 7
a Gcntibus quorum coida inlcnfibilia.
d co.n.vobis,tQrh potenscftdcusdelapidi-
*- a Si autem uos Chnfti crgo femen Abrihe eftil .
* busi(tisiuicitarefilios^Abrah*.Iamcnim 8
q Mu^orPbui-ifrnrum & Sadnce. &t. Hifuntex heretlcis Iit-
dcor ii.& Phanfci iibferoationu 6c traditionn preferut uiiti-
tia,viide&Phanf.ei.i.cliu<fiapopulo per priuataui .iufhtiarn
dicuntur. S.iducei.i.iufii:vendicatenim libi cj> non func : hi
negant refurret*ioncm,diccntes animam lncenre cum cor
pore.-C^tunduc hbros Moyli i e-
cipiuc.prophctasrefpuint.Hos a Vidcnsautcm mulros pharifeorum &Sa-
Veniecesad baptlfmu IohanCS a Kon confitente, peccatafua.
increpacrquiamaximcindige- duca:oruTn venientesad baptiimum fuum,
banC COrreChone & penitentia. a Nemo.quia non penitefiti»,fed fme pocnitentia iratn non eflugietif.
* Ruper.ApudLuCamdillgen ■ ^••Ite.-ifi riW Dci quem vobis annuncio. ;
tcranjmaducrccndumquiain- b dixit CIS : J progcnies viperarum , CjUlS dc-
terrogabatturb* dicer.es, quid tveiuit. . vn*m*.. » vt fic emigiati»
crgofaciemus ? mterrogabanc
pubJicani venienccs vtbaptiza
rentur , &dicebanc magifter
cjuid faciemus.^ interrogabat &C
milices dicentesquidfaciemus
&c nos> Phanhci vero nufquam
interrogaife Jcgutur&dixiiTc,
quid faciemus? quiaeratfuper-
bi,cofuientcs m le uaqua iufti.
b Trogenies vtperarum e-rc.ideft
vcnenati venenatoru filij: quia
bonis inuident cofq; perfequii
tur.proximos lcduat vt patres corum .
Vipcra patre fuu occid it,iic Iudei ^pphctas q. erat patres eoru
/ Chtyft.Sicireartifitiofus medicusii videt it argtotantis co
iorem,intclligit fpecicm paiTiomsdic lohannes vcniencium
ad fc Phanfeorum prauas cogicaciones intcllexit: forfitan.n.
apud fc togitauerur.Imas& confitemui peccatanoftta, nul
lumlaborcm nobisimponic jbaptizamur&cofequimurin-
dulgentiam pcccatorum. Infipiens,nuquid facta digeftionc
impuhtatis.non eff neccflana fumgcio medicinq? Sicmulta
<iiligentia nccefliria eft hoi poftconuerfioneot baptifmum,
vt \ulnus pcrfe^e fanctut:i6dicit progenies viperaru. Natura
cnim vipcraru eft , quod ftactmcum momorderic homine,
cumt ad aqua.qua il no inucnet it moritur . 16 iftos dicebac
progeniem vipcrarusn, quiapcccata movtiferacomittetes,
currcbant ad baptifmu, vt iicut vipera? per aquam tantu pe-
r.cula .nortis euadcrent.Ite viperarum natura eft rupere vi-
fcv ra matru, Sc iic nalci : fic mdcj affiduc perfcquentes pro-
pha as coi ruperunc macre fuam fynagogam . Item viperasa
lor js fpeciofa: funt &c quafipicta;,intus autem veneno reple-
tx:ica ifti pulchntudmem iantcitacis oftendebanc m vultu.
e Fatne trgo fr,i.d!g.Bcd.Qaz(i diccret . Quarc prt' vcnena no
deponitisjvt fic ad bapuimii veniatis:Facite fruclu, no qua-
leciiq; fcd dignu peniteci?. Non.n. pardet efle frudcus boni
opens eiusq-n nihil vel minus peccauit.fc eius qui graui9 ce
cid.t.Scd Itid^i de Abraha glonates nJBluc fe agnoicere pcc-
ca-
catores vnde fubdit-Er ne velitis &e. Ad hu militarcm prouo- f>
cat.In fjperbiaenimnuflaeftpenitehtia .
Difcretio eft in pcnitentia,quetimore DA , &: metu ptr-
naru ante oculos potiit.recolcns antiqutjrturpitudinis^Sic do
lor cordis in fletus crupit,cja tine dolore nuila funt vulncra,
fivitalia membrorum no.fuc-
rintcircummortua: gratiaeit
qux fcncit, fentiens quxnc fan-
ctitatem.
* Aug.^rendumcftqua: ^^^
dignxfianc pro peccatis elec- Mpir.
mofinarrdequibus etiamChri- if.j .d.
fti przcurfor illc diccbAt.facite Lucx j,U
ergo fruilus dignos pfnitetiti* .
proculdubio non inuenientur
eos facerc , qui vicam fuam vf-
que ad mortem quotidiano-
rum criminum perpetrationc
cofodiunc/wfrc-w babemus ^lhrar-
bam.
* Chryfoft.Qnjdprodefteif TMMmin,%
quem iordidant mores gene- »ei.iiefiti5,irr
ratioclara ? aucquid nocec illt hac opinicdie.
generacio vilis que niores ador V- ••«»«*.
nantt I?fe fc vacuum ab omn, »^f •
bus bonis actibus oftcndit,qui gloriacur m pacnbus . g
d Dxoenim. A carnerecr.»hit, vtcogiccntoperaprgdeftina-»
tionis Dei.Prima funt rudimcnta fidei, credercdeum poflc
quicquid voluerit, vtotv.niaqui dcnihilocreatut.poflicdc
lapidibus vcl depuluere filios Abrahaffbrmare.
c Oe/^.Demoiiftiatiucadillos Japidesquos Iofucdelorda
netrasterrefc\it,adqu<«squaiidigitumcxtendensait. < ■:■■
lofuc duodecim lapidcs demedio Iordams in terra trafpor
tari fecit,& alios ex terra in eode alueo rcftitunp quoscxcas
catio Iudet>ru & gcntium ad lucc transformacio prefignat' .
VclGetileslapides votat:& eitfcnfus:Ncgloricrninide
fcmine carnis,quia hi trh (unt Hhj Dci , qui pcr gratia funt ll-
Iuminati,& in.cn' iufcitati.Sufcitai efignater dicit,q.a Chri-
ftus Sara.i.ectlcfiaaccepn,6t fufcitatpergratia filios Abra-
h^defuncto hneliberis,netan tispatnarchapriuarcfipmif-
fls.In cuius rci prxfagiumolim deus de Sara genuit hlium-
f Umcn »?/c«w.Ncautem viderenturimmunes,ufeacali-
bus facramcntis fcpararent,com mmatur . Hom.*,f»
* Chiyf.Nihiltcrribiliush^i ipfaexhortationcfermonis.no Macr! '
cnimadhucillicfalccmvolancem ,n6deftruccionemiepis, q^M» »4
non conculcationem vinea?comminacur, fed fecunm fcca- A»"0*1»"»» »
tem,quodquemulcoeittefribihusimminentem,6ii:iamquc
caedentem .
4« Athan. Radix eft fides, arbor vcro efl homo &c fccuris
cft finis hominis . P61- * *}-fc
@ Se- *
NICOLAVS DBLYRA.
I Fidcni a 'trm m'ili nt Thari.H.c otkenditut idoncitit lohannis
*d fcrenduteftii*>oniucleChrirtocx veritatcdoftrinc» quxco-
htt .-:: iii hot , quod ahqnis non timet vitiamagnatumconfideter
arguere, quod faciebat lohannes : Quod notatur cum dicitur .
Videns autem multosM\\ enim famoil crant iu populo,iicut homi-
nes litcrati & religioli,vt patcbit mfra .
i yenientet adbi. non ctxdentes fecundum veritatc , fed magis
ad hrriulatione.fecundum quod habetur mf.z l .vbi dicitur quod
que;rente diioab eis:Bapti mus Iohanms vnde crat , dc cejo , aa
ab iiominibu5?Non fuerunt auli rcfponderc dc cclo: quia ftatin»
dixiflet eis,quare non credidiihs ei?Ex quo patet quod fifte ve-
inebant .Ethoc idem dicit lofephus in hbro antiquitarum.19»
& ideolohannes confidentcr arguebat vitia eorum diccns .
3 "Ptogemes vipoarum . quia venenu erroru & hypocrifis a fuit
progenitonbus traxerant .
4 iluis demonlirabit »(^i.q.d.licetfalfitas veftra lateat in Cofpc-
<tu popuh , tamen non poterit laterc in ludicio Dci, quia tunc
eruntmanifeftaabfconditacordisvcilri.
| facite ergr, quu aliter no poteftis illud ludiciu euadcre.Et nort
iolum dicit fructu p^nnentij : fcd dignu p^nitentiat, fecundum-
pcccatj modum . vndc dicitur Apocal. 18. Ujiantumjegtorificauit
&in
& in delitijsfuitytantum illidate tomentum & luHum .
6 Etnevelitis . Jharifxi.n.dchocgloriabantur:quia de Abraha
defcenderant.& 16 ex promiiiioncfacta Abrahx, itneopenb.fa-
lute confcqui pratfumebant:& hec eft manifeftc falfum, quia 110
di». utur filij Abrahz cx carnah propagatione:ied magis ex fidci
imitatione, vtdiciturRo. 4. F.tquta TbariJ<£i& legijperit' fidern
^ibrabx dc Cbritto refpueru>it,ideo nomen filtationis *4br*h*perdu
derunt. Et hoc eftquod dicit Iohannes.£t ne ve.di.in.ros.pcr fal-
fam eftimationcm .
7 Vatrem babemus.quia no eft fic fecundu veritatem. Econtrario
Gentiles fidc Chrilti dcuote ad predicationcm apoftolorii rcce-.
pcrunt,io rilij Abrah^ fafti funt.Et hoc eft quod <ubdit lohancs.
8 Totensejldelapiaibui tjiis. Dicitm autemquodloannesdcmo
ftraait illos iapides quos fihj Ifrael de fundo Iordams abftulerat,
vt habetur Iof.ij.in mtmoriam miraculi,quod diis m tralitu eoru
aquas lordanu iiccauit:Sed pillos iapides lohanes Getiles ligni
ficauit,co q> colebant idola de lapidibus ficli. v A dicitur in Pfal-
mo.siraiUs tiltsfiant cjui faciunt ea Filij ergo Abrahx de lapidib.
fufcitati funt>quado Iudxis per infidclitate a filiatione Abrahx
decidentibus, GetilesfidcChriuirecipientesin locu cotu fub-
ftituti funt.ck hoc crat predict u m Okq. 1 d. 8$ ertt vbi diuiur ets.
'Hpn populus meus vos . ibi dicetur.Filii Dei vmentis.Et quia do-
aor
M O R A 1. I T E R.
I Viiens <»///f»-.Dequib.dicitur Lucy.e.Phariixi autc & legif-
periti fpreuerunt m femetipfis coiihum Dei non baptirau ab eo
trcilicet a Iohanne,& ideo pcr iftos qui vcniebant ad pr^dicationc
IohanniSjficle iignantur tlli qui veniunt ad Prxdicatorem euan
gelij.vt ex orc eius capiant aliquid , vndc poilint eum calumnia-
ri ; Idco de talibus dicuur .
3 Trogentesvipcrarum cyt. q.d.nullus , nifi rcccdatis amalitia
vcftra
veftra . ideofubditur.
5 Faciteergti. na 111 vita pniipotcfthomo fempcr pornitere.
6 Etnc ve.dice-e. credentcsquod debeat vosfaluarelineope-
ribus poenitcntix.quiarioccftfilfum.Sicautem videtur deplu-
ribusChriftiamsquiadcuotioncmhabent fpecialem adaliquc
fanifrum vel (anltam , & pcr corum menta crcdunt falaari ime
operibus bonis .
S Totens tii autem &c. i.de pcccatonbu» dcuotos facerp.
Tom.5. c 3
75
Gloford.&: Nicolai de L
j^yra.
7«
A x StcMth. ChnfTus,quicx manubr.ocoftar&: ferm.i.huma-
A nitacequa tenet^V: diuin.tatcqua mcidir. Toft.cfl: qma * 11 p
pacic.-c.acxpcctar, videcift qu.deft faduai-. . .Ad.adi.thne
Iudaici populi vt auferat de teira vmentiuin co$ oui in Cbro
rocrcdut Vel.fccuns.fciucnaiudjcij» vel pdic.Ktoeii.v;-}.).
b ^id •inonadramos.
fedadrad.rrm.Cumemmfili) a fccuris ad raaicem arborum pol
:ft.
tfnf.f». malommt.^luncur, quidaliud P Qmnjs crp0 arborqua: non facitfru&utn <
jl«.d.«Ui*qUamrami infruduol* arbons c ' ^»i,,j;> (PF(rtaiu /i 1Ge„cn».. '
,n .;n«m ra.i- akfcin{jUnrurf Cum tow progc-
OWnt'uc?.e. n.es iimulcum parcuc tolluur.
M>f.« >• athor radicicus abfcinditur , ne
W»-*-4' quid rcmaneat vndc icerum ali*
quid germinisonatur.
Radiccs funt cogiraciones
bonum , t excidetur , & in ignem miiteuir
R;d:t «d fcnfJin» fm b»ptifuB><ieteiminin>.
I
b •Tantum non Ip mti
tEgdquidem baptiz«vos in aqua in poe-
• Doccado pornitere. b ^Ad pt«iieiMdum,»oUptizandujQ.
nite ntiam: qui autem poft me vencurus eft.
Radiccs uinc «Kiuuuun ., ,<- "llv- 1 -r - 1 1 • - 7
quibusplantati, vcl furfum celo f fortior mecft,cuius no sudignuscalciame- 8
iuftollunrur vcl adunainfcrni g ■ »^»Waiite»p«wti^«ec^iiwot»»>ji.
n ta portare.tlpfe vos baptizabit infpiritusa- 9
a Tribcl»tione ut! purgatorio ijne. b IdefMifcrer.oiudicii. TQui non
ctcdant.hoc uenrilabro non icmouonmr.quia iaui iudicati funr.
c fure.tate .
Cuiusvetilabruin macnufua:& 10
i
m
rnirtuntur,
Arbor humanu genus: Huius
rami, alij funt andi.i.Pagani in-
ccndio apti. Alij virides,fcd line
frudu: vt hypocritx, quj fpecic
fanditat.s prxtcndunc,fedintus
»acui.alijfruduofi,fed vcncno-
fij.hxrccici, qm predicando fru
dum pariunt, fed morcale . Alij
jdcftcatholici, qui bonumfru-
dumferunt.
C Ontnis trgo arhor. vt Gcntiles,
B hvpocritx, qui nullum, & hcrccici qui malum .
ftom.ii •i'1 * Chryfoitomus.Cumdicicomnis, vmucrfumhonorecar-
JtUtt, nalis nobilitatis excludir . Eciafi ipfius Abrahx fuens ncpos,
& millca quibus ducis genus patriarchas enumeics , dupli-
cem poenam fubibis ti bonorum fruftuur_ inanis extitcns .
d E^oqHidem. Ne vidcat' fua au&oriutc miiuri,in .ipicape-
nrcquacxfjcdignitatis.cuiuspntiacominatur, vclcuiusbe-
ncfici js perfuadcc: £«0 qmdem bapti{o v^ in aqnx . tancu corpo
ralauo,quiapccacafolucrcncqtice,vcficut nafccndo, predi
cado,prccurro:iic b»ptizado,vcpenitences,quos ego hoc fi-
gnaculo ab lmpenicecib9 difcerno , ad bapt.fmu Chfi dirifja.
e Tuji me ventur. Ec I i moneo dignos frudhw penicctie face-
rc.fupcrbiam abi jeere , no camen poiTum a peccatis foluere.
f fwtior n.eefl. Quuegobaptizo inpenitcntiam, illcinre-
miffioncm. tgo lpincum habeo, tlle dac . Ego regnum cejo-
rum pndico, ille dac .
g Cui,is «01 Jnm. Alij fcribuncrCuius non fum dignus corri-
g.acal k.l.Pitcuicauriuhanncsvcrunq; diccrc, velcocexcim
vcl d.ucrfo cge.vc alius cuagelifta hoc, alius illud afiumerec.
Omnescamcnvcrumnarraue:unc. Incendic auccmmhoc
oftendcrc cxcellcnciam Chnfti, &L fuam humihtaccn» .
Vcjfecundum allegoriam; Calciamentum ert incarna-
A,,e8T'- tion.s mvftenum,cprrigia,myftcnjligacura. Non ergo valec
lohanncs con igiain folucre , quiainciuuacionis myfterium
non furficicinucf.igarc,
q Vel,Non su dignus fol.cor.cal, cius.i.nome fpofi mihi no
vfur-
do&ignc
1 A paleit- b Pr«ieniem ecclcfiam . I 1
permundabic^reamfuam, &congrcgabitli
i linmobilesafpceternoium. b Cotlcae . Ij
triticum (iium in horreu,paIcas autem com' 4
i Vi <]ui diu latuerjt,raanifeU»rctur. 1 f
"buret igai incxtinguibili . t Tunc venit >6
\ i.nccfpofuscrcdi vel d.ci,fedamii.i;s Ipoiifl vo!o:Mo D
emni crat vr li quis cam qu^- fibi copcccrcr accpcn.' in v:
nolk-r.illcci calcumcncum foluercc quiad h,. is iurc
prop.nqu.cacisarccdc cc.Ioh.n! 'icsergoqui boc*fpofiis,iiic.' D<rut,H
Nohimdi.tor.c.il.iukuie.Aciidicjc: h-toredcptor.s vcC;-
g.a 1.6 valcu dciuid;rc: quia no-
men Iponfi non mihi vf;n t
Vel lnvpliciter fc huaWtafC,
vi 1 euagclij hrramcnra non e(i
tlignustcircunfcrrt) predic;mJ •,
quod nji\ fibi dcputatum, apo-
fi(.t s eftcommilfiKw .
N6 luncd "^rtus cxplicarc na
curam diuinicacis ad hurtafiir*-
tcm. Vcl nonfum dignuseua'.
gchj predieationcm porrare,ve!
nom.n fponfi vfurpjrc I.-lnn-
nes vc purus'homo fpimudjrc ti-uc.}^
imn pocciacquo.ieiiiitcuurcul- « I
pa.Ciiriftus verodatquu Deus,
«liibjpcizac :n vcrbOjdcquodf:
Ec vos muudi eft:s propter ver-
btim quod loquutus iblfi voLis.
S^aijb': Munians eoslanucrou/i^ ioh.ic.;
m verbt> int*j*ncl>pcat* . "J,h-J fl
h ln ■(pirituf.mtlu . Vcl fpinru
fanctificacionis, S^igne.i.proba- f,
cione cribukconis . Vel fpificu j.
mprefcnti abluicpoft.li qucma I-"cT?.d
cula furrepit.igne purgatorioad purum exurrc, quod de le- l'h [•£
uioribuscrcdendum eftpc*cC;icis. Vnde :u LcuiCiCo,fuperal^ c !^^J
tare fempet ignis mnTusdcccloardebac. l.ignisdiuiniamo- Leu.y.d
ris.qui oinnes in Chnfto (".i.qui fuper alcare oficrucur) quati
rcbapcizac,&.' exuiic carms coruin vitia .
i Cui ts ventdabr.im . Vcncjlabru ia m.mu cft examcn iudicij '"'"•^*
Cjiio difccrnunt' leues Sc vacui a (tiichj b jni opcns . In miiter
quia paccr non iudicac quequam,k-J oe iudidum dedic filio;
K Vomitndabk.i quJnd.ea vanjs tenratiomb.mundat./^t./,
Termundabii , dmn ob manifcftapeccata pcrucrfusdceccle-
fia eijcitur,vel poft mortern damnatur .
1 Taleas auten.. Palec de ongine vii & triticii oriuncur.i.de fe>
mme,zizania vcro dc d ' m c fa . Palcfjergo funr qu: ndcn facia-
mentis imbuuucur , fed fe.lidinon iunc, zizania vcro qui tt
opere &t profeffione fecernunfab clcdis. De his df .-Q^i! ucni foJl -?-e-
crcdit,iam ludicatus cd.&c idco nen fit hicmehtio deillis.
m InextwguibUt. qtua non cxtmi!,uctur neq; excingi.Gt CSUM
ciatos,fed a?cernalicer puniec . Dic.tur auteui addiiil-ietian»
illltis dequo dicictir : tgnenos exanunalv.^yc.
n Tnncvenit. Qn lohannespredicabat&baptrzabat.f.qii lc- P.a!.<tJ
fustrigintacratannoru, .oitcndcnsnulLumdcbcrefacerdo-
tem vel prxdicacore fieri mii vinlis xcatis . Sicuc lofeph tii-
ecnanus regnii Aegvp i ■tufccpit.Dauidrcgnu.'?i eaxtntein-
choauit:Ezechiel ^pphctia promeruiuVenic lefus Ir.s de cau Gcii.4t
lij vt bapcifma Iobannis coprobarec, & vc (qtua homo erat)
oem implcrec iufticiam &: lcgis humilicace : <5t vc aquas fan-
^ dincans F
NICOLAVS DE LYRA.
8or veritatn non(olnm debct vitU coHfidenter aTgnereJedeliampf-
nam prxdurrejdto frbdit / ohannes .
I Sccuris. idefijeuerttat diuiuxiuflitite.
i Ad radiccrr.. sirboritia bomoe&qtti e$qu*ft arhor conucrfa:
J\adix huius arbortt cii volwtat mala,ex quaficutex radite prodeit
cmnij pcicat.>,quianoHpvtefief}epeccatumniftfii volumarium*
| 0.nniscrg<)arrK>r./»cTfe»i(en««tarAfr^i</»<<ic«.
4 tc in igncm ni!t. fciUet infcmi.
5 Ego quidc bap. tu >s. OfUnfa idontitatt Ioha::nis ad tcflifican-
*um, bic confequentei ponuur ipjiustcflimontnM : Et ponUur primo
ttflimonium ipfiui de Cbrifto in eiut abfentia : & fecnndo in eitts prp-
fentia, ibi : Tunc VCIliC lelus . Inprimaparte fert teftimoniumde
Cbrifi.i quantum ad cxcellentiam futt diuinitatii dicens : Ego quidc
ba.vos. in arjna.i.lauo tantummodo corpora.Qu* quidem iauatto eji
foimm pofnieitiaficda.ideodicit. In pcenicen.
6 Qui autcmpoft mc.vt n.cft./c/7/ift Cbnftm.
7 Fortior mc eft. quia ip(e habet vi< tutern d.utnitatis.
8 Cuius non fum di.cal.por.T^OH quta Chrifius calctctus tnccf-
failyCUm difiipulos fnos aa prxdtcanduftnc calcctmctis ire iuffity vt
habetur Luix n.J.C^uado nufi vos lincpera Sc calctame.occ.
i\d
MORAUTHR.
l E io qnidem bapti.voi m aqn*. Prxdicator eni m euangel
dl-
fponic populum afpcrgcns eum aqua talucaris lapxntix, uc
pcr Cbi ittum mnnvjccur mccrius aqua gr.itix .
T*nc
fedefimoduscommunis toqnendi quando aliquts fe comparat a!icu'f
improporlionabditer excedenti , quod efi in propofito : qnod declaraf
perfaclum diccns.
»j» Ipfe vos bapti.jjtvjr iamfantli fpiritus conftrendo:quod nonpo-
tcTi facere nift Deus.^idditur autem .
I o Et lgnc. Quiafuper bapti^atos de nouo in primitiua ecckftafrc
quenter apparebat.f.in ftgno v/Jtbili, ftcut apparuit fuper apojiolos in
Unguis igms . Oittndit confequenter Ivhannes in Cbrifio iuaiciartant
pote(i,itcm,cum dicit.
J J Cuius. ~4d cnius inteUeclum Jciendnm , <p ventilabru efl tnfbu-
tnenfii quofolebantpurgari biadain TaUfiina, it eflfailumficntpa-
la cttm qua proiuitur granunt paleis commixtum m altnm, &■ ventut
paUcat tollit & grannm inareacadit. loiyannes ergo mctaphonci
loquens,per ventilabrum intclitgit diuinnm iudicium , quo Cbnfhts. '
XI Permundabitarcamfuam. ideft , cccicftaminqua-funtcom*
mtxtimaii cum bonis : jtd tn iudicio fparabuntur .
ij Eccongrcgabittriticum feiiicet iaflos & ekcl«s. }t
14 Inhorteuni fuum. i.in xternam beatitudincm ,
I r Palcas autem. idtft hommes vaiios <& faijos .
1 6 Comburct lgni. idefl inpana infrnJifcnJiinii .
1 7 Tunc venit lefus. HicpoititHr tefiimonium Iohannis de Chrido
mipfms
tj Tunc ven-u hfus a. Galilxauerotranfmigratiointcrprcta-
cur.Pcr hoc igicur quod Icfus dc Galtlea ucmc ad IohaViem,
lignacurquodcitismcmbra fi debeanc lauari pox graciam,
oportet ea ttaniinigrarcde uic-is ad untuces , '
^lohan-ies
77
1.4
B
s
^* £bficanspereolOb.im in Iauarro,adiieiuufpii:ruffan&ioflc
A deret. vcnitcnim non ncceflkacc ablucipnis , fcd vtnemo
|). iemi. quantumlibct fancttis baptifmi gratiam fuperflua iudicarec.
r| faipi. * Auguflinus . Ad baptifmum dcfcendir dommus Icftis,
non quod baptifmi facramccr & lauacro cgerecqui proprij
aut onginalis pecc ati nulla cul
pa habcrct, fcd vcaquas, quas
quamuisex deliifcoDeus non
ma]cdi:<erir,ten%Tquam conti
ncbanc malcdic.tionevinfciLcas'
purgarcr:& nsquifquam fitcra
mcntu baptifmi neghgcrec,dfi
qui finc pcccato ftu rat baptif-
mi aquas iniuit : & ne quifqua
abinfcriori br-ptizari paruipe-
deretjduDcus dominusa fcr-
uomcrgivndis baptifmiappc
tcrec. Et quatcnus adhuc a di.i
bolo , fe, donec tentatio perfi-
ceretnr , occultarct , qui illiim
velut launcro indigentcm , vt
intcr poJlutos peccaronbus ,
ablui aquis confpicccr.
* Optatiis Mileuit. Dcfcen-
dit iu aquam.quia ventutum
olcum aqua dcbu t antecedc-
re,ad myfteria initianda 2c or
dmar.da . Sccucuseit cnim or-
do myfterij , & coplcutt patc r
quod fogaucrathluis&quod
rogaucrat fpintuflandus. Apcr
tu cftcelu Dco patrc vngcnte:
SpirituaJc olcum ia im.igine
columb.c dcfccndit, & mfcdit
capiti cius &: petiuditcum, vn
de ccpit dici Chnflus .
a GaliUeh 'o>da. Galilca,traf
migrario: lordauis, dcfccnfus . Qui crgo vult baptizari,
tranfmigrct a vitijs, &. defcendens humilietur.
b Sme modo. Sinc modo mc a te bapcizan , vt poflc i quod
a mequxris in fpintu baptizeris.Sicuc enim decct daic exe-
pium lmpicnda: omnis iuftitia*,vt difcanc omncs ncmincm
iine vnda baptifmi efle pcrfcctum.
c Sic enim decet. i. per humilitatis excmplu rcducerc ad vi-
t.",& oftendereq, nullus perfecte fit niftus fi.nc baptifmate.
Si.n.dc fpiritufanclonatus, nodedignor, quar.to magisnc-
cefle efl a Iijs quamuis iuflis e a minonbus b.tpcizan 1 Hinc
decccimplcn primu ocm iuflicia.f.pcrquaoistufluixfum-
ma ab oibus dcinccps implcatur, vt nullus ex opcribus ncqj
cx arbirrioglonctur,fcd fciens fc rcum lufticia: Dci iic fub-
icctus.Ideoquifquiscft natus cx aqua & fpiricu uiftus df,q.a
hoc implet per quod ois iuflitia implctur ex gracia.qua pri-
mo dccuit implerc Chnflu,non cx indigentia fcd cx m yfle
no.vt renatus filius Dei oes rcnatos filios Dci hatrcs hbi ia
ceret. toV.i.fubdcdo feiuo & infcrioti ocm iuflitiam.i.humi
litatc qux cft ois iuflitia . Et perfecf a humilitas hci tres gra-
dus.Pnmus efl,fubdcrc fc maiori,&: fe non preferrc equali.
■ Hic vocat'ftitricJcns,quia fuificit alique flc humiliari,& iflc
gradusoi iuflo cft ncceflarius. Sccfld9 gradus cft fubderc fe
equalimec prefctrc feminori,hicdf abundans . Tertiuscft
fub efie minori in quocft iuftitia.Hiic Chriftus implcuit.aui
vnam partcm tfi habetquia in vnitatccolluic & pcrficicur.
, _ Ahj_
N I C O L A V S D £ LY K A.
inipfiusprefcntia. Venit cnim Chrifiusad baptifmum Ioanis,
vt prXdicationemeiusapprobaret.Sccundo, vt tnftu fux carms
vim regencratiuam aqyis conferrct.Tcrtio.vt pnpulus tcilimo-
nium Ioannis dc Chrilto & etiam Dei pafris auduer.
1 Ioavncsautemprokibebateum.cxteuQtcniia, cum fciretcum
effc Dcum vcrum & hominem, lauacro non ii)digentem,fed a-
lios a peccatolauantem ; ideo dicit.
2 E^n ate dcbco baptixjit'. idefi aboriginali peccatomundari,
non quia tunc I»anneshal>eret originnlepeccatum,quiafuit m
vtcromatrisfanctificatus : fed loqucbatur inpcrfona gcneris
humani . Vel alitcr . e*o a te dcbco bapti%ari . quia fanctilicui in
vtcro indigcnt baptifmo Chrifti ad hoc vt lint Chnfio incorpo-
rati:
iViatchati Cap. 111.
■iV.
/
H
a Quia inNaz»reih liabitancturt. b Q»ia inco6gurab.iptifini f racrilir,
S ex nominc defcenfan de luj^rbia exigit. c Mnior ad minorcin.
a Gelilffft in Iorcianem ad Idhanncm, vtba
a Dominus ifcruo : nullus crga dcdignetur inferiorcm.
b Huinilitatcm tcgis nnitatur miles.
ptizarcturabeo. Iohannes autem prohibe-
a Qui cgco. b Qui mn cf;cs. TcrrcHUs a celelti. c Ab origi-
nalt i'tccaio :mmdari , cjuia tu ej sgnus Dei qui to lis jicccata mundi.
bat eum, diccns : t E^d a teb t dcbeo ba'ptiza ,
a Cnius gencratio non e!t viiiofa:
ri, &: tu vcnis ad me ? Refpondens autem ?
a Ini;lf!c il'«dad ruod vcni. Snbdit quare vcniat b:piiiaii.
Qmii vita mea Dioruin c.t dilciplina. Sic ideil,<lum c^o fupcnor.ic non in-
dijens i te futcipio.
Icfus dixit ci : Sine' modo. Sic enim decct 4
Alij duobus mociis diftinguuntur, quia minus pcifccti non D
fic io vnitatecumulantur.
d Tunc rf.Cu t.ili ordinc cognouiflct implcnda iuflicia.Di
mifir,q;a vcra cft hurnilitas,qua na dcfcric comes obcdictia.
Spiritus in momento ctim doctnt,q!K)d prius nefciuic: Sc
idcoquod prius rimuit humili
tcr.dcuottis implcuic.
c Dapii^a.au. Chnfmsaqtns r, ,
bnpt,fi,1ifanaifica,T:qtn,aI-;.:;:i^7
ius cii crcarc, ciufdcm cft &c cxduotm. 1C
fan<Ctificare. Baicit»,
Sicnchomoconftacduobus, ^ c"nCec
idc-ftcorporc& anima,ita duo d,'u'eaf-Pw
.llllUIM.
husrcn ticic:.n)ua quaipurgac topu»habco
foidcs&cofcpclit Chnfro: 6i
ignc fpiritus quo conll :.:r.inci
cdc^himrapiiiruT*.Sieccc4ciia
poft baptifnuiiu cdlmcn v;rcu
tumqii;buf.i..m iucrcmciisap
pcnt , vt Chnft9 bapciz uus dc
aqLiaalccndit. $>cpoft "jipcif-
miitn.Tfcend.inr, qtoad vircu-
res profichmr,&: qui pritw car-
nales&nlij AJi.ijanc fpui-
rualcs&fihjDj;.
f ^iperti fu.i- /t.Ezh^cnd im- c
pl-tioncmiufrin,c. Mon cuim
tunc primum libi p .ltucrc rclc
f h.i vcl fpiricu!fin;tus tft d.icv:
fednobis per accepcti b intif-
mum adicu ceh pacere , & (o\-
ncumfinctu dan mbnftraiuc.
Qi^iod cuim cccli .ipcrd , quod
fpjricuflanclus vcmc,qu jd vox
tam.r9.cCe
cun.hi .i,
Dcc6iec,dift.
H )tn. 4. opc*
iiy impcifot.
.
iratis
:i utius.
Doccrc confmiim.nionem inlttii ideft ad baptifrnum inuitire.quia baptiCnui
clt confummatio onir.is inrtiria. Me refcipierdo: te baptizando.
b Id cit. cm:ie pra:ccptum iuftificans . confenltt.
nosimplereomnebm iulhtiam. Tunc dimi-
a Sinemora.
fit eum . Baptizatus autem Iefus ccTnfeftim
a Qu_iabapti'iatiad patnam pei v.rtures afcendeiedtbcnt.
b Qnx elt tundamciumn afccnlionis.
afce^ndit dea^qua: Eteccc apcrti funt ei cx\i :
a Icfus v.dit Jc baptida.vt loannesait. b Spiritus in coluinba,fi!iusin ho
inii:c,patcr in vocc . ita tr.nitatis prifcntia ti-ptilinuin confeciair.t.
& tfidit fpiritum Dci defcendentem licift
a A j i*ucin illa vox liebat.
columbam , & veniente^m fuper fe . Bz ccce
a Hxc vox noti vt ei ind;cet quod ncfcur , lcd quod aadiiotibus pro'.ic at.
b Dcmin .rittu.-ad lioniines. c Confub.Untiaiis. Sic quitaptizatur,
oltcnditur filius Dci.
vtfx de ca:iis dicens : t Hic eft fiiius meus di- « p-tris infonu:r, &cf h*xc myfii
ca:nfimtnob!S.
Paccc rcnatis adicus in ccr-
lum pct Chn'ftum,qni pcr Adam claufus fuic
-**: ChryfofiomiiS. Forcc erant inuifibilia queda bbftacvla
prnis.quibusobfiftcntibus aicdcfundforu no;i potcrautin-
troirc cclos. Nullam.n.ai.mt arbitror ahcic Chrifturti xfccn-
diilc in C5lum,ex quo pccc uic Adam,& clatifi func cch.Scd
bipcizato Chrifto apcrti func cancu . Poftqua vcro cyrahi i "1
vicic pcr cruccm, quia non cranc r.cccif uix por;,c,non dnc
angch aperitc poicas,iam. n.erancap rtc,fc-d tollite portasi
Vcl inbaptizatis apcnuntur cijli, &: vidcnc ca quc fuht in cq
lo.nd caiiiahbus oculis videndo» fcdfpiricaabbus ridei cre-
dcndo. Autc-jli func fcriptura: quas o& legunr,non cnintcl-
fguc,nitiqui tiictintlic b.iptizati vtaccip:acSp:t;'ui"iii:t*i.
g Skut c. Vctu corpus fortnaru ad hora habuit in fpccicco
)ube,quia alicer fp:ntus ab homin.ibus vidcn no pofsct ficuc
CdluOa.nc) quiavcracolubacfsct,fcd quia fpiritus \i n corpo-
rah fpccic,non tn ipfe corpus Ita de hac figura fcntiicur ficut
dcahjs in quib. D^us.ipparuic,qua:explecoof2iciorcfclLic-
bantur.lkne fpintus in coltiba qui' iimplcx &c mafuc-ta dc-
fccndit vt Sc iuq nacuia: limplicitatc, cV cum m quc dcfccn-
dcbac mitc mifcricordi.E preconc datoreq; iudicarec Simi-
litcrocsbapcifmo rcnati.7. virtutibusin cdluba figriificacis p
debenc replcn. Coluba a mahria fcllis cft alieua in quo pro-
hibcmur ab ira.Nuliii ore vel vnguibus laxhr, in quo nocat*
innocecia.Nec minimas;auicnljsinuadit lnquibiisahcaucs Columbxna
fc tk. pullos fuos nutnttitjiu quo prohibcnuir a rapina.Puro tura*
^ fcitur
Qiinre fpii.
ttis in coluo.i.
MORALITER.
I Ioannes auttm probibcbat «««», dicens : Fgo a te dcbeo. Pcr hoc
«lcfigiiatur^quod quilibct inferior fi velit fuperiorem corngire,
ex charirnte,dcbct hoc faccre cum humilitatc & rcucrcntia . Su-
perior autcm dcbct talcm corrcclionc humihter fufcipcrcquod
inlinua-
rati : quia in bap tifmo Chrifti characTlcr imprimirur , pcr quem
Chnflo configurantur.
3 l\rfpondeint antem Icfus dixit ei. Sequitur.
4 Sic cnim decet nos 'niiplc. omncm iu. id eft, Immihtatem. Vnde
ibi accipitur iuflitianonproutelt virtusfpeciahs, fedgenerali-
ter piout indudit omnem virtutcm .
5 lijpth^tuiautnn . Hic poniturtefiimonium Dcipatnsde
Chrilio , quia bapt.iato Chriito apcru funr cdi: non quod cce-
lu;n tunc fucrii diuiium , fedquia vidcbantnr apeiti hCutin co-
rufcationc vidctur fieri, Sc pet hoc lignabatur gloriam CoicUim
crcdciitibus in Chnilum apcriri.
6 tt v/y^V/.cy<..'/ddcnotandump!c.nitudincmgratieiniplb.
7 Ktcccevox.Wox.f.fittii. H Hiteftfi.mtuuN»turi.l.a\i)
infinuauit Iefus dicens . Sic ettim dccet nos aimpL omncm circ.
l BnptiZatusau. Per hoc oftcnditurquodomnislotus a pecca
to gratia diuina debetconan cum auxilioDci alcenderc dcvir
tutc in virtutcm,& iic apcriuntur fil>i cfii per fpem ccrtam , clfi
citur Dei filius ad optiuus . & per conf cqueus hxres ad hxrcdi-
tandum vitam xtennm.
Tom.S. c 4
79
Glof.ord. &NiCoJaideLyra.
80
(^ fciturgrano: inquo notatur ab.Tnr-nrii : alknru r.uiqua n
A jHillrtffuosfouctccCedum l > i ■mnuindarproeanru ec-
tio ■ Su[>cr aquas fcdei vc at opicrcm 1 r ru 1 1 m
aqms vmbra cJedjnet ; cpcc follx u iu\>.
Incolnnvu fupcrtjominura fpjrifuj apparuinqtua vcnit
nospcrmanfu.-tiidiiK-nioTi
lc.Suj rdif. >p ilo.s .n IgOC
1 ln A.Uio i fplicuit . t <At : renirrr me«rci<T.> homiurM
bct, vrrorpijshmorc.atri iat. Addeqttbdmditfs rctro fc- 1>
pultjj eolumna diluutj fincrn anriunciaujc,
a t' ■(•.-./■ .'.i'« .1 bcnepjjcirum mcum conftjtui, vr cu in quo
nihil niii bonmn p'acejcA' per tca!j non in kr, kd 111 tcid
pfl , tibi tiJc cv clancacc yn.iiiplacc.inr.
Thcophylacjus . Iti quo
gincmpt nti 1 fcipjbj
requiefco , m qiioplar >r.
* I '.ifchus Cxfar. Hocab i>w>p
lib.«.J*Trk
veiiK-batacccnJcu-.AJ.im peccldocc/timamifir, Cljnflus
afpintui.. rcuhimbam gliX.JjicjiUSappa-ruit : jLiii-
mam vibraniem qu-c viam prohibu.;, icjga bapcilmi cxnn-
xic: quiaaqiiacftcoiirranaigi)'.
• AugUlupus. Jacta eit quardam c eacur.c fp-.?c;cs cx tcm
porc, m qua vilibiltrcroftcdirctut fpii ittill •n-.csus, liuccum
m ipfumiJo;ninum,coipoiuJi fpccici vclut columba dc-
f.cndic
<# (ircgorius Nazianzcnus. Tum igitur fpirituffancr.us
rorporca mudo in coluiiiba: tunpj fcconfpjaciidum pnc-
' M,_
NICOJLAVS P£ J-YIiA.
autemfunt adopuui.
I /#j<jMOM/fcico»//>/j.inquopo!jintasmc.-icornp!eb!tiir dc Ca-
luregeiieris hunum:& lic apparet eiljcacu hutus tcihmooij.
Puct
If.M.ipra-dictuni cft.I.c;ta*c f.> !*•*
Jhudo fiticns,cxn!tcr d.f -icitm,Cv Moreac ficttt iiLum & ef- "" "'
flncbunt cv c\u!cahuivdef -rta l..rJmis „ honor Carmc-
Ji icpopulus m. us vidclvt glora ndomuii .'VW conten -
plarc . quo » Ui-n qilifniu" fohcfaJ ncin d.oc, fcd dc:':nte il-
1 .mcVfolam, c)u.icftap icl Jord tnem fltiuium. ittxca cui.im
vcifib.irnr (uanncsbapc fla: dacusctr aurcm-ft>|irudtni»Hi
Jionor Canr.eb cc~ vA -ri:i libani , fiquidcm 111 lordams I >!i-
rudincm ra •dr.ilit g!o iajv) ferufa'cm , poftqu.itn ratio ri j
rdigioic^UC viurn J. , noti 111 Iciufuc.nJcd m rJcfcrto con-
fLiinnijriccpcactt.
'f
P
A D D I T I 0.
Incip.j.vbi dicitunn poftil. Qu mJofuit rcporratus rle Ae-
gVpto, tuncenim erat in ^.anno.i fua natisuatc , &c.
Aiiterautero habcrurin decrctis j{ q.?.§.C>iind vcroiniuna.
Ibicnimexprcflcicgiiur, quud Chohu^ fugicus in Aegyptram
Intgit
patetetiam.qiiodin Bijuifmo Clirifli tot.i frirjitas apparuit,! ir
gc apj>ai;rfionem accipieiulo. patrr, fcilicct in voce, fllus in cu-
nc , lpiritulTinctiisinco!urj-.J.i*f(srcic: I^irTcreiiUT tamci). quia
fllius apparuir incarne libi v nita in vmtate fuppoiiti, in ippiri-
tion.-.iutcra ali.irum pcrfonarum crat vnio pcr modumligni
lattiit .bi p«?i lfv#:ciiniiim.
Js. E J'LIC A EtquotlpofW.in i.cap.difir CJiriltum fuiflc
inquuito annoreJu.^tuai Je fVgypio prqptercaiioiicm. Quod
yeroij. intcliig lur n«ii jHcc^e. e\ilicn, ciiiu>.7. aunoruiu cft p
Ctiarn, vaniiorum , fcd non p.ccilc.
«C==s>a:
L"nnn tett1mini».
cap. ini.
■■'ncle. I\>H b.ipcifnift , qiiia
nulla cfl mora a tcntacio- ^
nc : Vt mox dccot baptizarosj h
dc mudo cx!ir,in quictc Dco yi
care: flc fi!i| Ifrac! pofl traficunv '
mans pcr defc cu.n afccndunt ,
&: manna comcdunt doncc vcniant ad tcrram promi^o-
ms.
a T»nc Jcfuu Hic cfl ordn reclx conuei ficionis , vc pofl ac-
ccptafpiritufTanCbgratiam contadi ibolum ;rclius a.cn-
gairur.cv: mcnccleciilumdcfcrcntcs invicaraJrcrn.Tgandia
qu ili manrja efufiarnu? dcfcrfi. lbi fir tcntarto,qyia no antc
h^fliN (c cni.^ic : qu-un homo dj mundo '.xc tencccnim fub
Icgibusftiiscum. ln dcfcrto pignarur afperis .' qdiaAdam
jnparad.fo Jcbcqsafilucns vnlu^c flobl-v^tincntiS.
Halor. Jnillodclc coqt|.;d cfl Jtcr Icrufalcm & Icricho
Cht iflus diabojtrrn v;cit? vbi figuralitcr discrac Adnm mci-
d;llcin latroncs &.' cum viciflc. Lacroncs aurcm ibi b tbtcaf-
£ fcprobac locusqutd <. tcnr i).>mim,j. fanguis, proptcf.crfu-
" fioiicmf.ui2U!n!Scpi.i*ihi fuLv.t Ea via Samancancis dcfccn
d.cquia carnc ind<'tuscafdcjii centac oncs fufliniiic,
b Sptutn. fanri;o.CVui quos rcplct ad pugnam mictic fortcs.
Snc bocfpintu qui ad pugn..ni vajic,cict> cadtt.
;_ *G'Cgb;iu)..Vcrea f|-.iritu|.indodu^uscrcd!Cur,vcciim
iDuc fuus fpitiuisduccur, vbiilluniad tcncandum fpincus
malignus uiiKTjiret. hacelt fa <f'ftrtuik.
* Chrylvjn liuis. Nonduxic iljum fpirirus in vrbcmauc
J T».'» ",»'>C" fotunijfcil ccuiim. Qj.ua cn 111 di..b'him pntiocarc volc-
bac,non(Jcc!u\icfol,im, vcttim c ti:m dC loco occafioncm
lllc tcntationis iiigcflic. TuT>cqnippcdi.ibolus aliqupsag-
gtrditHi cumillos vidcr t abal )sl'cu,rc;iicos.
•^ Cyprianus. Ncquc cnim pufct hoino fecuanffe pe-
ricula
C A P. II II.
1 zj^l T ^"c Icfuscjudiuscfti Jefertu a
*7'M rVs
n. ulicum ii) enjuium vcnerir.
Qniaquancp fubr:! -us^rancod.f-
hclius q tctarorc inti idiiii ' , q :'
Sr3 'S$ fy&Vt fetaretur a diab:>lo:c5c cu
f Mjp.i
1 nc,4.a
Dc coi:
?.c.
H.r>'.
Luc.io.f.
Homil. ict
fU lllip.jt.
F.xod.U
femwne de ie
iu 1 /*V lenta
ti-ne.
cogirationum foribus aifid.ns
omniavirrucum gcrmina mip-
foorta firanffularc molitur. Ve
tumlibct:i!s" .ininiacxpcdicaob iime
uiac itnpugnanti , vbi compsdcs impediin^nrorum dcfuc-
r:nr,&: alprcrus iri "icamenra non motjennc 1 fccutiorquc efl
congrcflils vbi fiiv.uilanon vclltcant diniicanccmnccifie-
briai.tanunu 11 lcnocinia volupc.irum.
c 1'tf'i'a. Non tcTt-curad iibolo.nifiqiii ad dcfcrcum
cxicnt id cfl , bonofiu'.lctcca-peric.
d ht tuti iemniikt.\i:i\.v\M vc ccncct,renmt' qui i icitinnc, S;
cxefh": & idunandi hobis dac 2c q, icitmat d-uina-cfl ptitcq
tijc. M vf.s.*v Lli.isit i.inaucrunr,nc)cx"iirucc vcCh.ifltiS, F
fcrj Moyfcs fufl«ic.iturclt)Qiitol>ci,Eliasa5cmrtit0dinccti
bir NccdiriintMli duocfiriilc, kxl Chriflus vcl.omocfunc,
vccckctir Dctis: Significat aurem dcfidcriu noflrc filutis,
Ecccconueii!t legi que pci Moyfcn accipituccV prpphc
tisquipe Ji.bam, 40. dicbus, qtiacuorparccsfinc uuiidi, ds j-Reg.i
qtiibns Chi';fiusfiiosc<>ngrc_,ar V deccprcccpc.i lcgts. ou-
busfuosconcra mtindi obleclamcnta armac. [ciunarqtudra
gincn dicbusancemorccciboindigens.q.d intcmporeago-
jnis .nbliinecea dcfiderqs fccnli, comedic poft u furrection..
4ofdiebuscibo non ind geps.q d. Egofum vobis cof. ■!.,.-■ ,
cVcibuscminibusdkTns.Vnde : Ecceego vo.fum.o.d..^ '.--.
Siml terenim dum \i nn domini carpinjus , a fanicat
culi i'uunanuis,& ftituri promifflonc rcricinuir.ln pugna1
Cluifli piiusagicurconcragul.im iviuii.ukIo, pcrqiKmiVl-
rStusefl pritnus IjorjrjP • Qula hbidmes iofl.tmmat, c n
fcencia n rarnisnqcric qucj rcpugnac legi mcncis : Hux iuu
ptius rctreiTCtur, frufliacontia aJialaboratar.
Ind
a.»i
DiuiSoTri-
plex tentio.
N I C O L A V S D E E Y Jl A.
C A I'. 1 1 I (.
TPnc le. Hic quartoollciuiit cuan^ciiita inChnlto vcrira-
tem dcitatis & liumaiiit^nsexdxmoius tentattonc, *: cx
fantlnrum angelorum adminiilratjonc, & primo jioiiitui pn-
imimkcundo fccunduin,ibi. Tn:c ictirjnir^c. l'nn:a diu.ditur
in trcs fccundum tripliccm tciuationem& trmlicem Chr.lti vi
Ctcirum.lccundoibi. Twic cf, >mr',n uun. tcitia iln Tntint nfifnn-
ji/kniM.lmmaergo tent.uiofiit de canns cujicupiiccnna, Ac-
cepitautcm tcntator occaiionemprimodc lioc tciitandi cxcfu-
Wf
M O 11 A L I T E R.
j 7.W /'/■•<* .Perhoc iniinuatur quod ajgredieni defertum
paiiiui.ttajfoiuustcutaiurabholtc.Lcclt.Kcmido.a.J-iliaccc-
clcns
rie ipfiusChrifh.PofibaptifmumcnimCliriltijsniiiicdKirc riu.
Ctus clt .1 fpiritu , lctliccc fincto, quu huma:iitis Clirifii ei h or-
ganum diuiint.iiis: & idcoadomuia agenda moucbatur inri i-
ctufpirituifiticti. Iiocigiturmotuiuitin rjefcrtiim !ocum, ijtil.i-
cet aptumoijtioiii.viibifpirituminorationcoifcriet pron bis
l)co patri.
Z Et cnmiciunyff" . Vr carnem i'inqccnr':m pr.) n bis mue-
rarct ccexcmplumhdelibgsd.iic, : i (iCi lirtcquod p.m biptif-
oium taliarsj;;t , nob's oircndit . quo.i nui nuliuat uouaik vir.im
dcbcc fcipfum Dcooilcrrcpcr iciuuium & orationcm . ScqutJf,
_____^ r^u.Klr.i-
dcnsad fertntutcm DeiiJain iu(iitia& timorc, &prxparaani?
rnam fuam ad tentationetn, id e(t adrcliilcncjum tcntation qne
inaroinet tibi.Ilios enim Deus tortius rcntan pcrmittit qu«s K>c
tiQit» clfc togijofcit.pnrrije CJor, dccuuo.c. fmdii attttn Iteis ijl
m
8i
Matthan
a Quodieiupat diu'na:eftpetcntijr .
b
y.iiphil.
tiain diaboh
Iim.-o.tn
juiucum.
^T a Qj'adr«ginta d.h:c numerus totfi t£ pus defign?t quo Chri-
A jfhisru fuisdimicat.In hoc numeroduglcgesabffinencj^co
plentur.quia in 4o.dccajogtis madatoru &c 4. euangelia rcfo
nant.Vndeinflicntii efl nos hoc numero acrius dimicaread
dilueda peccata cj fiunr,dii mociuocarnis violacurchariras :
&fic qiiandmhic fumus, fem-
per peccara plorcmus, qu ia hoc
numero prefens vica nfleVjittjr;
•!: IGNATIVS. Cmadragc-
fimarn nolite pro mlnlo habere,
itr.icarionc emm continct Det
conuerfatioiv.s , hcbdorriacfam
eciapaftiorus nolircdefpicercv
V Origcnes. H u-.etmis.qua-
dr.igi-lima: dicsiemnijs confc-
cracp*,habcmus cjuarrarw, & fex
tam fcptfnianx dics.Eft ccrteli-
bettas Chrifliano peromncte-
Deu.s.a, pus iciunand', non obferu.intia:
fiipeifticione, fed vjrcuceconri?
ncncix.
.tM.fcrix •% Auguflinus.Sancramquar
>i(.2.Do. dragcfimam abfluiendo jpfe
poiiiinuscofecraiiitjtotam non obferuare fact jlegium eft,
ex parreautem violarc,pcccatum.
fcno.ty.5i * Ambrofuis. Noncftleuepeccatumfidelibusindictam
w . in q»lr quadragelimam a Domino, non ieiunare , & iemmaconfc-
e^ifcii crataventrisvoracicatediffolucre.
n * Jlieror.ymus.Nosvnamquadragefirnamfecundtjtradi-
nonem Apoftolorum toto anni tcmporc nob.s cogruo ieiu
namus. Montani tres in anno faciunc quadragefimas, quafi
tres pafli fintSaluatores.non quod per totum annum cxce-
pto Pentccofte ieiunare non liceacfed quod aliud ilt necef-
iitaccaltud voluncace munu$ offerre.
4« GrcgQriusNazianzcnus. Iciuniu quadragefimale vnu
cft Chrifti , & nofli um,fcd non paruum inter vcrumque te
poris intcrfiicium.Ec Chnftus quidem contra centationes fu
um ob'icic leiuniiitn , noftrum vero vcChnfto commorja-
mnr,operaiur,&purg*rtocftq;iefeftHticacem prvecedic .
* Grcgori. Siutcirilcgetubemuroficrre decimas rerum,
itaDeoofferre concendimusdecimasdierum- A pnma.ij.
Dominicaquadrageiima:,vfquead Pafcalisfolennitacisgau
d!a,ft.'x hebdomada: vcniuncqturu dies quadraginta bc cjiJQ
jfunt; cxquibusdum fexdies Dommici abfttncntia fubftra-
huntur,remanenttngintafex.Diim vcro per joo.& 6$:dics
annus ducitur , nos autem per jcS.dies atf iigimucquafi anni
noftridecimas Deod«icnus.
b Toftea cfuriit. Hoc cfl yere hurnanitatis, &£ per hoc eft oc
cafiotentanrJi.Latetpoteftas,patetinfirmitas.
yd* * 4< Ambrofius.Poft multa leiunia Chrjftus cfurircfe fimu
omm-' lat, vt diabolum qucm lemnando iam yiceracicerum cfuri
ncndo follicicec.
deprp- * Theodorctus.Cc^tcrumnaturtjnoftraTcreator.fcpropu
gnator,coronacor,&agonothetaniortenontimuit,nec bcl
c lua abigicfed cofidccec expe&ac,&: ad pugna £> uocat,vt prio
rem
b Ecce afperitns.
iciunaiTet quaciraginta dieb.& quadragin
a Hocaddit.nein nofteconKdiflc pntetur.
ta no £ti b pqftea efuri j 1. 1 1 accendens ten-
a Hoccxplorat quod timrt.nec idco (e ab eius ttntatione abftinet. b Cyia
fciu;t fci iptuin efie.Dixir & tnft.1 (imt. c Tcntario de gula 1 A fula ince-
pit.fed r,i:p otdine dciccit Adam,ab ifto deuuicitur.1 Lapis fignihcat duri-
b
Cap. Jllf. 81
rcm tll.imauferat viccoria.iEtcorportqaodquadraginradie D
rum fpacto jeiunaucrar,famem conciliac.non came eot u qtii
olim ieiunauerac,limitetraffederefinit, vt verailliuscredc
returhumanitas . Vidic infejix hoft:s fame,^cr victortam fpe-
rauit,atq-, Adamu vidercpurauir. Cereru tanqua ad Adamu
acceffir , fcd Adami Creatorem
Adami narura amictu
d raj:or,dixit ei: Si fiiP Deie's rdicvtlapides y
e illipancsfiat.Quirefpondens,dixit;Scri- 6
l TeinperJtr-fponlum.necognolfatcuineiTeDeuin. b Ideft facramcn- ~J
b
lnuenir,
A: air,fi filius Dei ev.&c. t;c pro-
ducic quidem vocis ca'licusde-
latxconfirmationenvpfam vc-
ro famem miraculofaconfciitio
ncconfirmaripctit.
c Et acccdens . Quiaefurics cfl;
fignum infirmitatis Ec fic nobis
in abftincncia non de cft tccacio
Perexteriore infirmirate Chri-
ftum tentac tn quo nullam lo
i- cllam.
1 m. i(An
euangtl.
i.
Miua.
b Ideft ficramcn-
tali foectcsfcd yerbo vi:x .
f ptumelt/rNoninioIopanetviuithomo, 8 gempeccacijnueniebac. tviuet.(T<rve-
a Scritentijsutitiir,infrruen»nosutvincamujnopotentia.SedhumilitMe . (J Slfilius D'!es AHlld hortim tera cxcplaria
b VerbumDeideorepraccdit,c|uiauolunrasDeirereraturp»rfcriptura,. . ' ' _ ,' T* . _ :J l-ff„nt.
e p.-rquos r3eus loquimr. ' explorancis eft,aliud tecacis , du l„, a de
g fed in o^ninlverbo0 $ prpcedit de ocre Dei . 9 1^'um confiteri videcur , & hu- 0fror4,cinter
iufmodt illudercconatur. Sice- cstera.
nim tecac vc cxplorec quod vere
tur .Sicexploracvttcncandodccipiac. sifiliusdei pj.Noucrac
filium dci vcniile in mundum ,feu p ,pphecas feu p angelos
nuctanccSjfcu per Iohannedemonftrance,fed q.a humilta in
c'o videbac,q, de deita.ce fi)fp«cacus eft,ex fttperbia ei i dubitl
venic. Vn &£ callide exquiricN^C indignu fuic Chrm cecari q,
vcneracoccidi, vcr.ccacionesfiiperadonob:s pcaced.irecfu- E
beradi cccationcs.ficut fuamorte abftulit hTatn mortalitace
Chriflus non nifipoftb.ipufinum fecencari permific,infi
nuans ad fecuntesgrauioresp iftTiroscenraciones .
Suadeccfuriepatiede laptdibus faclo releuare , no q> eius
curecfaluce.fedex mucacionecognofcac virtute $c fi purus
homo eifet,pants oble&amenco illuderec efuricm patienti . Ttftui modi
Tribus modis fic tencacio.Su^gelTione,delecl:actone,con- fittcn«Uo-
fenfu.Chriftus uero fola ftiggeflione centatus fuic: quia dele
£tatiopeccatj mencem eutsnon momordit . Vatfupr» .
* Cvp.Nacurarum.n.coniunitiodiabolu exca:cabat,quia
impoifibile ei yid ebatur uel cj, efuriret d luinitas q, tant? to-
lcrantit; poffet cffet.tanta:que poccflatis corpons humihcas.
c Scri.eft. Non vcicur poreftace.fed fcripturarum audorica
te,doccns nos magis doclrina quam miraculis pugnare.
f 7v>bi»j/<)./)«.q.d.PtTfuafiotuatetatioeft,q.aagis decibocQrTfommit r.v
poris,&: nodecibometis.iferiocpashoispane fufrctac*,alftl «s quopanc
verbo dei refiaf.qa vcro agis de iferiori.pacec q, tecator fis. ciben:ur •
g Sc tinom. v.Omnc vcrbficharicas.iquacoplet oia cj (.pjc-
duc de ore Dci q.a cuiufcuq; mnifterio dica nt", no eius sut
fcd dei.fcd fi aduetsu qd infent^hoc no eft Dei. J)e uno ver
bo.i fapiecia Dei.pceditqdqdloquunfsach qfunc oscius.
^c Aug.3i acccdacaliqui&dicant cibi,nefrequeccr ieiiines, Li-^e
neimbecilliocfias,ncaufculces,iftos cnim diaboltis fuborna
uic.l<.emimfccrc eius quod fcripcu efr , quod Damel 6c cres
pueri noluerunc facurari de mehla regis,c>: ad eumiclmm di
xiffc da nobts de femimbus rerre,& veicemur.
" 0 Tune F
rirg.ni
NICOLAVS DE LY R A.
i Quadraginca diebus. non vhra tra(iit,vt vtrtus diiiinitatis di*
holo celaretur,<juia Moyfes 0- Eiia-s ieiunaucrnnt tot dicbus.
% Poftea ckl.pey boc infe & veritatem bumnn& injirmitatis ofie
dn,& occaftonem tcntatori deditjdco fequitur.
5 Ec accedcns. tcnti.^td euidsntiam buius tcntationis aduertcn-
dumifydiabolus fc iebat prmdiflum per propbetasy cp Cbriflus futurys
erat verws homo & verus Dcus, vt babci expre/Je Ifa.p.b. Taruulus
natus efl nobis&Jilius datus efl nobis.Ecce vera bumanitas.Et voca
bitur nomeneius admirabilis , conftliarius , Deus fortis pater futuri
fecnli,princeps pacis.Ecce mamfefia eius diuinitas , & pluribus atut
locis idcm exprimitur , quos omitto propter prolixitatem . Similiter
fciebat tempus natiuitatis Cbrifti effe conpktum Tump-oplcr bebdo -
tnadas Daniel.in quibuserat determinate prafixus tertninus fuiad-
uentus.Tum propter trandationem regni ludxorum ad Hcrodem alte
nigenam prout fnerat pradiclum pcr Iacob patriartham Gcnc.46.
>t fupra expofttum eft pieniut ^fed nefciebat certitudinaliter , ffuod
lvfus 7{air*renus effet ipfe Chriftus de quo taliafu erant dicla.Vcrnn
tam^n propter eminentiam fanclitatis eiusy &propter conpletionem
temporis rcfpetlit Chrifti aduentus habebat quandam conielluram
quod
quoi ipfe effct vere Chriflus,&ldeo de hoc voluit experientiam acci-
pcreper tentationcm quia tcntare efl acciperc expericntian, de aliouo
ignorato . Intendebat ctiam vlteriusper hanc tentaiiqnem inJucere
tum adpeccaritm,fi inuenirctur purus homo,fed neutrum obtinuit , vt
patebit.Dicitigiturtentando.
4 Si n\ius,&£c.f.naturalis,& per eofequens ei «qualis inpotiftate.
j ]>c vc lapides ifti panes fianc.lKc* r/narto.d.dkitur.Dich
pidi huiCj&c; & ide tjt,quia ftngulare inclndttur in pluraii,& (deo
fi dcmonflrauit plnres lapides neceffario dentunflranit vnvm. vtlali.
ter dicendum, quod Lucas accipit Jingulare pro plurali ,jit v.t aciipi-
tur Exod.08auo.fy enii mufca grauifiimq i domo Pharaonis.
idcJi,multitudo tuufcarum .
6 Qui refpondcns dixic. Sic refpondit Iefuf,qnod nec dini>tita~
tcm eius poterat pcrpendcre ,nec ipfiir/i adgulam i/nluccttditens.
7 Scripcum cft. Deuteronomu ocl.iuo.
8 Non in fplo pane vjutc homo. fclict ctrporutr.
9 Sed dc otiini vcrbo quod procedit de ore Dei.91 verifica
tur nonfolum de vitafpiritualijed cttatn de corporali , Jirutpatet de
Moyjt quiiciunauit quzdraginta dubus & ijuadtagintanv£iilus,ve
bo Deifpiritualiter & corporalitcr fuficntatus.
Tunc
MORALITER.
f qui non patictutyos tcntarifupra id quodpoteflis. Pcr hoc autc
quod
quod Icfus YQluit tcntari trip]ici tcntationc,citcdit,cp ois tcnra
tio,vcl cft a carnc,vcl a mundo vcl ab hofte. Diabolus came vti-
turaliquandocarnc & xnundo tcntaiioues corum actendendo,
Chui
%
GlojCord. &NicolaideLyra.
84
. •
0 a Ttmeafi$nnffi.Vuxx\zSc vltimatcrcacioindcfcrto.media
\ au.Kjuchiftonalicer, vlcimafuitpoftqua rcgrcfsuscft Icru
i ,c. Ctaia M.mhcus non fccundu oidincm hiftoritj, fcd fc-
cundum centationc Adc profcqiiitur, Lucas vt rcsgcfla eft.
(^uiaexrcfponlionc Chi ifh vidus &C inccnus rcmanfic,
poft pumam ad fccundam ac-
ccfsittcntattoncin.
Qiiod pcrmifit lc afsumi,n6
inftrinitas fuit fcd par:cnr:a,in
"dubolo vcro non virtus,icd fu
pcrbia.
Nota hcc omnia corporcis
b Ex pcrrnifTiotw , nnn imbccilti-
lciuUlcm, nbi uuij.linn tuit, & cnl-
I Hxc tcntatio hiftncialiter vltima fuit.
latt.uiidc iniinuut luvrilin. C
tut Dci fuil. Ex vl.: J wi.
a Ti/nc «^iTumpfit cum diabolus in fancfcarn
a SmniniMieui trmpii. Nonlocus Deo dicarus tohiUeieum.
b ciuitaccm, & ftatuit cum fupra pinna^culum
Te.itat.o dc van» jlotia.ficut Adarn cui d -xitiLr.ti» ficnt ilu.
Ora,irtf
latucrun
fcnlibuscfsc complcta. Ncc a tcmpli , &dixitci: Si fllfus Dei es,mitte te ?
niirum fi fcpctnnfic circum-
fcrn, fificaceipicurafsumpcio
qui permifu fccrucifigi.
b Suprj pinntculmn. \nVi\cl\'\
na dcfupcr plana craut tcch ,
& ibi crat fcdcs doctoi u, vndc
• -vMatfe. poptilo loquci ctur,vbi niultos
ccpit vana gloria honorc ma-
giftcrij inflaros. In co ig:tToco
Chnflum tccat, in quo multos
dccepcrat- Dumaucnoncon-
fcntitjdocct cosqm in fublimi
t Ceit.afc. funt, vana gloi ta non moucri.
Diabolus.ilca pccic • ad alta
Y> fempcrducic,clcua;idt) pcr ia-
ctanciam, vc precipicarc pofsu.
In hocquod Chrilhis fc in altu
tolli pcrmifit, fcd monenti ca-
dctc non ohcdiuit, cftcndit, vtcuicumquc bana cValta im-
pcrantiobcdiamiiSjfed prxcipicarcvulcnci coutraeamus.
c S //'/«1. In omnJbustcnt3Ctonibu(hocagictV( uuclligat
fi filu.s Uciltt.Sid Chnftusiic rcfponlum tcmpcrar,vram-
biguumrclmq irtc.t^jia vctba adinuiccm coiiferuncur,in
Ijpccic homm s di.-bojum apparudle. vcrifimilc cft.
d M-frMxc vox conuenit illi,qui omiics pra-cipicarc fiica-
gic: in qut) infirmiis oflcnditur, quod nulli noccrcpoific,ni
11 prius illc fc dcorfum nufcnr.
Suggcrthac cmm , vt aliquo figno cvploraret qtiatu apud
Dcum policC.Scdncmodebcc ccncarc Dcum.q.iadohabet
M.ith. ioc cx nuniann cacioncquid faciat.Vnde quamuis ornnia poflec
ajttamen fuis: sivos ptrfituut fw.rtnt m vn » ciuitate ,fugitc in
altam. Ec ipfc idcm fugit & abijt& latutc. Nunc aucem potc
rat aliret tlctemplodt Tccndcrc,quam pcriarTanciam (g pr^
cipu.-.'c. Poliquam dcficit humana iatic,,rommendu ic ho
mo Dco.non tt ntando, fcd dcuote conlitendo.
•H Cypnaitus. Hac occaiionc loci hprtatur cV confulit, vt
in vi bc fancb &c f i cqucntia populorum quaii nouus funam
bulus,incxcclfo pctiuhis. fcdcorfum ad vtilgi fpcctaculum
iadlct intrrpidus ..dtlcncctcflimoniofcriptura:, Ar.gcJorii
aftutura iumagu, Ocxccrabihs diaboli maluia. Pucabat
malignus quem gula non viccrar.vana gloi ia fupcrari.
* Ch • yfoflomus. D.cmonum cfl feipftis iaccrc dcorfum:
Dci vcro cngere homincs iaccntcs. Proltcrnu lllcjoccidic,
q matbc.fed dommus engtc clifum.
c Llyia an^ilit (nit mandauit dc tc. Beda.Quod benc dicuur de
corporc diabolus malc inccrprctat"dc c.tpicc.Qtf fi hoc dicit
dc Chri-
. S rfulun» vtitur: n.111 vi wirutc» inrtittu:.frd VI ci.orcm ingcut Uut
ot fut. Qu. vadu rootra fortioicm , ci j loun.n nctoiia occafioncin.
e deorrum . Scrfptum cft cnim : 1 Quia angclis 4
fuis mandauit dc te, & in manibus tollcnt
I Lc;'c.n in l.ip.dcistal uli» iciipiam n cjua omnrs
oftcndcbaiit. b Mcmis rgrcl! uin.
tc t ne fortc offcndas ad lapidem pedehm
« a In dcui. A (]uo idco tcHiraonia piolcrr, vt iccund*
leju ('uram rontuniaret.
f tuum. Ait illi Iclus rurfum : fcriptu^m cft: f
a Etfi viftu» tamcn non ceif»t. ,
t t Non tentabis dominum Deum tuum . Itef- 7
a Super montcm fupcrbiz omnis auatus er gimi. Alupetil.
rum aflumpfit cum diabolus in moantcm ex
a Quia omnia momrntanca funt,
j nnn <)uod diaboius fe,l uiiiiisdiuinahoc poflit.
k celfum valde , & oiicndit ci dmnia regna
8
V.i fupra.
:k.
m
dc Clv ifto,cur non & hoc quod illi contrarium cft dicitur? D
Super afpidcm & bafiliicum ambuhbis, &£ concuK abis leo
nem & draconem. Scddcauxilioangclorum quafiadinfir
OQum loquitur,defua conculcationccacec.
* Gicjjonus Nazianienus.Scd &rfcripturasIatro (Sa-
tan ) nouic.Ofophifta malict^,
curicquentiafuppnmis?Rc£tc
cniin ld noui etii tu iilcas,quo
niain fuper te afpidem fS<: baflli
fcum aiccndl, &c fuper fcorpio
nibus tS<r fcrpcncibus , rrinuacc
circumfcpcus ambulabo.
* Ircn^us. Ira mendacium
abfi."ondebac pcr fcripturam, Lir. <j-
quod faciunt omncs herccici. iC'"''
Ilkid cnmi , Angcl; j fuis man-
d.ntic dc tc , fcriptfi crat , ntilla ,. p-j g
auc fcnpcura dicebac mirtc cc
dcoi fum , fcd a femctipfo hac
iuafioncm diiiboliis ahrrebat.
•y. Vinccntius Linncr.lis. cnn,r .
M.ignopcre docrrinalociifh', rclC4>
quo diabolus contra Dnm fcri
pturas produxiffe lcgttiir,atti;-
dcnda & retincda efl, vt tanco
auctontatis euangelic^ cxcm-
plo cin aliquos apoftolica feu
propheticaverbaproferrcco- £
tra catholicam fidcm videri-
mus.diabolum pcr cos loqui
•minimedubitemus.
*Nonccnrabis Auguft. Pertinec ad fanam .dodrinam vt ,jh
qii habcc quod faciac homo.non renccc Dhm Dcum fuum. tia V.i«(
f Jrcmm affnmpftt. H.tc cenracio ordine pr.TceiTir,fcd narra c-ip 37.
tur prcpoftcto , fccundum quod factum cft Adar.
g Muntrm cxcclfum. * T 'hcophila&us.Qtiidam putanc mon
temcxcclfum valde crflc afrlittiono &£ fludiu tn poffidendis
diuicijs.inqucconaturinimicus Iefum duccrc, fcdnorettc
opinancur. fli ftnfibiii cnim forma apparuitci diabolus: co-
giraciones cnim talcs non habuit Dominus,abfit.
Ifi.Mos lftc funbia iigniiicar.p q. cccidic^alios rucrc f icic.
h Exai.valdc.qvua cum ad fuminu fupcrbic trahcre voluit.
Tcntaturus dc auaritia in monccm duxic, quiaauancia &c
ambitio fcmper alca pccic.
i Oflcndit.Noa q, vifum citis q. oia videt ampliauerirded va
nitatc mfidan^popequaamabac quafi fpcciofam ohdens fa
ccreamari voltbac.Vcl fcics diabolusq, Chrs regnu flbi tol
lcret oiidit ci oia regna mtidi, no 1'erfas vel Mcdos,ftdqiio
ia oibus rcgnarec mundanis. Vel pcr gulam vel pcr auarit:!
vel pcialia, vc fuadcs quod volcbat cum fibi fubijccrct. Ltl-
cas dicit momcnto libi omnia oftenfa; in quo non tam cele
ritas cofpcdus, quam caducx fragifitas poteftacis expnmit'.
Moyii oflcndit Dcus in tnomento tocom tenam promif- Dcur. j< .
fionis virtute deicacis : ica modo actum eft.oflcndic ei. itel" i
K Omnia rr^au.f.partes ccrrx, in quibus vnumquodq,- regnu bus^Moj \
poficum erat.Sicuc fi aliqui dicanc fuper monccs ; £cc<r tbi Ho ram pr< i
ww.no ipfam oflcndcwdo.fcd partcm terrce in qua pofita efl. ^h.
Omnia re. Oia cocupica in miido,quibus hoies regnar.Vel F
fimpfr totus niudus 1II0 fuggcrcccabco in monre vifus eft.
<@ Etgloriam
NICOLAVS DE LYRA.
I Tunc affnmpfit enm diabo)us, &e. I h'c fccuntlo renrat com dc
fuperbia.cV ad eundcm fincm iicut p.ius.Dicitergo Mattheus.
Tunc effumpftt ru», dialwlm itfanfotn cimtatcm. ukfi lcrufalem,
quxdiccbatur fji-cl.i , qui.i diuinocultuidcputata proptertcm-
plum quod erat ibi , D« trat licuu in lcgc ijcniicarc Deo aNbi.
t F.t iL:t:-it eum lupraeinnaculum tcmpi. Iftud pinnaculum te-
pli efl tcflu.quod erar defuper pl.mnm iicut ficbant tuc domus
Falxftinorum. I rat cniro mtcnt 10 darmonis illuc cum portanns,
vt a popnlo ouitam ipfc Jefus quali volare vidcrejur.cV f,c in va
naro glorurn ferretur, fcd diuma virtute fecu quod nullus eum
vidit , quia tn poteftate eius crat videri & non uiden.
Et dtxit ri. Sifiliui Dn ei,mittc tc deorlt.iK. qu jli di
pna potcs fine penculo, tk ctiam ptopter unniiUr
firopna
oiurntibi feruicntium
4
S
cujrujt c
' 0 -i untabis Dominum Dcum tuum. Deut tj.c. Te
tcat vututc
tiiiiiiftcriuinano;e-
Soipium c// mim. dc te fclicet in pf..l.Q,,ia anf,e|lS fuis &c
^nlhlrfii. Sicrelpondeteiperltripturam.our.rl tnr^l.r..,
Iponde
lustentationcm
pcrknpturam,quod toralitcr
mareemm
Dcmn
Deum efl quxrcre expcrimcntum de dei vircute abfque ineuita
bili necelfitate,& hoc cft peccatum, quia quandocumque horoo
aliqmd poteft iacerc fccundum viam humanam ad euitandti pc-
rkulum , non dcbet illud omitterc , quarrcndodiuinum cxpcri-
mcntum,& proptcr lioc.probatiofcrrif.adcntis&monomachic
tanquam ilhcita prohibentur in iure.Pcr hoc crgo refpondet le-
fus diabolotentanti ipfum qmacum poflet de pinnaculo tem-
pli defccndere pcr viam humanam,fcilicct pcrgradus ad hocf*
clos in tcmplp , non debebat pcr alium locum defcendere, qma
hoceiTetDeum tcntare. 0
7 ltcrum ajfumpjit eum diaboius. Hic tertio retentat eum de co-
cupifcentia oculorum feu awaritu, quia pofmt eum in montcm
excclfum.quis autcm fmt illc moiu non nominatur.ncc multum
refcrt adpropolitum.
8 Et ojhmlit ci. Non cft fic intclligcndu quod ex illo loco pof-
fent omnia regna & ocs ciuitatcs determinate vidcri,fed oftea-
dcndo diuerfas partcs orbis.dix it ei, rale regnum cft in tali (it u,
cV tale in tali, cnnrrando in brcmbtis magnitudinem & «Horiam
illorum rcgnorum,& ldeoofteniiofuit inagisadauditurn quarn
ad vifum.quo fafto dixit ci.
Hxc
3y
Matthsi Cap. 1111.
86
&
h
> io'i infti-
f«« irlol.i
nta fnnt .
i.uc-4-b.
a Etgloriam roraw.Rab.Non qnod cam cocupifccntiaroculo,
imuerctur ficut nos,fcd fic batc oftenfio fuit iu mcnte, iicut
ntedici vidcntmotbosfincleftone.
b Hxc omma tibi dabo. Hec de at rogantia dicitmon quod to-
tus mtindus uius fit .
AptmcipioquodDcierat vc
fihi vfurparct diabclus lr.bora-
uir. vudc vc in cis colercturddo
lainuenit.Ih h;s tnbusnoratur
gula,auarkia,fupcrbia . .
Ra6.Lucas aturitiam media
ponit.
vkimam fuucrbiam fccu
«cnt.rf.b.ar
rr
p
h
Hn.tj.opo-
i impaffcft.
Reg.i7c
3cut.*.b.
dum moreni pradcntis tcmpo-
ris,quia fupcrbia poft oes virtu-
tcs teuic.Jn histnbus,gula,aua-
ritia , fuperbia , omma vitia fibi
fedcracaduntperempta.Viclus
dc gula , non tencatdelibidine
vclcstcrisqiKcdc gula nafcu-
cut . Sic etiain ia alijs omnibus,
quarin mildo func, vcarmis vta
tur diabolus cotra i .os.Na nihil
in mundoeft niilconcupifcecn
carnis cocupifcccia oculoru, &£
fupcrbia vire.In his trib.oiagc-
ncra tecacionu coprchendutur.
* Chryi.Nc mircris fi diabolus Chriftoloqucns, fiepe huc
illucquevertatur.Na vtpradianrcs folcnt , ctim aecepennt
Ictbalcs plagas.multo fangume perflucntes tcncbrafque pa-*
rictcs,moribiinda circumf crre membra: ita quidcm hic pri-
mi tk. fccunda fauciatus plag3,in alia atquc alia vctba deuol-
uitut,atque tci num ccrtamen ingrediTur.
c ^cr/jDi«/«</y.D.iuidGoliii tiibusldpidibusdetorrentepro-
flrauir, & Chriifcis diabolum tribus teftimoniis delcgc .
d Dom.Dtum f.-..Hoc velad diabolti dicitur,nonq;aex deuo-
tioncfit implccurus fcd vcecocra, qua ipfc molicb.it' fcnptu
ohdatur q> inm iple,fed Detisik adoradus: Vel, nod.abolo,
fed iibi fcctindu humanitace &l cuilibct homini hoc pccptu
cflc iniinuat.lim-iliter &i illud. 'hlptentabit DomwimDmmiuu.
Dominum Drnm.f.tilmm &£ patre &S fpiritum fandu,qtii eft
vnus Dcus.Deiisadoratur&: fpecialiter ei propcer fe icruii?.
' Hicoflendicur.quodhomoChnitus.vc Qeus Udomia9
fic adorandus ex debito .
e Seruiens. Gra?cc Lacreufis.lacirferuitus df. Scruicus com-
mu-
a f Quama efl ei jlotia trahere ad vitia! f Tf ntarip dc ambitione.
b Non <;uad hocposlIt.tRcgcni tcf>tiani.
mundi & gloriam eoru,& dixit ei.Hcc o m-
a Tem.itiodeauaritia. ^Qnodeflit caderc. 1 Vc liipcnorcin.
nia tibi da"bo , ii cadens adoraueris me.
a A potefhte suim Uabcbasrctro.ln ignemancmum. b Quia faluti ad-
uerlarius. , f In penrueucho
c Tucdiciteilefus: VadcSaihana.Scripr.um z
a O homo.lNon cgotc.fcd tudebes me vt ueuin adorare. tExdcbito,
cui foli hocdcbctur.
d cftenimtDominumDeumtuu ado'rabis: 5
a Eti=in cum hoininibu» fcruis. b Secundum Gncam inrerpretationeni.
e Ad tempui vt Lucas ait:per Iudeos poltea pugnaturut. 1 1 .un non inue-
nicns cjuiii :;»erct. d Viftus.
6c illi (oli icruies.t Tucrclfgteu diabolus: .
a Vt viftori» iTeitas comprobetur . f Non jd uuabant.
f &ecce angeliacceflcrunt, & miniftrabant f
ei. CumauccmaudilTetlefus, cp Ioliannes 6
a A Iadxa poic pafcha .
traditus eflet , fecefsit in Galilaja : &c rclidla 7
NICOLAVS DE LY R A.
I Harc omnia cibi dabo. E x hac loco dr altfs ft*ni\ihus dixerunt
Mamcb *; , cp dUbolus eji domtntis iliorum corporalium infcriorum-y
ficMt fattor er crea'or cortm , fcU hocpatct maniftflc falfum Gcn.l .
vbi defcribunturfafta a Dco, & ideo diccndnm q, diab •/«« mcntnba-
tur,t]uiamedaxcft &pattr medaci),vt habetur loh.S-f. Crcacurar.
cnim corporalcs non ftinc in potcftatc ip{\\is,ntjiquantumfii}t
fermittnur a Deo.fcquitur.
i Vade Sathana- Hic increpauit eum & nonfupra ad oflendendu
yproprias imurias debet homoportare , fed Bei iniuriam nullo moio
debct tolerare, hoc autem maximefit , qnando cultus debitus Deo im-
fenditur diaboio.quod diabolus facere fuggerebat, & idco han c verita
temperfcripiuram confirmat Deut.6.
3 Dominum Dcum tuumadorabis. .4doratiom.f.latYia,qu*
Joli Dto debetur.hornines autem veneran pofsnnt veneratione dulia.
4 Tunc rcliquit eum. Hic oftenditur diuinitas cx miniiierio fait-
Roruman^elorum , reliquerant cnun angeli ipfum lefum adtempus
vt diuinitas eins diabolum magis latcrct , & vt conxenientius locurn
tentandi haberet , & vt v tloria ipfius Chrifti exccllentior appareret
tx hec quodfolus ipfum deuinccrct.Et ideo vitlo tentatore & prx con
fuftonerecedente.
J Acccfscrunt an. Sicut vero domino feruif»i, E x quo apparet,
diuinitas Chrifti,quia nulla natura eftfupra angdicam nift diuina.fe-
quiturfetmda pars totius euangelii.
6 Cum autc. fuperiut declarauit M. ttthxut perfonam ipfms me~
diatoris oflendendo in ipfo veritate humanf n atura. cjr diuin*: hic in-
dpit agere de operib.Chriili . Dc Chriito autem inter alia tria fuerant
perprophetas pradifla.Trimum.quod efet legislatir noux legis lere.
3i./.£cccdics vcniutdicitdominus,& icria domui Ifracl &C
do-
M O R A L I T E R.
6 Cum autem. Pcr hoc autc q, ccflancc pra:dicacione Iohan
nis Chriflus iuic ad pra:dicadu,fignificauic q, lcee ccfsatc fc
quutu cfl cuangclium.pcr hoc auccm q? audica Ioh innis in-
carccrationc fcccflic,oflcdit q, licitum cfl pracdicatori a pcr-
fecu-
munisdco&hominicVjcuicunquc,GrrceDu!:.Tdicitur.II-T\
la vero qux foli Deo dcbcciu -,lacn \ dictf . vndc idololacria ,
qu.c quod foli Dco debct.idolis dac .
Nora diabolii in his vinci in qirbus Ada vicit . Qiic de ^ula
tencauit^dudeligno vctitogufhrcivHMmc. Dc vanagloria,
cum djxftiEritift ficut lij.De °*n »•••
auarir ia,t um ait . Scictcs bo-
num&malimi.
f jMtceJpKilHon quafi tuc pri-
mu adcunccsjt d Agoncdo-
mini procul aipicietes; ne vi-
dcatur coru prciidio cguifli?
vclviciile. Scd vtille vicius
.'ibijc,parati ;;d obfcquiu:ii ve
neruc.Sicui: m hoc agone mi-
licianoftra pra'iht:uiau-,ic.i in
obfcquium angeloru glorio-
fa rcmunciacio docctur .
* Hilar. Oftendunt angcli a
nobis victo cjlcacnque" dia-
bolicapitc&angclorum mi-
itifter£*,& vn tutii innos ofii-
cia non -defutitra .
g Cumautcaudijfct.HicMx- Ioh-*-b«
thxus fieut Marcus & Lucas-- E
prxtcrmittit prJmu aductum
dniin Galil^a, pofl qua baptizat9cft,vbi aqtum mutatiit in
vinu.&cum matre&difapulisCapharnaum manfit.-iqua
afcendic Icrufalcm proptcr Pafcha.Indc vcmc m Itidcam 6c Ibid.j.c.
baptizabat.cumloannesinEnnoniuxta Sa!imb.iptiz;irct.
Poflqua tcio traditus Knc loiianes, lccru abnc m Galilca^cu
au difsct phanft;i q, bapcizaret, & plurcsfaccrcc difcipulos q
L.li:incstcccrac;dcquorcdicuincipiuttreseuageliftc. loha iohanne» »aa
ncs vero ,pbaro alioru cuagclio de ucricacc didoi u tudic al i- primordalia
quadectle,& maximeq pumoanno pdicacioisl'ue<Tcircrat ChrifiiftnbC-
Ics* fpqb.atratrib^rogac^cripiitcui-cd.u^alijptcr.crric do ft,ppleu,t
ahcrad.cione lolyanis.colligas.f.gcfta vni^anni iquo c?*; paf-
s^eflpoflcaiccrelohanis.Vhccdicit^Hocfecitiriiciufigno
ru Icfus Et itcru.Nodum Iojinncsmiliuseratin carcercm.
h /o/jafl-^i-^c.C^uoderat rppccr cuagcJiu. kfus hoc ide pcr- J^-l-b«
fcciius pr^dicans ad cepus cedic tk fugicy uc iit excplum ltns. "
i J»G«/i/.caw.Du5funcGalil^.iinadicicurIudcoru, alrera
gcncium propccr inhabicationcm gcncium.quam partc dc-
dit Salomon rcgi Tyn,q ui gcntcs ibi poiuit .
Ibid.
domui luda fcdus nouum,&c. Sccwdum efl, qnod efct chnftus
leicmptor per meriutfuX pafioms Ifu 1 3.6. Ipfc ac vulncracus cfl
^ipccr imquiraccs noftras.&c. fertii cfi.cp efset mortis dcftruclor
pcrgloriafuArefurrctlionisTfal. lyc. Noh dcrclmquesanima
mea in mferno, nccdabis fan&u cuum viderc corrtvpcionc.
Quod non potcft intelligi de Dauid cu fcpultus fuerit &• incineratus,
fed de Chriflo tantum vt oftendit beatus Vctrut , ^itlu. l . Igitur reft-
duum huius euangdii diuiditur in tres partts, quia primo dcttrminat
euangetifla de Cfotfti legislatione.fecundOy de ipfiuspafsionc cap.vige
//wo/irvw.Etfaclum cfl cum confummaflcc. tertio de ipjius re-
furreSiione crf.v/t.Vcfpereaute fabbati. Circaprimu aduertendu,
q> icx no imponitur nift multitudini, & io tegislatione prAtcpit populi
adunatk). El tdeo chcaprimu duofacit,euiaprimo oflcdit populi adu-
nationem ad Chriflh per eiusprAdicatione , &fecudo defcribit Chri-
ftilegislatione.c.fe.V tdcns Iefusturbas.TV/ww adhuc in dtiaspar-
tes,quia primo in gcnerali tangitur Cbrisli prxdicatio, & fecudo fub-
iungitur ex bocfer/ues populi ad Cbriftu adunatio, ibi. Ambulans
aucem Icfus. In primaparte defcribitur predicatio Cbrifiiquantum
ad tria.f.quantum ad tcpus,locum,& modu.Tempus atit? tangitur cu
dicitur.Cumai\.l;.q, lohm.tra..cfi'ct.ex quo patet yq> Mattbxus
hic omittit omnia opera Cbrifli,ftiffecit anteincarceralione Iohanis,
fcd itla defcribit lohannes,vtpatet. 1 .ca.2.$. & ^.licet enim antc in-
carcer ationem lohannis pncdicaitcrit, nontamen (tapublice. Lucum
autem huins prttdicationisjum fnbdir.
7 Ec relicla. Caufa autem quare reliquit ciuitatcm T^-r^irtt h,Lu
cas cxpriiH,t.4\.ca.quia.f.ingrefsus eft fynagoga in diefabbati,& legit
ibi illttdlfais.Spiritus domini fuper ■,& cap.Ifa.6 1 .& dixit ibi aliqua
rv qiiib.lndxi fcadali^iti duxernt eu adftipcrciliuniotis & voiuerut
eh p>*cipitarc,ipfc at virtute diulnap mcdiii dloru ibat ndvh9 ab eis.
Vc-
fccutonb. clongari Vhdicicapoftolusinf lo.c.Cuauccpcr-
iequenrurvosinciutrareifta,fugice inaliam. 7 Etrclicla.
Erac.n.maior&populofior. Ecper hocdedirpratdicacorib
cxemplumivtdcclinchtad locainqtubuspoflentfaccrc ma
iorcm frudom.
Ex-
«
Ale
87 Glof.ord & Nicolai dcLy ra.
•V4T..^.VndeChria;n Nazarxus df.vicuseft in Gali-
a luxca montc Tlubor . Caph .iiu.imopp.durn m G atilara
83
fiuxu tu»
mifi mmfta^nu GeneZiicthJituai in terra Zahulon oc
Ncptahm.vbi pnmacapciuiias H?brcor."i ab Aflynjs.Vbicr
im 1 kttH obl.uio ibi pnma cuagclijprcdicacio.vt&dc
quafi incdio a.flucrctadge
tvs&aJludxus-
Atteforicc . Quod rclidta Na-
zarcih ttanlit Caphatnatun ;li-
gniricac quod dc florc rigut arum
rcgis,adfiu.tum fpintuahutiui
m BitangC ho eit, tranlirc nos do-
cct , 1 Ixc vcro ipiriiualiafunt in
villa pulchcrnma.idtli.in ccclc-
' ru,qux-uuntima,quiaiuxtarlu
1 Plot imerpretafnr , t .
ciuitatc Nazareth, jvcnit , & habitaiut in
1 v.lla imkhcinmv z»bulon «uar eft Gtlilaa Uixotam , ficui Neptha-
Capharnaum mantimain hnibus zabulo
b 6r Ncptahm ,vtadimplcrctur quoddi&u
Diccutem. CucunciGo.
Chrifti vidic. Pcitidcinoinaesctilngclium diiTcmiiutiuT. D
eft \'ndc fcquitur. H*b**n a;.istnu^-->e.
i Pmbr* m*tu+lAox$ cfita «nterno. Vmbrahnius morts
funt peccaca.quc nunqtu.ii linc morcc.Qm crgo fugcrc vuk
morccm, vucc viubram.
g Rxindt. Poftq 11 am bn ptiz itu S
tft. B.ibtifmusidoncos tacitad
prxdicandum. Bxiudt-. i.traduo
Ijhannc,qu:alegeciciinctefcc}-
tlta.71
ft pcr Ifaiam propheta. f Tcrra Zabulon
Prnatium. * Q^ija cft iuxra mare.fc efr iran» lord.inem
wiBlM gentium.fulicei p»pulu» «ui ainbiilabsi.uel populut uidu lucf.Scc.
icxul.Micaquocid.ctuncJ,. NCptalim ,t via maris translorda-
tur,6:hjmincsillcc-H)ris mundi d «-^ f t aj ■, «.»« rtiim .1 «fnir im.irn
inuolutos.ret.bus cuahge 11 ca- ncm»GaljkXcrcnriumpopuluSqui tam-
a-pic.ln finib.autcm Zabulon & c ?W'^W^^^fJS^ta-i^iitawh.
B ZSttStt bulabat in tcnebris,vid,t luccm magnam,
&%S£t^3SSS f &^"nribu. t inrcgioncvmbrarrnortis
l. ju> 1c1u5.1i" 1 f ,.,,„„ jti.:»ti,acl orcd.cat.o Chli. t> Euacuata uoce,ipsu ueibu usnit.
oln.ndjcfidciportum. ,/ ,, '•; — • j* „ '.iX.^J,,.
Zabulon g liixona cit cis Exinde cepit lefuspraedica * &Mmeniftcfolas
tur cuangchtim , vt auforaru
fol.Humilis magiftcr qui "doccri-
- nam-difcipulinon impedic , fetl
rxpeicacdonecconhimuutcui-
fum fuum. In quo doccr,n e qtiis
ab infcriore pcrfona fcrmonciH
concemnat.vndoApoftohis . Si
cuircueUtum fuerit p\ • ior tka af.
5 h Tceutcntiam agitc. Eadcm
quarprscopracdicat, vtoiicn.Jj- t rcJcbat
turnonalius quam qui in v6h e
clamaucrac . Chnitu^enim vci-
bum quod damat in totdatie or-
gaao 6J in omnibus qui ab lni-
tio aliqnid d uinicus dixcruut:
E
1 in rcgione
*«*«. °fa°f* gZE? :
hab.taculum fu: mud.nts . Nep- ^^^"^ * ""f* *mi eft Ck,m P
ul.m,dilatatio. h rc&diccrclpenitcntiaaeite. Appropin- 7
t Mirt.iA. i,j h:scnbubusfucrcvieulide '
qfiod alii longc i
lu.yf.
quibus apofloli. Vnde. Trincipts
PCl,(f,r Zabulo* tr princ.TtefthatiHL
c reria zAulan. Rab. t^uod primo pofitu eP prcrermittit
cuangel.fta.f.Pt imo teporealleuiata cfl tcrra Zabulo &.* tcr-
ra Nepilulim.ficut & quod in medio efi.f. Nouiffimo aggra
uaca eti via maris.Qiiod io facit,quia intendit oflcndere ini-
tiu ptxdicationis Chrifti,&: ideo quod mvfticumcfrrangit.
d V ia marit. Ecclcfia qti2 luxta marc k culi,ipfa eft tras Ior-
d jne.i pcr b.nptifmum dc priftinis crrcnbus cruta Galilca. i.
rranfmi*.at.oeft fafta, qusepriusfub gentili rituin vmbra
moras &L carnis luxu eft vcrfaca,Chi itto prxdtcanteper fidc
Chnfti illuininataeft.
Galilara gctiu qu.x cft in tribu Neptalim,vicina Tynis,di-
cituradd.ticretiaGalilaixilliusquecftiritribnZibulOjqua;
cft iuxtaTybcriade.Inillaautequardf gentiu Salomo vigin-
tictuitatesdedicHyraregiTyii in fortetnbus Nepcalim.In
vtitque immoratus efl Chriflus.Scdpro figura eoru qui vo-
candi funt de gcntibus, ca qua? gentium efl hic memoratur.
c 7>o/>«/»i..Augiftiinus , Popultis tftequi prior duituseft in
q captiuicaiS,fi- in ccnebris vitioru crat, prior luccpdicationis
Chri-
jKef.rb-
Intercnim vot.cm & vc; bum :n-
hileft medium,icd vt vox (. nuic
max Verbu p?rcipitur,ficut Iohannes claufus ddftitk: Chri-
fius virtutibus curuit . Vndclohannes cft figura propbetsf
rum & legis.qm vere func vox chin;intis fapienci^ Dci,quo
rum Iohanncs cft finis , quibusceluntibus folum vcrbum,
quod in eis fonucrat,per (e olicnditur.
* Auguft. Tresfuntactionespenitcntia: vfitatxinecclc-
fia,& diligentcr acccndenc.bus notx . Vna cf r qux nouu ho-
mincperbaptifmum p.irtunc.donecfalucans omnium pra?-
teritorfi peccarcru fiatabluno- Altera ptmccntiaclr , cuius
actiopertota iftavitam,perpctuafupp:icationishiirnilitate
fubeunda eft. Tcrtia actio pcmttkie cft,que pro lllis pccc.ns
fubeundaeft,qu?legis decalogus cocinet.ln hac crgo penite
tia,mdiorcm quifque feucntacem in fe debeccxciccre , vr u
feipfoiudicacus,non iudicctur a Domino.
Rab.H^cpngdicatioChfi m Capharnaumcorufcai.t btis
miraculis mcepta,df poft annu a bapufmo icepille.vcl iccu
du aliosinccpit kalcndis Maii.vc ih codc anno fuenc b. p
tustV iciunaueric.& aliquatis dieb.interpofitis^quibus tcc c
qua; Iohannes fcripfit) Baptifta incarccrato pdic^rc inc
NICOLAVS DE LYRA.
I Vcnit & habi.in Capharnaum. adprtedicanci>i,vt bic dicitur.
X M jritima. quiafupra Littus tnaris Caliixsftta cfl.Ex boc autem
«(lendit Matthjtus euangeltfla propbctiam iwplrtam Ifa.y.a. Primo
temporc alleuuta eft terra Zabulo & tctra Nep.&c.^d ctuus e-
nidcntiam conjidcrandum,quod iilamprophetiam exponunt aliquide
taptiMitJtc decem tribuum . fuerttnt cn.m primO captiuati tempore
Tbacefilii R,p<neli£ perTtgUtpb.iUfar rcgem jtftyriorum ,qui_ca»
ptiuauttduas tribus vltra lordanem deZabulon& 1\cplaLta (S de
GdiUamuhos c.zptiuauit , «; babctur }.%egum.i J .& de boc expo-
nunt primam partem propbctix . Trimo tempore atleuiata tflterra
Zab»lon,tiTcq^ia captiuatis malis bomimbus alicuiata eii terra po*
dettbus peccaiorum. Seiundofuerunt captiuatifibi Ifraclaui reman-
ferant tcmpore Hofct ptr Salmanafat rcgem jifsyrt» *<r> , vt habe-
tur 4-fvig. I J.& de hoc cxponunt fecundam partcui piopbctia.Et no
uifsimt aggrauatacfl tota terra.f.pu domini flagclUtioium. Dicitur
antem Ula ttrr.% via marisjjuia ibi ct~l via pubiica adportandnm mer
tet a lordane ad Hare mediierraneum . ^iddiim autem GaiiUxgen-
tium ad d.ffcrctntam alterius CaliUx tjux vccabatar G.ti.Ualu-
daorMm. Scnbititr c»im.}.Ujg.^. auod SaUtr.on dedii Hyramiu Ga-
liL»a.2O.0pp;day& quia tratgenttlis,idco dttlz efl UU tcr, a GaJtUta
Xtniiuir..,iln autem noir.ine dicla efl Cbabnl. per UUin ngu GuLUa
tranfibat via ill.i dt qua efl bic mentto . Sed ilia expojitto no vidttur
yera . Trimo quta vidttuv in,p,'care contraria , [at: e in mcdo loquen-
4i,q*iaprimam taptiuttattm vocat alleuiationim terne , & fccunda
uotat agg(auatiu,tm, & tamenfunt tiujdtm raiionis . Secundo quia
fdo-
filoqueretur de captiuitatc fecunda qu& fitittotiuS terrtc,tion loqtte-
rctur fitu de Galilsta gentium . feddcSamariaqtt£ cratciuitasr-.gia.
& principahter fuit obftffa & captapcr Salmaoafitr. vtpatet qti.it to
Fjgunt Daimo feptimo . Tertio quia illud qttod fcquiiur Ifaix.y.b.
Taruulus nalus eii nobis^&c.exponitur dc Chniio tam a Ittdxis qui
a Chriflianis, ergo & ULui quod immediate preeppuitur . Trhno tem-
fore aikuiata efl ter.&c.de Cbriflo intethgtti>r , & fit exponit Mat-
tbxus enangelium , qui.i Chriflusvt tcrra Zsbulon &1%tptalhn^pri-
moprtdicauit pnb!ice,vt dicluhi efl^quia ciuttas Capbarnaum ihi esl
/ha,& ■ aha loca vbtprimopraidicaxit, &ftctIU tcrraprimo illumi-
uata efl docldna Chrifli^ uieo per Ifa.dicla eft pnmo alUuiaia,frd
poflea ad vomitumfnnt reuerft hominestlLus tcrr^propterquod iilts
ciuitatibus cxprobrat Cbrifius Matthxi vndccinto vtpatct Utuctiti
propter quod per Ifa.dicitur.T^ouiffimo aggrauata esi f & boc tii qi
dicit Mattbxns breutter accipiens auftorttalem Ifa.Tctti Zabulon
& terraNeptalim.
3 Populus qm ambuLihar in renebris. ignorantiefcilicet.
4 Et fedentibus in regionc. Vtnbra mortis dicitur peccatum mor
tale,quod e[i quafifigura cr vmbra gcbenn*. 5 jLux orta etl cis.
quia illuminatio doUrinx Chrifliprtmo fatla ejt 1» iocis prxdtciis.
6 Exindc ctjpit Iefus prasdicare,& diccrc. Tofito tempore & lo-
coprttdicatiouis Cbriftt , ettangchfta defcriou niodton qnem tenuit.
Tenttit autcm talan moiinm qualem tet.u.t lohanncs,dt.
-j Pe. nitentiam agite,&c. bocautemfutt Cbrifius primovt prsdi
cationem lobannis approbaret^fccundo vt noftram fupcrbiam confu-
tarct,qu:aaii(juando dcdtgnamur accipeie dtcla aliotum.
Ambu-
M O R A L I T E R.
6 ExiHdr rg-it 1r(n ." r. pcr hoc enim approbauu doftrinalo
hannijjquiUcuK^pciJtpradkjre.Setirnodcrfiidoaoresfacmt
con-
eontrarium.nam unus reprobat quantij potcft didlu alteriui,&
no folum doctoresliocfacimit, fcd etiam Batcalaurei dicta fuo-
rutn doctcrumarrogantcrimpugnant quantum poisunt.
sAmbu-
!
°9
Matchaci
Ifjrf.C.
'M a QuivocaturTttrus.Vd quadoprimu Andrepsadduxiteu
A hoc nomen inditu eft ci.du dicicur.jjw vccabcris Cephas, quod
li.i.f. inrerpreratur Petrus, quaqua hic videtfde futuro promittc-
rc.Vcl quado cofcfsus ci\.Tu cs Cbriflus filius Dei vifl&di&Qffl
t ft cLT* es Tetrus,& juper bancpetratn adificabo eccleftam meam,
Bcda.Petrus,3gnofcens.An-
dreas,virilis,quod docioribus
coucnit,quia hi foli magiftcrio
funcapti,qui fapicnciai luceillu
ftrantur, & prseccptis Dci obe-
diunt,& ahis virilirer fuggci ut.
Bcncprimum Petruquivo-
catur obedicns & Adream qui
▼ocaf forris,ponit,q.a (inc obe-
dictitia nullus incrat, fine forti-
Cap. II 11.
9°
Ideft Chriiht» qui dat.vel ecclefii, cai protnifliuneft & parimim. b Ante
hic ptidift», 6c ideo non apponit tunc vel deinde . Vcl fortitsn.Port Jixc
-ndiftJ.
proprictatisamore.In hfs datur forma volentibus fequi.Mu E>
tatur intentionon pifcatio.mutaturrctiain dottnna.cupi-
ditas inamoremanimarum,firmarefeculum, nauisecclc-
fia.pifces boni & mali homines.
■jc Gregorius.Nullaadhuc miracula vidcrunt,nihilabeo Hom.*.i*
dcpramiio eteme rctributionis eiungeiia.
audiernnr,&: tamcnad vnudo-
mini praxeptfi, hoc q^ poffidere
vidcbantur, obliti funt . Qtian-
ta nos eius miracula vidcmus,
quabitenim regnum coelorum. Ambulans
a Quod idem dicitur ftagnuni Gcnezareth, mnre Tyberia dis,Lacus falinaru.
autemlefusiuxta ma'reGalil*ea:,viditduos z q^ptfhgellis affligimur,&ta-
mc "ocantJ fequi cotemnimuss'
lirdaV
Virilem.
rudincnulluspcrfcuei-at,&:he b dream fratrcm eius
(^ermanxfuntvirruces.Quiave
ro primus homo inobedies cxi-
uit.fccundusobediens ingref-
fus eft,
Raba,Matcheusdic.;tpoftha
bitationcm Capharnaumdifci-
pulos vocaffc.lohamic s dicit,q?
poit squam in vinu conuerfam
i Quia vnitatem ftaterna; dileftionis probauit, line qua r.ullus in ordine
prcdicatorumadmittitur, b Qm imerptelaiur obediens.qui uocatus eft,
cjuando Andreas duxiteumadlelum c Agnofcens.
fra^treSjSimo^nem qui vocatur pectrus & An-
Intentos lucris uix prefentis. Mundum.
, mittentcs rcte in mare.
a Eleifti ad fpiritualem pifcitionem fccunduiu gratix ele-
ftionem. b Non tam pejibus cjuam imiutione& 'ftectu.
t Erant enim pifca*tores , & ait illis : Velnitc
a Aliter fruftra labom doclor, nifi Deus faciat ut ptoficiat.
pottme , & faciam vos fieri pifcatores ho-
a Vbimagi» peniatur^artectus quam cenlus. b Pedum inceiiu.fcd
magis obcdientia&arrec~tu,anipiiBS ad propiiinonreuerfi.
Vcr.b
: c.j.b»
d fninu.tAtillicontinuoreliCtisretib.iequu-
vcnitkliis Capharnaum&ma Jrifunteu. Etproccdesindeviditaliosduos
„ ter eius&ftatfes dilcipuli.Scd r r „ T i 7il'j ■• i L> r
Sinccrtumcftvtrumillmmad- tratres , Iacobu m Zebedan& lohanemfra-
h ciiifcnt , vt hic rccapitulando
Uicat quafiprius faciu , an dcf-
cendifie aim co dicantur difci-
trem eius m naui cum
e Vidit alios duos. Ecce in his
quatuor numerus cuangelifiaui
pra-figurattu ,'qui animas a mun
doextrahuntde quatuorparci-
busmundi.
Bini & bini vocantur ,quia
chantas non mfi in ccr duos eft.
Vocatio d citur. Vel fecundum
elc£lionem gratiar.vnde dicitur,
il«os &vocau;t^c Vcl fecun-
dum illud. Multifum rocati. E
Querit"quomodo Matthxus - fieri .
&Matcusd;(.antbinos vocafTe Rwn.s-f.
Icfum . Pnmo Pctrf, & Andrea K^-'
poftea Iacobum iScIohannern, eiun»ciiit;irri
cuniLuc;;sdicacinmagnacap- iie vocjtione
rurapifdum Petri& Andrcefo «potfoioruui.
cios l?Kobum&: Iohanem fuif-
Zcbedaropatreeoru
a Oftendit perfonas non efie accipiendas. Reparantesad lucrum. b Con-
cupifcentiarum. P. rfcita eft coiiaerlio,ubi cum cupidiute rer nm,cr,malts
«jiioquc rumpuur dtJeOio.
pulimoquodtuncd.fapuli/ed g re'ficientesrebtia fua.&vocauiteos.llliaute ' fcvocacoscumrct.iatrah:rcno
quiafutun.Anteaui.cm quam n • ]•,->• i D r -r polient&lcfumPctrotandcm
vcniret Icfus in Chana Galilarc «atim relldtlS retlbus & patre fequutl lunt duiffe. Xolitimm , exboc enim
AndrcasPetrum^dduxit, fcd, r- • i t r Ecckiiam. iambnmines eris cap. fimul eos
nondum difcipuli. h eum. ht circumibat lelus totam balilxam, 4 tamcn fL,bduais ad terram na-
b Mit mtescc. Quia quosfar- uibusfequutosfuiflc? Sedquod
pc tct rcnis hicris inhiarc piiderat, cxlefiib.dcfideri ijs aduo- Lucas dicit prius fadu cft ncc tuc funt a dno vocati,fed tan-
cat , & £ cos renb.euagclij alios de ,pfundo iniq.catiseiipit. tu pra-ditlu cft Pctro q^ homines capcrct , no vt poffea pif-
I.uc.;,b.
h.2.C
vn fubdit. Venite pofi me f? faciam vos jieri pifcatores bvxiinnm.
Maccha:9 &c Marcus & Lucas dicuc Pecru &. Andrea de pifca
tione vocatos in Galiiasa.Ichancs uixta Iordane ad ccfti mo
niulohannisbaptiftzprimoAndrcafequutumcffe cu alio
cuius nome cacccur,dcindc Pctru,tcrtio Phillippu.Scd tunc
iuxta lordanc m vifo diio,non ci infcparabiliter adhxferut .
Scd cognito quis cflcc , cum mirati ad propria funt rcuerfi .
c P//i<if9rei.Pifcaturus pcr pifcatoria vadit loca .
' ftiee. Myftiec.Cumincatnatuscarncfufcepic, diuinitusvidic
' in man mundi pifcatores:&: alijs quid efient oftendit , quos
abaetcrnoprzuidic.
^iitntia d Cuntinuo. Pcrfccta obcdictia cft fua imperfc£U rclinquetc.
q ReliCtis tctib.quia & ii poftea rcfumunt, n& cupiditatc &£
pto-
ccs lio effct capturus. V h &i dicit. SubdutJis ad teiram nauibns,
quafi redeundicura.Poftea vero vt Matthxus (S^ Marcus di
cut, bimvocatifimt,&iiiflifcqui.Ideoaincpifcacoresillitc-
ratos mifit pra?dicare,vc fidcs m virtute Dci,non cloquentia
nominumputetur.
f Zcbedai & Iokannem. Zebedanis,fugitiuus.i.diabolus.Taco-
bus, fnpplantatorqui adiuuatur alordane, ldeftagracu
E)ei.
g Et vocauit eosjUi autem. Vocauit & alios,fed fufi3cit nomi-
narc iftos .
h Et circumbat Iepis totam CaliUam . (Joadiutorlbus voca-
tis praedicatiom infiftic , docens impigrum elle deberc do-
6totcm .
Doccns
)o:i!omm
Di jCitio.
NICOAVS DE LYRA.
i Att\bo\zT\S2\itc.Defcriptaingenerali,pr£dicationeCbrifli, hic
ponitnr ad ipfum adunatio populr.dr primo aliquarum (pecialiu per-
/onarum,vtpote apoilolorMm.fecundo,turbarum communium,ibi. Et
circumibat lefut . <Ad tuidentiampnmi fciendum, yuod iWuipafloli
leguntur ter vocati a Cbriflo\. Trima vocatiofuit immediate pofi ba-
ptifmum Cbrifli., vt babetur loh. I .d. quando duo dtjcipuli Iobannis
audterunt ipfum diventem de Cbrifio . Ecce agnus Dei,& fequuti fmt
lefum.&ibi dicitur : jlndnasfrMer Simonis Tetri erat vnus cx duo
bus quifequuti fuerant Iefutn . & ibifubditur quomodo vocauitfratrt
fuum Simonem ad lefum.Secunda vocatiofuit in capturapifcium qui
defcribit Luc. \.a.dicens,quod Cbrifluspropter turbas trruentes afcen-
dit in nauxm Tetri ad prxdicandum,& finita pradicatione iuffit laxa-
ri rete in capturam pifcium: & Tetrus vifa muUitudine pifcium cap-
torum,fciens qnod non poterat effe virtule bumana,procidit adgcnux
Jcfu. Sed ills dutt vocationes nonfuerunt proprie ad apoflolatum , fed
adquandamfamiliaritatem. Tertiaautem vocaliofuit ifla quam dc-
fcnbit Matlhaus,quando reliSis omnibus ftquuti funt lefum, amplius
adpr<edi8a negocia non reuerfuri,fed intendentes doftrinf Chrifli: &
hoc efl quod dicit Matibtus, A mbu lc.Mare ifiud efl quidam lacus
babens centum fladia longitudinis & quadraginta latitudini' , per
_ quem
quem tranfit lordams fluutus , vi dtcit H.ero. Dicitur autem marefc-
cundum modum loquendi Hcbrakum,in quo magna congrtgatio tqua
rum vocatur mare,fecundum illud Gen. i ,a. congregationefq; aquarS
appeUauit Maria.vocatur etia aliquando fiagnu Gtne%aretb Luc.f.a.
Dicitur etiam rr.are Ga\iU&,quia efl m iUaregione;& mare Tyberia-
dis a ciuitate Tyberiadefitafupra ipfum ,
2 Vidit duos fratres.eir p*ttt Ittera .
3 Etprocedens \ndc.llic agitur devocationc lacobi & Jobannis
fiUori lehed£i,& patet litct a . Sedqumriturhic quomodo ifiifratres
rclitlopatrc,& fimditer alu duo rtlidlf omnibjtafcquuti stit eutDi-
cedu.tp in eoerat virtus diumitatis : & iieo ficut poterat txtcrius vo-
cart per voccm , ita poterat hterius attrabert pro voluntate jua per
mfpirationem . Similittr qu»riw quarc fmplices homines primo vo«
cauitadprsdicationemeuangelii? Diccndum,quodficutaprincipio .
aliquos fimpliccsvocauit , vtpattt inifiis prttdiflis , itafimilitet a- ™fo^*\
liquosliteratosvocauitaprincipjo vt T^athanaelem & j^ic-idemii, en.incelii clc-
VI babetur Iohan.i.& %.quia fi folos fimplices vocafkt, crcdipl>jfrt fli f«nt difku
quodfuiffent ex fimplicitate decepti , Veruntamtn fmpiices inagis poitpofm».
amflhuit apoftolos ad prxduationem tnangdii quam litcratos ,
vt fides euangelii magis attribuereiur fapicntix diuime quam hu-
tnanx .
4 Ec circumibat Icfus . Hicponitur adunatio popu'i ad Chriflttm
* q<antum
M O R A L I T E R.
l ^wWrtHJdH.Tnj.fequiturpoftca,
f Illi autemflatim riiitlis. Pcr hoc auc oftenditur quod perfe-
•iXi fcftatot cs Chrifti rclic-tis rcbus pofleifis &: ctia parctibus
quan-
quantum ad carnalem afTectum animo propco fequutur eu.
4 Et circumibat lefus. Per hoc oftcndit.quod prcdi<.aCor cu«-
gelij dct efle diligens $C feruidus ad falutem annr.arum , Sc
quod ciqs do6trina iic communis & fana. idco dicitur .
-\Docen
9l
Glof.ord.& NicoIaideLyra.
91
&* Da««n'«/v»^»-DoccnsdcmorIt1m,vic?.-ia...?fubd.-
A to< Prxd.cansdc 6tttrit,wtttconccmplAiua:pcrfcftis .
D kc< n.imrales.uftici.is,cafttcacem folicet & hiimi hcacc
&fimSaqu '!'J rc
gni.adcuaWl.upcrri.K: •» m.tiu.bca-
ticudum promifllo,peccntorum
rc. | :io,rcfurrcctio
kfhs h?rcd.tas , angclotum '
cia P.ilcfhna in qua Iudari hahicar.Syrfa mtcrpretaf \ x D
lilcnvoiulvlisvcl rotata.i.mudus q icfu^bins&adimafcm
pcr roc.!:,in quo fama Chrifti innocuit p prardicationcapp-
ftoh rumper quos faluaci funtdarmoniaci.i.idolbtatfe;,lona
tici.i.inftabik s,pjralvci .i.irtinifii &: corpcccs,paralyfis G'\c
cc,Lac;iicdillo!ucii>.
i.idiorum. • ^ f lntoiam Sy<iam. Vfquc ad fa-
fo- a doccnsinfynagogiscorum,&prxaicase- t ftigium vcra: laudis pcr inci
b , Knn fabulai.falu !u,n meinurn Ualem. b Q fi >m. J niCnC.I boni opCriS.DeCt'baC iTlj
", ^^^T^^rcU- giftrum pontificum ccftimoniu
ciccas.
b 1» fv*a90<jis. Nc OCloiUS UO
ftorinvacuud.icurrat.fcdjbi c uaWelium reeni,&Ianansomne langUo- i laudishtoaJihis^forisfont,
iuncplurt?pr.rd.cct. d » a£» ««ta—t »»«««« Pwd«5. ««,- 5 vnde t.ihbus mfittwratcs moru
c £*> vL"'1 iuftitia cft
moleltu viuenti mc.irnc, labor
mftitix non fufcipitur , >..(i incr-
i pauciotes
biamnutn uexani cjuam co- Sxc.
rem,&omnem infirmitateir. populo . Ec
Fama quam ludei.olifufcam . Famapiopict eosViiufotli funt
«jucfcnda elt.non tamen amanda.
tt»aainibus.
ccsopcnsexpcctctur.IdeoChn c abiitoVinioeius in totam Syriam,&obtU 4
fluscuan" li/.icbeantudmc, vt c t . . , ' ...
cxciiccadbon.opcrispacicnc.a. * lcrunteiomncsmalchabentes varnslan-
,*,;». Curarelanguorem » <£"■'■«■ \ . 0««««»,, &.«..».
iiciccmno tuicmagnu, g guonbus&ttormetiscomprcncntos, &g. t infania fit per luna, fe
tcimoncun. Sedidco h d^monia habcbat,& lunaticos,& paraly- t quiihfanjafaat, lure
Qcctigerctutadrcgnu. . 2 . ■ „ • Vrc'„er„Jk MrL t lcruat vti«?fami:c cre
liberius pandtim
jj Dxmoniababcbant. Aliccori-
ce.Dflemohiaci, idt.lofatrar . Lu-
natici inftabilcs. Paralyuci, dif-
(oluci & flueces . Lunacicos dicic
illosquorum morbus in
iionc crcl cit luriaM.on quod hec
eddiabolus
iiaria tcj
caturdm in
SiS&"faK K ticoS,&curauitcos .Etfcquutcsfitcucurbc + acSori«bla?phcmurti
. ' ■ .'• - . . a qo.rstaiiiiivgiintaduittutes. b Oji.cdamtegii clr.io.tribuuin, qmde ■- l, Lun itiros C<7 Oarahti
cempt*cepca{«u«nt. c Qjp, uifio uacis 8c confcfflo i!!ui,t..t. ' V ,!T? " 7
eriam cerrena fubiidia fiibdicis
mimftrare , &: fic ad regnum
rc.
yticos.
multardeGalilara&Decapoli &delerofo t tcrhoctueruncqur bmdc
a0^.bap,,.,„o.tafpolito.effa,rmifsir,,sUfa4feP.Ui,.ie,Clif,nfequeieS. t MatCUS 0£ LllCaS plcniUS
lymis & Iudasa & de trans lordanem.
■Mtop. Opcra falucis fi-
ncfamabom odoris nofarisrc-
]>iccncaudicoribus,nccfanuliae opsre proficicfine quibus
ii.rm.i veri facerdocis noncommcnd.iair.
I-ama pp proxnnu eft neccflaiia, & maxime bdicacorib.
Hcc pr«diua bona opcra fcqjLAbiit opimo tins i.fama eius in
r coca Svria.Svnaeftomnis regio ab Euphrate vfque ad marc
nu,Tnii a Cappadocia vfquc m Aegypru , in qua cit prouin- faic & in «liquocapere
. : cia
t i Cnw.ir. Cur.it corpora.vcpa-
catius aud.ancinuilibilia . A
parum crac mox rnoricuris curam impendcre.
K Stij-<uufunt. Quadriparciti? cuibx fcilicec. Alii,prof)ter cx
leftc myfterium,vc difcipc.li.Alii , obcurationcm inhrmira-
tum. Alii, fola funa & cunoficace , cxpenri volcnrcs ii vcru
cffjc quod dicebacur. Aln,per inuidiam volenccs cum accu-
"NICOLAV S D L L Y
* quamu .id tnultitHdinem populorum ipfum fetjttennuni, quia nm
olum dacebai verbo , fcd doHnnxmJHam confirmabat fatto , fcilice
L L Y K A
»0«
lolum docebai verbo , fcd doCtmumjHam conjtrmatiat jacto , jcdicet
per m'.r<2cula,tj'.ix foluni f.cri potcrant firtute diuitia . Sictu cnim illa
4td qux a"in?u intcllctl» bttmanusf.on probantur fitfficicnter , nifi
per rcdittlinne adprincipia i ttelleftuiperfe nota, ita fimplititer cjua
cxcednn t fjcultatern intt Iktlus noftri , cuiufmodi funt illa qitx perti-
nentad dotlrinarti Chtifti nonpoterant turbis communtbus melius
dechrari qnamper opera,vhtiitem totitts natune exccdentia , cum e-
vim Dcus non pofiet cffe tcft.s f.ilfnatis, ft talta indncantur ad confir-
Gai)ia:aiu. fetjn tur.
1 Etpi'a?dicausciiangc.rcgnr.^*i/iC/>r<^»jpr«d/ca<i<tt apcr-
tioncm regni iflcftis quod nonfaciebat doclrina Mofaica.
2 Et fanans omnem languorcm . ijnfimitatem incurabdem
firtute naliirs^cx quo & conjimilibus patct confirmatiofuAdofttJie
vt ditlum efi.
j Et abuc opinio eius. ideslfama.
O In cocam Syriarn. quia nonfolu in Ind<ea,fed in prouincih W-
cinis abiit ipjittsfatlapropter eius crtbva miracuh,proptcr quod rex
vdbagarus qmrtgnabatiuxta F.upbratem, fcripfit Saluaiori i>ua cpi-
tnationem ah.cuius dMrinx , fequitnr dlam dotlrin*. veritatim i/fal- fiolt arn, vt babctut in Ecchjiailici biftoria.
Ubilem continrreHoc modn cofi.mata efi dofirina apoiiolorTt. Marc. 5 Ec fcquuca: funt eu curba: mulcx dc Galilxa & decapoli
16. d. Illi profccti prxdicancrunr vbiq,- domino cooperante Decapolisnomen cfiugionis ditt& a dccas quod efl dccera , cs po-
&fermonemconfirmacefcquencib.tignis.e^r>c)c»?5foj?f'wi- lisquodcficiuitas , quia ibi eranl decem ciuitates . Cxtcra pa-
utt Cbrifius do8rin5fua,pt dicitur h:c . Et cncumibac Iefus Coca tent.
Gali-
przdicatoris & confeffons dilcrett.
5 Etfcquut&CHmfunttutb&multxdeGaliUa. qus intcrprera-
turtranfmigratio.
■f Etdecapoti. qua; dicitur a deccm,& polis ciuitas.
t Et de Icrofolymis . quae inicrpi etatur pacihca .
f Et de lud&a. quae imerpretatur confefsio .
\ Etde trans lordanem . qui interpretarur riuus iudicii,per hoc
cnim fignaturquotiilli Cliriftum fequunturquidc vuiis ad vir-
tutes tranfmigrant,& qui decalogum obfcruanr,& qu. pacirice
cumalushabitant, & quipcccataconfitentur humiliter, &qui
diuina mdicia formidant.
Dccatx,!
Utt.c.
M O K. A L 1 T E R.
+ D*censinfynaiogiseorum. Nort inlatibulis,licutfaciuntha;-
rctici & illi quorum doftrinaclt i'ufpc£ta.
I £.' prxiicans euangelium rcgni. noa cunofi & mutilia.
l Et fan tns omnemtai^norcm. Debct cnim pracd.cator fanarc
omncminfirmitatcmfpintualem profuo poile.
f Etqui nmoniahabcbant. periftos iignanturfortilcgi & diui
nifupcrfhtioii. #
+ Et lunaucos. idcfl inflabilcs inbono
f £rp4'-.J/3r.'/c«i.quifuntpigriquali impotetesbonuoperaji.
■j- Etrurauiteos. Uti cnim poifunt curan pcrbona doclnnam
, Prg-
v. Al'. , .
.Hu ci cjfcn-
Lucas cliccns.Fjdu tjt autin a
itl.s diebus cxut in montem orarc : &
erat
V
C A P. V.
Idens aute Icfus turbas ,
enjf pernotlans in oratione Dei, ,
fatlus effet vocanit difcipulos £r t li yt duo
decim tx ipfis quos ct apoflolor ndrainattit.
Sed Lucas dichpofl defccsh de rrote iu loco
4^ cajrri- '
V.
D.uiilo.
NICOLAVS DE LYRA. C A P.
Vldcnsautcmlcfus turbas. Defcripta adunatione populiper
prtcdicationem Chrifti, bic ponitur ipftus le^islatio,qux vt di-
flumetitdtbctferri pcpttlo adunato.Ei primoponitur hui<:s lcgis datio
tO ore CbriMjui efi legifer noTler. Etfecunio ponitur prx.i<clx legit
tioper tuiffioicm difcipttlorum ai prtdicandum cap.io.
Coiuiocacis, &L.C. Tcrtio ponitnr fecundim l/^cm datam &pro-
mulgatam indicatio Mp.a^.Ltcgreff. lslcfus^ &:c. vbi agiturdc
aduentu Cbrifli ad iudicinm.lfta autan tria prxdtit.ipcrtiiaril pro-
ftie ad lcgem.Trima in duas,quia primo pomtur legis c.xplicaiiv. St-
cun-
M O R A L I T E R.~ ~~
t ytdcns aulem lefitt tm . Iicct prxfcus cip;tu!u>& duo fcquc-
ua
cundo^defcribitnripCitts explicatacofirmatioper miraculla ca .S.Cu
auccm defccndiflec Icfus de monce. Trima adhuc in dius, qut$
priino lex cuange.lica explicatu>;ftcundo,ad implendum populns mci-
tatur,circ*finem.j.ca.Omn.s ergo. Trima adhnc in duat,quia pri
mo tex d.itttr,& fcatndo oftcnditur quditer obfeructnr,ibi.\yciKC 6C
accipiccis. poftpriiicipium.-j.ca.Trimu adbucin duas , quiaprimt
pfJtmittitur quxdam brcnis prxfatio y& fecttndo fubditur lcgis cxpli-
catio ;/;;.Bcaci paupercs. Circa pritmm quafi per modum prologi
cficnditur primo congrrgatio popuit,cum dicitur.
1 Vidcns auccm lefus curbas. vt ofiendatur tcmpus congru <m
ad
tiac5cincantmorj!ia,& Ilcporier fufliccreliteralisexpofitio,ta-
nicproptcrreucrcntiacuangcliiintcdo breuitcr aliqua addcrc,
&
93
Macchan
Cap. V*
H
campcfiri cundem fermonem ttjrbis predic.ifle ftando,que
M-"<ttheus dicit habitii in montcdifcipui is fcdcndo . Pocuic
auc cflc vc in monee. «i. eligcrcc, qif Maccbeus cacec, l.ucas
dicic & electtsfermon^ illu cfic baberec que Mirtheus dicic
Ijjcas pccric.Ec pofJqua defcendic,&'alceru fermone fimile
turbis faceret quc Mactheus ca
ccc,Lucas dictcVcl potuit do-
nrunus primo eiTecum fchsdi
fcipubs ineminentia moncis,
quando ex eis. u.elegic, dcm-
de cumeis dcfccndifle mali-
quamcqnalicatcmqnecamen 4 fcrunt ac} CUm difcipuli eius .
b Dignitas aia-
C Vocati, ?cr fi-
1 QuJfi multitudinem vitars vt folis difcipnlis loq»eretur
gittenj notatur. Selfio eft ihearrutio in qua docet.
iiem inter us.
a afcendit m moncem . Et cum fediffet accef
b H*c citcumloquutio longiorem promittit lermotiem.
f Jei. tultl & magna difturuuj. TheCiuturgftpie
v: fcona diuidat fuis.
Signiftcat
pientizapertt,
eflec in monj#, cV mulcas cur
bas capere poflcc &£ ibi ftecjflc
doncctiubecctijircgarencur,
Et
li;it
...
apc-
iquiin prophet «,efl referatio.
Non tinuuu vetbo , fed intus in corde fcritiendo vt
Deus :nuncrerus homo quipriusaperuit orapioj/hetarum.
&poacumYed;irccpropiusdi ' riens os fuum docebat eo$, dicens. Beati +
fcipulos venifle , & ica illis &:
carccris vnum fermoncm habuifle. quem dicic Matcheus Sc
Lucasdiuerfo narrandiordinc, fcdeadem rerumventate.
Turbaquefequcbacur non afccndic Vnde alius fermocis
fic in campefiri. Non enim omnes oia pofllinc , quod verius
putatur. qiiamuisidem vtrifquc fimul poflieviderifa&us.
a .Afctndit. Doccs fuos afcederc ncc m turba rcmanere.al-
tiorc dothirus lufticia , quailla q cft fcnbaru &c phatifeoru.
Afcendic ipfe moris in montc,vt altiora virtucu cuimina do
cerct, &: eeclefiS fupra qua fcder, predicans pi e/xpcum dni
fublunius erigendam oftcnderec quam eade doctrina vfquc
ad finem feculi plenius erudiret . Apoftolos preemincntius
abducit, vta montepriiisfufcipianc moncispaccm populo.
*Euchymius\ Simul quidcm cumulcus in imo crac decli-
nans, funul ttir.m abfque vlladiftraitionedocerccupicns.
b Sed:jjct. Seflio humanicacis per quam cognofcicur.Vndc.
Et mundus tum nm cignoidt, ante incarnationem.
c ^Acceflcrunt. Vc vicinms audianc, qui ad lmplcndum ani-
moproperant.
d Et aperiens. Apertio oris,profunditaccm fignificat facra-
menci.Quafi abifftjm.quafi chefatirum aperuic quaii fluuiu pacificis,in quibtis nulliis motus eft rebcllis,fed oja* obrcpc
h£c & faciat , affimildbn enm firo fapicnti.
c Beati. -Jc Grcgorius Nyflcnus. Bcacicudo vc men fcrc opi
nio , comprehenfio eft oium earum rcrum qne eo nomine
intelliguncur,a qua nihil abeft eorum quepcrrincntad defi-
dcrium atque cupiditatem . C^uod ex ccjparatione contrarij
planum fit. Miferiacnimeft
inacerbis & criftibus, noftraq,-
voluntate no accidctibus cafi-
bus&calamitatibus cnimna.
f Beati paupelres. Scntctiarum
numerusdiligcnccr cftacccn-
dendus . Incipic cnim bcacicu-
do ab humilicatc. Beatipaupcrci
ft vtu. Sc in 7. cfi fapicntia » id
cff contcmplatio vcntaris pa-
cificans totum homine , fufci-
piens Dei fimilirudiucm. Bf <«ti
paci.ORzm ad capuc rcdit. quia cofummationc5 oftcndit. In
pnma igirur &: 8. regnu ccjloru nominac' . Septem crgo func
que pcrficiunt. Odaua clarificat, & q 3" perfeclu cft demon-
flrat. His 7.g- adib' cSgruit feptiformis opcratio fpirituflan-
t\i que Ifaias defcribit.Sed iile a ft!mmo,h;c ab imo,quia ibi
docet'fibus Deidefcenftuus ad ima.hic ho de imis ad limili
tudine Dei afcenfurus In his primus, eft cunor.qui hic con
grmchoibushumilibus dequibusdf. Beatt paupcres.i.notiin-
flari noalcafapientcSjfedcimcces.Secundaeft pietasqu^co
uemc micibus.qui.n.pie quxric,honorar fancta,nou rcprehc-
"dic,non refiftir,quod eft mitc fieri.Tercia fcientia, qu.t con-
uenitltigentibus quididicerucquibjs malisnuc vindi func
q quaii bona petieiut.Quarta,tbrticudo q couenic efurienti-
bus vC fitiencibus, qa dclideiatcs gaudiii laboracde vcris bo
nis a cerrenis cupienres f.uerti.Quinta,cofiliu,qut;d coucnic
mifcricordibus quia vnu remcdiu eft de cacis rnalis erui, dv
mittere alqs &: comendare iicut nobis volumus ficn.Scxta,
intclleclus, q conuenit mudis cordc, qui purgato oculo pnc
vidcrequod oculus no vidct. Scptima, patietia,que couenit
D
Li!>. cle beati-
tuiiinibm.
Ordo beatitit
dinum &do-
nortnu tjuo-
modo diucrfi
ficatur.
lfai.ri. a.
1.
fer-
L mini
paradifi.In hoc montc nouum tcftamenrum in cordibus fi
liorum fcribic,incipiesa bcatitudine,qui in monte Sinai ve-
tusteftamentu inlapidibus feruis dedit incipiens atcrrore.
* Auguftinus.Sermone que locucus cft dns noftcr m mo-
ce,ficuc"in euangeliofccundum Mactbeumlegimus, U quis
pieconfiderare volueric, puto q> inucniec in eo,q, ad mores
opcimos pcinetjpfeclu Chriftiancj viiq moduNa fic ipfe fcr
mo cocluditfjVC appareac in eo pccpca efle oja,quaj ad infor-
mandavitampcfCincncSic.n.aicic,Q'W'j« qm audit>e>bamea
bs.c&
racfpiritui.,Vnu premiu diuetic nominac pro copecetia fin-
guliiru.Paupcnbus rcgnu ccelorum, q> cft perfecte fapietif .
c\.dicctcClnitium fap:e''tix timor dcmini.MiubhcrcdxAsquail
teftamentupatrisciipietatequarrencibus.Lugentibus,con-
folacio, quafi fciencibus quibus merfi fi.inc. Efuriccibus &: fi-
tientibus,faturitas,quafi cei cantibus Sc laboracibus rcfedlio.
Mifericordibus, mifericordiaqu.ialijs impendunc. Mundis
corde,quafipurgatooculovjfio Dc;. Pacificis.Dciiimilitu-
do,quafi formatu ad imaginc Dcitfx finguliE beatitudines
^ vcim-
Prou.#. e.
Septenarii
bcaticudinQ
donorum &
petitionura,
alteraau pro
motio.
NICOLAVS DE LYilA.
ad ferendum legem populocongregato.Secundofubciiturlocus
aptuscum dicitur.
I ^lccndit in montem . quia in tali loco multi pqiTunt audire,
<x hocetiamdefignaturexcellentialegis euangelicarproptere-
mmentiam montis in quo data eft lex euangehca . Tcrtio tangi-
tur modus conueniens , cum dicitur.
a Et cumfidiffet. Sedendo enim & in quiete data eft lex euaa-
geltca . lex autem vetus data cit rn terronbus ad dcfignandum
differentiam legis & euangeli j . quia illa ernt lcx terroris, cuan-
gelium autcm l<x amcns. C^uarto oftenditur hmus legis cxcel-
lentia,cum dicitur.
3 Et apertens. Quia Mofaica lex a Deo dara eft mediantibus an
geTis , vt fupra declaratum eft. lcx autem euangelica immediate
per fcipfum incarnatum . propter quod Augult. exponensbunc
locum dtcit : Tunc aperuit os fuum qui ante m lcgc aperuit ora
prophetarum.
4 Eeati pauperes fpriritu. Hic ponitur ipfius legis explicatio:&
quia intentio legidatoriscft racerc ciues bonos per afluefaftio-
nembonorvimoperum, vthabctur 2.Ethico.ideo primoinhac
lcgc dirigitur perfefta humana operatio.fecundo rectificatur in-
terior intcntio.cap.feq.Et cum oratis no.cVc.tertio ordinatur hu
tnana affettio.cap.7. T^olite iudicare. Circa primum conhderan-
dum,quod lex eft de opcribus virtutum.virtutcs autem.quasda
funt communes fcu humanar.quxdam autcm funt excclIStcs feu
Heroicar, vt dicitur. y.Ethic. & talcs dicuntur quali dtuinx , vc
ibidem
ibidem df.Et inducitur exemp'um de Heftores,qui pp excellen
tiam virtutis dicebatur quodammodo filius Dei,& nou filius ho
mmis mortahs Lex a&teuangclica citcxcelletilhma,& idcodc-
fcribit virtutcs Iecu>ia exccllentiifimu gradu,vt videbitur.Cou-
ficieruiuiu ctiam,cp licet virtutes fint connex^,tn aliquc funt mat
gispropriecontemplatiuotu,aliquataftiuoru,&aliquxprxlata
ru, & tdeo primo delcribit virtutes qu$ perficiunt in vita conte>
platiua, & fecundo quar perfiaunt in vita prxlatiua, ibi. fot
eilts fal terrx, tertio in vita adiua feu fubditorum , ibi. ^dudiftis
ania di.efl antiquis. Pnroa iii duas , quia primo dcfcrtbit virtutcs
qu; perficiunt ad benc agcndum, & fecundo,illam qux perficic
ad bene patiendum, ibi. Beati qui perfequutionem. Pnma in trcs,
?[uia primo defcribit illas quat perficiut hominem refpeftui fui,
iecundo refpedu proximi , ibi. Beati qniefnriunt. tcrtio refpc&u
Dei , ibi . Beati mnndo ccrde. Prima in duas , quia pnmo ordinat
hominem rcfpcclu extrinfecorum bonorum , & fccundo refpc-
clu lntrmfecorum motuum, ibi. Beatimites. Ad euidentiam di-
cendorum fctcndum,quod beatitudo diatur dupliciter vno mo
do m re, iicut habetur in patria. alio modo m fpe, ficut hf in via
in viris cxcellentibus in virtutc, qui propter exccllcntiam virtu-
tis videntur vitam humana exccllere, & ad vita bcata quodamo-
do appropinquare,& talcs dnr bcati quodammodo,quia q> parii
diftat quafi nihil rcputatur. i.Phyfic.& hoc modo cthico.i . dftr
pucri felices, non quod exerceant aftus virtutQ m quibus conli-
ftit fclicitas fecudu lyhiloiophu, fed quia habent ad hocbona di
fpofitione,dnr tales dc propuiquo ad hoc difpofiti. Igitur qula
virtutes
BcitituJo du
plicicer diof
MORALITER.
& maximc de verbis fancTorum. Sequitur.
3 Et apericns osfuum dacebat,& c.Aug.Tunc apcruit os fuum
qui in kge vctcri apcruic ora propheraru.Ec in hoc apparcc
emmctia cuagelij, q, cft cradicu immcdiacc a Deo hominc.
vccus
vccus aute Teftam.a Dco per homincs tn.Ideo dicitapofto
llis Heb. I .H.Multiftrie multifque modis olim Dcus loquens patribut
in propbetis^nouifiime diebus iflis loquutvs efl nobis in filio quem con
fHtuitb&rciem y>niucrforwn,per qucmfecit & fecula.
4. Beati paupcres fpiritn. Ambro. Indc incipic beacicudo Dei
utdicio,vbi^rumna acftimacur humana.
• Beati
GIof.ord.& NicolaideLyra.
9)
& vtiir.plMnturpofliil.»ntfufl"ragium.7 donoru :qucdonavt
A habcanrurmoracionedomuiicj.7. prcubus, oramus. fccce
96
Humilci D«u.n 1
B i,mentf..Vn*> bene incipir. qaia ini.ium rii.icntiiti.nor do
cctlorum. b Voluma.c. c liilpe.MMbeJtosUcu. (
re-
cociorum. p »01»™.. - — « ' . .. n
paupcrcs fpirfyu : quoniam ipiorum clt i
pro.
Sioe »fj
■r.taie mci>i:t iV: finc liuor*.
faupenbu» comien.cmer in j>
num ccc.orum • Bcati mitcs quoniam ipfi
V,um:i,.mpr>iljbiliiaieMolidiuie. b Pro peccatl. lui*,Ae
itoniundo, delideiioiOL-l»iuui.
uo
quafitcr fapicniia Dei cunda prxuidit . Virtus beatkudinis
pcrcip.t.ircx dono nSti: donun. prccc orationis
qu.im Cbriftuscompofuit impetiatur.
Scptcm quippc lunc dona,
ied vmis fpiritus.Scntc pccicio-
ncs,fcd vnai.ratio.Ynim pctij
adomino.han" rcquiram.Sep-
Pulifh tcm virtutumbcatitudines,v-
naiharitas.
Hicronymus. BM/i^tfw^rrt. * g
fpiritu. Qwi.i nonnccemcas fcd
fidcs, &dcuotio paupcrcatis b +
t hxrwtiwMc bcacos facic, vc contcmptis cm
nibusDcoviuant. H.rch.ihct
.. duaspartes,rcrumabdicacio- c niaipfi t coi.fahbuntur. t Beati quieiununt
U««cip!«>cm»&fP,1,tuscontnt,ol1cm: . c ■
vtctiam bonus fe inutilcm Sc cec.-ns reputct lntcnorem. .
Bcacicitudo iam in ipc pcrucnicndi.
Paupcrcs fpiritu, hi luncqui oi.i habent, & nihil poffidct.
Paupcr fpiricu , cfl htimiliscordcpaupcrcmhabens Ipiri-
-. tum : nutrix cuius cfl huinilitas.
** Sicutinitiumfapicntia; tuuordomini, ficpaupercas eft
principium beacicudmis,
* Auguftinus . Legunus fcripcum de appccicione cempo^
Un.i. de fer- ralium, Omnia MlitM cr prxfumptto fpintus. Prarfumptio aute
moneDommi fpiritus audaciam & fuperbiam fignificat Vulgd n»tnagn6s
innooicc». 1'piritusfupctbi haberediii ,&:red:e.qih fpiritus etiam vetus
vocatur.Quaproptcr rcclc bicappcji mrur paupcres fpiritu,
humiles.3t cimcntes Deum.i.non hahcnccs innantc fpiritu.
•$< Chryfoftomus. Paupcresfpiritu funthumilesiScCon-
triti cor-Jc. Spiritumautem hicanimam Sc vohintacemdi-
xic Quoniam autcm mulci funt humilcs non fponcanci,fcd
aif iv-ti nccellicate, primos vocat hc.itos.
* (iregorius Nylicnus.Pauper fpiritu eft.qui corporalem
corpulcncijmanim.edtuic>jpermucac,qui p'optcrfpiricu
cgcnus eft .quiccrrcnas diuitias vcluci quoddam onuscx-
cuffic , vt pcracrcm fublimis furfum rapiacur.
a Bcatimites. Miccsfuntqui malis motibus dominantur.
pcrfecta virtus eft motuum pofieflio.
Micis eft que metis afpcntas feu amarttudonoaftt ic fcd
fimplicitas fidei ad oem iniuria fuftinenda tnftruit patieccr.
Miciseft quem non rancor vel ka afticic, fed oia ajquani-
micer fuftincc • Huius vircutis quafi rmgn.e magiftru fc ficic
dns, quod no facerct nifi via fummfi perfectionis ifta vircus
Q eilLc vndedns, Difcite imt quia mitis, circ. hecp >ffidetcerra
Viucntium U delcttabitur in mulcicudine pacis.Manfuctus
"non
•Hom.7t^4
p«p.
Vbi fupra,
Infra.u.d.
NICOLAVS D E LYKA.
"phtutes quas bic defcribit UgifUtor dominus nosler Icfut Cbriflus ,
funtfic emintntes, ideo dicuntur bcatitudines. Vrima igitur beatitudo
dtcitir paupertas fpintus.refpeHu emm extrinfecorum bonorum qu$
funt diuitix & hontresjoencfe habct horno maido httmano & commu-
n;.,auando non qn&rit talia vltra gradum fui iw. ria , fecundum condc-
CCntiam flatus &perfon*, &hocfacii virtus pnlitica quxtalibus
vtitur. Sed paupertas q 'tfpiritus beaiitudo diciturficit hoc excellen-
tius,quia fuc t hqmtntm talia totalitercontemncre & a feabycere:
IfHantum pofjibde efi \vt contcmplationi diuint liberius poffit inh.tre-
rr. quia fccundum quoddiciturltbro deecckfiaflkis dogmatibus. Bo-
r.«m ( fl hcnUatcs ciim dfpcnfafione pauperibus erogare , fed melius
efi inteniione fequ\ »di ChriQum totnm jtmul donare , & abfolutum
4 foliciiuditecnm Cb* iflo tgcrc . iguur paupertas fpiritus facil con-
tcmnere prxdiia,non tanquvn mala Cimpiicitcr \quia hispotefl homo
bcne j»'' p-r »irtuiemjiolit!cam, vt v fum eil,!cd tanquam minora bp
tta maiaris boni impcditiua, fuu: contemnitur mr.trimonium taquam
minffbonumpropter virginita em ftruandamj»i w. Bcati paupc-
rcs fpirifJ.-' jmapaupntas abfoluta non duii nifi carcntiamdiuitia-
& bonorum , qw>d non tfi virtuofum , fed potcfl rffe in malis ho-
mioibus, vtpatet adfnfum ,fcdp.vipertasfpiritus.(alicct voluntarie
*(l» mpta aa liberius fequendum Cbnflum , illa efl virtns exctllensfeu
ptrfcfta.Udduur a»tem prxmi»m correfpondcns cum fubdnnr .
1 Quonum ipf ln regno tnim intelligitnr. omutmoda fujjicientia
& excellcniij qux bent rcpromniitur m ceLis itlis qui talia contcmpfc
runtin terns.
2 B ,-at i mitcs. Hic perficit bomint refpetlu intrinfccoru motuu:
tr pwno refptHu motwin, irafub.lis.fecundo rejpcilu motuum concu
fifab.Us, ibt. Bcati qui lugcnt. Circaprimum confiderandum.qnod
' circa
MORALlTt 'R.
non irntat vel irritntiir , non nocct vcl nocrre cog/tac. D
Qui cedunt improbis,&: vincunt rn hono in jluiii, iv n -.1-
fidebuntterra viucntiu. Immitcs dcterrcnis nxantur.t )on
gruaafcenfi »J*riusefl coccmptus fc.vuli,cuidantur c:- rna;
jndc morcs teperat nuufuctudo, <Sc Icmcas, $c non c'i mit«
quipriuspaUpcrnofueiat. l n
I ffibileefl .n. fccundum gra-
d.im af euderc, niiiprimu ap-
prcbcdcris . quia incer diuiti.is,
c 11'...;, odiaammusnoneft mi-
cis. Sed huius mccndij matci u
^vix.idpuiu dclcbitur, ^cu.Wo
*h;rc Jciutas fa?pc corrumpkur
vel extrahitur. vndcfubdicur.
* Thcopby)adu$.Mices funt, tlae
nonquiproifus no rrafcuntur,
( tnlcs cn>m infipienrcsfunc & ( ,^'('
liifcni.icij fedqui irajvim h.i- x3
bcntjcontmcntautcm&quando voluntirafcuntur. Sicut
cnim qui impatiens eft , operarur flultitiam , vt dickurpro-
u.-rb.^.flcdoarinaviriperpaticntiamdignofcitur.
Tofidebunt terra. ■}« Auguftinus. lllam tcrra cgo crcd.de
qua in Pfal. I4t.diciif> Spes uuqtes tu^portiomc* tn terra >'i»<' au. jv
*Ch'.vfoftomus. Scnfihdeponitpremium, fi.-ut P.mlus. Hom
H norap.,ircrKiun"i,&c. vt fts longeuns fiiper terram ■ . Nec cnim i>oi>.
folum a futuris fuadet bonis , verutn iV a prarfcncibus , pro- EP!l<
pccr audicores cralfiores , c^ illa quaet enccs anccfutir a.
b B> ati qn li: pro fuis vel aliotu piiis q. eft ab irriguo infe-
rion, f d q ui fic ab irriguo fuperiorj eft cx defiderio c^leftis
patrix. Illclauacpr^fcntcs fordcs, hic accendit acrius arrer-
norum amatorcs.Qui aucem pcccata dcpofuic,morcs man-
fuccudinecotrexic,qiii flcmcetia ia poceftefurirc&rfuirc
iuflitiam q, pritis non poccrat.H^c virrusfine fpiritufbi 'tiru-
dmis non implctur , quiaper eum c?furicndo ad fatiecaccm
qnquc veniemus. Bea iqu /.^«Qt.Reflatpoftpratdic^ruina?
rum coiluuionem ludu purgare. Luc-tus propeccaos v/1
pro dcfidcrio celefti confulacionem mcretur,&2 nonalijs.
Hi fcicti^ fpu iiluftrantf, vc fcianc quibus malis inuoluancur*
* Theodoretus Epicurus iucundiffima vira fincm mctit. L
fupremum namquebonum, fupremam volupcatem op.ru*
tuseft. Dcmocritus pr.o voluptace concupifcentiam n ifu t,
At vcro Chtiflus longe aliter nos ad f^licitatcm contende-
re opo: tere monuit, commendans & pauperes $c lugenccs.
*Hilanus.Lugentibus nonorb tacesauccontumdias uic
damnamacrcncib.is, fed peccata veteraflcntibus, &:crimi-
nun qtiibus obfordefcimus confciencia arrumnofis, hxc
fedula in ctKlo confolacio prxparatur. ]
c Baati qm efriunt . Amatorcs veri boni , quibus non facis
cft quod iufti funt, fed femper iicinncopusiuftiti.e.
circa paffiones irafcibilisbene fe habet quis modo humano & comviu-
ni quando eas refrenat,ftc quod non njmis impetuofc cxccdit,tamen ali
qualcm pcrturbationem e.rum fntit.Mititas autem qu£ cfl beatitudot
facil hoc excellentius, quia reddit hominem totaliter traquillum a mo
iibns irafcibilis.per omnimodam fubiefiionem ad regul im rwioms vcl
diuins Igis, & hoc efl quod dicit. Beaci imtes.^iddiiur autemprA-
rnium correfpondens cum dicitur.
3 Quoniam ipfl. ad hocenim homines feroces monet bdla & lifet
fequentes motus irafcibilis , vt quaft fecuri poffideant terram dcuitlit
inimicis, & ideo illisqui funt totalter quietati dmoubus irajiib.lis
modo prxdiclobenc promittiti<rp.<ff<(fu>pacificatcrrtc viuentium.
4 Bcatiquilu. Hicpcrficitbominemrefpeclumotiumtoncr.pifci
bilis,qui funt circa ola toncttpifcibdia ,ftcitt f/tnt dcleClaticnes ciborii
& vencrcorttm in fenfu guflus & tailus, & ftmiliter melodiarum,fpe
tlaculorum , odorum in fenfn auditus vifus & olfafiits.in tahbus bcne
fe babet homo modo coi & humano,mod:rate talibus vtendo & fupet
fltta refecando,q?fit per tcmpcrantiarn qns eil virtus p alitfCa.Sed cx-
cellentiusfe habet homo in talibus pcr beatitudine lutlus ofa talia dfe
penitus abdicando , & luclum voluntarie in hac vita aff-imendo , tam
pro tranfgrcifwnc cuipx comiff-t, qaapro dilatione celcllisp.Urix, ita
cp totumfl.itu prxfentis vite repwat exiliu rsfptBu cxleftispairix, fe-
cundu <j> dicebat Vaulm adl\p. 7. d. lnfelix ho quis meliberabit
decorpore morcis huius?^ ad Tbil.i.c. Dcfideriu babcs dif-
fultti,&; cfle cu Chro,^r quantit ad hoc dicit. Bcaci qui lu. volun
tarium luclu in hac vita pro pcccatis aflumcndo.Addititr auiemprtt-
miit corrcfoondens cum dicitur. 5 Quomam ip.CO. Co»,fol.tn.n.
cfl fimitl folariiconcnics aut efi,vtilli qui i>i prxjenti vita f C hi '/L vo
luntario luflu orcupantur, cii Dco & angelis xternaliter con fchmur.
6 Bcatl qui eiu.& fi. Hicponit virtutes qux perficimt homincm
:b.
caru;
dilatione fucurorum bonorfl . Ifti cti filia Calcph habcr irri- .
Qijooiam fapfos m prvfcncipoffidcnc cufi ihferius&irriguu fuperius. 7 Bcatiquiefuriunt.Chti(. Io1-
haricJitatcm pacricin luturopoiiidchun^
4 Bcati quilH.tyw mifciijs prvlcnubus mundanorti,&: pro
dilatio-
Efurit aiit iufticiam qtu fccuiidum Dci iuftitiSdcfiderat co-
ucrfari . Siti aut niftitiam qui fcicntia ciusacquirerc cuptt.
97
Macth
XI
V.
98
7
Ne in via blTefcant.
Hic p er fpem.illic pet rem
c dcquoniam ipfi Deum videbunt.tBcati
-f% h&ias cft fiu ctrique tribuerc.Sibi,«5; proxtmis , & Dco.
A Kec iufiiria no plcnc implebif.donec Dcus fit oia in onini-
bus,io hic polfumus efunre,no facurari.Iufiir^ Jume cft mi
& ncoi dia,mifcricordiC. virtus iuftitia,hec mifericordia egcc
fpii i:u c6fi!:;,fine quo nemo circunfpecte miferct.lnicium
cfi fui mifcrcii,finisefl proalio
mori. Ordo cr.iin cfi mifercndi
vr vnufquifq, incipiatafe.fine
Chriflus infinuat,pro pcccatori
bus mortuuscx nnfcricordia.
|ifnpra. * Grcgorius Nvflenus.Qucqa
admodum circa cibum aflech
funuis.cum progeneribus cfcu-
lentorum diuiditur appetitus,
atquealius quidem dulcibus
delectatur , al;usacria& cale-
iacicntia appetic , alius falfis
gaudec . Eodcm modo in ani-
mxalimento,non omniucupiditates ad eandem rem pro-
pcndent.Na alii gloriam autdiuitias, aliiscirca mensa oc-
cupatus eft appencu5»&c.Natura autcm fempcr bonum , &:
omnib.hoccfi.quod noalceriuscuiufqi reicaufa fumendu,
fed ipfum propter (c expeccndu efl, quod femper code mo
B fe habct.Idcirco beati dictltirr no fimpliciter efuriences,fed
quibus ad iuflitiam cupiditas inclinata cft . C^ua: eft autem
illaiufiiciarhabicuscnbuens vnicuiquequodajquumcfl.
* Hierouymus. Non ru<$cicvclleiufliciam,uifiiufiici£
patiamur famem.
a Bc att mifcricordes. Miferfcordia nafcitur de praxcdecibus
quia fi praxeficnt vera humilitas & animus manfuefcat,&
luos &i alioru cafus flcar,&; uifiitia efuriat , poft nafcitf vera
lnifencordia.Tuc.n.miferiasalienas facict fuas U. pro viri-
l»t.f.c. bus iuuabit,& fi iuuadi facultas deeft, copalfio non deeric.
Ifiote mtjencordcs ficut & patervcfter mtjcncors efl. i.ad hoc mi
fereamini ad quod & Deus vc bonitas redundccin ominb.
Mifencordia feucritas & auftentas dicitur .
* Hilarius-In tantum Deus mifeticordi^noftrqin omnrs
deleciatur atiedu,vt mifencordiam fuam lit folis mifencor
dibus prarflaturus.
•}« Hieronvmus.Mifericordia non folum elcemofynis intel
ligitur,fcdinomnipeccatofratris , ii alter altef ius onera
portemus.
b Bf<aaw««</ocor.Muditiacordisfextoloco ponitJ,vthomo
C fcxta die conditus j> hac reftituat', & depullis vitns praxe-
pcurn
& fitiunt iuflitiam,quonia ipu laturabG-
a Q«i aliis m quibuslibet alsiltunt, quibus hoc a Deo rcpenditut
vt libeientui a miletia. Milcticordia c.t <tite & diimttere.
a tur.Beatimiiericdrdes, quoniaipli mife- 2
a ludicium line milericordia iiet ei <qui noluit mrfneri. b qups '
non atguit confcicnti.. pcccatoiuiH.Templum Dei liinftum elt.
b ricdrdiamconiequetur- Beatimudocor 4
Cap.
ptum dui illuminct oculos , vt Dcus poffic vidcn.lVcm-ffi; D
ergo qumq; gradicus cfl metis ocultis.nc m vno midatotu
oflcnfus aunnus fiat omnifi rcus.lc/hcmo fea nuldo cjeuac
tterna diligar,amplectatur Defi quoaduf i; poflk videre eii
que tatum videt quatum fccuio mcntur ln fururo ficut efl,
oculo metis vidcbitur.Idco fpi-
ritus intelligcncix huic gradui
aptatur, quia intellectus mcncis
oculus efl,&i expletio mandato-
rum Dei apetitintelledum.
■H Bafilius. Quemadmo- tneprr^vi.
dum in ccia qtiis fcribcrenon *afolita«a.
potefl, nificharacteresimpref-
Adepto quod dciidcrant.
fosantedeleucrit,fic necanima
diumadogmatadeguftare, nifi flJ
pacifici, quoniam fiJii Dei vocabuntur. 6 Priftinoscxanimomorcs prius *$*u<*?',
* 7 detraxent. • Li>. dc ferm.
* Augu. Quam igiturflulci do- in n,OIUC-
funt,qui Dcum iflis exterioribus oculis quxrut,cum cordc c^'7'
videatur,ficuc 6t alibi fcnpcum efl,/« fimpheUatt cordis iiux-
rue illum.
c Beatipiafici. Rabanus. Pacifici siic quioes motutannni
coponuc6<:rationifubiiciunt,quiahisnihilicpugnatqui (;- R
miics patri fuo sut qui efl fumma quies.Dc Inc pace eiecbis
eflqui ' pcruerfis durninatur, hacpaceintus firmata,' qu«
cuquc incerius cocicauenc qui eieShis eft foras auget gloriaj
&cumdcficit , innotefccretacitquantafirnuusintcrius
ilr.vndefequitur.beati qui pcrfequutionem,&c.
H^c pax non nifi bona voluncare nucncur. vn. Etin tcrra
pax hommibus bonx voluntatis.Hmc mundus dare non p'6t,(cd Ie fj Y'x S
fus qui aic. Tace mea do vobis. H^c pax fuperac omne fcnfum phjl* b"
fcd hdecapit^vn &,ca illuftramur,<5<: ei reconciliaci ab omni Eolvi.:i.b»
qui abeadiflentitnosabducimus . Cumautem Deusent
omnia in omnibus,cunc beatitudoadoptionisdabitur.
In prarfenti vero homo pacatus,&: fi bellu gerat cii viciis pr .
in nuliupacc abrumpit,qua Deus dedit.vn.T3** »»«//*<#/;- ^hef.t^,
gentibus k%em tua,&c. Qtu aute ab ea d'Uiditur,ira? eft filius.
Per hiic filii efljcimur,quo nihilamplius promiccitur.In hac
eft fapientia donoru maxima fecudu incremencu vircucu,
func&: incremencapra:mioru,quia&aliaclaritasfolis,&:c.
Pax cft vnigenicus Dei filius.Dequodf. QuieiipaxnoHra.
Qui pacediligicfiliuseft pacis.iBe<jr/^<ztij(?(.7'.Paxa nobisinci-
p)C,q.a du lex carnis repugnac legi mencis non mo alceri,fed
nec nobis pofliimus elfe pacifici. Scd pofiqua intus fpicitus F ,
-@ imperat,
NICOLAVS DE LYRA.
4* refpetlu proximi.Hxc aute pcrfcftio confifiit m duobus,primoin
bis qux habent rationem debiti.fccundo i>i his quA habe-it rationem
doniibi.Bcati mifencordes. Circa primum aduertedu, ijuod tn his
qux habent rationcm debiti refpetlu proximi benc fc h abet homo,
tjiiando reddit vnicuii/ne cjuodfibi dcbetur,von nimisnotabililerpro
crafiinando velretardandi.hoc aittc facitper iujiitiam qttaefl vir-
tuspolittca,fed exiellentiusper beatitudinem qux dicitur efuries vtl
fttis iusliti£,quando,fcilicct qxt&damferuenti defideno injolito talia
exequitur,fnut efnriens & fuicnsferuenter comedit &■ bibtt, & hoc
eft quoddicit.bcati qui cfunut & fitiunc iu(imam~4 dduur att-
tcmprtmium conueuiens,cnm dicitur.
i Qjioniam lpfi. Saiuritas enimglori£ qu£ conftjiit in deftderif
bumam rcplettoncjriudum quod dicitur in T/d/.Satiabor cum ap-
patucnt gloria tua . conutnienter prcmitiitur ejurientibus iujti-
uam pr&ditfo modo.
a Beati mifericordcs. Hic ponitur bea titudo perftciens homine
rcfpctluproximi in his qux babcnt rationem doni , in talibus autem
bene fehabet bomo mouocbmuni& humano per liberalttatem qua
ifi virtus politica iti rmdiocribus & paruis don>s,& per magnificen
ttamin txcellentibus donis &magnis. SedexcclLerttius hocfitper
beattludinc ijux vocatur miftricordia,quado dcfttlum aluriui tota-
Ittcr accipit quafi fuum,vnde dicitur mifericors quaji habcns cor mi-
ferum,quando.fcilicet accipit cordc difeclum altcrius qitaftfuum &
hoc cflquod dicit. Bcati nufcr<cord<.s. Udduur autem prtmium
conueniem cum dicitur.
3 Quoniam ipfi mifericordiam. ln cdeflienimpatriaquilibet
tn fi rtcordtam corfequeiur, quiavltra condignum fibi rctrtbui'ur,fe
cnndxm quod dcitur ad >\ow.8.rf.Nun func condigne, paffiones
huius cempons ad futu.glo.quxreue.innobis.
Bca-
4 Beati mundo cor. Hic ordinatur homo refpecln Dei,& primo
quantum ad inteUeclum fpeculando . fecundo , quantum adejfeclum DiuiiT».
ipfum amandoibi.Beau pacifici. Circa primum aduertendurn,quod
in fpeculatione diutun,bcne habetfc homo modo comuni & humano
pcr virtutes intellecluales,<]ua funt fcienti*fpeculatiu&, & potifftme
per Metapbyjicam, quJidocet proprietates diuinas ex creaturis cou-
(iderare, vt patet i t.Metaphyficf-vbi oiieditur vnu cffe Deum xter-
num aclum purum vtuentcm vtta nobiltjfima fempiterna & optima,
fed hoc eflfolum cbfiderando Deum ex propnetatibus creaturarum,
fed exccllentius hoc habet per beatitudinem quxcfl munditia cocdit
pcr quam mens hnmana Deo cbiungitur,& Jtc de occultis & diuinis
fupra modum humanii illuilratur , ftcutfuerunt ^ipofloli, qut ahf/ue
humano ftudio fuerunt de diuinis excellentiffime illuftrati, & boc efl
quoddicit.Rc*t.\ mundo cordc. ^idditur autem prtmium conue-
niens cum dicttur.
j Quoniam ipfi Deum. quia vifio Dei snigmaticaper fidem in
prafcnu,& facteaU faciem iu futuro, bene repromtttitur habentibus
talem munditiam, fecundum quod dicitur.i.Cor.i i.d.Videmus nuc
pcr fpeculum in a:nigmjtc,cuncauccm faciead faciem.
6 Bcaci pacifici. Hic ponitur beatitudo ordinans homine refpeBt*
Dci quantu .id ejfetlum quodfit modo comuni & bumano per amo -
rcm naturalemjjuado diligii Dcurn ficu> principium fuurn effici?s &
conferuatiuu,licct pmter hoc alta diligat.Sed exccUcntius hocfitper
beaiitudtncqux eftpax,quando ,jcdicet bomototalitcr per affetlum
tnentis Dco coiungttur,(icnt bonitatijunimx, & ftc nihtl aittd cxtra
ipfum quxritJed tn ipfu quictatur & pacficatur, & hoccfl qutii di •
Cif.Bcaci pacifici. ^lddhur autem prfmiwa conueniens cii dichur.
n Quo.filiiDci.Fj/iario enim Deiiwportat affimdatione ad Deii,
propnum autcm eft ipfiusDci ipfeipfofruiiur, &feipfo quictatur.Et
ideo quiprfditlo modofunt pacificijcclc ftiu Dei vocabuntur.
Beaci
M O R A L I T E R.
2 Eeatitnifcrircrdes. Glo.Iufliria & mifcricordia coniun^
funr , vt altera "lreram dehear temperare, mm iuflina fine
mifcMcordiactudeliuscft , mifencordia finc iuflitiadif-
foluit.
Bcati
4 Beati mundo corde. Glo.Sexto loco ponitfcordis mud»t''a«
quia fexto dicconditus cft bomoad imagine Dci , per qu.i
capax eftipfius pcr cognitionem &amorcm.
6 Beatipacifici. fcilicet interna pacc &: fraterna.
7 il»oniamfilii Dei vpcabuntur. in pacc fuporna.
Tom.5. d B-a;i
99
-?
Glof crd & Nicolai de Ly ra.
ijaciucpaxadxKoadcif-
lOo
& .:rp.rjr,vcromsrnm'<j , ,
.4* ,, .Dc.omncl * iu?P.nopoc
fonqiianca^d
,5„ ,aoMcadoptiooisfoft»cit.4nfio«asa«c
: is.& findpotcftinicUi
' a tBeatiqiMperfcqtiunoncm parmnturpro
t|i.oniodo_Ur«s;
«j.« * <j». rc mdicac, &: quita &: qua
§««&»n_ rcluiicpax. uucacts, vbi
„_»...»-«---.• vnj virmsVIU1 opcracio.tamc
quod cfl,&: quod t.inca & calis
c«,cju5tapra-dicaturfidccapi
mus! Ad gradum pacfs qui pur
garus cft.inccndic fi_ dingicur.
ti b d. Ua.i- ? Grcgorius NylTcn.Pacifici
luduu»»; vocantur imitatores humant-
tatis diuii.a? , qui id quod pro-
priurn cft diuinx bonicacis, in
Itia vita oftcnduc,ciiccrc odiii,
finirc bcllum.abolcrc inuidia,
cxtcrrninarcpugnam, colleic
fimulationcm.Sed propric pa
cificus appdlat" , qui cam qux
jntra ipiiim cihfedicionem car
nis <S_ t piritus,adpacificamc6
cordiamadducit.
B a Beati qui pcrfequntionem. In
prxdiccis feptcm cfl perfcccio
t.M_r.*.g. ms oftenlio & probatio . Qui
luc. ifg.«. pr_rdi_iah-bcc pici poffunc pcrfequutioncm , & recce tcncc
d.it.c.uc</ o rxcjlt-jaqua.accCpItqUj proeis paratuseft mori.
Qui vfquead fapicnciam per predcta-ofcchducprrfecti
& roborati.no ccdGc pcrfcquucmm,quia ncc mot_ ncC vita
pot feparare a Chrifto.Quoru mcres pra.nilfai u beatitudi-
Iom4-g. nf, iiiuftratexcrcitia,catumuditiacorad D-H gubcrnac.vt
reformet* imagopropcccaco dclcca. Octaua fentccia qu^ad
caput rcdit perfectijque homine dec!arac,&: ffmtfkac circfl
cifioneo_.auad'C,&: refurrectionedomin' poit fabba.U.qui
cft O-tauus &' p^ imus dies, __■ octauas quas in nouo Tcftame
toccicb-am is>&: numciu Pcntecoltcs.Na in fcptenario nu
mero»feptK'snuilciplicato,quoriunt,49.quaftoctiuusadd't"
vii' vt 5o.c6p!eant',&: taqua redeafad caput,quo die milfus
cft fpiricuffanctus,quo in regnu cejotii ducimur,&: beredica
te accipimus,tofohiinur)&: paf_imur,&. mifericordia cofcg,-
mur,5_. mudamur & paciflcamur, & ica pfeqtiurioncs exte-
nus illatas &: molefl as p vericace &: iufliua uutinem9.0_ta
ua verecircuciftoms bcacicudo martyno cerminac', que ,pba
tn reddic&c fuppk^pr^ccdccib.donis. Octaua promtl.lo n5
cftalh qua pnma,verbis iterara. Myfticueftinriumero qd
M/flic«. iterafin promiffionc inf.y.prius fonat,&: poflca conumerac'
cxtra,vtgIoriarefurre_-Jonis hisoctogradib.cofccrcf.OC-a
uaeft dics refurrectioi is, que & pruni in qua &: lux creata,
Gcneralitcr omniu dicicur rcgnu celorfi , &: fi fpecialitas
numcrctf mericoiu,qu'a licec iilms iui e pc-ffic dici cj. nouiffi-
muscnr,camen vniucrforudignicisomnibuscomuivseric,
du pcrcharitatcquodmaliisclt , cciam vlun.us poiftdcbit:
B«atu. ^uii Bcacusdiciturquinthil mali vulc , &:omnia habec qux
«jKitur. vulc,Ec idco o.nnis ibi beatus , quia non vulc amplius , cum
nihil lniuftevulc.
^ b Beaii ellis cum maledixerht. Hucufq, gcneralitcr fentetias
pofuic
i S .. pr^ter lctl«»,»bi noo cft fid.s.occ elt mftiiu.ijuia iullu»
«x lule tiiiu
ptcr iulbtiatr. , cjuoniam ipforu e(t regnum
t Ea odio in fic eiii coitamsfaidiiennt.
b cocloru . t Beati cftis cum maledixerint vo-
_ a Peifc()uielt VirainfeftcvelinliJiis appetete.
' bis homines,& perfequuti vos fuerint,& di
• Cum .:bi'«nt:iun uniaiu l_lci.ni. b Omnu jenen tciboium ma-
lignantiuui.
xerincomnemalum *aducrfumvos men-
i Qui niendaciter bhlphcmitur, Jc proptci Deum beJtus eft.fni li
altciutu decit.nou mexccs elt bcaiiiudinis. b Et ouia pro iu-
ftituergo. Meate. c Coip.ic.
d cicntes , propter me ■ Gaudete 6_ exulta'te,
_ Hoc cftijajd fupta rcgnum cxloriun. b Ojija tanto «icrcii
uberior,i]uanto jaudio fc cxu!tatione in Ui__J->iOB_ fidcs crit
deuotior. c i.pciiunl ub partibu> niunUi.
c cjuoniam merces vcltra copiofa eft in celis.
t a Ideft malediftis, perferjuatioiie. ncc tanicn a iicrirate defcccrunt.
b Quoruin exempla.nos uauitant Qu.irum prophetus in me
complctas cfle uidctis.Cur ergo non potett s ijiiod illi lmccxcniplo!
Sic enim perlequuti.iunt probpheras cjui
g a _>a; caufain ouarc non dcbent dcrlcere. b Sccundum
in.ellecium,& faenriam.
h fuerunt ante vos . t Vos eitis sabl tcrra?, i
•Vcrbuoi'
pofu t qu.ifi ad ibf nccs, cl &: ad pfenccs pertincrec,nu : .1 J O
tsbaconuercn(quaui_&: hoc_lijsc6u«niacjpr^di :en«
quaca pronomincc.uscflcncpaft.iri, |tiiadigni_accgrad_rt
Coru CJS lntimnc volebacdicc,' ./' ..-f c\t:\ i'jI terrf,vos efiis luv
mundi. vc cx triflibus huuulitatc,cx kctis accipercnt cSfol t-
cioncm.
Sicut Moyfcj dccem prarco
pra prorponcs . n >(tca p p.t' tc_
cxplr___ttficChriftusquafi vtr-
tucu gcncta octoi3C.icitudir.es
proponic,cxq;i!i-.pendccom-
niaqu.e m monrc dixic dns.
Sc*d quia obfcureplura paucis
verbis cocluferac, cxp.init la-
titis.vndeo-taua beacitudine
latius profcciuicur parrcs r •
quucionum.fpecialiccr ap.>flo
k)S«S_ebrum_cquaccs pro 11-
ftitia paiiiiros cxprimcns.
c Mded:\trii-t. Anciqm ci.ll -
l.icio habec : Cum odcrmt vo%
laOi"s,&: dixcr.ncomnc b
dtcxpnlcrinc.fdem tamettm-
fusmnoftra cu malcdida <.x
odiocordis fiac.C^ni o,\o.
Ji optat , non cimcc oppn
in tcm.qtiatu quifq, dchitidc
hoiriinu"i.i.,c.itui',tacumdc*op-
pn.brio tt 'ii.rtC-ur.Qiic laus ex^
collic, vicuperatio dcprimic ,
vbi quis qucric laudari cantum apud Dcum,no timet conf tn
di in confpcciu honunum .
d Metitirnta. Hoc ad i.c nc glorietur d; quo vere mala dir
cunciir.Ec:a iddkTroptcrme. quiaaliqumdo falfadicfir ir,
quodaccidicccmerit-cehominum,noncamepropcerCbd-
ltum hoc paciuncur.qucm non fequuncur.
4c Euthymius.Nc enim fufpiccris qund fimplicicer verbis
malis impeci fic bcacu,idcircoaddidicquxplanc diftinwtio-
nem ficiunt, vidclicec, vcquardicuncur ,mendaciafinc,__:
propcer Chriftum ca dicancur.
e th^oniam mirces cop:ofa eji in celis. Hxe fentecia videcur ad
hocrcfpicerequod di-tu eftibi,docebaceosdicc.s./>Vij tip.ut
peres fpirhuefnoaiam ipfomm eft,&c.Ncc 116 &£ ad hoc. Vos cliis
falterrte. Ec.^o. cfiis Itx mundi.
f in cflis. Non in volubilib-is, cu non in rebus volubilibus
mcrcesecernaeffedebeacfcd in fpintualib firmainccis vbi
habitac femp'cernaimticia . I im crgo fenci nc h:l: mercede
qcn fpincualibus bonisgaudent.Sed pcrficictut cum morca,-
le hoc induct imm ucalicaccm.
g sicenim perffquuti, TeiJapexac excmplo rigorcm pa1";.)-
nis.Tribus modisfic pcrfcquucto,v>dio cotqis,d,_tJ' ,tiiccis,
h roi-//<a-i'_t/tcTJ'/.H!ciamoiicd:.'.ii - apnUo. ■cu oli . Ta-'
fcilicec cj, func fal ccrrc,&: Itix mundi.Hoc fpccia-icer ad apo » "■-t"c
iiolcs,qu: pra^diclis vircucibus, paupercate.f.&: abjs ck b ic
ornari.vc fint f.il opcimu coclienccs alios do_inna,<-i vicc fue.
cxcmplo.Saffalus a corrupcioue.vnde prophcccpjfui ce m
lucemgencium,vc fisfalus mea vfquead extrem, icerra.'.
Vbicorrupciocuipedeficcauitfilefapieci.T, vcrmesnon ^
dar.oliaviiuv . yos eflh fal ten*:. quia cena.i. huniananaci
per cos condicur vcrbi fapiecia.Sal facit ircnle cei ra.\T.,dc,
jraviC.orudcflru<-tas vibesfalefcminabac, nc quod incis F
#
gcrmen
NICOLAVS DE LYflA.
X Beatiqui pcrfe. Hic ponitur beaiitudo pe; ficiens bominem ai
bene patiidii. Sicnt.n. ad virtnte periinet bcne agfre,'ta & beaeptti.
}n hoc aute bene fc habethjmo m'6 cv.muni & \}umana,qtipro tnbulct
fioncimmincntcnoreceditavirttttclicit hocfuflineatcu jliquaan-
iufi\a & dolore,& hoc fit ptr fortitkdinc <jut efl virtus poluica . Sed
fxcellentius hocfitpcrbejtituiine^uxpotefi dici qii.tdafortiiuuo di
uina,quado talia fuflinct nofolupatientcrfed etiaUtanier,ftcut mar
tyres quanto acerbioribus tormentis cruciab.intur,tanta magis in do-
tninolftabantur.F.t hocesl qutd dicit.Qcati qui pctfcqcntionem
patiuntur.Ff fejnitnr GaUdetc 5^: cxulcatCjquoniam.cVc.
9 Voscflis fal cerrx Hic ponuntur virtutcs prxlatornm.^d cu-
iut
1 — — , , „
M O R A L I T E R.
I Pcati qui pc> frctn>>,tm patiu ntur p: t.ptcr in(l,tiatn.(u\icci\c-
palc m qua: includit omnem vittutcm.
Vcx
ius cuidentiam confiderandum^ quod prMati fnntfuca [Jorrx ap.flo-
lonm , & ideo dcbentejfcperficli in vita contemvlitiua & afttu :,
& ideo vtrtutes contemplatiuimtm qux funt p^xditlx fnfprnuitUT
effe in eis & fhniluer Ulf q-ix fequumur de afliuisjcd bic rXputnun
tttr aliqua fpecialia qux dchent rffc in cisprx cxtcris.Etprirno qu.m
tum ad eorum v:tt,m.Secundo,quantnm ad eorum dnUrinam^bi.^No- Diuifio.
litc putare. Circa primum adutrtmdum , qncd prxlati prtt cac- Ad 9U* ]
risdrbent cffe cxcelientes quantum ad qu.nuor.Trimtm cfl difcretio Prvlnl y
inagendis , quia funt doclores & gubernatores aliorum, &bocd??:- \ei^
gnatur cum dicitur. Vos cflis ial cerrx. Sicut emm fate conditmtrfr
cmnia cib.tria , ita difcritionepnelatorum dcbent diiigi & ordinari
o/nnia opcrafubditorum.
Quoc?
2 Vos cflisfdltcn<e. Heeverbadicunfepifci pis quisucfuc-
ccffbres npoftoIoru.Salenim in fcnpcuradifi rctionc fignifi
cac, qu-edcbccmcis cflepec cxccllcncia, propcerquod di-
fcun-
101
iVlatcl
1X1
Cap. y.
101
CU.2.CX.
tir.S-p
^ra.non
f ar.f.c.
•(tlucct.
• .q.l.C.
Lj».g<
B
.MS.mo-
loan.i.
germe orifetur. Ita apoftoli dcftnicco regno p5ci,germe vi-
uprii compefcebac.Salcibosc6dic,carnesficcat: predicatio
veroavermibus&aputredinevitiorum illefam feruac fuo
creacori humana nacuram-Vc non eft cibus fapidus nifi fale
c<5dicus:ica fermo no eft vcilis fine documeco apoftohce. do-
ctriar. Vr.JcinLcuitico: In
omnifacrifiiwfalojfir. id cft > in
ouini quod dic*s vci r.;cis,apo-
ftoJicam fapicnciam lube.Ex
aqua& igne falconficicur lta
liuex aqua fpiritufsach & ignc
cnbulacionis.Vel,peraquaba-
pcifmi . & ignerri Chancatis in
fjporcm fapientiK funt nati .
a Q»odftfal. id cft,fi vos per
quosalijcondicndi func, ad-
uerfis vel profperis celferitis :
per quos a vobis errornufere-
tur.cum vos Deus tollerealijs
elegenc/Ad nihilu valet : quia
( vc alius euangciiilaaic ) nec
terrz vtiliseft quafuoiniecCtu
germinare prohibec necfter-
quilinio quod non fecudarc fi-
nit.Sicquiretrovadit,necipfe
fructu" ferc , necalios valetex-
colere: fedabecclefia cijcicur,
&. in ha:c verba ridetur . Hic
homoc^pitedificare, &non
pocuit confummare. Si fal eua-
nuerit. idcft,li nmore vcl cupi-
dinedoctor iaporem fapietix
omiferit , per que fatuitasems
emedabitur?Hoc fohs apofto-
lis conuenit.Quod fequitur,omnibus magiftris. ^id nibilum
valet vltra,&c.li\ fine de omnibus concludic fic.?^i/i abunda-
uerit iufli.&c.
b Et concuicetur ab hominibus SmLXxis & verus minifter Chri-
fti & fi a malis ridecur ,conculcan non poceft, quia mecc fi-
xus in cek> mancc .
c Vos ciiis lnx r nndi.Prms fal quam lux:quia prius vita quam
doclrina.vira ducit ad fcienciam vericacis.Qui Dcum cimet,
fcicncianon carcc.
* Greg.Omnes fupcrnz pacrije elecli, fancti quidem &: iu-
fti funt,fed parcicipacione fapientia? nocomparacione.Quid
enim funt homines Deo comparaci : Lumen aucem fapien-
tia.Lume& ferui fapietix vocari folet, fed illalumeillumi-
nans ifie lume illuminatu,ficuc fcripcu eft , Erat lux vera,&c.
d Lux mundi.Aha caufa clt quare no debent dcficcre.-quia il-
luminati a Chrifto verbo 8c excmplo: quocunque lllati mu-
danislucefidei &fcientia;debencminiftrare.Ltficut ( quia
funtfal)debentcorruptioncm pcllcredic & tenebras ( quia
lux iunc) fugare.
Lux ccnebras foluic & poftea illuftrat:fic apoftoli depulfis
vitijsdcducutadlumefidei&cognitionis. Luzmundi. Hxc
cft eade gf a qua mudi corde fiut , quorti corda mudanf^fide
& incelledu.Sic q, fal vocant" pacifi. is cogruit ; quia iine fa-
piencia no cenctfcondimencu pacis. hxc iumma & precipua
fpe-
fpecialicer apoftolis dcputatur. vt cos ca:teraaflc.]uutos ple-
nc cognofcacur. Vnde fequitur .
eJ^onpotefi ciuitas.quia apoftoli fundamcta funt aptcciuit is
dicutur..f«/>m rao»/c».locus moce iufticie innuic,qui excelfus
eft,quopropalamini nc vosabfcondacis. Non cft.n.faculcas
D
a Aliormn fortitudo. b Idclt, >fi dortor errauerit. »T In trituilatione
detcccnr. c Idcl^.pcr quos infirmus pcpulusconfiruubituri
a tQuodfisal t euanuerir, in quo ialietur?
a Sal inf:tuatum,ide Snibulationicedentes .
Ad nihilum valetvltra, nifivtmitcaturfo-
a Ab orficio dutcudi.vel ecciefia. b "[Dum vita eius contemnitur, quar.
ad nihiluin ualet. c Itiiac.iiur.ib homunbus carnalibus . d Peici-
f entcs in Chriito Incem vchtatis .
b ras,&concuIcerur ab holminibus.tVodsertis
C a pjrquos oaint?. iliuminantut a tencbris ignoranti.r, b-Nomine mun-
di uc! unmerfi qqi fum de mundo elecliaccipiuntur. c OM.aljficite
<]uo politicftii. d Soliditas afoitohci doftrma:. e Celari.
TNon licet clam e!V." bonos.
d luxmundi.t Nocnpoteft ciuuas abicocndi
e >lChrirtumuclccclefiam. a Ipfe mons mau<fe!tat eam . b Alia fmulitudo.
f fupramoantcmpofita , nequeaccendunt lu-
a Timons uel commodo mts prafcntii.
ccrnam , & ponunt eam iub mddio, icd iu-
a Ideit,uita:intcgritatein.
g percandclabrum: t vtluceat omnibus qui
a Ecclefia uel mundo. fVt dico,non fub modiopoliufedfuper
candclabrum. b Vere docet,qui racit quod doc.r,a]iter condem-
fubcerfugiedi vel clam aliquid
facicndi.ideofubdirosmiferi-
corditerintus confilio regite,
&excra cocrasduerfariospro
i ifiicia pugnando defcndtte:
quod percinec ad fpincum co-
filij&forcicudinis.
-1« Rupcr. Non paticur ordo
vel racio iudicij feu cofilij di-
umi, vcabfc6dacur6c mcogni
ca iicque ad hoc ^diticata e^
&ad hocmilleclypeipendcc
cx caomnis armacura forriu,
vc omnesq incer aduerianos
penciicancur,qui incer Iudeos
paganos acque ha:recicos pro
nde agonizancur , recurrere
fciancad ciuitatem hanc (ce-
clefia ) vt in ca comurxi , de ea
fumptis fencen'jsarmuri,vcha
beat vnde anima.pf o qua ilbs
f rnf.'tnatu$
vel infipidus
fttcrit .
ti4.ql.C.quo
niam.
nat feipfum .
h in doamo funt . t Sic luccat lux vcftra coram 6 ies eft> defendcre poffint .
h. ., . i . _ _ n t f "Neaue acccndunt lucemam .
ominibus , vt vidcantopera veitra bona ,
a In vcbis . b Non uo. c Cuius opus elt quod cxli fa-
eunj. d
Qui uosfacit caileftes.
<Ji
&glorificentpatrcm vecftrum ,qui in ceciis
k cft. Nolitcputare, quoniam vcni Toluere
Domcflicis exepiis docet , ne
celcnc luccm verbi fibi com-
miiTam . Non accedunt,ideif,
non idco dataeft doctnna p-
tiicationis, vt celenc eam «Sc
f ubijdat fci uiruti corporis.du
aliquatimet.Sedcorpus fuum minifterio Dei fubijiiiant, uc
per vocc,&:c.corporis ofticia lux excellciindr ccceris appa-
reac.Vn dicicur Cafligo corpus meum,&c.Vc\ Chnftus lucet na
accendicdumceftamhumanenacurxflammafua.-diuinita
tis impleuic-quam neccredencjbusabfcondic.nec modio.i.
meniuralegiSjvelcerminisunius gencis inclufic Sed fupcr
candelabrum.i. ccckfiamfidemivia; incarnacioms afftxic,
vbi omncs poflincincueri , qui m domo.i.ecclefiafunc , ucl
mundo.Vndefubdic, Sicluuat,&c.
g Candelxbrum .Sicuc lucerna Chriftus,cadclabrum crux cft,
fuper quam erac leuandus.Candelabrum eccleiia, qua: uer-
bum uica? prxfencis baiulac .
h Sic luceai.Ez ha:c omma ica agicc,uc non finem boni opc-
ris m laudibus hominum confhcuacis .
l Vt xideant €^c.Operarequiro,ucuideancur, &ficdo6crina
confirmccur,&: Jioc non ad glonam ueftram .
K 1\j'//fff«^)'<'.Poflqu«;iliorcatusertoiapatiproueritate, Sc
no celare,& ad glona Dci facere,incipit docerc qd dociuri
fint.Q^tiafidicerec.quid eftqct uetasabfc5di , proquo iubes
oia paci^an eft aliquid concra legem i \on veni folmre te;>cmy
fedadimplere.ucl faciendo q, dicic,uel fupplendo, qddecrac,
8c imperfe&um erat.T^olitc putarc.Ha.i\cnus docuic, ut f de
condiantaias ad inconupcionis f micatem,uc illuminenc ad
uencacis inceiligenciam:uc acquificos ab hoflibus defendac,
& d.-
i .Cor.^.d-
NICOLAVS DE LYRA.
T Quod fi fal././i difcretio in prdlatis defecerit .
2 In quo fahetur. q.d.in nullo optrajubditoru condientur feu din-
gentur.Jdeo fubdilur .
3 Ad mhil.qitia talis debet repelli a prsUtione»ne ofjicium prdato-
rum in confpeclum bominum reddatur vile. Secundum in quo dtbent
frAcellere prdati,efi clara notitia infcripturis intdligendis . Et hoc
efl quod dicitur .
4 Vos eftis. Sic ut.nJux efl manifnflatiua omnium occultoru,fic pre-
laii pcr intelligentia facrx fcripturx debent cx officio notificare alr,s
omnia opera viriutii. in cuius fignu portant mitram in capite , in qua
duofunt cornuajuia dehent fcire duo teslamenta. Terttum in quo de-
bentprxccllcreefl conflantiainopprcfforibus pauperum repii".endis
vnde dicit Saluator Iob. io.f>.Bonus paflor animam fuam dat pro
ouibus fuis. mercenarius aute&qui non eslpailor, videt lupu ve-
niente,&dimittit oues & fugit.Quod exponens Greg.dicif.Lupus.n.
fttper oues venit , cum quilibet iniufius & raptor fideles quofqne atq;
hu-
M O 11 A L I T E R.
t cutur fal in abft racto,ficuc excellencer liberalis,liberalicas
nominatur . Ipforum aucem«Jifcrecione debec opera fubdi-
torum ficcondiri, vccoram Deo fapida reddancur .
4 Vosefiislux. Debcncenimaliosilluminaredecredendis.
7{pn
humiles opprimit,fed quipailor vidibatur,& non era>, reunquit oucs
&fugit,(juia dumfibi ab eoperictilum metuit , rcfificre iniufiitU no
prxjurnit fugitans nun mutando locum , fedfubtrabendofolatium:&
ideopaflor bonuf ciuitati in montcpoftlx comparatur,quia ad ipfum
debent habere oppreffi refugium,quaft ad quoddamforttluium. Et boc
efiquoddicitSaluator .
j Non poteft ci\i\tas.qniabonus prslatusin perfecutione non dcbet
fe abfcondcre,ftd ad dcfcnftonem grcgis fc manifesle oflendere. Q^ar-
tum in quo dcbet pr&lalus excellere ejl fanclitatis euidentia in exem-
plis dandis,quia fccwidum qnod dich.iir in paflorali.T antnm dibct cx-
celler". atlionem populi allio prncfuUs^quantnm diflai agregc viiapa-
Jioris,& ideo comparatur bic lucemx {"pcrcandelabrumjlluminan-
ti totam domum.Scd intcntio retla fubdit ur .
6 Sic luceat lux, ftc. Et glonfket patrum vcftrum. quia non de-
bcnt ad boc gloriam propriam quxrcrejcdgloriarn D:i & tedijicatio-
ner.i populi .
7 Nolite putare.Hic oficndit cmincntiam pr&latorum quantum ad
* dohri-
"— ■ ■■■■■■■ i ■ ..
5 'iy on pote[t ciuitas. Dicicur.n.c iuicas in moncc pofica , nam
eflc dcbec force refugium ifi iuftc opprcftis .
Ts(eque accendunt tucernam. Debet eciam eflc luecrna fuper
cadelabrum pofica, vcalijs luceanc pcr fanclx vita: cxempla
7 Ttylite putare quoniam veni.Hic informant^doctores.vt non
Tom.5. d z
lOJ
GIollord&NicolaideLyra. 104
defcnfosadamorcm diuinitatis acccnd.mt:Nuc vc cai ftts
A c.rjtor(cjui.ipotcrac.Tftimarc(],ii-corapr5ccpt.ivcIlct.ibo-
)ere)antc intctrogata prarfens oiccurritidii ens. N ofitepttrare.
Soluit qni fpintualitcr f.iccrc vcrat. Adiiii-lct C'hnfhis dum
prarmillis ad inclin icioncm virc agcudas fuper.iddi: plura nd
pcrfctlione moralni prarccpto-
t D«e«rdift. tu : & qu* figuris tegcbamur &:
4.ra. propria. futlK.i ih.int , ili foperfi-
■» ''*»"'' ,n 5* <- 1 elcli .,iine quo ngurc
fl dicar , idco non dcbctis pcr-
runican dv- vctenbus precepcis,
& mirari de nouis, ncc paflTioni-
bus rcrrcri .
Chriftus lcgcimplcuit, quia
cxterioris lcgis figurasfuluens:
implcuit vcnratcm intcriorcm.
•5« Euthvmius. Complcuit oroniaquardeipfiapudpro-
phctas crant . Nam ob id frcquccer addidcrunc Euangcjifte,,
B vfcom-
* Chiiftm eltlrgis Sc protlietaiuiu irirtus pcrrjucin omnia implctur.
legemautprophctas. t Non veni folue-
a lmpSct »iui li^uras ccffire docet, poitqu;m re» fa&a efr.
1lmplci;iur nel
re, fed adimple're. Amcn quippedico
a Antequani. b Qujanonnmma iain fed f-nliin fienr.
c Ucfi.donecelcmentamutcntur de hac miribili IOT"
main iiwnuiabibtatcin. d Nun reuiauebit ijuin im-
plcatur 111 capite.vel in cotpore.
vobis, donec tranfeat cejum & tcrra,io ta
vnum,aut apcx vnus.no pr^tcribit a lcgc,
vt compl rcttir quod dictum eft per prophetam.Legem auc D
compleutt,qoia mhil corum quar lubct.tnnfgretluscit.
a 1o'j. Hicoftcnditur,quodqux mmima pucancurinlcge,
facramentis fpiritualibus plena func , & omma rccapitularur
in Lujngei:o.Iota,mjnorcftcc;c/rris literis . Apcxcltlicera:
aliqua minima parciculajignifi-
cac rrimimum preccpcu,velmi-
nima prxcepci pf rciculam. Apcc
autcm ponicioiaGrarcumjnoii
ioch Hcbrarum , quia lora de-
ccm iigniiicat, ldcft, decalo-
gum , cuius apcx cft Euangclij
pqrfectso .
lota apud Grecosdecimali-
tcra , dece lignificat : per quam
dccem prarcepta agendar vita:
accipimus : quoru Chriftus nul-
lumfol.iit, fedpr.vcepitpL-niusadimplcri, necapiccm, id
eft,ncc miuum fignincautiurn .
<{& Qmnia
E
Argnm.
Probatin cjcF
C'iriftiisiege
no loluic ,fcd
im.ileuic.
Pr£ctprorum
iriplex ilitfc-
ItaiU.
• 1
Prxceptt in-
tialu;
Pr «apta ee.
remouijlu.
NICOLAVS DE LVRA.
* doclrha.Et primo ponit modum docendi ipfi Chrifto proprium . Sfr
(uado oflendit qua!i:er dtbet ei conftrmart doilrina prxlatorum ,tbi.
Qui crgo foluet it . Circa primum aJfcrteudum , quod Cbrijius n on
folummodo erat dotlor trgis & F.ua',gel-,fcd ctiarn iufiitutor. ^4.Uut
tamcn quia vetus teHamcntum dcdit mcdiantibus angclis,>ionum an-
lemper feipfum,vi fuprain protogo vifutn cfi.ctgopo-fva.tn dotlrina
non debuit legcm drftruere.fed magis cnm pcrficcre,& adimpkre . Et
boc eflquoddicit. Nolitcpucarc ,quoniam,&:c.
I loca nnum auc apex.i. wdicum non uanfibit quod non implea-
tw,ij:ti.t Iota ett minima litera Cpeca .
QmdritUT bic qttomodo verumjtt quod Cbrifiut legrm impleuerit ,
& nonfoluerit . rideuir enim qnod ipfefoltterit mandata moralia ,
quia prxceptum de obfcruatione fabbatbi morale eratfaltem qttalv.m
ad vacattonem a corpnalibtiufed ipfefabbato curauit , Iob.$.Etfa»
nato prxcepit toUereleflumftum infabbatho.etgo , trc . Item vxde-
tur qitodiudiciat-atto'1 imphuerit , quiamuHcrem dcprchenfam in
adttlterio qttx in lige orxap cbatur l.tpidari, impunitam abire permi-
fit,vt habetur lob.i.ltem ccrimonialia de absiinenria ctboru in lc?je
prohtbitorum non feruauit ^quiadicmr thfr.i^.b. Qiiod intratin
os non coinquinat,&c. Ipje atHemfeeit^ qux alijs facienda dixit :
ergo t tlibus vfus fuit,ergo,&c.Contra, pcr illud qtwd hic dicitur, 7^3
vcni fiiaere ligemfed adiwplere .
D'crt>dnm,qH0d Chriiius legrm & prophctias adimpltuit . Etpri-
mo dnlaro de Uge.Secundo de propketis. In !ege autcm qux dam c> ant
per medwnpracepli ,c? qttida»-fer mndttm promifji obferuantibus
ltgem,& vtraque adimplem:. Deprxccptis patctftc . Trxccpta cnim
erait tn t> :p!iri dt§creniia.jQuxJam eratu mnraUa , faluet prxcepta
decahg:.Et alu mmratia i» legepoftta qvxfaciebant ad eorum dccla-
rationem, & ifla impleuit Chnftus ea obferuatidoperftfle , & ad ob-
feruttionem eorum alios i>ciiando infrj.\^.cS\ vis ad uitam ingCC
di.fcrua ma<laU.Xea<i,d\ea implcitit,fanum inteileclum eorumde- -
tlarando & errorcm Tharifxorum circa boc excludendo , vtpatcbit
infra in Drxfeuti capitulo.T*rtio,adimpUuit ca , confilia apponendo,
quxfaciunt adperfettiorcm mandatorum obfruantiam . Tcrfcclius
enim obferuat mandatum boc . Non occidcs . ilte qtti caurt ab ha
inordfna-a , qttam illc qui cauet tantnm ab tntcrfctlione . ^lia crant
prxccpta legis ikdiciatia, & impleuit t igo rem coru m per viam mifcri-
cotdi* tcmpcranlojn aUquibus per fiipfum,& alijs dimifit tempera-
mentum,fu\s minifiris fcilicet ccclefix prxlatis & principibus tcn enis
Cawolich ,vt dc talbus ordinentfetundum quod viderint vtile com-
munitati fidelinrn fvcundum varietatem temporum &locorum, &
perfonarii,&iflud nonfttit dejlruerelegemjed magis adimptcrc; quia
fic ordir.auit mdiorem modnm obfruationis iuflitix. Stcutnon de-
flrn:tur puer quanio lit vir,licet enim tranfcatpueritia, tamen rema-
nct meliorftatus eiffiempofonx xtatcmutata . Lcxautcm vetus ba-
bttit quaftilatum pucrircfpctlunouxlegis , propter hoc dicitur ad
Gai. j.Lcx pxdagogus noftcr fuitin Chrifto, idefl , regulatiua
flatns piterilu.propter hoc erat L X timoris , ficutpuirifub difciplina
& ttmore cu\~lodiuntur.lex autem euangelica cfl lex amoris , & idco
non debctejje tantus rigor panarum , auta proprium hominum pcrfe-
tlvrum cfl magts deduci ad virtutem amore iujliux quam timore pa-
nx. Tertiaprxcepta erantcerimowalia. Et ifla diuidebantur in tria:
qma qnxdam pertincbant adfacramenta , ftcut cinwuifio quantum
ad omnes homtnes,vn£l\o quantum ad regcs & pomificcs.Chriflus au
tcm non affumpfitflatumfacerdotis tegalu vtlterreni rcgisjmma di-
xit
xit coram Tilato rcgnum mtum non efi de hoc mundo . loh. l %.f. Et
idco nonhabuitiftam vnftioncm corporaiem tcgumvr! ponttficum .
fcdvntlionem fpiiitttaltm a Dco patrc habuit pler>m dmrmgratix,
fecttw.um qttod fcribitur inTfalm. Vnxitte Dcus DcustUUS Pfal^M
o\cohvuvx,ikc.Cucuntifi6nemautemiplcadimrUu'tp)i>noinfe-
ipfo incjbiendo. Secundo milius & efficacius& gencrcl.us inhitucn-
dofacran.entum lccc ipfius.f. baptifmum in auo corfctur maicrgra-
tia & (ft remcdium tam viris qttam VtuUtribus. SJuadam ctiam c$ri-
moniaiia pcrtincbant adfacrificia,ficut immolatio tgni pafthal:s,iu~
ge facrificium , & confimitia . ifta auttm erant figttratiua vniusptr-
fctli facrificv fcilictt Clnifit incruce offerendi . Et ideo ifta itnpleuit
Chriflttt vno modo corporalitcr patiendo, alio mcdo cfficadus (amfi-
cium [cilicet cucbarifliatn inflttuendo.QHXdam atitetr. ctrmittfUta ptt
tincbant adfacra,& de talibtts crantprxccpta proh:bcntia vfutn ali-
quornm ciborum & confmi!ia,& ifta adimplcuit Clniiius,qtna ch it
7»c/-r«r ^5.i i.t.Immundum &commtinc nunquam inir\ .:-
uic iri os mcum. & muhofortius Cbrifins bocfcrnauit , & fict'ia
prxccpt a adhnplcuh ea obftruando & obferuativnetn melioredtcla- &
rando,per talcm enim abfttncntiam a corporaltbus cibis figiificaia-
tttr abftincntia afpiritualibus ttM«ditus . Harcauttm mut.dttiam :n-
fiituit Chrifius in lege cuangelica qux efl mundifjima,& per conft ques
dtbuit ceffire figuralh abfiinc ■-tiii,troptcr qmdctiuiur ^tlium.iO.
iM.Quod Dcus piirificauit,ui liecommune dixens. quia n-l-
lus auus liiiriquinatbonitiics qt*i cumgratia>u cfiioncptrtipitur.Di-
miftt tarhcn Dettsin ordi>, .itionc ecchfix dt aliqui ut ■ (linenttj' fa-
tiendis pro Uco & tcmpore.Vatct ergo exptauitlis qualiterCbt tjl-is
tctcm adimplcuit quanium adomniagtnera praceptot um . Setur.d»
impktiitUgem qnantum ad promifja , ptv>»iuens tamtn cbftruanti-
bns miikrajtexcnim M-jaica promittibat folu.hi bona tempotatia &
tranfitoriafi ilicet abuntiattiam & exiellt vtiam !en:piraUm,vtpa-
tet Df*'.z6.(/.Ct:ftodias omnia prxccpo c >us.&: faeict tcex-
cellcntiofcmcunttisgcncibus. fed Chrtft<s obferuantjims Dei
mandatafi omifit bona fpiritualia & xterna \alicet grati-xtn «••; prx-
fenti,quxprxceliii i»,tribus bonis ttmpot ailus,& ttu mglonami*
futuroinfr* l$-d. Omnis qui i cliqucrk, &.T. tentupbm accipict
fcilicet in ptxfenti,(juia bona fpintnaliaqux htc retipiumur ititantu
excellunt botta ten.poratia, acfi ccntenanus numtr: s paruo nttmcro
cemparetur & vitam .xternara pcffidcb.tfcilu et infutura. Tatct igi-
tur,piod Chriftut adimplenit Ugem qnantum adptxtepta & protnif-
fa.Similiter adimpleuit prrfbttias,quia p>int patitt> loquut < funtde
Cb>ifto,& de aduemt ciu?,rr de L is qux pertinent ad ipfnm , & ideo
adinpUidt pnpbeiias nafcei:do,coiuerfandoin mundo & moriendo,
& refurgendo,& alia opcra twfi '.« falutis fackndo, propter qncdim-
minentefua paffione dixit Luc.14 f.Ojportt c "v plc ri ca qt»e fcri
pca func in legc &: prophcc:s & pfalmis dc.Tatetergo cxprx-
ditlis,quod Cbriftns impicuit tcgctn & prophetas.
lAdprimum dicendum , quod Chriflus curando ir.firmum fabbato 50^,,
nonfccit contra legem , quia licitum cratfacere in die fabbati ca oax
adgloriam Dei pertinibanl,ficut ornare templum , & facrificia ojfer-
re,& tandcs diuinas dtcerc & huiufmodi,& multofbrthsfanajre ho
minemt/iiraculofe. ad ofienfionem diuinx virtutiscrat licitum ,&
eademrationequodfaiiatus fnbitoportaret Utlum fuum in die fab-
bati facicbat ad magniflcatiortm miracuti . Ter hoc cnim cficndcba-
tur,quod datii.a vittulc trat ftcfubitopctfctle fanatus , qttod critad
prifiina opera plenarie reiiituius . Ad alia duopatet ex prxdiSis irs
corpore quxftioais.
Ora-
ioy
Matth
XI
A
•■
.1 o^*m fo"'.SpirituaIiccr impleantur,vel i mpcrfecta per
flciaru ar,& tirninv?nna,impletione confumcntur.
b Querzn fU-evit.Mmitm funt crux Chrifl i & paffio , qua
caticrubcfac,nu'iumuseft,quiconfitetur,magnus.Vcl Pha
rifxos not;ir, qui maudata Dci dcmifcruntpro fuis traditio
nibus.quaenihil valcntdum vel
minimun/qucd in lege cft,praj-
tercunt .
Moraliter . autem fohtit,
qm non implct , fcd rcnct fi-
cut infirmis datafunt. Velqtii
non intelligit fpiricualiter . Sol-
Cap. V.
106
Quin.
donccomnia fiant . t Qui crgo foluerit
"* Minima funt qux inchoanthomines. i ficut foluit:
vnum de mandatis ittis minimis , & do
a Defpeftillimus cft in ecclefia fanftorum. b Ab
illis tjui funt in regno cccloniin
rcgno celorum.fcd tamenafcendit aliqncm gradun-,pcrfi"D
cieturaiitem fi ncc irafcatwr finc caufa. tft.io.de.
„ Idem.Abundat iuttitia noftra fuperiuftitiam eorum c'u't'«a.y.
qui foluuntquod docent,vt vos non foluatis,fcd faciatispo
tiusqtioddocctis.
* R upcrtus. In quatuor virtu-
testi tum hunc fcrmoncm di- *
ftinguere libct , fecundum qua-
tucr vii tutcs principalcs , quas
fctfinici quidem vocare potue-
iunt,fed non fecundu coeleflem
ipfarum dignitacem cognofce-
a Quiaomnia fient.eigo. b Yel non ager.do . vcl non
ctedendo ut ihaii(x\.
b
uercyioneftagere, quodreite c cUcrit fic homincs,minimus VOCabitUf 5 remerueruntyuftinam.tempe
jntclligit
ligere
B
c
f
ix io.b.
fe-.b.
b xiu»
n i.
n.c.
vel non inte
quod non deprauat , aut minue
re inrcgricacem fuperaddicionis
Chnfti.
C Minimut voeabhur , &c. In
regn o cxlorum minimus uoca-
bicur qui enc in eo indignus , in
qtionullus minimusfedomnes
masni.
4c A VGVSTINVS . Quid eft
foluitur ? Quid eft docctur?
Soluirur fachs, & docerur quafi
vetbis . Qui prxdicas non furandum
furaris . Soluit ergo in fa&o, qtti
furatur, &: quia fic docet , mini-
mus vocabaur m rcgno ccelo-
rum,id eft,in ecclefia buius tem
poris.
d Qw auttm fecerit.Qvd non foluerir,& fic docct,non mini-
mus,non camen magnus,fed tacicquoddocet.J'oli enim fa
tt ores,lcgis iufti funr. apud Deum.
e Dko attttn vobis.Cum ait,dico, magnam uim & profun-
dam intcl!i.iV--ntiamcogitandiinaiTic, oftendit quomodo
fuperadditiEcnon qucprius mandauerac,abfoluic.Plus ecia
cft diligcre inimieos quam non odiffe , non cuperc , quam
non adulcerari.non irafci.quam non occidere.
f 7^///'.ideft,nonfolummin malegis precepra impleueri
tis,fcd & ca qticj addo.quia dum fiunt addica ad petfe&ione
cciam hxc plenius aguntur quar pracmiffa fuut ad inchoacio
ncm.quia qui non videc mulicrcm ad concupifcendum ea,
nec fornicatur , nec occidit qui non irafcitur.
Auguftinus.Iuflicia Pharifaeorum cft.vt no occidant,iuflitia
corum qui intratun funtin rcgnum cclorum, vt non irafca
tur fine eaufa.Minimum ergo efc non occidere , & qui illud
folueric,minimus vocabicur in regno cceloru Qni auce illud
impleuenc vc no occidac,no cotinuo magnus er;t>&: idonc»
regno
in rcgno cejoru, cjui autem fecerit & do- 4
Sic. a Licet in ptaefenti abicftus,ecomia licet ille hic
piatlatus, tamen uiiis.
cucrir,hic magnus vocabit in regnoccc
Quomodo etgo faciendum, b Quod fit fpiiitu con-
fiiii,& gratia mifeiicotdii Dei
lorunvDicd1 1 aute vobis,quia nifi abun
a Qua cll inp:eceptis viti inchoatiuis.& myilicis
loxn liteiam.
dauerit iuftitiaVeftraplusqua Scribaru
& Phari^orumjnon intrabitis in regnu
ccelorii.t Audiftis quia dicl:um eft anti-
quis.Nonoccides. Quiautemocciderit
a Vt iudiciopuniatut legis. Accufatione Iegij.
b Flus lmpono non iiafci.
t reus erit iu dicio. £go a\ue dico vobis*
ranciam, forbcudine & pruden-
tiam. Vbienimdcicur , Eftotc-
perfetlifuut, e-c iiifliciam com-
medac.Vbiprohibecnead ofle
tationem opera noflra fianc,vel
J aventrisauccorpons follicicudi
nccempcrantiam nocat . Cum
vcro nos admoner,ne mictanuis
marganrasance porcos,& jncre
nuispcr angutiam poi cam, per-
fcueranciam fortem. In fcqucm
6 tibus verovt ca:icanuis a filfij
prophet!s,& ne d,- n ibulis ficws
CQHigamus , prudenciamcom-
mcdac. Hisautem omnibusuir-
tutibus pharifeos , & f,: nbas ua-
7 euoscflcoftcdicvtuc-re iuftttie
qua: in fpiritueft.aduerfarios, hypocriii vero,& iaciantia m
tcmperantes,& in fcnfn,& vera legis in terpretatione incon
fcantes, vtquimargaritas fcnpturx.porcmis affcaiombus
mcti.mtur.fed & ipfimct ex ouibus fc lupos faciunc &r. homi
num prudentiam eluderc conantur,cutn defcruant manda
ta Dei proptertradicioncs fuas.
g Iuftiiia.luhiaa. Phanfconi vocatomnia illa ad cultu Dci
aftualiccr pcepca,feu figurarii mylcica tm ad Ifam infcicuca.
Iuftuia illorum, mandaca Moyfi,impletio illorum.iufli-
tia Chrifti.Illaapcna liberant.iftafaluanr.
Quida in hac expoficioe laborar, volcntes notare fupabu
datiaeffein nouoquenoobferuareturin vete.Teftam.cuSi
in illo mali adtus &. mala concupifcecia proihberentJ.Sed no
fecundum hoc hic agirur,immo in hoc abundancia maior a
fcnBarum,&: Pharifaeorum oftendicur,quu illi fecundu opa
magis iufti appellari,quam fccundu voluntatcm aftedtabac.
h ^«^>iw.Exponit que eft iuftitia Phadfcprum quam qui
adimplet non ftacim magnus , fed alique gradum cofccdic.
i Ego 4K/era.Perfccuoncm qua vcnic impkrc incipic expla-
^ nare,
NICOLAVS DE I.YRA.
i Qui crgo foluerit.&c.Hic confequenter oflendit qualis debeat
tjfe dotlrinap' tlatwum per conformitatem adCbriflum , &ponit
qnandam diuifionem trimembrem dotlorum. Quidam enim funt qui
tnale -piuunt , & male docent,ftcut bxretici.Et de iltis dicitur . Quj
crgo foluerit vnum dc mandatis lftis.wa/e fcilicet viuendo.
a Ec docueric fic homines.a/;oj///Mi/iter/5cr falfatn doilrinam
corrwnpendo.
3 Minimus vocabitur in regnocclorum..'«/enV« ecclefia mili
tame,quia decidit a rera fideiali: fnnt qui bene viuunt & bene docety
& tales doctores dtbent effc prxlati e.cclefia prepter quod dittt.
4 Qui autcm fecent,& docueric,&:c.^/i/f«Hf dotlorts qui be
tie doccrt & male viuunt.de quihus dicitur infr* i ?.<t.Supcr cathc-
dram MoyfifcderuntScribar,&: Pharifa?i:quod dieut facite
operaautem eorum nolite faccrc.dicunt enim & non faciunt.&
qnia hocnonfufjicittdfalutemjdeo dicitprxlatiseccleftx.
5 Nifiabundauciitiuftitia.^.ff(//<i/«fe»j»oi»/«J^ei> bonado-
£lrina,nifi adftt b<»ia vita.
6 Audiftis quia dictum eft.Superius defcripftt virtutes contem-
p'af':ior'um,& prdatorum in qu.hu<con[tfi>tiuflitia abundans ,bic
ci» fi quenter defcnbit virtutes atJilkrum in cuibus conftfiit iuflitia ad
ialutem fufficiens.JLd cuius tuidentiam confiderar,dum,qnod ad cnnfe
quutionem falutii fufficit obfaujtioniandatornm decalogt , vtdictt.
Saluator 1nfra.19.cSi vis ad vitam ingredi,ferua mandata . & ideo
Saluator noua prttcepta moralia non dedit , fcdprxcepta decalo-
gircp'enit , & ad obfcruationem eotumhomims induxit , vcrum
intelktlurn eorumdtclarand '■> , &■ errores ludxomm circa hoc ex-
cludendo . Et iJee diuiditur m tres,partes, quiaprimo dat intellctlum
aHquotum pijtctptorummoralium . Secundo , aliyuorttm iudicia-
Itum,
lium , ibi , ^iudiflis, quia.&c. Oculumpro otulo . Tertio . intcHetlnm
cuiufdam prxcepitinquofundaturtotalex , videlicet de dilcftione
proximi, ibi . ^iudiWts quia ditlum efl,&c. Diliges proximtrrn tuum.
Trima adb'uc in duas,quia primo dat intelleclum quortmdam prxcep-
torum fecundx tabuU qno ordinat hominem adproximum. Etfeatndo
dat inteUetlum cuiufdam pracepti primx tabuU nrdinantis homintra
ad Deum , quo probibetur periurium,ibi,Iterum audifiis,quia diLlum
efl.T^onperiurabis . Vrima in duas . quiaprimodatintelkclum cuiuf.
damprxcepti quoprohibetur noctmentumin perfona propria. i'ccun-
doprxcepti quo prohibetur nocumcntnm in pcrfona coniuncla ,ibi.
^Audifiis qttia ditlum , &c. 7<[on mcechaberis.lterum prima in dnas,
quiaprimo declarat prxceptum . Secundo infert duplex corollariumy
ibi . Si offers,&c. Circaprimum aducrtendum quod ludti oedebant
perprteccpta dccalogifolaoperaexteriora prohiberi non motumani-
mi.vnde,& Iofephus.lt. libro antiquitatum reprobatTnlybmm hi-
fiorioffr aphum Terfarum dicentcm , qi>od ^intiotbus Ep/pbattet
mortuus fuerat tn montibus mifere proptcr hoc quod votuerat /p. liarc
templum Dian*itiTerftdcdicens,riucdvd1untas malanoncfi picca-
tum ,nift exeatin effctlum. Eteodcmmodo dicebant Itidxidc hcc pr<*
cepto . Non occides qui auccm occ\dcr\t.quia per hoc pt ohthe-
tur occidendi faUum,& non occidcndi propofitum.Et hoc efl qi-.ud di
«f.Aud!ftisquiadicuimeftantiquis./i(;ee^.//c/«ff^ref4A.inrHr
pracepmni hoc.Scd hunc errorcm exchidit S atuator diiens.
7 Ego auten dico vobis,quia omnis qui irafcitur fcatt i fuo
ybi Saluatorponittriplucmgradumira. Trimus eflin corde . Et
notatur cum dicitur . Omnis qui irafcitur . Sccundu, efl in ore ocr
vcrhum contumcliofum , confufum tamen : quod notatur lum
dicitur.Qni autem dixcrit richl.Teriiusgraitw tfi,quandoprocc
ditur ad contumeliam determinatam.quod notatur cum dicitur .(^iii
dixctic fatue . Trimusgradus cfi minoris tulpc quam (ecundut , cr
Tom. j. d 3
I
10/
Glof ord. & Nicolai de Lyra.
ic8
t it.dift.c.
"^ jonfeflui
V>
vi
<y
o
Cradiriio
pCCCJCIK
Gudujin
P£IU.
P&L^
Racka.
Homcl.i£,
operi. jin-
fcrf»
^ narc.&rqtiom-idoiufi cueorumdcbeatfiipcrabundarc.
£ bucbyini «. PoHq«.Mii'dr>K^-eoron»beatJtiidfnibo$pr*
J viiiutcincxacnir, maiotu dcinccpsaddirpra:
t auw in ii> afieblibusqal natuiahorcs funt , ab
jr.> Si c< a.
• THfiOPHYLACTVS.
Dtvtumctl , ^. c. Hocacetto
quodam dictum ciii- no dicit,
Stcnim dixitla.Audithsquia
dichimcfta pacicn;CO,auta
mciploquifilunDcifum, vi-
pot.ec duici sa a patre lc-
gc pooerc.Si dix;'.Ict,dixranti
quts,egrc acceprus fuiffctfer-
mo . Indcfinicc crgo dixir, di-
(lum eji anti</His , pcr quod lc-
gis anciquicatemoftcndic.
a Qmms aui irafcitur . Quia
nefciebat homicidium efie ni
li pcrcmptionem, apcnt om-
ncm motum animi ad noccn-
dum.in homicidium compu-
rarij. MandatumChnftinon
clt concrarium legi , fcd latius
lcgcm in (c continet Qui non
irafcicur,non occidit.Scd non
econtra, liccntiairafccndicau
fa homicidii . Tolle uam , Sc
bomicidium non fic.
Sjperadditio Chrifti non
ir.ifci , nonconcupifccre, a quibusdirBcileeftabflinere,&
idco magna funt in remuneracione.Ira eft omnis malus mo
lusadnocendum.Subitusautemmocuscuinonconfentitur
propatlio eft. Accedcnteconfenfu,paffio cft & mors in do-
ino. Omnis qui irafcitur. Gradiis funt m ittis peccatis.Primo eft
lrafci.&huncmocumanimoretincre, pluseftii vocemco-
motio ipfa extorflt, qua feriaturillc cui lrafcitur.-plus etiam,
itcetta vitupcratic increpuit . Similicer gradus funt inpena,
namminuscft iudicjum,quandoadhuc cumreo agicur,&:
eft defcnfioni locus.Plus ett conciliuni quando iudiccs inter
fe conferunc quo fupplicio damncnt qucm conltat efieda-
nandum.Pluseftcciamgehcnna, vbi nullafcncenci^dilacio.
Ec ica quod propriis& cercis modis cxprimi non pocuit.qui
bufdam limilitudinibus diftincf um cft . His emm tnbus iu>
dicio,Loncilio , gehcnna diucrfa: manfioncsin a:terna dam-
nacione pro modo peecati fignantcr exprimuncur. Q^ i imfci
tur. Addunt quidamiilne caufa,ficut & ad dicere racha . vel
facue.quia naturale eft irafci,ita tamen ne fihe caufa fiat.Cui
fcnfui videtur apt3xi.lrafcimini,& nolitepeccare.Scd omnis oc
cafio lrx tollitur,dum mimicos dil.gere iubcmur. Qui non
irafcitur,non foluit legcm.fcd implet,vtintus ficuccxaafer
uctfinnacencia.Ira proprie eft commotio paffionis.Ira,q ex
caufa Sc no ex paflionc eft,iudiciu cft no commotio llhcita.
Omnis occaiio ira- mfirmis (ciliccc aufertur vel collicur.Si
cnim cum caufa , non fratri nafcitur fed vitio.Iufta ira ma*
tcr efl difciplinx.Ec ira quajeftcum caufa.iudiciu eft.nSira.
llachi. Vcl racha vcrbu Hebraujm,&:incerprecatfcenos,
C idcft,vacuus,quoddicimus fineccrebroquodcftmagnac5
Cumclia.Qiii ergohcedici rfracri qui fpiricufancto plcnus eft,
luicurusetTcontumeliamfpirituffanctiiudicio fanttoru iu-
dicium:Non cnim modicus furorctt qucm Deus fale fapie-
ciar condiuic infatuatum dicere,& falienti D~o dcrogarc.
* Chryfoftomus . Racha non grandis alicuius conuicij
fcrmo cttjfcd magisdeconcemptu venjens,impacientiaque
di-
■ Nonftatri uafcitur, quia pcccato irifcitui. b i.dignn»«ccuCitione.
quia omnis qui irafcicur fratriluo " rcus
i QuoJ lapra de homicidio. b Quldemotuprotumpit in
uoicm ind'gnatiom>.
eritiudicio .t Quiautcmdixerit fratrifuo
a Intciicfliaindigiutioncmexpriinen». b Conlenfu iudtcuin dc
danda lcntcntu in cum.
racha , rcus crit t cobncilio. t o.ui autcm di-
a Qui vfqnc ad conunu procelleric. b Aecjue in Ucum ctedenti quein
^- Dcu» falero vocar
xerit,fatuc .rcuscritgehennarignis . Sicr-
« Quia non licet irafci.ergo multo minus odio lubcte.
^~ l> Boni operisfactiricium. c Inlide,»eladChri-
(lum ad quein uili yer tidcm atiingat.ncmo dgne oifert.
eo offers mu nus tuumadaltare , ckibirc-
" a Quem lifuti.
cordatus fueris , cjuia fra'tcr tuus habetali-
Cotam Deo-
quid aduerfumte , relinq;ibi munus tuum
a Quod nequit fietit,nifi fpiritumitatis tundatus 8c timcn»
Deum. Qiiantuiuintee.lemamljndoquod peccalli.
ante altare , & vadc prius rcconciliari fraatri
a Intentioncm reuocaris ad id quod cccpeias. b Hocexlj>iii-
tu lenitatis quo mitis lit. c Haftcnus de prox;nio,hic"ptcem
iubct habete cum adueifaiio.
tuo,8c: tunc venicnsoffcres munus tuu.t Efto'
temp.
iincca
tDeli
tu
NICOLAVS Dt LYRA.
fei undus quam tcrtius &c idcoprimo minor pcna dcterminatur,
cumdicitur.
1 l{cus trit fon«7/o.Quia minus eftquod iudices debeant con-
gregari ad determinationem penas alicuius,quam quod iam fit
adiudicatus.quod ponitur in fccundo cum dicitur./\f«; eri: iudi-
tio. Hthocettminusquamquodaliquisfitiamextrcmaj pena;
detcrminatus.quodponitur in tcrtio gradu.cum dicitur.
» l{fut etit^c.)«rn(.Confidcraduintamcn,quodlicetira fitpec
catu,vt hic dicitur,non tamen pcccatii ois.lra enim cit appetitus
vindiclrj.VindicTta autc fi fit iu(ta,n6 clt peccatu ca appetcre,fed
tantum li lit imulta.Ef hoccottgit quadruplicitcr.Vel quado ap
petuur pcna cius qui n6 mermt vel plus q mermt.Vel li appeta-
tur ordmc dcliito prctr.-mifi >.vcl quia tptietitur ^pptcr indcbitu
M O K A L 1 T E \i.
} Si crgvnjfai mu iu> tu*m . Chryfoitomtis, Plijj cnim diligic
Dcus
diccnfs , vt ipfi nonnunquam vcl feruttlis vcl infer ioribu s D
quibulaheahquid impcrantes,diximus,vadctu. Libro.t.
* Augiiftinus. Nonnulh dcGiv.co traheic volueruntin- fe,m ' '
terpi ccacionem hrmts vocis,putantcs pinnofum dici racha, mc
quonumdicicurGr^ccpannus Piobabiliuseftquod au
drttiu quodam Ha:breo, vocc
efle nofignificancem aliquid,
fcd mdignancis animi mo-
tum expnmcntem.
b Fjtuc •'/ Hilarius.Piacu-
li magni penculum eft, queni
falcm Dcus nucupauerit.cum
i ;.contumcli£ mfacuaci fcnfus la
cefTere,& fapientum intclligc
tiam falicntem , ftultc intelli- cu cxi
i gentix exafpetari malcdido.
5 C Siago vjfersmunusmurriMx
planat ampliorum iuftitiam
oficudcndo,quod fi non liccc
frrtri irafci,:mil;o min.is i ahi
moiccincrcquiidinodii! qocj
racconuern. bi quidqua ttiali
cotra proximuni iu anmio ii.i
bemus Dcoplacitc orferreno
pofliimus.i/ crgo offers.iecufMi
4 htera hoc abfurdum cir.L i cr
goin lntcriori tcmplo alurc. -E
i.fidcs , cui quodlibct munus
idcft Pfalmus,hymnu.s,oracio
c &huiufmodi,nitilit innixum
non eft Deoplaciturum.Etibi idcft,cumi ncordcCquodcit
templum incerius ) cale rnunusoblacurus cs,tlin mcntc vc-
ncric quod fracer cuus habcc aliquid aduerlum te,quem tu le
fifli.Si^eninx ipfe tci?fit,non ipfe , fed tu habcs aducifus c u,
nec ruc oportec ce venia petcre,fct dare ficuc vis ctbi d:m!tti.
* Chryfoftomus. Audiant hi qui facns myficnis inician,ai
inimiciciiS ad comiminionem alcans accedunt,nimirum la-
crofancta Chnfti corpons & fangumis myfteria.non modo
fidelibuscommunicanttir,fcdoi'Deofummoortcruntur,vc
fimul fintc^na & facrificium.vndc mcfaillaakaredicanir.
d l\clincitic ib/.Son ak refcr,quia quod recte otfertur imnm
tari non licec.Sed relinqucdonecplacabiliiisorLras,non e-
nim munus repellir,fcd charitarem proximi qu^i it.finc qua
nemo ad chantatcm Dei peruenit . vndcPnus charicarcrii
proximo exoluacqui munus fuurp Deoplacereoptar.
e sade.Non pcdibus,fed animohumilitcr ei proiternas in
confpcclu illiuscuioblaturuscs.Vclpetendo fcntarh ti pr.e
fens cft. * Auguftinus.Si abfens iit,taltem apud te ftatuer e
oportecquod ftatim atque illius adeundi commoditas f.- of
fereccum illo reconcihaberis.
^c Chryfoftomus.Dicmihi quomodo reconciliaborrQiu- oj.cn» i
lis pccflitofienfiOjtalisdebctfequirccociliacio . Sicogicaci; Fllt&
oflcndiftijcogitatu rccociliare.Si vcrbis, vcrbis rccociiiarc.
Omnecm peccatUjquomodocomittit^eo modo&: penirct"'.
f OJfoes.Hoc cx fpiricu piecacis quo mitis fic.& dminu vci I j
pie intelligic,inceJLgcndo obedic , & ad implendfi cor crigic
g Ello confcatkns . Sicuc iam prajccpit fi acri rcconcilian, X.
poftiubecinimicosdiligi.icahicdumcurrimusin via huus
feculi,adpacem,&: concordiam horcacur.ficuc dicitur,/// , /
fotcfl cjuod ex vobis efl,cum ommbus hominiburpacer;i babe>u:s. Ec
pro confencicns ex Grxco habecur bcnignus vc! bencuolus
cio.ne dirfcras in craftinu. Dii ett in *;<7,du adhuc licct o pari .
Si fratrcm larfifli rcconciharc ci . Si aduciianus cxticcrirj
cfto bcncuoIus,vcfiatamicus.
<@ ^dnerp-
Hom.i
Mauh.
Liliro 1.
icini.du
inontOt
H jii .ci.
Rom.n
hne.vt quauo appctitur lolu propter vindicta non ^pter luitiiia.
3 Si ergo vjjhs. lncex piaediclismferf duplexcoiollanum.Pn-
rourefpicitp/acationem dniinaEoffenfic Et fecundum cuaiione
pfnarinfligenda:, fecundu ponitur ibi. Ettoc6fcnticns,&c.circa
primuaduertendu,quodmunus Dcooblatu naprohcit ipli olte
rcnti,n:fifitin charitate.-charitatcaute no habccniliproximol^
fo ab eo velic fatisficere.F.c 16 dicir,j"/ offers w«i«j,erc.Sequitur«
4 r.ideprius^&c.Et pocelthoc mrclligi dupliciter.vnouio.io po
dibuscorpons. & hocdebet iitri li com >dc polfat haben ip.ius
fratris offc-nli pfentia. Si autc non pollirfuiiitit irc ad.u pedibus
nictisquodfitquandolubetpropofitu fatisfaciendi loco & teiQ
reconipetenti. £t hocmodo vtitur ecclefia Romana, qux reu
connccnte abfoimt,& (ibi fatisfictionem laefo tiendam impomr.
5 Eiioconfeiitiens.Hocell fecundu corollanum, quia fi illcqui
Dcus fidelium concordiam,quam muncra libi oblata.
j Efloconfeifticns, &*+ Moralitcraducrtanuspeccatorispotclt
dici
J0<?
Matci
i^i
Cap> V.
liO
it feror.
i monte,
a Nemo enim nouit quando de hac nits excat.
tconfenticns aduerfario tuotito", dumes
in via cum eo,ne forte tradat te aducrfarius
fln tenebias exteiiores.
iudici,& iudcx tradat tc miniftro,& in car-
ccrcm mittaris. Amen dico tibi , non exies
a Id elt.nunquam ficut ibi dicit.Donec ponam inimicos tuos fca-
bellum pedum tunium .
?l<M.C./i-
nim.&C
us&c.
i :dent.
A AJuerfariuseftaliq.shomo,veldiuinus fermo.Eftobene
& uolus&confcntics verboEuangelij,qci mandatmulcaco-
traria carni , cum quo in via,ideft Chnfto , rertc gradunur,
dumeiobediendoadvicamarcetnampertingimus.
Aiicer.Aduerfariuseft Dcus , velmagisfermodiuinus %
concradicit pcccare volecibus.
, ncuoltis Quiadhocdacuseft, vcnobif-
cum lic in via cui oporcec nos
confencire,neodcnmus,quod a
Deus nobis non parcic donec 5
fanemur.
-54 Auguftinus . Sed nc-
que bencuolcnciam diabolo iu
? »• bemur exhibere , vbi dum be-
neuolencia,ibi'anucicia,ncque c indejddnec reddas nouifsimuquadratem.
.. oc quiiquam duxeric, amicitiam ^AMoyfe.
cum diaboloefte faacndam. d t Audiftisquia di&um cft antiquis . t non
%E:£E2F2S2S& Moechaberis . Ego autem dico vobis.quia
f 11 - . 0, „.,^ .,.*>,_ » Etanimaeius titillata ruerit quod piopallio dicitut , que & licu!
bellu m dixunus , &: quo vicco
coronabicur.
* Achanafius.Dicituretiam
confcicntia aduerfarius . Nam
I qii.rft.ad occuijc nos jn corde noftro re-
bjjc um. {|argU,t)Coercetamalo,&: (i fimusinobedienies,tademnos
ad Uci tnbunal fiftic, vbi & penas dabimus enormium pec-
cacorum,cum eciam lenium M, mmimorum.
faeanima. # Tertullianus.Si indiabolumcransfercuraduerfariimen
E tioexobferuacionecomicance,cumi]loquoque monerisea
inire concordiam qua? depucecur ex fidei conuencione.Pa-
6tus esm.renunciare ipfi,&: pompx &: angelis eius. Couenic
intcr vosdeifto.H^c eriramiciciaobferuacioneiponfioms,
ne q,d cius poftca reiumas,ex his qux ci eierafti,quaj illl rcd-
didifti,nete vcfraudatore,vcpa£ticranigrefsorciudici Deo
obijciat fiL iudcx ce cradat angelo executionis, &: ille te 1 car
ceremmandecinfcrnum,vndenondimictans,nifimodico
quoquedclicto mora refurrcctionis expenfo-
a ln via cnmeo. Sermo diuinus,nobifcu eft ia Chrifti via. Ad
uedanus nobifcu 1 v,a fermo.Scrmo diuin9 nobis via eft qua
curnmus. vn.fiam maudatoru tuoru concurri,cu dilafti cor nicum.
b T^forte ttadat. Sic ceperauic,uc pemcencia: locu no aiier-
rec jpucarecur.n.quod fiobiflctaduerfarius &: nopoilcc ei in
via efse bcncuolus,necefsano mdici craderecur.Sed 6c locu
ta.f.1>.d. penitenxiiE reliquit,&: lmpenicenterniudicitradiditjdicens.
Iudcx ttadattc miniflro,
Tradat.i.caufa fit cur tradaris in manus Chrifti, cui pater
omneiudicium dedic . Chnftus miniftro,ideft, angelo qui
colliger-
c K{ouifsimum quadrantem. i.minuta peccata , quia nihil eric
jmpuniru.Vel pcr quadrace nouiflimu,fignificacur tcrrena
pcccaca,quia pnma pars mudi celu.Secuda aer.Tcrtia,aqua.
Quarca , nouiffima tcrra,ergo donecrcddasnouifiimuqua-
drantem,idefl, donec luas peccata qua: de tcrra contraxifli.
Pranusquadraseltignisquochantasiigmficaf.Secudus,
aerquo fpiratf,quo fignificat' vica.Tercius,aquaquarenafci-
mur.Nouiflimus.cerra, pcr quam carnalis vica.Vnde. Tena
es & interram ibis. ideft,exolues quod cflc voluifti.
Quadrans genus numi cft qui habct duo minuta.Vn alius
euangclifta dicic lllam pauperculam milifsc in corbanam
quandrancem.Alius duo minuCaquod idcm eft.
dicu quoq; delicH mora refurretTionis illicluendu incerprc D
tamur . Nemo dubicabic animaaliquid pcnfare pencs iufe-
ros,faiua refurrectionis plenicudincpcr carnem quoque.
d Audislis. Adhuc qui dixic . 7\(o« venifoiuere legemjed adim-
plcre. Addic : Quantii dcUat abundare iuilitia aposloloru ptufauam
Tbarif&orum. Minor iufticiaeft,
Mar.11. d.
Mutt.j.ii
5
hl.iiS.d.
^n.i.d'
ibleaninu * Tercullianus.Carccrem illum quod Euangeliumdemon
ftrat,inferos intelligimus,&: nouiflimum quadrancem.mo-
dicum
«j»!t.
non mtjchari corpore.Maior iu
fticiaeftnon m^chan&:cordc.
Non aic, qui concupienr./ei cjui
videritad concupifcetidum eam.id-
eft , hoc finei^ animo accederic
vc ea concupifcar, quod iam no
eft cicillari , fcd plcne cor.fcnci-
rc libidmi , vc fi facukas fic pcr-
agacur.Hic nominc mechanciu
omnecarnalcmdelcclationem ^m c5m;t^
accipequado amma* reli&jfu- tes oduitcriO.
pcnori lcgc,turpi volunrite in-
ferioni proftituca corrumpitur.
a Etanimaeius titillata ruerit <iuoa piopallio dicitur , que & iicul- _ ,,■ > -t ./;„.„.. ii i u
pamhabetnontainenciimen. b Concupifcentia eft mater adulterij. *- ■ * 'UCru mnucren:. D^.U-.. iVl,i-
omnis t qui vidcrit mulicre ad cocupiicen- 6 Sna fuperadditio. Vifus po.ntur
e . * . , n ■ proomm motu qtn eltaddcle-
f dum eam, lam t mcechatus clt eam m cor- ebtioncm, non folum corpora- 1 AdaketUm
lis,fed interior qui eft in concu- c°mmiC^ ™m
pifceda , fn qua aperiunt" oculi q pro pena pcccati primis pa
retib9 male aperti legut. ctic ittir in aifeclu cordis,ncc deeft
vohitas,fed occafio pcii.Sicuc ergo bona voliicas cti dccft ce
pia agedi remunerat^ficde libcratio cu molimme vitiorum
dahaf, qa no _"m qd" quifq: poctiit &: no licuit, fcd iccud i c\S
uoluit &: p ropofuit ex confcicncia accufacur uel dcicnditur. H )m.,7.ope.
* Chi y.Dominus aduenirc m>n eft concentus , ut foltim- ris impcrfe.
modocorpusamalisactibuSjfcd ucpnusanimamquoquca E
nulis cogicacionibus aucrcei cc.Qtua enim fpiriruflanir.1 gra
tiam mencc fufcipimus,mcruo ipfam pttrificac primam.Pro
pceceanon dixic,qui cocupiueiit ad adulcerandum, fed qui
uidcncad concupifcendtim.
f jld concupifccudum V c crafeac i n affcctu cordis ; uc fiicerc
difponac,ubi no dceft uolucas,led occafio,q<f paflio dicicur,
qu^ eft mors in domo. Propaftio eft animi fubicus affect s
uel irar,uel amons.PatTlo quaidr.m animi forma vel delibera ■
tio cxconfenfu. vndedicicurcliquisiracundus velamator.
Propaflioeft fubitus motustinedeliberatione boni vel propaffio
mali opis.Paflio eft affeciio dcliberati animi fi fit locus pfi- i»aflio.
acdi.Quodfi oculus. Oculus pc accipi dilcdtus amicus coliiia-
rius quafiiterdemonftras.Dexterqdiuinis.CcHii vero.in his
qu^ ad corpus pcinent cofulir, fimiliter oculus.Scadalizac.u
fi in he.refim aliqua crahere vulcSimiliter dextera manus df
amicus.q. eft amicus in diuinis.Sitiiftra,qu£ in huius viue ne
ccfsanis.Sicut vifus oculo,ita manuicoucnitadio Vcl.iocu
lo &; m manu dextcra pofstit accipi fratres^uxorjfilij.propin
q, quififuntimpcdimcto, dcbemusanobisfcpararc,nedii ,
lpfos lucran volumus,nofipfipereamus. ViiinLcuiticodc Leuit.ir.a.
magno facerdotc dr. Cuius auima cultm Dei mancipata efi ,ncft>-
per patrem & matrem velfiliaspolluatur. i nullius affectum fciac
nifi eius cuius cultui dedicatur.
Vcl oculus,eft mctis vifus,dexter dignior cxtcriori,q pur
gadus eft ne fcadalizet . Quia fi ille femp in ,ppitiatoriu re-
ipicit.cxterior trenaflegeeius . Hic (cadalizatconcupifce-
do illicita,fed eft erucndus ne per eum in vitium labamur .
Ifidorus.Si cotcmplatio vertitur in ta:dium vel in arroga-
tiam.dimitte eam,& tranfi ad acbiiam , qma meiius cft pcr
attiuam fakuri,quam percontemplatiuam pcrire-
Erue
NICOLAVS DE LY RA.
offendit fratrem^vult penagcbennx euadere, debet in bac vita mortali
fati<facerc.Zt hoc etl quod dicit. Eiio confentiens, &c. Id ejifratri
Ixfo aui babet aduerfum te . Eiio confenticns per ipfius placationem.
1 Dum es in vucum eo. Id efijn prxfenti vita .
2 Nefortetradat.&c.tradatteminiftro. IdcftydiaboloauieJiexe-
quutor diuinx '.ui~liti& .
3 YLt-nicMQttcmmiitzTK.idefljnpenaminfernalem.
4 Amen.idift,fideliter. 4 Dko tibi, nonexibis.i-t^, nunquam
exibis, auia in infernu nunquam eil poffibilis reditio .
5 And.ftisquiadiaumeft. Hic confequenter faluator dat intelle-
flum pr<eceptinegat:ui,quo prohiberur nocumctum alicuirationepcr-
fon£.f.vxoris.Etprimqponit huiut prtctpti intellcdum. Secundotre-
fert quoddam coroilariumjbi: Si ergo oculus tuus . Circa primu ad-
uertcndum,
M "O R. A L~T 1 h K. "
f <iic i pratceptu diuinu quod accufat ipfnm . Et etiam cu hoaii-
nibus in vira prasfenti.Prou.cf.c. Cum ambulaucris tecum gradiun-
tur, eJrc.Munus aute hominij difcordantis a prexcpto diuino no
eft
uertenduM,qjlud£iperilludprxccptu: Nonconcupifces vxore pro-
ximi tui, intelligcbat figna exteriora tantum prohibita, vt fuut taclus
impudici,&ofcula & buiufmodi.Et ideo ftc exponebant. Non con-
cupifces vxorcm, &c. Ideft,ftgnaconcupifcenti£ nofacies.Similirer
per illudpreceptum. Non mechaberis : inteUigebant atlum macbia
tantum effe prohibitum , & fic concupifccntia iatens oranino i<i corde
non exprcfiafigno veifaclo,nuUum efipeccatum.Sed boc irrationabi-
lc,q:t'u atlus exteriorcs veifigna nuu habent raiioncm peccati,nifi in-
quantum funt voluntarii,vtpr*.d,tlum cfi.Et ideo faiuatur excludens
iaunc trrorem dicit .
6 Omnis qui vidcrit. Quia vidcrc abfolute non ef? malu,fedinquan
iwn ex eofequitur concupifccntia intcrior . tt ijia eoncupifi entia fic
proccdtt , quia p<imo ex afpetlu muiieris caufitur concuptfcentiain
appititufenfitiuo,qui4iciturfenfualitas, &pr*uenit atlum rationis,
&__
eftacccptum De0.Ipfeeti.1m perpracceptum quod tranfgrcdi-
tur,coram furomo iudicc accufatur&etiamcondemnatur.
lycw mcecha.&c. Omnc pecctu mortalc ro^chia fp;ritualis eft
qua pcccator cum diabolo rchcio fponfb proprio fornicatur.
Tom.j. d 4 Quod
111
Glof ord.& Nicolai de Ly ra.
IIZ
4? a Emtnm. Adlireram nullu mcn.' rum crui prxcipif', fed
A inrcnor vifus qui dexrer,& cxtcnor qui linifici d. c:t',pr
diu pi) hboris li nocet efl reuocandns vrl rcrooucdus , & cc
longcfacicdus,vt.f.ncc inmcmotwhabeaniT.Eruuuroru-
lus cu frangif^malus vifus.Proiicicut ,cii cx toro annihilaf,
e pcrmictitur.
corudl vidcris abipfodamnu infemanimerue,abfcindccu.D
c .■ifc,>detum,&c. Siqshocpra:dicat dc mcmbris,:itfcctu
pSetari. no dcbcraudiri. Sed vc hnprobitas rnorfl & prauitas
actionu iiidcrcfccef\ vrqdqdin oculo mecisde viainfhtix
&_ ir.01 u probitatc nos Iubuerric,S_ quidquid cocra opei ario
nem v.ra.tum excra pulfat pro
t«fra,l.k. * Cnucquid fc fuo . f QUOd Cl OCuIoStUU.sdcXtCf. f ^an- « culpcllacur. • lOWUc
Mq . ?.c.il:iid crt qi' "CaC OCUlUS,li'lC . Ner.o<ea.<-.iotcvel «01.1.10. k Ne »fj.iciat.<]uo m.le pciea*. °- I nge!)C)lfia»l. ISOmC gCllCnna f .__ ^
r.,b.,d.icrn..dllb'loralccU(auodTchemcn- a Jalizat te,erue cum,&proiice abs te. txpe- * mvctcr^snoninuemccir.fed ,
ccrd.l'g!tu-..S:l.rinimabhis _ iU.«t»Tk^-t-_-i_ mbW r * pnusadominoponic.Ciu*no- & <,.««
quivchemenccr voluntcxpri- j,- cnjm nbj,Ut pcrcat vnum mcmbrorum m'nisoccalioc(t.IdolumBiaImo.p|
' • Tu&.pfc tifk uixra Icrufalcm ad radice
, quamtotumcorpustuummiita- 4 ^Monavb.SiioafuitJi.Tc
r vallisr.ngua fuic&: ncmorofa
dora.CJ.:-».
mcrcd:I(.\tHnc f.i.i.n , icadici,
diligoeum vc oculos meos.
Ouodaucem addituincitdcx-
ccr, fortallcadaugcduvinuli-
lcdionisv.ilcc,Amplius enim
tornndat homines cfcxti u amic
tcrc.vtiHclu lcnlus. quitquid
lllud cft quod ita diligis, vc pto
dtxtro oailohabcas,//)t-<w<i<j/i
^ir rMdcft,lit tibt i nipcduncn-
to ad vcram bcaticudinc , ciuc
tMtn,&C,
tuotum
Opciati.i piulpua.
b turingchcnnam . Etfidcxtcra mnnustua
c fcandalizatte.abfcindeeam, &proiice_bs
a lllcqucm tti l.abe» vt mcnibium. Achua uel con-
tCinpluiuauita.fiucail.utor.
tc. Expedit enim tibi , ut percat vnum mcm
i Tucuiuiil»
brum tuorum, quam totum ■
5
Tu ciim illa uel tllo.
corpuseatm
IiaabunJanticr iudifia.tjuia ibi licct d.mit-
tcre.hic non mli citil i formcatiuni*.
ic plcna dcluiis, & locus in ca,
idolisconfecrattKj populus au_
Ifracl ndeo infaniuit , vr rclicto
temploibi immolarct,6- filios
fuos inccndcicntdifhdrtTfs. Ht
dieebacurlocus ifte gehcnno.i,
vallis Ennon. Comrninaturau tcorpui
tcmDcus fe impletutulocum mictJtai
fiJum cadaueribus , vt voccrur. ,
.ti i_- i n .. .....i Infraiy
b Dextcramannsiuj. Profpera d ochennam.Diffhim eft autem. I" quicunque 6 poliahdm,ideft,tumulusmor-'Mar<
. ___._-- __l-___--_i A/I.nt.>- *■* . r - ■. * fii_"Vi-.i \ii.iir /.i.(t/i l#«/'i »■» -x f_-i inrt r
OpcratlO , Vcl allCJlllS adlUtOr "" a rcrmiftiofuit non preccptum.
fticnu»mtra vitcnegocia.qui e dimiferit vxorem fuam , det illi libcllum
a Nonfoluo fedfuppleo.
repudii . Ego" au tcm dico vobis , quia om-
a Nonconcubinani.
B fi kad.ilum cft in lcgc Dei, nie
liuscfi illopra.-cifo laliuri.qua
cumillodjmnari,
Dcxtcra manus , cftadlio,
ocoluSjContcplatio in quafcan
dalizainur, dum cx infirmitacc
ad purfi conccmplari non vaiemus.In hac pro dcfidia & cor
r tewpbti- Pul 1S uC1°,in a'1J Pr° fcculi frcqucncia _c occupatronis t^dio
H?ak or-cri- ill-queamur.tt noca fi quis no pot fim comerhplaciua,non
bw j.tnt>i- coipcacocioaba.bua,vcl,iiedu occupaturndib.crtfcatab
i» n.n abiti- jntcin.idulcedinc,tu meiius in totcmpl.iciin pufli: profice
»Mc. fL. yt icxte,4t„a , j. fiduni cxequaris opcra mifencordia: in
ailiu.i t .i fis in aha vitia, dimitteea aiftiua , & trafi ad aliud.
Vbi fupra. * Autj.Dexccra manus.dilccbflimus eft amicus,adiutor Sc
Qu*ft.<$p. mmiltcrinopeubusdiuinis.
"■ # Athanalius.No dc mcmbris corporis hoc dixic dominus,
fcd de amicis &: cognatis, mcmbra naque fumus inuicem.
b: vj, turhabcsamicutuiuscantafutibi ncccffitasquata fic
lcxcci oculi vcl manus,iuxca dictu lob.Oculus eram c^-
corum.
nis qui dimiferit vxorcm fuam , cxccpta
ad
cbum,
uioui , huiuscrgoloci nomine Luc.i6.
fucuraiuppliciadcfi^nantur . E
c Detilli. Scnptit Moyfes in t Deu.
Dcuteronomio,qi_" fi vxor non ^cut'z.'
i i- -_• j- Rcpudi
placet viropropter aliquatedi- lu/
tate,dimittateam.Quod Chri- Moyic
fiusexponitob duriria marito niifliis.
rum dici.no vtcocedatur difii-
dium.fed UC collatuc homicidiu.Mclius eft.n. diuidi qua per
odiu fanguine fundere.Chrs vero f ola fornicacionem exce
pir,cxceras molefbas iubcc pcofidt- coiugii & cafticaccfufii
ncri. No cft dimittere,contempta carnaliter, cu vxorc fpiri-
tmlitei viucre.hic iubct vxorem no dimitti,qui alibi dicic.
_5/« non odetit patre & ntatrem,gr jiitnra , grc.non potcfl mett efse -
difcipnltv. Idco di-til cf I,quia m regno Dei nullj eft eonditio
vita:prxlencis,quaqui no odcrit, 6_ vtfiniatoptauerit.no
du diligit rcgnu Dei.Odit ergo no hines,quos potius vulc fc
cu pcrmancrc,fedcortuptibileconiuii(.tioi)ein vxore, lege
milera nafcendi &. moriendi m parentibus. Amac vero ecee
nu cffe fibi Sc omnibus illis.Sicuc dihgic inimicu, no in hoc
quod mimicus &C malus,fcd quod homo vc fecum fic filuus.
" Chry. F
NICOLAVS DE LYRA.
«J< &ficne cflpeccatu, nec ucniaknec mortale.Cnius ratio c{t,<juia
talis motw fnij.ulitalis non ejl in potejlate bomtnis , & pcr confe-
auens non ejt peccalum ,fed rctcntio buius lonaipifccntixpoUauam
percepta cfl,beneeflpeccatumy vnde dtcit *Augufi:,iits.1{on cfi in po-
tejlute noflra quibus vijis tangamurfcd efl tn poti ilate r.cfii a ca r_-
fpncrc vct acceptarc.Et fic patet quod prxdiclv modus fmfualitatis no
tfi peccatum Jt d matcria excrccndx virtutis, Ji ei rcfifiatur per ratie*
nun.SiaWem tcncaturpcr dcleiiationem m-jrofam abfe/ue confenfu
tamc i,t,wcefl peciatutnj".d vcmalc. S i autcm fc^uatur confenfus in
animoj.mc clt pcci aium mortale, ciiam antcqnam exprimaiur fatlo
yelfigno. Et ideo de talt concupificntia qtu tfl confcnfus dicit Saiua-
tur,tam mtcb.uus tjl cam in cordcfno.
I Quod ii ocuius CUUS./iu cxp.*diClis concludit corollarittm.f.
qnod lUud qitod fat.it bominim lueu in talem confcnfum prtcdiclum
tjlfollicitc pitandnm,& quia afpeBus impudum iji buiufmodi. Ideo
diat.Quod li oculus tuus dextcr fcaudalizat.../--tf te ruere in
prtdcliv.i conftnfu».
1 ErueCurn. KfjineflficintcUigendum^quodhGmoadvitandum
c»nc ,, dcbeat fe aliqito mcmbrofibi a Deo dMopriuareliji<i.i
ptrhoi. non fanatwt toncupijienja qnx intcfhts viget. Stmilitei qma
fcr viam aliampottfl aihibm aitqnod remcdmm tfficacius.f.per vo-
lnvtJtrm aflus i/.c>i,b<ontm ili.ci.os rcprimcntcm.quiamcmbra coipo
rn mouft aflus fuosper voluntattm,& idco erutio oculihic accipitur
met Ocimsenimirutusnonpoteftexireinacltimvidendiy
& pt r t onjeqnens iiie bcnefibi oculum cruit qui tpfum ab atlu viden
di i' pndico per uotuntatemrcprimit,
^ii.tet r\ponitur.0^a\utdcxtcr.ideU,V!fiobonadcgenere,fi fit
filiiHi otcafio ruintt , debi t eam tttmqu erc ,cjrafe refctndcrc Verbi
gratia . Si atnjuis vadtt ad aliquud CvUegium mnlierutn caufa pradi-
catio-
caliotiis vctconftlii dandi , boc cfi bonk dc genere,tarntn fi ex hjcper
cipiat occafionem ruinn, ftbi immmentis per orttm alicuius familiari-
tatis maU vct tentationis periculofx,dcbe t illtul opus bonttm de gene
re dimittere.Hatio autemfnbditur.
3 Expedic enim tibi vt unum membrum. Trxditlo modo.f.
adum ilticitum quamuis deieclabilcm deferendo . Veifi accipiturpro
buno dc genere,mctius tfl illud dimittere.
4 Quam totum corpus. i.quant tota congeries bonorum operum
per graucm lapfttm pcreat occafionc illis particttlaris boni.
5 Ec fi dcxtera. Sicut ditlum cfl de oculo.fic de manu dupliciter
potefl inteliigi.Vno modofic , quiaficfl occafio ruinxpcrtaftnm im-
pudicu,abfiindeda efl,probtbcndo talem atlumper voluntatisimpe-
rtum.Miomodo fic, quod per mannmintelligatur bonum opns degc-
nercquod efi relinqutndum,fi fit occafio ruinx yftcut fi aliquis alicui
muiieri dtt cleemofynam,vt ex boc contrahat cum eafamttiaritatem
ptriculofam,dcbet primum dimittcre, <j'iamuisfit bonum degcnere ne
pcrdat maius bonnm continentix.
6 Didu eft. Hic dat intetletlum cuiufdam permiffiin lege.fJe li-
betli repudtt dattone de quo fcribitur Deu.24.nSi accepcnt homo
vxorcm.tf. noinucnericgracia anceoculoseiuspropcerali
qua focditatcm,fcribat libellu rcpudi; , qucm dabit in manu
illius,&; dimittet de domo fua. Credtbat autem \ud«i,qnod hoc
cjfet fimpliciter licilum,fed hoc eslfalfum,quia cum fecundum to; « m
ntam indiutjibi itas fit de ratione comuntlionis matrinionialis,rt di-
tetur infra 1 p.ideo hoc pcrmitttbatur ,non quialicitum,fed ad enttan
dum maius n.alum,fcilicct vxoricidiu . Mtnus cnim malum trat qucd
v.xoits d;miturent,t/uam quod eas interficerent,& ideo non eratiui-
tum, vxorcm din.ittcre , nifi propler fornicationcm,tunc enim tici-
tumeficamdimitttre quantum ad cohitationem & debiti tedditio
ncm,manct tamen uincutum per totam uiiam . Et ideo dicit,qitod fi
amif-
M O R A L I T E K.
I Q^iodft oculns. lftc eft i6!ilianus : Manu? rkxtcra eft fpecialis
anm_5,qui dcbcnt a fc prc,fcindi, 11 fmtin pcnculum fcandali .
x iiniihi-inedimifirituxoicnt. Vxornullo mododimittcnda cft
dcfur-
dcfurfum defcendens f-pientia dc qua dicit Sap.8.a. Jlanc qus-
fiui mihi fponfam affumert.W[\i\ti tamen daat libi libcllum rcpu-
dij,& aflumunt iibi fapicntiam mundanam,qux tcriena eft, ani-
i_ta_iSj& diabolica,vt dicitur lacobi j.d.
Hptdet
lij
MacrJ
lcCl
Cap. V.
114
a caufa fornicationis , cam mechari facir: &
b
d terittm
Biuit .
& Chrvfoftomus.Permifit Moyfes dan libclliim rcpudij.nc
A proptcrodifi fundereturfanguis.Permific fien mala,ne fie*
Hn.ii.in renc pciora:&: hoc pctmiccedono Deiiufiiciademofirauit,
'<>• ie(|.ipcccacoabfiuiicctilpapeccad!,vcquafifecundulogem
agcntib.peccatu.no vidcatur etlc pcccatum.Si crgo permif-
ftimcfirepudium malti, qui-
dcm,tamclicicti:i\ Hac ratio-
ncnpuiioli pieccperiic fecun-
dasnnpcias propter incotine-
tiabominu.Pcrmifit non pre-
cepic.C^uod permrttunus noic
tcspcipimus: quia m-las ho-
minum volunt.itcs ad plenutn
prdhibere non poirumus.
a Caufafornicationis. C^iiiain
hocfidcs cafiiratistSc" conubij
rumpitur:&: llle non facit cam
ni^chan,fed ipfa caufa efi rea-
tus fui . Si autc pro fornicatio-
nc dimittit,a fornicatione dc-
bet eiie immunis, nccalia du-
ccrc licet dtnn llla viuit .
Fornicationis ca. Fccmina:,
qfoinicata eft, vel viri, ne for-
nicccur.f.fi vxor cogac ad idololatria,vcl ad auantia, vel ad
•n aliasillicitasconcupifcent-as.Non<nim formcatioefttan-
imij.in tum ftupri, fed gerieralicer quxalegc Dci aberrarcfacit.
iti. b Eiqui&c. * Chiyf.Nondicas.quonia vir futiseamdimi
1 mono- iir,quiacciapofiquam dimiftacft, renianetdimictctis vxor.
J • * Tcrcul.AcJulteratur,cjtiia viuara carncm iibi immifcetfu-
pcr viuampriftinam,qi'.am Dcusautconiunxit induos,auc
coniundamdeprc-hcndit. Ideoq-abfiulitrepudiu quodab
mitio non tiut, vt quod ab initio non fuit , muniat duoru in
vnam carncm pci fcucranciam , ne neccflicas vel occafio cer
concatnationis lrrumpac, foli cqufe, pcrmittcns rcpudium, ii
fortcpraruenericcui pra*< auctur .
•$* Chryf.Illc qui duniiit vxorcm fuam, fialteram duxeric,
tuncfcconfiituitcriminis reum,quiaadultcramfecitcxc6
iuge, hic vero accipicndo alicnam, adulter cftectus eft .
# Hieiony. Quandiu viuitvir,licctadukct iit , hcctfo-
domita,licecomnibusvicijscooperciis, &ab vxorc proptcr
haxfceiera derelic~tus,maricus ems reputacur, cui altetG vi-
rum accipcre non liccc .
c l{cddes autetn . Si iurare c6tigcrit:per crcatorem iurabismo
per creatura . Hoc.n.per qued iurat quilibct vcneratunhoc
amat hoc umct.iolex precipit vt no mrctur nifi per Deu.Iu-
da?i.n.per angelos & Iei uftlc &: clemcnta iurantcs ,creatu-
ras venerabanfhonore Dci.Sicutcrgo vidtimas dco immo
labant,ne eas idolis immolarcc,fic paruulis coccfsu cft iura-
rc pcr Dcfi,no q, recte hoc f iat:cia mclius eft hoc Deo cxhi-
beri,
Itetn in hoc non
b
a Quta debet manere innupta.uel vuo reconciliari.
foluo.fed fupplco lcgem.
qui dimillam duxerit, tadulcerat. Itcrum
audiftis:quia di&um eft antiquis: t Non per-
iurabis : reddes aurem domino iuramcn-
a Longe facio a pei iuiio.dum iurare proliibeo.
ta tua . Egd autem dico vobis : non iura-
fSermo fidelis pro iuramentodcbet haberi. «fluftum.
rcomnino: neque per cejum , quiathro-
a Et ita in eum Deum iuras. b Ferpcccatoiem .
nus Dei eft : nequc per terram, quia fcabellu
a fOtundo ieiras pcr c.im.no propter eam.fed quia cntturi Dci dcputata cil.
eft pedum eius,ineque per IeWbhmam ,
bcri.quam crcauiris.Chriftus.veroomnino iur.ire fphibcr.'. D
nc quis quafi bonum appctat lufiurandu, & afliduitatc iui a-
di labatur in pcriurium : Iurat.n. Paulus dum Dcum tefiem
facit,no quod bonum iic iurare.fed quod neccffarium , dum R°m-'j|j
nifi iurctur, homincs funt pigri crcdcrc, quod eft cis vtilc .
Qui no iurat peicrarc 116 po
tcit; ficucqui noloquitur, non
potcfi mcntiri.
d Egoau.Docct niltamvilcin Adulterumi
crcaturis q? quis pcier.ire deat, mittamr.
dumafummo vfq;ad iinum fLeu.io.cip
iuramctum vetat.i.acselovfq; *
1
3
4
5
quia ciuitaseft rcgis magni. Ncquc per 7
itiy.ope-
lperfe,
e ftola ad
ti ndum.
r ix mra
B
homus Sfc.fi'
adv~apillum . In Dcu pcierarc pcccactim.
< otiincitur^uiiistbron^cftcaj
Iti, .V ciiiiuclfquidquid cft. In
c.Liodr Dwjusfcdcrc,tcrraquc
calcare, 1160, h ibc.it membra
iic: locata, fcd quia in corporc
mudi m.ixima fpcseitca;li mi-
nima tc -rrc.Drfcdcrc quafiex
ccllenoi ipticior pul; hritudini:
mimma uidicct, vVordmecin
infimis.Scdes.n.Dei iudicium
iigiiat. Myffice. Cclucftam- Myftico.
ma iufti, tet ra pcccatoris.Et quia fptr itualis oia iudicat,&: a
neminciudicatur.federedf.Pcccator , quiapcriuftitiamin r .
infimis ordinatur,& fublcgcponitur,fcabellumpcdu dicit'. £ or'*' '
* Chryfoft.Nemofrequeineriiirat,qi]inonaliquaiidopcr-
iurctdicut qui fecit confuctudmcm multa loqui , ahquando
loquitur importuna .
■>.i Aug.Q.uia vero periurare grauc peccatum cft , longius Hom.n.ope-
aute m rcmotus cit a pcriui ic.,qui ncc mrarc cofueuit, qua ru imperfeft.
qui veiumiurarcprocliuisefi, maluitnosdominusnoniu- ^^JiJii^'
rai itcs,non recedere a vcro quam verum iurates appropin-
quareperiurio.
e Ter cWi.w.Illi vel cclfi plus aliquid fufpicabatur,vel per il-
lud iurates no putabant ic mramento tcncjri,i6fcntentia lic
teperat.ut&cejucreatura Dei credatur,noplusaliquid,&:
qtiiathronus eius eft periunu timcatur.Sic&dctcrra,quia
icabcllu pedu cius.Qui ergo per creatura uirat, illi dcbec iu-
ramecu qui eam crcauit &: rcgic, ncc ahj rcdc pucat rcddi.
N6 iurcmuspcrcrcaturasiu ucncrcmurcas ultraquam
debcmns pcr eas ut uiles exiftimcmus, ut.f. eum pcr cas iu-
remusnihiliurarepucemus. r
f "hltqueper tenam.hh) per falutcm Pharaonis,qui Dei iudi- i{orn,,j',a'
cio pofitus eft in mfimis Non cfl poteftas niii a Deo : & in
hoc Deum iuras .
g Tsieque. Qtiod non eft tuum opus,fcd Dei , & ita in mini-
nns Dcum iurando,pcriurium incurrcrepotcs*
-^tji p caput iut atjilii det cui9 figura &: potcftas 1 eo manct.
4$ £>»ia B
NICOLAVS DE LYRA:
» amiffa nubat alten, comittit adtdteriu. & fimditer qui eam iuxerity
d srum er 4J .,.,.__. r „ ''..', , *
r Mutame l lccrum.H/c dai inuluclu cu:ujaapr£ccptiprim<stabul£,quofrro
iiciti ob- kthetur periunum.Circa boc aute errabant ludai credentcsy quod fo-
1 ione. lum iiaamencum mcndax tffet probibitum, & quod iuramentu illici-
tum tfftt feruandum , fuut^lth 2 \.e.dic'vur , quod quidam lndxi iu-
rauetunt inttr fc intcrficcre Vauhim antequam comederent vel bibe-
rent,& credebant fe tentri ad implelioiern turamenti , vndc ludicnm
1 1 .a. Iepte expu mifjionc domino fatla immolauit filiamfuam , vbi
dicunt comtrtMmc 1 dotlores ,quod i.oplacuit Deo . Ex quopatrtyquod
iuramentum y>t(, votton de ilhcito faclum,non ejl obligalorium. V/w;'-
liter imamentum incauturr. quodfitftnc neceffttate. credebant efteli-
citum,immo etiam per fe bonum,pi ptcr boc quod fcribitur Deut.6.c.
Dominum Deutn tttum umebis.Sequitur . Et per r.omen tllius iurabis
fed hocpatct effcfalfum , quia nomcn tantA fanclitatis accipere ftne
caufa importai incuerenua dtuini nomtms. Quod aute diciiur Dent.
6.b. Pcr nomen illius iurabis.rcon efi ditlum propter hoc quod con-
fuetudo iurandtfit licitnfihi neceffitatr,vt ipfi dicebanf.fed ad exclu-
dendam iurationem per idda,vt tbidem dicilur , qtt& in nullo caftt eft
licita.q.d.ft occmrat neceffitai urandi , tunc iurabis pernomen Dei,
& nonper nomen idoli,propter quod dicit (aluator .
Ego
i Ego autem.i.e.r qnacunque caufa : quia h&c efi incauta iuratio .
Ter hoc tamen non includitur iuratio in neceffitate : quia negatio ibi
prsponitur figno vnitterfali affirmatiuo , quod&quipolletfuo contra-
ditlorio,poflpojita autem aquipollei fuo contrario vnde , T^on omnis,
valet quida-.non omnis non,valet nullus.Hic autem non dicitur,omni-
»0 non iurare , quia effetfenfus , quod in nullo cafu effet iurandurn,
quod eflfalfum, quia quilibet tenetur fuperiori requirentiper iurame-
tum dicere veritatem , aliter periret veritas iufliti&in multis . Sed
dicitufhic .
3 Non i urarc .Et ideo non efl fenfus quod in nullo cafu efjet ittran-
dum,fedquandocunqne deefl neceffitas.isfon ergo excluditur omne iu-
ramentum,vt vifum eil,fed excluditur iurametum incautum. Et quia
nonfolum incaute iurareper nomen domini efl illicitttm,fed etiam iu-
rare per creaturas eodem modo efl illicitum, inquantum in eis relucet
vhttts diuina.Ideo fubdit .
4 'Ncquc rjcr cqhitn.i.principaliter ibi relucct gloria Dci .
5 Ncque per terram.i.injjm.* creatitra,ftcut fcabellum efi infcrior
par< ftdis .
6 Ncquc per Icrofolymam. •'. ipftus Dei tui efl rtgmtm, ad cuius
cttitam erat deputata ciuitas lerofolyma .
7 Ncciuc.quia.f.efl opus dittinum,non tuum.Quod probat dicens .
Quia
M O R A L I T E R.
f %cddcs autem. luramentoverodebitc fa&o concurrentibus
comitibus quz funt iuibtia, v cntas & -udiciumjit Deo reueren
iu.Hth. 6. c.liomints pcrmaionmjiniurant. Lt tdeo aliqui dixe-
xunt
runt quod iurametum per Deum erit frequentandum , quod eft
falfum,quM ex tali frequentatione acquintur habitus>quo de fa
cili fit iuramentum lllicitum.Ideo fubditur.
2, Egoautemdico,<&c. idcli cxomnicaula vclmodo, fcdfolum
concurrentibus tribus prxmiliis.
©CK"
11 5
GIof.ord.& Nicolai deLyra.
116
tEaaweturu
r.Co.io.d.
fvfcrahxcad
innjfitui.
& a Qui**«»j&e. Hcepredtctoctj fmrardu.i&diihYili.i,ncmo
A ftnc fpintu fortiiudmis fcru.it. Copcllic ad pcrfcdione, dum
collic iurandi occaiioncm .
l>.4«htkMu. * Cypnan.Dominuscuusdicit.T^»» potct capiUumvnum al-
hm faicre aut nigmm , & cu ad viucndum domini vocc vis
cc eifc pociorcm, aud.ici conacu»
bi facrileg0 contcmpcu 1 Ci incs
tuos miiJis: malo prarfagio ftitu-
rorum , capillos hm riammeos
aulpicaris.
b £y?,f/?,»on,»o».Idcobis dicir,vr
quod orc d:cis , opcnbus probes.
Quod vcrbis negas , fa&is non
comprobes vcl confirmcs .
Nopcnitusiurarc prohibuic,
fcd occaiionc pcriurij : Quod
pcrfecbus cft docuic oficndcns
t Eccle j .cap. quod vlcenus cft a malo eifc . A-
poftolusiurat, vc fidemperfua-
dcat: ccclctiactiampro fccdcie
pacis ac fideifuos mrarcconcc-
dic.Scd Chnflus quod pcrfetcius
eftdocuic, quodinfirmitatisin-
t Uc.*M.*). dullit > 1uod fupcrftiuofum rcfc-
1*«.* cauic.
£ Vcriraseuagelij iuramecu no
rccipic fcd alccrius :nfirmit;vs id cogic , du vcritaci no credit.
c U tt.alo cfl . Non quidem malum.quia & ii non bonum, cii
neccflarium,fed a malo eft, non cuo fcd tllijus a quo cogcns
iurarc : id cfi abinfirmicatc illuisqux malum eil .
ie* «htoacm d ^««//fta.Aug.Lcxmodum vlcionismHicuic : oculumpro
frfrHr oculo.Quod fl dici poccit iniuftoru luftiria eft ,no quia iniqua
cft vlcio qua lex ftatuit , fcd quia vuiofa eft libido vlcifc edi:
magifq, ad iudicem pei tincc hoc mtcr hominis difcernere,
quam bonu hominc tibi expetere . hic enim rcdderet malu.
pro malo . IudcX nomfcd prodircvlione iuftitie, iuftum pro
iniufto, quod clt bonu pro malo, quod et Deus iitdcx facit .
Qtiod dicit,ocu!umpro ccidotdiwem pro dtipt, no altcrii vulc
tollere fcd vtrumque confcruarc , dum minaiur calicnem.
Qua etiam cum modo facic . vt iniuriam vindicta non tran-
fcat,& hax cft pacis mchoatio, & quafi iuftitia? inceptio .
Pctfecta pax cft nullam velle vindictam , qoa facu gratia
euangclij qu? mbcc non cantum nihil mali reddi,fcd nec re-
lifti:vc fuftincacur,bonumquc rependatur .
e t\on rf///ffre.Iuflitia legis,rudcs,initruitin initio iuftitiq.i.
non plusquacftillatumreddcie. luititiaeuangelij, q ducit
homincs nd regnu)eft no rcfiftcre malo.T^o» refiihre.vt ipfe
idem : Difcite a me,quia natisfum,& bumdis corde. Et Dau:d: i i
reddidi ret> ibuentibut mibi mala. Iere . Et maxdlam dtdi per. Ecce
tdem dominus lcgis & euangcli| .
Malu teporale dic;c,quod rnbus modis fit . Cruciatu cor-
porale fir uj- p0rQ de quo dicit. Si quu tepercufferit. Damno rerfi. \ nde ait:
fluiter. £f tlyUl vuitteci<m,&c. Anganjs operu, vnde ait. Et auicmque
H„a.i8in anZar'al4cr'ttc>®'c-
* Chryfoft.Nondixitnonrefiftere fratri,fedmalo,oftcn-
Q dcns.quodillo vtiqucinftigantctaliapcrpetrecur. CtUiH igi-
turfNo oportct nos rcfiitcic *nalo?Oportcc qdc,fed no hoc
mo-
• Qosmu':» *i tt n;hi! m,g>! videatur pcninere b Qurmodo noftrum
eft qui poieftirem faciendi vel eomniuiaudi non habeiiiUii
a caaput tuu >uraucris:g.a no potcs vnu C3-
a Qunuu:- Hjuidocet. 5 Q^iando neceflita» non cof it.
pillu albu facerc aut nigru. t Sit aut fcr- *
a Dciequieft. b Ve re fjiix non eft .
b movc(icr,teftcft,nonnon,quodautc 5
• Qjii ili^ujiuio netcQe cfc iuiare & Faulus iurai 1 cct a malo fiat .
b Necjiie hic !.';cm foluo .
c. thisabiinciatiuscft,amalocft. Audiftfs 4
n a S-ilicet reddct. b In legc retnl ut|0.
quia didu eft. t oculu pro oculo , dentc -j-
c prodentc.Egoautedicovobis,n6re(i- $
aOratia •" cu5jc!:o. l> Qitpd .ngiturfii.iitu ma!uetudinis. f Non pec-
cato.fcd tcp rah.De quo luhcl^t Si cjuis tc perculleiit. c nifpntando.
modo.veru ex quo prarccpit , vt.f.nosad iniuriasftiftincdas D
•rebeamusiiic cnim illum profedto fuperabimus-Nec cnun
aliquaudo ignis igne, fcd aqua vtiqtie ignis extinguitur.
* TcrtulM.iIcvc!l:\ maletaccre, malediccre.malccogi- _ _
taic dc quoquam cx a:cjuo vetamur . Cui bcllo non idonci ?6 j
non propti fuilicmus ctianiim-
pares copiis , qui ta libcnter trtt-
cid.unin?l\>cti:musiSt:inermcs,
nec rcbciles , icd tantummodo
difcordcs,foliu.sdiuortij inuidia .
.i/llincli ir •,.»»- v-J . «■« * r* a/ 4 . » Ci f>n ti n '
aduerfusvos dimicaffc. Sicniin J,"Jl
tanxavishominurn, in aliquem &ciip
orbis remoti iinu abrupiftcmus &m.<
avobis fuffudiffetvtiq;danatio- elet^'^
nem vcitram totqualiumcunq; }„-e J
amiffiociuium,imoctiam £c ipfa itus.
deltittitionc puniftec.
f TrdbeilL . Nontancum non rCr
pcrcucias, fcd ii uult alceram fer
rire pacicntcr feras . hocdc iniu-
ftcreSn:ilo.;SedHuUrctpercn(l=ritin < SZ^2S'I
t Confceniia,C|ux frcurdi m DruBi c!'t u:1paixlo.<|uod in noliis pieci-
puum eft. Tuam. b Non oftcrcudo.lcd non rclificndo. c Tottun
tAl-ip;
ric.
coipus ad ajfligenduiii
dexte'ra maxillatiKpre^be llli <5c altecram.
Perfefta pax.
inf.il.d.
Pfal.7A
Thrcn.j.d.
Milua tem.
NICOLAVS DE LYRA.
I C^uia non. vult dicere in olbus iftis , quod fuut pcr Bcum non efl
iuraitd.im incautc,& fme neceffitatc , ita nec per creaturas , quia cum
quxlibct creaturxfit upus diuinum qui iurat per creaturam , iurat per
Vcum.Sequitur. i Sitzutcm.fimpliciteraffir.vandc veritatcm,
& ncgando falfitatcm , & patet quodkquitur in coi modo loquendi
intet bominesyVer boc quod dicit : Sermo,&c. Secus autem cfl in ca-
fu vbi requiniur vcritas afupcntiripcr iuramentu.Q^od aut fubditur.
3 Qiiod au. quia cQ ibi malum culps , vcl cxparteiurantis, quando
iurat ftnc neceffitatc,vt diilum ett.Si autem iuret in necefftate rcqui
fttusytunc femper efi ibi malnm panx aparte requirentis , «uia ex in-
Jirmitate humana qu* efl qutdam pana generi humano inftiila , pro-
cedit quod bomine, non credunt fibi mutuo ftmplici verbo abfque iu-
ramento. Himilitcr exparte requirentn aliquando eil ibi malutn culpx
qujndofcilicct rtquirit iuramcntum ftne ncceffuate .
4 A uctiuis. Hic confcquenter ponit inteHctlum cuinfdam prxcepti in
dicialityerrabant enimibi > » ludai crcdentcs qnod vindxtla cffctpro-
pterfe JppetendaJ>occflfalfum,quia vcllcpccnim alicuius abfoltite,
nonpotrfl h berc rjtioncm boni , fcdfotuM inquantum appctitur pro-
fter aliufi,fciUcet propter ordinemiufiiMfemjndii, vclpropter illius
corre-
M OTTL I T "E"lC
b &. rcliquum : Quid ct go de iu
pcrfluis.
•:< Auguft. Valcantcxcmplain- Lihic
tclhgcdarufcnpturaru, ueiuccu ciocjj
legimus in euagelio,accepifti alapa,para & altoram maxiila H
Excplum.n. pacicntiar nuliu cxcellentius q. domini. Ac cum
ipfe aljpa percuiTus eflct,n6 aic Ecce alcera maxilla, icd aic,
fimaledixi.exprobra dcmalodiaucem bcne.curmcc^dis?
g Mteraw. •}« Chi vf.Primu indigna res cft,vc ho fidclis ftec Hom-
l indicio an cofpcclu iiidicis infidelis.Na & ii infidclis no eft ris im
cercc fcculans cit . Ec qui ce vcnerari debuerar pp. dignicace
fidci , liidicac cc pp neceflicace caa:,& pdes dignicate Chfi ,
pp ncgotiii mudi.Dcinde pp luce nccefle eft , vt cota co te
abijcias.Demu oe iudiciu,uritatiocordiscft&cogitacionu
malaru.Si femcl in iudiciu ingrcffus fueris, non ladefideras
vt vcritas caa: apparcar , fed vt quocumq ; mo viclor extftas .
Et qtiicuniqi;e,& c. Hoc non tam pcdib.quam paratoanimo .
Hifiorialiter.n.haxnecm lciunccinfanctis inuenimus
fed fi quis cogit te fcruirc & folatiu fibi impendcre,c6p:iffio
nis aftecuis pacatus cfto mulco plus lmpedcrc. Ica docet ver'
medic9quos ad fdlutefgrotoru dirigit mafucte tolcrare , q,
illi intulcrint ex ifirmitate.Ec tria ponit . Quia l hoc numcto
notatur pfectio: vc qhoc iplerit pfedta iuftitia fe hcrc nouc-
ric.Ncc lnhisvindictaprohibecurquae fiecad concdrione
qux& ipfa pertinccad mifericordia, nccimpcditpropofuu.
manfuetudinis.Sed hoc non conccditur, niti ei cui potcftas
ordinedataeft oifinc ira,vc paccrinfiliu.Myfticehercticus Myfl»
difpucado 11 dcxciu dogma vulneralieric,pbe ci ocalreram
dexccra,Iuftus.n.nonhec finiftra.i. opponccialiuddcfcri-
pcurisccflimoniu.Ettadiudexccraspara,doneclacefcat,vcl
fi quis coienit rrobilitaccm Dci, q, Chnitianus cs,q cft dex-
tera, tolcrabilnrs iic cibicocemni nobilicace lcculi , cj cftfi-
niftra , alccra d:cic no finiftram , fedaltera quia iuftus tocus
dexcer eft Sicut de Aioth legitur vtraque manu prodcxce-
ra vlus cft, dum inccrior &c extcrior vutus Dco oflercur .
Et
correptionem qui dciiquit , velpropter terrorem aliorum , vt ridentef
tklempuniri a malis cocrceantnr,vel proptcr aliquod buiufmodi . Vbi
ergo iiidlum bonum tale ex pana alicuius xflimatur euenirey fed magis
timrtur defcandalo,vefdc maiori malofufcitando , tunc tenetur homo
dcfiftcre a vinditla qu&rcnda,& boc efi neceffitatis.Si autem citra ta-
lem cafum defifiat a vindMa quarenda,cil fupererogationis.Et quan-
tum ad vtruqne dicit. c Ego au. lflud non refifterc in aliquo cafit
efl pr<cccptunrt& in aliquo confilium vt vifum efl,& aliquando no re-
ftflere effel malum,quando. f. pcr boc daretur au dacia malis bominib.
ftmplices opprimetidi,tfr potefl eorum maUiittfme pcriculo occurri.
6 Scd ii quts. Loquitur in illo cafu in quo cx refiflentia futgerct ma-
ius maltimytunc dcbct babcre animum pr¶tum adfufiinendum ma
ius malumfibi illatum , qtiam quod exreftilcntia fua fufcitaret maitts
fcandalum,& maius malum. Exemplum babi mus in boc quod tcclefijt
non rcpetit decimas in terris in quibus non confueucrunt dati, propter
fcjndalum cuitandum.vndc prxelcgit Ufionem talis damni, adeuitan
dum pcriculum maiotis mali,&ji bocfacit ecclefta, muhofurtius de-
bct hoc facere vna fingularis pcrfona . Et eodem modo intelligcndum
eflquedfcquitur.Eteiqaivuhtecum in iudicio concenderc . .57-
tnditcr aliud vcrbum quodfequitur .
Et
Indic n
J?
f Ocul:im&c. Secundum Dci iudiciii pro ocu!ocorporisimpu-
cercfpicientecxcecabituroculus mentis tn tcnebns gehennz.
Prodcmcverodctraftonsmordcnrc, rcddctur densicrpenus
I antiqut
antiqui crucians seternaliter in loco infcrni .
<J Sed fi quis . Hicron. Iufti nihil habent ilniilrnm . Efl crgo
knfus moralis. Si haeteticus te per vnam audtoriratem facrac fcru
pcura; impuguauent^obijcc ei aliana vnde confufus fit.
,w/
117
Matth
XI
Cap. V.
118
.
-.c.
iq.I. CJp-
a t Eteiqui vult tecum in iudicio conrende
Veftcra inteiioiem.
Extciius. b
Vt fis paratns non tam pede cju.im aniiijo.
tolerarc,mii des beneficium,siidir.
ipicntem
Irll ni;icci-
11»; auu-
B
a FJ rv 7.'</.Ci'nfilni cfr antcqua contendas. Licct qmde rn-
firrr.is fua repeterc , fed non contcndcrc : Lucas ccohuerfo
qut aufert veftcm eciam cunica , noli prohibcre. Quod non
cic his folisded de omnibus temporalibus facier.dum cft.
b Tmicam tnam. Vcl tunica , cfi anima qua fi qtns perdere
tioIucrit,diiTiitt3t palliu ideft
corpusad niartyriurri.Sprritua
liccr, do&ortonicam tollit,cu
intcriora vicia iacit cofiteri , vt
eft iouidii , fopcrbia , & hmoi.
llle addit: Etpallium. qui & cx-
q.i. cap. j-eriora vt fitrtum &: fonvcacio
ncru non ei nbefcic conficeri.
c Millepaffus. Hec eff iter f. b
bati, quo dcfignacur perfecbo d
fpiritualis: quia non Jicetin iab
bato feruile opus facere.
d .Aiiaduo. Vadic&aliaduo
qui dum corpore catum in fer-
uicucemrcdiuicur.fpiritu&ani
ma idcft rationc& voluncace
rcdigieftparatus.
e Da ei. Que. honc tc & iufte
pofilint dan . Si deeft facukas,
daariecluverbovcl obfequio.
Da ei. Ica , f. vc ncc cibi noccat,
nec alij: penfanda eft enirn iu-
itina. Ita cnimomni petenci
dnbis , &£ fi non id quod pccic ,
fcd meliuscum iniufte petentem correxeris.
f Et vAenii . Duo genera pitandi compleftitur . Vel n.bcr
neuoledamiiS)Vel reddicuioc6modamu».Lc qfiquequi do-
n.u,no vulc comodarc, quali nihil mcrcedis in eo iic cu rem
acccptadeb.cor perfoluic . Scd vcre illc qui cc hoc iubec,re-
tribuit. Diciter^o: "\cauertuis. i.necalienes voluntacccua.
Hihrem .n. datorem diligit Deus , iic &C fpiritualis doctor verbi
1 to corpo diuinifeenusaudcoriliusdet accomodare,vcbonioperisre
• gii r6 cft cnbutione ab illis poffic acciperc.Sd a deo mercede fperare.
r aim hoc „ jfaftfftt, Q^u legem \ mplerc venic,in fine ad charicaccm
oSonim plenam pe:duur,qua2eftimpleciolcgis.
I •> Leo.iVLuiyr.proximi nomine,nonintantum dibgen-
10ne1.de di funtqui nobfs amicioack propinquitateiunguntur, fed
iiiodcciiiu orrmes hominescum quibus nobis natura communis eft,
fiue illi hoftes iint , fiuc iocij, fnie liberi, fiue ferui.
h Odio ba»cb'n . Forfitan lntelligedu eft mxta hoc qcf fupra.
Qcdum pro oculo , &c. Vcl fubtrahend) ofiicia humanicatis.
i Ditigite.CotiA eccleiia pugnac tribus modis:odio,verbis,
C cru-
cruciaru corporis . Ecclefia econtra diligit. h^v.cf -rfr , orar. O
Hoccfr nouti mand.uu.hocdcfiliis irc facic fili.os Dcl viide &<\
jifiruitr. nvni's
efia trib.
iinpu-
bre, & tunicam tuam tollere, dimitte ei&
fcquitf-Vt fitis filij. Adcpcio filioru fola charitatc
* Tcrtullianus. Arrh os diligcrc, omnium efi, mimicbs f^adTeoouia,
antem folorum cit Chnfiianorum. lii». i.eontwi '
-i: Auguftinus . Prarccpt.i <-pir.p.irmcnr.
cu.mgciica de d:lc6tione ini- DiJcaioininu
micornm, & mifcncord.amv ™^
pcndenda proximis, catcnus .i mdicihus "in-
3 Aitcrcationis.
t
b S.nititu fortitudmis.
N',n folam tua fine alicicafione , fed tcipfum ei pra:be.
b
intelligcnda ftiut , non vt pcc
pallium . t Et quicumque te t angariauerit r dclinqucncicorrcctio&:natu-sgrr^vr
Q^ia paium cftoinnia
millepalTus , vadecumillo &aIiaduo. Qui r
R-'ir„vel correptionem. Qjia iucundus homo qnl mifcrctui &
com. difpe.fer. fuos in iudi. quia in sternnm non commcbitur.
* petitate,da'ei: &t volcnti mutuareatc, ne 3
g auertaris . Audiftis quia didtum eft : t Dili- 4
a B.-neficium quodinchoaDtisiutitixeft.
h gesproximum tuum, & odio habebis ini-
a Maleuoluin.quode:: inrirmis penniilum, no:i pnccpaim.
1 micumtuum. Egoautcmdico vobis: diligi- %
3. Quodperfectum e:tnoniinpolfibi'e. b Non folum non odut.is.
Ha:c ell iatuudo conluminatx chaiitatis. Non tamen vitia.
e Vitia odio : natura dileciioni cii habenda-.
te inimicos vcftros , benefacite hisquiode'
runt vos , ckorate pro periequentibus & t ca
uprarfljn
'-.,nera.
<r./b.
tij
*
NICOLAVS DE LYRA.
I Et quicumaue. In cafu aiuem vbi non occurrit tale malum,fic
fuftinere non eit necellitatis, fed aliquado eil fupererogationis,
& 111 aliquocafu etTct maium , vt in prjcdi&is eftdeterminatum.
% Quipitit. Semper emm petentidandumeft, quiadaridebet
res ve! verbum,(ecundum quod dicit Aug quia li iuite petit,no
debet fibi denegari quod petit : Si autem irrationabiliter petit:
dsndum eit verbum , doceado cum de lrrationabilitate fuaj pe-
titionis. Doftnna enimeft quoddamdonam bonumvnde Au-
gufi.exponens hoc verbum dicit: Tunc enim melius aliquid da
bis,cmn iniuite petentem correxens.Et eodcm modo exponitur
quodlubditur.
3 Etuoknii. Mutuandofi rationabiliter perit.vel rationem
reddendo fi irrationabiliter petit.
4 .Audifiii . Hicdatintelle&umpraeceptidcdile&ioneproxi-
mi,fuperquodfuiKiatur lcxmquautumorciinat adproxinlurn,
quia 10 pra:ceptocluncatis tota lex pendet & prophetx. in hoc
ludaci errabant. Hx hoc enim quod praeceptum eit. Leuit. 1 9. d.
Dibges amitum (uum/icui te ip/nw.arguebant od;re inimicum,fed
hoc cft falfum ,quia omnis homo ex chantate dihgsndus eit, m-
quan-
M O R A L I T E R.
t EteiquivuU. Iofeph in manibus Aegyptix dimifitpal-
lium,ne tunicam amittct ec caftitatis, qu«c caigulo conftrin-
giturauftericacis.
1 Et nuicumque . Moralicer in via Dci proficifci primo cft
iingariolum, fcd per afliicfactioncm & Dci auxilium leue fic
&gaudiofum,itaquod tuuchomo plusfac:tquam fic ab
co rcquifitum. Ltquia non folumoporccc bencpaci ,fcd
ctiam beneagcre.Subdjtur.
z i^jn pctit.^uod exponic Auguftinus diccns: Bonu fi pe-
Xit, ld quod potcfl &c dcbct dave , vcl vcibum tc cxcufando,
fiali-
cati reTaxctur imnunitas.fcd vt fadegerirmi-
Ini-mm VDUIIl.
ra- mmiitrctur fubfidium , do- tempore.
necperfcntcntiamiudicis,ad-
cmptafpe corrcttionis, malo-
rum tollatur excrcitiitm.
•$e Idem. Sed dicet aliquis
quis poteft dihgerc inimicos ? f tuc.j^.d.
Pnus ccdilexit impitim Detis
ttuis, qi:i nuqiiam rirft imp;us.
I u iwpetn etiafi iam non cs im
pius , fuifriiii. a!iqiiand->,qui.i ^
nemo fic iuftus mli ex paore. • pr , ¥,i
*H;lanus. Rei.giofum eft 3
oditim, quo quis odenc rtiihn-
COsDei. aiueirusvigi-.
* Hieronvmus. TdinriS mca i^y.11'1' .,,¥
_ ..- . r' ■ t ottcnuentib,
patientcr fero,intunam autem
Dci ferre non poflum.
k Bcnrfacite. Miniftrando cibum mecis vel corpoi is. Quod i-Cor.j. d.
faciccciam qui dicic cum buiufmpdi neccibfi fumere. (?m-
nia enim ea fpectanc, vc fratres fianc.Singulis fingula oppo-
nuncur.vc omnes partcs malitiae bonicate vincancur.Vidcn
tur contra etTe imprccationcs prophetarum,q'ja: non dieun'
tur voto opcancitim, fcd fpintu praruidcntium.
1 0>atepru. Aug.No aic hoc prb fracnbus in quib.funt aliqii ll!'-'-<,c fc<™°
peccaca perfequutione in;micoru grauiora.vndecum Ioan- ne do,In mon"
ncs dixiflec :Si quis fcit fratrem fuumpeccare non admonem,ou uSafcJ.
& dabit Deus iili vitam \ fubdiC. Ett autem pcccatttm admottcwi
non p>o dlo dico , vt roget quis. Vbi npcrte ofrenditur quofd.i;;>
fratres effe pro quibtis orare non iubemur. Pcccaru ad mor Pcccatum at>
tem eft , cum poftagnnionem Dci pergratia Cbrifti oppu- mortem-
gnac aliquis fraceinuatcm,&: adueffus jpfam graciam qua re
concihacus Clt Deo , intndia: facibus agicatm quod forcafie Peccatnm nou
eft peccacu m fpincum fanctum. Pcccacum 116 ad mortem, ad taatvea .
cft fi qms non amorem a fraric a!ienauent,fed offi jia fraccr
nicaci debica perabquamai/imi infh mitacem non cxhrbuic. n
? Vndc
quantum a J imaginem Dei crcatqs eft,& capax ipfius per cogiii
tionem &amorem.Amicitia enimcharitatistuiidaturfupercom
municationemfupcinae beatitudinis, & ideoommscreatura in-
telleclualisqux lnaftu vel potcuciaett beata ,eft ex charitatc
diligenda . Maii aute homines quandiu funt in potentia venien-
di ad beatitudiuem, & ideo licet eorum malitia iit odienda, ipfa
tamen natura pollibilis beatificari eft diligenda. Et lioc eft quod
diCitSaluator.
5 Diligitc. bona fcilicet gratiae & gloria? eis optando . Alia vc-
ronon funteisoptanda, niii 111 quadamgenerahtate, inquatura
valentadeorumiaIutem,quod foli Deoeftnotum, qmaomni-
bus alijspotclt liomo bene velm lle vti,& ldeo circa hoc non cfl
determinatc aiiquid petendum . Sequitur.
6 Bencftcite . Benefacere eft cffeclus dilectionis.&ideoficur
tenemur in effccTu falutcm eorum modo debito & polfibili pro-
curare.
7 Et orate. Optando fcilicet eis bona gratix & gloriae. Alia au-
tem bona in fpeciali optare vel facere , non eft neceifitatis , fcd
fupererogationis . Ad praedicta autem facienda ctiaminirnicis,
hortaturnoscxemplo Dei*
■ 1 Qki
iiahter petit,6\: tunc ci aliquid mclius dabis,cum petcntem
iniufte corrcxcris.Vcl alitcr potcft inteiligi de fcicnna qux
non eft petenti deneg.inda,qL)oiii;uii auatuindedjgnaiur
poficflbrcn-i,& in nlios tranflaca crefcit.
4 DiUgei.Seciidu Aug.Inimicus iftc diabolus incclligendus
cft , qui prxcifus efi cocalicer a Dci conforcio&: fanctoruin.
Homoviator quancumcunquc inaJus poccftad Dcumrc-
ucrti.idco ddigcndus eft ex charicacc. Propccr quod fLib.dit",
5 Dilighe. Ec quoniam valdc difticileeft m bonis opcnbus.
pacencer factis vanam gloriam tocalitcr euicarc, idco fubd;-
tur. vittenditc, &c.
MORA-
Glof.ord.& Nicolai de Lyra.
<?
luc »}.€,
cifr-.;7b.
rjfcS ■<■■<■ fin.
p<rn. dilt.
i. c. int intnm
Dcconl'. J.4-
cjp.nec qucm
» Lm '
..um i6
.. J monem .
B
i.Ioan j.c.
119
/ - idf.niunt.
ttipjrticipcs,Axictatcminic-
(fcrctiaaliKlaPc!crur,egantccliui-
t, m> , , endutpccca.ivfcd quia wnca cfr la-
. .M.vrJiiMrcuhlUJJli.l.caccinlubiicnop.lir:
. "1 fufi malacon-
cic » enumera
c IuJ.h ciimduit:
ufcilcfprrascocur
rnad Uqucum.quaui humihta
(cvcailtm>it« Qtiodproptcr
ntudincm pcccati iara ex
damnationc peccatt calcs h ibc
rc credcndum cll, & huic pcm
tcncixnon ignofcic Dcusrcum
ctfi pcccaffeTatc:.ntur,&: fecif-
leinalavchemcnter eosptrni-
tear, camcn huiufmodi atlccho
ncs mcntis habcnt vt fc uon hu
mihcnt adpctcndam vcniam.
Mouerc autcm poteft,quod
120
1 Nonfn,ii<naitU4r,.inu»f<rJjrj|i». Re quod iam e« in fpe .
VidiguiuieruluJinhxtedwmtelligin». _
lumn.antibus vos, vt fitfs filij patris vcirri
, Qui liii.il.icrlacit. b iJeft.nfinftitelcfh». c Hocexemplum f.e-
ia.i> e.t, u.uainui» & fpitmuliW pollit K(Bi. d lultiiix.vndc 01-
Vobif oiieiiu lol iuflniavd hunc vilibilein
inut. Vobn 011 eiiu 101 iuii.iiz,vc.iiu'ii ,....-..»..■■
qiii in ccelfs cll , t qui folc m fuum oriri facit
« 1 Bcmuolo» Sc nial.gi.of. b imbrem dociri.:* vel pluuum fl terra fru.
fuper bcinos & malos , & pluic fuper iuitos
a Amare amtntem ratutzel». iniiniiiiinclutiutit.
& iniultos. t Si efnim diligitis eos qui vos di-
a Ex dileitioiic.in czlo nullara, & fic luc, de his enim poicft d>ti:Recepi-
lti» inciccdcm vcllram. Niillare . Mcrcei filiorum lola adopuo clt.
ligunt, quam mcrccdem habebitis ? Nonnc
a Qui pubJica veftigalia exigunt , vel pubtica negocia fcculi & lucia fe-
ctaiuur. b Salutaiio eft ijuzdaui (pecics oratiouif.
& publicani hoc faciunt ? Et fi falutifucritis
1 11 hoc non plus fccitis,<]uani gcntilct ex humano aftertu hoc facicnics.
ordmc:.. ur , vc iulits,cuni Chnfto rcgnantibus molcfti efTe
nonpoffinc.
1 nondegencres quafld<cerec: Acccpta potcftatc opc
ribusagitc vt(K'sl'il;it.-nafccii K> pcr ch.it icatcm.
b Tutns. lamdiciturpatcr. V-d.tc,vc fitis filijrcnaticx
DcQCjut cftchacicas.
c ilji folem. Iiunc vifihilcm.
Nam mquiunt m hhro Saloino
n<S ,Sotiw.iri.t non illux t nobis.
Etdc pluuia doclrine, prophc ra
dicit. Suptr rn.ui eiuitatem pluit,
ey »0't faptr altcram . Solemfunm.
<^uafi dtcat. Qucm fecit, cuius
i.Io.in.j
Sap.j h
Amos.41'
itx.
JiS 1. defcT-
ii> ne domini
in ni6r.cc.4j.
Ioanncs lncpillolaucuiicctio n noc n«u y.u» Hu..a^u.i.ig..i..".... .......... — .- — ..-- ----
neDei & proximi cantfi monc «• fratres veftros tantum , quid aamplius facitis?
rr Vldct* . VtfratrCSdlliiailUlS , C % Gcntilc»qualcjgeniu lui.t. cihnofGncc, Latine gcnt. Vtfiliipatris
'* j ,. 1 ■_,, «r„r« im. cfle mcreamiui. 14111111 UI4ULI
SSiSK- t Nonne & ethnici hoc faciunt ? Eftote tfrgo l fimtatc vobis
... „f,l„mniiihm a EcceadquodculHKn prouehil fuos. Secuuduni modumhouiinum OUid ampliUS 1U 'JcT l)CI SCIICIU
lelligiinturnonioliimqunam n (j$ 1 odcjrc inmiidJ b jmitationenonac,uai,.aie. c To.a veflruni oinn. mfidtlium »
crcdunt fcd qut crcditun lunt
{>roprie funcpmniaquxdc nf-
jjlo creauit. Quid crgo nos fa-
ctemusde hisquxde muncce
ctus accepimusc
d tMl.'.i. Exactorcs Roma
norum quos lud.ci fic vocanr,'
<|ii!a de 1 cpubltca curam gei c-
h.n.r . d.cunttir& nemen
xifica publto Romano,rci;C,
qui priuscosotdinaflir,
C Etfi (.iluiaucritis . Siprohis
tattim oraucricis, qui aliqua af-
I-
rrcduilt. icdQUICrCdltUrilUnC trinitjihicimell.guurperpauem. Adopuonis. rctgratiam. i-
nro qutbus orandum eft, vt fra yoS^eVfedi , flClfr & patcr veacr t C^leftis 3 Oportcr fratrcs dihgcrc & hu-
tcrnolcedcrc nobis foccntur. Fa secundum cuod dcus p„ L». , miJ.cer lalurare.lecl paium cfl.
I Au»uft.nus . At leg.mus. t perfe^US eft . f P^* m ^™*?
. \ ^. .• r fwn,t*wwi. nmvimi.CumulusneiiC:.t'onis
t niii. 1 nl
eft.
in Apocalvpfi marLyres orarc
vt vindiccnc. Scd h.nc no opor
tct moiieri. Quis.n.audcataffirmare, cii illi fancti candidati
fc vindicari pcticnnt.vtrum coiura .'pfos homincs ai cotra
rcgnu pcccat: pcticrincNi ;p fi cfi fynccra* p^ n i mlticie,
6c%ilericordi(j vmdid.i mai tvrQ, vc eucrcacur regnu pecca
ti quo rcanacc cahta pcrpcuifunt:.Deftruitut aucpCccati rc-
unu ,partimcorrcftionchominu, vtfpwftuicarofubijciaci
partini damnationc pctfcuccauum in pcccaco,vt ita iufticia
ordi
proximi.Cumulusperfcctionis
diligercctiam mimicos,^ ura
rc pro illis, ficnt cV Chrifrus fccit.
* Clcmcns Alexand. Dctim oportetimitariquoadeius
ficri potcfl , ab coqui cft cognitionc pra-ditus.
* GrcgonuS.Nylicn. Nullieftnaturadiuinc!,nuIIiporcn-
m , nulli iapicntia tmitabilis , bonitatis tamen .nanfuctudi-
nisiuftitixqucachunianit.^tisdiuinx-typosaliquosquoquo-
modo crhngipolic non inhtiasiucnm.
NICOL/fVS DE LYRA.
I Qui folm ■-, JJcncficia n.coia non luotrab.t malis hominibus,
nui tn ci inqu.in:umincis etlinimicantur. Argu:t etia hocexem
plo »cntilium inridclium.qui fuos amicos diligijt,& eis bene fa-
ciunc. Si crgo (upra iplos nnrcedebc.ititudmis volumushibjre,
dcbemus plus pp Deum facerc , dilcct.oncrn ctia ad inimicos cx
tendendo
tendendo modo prxdiito .'& hoc cft quod concludit in fine.
2 EJio. legem fcilicet euangciicam quae cft lex amoris, confer-
uando,vthris pcrftcti
3 Stcut. quibcnehculargiturctiamalis hominibus , itaquod
proptercortim malitiam non dcferu bcncficcntiam circniplos,
nancc voscirca inimicos , modo tamen pracdi£io mre
quia ahquando eft neceflitai.s, al.qn.mHn rupprerrjrTpon ■■
A D D I T I O I.
Jnc. c. vbidnnpoftil. Pnma etgobeat. df paupcrtas fpintus.
Circa harii bcautudinu dcclarationem quzdam a fanctis do-
clonbustridumuretia ad fenfum hterale pertmcntia,que vide
turabinu:ccdi(cordarc.Na Aug.in lib.de lennonedni mmoii
tc.attnbuit bcatitudmes liic enumcratas donis fpiritufTancti.
Ambr.aut fup Luca,attribuit beantudmes ibi enumcratas qua-
tuor virtunb. cardmahb.cV Gc bcatltudiiies hmoi non diftinguc-
rentur a vinutib. (eu a donis.quod vf inconueniens, cum qucda
enumcrcnt nucr beatitudincs quar nec funt virtutes ncc dona.ii
cut paupcrta» & luctus.S.Tho. vcro in i. 2.ar. i .in cor.q.fanftoru
fentetias cocord.is.cciciudit beatitudincs diftingui a donis & vir
tutibus.Nt) licut alij.habitus diftmcli ab eis.fed hcut aclus diftin
guunf abhibitil) Lvquiadona fpuitullancli cmincntiorafunt
virtui.b.cardina'ibus,uiurc» Amb.exponcs bcati udinesturbis
propofitas,attniuii cas virtutib. cardinahb.Augnui exponens
bcatitudinesdifcipulupropf.fi(asinm6te, tanq perfectionb.Jat-
tribuit cas doms lpintuiTanfti Cofcqueicrcirca pmiaque attri-
buuntur h vo, bcatitudimbus , vf luerfactosalujuadifTerentia.
Ambr.n.fuper Luta.tcnct hn.oiprarmiaad futurambe.ititudi-
ric pert incrc. Aug vcro m fcrmone cni. aiTcrit ejiad prxfcntcm
perr.mcrc vita. hryl. vcroin luis,homeh)Squard3 dicit adfutu-
1 ■ ertmerc viu.quarda veroad prc;('cntc S.Tho.vcr.iq.ea ar t.
iiic. r.q concordans fanctoiu (cntcntias dicir,rp fpcsfuturx bea-
titudinis potcflc in ivbisppduo. Pnmi.pji aliquam prarpara-
tn>nc ad fututa bcatitudine pci modfi mcnti.Sccundo per quan
d.i iiicho.itionefuturarbcaritudinis impcrfcftam,vt m v.jis lan-
Ctisct inhac vt.i.tt excphfii and'.>dicit cpalitcrhf fpes fruCtiri»
ictttoaii irborii.cS melcit fiondibus, \ alitercu ia pnmordia
fructuu incipiunt apparcrc.Vndc in propolitocaquar pon&rur,
tancjuampraniia pfil intelligi , vcl iplabeatitudopcrfifta^cV. Iic
prrtmet ad vitam lutura.vtl ..liqua inchoatiobeatHudinis IkuC
c.t iii vitis iaitctij cnam m Jiac vita, & lic pcrtiuct ad prxfentcm
vitam.
vitam.Namregnumc^lorUjVt dicit Aug. poteft intelligiperfc-
cta: fapientixiiutiu, lecuncuquod mc pitin viris ft rtfti» fpiri-
lus r. gi .arc.PofT tlio n.terra. ngmrtcar affectum bonum aij? re-
qmekcntis per fpem mftabilitatc hxred.tatis aeiernar pcr tena
hgnihcatar.Coioianturet inhac vitalancii.fancftu IpintuqUi pa
racletus df^participmdo.Saturaufet mhic vita iliocibo dcrjuo ioaa.'. '.
dhs d cit.Cftafi nttut ejt,r>tfdciam vtiuntaten patr s r,.ci. In h.;c cr
vitaconfequUMtur hommcsmifericordiam Dy, hmilirer & pur
gatoocul 0 mentis pcr donuintellec~tus Deus quod.immodo | cr
hdem vidcti potelt. Similitei & m hac vita q;u motus luospaci-
ficantad limiinudine Dei accedcntes, fifj i>'i nomnantur. tir
hecoiapeifecbuscruurinpatria. Hecc\ mult» aba ad hac mate
ria pertmentia , reperies nota. tradita m S.Tho. parte & q.adc,
A D D I T I O II.
In eo.c.vbi dicitur m poitil.Sfdt' mwido cor.ijm infi bttm v\-!c.
Miiduia cordisfeu punficatiofequitfide vcra, licut elledus
fcqmturfua caulam. Prtmu.n.prinCipiQ putificationiscordisctt
fidcs, mxta illudapoltoli Pecn . F'de purijicans cord-1 eorum. Ac
15.C.N011 ergorec~tedf,q> primuronuenicns mundiscorde e(t
vilio Dei xnigmafca pcr fide in pfenti, ^put ait poltil.m quo et
yf variare modu fuajexpofitioms in hac partc.fccundu que pr^-
nna hic promifla refcruntad aham vitam nfi. Mthusergo vide-
rctur dixiflc &. magisoropne, ci, mundicordc funrilli, quorum
corda pcr veram fitlem mundanf leu purificanf . Talesn.de oc-
cuhiSiSc diuinis fupra modumcocm homiuum illufttaf.iuxta il-
lud . Munma fupra lcnfum hominis oftenfa funt tibi. Ecclef. j.
C^iiibusconucnicnteraddTpraroiium , cum dicit . Qjontam ipjf
D um videbunt . Habentibus. n. talcm munditiam per ficlem fe-
cundu quam nunc pci fpcculum m xnigmatc Deu vident, rccte
promittif vifio Dci limpiiciter , qux cft facie ad face , fccundum
auAoritaie Apofloli per ipfum alle . i .ad Cor. 15. Na iicut niun
dioaoculi corporalisdifponitadclare videndum,fic munduia
oculiuuellcctualis pcrfidcm adclaram Dci viiioncm difpontt.
A DDl-
m
Matthxi
A ADDITIO III.
{p Ineo.ca.vbidf m poft.flcdW r/iti ptrfe inniinnetn pailuntur , c£"r.
Nullauideturtaclamcntioin litcraciiea hancbeatituduiede
hocquodhuiufroodi patientcs iaetanter fuftincaut perfecutio-
'nes.Non eniro di\it.B..atiquipcrfrquutinnem patiunturlaetan
terfcugaudcmer.fed folura bcAtificuuit perfcquuthmcm patie-
tes proptcr ; iiH •:;.'.-. ,-t pa-ei in lncra . Jllud eti.im c]uod fequif.
Gaud tc <y cxul.il .-,o i. : ctcrturad fequeijtcm beatitudmCmin
qua uicitur./;:f;/.7?/r cnm malcdixcrim wbrt, &c. Nlec etiam
ibi dicitur, quod talia talcrentgaudentefj (ed exhort.iturcos ad
hoc.vt gaudent Vnde mclius vidctur lnc rjici fecundum fanftu r
Tiiomam vbi fupra arr.^.in refponlione ud ^.arg.quodoctam
beatitudoeltfirmitasquajdamomnium beatitudinum prardiclj
rum,acfi dicerei:)ijuti quiiictirmiter L-habent ad prardi&o;
achi<beatitudiiium,vtabipforum iuliitia nonreccdant propter
perfcquutiones.pt ideoin rcpromiitcndo praemium huius bea-
ritudmisrcditadcaput fcihcct quodficur in prima beatiruJine
fuit repromifluairegnumcejorum^lic in hacotftauaidemrcpro
mittit, vt intellig ltur hic oitaua: beatitudini conuenienter om-
niaprsemiaattnbuijtanquamomnium aliarum firmitatem ha-
benti,
ADDITIO IIII.
In eo.ca.vbi dicitut ;n polhl.Etidcoprimo rninor pceia determi^
natur cutn dicitttr. reus crit concilio.
In biblijs noftris communiter habetur fic . Omnis ejui itaftitur
fratrifuo, rcus erit iudiro . Q^i autcm dixerit frairi fu o l\acha , reus
eritco cilio. Etfupertalemliteram videturfundari giolT.ordina
ria,& fcntcnti<e fanclorum doctorum de hac materia loquenciu.
Vndc mirandum eft, vnde poftillator habuir. , vt ilte ordotranf-
Biutaretur. Imponitenim rcum foreconcilio ci qui lrafcitur , &
rcum forc mdicio ei qui dixerit Racha,quod videtur nullum ha-
bere fundamcntum in litcra.Circa intelfeclum tamen huius tri-
g plicisdiftmftionis , quam Saluatoriio(lerhicpbfuit,pluresfijnt
& diucrfie.tam fanctorii quam aliorum exponentium , prout in
gloifis pofTcnthabcri , falua tamcn fcmper fanclorum & dotlo
rum ceuerentia.ifte pafTus aliter potc ft exponi. Ad cmus cu.den-
tiamfcicndu rph ;cdiclum Ra hacftHcbraicu.vt Hieron d.cit,
idemligmficatquod vacuusfeu vacuum.Etpoteltduphciterin-
tclligi.Vnomodoidem dicitquodhnmo vacuus, quoad ccrcbrii
vel intelleftum,& lic(vt Cliryfoftomus dicit) quamu ad fenfum
vcrbi idem elt dicere/atue & Racha. Alio modo potcft intelligi
dc vacuitate feu inopia tcmporalium facultatum . Et ilto modo
accipitur Iudic. [ i.vbi legitur: Congregatique funt Iephtcviri
inopes.Vndc vbi translatio noftra habet inopes : Hcbraica vcri-
tas habet Rechim,quod cft plurale huius nominis Jingularis Ra
cha . Et lfto modo intclligendo non eft voccbulum contumelio-
fum. Polfibilecnim eft homincm eiTeinopem line aliquo vitio
feuculpafua . Primoautemmodointclligendoidcm eftquod
ftultus feufatuus.quod efi mamfcltccontumeliofum feuconui-
tiatiuum.Vnderettequi Rachadixeritfratrifuo.rcuseltconci-
Iio,hoccft , requiriturcongregatioiudiciumadcxaminandum
fcuinquirendum pereircunftantiasf.icttquo prxdidtorum mo-
dorum mtelligendum fit vcrbum prxdiclum.Si primo vt punia-
tur.li vero fecundo vt hberctur. Vnde in hac tnplici diltin&ione
Saluator nofternobis oftendit,quodiuftitia euangelicaabunda-
tior debetefTe inhis quaecommittunturin proximum, plus qua
iuihtia Pharifajoru in tnbus.Primo in hoc,quod reatus iniutian
tis f.iclo(licut homicidar)xquiparetur reatui ciusqui occiditta
tumexpropofitocordis.Vndc licutfecundum Pha'rifaeos,quioc
cidcrit,rcus ent iudicio.fic fecundum euangehum omnis qui ua
fciturfratrifuo,reus erit iudicio.Secudum.quiacum quis verba
profert proximo qunc pofiunt intelligi ad contumel.a di&a, licet
habeant alium inieliectum quo pofiint intelligi finc iniuria , ni-
hilominusinquirendafeuexaminanda funt,& ideo.Quidixenc
Kacha.reus em concilio fcilicct ad examinandum quomodo de-
beant mtelligi.Tertium,qui dixe rit verba manifefte contumelio
£ U yt F ituc.reus erit gthennae ignis, In quo ofted.tur magna cx-
ce lent.acuangelic^iuftitiaerefpcauPhanfaic* . III, enimfin
talib.verbiscondemnabantfaltcmadmortcmvclgrauepenam.
U* 5>alu«orveroinquantumch3ritaiicontrariantur,cosc6demnat
iii gehcnnam ign.s1.qu? clt maxima & nouacbdemnatio & pro-
pr.c ciiagelica, ficut & rcgnum cclorum eit maxima & noua re-
promiflio cuangehca.P^na emm ,gnis xterni gehenna? , ficut &
praem.um regn. txlorum mantiqms documcntis min.nc inueni-
turitaclaretraditum.
RE-
Cap. V.
122
11 E P L I C A. In c. j.vbi agitur dc beat itudinib. fpccialicer, D
cum dicitur . Beati mundo corde. pofiil.dicit , quod pro munditia
cordis in prxmium repromittitur vilio Dei per fidcm arnigcrtati
caminprsefenti , & perafpcdum facialembeatifica in futuro.
Bur.putat contrarium huius demonftrare,& arguit fic Fidei eft
prsuium priric.piumcordis munditia: . Igiturnen fequirurea
tanquamrepromiiTa.AnfecedenspatctpcrilludPcrri.i r.c ttde
fbrijicans corda corunt.Std iltudargumentum porius videturtc-
tatiuumquam demonftratio.quia hiboratiri aequiuociL N.i pu-
rifiqatioallcgata, fuitfpirituflTanai infufioinligno vifibili , &
fu t tidci pr.cccdcnt is telfimonium, vt clarc habetur cx htera al-
Iegata . Fidcs autcm pcr llhm purificationem confirmatam
prxcelfiti!;,imptin!ic.itionem,nonvtpurific3tionisprincipium,
fcdfolum.vt temporcprior.Nonauicomncprius tcmporeeft
pr.ncipium & tr.ul"; pofler.oris.llh autcm fides fic prior tempo-
rc punficat:onc h'c aftegata habuit fuam munditiam cordis pras
u.am laquam bca.it 'id.ncm de-qua hic fermo , cui munditte illa
vifiopcrfidemrcpromittitur.Narnfieftfidcsformataneceflafio
praefupponit fuam lorma tanquam principiu qux eft diift i mun-
ditia. C^iiod !ic naret. Nam fecundum Apofiolum , Cliriftus per
fidehibitat incordib.noftris,tibautehabitatiacordib.fubd.tis
pctcatis.Igiturrcquiritcordismuditiam, no vt fitilliuspurfica-
tionis priucipium.fcd vtabhuiufmodi purific.it ionefumr,pr«
cedentis parificationis tefiimonium.Sccus eft de fide intbrmi, p
quam Chriftus non inhabirat.in paruulis enim baptizatis mun-
datioabonginalipraecedit fidem formatam. H.xc igitur fidcs
prxceditpurificationcmperBurg.a!Iegatam:Ha:crefoltitiorna
•terix patetjtiauctoritas pcr Burg" truiicatim allcgata debrtc vi-
deatur.Dtcit enim Petr9,ibi. Ekg t Daspens mcumgmtcs audi-
re eua>i£cliHm & rredetc.Eccc fidcs ex auditu, & muutlitia cordis
pro Chrifti inhabitationc pcr fidem przrcquilitam.quam mun-
ditiamipfafidesfequitur fanquam repromilla , vt vifio Dei
sen!grfta4ca,proutdicitpoftilla,&fequirur in lncoallcgato. Fc
qui nouit corda Deus teftimonium perhibuit d ins cis fpujtdm
fancTu ficut & nobis,& n Iiil difccrnit inrer nos & illos,fide pu-
riricanscordaeoru>n.Hxqmbiispatct fidemincipicntium prae-
cederefidemperfcaornm , &clan'ratem vel munclitiam cordis E
incipientium prccedcre i!!am purificationem perferToriim.Sunt
cnimgradus huuifmodi virtutibus iuxta Itatusincipicntium ,
proficicntium,perfeclorum,& etiam funt gradys illumimtionu,
hicrarchicaru & tetai tlncaiu.ideoin praifenti, mmjocor.tlipro
niittitur illuftratio vifioms aenigmaticae qux per fide e(t,rmudiori
clanor,mundifiimoclariliima,& hoc fi in hac vita poni potelt cla
riffima,& in futuro fecundu gradum fimihter repromittitur mfi
dis cordibus vifiofacialis.Ncc in hoc modo dicendi poftil.cccidie
a modo comuni fuae expofitionis,quia quamuis repromifTa noucj
Jegis referat ad futurum,tamen repromiiTbru prt;guftationc non
excludit. Et ita refoluit hancmatetiam ficut Tliomas concorda-
do dicla fanclorum do£torum,prout Burgcnfis eum allegat cir-
ca principium huius capituli.
In eo.ca.vbi df.Beati qui perfequutionc patiuntur.&c.poftil.
addit pcr modum gl.la:tantcr,quia fi cum tnftitia & dirficultare
plus vidctur ad virtutem fortitudinis quam ad beatitudme perri
ncrc.Circaquodrationabihteradditumarguit Bur.argumentu
fuumconfuetHmharreticis modcrnisfamiliarc,diccns.L.Ttaiuer
non habetur ln htera.igitur,&c. Et vt poltillator non habcat via
cuadcndi lllud quod fcquitur. Gaudetc & exultate.jW.cxponit
dc hortationc ( hnlti.non de lactitia paftbru.Quod diccre roodi
cum valct, quia illa exhortatio non h.tbet refpeftu ad aclu , fed
ad praemium promifum, vndc ctfi hic in htera non cxprimitur ,
tn habcturex alio pailii (cripturar.quQd laetanter pati pcrtincat
ad hanc bcatitudinem,qni.i dicit ur Aft. ^.ibant ^lpoitoligatid in-
te<. Et.am (i debemus diftingucre bcatitmfines a donis & virtu-
tibus & fecundum actuuro cxccllcntiam , prout communiter di-
ftinguunt,diccntes q» Virrutum aclus funt modo humanojbeati-
tuduiumaiKcmmodo fuper humano,oportet huiufmodifubm-
telligcrc^q?Jv.-ccbeatitudo fi habet modum fupethnmanfi.quod
pati fit gaudenter,qL>ia cum agonc pati elt modus humanus, &
per conlcquens virtutis aclus,non beamudinis.
Ineo.c.vbi df. Qui irafdtur frafi fuo,&c poftil.attendens va-
riam fancTorum & alioriiin hac p.irte cxpolitionem, poftlit fua.
Ef vt cfTetintell.gibilior.tranfpofuitp^nas ex ronabilmrdinc,
in quo puto cum non cfTcreprchenlibiic.Bur.tn feruatoordinc ^
p^narum ponitaliamexpofitioncm faiis competentc. Vtrobi-
que cft eadcm verilas femenwae,cun» diucrfa applicationc.
C A iJ.
i*3
Glof crd.& Nicolai de Ly ra.
U4
**
C A P. VI.
ATtendite, e^C^tihucufqucp.eccpir dcmifencordia,
nuncprecipitdccordis munJicia qu.i Dc '• viJccur.
Sicnim non Urr.plici inccncionc , fe J prp hominum Ijudc,
non probanturaDcoopcra njiLncordix. L iu»hjminu no
dcbccappcri , fcditiblcqui,vc
mcploalios innitcc. Hactcnus
dciuftiiu ruangclii.qtixdl fu •
i ibarum&Pba
quamui
cordiseadcin inftitiadcbcatim
plcn.quod nu lccmofyna fcrua
tuct .ic.Noncnimmo-
ncchic vcl orarc vcl clccmofv-
na facct c, lcd quo animo dcbc
mus faccrc , agitur cnim bic dc
mundando cordc.
. B;rma* Bafihus. Inanisgloriacx-
In conlttt.mo e?
Miiunta.ii. pugnatuditbcilis&: callidano-
cuinfccrctofacichypocnca nihilfccrctu.Deusmoncdo.fic D
vora culpac.non loca,fcnfum,n6 opera fludiu.no daco rcm,
iudicac noa vt tacias,quando facias.fcd qualiccf facias,quia
Dcus dc cordibus,non dc manibus i t£ti mccicur.
c jlpud patrcm veiirum. cuius glonam filii quxrcre dcbcnc,
&omiiuboiu ad hoc vc pla-
a
c quui mcrccaem non
Cuiut amore non fccifti».
:dem
P. VI. c ..
a 1 1 hit aurcra ommbtt» finein mlti-
ii* iic ponJti-' in hoimnuin Ijude.
b Idolt opM mfutu qtW abunder
plusquim faibaruru i: pJiarn.coruin
Ttcnditc nc t iulti-
tiam vcftram faciatis
i Appetendo Uinicm corum.
coram hominibus , vt
i Hocriue. b lloc enimdeputa-
tuipro roercedc cum» amjrc fir.
videamini abeis, a°lio-
t habebitis apud pa-
f elcemfl
I. UUllIIUiU villi'l.llla UC iaimi.1 liw- a ^uiu* amnrc nun icun"- £
Bflrxlalutisinlidiatrnc.quxvcl j rxem vcltrum quiin cadiselt . Cumcrgota- 4
'_ ' il *< _^_ --.'- ^AJU ' r- t. M .i: ...ll- IRnnr# li-.TC. c Ad filo-
E
t h
in iplius cxli conucxis inlidia-
rum aducrfum nos collocatn x,
virttitcsramisin cxlum vfquc e
licct expaniis ac porrctris ador f
natas profligarcpcrcinaciilimc
conccndic.
b yt videamini. Non prohibcc
videri vc Dcus laudccut, fcd vi
fraNon.f ;.d« dcn vt,pfj laudcnuir.
{"D^ruU. * Auguftinur.Cauccc.inquic,
j.c.«ueJum; vcflrjm juflitiam taccrc cora
hominibus.i.hocanimo iuftc vi
ucrc &: ibi conftitucrc bonum
vcflrumvcvos vidcanchomi-
ncs,alioquimcrcedem nonha- P
bcbicis.Non fi ab hominibus vi
deamint. Nam vbi cric quod in j
pnncipiohuius fcrmomsdi^cu
cft.voscftjslux mtiiidi,li pro-
pccrca rc&c viuatur vt ab hominib. vidcamini.
L1b.19.monl. * Grcgorius. Aliquando fan&i vin compellunttir coram
«ap-i».
c Ad glo-
liain itiam.
ncl
fcrmone p
hominibus bona facerc,auc eadc hominib.lua facta narrarc,
fed ad cum fincm omnia rcfcruntur,vc non ipfi eiidem opc
nbus.fcd pacer cortim qiu in cadis cfl,debeac glonficari .
•.: Pccrus Chryfologus. Seddicecaliquis.Ergo in conuen
cti,in placeis,in cnuns.ncgandacft mifericordia?N6 preben
dus cit victusfplane in omni loco &C omni tcpore facieda eft
niifencordia,prcbcduscft victus,nuditas efl tcgeda, fed fic
quom6docuicinifcncordieaui.tor,vcmifciK-ordijnoccrra:
*■* iicnoca,fcdce>lo,n6hommib.licilinu<iufcd Deo.Inplaceis
m criuiis fuu piccas habcc fecrccu,cc6tra placca,criuium cfl,
cum
ccancei.referrc.
d Cum ergo. a coco in parccs,vc
exponac qu.e bona no iiuc pco
hominum laudc factenda.
c Tuba canere. forfita conuo-
cadi gcacia hoc fccccuc,vc octt
ncs irccquaiiad fpect.ijulum.
f : \Antete. Antc fc ctiba canic
o, ancc alios vulc laudat^vc ap-
parcacmaiorillis.
g r\; ccpcrut. a Deo cordis i'i-
ipcctore fall.icixfuppliciu, de
quib.dcit'. l\eccdite anx
ni dulofi, uorni cnim tiiatm bubui-
fltf,fed opcra tnea noufecijiis.
h 7{r{cidt. Siniftra, vicia , dcx-
ccra, virtutcs. C^uod orgoagic
vucus , nefciac clacio,vcl vana p ■'^■e.
g!oria,feu aliquod vicium,fcd Ll,CJ34
lux rcctr; operacionis fugcc ce-
ncbraspeccaci.
Siniitra c delcctaciolaudis>
5 dexccra incencio implcdi pvx-
, 0,uiifttntaliqutqm tauorem quwunt cum aliqua 6 ccpta Dci.CumCfgb COlcieil-
mcrccde xicrna. „ y cizfacietis eleemofynam pro
precepco Dei implcdo m: fccc
felaudisappecino.iamfiniftra
cftconfcicncia opcrisdexcia;.
Cu verofolacupidicace ahcu-
ius ccrrcni voluc aliqui nufccii
cordes videri, fola finiftra opc
racur , qct prohibet domin' dfi
necpmifcen pcrmiccic. In bo-
na aucem confciencia mulci faciunc clecmofynam , qui non
habenc aliquid quod exccrius dcnc.
* Ambrolius. Suncqui lactanciam folam decore largicacis Hb.i.of
affectec, vc eo fe probatos vulgo velint, qd' fibi nihil ielique-
nnc,non rcconduc in fucuru,& quiaillicreceperuc mcrccdc
fua,illic fpcrare no pofsuc.Suc q. opes fuas cumukuario men
cis impuliu.non iudicio perpecuo, vbi ecclefiarconculeiiic,
poftea reuocandas putarunc, quibus nec prima merces raca
efl.ncc fccunda,quia nec pnmaiudicium habuic,& lccunda
habuic facnlegium. p
i in tfi/fond(io.Inabfconditoelcemofynafic,qu2niillismif-
cctur tcncbris,lux intus eft,tcncbrx cxtra.
Videt
. Eleemol.Tna eft pau mfiitii. b Noli uell* innotelccie.
ciseleemofynam , noli tuba cancrc antete,
a Hvpociita eu qui iimubt quod non eft repnrenutot alreriut perlom.
ficut hypdcritx faciunc in iynagogis & m
Eotinc.
vicis , vt honorificcntur ab hominibus.
a Mciccs fui laus humana} quain accepcrunl.
Amcndicovobis, t rcccpcrunt mcrccdcn
a hi non Oei.
fuam . Teb autem facicntc clccmofynam,
a Non fc mifceat Utidis appetitut uel uitium aliquod b Dum pricepta
Dei irnpleic contendis. ^
:fciat finiitra tua quid faciat dextcra
ldcrrinbonaconfcientia.ubihomononuidet. Nihil extta quxrat,
fed ablcondatur.fic quod uita tua cum Chrifio lit abfcondita-
tua , vt fit elcemofyna tua in a4bicondito
NICOLAVS DE LYRA. CAP. VI
ATtendite. Tofiquam Saluator regulauit bominis operationem,
bic regulat ipfius affeclioh em , & p rimo refpetlu Dci , fecundo
rtjpeJu proximi,ibi,c.feq. Nolite. Trimain du.u, quiaprimo rogn-
ht affrcliQncm hominis excludendo ab operibus eius inteutionem va-
tiAgloru.Sccundo fillicitud mm auaritix,ibi : Nolttc thcfaurizare.
Trtma in duas,quiaprimo dat intentionem fuam in gcnerali .fccundo
appltcat magis iiifpeci4'i,ibi:CumFicisclccmo{yma,.Circaprima
partem aduertendnm ,quoi fecundum quoidicii Tbilofopbus z.etbic.
S jnum contixgit vnc modo , malum aw.em omnifjriam ,quia adboc
auod atlus humanusfit bonus requiritur bonitas generis et circunflan
$iarum,fed reddttw malus ex quoltbet defeiiu iil orum. & ideo n b fuf-
ficit,quod atliofit bona degenerejed reqniriturquodfiat rctla inten-
ttone. bo'iitas entmfinis efl circunjlatia prtncipalis.& ideo opus quan
tumi .imque bonum degenere,ftjiat intentionc vantglorU , redditur
ptaUm,propter quoddicit Salttator .
I A ttendirc. idefl,dtligentcr confiderate .
i Ne iuftiium veftram. /. opcra bona degenere qunccunque fuerint
Hiuquia omnia continentur fub iufliciageneraliter dicla .
3 FJcutiscoramliominibus.<5/ori4w/"c//;'Cftcjr Uudemhumana.
tx taltbus qudrendo. Ter hoc atttem non probibetnr , quod opcra bona
fiatt cnram bominibus adproximorum xdi(icationem,ci Dcigloriam,
quod efl bonum & meritorium, rt fupra dtclam cjl . Sed quta bic /o-
tfuiturde imperfcclis , qui defacilim vanamglori.z,n efferuntkr , idco
(onfulit eotum bona opera occultanda. fupra autcm loquebaturprda'
tis
tis quifitnt inflaiuperfeclionis, proptcr tjuodnon eli &fimandum , q>
defacilifcrantttrin vanam gloriam.idco dixit corumoptrx iu publna
fictlda ad aliorum xdificationcm. S'ic luceat lux veslra,vt jupra diclutn
cfl. ^iliquid enim bene cft confulendum viris perfelts de t/tioruti fecu-
ritate confiditur, quodnoneUcovfulmdum tmperfcciis typartmiis,
de quorum debilitatetimctur .
j A mcn dico. i.jirimter &fideliter affero .
6 Rcccperunt. /*. £.v quo enim inteniio fertur \ad homincs tantum,
non est aliquid aDeo iufle cxpeclandum .
4 Cum ergo. lltc appltcat in fpeciali . & primo exclttdit intentione
•vanxglorix ab operibus mifcricordi* .fecundo ab acltbus latrite , ibt:
Et curo oratis. tertio ab operibus poviitentt&jbi'. Cum ieiunatis. Di-
citergo fnw/hCumergofaciselcernofvna noli tub?cancrean-
tc tc. hoc cfl ad laudem hominum manifcflare . *Ad cuius intdletlttm , .
fciendum , quod apnd Iudxos vtebantur tubis , ftcut apnd catboltcos '
campanis . cjr ideo ftcut videmus,quod in aliquibus Iocis pnlfatur cam ftiani «
panapro clcemofynarecipienda.ita apud Ittdxos ad boc facicndu n nis.
vtebantttr tuba,fcd bypocrittt nonfacicbant boc principaliter propter
pauperum vocariouem,fed magis ad propriam oflentationcm,vt pjtct
inliteracu % d:cit: Ft bonorificcntur,crc.l{ationctn antem probtbi-
limiis fubdit : A men dico,&c. Modum autem conueatentcm faciendi
clermofvnam fubdit, cum ditit .
7 Tcautcmfacicnte,&c. Modus faciendi eflquando fit fecrete:
pcr boc innaens, quod takafunt facienda propter Deurn tantum . vn-
defubdhur .
Et
M O 1U U T li R.
I tdttendite. Et jllud quod fcquitur.
Cttm
6 Cum ergofacis.Chiyfofl. Si bonoru qua; facis vis infpeftores
habcre,cccc habcs non iblum angclos &: archangclos , fed
ctiam Deuin vniuerforum.
Cnm
12
)
Matth
XI
A
2 l-idtt i* abft »._■'.... Yjiderc Dc i t*ft approbare . li ia au : c t;in -
tum - pptobat qux funcabfcondica,qucj extra fnu no placcc
ey.cqueapprobat.
b Etiumota.A'1 iuperiorac5iiingiturhecfetentia. Supradi-
xcrat : ^Atiendae ne iuflitia veftramfiaciatis coram bominibus . h;c
fiibdic . '■>■ c nn ora. No prohibcc
Cap. VI.
116
urarc, !cd in orando hypocricis
•>.!-!'
Q;ii eft difcretor intentiocum
que enim Dcus,quo ahquid facias inruitu fpca.it. D
f Cypnan.Quc^dcrgoinabditis&fccretij.velfemotis lo- feAi^eJa
cis & cubicults orare nos docuit, hoc magis couemcfidei vt «"".«tomi.
fciam Dctt vbiq; cil prefentc.audireoes & videre, & ina-
leftacis fueplenicudinc, i abd/ca qnpcjj fifocculca pcnccr-irc.
g Tatnm . Qucm intus habcs
* &patertuusquividetin abfcSdim reddet i &^*T"i',*mf*" '
■U"mfStop£« b «bi. Etcumoratis.noneritisficuthypocri J h o™~«j£ Sjc.i.hypocri-
_,._,,...-.■.„. £.,,.., i . . _. . ,- a vtmcbusv.ocripoiMnt. ' Carum eft oftcndi & placere ho-
videantur.&perhocamplior c tas.quiamatin fynagogisS. in angulis pla- 4 mimb.itaGentil.umeftmuiu-
yi.,," . .. » Nonhumiliati. b Hoc rir.e , quta i', h.cc.nftituuut Ifinem oratiohis . loOUIlim.a quib.& Cepit Hl.n.
J^f^S\TS tC2rUm ftamA °rare' Ut videStUr ab homi" «°™d*W m^isopcri
, ' a Lnwcm hominutn. «Q _m ueticrrnt
tarnc-n .„ platca cum tamam d £hm . Amen dico vobis receperut mc'rcc
tJPCJC- - , «„., n.; 1.«.,.. j . -J .... . . .
a En cciJis .nttnti.
D us ut orctuivd
rbatn
'•3
n ri.m
itth.
c
captat .
Angulj platcarum funt vbi
via pcr trafitum via. ducitur, &_
qiiadriumm rcddic.Non enim
ncfas eft v.deri. fcd appctere
vidcn .
:a' d l{?ccperunt . Inhis mm folum
jj vcra mcrccs praua intcntionc
euacuatur: lcd vitiiim fimula-
tionis & irnfioniscocra Deum
iuiretur.
e Tuautem. Hocfimplicitcrin-
tclleftum,docct vanam glonam mundi fugiedam . Scd ma-
gisvideturpra-cipi.vtinclufapecAoriscQglcatione.labijfquc
compreffis orec Deum . Cubiculum aucem eft cordis fe. re-
tum.Ortmm,carnalis fenfus : per quehacc exteriora impro-
bc fc mgcrunc, 5_ turbcc phat.ifmatum orancibus obfl i cput .
Paium cft crgo cubiculum ihtrare, fi unportuniscn^ita-
tionibus oftium parcc Scd relitkndum eft carnali fenfui , vt
oratiofpiritualisexiiu,m;scordisdirig..tur ad Dcum.
Cubiculum cft fccretius mcncis ar< anu, ad hoc pulfac fa-
p!enciadiccs.5"/ort(/o/Z,fcwc/^«/;u-fidesaperic,lp..itusincrac
ficexaudit.
In fide inrenori cV dilcctione oracur Dcus , non flrcpitu
ycrboriim,fcd deuotcone uirtutum:/«rr«. totum hommem
intcriorcoi cciltgetido in fc .
f Ciaufo of/zo.Scnlibus claufis,nc tutbx phantafmatum exce-
rioitim occurrant.
Vel oftium uocatamore vel timorcm huius fcculi . Sicut
.n.omne bonum cx timore & amore cft Dei , tic orane ma-
lum ex amorecV timore feculi. His ciau(is,idcft ablatis ora .
* Clryfoft. Qmdergo, inqtus, Inccclcfia non oportct
orarc?Et valdc quidcm fed cum hac vojuncate vc "iJlum vnfi
intueans,qui liabcc donandi quod peticns potcllatem. vbi-
que
NICOLAVS D"ETY KA.
(
1 Etpatcrtuus./. Dtus,qmefi pater omniumper creationsm, &
iuflorum pcrgraiix adopthncm.
2 C^ui vidct.rjuia ipfefolus videt intetionem c< rdium: rcddct ti.
3 Et cum oratis.Hir confequenter excludu indebitum modivn cir
ca attum latri<e. Inter.atlus lairis. atlus communior cil oratio.y ideo
quod de ipfa btc dicitwM alijs atltbus latria intelligitur. Ideo circa
oraiionemprimo excludit indebitum orandi modum. Secundo conclu-
iti modum debttu r ibr. Sic autem orabtis.Tiima tn duas.quia primo
abaSluorandi exdxdn van<e^hruinteution(m» & fecundo juorun-
J ll d.imgennliumerrorem,ibi: Oranzcs a\Kcm..4denidentiam priw*
puns cn)ijiderandumyqHodduplex efi oratio.Qu*dam publtca,q;i£ fit
a mvvfirn t,cckfm.& ifta non dcbetfieriin occulto, fed magis in pa-
^^'nlococomrnnni^.Ecclefiacorampopuloiquiaprototacommu-
nttatcofftriur j & ideo populus in bnc conformare fe dcbet miniilrit
EccUfu, ipfnm Qeum deprecaudo fccundum modum co^ruum,^ fibi
pofjjbilcm. TyjJH poffcnt autem in boc fe mi iliris Eccleji* c oformare,
ni/i prxditla oratio minifirorum Ecclcft* fierct in pubhco pr&ditlo
modo. vndr de tali oraiione non loquitur hic Saluator . Mia efi ora-
W™ ti9priuata-.& taiis magis debct fin-i in fecreto duplici dc caufiu Tri-
W ma ca-ifa,qui(i oratio efi eleuatio mcntisin Dcum:mens autembtma-
na cttius , & melius eteUatur in Deum , auando in fecreto loco homo
conflitn:tu',&aiun,;Lib„iahornmfcparatur.^tliacau[aefladeui-
tationnn vantiglori.c , qu* defacili infurgit qxando oratio in pnblico
fit.& hoc ell quod dicit S aluato\ : Eccum oracis uon critis ,ficuc
hypo-
'M o r^ a l i"t e r.
} Cumoratis. ( h>yroii<>.[[ii a/. nratioquo«Jda fpintualc tnbu
tu,quodoffertanima Dc >,deu lccnbusfirs .^iantocrgo
gtorioiior eft,tanto caucius cft fcruahdi^ne p t> hbmines ta-
cla
a Non Dei. b Nonexui quiretido Deum. <\ QJ.-m d:l gis, hdc tcneas.
e demfuaam. Tuaurecumoraucris:intrain S
i Repulfis omnibus qu? improbe fe ingerunt. b Sic oia vt filius, ecnndum
(jiiodieDaius.&adquodrenatus c Qtiia advr«ur in fpiruu <k ueut
i Repu
J '" 1 — "^J ■'• wwvi.iUll li| 1 l: . 1 . . Li CV II VI II •
f cubiculum tuum , & claaufo oftio ora" pactre 6
tuu in abiconcjitotl & pafcr riids.qviciet in 7
b Fruftum orat.onis ec mcrcedem hdci .
,ut deiidcr»nti det,& ne tr.ielcat ..ti.>d dederit .
c Vult
.^ ..«ivi,.«.,.v..r,ui Y»ucn:iiiu.;.A iic u.ici.jt ttuncji uecleiir .
ablcondito\reddet ubi. ' 'Oraressaiitnolite 8
tmuituloqui^iicutcthnicifaciut.purant.n. 9
LuctS.a.
o c r —
dant,quam mcnti mundand.e,
vchoc nugacorij officij genus,
criain ad bcurnpicce ffcdcn-
dum t; ansfcrant, putates quod
ficut oracor ludiccm" ita & ipii
Dcum flr/.lrerc qucint .
C.ccibiis crat nccclfaria ver-
boru nuiloplictis pfopterdaw-
mones,qui nefi ncr qtnd ill; pc-
tcrccniiiilJorum veibisinlJni- ]
fti. Damuatatlt mulaloqunim
dcifidclitace, fed no multvi la
cbrymas, no mukas obfecratio
ncsincordispuiitr.ee: qii I m-
dti faciunt.Etlegiturfeciflequi pernodauitin oratione.Sed
verlioccnus iinc affcftionc vacuas aures Dei adimplere ina-
lum eft,qu ifi in hoc audiamur .
* Chryfoft.Si pauasorandum cft,curparabolampropofjit
Luc.i8.ad montem fempercllborandum. Vtrumqucfacie ??m;1',!e
dum eft,ut nec m kmgum uerba proferamus, & tamen affi- ■ ?*'
due depiecemur.S-qmdem & Chnftus & Paulus luifit bre-
ucs 8t crcbras fieri orationes cx paucis intcruallis .
Catl Vcilius cenfen; (pr,rres)brcues quidem orationcs,fcd jibr aernona.
creberrimasfieri. Illudquidem vtfrequetiiis dominumde- ttiomm.
precantes nigircr eidem 'mhcrerepoffimus. Hoc vero vc fn- inft.cxci
lidiant.sdiaholi iacula,qua?infl.gere nobistunc prxcipue
cum oramusinfiftit,fucciridb brcuitate vicemus.
■>'. Aug.Dxunturfracrcs in Acgvptocrcbrasquidcmhab.". Ep]ft ,,..
rcorationcs, fedeas tamenbreiiiflimas,&:raptimquodam-
modo laculatas ,neiila vigrlanterciedta , qirxorantiplun
mum neceflanacftperprodudtiores morascuancfc.ic.acq;
hcbeteturintcncui.Abiitaborationc mulca locucio, fcd no
defit multa precatio , fed feruens perfeucrct intencio.
l Tuta>temw. Puc.-inccs quod perfuafibilibus uerbis Dctis
miilceatur . Vel iiabfcns elt uocetur,& quod ncfcic, ucrbo-
rum ambagibusdoccacur .
$ T^olite p
hypocr;ta?,qiu amanc in fynagogis, & inangulis pla. ftantcs
ontcpicit Stantes,vt magis apparirtntex modo jc babendi.lnfyta-
gogis,&in a> gulis platcarum,cxratione loci; quiafyuagoga efi locus.
communis, vm conueniebant lud&i ad aMdhnttnm verbum Dei vel
aliqua raitobc buiufmodi ;\Etdtcitnrafyn quo^efi con , &gogcquod
efipnpulus:qnia ibi comteniebat populus.
4 Et in angulis platcarum . Vlatex ifi<e dicebantur atria qu*
trantprope templum , vbi cvnueniebant homines adorandum , vd ad
audicndum Dct7ores:& ideo erat locus communis.Confequentcr oficn
dit debtum modnm orandi,cum dicit.
5 TuMitcm.i.locnmfecretnm.
6 Ec clan fo oftio . i{e vmiat multitudo impediens eleuationem
mcntn ui Dcum,& moucns ad clationem mentis.
7 Ora p.itiem.pitctlitera.
8
Oranccs autem.f. ic excluditur error vetilium circa oratianem, ^ . ■
I»
trror
fircaor^tit.n.
Crcdebint enim quidam gentiles , qui vocabantnr Etbnici , qiwd . v
mtdiiplicatione verborum compofiiorum in oraiione aliqwd maaifa
flaretur ipfi Dco,qnodprius rffct fibi ignotum;& prr confequcus y,m~
tarctur ad alu/uid agendum, cuius prius volcbat contrarium. I 'trun^
quc illorum efi erroncum ; quia m Dco nulla cadit mutatio , .•<•/ ;gn<j-
rantia. Hunc autem errorem excludit Saluator dicens; Orantc . au-
tcm nolitc multum. Ex qun parr,q>-bdnon probtbet multtpiica-
ttontm vtrborum abfolute, fedaditlamvitentioncm quambababalii
Etbnict,qu* rfi difia.& hoc rfi quodfubdit.
9 Putanc enim.7>o^«r;f tamcn multiplican verba in orationc du- Vcr!>or2 mu!-
plut de canfa . Fna efi , vt perfigmfhaf.oncm verbirum deuot-rum C'VK,° ''f' ' *
qn in orario
— - — ... antmus ne ea hdben-
dtauilefcac. <la.
8 Orantcsaut. Aliud eft fermo mul '..$, iliud dmrurnus affj -
ttus . Abfit ab orat.one multa loquutiQ, fcd non dcitt mul
taprccat!o,fcd fetucns aifcdhopeUcucrcc .
«7
Glof ord. & Nicolai de Ly ra.
1 o
i>
<5
• \n.apud Deum agendutn eft
dis,aficcbj timplic .Quccum
>cri„oj.fclfnostcporcorajifrcordaniun
K!!^^.Ci.rr«ofc.cmiloquimtirtNon»tnoflrcfe
>dvtcxcucnmspixdeuotion:s
ohf«lli;,; . . r i • v?rln« eor aceenditur , & in Drec.l>u. feren.-.tur
venerationc Dci.aut honvnis petitione,fcdornnc p.*nc K.r
moncmidn',omnccommfcruoc.irioncmdifc!plmc,vtrcvc-
rain hacnrationc brcuiarum totius lcgis comprehcndacur. j
^.oainmultiloquio^mud.an.r.No
acvcncran, -
uctur ad ptocimos, &: ftatus lulh-
ipudfubicac*.
c i»«wr t*fltr. BcdH.Intcrcx-
tera Gducana nionita &diuiiia,
qoibuscojf-ihtcrcdcntibus.tor-
numorandi propoluic , dikiph-
njnntiadidfclnbacotaaoneno
docctur, quxncfciat Deus, fcd
# Auguft.Nufquam inucn.turpraceptum popuioiiracr,
vtd.ccrccpatcinoircr, autoratctpatrcm Dcum , icd do:
minus cisihfiniiatuscfl , cm-
qu.im fcruicncibus , hoc cft , lc ■
cundum carnemadhuc viucn-
tibus.Hocautcmdicocumm.T-
daca legis accipercc , qux obfcr-
uare iubcbancur. Naprophecx
fapcoftcndunc cundcm domi-
num,patrcm corum effcpotuif-
m. n
Jjg iri b lite crgo afiunilari cis: Scic cnim pater ve
litasdus ^ i(j ()pUS Vobis fit , antcqua petatis
,. ,„ ,'., , rni c;t;, qu.d i>cu.i»,c< G (Jrfl verhi«,tum fic t Vt do-
sSo a 3 IX jS£*& l'"J d',cco- b Dc mJl" "«rucnd" * bon"
«« i icl J- c Breu.» c«riu.o P>.imitiiur.ratci nollcr o."' « m.
c efsiccVgovosorabitis.-tPatcrnoftcrtj i fc,fiabausmandat,snonal ber-
" f^. I nf«t.. « T^fi«.no.*u.f.nrtU.a,P.,e... IDonufn J ratCnC. StCUC eft fflud, jWw *«.« -*'Sj
1 a tf-j- cxalt tui ^T
e'Ti.picnt.i,v:..u,verop»x. b Quo lil.id.cimur. c In nob.s,.vt oui in
-^^^A"-^^^^^;m 5 ?Tertullianus.Appellatioiftavbl|
d csin cxlis San&tncetur nomcn tuum. >
B
Oraiiani< do
min*c| e*>el-
lih, de o»at:o
ScfatufvTfco ^SSSS^bm^^M
EknSda cn^SSSS» breu.cer vult rogari Qu.bus ncc
oi c Ifa Vd "mn qu. ota nou.t, fed vt noftcr atfctus qui cu
lCa".td,fcer.Kitrcsquasorarct,novcrbaqu.rd.cc^
vnnon ktolu vcrbisoratur.fcdcScalijscontcnt.slubeodc,
& nO a ,o cnn,,qu.b.ct cor noftru acccd.tur . Et h- funt ven
aaontorcs q fi . , D aratia adorat pacrc in fp.ntu cSc vcntatc.
Nu ?a oV?magfs Ip.ntual.s cft , qua illa qw cx orc filu *
cft ^ciitas,proccnit.P--»«r-ioftrr.Cuinontiniore, fcd amorc
bcrcd.tat.s fetu.mus.Du patcr dr,dc adoptionc ccjKcrmn,
vJpatn p.um atfcdum rcpcndamus . Dud.ctur nofter,fra-
ternitatrsadmonctur,cuiitcommun.sadopt.oomnib.Ne-
mo d.cat meut,q, propne filio conucn.t.cu, patcr eft per na
^^•ruram.vnalibi.^io^P^wm-j.m.fpeciahtcrpernaturam,
& v.-ltrum.comun^um pcr gratia.-1'a.cr ncjtcr Jtcitur. quod
commune omn.bus.nemo d.cat mcus,q».iod, folum Chnlio
conuenit,qu. fil.us eft per naturam.al.js coccditur commu-
nissiratia idoptioiv.s.
Monct nob-l is & diues.no fupcrbire cocra minorcs. Non
cn.m vcrc potTuntdicercpatcr notter.n.ll fratres fint.Cauc
du cc efl cmquc a ford,bus,nc tanto patrc ttt md.gnus. Anti-
quis.vtfcruisdicicurd.Mn.njs.nunc pcr gratia p.«cr,inquo
nducia.Quid ncgabit ril.js,qui iam dcclu quod patet clt?
* Tcrtul.Nnii tcftamcnti nouam orar.oms tormamde-
terminauit . Oporccbac cnim ,n hac quoquc ipecie nouum
v.num nouis vtnbus recondi . Ccteru quicqusd rctro fuerat,
aut demucantm '-'ft.vc circuncifio, aut fupplerum vt tcl.qua
lcx.aut implcu, ut propbct..n:aut pfcctu.vt fides ,pfa. Sed &
C brcuitasilla, magntjacbcarcintciprc ar.onis fniafulta cft:
o«ti« a. mi quantumq; fubflrmgitur vcrbis , rrii Mundjtur fenfib.Ne-
ninbreui.r.Q quecnimpropria tantumorat.onisofticucoplcxacfl , ucl
JOUU.Ic^U. ; ■;; UC*
N 1 C O L A V S D E LYRA.
^t animus mtlius tlcuttur in Dcum.Mia caufa cft, vt homo in Deum
Pul St a tlcictur non [olti mente.fed etiam corporali voce, fecundum illudTf.
Cor mcum&carotricacxulcaueruntinDeumviuum.^o
tamen potcjl dari ibi reguld certajeddcbct bomo talibus vetbis vti in
Qr.uioncrfuantumpcrcipit homoy'juod faciant ad dcuotionisexcila-
tionem . Si autem econtrario percipiat , quod mnltiplicatio vcrborum
De m' dif.*' diilrabat mentem emsy debet ceffare a vcrbis, <y orareDeum affetli-
cde quoiidi» bu: mtntis. Hoc tamen intelligendum efi i* orationepriuata , vt di-
w» » (inm cHy auia oratio puhlica dcbet effc in verbis , vtpojjit percipi ab
s!iis Stquitur .
i Scil cti\mfa.i<:rve:Rcr.rlocadJitHradexcludendtimUlorugen'
lilnmfjlfum inttUcclnmfccundum quemputahantaliquid Dconoti-
ficari dc nouoyquia omniafcit ab xterno «
QM»ftio. Scd fBSritur , "ua> e o> atur Deus , cx quo per orationem nibil fth\
mj'uftfi.iu>,uei animus eius in aliquo mutatur & ideo videturyquod
ffu.ira orctur , Dicendum, fprxdejiinatio diuina isl prtparatio gra-
f/j ii pr.\fi ntiy& z!«r:A i» fi<turo,v ideo cufit £tcrnayficHt ab xter
no ptaleiiin HUf tliquem ab beatitudinemjta praordinauit modu per
qutm dartt fibi illam bealitudintm.f. prr meritafua , & orationem ,
<ty ideo nonfiu.tr a ••rat D um,fuia oratiocfi iliudpcr quodcxordi-
nationediunidcbtt cottjrqui gratiam ey gloriam : & tadrm cfl r,i-
tio JU itibus al.ji bonisyquia cadnntfub ordine dfuinxprxdcflinationis.
Stc
lib rle,
nc.
MORALITER.
l SiccTg*. Gl^>. Na.i folum his vcrbis oratur,fed ctiam al.js
i -odw-m rcnfutoncfeptu •
1^cT««/rVr.Aug.Admonenirhrcdrtrftesve1 eenercnobi-
wsvc cq t ci; fiietmt Chrtftianf, no fupcrbircaducrfus pau-
pc-
; T.
cioc.
in
(patns) ^ pictacis &L poccfta-
tiscft.
# G-regorius.Nyffon.Nam quali diccnci paccr noftc T,_opus
ctt an.mo?quanca fiducia?quali confcicnciarut ubi D:u quo
ad eius fieri poc,pcr cas appeflationcs qux ia illo animaducr
tcntur.ad inccllectu inenarrab.lis glona-quati manududus
mcntcconcipcret,atq;didiccretquoddiuinanatura,qu<>d-
cunquc tadcmca fic ipfabonitas fit,(anclimonia, cxc?lc.iC:o,
potentia,gloria,puritas,xtcrnkas, fcmpct codcm modo at •
quc (imiliter (c habchs .
* Au£ De quocidiaitis af.t brcuib.leuibufq; peccatis fuis finc
ob.bec uica non duc.tur, quocidiana oratio ficfcliu fatisfacir. ^
d lucflts. Spiritualibus, uc ad fbiritualitatem in qua habitat dclet
feflmaredifcamus,£c celeftiaaiocoquxramus. •' ta-1
^t Pccrus Chiyi. Hoc cum dicis,non fic habe.is quafi uo fir H
in cerris,no fic accipias,quafi fic loco claufus,qui claudic om- ^
nia,fcd intcliigc cflctibi gcmis in celo, &: agc uc finctc ui-
ucndo fantto patri refpondeas .
* Cbiyf.Vulc uc fciamusnos haberepatrem cc^leftcm , uc
erubefcimus nos tcrrciiis rcbus fufternerc
iatuiqiic .ttti n<r,pi n.ii.4 uiiil u>s^.ih.jh_ ^l^i ua,i.i» m pi ."J -<■''
ccptis.fn his feptc petitionib.omnia bona prclcntis uitx ucl
fucu.e c6cinemur,,n quib.cft ordo mirabilis,ut in Ifaia lcgi -
tur . Sicuc fcpce dona fancti fpiritus a fummis incipiut, &: uf-
quc ad iniciu fapientie dccurrunc , ita ordo prccu a tumnus
ufqucad rine.ucamafis mund. libcrcmur,cxtend:t*. Si aucc
in utr.fq; a fine incipim9, ad perfectione fic ordo afcciionis:
Si auc a fummis (quia hoc dc fupcrnis accipim' iic ordo d:-
icefionis. Sbd quia p h^c nos ab lmis ad suma condirgimus,
fcpte beaticudines qu? per cade dona qucrunt*,dc imis p.r.i-
datim ad fummaperucruunt.ln pcibus ergo cfl utimpcrxc*
i£ ntus
1IUI5 r.
r
teiiJa
terco
tu( .
S Sic crgo . Hic docet Saluator uicdum orandi canuenhntifjiviuw Clr»
jld cuins intellcilum fciendum, cp oratioftcundum Damafcnum , cit r ™m
pctitio decentium a Deo . In hac autem oratione exprimitur quidquid Orati
dccet hominem petere a Deo , e> quidquid decet Deum dare homini . nica
Etfimiliter ordi'iatiffime boc defcribitur,quia illud quod maxivic dc-
fiderari dcbct ab homine & peti .1 Deo,primoponitur, & quod dtbet
petifecHtidario,in fecundo locoy & fic confequenter vj y<e in finc . lU
lnd autemquod primo cadit in appttitum hominis e'i bt r.titudo . SV-
cundo illud per quod homo Lcatttudinem cofequitur , ejr iliudfccundo
pttitt<r,:bi.Fiat volunta< tua . Circa primum confiderandum , quod
heatitudoduplicitcr dicitur . Vno modo obieUiue Jiilicet ipfa bonitas
dmnainfeipfa,per cuius fruitionem cfficimur beati , & idcobonita- B
tcm ipfam dininam prA omnibtis amaredcbemns y tfypcr confcjumi pli'"
gloriam cius & honorcm prxomnibus defiderarc itybocefi quod pe- tlir '
timtis i>i primapctitianccum dicitur.Pntcr noftcr qui cs in ccl is,
fanchncctur nomcn tuum , Dicuur cnim .
3 Pater.ott«/H»j gencruliter ratione crcationis.^idditur .
4 Nofier.^wid efi putcrfpecialis iuftorum pergraii.im adoptionis .
j Qiii cs in cejis .quialicct fitin omnibns per tjjtiuiam, prtefen-
tiam a potcntiam.efi tamen fpetiali mcdoin iuttis pcr gratiam , ta^
men fpecialiffime cxccllentia eius reltcet iu bcaiis per^loriam .
6 SaiiCtificctur qomen tUlim.«o? pctimus,qnod aliqua faniht.is
ci de nouo accrefcat, qma boc cfi itupufjibilc , fcd qucdfanBit<ts r.ux
* eide
Beati
peres & ignobilcs.qrh fimul dicunt Dco,patcr nofter, quod
non poffuuc tic p.c diccrcnifi fe fratrcs cflecognofcanc.
6 Sauftificttur nomen Mwm.Chryfofl.Digna eft Deum dcprc-
cantfs pratio?nil pctcvc atu'; pairis gloriam, fcd omnia cius
laiidip^ftponcvc.
129
Matthzi Cap. VI.
130
^on.diT.
1 calree.
ir.c.
B
.d.
th
1 lc fer-
•Comini
»:c. le.
mus dona-.I donis,vt operemur madata.De operatione bea
titudims fequunf.Tn arterna vita criu primaru petinonu im-
petrariones fiunt.licet hic incipiant. na & fcnctificario nois
ab ipfo humili aduentu agicepic,&aducncus regm in ftne
miidi manifeftabif, & pcrfecfio voluntatis ipfa pe.riectione
noftra: beatitudinis & feculi ter
minationccomplebitur.Ethec
triaconfummatain ecernuma-
ncbunt.feliquaquacuoradifta
vitam pertinent . Pauis enim
fpiritualis etfi erernus, tn perti-
net ad hoc tempus in quantum
quotidie miniftratur animae.Er forfan ideopanis dicif,quia
laborando Sc differendo difcitur. Tunc erit vt potus,quan-
do fine labore haunet. Et tunc peccara noftra nobis dimic-
tuncuf&dimitcimus.Ec nunccencacion.es vicam nofirain-
feftant.Etliberatioamaloadhanc vitam pertinet,quamiu
fticia Dei morcalemeruimus,vnde graria eius liberabimur.
Vf auc iftefepcenarius numerus llli congruere,ex quo to
tus ifte fcrmo manauit . Si.n.timor Dei cft , quo beati funt
paupercs fpiritu, qm ipforum eftregnticeloru , pecamus vt
in nobis fancf ificecur nomen dni timore cafto permanentc
in feculum feculi . Si pietas cft qua bcaci funt mitcs, qm ipfl
pofsidebuntterra,pecamus vt veniat regnum, vei in nos,vc
mitcfcamus,ncc ei reiiftamus, vel de celo m terras in clari-
tateaduentus vbitetabimur, ficutdf . Vcnitcbene.patri$ mei.
Si fcientia eft qua beati qui lugent,qrh ipfi confolabunf,pe-
camusvcfiatvoluntas, vtconienciaccarofpiricui,quia non
eft lucf us nifi quia ifla cotra fe cofiiguc,vc cogamur dicere .
Infelixego homo,quis tne libe.de corpo.mor.buiust Si fortitudo eft
qua cfuriut & fitiut iu. qm ipii fa. oremus vt def nobis panis
quotidianus,quo fulcici,ad iftafatiecate perueniamus.Si cd,
fiiiu cft,quo beati func milericordes, qrh ipli mifcconfe.di-
mittamus & nobis dimitti oremus.Si keliedus cft quo bea
ti funt mun.cor. qrh ipfi Deu vi.orcmus vt no mdue. m ten
tatione perafpcra vel blada.ncnon fit limplex cor,du non
fimpliciter bomi petat in oibus q'112 agic. Si fapietia cfc qua
beacifuntpacifici qmfi.Dei vo.oremus libcran a malo.Li-
beratio .n. facit libcros .1. filios , vt dicamus fpu adoptioms,
abbapater.Amen,fignificatin oibushis pccirionibus mdu-
bitantcradomino tribui quod pecitur , li vltima?conditio-
nis paftum fcruare non negligimus. vnde fubdit. Si dimife-.
ritis,&C. Sanclifice. Hic fpincum fapientia? oramus, ne a fan-
&ificatione nominis iplius m aliquo difctepemus, fed pa-
tns aomen in filifsmoribus&i vitaoftendatur.
Nome patns in nobis eft.qui filij dicimur.q, petimus fan
crificari.Non vt ipfc iancfior iit. fcd vc m nobis operef aug-
mencu fu«e fancfificatioms : na fancfificatio hlioru nol ems
attnbuif.Itadf fanctificarificucclarificari & magniricari in
aobis, JrtwSi/Jcrfwr.ideftjicaiicuceftfandlUjhabeatfhomini-
bus,& ica innoccfcat illis Dcus, vc no putec aliquid fanchus.
* Aug.Hoc no fic pecif, quafl no iit fancf u nome Dei fcd
vtftn6tuhabcafhominibVdeft,icaillisinnocelcatDeus,vc
DO exiftimet aliquid,fanctius quod magis offcndere timeac.
* Cyril.
a Donum eft intellectu<* »'""s vero mnnditia cordis.
b Donum,coiililiuii),virtus,mLfericordta. •
a Adueniat rcgnum tttum. t pialt volun-
b Donum fortitudo , virtus efuries .^ fitis iufiiiix.
tastua, ficutincslo, Sdntexra. panem \
* CyrilIusH»erofoIymicanus.SanclumefTnomenDcin- D
uedfcarnus, fiuenon dicamns, quia vcro in his qui peccanc «cechefi. y.
aliqh profanatur,, idcirco petimus in nobisfanclifican, non
vt ex eo q, 116 fuiffet tale.etie incipiac.fed vt in nobis fan6h'-
ficatis & qua fan&ificatione dignafunt facietib^fanttii fiat.
* Teftuluanus petimus vt no lib. itont.
men Deifanctificeturinnobis,
qui in 1II0 fumusdimul & in c^-
teris quos adhuc gratia Dei ex-
pedat,vt fufpenfa enuciacione,
non dicentes, fan&ificecur m
y nobis, inomnibusdicimus.
a ^fdueniat regrtUWl tuum. Hic fpiritus incelligecix petif, quo
mudajif coi' vt Deus videat^Duricia &: poceftas diaboli cx-
cludit",& in futtit'operfe6tius,cu euacuauericoe*m principa-
tu & poteftate,& tradefregnu Dco patri.Congruc fequif, '.
vt pofl adoptione filioru reeiin pecamus quod filijsdebcf.
Regnum Dei femper eft , fed veniat id eft , manifeftetur
hominibus a quibus vt lux cxcis non videtur , qiiod nullus f^» „.
ignorare pocerit, cum filius iudicare venerit.In quo regna-
bunt & fan£ti,vt dicitur , Tercipite reg.quod vo.pa.&c.
■ Spiricu intcliigecia" rcgnufucuru mgredicntibus declara-
tur,& mfidiciacordisatcribuif, perquaDeuSibidercgnas n
ficut eft videbif,vbi fpiricusfapienciccomplcbicur.Sepcima
fanftificacio nois eius. In perfeciione fenarij aduecus regni
pofcicur,vc curramus oes in virum perfecr.um,deinde in co
quiefcentibus fancfificetur ipfe in nobis,dum nosin illo fan
ciifieamur . Eius requieiurepofcimus innobis fanttificari,
vt perenniter m eo fan&ificati requiefcamus,in qua fanctifi-
catione pax beatitudinis firmatur & plenafapicntia donaf.
•H Petrus Chryfologus.Pctimus vt qui fibi regnauit femper fermo:77.!ib.
modo regnet m nobis,vt & nos in illo regnare poffimus. de orauoac.
•5< Tertullianus. CumregnumDeiquod vtadueniacora-
mus,ad confummacionem fccuh cendac,opcamus macurius
regn.ai e, 6i non diutius fcruire.
b Fiat vdu-uastua. Hicpetiturfpiritus confllij,per quem
voluntas Dci inquuitur , vc a nobis impleatur.
Voluncas Dei m cerris ficuc m cqlo fpincu confilij regif.
Nobis etiam opus eft fpintus confilij , vt voluntas Dei diri-
gatur m nobis, vt mifericordes in reeffe polfimus. Volutas
i>ci fcmpec fic , fed orafnus vt libertas noftn atbitr-j focie-
tur pcr gratiam fua: voluntati quae eft fandificatio noftra &
vicaxtcrna.Voluntas Dci efl pra;ceptorum eius cuftodia.
c iicut m itlo. Sicut ih angelis, ita m omnibus.Vel ficut iu-
ftiSjitainpeceatoribusconuerfis.Vel ficutin Chrifto,ita in
ccclcfia. Vcl ncut mente fcruio legi Dci,ita & in carne.
Secudii fpiritfi cclii,fecudu carnem terra fumus.Oramus
ergo vt ficut in c^lo.i.in fpincu , lta in tetra fiat voluntas, vt Rom.r-d.
caro &c fpiricus fit homo ipiritualis de quo df.Cor meu er caro
mea ex.in dcum.vi.Ncc tantu oratur vt bona velimus.fed fiat pf
voluntas in nobis,vt viuamus tibi,n6 nobis. Hqc tria perfc- a ,8i f
dtius h.ibcnf in futuro fed hic icepim ex parce oramus, vt po
ftea pfectius habeaf.Quacuot fcquecia psCcis vic^sucpfidia. p
d Tahcm. Eiuries iuftitije vc ad facuricate percingac , fulcif
0 fpiritu
NIC OLA V S DE LYRA.
«i ^ternaliter inell.reluceat amplms icreatuns,& primo & prin
cipaliterquxraturinoperibus humanis , fccundumquoddicit
ApoHolus. 1 .ad Cor. 1 o. Qmnia inglonam Deifacite. Alia eit bea
titudo difta formaliter qu^ eit aCtus vltimate & perfeftc coniun
gensnosDeofcilicet vifio &fruitio, & lliudeit quodfccundo
loco petimus a Deo , vt kilicet fimu? , participes fuas bonitat is,
quod ftt tn vifione beafa.& hoc petimus cum dicimus.
1 iAd<ieniat.&t bene dicitur,aduenut, quia no poffumus ad ca
venire per gratia & g;loria,& nili ipfe primo vemat ad nos Vndc
Aug,.fuper Ioan. II le cnim venit quem gtatia Dei preucnit. Et
Joan.6.e. lyemo potcjl venire ad mt\mji pater qui mi.me trax.cum,
X i\egmmtu. Beatitudo cnim zterna bene dicitur rcgnum,
quia ibi habeturplena & peifi-clacopiaomniumbonorum.
} Fiatvol.tu. Hicconiequenterpetitur illud per quodpoifu-
mus bcatitudinem confecjui. Et hoc dicitur dupiicuer.vno mo-
dodire£re& perfe,alio modoindireclequalipcr accidens,cu-
iufmodi eff remotio impedimenti, fccundum ponitur ibi. Ir t di-
mitte 110. Adhuc pnma in duas.quia ad afiecutionem beatitudi-
nis f->cit aliquid dnpliciter . vno modo prmcipaliter. alio modo
quafi inftrumentaliter fecundu pomtur.ibcPanem nottrumll-
lud per quod principaiiter confequimur bcatitudmcm cit im-
pletio
M O R A L I T E R.
1 ^tdueniat re.tu. Ad Chnftum qui eft Dei regnum non ve-
niemus ad gloriam, nifi prius ad nos veniat per gratia,m.
Fkt
pletio voluntatis d-uinae per fanciam operationem.Et quia fre-
quenter voiuntas ciu s eit nobis mcogmta , & quando cognofci-
turadhucfumusimpotentes& pign adimplendum, ideotertia
pctimus , Fia vol. tu. i. tu fpircs nobis virtutem & propofitum
adimplendi tuum bcne placitum. Additur autem.
4 S:c ti» ce.& .Bcauenimqui funt inc^lo.quiafuntconiun
cli immediatxregul^diuinx.ideonon poffuntdeficere nec de-
uiarc a diuina viunt.i tc,&: idco nos qui fumus in via qui non fu
muslicconiuncli petimus vt diuina gratiahocfuppleatinno-
bis,tenendo voluntatem noftram in cotormitate ad fuam m opc
ribus noftris.licut conformantur illi qui funt ln cejis.
5 Tanem. Hicpetitur tlludper quod inftrumentaliter duci-
mur adbeatitudinem, & hoc accipitur duphciterAvno modo
prout aliquid eft lnftrumentum ipiius Dei,& iic facramcnta cc-
ciefiae fumquxdam inftrumenta,quibus fandtificamur, &ad
beatitudinemiducimur: vndedicuntur vafa gratise. omniaau-
tem facra ordinantqr ad iacramci.tum cuchariftia^quodpcti-
musquartocumdicimus .Tanem. Diciturautcm fuperftantia-
Es,quia tranfcendit vitam corpcralcm &datvitam atternam.
Ioan. 6.e. Ego fum pa.vi. qui de ce,.d.fi qs man. ex hoc pa.vi.&c.
6 petendo hoc facramentum petimus omnia alia.qua; ordinan-
tur ad ipfum , vtpatec in 4. fentcnt. & Luc. j. vocat cum panttn
quotidia~
a Fiat vo. tua. Augufti . id elt obcdiatur praecepcis tuis ab ho-
minibus terrenis, ficut in caelo ab angelis fanclis.
3 Tanem.iA cfteuchariftiam,quae reficit animam,naturam cor
poristranfcendentcro,& quotidiepro fidelibusoffertur.
Tom.5. e
i 3 1 Glof cr d.& Nicolai de Ly ra.
132
c
A
btt-ic;
Jib.r. d.bm»
«ncn-ucap.4.
fDcpfadift.
1 c<fun%
«nun k >liiiin,
j.cdcqucti-
Qui folui potei.
deamuiad fitriam.
Jibr.j. defer.
■MMT doMtnt
jnmorucc.i»,
lib. d« •mio-
Jlom.t. f,
jTcdef^t
Scientixdo.
riuni quotu-
plicit * UJJUr
w».
fpiritu fortitudini$.Idco oramus.panem noflrum quotidia-
i)umdatK)bis,finequofamemorcrcmur.
Panis , corpus Chr.ftt cft , vcl vcrbum Dci,vcl ipfc Dcus
quo quotidic cgcmu s,vd qui cft fupcr omncs fubftanrtas .
Hxcrt pams viuusquidccc. dcfccn. cuius natura: fublt-
mitasfupcromncs mbftantias
ni.
* Ambrofius . Dixi vobis cu
dcfacramctis crki.ncm,quod
antc vcrba Chrilli quod offcr-
tur panis dicatur, vbiChrifti
vctba dcpromptu tiierinr, i.im
non panis fcd corpus appclla-
tur.Quarccrgoinorationedo
nunica, quxpoflca fcquif .ut,
pancm noflnim,p.inem qui-
dcm dixit fed «WwWfhnc cft
fupcr fubflanttalcm . Non iftc panis cft qui vad it in corpus,
fcd tllc panis vitx xtcrnx, qui noftram fubftantiam fulcit.
* Auguftintts. Panis quotidianus,aut pro his omnibus di-
6his cft ,quc huius vita: neccffitatc fuftcntant,aut pro facra-
mcto corporis Chri quod quotidie acctpi mus,aut pro fpuali
cibo,dc quo idem dns a\z,operamini non cibum tjui pcrit &c.
4t Tcrtullianus . Chriftus panis nofler cft , quia viia Chri-
ftus &vitapani$.Ego fum inquit,panis vitx.Panis cft fcrmo
t>ci viui qui dcfceiidit dc cqlis , tum quod &: corpus eius in
pano ccmfctur hoc cft corpus mcum. Jtaque petendo pane
3uotidianum, perpctuitatcm poftulamus in Chrifto , &Tin-
iuiduitatcm a corporc eius. pane enim pcti mandat.qui fo
Jumfidclib^cftnccefiarius, ceteraenim nationes requirut.
a T^oRrum . Quia Chriftus nofter eft factus, &: Deus pater
cumChriftoomnianobis donauit. Idco oramus-vt quod
noftrum cft per donum , quoridie detiu pcr efTe&um.
b Superfubflantialem. vel quotidianum . Quia qui cdunt mc
adhuccfu.Hicquotidianus,inpattiaeternus.Hicpanisafii-
duc pcr fidcm &: charitatcmintcrius rcficerc dcbct,quia fi-
nc co ncroo viuerepoteft. Vcl panis dicuntur fpiritualia pre,
ccpta.quxfempcr (untexercenda vcl confcruanda.
c Etdimitte. Poftcibttmpetic vcniam pcccatoru, vtquia
Dco pafcitur, m Deo viuat,&: ad vitam eternam pcrucniat.
Cu dicimus; Dimitteno.de. »o/t>j,fpiritu fcientif rogamus,
quo dcjifta intelligimus, quaj fine fpu fcicntia: no intciligun
tur.Scicntia quippe ad vfum teporahu pertiner,cj virtus eft,
in vitandis malis, & pctendis bonis.vr ncftra &: altoru cora
gia ploremus,bonacupiam*. M^gni funt ifti trcs gradus.na
q. libcrat a malo,ia harrcr fummo bono.Iiberatus petit libe-
ratorc,nc iteru ducaf in tentatione.Sed quia in hac vtta nec
iuftus fine pcccato v.uit,fic petit indchberari, vt fciat qd cx
chantatc fratnb. dcbeat.Scd qa nodu vifione Dci fruimur,
cibus in via cft ncccffarius , vt qriquead patriam veniamus.
> Vndcpanepettmusadquenemo peruenit finc fpintu forti
tudinis,
N ICOTA V S~D E ~ L Y RA r
quotid tanum.quia quotidie ipfum fumimus pcr mipiftros ccclc-
fix qm hoc facramentum acopmnt pro fe & pro tota communi-
tate A lio modo accipitur inffrumentum ad confequurione bea-
t.tud.n.s ex parfe aiiimae,& fic cum corpus lir mftrumentu ani-
macfeuorganum,perconffquensvitacorporalisin/trumeiiMh-
ter facit ad confequutionem fupernaturalis bcahtudinis,inqua-
tum anima no exercct,'opera meritoria,nifi tn corpore quia tem-
j>us meriti durat tantum ad teropus huius vicx . Ad vitara aute
corporaicm neccflariorcquirjtur futhcicntia viftus . & hocpe-
tifircumdicitur.Tjuewno.;cVjnbocintelligumurpctiomnia
vitar neccffana. * ■
j Etdi.no. Hiccofequenterpetituridperquodconfequimur
beautudinem hcut per remouen^ prohibcns.fir diuidit in duas
quiapr.mofac.tquoddiclumeft.fecundorcddirrationcrocu-
luld.im^ia., ibi. Sienim dimiftritis. Priroaadhucin trc$, quia i
bcat.tudineco.ucqucnd.i pnmo prohiber nos peccarum coro-
rn.lIum>rwuncro peccatum dc proximocomm.ttendum.& tertio
tlluH ^uodeilad vtrunqueinclinat.uum , Scctidum ponitunbi;
fct nc nos induc.tcrtium ibi.Scd libera nos,&:c.
Uluder-oquod Primo& pnncipal.terimpedit nosiconfe-
qum.one beat.tud.n.s eft peccatum .aro comm.fTum.quia ad bca
j.cud.Pc ingred.nopofTumusdonec peccaiucomiffumfittota-
J.ter dm,ffum,& quantu ad culpa & quatu ad pen3,& .dco hac
«Jtm.flionc pct.mus qu.nto foco, cu d.cimus. Etdimit. Add.tur.
Sicut
Dum dicitux liodic
noftruti^pcrrubftantialcmcJanobishodie:
Ponum.H.cnti», vmus.Iuftu». 2 Conucrn,. b Qu.bu» tcneu.ur. Pcccau.
dimitte nobis dcbita noltra , ficut &
tudinis . Vbi crgo forritudo , ibi cfjries juftiti.T . Aeternus
cnim cibus plenitudoclt juftitix. C^otidianus, dum quoci-
dicillam efuricntesimp!'-'irui.
* Euthymius.Scicnsqii.iin 'ubnracfrctnaturanoftra.ad
pcccatum, agnofccs quuquc c\ poft tcgcnerationislauacru
rurluni nos ofibiifuros, iubec
pro pcccatis dcprecari , qux Sc
dcbita nominauit . Debitum
fctlicctcic: pcccauim quafi ea-
dc-m rcs obndxuim rcddunt
hominem ficut &xsalienum.
* Tcrtullianus. Debirumm
fcripturisdclid' figuracft,qcP
pctinde iudicio debeatur,6<:ab
co exigatur, ncc cuadat lufti-
D
Vt libfii ic-
b
m OTTTT
f tEtt
j a Vcniim pctcmibu». b nonum, piewtu,nitu»,injnfuciudo.
c tgopifto, iliieinullu» tot.u» outioni* cft fiuftu*.
e no'st dimittimus debitonb.noitris.Et ne nocs
1 ln tentationem inducitui, qui tcnutione fnpgitui . Donun>,iimoi,
vmu»,pjupcrtas.
f inducas in tcntationcm , t fcd liberanosj tiamcxaOionis.
d Sicut. Eccc qua cautionc
conftringimur,inquactiam nosadinuiccm ad milcncor-
diam infTcilir,& peccanttbus in fc vcniam promitcit, &: no-
bis&: pcrnosalijs vcniam promittit
Culpa: vcntam non dcbemus negirc.vndc. Cum oratis,re~
Ihittiieftquid babctis aduerfus ahqucm, atiterenimpatcr vefler noit
dimittet vobitpeccata vc/ira.
Pecuniamalicui rcpetcre conceditur,fcd debitampccca
torum pctenti vcniamnunquam iuftcnegamus.
e Etnenosin. Scd fpiriru fcientiai tlluftra, vt fciamusqui-
bus malis inuoIuimur,&: vrlachrym.r proiint rogamus. Di*
mitte nobis debita nvflra . Et ne nos . Non quod ipfe inducat,fed
quia dcfcrit & ire permitttt . Non veto prccatnr non tcnta-
ri, fed ncc ad modicum vinci. Tcncatio cnim c ft ncccffaria
adcoronam. £r»enoJ.defcrens in tentationefinas vtnci,ctfi
linas tentari, fine qua nullus probatus eft.
Et ne nos inducas. * Tertullianus. id cfti, nc nos patiatis in-
duci ab eo qui tentat.
* Cynllus Hierofolyrnitanus . Efttentatioveluttorrcns
trantitu diflicilis . Qui in eo non fubmcrguntur , < ptimi na-
tatorcs fa&i traijciunt.Qui fecus affccti funccum p imum ta
tentatioiicm funt ingrcffi, fubmerguntur,vt cum Iudas in
auantic^ tetftationem eft, non eam fuperauic,verum fubmer
fus eft,&: corpus &: animam.
f Sed U. nos. Hxc vna petitio , tantum continet quantum
omnes fuperiores.
Vt/puitu timoris Dei omnianoxia intus&:exteriuspcl-
lantur, & fub paupct tate beate viuamus. Sed li. vos. In tllam
quaj nondu eft ne linas induci, &: ab ea in qua fumus ducti,
hbera, quo fa£to nihil elt metuendnm, nihil reflat 01 .1 .!um.
* Gregorius Nyftenus.Vidc ts.r Dominus multis vocabu.
lis illu malur.ominare,iuxta diffcrc ntias pr.uiarum cSictcn
riarii 6c tproboru exercitioru.Vocat.n.diabolu.BecJzc bu!\
Mammona,principe mundi,homicidam improbu,patrem
mendacij.Talisigtturnaturanon eft, fedpropm maliiia.
* Petrus
2 ^'cKre^wojrf/.quiaharceftregulanob.s impofita.q>i.cut vo
lumus nobis dimitti pcccatu noftrum,ita debcmus proximo di-
miuere peccatu in nos cotniffum Iftatnd.nifli iporcfti.itelli-
gi dupl.citer. Vno modo quanru ad offenfam,& hoc cft nexelTi-
tatis,quia tenemur omncs d.l.gere ex chsntate. Al.o roodo tjua-
tum ad iniuriam,& hoc non eft neceifitaris, hcet fit fupereroga-
tionis.Sicut enim pecuniam sblatam non tcnci ur quis auferen-
ti dimittere,fed peters poteft.fic miuriafib: illatapotcft rccom
pcnfationem per emendam peterc fecun Jum ordinem iuftiriae.
i Et ne nos. Secundo imped.t nos a beanrudine peccatum , q,
formidaturde proximocomm.ttendum,&hocconting.tquan-
dofumus poliri ingraui tentauone, cui probab.l.tcr t.memus
fuccumberc, & ideo fexto petimus hoc a nob.s amoucri cum di-
cimus. Etnenosinduc. i.mduc. permiitas.
4 ln tenta. Nnn en.m petimus vt non rcntemur . quia tcntari
non cft malum, fcd magis eft ad virtutis exercitium , quando vi-
rilitcrrefift.tur . proprcr quod dicitpfalm. Proba me dom.nc &
tcnta me. fed petimus ne in tentationem inducamur ld cft,ne ab
ipfadeumcamur.
f Sedlibe. Tcrtio iropedit nos itlud quod eft inclinatiuum ad
duo prxdicla,& hoc eft fomcs pcccari.quae cft quaedam p?na ex
peccatoprimiparentisdcrelicta. Et hocmalumpenar& alia ma
la p{ nircntis vita: jnquantum potcft nos ad peccatum inducere,
feptimo petimus amoueri , & ab eis liberari cum dicimus. Libe.
nos. Scquitut infinc.
yAmen
fine tentatione neroo probatus eft, & ideo non perimus nos non
t quoti
veladm
tcm.
tDcc^
i.c. ini
t remit
li'j.de<
ne.
t remit
t Pepc
4. c.dlC,
Dccon,
c.panca
vbi nipi
catcchd
li'\Jeor
F
Pfal.if-
Ii R.
timuirfh« mfum 11^'^^° ^™*™ ^A i Dco «mpunfti pe tentariVfed in tVnwtr0nem "pcrconfenfum non induci
timuj,nociplumprimumproximoconuerfiflc
1 1 ne. Aug. Altnd eft tentari,al.ud in tentat
imus.
.oncinduci.Na
fmc
a Sed libera. Chry foft, hic malur» vocat dubolum propter cx-
cellenttam fuxmaiitiz.
Sienini
Vlatth
XI
Cap. VI.
*>4
^ * Pctrus Cht vfologus.lile qui natura coclcfhs fuit,nunc cff
A nequitia fpiritualis , aJtite maior feculo, nocendi vfu critus ,
lxdrndi nrte peritiffinruis .
«.70. * Chivfo.Malum hic diabolum vocat docens noscum eo
8 ' fcabere prarlium .nullo vnquam federe dinmendum-
ThcophvUitus.Non dixit,
peri".
4t
libera nos a nMiis hominibus,
non enim tam illi nos iniuriaaf-
rMta.la- ficiunt , quani nwltgnus damion
pcreos.
rC' a ^wafo. omni , vifibili & m-
uifibi. Haec liberatio quocidie nc
celfaria eft , dum line malpaiti-
aw & corpors non viuicur , fed
;,'iaave"infinccomplebitur,qi.iandoim-
J moi -cales & impafiibiks erimus.
Deimis ad fummagradarim fic
Comtnendatconditionem. Vos qui eftis quafi dii.' a Quiinhoc
cjuod peccant homines fttnt.
a malo*. Arae.tSi.n.dinuTeritis hdinini
Ecce fiducia magna.
busfpeccatacoru,dimittet&vobispa-
tcrvcfter coeleitis deli&aveftra Siatno
Iudicium (ine milpticordu fct eis qui non faciunt m.frncotdiam.
dimiferitis hominib/nec pater vcfter di
mittet vobis peccata veltra,Cuatieiu-
a Idcit ipfa vultus triilitiaoltentate ;ieiunium. b Reprzlentatores
alterius pctfonar. Q_ non virtutibus Itudent.led fauore vulgi excitant.
tibi ipfi findic}a hec dicedo accerfiisfNam fi no abiores oth
ne odmm,id ipf.iin auce deprcecns, ohnitte nobis ficut dmuu
»w,numidemidipfumcn'tacfidicas,Vmdexciropeccaco
rum meorum.quiacgo vindiCtam fumeredecreui ?
d Cnm iciunatis. Potlqnfi docuit quomod o orandfi fr, doccc
dcjeiunio quod iccrum percinec
ad mund.ciam cordis, ne non fit
D
'Quiatufieft
fimplcx ad deum , dum ad exce-
1 riorarapicur.
•2, * Chryfo.Omniummalorum ^","m;nfe^
praua&fortiorafuntcria.Gula, |a reeiilomm.
auaricia,&vanagloria. Aduer- Hom.if.ope-
fusqua; dominus cccacionis fuf- «sitnp«£.
cipicns beJlum,pugnauicprono
j bis. Concragulam pugnauicin
heremOjConcraauanciamfupcr
moccm , concra vanam gloriam
fccnditur.A maloperfpincum e natlS , nolltenenllCUt hypocrjte tr+ltes. 4 fupertemplu.Iceomniubonoru
lExcearminat.n.faciesiuas, vtappareant
f hominib.ieiunantes Amcndicovobis,
timorisliberamurj, indeliberaci
pauperes ipiricu &c rebus effe cu-
pimus, dii dicumis ne nosjndu-
cas in centationem. Spuitu pieta
tis rogamus , vt h< mo interior
manfuefcat &T mitis fiat, ne ten- g
tatione moucacur.
Prccibus laborandum eft,vt
u"cVdona PCrc'P«mus ex gr;U!a-
L ' Don:sagedum,vt veniamus ad h
uicrita . Promencis beacidido
fpcianda.alioquinnecfinepiecibus fideiaddominum ,nec
finementisadbeatiuidmepirucnitur. N:h-1 dcelf qtthic
fcptem pctitiombus" uon concmeatur, fiue ad ^rafente fiue
ad fucuram pertineac vitam.
foni* io SatiscompendiofetradiditChriftus,n5 mododifciplina
12 copen madacorii,fcd &£ prccii &: donoru,'vc paucis vcrbis memo-
iL'10. f. Tl£ rcs mulciplices & ncceffarias comcndarec,& fic firnpli-
J3 cicasfidci,fufricientiafaliicisfiiecitoaddifccret, &prudctia
mgenioforu ainpiuisprofundicace myfierioru flupefccrec.
HincI(aias.5er/woi;ew breuiatum faciet dominus fupet ttrram.Quo
niam ita bteuiauit,vt rncmoritcr capi pofTit.ica rebus imple
uiCjVcnemo fiuegratia fpinculTand' perciperepoffi:.
b Si edimi. Forma unpofuc quaKccr velimus iudicari.Vn
indulgcncibuseoram J)cofidiicia rcfpondec impetrandi,
cxigcnces vcro,p^na remordet vlcioms vcl damnacionls.
Deus mauulc lnucnirc cui mdnlgcac qua que puniac.16 in
noflrapoceitace pofuicquaconfcienciaiudiciu Deiquifque
prouoccc crga fe,& quomo fencenua tanti diicriminispof-
ilttempcrare.Omncs debemus,& indulgencia pacris omni-
bus eft neccflaria,id jo cx annno aliis dimitcamus.vt maio-
ra fcu plura nobis relaxcntur.
Hoc in fine concluditur, vt certu fit nobis quid in ofoni-
bus promiferimus,ncq; aliud exigit iudc x que roii;unus,nifi
vc talcs fimus fratribus ,qualem eum nobis pofcimus.Et qui
hoc non facit duplicitcr rcus cft.primo.qiua peccauit & de-
becdeinde,qu;aadmonitusa iudice.fracrinonindulget.
Vnde : Cunt oratis,rcnii:titefi ejuid habelis aduerfus aliqUKm,ali-
ttremmpater veiltr non dimittetvobis.
c i'ia«tcrw«on.Nullacxcufaciorelinquitur, quiavnufquifq;
fecundum hancfentcnciam in fucuro ludicabitur.tLx hoc pa
, . tec.quod vnufquifqueinfuainfideJicacecondcmnacur .
. t le lerm. * « o- ' » ,
montc Augufunus. Adcammagnumcoiiicruum,quinonexper-
p. . ; ' gifcitur,n6 dormic fcd morcuus e/i . Qua froce igicur hac ad
C Deumorationefundis,qui fpiras rindi&ain proximu ? An
tibi
NICOLAVS DE LYRA.
1 Amcn. quod ei~l vcrbum optatiuum refpeclu pr&cedentinm .
2 Sienimdim. Hicrcdditurratiocuiufiamdifli in prstdiclaora-
tioneinqui«tap?titione,vbidicebatur. Dimitteno. &patctfcn~
tent'?aexpr£diflis ibidem .
j Cum au.ieiu. Hic excludit intentionem vanx, gliiris ab operibus
paniienti&,di. Cum au.ieiu.no.ficri ficuchvpo. Dicitur enim hy
pocrita ab hypns quod efl fub,& crifis qimd efi attrum^ quia fub auroy
vel honcflate exterioris conucrfationis habet abfconditum plumbum
falfuatis.Scquitur .
4 Ti i. Ifit enimotfendnnt qnandamfaciei trifiitiarnyvt fimulent pot
nitentu rigorcm , ideo fitbditur .
Ex.
a Pro,demol;untur,hoc enim proptie deexulibus. b Fiftem intentio
nil irt fupta reprehendit hic. Vt dillianles ah!s vide,intur , & ipfa vlli-
uf vlrrahomir.e<i pixdtcentttr.
b
}
fortiffima funt tria aduerfus tria
malainuenu.Elcemofyna con-
traauaritium ,oratio contrava'
nagloriam, ieiuniu concra guia.
f obfcurant .
a Laudeni quain voluerunt, non adoptionem fiUoruin, b Stcvnidicit,
quali oinnibus.
tquia receperunt mercede fuam tTu au
a Caput vngit qui/pititua;ila-titiainterius piaguefcit.
tcm ciim ieiunas,vnge caput tuum,& fa
c TS^olitefi. Non prohibet virtu
tem,fcd fidtam virtucis fpeciem.
Bonum cft iciunio pro pec-
catis criftes effe ad pcenicenciam,
& humiliare anunam noftram
vude. Cor contricum &: humilia Pfal.jo.cT.
tum Deus non dcfpicict Sed cri-
ftida-n.quarprolaudeeff.prohibec . Vnde nonaitiimplici-
ter.Noliceieiun.ire,fcdaddiC,iicuchypocric.rcriftes.
* Tercul. Ha?c condicio facn eadem eft acq; ifta quam fupe n &e iciUnio.
rius dixiccu facis eleemofynam,&: cum oratis.Icanimirum
illa ince]l:genda func , vrp'ecaci Sc Chhftiano obfequione-
ccfiaria.Quisenim verc Chnftianuseft finciftis ?
* Idcm.AnveroquiaieiuniumhypocritaruaChriftoreiici ln r^ai;,brC
tur,& prchibecur, ldeo iciuniidu omnino 116 cfle intellexic? ui0rib.q.ii3.
Cur crgo docuic qua fe rfa ieiunacurus dirigerec^Cur inf 1:-
iunailci;eCurapoftolospoftafcefioncieiunaculOspdlxiflL;c?,
•5* BaiiI.Hocpra?ccpcumadcosperonctqui Deimandatum E
ob eam caufam excqui ftudent,vt fpcaeiuur ab hominibus,
quo videliccta vitio humana?glona; liberentur.
* Bcrnardus. Quis magis impius, an profitens impictatcm,
anmentiensfan'ticacein? Nonncis quictiammendacium rn.ipoiog.ad
addicgcminat impiccatcm . Guilelmum
f E*«mBM««H.cxtta cerminos humanaecondicionisabdu- Abbatcm.
cunc.Sicut de nicore vcftium lailancia eirvfic denimio fqua-
lore & macic . Demoliri eft quafi d.fsipare,& venuftaccm
vultus quafiad nihiJum redigere .
g Faciesfnas. Luctuofis fordibus in quib.etiamia£bnciaeft}
Cv magis fub fpccie religionis decipiunt.
Nota non deberc oTTeS pcltcs fuas deponere fcd veftiri, ft
aliquando lupi eis fe contegune.
h Vnge ca.tu. Spuali heticia mence rcfice diebus abftinencifj,
vcdiledionis odor fragret in operib.mifericordia; Cofcien
tialauaJachiymis,vclicmudacoraD^o.No.n.futficicopus
mifencordie iinc munda cofciencia.nechoc fine illo . P.ilx-
ftims mos eracin fcftiscaput vngereergocapuc vnge.i.fefti
uu &C hilacc te exhibe.-&: mcnce fpuali olco refice,6<: de ieiu
nio 116 queras laude exterius.Sed tja fic a feculo auerceris,co
ra Deo gaudcas,& iic facic.i.cor mundabis a fordibus.quib.
rcmocis Dcu v\dnvc[iccb\z.ynge ca.tuum . Ecccnodumom F
nia in nouo Teftamenco ad liceram. Ridiculi emm cflent ifi
_ ^» ieiunio
M O R A L I T E 11.
1 Si enim dimi &c. Cyprhnwi : Excufaciocibinullaeftindie
iudicij, cum fecundum tuam fcntenciam iudiceris, & quod
fcccrisjhoc ipfc pacieris .
Cum
5 Ex. Exttrminare.n.vfiextraterminosponere, & ideo illifacies
exterminantquiqitandimtrittitiam extra modum folitum alioritnt
demonUrant , vt religioft pr* aetcrii appareant.Velaliter.
Sicutfhim quajiioque vnguenta addecorandum facictnyquibus vtun
tur mulicres ad fimulandumpuUhriludtncm,itafiunt quxdam vnguen
ta ad rxtermiuandum prxdillo modo faciem.&forte talibus vtcban-
tur ad fimulandum pceiiitentiam , ftcut ctiim trutamni talibus vtun-
tur ad extorquendnm pecuniamper quxjium . Subdit autem debilum
ntodum ieiunandi,cum dict .
tS-Tu auccm &c vnge capuc tuum. idett ftgna Utitimprmtende,
tal bm cnim vguentis & lotione corporis vtebantur IudM in diebus
foknnibus & fcfliuis .
Nc
1 Cum au.ieiun. Leo l^apaiNon func cafta ieiunia qu£ non dc
racionc contmenciie veniuncfed de arte fallaciac .
3 Tn au.cum ic.vn.Pcicaput Chriftusincclli2;icur, pcrfacic
propriaconfcientia,qua:lauandaeftconfefllone : Chriftus
auccm vngcndus deuocione .
Tom.5. e %
»tf
Glof.ord.& NicoLi de Lyra.
,56
$ iciunioolco Jclibuti.fed fpincu amoris cins.cuius paffioniV
A dcbemu^parriciparcad nos m.-:ccranduin,men>debc'C innn
itllatrona i/anafuncicionia.
■ 9>u ^Cinlhi- mscju .dctfiinimrcrpaf-
',l'^<,,K^r lioncmoi mfuamluoodorcimplcuit. Idconoal
a ictunarc dcbc-
,fedciuspcr( cupcr
ablhnci; ..rcscarne
ciuspalTionis paiti ipcmus.Ulo
crgovng opcrtmifcri
cordi.ccumiiiciicur,& chanus
a Hominibus ieiunat, mii finorem corum captar. Vifibililws.
cicm tuam laua.ne videaris hdminibus ie-
a CrK"li . Qiiie.tinuimulis. b Pct hikin corde. Vclfo.
iunans,(cdpatri tuo, quicft in abfcondito
a ln covfcientia vbi ipfc clt.
I ,|; j.uur , qma Snc b & pater tuus, qui y idet in ablcondito, rcd-
illocahxnolfri icuinii nonin-
& cecera vrtia dcftruti sfi ndr.fi.;r, demonesfurmit. D
Orimc cn icnft \vl orutvc- rnr,vcaurum,oY acgcn,
rutjf»»' 1 ! [ ucrcdncA' vcTir.bdsfoiu h&vcl qcf abhil
immfiecira mfit>wcoNrf , vchp (i.TnbiseigOom-
ncgdisauantiorcpuhc-iicj ■ Kab.Aerugofignifieacftinbii
que dccorc uirtutum obfufc.ic.
b Diuitiasrepo
•iopropatulo cbrianirarfcau picc.icis.
D«*o iciunat qui pro amorc
cius fe nmotmJx quod fibi fub
lib.t.de c*pun irjhitalccn largicur.
AioMcordu. a yjaim ,Ham lanane vidcarit.
c
d
epiib.f.tui
lcrmone
ic jciunio.
Ub.dc uirgi,
Moralitcr.
• Ephrcm.Siuislauarcfaciem
Jj ruam.diluceamlacnmiSj&ab
luceam fletibus vt inconfpc-
£u Dci, cV fanctorum Angclo-
rum eius cu claritatc refulgeat.
b Et pater tum Pater pcr ndem
jntus efi,& remuncrat in abfco
dno facca . Ibi crgo ieiunadum
quo ipfc vidcac Ec neceffecit
vt iciunans fic ieiunct , vt ei pla
ccatqueminpeSrorcporcac. _
* Ambro.Qui funt qui meritu
icinntj excludunc?Nonnegcn*
tilium vox eft?Manducemus,bi
banus , cras cmm nioriemur
-;• Cyprianus. Quocquoc viros virtutu vidimus, fineieiu-
nio no legimus afccdiffe , Quocquoc a Dco abquid obcinere
conati sucieiunio incubucrc & lacrymis,nec dcfuic (Ouetus.
* Athanalius. Pcc iciunium &:'obcdicntiaminparadi-
fumquivolec,redibit.
c liolitethefauriifre. Ad munditiam cotdis terrcna eroga-
ri precipir.
Nolite chcfaurizare. Quj iciunac, vel feruado qc? no edit:
velglonaquercndo ,intcrrachcfauiizar.Quipp Deamin
cclo.;,in ^cernicatc.Et ii fpecialiccrdceleemofyna moncaf
tn de omni operc vircucu accipicur.Quia quidquid pro Deo
fic,in eo cternalicer rccipiemus.Acrugo metalla c6lumit:ci-
nea veftcs;qdab hisinta&u cft,tojlunc fures.His cribus mo-
diS,ois ai.iriciatodcnatur^pretcieunc.n.oiaqucpc.flidtnt,''.
Moral.Si qd in carnc gcrimusnhefauros 1 cerra codnnus,
du pciofoscoiponsses* 1 terrctnscf lidenjs occupam^quos
a:i ugo.i.libidocofumic.porro indumea moru,ira 6c fupbia,
& c^cera
1 Pcndei de hoc quod dicltim eil ne uidearit ho ie.
ncudo.lpem vobis coilocare in tcrjcnia.
dcttibi. * Nolitethefaurizarrevobisthcfau-
1 i.in tr.-.nliioiiji. b i.fupcrbia C Inuidia. d DifEpat.gc
coniuiiiit. , ,
ros in te,rra.vbierugo,& tinea demo lii:,&
1 i.l:iT;t:c',5c daiiioncKjui lemperadhoc funiimcnti.vt {g\£i
tuilibus cjtfpolicnt.
vbi fures eflodiunt,& furantur.Thefauriza
a Non mihi.cui non prodelr.fcd uobis. b
jn fpiritualibus itcrnis.
e teautcm vo'bis tlaefauresincaclo^vbincc
b Quia futurx diuiti* fanclorum incorruptibile» funt. b Diffipar,
& in nihilum redigic, C Qwa ibi aduerfus ckclos Dei nnlh diabo
li frau przualebit.
eru go, nec tincadcmol^t , & vbi fure°s no
a Vniuerfaliter.de pecunia, & omnibns uoluptatibus hums liculi,
huiulmodi tkdautus clt gula,huiuloiodi libido,Sc limilia.
f erTodiunt, necfurantur. Vbi cnim cft the"--
Ttnca.qnarueitrt l.itcterrodit.
1 liundia eif,f] ^V fiudium lacerat Allcgo,'
bonmn , &cop lVtioncunicacis
2 d ffipacFures sut heretici «5^ de
3 moncsquifcmper adhocfunc
intenti ut fpirirualibus fpohcnt
d Thtfauri autcm .q.d. cum ie-
iunatisaut aliquid botii operis
4 agitis:ibi rccondite,ubicorru-
ptio non pofiit acccdcre.
y * Leo. Ieiunium fine clcemo- rermoe,
6 fyna, non tam cfl puro;.u:ioani- ieiunlo«
mc, qiiami arnisafnjctio, m;i-
gifque ad auaritiam quani ad p
contmcntiam rcfercndum efl. Hom.io,
7 * Origcnes./nueiiimus m quo i-cuiticu
dam libello ab Apoftolis dw
clum,Beatns qui iciunac,ut a!at
pauperem. Huius iciuniu ualde
acccptum cft apud deum.imita
turenim illum qui animam fua
pofuitprofratnbus fuis.
e In cceloA.ownc fpe incelefti- T
L <"JJ-"l- tI-UC.ll
bus ponite. nne^radieccs,cha
8
9
6 faurus tuus, ibi eft , &eortuum. t Luccr-
h na corporis tui eft oculus tuus . Sifuerit m ritatcmampleftenwwscrj.in
fpirituali fr mamento,quod n3
11
tr.mfit. C^lntit &■ icrratran/ib <nt
■perbaautem meanon tranpbunt. Si cruo cor cft in celo.mudum k'"***
eft,quia munda funtceleft'a. Si auce in tcrra vol.iratur, quo-
modo mundum eft? ofeft, fi quid agic vt terrcna confequa*
tur,quomodo mundumeft ? Si etenimiHa in ^enercluo
munda,tamen fordefckres dignior dum infcnon ttiifcctur:
vt aurum argento , argenrum plumbo.
f vhi enim e/t tbefawkt. Si m tcrra : cor cft deorfum.Si in cq
leftibus ,cor cfi tn Chtifloflxum.
g Lucerna. Profequitur mudairjmcordis.Sicut oculusmS-
bra ad opcrandum dirtgtt,flc mcentio 6c lux ftdei omnes vir
tutes.Iucernaefl lumen in tcfla,iicchant.is m fidc.Cum fi
dcsceffabir, fohichaiitasluxcrtt. Deextcrioii.docttcdK iu
interiorishominis, intcmione mcntis^ lucc ftdci oniucs
vii tutcs illuftrantur , vt reddant Iucidum corpus.
Item ad mundiciam cordis per fe hoc C3pitulum eft, vel
gratiapnorum opcrum,quarpalam apparcnc.
h Sifue.o. Si pura mcencione, q potcs bona agis, opcra funt
iSlucis
F
Dimfio
NICOI. AVS DE LYRA.
I ^trn/./j.i.adgloriamhominomquxrendam.
3 f dpa.tuo.cxklh. f.cuiijs gloham dcbes tantumquaerere in
opeubus tuis
3 Q^-i'!iinab. quiadeus in prarfenti vita non potcft videria
nob;s, iicctlitprzfensvbique xreriparent.
4 iVo.'/)'.Hic cxcludit ab afTeclione hominis peccatix auariti*
Et diuiditur in duas partc s , quia primo oltcnditur propolitu in
aftucxtcriori.fec«<doinactuinteTiori,ibi.if5ci/co vob<< nr fol. &c.
Pnma in tres.fecundu tres rationes per quas exclitdit im modcra
ta congrcgationc dimtiaru,fccunda ponitur.ibi / b- cft the.tu,&c
terti a ibi, J^e*iop' tejt du.Ho.fer. primaratio acripitur ex defeCfu
thclaun tcporalis.Thefafus enim nihil aliud eft qua congrega-
t:od>u ii.tru Cmigr-ganf autem diuitiar propter fulficientia vi-
tx h ibenda.fed thclaurinrio indebita rec*le indncit corrariu,cja
i-eddit homine infufricicntilliaiu.quia talis thcfaur zatio efl que
fit ex auarjria,& ex amorc diuitiaru in fe.ille au* c qui fic cogrc-
gu diuirias nonaudet eis vti.fediuxta eis ducit miferam viram,
9c dimitr it ea , putrefieri,& ideo dicit Hie.in cpillo'a ad Paulinu.
Antiquu d.ftu eft, A uaro deell 15 quod haber,qua qct no habct.
& t .lc modu thefauri/.mdi excludit faluator cu duir.
aX«.rb.M.vbi $ru<;o & tinea demolitur.
f ^cru. irij rulv-o, tk in hoc ragitur corruptio dmitiarum arti
ficialium,vtauri,&ar^enti8c-cacterorumroetallorum.
6 /■'ri.Hicr.ngiturcorruptiodiuit.arum naturalium.vt bladi
6 vmi & veltimcntorum,& confimilium.
7 £rW,/,eJ-t,Hocdiciturpropter lapideipreciofos.qui.licetno
L . . pof-
poflint rubiginari nec a vermibu»corrodi,tamen polfunr a lirro
nibus tolli.Ex prardiclis patet quod thefaunzario quar fit ex cau
fis honeftis non cftmterdicta a faluatorc tanquam illicita.vt tiua
doaliquis ihefaurizat ad bona opera facienda, vtconftruct o
cccleliarum.releuatio pauperum,& huiufmodi., vcl proptcr rc«n
publicam feruandam & confimilia .
8 Thefauyizjite autcm vobisthcfauros in cxlo. Per hoc concludic
excellcntiilimum modum the(auriTandi,quandofcilicet bon 1 le
poralia & tranlltoriaconfumuntur m pios vlus , & liccommu-
rantu,-inbonafptrituilia,&a:terna)& perconfequcns incorru-
ptibi!'a,& hoc eft ibcfaurizari in ca*lo,& patct litcra.
g Phiefl cHic ponicur fecunda ratioad excludcndum thefau-
nzationcmuiordinatam temporalium , & accipirL-rilh rat.ocx
quodam affeftu maluipfius,qut cftexcafiatiomcnris Adtalcm
enimihefautizationem feouitur totaliscoucrfiomentisad amo
rcm diuitiarum.&hoceftquod dicit Vb. cfi.ad hanc conuerhb
nem fequitur auerlio a Dco. & quia inrelleclus illuminatur per
coniunctionemad I cu , ideo ex tali aucrfionec.btencbratur
F.t quia intelleclus dirigit omnes alias potentias in fms aif ibus.
cum lit oculushotnni^ mteriori^^adhoc feqmturobrenebr itio,
& obfcurit.isinon.nibusoperibushumanis proprerqit, fubd t
10 Luccrna corprr/i /«'.Metaphoiica eft loquurio.ac fi cliceivr.Si
cutoiuluscorporal.sdingit opacorporalia qma ciina;ir pedcad
ambuIaiHlum,manus adoperandiim.Cv: ^\c de aliis.ua oculus mc
tis perinrentioncm rcc>amdingitoperahumana,inquantumin
cis cft rano boni moralis, &ideo dicir.
1 1 Sl ocu.tn.fuftm.i.inxenxio mcntis recta.
M O R A L I T E R,
l "/Vo.rfe.Ra.cruco fipnificat fupcrbia quc dccorem uirtutu
ofufcac.yncaquc laccntcr ucftcs rodit,inmdu quc. bonuu flu
dium
diu laccrat.furcs funt h^retici cV demoncs,qui fempcr iimc
inccnti nos bonis fpiricualibus fpoliare.
% lMccr04.Rcmi.Per luccrna ccclcfkc re£tor figntficrur^ci
bcne
»37
Matth
an
Cap. VI.
138
@ lucis,ct;am finon icahominibus videatur.Si perucrfj intcn
A rio eft, prauum cft quidquid agitur,etfi videatur reftum.
Oculus vnus U fimplex eft,fcilicec chancas qua? modo ju
cecinfideficucmcefta.
Si au.«cu. St mceneio non eft ex fide, cotus homo incerioc
tencbrofus efi.Qwa quod non
eft ex fide , peccacum efl.
a Tenf.f.Quandoquidemin-
tencio fequens opus informat.
£rgo fi bona qua: agis quia ma
]a intetionefiutcenebte funt,
quid ea qu£ pcr fe mala func,!&
malaintencionefiunt ?
b Siergo lu. Incentio qua fa-
omtis quodcunque : qu? m no
bis eft notadumen dicir;,exicus
"vcro rei incercus cft , vccu qd
alicui do vel ago ncfcio vcrum
■ccdac ei bono an malo, &C ideo
arenebras vocat. Dicit ergo : Si
1 itentio qua facis (quae cibi 110-
a4to* \a eft ) appetitu temporalium
a Intentio , cuius merito opera lucis an ttnebrirurri funt difcernuntur.
b Vnus & purus , de i;uo in canticis: Vulneralti cor meum in vno ocufo-
rum tuoruin id elt cliariiate. c Idelt congeries »irtutum,vel adiojtora..
oculus tuus fimplex > totum corpus tuum lur
cidum crit. St autem oculus tuusncquam
Intemioperucrfa.
fuerit, totum corpus tuum tenebrofum
crit
Cum regnum Dei&diaboli diflldeancincer f:\invtro-
que nemo potefi fjm;>{ milicare,vnde qm bapcizai.:ur,d;a-
bolo abrenunciant &: « peribuseius.
* Tertull. Nemo mile'! ab infccdcratis & hoflibus domi-
ni fuicibariacaptat,flifiprofugus &: prcditor.
d jtutenim unnmodio. Nihil
cftmcdium. Quidquid enim
facis, aut ex amore Dci, vel ex
feiuitutediaboli.
Auguftinus Diabolusenim
femp cft odio habendus: Deus
verodiligedus.Ncc enim aper
tcaliquis vnquam Dcumodio
D
Iib.s. eleferm
domini inrrnS
tecap.**.
corpus
Si ergo lumenquodintceft, tencbrx * habuit,fedomnesfeeumama
a Malaquarriaiitintentionepemerfa. b Q^Konporell the&u- re fatentlir , & di«boIi nomen
nzareScDeofcruire. _ , execramur,quamuis vitiofiefi
iunt, lpise tenebr$ quanta: erunt?t Nemo '
a IJe.l in coelo 5c in terra thefsurizare. Vitijs 8c virtutibus,
b Inrer fe dillidcntibus.
poteft dudbus dominis feruire: Aut enim vnu
Ideit diabolum.
odio habebit,& altcru diligctraut t vnu fufti
£
quia nihil funt.
R Dco fertfire > & mabmraons. Ideo dico vobis 8
h
Ideltdeum. Idclt diaboium. a Deum poltponit,& fi diligat e-us m.indata,
ibtdidatUt : qUantO maglS lp- b Exyrimitquifuntduoaomini.
lumfaccucuiusdubius eftexi- e nebit,& altearum contcmnct. Nobnpoteftis
•^US i qiliaccfi beneCedaC alij, f a Bonus difjienCuor non ell fcruns. b Ideft diuitijs. Habere quidem
quodnonbona incencionefa^
ps,: libil cibi proderit,quia quo
modo feccris ribi impucacur,
iionquomodo illi cueneric.
4: Hieronymus. Lippiences folenc lucernas videre nume-
jofas , fimplcx oculus & purus fimplicia incuecur Sc" pura.
* Hilanus. Si lumen cordis fimplex 6c lucidum mancbic,
dancaccmzcerni Luminis corpori cribuet , v^ fpicndoretn
originis fuar, corruptioni carnisinfundet. Si autem obfcuru
pcccatis &£ voluntate ncqua fucrit vitijs mentis nacura cor-
yori fubiacebic. Quod fi cupiditatcs m animam gratfentur,
quanto pcccatis addickiori noftra corpora crunt ?
* Chromatius. Luccrnafideseft. Quia ficut luccrna in-
cedentium in notte grefiiis illuminacnc in foueas ambulan
tes mcidant, ita & m hac feculi nodc.fplendor fidei omncs
vic^noftrxgrcllus illuminac, ncinfoucaspeccacorumin-
cidamus. Quod fi hxc fides noftrapeccacorum ccnebtis c^-
cctur,totum corpus noftrum tencbrofijm reddetur.
* Chryfoft. C^id ergo tibi diuitiaeprofuerint ,fi hic vitijs
anima obtenebreturj' Quid enim prodcft auratis armis mili
tcs refulgere , cum ducitur rcx iple captiuus 1 Qnod lucrum.
eft ornauc dcpi£txque nauis, cu lpfitis mergitur impcrator.
c 'i^emop. Q^d. nonpotentisad oculum hominumbona
agere , & ex his deo plaeere . Non fimul in coclo & in terra
, thefaunzarcnec&vitijs&virtutibusdcferuire.Q.i.udqtiid
facis , velexamorc Dei,velferuitute diaboli.
Cnm
quafi tyrannum fuperfcdomi
nanccm fuitineant : Deum vc~
roodiononbabent, fcd con-
temnunt , vicri concupifcentia
ftia, &. perfuafionc diabolic *.
e Jlut unum fiiflinibit. .Auguft.
Non quidcmdiligit: nemoc-
nim diabolu diligu./cd fua cu-
piditate implicatus parifeu, vc
fi quis ancilla; alienar coniiicius
propterfua cupidicatcm dura
pacicur feruitute: etfi non amct
illum,cuiusanci]!amdiligit.
f lAlterumContcmnet. Non quidem odio habcbic .-nullius
cnim cofcientia Deum poteft odiffc quod retraciauitidem
Aug.dicens. Non video fuiffe dicendum ; Multi cnim func
dc qmbus fcnpcum eft : Supcrbia eorum qui te oderunt, &c.
g Et mammotni. MiniomSvra lingua,diuicia;, quib* fcruifq,
Dcu negare eft.Non dicit,hibere, qct fieri liccc, vtbencdi-
fpenfec , fcd feruire quod efi auari. Df hoc notiien cfie da:-
monis qui pra:eft diuicus^no q, in cius dicione finc.fed quod
his vcicur addecipiendum, irreciendo laqueis diuictarum,
* Ireneus. Mammonasfecundumiudaicam loqtiekm,
qua& S,imarit?vtuntur, cupiduseftj&iquiplLisquamopor
tethabcre vulc.
* Chryfoft.Nondixic, nemopocefthabereDeum & di
uicias,fed nemo poteft Dci & diuitiarum feruuseffe.Aliud
cft enim haberc diuitias , tte. diuitijs feruire.
h Idto.dico uobis. Quia non poteftis deo feruirc & mam mo
ne. Nefitisfolliciti, quodeft feruirediuicijs. Concempcum
fcculi , Sc fiduciam fucurorum cocofermoneprecepic, dum
& mala fuftincre & non vlcifci , &c inimicos diiigcre itifiic,
& humnnam gloriam fugere. Nunc vulcconfirmarcperfi-
dem in fpe eccrnorum , quiaplures func quos amorprcfen-
tium , &: defperario fucurorum cocpences facic.
0 In
t Lve.i9c.16.
dilt.c.icunus.
ji.q i.cap.i.
T)e p2". «iift.
j.cap.i, .
E
Iibri. rerraft.
cap. 19.
Plal i\.i.
Mauimona.
lil». j.rtp. 8.
Hom. xi 1«
Macth.
F
NICOLAVS DE LYRA.
I Totum corpus tuum. idcft congenes opcrationum.
a Si autem oculus tuus fue. ttequjm. i. intcmtio pcrucrfa cV mala.
3 Totum corpu<tiwm tcne.crit.i.totzcongerics opcrationum tua
yum erit mala , etiam fi actio fit de gcnere bona . Sicut darc elcc-
mofynam mulierculx , vt polfit cam adamorcm ilhcitum attra-
Iherc , eit malum fimpliciter , proptcr malitum intcntionis pcr-
uerfae, propter quod fubdit.
4 S: etgo lumen. i. fi aclio bona dc gcnerc , qux eft quafi quod.
<Iam lumen , efticitur maU propter dcfeftum mtentionis bonar.
5 Ipfite.quan.erunt q.d.raultomagis.quiaactiomaladegenc
rc, quae cft quafi qusedam tencbra,fi tamen huic fupcrueniac in-
tentiomala.eltmultodetenorquam prima,vt fi aliquis mcrche-
tur cum alitma , vt potlit cius pccuniam furari , omnis talis tenc-
broliras procedit ex immoderata congrcgatione diuitiaruro,pro-
pter quod eu merito fugienda.
6 ^erno potejt du. &c. Hic ponitur tertia ratio , quia illud eft
meriro fugicndum ab hominc , per quod impeditur obfequium
Dco debitum , ad quod obligatur homo ex beneficio creationis,
& cx alijs bcneficijs.fcd impeditur pcrcongregitioncm dmma-
rum inorduiatam, ergo &c. Minor autem hmus rationis declara-
tur,cum dicitur ln litera. T^emopnteil duo.do.feruin-, quod eft m-
telligcndum quando funtcontrarij difparati,& 11011 iubalterna-
timimpofiti,ficeitinpropofito, quiaauaritiaquxeft feruitus
idolo-
jdolorum non poteftftarecii obfequi» diuino , & idcococludir.
7 T^onpoteflis Deofer.& man. Mammana cnim lingua Syra no
men eft diuitiarum,vel nomen dzmonis qui tentat dc cupidita-
te diuitiarum. Auarus au:cm qui thefiut lzat inordinatcfcruit
vtrifque,&ideonon poteft fimul Deofcruire.Illeautcmquiin
pijs operibus diuitias expcndit non fcruit diuitijs, fcd magis di-
uitias feruiunt fibi : quia cis vtitur ficut inftrumcntis ad opera
virtutum , qma fccundum quod dicit Ambr. fuper Lucam.Sicut
diuitiaefunc impedimentareprobis , ita probisfunt adiumenta
virtutis,& ideo talis poteft fimul feruire Deo, & vti ipfis.
8 Ideo di.uo. quia non folii congrcgatio dmnuru quantum ad
aclucxterioredeordinathominis afTciftti , fedctiam follicitudo .
acquircndi dcordinst quantu ad aftu intcriore,ideo confcqucn am"°*
ter excludit follicitudinc fupcrfiua circa talia acquirenda . Et di-
mditur in duas partcs , quia primo facit qd dirtu eft per queda
excpla & fecundoper rones, ibi. '}^ol.ite prjj». Circi primum ad-
uertendu , q? duo funt quae requirunt ad fufticicntiam vita; pra:-
fcntis.f.nutrimcntum, finequo homononpot vmere abfolute, Vitapr«fen«
& veftimentii (ine quo non pot bcne viucrc , & idco circa ifta fo- 2"° '.uftenti--
letho magis foliicitan.Fnmo crgocxcludit loHicitudineincirca libu, neccffi-
vtrunque in generali , fectindo circa quodlibcr per fc fumprtj in tia proniilir
fpeciali.ibi. ^efpic iteunUtilia. Circaprimuadcicitendum,fp na- ^attira & non
tura no potuit iiuiderc homini de tcgumcto & defcnfione.ficiic ^01""1' ' K' '
j i- • - 1 l l j j 1 1 naii, &qti.ii-c
prouidicalijsaiahbus , vt pote ambus deditplumasadcoopcn- '
menium,
M O R A L I I b R.
bene oculus dicitur , quia plcbi fubieftx quae pcr corpus intelli-
gitur , faluraria videre debet . Si ergo ecclcfiz redior crrauent ,
quanto magis fubieftus fibi populus dcuiabit i
7 ^Cj"»
I
7 T^on pot. Hiero. Non dicit qm h.ibet diuiti.is, ied qui fcruit
diuitijs : CHiienim diuitiarum feruus eftcuftodit eas , vt feruus
dominum, qui autcm earum fcruitutis cxculiit iugum,diftnbuit
cas vt dominus.
Tow. 5. e |
«39
Glof.ord & Nicolai de Lyra.
140
A In fudorc vultu» par.itur panis , fcd labor cfi cxerccndus,
A folhcitudorollendacft,quxmt'ntcm pcrcurbat: dumtimcc
citn.yb. ncaut d!ipcic.int,-iitcl.iborat.inoncontina;.inc.
a ^Animcvtfkc. Idcft annr.ahcacicui hxc nciell..na(tinr.
Tota fpcm Dco comitcite , quia nihil niii quod dccrcuic illo
\ . 'tcfltsacr.uirrrcvcl ruincre.
An:mJ hicponitnt provic.i
• ftjw* biu quxcibo fuftcntatur vc lbi: l>ui
iu.-umu. attat anxmatn fnamJictdctCJm.
*•»**• ***ii Animalicas cbo.ilimrcVpo
niiurhicprovira.viuitcu pc-
rotibus.quSquipcrditpropter
Chniluin, innenicteamfpiri-
ctulcm m vitamxtcrnam.
»**»*•»• # Clemcns Alexand. Ipfe
t«.w?.»o, dominus in ariimum & corpus
& tcnio loco in ea qux cxtcr-
nafunt prxceptadnudenspro
t -ugUpra- Ptcr qy^.yyfeq» otterm
Quii hoc efi diuiti ji ft ruiic.
■ nc folliciti fitis animaj veftra: , cjuid man- ■
ducctis : * neque corpori veftro,quid indua-
Ueltvtta.
b mini. Nonneanima pluseftcjuam efca:& r
c corpus plus quam veftimcntum ? Refpicite *
1 Qux petpetuo nen erunr. b Deiprouiden.iaaluntur abfquecui».
volatilia catli. quoniam nobn ferunt , nec me- T
1 Tunc multo magis vos qui filij clti*.
d tunt , neque congrcgant in horrea : & pa'ter
I Tuiic multo roagil yoi , ejuiiationalcs eltn quibus prouiittiiur xternitas.
b Quia ratioaalcs, 8t in fiiios adoptati.
vcftcr cxle'ftis pafcit illa. Nonne vobs f ma
compararc colulit, corpusautc
3 adminiflrat.pcr animam aute
crudit, T^efoUicitifitis , inquit,
quid comtdatis . Hcc autcm par-
ncnla.quid.cibi vanctatcmcx
puht. Id cnim fignificafTex fcn
ptura, Nc folliciti fk.s qucnam
SSS n, ,rptoSld! . Hciu cftis S Confidca.el.lia agri , auomodo |
.. , , * ■ r J » Colonbus fe ornando. b Vt indurr.enra Jibi copficiant.
cupidir.as,&dclitiasarguic.Scd /%.,„,. u^n Uk,-*..*».*- n.~.,„ „«b«t- T\.^n ( cum vidcam tantumopir, cf-
ficomedcrcpcrfcfolumcogi Crcfcunt . Non ilaborant, ncquc nent. DlCO , fu„diadcegendapudenda.Ve
gis pluris cftis illis ? Quis autcm veftrum
a Suafollic.iudineJclagacit.iie.
t cogitans potcft adijcerc adftaturam fuam
a Sup.a de efca , hic de vcftimemo,
cubitum vnunv Et de ve'ftimcntis, quid fol-
1 Hoc de indumcnto.
Non fum hic allcgoiica , led vt de minoribus petfuadeantut maioia
bitet : Sic homo quod effe debcr , mox adduntur ci omnia D
propccr quein func fadta.
c Hcfpicitc.Hoc .id cfcam- Sanfti mcriro compar.mtur mii-
bus quia celum pecunc,5<: quidam ic.i rcmoti func a niundo,
vc|iam in tcrris nilaganc, fcd fola conrcplacionc iam in ccjo
dcgun;.])equibusdicitur. ^«/ifj.eoi
funt bi , ejui vt nubcs volant &c.
Hxc excmpla non prohibcc
prouidentiam , nelaboret, fcd
follicicudinrm, vt toca fiducia
noftrafk h\ D o ,cum&aues
finecuraviuanc.
d Etpaterveflcr. Exagserat fi
duciam filiorum & confirmat:
quia fi bonitas patrisciam ad
illa fecxtcndit,quantomagis
ad filiosadoptioms?
c Quisantem reftrum. &c. Illi
autcm curam regendi corpo*
ris relinquite,qui lllud ad hanc He.H.di
mcnfuram fecit pcruenirc. j^"*jv
£rrfe wfl/«f»fM,Nonquod £
Iaborarc«SiCprouidcrchoc 11011
deccac fed omnis follicicudo
abijcienda efr , &c fpes in Dco
habenda eit .
* Clcmcns Alcxandr. Pu-*1^
der mc vt verecunde dicam ,
r\ -Zc a Ta.iien. vtu.przaiiis noruit. ... ■ .—
cetur. cft 3n>u'wentum nccei- . r • •_• r \ -• o tuscnim homoquierac inoa-
Scac». £ dcfedus replet.o. V autem VoblS , quoniam nec Salomonw om- • radab.ramis&I^sScil
bacur tegumencum pudoris,
nunc autem cum nobis oucs fabricacar finc , ne finuhcer ac
oucs fimus infipiences,
g ConfiueraieW.U agn , Exharcarionem de indumcnco-fatis
Quod aucem amplius cft , ex
fupei fiuo cft. Quod eft autcm ex fuperfluo,cffe a diabolo dc
cUr-iiitfctiptura.
b Tfonnc anin-.u , Ncn vita propter efcam , nec corpus pro-
ptcr vcftimcntum , fcd econtra . Idto non fit follicicus ani-
uius , vt percipi.ir quod propcer fe creatum cft.
Quaii dicat, Qui dcdit maiora.i. vitam &: corpus,dabit &
** minora^i.vi^u Sc veflcs. |n hispronuffis vcritaus nemo du-
hitcc
congruo confirmac exemplo.
h Quo.nt-L Salomon i».Qua:purpura re|um,quTpi<aura tcx-
tricum poteft floribus comparari ? Ipfecolo.dician operi,-
mcntum florum,ficut dicimus: operuit iftum rubor.
$Sienim&
NIC OLA VS D E I.YRA.
mentum,\nguts& roHraad defenfionem.fimiliterbtutisanima
libu» pcllcs & pilos proindnmento , cornua & dentes & huiuf-
Diodi proarmis,quia in talibus non elt nifi natura fenfitiua,quz
cit ad vrium determinata,& ideo de talibus poiutt eis prouidere
furhcientcr natura. Homo autem rationalis narurz eit, qux non
citdeterminataad vnum.fcdhabet viamad difperata,& contra
ria , & ideo non potuit fibi futhcienter prouidere natura quae de
fe eft determinata ad vnum : iedlocohuiushomo habet intelle-
clum,per quem potell cogirare diuerfts artes &c modos faciendi
fibi vcltes,& arma,& manus ad opcrandum taha,& ldeooportet
homincai de ralibus folliciiari , quia tamen homo rationahs eft,
idcoiihiollicit(.'dodcbet cife modcrata fecundum regulam ra-
tonisrrctx.&iaiem follicitudinemnon excltidithicfaluator,
cum fit pars prudentue, aliter Ivquetetur .quodhomo tcntaret
Deu.n.li cxpcct irct ab coconfcqui omnia neteifaria,omittendo
quoddebctfiericirca hoc yiahumana,fcd folhcitudo quae hic
prohibctur clt dcordmata & f».'perflua, per qunm poitponuntur
bona fp ntuaha,vt tnagi, vidcbiuir poftca. Et hoc ciiquod dicit
hic Saluator.
I T^efuiUcitifttis. fuperflue.fcilicet cV inordina'e decibo & ve
ft imeuto, quia h >c non etr ncceflarium. Quod probat excmplo,
quu corpus& anmiamquzfunt maiorabencfkia Deus datno-
bi$ line follicirud ne noitra.ergo & illa quz funi minora,vidcli-
cet cibuuo & velt.mcnt um dabit fine folhcitudinc , vel cura folli-
CJtudinemodcrJta.
a i\tjpciu voUtilia. Hic probat de vtroqj in fpeciab, & primo
decibo.ferundo de vcftimento, .bi. £>uis autem veflam ctgitans.
Primun) oltcndit per cxemplum aumm , quat non ferunt neque
mctunt,&.tamcndaminusfufticienterpalcitillascurofolliC!tu-
divi
dineconuenienti fu? natur^.multo fortius hominem fulficientes
pafcet cum loli citudmc conuementi fua; natura: qux eft ktun-
dum regulam rationis reCtx , proptcr quod fubditur.
3 TStonne vos magis plu.eflis j/.i.natura humana eit maioris por*
deris coram Dco ,quiaanimaliafacla funrproptcr hominem^
iinis autem nobilior eft his qux funt ad lincm.
4 Quis autem ueftrum . Hic probat de veftimento. Et ponit du-
plex exemplum . Primum accipitur ex co quod eft intra homi-
nem fcilicet , magnitudo corporii , quam Deus dat homini finc
folhcitudinc fua,quod patet,quia quatucunque ahquis follicitc
tur de augmentationc lua , non potcft addcre ad ftaturam fuam
cubttum vnurn . cum ergo veftimentum competat mams vel mi-
nus horsini fecundum quantitatem corporalem,& quantitas da-
tur ei fine foliicitudmc fna, per confequens & veftimenrum con-
ueniens abfque follicitgdine fupcrflua . & hoc eft quod conclu-
dit interrogatiue. Etdcvcftimcntis&c. Secundum cxemplum
accipitur ex eo quod eft extra homiriem iulicet cx terrx nafcen
tibus , quod ponit cum dn.it.
5 CorJidercteli.agritfUjmodocrcfcHnt.fine follicitudine eorum,
6 fccundum quautttatcm fuam a Deo vcftiuntur.propter quod
dicit.
6 7{on laborant. fcilicet ad ornandum fe.
7 Tfjque nent. idcft filant, ad faciendum fibi vcftimentum , &
tamen optimc vcftiuntur. Quod probat.
8 Quoniam nec i~4/o.idcft licet fuerit rex potet, Ifimus.vt patet.
5. Reg. tamen non fuit ita bene veftitus , quia licet ars imitetur
naturam,tamen opf ra artis non aifequuntur pcrfeclionem ope-
rum naturx, & ideo ttnciores pannorum uon poflunt facerc co-
loremitavindemiicutnaturam tcrrcnafcentibus.Exhoci^mr
concludit ,quod Deusfufticienter veiticthominemabfqucfol-
licitudinc fup. rf.ua.propter quod dicit.
Si env/n
MORALITER.
I ?y> folii.ft. animsblon dicit vt manducetis,fed quid mandu-
cetis.Manducare nanque neceflarium eft ad fuftentationem na-
turx:Soiliciuri vero circa fumptuofitatem cibi vel dclctlatio-
nem gulx . Er idcm dicendum de vefte.
t 7v(nn.;r ammapUs C'c. Hier. Qui raaiora prtftirit , vtique &
minoraprzftabit.
I fyfpici
l [trfphi.uo.cJi. id cft vere contrmplacfuos.
f Quoniam non /<•, fe ncgoejs leculanbus implicando , & do-
mmus pro eis follicnaturad necefTaria miniftrando.
f Confidc. li. idcftvcrecaftos.
f Qjtomodo crefctmt . fcilicct non folum labore fuo , fcd ctiam
Pei dcno,Sapicns.8.d. Etcogn(jHi,auianQnpoffumcffccontinens,
mfiQeuidct.
Sienim
i4 1
Matth
i
XI
Cap. VI.
I4I
4
A
;jcre.
a Si enim foum agri Si ifta que ad vfum fiint temporis nfi,&
citodexiduaignecremabucur, Dcustam venuflcadornat.
Ctas pro futuro ponitur in fcripturis,dicente lacob; Exau
diet me crasfflitia mca .
ni gloria fua coopcrtus eft, {icut vniim cx
a iffcs. Sienimf^num agrjjquodhodieeft,& 1
a f Ornat.
b crasin clibanummittitur, Deus ficvcftit, *
a procurabit in ncceflarijs.
DA eftis ad xtcrna vocati.
e so fdlhciti eile, diccntes, quid manducabi- 6 K^fflS-1^^»
f t> •111 0 * &ideonofubdic,deindeifta
1 mus,autquidbibem , autquoopencmur? qim-ice^.edaicjia-capponen
g
h Hxcenimomniagcntesmquirunt. Scit.n. 7
- * Dum patrem .mdis.ne dubrtes de voluntate . 5 Q»j boni» filiis vifcef» °
fitanon claudit.
caeleflis
B
b Et das mfi inridel tas uefrra ancitat .
\v.cii.d
::
j.ope-
cr.
b ht dibanum mittitur. Alij libri habenc,in ignem vel in acer
uiun , qui het fpcciem clibani.
c Quanto mngis vos . fcilicet ve-
ftiec. Etidco omnisfiduciain
eo habenda. Quod li ncc de his
fidcntesfumus,quomcdo inw-
iibilia fperamus ? Permodica fi-
des eft,qusenecdeminimiscer Di eftis ad xteila vocati c « Non -n nolile qUit,ere,
taeft.Ideo&dexcernisingeric c quanto magisvo^smodicajfidci? Noliteer- 4
fidl.lCiam,ScCOndemiiatinfide- j a i^fttauumcuranoliteimpediriquorninuscxleftibusinfudetis. 5
litatem .
d Modicxfi. Quicunque inali-
qua promiffione dubitat,modi-
cus eft fidei , & quanto plus du-
bitat , tanto minqs inuenjt ea
pro quibus follicitus ttiit.
e l^olite ago foHiciti , &c. Ple-
nius mculcat &: reuoluit , quod
a pnncipio fermonis docuit , vc
abfque follicitudine viuamus.
T^olite ergo fotlkitieffe . Hic vi-
dcncdr argui hi qui fprcto vitfri
vel vcfticucommuni, lautiora
fibi vel aufteriora prx his cum
quibus viuuntalimentaqu(jruc
velindumenca.
f Solticitiejfe. Sollicitudo fuf-
focat vcrbum Dei, nefru&um
referat,&: facitfimilemgentili ldeft infidelem.
g H<ec enimom. Quidergoamp]iushabcragentili,cuiusin-
fidelitas animum follicitat,& curis vic«e huius fatigatf
h Centes. Quibus de futut is cura non eft , fed filiorum eft
quasrere regnum.
# Chrvfoftomus . Sicut paulo ance gentium exe mplo
eosad perfectiorcmchantatem inuitauitdicens.Si enim dili
yetur &c.nonnc Lihnici hcc faciuntlSic nunc commemoracio-
ne gentilium cos ad id quod pet fechus erat , inuitauit . Et
amphorcft fiducia veftrain Deum quam
patris fecuros reddit,abfquecura kiUcet . D
^ Quxrite er.p. Hic r.pcrte oftcdic ifta non cifc petenda tan~
qua bona nfa,etfi neceflaria . Rcgnu afit Dei petcdu eft,&:
in eofinis nofler eft ponendus,pp quem oiafaciamus : v.g,
Manducemus vt euaugclizcrhus,non euagelizamus vt ma-
ducct»*.Cu dicitpriniQ,figni
Ck w: hoc poficrius, no tcpore
fcd dignitate. Illud.n.petcdu
cft,hocpr»illud ncceitniu.er
goprimuquarite regnuDei
. i.pra?ponite omnib.rebus ca:
teris. Vt aut hoc qua;ratis,non
dctfubefle follicitudo, ne illa
defint.Scit enim (vcdixit)pa-
tUr.i.confc-quetiufinevlJoim
pedimeto,fi illa qua:ritis.Nec
aiv,illa dabutur,fcd apponcnc*,
quiaaliud cftquod principit'
liter datur,almd q, fupei addi
tur,q.a inincentionecrernitas,
111 vfu detefie temporalitas ,
oiilluddacur, hoc iupcraddi-
tur. Regnum Deiqua.'ramus,
t Qd*rfte ergo primum regu De, & iuftirij » ^^«gS , oia E
a Vtenda in uia proptei lllud non propter fe. 1 v t> . , .' x
qu.E Chnftusdocuitobfcrua-
paterveiter * , quia hisommbus indigcds .
a Sumina hxc ueltra (it mtentio .
b Pncipue. lOmniapropter iftudficite. Nonquodpoftifta.fedquia
Jummum quod propter fe & extra quod nihil petitui .
c Vt pei eum non pet vos .
f Qur-d Sc dat ni li infidelitac uefna aueitat .
iuiti fitis.per iufiitiam uenitur ad regnuin.
^ luftitia regni eft quam fupia docuir.Nili abunrJauerit iufti.&c.
Quia inteutionem eternorum hjc comitantur.
c Quiaoinnia adijcientur.
lin.TcT.in
qua: , mquit
gcntium?
* Idem.Quia in rebus humanis(gentes) fortunam eflecre-
dunt,vndc non prouidentia Dei vitam luam gubernari efti
mant,fed inccrto euentu.Ideo timent 6c dcfpcrant.
i Scit e. Prouifa sut h^c a Deo, qui nouit nobis hec I via fua
efle neccflatia.Parer ve/icr.Sic rilios de bonitate &c ^uidetia
patris
. w ,.. -b c Qu.aomnu ad.K.entur. ]0 rc,Regnurn qu;crere, eft ipsa t . .
1 eius, &h£ccoiaadncienturvobis.tNolitc n Ul(htiam opcnbus impicrc, Lba?.'1'6 a
ideo tantum ut Deus glorifi -
cctur,&: ut nos ei per om nia p laceamus .
Regnum Dci fummum bonumeft, St ideo quarrcndum.
Quentur autem fide,fpe,&': chancace . Ub.ir.moraL
* Gieg.Magisicdominusquameaquigcondidicvulc ama- CJP-3>*
ri.setcrna pocius quam tetrena poftulan , licuc fcriptum cft,
Qiia-nteprimu tcgnu Dci &:c.Qui.n.ait,non dabuntur, fed
adijciccur,profedo indicat aliud ellecjjprincipaJiter datur,
aliud quod fuperaddit^.Quia.n.nobis in mtccionea:ternitas ,
in viu vero teporalitasciledet,&: illuddatur,&;hocnimiru
cx fupcrabundati fupcradditunEttamc fepehominesdum
bona tcporalia poftulant,a'terna prgmja non requiriint, pe-
tunt quod adijcitur,&: illud non rcquirunt vbi adijciatur .
1 Etb&comniz. Quiaomniafuntfiliorum,&:idcohecomnia
adijcicntur,etiam non quxrcntfbus,quibus li fubtrahuntur,
ad probationem eft,fi dancur,adgraciarum aftionem , quia
omnia cooperantur in bonum . v P
Solliciti
NICOLAVS DE LYRA.
1 Si enim fe^ium agri &:c. i.in prxfenti.
2 Hc cras in cli.mit. Idefi infuturo,ponetur in fnrno,quia in ali-
quibut terris loco lignorum vtuntur Wpulis & tabbus ad calcfacien-
dumfurnum.Vel aliter.Clibanus aciipitur bic pro acerno in quo con
gregatur fcenum deftccatum ,juia ad modumfurnifeu monticuli elcua
tur,vnde & clibanus a cliuodicitur.Et tamen.
5 Deus fic veftit./V»«*« ipfum folicitudme fua.
4 Quanto magis modi.n.vos. f.fine foUicitudke fupcrfiua.Vo
cat aute eos qui nimis follicitantur de talibus modicxfidei , quia ex
defellufideiptocedit talis follicitudo fuperflua . 7\(o aut? follicitudo
rs.tionabilis & moderata , fed magts includitur , quiaftcut natura
auiumefl,prxdic7o modo viuere,& tenanafcentium crefcere,fic na-
tnra bominis eflviucre fecunduut diclamen reHdrationis , ad quod
fequitur ipfum debere follicitari follicitudine moderata adqu&ren-
dumcaqua non deditftbi natura,vt vefles,& arma & fimilia,vtpr$
dtclum efl.
5 Nolite ergo follici.cflc. Uic excludit follkitudinem fuperfiua
per rationes duas.Secundaponitur ibi. Nol ite ergo. Tnma accipi-
tur exparte diuinaprouidentia:, ^fdcuius euidcntiam confiderandu,
quod aliqui dixerunt prouidemiam diuinam effe tantum circafupe-
riora,& no circa adus humanos,in quorupcrfona dicitur Iob.%i.b.
Circa
Circa cardmes Cttii perambulat , nec noftra confiderat.-^r
ex boc dicebant quod homo circa neceffaria vittx. debcbat multumfol-
licitari,<& hoc cit quod dicit.
6 Hec cnim omnia gen. i.gentiles diuinam prouidcntiam circa
affus humanos negantes,circa talia immoderatcfollicitantur,fcd vos
nolttefic dicere.
7 Quid manducab. non qnia non debeat bomo follicitari modc-
rate,fed intendit exduderc foUicitudincm immodcratam, qu£ proce-
dit exgentilium errore.ideo fequnur :
8 Scit c.pa.vc.i.iiuina pruuidentia fe extcndit ad omnia quamiu
cunque minima & per confcfcns ci rca ea qumjunt hornini ncccffa-
ria,&fir fcruicntibus fibi taliafuffi cienter mimfirabii, propier quoi
condudit.
9 Quseri.ego.pri.re. i.fphitualia bona . Et quia primu relatiue
dicitur ad fecnndum ,patetquod non excludit follicjtudinem omnino
circa neceffaria vitx , fed oiiendit quodhomo pnncipaliter debet dc
fpiritualibus follicitari, &fecundo dc temporalibus , propterquod
fubditur.
I o Et hxc om.adiici. vo. fuppofita tamcn follicitudinc dtbito
modo habita,vt difium eff.
I I Noli cr.llk ponitur fecwda ratio ad hoc,& accipilur ex tcm
poris congrue tia . Sicutenim cuilibet ncgoiio requiritur tcmput
* debiti-m
MORALITER.
l Stenimfe. pcrfccnum vircnsadhoram , &: poft mitten«
dum in lgncm fignificantur vane gloriofi ad tcmpu s florcn
tcs,&:poftigncmgchenna:a;ternaliter fuftinentes. Igitur
fi cis Dcus dat tanta bona in tct ra ,fuis ele&is dabic in ccclo
iiniltomaiora.
5 T^uli ergnfoli. cxponatur vt fupra .
6 Hmc cnim £/M«/rf,circXollicitudine nimiaiquia non confide»
rauc
rant Dei prouidcnriam cxtcndi ad ha:c mfcriora.
9 Ugaritc &c. idcft,ccclcftia bona .
t £t i«/?:«rfw««c.perquam peruenitur adilla.
to Ethxc omnia adiicientur vobis &c. Chrifofr. in hom.Non
dicit dabuntur fed adiiciecur , vt difcas prxfcntia nihil func
ad magnitudincm fiiturorum.
11 7v;o/«ci«.i.tanquamccrtidc vitaveftra, quiaficutdicic
Scn.Omnis dicsficut vltimaeftordinanda.
Tom.j. e 4 7v;o-
H?
GIoford.&NicolaideLyra. 144
*r , cr<wc,& nnxictntc ruraru 4 mcte pturbar.
** t» ' • itututfi»dcprc/cndb.cooccdiC»vndaApo-
,.T,f.» •■. lioUis.- »«^«^«1^«. Dc futur»
Qacdiuirwproairai ^nocrtuknicfoll.nnn kdp-
fjrnia fulcipientcsjcura nuuroram quatinccta clt. Dco tc-
j., ,an denobis cura
aroautcrnpi-Efcntiiim
maUtiani ' pacnaM
ctt:pcriincrcii;iiijdfuncinor
t.uiutcr. ndomcrui
mus.qu. csoncrofaefl:
Ncc dcbcmus fupcraddcrc ma
4iffliAia. lunoftrefollicuudinis. Ncmo
uiXt dcba £udal.zari,u quc iuftoru vidcric neccflaria fib. fu.f-
io.',n mome aueprocurarc,ncciudicctcudccraftinocogitare,g,ailicci
Soc pccpit ciu mmiftrabanc angcli.pp hoc exemplum dan-
duni loculos habuicvndc neceflaria viibus pberec,quocum
cultos
NICOLAVS DE LYRA.
# dcbitu adboc quod benefiat, quia conduio tcpons eft quxdam cir-
CH»flj»tu4cl»i dcbiti , igiturcuilibetfoUicitudim adboc quod fit de-
b:to modo ordtnata, requiritur tempus debitum , vt immtnente mefle
efl temput debitum folicitudinis circafruges colligendas & tmmi-
nente vmdemia esl tempms follicitudinis vindemiarum & tdco /i
aUqnisprtoccuparettcmputfollicitudinis vindemtn.de ipfa foUxatus
in temporismcffts, effet inordinata foUicitudo ex patre temports ,
quodfaciunt iUiquifunt •mmoderate & fuperflue foUictti , & boc efl
lModprobibctdi,NohKcrf*otoLcttcmcra.i.infuturum,folicitu-
7 r dinem
. Non labor & prouideutia damnarur.fed follicitudo mcntcm (uffoani .
b I.lrtt tuturui' Tunc cniin dc iplo,c< non ante cutabittb .
crgofdlliciti cfTe in craitinum. Craitinus
*?on c£ct altenus. b Dicsmalus none!t, fed incofinnt uiala.
enim dies iollicitus crit ftbiipfi . SufTkit diei
a N M peccitum,fcd labor & an;;ulua feculi.
jnwlitiafua.
t«.i*.
cuftoscnuIudas.Hincfequrcui-.No! tciu.&Tc D
$ Aug. Diecrafiinocemporalia& fiuxabonaintelligenda Hb.i.t!«i|
eflbmon •c,nu.cf.ic:are minirnepoiiunc, fed &: fsepius rcpc- do,ln m'\
tcndaeflevidcmus. lob./L'
c Dks No qucm fccit dominus , fcd cui maledixit Iob & Ic- lere.n.d.
rcmias icilicet quemdiabolus
inucn|t •
** Augllftinus . Craflinus vbifitprau
dits folluitus ertt ftbi ipft , ld eli,
vt cum oportuent fumns cibu,
vclpotum, velmdumentum
cnm ipfa fcilicec neccffitas vr-
gerccepcric.
d Sufficit. Et quia cura prcfcnci uiens obruicur , non debec
geminari malitiadici .
* Auguf. Sujficu,{?c. Ideftjfufficit quod fumere vrgebit ne- vbi fitpM
ceflitas ipfa .
dinem.f.futuro tempori debitam inordinate pmoccupando.Quod cnim
craflinum aliquando accipiatur pro futuro patet lof. 22./.Cras di-
cent filij veftri filijs noftris,&c.»./« poflerum tentfms. Seqnitnr .
I Craftmus enim di. &c.i. tempusfuturum babcbit follicitndine
fibi cohgruam &dtbitam ,ficutpatetquodex variatione tempuris .
occurrcrunt varia fienda, de quibut bomines dcbcnt tunc follicitariy
ideo fubdt .
z Suffi.dici ma.f.i.cuilibet tempori follicitudo fua.Qujk quidcf //<'-
citudo dicitur malttia, qitia efl quoddam malumpenx, inflaiu cnim
innoccntix non indiguifkt bomo talifoUicitudine.
N
C A P. VII.
•Olite iu.Dc dubijs , quia
de m.initeflis ludicacur, &:
11011 dc illis, de quibus inccrtum
cit , quo animo fiant , de quibus
ncmo fine periculo iudicac .
Nolite c6Je- Iudicium temeranu cft , qua-
ture&n^con doquibus commiifum non eft,
dcmrubimint. iuciicant ^ {wc i\i de manifeflis,
SSSff fiuedeoccultis. Comittiturau-
mlcgunt . tcm iudicium , vel magiflt is ec-
clcfuvclpnncipibus .terrz.H
C A P. VII.
Jto.X.e
cr2ofidc*manifeftis iudiccnt,
quafcilicctfunc conuicta , vel c dicaueritis,iudicabimini,t & m qua men
1 Idefrpenisiudicijtm malt putuetis
erit menfura p{nz &fi ztcrna;
01iteiudicarc,&n6
a A deo, f jAlias non iudica-
bimini.
iudicabimini, noli-
tccodenare, &non
condenabiminitln
a ,i ipfum iudiciueft caufaquarea
dco iiidicaiimini. 1 Bono rel malo.
oenimiudicioiu
b Ideft iuKtamenfuram culpx
b
qu
confcfla , non cemere iudicanc . fura mcnfj fucritis , f remetictur vobis .
Siaucemdcincercis, temerciu-
dicant, harc mdicia prohibct .
a ^oflre i«.Duo func in quibus tcmerarium iudicium cauen
du eft.Sunt e nim qucdam medu & incerca.quo animo fiac,
quc fidbcne & male poiTuncfienNefcimus.n.qu;ilis fucurus
eft,qui nunc apparet malus.de t uius correcbone defpefare,
cumqueabiectum rcprchcndcrctemerarium iudiciumeft.
b In quo e/iiTO.Quafidicerct.In qua voliirate benefecens, in
ca libcrabcris,&: m qua male, m eade punieris . De his enim
agitur m quib.veltcmcre mdicantcs orfendimus , vel rectc
agentes excufamur, &c ideo ad-
dit:/n qua menfura . Ec iuftc quo-
rum volunt as non habuic fincm
peccandi , qu?muis cu finc pec-
caueriuc, non habenc fincm vl-
tionis, &quibusiudicium fuic
fine mifericordia,iioe mifencor
diaiudicabuncur. In quo enim.
Non quod Dcus cemere iudicet
nos , &C iniqua mcnfura repcn-
dac : fed eft ac fi dicac : Ipia cc-
mericas mdicandi, & iniquame f Ro:il-r
furacibi nocec, cepunic, &l fa^ e
non illu de quo hgc agis.cale cn.
(^uigladioperculfencgladio.i. t M- 4.
peccacohuius reipenbic. n^cc.c
Poceit in hac l>fet
tttte.f.i
l.-.rleo»
agen-
C Inquamenfura. .
menfurainquaaliud menfura- lLac'8*
tum eft.vc triticum.aliud menfurari,vt hordeu,&: alia qua-
titas,vt,fivnusmodiusdevnocecumdealio. Icafjcicdeus, .
& non inique vc illi in xcernum .
Er lpfa mfamia vel malum quod culeris,caufa elt cur pt|-
nam debicam incurras .
Iufte qui eternalicer peccaco perfrui volunc , ecernapena
inucniunc , & quorurn voluncasnonhabuic finem pecum-
di , nec habebit finem torquendi .
Dmd
F
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. VII.
NOlite iu. Hic Chriitus rcgulat aflcftu hominis circa proxi-
mu&primorcfpcclumali,fecundorcfpeduboni,ibi.No-
Ute Undumdarcca.PrimainrJuas , quiaprimooitcnJit quod
proximus non cil tcmcrane iudicandus, lecundo quod homo no
clttetncrariearguendusibi.icN/ri virfo/f.Circa pnmumaduer-
tendum,quod iudic um vnomodo eit aclus mftitix qui pertinet
ad mdiccm fecql lrcm vcl ccclefialticum , & de lioc non loquitur
Uic.Aliomodoaccipituriudicium prout aliquis aliquibus iignis
malciudicat deproximo. Etquia iftud vc inplunbus procedic
ex maia afFeclionc, quia quunalearticitur adaliquem, malc
interprcratur faila ctus, & hoc prohibct di.
Vno modo cx euidtrmu fjfti.cum ahquis mdicat aliqusm horni-
cidatn , quia vidit etim lnterflccrc hotninem , & lioc nullum cft
peccatum.AUo modo ex fignis euidcnnbus , vt li aliquis iudicet
ali-
quemfornicatorem,quia vidit cumaliqua, nudum cum nud.i,
folum cum fola,& hoc (imihter nullum eft peccatum. Tertio mt>
do ex iignis lcuibus,& in hoc iudicio triplex elt grjdus . Pnmus
eft quado leuibus fignis aliquis dubitare incipit de bonitare fra-
tris,& hoc pcecatum veniale eit.quia procedtt ex humana inHr-
mitate,& hoc non vocatur iudicium proprie,fed fufpicio. Secun-
dus gradus eft , quando ex talibus ii^nis firroiter tcnet in animo
quod frater fit malus,& hoc proprie dicitur iud;cium,qutaiudi •
cmm importat iirmam fententiam,& hoc eftpeccatum mort.ile,
ii malii quod iudicat de fratre ex lcubus iignis iit dc genere pec
cati mortalis.peccatum.n.mortale cit quodcotranarur charuati.
Quod aiit aliquis pracdifto modo iudicct fratre,eft conria chari -
tatcm fraterna.Tcrtius gradus eit,quando ex leuibus fignis non
folum prxdicto modo iudicat,fed etiatu procedit ad punitioncm
fratris licut dc fafto, hoc eft grauius, quia noneft foiumcontta
chirii.item,fed etiam contra iultitia; t:quitatem, & de talibus m-
tclligitur vcrbum prxdiftum. ?yT;»//// tit.^rc.
z In q>to cnim.t. fecundummenfuram temeritatis in iudicando
malum de frairc, iccundum hoc eric vmdicta pc nx.
Quid
M O R A L I T E R.
I 7^nlite,&c. Hilariusexponithocde dercrminaroiudiciocon
tra Dcum, quo aliqni Dcu mdicSt iniuftii, quado vident bonos
dcpri-
deprimi & impios exaltati.Iudicia namque Dei fempcr funt iu-
ita licet nobis occulta .
Quid
ny
Matth.
aei
Vii.
I46
A
a ^ ^u/cw vides . Ecce moderame »udicij,vc pucncus ma-
ionbus,aliu no .udicet dc minoribus.Muki.n.prx ucnti ma-
ioribus.Ieuiora m fracre magis voliic vicuperare &: danare q.
emendare.Vc ii pleni odio vel inuidia vel malicia, dancnc in
eoq, dd:nquic,ira,quc_eft,vcfeftuca}odiU,uccrabs.IraLMalw
cui vulcaliquandoeum corrigi,
M sf q.odir, hoc vcllenequic&ideo
iuer- impofiibile dicicur vc ieftucam
fracridcmac, qui crabcm geftac
fiica no func apericdn fcd velo tegeda fan£Vaf:'.n£torfi , nper D
ciora vero & quafi viliora,dici pollunc ^olife . Eade d.cicur
1 fandtum & marganra i.euangelium&facramenraecclefia-
ftica.J"4»(5«ff;.quianarurainuiolabile,necdeC3liquocoiTu-
puMargarita.qux m iibkondico lacec,& de figuris.q apcrtis
pn9 ergo crabs c di j.inuidix.iimu
lacionis&cocius mahua: rciicie-
a Leuius quid qaod conturbat ocnlum mentis,fcd non obcccat.
a , tQirid autemtvides fcituca in oculo £ ra x
a Grauius crimen. b Interiori imentionj inentis.
c Cuniuleras.
tris tui,& trabe in oculo tuo non vkles? 2
b tAutquodicisfratrituo:fraterfineeij- 3
a ITiabcsalia litera. f
cia feftucadcoculo tuo, & eccetraabs
a Appctens videri,quod non es. b B.edi ad cautelam tui,
piiinum tc curans, dcir.de rratrcm.
c eftioculotuo.tHypoacrita,eijceprimu 5
a Antea cecus, ouia caligine peccati preiTus.
trabedeoculotuo,&tucviclebiseijce-
a Monet difpcnfatores ecclefii.nedent iiiictum canibus. b Ver-
bum pndicationis quod nondcbct conumpi .
d refeltucadeoculoffistui.t Nolitefan- s
a Non facile inuenies, qued ei pkceat qui margariras calcat,
Clum darecanibus, nxq; mittatis mar-
a Quia non poflunt refipifcere ab immund;tia . b Con-
temptores veritatis vilipendant. 5P°tci .
garitas vras ante poVcos , ne forte con- 7
a Ad volupiates Sc vitia.
e culceteaspedibusfuisj&fconuerftdif- 3
a Canes imptignando veritatem- b Fidei veltr.v limplicitatem. p
^Fidem veitram :Non arcana Dci.qui incorruptibilia funt . TtU
mundatis oculis ad Deum & ptoximii Pet.te. c Fide. Vires.
grauius wlcrindo qua rumpant vo^s.t Petite>&dabiturvobis.- 10
iraudtocitaccmarguen- r *
7.i:de daeft,ucflc mifericordicer re-
fpectu Dei non noftri fracrem
pofiimus incrcpare, uc fiue pro-
fic illi correctio fiue non, nos ca-
mcn de fimplicitate noftri oculi
.q.o-.in iimus fecuri. Quid aut em. Oculus
qui m paradifo poft culpam eft
referarus,aperte uidec no vc pro-
. ficiac,fed vnde in derernis cadar.
Vidic enim lactantia uanxlau-
dis,dum fibi cecus aliis vulc me-
dcn.Quid autcm. Apercus oculus
rnaleuidet.f.iacfanciam fui dum
aii:s vulc mederi. Sedcecus fi 110
ualecintueci , dumintioc dcce-
B riuscadat.
Vix inuenit" aliquis ab hoc ui-
tioalienus, quia vnufquifq; fuis
fauens , alicna facile rcprchedic ,
& aliena _
icn.b fua^fumi'
h.i6.e
-frater
conchis et uicur, gemma cft prx
ciofaquxnon poreft corrumpi.
Canes vere func qui oblacranc ,
& quod integcum eft dilacerac.
Porciqui vilipendunc &concul-
cant. Velcanesadvomirum te-
uerfi, porci nondum conuerfi ,
fed in luco viciorum verfaci . T^o-
lite . Non funtdifpenfatores , fed
prodigiexcirpacores qui rollunc
panem filiorum,& miccunc cani-
bus,ignorances quod res abfcon-
fa auidius quxritur, celaca vene-
rabiliusconfpicicnr, diuquxfica.
chariuscenccur, fine faftidio fic
percepca cum menfura.Idco nec t w.dM.c.i
crudcles quxrewibus oporcec
11. tj.j. c n<i-
litei. & c. c?n
eiie d ifpeniacores , nec lncaucos t,.q4 c.t|ui
delufonbus velficilcs . dem , *'+.q.i.
f*Wr\7f(-*f4/\n-*i,c SunCCnim c,qui.i hcc fo.
la.De p~.&C.
1. c.noimlli,
fimulanc vc iecreta condtlcaiu,
ipaucu
n eToru
rii
J~Jj di iine excmplo fux emenda-
tionis.
Salcem in eo q, cemcre iudicanc in oculo habec crabem .
b ^ut quomodo dicis fratri fwo.i.non poccris minus( vciram )
m fratreemendare, doncc maius.i.odium vcl muidiam pe-
puleris de corde tuo .
c Hypocrita aice. Hi.n.odio & liuore fufcipiunt omnia accu-
farc.ck volut videri colultores fineexeplo emedacionis fuij.
Non.n.eftidoncus doccor alij meden q. nondu fe fanaueric.
Aug.Si vis aliquem rcprehenderc, pnmum vide vcru fi-
milis (is ei.Qupd fi es.paricer ingemifcc,&: no eum cibi pari
.tjferm. cer obcempcrare,fed paricerconari mone. Quod finocsfi-
im6ie. ni lis,camcn quiaolim fuifti vel effe pocuifti, condefccnde
&: non ex bdio, fed ex mifericordia argue. Raro ergo &: no
line magna neccfficace obiurgacioncs func adhibend£,&: no
nifi rcfpeclu Dei,remota pnus ab oculo trabe.
d J^oliiefan. Purgato ociilopoffuntdifpenfacorcsecclefiae
alios caftigare,fed no fanctu canibus dare, quu ficuc pericu-
losu eft abfcondere:ica prodigu eft camb.dare. Tahbus my-
ftica
NICOLAVS DE L Y RA.
1 Quid auccm vides,&:c. Hic oiledit quodproximus non efl te
mtre arguendus . Hicautem contingit,(juarido illc qui arguit ejiin
confimilibus culpis vel maioribus , quia talis conefitio non procedit
a charitatc^fed cx prtnfumptioncquia ordo charitaiis incipit afeipfo.
^iinenendum tamen,quod crimiia arguentis, antfuntpublica , aut
occuha,ft pubiica,peccat dupliciter argucndo , peccato,fcilicet pr<e-
Jumpt'wnis,&peccatofcandali.Stautemftat occulia,iunc peccat pri
mo modo tantum.Si tamen.ijie qui arguit primopeniteat , &pojiea
fraer humiliter arguat nonpeccat.Dicit ergo. Quid aucv&c. idefi,
peccatum mtnus in oculo fratris tui, ideft , in conuerfatione & con~
fcientia eius.
2 fcttrabcm.ideflmaiuipeccatum.
3 ln oculo cuo. ide[i in te/pfo non conftderas.Trabs enim efl adul
izrium refpeclufornicationis fimplicis,& jic de alus.
4 Auc quomodo diCis,&:c.fcoc dicunt mali pr&dicatores & mali
facerdotes, quifunt irretiu maionbuspeccatis,quam illt quos volunt
corrigerc.
5 E nce primum. quia hic eft ordo charitatis q, a fcipfo incipiat.
6 Nolitefanttum dare canibus. Hic regulat affeclu hominis ad
_______ proximum
M O R A L I T E R.
1 Quid ~/rt<7».Chryfoftomus . Laici pcccatu modicfi eft &:
feftucaquantu ad peccacu facerdocis quod crabi coparacur.
6 ^luefan. Chi y foftoinus. Q_ua bapci fmus &: alia facra-
canoisu: 1 tndunitifidehabencib. mvfteria vcncacis
qiu- suc Mjrgancg no suc danda; nifidofidcrancib. vcricace
&:
Chryfoftomus
qui inter cacholicos mod.-ftijm
t c/«nev
cum vero didicerint.repenre atij Homil. 14.
exalijs effecti irr:dent, mfukanc, n\ Mitt-
acqueilludunc. E
e Et coiuerfi. Ne force adhuc ali-
quid audiredicumpanc, no Mir-
garicas quas conculcanc , fed vos
indignacione. Non enim facilepoceft inueniri quod calibus
gracumiic.
f Tcti. Hisgradib.via,vcricas,&:vicalegicimecercancibiis
prqftac.Chriituscftviaquaambulat',vericasquainuenicur,
oftul ad quodpulfacur, vcadipfum peripfumingrediamur.
A;ig.Idecftpecendiiquod&:quxcendum, &adquod vt Vb« f-pra,
ingrcdiamureftpulfindu.i.panis viuuscV: regnum cxlefrc °P-3J-
&: Rifticiaeius. docuicquid pecamus,m6prebL-cc6:idencia ,
uc nihil hcjficances jxcamus.Pecimus fide,p ca ad Chnftum
ciices/^uerimus fpe,quaattingimus vlq; ad inrcriora.Pulfa
mus charicacc.du L:borib.infudamus,uc q, pecimus &: cj u c -
nmuscofcquamur.Primu pcce vcheas,poft cjre vc inuenias,
miicca obferua,uc incroeas. A principio fcrmonis filios re^ni
iufiiciadocuit,&:animosafollicicudineremouic. Rcgnuac
primu quxrerc.eft anre omnia &: fuper oia Deu diligcre,&
deindc opus diledionis perficcre. Auguftin Pccice. Qua-
fi confcius fue infirmicacis dicac . Qcf.fan6tu mbes abfconde
re.quafve Margaricas dare vetas, quas me habere no fencio? p
& Con-
proximum refte&u boni confcrendi,quia malis hominibus inpeccato
obfiinatis ex affttlione carnali,non funt facramentaminijiranda,vd
fecreta fideinuelanda infidelibus obfiinatis,quiacx pnsdiftts feqni*
tur contemptus facramentorum ecclefid, & deriftofidei catholicx,&
occifto miniJiro>um,& hoc cjl quod di.
7 Ne force,&X. videiicet diuina facramenta,vel fidei fecreta,qu&
dicunturhic Margarittepropter eorum preciofttatem , & peccatores
d>cunturporci,propter eorum iwmunditiam.
8 Ec canes. Idefi obflinaii infidetes.
y Diftumpant vos. hoc efi interficiant.
1 o Pccice &: dabitur. Tufiquamfaluator dedit legceuangelica,
htc oftendit eam obferuabiiem.Hac en im efl de condttionibut ligit fci
licctquod ftt cbferuabilis . M cbferttationem ipftus triafaciimt,
imploratio diuini auxittj , conatus l beri arbitrif , euitatio m.ili cnn-
Joriii,& ideo ijia tria ponit pcr ordinem,fecundum ponitur ibi.X u ra
re per anguftam porcam. tcrt.ii »fy'.Acrendke a falfis prophc-
tis. Trioia adhuc tn duas,qu:aprimo ujicdit qutd rtqunitur ad unc cp
Qiatiofit exaudibilis ex partc orationis , cr fccu>do ex parte ipfins
orantts i/>/.Omn:'a crgo. Circa primum fcicndh t/uod oiatio i ;; rx-
audibdts trtbus concunentibus . Trtmurn eji quodfit pia , idefidt
■ •& pcr-
& cum humana ratione viuetibus , fi.n.porcis eas miferis.i.
cc;nofc* vite deleclationc grauatis, no inccliigec precioficace
earum,fcd xftimabunc cas fimilcs fabulis mundiahbus , c'c
eas actibus fuiscarnalibus conculcabunt.
10 Tetite w dabitur vobis. Pecimus orando^quxrimus re£tc
viucndo,pulfamus pcrfcucrando .
.yfut
H7
Glof ord.& Nicolai dc Lyra.
148
^Cotral^cfubiicicP. . te.ld.infirmuspcdib.pftKpct.ir.vc
A fvneV.pk' ,: vt 1nuen1.1t vi.,queadpcopui;un'ducac.
ndccuillucvencriM 1 • pulfcc.Sicpriuscftpecit'0
i.imntuvt . ruraninw,quib.qdprcdptimplcrcpof-
pt.Viribu$tccCj . ,:tvu.-:du-itinquilitiovix. QMid.n.lunc
r J.-tinc-ti:itcs«"Jum
tcmviaaddcffinacum pcrduxc
rit.tcrtuclTpuM.c.o , vc quod
ctoofumcftporll: ipcrir^fcboc
brnccongru:: Ciiincnimbcata
^nicionecoin-
picatur,acti-) dcudcrac faculca-
a Spe. b Vitain. c Charitate,
Chn tui, !t inurmo inttare.
Ad o.lium quod/Jl
qufrite&inucnietis^pulfarc.&aperictur
qiupctttnc , qualesaquibusperunc.Quamfroncemhabes D
peccndo ad donunum tuum,qui non agnofcis paremtuum?
a onniscnim,&c. Vrprebeat cofhncia perfeueradi,dilige-
tiani q:ixren li, IduCiam impctr.iM.liaddit.OwwVjC^c.Supra
docuit quid petamus,regnG , fdlicct. H:c cofidentia vcnihil
hxfit.tnccspetamus.Nondcne-
gac fc pctcncib.quifponceobtu
Jit fc non petcntibus,& quxren
Pie «Jt perlcueiaiiter. b QhI non acapit,con
c Pic Jc perlcucranter.
b
Voi fupra.
fDona.
Non rmm dilHdendum.
liat eum non l>ene pcierc,
a vobis.Omniscnim qpe^it.accepit,&qui
a Pie& peilcuerantcr. b O.tendit per limilcquid fit petendum.
rcm vinum.connitio rr.anifcffa b quaerit inucnit,& pulfanti aperictur . Aut
tioncm rc. um.Horum primuni • ft Q). vobis homQ g {] fi|ius fuus
pctitur.fecudumquentur.illud *1 g chaiiMtem,vrIchriaurnq7„eapaniSqu.decx.o.de-
lcendit. b Cordis duritiam .
petieritpanetrcnunquid lapidem porri-
a Inuifibilrm (idem inrer aquas fciipturi (attntmem.
getei?Aut;fipifce^.ipetient,nunquidler
a IntiJclitatem. Venenumperridix. Amatorcs ftcolL
pentem pornget ei?Si ergo vos cum iitis
vtdctur.hoc vt inucniacur. Sed
in hoc fccundo pnus cft cogni-
tio V19 quam potlcflionis >Et qui
vcram viam inuenerit.perucncc
ad poflcffioncm, qux tatum pul
fanti aperictur.
Auguff.nus.Operofcquidcm • Vnita. Nonvdha.
quidiifatnaintcr fc difleranc d mznt noftisbonafdatadare filiisvcftris,
cxponendum putaui , fedlongc
melius ad inttantiflimam pcci-
B tioncm omniarefetuncur. Hoc
quippcoffcndit vbicodc verbo
omniacocluficdicens. Quanco
mag.spater veffer,quiin cxlis
ccs inuenicnceumqui non qu.c
rentibus dcdic vc inuenirent, &C
pulfantibns aper.ec , qui clamac.
Ecc.t egnfio ad oftium &pnlfo.
b ~*«r<7««.Explanac quid pe- Apo.j.
tcnd.imllc&exhumana circa
filios bcneuolentia diligcnciam
patns circa nos commendar.Pc
tentibusChriffum reccafideno
dacur lapis offenfionis ncc duri-
tiacordis. Ita fiperienrisp.icre
veftrumcharicatcmfifieqiianil
funccxcera, vcfine panciriops
elf rncnfa, cui coiitraria cfi cor-
disdunca.
c Sipii\em. Per pifcem fidrs
f to<r.<.ci. cli jab,tbonapctcntib.fe.Non
din pr.n jo. . . r
d.ci.fodide- cnimdixic pcccncibus cC qux-
ret.io.4. i.c. rcnribus&pulfancibus.
pijcmt. * Didymus.Cumveraficcxpofitiofaluatoris.^/rec^tff-
Uc*£ ' ' C'P'C'11' Ruarc multi orantcs non cxaudiutur? Qtioma q. via
congrua ad p?tcndu vemcnihil rclinqties corum que perti-
ncntadimpctrandaquxcupit,oiapercipicquod (ibidari ro
gjiuc.Si quis auteexcra incentionc cradico pecicionis pofce-
rc vidcatur,iffe ncque peccrc mo debico credicur , & 10 no
pcrcipicqdpecic .Na fi doclordicac .Qisqui ad meaccedic
cauf i dodrinaru,habcbit difciplinas eoru , attendcre ad do-
Ctore de ipiis accpiedu eff,hoc eff ,vc eciam deiiderium ha-
bcac dotirmarUjVC exerceat & mcd.tet''eas,& fumma inccn
tionc rcfpiciat ea qux a magiftro dtir, & natura habeat bo-
na, illc indubitanterpercipitdoctrina, quam magifterdare
promific.C^jiiergofciencia&vircutem petut necaccipiuc,
diccndumillis cff ,quiaipfinonpropcer ipfa bona petunc,
led vc per calaudencur.
" * Rupertus.Hic opus eff tali fortitudine qttam habuit la-
cob.qn cum Angclo iudatus cff ,&: viitor exticic. Fortitudo
illa fuitgcmicus inenarrabilis, fletusfuit fpint* cocribulaci.
Vh cu dixilfct Ofcas de hcobJiHaiuic ad Angelit & cotorta-
tus eff.addidic, Fleuit & roganii eum. Luda pulchernma cft,
tandiu pcrfcuerare petendo,doncc accipiac.
Sermaneiic * A.ig.Vcagnofcat Deus met idicos fuos,agnofcamus no
reibJ>omiiu. ffros.Et cogitemus quando pctitur a nobis,qui petunt,a qui
buspetuncquidpctunc. Quipecuntf'homiiies.aquib.ab ho-
minibus.Cciii petunt?mortales.A quib.pctuntPa mortalibus.
q Ciuipctut^fragilcs.A quibusJafragilibus.Qiti petut?Mifcri.
A quib.A mifcns.Exceptaf ubrtancia facukacum,tales funt
qui
NICOLAVS DE LYRA.
•Jt perlincntibut adfalute\ftcundu efl quod fit perfeucrans , idcfl non
intcrruptaper aliqmdorationi contrarwnfluianon ccfiat orareflui
non ecffxt b-nefacere.Tcrtium efl quod oretprofe, quia liibt aliquis
pie & perfeueranter cretpro alio , tamtn tffeSlus oraiionis pofjet im
prdiri propter malitiam lUiut pro quooratur, fcd tribus prsditlis
coicurreniib.femper cxauditur,& boc efl quod notatur in tribus ver
bis hic pnfms. Pcme.fcilicetpie.
I Quxntc. perfcueranter.
* Vutf-KCteapcuciuvvobiS.ExqHiipatet^Hodloquiturde ora-
tionefailjprojc cum dictt. E.t apenctur vobis. Et quia iflis tribus
(Scurrtntibusftmptrevauditur.Omniscnimqm petic . Sequuur
J Aut quis cx vobis homo. vbi declaratur, qu od prsditlu tflper
Cuius elt omnc quod e.t.
e quantomagispaterveiterqunncdiseft 4 ^f.fab fluc»t's fpirituflanfti
ln fanftis. a Aetetnaqui dantut fiiii» tantum. Spirituianftum ■ \.
ponuin b C>uia regnum talorum PlfcCm dlClt inuiflbiliuili fi
c quetendum efttc iuitiriaeitis,ergo,&c
„. dabit bona petentibus fe ? t Omnia ergo- J
Lucn.
cxcm-
dem,vel propter aquam baptif-
mi.velquiade inuifibilibus lo-
| cis capitur, vel quia fluaibus hu
ius mundi non trangitiir.In cua
gclio Lucq fequiturcomparatio
oui& fcorpionis.In ouo fpes accipitur,quia m eo nondum
eflf^cus pfe&us,fed foticndofpcrafT.In fcorpionecuiusncu
leus retro timcndus eff,accipirur contrarium fpei , fcilkcc
retro afpicctccuin fpcs fe debcat in antcriora exrcnderc.
d Si ergo vos. Quandoquidc patres bona tribuuc fiItis,erG;o
mulcomagispacernoffcrqui bonus eft lncomparabilicer,
bona dabir pecencibus fe filiis.
e Ts^oslisbona. Secudu fenfum eorii bona qui ea pro bonis
habenc, quaqua&in rerumnacura bona func&ad vitai-
ftam pert'nenria,qux malus no de fuo dat,Do»«//*/ enim efl ter
ra,&c.Wc\ apoftoli mali dicuncur,quantum ad refpectu dei
qui folus bonus,ex quo omnes boni.
Conitatq, a Deonon nifi boua percipimus,qualiacunq;
nobis videantur.Omnia enimelecbs 111 bonu cooperanrT,^:
omnium bonorum fpintualiu d.flnbutorefl.vt oneraciu-
ricatisimpleantur.
f pabit bona. i.fpintum fanclum. Vel bona fcilicec ^cerna,
que non dancurmfi fil.js.
g Tetentibusfe. Omnium bonorum fpiricinlium diflnbuco
rem,vc operachantatis impleantur.Vnde fubdir.
h Omnia crgo,wc. Quia am.tre a^manre n.iture eft,no aman
te vero cogi bcncficus ad amorem , perfectionis Chri eff.
Cu nos priorcs , vt nobts fiett velimusaliis ficere iuberec,
mox eundem fenfum aflru.t dicens . 0 nnta crg<> qu*cunqne, p,-ai, t.
&c ideft, bona qux vultisaccipereab alns , eadc facicc illis
vt chantas proximi impleacur qux fine dilcctione rc£tc no
poteft perfici.Ec ldeo add.t.H^c ejt lex & propbct*. quia ncc
_& Deus p
exemplum,quia ft homines qui tamproni funt adma'11», & ideo di-
cuntur mali , tamert filtjs fuis petenttbus ab eis bona dant illii midto
fortius.
4 Patcr vcftcr qui in cglis eft. qui ex natnrafua ett bonus ,per
effentiam.
j Dabitbonapecentibusfe./ci//cef^r<jf/aw &gloriam.
6 Omnis ergo. Hic oflediturper quid oratio eft exaudibilis a par-
te orantis:Quod fic quando iuite viuit , faciendo alteri quod fibi vnlt
ficri, & boc eft quod dicitur. Omnia crgo quxcunque vultis.
Oia.n.pr&ccpta ordinantia borninem adproximu,non funt nifi qut-
dam comlufiones deriuate ex iflo principio,ftcut in fpeculatinis boc
principium.De quolibet affirmatio vel ncgatiofe babctadomnia quH
fcqunntur ex ipfu, & proptcr boc fubditur.
Hxc
MORALITER.
I .turqt.hcxvobisbomo. Rcmigius.PcTpane,incelligic fpe
cial.s doctnna,pcr p.fce,bapcifmatts vnd a,pcr lapide,ignor
rancia,
rancia.per fcrpencem,diaboli aflucia defignatur.
t Om. ergo. Auguftinus. Voluncas namquenon cftnifiin
ponis.Nani m maliscupidicasdicicurpropric, non voliiras,
H*c
H9
Match
XI
Cap. VII.
ijo
$ Dcusfincproximo,nccproxirnus diligif finc Deo,quia no
A ex odio vel ex inuidia iudicandus cft proximus,ergo qua cha
ritateveiletismoneri.facirealijs,
a V tfaciant vobis hommes.Qnin addit,homines , dicit tatum
de dilectione proximi. V n nec fubdit tota lex,rclinquit vcro
de dile&ione Dei . CMJodfidi-
xiffet.Omnia quaxunque vultis
fieri vobrs fafite aliis, vtrunquo
complexus effet , in quibus tota
lex propter falutem hominu fcri
ptacft Ul prophecis & legis.
\> Intrate. Etfl difficile fit , vt
aliis facias quod tibi vis fteri ta-
me iic faciendu cft vt intremus
a Voluntas hic dc bonis tantum dicitur.
chatitate.
Eictante
qu^cuqucvultisvt faciantvobis homines
a Ideft diliges psoximum tuum ficut teipfuni. b Quan-
tum ad f loxitr.mn dilifendum. c Ideft in hoc vno im-
pletui. d SpiritualiteiintcllecYa.
& Vosfacite iHis.HeDc ert enim le"x & jpphe-
a Advitam b Etfi hxcdura,labores,ieiuuia,tamen a-
tnantibus iugum fuaue cft. Cliar ltatun. c Quam piuci
inuouiunt.
b
c Tcr anguiiam. Angufta qua> b te^tlntmepcranguftam portacm,quialar
I.Cap. . ritur ,nCC ab OmmbuS inuenitur. C a Seculi voluptas. b Vbinullacorpotis anguftia.
ti lantium via .
muiii'
Necoesquiinueniunt per eam • o r • >»r • n.
ingrediuntur ,quia captifcculo <* ta porta & ipaciQia via eft,que ducit ad per
retroeunt. ,. . Nonqueiu»teamqu.afpome(coiFeit.
Quamuis chariws fitlara,ta- diuonem, & multiiuntquiintratpcream.
menperangufta&arduaabdu- ** l*iav<f>- 1*^** _
cithominematerra. Qiiid an- e t Quam angulta porta Scanita vja qujedu.
Qi!ia-
guiTiusilloforamine^uod vnus.
cxmilitibusm latere Chrifti a- l
peruit,perquastamen angnftas
B portas iam pene totus mundus
intraipt.
d Etfpacio. Hanc etfi non qu$- g
rant,oes tamcn inueniunt , quia
in ea nati . Voluptas vt meretrix "
importuna fuis obleclamentis
omnesinuitac,&ideomulciin- .
trant per cam.
e Quam. Sarisanguftum eftom
nia prxrermiccere, vnum folum
diligcre.vnum qu?rcre,ad vnutn quocidie pulfare,profpcra
non ambire aduei fa non timcre.
f Et pauci. Sipauciinueniuntpauciorespeream intrarecon
tendunt.Nemointratfinelabore, &fineanim.i puritace.
g ^tttendtte.Cn dixiffet arctam viam a paucis inueniri,ne for
te fuiimplicarent errorib.pfcudoprophetaru adiecit:Atten
ditc.^fttendite.Qi fupra lataporca dixit, falfos prophetas a-
pcrtiusdicit.^ ttendiie, Licet hocdc oibus qui aliud habitu &
fermone, aliud opere ofiendunt , poffit acc pi.tn fpecialiccr
de heneticis qui quadam pietatis veffe ce&i,venenaco animo
& intencione nocendi lupi funcrspaccs,vel exterms fi copia
dati)rpeifcquendo,vtlintcriuscorrumpendo.
dprf- •$* Tercull. Quinamfuntiff^pellesouiu nifinominisChri-
c lucr ftiani intnnfecus fuperficies? Qjui lupi rapaces,nifi fenfus &
^ui- fpintus fubdoli,ad mfeftandum gregem Chrifti iutnnfecus
delitefccntcs^Qui pfeudo prophetx , mfi falfi prardicacores?
Qui pfeudo aponoh.nifi adulten euangelizatoresj' <tyi An-
ucbnfti intenm & femper nifi Chnffi rebcllcs*
•aioua. ^ Vmcentius Lirineniis. Quid eff veffitus ouium,nifi
' r r prophctarum &: Apoffolorum proluquza , qua;ijdem oui-
li quadam finceritate , agno illi im maculato ; tanqua veilera D
qua:da texucrunt i Qui funt lupi rapaces , mfi fenfus harreti-
coru feri & rabidi , qui caulas Ecclefi^ femper infcffant . SC
gregcmChnffi quaqua poffunt,dilaceratf) Sed vtfallaci0 in-
cautisouibusobiepantjmanentelciporuferocta.dcponQcIu-
pinam fpecicm , &c fediuina; le-
gisfentcntiis , velut quibufdam
velknbus pbuoluunt , vtcum
quifquelanarum mollitiem pra;
fcnfent.nequaquam aculeos de-
tium pertjmefeat.
h Jid-posjn. In confpectu ho-
minum fimiles miniffris mffiti?
dum ieiunat,orant,eleemofinas
danr.fed no iunt eorum fructus,
quiaprovinoejs reputatur.
i ^fuclibus fcrum.' Hierony-
mus.Non a veff e, fed ab operip.
quod de manifcftis accipitur.
Quomodo ab cis?quia vtfpma
non hdt vusm ,fic bona arbop
bonum h uctum , mala malum,
& noneconuerfo. ^ifruthbus eo-
rum . quia fideles oppnmuntj,
Deum fi non verbis , &2t\ s blaf-
phemant. Maxime aute per im-
paticntiamdifcetnuntur in tem-?
pore aduerfitacis . Ieiuniachim
&oracionesfuntfimulatis licut E
&: bonis , fednondebent oues
ckadvitam , &paucifuntquiinueniunt
a Et quia rauci uiueoiunt eigo. Diligentci cauete.
b Qiiid eigo ab illis vbi nec fpes. Qui^icihumi-
ictate ambuJant ex falfa religiune.
el Atte^nditeafalfis prophebtis quiveniut
Vtdec ptant.
ad vos iri ucftimentis oujum , intrinfe-
a Et idco caacte, nc uos dtiaoient blanditlis Sc funulationi b us.
a.,iliJiȣr! 7 pclksfuasdcponcrr&lialiqua
cUsautemfuntiupiiapaces.tAfiua.bus f ^tSSSagSi ^
borum & manfuetud.nisfimula lur.c *,
tionem , admonet fruclu otatio-
nis expcndi oportere,vt non qualcm quis verbis refcrat, fed
qualem fe rebus efficiat, fpcdemus.
* Vmcentius Lirinenfis . jl fruftibuseorum,&c, Ideir,cum Vbifupra,
ccepcnntdiuinas illas voces noniam proferretantum, (c<l
Ctiamexponere^necadhuc iadtare folutn fed interpretari,
tuncamaritudo illa,tuncacerbitas,tuc rabies intclJigit',tunc
nouitium virus exhalatur,tun'cprophanxnouitatesaperiu- •
tur.tunc ptimu fcindi fepe videas, tunc transfern patru ter»
minos,tunc catholicam fidem c^di, tue ecclefuff icum dog-
malacerari-
* Chryfofto.Scireoportetquiafuntomnino falfi Chrifiia- Hom.i>.op*-
ni.Nam nulla res perdit Chriffianosmagisquam harc, quia "* un*iwf*
quofcuque viderint dici Cbnlf ianos , quaii Chriftianos eos
xlf imant.Sed forte dicis, quomododiccre illum poffum no
cffeChnffianu,qnem video Chrifiuconfitenteni.altau ha»
bente,facnficiu corpons & fanguinis Chnfii otferente, kri
pturas fancloru legente,omne facerdotij dignitatcm hab, n
te;Simia hominishabet membra,&" per oiahominem 'mra
tur, nunquid piopterca diccnda cfi no?Sic hatrciis oiu haL ec
& imitatur eccieiia? myfteria,fcd non funt ecclefi*.
4$ 2^«o- F
NICOLAVS DE LYRA.
1 Hxc eft enimlcx ii propheta: .Hh ponitur Jecuodu quodrt'
(juintur adlegis euangclicA mpi<tionem.f. libeti arbitri) conatm ,
quia lex datur de uclibtts virtutum,& maximt (ex euangeiica qux ejl
perfetlijfima . Virlus awem eft ci> ca bo"um & difficile , & ideo ad
impletiontm eius requiritur conalm bominis,& boc d(fignaturx cum
dicitur .
3 Intrate pcr anguff am portam.<7«!4 lex eu$gelica cfl poxta /«-
trandi adglotiam . Dicitur autem anguflapropter arilitudmem y»T-
tittis qux conftfiit i» mrdiot& f cundum e/uod dtcitur.%. ethicor^Dif-
ficile efl a ttmgere medium , fed facile efl dmiare a medio , fuutfagit ■
tantibus diffiale etlpercutere Jignumjedfacilc efl dcuiare aflgno. Et
Jic tfl de bono x>inutis,r,ma bonum contingit vno modoymalum autem
cnmifariu. *4d boc.n.ijuod atlusftt virtuofus oportet quodfttbonus
degenere , & ex omnibus circunflanvjf , quoddifficile efl concur-
tctejedaclus efficilur tnalus ex fmgulis defecl.bus , quod facile
ffl
efl contingerc,& hxc deftgnantur cvmdicitur ,
3 Lataeftportafpaciofa &c. quiamultiinueniunturdefecjuop,
fccundum quod fcrtbitur frc/.i.ei.Srulcorum infimtus eft nume-
rus,&" pauci valde liuieniuntur virtuofi. qr boc efl'qi fubdttur .
4 Qtiam angufta porca,&c. & patet .
5 Attendite a falf is pt ophctis-H<c ponitur tertitm quod requiri
tur ad impletionem legts euangdicai.f.vitattofalfe doftrin* dicens%
Attcndite.i.diltgenter cauete .
6 AfiilClsprophctis.i.dotfQribuskrretieis ,Tropbeta.n.vnomo~
doidemesl quoiproioqumor , & quiavenenumnonpropinatur nifi
tnelle tinflum .ideo fubditur ,
7 Qui vcniunt ad vos in vcffimentis oivutn.qniafalsa doflrl-
nam palliant apparentia vtrtuium.El 'quia non poffunt vitari nifi co-
gnofcantur^ejr non pcfjunt cogimfci ex appatemia exterinri,dcoftib*
dit vnde debeant cognofci.f.ab opcribus,propter quoddicit .
A fruct ibus corurn cogno.&x. Sequitur .
Omnis
MOR.ALITER.
I H*c enim lex & p< ofhtid!. Qui proximumdiligitlrgcm im-
plcuit .
3 Lataesl porta qut ducit adptrlaonem. i. diabolus cxcenfione
fupcrbia» dilacatus ,
Quam
4 Ouam angu/ia. hoc cff Chriff us humiliate conff ridf us .
5 ^ittendite. Hocexponi pctefi dejda-monibusin angelos
Jucisfetransfertntibus, vtiuffos decipiaht . 'dcodicitur i.
Joan.4.a.Nolitccrcdere omni fpiricui , itdprobatcfpintus
vtiumcxDcoiint.
Qmnit
n»
GIof.ord.& Nicolai de Lyra.
ij*
@ a TiWHfitU. Allrg.i>p:n.T,tnbuli funr herccici a qtiibiis nulj
A lnsfapicncfi (anftltWC vcl vcntatcm por<:ric iniiei.irc,kd c6
: hic.V crucnrant .-pproximantcs. Vclfpinx,&: cribuli,
turc! m- I •.iili,niiiKtioncfq;Vtfioru.Vti.i,&: ficus.dulttdo
nou .cioiusq Qjfh m uobiscfuriic& f.-ruor dilecho
n>s,qui laruflcarcoi hbmio
Soncrgudc fpinis,& inbi.lis
vuacV ' mesadhucW a eoruui COgn
rcrish. miniscofucrudinc pf
.tj.o-
iotf-
l. I
. tcft limubrenofcrrefru-
«fhis nou i hominis Qiiod fi ali
quandodicta vcl facta maloru
profunc bonis ,no hoc faciuuc
maii.fedfirdeilhscofiliodci,
quia nocotum fruchis cft fcd
viris quxfupcrfpinasahquan
do cxubcrac , Scd carpcndus
cft borrus,fpma caucnda. Vi-
risChnfius. Suipalmircs,qui
fcrunr vuas , ldcft opcra fpri-
tus qu-e mcbnant mentcm.
* Chnfoflomus. Sicucbo
trus multa in fe grana hgna
« mcdiantefufpendir,ficCnri-
ftus mulcos libi fidelcs pcr li-
tnum crucis tcnct adiunctos.
imihccr , &: ficuc ficus mulca
granavno tcgminc renctin-
clufafic,&: multos fidclcs quo
dam dulcis tharicacis amplexu
vna tcnct ccclcfia.
b sic . idcft fccundum prardi*
Gtl impofhbilitarcm , quiadc
mala radicc no potcft fructus
fuauiraris crumpcre.Expccla-
difuntboni huctusde bona
arbore. Arborbc na velmala,
Vl fifiipMeotpewlMnt uitet, nnn DIMO de eit,quit non finrinutte.
olcetiscos . Nunqiiidcoliigunc
Non. Vt4efpinitncn colligur.tur vux .
b dc fpinis vtias , autdctribulisficus? Sicom- i
■ Voluntat baiu. Volunns ituIj.
nis arbor bona frucStus bonosfacit , t mala f
a Non enunaliter.
c autcm arbor fru&uos malos facit . t No'n po-
i Purnbona cll. Quia aradice.frullut trborit pulluut. Dum maU eft.
tcft arbor bo'na fructus malos faccre . Ncquc
Scd non inpiuie. At-.iina.
d arbor mala fruclusbonos faccrc. t Omnis a
arbor, qujenon facitfrurflum bonum,+ cxci
• De numero fidelium feparabitux. b Qni parar ut eft diabolo' & angelii
eiut. c Qjitamala arbor non poteft taccrc fruftum bonum.
c de'tur, & inignebmmittctur.Igitur exfru«fti- 3
bus corum cognofcetis eos . t Non omnis 4
Conritentur fe nofle Deum,faftis autetn ncgant.
qui dicit mihi dominc,domine,intrabit in rc-
gnum cselorum , fcd quifacit voluntatem
a Qui ntodo lonftot per fidern ii.h.ibnat perducit eot ad uifionem pacta. '
patris mci qui in cadiseft , ipfc intrabit in rc-
. gnumcarlorum.Multidiccntmihiinilladic, g
*' Vt Balaam & Caiphas. a Quafi organo noiiro ru propherafti.
dominc domine , nonnc in no3mine tuo 7
a Vt in afttbus apoftolorum iilii facerdotis exorctftx.
prophctauimus , &innominetuo da;mo'nia 8
a Eccenonmagnuraeftuirtutej operaii.
& in tuo nominc virttftes mulras <,
mundtjtixurfa.
d Omnit ador. Hac fcntcncia hvpocriras,& pfcudo prophc
tasdamnar. &' quod fupradocujcdccordisrnundicta, hoc
c xcmplocpnlirmac q<i >d ncmotL- nulamrcntione fruct3
bonum percipir,nec dc bona nifi bonum mcnr.
C tgitur. ex fruSibu t . Quafi di
D
eiecimus
Fmftu» malz;
•iboiu.
nonatura qu^iomnrbus boa
a Dcocftcrcaci.fcd vulunras
bonavclmaJ.i.Fiuctus.opcraqu? nccbonamal^volutatis.
poflunccHc, ncc malabcn; volutatis.Fr uttus boncj arboris
E.iud.u> pax. paCicna,longanimitas,c\'c.quos fruttus no nifi
boa volutasparturit.Sicccotrario malos mala intetioinutnt
c 7{oh ponu.Non ait,non poteft maluarbot bona ficri,vel
bona niala,quia Paulus de pcrfcquutore factus r.poftolus>&
anin>a mai.entc intcgra ratura,aticctu voluntac;scoirum-
pitur,vcl in mclius mutatur.
C Voluntas viiiufauufque ai bor hcna vcl mala.Ec ficut ar-
bor radictur in tcrra,fic voltintas m anima.
} ruccus maU arboris sur ona carnis.fcilicct fornicario im
mtinda.
a fallis prophctis nttcdice, S£
cx iiuiiibuscos cognofcite.
Ex fiuctibus. C^tiiahccc di
canc, domincdominc non
coiitinuofuntcredcndi Hac
autcm dicunt.vt a vobis rcci
fiiantJ. Vctc dicerc dominus f pntri
cfus,cftincordecrcdcrc,o mii<:^
rc pfircri, opcribusattcftari, Lucx
na vnu finealcero negare c .
f 7{on omnis qni d/c/r.Sicutca
ucdifunt qui habcnc fpccic
bc.nt^ vir^,ppcerdogmancq
c^,lic& hi ccorrano, quicu p"^™
integrc fidei,& doctnnc linc Hu. n3
rui piccr vitiunt.Vcruqj.n,nc
ccllc cft,vt &c opus fermonc *.,BJ
&fcrmo opibus com/pbity. g1
g Q^idcitdomintdomincAwx t,fnJ
rcgni Dcieflobediecia, non
nominis nucup.uio.no c luc
illud vcrc . &c propnc d;ccrc
vbi ^tlaciodiftordac a voluca
tc.dcquo A[ifsaic.?s;'.'i#'«fO!? uQot.
dicere dominus l((m n.fi in fp.f. .t ,
h M dtidicent . Maxunc autc, tn reg
cauedij eflabhiS qui^tpccr cii{Jt*
-nomen chficna miraxulj .
habcntqufjcu propccr mi\-
delesdnsfecencmonm: z\
mcn ne a ralibus dc cipiiiu r.
pucaccs ibi cile inuifibiltjfa
piecia,vbi c vifibile muaculq
vndcadiungir.A/tv/rifi/wBr.Quamudo crgo,&:fimplici oc 1-
lo opus cft,vc inucniatur via fapictix intcr tot dd-i pciohci,
Non folum qui vcrbotcnus ncminanc non recipiunt, fedj
cciam hi qui fine operibus, & prophctant , & da;m jn.a ojr
ciunt,&: virtutes faciut.Sicut caucrc monuit a fahis prophc^
tis, ita ab his qui dxmonid eijciunt, &c virtuccs facmnc lJt c>-
phctarc, viitutesfaccre,da?moncscijccic,inrcrduiT) nocit
meriti illms, quiopcrar1, fcdinuocationomims Ghrifti hoc
agitad damnationcm inuocancis.vei t>b vcilitacem eorum, P
qui vidcc, vel audiunt,(Sc hcec defpidantur,qui taciuc, Dtus
tamen t.u:us inuocatio facichunoracur,
£* IJnnqjiam
NiCOLAVS D E L YRA.
I Omnis.ailwr.c; «.Atbot bcna dicTut hic hcmo habcns vo'un
utembonamA taiis vt llcfcmper f.icir cpus bonum.tt l.rr.ditcr
arbormiljctthobabcos mala \oltmtatc.& ifle lempei ficn ma-
lutn actum.Sik.ut cimn icd-.ns lnquaittum ledens non poteii am
bu:jrc,vndeinfcniucompolicofairaeit,quiarequereturquodfc
dcitt cV ambuUrt l»mul . in (entu tamen diuifoeft veraquiaille
qui fctict nuncp iicft pcliea ambulare. iichabcnsbonam volun-
tat em.dutn retmct eam non poteft male agere, quia ad bonita-
tcm voluntitis rcquiruntur omnescircuntiantiar bonx. homo
tamen habcns bonam voluntat cm tunc poteft eam dimitterc,&
fic male agcte.& propterhoc fubditur.
X Cnuisa>bo>, <i»* non fjiitfruflurr, bo><um,&c.(ci\icet in morte
quando a vita przfenti icparabitur.
t Et in igno, .fcilicct gchenn»,& fic apparebit frucrus talis ar
bons.propterquod repetrt. Igiturexfru.c.cVc. *
4 7^oncw/iM^(/i«/;'.Often(oqmdrequirifadlegis impletionc,
oftcnditconfequenrerquod aliano fufticiunt iinc iftisad falutc.
quu intcr aha q videntur magis futtitere ad hoc eft co^elTio fidci
vel opat-o miraculorum vcl prophctia.vel ifta coiuncta limul,&
tame no lulticiunt.Confcifio.n.fidei fine operibus no fuihcit,qa
tahs ridcs mortua cit,vt dicif Iacob .& hoc eft qd* dicit.7v;./« om-
ms qui dicit mihido.do.&c.c.onlxx.tn&o fidc eathohcam,nili adfint
opcra.
opera, ideo fubditur.
5 Sed qm facii volunttitfmSimiUter prophetia non fufticit adfa
luttm cjni.1 aliqiiandodattn malishtun, bus.hcut tpli Balaam
vt patet Nu 34 ht idcodic ir.
6 Muitl iiteni titihi u, ilia dic.fcilicet iudicii cxtrcmi.
7 ?{onnrin tnmh^e. S.mihierneceitctio darmonom.quia ali-
quando ftr maloshomincstalia fiunt ad uiuocaticnem nominia
Chnfti,ad dcclaratione virtutis Chrifli , licct ipli inuocantes fine
mali.iicu t habetur Act.29 quod quidam infideks eiiticbaiu dj
moncs dicendo, ^iaimo vosper Cbnflum qvrm Vaulus prxdicat.
Vcruntamcn, quia talcs indignc aflumunt nomert Chrifti-.idea
fuper ipfos aliquando daturpoteftas darmoni,ficut ineodcm
cap.dicitur,& hoceftquoddicitur.
8 Et in nomine tuo AtfuO' ia.S militer nec miraculorum opera-
tio, quz fimiliter aliquandoper malosfiunt ad inuocaticnem
nominis Chrifti . non propier mcrita inuocantium,fed ad fidci
Chrdli conhrmationem.& hoc eil quod dicirur.
9 Et in tuonomine vinutrs multasftcimus.WiUoautem omniu
prsdictorum eft,quia funt gratiz gratis datz quz dantur princt
paliter ad vtilitatcm communem cccIefiZ', & non ad vtilitarerii
iingularis perfonz.& ideo aliquando per malos homincs ,1 ])eo
nobisdantur, ficut bonacleemoiina aliquandodatur a bonodo
mino,mediantc malo feruo.pcr quod fubdicur.
Ettunc
I
t
4
MORALITE R.
Omnis arbor bonj.&cboc eft homo radicatus in charitate.
Mah auttm arbor,&c.Uoc efl homo r.idicattis in ininracc.
"Honmnis quidicit mibi Dominc dominetintrabit in regnunt
cdorum
atlorum.Hoc enim faclo dicuntur hypocritx fanctitarcm cx
terius fimulantes.
6 MnltidiceutiniUadic^&c.lRi funtbencdoccntcs , &: malc
viucntes.
omnis
*#
Matth
aci
Ca
P
"H
mo-
8.
E
4* Athanafius. C^'a^ificauitdomumfuprapetram,San- D
clus Petruseft.Petra^Chnfius^domus^fideSjVentus^diabo- t'!j-. q"*ft.ai
lus. Qui vero fuperafcnamedificauitJudas efharenafiqui- An»ochum
demeftfteril.s. «."ff'.4*;
•$< Theophilus Alcxandrinus . Pctra Chriftuseft intelli- Lib. i.ailego-
gcndus , domus vita hac pra> riarum.
fens innixa Deo : flumina 8c
venti , impetus perfecutionis >
arcna , hxrefis in qua quicquid
ffdificatum fuerit , cadit.
* Chryfoftomus. Di;.bolus Horn.io.opc-
incipiens atdifkauic domum r,<,mPerf-
fuam fupcr arenam . Domus f uc* s"
cnim cius ante Chriftum fuc-
runc omnes gentes.Inconftan- taflimilab»
tia lnfidelitatis dicitur arcna id eum*
eft , idololatria, qu£ per varias
idolorum culturas femperefi
/f * Chryfbftomus. Omfidera qtia? in nomine dicunt non
a in fpiricu quia in noie Chrifti mulci ambulant , qui non ha-
oPf, bcnt fpuicum Chrifti/educenHi caufa.Wco non ex nom.nc
Chrifti cosnofccrtdi func Chriftiani , fed ex fpiricu Chrifti.
* Gregorius. Nonnunquam eciamh^retici miracula fa-
ciur. ied vc hic premia affli-tio
**SE£5SSg%£& 'fccimus? &tuncconfiteborilIis,quianun-
Vnderedemptorisvocedicitf, ,? i»»M.m^kd^M.
MHUid,cminiiiadie,&c.^ b quam nou i vos. t Difceducameomncsqui
r ■ J,.,..;„f»li;fii' irrin * Quia non hos nouirrigitur eos qui mandata eiuf
fententia datur mtell.gi , vc m N-cuftod,.w,& hockergo.
homimb' charitatis humilitas c 0pcramini iniquitaten. . t Omnis ergo qui
nonautcmdcbeacvircucumli _ a Veiiigir. b NonUn. 1
gna venerari.Vnde nuc fan-ta « ^^ ycty m _a j_ _,- f & f.^ __ ^ ^ ammi|a-
ecclefiaeciamnquariancnae- _ toflltIirilI11 idemi. b Aurum,argentum
reCiCOnim miraCUla , defpiCItt - ven.pides preciofos. ynam coelellem.
quia hxc fanaicacis fpecimen g biturvirofapienti , qui xdificauit domtfm
noefleCOgnofcit.probationa- Chriltum. a Aere«poteftati«imi>ugnat,o.
que fanftitacis, nOn eft figna fa |> fuam fupra petram , & dcfcendit pllluia , & , difperfa.ldeo tales dicunt are-
cere,fedvnumquenquevtfe, a rotenrum r^fequutio. b Min„,bhndit;;c,veimaiig-irpiritus. 1 nfjnonterra,quuterratructu.
vcnerunt fluamina, &flaueruntvcbnti,&ir- s fec.c.arenafteriliscft.Deinde
. u«omnU. b Aedificiumvimuum. c Aiias fuam. « terra vnica eft &conftnd.3,are
d Quj» ftat fundata.noM fjbi fed Chrifto tribuitur. na giana q no COUeniUnt fibi,
ruefrut in do^mum illacm,& non cecidit. Fun-/r nec adhxrcnc , adinuicem, lic
a Qua; er_o cadit.non .diCcatnr in Chtifto, funC OmnCS infideleS. popUiUS f L'.IC. 6. g«
data enim erat fupra3 petram . t Etomnis qui 8 autem Dei , non folum vnicus
aud.tverbarneahfc &n<-nfacitca,tf.mi. , ^SSSS^^*^-
- Geimliv.lludaraveldiabolo. b Qtii non promdct. ,. ._ / , _ . ,.__ ,
^— , 1 ^-" * ^_ ^ I ■ — t . 4 * * __■— 4 ... ^*l il« I - in * n « #-_ *-J .1 4 a liv
m liscritviro'ftulto quia^dincsruitdomumfua
. In (pe rerrenorum qui arenx comparantur , piopterca quia labiles & a vento
fnnt fitu mutabiles. Q^x ett ftuida.
■ fuper a"rena, <& dcfcenditpluuia, & vencrunt
a Malignifpiriius.
flumina, &flaueruntve'nti, &irrueruntin
a Perijr. b Ite malediAi in ignem trtcrnum. Qula trteiM.
gnofcic, fed no eos videcur vel o domu m illam , & ceacidit,fuitquc rifina cius u 2uldem maIa » ^f^ immundi
le cognofcere, quia non cos di _ Ojinihiiimperfeft.onisbabcthicfeni,o. fpiricus,exparcebonafpintus
hgic quafi fattor fafturam, qua magna. t EtfcwaCi cft CU CCf nfummaiTct Icfus i » diucrfaru vircucum.flumjna ex
fi dominus propnos feruos. Ec
hoc eft fecundum naturam co
gnofccre non autem ex volun
tace, quia omne malum excraucum cft a Deo. ,
b Qui operarnini iniquitaiem. Non qui opcraci eftis , ne collat
B
diligere, de Deo aucc vera co- -
gnofcere,&; de proximo melio
ra quam de feipfo , fer;rire.
a 7<{unquam noui vos. Non no-
uic lux cenebras ideft non afpi-
cic , qifia fi afpicerec cenebra: I
non eflenc.
4« Chryfoftomus. Sicucom-
nes homines nacuralicer co-
gnofcunc Deu , non aucem vi-
dentur vere cognofcere, quia
non digne colunc,tS£ h^c lecun
dum nacuram cognicio,non au
tem fecudam voluncacem. Sic
& Deus nacuraliceromnesco-
IO
lis <rft , fed ficuclapis inditfolu-
bilis. Tcrcioquiadiabol! popu E
lus non numerabilis eft , fituc
arena:Dei aute ex multis pau-
ci funt electi.pluuiaeft doctn-
na qutj homine irrigat vc iufti-
tiam operecur. Vcnci, ex parte
pcenicenciam, fed qui in iudicio, liccc non habcacis faculta-
tcm peccandi.tamen habetis affedtum.
c Omnit ergo. Q^d. omnia pia:di6ca bcnetenenda funt,quia
qui tenetaflimilabitur Chnfto, quinontenet,diabolo.
d Qui awem.qyx in monte habita funt.Quod dicit vt often
dat fermonem in monte habitum, omnibus praxeptis , qui-
bus Chritriana vita informatur,cflc pcrfc_.um.
e jifjimilabitur. Quiaficut Chriftusdeperfonis varijsvna
ccclefiam ronft ruit,erudit,regit, m vitam dcdicaturus xter
nam,fic ifte vanjs virtutibus pcrpctuam mafionem fibi cdi-
ficac, 6c in fururadedicationecum Chrifto lartabitur.
f viro. Uli qui dicit , vt fapicns atchitcdus fundamcntum
pofuiinChrilto.
g ilui xatficauit. Ille xdificat in Chrifto , qui quod audit ab
illo,facit.
^, h Snpra petram. aqua Petrus nomen accepic profirmicacc
^ fidei. id eft fuper feipfum ,3-dificauic eccleiiam.
* Athana-
parcequidem mala,funt homi
nes immQdo fpiritu pleni Ssi tn
verbolit3teiftru_ti philofophi,
oratores, &c. Ex partc aut bona Euangeliftx,doc.ores, &c.
i Et def. Tnbus modis diabolus impugnat, carnis concupi- """" ^j"0
fcentia, extcrionbus mundi oblc-tamencis, vcl per fc, cum i0 impUgn_c.
vniuerfos vencus impulfionum laxac.
K Tluuia. Concupifcencia,aquaquifquetentatur,qua-fen-
f im rigorem fidei emollit , qua, fi non proficit , maiora fiu-
minacucniunt.
1 jQuiaudit verba mea,&c.extecius.Et ideo non habet excu-
fationem, fed eft ruina eius magna,quia monita falutis con-
tempfit.
m riroflulto. de quo dicitur: Inimicus homo hoc fecit,cu Irlfra '3' «* i
ius opera omnia iritabilia funt,& ruina: patent.
n iuper arenam. QuaJiacunque fint quas fupcr concupifcen
tiam vitiorum fundantur , non ftabunt.
o Et ccciiit fuit<jue ruina eius magna. Omnis confcientia quas
fixa in Dcum fpe non petmanet,in tentationibus non valec
fubfiftete . & tanto amplius agitur , quanto plus in his qiif*
mundi funt a fuperioribus difiungitur , & vere omnes mali p
vel ficfc boni, ingrucnte qualibet cencacionepeiores fiunc.
^Chryfo-
NICOLAVS DE LYRA.
1 Ettunc cn«/rfctor-.notitiafcilicetapprobationis,fctlrcproba-
tionis, proptcrquod fequitur. D'fcedite, &c. & patct litcra.
2 Omnisergo. PoftquamSaluatorpofuir legis fuarcxplicatio-
nem,& oftendit eiusobferuationis po(Tibi1itatem,hicc6fequen-
ter inuitar populum ad obferuationem , quia eius auditio inuti-
lis eft , nifi fcquntur operis impletio & hoc eft quod dicit . Omnis
ergo. ideft bonorum operum conftruftionem.
5 Suprapetram.id eft Chnftum.Talis enim facit opcra bona de
gcnere & refta mtentione.quajduorequirunturad lroplctio-
nemlegiseuangelicsr.
4 Et defcenditptunia. id eft tcntatiocarnalis lafciuir.
5 Et venerunt flumina. cupiditatis & auaritix.
r y 6 Etflauerunt
6 Et flauerunt v.0//.vanitatis Cc fupcrbix.
7 Et irruerunt in domnm illam. per importuniratc tcntationu.
8 Et non cecidit. a ftabilitate fcilicet . Cuius rario fubditur cum
dicitur. Tundata enxm cral. & peroppoiitum.
P Omnis qn i audit verba mea, &c.fttper arenam. id eft fuper mo-
bilc fundamentum.Quod facit omnis qui intentioncm fuam po-
nif fupra aliudquam fupra ipfumDcum, quiaomniscreatura
mutabiliseft.
io Et defcendit pluuia. patet cx prardic.ii. Scquitur.
1 1 Ffitnue ruina cius magna . quia primo ruit in foucam culp.T
& poftea in foueam gehenn;,qux ruina eft magna, quia irrepa-
rabihsomnino.
i z Et fatlum efl. Hic ponitur conclufio omniu pr^cedentiu vbi
often-
MOR ALITER.
l Omnis.Vir f.ipjenscff humilis.prou.il. a.Vbi humilitas,
jbi^: r-ipienti1. Viratitftultuscft fupcrb. quiafttiltusdrqurt-
fi ftatu altus.Omnis aut fupcrbus altiorcm fe rcpucac,qtia fic
m veri-
in vcritatc.Sipiens igitur edificit fupra petram.id eft.Chri-
ftum , oiTinia opcra fua bona faciens propcer ipfum. Sculcus
aucemedi<icst f ip'-rarenam,quccftccrra mobilis.naopc-
ra fua facit propcer gloriam humanam, quc cft infiabilis.
10 Et defccndit pluuia,& venerunt .per qua fignificafccntatio
camalis
w
GlVf ord.&Nicolai de Lyra.
,56
mti» . nnina na- 9 vcrba hxc,adrnirabantur turba: fuj> do
Sicut
»!••»(. idJrbat qur ininn eunr.vcl conimuubir tigjraf i'i
dnnaeius.tEr.it n.doccnseosficikpo»
■intum ea qux in lrgc data funt iofomit,4ocuct»nc .
teftate habens , & non ficut kribe coru
lo nu::
qux valictum habcr fun-
tiatnrntum, fi parsahqua
tJJ^'l,fa,cociJctit , tu:m map.nanoncric
fi surem fundamentum cafttm
pafliim fit.tunccftmmama &phariLxi.
ouu t;>cum vrnit dcorfum . Sic *
Cbnffianus irusu^,&c.cccidirquidc,tnruina cius
ma
NICQLAVS DE L Y RA.
* oflci.dirurcmincntia doclrinac Cbrifti perhoc qcf dicitur.
I *4dmirabjnt«r turbx. quia vt patct ex prxdic>is,docebat emi
ninliimaj vututes , & impcrfccltonc lcgis fupp!ebat,& no folu
ter-
magna non cfl , quii itcrum pg- q
nitetia furgere por.eft, vt Dauid.
Si autcm
4 CiCl
aliqmdp..... _-n»
tilesath; 1 c,runc
cfl ruinaciu; ,r..,gna, quiatoxus
fiinditusruic.
a Tnrkd, \ el aliqui in turba, quia,
infidcles, vel potius omnes de cxccllentia fapicntix.
terrenabonafedcejeftia promittebac . Doclnnam etiamfuam
mirabiliter confirmabar.propt r quod dicitur.
x Eratenim docens.wt. S;c aurem non docebant Iudxorurri
perici,fcilicct Scnbx & phar.faei.
MORALITER.
f carnaf is lafciuic.Pcr ventos vcro tetatio fupbie , p flumina
mpetus tr.bulationishumanz , perhxcaur ardificm ho-
milis non l;ditur,fed xdihciu fuperbi totaliter diliipatur.
Erat
2 Erat enim docens tosftc<t pnteflatem habens. i.fuam do&rini
caufirroans pcr opera m.raculofa.Catter, doftorer qui non poi-
funr hoc fatcre dot~tr,nam fuam «onfirmare debcnt per opera
virruofa.
C A P. VIIL
ifwf ament defcendiffet. Poft
defcenfionem domini dc
tMir.i.d. monccquatum interuallum fuc
Luc.jx. ritantcquam Capharnaumintra
& rct non apparct , Ipfo autem m-
tcruailo Lcprofus mundatus eft,
Luc.r.c* 9u°d Macthxus fuo loco dicic
yt. (Lucas vcroahbirccordat9cft)
quipoftvctba illadicit Chriftu
intrafle Capharnaum,non tame
oflcnditpoft quantum tcmporis
L11C.7.C. interuallum.
P. VIII.
! Vm aute delcendif-
Tct^Ielusdc mon tc,
a Que ad aitiora afccndere no va-
lucrunt. f Atiza prxdictis . »
fccjuutadunteu tur-
a Qui ncc ipfc eum lepta u alta
adire poterat fed lanatur vt oof-
iit iinpfere.
b£multe,&ecceale- t
a Cum buiailitate poftulat .
profusvcnies addra
a In voluntate poteflatcm tribuit.
a cumautemde/cettdijfct.Scc\m- c bateum, diccns : Domine,fi vis-potes 3
du Lucam & m Campcftn ICCO a Qui miicncordi* prztendit aVeftum.
fermonemquemiamforficanfu d memudarc.t EtexteWnsiefusmanil 4
pra habuerac ei feciffet.
sequuufunt. Alij propcer charitatem, alij propccr doclri-
nam,alij propteradmiracionem &: curacionem.
Myfticc auc. Cttm autem deftmfiffet . ideft cu m' fe exinani-
rcc lormam ferui accipiens.fcquuca: func eum turbx niulte,
tja qui prius in Iudea nocus erac.cunc in vniuerfa terra mira-
bifis faclus eft. Quod aut poft pra-cepta manum extendens
leprofum fanar,fi"nificateosqui de illis prxceptis implcdis
dubitant.fuo auxiJio ab huiufmodi vanetate mundare.Non
expnmicur cercus curacion;s loctu.vc oftendatur non vnum
populum ahcuius ciuicacis, fed omnesfanare.
Hom.,.iD di- * Origenes. In monccm kihcct nequaquam' afcendcrc po
•"«"• tctanc curba-,quia quos deliciorum farcina dcpnmic,ad my-
fteriorum
Phil
i-a.
ftcriorum fubli mia nifi abieflo
oncre fcandere minime valcnt. E
Idcirco & filii Ifratl pnmitu.s "Icrtt
in montcm afcendcrc non pote-
rant,quia Aegvpnaca grauan co
uerfanone prc;pcdicba nrur , fcd
folus Moyfes afccnderar,& pau-
cicum eo feniorum Ifrael.
b xAdorabateum,diccns .Domine.
priufquam petctet.icultuin diui-
nitatisoftendit.
c Si vis poteji me wundare . De
voJuntate non quafi pietatisin-
creduJus dubito, fcdquafimea:
colluuionis confcius non prafu-
mo.
* Origenes.Hoc igitur idem Vbif
eft acfi dicacdominc tu qui dignc adorans,qui rnerito coic-
ris te quidcm ego.vt dominum adoro, adeoque tedominu
dico,per te enim omnia facta funt: volutas tua opus tuu cft.
•jc Chryioftomus. Non de voluntate Chnfti dubitat, fed
de iudicio voluntatis . Clinftus enim cum fit bonus,nociua
non vult praftare , etiamli rogetur . Nec enim ommbus ex-
pcdit corporalis mte;gritas. Qyoniam crgo nefciebat, vtrum.
expedireccicuratioiHa ,necideo ambigcbac de voluncace
ilhus, ignorans iudicia mifericordia:illius , dixit , Si vispotet
me mundare.
d Extcndens. Poft fcrmonem &£ miracula facit,quibus fermo
apud auditores confirmatur .
& Teti-
ti
Dcp
p.ira.
&c,
Hotn
ris it
N I C O
L A V S
C A P.
D E
VIII.
L Y R A.
l/^rwtf«r«Mrfe/cf»^ff.Legedata,hicconfequenterponitur
Vj eius cofirmatiop miracula in hoc cap. & fcq. & eft fimilis
procellus.n vtroq; fcd.n hocca.prinapaliterponunturqtixda
muaculaadcohrmatione euangelicglegis. In fcquec vero ponu
tur qucda miracula ad dedarationcm de.tatis ipfius lcgislaror.s,
t" n J?dT U{US !" h°C erS° cfic procedit,qnia priroo euan-
eelifta defcr.b.t qu?d5 miracula ad crcdentiu vocnionem fecun
do qu?da m.racula ad vocatoru confirmationero,ibi.£r<,/cr« ieu
te eo.Prima induat quia primopomf miraculoram operatio, fe-
wndoquorundaadfidemChr.ft,conueriio,,bi.^//e/:t«^x.
Kr.ma m tres,qu.a primodefcribitur curatioleprofi,& fetudo pa
ralyt.c.bi. Cum autc introijftt Capbarnanm . tcrtio laborantis ca-
lore febnl,,,b. . Et cumvenijfet hfus . 1'rima in duas.qu.a primo
pon,turcuratiofeprofi,fecudomiracul,man,feftat,o,,bi./ra;ni
it Itfm. Ad, eu.dcntia d.cendorum confiderandum , q, duplcx eft
ffta 2"^ T> "0 n Cf d,t facu,tatc '"tclleelushumani, &
«in.7 l°nCS dl(rnonnrat,uas«firmar-.AI,a eft doclr.na ex-
cmdcnrc J h™™>™> & >o non pr confirmar, per ronem
Aufn, vSi,P!°PftrrrJUOd °P°r,Cr QUod ^nfirmctur per opera
d.ii.n* v.rtut .. oitenfiua, qu.a cu Dcus ,lou po,ru cfTc tcfi.s fal-
. — , iita-
, . ' MO R ALITER.
Lfcfnn & 'r J T" ' * '"*" "" *'CP "^" ,fium le^°rUm
qu. confitcbatur fc ,mrou,u!u,& Chrlftwn potentem ad fe mun-
dandu d.centcro., ^potcs memJj^TZ^Z-
Wot vctc pe, ld De,Proifer,Cord,am iSkS!S.
icnj.
fitatis,fi talia inducuntur ad confmroatione alicuius doclrinx.fe-
quitur ea infallibilc vcritatem cont.-Tcre. Talis autem eftdoclri.
na euangelica,&i6eius cofirmat.ofatta eit per miracula,& hoc
eft quod dicitur . Cum auiem defcendiffet Jefus de monte. m quo le-
gemeuangelicam promulgauerat.
I Sequut& funt ent/i turbt^&c. quia aliqui /cquebantur eum ex
deuotione propter fanftitatem fuae doc"tr,n£,aJiqui aute ex curio
fitate vt vichrent miracula & audiret nou:,,aliq n\ vt a inlidiaren
tur,ficut pharifi;i,& aliqui vt ab eo curarentur, licut jnfirmi, de
quibus erat iftc de quo fcquitur .
3 Domine fi vis.vbi confitetureiuspotctiam,in quoapparethu-
ms leprofi fidcs,& deuotio,ex quo fcquuta cit eius curatio.vnde
fubditur .
4 Et extendens,&c.L\cetaxifpofct curare folo verbo,tamenap- '
pofuit manum,quia humanitas Chrift i crat quafi organft feu in-
ftrumCmu ipfius diuimtatis, & io ficut artifex mediateinftrumc
toopcrafur. fic virtus diuinainChriftoperapplicationehuma-
nir.it is aliqua faciebat.vt ra conhmcla dimnitati declara,%r Scd
S"riturhic,quaretctigit Leprofum,cu hocelTetin lege^phibitu?
).ccndu cj) non cnt prohibuu.Lcpiofun) t<rigereei qu: ex t.ic"tu
fuo porerarcurarc,litur Elias & Ehfeos no fcccrutcotr 1 lf aem
tai)gendomortuosad.efufc.tadu,vthabcf.j.Ile.r7&4.ivcg.4.
Lc
rens.irfeo fubdirur.
4 Efext 11 en< lefnt manumteti£'tenwdicrn<,&c perquodfigni
ficatUr,quod t alis manus d.uinx mifcricord.a; protcndirur cius
cnrriuatclaxanuo.
Et
w
Matrh
aei
Cap. VIII.
n8
(rdoti
l lupr;
a
b
& a Tcr/g/f.Non cfa fine taftu fanarc poffeofed vt indicet fc no
A fubict\umcflclegi,fcd dnm lcgis , qui no timetcontagium.
Tttigit. proptcr humanitatem,vc nos docerccnullum iperne
reproaliquacorporismaculacionc.
Apparer fupra legeYquz leprofum excludic) cfle gratiam,
qu£ lanat cum vc ait . "Hpn veni
fotutre legemfed adimplere,&c.
hfupra: # Origenes.Tetigit Chrifius,
vcoftcnderecquiaomniamun
damundis , quiaaliorumalijs
non adhxrcnc inquinamcnca,
ncquc excranca immundicia
immacularos coinquinac.
b Voio. Eo fanauit gcncrc quo
fucrac obfccracus.deinde impc
rat: Mundare. Eccc poceftas .
# Origcncs . Hoc idcm cft
ac fi dicat.Confitens proficeris
me,fi volucro, poffc : magnifi-
cecredis magnifice etmuda-
ris.Non dubitafticredere,non
tardo fanarc. Atq; vcmagnam
B tibi gratiam oftedam ad cc ma
num porrigo- Medicis fum cc,
lcftis, corporacumaniroabus,
fanarc poffum .
3icfidc* Damafccnus. Carodomini
diuinis adionib.dicaca cft,pro-
pter punffimam ad verbum v-
.c.noli. nioncm , nequaquam proprie-
jie.diit. tatern nacuralium exccdenciu
fiiftincns. Non.n.fccundum
propnam aclione , fcdpropter
vnitumfibivcrbumdiuinaopcracur, vcrbo pcrcam , pro-
priam manifcftans athoncm .
c Vade nemini. Taccreiufsit.nectaroencacerepotuic. Non
quod aliquid voluic Sc non pocuic , fcd dac excmplum, vt lui
inniagmsquxfaciunclacercvelinc, fcd vt profiut ahjspro-
dantur inuici.^fwini dixerit Huuc camen Marcus vbi quod
hocpixdicalTe dicir,quati cungcliftafadus lic.
* Chryfoftorrius. C^iomodo,inquic,alibipra:dicanper-
miht iua muacula ? Tum permific, cum paim glonam ple-
niusfaii<!hricandamagnufceret , Veruicvcro,cum nondua-
gnofcctur,nc forte fui ipfius humancgloriam querere vidc-
retur.
<d VadeMittit ad faccrdoces pj? humilitaccm,vc faccrdoci-
bus deferac honorc quib. lex mbecmundacos muncra offer-
re, & vc videntes credancei.vel fi non crcdunc,',inexcufabi-
les iint,& nc legem frangere videretur.
c Ofod: tefactrdoti. vt lacerdos non legis ordine.fcd gracia
Dei fupra legcm curatum eflc mtcliigat.
f ojft, .quialegc non foluo,quia nondii ce,pit veru facrificiu.
tn
g Inteilimonium. ideftdominocrcdantfiimpietatislcpradi-D
fcedac In teflmonitm . fpiritualis curacionis ,offercndum eft
munus Ipiricuale homo ipfe .
Typice.Lcprofus genus humanu fignificatplenum lepra,
q» extcnta manu.i.verbo Dci humana concingece nacuram,
a Contra legern quam fuperat gntia,in qooh umilita*. b In hoc pirtai.
c Inhoc maie't.ni» potentta.
tetigiteu,dicens:VoIo,tmundare. Etcon-
a Quia dixit.Sr fafta funt. fNihileftmedium inter praxeptum & opus.
fc"ftim mudataeftlepraeiusrEtaitillilefus x
a Forma noftrl efl,ne nos iaftemus de bonisoperibus. 'b Nonerat
necefle,vt fermone iaftaret cju»d corpore prxfcrebu. c Difciplina
, noftri eft.vt «os oftendamus facerdoti noftro.
i Vadcjncminidixeris^fcdtva^dcoftendcte i
a Non debent auferri figna priufquam vcniant fignificata. *
f t faccrdoti , & o'flcr munus quod prarcepit f
a Scilicet vt credant virtutem Dei magnam elle .
niiraculumractumelt,(anaro leprofo contmue .
b
b Hoe
itidie i
Moyfcs in tcftimdniu llhs.t Cum autcm in-
g a Fide&defideriofcilicct. b Alienigena.
n troifTct Capharnaura,acce'ffit ad«eum Ccn-
a Fetinternuncios . b Nullus alius pro feruo . e Seruus.
turio,rdgar^ cu, & dices: Dnc t pueV meus
a Non in vno tantum miferabihs quod iofat , fed quod ert paraly ticus , &
quod jarquetur hzcenimomniacum dolote nommauit. b Kcpenti-
na diaboli egrelfione .
iacctin domuparalyticus, & maletorquc-
a Scihcet virtute.virtiii euim Chruti pra;lem fuit quac fufcitauit eum.
i tur.kt ait ilh Ieius. Egovenii&curabocu.
K Et rcipondens centuno ait j Dominc , non
a Ecce humilitas .
fumdignus, vt intres fubtedlummeum,
5
a prifci crroris variecatc muda-
cur.vt diu abominabiles, &: fe-
3ucff rati iam qucant teplo red I:mC'!u« «^
i . Templu Deifanaumtn,(fHod fupray-b' '
eWn vos. &facerdoti offerri: de
quo dicitur:7*« es facerdos in Ater r Cor.?,d
num fecundum erdinent Melcbife- P^1'1»?-* •
dech. Etofferantproemunda- RoB,',»!l
tione corpora fua , hoffia viue-
tem fanftam, Deoplaccntcm. Luc« f.%
h ^icceffit ad cum. Lucas rcm vt
gcfTaeftnarras, diciteu mifif- !L"Cj7,ia
fe feniorcs Iud;eoru.Sed Mat- \%£l£mC'
thxus caufa breuitatis,eucuius
fidcs laudatur , cuiusdefidcrm
&. voluncas dcfcrc', maluic,pru
dcncer diccrc acc ffiffe , quam E
eos,per quos madabac. Vc mu- s"Pr* £ c*
lier,quia crcdidir , magis, dicit' hmihit
cetigiffe Chriftum , quam cur-
bx quxcoprimebant.IraCen-
turio quo magis credidic , eo
magisacecfsicTria dicic,iacec
paralycicus corquerur,&: vc ani
mae fue angufiias iudicec,& do
minum admifcricordiacom-
6 peris.
moucret.Ech^ceigloriajquod
fic rogauit pro feruo : In quo
difcamus fic mifcren confcruis.
* Ongcnes.puer meus. Quafi diceret,Mihi ifie feruus efi,
& ego crcacon. Ift c me fuper terram,& ego magnum in c^ -
lis habco dommum.Si crgo eius non mifereor,quomodo ll-
lc me; nonmiferebitur ?
i Ego vemam & cwabo eum.Et refpondent centurio <ii/:Magna hu
milicas quod feruum dignatur vificare , q, fides Cencurionis
meruit^jui ex gentib.credir,& humilitas, q, fe indignu iudi
cac curus ceAum intrct,& prudentia, q, vltra carne diuinita-
tem laccncem videcAd filiu reguli venirc noknc,nediuicias
honorarc videret' . hic feruilc condicione ne fperncre vidca-
tur,mox ireconfenlic
C^ui verbo curare pocuic pp humilicace vificacc dignacur,
& camen in medio mncre verbo fanac,ne no propcer humi-
licacem.fed obimpocenciaviriumcorporalic.ee ire pucarcf.
lf Tionfum dignut. Propcer confcicncia vicx gencilis, magis
timet grauari pracfentia qua muari.quia Sc fi erat fide predi- j;
tus nondum tamcn erat facramentis lmbutus.Sed quod nec
infirmicas nofica prajfumic gracia darc nouit.
& Nam
ifi.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et ait. Hic ponitK rniraculi manifejlaUoyqu£ fatla efl ordinate.
Saiptum enim crat in Uge Leuiti. 14. quod mundatus a lepra non de-
bebat reflttui ad communem babitaiionem bominum , nifiprius iudi-
caretur mundatus perfacerdotis iudicium , &fclla oblatione domino
pro eius mundatione.Etideo lefut ait illi.
z Vide netnini dixeru. f..tntei/iiam ca ou* fcriptafunt in lege co-
pleucris . Traccpta enim cercmomaiia habtmttnt curfumfmm >fque
ad Chrtflt pafflonem,vtfupr4 vif^ m efl. Et ideo vfqne ittnc Chrifhts ea
cbferuautt ,vi patct in jua circuntifionc , & ea obfertiare aliis pr&ce-
pit,vtpatetin bnc lcprofc c»id xit.
3 Vade oftede te faccrdoti,&c. Ttr hoc etian:f:gurabatur , quod
peccator quipcr leprofumfigurautr , licet fit mur.datus aleprapecca-
tiper contritionejancn adhuc tcnetur fe oflendere facerdoti per con-
feffionem . Qualis avttem erat oblatio leprofi mundati , in lege habctur
Lcuit't.a..& ibi debet exponi.
4 Cum autem introiffet Carpharnaum. Hic ponitur fecundum
vtiraitdufcilicet curatioparalytici.Et diuiditur in duaspartes , qttia
primo dcfcribitur huius centurionis fides& deuotio .Secundoexhoc
infertut conclufto,ibi . Audiens Iefus. Circa primnm aduertendu , tp
ifle
ifle centurio ad cnius pncesferuus eius curatus es~i , non erat ludsus
fed Gentihs , ibtpofitus a Bypmanis ad cuflodiam principalis cinitatis
Galile*fcUicet Capharnau,quia tota illa ttrra eratf.tbdita Bjmanis.
proptcr quod Iudai coram Tilato dixerunt. Non habemus regc nifi
Csfarens. Et ideo qttia Iefus erat \udxus,ipfe no venit ad eum in pet Eui§eIlflc <*
fonaproprta,reputans fe mdignum a>d hoc mpetrandum, fed mtfit ad centurionis ac
Iefum principcs ittdAorum.vt dicitur Luae.J.vt per eos curationcm cefluad Ietu.
feruifui faciltus impetraret.Et quia quod per amicosfacimus,quoda-
tnodo per t:os ipfos facinv.ts .iico Mttthaus dicit cit venijfe ad Iefumt
nen tjuia inperfonapropaa vene) ii,fed per intermcdios , &fic eflin.
ttlligendum quod dickur bic.
5 Acccflit ad eum, fcilicetper amicos.Dichur autem ceturio,quU
habtbat centnm homines in armis fub fe,ad cuflodiam illias terr<e , ne
forte vellent contra ]{omanos rebeUare.lfte ergo tenturio audtiis Chri-
fiimiraculis fimiter c.redidit,qmdpoterat fanare feruu eius, quierat
ei valde charns, vl iicitur Luc.Ideo de eius fanatione follicitus . Iefus
autemfciens eiusfidem & deuotionem , refponditei per internucium *
fcilicet. Ego vcniam. Cum autem effet in via , mifit centurio nuncios
obuiam ei,vt dictt Lucas,dicentes exparte eius.
6 Dominc non furo dignus vt intres Erat enim homo gentilist
&abo-
MORALITER.
I Et ait illi lefus , vide nernini dixeris fed vad.oflende tefacerdoti.
perhoc innuens,quod coclcfiae miniftrinon debcnt gloriamho-
minum quacrere.fcd Dei.
f £t offcr mmus,&t. nam a peccatis tnundatus debct effe Deo
valdc gratus,
Cum
4 Cum autem introifiet. Ifte gentilis erat,in Chnltura tamcn crc
debar.aliter eum pro fanaticne fui pucri nonrogaiTcc. idco per
ipfum pnmitiac Gcntium hgnifkantur crcdetcs m Chriftum , Sc
laborantes ad conuerfionem alioru de quibus fuit Lucas euan»c
lifta,& Dionyfius Ariopagita,& alii plures,pcr boc autcm quod
Chnfius fubdidit.
1J9
GJoforcL&NicolaicleLyra. 160
C.ffiiiuis. Nosd-sniratiscmsapicefublimati fumm.fi y->
non quibus volumus,cog tatipnibusabdueamurjfcdhisg.*^
bus fpiritu iliui dc!rcr imur.imm- r v -i,& inherere mal
A . Au-uftinus.Dicendofc indignum,prcfticicdi?num ,n5
A incvttisp*rietcs.fc I in cuiu«corCh«ftutmtrarcc.Neq$boo
Umm.*. ,i irrcr cum t.mc > ndc& humihcatc , nill um illum quc ci-
^ffibudfci. .t mtruc liomnm |inm,cordcgcftaict.Nam no crat m*
R.u tchocasji D.m.nuslefusincrarccm ciusparicccs, X
non rtiec m r^vt.>rc eius . ^ neidime> mUkiSi ftm
Kfir«K . Hi8:egoL6lumtiubp<itclhrec6llitu- ,
../...„. ..r.^.«Honii. L.Uc ImK m*» m« ItfQ./V diro lUlC Va '
Diisii'inciHinii uv."" ■•.."., ....z._ -- ■-
dcrnfuggi fti<>mbusimpcnirKcs,A»ce,«ibunt,Vcnitc,a{
Ventent, Seruo quoque noftro coi poi ri , c.i quccontmc ti.c
funt,irr|ungamus«ScfincvliaccHi
t. adiccionc dcferuiec.
b ~Ab onente , O" occident ve-
tus,habes fub mc militcs,& dico huic va j
. Mira fides in gentiii.;
de,& vadir,& alio, veni,& venit,& feruo
. Ui «.gcli nbi feiuium. b qtid fuiw niiclli^it maiciU-
tem.
mco fac ho'c, & facit. Audiens autc Iefus
. >Ion vttuibnti mirai, fcddoc.ntis n. s.quos oj>us e,t mouende
huiufinodi oc mnaii.
rniratuscltj&lequc-tibusfedixit: t Ame
dico vobjf,non mueni tantam fide in If-
a EtGapiophetisedocti. Pnfenrs teinpotis.inuenit enim in anti-
quis. b Vnde pixdico vobis, quod iiiui.«dcxcmplum i!tius,in
ouo'fid«gentiumpiin8utatui. »'%■'*
racl.Dicoautvobiscj, multiaboiiete &
Ex otnnt genete. Ad lidem. Requicfcent fcliciterepuliiuii.
occidctc vcnicnt, & rccubcntcji Abraha
& Ifaac & Iacob in regno ccloru.-filij au-
ludati in quibus autc icgnab«t duitiinus. A fac;e uomini-
<E2§St*?£GZ , tcicgni eiicicturin tenebias ex.enorcs:
nario qultte virtutum ftipacos,q.
nih-1 rcrrcnum . fcd fola ancrnx
f ,' is ^.d.a fibi fuifquc quxrunt.Ccntcnnnus emm ,quia
itu rr-mfitaddcxtcram, mccleft.s vitxfignificationcm
Ln. coofueuic Talis crgo mcriti v.r. pro his neceife ett vf
iWUcenc , qw hoc fcruuucis fpmtti cencntur vc perrcUa
SttL for,s miccac timorcm.Domus autem , m quam uon
audctcuif1u.taic,get.l.raScftprQptcrfetoreidolatn?:ncq$
en n «enc.bus coFporalis prxfent.a Chr.ii. exhibica eft fcd
vcibundcimiiiceispapoltoIosSi&ab.nndelicacefanauic.
Vcl raiutcs, & ferui ccncurionis.virtuces func nacuraics,
quaium copiam mulii ad Deum vcnicnccs fccum dctcrunc
« Comcli us dicitur vir iuitus,& timens Deum .
COt
bibiscoipusA' fjnguincmdomi
ni tunc Docnuius fub cedum
T^" tuum ingrcd.tur. Itacrgohumi
bansccmccipfum, imiurchunc
Ccncurionem , & dicito , Dom-
mt n»n r»m dw* , &c.Vbicmm
, mdignc irgreditur , ibi ad mdi-
Ciuminarcdicuraccipicnti,
R a Titm y&tgo, &c. Si ego ho-
P mo fub alio polUim impcrarc
nsinoribusquantoinagistuqui
fupcronmta, babcns famulan-
tcs a ngclos, potcs per corunwTii
nifteru finc corpons ptacfcntia
dicercinfirmuativtreccdat, K
rcccdct , & ianitati vt veniac , &
vcinct. Mirafides in gcntili.
Mvfticc. Ccntuno , fignincac
U>
.<un
IO
11
. oriente , tf -
nie>,t,& recumbcHi. Vcl onc:.s,qui
illuminati ftatim cranfcunc.Oc-
cidcns, qui paffiones vfquc ad
morcem tolerant . Pcr iil as duas
partcs mundi cxquibus gcntcs
■ ocand* crant,defignantur.
•5« Augtiftinus. Soluc, qux l
ftioncm quomododominusdi- \\
cat , quamarftt *Uaiviiam, <T
pauci inueniunt . Nunc , multi ab
oriente. &c. Et apoc.7. MultitH-^w
do , <}ti£ nnmerari non poterat . Et
hoc.quiaipfi boni.viriquc cliri.
ftiani,qui pcr fcipfos mirfti func
in comparationc mnltorumfal-
foruque itidcm pauci func. Pau-
ca grana rcfpcftu paJcae . Er ca-
mcn Abrahx dicicur , midtipli-
ctbo fcmen tuum , fichtslcllascc-
li.
c Filij autcm rtgni ciicientur. quia
illhc"' miinrl/i (nii,nr.,r U-.^-.
inhoc mundo ftuuntur bcnc-
ficiis Dci. fecundum illuJ . Tlnk
fuper iuflos & iniuJios.Nanc vidcncur in facic ddmini,fcd ciic
minime.
d ln fnebras txttriores.Qviu adomino foras expcllcntur.id
eft 111 zternam noftem,quia hic fponcecccidcrunc tn cxce-
ru res, dcfiinceciiatciiitrencis.pcrflctumquicftoculiHu,
c^OiKlorcm cltiititminota ver.mi rcfurrectioncm Corpo-
aoaqtus nuiiu a«J caJorem nimium. Vcl ltu
gtiantis affciLtum,quo feroptjmtet qd dcliq
uicperrinaciccr.-
Ffetut
tttli*.
InChrillo dti
rtic* icicncii.
NICOLAVS DE LYRA.
& abominabile er.it luim com:dcrt & bibere cwn Gentiltbm , &
pumdomostorumintrart^tbabtturjia.l i.Etforteiflem Gen-
tttts tratyidoU in domofua babeb*',& ideo ex bumilwe Cbriflum
ab mvjju domsfi;xrcptlltbattdiiens. Dominc no fum d.gnus
Vt intrc fub,&0. Ettx aherapartefjrmiiercredebat^uodabjtns
Jolo yerbo (eruum (uum t urare poterat,proptcr quod dixv.
1 T mtum dicvctbo/jOt: fanabitur pucr meus . Qwi probal
pcr h»c quoajnbdttur.
X Nam,& c«oyScc.iden licttbabeam aliquos fnbmr (juimihi dc
btantobtU.rc, umcnlumjubdiiu. maioripoitflati ,videlicct prafidi
CT imverjton,& tamen fubiiti ob.d.uut mibiad >>u:um.
3 Bt dico huic vade,&c.£< ex b >c inttitigitur fef-ens conclufto^
JitLcei bxc.kr^iti* tui >;0,t esjubietlus alicui potcftati, pote<prxci-
p ,c mlirmitau,& eam ci:arc,& jicfoloverbo fernxm m'ii curarc,
4 A ldiens . H cex diclh mfertur quxdam concluj.o , quia exfide
bui u gentiLs , & infidclnaic ludxorum co"cluditfjluator vocatio-
ncmg.n ium adfidem; & rtprobatitmeM ludxorum , & boc tflquod
dicitur . Auditns au.lcf./.T'. rba Centuri«nis exprtffim t.intxfiit'.
5 M V2i\.i,cl\.Scdquxr<tur.QnomodoinCbr flof, it<,dm!raiiosjue
co>ijui$ti ;n unmmeexaluuins vicogniti & in[oliti injpeclione. Chri-
Jius auiem ab infianti t;jciption''S ptenus fuitfcicntia , uec aliquidde
nouo cognouit,iki,:v ditur qd i<> ipfo admiratio (ecvndii rcm nonfuit
Jci tan.H nfecunanm apparcntiam, quia ai mcdnm admiraniis fe ba
b*)t,vt d.cu it aliq.ii.,\ec tbi fuitfalfitas, quia bucfuil ai defifnan-
dunali uod vaum,f. fidem tenturioivs, & infidiltatcm lndxorum.
Sei mtLui dictturtrp fuit m ipfo vcrc admiratio, ai nflcnicndtim ve ■
rt.atem hummtt naiur* in to . Ai cutus tttidctiam fciendum qwd in
Chrtliipomtni iupUx (citntia.fna ii ina ,q>i* tjl dtcrna, OT Jecnn
4mm banc nonpo^tji tjfe aimirat'totqu\anibilcognofc'ttur abeo de no
Uo^Aiia bumana vel creata,&h£, ex dup\ex.Vna,viftonis rerum in
ycrboyquia nnima Chrtili ab inflanti conceptionis cognouit omnia in
verbo,
verbpyqiucognofcitve>bum notitia vifionis,& bscfunt omnia,qnt
habem ejjrfccwdum quamcunqut difftrentiam temporis , cuiufmvn
Junt pixftrtiaprxttrita, & fntura.& fecundu banc ftient ain Cbri
flo non fmt adnutatioficft nec innouaiio . ^ilia 1 Si fciemia in chri-
ftoqua cognojct tts in pn>priogenere,& hxc efl duple\.trnaJ)abitUA
Us,& m ijia non efi nliqua nou tas, ttuia ab inflanti conceptionisfuit
antma Cln tfli pctji fic > rpleta habitibus om»i/im fcientiartnm . ^ilia
txpcrimentahs,ficut aliquis babcns b.ibitum fcie>"ixper doil>inamt
ptfla exfetitm pcr imuitionem itufficlu . Etiftn modoin anima
Chrifli crat abq«id de nouo cognitum , & fic ex injpetlione illius hoc
ir,odoincognitipr;us pote>at m ipfo admbatio denoHocaufari. Etfic
fj'~iu>>, fun iu propofito.Scquiinr.
6 Et fcquentibus. id efi difcipulis fuis. Dixir.
7 Non 1 nueni. id cfl,ir. populo Iudaico, quia licet aliqui dc Iudxis
Jiimittr acdcrcnt ,ftilicet dijcipuii fui,tan cn principalcsilllus populi
non crcdidcrunt,& >>,uhtindinem abetHsfiieamrtcrunt, vtinferius
patebit.Ei ideo concl»dit filuator.
8 Amcn. id tfl fidt Itter.
9 Dico autem vobis q, multi , &c. quia multitudo gentilium in
diue>Ji< partibus orbis exiilemium per prxdicatinnem apoflolornm
conuerfa tfi ad fidetn , & fi>. percepetunt gratiam &g!oriam.
10 F'1'j autem. id i-fl Jndu.ex auibus Cbriflus r.atus cii, & quib.
prtncipal te\ m flits efl ad prxdicandum eis cceltflit regii ettangclium.
1 1 Eijcientur m renebras exteriores. quiarepuleruntfidem Chri
fli, & fic r>!>r*ancnt in ptttaiis f~is obflinati, & Jic eiyiutitur adpce-
nas ii>firn',qua dicuntur tentbra exteriores,quia tem brxprim* fmt
tenebrx cnlpa, alja antem funtgehennx. Sed qu.v itur, qunmvuo fint
ibi tencb acum ihi ftt i?jtis qui de nsturafna efl lucidus(Dii enditm,
qu»d ille ignis dcfi 1 tbuur tn m<aio letra , & idco fumnfus rfl (jr ob-
fcurus . It m n:>n /«. et ad oitcndcndum damnatis aliqn d .id corum
confolatione»!, frd ad eorum defolationtm, idcoduuntm ibi ejie tene-
b>a exterions. Scquuur.
Ibicrit
Q_n<
infc
brx.
MORALITER.
■* ?{»n inacnt tantamjidcm in Ifracl.Dico amtm vobitflnoimulti
ab oric»
ah oriente, &c. figaificatnr deaotto gentilimu «d Chriili fiden»,
& obdttratioliidacotam.
itcttm
\6i
Matth
XI
Cap. Vlil.
162
^ a F/rt«U'crhocoflcndftar magnftudotormcntorum. Per
A flctum,tormcntum anime.per ftridore dentium, corporis.
b Et cum *e . Qn hoc ilt faftum non cxpreffit Matthsus
non cnim necefle cft vt poft illud fa&u credatur, pott quod
narwnir. Lucas & Marcus prius de hoc narrant qua dc le,p
fojfcdnilobftatnar^
que paffioncs,& precibus fidclium femp annuere , & ea no D
nunquam quc ipf i in lc non intell igunt,|vel intelligenda da-
re,velpiepctentibus ctiam noninceilecfadimnxere.vc Deli
cla /juis intetligtt^ab oc.m.mun.mc.d. Pdl-tmi.
c Ef/«/-.Naturalecf}febricitatibusincipientefaniratela(fe-
fccrc « tV moleftiam
randi djuerfttas , vbi a foi erjt flCtus, & ftridor dcntium . Et dixit Iefus centurioni,
a Cuique ficut ctedlt ita fit.Pto mcnfuia fidei, onia credidit omnia pofie.indicat jier fidcm itieruifle.
t> Ptotatur riries domini dum faiiiras ferui fcquitur.
vadc,&ficuccrcdidiftiriattibi.Etfanatuseftpuer t cxilla
a Oitenditnonfequi ordine pracdiftummiiaeulum , CjUi. aniefeimoncm momistutffaftum.
b hora.*EtcuamvenifletIefusindomum pctri, viditfbcrume-
eademdicunt.maxi
mc cum idem euan-
gchftaeoordinecre
diderit fe deberc lre
quo Deus voluit nar
leribi r4!1£ja recordationi
lnmjfcciusfuggcrcrc,
umn SOLOGVS.Addo-
mumPctrinon inui
rauicdifcumbedivo
llSj, luptas , fediacentis
infirmitas,non pran
dendinccctfiras,fed
falutisoccafio,diui-
nxvittutisopusnon
humani pompacon
uiuij . In domo Pecri non vina,fed lacryme. fundcbantur\tur
babac ibi familiam non cura conuiuij,fedcuralanguentTs,fe
bns ibi,non edacitas a?ftuabar,vnde llluc Chriftus non epu
las pcrcepturus.fed vitam reddicutus intrauit , Dcus quaeric
homincs,non humana,&:c.
c £//*£r»ci..Febris Grecc feruor Lacine dicitur,& fi quan-
do hec paffio faciat tt emere,natutae cfi humana?.
C d Ei rm.Lucas dicit.qcl rogaucrunt pro ea.Chriflusmodo
rcgatus.modo vltro curat oftendcnsfe contra vitioru quo-
que
1 aegritudinis fentire.
2 Sedfanirasqua:ado .
3 mino datur harc tota * m l11*"
4 fimiliter redir,& eria
co roborc cofirmat,
c. vt adiutoribus fuis
t
7
fufficiat.
Domus Petri cir-
cuncifio eft eios apo g
ftolatui cqmifla . so- <
crus fynagYiga , quat
quodammodo ma-
ter eft scclefie Petro ni vite(.;#
com m iffat . Hsc f e- rcm npam.
,0
c ius iacentem & febricitantem '& tetigit manum eius , & dimi 6 ^tinuo mi'imtrarc
e ftt cam febris , & furrexit,& miniftraW cis . Vcfperc autem
f facl:o obtulerunt ci multos d^monia habcntes , &eiiciebat
Per iraro & od urn.
fpiritus verbo , &omnes male habentes curauit, vtadimple-
retur quoddidumeftperllaiamprophetam , dicentem. f
a Non ut llbi haberet.fed vt"a nobis auferret. b A nobis fcilicet abitulit.
\ QJulcepit vt medtcus.
Jpfe infirmitates noftras a^cccpit , & argrcrtationes noftras 8 bricitcibat.quiainui-
* 9 dia: xftibus labora-
bat perfequens ec«
clefiam.Cuius manum tangit dominus,quado carnalia eius
opcra in lpiritualem vfum conuertit, & ita ere£ta miniftrac
in fpiritu.
Moral.C^ii^queanimaqu^concupifcenric carnisforuit,
quafi febnbus ^ftuat.Scd manu mifcricordie'ta6la,per cond
nennamlafciuiam rcfrenat , &: ficutferuieratimmunditix
modoferuitiuftitie.
f fefpere aut.Occtfm f(^lis,mors c ff Chrifti,per quam plu-
rcs fanaiiitd?moniacos,quam ante viuens incarneggotos.P
yidens
NICOLVS DE LYRA.
I Jbi eritfte.ln fletw duo funt fcilicet triftitia animi ex qua procc
dit fletus,& fecunciM hoc fletus cft in datnnatis generahter.ta in
datmonihus qua m ominibus. Almd eft ex parte corporis.i lachri
maiu reloiatio,& turbatiocerebri& oculornm,& ifta no poffunt
(EiTein fp;ntibusfeparatis,fed poft refurreftionem quantu ad
ahquio erunt in hominibus damnatis.quia lbi erit prxdifta cere-
bn , & dculorum turbatio, fed non ent ibi lacrymarum fluxus a
capite vel refoiutio.quia celfante motu celi cefiab-.t omnis gene-
ratioj&corruptio.Exquopatetvltrnusquod ibi erit.
X J"mrfor</ef..Ciuiauonimportataliquamcorruptionem, fcd
tantum doloris odenfionem.fcquitur.
3 Ef dixit Iefus Ccn'.uriont,radc , &ficut credidifli, &c. Scilicet
perfefte,fic.
4 Fia: ttbi.ln fanatione fcrui tui, vndc fequitur.Et fa.eft , &c.
5 Ft cum vetiif.Hic ponitur tcrtium miraculum de fanatione fo
crus Petri,& primo ponitur hoc miraculum in fpecia!i,& fecun
do hocconcluduntur multa miracula in generali.ibi .Pcfperc au-
tcmfafto, In prima igitur partc dicit fic , Er tumveniffet Iefusin
dorowraTem.Salaatorenimnoftercumcorpuspaffibile adnoftr3
falutemaccepiflct,aliquandodeclinabat ad locafamiliariumfi-
bi,& deuotorum ad quictcm habcndam poft laborcs,& ifto mo-
do venit ad domum Petri.
6 fiditfocrttm einuacentcm & fe.&c:& furre.MiniHr. Quod no
potuit fieri nifi diuina virtute. Natura enim non operatur in in*
ftanti,& idco licer a fcbnbus virtute naturx poffit homo curari»
non tamen ita fubito & perfec"te,quod polfit ftatim opera confu*
etafacere,ficutdiatur tiic.Et furrexit,& miniflrabat eir,
7 ^fpf-^fcw/ac.Hicponituradconfirmation.em legijcuange
licac multa miracula in generali , quia audito hoc miraculo,oes o
in
in cadc villa derincbant variis laguonbus.funt CTiriftooblati &
ab eocurati,& ficadimpletaeft^pphetia Ka ? s.\bi dicif fic.^re
l.:ncj4( rci uoslrot ipfe tuht & dolores m/ito*. ipfe portavit. Adcui9in
telleftum conliderandum , quod Chrtftusqui venerac ad falutc
humani generis, in tantum acccpit infirmitares noftras inquat u
valebant adopus noftra? falutis. Adhocautno ficiuntdefeclus
fcienti3r,& gratic (ed magis contrarianf,& io Chriftus no acce-
pit defecTu ignoiantic,& fomitis indinatis ad peccatu,qacontra
riantur plenitudini fcientiae & gran^ que fuerunt in aia Chf i ab
in ftanti conceptionis.Aliorum autcdefecluu qui non repugnat
fcientiae & grati^ aliqui funr , qm fequuntur tota natnra huma-
n.1.& funtmatenc virtutis,ficut paHibilitas,mortaIitas,fames, U
tis,& fimilia & taliaaiTumplit Chfs in^ppna perfona.quiafacic
bantadopusnoftrasrcdemptionis.Alu luntdefeftus q rfcfequ-
unf totam natur5huroana,iedaliqua mp. rtuu!ari.& hos noaf-
fumpfit Chriftus in propria perfona, quiahuiufmodi contingut
duphciter. Vno modo ex dcbilitarc virtutis foi matiu^,& cx dcfc
ftu matcri^,ficut funt partus monftruofi,& hi no habuerunt lo-
cu irrChfo,quiacoipus eius fmtformafum cx purillimis fangui
nibus virginis Mari^.fic non habuit locu defccTus vcl inordinatio
materiae Fuir et formatu virtute fpirituffancti infinita,& io non
habuit ibi locu defcclus virtutis deformatiuas . Aho modo con-
tingunt ex defecTu rcgiminis,ficur f ebris moi bus caducus, & con
fimilia,vcla Deoinferunturpp peccatu. Etiftain Chnftonoii
poterant habere locu.in quo no pOtuit eifc dcf cTus alicums dc-
bitircgimnis vel peccatu.Affumpfittamen ifta in pcrfona alie-
naqctSmodo.inquantu mifcricorditer tilia cu-auir, &ficeuan-
ochfta exponit diclu ^ppheticlfaia? di centis 8 Ipfe infirmita.no.
«icrepir.f.quantu ad illos dcfecTus.quos aflumpfit in ^ppria pfona
9 Et <egrotatione(,&c Sahcet quantu ad illos dcfettus humanz
naturc,quos paticnter fupportauit,& potenter curauit, no tii m
propria
t. MORALITER.
c Fxum veniffet Irfus in don um Simonis Vciri , &c. Pcr focrii
Petri qi-emuliereiat.cnfualitasfignificatur, qu^mulier
ab Auguftino vocatur , fipfa vero iacet febncitans concupi.
fcnticcalore. Pcr Chrifium autem qui eft imagopatris, ra-
tio, fecundum qua homo factus eft ad imagincm Dci,figni
ficatut . Igitut motahccr foctus Petri fanatui^cu fcufualitas
pcr
per rationem ad debitumordinemmoralisvirtutis reuoca
rur,id"o fubditur.
f Et miniflrabat cis. Quia fen fualitas rcformata virtutc mo-
rali,miniftrac&:feruitrationi.
7 Vefpere autem^&c.fcr quod fignificatur quod hora mim
di vefpettina Chriftus venit dxmones eiicere &infirrnitaccs;
hommum curavc.
Tom.j. f
i ^3 Glof ord& Nicolai deLy ra.
164
Hon.tl.iq
& 2 Vident awtem Ie. Manifcflum cfl alium cfle dicm quo mf-
A licireiramfretum , non cumquifcquitur illum.inquo fo-
crus Fctn fan >ta cft quo die Lucas M .rcufquc cum m deter
tum ejt/fle atfirmant Iiifllt jretransfrctum , fignificans vc
amaros fxcuh fhi£tustranfcjmus,
Chryfoflomus.
Vidtfneiccrumqua
tdttudio oflcnntio
ncm fugiat , N.im
cartcri quidcm di-
cuncdxmonibus cij
prxccpiffe , nc dicc-
renc quod ipfc cffcc.
Mjttnvus autem di
cit quod turbas rc-
mouebac.quod facie
R bacpatcim nos do-
P cens humilianfque
1 Suftiouil ip cmcf . b roft (Mitionf m irtoruni
po'rtauit. Videns autem kius turbas multas ciraim fe , iufnt
■ /1 LitenocciJrntiifeiuui.
difcipulos irc t rransfrcrum. t Et acccdens vnus icriba,
Myft
Hocdtfxkian» uuod S'mon nugut toluit cmeie »t de miiaiul » lucrareiur.
a'it illi : Magifter icquar te quocun^uc ieris. Et dicit cis *
b Elatio mdum fccit coi ruum.
Dololitas latet in te piotunda.
J IefusVulpesfoueashabent, & volucrcs cccli nidos : filmsau-
r 1 Xn te Jocum mea kunuliui. Hitmtjitatera mottit. b Q^cmaddilcipulJtum voca-
bat,dirjnut ih cjuodiuinius ijuielcat.
tcmhominisnon ha*betvbi caput fuum rcclinct. Aluisau-
ncludxi peftiferx veneno inuidie tabcfcercnt,mo-
ncns nihil prorfus ad oftcntationcm nobis cflefacicndum.
b Et accedcns. Quod Maccbeus dicit hoc fadbjm quando uif
fitirctransfrctum.Lucas vcroambulancibus illis in via,no
cft contrarium.quia via ambulabant vt vcnircnt ad frctum
c Majiflcr.Quati vnus fic dc pluribus.Et ipfc hbcrator erac
jion Ipincualitcr auditor.
Magificr. >Soi\ dixir dominc,fcd magiftcr, vnum dc pluri»
bus magiftris xftimans.
Jcra. i9. * Pccrus Chryfologus . Dccipit,non accedit.qui promittic
Dominumincautcfcqui. Scd adomniapoflequis promit-
tit^Dixiffctpotius.fcqiiattcquociimquciuUcns^humanius
ccrte quocunque volucris.Sic autem dicit , quocumque le-
ris,qu:iiitcr fe &Dominu,quidincerfic ignorac.Sicdicit.cj
Chnlhim Dcumnon intelligic fcd magiftrii.Pecrus pcr ma
C r c fequic', &: fubmcrgitur ad paffioii? fcquitur,fed ncgar.Ec
fi Pctrus
fi Pcctu s fic deficic.fic fuccCibi: ad p 1 11 r a, iftc qiiis cft qui fc D
ad cnriii.i fcqui donunum Gcptonaitticc cato
d Vnl.f>fha.Q±ui\ dicap.Ciuid me proprcrjucra fcxuli v:s fc
quicinn lt.i fimpaup, vt Dcchofpic olum quod mcu licha-
beamr Vcl,iftc miracuhs cojnnipcus,propcer inancui i.uhiii
tiafc-quivoluit,qua
fignificataues ccrli,
Fmxit obfcquifi di-
fcipuli in quo vul-
pes.Rcclinatio capi-
tis,humilitatcm fua
fignificat, quein il-
lofimulatore ,&:fi>
pcrbo locum non
habcbat. Vel vulpcs
harrcticos figmficat,
quinon virtutc Dci
confifidolisfcducc-
renituntur. Aues mahenos fpiritusclaros.quiincurdibus e
Iudaici populi nidos,&: foueas,i Jcft.domiciha habent.In ta
JibusdiuinitatiChrifh noncfl loais.
* CLEMLNS ALEXANDlUNVSi.VuIpesitaquc fo-,ib- +
ueas habcnt,quia qui cos m eftbdiendis,& infodicndis vcr- fUm'
fantur diuitiis,homincs prauos,&: tei rx filios,Vu!pcs appcl -
Jaiiic.
•Jt^lupertus.Quantihodicfunt, propterquoshorum mc
mimilc oporcuic, quorumin cordibuscum m ore fantcam.
conucrfacionemprofkcatuui.maligni fpincus ita cubanc,
ficut v ulpes in foueis,&: locus in eis non cft, vbi Chnftus ca
put fuum reclincc.
e Fitii4sautemhoroinisnonbabet,&c Cumhomincs voccnc
eum filium Dei,ipfe feipfum vocac filium hominis,humili-
taciscaufa.
f ^//«faWfm.Notahuncvocacumefrca Iefu.
^ Domir.e. p
Piuifio,
Pcm.S i.
Luc* 9 g-
NICOLAVS DE LVRA.
proirid perfona affumpfit,
j Videns autcm Icfus tm.Hic ex doflrina1& miraculis pdiftis
ponituraliquorum cuuucrfio ad Cbriftutn . Et diuiditur in duaspar-
tes, /uia primo notatux. Cbri;ii receffus ad defertwn locu,& ficundo,
ijlo>um conuerforum accejfus ad Chrifium ibi, Et acccdcns vnus.
Circa primu adueriendum,quod quia Cbrifti atjio nofira crat informa
t.ojdeo Chriflm lf%i:ur a turbis reccfjiffe ad defirtum locum,vt daret
prtdicatwibis verbi diw.ni exemplum <Vna caufafuit ad habcndunt
(juu t>m pofi labores fuos , & difi ipulorum fuorurn, vt habetur Mar.
6.d. Veniti feorfnm m dcfertum locu&: rcquicfcite ibi pufil
Jum.fifc»' t emm qui veniebant et redibant mulii,nec jpacium wadu
(indi babebant.Mia caufafuit propter oraiionem,ofltndens qnodpre
dnator vcbi diuini aliqvando dtbet vacare feorfum contemplattoni,
■vi ibi bauriat in deuQtione quodposlea effuudat popuiu in pradicatia
Tii : 'iidew Mofes atiquando afcendekat in montem addominum , &
aliqujnjo defcendebat ad poputum,& hoc habctur Luce.6.c. Indie
bus illisexiitinmoncem Icfusfolu.sorare.&eracibipcrn)-
Ltans in or.icione Dei.rmtd c aufa fuitad fugiendumpvpuli appla
ujun. /.-«.tfAIcfusautcmcumcognoaitTcc quia vcnturief.
fcnt vc rapi-ict cum,& faccrcnt eum regcm.fugit iterum fo
lus in moiitcm, ifla caSo tripitci de caufa,»clfalupi aliqna ca*um
dicitur h c.Vidcns lefus turbax multas,&:c.7\(J>M» falicet oppri
mente\ & applaudentes. X luflic d fcip.&C./f/f//, vltra mare Gall
faiitlotuuirnngttfeciiftum. } Ecacccdcns.H(C^on<r«r^(<oruii.
dam difcipulorkm aneffusad Cbriflum.Quorum ynus acctdebat ficlc
& ideo repellilur Secundus vcre,& ideo recipitur,ibi. Aligs autcm
dc difcipulis. Circa primi confiderandu <p vnus de hi$ qui audierant
prxdtcationcm ChriUi , & viderant mirai.tila , quierat fcnba,idefit
IttergtHs^confiderauit quodft r[fctfjmilia)is Chrtilo, qnodpojjetma
gnam pfcuniam colli&crc ab bis qui a Chriifo curarentur per rpfius
fugieMionem & introd"CliOnem,deo voiuitfeei comungcre , dtcens%
4 Magifter fcquar,&c,/'-/"«f autetn videns eius animum}non re-
fpondit ad eius verba tantum,fed a4 'pfiui animum,dxens.
t Vulpcs foueas h.ibcnt,c5f volu.cceli nidos.ldejt, bruta ha-
oent \m litiln a /» quib»s poffunt latere,
6 Filius auc.ho. Idefi,egjfum itapauper a, nec habeo domicilium
vbi
*
vbi pojfim reelinare. q.d.fihi.Cur vis me fequi pr ptcr iucrum tcmpo- -.
ralet& fic coueniQ.cr d Chrifio repeliuu> .ieU ^itur btcyquare Cbn- yj~, ,
s~lus in paupertate votuit viucrtf qafic<t diuiiu funlimpedmcta >e~ paupi
probis,itaprobisfunt adiumcta virtutis.T^jbti autfacnns ad virlute u«c
debuit Cbrijio dtficere, ergo yidci cpdebuit diuitias icporalcs babac.
Dicendii,aj Chriflus rnui.is de cattjis in pauptrtaie Vi.xit, du&ihprx
cttteris viaeni valere.Vrima caufa,quia Cbrifius vcr.it acl pixdicadu.
veutate in mudo,fecUdu ayipfemtt dixit Io. 1 8.£. ligo in hoc natus Pnm
fum,&: ad hoc veni in mudu^vt ceffimomu perhibca venca
ir.pdicatio aut impeditur per udmiuiitraiionebonoru teporatiu,pro-
pterquod Chriflus apoiiolis ad prxdicddu m:JJis dixit.inf.io.a:2^oli
. le pojfidaeauru& argctu,& c.q.d.ijia iwpeditet vos d prMtcaiione
& fpirit aiiit admimjtiat oie.lp/i >>ut apuJioli,^4fi.6.a.dixerui.\SQ
eft equu nos relinquere vetbu Dci,&: muuftrare meus. Coji
deraieergcfratres ex vubis virosbom tcfhmoniifepte, t(uos cojtuuar
f/ius («f hoc opus , nos aut oroni & mimfiuio va rbi ii.siatcs triruus-
£.x u.b.patet,q> adminijirati» teporaliu impedit prndicatioms vjficiu.
Et io,quia Cbiifins voiuit pradicatonbus euageh) dcbitdforma viue
(U tradere,to voiuit in paup>rtate viuercSecHda 1 a ifi,qajic:ti Cbri- 5ec^ »
iius mcrtalitate nofiid afiupjit, vt per cd nobis immortahtute cofer^
tet,& fic paupcrtaie nonra voiuic affu.i.erc , vt per ea nubis xtetnat
diuiuas trtbueret. Et bac caujatn lai^gu ^ipoftuius z.Cor. %.b.S>. u.s
gratiddninotiri Jefu Ch)ijii,quon:aigtnuspronolisfacl^s tfi^vtti- j_ni ,
liusinupia dnutes eJfemus.Tolia autc ibp'61 addi, neconuetjiofide-
iiit fjtlaper Chrifiupojf.t afcribidiuiliisfeu potetixjecul^ri.^iu ar
gi.me.it dUe.iu,cpaliquiu bene eji actus vntMtisjccuui inferioi ejiaiu,
q> tameefi imptd fiuii aflus viitutis ad aiiorc gradu . Sicut dcbitus
vfus mairimonii ef\ \mp_editiuus vi.ginitutis, & eodc n.oadmiuifira-
tio temporalium bene eil imptditiuaperfecl<£jcquetx Cbrifi/,inquan-
tum impedit atlum contcmplationis.Tropter quod dtcitur m hb.de cc
ctefiafiicis dogmatibus.Hunum ejt fututiates cum aiipenjatione eroga
ri',fedmeltus cft intentionefeqead Chriilnm totuniJtMuldonare,cr
abfu umm dfoUicitudinc cum CbnJto.igi re.
7 Alius autem . Hic dtftr bitur conueifio aiterius ad Cbriflu^ui
•penitbat verefed impetfi c7e,&ideo d Cmijto rectpitur & perfintur,
& boc eii quod dicit. Aluis auccm de difcipulis eius.Sciiicet cbri
fti}non quodadbuc iffe> peiJeJe d:Jcipulu>Jia volcbat ficri.
Aitilli
M O R A l I T E R.
1 V ident antcm lefus tur.circum.fe, &c. Per hoc docuit prxdi-
catorcm eu.mgclij applaufum populi declmare.
3 Etacccdtns vi«s,&c.h\i: fecundqm literalem fenfum fequi
Chriflu volebat , quia per hoc habere mi raculor u gratia fpera-
bat, ic ea vti,ad lua\% ieporale,,pptcr quod Chriftus repulit ip-
fum,
fum.Ergo pcr eji figniflcantur qu^rente$ jntrare religionc pof-
felfiones hibentium , non cx dcuoticncq iod cft bonum, fed vt
cx pauperibus diqites fiant, #c cx contc wptibiljbus honorati,io
de talibus dicitur. 5 Vulpesfou.hj. Id eft,doloIi darmoncs &
fuperbihabent in vobis habitaculum, fednon Chriftus.
7 yiiius autcm, &c. Ii,t pci hoc quod dixit ei.
Scquere
*l
Matt!
ix\
Cap. VIII.
166
£ a Dtm-ne. Illr qui infj cfTt ff.vocar crm rragifkr, vclclatus
A pharifeusv-Uerqui rcccptuscft, dc mumm vi cnt humiliter,
u(.,eticutpuhli<anus.
i ., 7 d* $ Aug.Quantum mali in illo, ranrum boni vdcbat m ifto .
Loauuldco ociftum taccntem & mhtl promittcntem inuiwtvt
4 xK fcqiutur . Nouit dummus qui
jhnteiu*.
j.j.Iro- * Clem.Alexand.Dicitdomi
iu«. nus PhiItppo,y««»»orf»«0x/;-ye-
iirt mortuosfuos .
b Dimitte mortuos . Addit Lll-
cas : Tu autem vade <&• annunci*
regnum Dei.ln quo notatur pi e.
rcrmittcndaelTe minora bona
pro maionbus .
* Petrus Chryfologus. Non
pictatis obfequium ncgar, fcd
Non rtt puit efle dil~cipulns, (ri expleta pie.
tate p.iterni funens vtih librnoi lcijui
fNon de dundecim.
tem dedifcipulisciusaitiUi : Domine pcr
mitre mc primum irc & iepelire patrem-»
mcum.Iefus autem ait illi.-Scqucrc mc,& di
llli caine moitun» condant, tu autem inortuos aiimu lelulciti.
b Cu'pa,»el non ctcdcntes. ^Natuia. Came.
mitte' mortuos fcpclirc mortuos fuos . £t a-
Infiimi & l~pietores mundi.
ino.lj.
d icendentecoinnauiculam, fecuri iunteum c
Vt migna virtus libciatotis «ideatur ,. £*
Ird<roriim turbincs,pcrfectitonimproceI'» , vukynubes D
denorn ncbule ficnnunt, vr tcrus 11 Gdusfu-irrvnaicm
pclfos Kcgumipumaf arvndc,f. ruibaorporcflatu fluclus,
fonabat iab>ts iracftoi ii, pcpulorii giirgircs rocabatur pc-r-
fidiznutabantTcopulijmugichatlittt.niChnfhanp,! pfbrQ
naufragia vcx.ib.mrur, 6c erat
totius mundi vr u difcnmen,
Tnumqucnaufragiom .
f Do>n>iibat Doruiitmnobis
domi- us,idcft , fides domiai,
cu negi.gcntius agimus, &• i5
tempeft.is.Si vcrofidcs <efur-
g!t,in,pcrat vecis & flncrious.
g Sufciiaucrunt . Pnmu cft le-
ius m trihulationib. orationi-
bus exc :itadus,vr poff increpa
tionefurges imperet vecis& Mar.4,<!
diuinam pponit humamsarfe e ailcipulieius : Lt CCCC motUSmagnusiaCtUS 7 mari,&i]ttranc}llirasma»na.
clibus fcruitutem.Hoc.n.nou
primum effe dcbuit,fcd fcc un
dum,& terrenus pacci ccdefti
. . pofiponenduscft.
(icTnm ^ Athan.Dominus inhac
l'ip,'jjfenr.encia vtranq; mrjctem cui
uisfacile difcerncndapofuic.
Sepelicndum qtiippc corpus
motaiumcrat.StpuItores au-
tenrt cius per infidelitatis im-
fLac.S.d pietatem , iri anima mottuos
intdlig.c.
Tanto magis conttubat timor difcipulos.
^AIms mergetetur,
eft in maVi , ita vt nauicula operiretur flu&i-
^ Vt apolioioifjfcitarefaccK-t .
1 AUeo temti , vt non modefte
lirueient & fufciiaient.
f bus: lpfeverodormiebat. EtaccelTeruntadi
cura dilcipuli cius, & iufcitauerunt eum, di-
Qjdliuc paiuuli tc irfirmi.
Hic bomo oilendiiur. b
c Semper yult rogari .
b
*: EufebiusEmiffenus. tc-' **om in hoc
cc vcro Chnffi difcipuli non €uan8cli"'n-
aims , fcdclamore,cS<r orario-
nibus , maris huius proceilas
dcponunt. Sic IcdeKndunt,
ha-carmafLifcipiunr, hocau- E
xilioferucntur.
h ^<iit-t.SinouifTispoteccm
ccntes : Domine,faluanos,pcrimus. Etd c t 9 " \" a»curnontl^.tisct.n
' x r + ^ J J (V A CJ ■, 10 mari- Ql1IParucredit,argui-
Cislelus: t Qjld timidl eitis modlCXhdei? IO tur,quinihi],contcmnitur
no* Ccpe c Jaof.quiculpaexierunt.vt
» ipfi cum culpa vraur.Mortuos
fcpclire,efT pcccatorcs iu:pcc-
cato foucre .
d F.t afcendente . Qui magna
fecit in tcr a,ti alit ad marc.vt SC ibi faci at,& dominus terrrj
&:marilsapp<rfiit.
e Ecce wor;.N n ex feorracf; tempcftas, fcd eiits -mpcrio,
vtdifc puii magis timcant &: rogcnc;, & rogantibus olteda.
potentiam .
4c Or g.Ingn lfus nauiculam.fccit curbari marc, vt dif ipu-
\nj.n ]os niicterci lntimorcni.vtfuumpuxiliumpofluhuctjfuam-
1 Hic Deus ollcnditur
Tunc furgcns imperauit ventis & mari, &
a Mi;na p >te.Ui , quu dc inagna tempeilate fii magna
ttan^mllita& .
facta eft tranquillitaas magna . Porro homi-
11
aicilos.
quepotentiam roganc.bus manifeftarct.
Pctrus Chryfologus.Sic vbi Cb.i ff us ccclcfia- fue Nauim,
C marc huius feculi transfrctaturus afccndic , gcntium rl^bra,
ludaro-
i /w/JWrfWiV.Cui imperat', 'tn-
pcran:em fcntit.Nota q, om-
nis cteatura creatorem fen-
tit. Qua: apud nos infenlibi-
lia, lfti funr fcnfibilia.
Myfiice.Maie,xflus fecub'.
Nauiciila,ctUx Chriffi, cuiusbuficioad lictus p^rneccficffis Liic.^i
venimus,in qu.i Wtt Chi itlus cfi fuis palfus elt . Vfi'poti ait:
^v/ phI p»(i n,t ve.abnf.fcmct. & tollat c> u.fuam , & fiqujtm mr.
Durmit du illi nauigant.qa illi s feculu calcanpb. & ad coelu
tcndcMiubus.tcpuslubitodnKSp.tffionisadueiiit.qiiaV'1,;..
et pcr hora folis ad occaium cui icis fignificat du dicit : ii;rc
immincnte nocte gella fuiile. Sufcit.mt ctim.du vila rnorte
rcfurrcctione qu^riic nc eo durius fopitn , mcs co; u pci e;;r.
Sufcitatusincrepat de paruafidcdi. O (iu! &r tar.corad cre-
dendu.nonne iic oportuit pati Chnfuimr Vctum idcit,dia- e
$ boh
NICOLAVS DE LYRA.
1 Ait ill1 Domine. Ijie autem nonpec.bit vt [epdiret itm tnor-
tuum , i,ma boc non (uiffei fibi Acnegafim t fed a feanela Chrijii im-
rRe,,[1;" prAiebatur ex amore carnali ad parentes , cnmquibui voUbat vfque
•prohi" adeorum morlem cffc , & tunc Cbriflo infeparabiliter adh&ere , &
< f| cr- quiiparrntes non erant in tanttt neccffitate pofif \quod ««« pofjet co
Uim. utnientcr eisperalio minijlrarijdeu dixit.
i Sequcre me & dimitte mortuos.irfe^,«« infidrlittte manetes.
3 Sepclitc morcuos. Ex boc loco pa'et, qnoi aiquis ab tngreffk
relgiums non debet retarlari propter parcntes affetlione carn.dt,
*ndc & fupraof.c.lacob ts & lohannes legmtur /<</ utifu ffe Chri-
fiuTh>eti(t,s retibus&patre. TropterquodHicronim.in epiftolaad
belodoiumdtcit . Licttpatcrtuustnltmineiaceat, licct matertua
vbera& piftus oUcndat , per calcatnm perge pattcm ypertalcatam
ferge matrem , & ad vexillum crucis Cin ifii euola . Secus antem ef
ftt,fipaicntts effcnt in tali neajjitaic pojiti , quoa non pofjtt tis con-
Menieii:erfincpr<£fentiafilujubueum , wicnoneffu ei licttum in-
grrdi reltgioncmdimiff.x neccjfitait fare>itum,quia hoc effel de alie-
riv,Dto facere facrifinum . ^4d pr&dittorum ntaiotem inulLgentiam
conjiderandum , quod altter pater teietur prouidere filui , & aliter
filins parentibm^uiapaier cum fit principium filu , pet Jc obbgatur
adprotiidendum fili»sde dolltina & nutrimento ,non autem ccon-
uerfo.Vndedicitur \.adCorint.\ 2.f.Ncc enimdebet filii thcfau
rizare parentibusded parentes filiis. Et ideo parentibus no licet
ingredi religionem omijf* curafihorum omiino,fed dcbent de eit cu-
rate,vel de cura competenti eis prouidcre , filius autem licet non ftm-
flictter teneaturbabere curam patris ,tenetur tarnen per accidens.
fctlicct Ji pater ftt in cafu nece(fitatis,in quo per alium non foffit con-
ue-
MOR ALITER.
i. S 7Wfwc,e^c.oItenclitquo<karnali$affec\usa fequentibus
C hnitum eil total.ter dimittcnclus.
4 Et afceedente eo. Moraliter . Nauirula fluftibus operta.eft ec
clefia mititans in pcrfequuoonibus pofita.Chnib vero dormiti»
cft
Quare Chri-
S m D31l'< u
uenien>er fibi fubueniri,& ideo tali cafu ce.ffantr,fote\~i & dtbct rtia
CQmra volunt atcm parcnt um intrare rtligtO' em .
4 Ec afcehdcntC eo. Wcpnmatur quxdnm miiacula ad difcipu
Inrum confi>mationcm ,& primoin creaturj corporai , fecundo in
fpintualt, v o/irnda'ur Chrifins do>ainus totius crraturx , fceu* d> m
fomtur ibt. Etcum veniuretIefustrasfrctum.'P»i>w» miracu>-<m
fuitin ffi xtions iu > 1 1 e.nt >il i"s ipjits maris pcr impcrium ipfiut
Chritfi.vrtde dtcitfic, Ec afccndence co.idcfl.Cbriflo.
5 In nauculam. vtiret in locu remotu proptcr caufas prxditl :s.
6 Secuci func cum difcipuli eius.tr4>u/i etanics,fcilicct cum co.
7 Et ccce motus magnus factus efl in mai i. Hic eli fuEmm
virtutedinina,vr mamfataretur vtrtus Chriflidifciptilii ems.
8 Ipfe vero dormiebat. duplici de caufa . Vtima vt veritat bu- J^
man£ natura ineooftendtietur. secunda, vtdifcipuUinfenculopo- Udoimiewi
fitiad ipfumrccurrerent.idcofeqi4itur.El acccilerunc £>£ fufcica-
ucrunc cnm dicentes. Stquitur.
9 Et dicit eis Iefus. quafidkat non debetis timere , cum fim pne-
fens vobifcum qucm vidiHis tot fnir acnla facere.
I o Modicc fidci? Difcipulos autt mfuos dicit tffe moJic<rfidci,
quia fi pctfcclam fidem habcre::t,cognofcerent eum tatn vtrtnttm
babcntem in dorwienda , q«am invigilando , quia Jomnts & vi-
giha funt paffiones fenfttiu.t pants, fecundttn quam non conpettbat
Cbriflofacere miracula, fcd magis viituti dikina,qun petfon-nuni in
nullo impediibatur.
I I Tunc furges impcrauir. Er quo patet eius diiunitr.s,quia mi
raittla faciebat imperandofuut dominus c>eatur<c,vndc f qu.tm.
iz Porro homincs. ex effeclu virtntcm diuinitaiu eiu: cogn> fcen
tes,ac etiam confiientes.
Di-
elldiuinapermifliojvnqn vidcnt hominestribulaiionesiniufhs
durare,dicut Deum dormirc,qui excitatur,qn bonorfi prrcibus
pulfatur,& fic «pfo prxcipieme fir traquillii.is rn.igna pcr c t (Ta
tioncm perfcquutioms , vcl dando patientiam tnbulatis , R harc
tranquillitas virtudsmehor eit quam tranquillitas corporalis.
Tom.j. € z, Et
i^7 Gloflord.&NicoIaideLyra.
168
A boli fupcrbia ftrauit. Aqua fedat,i.rabiem Iudaici popuh U;
A lauiculacft prxfcnsccclcfij, in qua Chriftu* cu
Luc.k.j- a,,s aurc Lciih tranfi sdxmonum,aqu is pci fequu-
Qtf^aMicala rorum compcfcit,vndo mircmur »mus .
. occlcfia
:}.ope
fU itnpcrf,
fMi: j.j.
* Chrvfoftomus. Qnamuisin
vcl k npcftate labo cc ,
quibufuis (Bnutionum ilu:t-
bus puifctur , naufragjuml
.pjccft , qannlium Dci
lubct gubci natorctn , Angclos
temiges, porcit choros ommu t> {ct [e{us trans frctum in regioncm Gerazc
■ Non difcipuli.fed tururx .V citeti qui crant in naui.
Doitnit vi homo.imperat vt neus.
nes mirati lunt,dicetes.Qufllis eli hicquia j
vcnti& marc obcdiuntei ? t Etcum vcnif- j
;
Hom.<- tndi-
ItCllO».
fMar.TJj.
Luc.f.e.
fjnctorum . 0 c;ta in mcdio la-
lucari arbovc crucis , flantc fpi-
ntufancio , ad portum paradill,
U fccuncaicm «ctcrna: quictis
dcducitur.
a flHali*efl})ic,&c. Origencs.
Qualiscft lftc, maior Moyfe,po
tcncior Hclias' Vnuscnimmarc
virga percuflum difctdit,alius
ictu marc lordancm pcrtrafijc.
Irtcvero vno vcrbomandatil-
lis qux non habct vcrba & obe-
diunt ci. Ha:c qua? non habcnc
B auditum obccmperanc .
b In regionem Gcrmrcnorum . Gc-
raza vrbs cft Arabiae iuxta mon
rcmGalaad, non longc a fta-
gnoTyberiadis , in quoporci
prxdpitati funt. Gerazaincer-
prctatur colonum eiicens , Yel
aducna propmquans . Hxc eft
ruanimcdemoncsii.inc, ■ propriotu corp..; um mo D
numct.i ivuuuciit,ii:io qnibufdiadhcjeat . Sed ru
id orthodoxo perfoadcbijt.Si.n.lvc verii cffct.niiii
crm
atr»b,fuis.figttiHc.trt;t1 :
pci
e Icfufilibei . Hiiarius, M
fufpicari quam nofle- crcdnidi
fuhc .
Ambrofius . Icfu filiDcl ,
r;im opoTcuir,non ficucangt/
per hocquod efl vica &l lux, fcd Rom%]
cis ccrrcdis pcr quociVdam virtu-
tis c Tcchim , potentiam cius ci-
nienc ad penam, fcd non nouc-
ita vt ncmo poflct tranfire pcr viam illam* 6 runc diuini confilij difpcnfatio-
a Non rtl volumati* confeuWed neceftitatis extotfio.quia timent Iiem.Sl Cllim COgnoUliTent,nun
ewsprxfcntiam. b Q.Nob.fcum nib.li.b, elt co.nmunr.ncmti. quam domimim "\ot\X CrUCifi-
eigodicat.quod in ptmcipe ti«mon.orum cucit dxir.onia. /r '
Etecceclamaucrunt,diccntcs.Q.uidnobis rULi^n-iiJ , -
,. r n r^ • xr ni Credebancdamioncsaliqu.i-
& tibi Ieiu nli Dci ? Vcnilti huc antc tem- 7 do ilium Dci filium cflc,v:d.n-
* pustorquercnos. teratautem non longe 8 lti 'Snn- iccr." Pr°**«f «imiarn
g a Significat itrationale» 8t immundo» hominec.
ab illis gre'x porcorum multorum paicens,
In monte fupcrbix. De cleclis.
D«monesauterogabantcum diccntcs. Si
a In eos doinnuii funt.qui in immundicia pcrmanfcrinr.
ciicis nos liincmitte" nos in gregem porco
a Permittit.vt lit occafio falatia hominum pct interft-
Aionem poicoium.
rum. Et ait illis.Ite- Ac illi exeuntes abier unt
norum, occurrerunt eiduohabentesda:
Lcgiodcmi
monia cxcutcs de monumetis fsui nimis ,
t
t
gencilitas qua:"diabolum a fc n r *.-
ciccit quc prius 16 ge,modojada eft propc,poft rcfurrectio-
ncm a Chnflo vifkata per prcdicatores .
c Dtiohabentcs. M.ucus Si. Lucas dicut vnu , quia eoru vnus
fuitclarior & famofior,^ quodolcbac maxime llla regio, &:
quo fanaco famaexijc latior.Sicuc per vnu ita p duos accipc
Getcs qui dc duob.filijs Noc exieruc. Monumenta aiarum
func corpora,per qvtx fcdicacem corporum oftendcbanc,
Marc.f .a. d £<c»/.Marcusdicicquod nullus iadamoniacu poccracli-
j.iic.8.d; garc.Lucas.cacenis in defcrco agi.quia Gctes nullo vinculo
legu poteranccohiberi. vndedeccnus feuiebanc in fc , vel
m ali js.Ncc pacuic in eis via prophccis &: fandtis aLicorib. vel
pcr duosjudeos tk Gecesaccipe.qui 116 habicabat in domo
.1.111 confcicntia fua non rcquicfcebat, in monumcntis ma-
nebanc.i.in operibus morcuis delcftabancur, nec linunc pcr
viamfideiquamimpugnancaliquemcranfirc.
Difcrepxiitu #, Euchvm.In fcpulchris libenter morantur demones pra-
■ :Jr^' uam opinioncm hominib.immiccerc volcnccs, cj, mortuo-
*< rnm
rum
NICOLAVS DE LYRA.
1 Diccnccs qualis cW.cj.d.non efl bomopurusjcdvcrtts Deus .
2 Qiiia vcnci &C marc obcdiunc ei.pcutcrcatura creatori .
3 Lc cum vcniflcc . Hicpoiitur miraculumin crcaturafpirituali
in dxmonum eietiionc ,Et diitiditur in duaspa,rtes,<juiaprimo dcfcri-
bitur miratuli opcratio,& fecundo ipfius diuufatio , ibi . Paftorcs
autcm fugerunc.De/cr;7>eWo miraculum Euungclifla, primo tagit
lccum.Et cum veniffct Iefus transf-ctum in regionem , &c.iiefl, vl-
tra tr.ifc GaliUxrfitod ahbi dicitnr flagnum Gene%arcib, aquadam
ciuiutumfic nooiinatu qui vocatur Genc^ar vel GmcQireth, & eft
■ lutort ex cppofito Gc.litta . Cn m efjct igitm in regionc Gera-
^cnorum .
4 OccutTcriir ci dao.Mar. 5 .a.tHcitaf quod erat V*kt;et luc.S.d*
dtcendiiin quod non efl cu>itradittio^uiafccundu vcritatcm erant duo
i vntis erat famofior & fxuior altero , quia in co erat
Ugio dxmonum , vt ibidem dichur , & ideo dc UL> faciunt mentionem
Marcus & Lucastnec tamcn ntgant quinfucrit alins cum eo,quia vni
tas concluditur in binario.Mattbxus autcmfacit mcntionem de vtto-
que.Sequit.ir .
5 D-* monumencis cxeunccs./n talibus enim locis babitat, dx-
ntoniaci aitqua-ilo,vtpcr hoc damones ingerant terrorem hominibus
de animabuf defuntlorum .
. Sa;ui
infirm.irar.cm quam vidcbac m .
co,noncicdcb'aiic.
f ^Antetcmpus . Scicbanccnim
fibifucuram Dci mdicro da;;i-
nationcm. Vciba daunonum di
ucrfcrel.ua nfhil habenc fcrupu £
li , cum nd vnam fcntcntiam re-
digi,vcl omnia polTunc diica in-
tclligi.Nccquodhicpiuraliccr,
« upudaliosfingulaticcr, quiatSi
10 ibidiciturquod lcgio noimna-
tur,quia multa funt demo nia.Mai cus dicic poi cos ire cuca ^1""^
moncc . Lucas in moce fuilTc , quiadc canco gicgcalij circa
moncem eranc,fucrunc cnimduo milia,vc Marcus aic.
g Torquere noj.Prefencia Chrifti corcura eft cis. V cl,corque-
cur dum de corporibus eijciuncur.in quorum corcura dclc- M
ftabantur.ficutprajfencia Dci refcdiocflangclorum.
* Chryfoft.Cum non poflentfequodnonpeccaflenteitcii Hom.»
fare,neantecempusp5nasdareiK,tormidanc Ira qtn cerrc- '^ imj
nis vinculis ccnsri non poterant,victi nunc vcniunc , qui m
monces fcrocicacc fc cornpicbancad campos nunc humiles
exeunc,qui aliorum icmcra occupanrcs,nemincm crafirc li-
nebanccupi Chnflum vidiflcnc,confncerunc .
h Mitic «nx.Noca muko minus eos fua poceflacc nocere ho
1 minibus,q ui nccftcconbtts poffunt . .
Nifi quis morc porci vxenc, diabolus in eu poceftaccm
non accipicniii fortead probandum .
4« Tertul. Nccinporcorum gregcm, diabohlegio L,b,
° 4$ Ubwr F1
6 Sx ui nimis.no« quia dsmoniacipqffint , nifi qnantumpermittit
cis Deus,fequimr .
7 Quidnobis & cibi Iefu fili Dc\. hoc dicuntmagis ex conieHu
ra quamper certitudinem , quia ille dxmon qui tentauit eum in dcfcr-
tOeratacutiorisingenii, & tamennon potuit fcire per certitudi-
ttem , v scffctiUequieratpromifimadfalHtemwundi&
deieclioncm diaboli , & multo wnus tiiipoterant hoc fcireper ceni-
tudinem .
5 Vcnifli hue ance cempus corquere nos. jld cuhis euidetiam
confidcrandum , quod vfquc ad iudicium cii tempus t/ierici & deme-
riti hominum , & idco ftcut ad iiiul tempus fancli angcii habitattt
intcr nos adnoflram dcfcnfionem , ita mali ad noftram tcntat.oncm^
6 impugnationem. Licct autcrn feturn pottcnt tgnemfuum , tamn
teputant fctcrqusri & affligi quando eiiciui.tur ab honi libus , ne
eis noccant , propter odium quoi crga nos h.ibcnt . Et quiafinon pof-
funt hominibus noccre inperfoaa , tamen cppetunteis nccerc in f,b-
ftantia idto rogabant lefum dicentes. Si ciicis nos hinc,micte nos
in gregcm porcorum .
9 Et aic illis : Ice. conccdendo eispetilionem ipforum, vtpatetper
fequentcm effctlum .
1 o At illi cxcunces abierunc in porcos. Sed qumtur hic quare
permtfic eos intrare in porcos & prxapitare eos t Dicendum , quod "" J
forte
MORALITER.
3 V.t cum vcnrffct Iefus transfiretum.Vti duos nimis feuos pof-
funtmtcIligiPauluj tc Conftantinusantefuam conucrlioncm,
qui pcrfcquuti funt acntcr ccclcfia,ficur patet dc Paulo Aft.8.
<k >.Lt dc Conftammo chcuur in legcnda fanai Silucflri.Con
ftanti-
ftantinus imperator cum multas ftrages martyrum dcdifset,&c.
fed per Chnltum ianati,fuerunt valdc manfucti.
Si eiicis nos mitie nos. Per hoc autem quod pcrmilir.fignifica-
tur quod homines vitam porcinam duccntcs,in poteftate dxmo
nuin traduntur,& iuinfcrnum cum cis finahtcr d()merguntur.
Etafcen-
\6<)
Matth
aci
Cap. IX.
170
/f hibuitpoteftatc.nrfieaa Dsoimpccraftcc, cantu abeft vc m
A ouesD-ihabear.Pofsudicerereccitoruquoq; femitas tuc
numcratasapud Deu fjiflc,nedu cap.llos fanttorum. Habe-
re viderur diabolus propna poteftatem.fi foice'm eos qu: ad
Deu no pertinenc. Caeceru iridomefticos Dei nihil ilh licec
cx propna poteftate.quia quan
do liceac, ideft , ex quibus cau-
fis.exempla in fcripcuris iigna-
tademonftrant.
leH- # Auguftinus. Dimifit ro
Jnnu: porcos.vc oftenderec dtabolu
in eisdominan,qui vicam por-
a in porcos. Et ccce m agno impctu abiit to
r IdaftuaWe.
tus grcx pcr prasceps in mare , & mortui
b funtinaquis.paftoresautem fugerunr , &
vcnicntcs in ciuitatcm nunciaucrunt ha»c
omnia , & de his cjui dsemonia habuerunt.
c Et cccc tota ciuitas cxiit obiriam lefu, & vi-
contriftati dommi gregis, Iesu <j j0 co rogabant cum > vt tranfirct a flnibus
corum gerunt.
* Eiuhimins.Student por-
'o
corum.
non fufapianc , & lca prajdica
tione Euangelii non fufcepca ,
tucius ad illam regionem reuer
tancur,&: fianc poftefiora illius pciora prionbus.
Et
NICOLAVS DE LYRA.
•fc forte homines iilius terra peccaucrant, & ideo demeruerant iflud
damnumfibifieri.Velaliter dicendum , quod aliquifcch ad fignifi-
candum quodiam aiiud,ficutMattb.\V& Marci i.Makdixtficui
non babentifrucJumfedfolia tantum , & tamen nuttaratio fuit ex-
parte arboris,quia vt ibidem dicitur , non erat tempns ficorum , &
v ideo ratio maiediBionit fuit ad figmficandum matrdiftionem Iu-
" dtorum , qmiwnfrutlum boni opens quxrebat Chnfius , & tamen
non inuenit in eis nififolia tantum,idefi , appa.renf.am bonomm ope-
rum.SicChriftuspermifitdxmonesintrarein porcs ad ftgnifican-
tium,qucd dtmonet habitantin immundis bominibns, fn.ut ponus eft
animalimmwdum.
1 Paftores auccm fugcrunc,& veniences.H/c ponim miraculi
diuulga-
a Et ecce. m gne JDignior homo beftiis.cum propter faluccm J>
duorfi hommu duo milia porcorum perierunc Liberaco po
pulo Gencium,increduli agunc malos ncus in abditis , aeca
& profunda cii; ioficace fubmerfi.
b ^yJor.awfeOT/^frMnrQuiaetiaquidamprincipesimpio-
~ rum &c fi fugiunc fide Chrifti,
tamen potentiam eius mirando
nunciare non ceflant.
c Exiitob. Beda.Prodeuccs,fi-
gnarjquofda cofuecudincliga-
tos.mirari quide &: venerari le-
ge Chrifti , fed nollepaci,"vnde
cranfire roganc
Ec inuenerunc hominem(vc tuc*t.e.
Lucas ait)vcftitum,& faname^
te federe ad pedes lefu.
d Fjgabant eum. rogat non dc ihid.^.b.
fuperbia fedhumihcareiudica j.Reg.17.?).
. j ».,. ^. , tesfeindignos.vcPecrusfecic,
&: vidua de Elia.Timebanc,ne dcfirucrec eos prxfentia fan
dcicacis eius,propcer peccata fua,ficucdeftruxerac porcos.
diuulgatio,quiapafioresfugientes tenermt in. ciuitatem}& nuncia-
uernnt hxc omnia.Sequitu*.
2 Ec ecce coca ciuitas. adfaciendum ftbi reuerentiam.
j b t vifo co rogabant eu m . reputabant enimfe indignot tant$
dotl re , ftcut fuperius eftditlumde centurione , quodreputabatfe
ind'gnum tanto hofpite . Item quia Chrifius dimitttbat eis illos cu-
ratos adtmonibus adeorum inflruQ.onem . rndcMarc.K.dicitur,
auod Chriftut noluit , quod ille qui habebat legionem fequeretur
ipfum , fedmagis pr&dicaretmiraculumfattum,& idem imelVgen-
ium efi deali» qw erat cum eo . Vtl aliterpotefi inteUigi , quod iili
Gera%eni ex peccatis fuis timtbant offendert Chrifii prtfentiam , &•
per confequens inettrrere maiorem p$nampr&cedenti , & ideo roga-
bant tum difcedere.
E
ftrc.s.i
C A P. IX.
»T ^cmitatem. Ne putes hanc
Jire.t.a
m-1*.
IX.
T afcendes Icius in
nauiculamtrasfre
> De terra Gtrifenoram.
1» Non ait in Naiaieth , fe4
Gilileim iniellige.'
tiuu.&venitinci
uitatcfua. Etecce
a Aniimm,' leccbti*
omif rc(olu..im.
^: — •— fWn^i ofTerebarci pira'Iy
In carpore vbi iaeet anima. In uoluptne fcculi.
ticum iaccntem in leilo Vidcns autem
Non uecordiam agri. b In hoc inimit le Deum.
elTeNazareth, quia Mircus
dicithoccflefactumin Caphar-
nau. Sed cu Nazarcch fic m Ga •
lilara.inquocunquc oppidoGa a
lilezfic, dicitur effc in fuaciui-
tate . Scucregnumin tocciui-
tatibusconftitutum diciturRo-
mana ciuicas,ita Galilara dicittrr
ciuitasChriftr , in qua eft Ca- l
pharnaum quafi metrop jIis.
d Offerebant. do£tores func , qui
fubleuanc & offeruc Chnfto mo
nendo & incercedendo. C a Non uecordiam agri. b In hoc innuit le Deum.
e Fidem. <^uancum v alet apud d IefuS {{ de illoru,dicit paral Vtico Cofide
Deum * '
Deum fidcs propria.apud qucm
fic vahnt aliena,vc mcus &extra
fanaret hominem?
f d Confide filt,mni'tuntur tib'.L\l- Luc.fM
cas dicit homo.q.d.pcccafti Ego
Dcus dimitco.Et vtrunque dixic
Iefus,quod vcerque euangelifta
ceftacur. Humilis dominusfiliu
1 vocacque facerdotesdedignare
tur tangerc . Vel modo dimiflis
peccatis fuis filius.
Pnus fanafTanima,necgracias
agic ,'qui plus defiderauic curam
corporis. Ecce modus curacionis
^ pnus dimiccic peccaca colles cau
fam morbi,poft curac corpus.
4 ^ Qaid F
NICOLAVS DE L Y RA.
•C A P. IX.
ET afcendcns.r» cap.pr&cedenti poftta funt qu&da" miracula ad
confimationem euangeltcs, legis,hic cofcquenter dcclaratur vir
Kuittov tu[kgslatoris.Etdiuiditur in trei partet , quiaprtmo ponitur huius
nwaculiperpttratio,fecud»,credentium vocatio,ibi. Et cu trafirec
inde. & tertio eorum confirmatio.ibi . Ha:c illo loqucnte. Vrima
in duas,quiaprimo in opcratitne mhaculi addeclaratione fu* deita
tis fides crtdentium approbatur,& fccndoinfidelitas ncgantiu reproba
tur,ibt.tx eccequidamdcScnbis. Circa primit Euan^eliflano-
tat loca,vbi faSum ci~l hoc miraculum.dicem.Ez afcendens Iefus
in nauiculam vt.f.per nauigium deterra Geraxenorum rediret in
GaliUam vnde illuc iucratyt patet in cap.prxcedenti.
I Ec venit in ciuicatcm hzm.fciticet in Capbirnaum,quia ibi
faclum efl hoc miracutum,vt Marcus dicit cxpreffc i.cap.Dicuur au-
temCapharnaumciuitasdomini,non quiaibifuerit natus vel con-
tepius. Sed qma erat principalis ciuitai Galtlea ,propter quod ten-
turin
turio.ibi mambat ad cuftodiam totius terrx, "pt ditlum eft cap . prsce-
denti . J^a-^areth autem vbi Chriftusfuit nutritus & conceptus,erat
quoddam oppidum vel vicus refpeSu illius , & ideo dicttur ciuitat
ipftus Chrisli,ficut Tariftus dicitur ciuitas aticuius nati in ahquo op-
pido iux ta Tariftum. Veifecundum alios dicitur ciuitas domini qnia
in principiofu* prxdicationis multa mtracula tbifecit.
3, Ec ccce ofterebant ei paralycicum. Modus autem nfferendi hic
tacetur,fedexprimitur Marc.z. quia noupotentet intrare ad Chrifti
prafentiam propter turbam circunflantem,de teclo domus fubmifcrmt
eumin letlo anteJefum , & hoc fuit magnum ftgnum fidei ipforunt
propter quod fequitur .
3 Videns auem Iefus fidem illorum . fcilicet paralytici & of-
ferentium. quod patet ex hnc quod fequitur .
4 Dixicparalycico.Cofidefiliremircuncur tibipeccatatua.
lictt enimfanitas corporatis vel aliquid buiufmodi detur alicui pro-
pter alienam fidtm , remiffiotamenpeccatorum non datur alicui fine
propriafide. Idcononvidentur benedicerc qnidicunt , quodlyillo-
rum refertur tantum adofferentes, ita quod propter offerentium fident
tantumfitfanatus.Dixit autem lefus. Remictunt*cibi pcccaca. ai
modum
I
MOIIALITE R.
•f Et afcendens Iefus in nauiculam. Seqtucur.
l Ettcceofferebanteiparalyeicwn.Pcipara.lyrim que priuat
vfum mcmbrom corporaliu , fi^mficaciir ptecacu mortalc,
quodpriuaca&um mcricormm.Exiltens.n.inpcccaco mor-
cali
tali p riuaf greffu meritorie affeftionis, & ca£tu onationis,&:
guftu fuauitatisccleftis,&:vifudiuina:conteplationis,&:au
ditu diuinifermonis,&odoratudiuincconfolationis, &:cu
fuperucnit confuecudo,tunc iacet in ledto.Hunc aucem offc
runcChrifto oraces deuote pro ipfo. &: ipfc offertur , quad»
Tom.j. f j ipfis
»7«
Glof.ord.& Nicolai de Ly ra.
172
& 1 Q^; ' ejf. Nota infirmitates
A Jl.'<|iu6nngcrepropcer pccca-
v- id-opntjsdimitruntur.vc
falus r< ftiuucur. Quinquc mo-
irescotingunt, vcl
vc iufti< mertn pcr paticntiarn
4ugranr*,vc [i.h.vcl j J cuftodia
itum, ncfuperbiatcntrc,
vr P.ailus, vel ad corrtgcda pcc
1
5
putatis mr Mafphcmum , co q, 1>
poliice.ir me rcuwcercp; t.i-
n , KJ'iuodinagnurnf , j. m
cft.Vid. n)r3utcm v» t :s,qtu>d
ego.perbocc-ffcsnum qu« arrt,
ftVonreprchdndar.Egoigk -
ex corporij «ira fidem vo'
fcicioquod.iniri.asfancm . P t
I
fili,remittunturtibipccrantua . Etcccc
quidam dc fcribis dixcrut intra fe. Hic bla-
Sed Ueum fe effcSc occuliorem cognitione.tV oreium v.itute wdjcat.
fphcmat . Et cu vidiflct lelus cogitatioucs
eoru, dixit. t Vtquid cogitatis mala m cor- 4 reni minorcm quid. m,fed que-
Zlipti&buic a dlbusvcftris? QuidcitfklliuS dicerc,di- S d"*cdiotV)dc , cnnHrm.ns
^uoJDeutfo^nou,. ■ Quod,,fi!,dctent pcccatorum rrmiff» .nrrn, qu*
mittunturubipeccatatua.andicere^urgc m^nz qwdem^edhcitim
* u r , QUllldcn>.afii,uShou.,n„&Dcu,. _ -vobisvidctur,eoquod minor
&ambula?Vtautcm fciatis,c]uoniam filius
a No« ad blafphemames.fed ad difcipulos,8c fiint
vetba Mat thzi uel Chnit:.
hominis habet potcftatem dimitrendi pec-
rofitu.. t vtmaiusiniracninmtit. c Sur?r. Su ge, eff animam a
quoniamhocfpiricualcnocrc b catain tcrra,tuncaitparalyrico,SurgC,tolIc 7 carnal,busd:fideriisahftrahc-
dit:s j* probccurfKmo vifibili c * Neauiftianafidecumu»morcrisinpe»fidia judxotum. re.Lectum,eft carncm a terre-
d le&um tuum & vadc in domu tuam.Et iur- nisdcfideriis^d voluntatc i>ri
rcxir, & ab.it in domu fuam . Videntesaute *
. pinlvtico.vciadglori.im Dci»
' vtdc ccco nato Si l.azaro , vcl
tHar.i.b.
1 «
I06.» k>».
uZl * ad initlfl ra n-V* H.rrodi,qua
::''• unushicvidcarur quid in in-
Aft.is.4.: fcrnofcquatur.vnde. Duplici
*'■* - concncionc contcrcc cos do-
minus.
Bcda. Qind cff facilius, Scd
appan ac.
b Tunca:tparaIytir.o.EccepCT
rcmiflione pcrra^dimiflionem
culpxintcllige.
qnod non minons conftat cflc
potcntix, vc in filio hi m.nis la-
tencem cognofcatis potcntia
rn.iiefracis, qua: poccft dimitce-
rcpcccacavcDcus.
Hem.joia £ Chrvfoftomus. Nondubiu
**»"** quind rh\ ilius lic curarc ani-
m.Ts:vcTuiH quoniam vnum pa-
tct,& altcrum laccc,idco mom cncancam paralytici curatio
ncm mulci pocius mirabuntur.
a lamquodammodoacdentet. b Idtft homincm tam poten-
tet oicatitem intcx homoics
0
, cft ad
paradisu rcd:rc , vcl ;;d ntcrna
fUi cuftodi im, ne :ce, u p cccc.
turbseftimucrunr, &glo'rificaucruntDeum 9 d ToUeUaumtuum & y>.,dr n
quidcditpotcftatetalcmhommibus. Etcfi |* ^SS&SS^
tiofanjcatis..
Etfurrcxit. Magna virtus.vbifinc inora imper.u f !-is co-
mitacur. Vndc niento , qtii adcrant rClictis Mafphemiis ff u-
C ■}« Ihcophylactus.Aiguitfcrmceos^diccns'. Vosquidem pentC5,ad laudem conucrcuntur tantazmaicflau».
puta-
ViA-t
NICOLAVS DE LYRA.
* modu boni mtdhitfui primoremonet caufam morbi , & tiicpofita
i-ttenditcurationi . Infirmitas autem bxc fuerat tnjhcla paa'ytico
proptcrpacaiumf& ideo Cbnrtus primo remouet caufam dicettt.Ke
mictuntur. er cx hoc infiiuat eum a paralyft curantiumjii ut ttatim
patatt per effetlum . *Ad maiorem prxdtHorum inteltigentiamfcicn*
' Muitiidecaa dum,qu>d infirmitas corporalis infligitnr alicui a Deo multis dc cau~
*» i-'firm,ta? fis. yno modo proptcr peccati puuinonem, fid non proptct purgatio-
wa.eiiuiV'11 nem & ta'ili mfirmitasefi auoddam prxambulum pan*gebcnn£y<&
infltiia eii Herod',^(c7. j z .d.vbi djci ur , quodperciffit tum angelus
dommi,eo quod non dedijfet honoiem Deot & cofumptus a vermibus
txpirauit.Eodemmodofnit , deTharaonc , qui per flagcilaindui atus
eft . Seiw.do modo infligitur ad petcati commifftpargationcm , ftcttt
7{jbucbodonofor ametiafeptem annorum,vt habetur Da^.^.Et ftmi-
liter trlariA Magdaient vexatio dsmonum. Ttr io mo na troptopec
catum commiffum,fcd adgloriam Dei manife[iandu,ficut de ceco nato
iicitur lohan.$.ca, Tsfequehicpucaut neqne parentes cius\ fcii cct
yitacus nafcereturtfcd vi manifefientur opLraDeiin tllo . i^uarto
propter humiliationem alicuius ne in fupei biamelcuctur,ftcut Tttulus
apofiolus dUtt de feipfoz.Corinth. i»./>.Nc magnitudoreuclatio
ruim tX!o'bt mcdatus eft mihi ftimulus carnis mce , ange-
Jus Sathaiie;, qui mc colaphixer. QvnuoniHignurpropTcr aluu-
imprvl-tiu*tm,& patientix dedarationem,ficut patet de l<,b.2.Vn-
*t ve-fus.I-b probat,inilfriat Taulumjefi maniffiat in csco,pmgnt
Man.m,i m i lltnaen ■.!■ < paiei frntentia cx {U3jt.
\ Et CCCC quidam dc Scribis. Htcpanitnr rrprchenfio negantiu
Chf f<m,& p"imj pdn.tnr en> ummgatioycumdicitur . Ec
CCcC qu d im d Sdibis. idcil,!rgispcrius.
I Dixet anc mcra fc. jciiuet cogitandoyqu<a verbum intrinfecum
tficomr >/:i.
3 HicbLfphemac Blafobcmarc efl creatura attribuere tllud
quua tftproprtnm !)-< . Dimiitere eutempeccatumfob Dto conuent.
Te< hnc e.go auod Cbndo bhlphemiam imponebam m hoc quod
• pnc. 'batjnw , qma negabanl ipfum efftt Deum , dcentes
Cum , jie pun,m boiamrm , fedCkrifias confequenter eos conunrien-
ttrrciarguit.ofltnucnsl, efie D.umdHpliciter .Tiimoquia refpon*
dteorHmiogitatiOnibus , quas cognofieie per tertitucl hcmfoli Deo
proprium cft,propttr quoddicit . Eccum vidiflet lefiiscogit.itio
. ncs
neseorumdixit.
4 Vt quid cogitatis mala. imponcndo,fc:licttfa!fo mihi blajpbt
mtam . Secundo hoc idcm efiendtt faitandoparalyuaimpcr mperitm
tanquam propriavirthte,qw>de(l eiufdcm pnefLinfi, nt cy peicata
dimittere . Licet enimparalyfisv>riutenatur£ a! quavdopufi t >was
ri , 1 ontamenfubiionccitapeifcSlevt liat.mhoioc f.:ffu UGtunin
quo iacet portarc,ficut diatitr hit propter qUod dicitur.
j Quid eft facilitis diccre,dimittuntur. quafi Hcat squjih po.
teQaiis efi vtrunquc.Ex quo 'cunciudit vtrtutemfnx diutniiatn ptifc-
clam^dicens.
6 Vt autcm fcn tis quoniam filius hcmifiis habct potcfta-
tt m 111 terra. vt Deusf.on vi homopurus.
7 Tuncaitparalycico, Singctollelcd:" tnum& vadcindo
muni tuam,Et furrcxit.&abucindomumfuam. S.cut.vr
literam babetem (igillns declaratur volu itts ipfiusfiribenti\,ftc per
fignum quod eji v:rtutis diuinx manifeilatiuum o]iend.t<-r diuma vir-
tus.Alii autemfantli quiftca unt uiiraculi,facu'bant httc impioran-
do dittinam virtutem,non impcrando,& ft aiquiudo in fakbus inpt
rabant,hoc non erat in virtute propria , fcd cxprimrndo viriute Chri-
fii,tanquam miniflri non dominiy lic aliquando impcrabant dxutoiiib,
vt recederet ab obfeffis corporib.n nomtne Chnfiicr autloritateeius.
8 Vidences aucem curbar cimuerunc.Hic confequenter ponitur
huius miracult effetlAs, quia twbx hoc videntes timnerunt imponere
fibi blafpbemiam.
9 Ec glorificauerunc Dcum. idesljipfum Chriflum qui cfl virtus
Dei panis.
10 Hominibus. ad eorum,fc'<licet falutem.
11 Eccumtrantiretindc Iefus, vidithominem fedencem
mtelonio. hic ponitur cndentium vocatio,& primu arca eorum vo
cationem dcfcribitur condefcenfio adpcccatores, fecund > poniiur etus
reprebcnfio contramurmurantesytbi.Et vdcntesTharifxi. Circapri-
rrium aducrtendum, quod vocatiu Matth.vi , & ijiui conmuium fuit
ante curationcrnpa> alyiici,de quod clum efiy\'d bicponititrpcr >eca
pituiationem.Vei fecundwn alios vocat.o eiUi fuit ante,& conmmOm
tiusde quohicfcribiturfuitpijft , & vt conucniencus defmbatur
co> u Uium,titis nocatv repetitur.Dicit ergn Fua>;gel, iia , Ec cum
traiuuet indclcfus vidit hommcm fcdentem. in quojolebane
campforesfedere, quod quidtm mgocium vix aummquamexexccri
finepefCaJ0p0ie.li,vt dinf Qregor.
Ec
M O a A L I T E R.
f iplis in orando coformacur.Chriflus aute fide iIlorQ afpi-
cit/u preccs coru exaudit.fc- paralvcicus curatur,qn paar-
tum a Dco fibi dimictitur , & di>natur ftbi gratia pcr qua ftd
»ctu$ meruorios icftituitur,ac indc Dcus glorificacur.
Et
I f Et cum tra»firc< jnde Irf« s, \ fdit hominem fedentem in teloniom
vocatio Matthxi ad apoftolanjm,fia;nir!cat vocationc homi
ms ivcularis ad rchgionis ftarum.Fharif^i vcro murmuraccs
func hominesmaIigm,religionis iiatui detrahences, quibus
bcnc dicicur.
Euntet
73
Matth
XI
Cap. IX.
74
ufe"a PW»< bominem. Hic prob.ibi!r,is:v:detur, quod pra?tcrmifla
i mcmoret.cum ii.elegitantefermonem.
4 b j»tf/owo.TcloncsGf3CCc,Lafi'nevc£tigal. MatdixusHe-
braice,donatus,qui tancu munus gracia:accepic : Leui addi-
tus vcl ailumptus.qa diuina ekctio eu aiiumpiit, &£ numcro
apofiolorum addidic
c Macbaum . Oarceri Euange-
lifte propter verecundum no
appellaiueum vulgo ncmine,
(ed Leui. Kinomiusemm iuit.
Jpfc autem publicanum fe no-
mmac, neqs a falutedefpcret.
Vocationem fuam prarermif-
fam hic vidctur recordari.quia
Lucas dieit n.apoffolus m mo
te fuifTc clectos, vbi fermo fu-
pradictus knc.
c' d frige»j-.Bcd.i. Lucasplcnius
dicic , rclictis (imnib. fcqputus
cfi eum tam corpore qua mcn
IfeNon lcuirare da&us, fcd vc-
ritate opcruni, & d;uina potcn
a Dc Galili-a.
b Non tam cotposeo quarr rniferrniijititaitu.
c Feftinauter lucris iuhiantem.
tranfuet inde Iefus, vfdit homincm feden-
temiu tciomo,
a Amodo.
Matth^umnomine, &ait i
b Non lmra .
d ilii:Secjuercme. Etfurgensfequutuscltcu. 2
^tlusWaithci.
c Et fa&umeftdifcumbenteeoin domo,ec- 3
a Qui pubhcavcftigalia cx giint, & crinducuht , ctqui
iuc.i fcculi pcr ncgojia lcrftantur . -
f cernultipiiblicani & peccatores vcnientes 4
g 1 Vt ab cc (u r:tual.tcrpalc..niur .
difcumbcbant cum Iefu &difcipuliseius.
__ a Pup liciter errabant,quiaBc lemlkis putabaut cuin lint
lq'i .L'1,6: il osicus.cuui isru iUuitL-nii .
Et vider.es phanLxi diccbat/Jiicipuliseius: s
tQmjs.ex vinrunat.
g Teccatv< es venientes difcumbebant. Pcnftences, exeplo M?t- D
thati veniam fpcrantes : vndc Marcus dicit hic , quia multi Infu io.«.
fcquebantur eum .
h Q«are curn Tubhcanis. Omnis quefrio ex Icge,qua» eft iuffi- wUre.i.e.
tirtenax.mifencordiam non habet. Oes.n.decinvuicrunt.
Sed ciusaufferit3.cemmili.isfi-
lius Euangelij gratia tempe-a-
uit . Prouocac ergo ad pemten- prji.j,,,,
tiam pcccacores , cuius cibus &.
potus, 8c ambulatio , &. oimiia
qu.r gcfficfaluCi feruiunc.
i 1A1 lefus auditns ai> . E; fufcc- '
pcos penitcntes ampliusinfidc
ronfun.ac, & fuperbos ad hu-
miluatis&piecacisgraciam pro
uocar.
K T^on efl onus valctitibns me*>
dicus,fdnialc h'abentibv$\ Mcdi-
cus cft Chi itfus . Vaicrijcs , qui
ignoramcs f)c; uiihna#, fu ,m
volunc afhuere.Milc habcnces,
qukoniliencia vieti non exTe-
tiaintusopciacccracms.Petrc-. h tQua.reciim PubllCanis, & peccatoribus 6 p,^dcxg1;Hi;.quxlimiutti-.
■*■*• ctaobcdicutia, &perfeccaab- . j . , .,, /1 , a , r 1 - -, hcarr.-'PcrlVi.auhii&tPublica-
•V[ renunciac.o, &. !ucra reliquic, l manducu magrlter veltcr? At leius audies, 7 nomm vocacionem fidcs g-.n-
a ^i^/.oi deliuo, quia non fgete vosputatt».
b Qui gta..ain non quamnt.
K ait: f Noneiropusuablentibusmcdicus,ied
pr,
lt;
H s uio.^uia pcsmtenda il.ni I uaim.gr aiiXp fed li ianan vulii»,
Enn ^:^-. b A tcmcr.t. te vitupcrjtionis.
c D iigent;uslciipiurasin()iiiiite.
1 male habetibus.Eiintesautcm dikite.cjuid
a Vre.'.....j.. u:n d^pidpheu . b Sme mif-ricotdia.
"1 Si'ie compafsione delni.-uenuum.
eftjtmifericcJrdiam volo,&c nofacrificium.
a Miler toru iin lc.juinun' licut ego. b Fallolclc iu iiSci.ntcs,dutn
inhiiefurrt. c Feccati iticvieuies.
•m Non cm ucni uocare mitos, fcd peccatdrcs,
MC
.tic.8.b.
jid.rc. cupidus lcqwrndiCJiriltufn
B e Indomo. Non dicic cuius.fed
. f.c.»«lLucascxpnmit, qma fccit ei
1 conuiuium magnum Lcui in
domofua.Quoii congrui;. C<ui
eniwi Chriftum intus rccipic,
ifcitur multis delcclanonib».
taque dominus tngtcditur, 8c
lnciusrecumbii affcctu. Ecce*
magna humilK.isdfiminieun-
do ad peccatores.Etiam poten
tia do&cinx conucrftonc pcni-
tcntiumoftcnditur.
f Ecce muUifmb . Bonum prarfagium: iam ciusexemplo
multi conucrfuntur.Iam pofl ie mulcos trahit» apoitolus 6c
doclorgentium fiuurus.
HiCtOtiym\JS.fP»blic*nit & peec4t«til . Tccullianusdxic
hosfuuTecchnicos,dicentefcriptura:Nv>;i etitvedig 1 pen-
dcns ex ifrael q.Match cus non htiilcc lu^e.is, viliequ: ^u
Phanfiotcmpluin a(ccndit,quod non tuceret Gentllfs . Et
Lucas ait.Omms populus audicns, Cv: Pubhcjn. luiiiricaue-
runt Deum bapcifmo lohannis baptizati .DominusaucoiTi
'••a ij.c. qui vemc ad oues domus Ifraetqui dixiC^Tjq efl bbhnmfom*-
re panem jil.^ uti.ca.won couimuan Liiir\ Lilv.MC.S , cumid
maximccaucrec,ivclcgem foluerc viderctur,qui & d.fcipu
c lis prxcepic In viam gcncium. ne abiencis.
^ • Teccatores
10
i,u,t.b.
cium expnmitur, qui pn9lucris
mund: mhiabant, & nuncfpiri-
tualicer cutndomino rcficiun- E
cur . Pcr fupcrbiam Pharrfcjoru
inuidia Iudcorum dc luluce gcn
tium . Hienim deieiuniogl ■.)•
rinncur, diim Pltblicai»! cuin do
mino conuiuancur, quiaqui le-
gcm fequuntur, famerh cbrdis
patuintur, fec! qui Dei verbum
1 ccip;unc,efunrc non poiTunt.
1 tunta aittetn difcite . Tunicnci-
busde fdlfa iuftitta coniilul cor-
rectionisdat,vcfcilicec per opcra mifcricordia: miicncor-
diam quxraiiCiS»: non contcmpcis panpcrurii curis pcr facn-
ficia Deum placarc conhdanc . vnde 6c fuum mifericordi.e
cxemplumdat. l^oi eni-n . Vnde trtsparabolir.idduiitura-
pud Lucam,de Ouey&. Drachma.cV duobus fii:js.
m J^m enim vem vo.an- ihfios. NoneNathanael, &: Petru,3£
Andrea,8dalios mff js vocau't?Lucas apertiusdicit: \on .n.
•pcm vocare iuUosyfedpccca!ores in per.itcmiu.V vcatergo lultos,
vt magisproHciancipilorcs, vt cbrfiganrur . V'ci non voCac
iuf^os.du luftitia; Dei no func fubfcilr, (cd qui peccata conri
tenc..\j"i cnim veni vocarc.Lucas cxprcilius d.xic, m p^mtcn-
tia.qtuaquos openb.iufiicix dtdicos mucnir,vt Nathanael,
t*. Pctrum Oc Andr?a,non ad p?mcentiam# pr^cer irorum in-
^uuac, F
NICOLAVS DE LYRA.
I Ef ait Ulifiq <ere n,e .M.ittharum autctn talibus occupatum vo-
cauit, vt cic gratu Dci nullus deipcret quantunacunquc f ucnt in
vilibusoccupatus.
1 Ei fH,gens,&t.Cv\e aiicjua dilatione.quia ficm porerat moue-
reaure cxterius vrrbo,ita etiamintenus mcnteinlpirando,Sicut
.n.paHionipropiinjuasillos quiacc.pie ium ipfum venerat, folo
verbo prr-lirau ijdiccs Fgo fum,vtli«.beturioh.i8.a.ita lolover-
bo poterac quofcunquc ad fe trahere,& in hoc apparet virtus di-
Uinitatisineo
3 Etfaclum efl.in domo . f Matthari .
4 Eccemuhippblicani. Lucrant cnim focij Matthxi, & idcore-
ccdensabeis& volensfequi Chriitum.fcciceis conuiuium, fituc
dc L,lifa:olcgitur j.Rcg.10 q> vocatusab EJra.VtCU fequcretur
toaclamt parboum,&de:iii lr»ciis fai$com«dere,& iiclequutus
citHham magilirum luii,^ boc roodo faciut qui recedcntcsaio
cijs ftciunr pnus ciscautum iuum,vel fecundu alios burdonem.
c Et videntrsThjKfxi. Hicponnur reprdicnfiocontra nuulte
murmurantes de pdi(5tis,& pnmororra Pharifa»os,fecundo,co-
tra lobams diftipulos,ibi. Tuc acccffciut.Circa primum fciedu,
quod
quod Pharifaei in populo Tudeoru reputabantur rcligiofi.vn er'a
mhabituabahjs quodamodo diltincli erant, vt vidcbitmferius.
Videntes igiturChriftumcu Publicanis erpecc.itonbus mandu
care,indigncferebant & murmurabant dicentes difcipu'is eius.
6 Quare cum publiianis tv t.q.d.vos eitis iatui,quia talem magi-
ltrum fcquimini .
7 ^Atlejus audiens,&c.Re(pond.t eisprimopcrrationcm, qaia
lenljbiiitcr videmus, quod medicui familianus fe dct habcreae!
jnhrmumjqui co mdigct quam ad fanu. Cum crgoChnftus lic
vcrMsmcdicusanimaram.vt diciturin iTalmis. Mffit verbu suu
& fanauit eos , ideo famihanter fe debmt baberc ad pcccatorcs ,
qui iunt inrirmiinfirmitatcfpirituaii . Sccundo reipoivdet per
aucforitatem quaehabeiurOfcat.d.
S Enntes autrm difite^ t.cs.d.ite diligenter confidcratc illu J
quod fcribttur Qfca: 6.
p .'luid efl mifericordiam volo,& non facrificitim. qd.fi hac fcrip-
turam conlideritis inuemctis mc fucere fccundu ipfam, proptcr
quod condudit.
io 1\on enim veni vocare iuHos . licct aliqoos iuftos vocaucricad
augmentum gratiar,vt Pctrum, Andrcam, & coniimilcs.
II Sed peicatores.fapplt vocare adpjnitcnliam .
Tunc
M O R A L I T E 11.
% T.urtcs autem d>ft''e c.-uid eii,m>f ricoi diam. Opus.n.magnar mi-
Icricordia» eft pcccatoresadp^nucntiam induccic, adreligio-
his habitum afftimcndum .
Tune
Tv$C accefferunt ad eum difcipuli Iobannis a7«Wf<.Periftosqtii
iadlaucrunt fedcfrequenti ;ciumo (IgnirlcaQtitr hypocntx cii-
ccntcscum Pharila:o,Luc.i8.b. Uiunobis infabbato.quibus re-
ipondctur.
Tom.5. f 4 'Hjxn-
**
i75 Gloford&NicolaickLyra.
, fcd ad pcrfcaum virx pcrfcctioris vocat
ccnt.am qui peccaiis gramoribus muo uci crac
rqu.iuitosfcrepucanc , quia&hificonuc
1:6
iljis vcro ad
Vclno
i conucrcuncur,
'.4 pjnitcn-
lum. qu
ulhfibi vidcncur .
.-.r.Iohancs, Marcusfc Lucas ua
mdchoc _ . .. .
a *Tuncacccflcruntadcumdilcipu!iIohan-
j ispeiba ifKCMQgMM, Sc plciu dc fupcrolio Fharifsoruin.
nis dicentcs : t Quare nos & pharifaeiiciu
cnnr.V
umhoc
ai 3equxucum< Tribus
iM.tttc. decaufisrcprchcdcndi funcdi-
anms, quiadeiciutuo
tanc,& (luiacalumniantur
qucm (ciebant a roajpftro cfle
Um,&:iungutuxPhan-
(xisquos magiitcr corumcon-
ik mnaucr.it. SpiritUfdiCCt difci-
giftri tui voci rndicvc vcl llli crederenr, &non COgere*t cpc D
Jponfilarca trifiisintrarciciunij,quinquiquxritfpon(.in
juni.i fcpumr.rclinquicauftcrajtoiufedai-gaudiis, cpulis in-
duluct,couisblaiidus,totusamab;l;sinccdit,&:facitcocuq(I
fponlxtcncr.ucquintaiti-Ctio.Chriiiuscr^oquicunccccle-
fiam dcfponfabac , indulgebac
menfis , conuiuancibus fc non
uegabac , donec diuinis huma-
naconiungcrcc.
loh.iriplici la
nunc icpieht
tUoJilutu.
t truLimj nu.
rtuU*.
d Ett-ktcnon iei.inabunt. Ludus
de abfcncia fponfi,nec ancc in-
carnationc dcfuic in pacribus,
it>EtaitillisIefus: Nunquid poffunt 4 ^ccpoftpaflumem n.fiquam-
.o.osdcecclelia genuit. a Chciili ■ b Ieiunioafn,e,. c dlU 1U Carne CUlli dfcipullSCOn
ucrfatus eft.
Allcgoricc. Quamdiunobi-
nimus frequcntcr , difcipuli autcm tui non
j Autctt icmmuni tiiflitii a difcipuli» propter pixlcntiam luam,
b ldeit.domim.
iciunan
lAroftoIiQnos
duni eos aponet de lponli prarlcntia giatulari ; Spintuali cnnn icmnio
iiondum lunt apti.doucenieaffuinpto fpiinufanctj lint co:iliimati.
pul. lohannis & rharilaorum rj^ x r 'fr jugCbrc quamdlU cum lllis eff
: r a Tcmpoie pafsiums.
fpoufus. Vcnicntautem dies,cum auferetur 6
<N\>n folum a cibis.
ab cis fponfus , &tuncieiunabunt . Nemo 7
autcm immittit t commiffuram panni t ru- *
iciunanc, quia qui opcra icgis
vcl craduione hoium lcqtutur,
vcl qui ct voccm Chrifii tatum
ancefgrc;pit,abflinensabon.s,
iciuno corde tabefcic . Scd ,qui
Luci.b. Chnlto adhxrct.rcricif. Iohan-
f jftnicwum ncsvmum & ficcramnobibic,
ii
quia
abftmccia meritum augec,
cui nulla cft potctia naturc..Do-
nunus aut qui pcccata potqft co
donarc , tur a peceatoi ibus de-
clmarct.quos abftincntibus po-
tcrat faccrc iufiiorcs i Iciunauit& Chnftus, ne prxceptum
dcluics.Manducat cumpcccatonbus.vc graciam 6c pocefta
tuiuntcllrgas.
P ^unquidpojfunt. Quafi dicac.Fadtun eftis,vt lugentes jem
ncnc,quia eitis iponlumoccifuri. T^unquid pofum.De vtroq^
JikIu vcl iCiiinio,qd cft mtribulationc vel gaudio rndec.Cu
ablauis eritfponfus.tunr. crunr in mcvrorc 6c luclu,doncc P
jpn jcumfanctum confolatio cnbumir.Quo dono percepto,
icuinium, quodfit per jt^ciciam iarenouati in \ ita ipintua-
Jcm.eckbrabunt.ncc folumacibis.icdab omn:b. cerrenis.
c J,ugcre qn mdiu c»m illis cjtfponjus.Hcc vcrbo exptiuuc lllud
jeiuniu quod pci cinccad humilicate tnl: ulationiuullud alte-
rum qcT pertmet ad gaudiu mcntis ad fpflalia fufpcnCc, 6c 16
a cibis toi porcis alien jtc.fequenub.imiilitudinib. dc panno
nouo fignat.oikndcnsquodcarnalibus, 6c ob hoc vccerem
fcnfumadhuctrahcntib.hocgcnLjsieiunij nocogruar, quia
dum itatarnalesfuncperfcciioncmnoua: vitarhabere non
poflunt.Q^iod hic aic lugcrCjMarcus cv Lucas dicunt jciuna
rc.vnde ix. lple: Poftca ieiunabunt,!ion lugcbunt.
* PccrusChrylologus. Interrogacus lohannes, fponfum
cfle fic teftatus cft Chriitum.Qtu nabet ipoiatn fponfus cit,
amicus aute fponii,qui ftat & audit eum,gaudio gaudet pro
^* pccr voccm fpofi. Coucmentet ergo difcipulis lohams ma-
giftri
Si amemhocfoluin eis importune traditur quibus przualct.
vctusconfuctuao,tito t]uod habcnt auleretur.
dis in ucftimecum uctus: Tdilic cnim t ple-
5 Veteri fcilicet.
nitudincm cius a ueltimcnco &peiorfcik
fcum elt l.ctamur,cum propt.r
pccc.r.a recedit,tunc lndicen-
dus pft iciunij lu£tus.
•;: Tcrculhaiius. Certeineuan
gehis lllus dics iciunijsdeccr-
roiuacos pecanc (Moncani) in p
quibusablatus eft fponfus,tV' in tju;
hoscilciam foloslceicimos ie- mini '
St.
Adnef
chicoi
monta
c\ hn
IO
II
NICOLAVS DE LYRA.
1 Tunc accciicwLiz.HicreprebcnAit lubunnudifcipulo. } &pri~
.r. . moponiturcoruminteirogatiomaligiiatJtiundo.Cbrislircfponfiobe-
hjnC'int'ribu* lHP»«»iW, Efait iUis hjm . Circa primumnoundum, quoddijapuli
deficicbmt, Jobanuis m tnbm defictbant,primo quia deJUa abjtinentiafe iacla-
bant dicentes .
1 c^uare nos &: Pharifari ieiunamus frequeter. qttia taliafunt
P , w jfpra d tlum cs\cjp.0.c.Tu autcm cum leiu-
haj,&c. Sctnnuo, cfiua pbatijxisf tyniuugibant dicenta ; Tfos w
"Pbar.Jxi,'juia aud.a a>n.lob,nia^.fifnw \»urn Tb-r.Jxos redaiguen-
teu.,& tlia uii mfupia c. 3 .d.Vtogenus )•./ 1 > a*um , tjim dcmonjtta-
bit »ou» J'-:,'<c a vci.tuia rJTenio qma Lbitjium arguibant ex di-
i d (apuhs dicpua .
jDiicip l)i .1 ,f ;n iv.\,Stc,Dcfeclum eniw difcipulotumtctorque*
• bi . >~>n,dc(i-tnt-»icna>4dierantIoban/icmdicaitcm,lLc-
cc Agnus DcT,eccc qijtcoUic pcccatamundi, lob.i.d.
4 Ltaitill,>ki".is .H.cpon.tutCbrtjii nfpv.jio: inquaoflcndit,
1HodiciH-mm -.n.porale non compitiba: futs difcipulis pro itio tem-
porrrfnia dnplex cjt iau»:u ,.. QHoddam quod oidinatur ad carttis re-
frai.vinnci,., .,- al toiy.cnpUf.oacm dtfpontt , <? ifiudnon compctc-
frat dtfupulii Cbrijlt , quando etat cum eis torporaliter , c^ hoc efl
quod
lumorum Chnftianorum abo- ' ^:"i"
litis lcgalibus 6c propheticis ^
vctuftatibus. . lc
e leiuuabunt. A mundi amore, f.ippie
nonfolumacibis. Spirituale enim iciunium cum ficpars *"«>•
vita: nou2,nondumeisconuenic,qui peraliadeditifuntvc-
ten vica: .
f Wjmoauu. q.d.carnalcsnondumfidepaflionis&refurrc
ftionis fohdati,non poffunt feueriora cotinentie prgcepta fu
fiincre,ne pcr aufter itatcm 6t fide p^rdant. Sunt ergo difci-
puli quafi vetus veftis cui inconuenicnter nouus pannus af-
luicm ,i.aliqua pars dodrina: quxad nou^ vica? temperancia
pcicmccquia li hoc fiac,ipfadodnna quodamodofcindicui',
cuius pars de ieiumo ciborum importune tradicur , cum llla
doceac generalc iciunifi ab omnib. volupcatibus.cuius pan-
num.i.parccm qua' ad cibos pertinet,dicit non oportere ho-
minibus adhuc vetcri vfui dcditis impertiri,quia 6c lllinc vi-
dctur.q.concifio fieri, 6t ipli vetuftati non conuenic.
^c Ptcrus Chryfologus . Antiquam legis fupcllccblemdi-
cit lu Jaicis ftudijsattnta, corruptis fenfibus , fedis fciflam, Sc"no
purisadibus obfoletam. Pannum rudcm Euangelij nuncu-
patindumentum.Sed audipannum no fciflura?partem,fcd
pnncipium textura?. Tuncenimprimum regahsindunicn-
tictla deChriiti vclleretexebatur, de vellere quoddabac
Agnus Dci qui collit pcccata mundi .
g Tollit w««4.perfectiu noua: vica? qua? vna eft diuidit',& vc
icri fidcs quam habet aufet tur, cui perfedtio notif| debebat"'. p
• ; ^$ Neque
qmdditil.
5 N unquid poffunt filii fponfu. Cbrifii qui efl fponfus cccleft* .
Lugcre,eCv. Seji< tur .
6 Venienc autcm dies, $CC. quantum ad prxfennam corporatem,
fcilicct in p-JJi nc & ajcenfione in cxhrn .
7 Ec tunc iciuuabunc.^.</. tunc compctet eh tale ieimium^Aliud
ti\ ieiumiiuin quod ex plemtudme & perfeclione totemphtionis pro-
cedit , qualejuit M<yfi iamium in montc,quanto cttim anima eit in
contempiatioue magts eleuata, tanto efi pautiori alimento conteuta,
vnde O" 1 o. ethicotum ditit Tbilofopbusyquodfelix soni emph'iuut
eftpaualjimis contentus.Et tale leiwnum no competahat difcipulis ,
quia adbnc etant tudes &■ impetfebli, fedprius debuerunt per cbarita
ttmfpirituffan tli innofar/, quodfaCtum eft die Tentecofles , quando
fuerunt pcr grai-mfanclifpiritus innouati, & tunc debuerunt incipe-
re nouum modum viuendi , & boc eft quod dicit Saluatorper iupltx
exemplum.Ttimum ponitur bic .
8 Nemo auccm i i n mictic. i. imtluram feufupplementum ,
9 IJanni rudis f.noui^quia in nouitate cftfpiffior.
10 Invcftimcntum vctus.quiaboccaufatdefotmitatcmfeupvl-
fbritudinem a vcftimeiito .
11 Et peior . quta propter dcformitatem non coniungitur forJide
* atm
M O R A L I T E R.
$ Wunqu,dpoffunt,&t. q.d.No. Ifli filii siitdenouo per ba-
pcifmu cx cci ii -fi.i & Chi iflo gcncrati,& iftis no suc k :iiu,ia
|mponcda,quu [icucdic.f GA^.d.ftuausfpiritus cflcbaritas.
g*ndtH/ri,pax}c | . Ld '. u .lulccctur ab cis fponfus per morule
pec-
peccatpm,tfjciciunandumefteis per p^nitenti^cffeclum.
8 T(two autcm immittit commiffuram, hic dicifnouus pfenruis
rudis.Pcrqucm 6c pcr vinu fignificatur nouitas facrameto-
rum cccleiiafticorum,qua; non funtadminiftraiidahon.ini
bui in vcitutatc peccacorum manencibus.
Hxc
vn
Match
i
XI
Cap. IX.
j
78
^ a 7{equemittunt. Eofdcmdifcipulos veceribus vtrib.copa-
A rat> ^uos nouo vino.i.fpiricualib.przcepcis facilius dirumpi,
qua id poffe concinere dicic.Sed poft afcenfione accepco fpi
ricu facfi siic vcrcs noui.Alicer . Vtres veceres funt Scrib* SC
Phanfei. Pannus nouus,& vinum noui^precepcaeuangelij.
que^ no pofiiinc fuftinereluda;i,
ne maior fiat fciffura, cu quibus
• Nouj viti myrtetia non funt commiicnda mcntibus nondu innouatis.
a furafic.Neque miccuncvinunoauuminv-
a Quod li iit,Bcc rudes mentes hoc pati poflunr.
tresveceres.Alioquinrumpunturvctes,&
a Ipfa,docttina nihil ptodelt. b Ipfx mentes pondere precefjtoiuin
uiff>cantur.
vinum effundirur,& vtres pereuc. Sed vi-
a No aa myiteri.i mentibus innouatis committuntui, b Doftrina me-
motix traduut,& mcns non e.i fine fruttu.
num no"uum in vtres nouos miccut & am
f.cap
ch^refi
\c.61.
ii
;i
Galathxpracepca legis mifce-
bancm vtrcs vereres vinum no-
uum mittences. Conueniuncau
cem haxprccepta euangelicaa-
pofioliS,nonhis qui cradicsonib.
maiorum deprauati fincerirace
pra?ccpcorum Chrifti ncqueunc
aifiodire.
Difiac inter nouum vinum &t
vefhmencum.Vmo incus rcfici- bo conferuanrur . t Uxc illo loquenre ad
mur,vefte foris tegimur. Veftis b cos , ecce princeps vnus accetfic , & ado-
?kmlho™°^™:T£J° rabac eum,diccns . Domine filia mea mo-
Incarnatus. a Mifcricordia: vel potenti.-».
do defuncta efr,(ed veni,impone manum
a Ad deuotionern patium r-lp.ciens.ludaiis piius veibum vitz
per fe oc per apoltoios prxdlcauit.
tuam (uper eam, & uiuec . Ec furgens Ie-
fus fequebacur eu,& dilcipuli eius.tEt ec-
quibus coram homimbus iuce
mus. Vinu , fcruor fidei , fpei &C
charicacis , quainconfpcctuin
nouicatc fenfus incus. reforma-
mur.
•js Aug.A fcice; ab vc# apellaci
i"unc,/,bxos.n.gra?ce,l?.ciiie vcer
dicicur, quem pcrhibencur infia
tum &opercum circumire bac
chances,tanquam lpfi finccuan-
sclici vcres noui nouo vino re-
a Ecclelia gent um
ccmulie^quxfanguinisfluxupaciebacur
Supeiabundans . b Fide.
c Foltafientionera.
d
e
"
pleci,ac fi vero Chnltus cbrieta
tem,& Menadum bacchantum-
que chorcas hac fcnccntja fuis
commendarcc.
b Eiccprinccps vnus accdjit . Marcus & Lucas dicut ar. h'fy
nagogu norrime lairum 6c 'ilia no morcuam, fed mor i pro
xunii.Scd MatthvUS caufa breuicatis d cit rog iffc,quod con
ftacfadueife, neeactendc verbapjcns ,fedqd cogicmic&
voluic.Ica.n.defperabac,vcpouu> vdlec rcuiuifcerc, qua ,)6
pucabac viuam inucnin polfc. Vcrunque.n.pecicu elt , vt vd
moriente faluarctjvel mortuamfufcitarcc. Eccepn>,ccps. Ar»
. chifynagogus.Moyfen iignificac.DiCitur lairus.i.iiluminaus
vel
Quia eum fequitur.
~ d Manu ridei.
duodccimannis, a^ccetfic rectro> & tetigic
vel illuminatus,quia accepic vcrba vica: dare nobis.
Vidcs dominii in carnc vcntiirum,cadicadpcdeseiiisdi-
cens.Qif infirmu eft Dei,fortius cfthommibus.Pro filia ro>
gat,i.profynagoga,qua:folalegcinfirucbivnicacicr.-it.qii2B
Jcgc 6L prophetis educaca,poit<J filios Dco gencrare dcbuic
fpincualcs.crroribus langucns,
in pcccacis moricur. Pnus pro ea
patrcs rogauerunc.tame magna
fidcs genrium prius impctrauic.
Synagogain ciuicacelcgis, vcin
domoin qua vnius Dei culcus
cfi, moritur&fufciratur . H ec
non in domo,non in vrbc,a qia
perlegem cxdudebatur,fcd in
jtinere a domino fanaf.V nde bL
apufloli . yobisoporteba'. pnmum
prxdicari vabum Dei Sfcdqaon.re.
iilud,&in : &c.ec.co>i. ad;
Secundum Marcum &: Lucam,
mulicromnem fubftancri r. ih
mcdicoserogauic,neccura:ip.--
tuic,quiaquanco nisgisgencih-
cas viresnaturalis ludutiria; ad
ph lofophosexpcndit.qui r< c^e
vmendi pra:Ci.pca hc>miiubus,fe
darc promittcbanCjtanto minus
poccrata foidibus hbcran , fcd
vbi ca?lcfiem medicum cogno-
uicadclfc,cgpic remcdum fpc-
ra e&quercre.
* Chry. Opus ccia fermonib.
adiungicur , vcPhawfaimagis
confunduncur. Nam &. qui ac-
ccfiicfynagogc pnnccps erac,&
luccu magnopremebacur.
c Mniier qu<£. Saluccm Iuda:is paratam ,fpe certa praripuic
gencihcas,
d Du dccim annis .Duodecim annis fluxic,ficuc & illa filia cre
uerat duodcnis , quia cx quu fynagoga c^ pic Dco ranuilan,
cepic gc icilicas ldoiolatna &c pcccaco poliui.
e JLcccijit. Crc didic,dixit,quia his tribus fide 6i. operc om-
msfalusacquincur.
& Si
D
Aft.13.5.
Mar..j. e.
b Carnal um delcftationum
b
E
f J A\r <■. : , '.
ei 's depf.<l,
gc.ii.ci 1 ;
hirciiiri.il..
rtsimpcff.
o
NICOLAVS DE LYRA.
* cum veteripanno,&fic de faali caufatur ruptura maior in veteri.
Secw. lum excmp 'u <n ponit adhxcd.
I Ncque rmccunt.</«M ttttceji in ebutl'uioietCc£terapatent.Et bit
vult lOruludere, quod eaqudfuntperfcclionis magnx, nonfuntimpO'
nenda bom:nibns,donec fpdiau fuerint veteri vha .
i Hjec illo . Hic pmuntur (f^xdam miracula .id difcipulorum con-
firmationem . £1 dimd<tiir in duaipxrus , ejuiaprimo narrat ad bxc
otudam miracula iu fp< ciali,lecundo,mu ta condudit ingenerabjbi.
•Eccircumibac .Tsanaintres, fecundntt tru miracub qusnarrat.
Jecuda.ib Ec tianf. uutCMrtia /&i.Egrefiis autem ilhs.Trima in
trestfu:ap<uno incipil narrarc prtmHm >n < iculum, fecundo tnterpo-
nitqtoddam ulmdiri mediofacluft,:bi.Eccc mulier. te*tio reuerti-
tut adprimum,ibt.Eicum venilf X.Vrim-tm autem miraculum fuit
de fufcitatione cuiufdam puciU d-.fu >clfyj- hoc incipit narrare dices.
Hec illo.&c.fcoc eji adlobannis dtfcpdos^reprebsndendoeos^vtpa
tetexpf&cedentibus .
3 Ecce princeps . Q^taUs aw.emfuitprincep* ifle , non exprimitur
hic,fed babeiur Mar.<>.& Luc.%.»bi dicitur^quod erat priiceps fyna
gogx. ludtii enim babebant ta',tum vntm templttrh , vbipoterant of-
fetre &immola>e f.in lerufae u, fcd ia abjjs ciustatibus & villis ba-
bebant loca determinata , in q<i b >s conueniebxt popitlus ai orandum
& audiendum verbum Qei,& tra Ixndum de his qux pertinebvtt ad
communem vUttatem popult , &illequi prxerat cuius aHtloritate
congregatiofi<bat,dicebaiurprmccpsfy,ixgog£, tahscrat iiiequi ac-
ceffit ad Jefum ,
4 Ecadorabaceura./dcie«cfo/ci/;crt fibi reuercntiam debitam
dicens .
Do-
MORALITER.
* Nticllloloauente.Vnnccps iftefuitarchifynagogns,pcr que
lignaiur arch.eptf jopu ., cuius filia dicitur qu.elibec (ufTraga
ncorum fuorum ccclefia , qua: tunc moncur quando errore
ali-
5 Domine filia . Marcus autem dicit , qttod dixit eam effe in extre-
mis . Lucas autem quod moritbaiur , &■ hoc eii verum quandopaler
receffu ab ea , & venitai leftrn ,fed antequam Iefus veniret aa do-
mun: patris eius,filia mortua csl , proptcr qitod nunctj fuperucucrunt
de domo,qui dixerunt. 7{oU vexarc magiii>um,quia dcfunfta efifilta
tua,crcdentes qitod Cbrijtus non po(kt Jufcttare eam a mortuis , Ucct
poffet eamfanaie . Matib&tts igi.ur tfla omittit,vt breuius fcribat, &
acctpit patris vetbum ab tlio tempore quo retipit nnncmm , quia ajfe-
curatns pe, Cbriflnm dicentem ftbi.Confide. vt dicit Marcus, crcdidit
ipfam fufcitandam pcr ipfum .
6 Ec furgcns lcius.pergens.fad domnm eius propter fidei fn<£ tne-
ritum .
7 Ececcemulier . Hicinterponiturmiraculumdefanatione mu-
iteris hxmorroijjk, quod fecit Chriflusinvia eundoad fufcitationem
pwili*. Quoi fccu Cb>i(lns iuplici dccaufa. "Primafu:ty»t oflenderct
nobis , -iuoi non fotnm in termino , fed in via debemus bonis operibus
uccupart . S ecunda fui: ,vt p°r miraculu faHumin via archifynago-
gns hoc vidcns cenificaretur de (ufcitacione filix.fux w termino . Di-
cit igitur euaigelifla.Et ecce mulier.qug fiuxum, &c,Hoc c.xpri
mitur vt oflendat infirmitatis prolixitatem , & curationisdifficulta'
tem.
8 Accefsit retro. Chriflus cnim erat inturba magna , vtdicunt
Marcus y Lucas , & ideo nun pjtcrat dcfacili habcre acccffnrn ad
ettm.
9 Eccecigicfimbriam vcfiimencicius. Cbriflus cnimporta-
bat vedtmentum fttum ad moinm lui&orum . jldcttius euiden-
tiam faendum ,quodpopulits Iudaicis denno Chrilitts erat nafcitu-
rus fccundutn carnem , dcbebat pdicrc quadam fanditate fpeciali
•$< pnc
aliquo in fide vel moribus deprauacur, &cunc archic-pifco-
pus dcbec crga Deu m quantum potefi pro fufcitationc eius
laborare .
7 Et ecce.H^c mulier gentiljtare fignat,qua: fedaca fuic effu-
iionefangmnis mmyrumccponb. duodecim impcracortl
f quorum
i79 Glof.ord&NicolaideLyra.
180
Jtaeo ;> ia
& a Si teti^ao. Fimbriam non veflc. Quta nrn vidit in carne
A dominum.fed ft.fccpirpernpoftolos incarrottonis Vcrtum.
Bcatusqui vc exrrcfmam partem vcrbifideiangit
fj&ftaurcmwfimp.iciintclbgentiamagn«vir-
sdominicc.iclinir.itio.niinpotcftasintracorpiismancs
rcbus caduns ctin.iriui.-m ad-
dcrctfanicacis,fl-vfqucin fim-
brum opcratio diuina procedc-
rct.Ni-n cnim ditnfibilis cV: com
prchcnfibiliserat Deus,ncor- a
porca rc claudctctut.
* Chrvfoiiomus. Nonapcr
Kfedoocujtccum fidc vcftcm
ipn'tetigir. Cuni fidc,dixi,quo
num rjon dtxit,libcrabor mc ab
hacargfitudinc, li vcftcmcius
tetigcro,an non^Scd non dubi-
Cans , fanifitem fc ab ejufmodi
taduconfa uturamjacoefBr.
I«j. * •Opratus. Vidcns a fiJio
Dei tacas cc ■lchm i virtutcs, pro
ccllic inturbam, vidctficmedf1
c uii),vidct & populum,cogcbat
illam dolor vt mc dtemam p
B rct , pudof iir.pcdiebac necau-
fiun coram mafculis indicarcr,
inucnit confilium tactta fidcs
Mittamrqnit , manum meacn
&: targam firnbriaro vcflimcn-
XUjaLmit. tihuius.&fanafiam.
• Cvrillus Alcxand.-Sacrificiu vnu & pcrfcctu lmmolatus
eft Chnflus . Huius facriflcii carne fi qtns tecigenccohtiriiid
tocbficabicurifitmmuridusefi,fanabjtur,i"nnpbgacft.Sic
denique inrellcxic &!llaquxproflini:umfanguini$ patieba
tuT,quta iplc- cflct caro fac rifit u,cV cnro fan_ta fan&oru,idcir
co acccfhc ;.d ipsa.Ipfa quidc carnc fanctJ concingere r.6 au-
dct,rtoridu.n.mundatanicrat,neque qua pertctta !unt ,ap-
prcheiidrrcrJedfimbriatetigit vcfttn c;ui, quo fan&acaro
tcgebatur, & fidehtactu virtutem clicuit cx carnc , qu* fe
flrb.mmuodtfia fanctificarec,&: plagam quam paticbatur, fa
na-cc .
* Eufcbius Caefaricn. Ante fores huius mulieris.accepimus
a?reamhu'us imagincmingenu inclinacam, &paflisance
manibus fupplicanci fimilem confpici. E rcgione auteillius
akeram cx c.idem matcna viri rccSra cffigiem ftarc,decnre
dploideinduta,manumquefuam 1II1 proccndentem,Huius
ad pedes peregnnu qucddam hciba genus nafcicur , qct cft
ad
. Corde etedebar ad iultitiam.
fimbriamvrftimcnti cius . Dicebac cnini
1 Si fufcepeto fidem iiu-tnarionis ejut.
intrafc . i>i tctigcrdtantum vcftimcntum
1 Ab omni imq-itire mundabor. b A indicioad n.ifmcoidiaro'
c Qma quot pi arlciuit fc prsdeflimni^bot tt. vocauit.
ciuSjfalua'ero. Atleiusconuerfus &videns
a Ha-e fpcm. a Ideo iilia cua Fi.irJ tua
b eam,dixit. Confidc'rilia. f Fidcstu3 tcial-
a lam ineo quod uedidilti. b Ex illa huia.doroinic;aducntu». cepit
habrrr la utcm
Ho
1»7. Hifto-
ri*v.H-
ad diploidis or.im afccnderir,omnKi mnrboi B mcdicamcn D
rum cxifTirquam quidc rn ftatuam Domini Icfu imagincm
dicuntcspriincrc.Manfit aUtcmad noftiam Ztaccttw
b Co* fidcfiluu Crcd d>r vcique quar pcciic , fcd mculcat ro-
bur,& pcrfcu. rcntiam fidct.
c Fidiffet. Tbirines funtcar-
men Ibgubrecanent s.
Hi funttnagiftri mtCTorefuo
2 fnbdicos demulcetes, &c curbam
Iudarorutn aduerfus do6trmam
Chnfticalcicranruim.
d Et tnrb,;n. Qni.i fvnagoga
5 hrtitiam dommica: inhabicatio
nispro inndclitite «mific.q.in- ,M
4 terficites&; cuilantes morcua
ec. Solum iudieium pacebar, i,,^
uam fecit . Et falua facla cft mulicr ebx illa ^11"1 exPTl,,,t$«,t« d,ccns • Nt>
Amimpt.f.eleftUgentuni,tidcsChril,ipizdicatuiin populo fliri) miffllS,niil ad CllfiS qil» pC-
ludcoium. _ rierunc . Non qubd fine miicri-
hora. Etcum vcniiTetlcujsindomum prin , cbrdiaefTetDeus,veleiusu«fi-
cd cipis , & vidiffct tibicincs & turbam tumul- 6 cjum , fed poff pktiiit m fufc*-
t D::nittr prifuariones.quiaijuid.iaidiiieiit.arainideClui.io.ele- P " C* . _
r.n. ■: Chvvfoftnmus. Chrifri»
( tuanrcm,dicebat • Re^ccditc, noneft cnim 7 ci^iasvijiucifasprpiccit,p.itien-
a N..ni"-ii:.cataeltpoftclco8 ahcno»- b Quia Peo viuunt ouinia. 8 tCS rUltCTl'1 puell.f intlodilX C, llC
c ^oaiaciunrludriairenfumdaienMeinr^.^u. ^ ^ firffit dJCl, OU«ld alitCrCUMUit,
f mortua pucUa,lcd dcrmir, & dendcbac eu. ,„ <v.d &ance ud.
g Et cum cicdta eilct turba ,intrauit&tenuici « lae.fefmbnefpemcrigic.Vndc
h ii diccbar, /^j ct ait ■ ,1» '/ tli enim mor-
tu.i f>m Hajed dwiti:.
e Tv;™ ef. . Vobis morcua cft. |, Co ai i furcicare po-
teiT,cformii tam n: anima qu.:m in eorpi »fe.
f Bt drridcbant eum, ^< Chfyfofiorhus.Qtjoriiamf.>lenrhdi-
mines facia preccrit;:quc fiena crcdcrc , fuis if forC verbis ic
rifu cos praocctipac, quod j_ in Lazaro fccic cum dixic, vbi
pofuiftiseum.
g Ut ann atda effct.ideft cum reprobaci cflctit in iforcs , in-
trauit m t-lcctorum mcntcs.
Moralitcr.Tur ba cufai uni Ciidenda t ft , vr animarcfur- Lm
gar.S-cundum Lu.'amdcc.artirbanullusadhibctur,niil Pi
trus Iacobus & Iohanr.es , tSt- pf & matcr puella*,q.a blaljhhc-
mis 5_ irriforibus non *ii.nt rcuelanda myftcna , fcd lidc.ib.
qui honofcatvVnde dibv.Iuftifjcan efl fapientia afitijsfuis.
h Et tcnuitmahum Nifi pnus manus iudeoru q fanguineple
n^ funr,mundat^ finc a morce.no rcfiirgunt.Tcnuit manum
leprofam Moyfi,per qued c.irnalia optra fpifiCQalitcr inccili
gi fecic . Moraltter . Puclla fignat p- ccati dckxlaciouem
4$ ad-
Vt
Ln.
NICOLAVS DE LYRA.
* prx iIa\ j ipulis,& abets dniingui. & ideo data esi eii circiicifiay
•pt qu > iii ji^ium dtilinQiitum in cjrneSimihter data eji eis lex , vt
bab:rent quendam Fpecialem modu;n vinendi . Similiter prxceptum
f<it eis in babitu difitngm , vtpatet T^ivne. if.d.Loqueredefiltjs Jf-
.4.7, v* fucia-tt Jibifimbria! pcr quatuor angulos palliornm , ponen-
tes imeit vutas byacvuhintt^ittttinim hyacintbin* qux erant ca-
lefiis tolons deftg ia'o.in\ q>iod debb.it b.ibsn- co<iuerfationem emi-
nentem prx cxteris,fecidum quod "Paulut dicit ad Tbil.+.l^oflra au
tSM i ohuirfatio in cahs efl$Pn<U fequitur ibiJem T^nme. i ^.d.Vt re-
(ordenlurmandatorumDci , & fint fanfti domino Ucofuo . Talem
etgo +eftrta pnrtabat Cb/iflus , fuut & alia legalia obferuauit vfque
ad Dalfio'iem,& ideo mulier tetigit jimbriam,quia illud quod cfl in an
guiopi Y.'f quod tfla partc pofleno, ,facilius potcji attingi .
1 Diccbac en m. f.credendo.
a Si cctigero. non mtia peflimenta habtant aliquam virtutemfa-
aandiyfcUauuperbocdeclaratur virtus iliorum quorum funt >efli-
tmema.
i At Icfus. approbans ipflusfidem.
4 Duif.Conf.de, paiet Iuera.
5 Lc ctj.ii scnAlcM.hc renertnur ad nanandum miraculum pri
mMpnpfitm dtfufctUtbnepntlU diccns.Etcum vcnifTct,&c.
D.utrfx melodi* exntant dtuerfas pafflones m bominc. Mtqux enim
excitant
excitant a'id.iciam,ficntpatet in bellicis tubh,& aliqus. deuotioncm,
>t patet in canticis eccleftaflicis,& aliqua Ixtitiamjicutpatet in di-
utrfis inslrttmcntis mnflcii,& alia excitant fletum & lamentatione,
& talibus >teba>itnr antiquitns infcpulturis magnarttm perfonaruy
vtlprouocaretur multitudo ad flctum . Et tales dkuntur hic tibicines.
carmen.f.lugubre cantantes.
6 Et turbam tumtilcuantem. Idefl , 'achrymantem & ciulan-
tem,& illud vocatur timuhtis , quiacaufat fonumtonfuftm . Se-
quitur.
7 Non eft mortiu ptiella. qma licet efft mortua fecmdum viii
natur.t, tamen nonerat morrua illi qui potcrat eam fnfcitjrc
8 Scd d ormit. £>W dicityquktpoterat eam icafaciliter fufcitarey
ftcut bomn putcfl almm bominem afomno cxcitare.
9 Et deridcbant eum. credentes,quod loqueretur ex ignorantia,
quiafciebant cam mortuam.
I o £t cum eiecta.£*' quo enim erant incred'di,nan erant digni vi
dere miraailum,quia fcriptum efl fupra 7 \c. Tfolite fantlum dare ca-
nibus.
II Intratlic. cum Tetro & Jobanne , & patre & matre puclU , VI
exprefflus dicitur Marc. 5 .ad boc vt isii effent tcfles miraculi.
1 1 Ec CCnuir. per taitum enim cnrabat,vi o\~Underct,qnoi ;",... bu
matutas erat inflrumentum diuinitatis miraculafacientis , vt dtftvm
eflfupra.
Ec
MORALITER.
t quoruNc-ofuirprimiisquipcrfcquucionc prima mouit
concraccclefia.Hcc: aute nmlicr fimbriam ucftimcci Chri-
furccifcir.quadoCuft.uit.iius ftdc lncarnaciorus crcdidir, &
ain
alijgcntiles cius exemplo, Humanitas .n.ue,ftimcntum diut
nuatis cft in Chi iilo,dc quo df Phihppcn.i.a. In fimilirudi-
nehominumtadus cft,& ha. inuehtus, vthomo. Eccluic
a fiuxu fangumis fanata fuic,quia fundcrefanguinemcatho
licumccftauic.
Et
i8i
Matth
XI
Cap. IX.
i8z
• J^n «nirn digni ertnt vid«re,qnod non credehant.
manum eius, &dixirpuelUfurge Etfur-
@ adhuccordc tedH, nondum ope
A re pcrpctratam , cuius facilcm
k r««l correetioneni dominus oftedit
'■ ' dicendo puclls . Surge . Nam in
alijsduobus quos fufcitauic, ali-
quamvidetiirfecifiemora. Vel
m diccndo vel iii expe&ando,
le.r-e. \t. Inuenis tibi d!c-> p*rge . ProLa-
i.i i.e. zaro frcrnult fp,ritU) rurbauit fe,
flcuitjclamauit. Pro qnosutde-
uota? forores.i.follicita» cogita-
tiones Puclla iam in domopau-
cisarbitrisTulg::, & cis vt nemi-
ni manifeftcnt precipkur.Iuue-
nis extra portam multa curba co
mitante Lazarus quoque cora
multis.quia publrcanoxapubh- c faCerc yobis ? Dicutlt ci : Vtique domine
r.zo^i.
I f>e niorte intidelitatit. b Quia inemnem terramexiuit lomi<: ee u
re'xit puclla, & exiit fama h?c in vniucrsa
"f Tranfire volentede mundo ad jiatrem,
terramilla. Ettranfeunteinde kfutequu e
a Seeundurn humanitatem aiiurnptim. b Aliqui ex Mcis & gcntibus }
ejui fuerunt.fine luinineveiiratit.
ti iunteu duo cscaclamantcs, & dicetes:
a Qucra veiam ucdinus afluir.ufifle camem.
fMiferere noftri fili Dauid. Cum aurem
a Cum coelos tfceml lfct. b Domut in qua cseos iliummauit lanfta
ccelcfia eir. e la vniuwm ridei conaenerunt ,
ve^nifletdo^mum^acce^flcruntadeucceci,
a Fidem confeflio promat. f Non quafi aelcius interrogat,fed vt fides,
ortndo ioipetiet cjuodipfe vult date .
& dicit eis lcfus : Cre'ditis,quia hoc pofsu
co egec remedio,leuis leuiori,&:
g fccreta potefl delcn penitentia .
a Tranfeunte. i. de domo pririci-
pis in fuam domu.Domus pnn-
cipis fynagoga efl, fua domus
cejcftis Ierufalem .
a .DKocrfc/.efrr.Duocaxi.duopo
puliinfcij, donec Chriflum ce_-
pcruntfequi.
Hecde duobus ea»cis , &de
muto demof iaco ful9 Matcha.9
pomr.Illi aurcm duo ceci,dequi
busalj narrar, non func ifti , fed
fimtlefactumcft: Ita vtflMat-
cha»us non illiuscciam fafti me-
miniirer.poflct putan quod nflC
. dicitdicmm fuifle deillis. Sed
fcire debemus quarda fatfc» eflc
liinilia , quodprobatur cum ide
C £uagcl;ttavtraquecommemorat,vtfi quando talia fingu-
la
i gaue-
conwra
>«d IX.
llrcs .
Mr.7-d.
f Confeflio oiis taAummeietut pietatis.
Tunc tetigitoculoseorumjdicens: Secun
a Ideft.ficut fides illuminat roentem.ita oculisreltituit lucem.^N n ta-
mfeninitinere lanati funt.fed poltquatn vcVutiJonlum.i.celosafcendic.
dum fide vellram fia t vobis.. Et aperti funt
oculi eorum. Et comminatus cft lllis Icfus,
• Exemplum fugieudi iactantia: .
dicens:Vidctc ne quis fciat.Illi aute cxeun
a 1 Fropter memotiam gtatiz,noo poflunt tacere . INota aliquod
iuftum mtei fe efle coi.ttarium .
tes t diftamauerunt eum iri tota terra illa:
5Tia:dicatores.
t EgrelTis aut illis , ecce obtulerunt ei ho-
A confcfsione fidei. b Idolola.tiiz dcditum c f Ablata idololatria.
J
laapud finguIosinuenciimus,ac D
que in eis concranum,quod fol-
ui non poflit occuirat, noncfie
hoc idem taitum , fed aliud li-
mile.
•H Chryfoftomus . Quare
clamances eos fcoui permilit?
Docer fcilicec ambicioncmcfic
fugiendam,-& inaner.n hanc 2J0
ria-m non.conquirec\dam. Nam
cu prope doiT.imi effet ,diftulic
curacionem eon jm,vc occulcius
ibi curaret, acidco etiam nulli
hac de tc quidpiam dicece prae-
ccpit .
C Creditis quia boc pojjum, &c>
* Idem, Si mjfericordia fo-
la faluos faciebar,curomnes fil-
uos non facit t Habetenjmipfa E
mifericordia quandamranone»
quoniam ineorum fidequi fal-
uanturjradices agere (olet- Nec
his de caufis tatummodo fidem
abeispetit, verum eriamquo-
niam filium D.^uid cumappclla
bant, ad altius teducci c vokns,
vt dignam deipfo c-xirtimatio-
nt m rcitLimque uidicium face-
rent, inrcrrogauit, crediris, &c..
Non d xit, quoniam poffum pre
cipib.id a patre meo irnpecrare»
Muth.
rbi fupta
c
mine mutum dsemonium hnte * &eieccl:o ^ fedquoniampoflumhocfacere.
IConfcflus eft Chnftutn .
dxmonio loquutus eft mutus w
nvnum, quo duito per prardica-
donemad Chnftum, Acabbta
idololatria confcffus cfl Chriftum .
# Raboth
9 d Hominem .Significacgencilem
, &miratX IO populum. vclomnegenusho-
dfim.t
Idrns
Witom
11
1
I
NICOLAVS DE LYRA.
1 Ec furrexit.tfrf vitam perfetle refiituta .
2 Et tranfcunte .< Hicponitur fecundum miraculum principale in
illuminatione c£cornm .
; SequutifUrit.^ocdfi<«r«Hfemewr»j?7/itB DauidyFulgataenim
fama erat apud lud£os , quod Chriflus nafciturus crat iefemine Da*
fiiia ud fecundum carnem, & idt 0 quia credebantfirmiter ipfum effe Cbri
fiumpromiffumipfiDauidy ideovocant eum fcfilium Dauid. i"c-
tfnitur .
4 Crcditis.T^w qutrit boc quaft ignorans eorumfidem,quia omnia
fcebatper a rtitndinem , fed vt conftflio exteriar addatttrfidti inte-
rioti,& ftc fint digniores iHuminari,quia fccuudum quod icribnnr ad
I*.p.io.6.Cordc cn:m crcditur ad iuftitiam,ore autem fit con
fpfiio ad falutcm . Sequiiur.
5 llli auicmi.publn e nunci merunt.Scd qu iritur,quo fxcrt-nt cb-
trarium eius quod dixerat eis : Q^iaaulCbriflns voluit fiaidludat
tipr*- faxit eis aut nrm : Sinvluit , fequiturqubaftcerint contraprt' crptum
e ms , & fic pcccaur-ut.t , </HoJ 01. ■wiaftur ,qu:anvnftnjfcrtdigni
fanati«ne . Sin a ,te»i vcluit , Uc,u>turquoi! Cbriflus mc»da\ veldu-
piex in vcrbis fuit,qi'od eit inpofftbiU. Scicdum qucdin 'bnflopo-
taiiito nitur duplex vol inta<,ficHt & naturajpn.i diu:na,& efl duplex,vna
fiiii & aiwabenepl.tciti . Vtlunta-i enim bencplaciti cfl qua vult
aliquidftmplicittr & abfolute , & fic Chrflus rcluit miraculumpu-
bltcari , qnia contra volmtatem bencplaciti nih^tfit , benefit con'ra
volu.aatem ft%ni.M't fuit in Cbriflo voluntas bumana , & ftc Chn-
l]us quodammodnv duit , &• quodammodo noluit miraculum publi-
cari, quiavoluit publican ad De gloriam . I^oluit autcm hoc ,vt
cHcnderet human&m laudem cffe fugiendam ,fuut etiamfunt aliqua
qu&
1 non
< an
u-nnt.
c:
quxfuntpartim Trolwnjarja & panim inuoluntaria,vt dicitnr 3 Xtbi'
corum,ftcut ilte quiproijcit merces in mart, vult & non vultproijce-
re diuerfis rcfpec7.bus,quia non vult abjblute , vult tamn in caju ta-
ti pofttus .
6 Egreflls. Hicconfcqnenterponiturtertiummiraculttmprinci*
pale de dsmenis ehclione . Egt cflis autem illis.i. cecis iam ilhmi-
natis .
7 Obtulet unt.bomines.f.illius terne .
8 Hom incm. Dicitur autem dxmomum mtttum nonformaliter,fed
effeftiue tanfum : Ud cuius intelltli-m conftderandtm, quod natura
corpordts obedit fpirituali ad motum localem,voces autcm ftgnifica-
tiu£formanturpermotum.lingu£ ©r Lbiorum & aliorum inftrumen-
torum naturaltum , & ideoquiad.tmonpro volnntate fuapoteflilla
localitcr mouere , poteii per imguam bominis diucrfa verbaformare ,
ejrftc arreptitii aliquando toquuntur idioma eis ignotum , purus lai-
cus latinum,& boc efl manifcflum fignum, qnodfic loquensftt d<£tno-
niacus , quiatalisloquutiononpoteflprocedere nifi ab aliqtto intd-
lc8u,& idto cum uon procedat ab intelleclu hcminis taleidioma
ignorantes, fequitur quod procedat ab intelleClu angcli vcl dxmo-
nis linguam ftc mouentis , & ficut damon pottfl mouere linguam ad
loquendumidiomaincognitum, ita potefl impedirc ttnguam ne mo-
ucatur ad loquendum idioma cognitum , & fic reddtt bominent
mutum. tahs autem erat ille oblatns Chuflo, pnftcr quod fe-
qmfur .
9 Et c\e£ko. quiaamoto impedimento habuit officium loquendifi-
cutprius .
1 o Et m iratz.quia admiratio confmgit ex infpecHone rei infoliu ,
quodfuit in propo/ito. Sequitur .
Nun-
MORALITER.
1 Et rraw/f^/e.peripfosfignificantrfideles fimplices&.gna
ri,quif'quurnirdominumquandodcuotevadutadfermo
nem audu ndf.,& ab eo illuminantur q uando ab eo per pr?-
H.rnrorcm ii fti uutur dc ncceffarijs ad falutem. Per hocau-
tcm quoddicitur.
f r'tdere»rqm>.vftcnditur, quod prcdic; tordcrcauerene
fans hominfi poffitfibi nocere, quia ramrm diuinu rccipics
bcncficium,dcbct cx hoc ipTbm laudarc,fubditur . illi autem
exeuntes
exeuntes diffcmauerunt eum, &c.
6 F.grcflis autem il. ecce obtulerunt ci honunem niutum dimonium
habentem,&c. Pcr ijlum fignificatur homo pefli fiix a dtjmo
nc per pcccatum mortale. Et dicicur nuitus.quia 1 qui noi
pot mcntoric,fed Dco OJfcmcfus ofl rtur, oirindo itiflipro
co deprecantur . Scd tunC dainon eijc itur.Mundo percatu
ipfius a Deo prr infufioncm grati* r« laxatur, & runc folmt
cuis lingua nd Dei pfarcotua perfoluenda . Phanfxiautem
da:moniorum principi ba?cattribu«ntcs, funt homircs mali
gm bonum dcprauarc ftudcntes .
Et
,8* GIof.orcL&NicolaideLyra.
"* *.*•.* b. /\ ,, A_;twtMi «n fVirtibut domine r K
I84
A
tamc nd.rfctacr.&miKUSc*
fuidusdicunt.
* Chrvfolt. Non naturah cur-
fuzgrotacio, feddxmon.s in-
fidm.lliaccedit.Q^pioPV*
ipkper fc viucrc oraicquele-
lumnoopocuic.ligataqucl.n-
euafibi vnacum antmadcmo
rkabalus affcrcur.. Quisob
rcs ncc fidcm conim cfflagi-
tauit , fcd lUico laboranccm
curauic. ., .
a Thartfai autem . In PharrfCiS
infidcUcas Iudeorumfignacur.
n,b«n.r«onumcor.fefnV. W Quit CmiA«. .. fottibutdorain. *
Von p.ophrunon pKtuich» . . .,
funt turbc,diccntes. Nunquam apparuu iic
, Qu... uiitute» neg»re aonoollunt < pcr» cilurnnuntui1.
in Ifracl. Pbiritxi autem diccbant . In pnn-
cir-
l.iuK»
cipc darmoniorum cijcit dxmoncs. Et
» yb. pM .ndi*-.cmerpr»d.c.b«t.non perioo.f «i.tceinen», ie«
ciedrat.um qu*irn». - .
b cumibat lefus omncsciuitatcs & caltclla,
doccns in fyn.'gogis corum , & prardtcans
, Maii ptrd.cr.onem.oue oTct .d legnuu» cc'e.te . 1 Vi quib«s>oa
perlu»deb»nt veib.,pnlJ»dec.nt m.t.cuU.
euangeliumrcgni, &curans omncmlan- j
llnpopuln.
guorcm, & omncm infirmitatcra * . *
b Et circumibit Jeftis omnes . T>
•$« Chryfoftomus . Voluicdo- Hnm.j
rninusipfofadto arguereaccu- Matth
facionem Pharifeorum.Dzmo
enimconuitium paffus,non bc j j.uC.
ncfacic, fed nocec cis qui eum
honorant. Dommusaucecon-
crariumfacir.In hoceciameru
dic nos accufatoribus noftns,
recnbucre no accufacioncs, fed
beneficia. Qin «nim poff accu-
facioncm defifhc a beneficio,
monftrat quoniam proptcr ho
mmum laudcm bencfacic.
'iRft
<?CAP.
I
pu,
NlCOLAVS DE LYRA.
NuOfluam apparuic Lcet enim m vet.Tcfl.aliqut ^turarrt-
r J a dXomb^tamtn Ugitur aliquis curatus, qut cum objeffione
djmoms faQns fuijfct mutus. . ■ • .
Pharifai autcm,&c. In pnn. Odtumemm & tnuidtafaautm-
tacrtunuaatndttcriorcmpartem & pcruertiiuduta. Thanfai
autcm odicbant Chrtflum, quia acrittr atgurbatcorumvma , vtpatct
pereu anvcli) decur\um:<r ideo miracula a CfoiflofaQa vtrtutc dim-
nadicebantejfefatlaariemagica,& ccdcm modo eicBionem damo-
atmfaQampcr Chrifium , dicebant fleri virtute cuiufdam fupmoru
damoms,cuxmfcrioresobediebant ad nutum de corp.nbusexeundo.
Suut tmm m angclis funt ordines , & alii funt alasfuperiores, ftcm
damouibnscumin eis remanferint naturaUa intcgra fecundumDio-
nyftum Dictbant cmm Tbarifai , qubd Cbnilus habtbat aliqurm
dxmonemfuperiorem , Huem vocabant Bcel^bub ftbi familiarem &
priuatum,<rficdxmones tnferiores de corpjribus tbfcfjis enciebat
pcrillum.fedillud.nferiusrationabililer reprobatur aClmflo, vtvi-
d^b:iur.li.c. . , . ,. . _
Mlran.Vuai } Eccircumibat.Hicpo»«wf«rmir«Bfci tngeneralt ,qu;aEuan-
m ! .tudo leliita non poterant omnia fatla Cbrifii fcribere in partuulan , >t
Chri.l. teiip. fictHT lob.vltJ. MultaquJem & aiia fignafccit lefus in confpeQu
t<> > omp. thcn Aifritiu-.
(iiaaapuflc? *
c ■
iano
i
jyo«vfiu» <ie
— Ojelii.
difciph'
difcipulorum,ffus nonfuntfcripta in libro hoc , qua ft fcribantur per
ftngult, »on a> bttror totum mundum capere eos qui fcribendi funt li-
broi.Troptet hoc en.m in ecclcfia dicitur in martyrologio: Etaliorum ,.
plurimoium fa~tlorum,&c.hac.f. de caufa , quia Karotus magnusfe (( tini
cit nquiri ddigenter, tbitus & atlusmartyrum,& aliorumfanClotu, tudo
& mutntum efl , quod diebus ftnguis occurrebant plufquam trtccnta £
fcfla, propter hoc fiatutum efi,vt infine martyrolttgii adderetur pr&di
cla claufula, & in generali faltem memoria fanclurum fieretin eccle-
fta in dk tranfttus eorum. Itafimiliter Euangelifla qui non poterant
omniamiracuta Cbriili in particulari /u ibcre , ideo frcquenter multa
contludwit in quadam generalitate ,ftcut diciturbic : Et Circum-
ibat Icfus,iScC idefi in locis communibus corum in quibus fapientes
conuemuntipcr quod ofienditur fanitas doflrina eius , qua non erat ia
latebris & anguiis,ftcutefi doCirina hxrciicorum.
4 Ec prxdicans. idefl, lcgem noua qua immediate introducit ad re*
gnum,quod non faciebat Ux vetus.
5 Ercurans.&c. infirmitatemprolixam.
6 Ec omnem infirmi. quantumcunque alias incurabilem: Ex quo
patent muttamiraculahic inquofiam generali inclufaad cor.firma-
tionem legis euangclica a Chriliofatla .
CAP.
MORALITER.
3 KrcTrciDtii&jr.Inhocdaturfartaaprzclicatoribusettangeli) vt
folliciti iint difcurrcre pro prxdicatione verbi diuini .
t Dt-
f Docens. non in larihulis ficur faciunt hxretici .
4 Tradicans & non fubulofe lnutiliavel cunofa,
5 Et curans.C fpintualem .
ADDITIO
In co.vbi d.citur in"po(l:l. £t ideo non videntor benediccre
qui dicum tjuod iy itlornm .
I San&idoclorcs&magncauftoritatisboc tenentcp reprobac
poiiillator.vndcHieron.fuperillud verbum. Ifidcns autem Itfus
fidem illorum duti ? Non eius qui offerebatur,fed coru qui offere-
banr, quod et videtur fcntireCbiyfoftomuslimiliter^Iohanes
cpilcopus,qui in hoc loco lic dicit..C^uant- valet apud JJcu fides
piopn.i apud quelic valuitaliena, vt intus & extra Cinaretho.
mine ? (^ua fcntent a glo.ord.interlineans in hoc loco fcqmtur.
No ergo modic x audacic vf tantis fantStorum au£tontatib. cen-
traire praeicrtimru 1j faneintelliganf mamfcftam comine.intvc
rit atero. Ad cuius euidcntia fciendum <j> meritum duplicitcr poc
conlidcrari,prout communiter doclores diilihguunt.f.de condi-
MeritH ditoli gnoveldccongruo.Condignum n.attendttur feciidum propor-
«iteriKJteftc* tionc zqualitatis.Congi uum veroattenditur fecundum «jquali-
•dcraxi, tue proportionis.Si autc loquamur de condigno nullus pt merc
fi alten pnmam gratia,ni(i folus Chriftus,de quoad Heb.t.cap.
Qtt. multos filioi inglonam adduxerat,&c. Si aut loquamur de
meritocongrui.pt aliquismeren pnmam gratiam. Congruucft
j».fecundum amicitiz proportionem.vt Deusimplcathoisiufti
leu (anfti voluntate in faluat.one altenus, pfcrtim non ponentis
impe.1imcnium.vn in propofito remilfio peccatoru fuit concetTa
paralitico ppmeriium fidei offerentiu.non de condigno.fcd dc
congruo,6<: Uc funt intelligendz auctontates fanftoru prout S.
Thomas in 1 a.cj vlr.art.e>.m refponfionc ad primum argumen-
lum hoc declarat , Nec ex hoc fequeretur, quod rcmillio pecca-
torum fuiffct paralvticodataiine propriafidc.ua 111 iuthficatia-
ne impij quz habet per prima gratia.fides propria requintur,vn
de Roro. ^.a.Iuftificati igitur ex fide.&c.fed talis fides nd prcjce-
dit priroara gratiam per modii menti,alioqmn ho poffet libi mc
reri pnroa gratiam, cj, eft contra commttnem determinationena
doftorli C^d aut allcgat poft.llator pro opinionc fua„ ex hoc qct
dicitur.Coofide filijtemittuni tibi^&c.non valct. Tiim quia hoc
intel-
intelligitur fa£ta d irnifiione pcr quam fuit filius adoptionis.Tu
quia hocfuit diclum ad olfendendum humilitatcm Chrifti, vf»
glo.fupcnllud vcrbum.humilis dominus filium vocat,quem fa
ccrdotes tangcre dedignantur .
Repl1ca.Inc9.vbi dicicur.A'f -pidit fidem illorum.cxpomt po»
ftillator.i.paralytici & ofTerentium,addes,non benedicTum,qui
exponunt de fide offcrcnnum tantum . £t ponit ad hoc rarione,
fed Burg.dicit hoc k>re magnc judacz fanftorii auftorirati b.co-
traire.Addens (f dicla illoiu dodlorum fi fanc intelligantur ma-
mfeftaconrmct vcritate. Et voleshoc declarare inualuit, & fc
& dodtoru didta in multis minus probabil.tcr didtis, dequib.per
fingula iudicare non efi przfcntis propofiti. Dicif igit hic, csj au
dacia no efi reprehenfibilis,negare in dicl.s fandtoru,cp m fadlis
Dei corrcfpondcrer fe habcnt.b.conccdere no audemus. Vcnfi-
re.n.quod formalc includir contradcl lone fi Deo non conccdi-
mus,nccdodtoriquaniucumq; fanftoin hocgcnmusmori.Nuc
aut , ficut pt cnrum non clle prztcritu apud Deu cenfcntur im-
pothbile ,ita fufiucirca ide& proeodem fimilirone vidcturin
opinabiie.Para]yticusaute(dequoferroo)curatusefi,nonfolui
morbocorpons, fcd cr mentis.ivt vult B. Aug.li.S^.quzftionu.
q.8.igif fuit lufhficatus.Dodlores aute per Burg.addudhnegare
videntur eius fidc.Si igitur in curationc non habuit fide,neq; iu-
ft.tia,& lic fuit <n ullns,(ic curat us fuit iniuftus, quc r \\ formalis
cotradidl o Poffuut ig.f dodtores alittr intelligi qua Burg.ibi vo-
luit intciligi , Ir (p h 1 qui dicuht C hrifiu adorTercnriu fidcm re-
fpexifie, non oblati , fubaudiacur principaliter, cii hocftat cp eC
rcfpexit fidem paralytici roinori fortafTc a£fed\ionc formara Nec
valet refponfio Bur.adaigurocntu pofiil.cumdicif perhocqd*
dicif. Cofi:iefi'.{idcs fit exacli pofl dnnidionem peccatoru,qma
pcr dimitfione peccatoru fuit iu(lus,& fi' iu» adoptionis, vt d.cic
Burg.trultraigf poflm(tificarioncexigebaturfides,tinequane
mo iuftus,qa iuitus ex flde viuit , impotfibile efi linefidc placere
Deo . Exigeref igit fides ante luftificationequatenus ex fidc "
iultificaretur przuia.Fuit igitur fides,& oblati & offercciuro, ad
quarn Chrifiusdiciturhkrefpcxificfccundumpoftillatorcm.
,8j
Match
XI
Cap, X.
186
A
C A P. X.
jfi.
B
rpi
Cllll
a\ A &'' v,am vcncat,s •'?Pe~
JYA riendo,& moleftias cor
por.ilcsauferendo.
b £f conuocatis. A curatione fo
crus Pecri vfquc- huc,continua
tioncm habueruncrelaca mira
cula , & fuerunc antc fermo-
ncmin monte habirumfacTa,
quod ex ele&ione Matchej q
incer ipfa fefertur>indubicacer
habem'.fuit enim vnus de duo
cun elecTis in mcntead apofto
lacum. Hicautcm redit ad or-
dinemrei.ficucgcfia eft poft
curacum cencunonis feruum.
c Duodecim. Hifuntoperarij,
qui mictendi erant, & quadra-
tiorbispartesad fidemtnmta
tis vocacuri.Qtiorum prxdica-
cio, vcpondushaberecauciori
cacis ,daturetspoteftascuran-
dx omnis mfirmitatis.
* Auguftinus. Elegic ergo
hos m difcipulos,quos & Apo-
C A P. X.
vt quicquid mngnum rftTncD
a Cl<rricm,:r,i,n,ru. G«wr..-rr-r„m. & f"C(TCnt , ipfi: lilns;! ilCC{*^.
Idcnsautem turbas mifer- ■» t;ltycc- H.nbuinncci -co»ynu
Corrpaflbs ell. a Pet mi<» „rore;. W ™a|U m,qUO m.llo vrci-S hfiftC,
mof.um. Vt llii' p.ifsiOniS liliplc*! CTdifpo
tus elt eis, qui crant vexati, fuum.&: eakiu- u..i. rojmm-
■ YanaffCutirare torpenrrs . & hor e\ yitio do! W |1 ITialot 11111 pr.lbeiCC ex-
qui cos in waiii vcinaiu nun
doftomm ,
addmciunr
&t iace*ntcs ficut oues non habentes pafto-
Tutba populotum, fulicipiendo verbo & fciendoiructuiapta.
1'r.tdica'oics.
rcm . Tunc dicit difcipulis fuis . t Meffis qai- r
dem multa : aperarij autcm pauci : Rogate *
a Pracdicatores ad congregendam elcftotum eccleii.-m.
ergo dominum mefHs > vt mittat opcraYios
a Vnde dicitut. Non vos me elegiitis,leii cg 1 elegi vos j>ci graiiaiu.
in meiTern luam. t Et conuocatis duode-
cim difcipulis fuis , dedit ill.s poteitatem
Tam vifibiliterin coipoie, quam KiirifibilitM in anim.i vc.-.amuim.
nlexu*.
Tjiu fndinfecns qnarn cxtnnf'
immundorum , vt .'eiicerent
cnipluin.
* 'Jeicullianiis.Dtiodectrn lib.^ronttt
fontesolim ,du<jdetim ncm n"rt"'«cm;<
ma?intunica(acerdons/(.
dccim laptdasahftidcf >-d.i- f r„r ,r a
ne,& in arcf^j.teftamcnt] cun -. .< <>l. cap.in
diti, tocidem ApoHol-spdr- lToi,°-
tendcba;.r,vi fomcs r )S E
aridumorbcn). i..Hio'ii!Mi, vt
gernmas ilhimm.iruros ficratfi
culcii.cveUei.).,vtl;.pidc-v|;,-
lidosquos-dcljbaeiolordwns t Mar.j
Ictus veru.icl- ^ir.
-
t fpiritifum
eos , & curarent omncm langu<>rerh,
d & omncm infirmitatem . t Duodedim ~
f L»e. 6. K
2 t. dilt.p:.' - I.
ftolos nom*inauic,humiliccr natos,inhonoracos,!lluminacos dcntium in libto vicre elTe fcripta fignificeutur. ' j lorum n< i
Vtquic- M a -Prrsus -ae*P«~»unt
d Duadecim. Oltalostis r>po-
ftol(.ium.ir,o htcpnTnr.;
pracer hos.qti; pfcudo f
erancexdiidanrtir . fcvr c.un
nomina eorum quam eis cro
NICOLAVS DE L YRA.
C A P. X.
Vldens autem. Po" quam Matthaeus defcripfit lcgis cuange-
licardationcm, & ciusconfirmationem, hicconfequemer
ponit eius promulgatione.Et diuiditur in duas partes, quia pn-
moponitureius promulgatioapud propinquos fcilicet lurieos,
fecundoapudextraneos lcilicetgentiles cap.15. Pnmamduas,
cuia pnmo promulgmir manifclte,fecundo,par3bolicc.cap. 1 3 .
ltemprimaintres,quia primodefcnbitur pron ulganducnipfb-
tum fcilicet apoltolorum inltitutio,fecundo duwit.intiuni conrir
tranocap.feq.tertio, impugnant umconfutatio.cnp.12 lteium
primainduas,quia primo ponit inftitutionisrat'o.fecun^o,)pfa
inltitutio.ibi. Etconuocat. s.Circi pnmum fciendum.quod hcut
patet ex prxcedentibus m»'t. fequebantur Chnftum, tum pro-
pter eins pr2 dicationem audienduin , rn-ri propter innrmitatem
«urationem habenJara , Chnilus aurem ua pauper erat , quod
recdomicilium vbi caput nrclinaret habcbat ,& ideoturbae <e-
quentes cum ucebant vexati iuper terram fubaio,propter quod
Chnllus. .
1 M >'. Sacerdotes cnim eorum & doftores intenti aua
. vacabant dcbito modo eorum doclrinae, & hdc< fun oc
" i'lolos ad prardicandum populo , 8c fanandum
mfirmos, vc non elfct nccelte, quod turbac currererit poft Chri-
Uum tanto tborc, proprcr quod fubditur
2 Hejjis qu dcm. id ell , multitudo prxparata ad hoc , quod per
ccttaro fidem colligitur , & in horreum reponatur.
3 Opevarit. ld eft, doftorcs & prxdicatores vcrbi , quia adhuc
difcipuli Chrilti n>n praedicnuerant.
4 ^V'5" ' .<"• ideft, ipfumChriftum.
5 Vt mittat operario'. id eft prar dicatorcs ad erudiendum popu
lum. Ex quo pattt , quod licet Chnftus^velit aliquid facere), ta-
men vult aiultis exorari.
6 Et canuocatis . Hic ponitur prsdicatorum inftitutio.Et diui-
ditur in duas partes quia primo dcfcribitur informatio praedican
tium,fecundo, ipfos recipientium lnfinecap. Quireap^tpropbe
ttiM^&c. Prima in tres, quia pnmo dcfcnbitur inllitutio apofto-
lorum quantumadcollationempotenuae.fecundo, quantum ad
formam dorftnna: ^\bi. Hosduodtcim. lertio, quantum ad verica-
tcm
MORALITER.
/inr dicit difcipulis fuis. pcr hoc oftendir quod habentes gra
tiam prxdicandi nondebcnt aliosab hoc iinpcdire,fed magis
promoucrc.
conuocatity&c. ficutn.inradandoformam fubftantialem,
dat pr«prietates confequcntes, vt igni leuitatem,tcrrae vero gra
yiia«em,ncau&orfl»tuira;ftatucr.s tiommcmuialiquodignM -
tis
tem \itx,ibi. Gratis accrpiftis hcm pnmain duas t)Uiapnn>ocon
fertur .luclorit.is feu potentia prxdicandi iplisapoftohi , fecun-
do.nonierantur fub nominibus propnjs, ibi.D ... dc< md*fi
r/<w.Circapnmum conliderandum.quod dicit-ui I uc. ;o ikhi fo
luro dominusmifirduodecim apoftolos a<i pi-xdicaudtim, ledet
7i.difcipulos,verumtamenqu!a duodeciro ap'.ltolifueiunt pr.n
cipales tis difcipulis ,& maiorpotcftaselt « r wilata a Chnfto,
ldeo de iplis facit hic folum mentionem Mattharus diccns: ( '. ,-
uocat; < duodecir» difcipulis fms , tdeft apoftol.s , qui pnncipahtcr
crant fui difcipuli, vt vifum ett.
7 Oedu ilhs potiflatem. Cum enira doOrina non fit efBcax.nili
fuerit probata. ex quo roilit eos ad docendum , dtbuit eis date
grittam mraculorum, qui.i aliternon potelt prob.nn veritas hu-
ius <loclrinx.cum excdat facultatem 1111 elletftus hlimarri; , \o-
pter quod dicitur Marci vlt.d.Ipfi viroproftilipeuacuiu 1 ynf. vbk
cjue d.-.-tno coopt-rMfyJ" fermonem confirwame fr(juentib'is Ji
Siautcmquiratur quarc praedicatores moderni ralia fign.n non
faciunr llefpondetGregorius:quiacum fldescatlioltcalit ft tli-
cicnter probata permiraculaCbrifti, & apoftolotum.nonopor
tet vltenus hanc probationcm reiterare.Sicutcriam arbuita pri-
mocum planiantur.trequenterirrigatitur , cumautemin tcrra
radiccmfixerint, talia lubtrahuntur , verum tamep adconfola-
tionem fidelium etiam poltens temporibus multa fetit miracu-
la,vt patet de tempore martyrum & cor.felToru m.
8 Duoaecim autem. Hic nomina apoftdormn exprimuntur du
plicidecnufa.Vnaadcxcludcn ium lJfeudoapoftolos,qui a tein
pore Chnfti inceperunt,& apoftolos veros perfequuti funr,vr pa
tet in a&ibus apoltolorum,& in do£tnna apjftolorum. Alta cau
fa, cur ltte numerus duodcn,arius apoltolorum fignanter !>ic ex-
pnmiturelt, quiainiacra knpturamu'tiplicitcr defignj'ur J?i-
guratusett enim perduodetimfilios lacob, per duodectm prin-
cipcs tnbuum ldael, perduodecira fontes m I lim, perduode-
cim lapides fublatos de lordane, per duodecimboues (ultentan
tes mareaeneum ,per duodecim prophttas in vno volumincar-
claros,per duodecim itcllas in corona fporfr, per duodecim fun
dameta ciuitatis.pcr duodecim portas eiufdem. Et vt rcddamus
fingulalingulis.ilti funt duodecim patriarrhae, quiapnncipales
patrcsinnouo tcftamento: Duodecim priiinpesquiconftituti
funtfuperomnem tetram,vtdicitunn Pfal i8.a.duodcctm fon
tes,exquibusmanauitaqua falutans fapicntiae ad irngandum
hortunj
tis gradu,fi ille faciat quod in fe eft,dat ei gratiam exequencl: in
effeclu. Exempium de Saule primo Rcgum 1 o. b. Cum emm vn-
xifjet 1 um S amucl de mandato domixi, dix^tei : lnftlietiute fpiritns
domini , & mutabcrisin virum altcrum . Et fimihter priroo Ree;.
1 6.cap. inuncto Dauid dicitur . Spiritus domini di,-, clus cfl in Du-
uid ,&c. Et codem modoinftitutisapoftolisChnltus dtdit eis
gratiam fignorum , quae cuncfuitneceiTanaadconfirtBandum
doclrinam eorum.
Hos
*"l
I
$7 Glof.ord& Nicolai JeLyra.
i
8
c
A
!>.*•.» b,
Vttrus & ^tndrtai. Apotfolorum paria mgaq; fociat Pc-
trum & Andrcam frattesnon tamcarncquam ipintu.
Primus Scr.bif Simon cognomcnto Pctrus »d diffarcntia
picerius Simonis qui df Cbananxus a Chara vico GaM»,
vb> dni sqius cunucrt.t m v.num. Voluit donunus apolto-
lorum pr.nc.pcm ptiusalio n*>
mmc vocati.vrex ipfacommu-
tationc nom.nis facramcnci vi-
[as commcndarecur . Idem
c\\ 1 atinc Pen us & Grxcc , qdJ
Sy riacc Ccphas,nomcn dcnua-
tum a Pctr.i , quod eft Cht lftus
uiquemcrcdcbat.
Hicronvmus.Simon i. obe-
dicns.qui propter primaul apo-
ftolici ordinis vocatur Pctrus, i.
Hrmus . Andreas Grxcc vuilis ,
B quia vinlitcr Chriflo adhxlir_.
'Ubbfiuqui Ph.lippusos UfnpadisQUifarnc
e«gnomuu- inucntum prwficauitNathanac
1.. B.irtholomeus fihusfulpcn-
dennsaquas.i. Dci , qui mcntes
phxdf. Vel quia Alp hxusC-lcoph.is cciam di£tus cfr,vcl co
dciuiKto poit n.uu lacobCi Clcophx nupfit, Thadeuscoccu
lus.icordiscultoi.Alio noicdicicur Iud.is fraoerlacojbi fia-
iris dni,vcin cpifTolafuadicicSmmn additferenciaC^
nxus a Cana vico, qd ftucrprccarur zclus. Vnde &: zel
id cfl cmulacor. Iudas ic ha; io-
this,a vico vbi ortus cfl. Vcl cx
tnbu Ifachar, prxfagium fux
dan.irionis nomen accepic : o a
Ifachar ( quod dicitur merces)
b sy.umncmtn. pcrdicionis premium inlinuat.
dreas fratcr cius > Pnilippus & Bartholo- Scariothinterpreracurmcmo-
a Ad diftfremiam.quia iequitur Iacobus Alphi. ria moltIS,quia IlO rCpCIltC per
m?us , Iacobus Zebedej . & Iohannes frater 3 fuafus , fcd diutms medicatus
a ponatusveUirumpiusaMaflipeiditorum. b luilus inprin- pcregic freluS. Qui prOUldein-
*•:.'". . •• k tcrapoftoloscligttur,quiaqua
tacft vcricas quanecaduerfa-
nus minifter infirmac&: ad iu-
Iacobus Alphci>& ThadguSjoimonCana- \ d.ciuhiimanxlinfirrnicac.svo-
)
lu
'Ali.sdifiipuloium.
autcm nomina apoltolorum hxc funt.
rrimus Simon ,qui dicitur Pctrus, & An-
1 O» Umpadis, quia oris officio lumen quo imus Uluflwtu» eft.moi ui-
iratri propinauir.
eius,&Thomas& Matthcus publicabnus,&
a ldeftdoai. EmuUtor.
Iacobus Alphei,& * Thad?us,Simon Cana-
naeus , & Iudas Scariothis, qui & tradidit cii. ' toit dcfcri sc prodi modefleq;
Piincipaliier. 7 tul.C. Duo & duo nomiP.arilU.
Hos duodecim mifit Iefuspreripitns eis, & « cxprimuncur, vtiugalis fbcie-
a Nonprlusadextraneos.fedadpropnos. t tasapprobetUr.HliiinC.J2.fi-
M>r.,b,
l.ioan.l-i.
infra if. a,
Hom.r.d,
doaorum furfum clcuat,vnde . Non Pi.iui
inferiui aquasdifhllat. Iacobus 4 dlCdlS. In Viam gentium ne abieritlS , &in \0 IiMacobia.principesplcbis ii-
fupplantacor.Iohannes Dci gra K WtL I a.fobfes rcpert. in Ehtn.
tia:vcIinquoeflgratia,quia& .
illc curam carnis domino vocante fupplantauit , & iplam
carncm Herodc trucidance contempilt . Ifteob prxcipui
amons graciam fupra pectus domim rccubuit . Iacobus fane
& lohmnes ob eximium virtucis &: animi culmen.hlij toni
trm( vc in cuangelio Marci fcnpcum cft) cognominati func:
quoru vnus a celcftibu* intonat; In pnncipio erac vcrbum.
Ec .imbo fepe fcorfum duci, Sc aliquandofonumdenube
tcrnficum "audirc meruerunc : Hic eft filius dileQus . Tho-
mas &c Matthxus . Ccceri MatLhxum prius ponunt, &
prudcnter tacenc publicanum. Ifte &: fe poftponit & publi-
canum dicir, vc Vbi abundauic dcltc.fuper4bunda.&: gracia.
Thomas abvffus,vel gcminus, Gr^cedydimus.quiaquoc?
tens diutius dubicauic , co alcius vericaccm rcfurrectionis
a^nouic . Macthxus donatus. Iacobus Alphxi qui & fracer
C domini.quiafiliusrNatcrterxeius Marix,qux Mana Cleo-
* phx
NICOLAVS DE LYRA.
hortum militantis ecclefic:Duo<Jcc.m lapides viui coniunfti ce-
mento Chantatis ipli Chrifto tanquam primario lapidi , duode-
cim boues fuitentantcs marc xneum.i.doftrinam facrnmentotut
in quibus lauanturanima: fidclium : Duodccim prophcrx an-
nunciantesmunditcrminum& iudicisaduentum . Duodccim
ftcllx illuftrantcs totum mundum : Duodccim fundamenta ip-
fius fpritualis Icrufilem: Duodccim portx ciufdcm , qu.aper
ipfos habcmus aditum ad patriam xternam . Dicit ergo. Duode-
fim, &c. Primus Simon , non propter primitatem temporis, fed
d.gnitatis,c]uia tanquam pnncipali apoftolo Chr.flus dimifit fi-
bi cccicliamrcgcndam,vtpatetIoan.vlt.e. Andrcasautemfra-
tcr cius fiiit primus Chriih difcipulus ordine tempons, vt patct
Iian. 1 . quia vt ibi d.citur , vnus ex duobus qui fequuti funt le-
fum,rrat Andreas fratcr Simonis Pctri,& tanquam pnncipalior
r'c lllis duobus, vt lbidcm nominatur, nomen autcm alterius ta-
cetur , & pottea ibidem fubditur de vocatione Petri , & vocatur
Sunna,quia hoc erat nomen eius.
I i^!J dicitu) -. quia hoc nomcn Petrus f uerat fibi impofitu poft
corr: ifiontm, ficut etiamquandoadultusbaptizatur, mutatur
notncneios,
i .Andnjsf-atereius. fcilicetfilius.Etiftedicitur Iacobus ma-
iorrefpcctuakcrmslacobitriphci rationc,fcilicet ratione voca
tionis.qmapriorvocatus aCIirifto . Sccundorationefamiliari-
, qqia Clirifiusipfumadlecrctafuaadmittcbat, vt patecin
111 transfigutntione Mattli. 7. & in fufcitationc pucllae Marci.5.
Tcrtioratiom- palfionis.quia pnmusinterapollolos eftadDei
glonamtranllitus pcr martyriiim.vt habctur Acl.n.
3 El Jcanuei. I.fihus . Et llte lacobus minor rcfpcclu altcrius,
ti hoc ex cifdem ratiombus quibus alter dicitur maior.
4 Et Tbadxus.ldc Acl. i.vocatur Iudas Iacobi, quia frater fiiit
Iaco-
ir.lapides invcflcfacerdocis.
12. pancs propofitionis. 1 2.cxploratores a Movfemifii.11.
lapidcs alcaris. 1 2. lapides a Iordanc clcuaci.it. boucs fub ma
rixnco. 13 flellxin corona fponfx.11. fundamenca. u.por-
t^ciuitatis.Mulcis alijs figuns prenotaci funt,apci ad d.Ipcn
fandadiuina myftcria.
b Thomas. Abyffus, quia akitudinem diuinx virtutis in rc-
furredione cercafide pcnecrauic. Vcl Thomas geminus,
quod cflGrtjce dydimus,propccidubium cor in credcn iov
c Et ludas Scariotbis.M.i£ti\u in nobis cxempludodtnnx,; u
quioia noueracnon dubicarecprodicorem m difcipulu cli-
gere, atq; Apoflolu ordinare. Habct cnimChnftusconfciu
mundici^ccftem,cum fuum non dubicec eligercprodicurc.
d /i^iw.Pofrrefurrcctione dicit:Doccceomiicsgcnccs. L
Sed hoc ance,quia prius oporcet ludeis predicari.ne caufaua ]p"
habcant non iccipiendi,quia ad gcntcs apoflolos mifit.
# Hila-
lacobi minoris.
c ^.'Wow.diciturautemifteChananius, non quia effet de °-e-
nere Chanaam.fed fic nominatus a Chana,qux eft quxdc-villi*
la G alilxx,vbi f uerunr ille nuptix, de quibus habctur loan.
6 Et Iudas .dkitux Scarioihis nonquia degenereifachar, vt
dicunt aliqui,fcd a Ioco vnde natus fuit Scarioth, qui eft quidan»
vicusinludaea.
7 Quj eS-.Iftudaddituraddiffercntiam ludxfratris Iacobi , &
ad oftedendum prophetiam Dauid completam, quz dcit quod
Chr.ftus effct tradcndus a difcipulo, fecundum quod dicitur in
Pfal. Etenimbomopacis mesin quo fperabam.Et ad cxcufarionem?
bonorum, quando in congregatione eorum aliquis malus repe-
ritur.
8 Hos duodecim. Hic traditur apoftolis forma do£trinx,& pri-
moquantum ad locum cum dicirur.
9 In viam. vbiprohibuit eisneirentad prxdicandum genti-
libus extra terram promiliionis.
10 Etin ciuitates . licet ifh effent in terra promillionis , tamen
crantpartimgcntiles&partimludcijVthf 4.Rcg. i7.Duclis.n.
dcce tnbubus in captiuitatc per rege allyrioru milfi funt ab co
getiles ad habitadu in Samana, & in alijs c.uitatibus ^ppinquis,
fed dns milit leones qui interficiebant eos,& idco liiper hoc ha-
bitoconfiliorex AfTyrioru milit vnii de captiuis faccrdonbus ad
eos,vt doccret eos colcre dominu,vnde & ipfi receperunt libros
Moyfi tantu,& nilulominus CU hoc idola colcbant.R.6 aut quarc
apoftoli fuerunt prohibiti prxdicare pr^dift is gentilibus , foitji
quia non erat magnu tepus vfque ad Chnfti paHione,& c.mue-
nicns erat vt cius aducntus primo denunciaret lud^is.quib.prin
cipalitcr erat miffus,idco illud tcmpus,quod erat vfq; ad p.itfio
ncm Chriftifuturum,eratneccfl"ariumadmanifcftadum Iudeis
per apoftolos Chnfti aduentum, & hoc eft qnod fubditur.
I Sei
MORALITEL
8 Hot duodcctm. Per.flum numcrnmquicoponiturcxde*
binarib , fignificatur quod apofloli & coru fucccf-
quifbnt cpifcopidcbent prx c^cerisimplcrcdccalo-
.,,& duo prxccpra charitatis.
X Tiacipicns,C'c Id cft inodti viucndi cotu non tenueritis:
Quia
Quja ficut dicic Grcgorius in paftorali:Tanrum tranfccndc
redcbccaclionem populi actio prxfulis , quantum diftat a
grcge vica paflons.
10 Et in ciuitatcs . per quas fignificantur conucnticula iC
dodrinc hexeticorum : Qtiia ficuc Samaritani partim tcnc-
bant vctus Tcftamentum , &: partim negabant , fic hcretici
pattim cenenc fidcmChriftij&ipartim ncgant.
I Eum
i8
Matth
XI
Cap. X.
190
B
b,
fimonjacaj hxrefeo.v. Dona fpirirualia precio vilcfcunc.
d .Amum neque arg.Qui ha*c haberenr,vidcrcncur uou cau
U falutis pra;dicare,fed iucri,
*Chryfofromus . Qma fpiricualiummcrcarionem fupra
Domnius prohibuerat,c6fequencer radiccm omnium ma-
$ Hilarius. Iudantamen licetoucsvoccntur,inChri-
A fluni luporum ac viperarum h'nguis&faucibusMa:uierunc.
Allegonce.NefimusfimiJeshajrecicis.
6 ^tppro.re. Perfidem propecftregnum.Sicuccnim fic pcc
cans,tci ra,ita iuftus fic cejum, in quo Deus pra?ljdct. Vnde
dicitur. fygnmDei
ciuicatcs Samaritanorum nc intraueritis , fed potius itc ad
a Vt ab eii repulfi.ordine ad gentium vocation?m tranfearis.
ouesquseperieruntdomus Ifrael. Euntesautemprardicate.
I dicentes f quia appropinquabit regnum coelorum , infir-
a Vt magnttudiuem j>romifforum,probarer magnitudo figonrum. Ha:rct;cos.
mds curate , mortuos fufcitate, lc profosmundate, dasmo-
a ticut ego line ptecio do vobis talem potellatern , & vos gv»tjs dats , ne euangelij gratia corrumpatur
»e«al:tate. h Qui aiiosadconte,nytumdiuit;a;um ho. tamini.
c nes eiicice: Gratis accepiltis, gratisdatc. Nolitepoflide-
(1 Jprope neceffaria amputar.ne cui ent de cra.ti-io, doccnt omnia regi a Dco.
A rc aurum . nequc argcntum , neque pecuniam in zo-
D
Hom.33.in
Matth, >
\ntravasefl,&c.
Eccc quid debeac
prardicare ; Appro-
pinquabit regnum
coclorum.
b infir.cu. Ecclcfia
lnfirmosftatuboni
operis confortat.
mortuos in pecca-
tis,vdlincfide,fu-
fcitacleprofoserro-
ribus afperfos mun-
dac, darmones per
exorcifmos fugac.
* Hilarius . Tota
a Non cellai um ftcum vehant. Nec ipfa necefiam. ' p
nis veftris ; r Non peram in yia > necjuc duas tunicas
autcm viitutis do-
nnnica: poteftas in Apoftolost;ansfertur,vtquiin Adam
invaginc & fimilicudinc Dei crant figurati, nunc perfeclam-
Chnfiiimaginem fortiantur:'oc qmdquid malorum Acl<e
corporjSaranaiinftinctus intuletac,hocrurfum lpfidccom
munione dominica: potcftacis emendenc
c Gratis accepiftis. Nc Iudasqiiiloculoshabebac dcpdi&a
pocdiace pecunia congregarc vcllct, ncquicia ciusfuppn-
C micdominus,dicens.t?r<i«i««e.Damnatctiahicperfidiam
limomaca:
lorumcuclkns, aic
nolite pofTidere,&c.
Hoc aute pr.ccepco
difcipulosnofufpc-
ctos reddit, quid
cnim no fufpeccum
eft,vbi quis pecunia
ru gratia fpiritunlia
difpef fac? Secundo
abomni eos libcrat
follicitudine.Tcrtio E
docec eos fuam vir-
tutcm. • t -j
# Idem. Fcclix lbliam*
autemcft iftacom-
mutatio. Nam pro
auro & argenro,&o
acccperunc poteftatem curandi infirmos, fufcicandi mor- _^
cuos. _ -
e "Njcque pecuniam in ■^onis veflris . Duo funt genera necef- ncia n'e<
fariorum .•.vnum quo emuntur necefTaria, aliud ipfa necef- nonnn,
faria . Per pccuniam in zonis , illud vnde emuntur ; Per pe-
ramquodcmitur, quodibi rcponitur.
Dc hoc in paffionc. Quando mifi vos ftne facculo &pera nun-
quid dvfuit vobts aliquid i jlt ilii dixerunt.T^on. *"
^ $ Ts^eque
Nil practer indumentum , quo
contontusefie potes.
■ b
NICOLAVS DE LYRA.
1 Sedpotius ite ad oues. Et patct poft Chrilti paUionem aliqui-
lus Iud^isconuerfis adfidem.,& aliu promaiori parteininfidc
litate remancntibus , apoftoliiuerunt ad praedicandum gentili-
ius ?; hic crat modus a Deo inltitutus , vt habetur Ad. 1 3. g.
quod Barnabas& Paulus dixcrunt Iudaeis : Vobisoportebat
primum loqui verbum Oei, fcd quomam repellitis .llud , & in-
digftos vosiudicatis vita: aternx , ccce conuertimur ad gentes,
ficcnimprxcepit nobis dominus. Sccun ^o traditur formado-
ftnnx quantum ad docendi a&am, cum dicifur.
2 Etniesiu em, f-Tc.upp>o.r<£.,al. Ideit, Cbriitusquicftda-
tor regnicelorum.Socdum enim,quod regnum <.^:orum quin-
que modis accipitur in lioc cuang-lio . Primo pro ccclelia mtli-
tante. fup. 5. b. Qui foiuent vnum dc mandatis illis minimis, &
docuent lic homines , minimus voc.ibitur in rc . iv» cjlorur» , v t
Greg. cxponir, quod regnumc^lorum ibi dicnur Eccleln prac-
fenus tempons.Secundo.pro ccclclia tnumphantc.eo.cap Bea-
ti pauperes Ipiritu, quoniam ipforum elt rcgnum c^lorum. I'er
tio.pro legc Mofi.inr il.d. ^Auferetu a vobis rejnum De/, & da-
b-an gcnti fac enti frufluincnu,<\uiavcrusimcl\ellusv<zieTistTe
ftamcntieitablatusa Iudxis luis peccatisexigentibus , 01 datus
cftChnltianis. C^narto.proeuangclioChrilti.mfr. i$.g.O'WH/J
fcnba ducius in ng/u icelorum fim~Us esi howim Ditrifamitias, qtti
pnfert de thifaurofuo noua & vt era , quia doftorcs cathofci te-
ftimonia proferunt de nouo Teftamento, & pcr confcquers dc
veteri quod includitur in ipfo,ficut rota in mcdio rotx.vt habc-
turinhguratz?ch. 1. Quinto,accipiturpro;pfo Chrifto. infr.
il.c. ri m di%ito Dcici'cio d&mo<ua,profftl<. pcruinit in vos regnum
Dci. Id elt,Chrftus dator illius regm. Per eiettionem enim de_-
monum virtute Uei probauit fc eflc Chnftum.Bt hoc modo ac-
cipuur hic res;num tcloium. ldeit,Chnftus.Ifta ctat praedica-
tio apoftolntu pro illo tepore, quia denunciabant I udae s Chri-
ftum ven.fl"f,Etquia do&rinanon cft efKcax.niii adlitprobatio,
feq^unut modus conueniens ad probiudum ventatem huius do-
clnnxfcilicetopcrafjftadiuina vututc,cum dicit. Infirmos^tpc,
- 5 Grutis
$ Gratis accepiflis. Hic confirmantut apoftoli quantum ad ve- DiuiSo.''
ritatem vitac. Etdiuiditurinquatuor partcs. Pnmo,oftenditur,**
quod non debent moueri ad pradicandum cupiditate,fecundo,
quod nec terren aduerlitate , ibi'. Ecce cgo mitto vo< : tertio, ncc
rctrahi carnalitate, lbi. Is^oliiearbttrari, quarto, quod nec anio-
re pracfentis vit* , ibi . Et (jui non acdpit cruc m. Pnma in duas,
quia pnmo rerrab.it eos a cupiditate, fecundo, quia in vita mor-
tali quiliber tndiget necellanis , oftendit qualiter debeanr ha-
beie necciTiriavitae, ibi. D gnusrfVopear.us . Circa pnmum
fciendum quod cupiditas oltcnditur in duobus . In male acci-
piendo , & hoc prohibet di . Gratts accepifiis . Scilicet grariam i
J,)eovobiscollatam,huc (itgratiagratumfacicns, (iucfitgratia
gtausdat.1.
4 Grat/s late . Eodcm modo ficut accepiftis. Pro fpiritualibus
enim afbus , vt pro adminillrafionc facramentorum & prardi-
catione & colimibbus.non debet af.quid accipi, quali prccium.
Secundo oftcuditur cupiditas m male po1iidendo,& hanc cxclu
dit,cum dic!t.
5 Ttolite pifft. Praedicatorcnim verbi diuinidebet effc abfo-
Iutu* a folhcitudinc.Temporalia enim in fm acquifitione molc-
ftant animum,&adhucplus infui poflelfione^quia funt iam
quali membra incorporata ipfi habenti , & ideo magis trahunt
aniiTiUm hominisad inordinaram dikctionem fui,&quia hoc
fuffocat verbum Dci , idco non debet eflc in przdicatoribus
eM.ingclij . Secjuitur.
6 1\7jejue pecumam.Ad prouidendum fcilicct vobis de n«cfla-
rijsin via.
7 TVo» peram. Id eft, repofirorium ciborum ad portandum in
via , Hoc totumdicitad cxdudcndum follicitudincm tempora-
lium a przdicatonbus verbi diuini , fcquitur.
8 T^eqifdMas, ld eft,veftes fuperfluas. Tcrra enim promiffio-
niscalida ellmultum , & decommumcurfu fufticit vna tunica,
lllud enim quod eflet ibi furliciens vcl etiam fuperfiuum , eflet
in regione frigida ncceflarium , ic idco per hoc non excluditur
quin prardicatorcs euangelij habcant fuificiens tegumcntum.
iXtQue
MORALITER.
2 Euntrs autcm pr&dicatc dicentes , qnia aopropinquabitregnum
ccekrum. Vetus e-nim teftamentum promittebar bona tranlitona
& terrcna,Ied euangeliBm promittit c^lefti j & artcrna.
f hfirmoscuratetno f.grr. Morahter fpfirmifuntacidiofi in
quibusnoncft vigorbeneoperandi . M irtui verofuntqm di-
gnamortisoperafaciuiu. Leprofi funt luxurioli ,nam luxuria
eftvitiumconragiofumficutlepra. Dxmoniaci funt forrilegi,
Jftosriiraredcbent prxdicatores Euangelij. Et fubditur mo-
dus rurandi rum dicitur.
3 Gratis accepiflis gratisdate. Pci hoc cxcluditur ab cis vi-
tium
tium Simoniar.
5 T^olitc poffidere aunm^&c. In facra fcriptura peraurum ve-
rum intelligitur fapicntia diuina . Et pcr oppofitum aurum fal-
fum, clt fapientia tcrrenaquxanimalis elt & diabolica, vt dici-
turlacob.j d.Argentum falfum,eft eloquentiadcccptiua . Pe-
cunia filfa , cft malumjfimpliciter fub bonitatis apparentia . Pe-
ra vero mala, eft rcpoiitonum male acquilitorum . Per duas tu-
nicas.Iigmficatur dupIicitas.Per calceamcnta qux fiunr dc pel-
hbus mortuorum, fraudulentia m traclatu tcftamentoi um: per
virgam appetitus nimium dominandi . Ifta nullomodo debent
efle inprxdicatoribus euangelij.
Intcrrogate
191
Glof crc!.& Nicolai deLy ra.
192
Mtcifa Et Platodicic duas corpomm uimmitates cxemplisnlicnosiNccdcbetal.cuiusprsrfidiocarnalis inn.ti
n J5E!d mdaT, nec affu. tam ficr. dcbere molnaem ca- Qu. faWt m via,occa(ionc icmens tacc, non ftud.o lal
fb*. " pics Sprfum Cum autcn hxc habucnnt fi:.r..ca:en>,cxcc- H.c ^^™»^™* «""* Pamx' ' (cd F**"™* »*
nonmtl :qUO ^ Aiuuiumbacul.. Neeminima. b Ecce quar«p«eipit aihil fcrre, qui* «oni. debcrttur <■!.. cir, Vtldc feain CtClf
3 ISTdi • ncquc calceamema , nequc virgam . Djgnus clt emm « n.s mcl.us vacct.s.
* IIt J 1 V * Quomodoaccipieum.. * <fc TheophvlaCtUS,
hfcSuertSci. c opcrariuscibofuo.Inquamcunqueautemciuitatem^autca- , Dixicaucemc.bo,n6
.. Qii
t inc, nec
£dfSCmrc cedunt! manete,doncc cxcatis.Intrantcsautem in domu falu tate cam 6 d PttemgMtt quis.
r" . t a Situerint il i pixdei^nar. ad vitam. j
cJarXdaHCsvdS! dicentcs: paxhuicdomui . Etfiquidemfueritdomus illadi- ;
B lcis : vc ncquc pcs fit » Q±Lamopt*i». r r • j-
lcctus ncc ad tcrram ena, t veniet p;fx veltra fupcr eam.fi autcm non fuent digna, „
nildus ]dct> nCCOC- tmtvkhm^ WltHll 4Peo;f«*mtec«»»pen(«bitur. ^ i.v. M»iW». vw«-
cultctur euangeUum pax vcllra reucrtcturf ad vos, t Et quicunquc non reccpe- » fcmag.racc.pcregra
ncctetrcniscSmmo * 0«.' '3 tiamcjuamdarc
disinhictur.Nonin- rit vosj ncquc audicnt lermones veltros : exeuntes foras
dui dliabllS tUn.CS , » lnt1f,num rerreni liborn inaniici eipcnfr, vclvt oftendat.s appetitttw tcnenomm non efle in affc-
D
[mwefto o c opcrarius cibo fuo. In quamcunque autem ciuitatem . aut ca- , Dixic autcm c.bo,n6
[ua vn'Pof. jftcllumintraucritis.inccrrngate, quisin eadignusfic, &ibi } fi&^J»^
xtamcn.no-' t *m+atuu*u.r**-~ ¥*-** \^^»^^SumZt £"" [ ?
irl ^ • J~„.,- ..„..,.•. c Tnrranrr«:aurf»m in rlomn frilnr.aree.am * H interrrvate euis.
**.*fc.
f Ttaiat.
\ rtttcrutur.
Luciaa.
Teftimonio vic.no-
rumeligcndus eftho
fpcs , nc cius infamia
prxd.cario l.cdatur.
c Di^nusftt.Viicut
quam 1
ibi mancte. Ambi'u
D it conftancix gcwj
rale madacum vr ho-
fimplicitcr , non clu-
plicitcr
*r nnndu .eiins. raJe madatum vr ho-
ambulare. « de domo vel ciuitatc , excutitc pulucrcm dc pedlbus " fpitalisncceiiitudinil
. _. * iiiri riiTTniTcinr T.i/>/-*
QiiiJ K' *t-
r M * anjen
111 ii. Nc,rtj}oi
fc~tur,
DiuiSo,
c^
Lucas dicit : T^emM
fitutaueritis , vtfub quanta fcftinatione lter prxdicatioms
pergercdcbcantjOfTcndacur.
Allcsocicc. Pcr auru.ortcndifT fapicnt.a feculans.Per ar-
«cncu.facund.arhecorica. Pcrpecuniazona?, fp^cnciaabj
rCoodita. Pcr pera.onus fcculi.Pcrcakcamcnta^murtuoju
opcrum cxempla, nc fua opera per cxempla ft ukoru tcgat,
fcd fancla tcrra ingrcilurus fenfus hcat nudos , & a n^aloru
txcmplis
" iura cuftodiant Idco
domus cligcnda , vt mut.mdi hofpirij neccffitudinifque vio-
lihda? caufa non fuppctat .
g E xcutitepuluerem depedibns.Vci excufsioncm pulueris in-
tclligirur amifsio itincns.
* Thcophviadus. Excutere vult puluerem , monflnn-
tcs quod nihil ab illis acccperint , qui piopter duritiam pcr-
fuadcri non porcranc. S^xar
^ Euthy-
NICOLAVS PE EYRA.
1 T>{equf calcea . Incegrafcilicet, quia apofloli vrebantur
fandalns : vthabetur Mar. 6. b. cxquo pacct quod fandalia
vi mcompucabancurpropneintcrcalccnmenra.
a T^eaue v>rgam. Concranum v.deturhabcri Mar.rJ. vbi di-
cirur , quod dom.nus prxcepit apoftohs , vt aon porcarenc
aliquid in via nifi virgamtantum . Diccndum, quod virga
hic Si. iWi accipitur xquiuoce. Hic enim virga accip.tur me-
taphoncc,vndc f«.-nfus eft. T^eque virgam. Ideft, n«..n innua-
m.nifubadio rcmporali. ficutcorpus inn.cirur baculofu-
(tcntanti .In Marcoauteinacc.piturv.rga.idhteram, qma
doitoresHebraroruminfignumdoctrinx portabanc v.rga
in manu,&: quia confuctumerat apudludxi-s prouideri eis
dj victua pt)puloqucmdoccbant , sdco Chriftus voluic,cjji
hoc futficercc apottohs pro aliqua prouiflone,pc) b.ic cnim
oftcud^batur , qood populus cui prxdicabam , dcbcbatcis
prouidcre,vndc fcqu.tur.
j Dignus efl enim . Vbi oftenditur qualiter dcbeant habcre
viftuin fcil.cct a populo cui prxdicabant : Bt diuiditurin
duasparccs: quia primooftcnd:tur,qualicer dcbcnt fe h.i-.
bcrc ad rt-cip.cntes (pfos, ck fecundo , qualiter ad oon reci-
picntCS ,ibi. Et quicumiue nonrcccpennt, Circapnmum fcien-
du"», |udd dc iurcnacurali cft &;diuino & ctiamhumano,
vtill. 'jui fcruinntcommunitatiin fpiritualibus , vc.ndiui-
noailtu \ do.tnna,eis a communitatcprouidcatur intcm
poral.bus , &c hoc cft q uoJ d.cir. Dgn*< e(i enim operarimSld
cft,p'a:«Jicat'.rqui opcracur opus Dciad vcilicatem populi.
a. Ctbofno. Idcft,victuconuenicnci,in quointelligitur ve-
ft mcntum & domiciliunj,finequibus non viuic dccencer
g.nus humanum.
$ In quiuuwhquc av.tcm c>uitatetny&c. Id cft, fidelis & bonx
t.i'Tix,oftcndcns quod predicator vcrbi diumi non d;:bet ad
loca mala ic fufpccta dcchnare , quia pcrhoc impedrctur
doctrina
dottrina cius tanquam fufpcfta.
6 Etibi. Doncc exe;<t.s tranfituri fcilicet alibiad prxd;-
candum. Non cft tamen intelligendum , quod pcr hoc u< -
lit cxcluderecaufashoneftascxcundijVtaddocendum vel
huiufmod ,cum propLtrhocintraucrintciuitatcm.fed pcr
hoc vuk ex ludci c difcurfus curiofos , & inutilcs , qui noa
dcbenrcfte ln prxdicatore, fcdmagisccfl.intcnccersitate
cxeundi dcbct vacare contcmplationi, vtibi hauriacquod
poitea populo m pixdicationccrlundar.
7 Intrantet awe>n m domum^falutatc eatn. Id cft,hominesha-
bitanccs in ca , qui.i parietes n jn funt faluundi : Modus fa -
lucacionis fubiungicur cum dicitur.
S D centts pax buic dom. Qtiia prxdicator verbidiuinidc-
ber habitancibus domum quam intracpaccm opcare , & no
folum optare , imo euangcliurn Chnlti prxdicare, quod eft
cuangelium verx pacis.
f Etfi (juidcm fuerit do. illa digna. Id eft , ad vitam xternam
prxdeftinata &c ordinata.
I o Vcni. t juper illam pax veflra. Id eft, oratio veflra £c prx-
dicatio habcbit ibidcm cftettum.
I I Si .lutirri non fuerit digna . Id eit , ad vitam xtcrnam non
prxdcftmata.
11 Tax vtiirareucrtctur ad j»8J.Ideft,dato quod non habeat
cffectum quantum ad ipfos,tamcn habebitis mercedcm in-
deapudDcum.
13 Et cfuicunque.Hic oftendit qualiter fe debent habere ad
non recipientes cos.nec prxdicationem eorum di.
14 Exitmes forafdedomo velciui. Oftcndcntcsperflgnnm
mani feflum,quod no veniflis ad prxdicanduin cis pi ..pccr
tcmporalc lucrum , quia etjam puluerem qui adhxlit pcdi-
bus vcflris de loco ipforum non vultis porcare . Vcl aliccr.
1 5 Extu:itepulucrem deped.&c.ln teftimonium laboris vc-
ftri impcnfi ad conucrfionem ipforum, quamuis ipii nolue
runt rccipere , ideo fubiungitur corum pena cum dicicu r.
^Atnen
M O R A L ITER.
t Utmoittet &c. Caucndum cft enim prxdicatoribus, no
locumfurpi-chim intrcnt, &ncde cuagationc inutili no-
tcntur: idco fubditur.
6 ht ibimu&c.l.trantcs auttm in dmum faliHate eam. Id eft ,
Calucem habiuntium in ca bonis tcrbis 8d excmplis piocu-
rate.
ratc .
9 Et fiquidem fucrit dnmus illa digna , vrnlrt paX v*cflra, &c. Id
cft, rccpicncdc\iftrinam vcfttam . Quod fi non feccnnt,ni-
hilominusa Dcohibchicis mcrccdein.
Excutiitpulucrem. Ideft.lema peccata.quxfolcncex ta-
15
ljbus accidcrc, ct.am in homitubus perfectis.
sAmtn
m
Macth
XI
c
ap,
194
If.
JtlS
B
•;* EuchvnMiis.MrimTcfiabantenimper talem excuffione,
A quod non foJum nihil accepcrant,fed etiam pnlucee qui ifi-
de adhalif fct a pedibus fuis cxcutcrent , tanquam proptcr
illosimpium.
Excuticc puluerem, ad conteftatione terreni laboris quc
procis inanitcrfuf-
ccpetanc, vcl vt ab
e;s nec ad viitum
aliquid acc;piar,nec
_ ccrremi aliquid ab
i.oni cjs quajrere often-
datjVt&pulucrem
dctecracoruiibino
patianturadhe.rere. 1
Alitcr.Pcdes, sut
opus&:inceHiispra:
dicationis . Puluis, c
tcrrenx leuitas cogi
cationis, aquanec
fummi doctoccs
poffuntefie immu-
nes,du intcnduc cu
ns fubditoru,&: qua
fi m ltincrc mundi puluerc Iegiic . Qui ergo recipiuc verbu,
ipficuradoctoruWnargurncntuvertur humilitaris.quifper
, nur.tadteftimoniudamnacionisinflcdunc Ecipfceftpul-
uis,qui in Euagelij cocempcores extcrgi,& a quo pcr bonos
auditareseuangelizanftumpcdesiubecurablui, lmmopcr
ipium faluacorem narrancur abluci.
a* Ecceego mttto. Ilhs fua pena fcruabitur in futurum, vos au-
» ox. tem omne exhibctc pacicnria. £cce cgo. Cogrtuc llli qund fe-
Cundum loanncm.Sicuc mitic mepacer ad pafstone , lic Sc
cgo mitco vo s, non .;d g?udi:!,fed .id pafsiones.Vbi feruace
innocenciam, quia qm iocum puedicacionis fufcipic , mala
mfcrrqnon dcber,fcd tolerarc.
,f i, * Chryfoftomus.Quia fupcrius rcmouit follicitudincm
confequci)tcrp;eJiC!Cfris malaquardcbcbacciscontingcre
primovtdifccrcncprefcientie. cius virtutem. Secundo vc
nullus fufpicare^, quoniamproptcr imbccillitatc nugiftri
heceis fLipcrucnirecm.iIa. Tcrcio vt ipti fuftincntcs no ob-
£ itupckerent,duminopinabil:ter&;pra:tcrfpemeuenirent.
.. » Quar-
Lucs.ts.Ciipr
Si.n.ca-,
tLtlC,IO,3.
Qiiarto vt hoc audienrcs non tutbcntur fn tcmporc crucis, D
dcmdc vc difcant,quonum haxnoua pradii Jcx cft.
b Sicutfr. Scrpentis sfiutia cfi , qd toto ccrporecaputin
quo vita eft,occHlcat & ,ptcgit,ica & noftri penculu corpo-
riscaputnofmi quodcfi Chriftus.cuftodiamus . Vel quod
pcranguflids fcco-
arctas,vctcn itunica
cxucus innouatur,
fic intrans per angu
fiani portam , vcte-
rcm exuic homirie.
•Jc Epyphanius. Al-
tcra ferpcncis prude Hjrcfi.jy.
tia cft. Quado.n.fiti
prcfliis a latibulo
procc-dic nd aqua vt
bibat, no iimul fecii
acap,tvcncnu,fed a b<
m lacibufo rchnqt, J
&n ficprogteflus,po
tuaquuufamic.Pio E
mdc&lipfihocimi-
tenuir.vtqtiadf.m-
cH Dci Ecclcfia , aut adprcccs,aut ad my fteiia verierimus
malitiam,aucvoluptatem,'autinmiiriam,autaliudquidin
ccgicationibus noftris nobifcum ncferamus.
* Bafilius.Piudens vc fcrpcas eft,qui cum confideracionc
accognicionc pocccia: ac boni odoris , ad atidiencium obe-
dienciamadminiftracdoctrina;rcqiieadmoduir»il!icferpes
nouic,&facicb!adioreacccdcre,&:probabiIrterioquiadab
ducendum a Deo,&: fubiugandu pcccii», fic nos pfone fa-
cic SC locum &: ccmpus dchgamus , &T omnibus mod:s do-
«irmas cum iudicio admimltrcmus ad abducendum a Dia-
bolo&: perduccndum ad D.um.
c l'r (itnpliccs funt cohmb*. * Epiphanius . Quamquam, co- Hcrcfi
lumbaegenusmulcisinrcbusnon Iaudccur,petulanscft.n. "
&: lafciuum,&: pcr omnc tcrapus voluptac; dcditum , debilc
&£ inHrmu . Ac vcroproptcr innoccntinin &: longanimiwte
maioi ti in hoc animali obliuione , infuper propcerea qtf ;n
colubxfpecieapp^ruitSpirituifinttuSjimitaii nos uibcc di-
uina fcrmo Spintuflancti voluncate,&: columba: innncetia. p
a CJuia cui plus commifTum e(l ab co.plus exigitur. b Qujbu» lex n.ituri tantum , hi autrm 2c
legem liteixfcfnreu?runt,3c difta ptci'h.-taruai t-i Apoftcjlonuii.
veftris.tAmen dico vobis , tolcrabilius cric terra: Sodobmoru
a Quj c!egi,<iuidocui.
& GomorrjEorum in die iudicii,quam illi ciuitati.1 Ecce cgo
a ExdiIc;pu!is,raifroslicio)ideolitismanfueti,&huinilc*innocente». b Saibarum 8e
Pharifxorum. , 1
mittovoasficutouesinmcdio!uporum. t Eftotecrgopru-
a Vt viteiis inlidias. Vt fidem feruetis. Vt non faciatis mala. b Hicapent quos
lupos iixerit. »
dentesficutferpcntes^&tfimplicesficutcolumbar . Cauete \
a Ideita perfualionibushominum. b FrxmuBiteos. c Vbi potiori fentcntix. c
dandus c!t locus: '
autemabhominibus.tTrabdentcnimvosinco'nfiliis,&in
a Sa!-Jfpecie corrigcudi.ijuia illelocuscorreftionis el. b Quafi sd r» liorem audientiam
cum pcr le vobis mferte vim hoii poterunt. 7
fynagogis fuis flagellabunt vos , &c ad regcs , & ad pradfides
qugftioocbre
iiiari.i^e.
lifi»
NICOLAVS DE LY RA.
t Amendicovo.to. Ideftminnspmienturin cxtremo iudicio.
Sed videtur ti.cui , quod boc nonfit verHm,qiiia Gencf. i }.fcribit.'ir,
quod boTiines Sodomitie pcfftini cr.tnt ^rpeccatores nimis coram do-
mino , vnd< , &infigiium nta^nitudmis peccali ipforummortuifunt
ignc cr lulpburt defccndcntc fuper cos . Dicendum quod Sodoma &
Gomorra fuei ut infcfte plutib.is pcccttis fcilicet peccato fitperbi&.lti
xnrix e^ autritiAy rt dicittir h%e.i6.f. Hxc fuit iniquitasSodo-
mz fotoris i\\xs fupcrbia,panis fatuncas &:c. St quimr. Et cgc-
nomanum non^otrigcbsit.Ergo comparantur hic ncgintilQs vi
;pojt'ilis quantnm ad iflud vltimu^non qunnlum ad altaprYcede
tintfuia cvuiparatiodtbet effe fe;*ndum ca qtufunt eiufac generist
& ''on eH dubium quodgrauius cflpeccatum ncgare vitlum feminan •
tibus fpiritualia , quibuttenewur bomines de inre naturali diuirio &
buma>io,v< /upra ditlum cii,qua>» manum non porrigere cgcno jim~
plui fpirttualui nonfminantt.
i Ecce cgo mitto. Hic oftendrt Saluator^uod pmdicatores ver-
bt diumi noa dcbent tcrreri a^Hirfitale. Et quii i» aduerfitate non fo-
lum oponet fufiinere patienvr , fed ctiam aliqua-ido nomen Cbrifli
corfitrri coftatcrjdiobac pars diuidimr in dttfs^quiaprimo bortatttr
eos adacltm tolerandijciundo ad aSlum confitendi.ibi.Onmis er-
go quiconfitcbittir mCPrima mduas.quuprimoofledit tribula
Uonis 'ipmmentis rna^nitudinem,fccundo Iwtatur apoflolos ad eius
JuffLraiaftbi.Non eft difcipulus fi.pcr magifhu. Trima in trcs
_ fecun-
fecundum quod magnitudo tribulalionis futurm oflenditur ex tribus
tjuia primo erantpaffuri a lcgifperitisfecundo a principibus Gcntilib.
ibi.Et ad t cgcs. tertio a proprijs parentibtts jb\Tradct autcm fra
ter.o" in qnalibet perfequutione ofiedi:, qualiterfe ctebcnt baberc.Di
cit srgo.Eccc ego mitto vos fictit bucs. Ideji ftmplices innocen-
tes,perarm4 vos non defendentes.
3 In mcdio lupo. Idefl Scribarum & Tharifeorum.Lnpus cnim
dcntib.oncs laniai, homiv.es anbclitu inraucat,ha ifli ^fpojiolos Chri
fti niicbaiitur interficere,& vocepradicatioms eis impedire,vtpatet
cxdotUwa _Apoflolorum & in atlibus carum , & idco confequcntcr
oflcndit qualuer in bac tnbulationefe dcbent habere di.
4 £ ftot c er.pru. quoniam aliquando prudcnter declinanda, efl ma
Utiaperfequutorum jicttt Taulus vidcns malitiam ludxorum volcn
tium cum intcrftccrcftne caufa,appcllaitit ad C&farcm„Ali'.\ J.
j Et limpliccs. Quia occurrcte neccffitate debetprxdicator Enan*
gelijfi ncccffeftttfe offerreftne amaritudinis felle,ex qnibus palet, qS
aflutia vulpina vituperalis cfl,fmiliter ruditas bouina,fcd mcdio mo
do debcnt incedcre difcipuli Cbri.li, idcofcquitur.
6 Cauctc autem. Quiaficut diftum efl , aliquando cauend&fmt
infidta. mallgnorum.
7 Tradcnt. Hoc enimfrequcnter babetur in .Acl. _4poi~lolorum.
quod difcipuli Chriflifunt in corrftlt]s addi £li,flagcUati,&incarce-
vati propter nomen Cbrifli.
8 Ec ad rc.&: pr#. Hic oflcndhw magnitudo tribnhtionis im-
mincntis Chrifii difcipulis a principibus . Gcntilium luikt cnini
•je pro
M O R A L I T E R.
t *Ainen dico.vo.to. Narcpcilere&: impugnare veriracem
agnicam, quxdam fpccics cftpeccati m fpintum fancltim.
x Euetgomittovosficutouct tnftr. Pcr quos iu primitiua
Ecclcfia mtclligcbatur tyranni,fcd mo pcr eos poffunt de-
trsdorcs intclligi.proptcr quorum morfus non cft a lideli-
bus pra:dicatio fubcrahcnda.
Caue-
6 Caneteautcm abho. Vosmalitiofead peccatum trahcrd
nitcntibus .
7 Tradent enim >os in con.&clclcft crahcre vos conabuncur
adfuaconforcia mala.
■f Et tn fyna.fu.fia.vos. Scilicct flagellis linguarum fuarum,
co quod arguitis malaipforuo».
8 Et ad rigcs &pr<tfi.du, Multi enim propter prcdicatioucnt
vcritatisaccufancur malcapud magnaces hums fcculi.
Tom.ji g Crni
«??
GIoi\ord & Nicolai deLyra.
196
3 a Jntefiimo. Vt iodcperucrfi pcrcancfincexcufatiope,vn-
A d« dc.t. cxc.nplumcapuj.lt V.t*. /« tcflimontumtllti&gen.
| „„««. »oA/» w itfl:monium. Qnia pcrfcquutio nomi-
I folum ludaris \ gcntilms coru maliuc., lcd
,Arx>Uo!isMtintc(iimoi)ium iplorum mnocccia?.
' Thcophyln
Hocefi ,1'mv.
rcfocnfiaaem
t»t(5.|«Mi- corum ciui nou cre-
dunt.
♦ Eutrrymjus.Ad
J#cm nj> rcdargutjoncm ludco
rum&gcntium.poft-
• rnodumdicant.quod
diuini vcrbi prxdi-
cationcro non audtc-
f Hic.7.b. tinc '
b Dabitur tntm vo-
bit in ilU bora quid b-
tuimini, Voluntatcm
• rufiinnerit vcftram pro Chrifto
t fUioaertt. offjrrC)ChrJflus vcro
loqucturprofe.
Ji c 7>«<to ««?fW /'«'«"
rencur,&: ca magiflnu dfopuli miKctormentis &: flagcllis D
ccderenuir,bonorum camcn paradifha umorrucbanf.Nos
vcro cjiii necfomniisquidcm cruoanma aliquem lutiino-
mus.multo molliorcs qu.im ceruu.
d l>jiauttm, &c. Docec vututcion.-; nimicacis &jp't;cn-
ct5.N0. n.ccpific vcl
Contr» terrores confolatio.qnifi dicu.nolitc turbari.
duccmini proptcr rac in tcftimoniu ilhs & gcntibusCum r
» De rnodo ptokiendi oinsie an inomatr. 2.
autcmtradentvos.tnolitccogitare quomddo nut ouid i
1).- niodo iniieniendi. > Mitetia dicenJi.
facerc, fcd pcrnccie
vircuciscft. Vncau-
d.i ho!t;e uibctfofFer
ri.Hoc ide Lucas ex-
m inncmcnu.. - - • pdi\W. 1 'I patitntij Vt
loquaVnini.Dabitur.n.vobisin illa hora , qind Inquamim. 4 firapofflitbitis amma.%
i Qu.» non injenio vel arte veltr» uetb» procedum.fed ex fpirirufr.uKh j»'u . Vf/tVjr.Qilia
No'n cnim vos citis q, loquimin i , fcd fpiritus patris veftri
• Vdutnginiv l> Adeocrclcet petfcquutorum.rabu:s, vt nullut lit inter eos aftectus,
quorum d.ucrfa c.l fidci-
qui loquitur in vdbis-tTradct aurem fratcr fratrem in mor
tcm,&pater Filium,&infurgentfilii in parcntcs & morte
J,ue
a Non tanmin amicis. b
O.iu amatoics «lundi funt inimici dci.
t
t
cos afficiet,& eritis odio omnibus homimbus proptcr no
me mcum.Qui aut/perfeuerauerit vfquc in fincm , hic fal-
a Noudebctis deli;tere,led -d tcmpusdeclinarc,ut»Uispoffitis prodelle. Noa»iiie.
uuscrit. Ctfmautperlequemurvosinciuitateifh, fugitc <j
horn ja.in
Mitth-
Mmorcm dolorcm mgerunt mala qua: ab cxcrancis,maio
rcm quxab illis p;itimur, dequorum mcntibus prarfumc-
bamus.qu.acum danyno corpons, mala nos cruciant amif
farchantatis.
* Hicro.H >c in perfecntionibus fieri videmus,ncc vllus eft
inter eos ridas afi.-ctus.quorum d nerfa eft fidcs.
* Eurhym us.Pcrhosaucem amicifsimos,alios cognatos
cV t.iivliaicsuitclligit, qui omnem fauore amicitiamimo-
fc hum mitatcm dcpofituu Jint , vt cos foluis fidci rationc
perfcquantur.
* Cbryfoftomus.Qnarnamlibcranobis rcfpondcndi potc
rl.ts ei rt.qux vcniactmcedccur^Qjios non exagitant flagel-
la , non vrgcntcaccrcs,quibvis non principes non fyn.igo-
gxmui. ntur, ncaliquidhoiufmodinulorum impendanr.
lmo fe jn cdriariu omnia habct,dommamur en lm &c rcgna
Eo&fdcmus quippe qnifidrlfs regcshabemus,vn Chriftiani
ontjnb.afiiua ic, bonocc fccuntatc cV pact fruunt', ncc fic
Q tamcn vincimus,5L.illiqmdecuadcrutjatu quondicducc-
rr-ntur
■yirjf.Quia dii nobis
dominan dicimus^
hoc ipsu incipimus
pofsidtre qdfunms.
c Cunuu. Hoc adil
lud ccmpospcrcini t,
quoddictum cfi *la
vtageutium neabie
ricis,qiiod pcrfcquu-
ciones non debeanc
cimetefcddecliuare ]
vttribula:ioui$ o^ca ^
fio.ficliuangelu fcminarium.
* Clcmcns Alcxandr. fuadct fugere, non canqu.im m •
ficpaci pcffccucion6,nccvtaJortfccxpauclci.mus.Vulc.'U e um
nos Piillicfl>.iu£h>rcsnrquc,idii:cor;s mali,necnobis,ipfil
nccciqu!perfcquicur,nccci qu; mccrimicd. nu.i.u.n.qu )-
dammodo vc caueat,qui autc no obcdic cit audax & cc.nc-
rarius,& inconfulce fe in manitcfta pcr iciila conucicns . Si
autcm,qui homit.c Dci mccrim.cin Deum peccatveis q'io-
queciuscfjdisrcusrencrur,quin')n vicac pcrfci uxionc lcd
fcipfum capicndum prjebet per aud.iciam. C^yantumeni u
infccltadHiuar improbicatemeiusquipcrfcqtutuc
* Aih.ina.Chr'fiu.s a!iquandofuuir,ru nondfi vcit.if c Iiora
fua.Cu vcro vidiilcc ht). a adnflc k o. : ibcverum no cfl |
noftracumChnfto cond rio,quia nos vt bom ts ignaci
fumus cempor s nobis a dniinj prouidcncia cootticmi.
Myftite. Cu vt^spcrfcqucncur m vnoceft motuo,tugicca.'J
atiavolQ tin;a.Quiaquainuis fitconccmiofus pcricquutor,
antcpr^iidiii Suiuacorisaducnier,^ ifli cocedaxur ytcjoria. n
4$ v ■
:.:.
NICOLAVS DE LYRA-
* proillo tempon tu<ii j<<oJri 1\^>" .vn ,ideonon habebant altam
iuji'tiam^ propter hotnon poterant aliijucm tondemnare ad mor-
ttmjtcundum quod babttur lo. 1 8-; Nobis non hcec intecquam
quam, & idtonon fnfficubat eis dtfcipidos . Cbrtftiinccciivsdn-
cere & tos fiagelUte,ftd .radrbat cos itidutb. t[omtinorumyvt ftc pof-
fent eot ad mortem deducerc.Ei hoc tft quod dicit.Et ad rc& pta:.
>r fciln tt ro''dem'iemi-ni ad mortcm.
1 Iii trft.iU ^liliuc fcduet >tpo(Jiot contra vos dcfme tenhnoniu.
2 .Ec genribus. Wc accipitur aucloritatiue, jtna iudicespotentes
condcmnorrbomines m !.mo*tcm yGcLt>.ks cra>:t.proptcr quodTilatus
' f- lo.ig.b.T^efcis jh a habtc pntcflate crnafjgere te.& c.Di-
itibm qiafidca' lndxinon balftet arcloritai? vos inteifi
tiendi ducn: vos coram iudicibnt Gentilibus , w contra vos deferant
ftRiqon um *d cO'.d miationcm mortis \conft«uenter oHcndit quali-
ter (r drbent htbere tn hsc tribitlatione di.
% Cum auccm tt a. Tcr i>oc nnn intrndit exclndere via prtuidc-
t> fibt ie rtfponftonc ,lcd (jtmd non dibcni pettnrbiri , fi non babeant
femp^spritc^ta^di^C ' nac duplici dc caufa . Vrimoquiatalicafu
fufficit fidcm confiitntct conficni coram iudtcibui^quod fattrepntr.fi
aui/ibc: Chri^rauw^uanm munquc fimplcxjrntndo quia howii-
bus dt deo Onfidcntibm fpJrituffaHc?» i nnn cltficit m ncitffitate , cii
u<. . pcijrts ali ei m «n • >r.Et Im tfi fi~id .
4 D iOiCti; Ciim v.v Etpttrt ex vrtditl s,qwlnan loqiitif bk
4e pe<boprf'Uat:i<mis,pebet.n,prtdic4lor verbi diiini prxcogi tare
quai*ttrdcb<.atverb*mdmnumprop<t«tre, Secuidun quoddicitur
Trouer,
M O R A L I T E R.
3 Ctm autem tva vm nojo.<pc Jdrfl non confidatis principali
terdcfticnciavcfira , cV cloqucima , feddcduunaproui.
dcntn.
5 T< adet aiitem fraterfratti . f rcqucntcr cnim conugit , qct
fia-
Troaer.i 6.a.H 'mi'iis enim rflanhnu pratpacaietiT domtntgubern*-
re linguar<7,atitcr tentaitt Drumfi negitgeret de boc cogitarc^ dum ta
tnen btkeatiempus opporiunnm,
5 Tradet aut< mfra.H:c ojltndit magnitudinem tribulationirim'
mine/ios Chnfti difc:pulis,ex eo quadpaffuri crait ab amicts & Pt-
» cntibus, quoi ■ ft%r*u ffimum propicr quod dtcit.T '' ider m.ll >c in
uenitttr de umtus f>»fti ■ qmprv Chrisli fidrfcrua- dz tmditi junc ad
mattem ab amiih fua,ficul beatus Cb*y(a«ttistrad;tns efiadtnortn
a pat refuo T»i » ■• # .( ttarapattnt vjqueibi.
6 Cum autcm,CCL .Vbt ofiendit quahctr fe debet habcrc in tali tri
bulfyme,quia aliquando difcipuli Chnfli debcntfugere.^fd w
dentiam fctetidim^quvdperfeattutio aVqttando rfl pcrfonalii,vt iuait
doaiiquis qu.tnt:» admorictb, >onqnia iidcHsprincipafter , \td prn-
pter Otiiutn pcr(mitdetermiHatit,& tunt cli fcmper fngicnd''Th,ftctft
Vaulus qxttrebatur ad martem tn Da'nafto , vt h ibrtitr ,.4d.<).
paterquia ah\ fid<irs perr/iitubantttr ibipacfice habitarcjcd
bai [oiit Tautum iuterpctrejdeo drmiffun jf itnbus per ry.^rTt, fugrt
perfequutionempcrfonalcm.tAliqujndo autem non fdu efl prrfcqi<n-
tin pirjorttt ftdtttamfidei & lutiiat , c?* tunt ft homo percrpiat pro.
babilit' r quottcxftga ftia fequa<w denfio fidei <& dtprtffia ^ifiitite^
fuga rfl mala^tS' eft petcatum mortalt .Si aWem non appatrt hoc pro
babiliterfed magis co> ■■trariutx,vt potr , qma tx fvga talipciefl atibi
fiert vtilitas EccUfi* ,ex re-ntinfir>ne autem non hnbewttrnift occiftn
minijlrorum Ecclfittaanibui iiefl nbtlinatis infidcl bus,rjr toncnl
catio murg tritarum idefl aiticnlorumfid^iab ipfts , tnnceii fugien>
dum,& altbi proficicndumfrvptti q«odfubdit.
Amcn
fratercarnalisfracrcmfuum tr.ihitad cuIp.immorcalc,S£
paccr fil;um,&: cciam cconu^ i fo .
t Et cntis odio omr.ibus homi»ibu< .SequenCes enim Chriftum
frcquencer funtodioficciam carnaltbusarnicis.
6 Cum atttcm pc<ftqMtntttr vos in cutitatetfla. Qui cnim prdfiCC
re non poceft in vno loco,dcbec ad almm cian^ie.
*97
Matth
x\
Cap. X.
198
a -NonendifdpnlusSrc. Necindignemini colcrare quod to-
A icroqaidominus fum, faciens quud volo,&: roagiftcr doces
quod vtilc fcio . -
b sipatvemfa. Oftendit calumnias fuas , vc fuoexemplo te-
ila-
rant iniurias.vnde dixit : .Sfcjfci* <//.
C Beclxeh-b . Iteel
jpfeeftBel,Zebub
mufca id eft Deus
mufcxperfpurcina
fanguinisimmolati.
Idolum eftAcaron.
nomine cuius fpur-
ciffimi doliprincipe
dcmoniorum appel-
lanc, qui mufca dj-
Magos
vniuerfalem deomnib.enunciationem continere videtur: D
non tn ad omnia.fed ad propofica ioknf pertinct . Quafi di-
cat:Sngituradhucdolorc vcxaminiquoniammalcandituri
efiis propter mc,illud dolorem vcftru fedecquod non mul-
to poft ab omni iufpicionc libcrabimini. Cuius enim rei gra
contumelias feriis.
• ^Non"miram fi a quibufdjm fugitis, quia confummatio Ifiael non fiet in fide , doncc Chiiftus a mortuii
relurgit .
inaliara : Amen dico vobis : nont confummabicisciuitatcs
Ifracl, donccvcniatfiliushominis. t Non cftdifcipulusfu-
a ^ Perjfeclio eft difcipuli non vlcifci iniutias, ficut ego feci.
per magiftrum , necferuus fuperdominum fuum. Sufficit
a Pnus facichs cjuam doccns. ^Quipotui.
difcipuIo,vtfitficutmagift:ereiusj & t fcruo,ilcutdominus 6
Cui famulantur tceleftn 6; terre::ria. b Qu d mirum de famulis
I
2
3
4
J
iu- 5? eius. Sipa'trcmfamiliasbeclzcbubvocauerunt, quabntoma- «
diciam .
Beelzebub idolum
apud diuerfas gentes
"£ diuerfis normmbus
uib. nuncupatum Ninus
b.
b i-
erlh
d o-isdomefticoseius? Neergotimueritiseos . Nihilenimeft ?
& feduCto- f Luc.«.f-
res vocanc, cerce no
mulco poftfaluaco-
rcs vos benefacto-
refcjue totius terra-
runnorbis prardica-
bunt . t Cetuut
f Quod dico.Hac eft,
in quo volo vos con
ftances effe.
Vel quod dlCO itt t MaM.c.
Corde. THoc ad bonos.
5Hoc ad m.ilos.
fAftu.
io tencbcis,id eft, dum k
opertum , quod non rcueletur, &occultum quodnon fcia- M adnuc m timore e-
ftnmyftetiq. a fFndicjreaperte. b Spiritufanfto. 12 ftlS , dlCltlS in lumi-
:ft
13
ftur. Quoddicovobisiutenebris, dicitea in lifmine, & quod '* ne.ideftjnfiducia
i2 a Priuaf.m. b Pal-m publce. fCalcat* carnalia. *4 VCritatJS , aCCeptO
" inaureaauditis , prajdicabte fupertecia. t £t nolitetimere J* fyntuhn&o, Exq&tnMX*,
11 \6 inaureaud;cis,ideff '"e.t.dehfr.
c. cum ex m-
rex Aflvriorum con-
ditor Ninmxciuica-
tispoft morcempa-
tris fui Beli compo*
fuic ftacui in honore ipfius eique diuinos honores iuffir per-
foluiabhommibus . Cuius fimulachn firnilitudinem Chal-
dxifufcipicnces.vocabancBcl, vtinDanielelcg cur . lnde
Pala:ftini lllud accipiences vocab<tnc Baal . Moabitae vero
Beelphegor,atque ica perdiuerfkacem Gcriuum diucrfaei
dabantfnomina. Ac Iudari vnms Dci culcores vocabacBecl-
zebub obderifionem Grncilium.Baal vir;Zebub,mufca,vir
mufcarum fiue habens mufcas .
d T^eergotimucritis eos. Eorumfxuicia vel blafphcmias, quia
veniecdiescum Deusiudicabitoccultahominu , vbi&ne-
quicia difcooperietiir,& vcftra intencio non foh Deo cogni
ta,ab omnibus fciecur .
n e 'Njbil enim opertum . •$« Chryfoftomus . Hic fcrmo
Vlli-
quod fecreco aud.- iu^
tis,fuper te&a idcft calcato carnis dom:olio prardicate .
* Grcgonus.Cum aliqua tryfticadeOi.cultisprophec3rum Li.ir. Moral-
verb.scredencibusagnofcuntJ,quidahud quaprofundade
tenebns reuc-lmfrVh ipfa quoq; vericasdifcipulis in parabo
hs loques,aic:Qddico vobis mccnebris. dicuellununci.a-
perte exponitc,quar in allegoriaruni obfcuricacib. audiuiftis.
g Snper. Loqmt iuxca morcm P.ilxftinz,vbi folenc m teclis
refidecc qu^ no funt cacuminaca,fed ^qualia:vr»de lex pcipic
vc quinoua doniuma.difHat,murumcecti ponacmgyro,ne
fundar;fanguisinnoxius labcncealiquo. Ergoincechs prar-
dicatur,quod uunctis audx;tibuspalan>df,&:eft .Quod vos incAtttt
erudiui in paruo Iudxx loco, in toco mundo dicire .
h 'Noluc timeu. -jc Chryfoflomus. Si Chnftianus es,
r Chrifto F
NICOLAVS DE LYRA.
I ^fwe»<i''.Pra:clicanrJo.f.ibi aducntum vd ii j^m Cluiiti .
1 Donecve. a Mortuis.frefnrgendo , quia df >\unciato aduentu
Chriftiper apollolosperciuitates Iudzar,i.umediatc paffuseft
Chriitus,&: a mortms refurges difcipuhs apparuir Vcl ll intelli-
gaturdeaduetuChtittiad iudicium,tuncinielligcrndaeitt6su-
inatiopdicauonis apoltolorupertotuorbem , tjunim adcouer-
fionis erlpftu, qauvbiq; difperfi funt filij Ifrael fecundupdelh-
nationcvt dicit it) epiit.adRo.g. Licet.n. prxHicatio 3r>olt'»loru
difcurrerit per totu orbem atempore tpforum , fccundumcp df
inTfal. Inornnem ttrram txi. &c. tan.cn effifius conucrflonis
fidehum quantum ad eos qui gcncralitcr conuertedi funt ad fi-
dem,habcbit plcnane effectum iuumcircafinem mundi .
3 T^pn eji difci. Oltenfa magnitudine tnbulationis lmmmcntis ,
hortaturdifcipulosadiplius to!er5tia,& hoc tripltci f one, primo
exeplofui,fecudoexc6iiderationcdiuini iudicij,jbi.7^bi/#^er-
tMw.tertioex rocditationc diuin^ prouidetie & couliiij.ibi.Et no
lite iimere . Circa pnmum liortarnr cos «xcplo fu ,tjuia jnulta &
erauia a Iudxis paffus eit linc caufa 8c pro veritate fidci,& mul
To fortius debent hoc pati eius difcipuii,& hoc cft quod dicit .
Vonelidifcipu.xi c.Scquitur .
4 ^Mj^cit difcipulu &c.i.l\ plus conculcetur & condemnetur qua
tnagiftereius, & ideoconcludit .
< ^patrewfa.i.Chtiftum.quieftpaternofter. .
6 Beelxebub y>oc.u%K\u n pitet.ex prxcedcntibus.dicebat Chri-
Itum raceremiracuU m virtutc tumfiam dxmonis fibi familiaris
nominc Beelzcbub,& lk Chnitum qi.odammodo vocabat Beel-
xcbub m quantum opcra ems ipii Betliebub attnbuebant^uod
erat magna blafphcmia contra eum .
7 QHinto mapsdo^tMs. diffatnabunt, imponcndo Apoffolis, qui
funt dc domo Chnfti.quod fac.ant miracula in virtuic djmonis,
Ccuodcnim Apoftoli facerentmiracula virtute dxmoms, dixe-
runt ludea & Gentiles.vt patet multipliciter cx legendis eorum.
5 HeergotimumMtos. Omittedofidci ventatemproptcrper-
fequu-
fcquutionistimorem .
o Vjbil enim opertum. Hichortatur cos ad idcm exconfidcratio-
ncdiu/ni iudicij , inquoomnia manifeftabuntur, quiabona&
malaomnium oronibuserutmanifefta. Cuiusratioeft.quia tale
erit mdicium quod videbitur abomnib.iuftum. quodnopoffct
clfenili merita&demeritaomnium vidercntur abomnibus ma
mfeftc. Confideratiohuiusmamfeftarionisdcbct darc magnam
audaciam in prxdicatione veritatis , & lioc cft quod dicit . T^Jbil
opertum .f.inprxfentite;Ti| ore .
io Q^-od no» rm-.In mdicio .
1 1 Et occw/.quia fecrcta cordis qux foli Deo funt nota,tfic crut
nobis- manifelta,& hoc dcbcr pr^dicatorcs mouerc ad prcdican-
dum veritatcm fecme,propter quod dicit .
12 Q?<oddico vo. In tcncbris.i.inlocispnuatis,1icet.n.Chriftus,
vt communiteipi^dicauerit inicmrrunibuslocis , vtmtemplo
& fynagngis, th aliquado docebat difcipulosfeparatim aturbis,
vt habet Mar.^.a. Scorsii aute dikipnlis fuis diffcrcbatomnia .
I J Dicite in /«.i.palam,c;uia poftca apoftoli palam populo predica
uerunt ca qu^ a (. hnlto fcorium didicerunr,propterct; fcquitur.
14 Ettjuod.i. infecreto.
15 Trxdi.fu.te.i. Publicc.In Palcftina.n.tecla dcmoru erant pla-
na dcfupcr & ibi conucnicbant homines indiebusfeftiuisad lu-
dendum&confabul3ndum, & pcrhocdelignat quemhbetlccu
publicu.vbi conucuiiii homines. Vel fecunduahos teclaiftadi-
cebantur qu^dam dcansbulatoria ftcla circa tcmplum,iupcr qu^
afcendebant doc"tores,& mde doccbaiit populum .
16 Et nolite timere & c . Hic hortatureasad tolcrantiam tribula-
tionis cx cofidcratione diuin^ prouidetie fcu cofilij ad cuius cui
dcntia fcicndu , cp aliqui dixerunt diuinS prouidcntiamtantu fe
extcndcrc ad uuorporalia,& no ad ifta inferiora, cx quotu pfo-
na dic;f ttibni.b.cirat cardims celiyrerttmbntxt ncc voltfaiofifiie'-
r<jr.'Alij autdixeriit,quod fcexteditcircainfcrioraifta, exceptis
aft.b.fiumanis , & hoc ne tollerent ab homine libertate arburij,
fcd vtrumqj eftfalsu fccudu Philofophu.i.de aia,vbi reprchedit
•J< Empe-
M O R A L I T E R.
% T^on efl difcipulusy& c.IPudad hoc inducitur, vrpatctperli
tcram fequentem , quod Chnfti difcipulus paticnter tolercC
blafphemiam fibi irrogatam,cum Chnftus patientcr tulerit fimi-
lcm
lcm & maiorem .
9 T^ibilentm opertum,qiiodnon reuelet itr .f. in die iudici j vbipa-
tientia martyrum premiabitur , & perfequutorum ncquitia pu-
nictur .
Tom.j. g t "Hon.
i99
Glof ord.& Nicolai de L
yra.
200
tfChriflocl I a.ri(li.credi«,E<>pnjmih.fidtn, dcmo-
A ■irili .. ' <>p-« w 1" fidcdcmoftrabisi >; »»t
f,„«to«. fpcn, non b >*«%£»£%£& 1K s.llcri.
| /ivrr '/1 £<l<ennani . ■>« * UJgcnuu» . Si'«u »
in. uv.h J^rewnt,
*' ctji
uJbum.uu. Q
auccin m geh
penmn funt |io: t.i-
cit Dci aquitas % cui
nulla placctpcccan
1 Tantuin. b «e .i.
cos qui oecidunt cdrpus , abnimam autem non poflunt occi
dcrc , fcd pocius cum timctc , qui potcft & animam & corpus
*♦*-**"> ^r. .r„n„i,c-„ b Nolitetinvuemnrts.n corp.it kquia m>tinonpowft
t MittenJoinatterjMlooplicu. f.nenuiuDci.quodiP minonbu» i:quet.
^•r^rrJnfTchcnnam" Nobnne duofpalTercs afle vcneunt?
.rvw»-„.. -r ^Nonmo..,urlii>eproui<icntii,De. .--.vitomJj.suos: ^ .«-,»--.-«. iwtt» ciU5,t«
t.sm.qnus. b CvillisM.oncadet iupcr terram finc patrc veitro, 3 facnt.aord
rum,q'i m 16 fcairtWWP acap.io capillorum? Nequccapil-
]us qujdem c.iumpiicrorumin fornacc Babylonica pofito-
rom,perijt,quomodo non igittjrDt-uscurpusiplum&con-
fcruarc & rcftitucrc potcnt f
* Cypnanus . Si ncc paher cadic , ncc minimafieri finc
DeivoluntatcChri.
Q^nearoDeusredu^t corrori. _ lVaiTerat , CXiltitnaC
aliquis fumma &c iiu
gna, aucnonfciencc
permittcntc Dco in
ecclcfia fieri,& facer
doccs.idcft, difpenfa
tores eius,no de eius
"inari >
D
Lib.i
^"op^ic.teYupe.K.^qu^ » ' Or« tconfeffic ,& ad falutcm. tF.dcm.cordc & ore.Ne J
S?tcmporc p«reWi«W» lufncctc fib. puuret hdcm cord.s. ^^ ^ ^^^ paujt .
crporis malTa.etia..- ».ma» parWx De, prouidemu cor.fcruamur. * C X>«/ CtTl/f. Vd COn
d VeTaiautcm & capilli capitis omnes numerati lunt .t $ fitcturquisicfumea
. "nem L fe *"l **>>£«« >M qucm no» capi.lus pcnbit b Quia ntiontl» qmi «terni. fidc,qua? pcr dllcftio
Kn*iirecro-otimcrcmnltispaiTerjbustmciioreseitisvos,om 6 neopcratur. Negac
1 .. f> _*"._:. omnit .rorcconfeffiontadfalutcm. tFidcm.corde & ore.Ne 7 qill preCCptlS Dci UO
obedic.
•J« Chryf.Nondixic,
mcnselt " * ** ' "' fVenire bencdifti patri? mei. Iii confortio fanftowm^. TTimore.
vnus hoc inpodcrc f cora cora patre meo qui in ccelis eii Qui aute negauenc me
aS,&qU0dduO,h0C * a vbi Prodcflfdcbet mei xwunii confeffio . b Non perducamad u,Con.m Da. pa,m,u.
dcP^val\ e.r W . coSm homlnibus, ncgabob cV ego eu cora patrc mco qui in
OHOmodo ergO Al ^^^mm^m^^vma^Mm. b Nonadhocmterhommc,
V^HOmOaO CrgO A «ni,,t£11Jia|esrfcftu5Conri.mem,fedfpir.wali£ladiod.aocie*n. ^ _
luc i».g. portolus.w«^*/rf rf* h eft.tNoalitc arbitrari,quia vcncbrim pacc mittercin tcr
aliuu1 cfi cura , aliud
fcicntia,
d ■i\«w«rj/;.Hoc cfl fcientiaDeinumcrumillorucomprc-
htndic-Nuuicrati.Non actu computationis.faculcatecogni-
t.unis. Afimiliiudincpecunia', quas numeratur vt feructur.
Vbi magna prouidentia Dei,quodnccparua ociofaque di-
. ctacumlaceanc. ,
"JJJJjJ! * Auguilinus . Quid timebo crgo damna membro-
cas nonnc quinque
trf(Utli.p.iircrc5vcncrurdi;
iucj.u?. pl.)ndicK'Ncc m ucu
iJdillat, vtduoalkfc
£uinque dipondio .
).pondius.n. cftcx _ rf, " 'ctu"",'" # Chrvf No
3B5 du^^mbus,Suod nisergoquiconfitcbitur mecorahomm.b^ofitcbor&ego ;™-
Dc.c-lujC.aUie m KimCnseft C & ^ , v««te benedifti p*«« »e.. Inconlorno&nftowm^ iT.more. /
S2: vnus hocnpoderc f eorG coVaDatremeoquiin ccehseii Quiautcnegauenc me ^^^on Pro
pria virtutc, fed fupe
riore gratiaadiutum
coficcricum. Quacc
dcca.non fimiliccr
dixicdenegace, r.[rti
aute ncgauerit mCy&c.
N6 cnim aic , Qui in
me negaueric, fed qui negaucrit.Nam qui negat.fupenoris
fratia?pacrocinio pnnatus.negar.
Q .-.«' a.,nm Ncgacur a filio ,'pud patre.cu: non manifefiatur
in duun itacis potcncia filius Sc pater,Conficecur a filio apud
pacrem,qui per fijium h ibct acccffum ad pacrcm .
o Tacent mit, MuTum cft bcllu bcnum vcriipercfnax mala.
° & fcni.
E
H-nj
Mi
9
NICOfAVS DE LYRA.
* Empedoclcm dicens,f«>d Dms eff, t mfipienr{fimus ft aliquid igno
r,\fc'<iHodnosc<>gnolcetemu^inoif>:qutba'uraddi(3umEmpedoclist
tjina aucbat omma cowponi cx amicilia & l'te , exccpto Dco in qno
lis non crat . Ex qita fcquebatur^nod D> m lite non cognofccbar,quia
fonebat ji mli fimili coguofciJ& tdcm viccuueniens fequitur addidum
n,quia nus babemus noiitiam de ifiis infcrtoribus , &• dc burna-
tlis afliu»s,ejr pcr co>ie'/u,:n< Deus talui cognofcit & ad finem dcbi-
tumdeduc:t,iji',tcumfuagens vniuerfale <& ptimum omntaqunc fub
\acent tias t<rgn tioni ordmautur pcr ipfum . Et quia natura nobidor
prmcipaltu, ctUtpib ordme prouiientis, , fequitur qn.id naturahu-
ptaaa qu£imno>tuiis cjiex parte an>.^tx,fpeciali modo cadit fubctus
ordmattone, proptcr quod iurfi non debcnt mortan limere, quia Deus
«rdinabtt adfincm vltir.mmy & boc efi qitod dicit : \oli. & patet vf-
que ii>i .
I Nonnc. vfd > uidentiam huius fcicndum , quod pafferes abuvdant
i» tttrra promtffionis.tr ideo de ip/isfiebat oblatiopauperum, qui non
fOhrjnt a[ia baberc.-pnde erantpauct valoris , quia duo habebantur
pro aff. ,^j a(iif eff genus mmmi&nde c\t mif»ra. .pondenb. vt dicit
gl.luprr ifium locnmjn vnoquoque ,n. gencre illud quod mintmum ei~l
menfwa altornm. Dipondms autem valctdupkx as , & (dtodicttur
l,'<c.i2.qHod<i'iinqiie pafferet babebantur pro uipondto, bicdicitur
q:t<>d du>> pro aflfe , q <ia paffer impar nonpoterat competenter diwdi,
iOeo rcf,aicbat vrndenti,<iicit ergo: Nonnc duo paf. ideft, vendun-
tur.iftaveneo.nit iabetjenfxmpaffinifub voceatliua.
» AITj. H:Q,pro ajje.& tamcn vnus ex illis quantumcunque ftt pat
*tvilor!\,vt vijumet.
3 N<->:i cadec ftl. hicfijion ntorietur .
Si"C
4 Sinepatrcvefiro. Ideil ,fme,brouidentiaDeipalrisperconfc-
quens fipplc neq,<c vos moriemini quin Dcui ordtnet dc motte vefirx
prop'ir quod caniludit .
c Wiuiau.lt Deip.xfcientia^ideoconclHdit.
6 NolttC. ldtfi,maions ,<putaiio»is apud Deum , quia ad imaginem
Deifac4us,quodnencorrp t,i iti.turairrationd "//.
7 Omius er. Oftenfo quod dcbmt tnbulattonesfufiinere confiatcr^
bic bonamr eos ad coajitendutn ntimen Cbrijit confidenter dtcens:
Omms.& pGtcicrfequitur. _ , n- r
8 Qui aucem ncgauc.&c. T^egatio autem nommts Cbrtjtt jcm~
pcr ejt p:uau<mmonak,& idtoneganstpium, dignustjtdamnatio-
nt.Simditer & non confiterifeu tacere aliquando eji peccatum mcr-
taie,vt quandojcdicct ex tatiturnitate alicu.us tollitur honor Deo de-
btt(,ujim in cafu quo aliquis intcrrogats dcfide cx ia<itm.uateju*
ingerit opimonem aliis quod ipfe nonjti Cbriii;a;us, velquoafidcs ftt
ita dcrijtbiiis^quod nullm aud.at ta con(ueri,tunctacere reinon con-
fiteri peccatum mortale eji , fi autem aliquis non mterrogatus ex fer-
uorrfidttpubliceprofitcaturfidcm Cbrijii ad detUrattonem vematts
fidti^ ad confi, matiotism trepidantium/nut kguntur altqui marty.
resfcciffi-,boc eji donttm fupererogationis .
9 Noliccaibicrari.quiavencrim. Hicoflenditquodprtdtct-
toresEuangelitnondebent impediri cx amuorum camalitate. M
cutus euidcntiamfciendum , quod cbaritas eji ordinata , fu Hu>.d bo-
mo dcbet dibgtre Dcumfiiper omnia ^ettam fupra Jcipfum , & tde»
pronuUa amicitia cuiufcunquc proximi debct ntardatt qum profe-
qunw ea «u<e pettwcnt ad bonurem diuinum propter quod dtctti
Noliccar.quia vcpaccm mittcrein cerram,e> loqutturdepa-
ce mala, qux <fi con tra Dcum .
Mo.CALITER.
I Tionncduopajfcra aj' vc ■cuot. Hilarius , Myftice aucein
corpus &c anim.i afle vcnduntur, cum pro minimadclcciu-
tionc diabolo traduntur .
3 -'^jtaHtemncgaucritine &c. Remigius, Ncgabit autcm fc
ncganccm,quiapcripfumnonhabcbit acccUumad patrcm
&fic
&iicpcroppolitum intelligitur coniueri fe confitentcm,
quiadabitciacccUumad patrcm.
5> l^ylite arbitrart,quia j«f«m'»w.Hicron.Ad fidcm Cnnlti to-
tus orbis in fc diuifus cff, vnaquxque domus fidclcs habuit
fiiinfidcles , &: bonum bcllum mixtum eft> vt pax mala
rumpcrecur. .
201
Mattl
na.i
^f a Feoi.r.Hic Luc.isaft.Erancqiiinqu? in vna domo dinifi
A rres in duo Sc duo in tres,diuidci)turJ Quomodo ejfgo q.nq-
cfi fex pforu.u nomina fubiicir,patrisfilii macris filic Socrus
&Nurus? Sed maccr filii ipfaeft Soctus vxoris eitisidei ique
illa ipfasS- infiliam fuam,&inNurud:cicureilcd.uifa.Pof-
funms.. patrcinm
Cap. X.
/ 1
202
a
b
t dtffidere
fjcere
1 . .
113.4
tium repir.Huu; pcr propheram dicirur. v nufnuifque fe xpro- D
xmo fup cuf{0d!4t,& in om>:ifratre non kabfat fidnciani. EccJcdjj-
d Et qui »o>i tceipiti&c. Crux duobus mddjit porcacur cum
vel pcrabfWnria corpus a_BcitU.,veicun. percompalHo-
ncproxuni affligitur animus.-Pcccara proximornm fluo-
. rium fnnt fm.toiu.
ram . Non veni pacem mitterc',' fed gladium.veni enim t fe- , gSSiSSSS ftS*
pararehomincm aduerfus parrem fuum , & filiam aducr- z firoftehdacur.
« NonP0fl'-ntinrereo»eflciiirapaci$,int«quo«e:beilu!nfidei. ■?
ius matrem fuam , & nuru aduerfus parrcm fuum . ec inimici
a Qu. non crcdum, b Et hnic relgioni pierns no.ieft -meponend.i.quodfacit mji
. H^ddcnmuiusamanaiimei^piusamatquamdeum.
c hominisdomeitiueius . t Quiamarparrem autmatrcmt
a O^J praponit carnaleinadertuin fpiniu.ili.
plus quam mc,non eft medigi.us . t Et qui amar filium aut
uiujuvnmii u.F<»-.- - a VeUarnem _oin_ndo,.elp_o_i,nocompittcndo,.v hoc contuitu eternorum 4
renosabiniiJcc,& d filiamiuper me,noeft medignus.Etqin non accipir crucem
oftendereahlimpa- i Necdiuerlatimendafunr.quiaquiquxrit inuenue ten.pcraliter vitaij.
•DtreClli dlCCiemUS: r . t _-»-_u.-rpett-e_e*i_ ■
c iuam,&fequirurmc,noneftmedignus, Quiinuenitani- 1
ceJiigcre diabolum,
cuius eramus aliqt.a
do filii non natura
fed imicationc vc [u
-dxisdiftumeff.Vos
ex pacre diabolo
effis.Scdpoftqir.m
voce audiuimus mo
netis . Obli.po.cu.&
' 'do.pa.tui.Vcnicgla-
diusdomini fcpara-
. -aratuselteamhicperdereom a.i po i ponensamor. ineo.
mamfuamperdetiflam , &qui pcrdiderit animam fuam I
In futuro. * . _ . . , . „ /
» Qui m vobis fum. <x
proptcr mcinuenieteam-t Qui rccipicvosmc recipic, & +
a Quianonaliudrec.pitinAp.ftoluquamquodeftinChriao. b Quiinmee.t
— ^_» Q
Paccr nofter qui cs
incoelis, Matcr fyna f
goga, filiaprimitiua
ecclcfia. Socrus ca-
UIO.C. fe^ fynag0ga , jsjLI.
rusprirnitiua Eccle- g
fia de gentibus, Spo-
fusEccldix , films
cft.dicere Apoftolo. O-orumpatrescx quibus Cbriftus fecundum
PW-a. cwrntm. Socrus lgirur.i.maccr fponfi & in nuru ifcin filiu di-
Difa cfl fynagoga carnalis quia ecc lcfia perfequi non ccffac,
fed 6_ ipfa m macrcm 6c infocrum dmif.i efr,voiens reeipe-
secircuncifioncmcarrerafquecarnalesobf-iujncias.
* Hilanus.PaccrcorporispeccacumefT, materanimigin-
fidelitas ex qua ca:tera omnia.Itaquc gladio dci in facramc-
to baptifmatis ab his rcfcindinuuv
Scpararc. Idcf*,priuatos carnis affe£his cxcinguere,quib.
c Ftf . «/.'«p.Aliquis
enim c.u-nem macc-
rat proinani glona,
vel proximo carna-
btcr compitiiur vc ttu<.i4._
culpefiuc-at.Hiccru _. . ,
_- i -,(ii tinf.i i^,li
cc frcrre vrtfed donn m...8.c.
nnmnonfequicur.
f Q^i hi. Nomine
anima_vica pra:fcns~
defiirnatur. c
•J< Auguflm.M_gna tninyt&u»,
&mirafcnt_tia.Qui £
mqut , inucnit ani-
mafuam, perdttea.
quod duobus mo-
dis potcft intclhgi.
- ■^_,«»-».»u_Iei.T.tinApeuoii,quamquodeituiChr.lto. b Quiinmee.t V a — u •
quimerecipit.recipiteumquimem.fit.t Quirecipitpro- ?. &Sp_^: £<££■•
II eit,fiamas,perdcs,ii
cupisvita cenere cu Chnfto,no!i mcrcc m timere pro Chri
fto.Icealiornodo.Qui amaCanim5fua,pcrdetea.Noliama
re,nc perdas .Noh amare m hac vira,ne pcrd:.s m qccrna vi-
ra.S; male amaueris, tunc odifli,ii bcne odens,tunc amafli,
fclicci qui oderuntcuftodier.do,ne perdanramando.
* Clemcns Alex.Qiirpcrdideritanimafua,inquit,dominus U4.ftra«ae.
feruabit )pfam,aut ca tr.idcsjtbeter adcudo pro )>:io peri-
cula,aut ca pcides,cx ca qu^efleicu h.ic vitacofuccudine.
Si.n.fo:ucre,abduccre&:f.gregare(id.n.cru'-ii_1nu.cat)ini
■ -ji - * ^T . . -~»wi.^vivi^,uiMLF, oi.u.io;ucrc,:i-<auccrc cc lcreffarei d n itiiv h.ni rr ,r i n
Kamuiccdihgutur.vcDeommusfcuianc.Vclpenitusauer ^d^A^^^S^^^S^^
tantur.non quod non hnt honorandi oatc r «V ..,«t.r r^ ^ *— i-„u„u.. *Jj ... ^ c, Vt l JPca-e •* UcK a_
fcd
tantur.non quod non fint honorandi patcr & maccr
pofl Dcum,hiccflo;dochariLacis.
c QHiantatpa. Poft Dcum amandi funt, fcd fi vcrumquc
non poccftferu_n',odium in fuos,piecas eft m Dcum.
?4ral, * Gregorius. Ant:qimsaducrfjriui,u6folumpcrfemct-
ipfum.ftdpcr cos cciam qui nbbis adii?cent , ftatum fatagit
noftrasnicntis inclinare.Cum cni m cor noflrum , fua pcr-
fuafionc rton fubruicad hoc mmirum pcr linguas adh^rcn-
. ^cium
N I C O I. A V S D£ LYRA.
I Non ve.pa.mit. Scilieet talcm (jux di 1 1 cjl.
i Scd gla. Hoc efl imfionem talis coiatrdix . ^tdnertendii tamen
quodifia q:tx dicuntur bic a Chriflo,funt fatla occ7fttnaliter,ejma *d
Cbriliiprtdicttionem&apaflolorum d<qui conucrfi funt ad fidcm
& ah> tn inRdelhate remanlles qtantttmcumqiie eis comuncTt> pcrfe-
qvuttfmt Ijsadmoncnpropiei- quodfequitur.
3 Vcmcnim.Etpatet.
4 Ec qui non accru. Scilicet bic oflendi: quod predicator verbi
dmmnondebttrruabi p,opter dulcedinem prtfcntv vit*,qMcft
breut! tranft;oria,& ad merendum vitam xtema-n ordinata, fj- ideo
imtpusmdioreft bisqHAfunr*dfi->em,eaqu£ fmt adfinem non
£■ "'Y^P'" tfFwuthn? finh, ideo de ipfis nocuratur dum tcme
pnn »abratur,proptcr quod de vita pr*fcnii non c(l turandum , fed de
1icTTZ\ T *tern* >&boc eil **«"'«'.Qui non.j.rolunta-
tic montm talerando.
L^,WCft_?r'rf^,W'^^
per vtftoncn, & fiunionm conftfltt vita ttcrna,
^i'i mue. Ideft,*itampr*jcntem , qu* caufatur ab anima .*.-
Jlentt
M0RALITER.
t ^"^^««^r.Hilarius.Illi.n.quicrornefiicasdile.
dhonc. hom.num, c.usdilca.oni prartdlcrinc , futurorum
bonorum indigm crunt ha_reditate.
4 Et quinon accru. Grcgo.duobus modiscruccdomini ba
K.amus.Ci.maut perabft n.nciamcarncmafH.gimus, aut
puS,COnipaffi0nCm Pl0x,mi »«*K™™ to n^ftra
tionc,h_bcbi_cam millaqua.expectatur,fpcinuencam ,&:
conquxfccnrcm.
g_ Ojr re Cu ad pr^dicacione mittit.es zone collic pericula
n6tHncdadicic,affcari fubiici rcligioni. Vncrgofumpcus?
Auftcritate madacoru fp- tcmpei at promifloru . _<,-<• retipit
(inquit)vos. Adfufccpt.oneuugiflroru prouocat difopu-
tos.Dit ec crgoaliquis,e. go &: pfcudo prophetas &. luda a>-
ditore lufcipicmus .; Hoc dns procurans dicic non perfonas
^ ctle I
ilc n\e in co-p^re,vnie efl ibiprxdicatioper cdufam . Qui amat igttur
VitampY£feltteminordinate,perdet eam -.F^fenim perditur quanio
nonattmgh finem debitum ,ficut medtcina perdttur, quandt p-r catn
fanitas non acqumtur . Et codem modo vttaprxfens qunfinaliter ad
conjeqttutionem viu tterns ordinatur, recleperdi'ur,qua»do pcr ip-
fam ad tternam vitam non peruenitur, quod contingit iUijM inordi
nate amat iffam, & econtrario.
7 C^iii perdir animam. yitampntfentem propfer Cbriflum con-
tcmnendo.Talisenimdic!turpcrdere,nonfecui,dumveritatrm,xtpa*
tr.t ex prttdifl s ,fed fecundum hominum opinionemjfie i;iqua>n.
8 Inuenieteam. accipiendo pro tranfroria ttcrmm.
9 Quireci.VoS. Toflquam Stluator hortatus tfl prtdicantet?
hic hortatur recipicntes ipfos , oflendens magmtudinem prxmii
ipforum.
io Qui rccipic vos in no. EaenimqtufiuntCbriflifiielibus, re-
putat fibifiert Chriflust& bnc ta in malis^Q.y.e.Saule Saule,quid
me pcrfcqueris1ide.fi fideles mens-.quam etiam in bonis,fuut hicpatct,
(juia in difciptdis fuis dicitfe 'ffereceptum.
H Qui xcci.lieflfDei nuncium.
- ._ In
6 Q^iinuenitanimamjuam. Jndcic.tationibus lllicicis nu-
tncnscam.
t Terdet illam. Quancum ad vicam fucuram.
9 Qji reci.vos. Coi poralicer.
t Merccipit Spiricualitcr,& pcrconfequensrecipit patrcm
& ipiritunifanaum.quicum filiopcrgratiam mhabitanc rd
cipientis mentcm.
i o Qui recipitprophetam in nomine prophet*. Idcft , quia Dci
nancius cft. ,*
Tom.j. fi j
io_j Glofcrd.&NicoLidcLyra.
204
& cffe fufip.-cd is.fcd nomina,&: mcreede no carcrc fufnpie"-
A icm usficquifufcipicurNoaicmerccdcmde,»
phcra vel iufto.ied prophecc & mfli mcrccdc-m.quia dg eos
fuftcntstquialitcrnoii poliaicquodcoru c(l I •- ipfe
cfl qui in boc norninc tacic, no procis (olii, icd corumdem
mcriv-dc-m h.bcbic
lir-.^.flrem.
Mitf.u
a Proeo i^iodnonvnatur proplieta.
phctaminnominc prophcta: , mcrccdcm prophctxacci-
1 Ne& plVudo tiineant KOMtt. b Fro eoquod nominatut iu:'tus.
pict.tEt qui rcccpit iuitum h\ 110 minc, .ufti,mcrcedem iufti
a Ne qu s (e ab hofpitaliratepfr paupc;tat.~m excuUiet.hoc lcui prcrepto d.luit.
accipict.Et quicumqucpotumdcdcritvnit cx minimisiftis
a Nedicas deedc vndecaJeheiet. Proeoquod nominatur difc pulus,
calicem aqua: frigida tantum innomine dilcipuli , amcn
a Quam cx bono afteclu merurt potius quam cx artu.
dico vobis , non pcrdet mearcedem fuam.Et faclum cfl: cum 9
Scimonct.
confummaflct Icfus , prarcipicns duodecim difcipulis fuis
a Fecit c-ttod docuit.prardicans Iudeis.non Samaritanis,non Gcntibus Vt frcunduin
promifla.pnus otfcratur ludzis falutis nccilio. b ludxoruin
tranfiit indc , vt doceret,& prcdicaret in ciuitatibus co rum.
P
idcfl.taJcmquoicm
& ipfi.
• C.m MENS.
ALIWM). Sunc
apud dominunuo-
pluics mcrccdcs, &
inanuoncs cx vicc
corum propornonc
g*J enim , inquic,
frophetam in notnine
ptopbctx fufceperit^
mercedem , &c. Et
rurfus virtutis pro
mctitis diftcrcncias
U pcrclaras rcmti-
ncracioncs , perho-
ras numcro non acqualcs.
Quia Chnftus m poftolis', Dcus attte in Chrifto , ergo tj.
apoftolos rccepir , recepit Dcum.Hoc dicit,ne apoftoloru
fufccpcio vilis habcaturhisa.quibusfupradixic dcbercfli-
pcndia accipcrc.
Et
a Etqulamqtte. l^tipw'cjJurnnofiifc?p.:cntiumccflim'o- j)
niocxcufli pulucrisdehunciauir.merrurii rccipicnrium vl
crafperaeumi idac.N» cVDcd umagisadpmmaf»
feehim r< madquancitatemrei exbibicac.
b Kmcxw. M.iti.ni funcqui ttihiJpcnicus habertc inhoc
mundo, & iudi< ej
eranccurn Ghrifto,
};• Hilarius. Ptx
uidens plurcs fucu-
rps tantunvapoftula
cus nomine glorio-
ibs,omni vero vicx
fu.i opcreimproba- \c
biles , eofdcmq; diu W-
fallere.diuque mcn
ciri,tarncn obfequiu
quodeis fub rcligio
nisopinionedcl.au
fit, m< rccdc opcris
10 fui feciquenon I
dac.Nalicccipfi . ;-
nimieflenc,&:pe ca
torumomruurnvltimi,minfmumaiitemeft,quominus ni-
hil aliud eft,non inania cam< 11 i e6s, ec leuia,qux fub frigjd e
aquxnominedcfignat,t fficiaeiTcdecernic.Atquc icaad pro
bitatcm obfequcncis,fallcntisde (t probra non lxdunt,cum p
mcrccdcm fuam dantis fidenonafiumcncis mendaciocon*
fequatUT.
NICOLAVS DE L Y RA.
1 Tn no.ldefl,inquar.tum dei nuncius.
2 Mcrccdcm pro.Ideft,ab eo cuius efl nuncius.Et fmiliter.
3 Quirc.L>Hodnoiipotcjl ejie nifi propter Deuttt>a quo iuftificatur
omnis vcreimiiis.
4 Mcrccdem iu.acci.J(fc/?,<j Deoqui inflificat ipfntn.Secus eft au-
temji recipit ipfumhiqnantnm amicus vcl compatriota velbi<iufino-
dirfuia non ncepit tum purein nomir>e D'i.
5 Etquicumque po.Hoc dicit cd oliihdcndi>m,qu('d quilihet (ju.an
tumciiqut. pauperpotcfifacere opera mifcticordix^quum darr caUcem
aqu&
aqutt frigidttpotrft quilibtt quantumcnmqne pappcr.
6 ' In no.difci.I'./t7/,i7«4M</o cflfidelis denunciam fidem Cbrifli.
7 Amen Idefl fiddicer.
8 Dico vo.noD.J^W<! in bis,qux dantnrproptcr Chriflumjtm tan-
tani prnjatur quanticas doni , quantum pe> J.nur qu.d.tuas bo>i£ vo-
lutitatis /t qtta datm, Seqnitur.
9 l t factum cft cum confuaimailct, <kc.Modun< fi ilicetpr<gdi-
candi & uiucndi prxdiiinm.
1 o Tranfiit indc vr doccret & prxdicarct in ci. fcilicct Iudxo-
tum.Ecficpaut conclufto buius cepitkli.
MORALITER.
A/frff.i^r.Idcft,a Deo reccpit mercedcm cuius cft nuncius.
Et
AD Ui. L 1(J.
In ca.io.vbi dicit poflilla.Nohtc pottidetc aurum,tkc,
Et Qy> re. Ideft,propter iuflitiam fuam,non propterconfan-
rutatcm vcl arriiiitarcrr .
Aicrce./w/i.Ideitjparticc^s crit mrriti (ux iuflitic.
Qua-
Qualiter lint inteiligenda f:cundum doclores ifta , qux apolto"
lis ad praedicandum miHis a Chnlto i ni unguntur,habes infra ia
additione fuper Ioannem. i z.vidc lbi .
CAP. XI.
IOjtixXFS. Ec
duCfrnflusp (j
dicarct,&prqd:ca-
f ineiKere tioncm fuani variis
^ iignisconfirmarcc.
Ioanncsciusopera i
sudiuiipoiit'i vm
culisab HerodcSYtf1
|o. 1 i. cu aud- ,mi .dnos de dif.
f<P* fuis,a:tilli. Tuesqui
>M.Ioanncs kcrficicndus ab Hcrodkincerrogacno quia du
Lue.j^: b tcr-T" aKisdixerat.Ecce agnus Dei. Qu> & voccpatcis au
diucrat.hiceft fihus mcus diicct'- Sed vt milli iigna vidcces
Mat.> br crederent, ic diftis eius opa Cfirifti fidcm Cacercnc,ne alius
ChriftuscxpccVarct. Quodaurcm diicipuli loannis aduer-
tus ( hrifturn fiipcrbircc>& ahquidliuons haberct,iiipra ino
tuit ib\.£>uarcnos&.pbariJeiieiun4mu'?\Lt\pi Ioanm d xcrut.
Magi-
CAP. XI.
O A N N ES autemcumaudilTct + in
Pofitus. a Ltx sd grt siri eiiargeliimittit. Ne alium
a feptirdicau m putarent.
vinculis opcra Chriiti , mitte ns duos
a Pcr illcs. b Hocdic.t.
de dilcipulis fuis ait t illi : Tucsqui
yenturust cs > an alium cxpet5tamus?
M.Kfifler rni t<ftin:o-
n» m ded fii.Eccedifci
pul' eiiiibapti^jtnt.6C
plurei VI w>.
Ht*comniaeadede
Ioanc l.uc;i' p^nic
noipfoord i c, f d
C|sordinerei g
ccneat non apparet
■jc Ch vfiiftomus
S cucpacer li v
rct filios bonis moribus ornatos, tk omni fapiencia peifc-
f5tosqui(i fecurus mbricur aihil deoc|Ccro cinvmsde illis:
fic, 6V Ioannes volcbac difcipulos fuos pcrfcctos viderein
ChntlojVt iucundius morerccur.
a . Tn «.Non ;ntqui vcnifti.quafi dicac,Cum ad infernade
fcefurusfum.d -heoce nuciarcinfcns,quinuciaui fnpis An
coueniac filio dci mori an aliii ad hcc lacramcca miflui * os ?
" ^H.la-
F
fiffii
Horr
icM
NICO
L A V
CAP.
S D
XI.
£ L Y R A.
I
Oannes nu.Tofita infii uilionc pradicantium, Hic confequenter
portitur
ponitur cotifirmatio dibitantium , & diuiditur in tres,qma prin
uator noitcr confirtna' dubius defu" aduentu ,fccundn condcmt, „ -t i -
credulos fcu peruerfvs,ibt.C,\.ii f\.tertio commend u dn<otos,:b:, I n il.
Ccm.re.Ic Trima in duas quia ad confirmattonempopulorii
loan. ')/i
Ui
M O II A L I T E R.
Jyn»esautem,&c.P. i Ioanncmqui mifit difcipulos fuosad
Chnftumdiccndo.
t Tu -io*i>cn/»rMfrf,<^c.I.icctipfcdchocnullatcnusdubi
carct, fcd vt cius difcipuli dc hoc dubio ccrtificatcntur pcr
ppera.
operaChriflijfignificaturbonusdoctor cVhumilis, qui qua
insnondubicctde vcritatea! cuiLisconclufionis,difVipul°s
dubitanccs remittitadfapientiore,vtpereumccrtiusinfor-
menrurconcra multos dotbcv 6YconfeiTo.qui Jcdignantttc
fic rcmictere nc uideantur aliqua ignorarc,
Jllis
2oy
Matth
XI
A
Cap, XI.
206
* Hilarius.Ioanes decentus in carcere dam igno-at? Ec xf
phccatanrus Dcu fuum nefcit?Acqui ventutu vtpr§icor,nu-
ciauic, confiftence vc propheca agnouic, adeuntcm vc cotef-
for vencracus eflv Vn ca varia: & ca abundanci gf x error ob-
repfic? Ad cuagclia cocuenda lex miccic , vc infidelicas fidem
dictonl contcmpletJin factis , Sc qct intra cu pfctorum fraudc
rlc vinctu, perintelli
Non ad imeitogata,fed »d fcandalum naticioium
Et rcfpondcns Icfus ait illis
■ CelTent vetba.loquantur «pcra.
idts &
itjte«-
4ange
lum.
13
fcr doArinam euangelii
illuminamur . 2.
<mx t atfdiftis&vidiftis. Csecivident, elaudi ambulant, le-
a Fauperes fpiriru vel opibus intns illuminamui , vt in piacdicatioiie nulla diiUntia fit inter -
pauperes & diuites .
profi mundantur > furdi audiunt , mortui refurgunt, pa'upc- 5
In hoc mtncios percutit ficut po(t oftenditur .
D res t cuangelizantur. Etbcatuscftquinonfuerit t fcanda- 4
a Ke mrbr Ioanccm liuote morum fufpicenmi , £c vt fciant eum <]uiiiii'e non
fibi fod difcipulis .
Iizatus in mc lllis autem abcuntibus , ccepit Icfus diccre
a Q^xnefciebantmyfteriuminterrojationiseius . I
c ad turbas de Ioanne : Quid exiftis in defertum vidcrc? *
rcibus
pi.47.
Tc
getia bbercacis eua
gelic2Efabfoluaif Ioa
ncsigitfnon fu£,fed
difcipuloru ignoran
tias confulit.Ipfe crh
ventura in remiflio-
nem pdoru predica
uit,fed vcfbrencno
aliu a fe pdicacu ad
ona eius cocuenda,
difcipulos mific , vt
authoritatcm diciis
fuisiliius.operacon
fecrenc.
;*• Hiero.Hunc fen-
fumhfepoc, Scioq,
ipf« iis,q. vcnifri col-
lere pcccaca mundi,
fed quia ad inferos
defcenfurus fum,
ctiam hocmtccro-
go,vcrum &I illuc ip . • ' J^
ie defcendas, an :mpium fic,',hoc de filio Dei crederc.alium-
que miffurusfis. -
a Euntetrenuntiatc. * Clemens Alex.Cofilij dandi rres par-
tes func:vna qmdem q fumic exempla ex y>e pcerico, vc v.g.
qd Hcbreis euenericqauruperidololaciie cnmeadoraruc,
in vilulo,& qpaffi func,cu fornicaci eflenc . Alcera vcro q cx
pfici cp~ incelligic,vc que fenfu coprehcdaf, vc qtiod dictum
efl his qui dnm rogauerac.an ipfc effct Chf s, ahumne expe-
ftarenc. Dicite, inquic, loinni qux vidiflis & audiilis . Hoc ergo
fuicqct pdicens dicebat Dauid, Sicut audiuimus,ita & vidimus.
Exfucuns autcofiattertiapars dadic6fihj,quaqua?funceue
tura.iubet caueri,qucmadmodu illud quoq; di£tu eft:Qui au
tem in peccaca mciderinc, eijciencur in ccnebras extenorcs.
•jc Ladtantius.Secj & Sibylla cxprefle pradixit verbis .
• vsiifMv Ji ccvxfaiis t<?xt .
Kxt p(tt\kv Jlfcnot iV tv/xvi hxi ttMfci antvlit,
KttCI TVp\oi ^\HiV3l ^XKHffW tt CVXXXfCVTil .
Idcft,morcuoium aucem reuirrecbo cric.
Ecclaudorum curfus eric vclox, & furdus audiec,
Ceci videbunc, t3£mortuiloqucntur.
b Qni non fiterit ,
D
Z?
Non, rsfpondi r Ioanni,quia non dubitabat fed iliis.
, Euntes renunciare Ioanni
jPcr mirjcula .
a Q"i orani vento agatur.vt leuitatemei)ris djmeambigat quera pratdicauit .
Non . An vana gloria duftus lucra quxnt pro dapiBuf
vcl veitibur.qui locti.tis viuit,oc pilis camelorum induirui.
arundinem ventoagitatam? Sed quid exiftis vidcrc ? I Iomi
nem mollibus * vcftitum ?
Qui dc diuinitatis
pocencia nondubi
taucric , hoc non
concra Ioanncm
qucm mox adco
eommcndac.
C Delottnne .Prx-
curfor Chrifti dc
Chrifto cercificarc «. .«•..<;,-
dlicipulOS VOluiC, perme
quiafenfic eosdu-
bicacc. De prxcur-
fore Chrifttis cuc-
bas dubicances , nc
dubicenc docuit, n
mollem lcucmque
pucantes .
•je Gregorius
t Eccequimollibusvcftiuntur, in 8 Hoc non aiTercn-
* do , fcd ncgando * «-«.««M.
intulic . Arun di-
nem quippe mox vt aura contigeric,in parcein inflectit alce
ram . Ec quid pcr arudmem nifl carnalis animus defignacur
qui mox vtfauore vcldctradtionetangitur^inpartcmquam
hbccinclinacur.
d Ecce yui. Qni ponunc puluinariafub cubito, qui vitam
pcccantium p.Upanr, non pungunt. i
Nota. Rigida vita SC prsdicacio debet declinare mollium
palacia,qua;frequencancmollibus inducisadulances.
Clemens Alexandrinus . Bcacus Ioannesdcfpectisquo-
que ouium pilis, qui dclicias redoleacpilos camelorum ele-
gic&eisfcfeveftiic, fimplicem vicam &doloalienam rc-
prxfcncans . Melenim comedebac & locuffns , dulccfpiri
talcm cibu a faftu alienas, & moderacas vias Domini pr^pa
ras.Sccnim ccrce purpurea chlamyde indutflec ,fivllam p
r & vrbani
NICOLAVS DE LYRA.
lottnnem effe propheta fanclum ibi:illis antem abeuntib.primtt in duat,
quia primo mouetur dubitatio,fecundo ponitur eius refponfio , ibi : Et
refpondens Ie. Circa primum confidsrandum , quod Herodes ^intipas
incarcerauit Ioannempropter hoc tjuod reprehendebat eum ,eo quod
abflulerttfratri fwiThilippo vxoremfuam nomine Herodiadem,vt ha
betur Mctr.6. loannes ergo in carcere conflitutns miflt difcipulos fuos
ad lefum,ijuntrens vmtm ipfe effet Chrijlus an non ? Sed quia quteflio
cft dubitabilis propoftlio , mirabile eil quod Ioannes qui baptixauerat
Chriflum ,&videratfpiritumftinflum dcfcendere fuper eum, et de eo
iixerat : Ecce agn>ts Dei-y&c.vthabetur Io.i .dehoc quaft dubitans
Huarebat. ^id hocrcfpondetbeatus Gregorius dicens , quodloannes
non dubiiauit ipfu n cffe huius mundi faluatorem, fed dubitauitvtrnm
ftcut natm eratin buminitate nodra.ita et moreretur pro falute huma
na: Sedhaxrefponfio nonvideturconueniens, quia Ioanncsnon
fuit minus Uuminatus quampropbetx ve.te.quia hic diciturplus qnatn
fropheta,vt ftijuitur in ifloca. Trophette autem cognouerunt Chriiiit
non tantum nafciturum in carne propter nosyfed etiam moriturum, vt
habetur Ifa. <j 3 ,c. Tanquam ouis ad occiftonem ducetur &c. & in plu
ribus aliis locis quxpropter prolixitatem vitandam omittoiergomulto
fortius lomncs quifuit plus quam prophctacognouit.Item loannes de
Chriftoprxd'xerat : Ecce agnusdei Io.z.d.quod non dix''ffet, vt vide-
tur,nifi vid.ffct eum immolandumpr* falute muiidi. & ideb atiier di-
cendum, quod Ioannes non dubitauit deprxditlis , fcd certtudinaliter
c»gnouhyfcd difcipuli eius qui non erant fic illuminati , dubitaiterunt,
&ideo
6 iieo loannes per difcipulos fuos quxflioncnt prop ofutt , non propter
fui dubitationem,fed difcipulorum bxfitantium .
I Ec refpon. Hic ponitur Chrifti refponfio , & quia etus refponfio
Hon erat ad confirmationem Ioannis qui no'idubitauit,fedadconfir-
mationem difcipulorum dubitantium , idco Chnflus non refpondtt per
vcrba,fedperfaaa/aciens in confpetlu difcipulorum Ioanms miraada
' multa manifefle declarantia,} ipfe efiet Cbr,flus,& hoc efl<p duttur.
1 Renunciate Io. ad praceptum meum . Et aetera quajequuntur
patent vfque ibi .
3 Paupeces euan. idefl denunciantur habere regnum cetlorm , vt
fupra ditlumefl ca.j.Beati faHperes,&c. .
4 Etbex\iS.Scilicet,dubitanio dcdeitate ,quiameviditmpaj-
fibilicarne. .
j Illis aucem. Hic confequcnter oflendif Ioannem ejfcprophetam
fan8um,&hocneexqu*ftionc propoftta aliqui crederent cum dubi-
iajfe & ignoraffe eumfuiffe Chriflum , & commendat eum de quatuor.
T rimo de foliditate fidci & conftan tia, cum dicit.
IS Quid cxiftis. q.d. non,quia Ioannes ita conftans erat, quod nec
timdre nec fauore averitate declinabat , fecundo ab auflmtatc pmm-
tentitt.cumdicit. ^ , , . .
7 Homintem. q.d.non, quiaficutfupra diBum cU Ioancs babebat
veftimentum depilis cameloru\& efca eius erat locufta , & melfilue-
JlrcXdhoc et mancbatin defe-to vt aufteram vitam ducerct,nonfo-
lum ex viclu,& ve(iitu,fcd etiarn ex loco,propter quod fubditm.
% Ecce qmmollibus.^idhoccnimmultimagnattbusadulantur,
* rtt rum
vttum
MORALITER.
5 Il.au. per hoc aur«m quod Chriftus commcndanit Ioannem
demciitiSjConftatia & deafpera vita, Sc decognitionis cxctllen-
tia
tiaoftcnditur quod doftores fuperiores non dcbcnt infcnores
contemncre , fcd magis qttantum pafsunt falua vcntate cos
commendare.
Tom.«. g 4 **dtem
207
Glof. ord.& Nicolai de Lyra .
208
M Vrbani faftm cnr.im g< fliilct.fcd c um m V >1 cudiiic quiccis,
A cranquilleciimU urutfcreccp«flec.«bomniliwni
flud.o vaiuque boni fpccic.lordidoquc ac illibculi dccoic,
scrcmouic. /•,«:•
a v!ui<i»am P»*.Bcd.qiiu Angcius non nacura lcd otricio.
b jW4.orio.lnhot.n6 ,
Vfci ilKjuid tetientur. I
.icnrpttjarchis,
»V vucbs ho «wnibnv,
fed cwul «oeMrwta-»
".HcnJicnr.
c Qui aut>m,i. omnis
faiutus qui u:n cft
cumDco, maiorcft
co qui adhuc in mun-
do. Vclcgoqucmi-
norc taatmulcoium
opinio, in ccclcfja fan
ctorum ill: prarl »rus
furo. Velnouiflinus
angclus curlt mchor
ettquouis homine.
d 1* ttgno. Regnum
coelorum duobus mo
dis acciptcur . Auc fu-
imx.itA. pcrn un inquonon-
dum fumus. Auc prx-
scs ecdcfii in qua ad»
hucviuim*,Sciaquo.
nitctiam vitiiftcabit. Patria ccleftis vim patitur du percaror D
adeamqualiinalienum locum inrratpcrpenicenna.Gran-
d l violcncia cft m rcrra ittfci & cclum caperc,&: habcrc pcr
virrutem luod non pon*umus per nacuram.
•i* Amb. RcgnumtelorumnonniliChnftusquiregnacin Scrnut
C9I1S . Cogi aut vcrbu
Qui mr non tantum vemaruia pridixit, fed etiarn
b
f eictiUti*-
tt profSe-j.
tLuC.74',
Uc.jt.
d.^Zdemoai^^f. ~ ffonir quod ctat .
ddmibusrcgurnlunt.SedquidexiftisvidcrcPProphctarn
a Etiam dicovobis.&tplufquam prophccam.HiccftenirrL. l
lln Mibchia. • ITcrba patri- aJ filium a Nuncium.
dc quofcriptum cVEccccgo mitcoangelum mcum ao$c
a M-rulciUlionein luam. b Peruia rcddct ubi auduorum pceniientiam ptx-
dnandci.biptizaado. , c Vt fu:cm«jn vntuiumemt compiehendam.
faciem tuam,qui prarparabic viam tuam ante tc. Amen di-
a Nonvirginit . l> Etlizqualis.
h covobis, non furrexit intcr natos mulierum maior Ioannc
a Tempote. b In (ordibuaapoitolorum. c Digniiate.
Baptifta . t Qui autcm mino r cf t in regno coelorum , maior
t Ah.i coiuwendvio loanmt. b Quantutn dicetur,nunc> idell fcmper.
cftillo, A diebus autcm loannis B.pcifta: vfcjue nunc
■ .Quibus non «at promifiutn.
regnumccelorum vim patitur, &viblenti t rapiunt il-
a p.-xcedeiuej. fVbiChntti teopui o tenditur, quetn lohanne» oltcndit.
c lud.tOmncs cnim prophec* & lex vfque ad loannem pro
a Vel pi«dicaueiunt. b UuceflcuijrfUciun, otindigeie intelligentia.oucndit .
cum fuodit .Quj habet .
f phetauerunc&fi vultis recipcre,ipieelc Eliabs qui venturus
dam mo rcgtiamus .
fuo.io.a. d ^i dtebut Io. Apoftolas drts ad oues qui per do. Ifrael tre
iullcrat,vcad regnum rcducerencur . Scd ha*c prcdicacioad
profevtura publ canoru & pcccatorum vcrfa clt qiu credide
runc.C^cerum Ioanni a plcbe noq credicur,ChrilTi opera no
au;tonzancur,quia cruxeft fcandalo.Iam propheta celtac ia
lcx cxplccur.Clu litus alijs prafdicacur , &: ab alijs rcopitur,
fuiTcfpuunc, inimicireciptunc. Itaqj regnum ccclorum vim
paticur,quiagioruIfracl pacnb.dcbica, a prophecis nuncia*
ta , a Chnfto oblaca, ftdc gcnciu occuparur & rapicur . Vel a
q dieb.Ioannis,quiprxfcnciam prardicauic.quapcccacor reui
uifctc , & non ancc , quia lcx poenam incuhc 6c non per poe-
niten-
tunc folcc dici, cu rcs
aliqtia rarior afli I u
operacionc denfacur,,
Ex quo ergo loanncs
Chri annuncuuicad-
uetum cx co regnnot
tclorum q,priusflui-
du& remiffiimapud
Iudxos iaccbac, credc
Ciu populoru cqpic a*Ii
duicacedenf.tn . Vun
aut facim* D »mino,
noncopcllcndo, fcd
flciido;nun brouocan
doiniurijs.fcd lachrv
mis cxorado . Aggj-e- tdiiigm
dimur m jtinereDo- £
minum,&: morehtro
num fuis eum fpolia-
rc mtimur. Cupimus
illi aufcrre regnu chc-
fauros &. vitam, fed
illc tam diucs &lar-
gusefijvc non abigac, non refiftac. Aggrcdimur illum non
terro,non fufle,non faxo,fed mafuccudme, bonisopenbus»
cafticacc.Harc func arma fidei noftxa: .
e Qmuesenim.Nim quod pofl loanncm no fucrinraliqui , vt
Agabus,fcd quia qtudquid prophecauerunc, de dommo va-
ticinaci func.Ownficn/w.quuquidquidillidixerunCjde ven-
turo loquuci funt, hic vero veniencemoftendic.
f Et fi vultii reapere ipft.Vt minus cxcufabiles ficis,quiaeum Adl.n
non rcccpiftis.Ipfe eft Elias in vircuce,non in perfom:par in
vira? feucricace, mccis rigorc prarcedcns Chutti pnmum ad-
ucncum,vc llic fecundum . F
4? Cm
lo
II
12
NICOLAVS DE LYRA,
yt cum ipfts commuuntes delitis vt<xwur,fed bamines veritatistali*
*fpemantur,vt narrat Valeriw Max.lib.\. quad qmdZ Diogeni olera
lauanti. Si tu ait Dionyfio adulari velles , ifia non ederts . Cui rndit,
fitu ifta edere vrlles Dionyfio adulari nolles.Etfequ/tur. Hic ver:di<
cu< veritatis annunciator malens oleribui fuftentariyquam magnati~
bus adulari.Teriio commendat eum Saluator a claritatenotitiie, cum
dtat.
I Prophe. Dtcitur enim. i.l{?g.9.l>. Qui enim dicitur bodieprophe-
ta,ol;m appcllabatur videns,t/uia propbtts. videbant ca qu& aius erat
cccultajrd non folum loannes propkctafuit,fed ciiam plus quampra
fheta,quia non fotum Chriilum prauidit venturum dr prxdixit ficut
alu propbeuy(ed ctiam ipfum digita oilendit, quarto commcndat eum
ab autloritate dofttin* .
3 H.ccft. Mala. ?.
3 Ecce ego mic. l>tnnem qui duxit vitam angtlicam .
4 Amc \i.iMtc Chriflum quiafilius dicttur figura Dei Tatris ejr
ftr confequent facies eius ,
5 Q^ii prx.i.co»-(/4 4Ka'ie»in'«i» adrecipicndum Chriflu per prxdi-
€*tioncm fu*m,& baptifma fuum , & vt comprchendatfumma com~
tnend itionem Ivanmsjubdit .
€ Amcn di.vo.Tv^"» negat quin dtqualis furrcxit inter natos mulic-
run . Cbniius enim maiorfuit , ftd non proprie dicitur fiLius mulieris
fed rirginisrf uia multcr dc commuiu curfu acapitur pro fccmina cor-
rupta.
Cuii
7. Qui autem mUdesl,in beatitudine ,
8 M iior efl il. Q^iaquilibetbeatusquantumcumqueminimusma-
ior c(i atlu quam quuunque viator purus ,Hcet aliquis viatorfit maior
inpotentia ahquo beato.Et quia dixerat, quod loannes eratplus quant
propbeta ^ideo canfequenter declargt hoi d'.
9 A diebus . ii»ia loannes incepit prsdicare confecutionem regut
celcjlis per pe-iitentiam, quid anteefic non poterat .
10 Ec vio.ra.il. J^onenimpoteft hovto natus in tcrra raperecclum
tiififibifaaat viokntiam cotrcendoadcleclabihbut proprium appe-
titum .
1 1 Omncs eni m.Quia in lege & propbetis vcritas de Chrifto crat
fubfiguris & Anrgmaabus tradita,fed a Iohanne efl maniftftc oftenft
dicente. Ecce agnus Dei,&c.
1Z ht fi.Tv<j>B in perfma fed ia fpiritu,quia fuit fimiUs Eli.e , & hoc
intribus.Trimoin aufteritate ■por-iiieiitt,qnia de Elia fcr hit.^.J^g.i.
quod erat vir pilofusy& %ona pcllicea accinilus rcmbu-.Diatur auti*
ibipilofuspropter hoc qund habebal vefte birfutam & afperam. Simi-
UterdeloanngdicTumcftfupr.+ quodbabebit vefiimentum de pilis
camelorum.Secundo,in foliditate conftantitc . DeElia enimfcr.bit <r,
quod ipfe'conftar<ter arguebat regem Achab '.l{rg.2z. cjrOcbo-^j m
regem.-\.I{^g. l . Simititer loannes conftanter a*gm bat He odem.Mar,
6- Trtio in uutloritate doLJrins,quiaftcut Elias vcntunts cflpcrprax
dicati.nemfuam,denunc'.ans Chrifti aduentumftcundumita loannet
prtcuenitprimumyVt ditium eiifupra $.cap. & hac notatur cumfuk-
ditur .
Qui
M ORALITER.
9 A diebus.Vcx regnu cqloru poceft intclligt milicans cccle-
tta,qui non tft ipfi pancces , fcd fuieles,quorum mulci val-
de
de paffi func marcvrium per vrolentiam tyrannorum, & fic
mpucrunc regnum celorum .
1 1 Omnes enim .pro.&c.Pcr legcm & prophetas fignificantur
dodlorcs vc.Te.per Ioanncm vcro docl:orcs noui , propKa:
f quod
209
Macth
XI
Cap. XI.
210
a Cordis.
tefi:. qui habet aures audiedi audiat.tCui auce (imile arftima-
a Tor moniti falutis audiemem Sc nonobedienteni, b ludaicam. c Huic toti negotio.
Sicut l">auid& Ieieinlx. d_ U-rufilcin. Quantum ad monirores. Vbi lex &iura pronnintur.
a Cui au. Laudato Io.mnc trSfit ad incrcp.<ndum illos, qui
A necpredic.itionc loannis moci func,vcl iplius Cbrifti prardi-
canonandcfpiciunr.Ioannes tahsacrancus vcdixi,& adco
dignus,vtci dcbcac credi, fed vos cui cltis affiintiadi qui no
luiffiscredereei?
b Simi.cflpn. Pueri
■Jerat doctosesfunc humi
lcs fpiricu. Horfijfy-
nagoga vcl ipfa Ieru
fale, vbt iura pnece-
pcoru Dei recondc -
banc^.Coequales cd-
cribulcs quos folc-
jlibus bac exprobrare,qcf
adlaudes Dci tioaf-
furrcxminc corde
ivo^s deuoto > niembro-
^ rum agilicice, quod
nocac falcus . Nec
per lamenca prophe
tedax carum pro excidiis
iam facbs vel facicn
disadpoenitenciam
conuerfifunc.
c Cecinimus vobis.
Vc Dauid Exul.di. f
adiu.no.iub.d. Iac.
&c.hii!ufmodi.
d Lamentar4imus.vt.C0nuer.ad me in toto corde veflro in ie-.&fle.
& p/.& huiufmodi.
e Venit enim. Sicut cunc,ica & nunc vcranque viam falucis
refpu;-
rcfpuicis.Lamencnuimus ad loanne, cecinimusad Chriffu,
Heceft fumnia.Gcnerario iitaiiccplorat cum loatmcplo-
rance,neque gaudetcu Chnftogaudence.Nec mirum ii du
plice viam falucis contemnunccum & iciunium & f.iturica-
cem petitur fpernunc, fi ieiunium placct,cur Ioanncs difpli-
cetrTifaturic.i* ,cur
Quod rlixi myflice intelligat.
D
Lib.i. contr
filiushominis?
r * lunilius Afri-
z canus.Idcodichun
efr, non manducans
&nonbibcns, qua
illo victuquoIud.ei
vcebantur,non vtc-
batur.
f Et iuflificata efi
fapientia,&c. Often-
dit fiiios fapientia:
3
4
5
6
7
M.7.C.
ii?o,a.
c
h bogenerationem i(lam? Similiseftpuerisfedentibusinforo
Qujjntum ad monitos.
quiclamates^coajqualibusdicut. Cecinimus vobis,&nonfal
a Nonafiurrexittisoperando. b Penitentii lachrvmas neceflaria» vobisprxdiximut
C & non ac<luieuiltis,nec a.thuc acquiefeitis. Per comp aisioncw.
c Exponit przdicram tinnlitudinem.
tjftis.tlamentauimus.^&non phnxiftis. f Venftenim Ioan- 8
a Exeniploab.tinemia: fus penitcntiam vobisindicens,& nol uiltis humilari c:tm eo. 9
d nes.nequemanducansnequebibens, &dicunt da?monium ioi
c * C.bo&potula-tkiamfutunregniprvli^nans.&n^ui.liscumillogaudere.fedcalumniatiefti». \l abftiliendo ' neC itl
habet:Venitfihushominismanducans&bibens, &dicunt, n manducandoeffeiu
eccehomo t vorax & potator vini , Publicanorum &pec- l* fl!t'anviedjna:qu.i
a Quidquid me puteris.ego ramen Dci virros St Dei fapiemia iurte ficere intelligor ab apoilolis. '4 nimitate toleran-
15 diinopiam,&cem-
16 perantiam non fc
17 corrumpendipera-
bundantiam. Non
eft rcgnum Dei
efca & panis, quoru non vfus (cd concupifcencia reprehcn-
ditur.in quibufdam libns habetur. ftiftihcara eft fapietiiab
opei ibus iuis,quia fapicncia non quxiic vocis ccflimonium,
fcd opcrum.
Tunc
Ijb.i. contr.1
poficurun, tn
teiromtiune
17.
tLue.7C,
E
tjr-fJi-c.fex-
t.o Jie.
R0111.14.C;
b Quibuspaterveuelimtqus ptudenribusabfcondi.
catorum amicus. t Etiuitificau eiHaprentia a filijsfuis.
f
NICOLAVS DE L YRA.
I O-ii ha.au. Ad denunciandum , quod illud quod immediate,
praeponitur,myfttce eft intelligendum.
X Cui autem. Hiccofequeterexprimiturcondemnatio obflina
toru,& pnmo in generali rcfpeftg ludaturu commntcr, fecundo
in fpcciali refpeclu aliquoru,quib.fpecialia beneficia cotulerat,
ibi.Tuc cejpit exprobrare. Ad euidentia primi aduertenHu.quod
nauUu valde facit ad virtute.quod aliqui a pueritia fua iint con -
fueti operibus virtuofis,& io expedit quod pueri cxerceantur in
ludu honeftis & mducentibus ad virtutem & trahentibus a vi-
tus.propter qct pueri Hebraoru habcbant tale ludum . Diuidc
batur.n.inmediociuitatis induas parte$f;quales,& illi qui erat
ex vna parte canebat carme Ietiti5,& alii ex oppofita carme lu^u
bre,po(lcaopprobrabatfibi mutuo. Etcxultantes dicebat aliis
quarefibin6c6gaudebat& e couerfo aliis.f.lanicntantcs quare
fibi non compaticbantur,& hoc fiebat ad exprimenHum vanaoi
lactitiam & defe£tum compalfionis & amicitieadinuicem.inhoc
mudo.Et hoc mobo licut videmus frequentcr quod in eadcciui
tate,& immo $C in eode vico ctia in dono aliqm lsttaMir>& ahq
exoppofitotnftatHr Hoc fimileeratde Iudaets quaritu ad hoc,
quia viderant autlentace Toanms,nec per hoc fucrat ciioti ad pe>
mtentia & pofteadulce i-ne &.manluetudine Chrifii.qu; dnlcc
oine mifcricordiae eis prardicaait, fc ru eis dulciter & tnanfuete
conuerfatus e!i,necgraues p^nasimpofuit p$rhtentib.fed liixtt,
y.idc & hoh j plini peicsn. &tn perhoc nonfuerunt moti a4
oeuotionis dultcdincm & piet.iti^icd magis remanicruntobllt-
nati in peccaus,fci!icet, vtriufque vitaminmalnminterpreran«
do,& hoc quod dicitur.Ctti autcm Cimilem tcflimabo ^tnernioncm,
&c. de qua fcnbitur in cap.feq. Gencratio mala & adultera fi-
gnum quxnt.
3 Simtlis cfl,&c. Non quantum ad corum innocentiam , fed
quantum ad ludi eorum mterpretationem.
4 Qj^i clamantes.(^tui pUer, iB partes acquales diuifi fibi dicc-
bant mutuoea qua: fequontur.
5 Ceci. vo. Et patet ex prsediclis.
Venit
M O R A L I T E R.
T quoddebenteialfimilari tntribus prsdiftisTcificct, mentis
conltantia.auftera vita,& fana doclrina.
X Cui autem fi.&c. Sequitur.
5 Cecivob.&c.lUi vero non faltant ad cantiiqui audientes
pr*d<catione de gaudiis celeftibus,& non cleuantur ad ipfa per
deuottonis affeaum , & illinon plangunt ad lamentationem
qui
6 Venit ei\im loannes^&c. Hic applicat fimilitudincm ad pro-
pofitum.
7 !S(jtjuemanducansnequebib.liit{i , in abfiinentia maxima vi-
uens,ille enim qui parum comedit,dicit non comedere fecundu
communem modum loquendi,iicut qui male videt, dicitur non
videns.
8 Et dicunt. Iudari,fcilicet.
0 D&monium ^tf^.Aufteritatcro Toannis da?moni attribucdo.
daemoniaci.n.polTuntmultaagere&pati quae non poffuntalii.
lo Venitfiliut hominis. IdeftXhnftus.
1 r Manducans & bibens. Ideft,communem vita inter homines
duces.Hoc.n.debebat facere,quia erat media'or Dei & hominu
& idcotalem vitam debuitcommuniter ducere, vt communiter
viuentes & peccatorcs haberent acceflum famiiiarem ad ipfum.
IZ Etdicunt. ScilicetPhanfaei male interprctando.
I v Ecce homo vorax. In quo notant eum dc exceffu in quanti-
tate cibi.
14 Etpota.vi. In quo notant eum de ebrietate, quod erat faf-
fum,quia perfeftiflima; vitar fuit , vt poft baptifmum.^o.diebus
& noitibus ie,unauit,vt fupra vifum cft.
1 j Tubiuanorum & peccatcrum amicus. Hoc accipiebanr ex Iioc
quod videbant eum cum eis comedcntem & bibentem.vt fupra
diaum eft cap.o hoc rasnen non crat,vt eorum vitia amaret, fed
magis lanarct.vt ibidem dicitur.
1 6 Et iuslificata,&c.\Aoc dupliciter cxponitur.Vno mo refere
doad Apoftolos&eft fcnfus,Iicet Chriftus qui eft fapietia Dci
patris fit praedifto mo a Pharifcis reprobatus,tf. iuftifitatus eft.i.
cognitus mflus a filiis fuis,hoc eft a difcipulis, qui funt filii Chri
ftiper adoptionem, fecundumquod diciturloan.r. Quotquot
aut em recep. cum,&c.
Ahter exponitur referedo ad pueros Iudaeorum praedielo m5
ludentes , & tunc fcnfus cft . Etiuftificata eftfapientia.f.Ioan-
nis*&t Chrifti.
17 ^ifiliis fuis. Hoc eft a flliis Tudeorum,quia declarata eft eo
rum"mftitia & fapientiainquantumreprefcntabaturpcreorum
ludum obftinatio patrum fuorum,ficut patet cx praediclis.
, Tunc
qui praedicationem audiunt dc punitionc peccatorum quod non
mouentur ad aliquam contriti oncm.
6 Venitenim^&c. Abftinentia Ioannisfuit aliis cxemplum pe-
nitentiae.Manducatio vcro Chrifti fuit aliis cxemplum conde-
ftefionis & mifericordiae,perilIosigicur qui vtrunque inmalu
interprctabantur.fignificantur dctraftorcs,bonos actus aliorum
nequitcr deprauantes.
211
GloC ord. & Nicolai deLy ra .
2T2
A a Tms.Qvi haftenus Iudcos communitcr increpauit,nunc
^ nomiiiaciinciuita:cscxprinm,quxfrcqucnrcraudicadodcri
ru 6£ v;iis tot iigois crcdcrc nolucrunciquibus no optat ma-
la.fcdprcdicitvciuura.
fcf^-J- ■- . Supravbilcgitur, quiacircumibatlcfusciuicar.cs
&omncsvicos , cu-
a Tunccospitcxprobrarcciuitatibusinquibus far5c?funtplu-
b rimz virtutcs cius , quia non egiiTent pcenitentiam . t Va: tibi
. « a.„ mil„„ui, nr, te ouiiii. b IQn» frurtum g-guere debuiiii, ad ouam
c T^HWjuid vftjuc ad celum exa!taberis>Konne tu cs qurm f ima O
hofpiti) mei,& fignorum in tefa£torumfamofaefri-ms,vel
contra prxdicationcm meam fupcrbiffime rcftitifti<?Caphar
naum interprctatur villa pulchcrrima, in qua condcmnacur
pcrfida Icrufalcm,cui dicitur . Iufiificataefi Sedoma fbrer tnx *zec'lt-
er te . id eft , cx tui
rans omncm languo
ik intrlligcndum
clt ntcr alus ctiain
CorozjimetBctHai
da donunum fcCltfc
virtutcs.Corozaim
intcrprctatur myflc
nu nuum Bethfaida
domustiUwtuumvd
\cn.icornin.
* Thcoph Vt intclli
gas cos qui no crcdi-
i> dcruunona natma,
fc-da volutatcmalos
teetTfquc effe, mcmin.tBech-
«foMtul faidc , cx qvu An-
UMviquejn, facattt Peti ° &: Phi
l:pp*A ril J Zcbcdci
' fucrunt,atq; itanon
naturc, icd volutatis
f H.e.n4ne. maiitia fuit . Nam fi
naturarfiiiUcncSC ll-
h mali.
c StiaTy. Hocim-
p etum m >d > v.d>
nus.quia Corozaim
6c Ikthfaidapre/cn-
tc dommo cr^dcrc
nolucrunt. Tyrus S>C
Sidon poftea praedi-
t «Juxquondam milletium Dei tenuilli.
Ipuuua .1 tcnaiotoi milli lunt.
Tio aoortit confideraiione .
comparacionc cmn
i illa cxcmplo Loth
z non fft corre&a , tu 1 t-ae.ii,
filij Deiverbis, Sc
miracuhs sepcrex-
titiftimgrata.
Bjfp ndens Iefuj.
^Qnxfructumgigner.
c Inciuit tilms gcnuuin , ijuas diauoluavenatur io
angullia tentauonum compiehcndir .
Corozaim,vetibi Bcthfaida, quiafnn Tyrd&Sidonefatfe.
a ITto mcmoria pungcnri» pe ccati.
elTent virmtes quz fa<5U funt in vobis,olim in , cilicid & ci- 4 ^*"» ««« t fi~.
b Sed neque Mx funt ineii, neque peniruerunr, c< tamea. uim.w.10,11 , quatl
quxrerctur^qiix ca«
tio , quod Iudaicus
populus Dei culcor,
i «\omorti» conliderauone. v «u «.^». — ^ »■---,-- »* .
nercpcnitcntiamcqiflent.Vcrumtamen dicovobis, lyro
^ . Sicut„,.norfuitcu<paeiu,ou,nuncio,vrri,.,.uon ^^^«^"XcS^ub.aVc"
rn:n>'i pc'*-i- ^^-
&Sidoniremiffiuseritindiciudicijquam vob*s. EttuCa- 6 DciFifuimincarne
pharnaunVnunquid vfquc in coclum exalcaberi. > Vlque m SS5S3S,SSl
«,deoin»ioribiitfuppUci-pun,eiis.qiiiaeredexenolaiftiy-.Ct T.rtutibut. • „„.,..:i: ' .„/_!
tideomaiotilnufuppUci* puo>;.">>j«— »•"-• • ~r~, f • ff
nfernum dcfccdcns. Quia fi in Sodomis faclar tuiQcnt virtu
b Non cont.a; firi eis fubucilio.vbi fuilTet correcbo
Ccite.
Aft.iia-
res,qu« hCtx funt in tc , fortc ma^nfilTcnt vlque in hanc die.
T a Qnia minor culp.
tVcrumtamen dicovobis, quia terrx Sodomorum re°mif-
ICum cxptobaffet Iudxis . '
f fiuseritindicitidicij.quamtibi.Iniliotemporcrefpondens
a Graria» ago in te exultn. b Mi. e Nonpater.
8 Iefusdixit.tConfiteortibipaterdominecceli&tcrra: ,quia
a Sacramentum mci aduenma. b Scribi? & Fharilaris oui iibi fapere videntur .
h abfcondifti h^c a fapientibus & prudentibus , & reuela-
j frVhocpetme. Hurailibu» fpintu. a Vt bum^s redcat.qui fuperbendo recefftt .
k ibcaparuulis. ltapater, quoniam ficfuit t placuum ante
gcnciliras tampro-
narccepit ?
g Dtnme celi & tcr-
rrf.Qiiifacisccelos,
& relinquis mccrrc
nitatequos vis, vcl
adliteram ,
h Tavuulis. Sipicnti
bns &pri!dcn:ibus,
II noorpoaicinlipien
n tes&:habctcs , fcd
i } paruulos, vc probet
14 fecumoremdamna
re, non acumen .
ij i Ita pater. Blan-
tb">OH
tat.
catibusapoftoliscrc
did^runt, a deo deuori , vc Paulu Tyro abfince omnes cum
PfcLn.b. VXonbus & libens,vfque ad naues profequerenrT. C ir er§o
non crcdituris prcdicamt,credicuroscuicauicipfef;iccuiu$
▼iefuiicmilcncordia&vencai.^rop ifuiccamo fincs [ud?fj
. non cxccderc , nc mfta Pruriftjis Sc faccrd-»ti bus psrfeq<iu-
cionis .Kcallone darec.Ec eranc cunc qin m Corozaim ellcnc
vocandi.ncccamendeconcempcu grauius puniendi.
Tyrusa.iguit.a.Sidon ventcio.
d Et tu Cipbsmanm. Non folum Corozaim & Bechfaide, vc
crit,fcd &: cibi Cupharnaum,quia
Tv^kw-
dicncis-affec5tuloqui
ttirvcincepcuminapoftolisbeneflcium complcaror. Hic
exemplum humilicacis accipimus, nc temere difcuterc
pra»fuma'nus lupernaconfilia de vocacionc horum , & rc-
pulfione illorum,cuTi enim vcrumquearculifTec , non mox
rationemreddidic,fedficDc;o placitum dixtc , oftendens
quiainiuftumeffenonpoceftquodiufto placec . In omni-
busergoquaeexcenus difpanuncur,aperc* eaufa racionis
ett occulca; mfticia voluntatis.
k QuontamficfMit placitum antete.Ne quis icerum quxrat,^.
cur humiles eligacfapiences reprobec.
^ Omni*
5 . _
NICOI.AVS D E L Y R A.
I Tunc c5.cxpr0.ffif; in fpeciali ofiendit Cbrifim condemnath'
rtem aliquorum propter eorum ingrjtitudinem , qn:ailli,prxdica-
nerat Chriflusfi cqueiter , & inter eos mhacula fccerat,& licet eius
frxdtcationevt primo recep;f<e'it deuete , tamen pofiea ad y>omitum re
uerft , in infidilitate remanferunt , ftcutprxdiRumfutratptrlfa.g.
Tiimo tempore alleutata cfl terra &c.ficut expofitum csl c.\.<& bjc
cflqwd dictt.Tunc cqpit ex.&c.
Z Vxvbi.iflaerar vnade ciuitatibusjn quibus prsdiclafecerat.
3 Var cibi Bcrzaida. de ifla ciuitate erat Vetrus & ^ndreas.
4 C£iia fi in Tyro & Sidone faOtx. quodpatct, quia receperunt
frsdicjtiones ^tpoHobrHm & deuote creddrrunt,vt patet ^itl.z\.b.
ybi "Pautii conduxcrnnt vfqut ad nauem ex deuot one^Per hoc tamen,
non tntelligitur aliqua yariabilitas in diuinaprsdefttnatione, fed tan'
tum in bominum voluntate.
4 Verunramen dico. Qutagrauius efl auditam fidem rtpellcrc,
tiuam m iri in ^eittilitatc. Illi autcm erantgentiles, qui babitabant in
Tyro &Sidorie.
6 Et tu. boi d:cit iitproperavdo quia per prtdkationem Chrifli &
tntrai ula debujftt cx aliari ad d:uinas fed quiaproptcr pcccatu ingra
titudtt femper oriora peiorib->< frruntur ideo fcquttur . Vfquc infcr.
7 Qnra fi m (a.quitii funui Irwncs pefsimi,vt balnir. Gvnef.\%.
% Iddq. quiafccifnnt pfnitentiamficut 7^jniuit£ adpndicatume
— _^__ JC/Jat.
M" O R A L I THTTL
1 Tunecepttcxprobare,&c. Pcr iftas riuitatcs, inquib.Oiri-
ltus frequccrr pr^dicaucrat ic mirai ufa feccrat, fightflcll ur
illi qui frcqucnter aud.unc Dei vcrbiim, & vidcnt cxcmpla
virrutumt,&ramcninpcccatisfuis obdurantur , propccr
quod cxtcris panbus aiiis grauius punicntur.
la
lonx. Dicit autemforte,non ad no'anim dubitationem ex partefut
fed ad devotandum mntabilitatem libcri arbitrii ex parte hominis.
9 Vcruntamen di. q*i 1 >-epnnnato veritatis a%ntA qua fuit iit
iflistfiia veriwent Dei cog-iinmperprttdkationeCbrifiipoflea im-
pugnawut^cu fi fpecicspeccats in fpiritu fantlu grauius efipcccatS
qua fit vitium tuxuri* contra natttra quo erant infeHi ifti Sodomit£.
10 ll\ il.teim FI:cconfeqitenterponiturdeuotorum commendatio.
Et circa dewythnem pnmo ponitur principium mottttum fecundo
ipsu mediit iblOnnia mi.tra.funt . Circa primtvn aduertcndum quod
pnfiet ab aliquo qmeri,qtt£ fuit cattfa qttodlud&i illiterr.ti & in popu
to famofi pro m xiori parte in infidelitate remanferiit, ftmptices autcnf
Cr illiterati ad fidem vocatifunt.Huic qudfttoni tacite rcfpondst Chri
Hui prr modum diuinx laudis,dicens.
1 1 Confi.t. idvft,adg[oriam tttam dcclaro.
I 2 Quia abfcon. bxc.i.mylerio fidei.
1 j A fa.&pru. i.in fapicntiahumana confidentibus , & iftifunt
fapientes in bcuUtfuU ttntumjed non fimpliciter,
14 Ktre.eapar. idefth<triUibus,& fic pitet qttod etiaaparte crc
dentiitmfuit eorum bumUuas,qux ad fapientiam difponit , vt dicitur
Proti. I I.a. Vbi bumilitas, ibi fapientid exparte autc no credcnnii
fuiteorum fnperbia, qux el intellcUus cxcccatiua , fed ex parte Dei
caiifafunfi-nplcx vAuntas diuina & boc cft quod fubdk.
I j Q^ton la fic. tp enim altqui fint etefti, ^r aiiqui reprobati bene
poteft
10 Intlhtcmpcre.&c. fequitur.
1 3 Etreurhfl',&c. M tgnushonorcxhoceft humflib.veris
quiafuntdefecretocomiliofummiRegis.&qLioniahumi-
libusomniap,cn:nrerfutt'nent'busfrcquccer impomtntnr
grauia. ideo indigent rccrcatione diuina,proptcr quod fub-
ditur.^f nite ad me^&c.
MO-
213
Matth
sei
Gap. XII.
214
0 a Omnhx m;.&c.Tcadentcm parre & accipientem filiu mv-
A flicc mtelligc.Alioquin fi iuxra fragilitate noftra accipis.cu
cepcrit haberc qui acccpit, incipiecno habere qui dcdit per
oia coomnipotcnte nota, per tradita, filiu, cui pcr naturam
omniaprovniusfubftancigiurc func propria, non dacaper
©ratiam.Tradiraau-
tcmomnianon coe
Omnipoteni
Confubftantialis patri,
lum&cerri&cece- b tc tc. Omnia mihi tradita luiita patrcmco. Etnemonouic
racuxfecic, fedhi " ***«#«!*. _ _ .««■"<-*•
carnalibus. D
d Tvllite iitgnm &c.\wjx\ Chrifli,euagcliu efLquod Fudeos
&: gences in vna fide coiv.ungit.Tvliite fuprr vos. Id eft, in ho
norc habetcnon fubtus,vc contcmnatis. Qui laboracis.dif-
ficulcacc legis,&: oncrati peccacis,fciliccc,reficiani fi rugura
tol]icis,idefi,prece-
Hoc naturi-.
fl-
c lium, nifi pater , neque patrem quis nouit , ni(i filius, & cui fl-
Hoc giatia:. a Et.cjuia pei me habet is accefmm ad pattem. Credendo obediendb.
a Q^afi vifti. y
lius volucrit reuelarc . Venite ad me omnes qui labo'ratis & 6
JPeccatis,veI iugo legis. b Inteuus non tantum exonerabo.
quiperfiliumaccei-
fum habenc ad pa-
crcm.&antercbel-
]cs,dominum pofi-
io. IC caicncire ceperunt.
Tradita autcm non
6- alia func quam quq
lnhliofolinotafunc
patn. Notaverofi-
B liofolicffequepacri
func,atqueicaiuboc
mucuc cognuionis fecreco incdligicur, non aliudin' filio
quam quod in pacre agunfcibilc fic exrjniTe.
b Et ne.no.fi.&c. Scipnim reuelarc. Ec ncmo nouicpacrem
nifi filius,& cui patrem volnicreuelare.Ad vcrnmqueenim
illud fubdicum rcfercur . Vcrbo cnim fuo patcr fe dcclarar.
iic vcrbum fcipfum declaracquia mencis noltrc lumen efi
■y. Hilarius . Non enim nifiper mucuam ccfhncacioneni
co^nofci , vcl pei pntrc ni filius,vel pcr filium patcrpouiic.
Voxecccliscft,fermoetiam filijeft.Tamignorabilisefi: fi-
ljusquam &pater. Omnia.n.eitradicaiunc, &. inommbis
nihil mcclligitur cxcepcum . Sic pocefias exequata elt , iic
fecrccumcGgnicionisequaleefbfi nacurain nomimbuseft,
qimoquomodo quodvocanc r nofunc , quorum cV vism
poccftaie , & d:fiicultas in cogmrione non dificrc.
c Tyv/i 'tiui & cui ttliifi v jlverit. Mutua cogn 1 rio , quc eft e-
qu.tl catc nature. flla autem cai.ciJla que. in nobis eii,digna-
. tioncrcuilanciscft.
* Ch vfofiomus.Reuclat filias non quantum cognofcir,
fcd quanram nos reapere poffumus.Hoc cnim fi Paulus fc
cu,quar'j iragis Chrimis? Ule quippe ad fuos difcipulos fcrj
C bes, ucaic . No pocui vobis loqui quafi !piricalibus,fcd qiiuii
carna-
ptamca. Bcquidiu-
goeiusfuauius,quid
onerelcuius? proba-
bilcm fieri,abftinere
amalo,bonum vei-
le, amareomncs, a>
cerna feqtn,prefenci-
1 11
oncnfti eftis, & cgo t reficiabm vos . Tollitc iugummoum \ ^SSSidS
a In iide combin.itos. Quia nullum la;do. Morilms. b Qina nnllum defpicio. Mente. ■ * *■
fuper voas, & t difcite a me, quia mitis iiim, ckhumilis »
a Non fic>a:, fcilicet. b Hic fp«, & po lea re. c Eujngelium. z
co°rde , & inuenictis rcqiftem animabus veftris
lugum
• m-
■nli-
a
NTCOLAVS DE LYRA.
potcft aifignari caufa 111 generalietia ex parte Dei , vt in eleclis
appareat Det mifericordia,inalijs autemeiusiumtia,quia licut
ad glorMm reg,is lerreni & decorem fui re»;m non folu pertinet
aula in qua Irrcnui militcs honorantur , fed etiam patibulum in
quo malefattorcs pumuii' ur,iic ad gloriam Dei non folum per-
tinet premuno beatorum.fcd etiam pu.iifn reproborum.In fpe
cialitamcnnon poreltalfignari ratio!ex pme L)ei,quare ilium
eligat & illu dim ttat,niii enis limplcx voluntas, vndc dicit Au-
gull/up.b in. QuirciHumtrahat, illumautem dimictat, noli
velle diiudicare, fi non vis errare.
1 Omniam''mttadira ft<>-t a pat emco Hicponiturprzdifbrvo-
cationu medium. Chnllus cnim mediator eft Dei & hominum.
Dbitus eft autcm procclfus, vt ab extremo in extremum proce
daturpermedium, \ ideoomnijproceiTui gratixderiuatur ad
nos per Chi illu,& hoc eit quod dicit: Onrnia mibi tradit .QnoA
verum eftin Chnfto quia fecundum naturjm diumam habet
eu"eapatre,& per eoufequeus poife, licet hibeat ldem eife nu-
nicro& poffecum ipfo,& iicomma i"u . ■ t iibi tradira ipatreab
arterno, fecudum auiem naturam humanam omnia tradita funt
111 poreltate hr.it; & dom.m a Deo patre . Sed hoc lntelligen-
dumeftdupliciter. VnDinodoquantum ad authoriratem , & fic
omnia creata funt hbi (ubdita ab mftanti conceptioms , quia co
lpioquod narurahum.ina verboeft vnita.omiua creata funt fu-
bieftalibt..'\iiomr)df)quantumad eft" clum,& l>c in iudiciooia
crunt fnbicrta pedibuseius,quu tunceiu, voluntas perfecleim
plebturinomnibus, vt luberur ad Heb.io. Ht quia fecundum
diuinamnaturara idem eft cun< paire, ideo fubditur.
2 F.t uemo »0. ritwn. Eodem modo, non tamen per hoc exclu-
diturfprirusrnnftus.qui.iidivboexcluliua addita Vniperfona;
in dium.s refpedu termini eiTeptiaJis , non excludit aliam , fed
potiusincludit ,(|uia licet aliaiit perfona patris , aliafilij& alia
fpirius fincli.tamcn <i\x trcs perfnn^ funt vnus Deus,ita quod
nec m diuinitatc.nec in eifentialibus habent alietatcm aliquam,
dictioautem excluliua folum cxcludit quod alietatem lmportat.
Kotitia autemab(aluiefumpta,cifentialiteraccipitur,ideocom
muniseli t ihus. & ideocumdicnur,quodnemono. fi.ni.pater,
&c.pcr hant djftionem excluiiuam , nift ab hac notuia non ex-
ciudmir
non vis.
* Theophylacvtus.
11 Iudcjos facicntcs cra
^1 ditiones lcgis &i in
operemandacorum £ >
legis fangnros : Gentilcs quoq; oueiepcccacoru oppreffos,
quicfcere facic Cbnfuis.Duo; um nimirum laborancium Sc
oneracorum nomine,*Iudcji & gcnciles incclliguncur.
e Dif.dme. Docenccverbo &c exemplo, vc ficishumiles
mcntibus , mircs moribus . Humilcs, vc neminem conccm-
nanr.Mices vc nullum lcdanc. Corde, vc idem cxcra m ope-
reiic & incordc,ne laccacferpensinfpecic columbe.
V Achanaiius.Manfuecudinem igicur defedocuiuhcens, rermone4. cS
difchea me &c. nonquidem vc coequemur illi, curn hoc fic «a Arianoi.
impofhbile,fcd vc in eum rcfpicicnccs.manfueci perfcuerc-
mus 111 omni tcmporc, ficuc cum nos firmo & indiffolubili
irjuicern affcduconciliarec, cxfc mucuacuseft cxcmplum,
& dixic , vciiuc vnum qucmadmodum & nos.
f lugmn enim meum. C^uomodo cuangclium lcge leuius efr,
cum ibi opcrajhic&cuncupifcentiadamnatur? Sed m legc
nuika iubencur,qua:apoftolLisimpleriii6poffedicit,hicvo
lut.is qUcEi iCqua; m arbitrio noftro cft, &c quar f^la fuffic cre
potcft $c prxmium hibcrc.Jcem quo iiigum Chrifti fuauc,
ciim f.ipra dicicur.-Arda via cft qua-ducicad vicam^Scdan-
guiia-, quia non ntii anguftoinicio incipicur , proceifu vcio
icooppris meffabili diieccioms dulcedinc dilatacur
Onui
cluditur fpiritus fanctus,fccTmagisincIudirur,vtdiclueft.Scie-
dum etiam quod harc diclio nemo, non accipitur propric.id cft,
nullushomo, quodpatct perhoc quod abifta vmuerfali nega-
tma excipuut pater pcr diclionem cxciufiuam , cum fnbditur.
3 7{jft paiennequt patrem. Qui tamen pater non elt homo, fo-
lus enim filius in diuinis eit horoo , & ideo ditendum quod nC-
mo, ibi accipitur magis large , id eft, nullum fuppofitum naturx
ii.tclleclualis & fic bene excipitur pater, qui licet non lit homo,
elt tamennatura mtelieclualis, & tamen ipfe cognofcit filiuro
pfcdf e.L,r quia Chnftus eft mediator Dei & hominu,ideo noti-
tiadiuinorumadnosderiuarurper^ipfum.propterquod fubdif.
4 Et cui filius voluerit . Nonquiaiftiquibus fit retielatio me-
dinnte filio habean*^ notitiam coroprehcniionis ficut filius, quia
hoccft impoiIibilecreaturx,illud enim quod comprehenditur,
totaliter & perfe&ccognofcitu^&quiadiclumeftDei filiuseft
mediator Dei & hominum,ideoconfcquentcroftenditquodfa-
milianter & fecure pnffumds accedere ad iplum,di.
5 Penitc ad&c. Subonere legis, quodonus fuit importabile
patribusantiquis, vt habetur Aft.15.
6 Etegore.vos. in prxfentipergratiatn, & infuturoper glo-
riam.
7 Tollite. Voluntarie,fci!icet.
8 Iugum meum /«. Id eft , legem euangelicam , quar dicitur iu-
gum a iungo. gis, quia lex euangehca eft lcx amoris , & per con-
fequens iungit fidelesadinuicem.Iudeos & GentiIes:quiaamor
eft vis vnitiua fecundum Diony.confequenter oftenditqualiter
nutriatur amor.fte , dicens.
9 D:fcitca mt . Nuilum laedendo.
10 Et humilis co>de. Nemmem contemnendo.Iftis autemduo
busmaximenuthturdilcftio. Praemiumautcmamons fubiun-
gitjcumdi. >
1 1 Et imenietts rcqwrm animabus veftris.Qniz fecundum quod
dicit Auguft.lib.conicf.inquietutn cftcormeum, donecrcquic-
fcat m tc.Quae quidem qu>es hic in<ho.uur,fed in patria pe; ficie
tur.vbi chantas confurom.tur . Lt neexiugolcgiseuangelicx
aliqui terreantur , idco fubditur.
iz Ingttmcnim &c. Quia fccundumquoddf. i.o.j.a.Manda-
ta eius grauia non funt,quod cxponens Aug.dicit,f.amanti.
ADDI-
*»j
Gloford & Nicolai deLyra.
21 6
A
vcl hlmJu»»
Ke«dfUfA»mi<)tu,r«!dil3f»toc'>rdfnjrrentiUi. ^ b ni<"cip!.n».
cnim mciim t luau e cft , & onus mcum Icuc.
a O-tui mt . Quia it-
lud wnmtntaitiim ntr *
flrt mfmUtionii *ter~ i
n»mp"<t-< zlo*i* nperJturin ttll'.
* Thcophvla^us. J^icuncur omnia mmdaca Chri-
ncm
tur.
lcuia,
tamccfi ad brcuc tcmpus grauia
fli iugum Ict\e , quo D»
nfam propccr fu-
turarh rccribucio—
videan-
A J) D I T I O.
lncapl I.Vbl duttur in poftil.Et ideoaliter dicendum.quod
Iojnnei non dubir auit de przdillis,
Hxcratiopoltillatonsnon vidctur confona literx fcquenti
com dicit. Eunte i et/mnciate Ioanni q>u audi/lis & vidtflis &c. Si
cmmloannesnon proponebathancquaftioncmpropter fe,fcd
tantum propter difcipuloi,cotr> hoc no latebat Chriftum,qui co-
gitationcshominuin perfeftecognofcebat.fuperfluum & iroper
tineru vidctur dicer c. ilenunciatc loanni : Ioanncs enim de hoc
certus erat fed potius debuiiTct dicerc. ^ttcnditeqnia audiflis &
>ii/ifln:dirigcndoverbafua difcipulis,quihocindigebant,vtdi.
cit poftillator.non autcm Fo.mncs . Scd mcliori iudicio femper
faluoad hanc admirationem tollendam aliter polTet dici . Pro
cuius dcclaratione attendcndum, quod non eft inconueniens, vt
Saisfciens aliquam veritatem certitudmalitcr per vinrm mo-
um.vlterius proficiat fcicndoeandem veritatcm per alium mo
dum licet fecundus modus fciendi non fit ita perfcctus ficut pri
mui. Quod patct cx hoc; na Chriftus qui non fblu fecudu fcien
tiamincreatamfcdct fecundu fcicntiaminfufamoiacognouir,
vt coitcrtenetur,fccundutnfcientiam acquifitam,Cexpenmc-
talemlcgifprofeciile.Luc 2.g lefusproficiebatfcientia&aeta-
te&c Similiterdicendu cft, quodlicct Ioannesccrtitudinaliter
£ cognouiir« Chriftu pcrdiuinareuclationem,&per fpiritu fan-
c~tu fub forma vifibili defccndentem & hmoi : adhuc rn potcrat
proficere in ipfius cognitione expenmentali.hoc cft cu cvpcrien
tiam habcret quod opcra iplius Chrifti manifefte corrcfponde-
rent his qux de co in propheticis fcnptuns pr^nofticata fuerut,
iuxta illud loan. io. a. Qpera qux igo facio teflimoninm ptrbtbent
de mf.SedcumquadibetcognitionisperfectJofitappetibilisfeii
defiderabilis.prxfcrtim cognitio Chrifti, idcirco loanes n©n du
bitando de Chrifto an ciTet Chnftus,fed potms dcfiderando li a-
berc iplius cogintione experimcntakm cx opcribus , qua ta ha-
buerat cx rcuelatione diuina,diccbat. Es ttt\*m alium cxptclamiti,
Hoc cft diccre , dcfidero tc cognofccre efte Chriftum ex opcrib»
per te fattis , ficur te iam cognoui per infpiratiouem feu diuina
reucl jtionc. Vndc notantcr dicit cunigclifta. Cum auliffe: Iimtt.
cpera Cbriftt&c. Ikct.n.viderat Chnftum & ipfum vere^cogno-
uerat, vt di£tu eft, non tfi viderat operajChrifti prefertim llla q
tcftimomu deipfo pcrhibebant.C miracula.Ad q> Chriftus tantj
fciens cogirationecordis ipfius Ioannis,propne rndit. Rgnuncia
te Juanni &c. Vbi attendendu.qj non folu dixit,renunciatc loa-
n<qux vid.ftis,hcetfortehoc videreturftirricere, fcddixic, quas
vidillis & audiftis ad denotandu, cu ca qnxaudiucranr a prophe
tis per Chnftum fiendj, videbant pcr ipfum itnplcta,vnde dicit.
Csci »Hcnt,& </<*'• amb. &c. H*c n.miraculainpropriaforrna
leguntunn propheticis vaticinijs: vn Jfa j^.b.loquensdeChri
q ftoait: Of.ir \:_t fulufluitnns. Sequitnr. Tunc aperitn ur oculi
torH. Similter Ifi 6r.a. ^td annuociaadum fen cuavgel<7andi! pau
pcrihutmifinnr.Ex. cjuibus patet , quod Cfiriftusin hacrnfione
fatisfaciebatdeli.lcrioloanntsrevtcordinatocircacognitionem
Chrifti,
Chrilh.ofteiulcndoquodopcra fua imr.icu!ofacorrclpoiidcbat
Mtticmis^pphetai u , & (ic poterat dc Chfo noritia expcnmetalc
herecxopcrib9, dequoii habuerar notma diuunt^reuel.iram.
R E P L. Incip. ii. Vbi ""ittirdeqoneloannisbaptiftxad
Iefum,dcqua poftil.dicit, cu qiio (it dubitabilis propofitio, non
mouef mperfona loannis, quiiuitper diuiiurcuclationc&oc-
cultam viimnc ccrtificatus , fcd moucf in perfona difcipulorum
Ioannisharlitantiu.fed Burg. dicit taliterdiftu no eiTcconfonu
litcrx , quxdicir rfidendo. Lunti srenunciatc loanni qux rpidct
Ioanni, non dilcipulis eius. Adcvpot dicidupliciter.Primoqct
rcmificChriftus difcipulosad rouie, vt cxrclatione difapulorii
hsthtantiu loannes m ireria accipcret eos plenins inforn)adi,fc-
cundo dici pot.q» Chnltus tcmur modu curi i'e,na dircite rnden
doaddifcipuloru h^fltationequj nomt.riJEusfuiJTec hciitatmne
eorurcdarguille,q>cunn!e nonfuillcr . irca legatione loannis fa
£ta. Curiahtasigiturvf ramex pure quxrcnris qu.i cs ex p.irre
rndcntis,du&Ioannes in fua pcrfona mcredulitare difcipuloiu
nodctcgerct, & Chriftusficcurialiterqnerenii rndir,neincre-
dulitatcm legatoris increpare videretur, cu ad foru Ioannis per-
tinercnt. Modoaut diccndi Burg que h c addit mu!tj inconue-
nicntiacontingunt, pnmoquia ponir Ioanne pcr diuma reuela-
tione de Chnfto & de his qux de ipfo erant fcnpra.certitudina-
hter & forJiciencer irrftruclu , & tfi cp loanes petimtamplius in-
ftrui.ex fecuda.n.parte inferrur oppolitu prima; parris.quia be-
ne fcquif. Ille petit dc vna conclullonc pctfeftius mftrni, igitur
perfecle non fait inftrudtus , cuius oppoiirii cJicit Burg. addcns
quodfecundusmodu? fciendi nonfitita perfectus ficut primus,
exquopacet Ioanneplus quejllTecunofi qua vtilia,ficut logic*
fecuurlucomentitorem.i. mctaph. non cft lcientia , fed roodus
fciendi.qui igitur cftet pcrfccte mftruclus in ThcoIogia,& poft:
quxrcret fcire logicS , cunq/us venircr i udicandus. Sec ncii m-
comieniens , qma Burg. d cit dnm nolirii lefnm Chriliu profc-
ciilc fcientnacqui:iia Der ovp?rieni ia , & hocvf dubium, nam
fi Chrilus ahquid didiciller per cxpenentia quod pnus vel qua
literprius non nouir.fequif quod non fuitabinltanticonccptio-
nisfuxoi fcicns, quod eftconira findtosdoclores & magiftrum
lib.j.d.14 fcdi} di evponitquomtelligiturChrillu profeciife,
non vtBurg.vult.Tertiuqu-x' Burg.ponir loinne Baptiftamo-
uiflfcexpartcfui qonetr>,.t u qucmfcirctcJTr Chnftuperdiui
naroreuelationem & feniibilem oftenfioncm,er fctrer permira-
culoru operationem.v f abfurdii quia f udxi non ira plcnc doc^i
dc Chrdtiaduen ucu pcterent 6ena iadierunt.G:ncratiopra-
uafigniiquaerit.Mrtth.i :.cvlic Joanncs vf ad gcnerationc pra
uana pertinere, eo quod ab !nfi!'ibiii^critatedo£tuslin^ularia
ligna & filtibiliaqua-rft (ecundu Burg. quod abfurdu diclu vf.
Conflrmatur,quia polt mrdiunifcendiinfatlibilcf) veriidice-
rerBurg Iojnnesqua?iiuiiretmediufciendi valde fiiliv.l.ope-
rationem miraculo um, n »m & prauianti. hl ifii.tni dabut talia
medianon adinftrutndum fed ad fallendu, vtdicitbeatus Au-
guft.i deciuit. Dci,c.ip.i ? & icloginratnum qonum,q.5f.&
quamplurimaalia.qu.Tiontinoiunthuicline;»!^!'"'.
u
fHir.i .*.
J..ic* 4.m.
hUt.
C A P, XII
fll f^ Motempore.Njrrati
Aprxdicatione& mtra
Culis vnin- anniantcq-
ftionem Foannfl facJis,
tnnlk;id ill.i qua? fch
finrali < annn fcilicct.pofl morrcm Ioannis,quandoiam in
omnibus Gbniftrj confadicitnr,
b .4'»ii h fm per. ^ Chrvfoflomus.Vnlcbac ouide foluere
fabbatu,fcd non fimplicter , ideoq; non flnc caufa id foluic
fcd
C A P V T XII.
ied d.ms ic< one raciona-
bilt5, vtiV lefi:eceiTa'efaciaci
& lei?;c non ofTcndat. Et 'deo
i^^^Uk vtludcosmitigecnacurenc-
N illo temporc. t Abijt kius per fata J cefsitatempr^m.tcic.&hoc
cfJ,quod dicif. difciptili auce
cfnrisnces.AIle^.SarpTiintaudirorc-s.pcrqucdifcipulirran
fcunc , cum folJicice dod>ores infpicuincquo vnumquem-
que actrabcre pofsindquorum faluccm efuriunc.Spicas vcl-
lunr, dun\ fingulos homines a cerrcnaincencione recrahfiC
a0H Fricjnc
NJCOI.AVS DE LYRA. CAP. XTr.
llT^ilhtmpore. c.Ponqu 101 ppfitacftcpnfirma-
1 'clifiranfumcip.prcccdcn.rmrcfn difcpulis Ioan
r.cto:)f.-q'i,fircrponiturconfutatioimpugnantiuni,f.
p'ian-
pbarifeorfj Etdiniditurinquatuorpartes,quiaal'quiimpu .
gnabant refum Chnftu rcprchendendo ciusveritacequafi DlUI
cocra lcgcngcce,aliqui caluniado cius bonitareopera dimra
virtutC fafta d?moni .ittnbuedo,ibi.TucobIatus efr.alij rc-
tando
ORAI.ITER.
1 JnilhtfMfortabiit ' [•<< per fa.&r.Vcr fata pfitfntefli
tiliu doc5rina,in qaa fimtmult* fpicx.i.diaaphilofophica
hab' nn vcrintis.pallcis m vaivrnris & falfkatis ad
mix' d f irnlicu Chriiloper f ra cranfcwqfi Chti-
ftiane fif!r-i /rlo doTrn n plrlofophira frndcndo d-fain ur,
Vt ib rrrrrnnr.ifqui fidciChrnli icc6mod.i,ckefu':cnrcs
fpicas vc-lli«4t , qfi vcrjtatcs ibi cocccas ab erroncis &: f; iuo-
lis
lis feparit , cV comrdilr qn in vc"rrc memorKB recondut.f m
illud Atig.dc doc.Chrifr.Si in cficTi<; infidclifi inurnianr^no-
flr;r fida accfimoda, non folfi non func abhorrenda , fcd cc
ab ^nfis ranqua nb iniuftis poflefTonbus accipicnda,6V: in no
fJru vfum vcndicard \PcrphinfTos auc fhcTtrni difcipulo-
rum argacnccs, ficrnificacui- aliqui doflores indifcrccozclo
quod ignorant rcprobanres i~ed faluator ration.ibilirerexcu
fat,nam omne vcrum a quocunquc dicacur a Deo cfl.
Etcum
21
7
Matth
an
r*
30.
i
XII.
2»8
a fabbato,tdifcipuli autctn cius efuricntes ceperunt vcllcre
a Auften u;ta non prepsrarosjcd fireplicca cibns cjiiarete.uel comcderc. b rctcatc,-
runi conuerfio ftultis iabbati lictenforibus dilplicct fcd a fabbati dommo piobatur.
fpicas &manducarc. phanfariautcm videntcs dixcrutei:
a Notaquodapoftoli literam (al-bati dcfiruunt. b D« uinea uelfruge uicini licet cde-
re,fcd non ralceio mittcre,uel foraseiiceie
Eccea difcipuli tui faciunt qcf non Iicet eis faccre fabbatis .
At ille dixit eis:t Non legiftis quid feccrit Dauid,quando i
efuriit , &qui cumcocrant , quomodointrauitin do- ■
mum Dei,&panespropofitioniscomedit,quosnon licc-
bat eiedcrc, neque his qui cum eo erant , nifi folisfa-
cerdotibus?Aut non legillis in lege,quiafabbaus facerdo
a Dum tauios ccdunt.pueros circuncidunt,& dum unam legem feruant,fabb atum deitruunt. )
S tes in teplo fabbatum vioIaant et+fine crimine funt? Dico 7
a Ipfelefssdominus templi. In boc loco. 5
h autcm vobis,quia teplo maaior elt hic. t Si autem fcirctis, 9
/& Fricant,dum exernplis virtutum etiam a concupifcentia car
A nis mcntesexuuncGranacomedac, dii emundatos in cor-
pus cccklix craiiciut. Bene hoc agut diicipuli -inte dominu.
quia neceffe prarccdac fermo doctoris , & iic graria cor illu-
tfrabic auditcris.Sabbaco quia hoc agunt fpe quietis a:terne,
ad quam & alios ih-
uicanc
MORALITER.
;VT, Item pcr faca cnm do-
0. mino ambulanc , qui
diuirnsimpenis fiude
tcs in fcripturarum
meditationc delecran-
ti.b. tut.Efnriunt quiin eis pa
nem vit£. Idefi , Dei
amorem inucnirede-
fiderac.Sabb.ito , dum
a turbidis cogitationi-
bus vacare , & viderc
quamfunuis cftdorr.i
nus,gaudent . Vellunt
" fpicas&terunc , cuit
teftimonia affumut Sc
? difcutiunt , donecin
i,i.§! eis mcdullam dilcitio
igno- nis inueniunt,qux laccbac in litcra Sed qui folam fuperficie
licerx fequuntur , neque mentis refecbonem norunt nequc
aninwiimrequiemquajrunc.vndeconfutatiofequjcur, At
ille dixit eis.
a Efwientes, c^c.Quia vtaliusait Euangelifta,nec locum ve
fcendi habebant pt o turbis , propter ni.nuam importunitace
eorum.
Alii fruangcIiftajaddunt.manibuscofricaffe.Vndc&Pe
trodicitur.Mdc?.i & manduca,
n * Chryfoftomus.<^amuisinpcccatisquemanifefta funt
xom nullafitexcufatio.nequccnim occidens ad fui excufationc
potcft furot em pra:tcndere,nequc qui adulterar,concupi fce
tiam , (ed nec aliam vllam caufam , hic tamcn famcm mdu-
cens,d:k ipulos ab omni accuiatione libcrat.
„ob ^ ^0^'*'^' Scamdum prarccptum lcgis.Sed quia alia fcri
, cap.. ptura diciC: Mifericordiam malo quamfacrificium .MellUS fui t ho
mine de famis periculo liberare,quam facrificiu Deo offet-
re.quia hoftia placens eft falus hominum.De vaftationc ftu
gum non arguunt,quia licet per lcgem inde ederc.
c Mifte dicit,&c. In hoc fafto nihil aliud inftriumur,nifi vc
fabbatum non ad literam,fcd fpiritualitcr intelligamus. ,
d "Honlegislis. Si Dauid &C Abimclcch non repiehenditur.
quorum vterque mandatum legis probabili ncccflitarc crif-
greffus
grcffus eft,& hic .fimilis cauia ^™ ^ > cur non idcm pro- D
bacis in apoitolis?
e Tanes propo. Quod fignificauit facerdotale cibu trsilfitu-
rum in vfum popuIorum.Vel quia omnesfacerdotcs debe-
mus imicari. Vel quod omncs facerdotes fumus.
Comedut in fahbato
quindo demcnfacol-
lcbantur aliis fubftitu-
tis,Erat ctiam tuc neo
meniasdies.
f Quia.fabbatis fa.Wc
fine neceffitateoften.
dit fabbatum violari
ab ipfis qui calumni-
antur.Vnum excmplu
datum cft regix pote-
fiatis de Dauid, aliud
fjcerdotalis.de his qui
pcrminifterium tem*
pli fabbatum violant, p
' i „
b Tamen.
b
,6i.
gn.b.
c
NICOLAVS DE LYRA.
* tando ciu< potcttatem,proptcr boc qn&rebant figna de cflo,ibi.Tuc
refpoHdebant ei quidam iefcribis, alyinftdiandoeius afiumpt* infir-
mttutijbi.^dbuceoloquetne.Trimaadbucindtiastfuiaprimoreprc
hendunt veritatem in fuis difcipulisjecundo, in perfona propria , &/.
Etcum inde tranfiffet. ln prima ergo parte reprsbendunt cum de
hoc quod difcipuli cius tranfeuntes diefabbati per blada vellebant fpi-
cas & confricantes manducabant grana,quaft contra lcgcm ageret ex
Cbyifli docirina.Confiderandum tamen,quod non arguebant eos agcre
tentra legem qttafi rapercnt alienum , quia licitum erat intrare fege-
tcmproximi & comedere,non tamemetercfatce,y>t babetur Dcut.lj.
Jed quia violabant fbbatum , quia prncceptum erat in lege quud ciba-
na prapararentnr dieprtcedenti & uo in diefabbati,n babetur Exo.
fubdlu *"tm pr*P'r*bantfibi "bumfpicasfricandoi& hoc]efl quod
I Difcipuli. ciuodnon licet eisfaeerefabbatis.Sed Chriflus refpon
Aet eis ojiendcndo, quod nonfaciebant contra legemjuia aliquid quod
eltUgeprobb tum, bcnecfficiturlicit,m propter neceffitatemimmi-
tiemem.Stcut bwd qui legiturf*. rw,manducamt panes propofttio-
nisfibi datosaface.dotein neceffuatc , & tamen in le?e erat prace-
ptum,quodfi,U faccrdorcs omemren^quijacerdos inde non reproba-
tur,qmd dedit alus,nec ctiam Dauid,qmd comcdit cum virisfms. Ex
boc patet quod Kccefitas facitbat aliT,id licitum, quod alias efiet il-
Hcitum.Hic:npropofitoidatoquodnonijfu UcituHtfricarcJpicasm
4k
vt multo minusad ;sj.
lpfum pertmcac cn- tanir
mcn fpicarum fabba-
to vullarum, qui verus
rcx Sc facerdos cft &
dominus fabbati. hom.4o.m
* Chrvfo.Ne mihi dicas.quoniam affcrre inmedmm alium Matthgum
pcccante,non eft erui ab accufatione , cum enim non accu-
fatur qua: fecit,excufatio fit circaid qd* factu eft . Veru hoc
hic non fufficic,fed quod maiuseft,dixic, quod iinecnm ne
funt:Vide autequanca pofuit.Locum , vbi dicit.In templo.
Tcmpus,c(idic]tSabbatis.Legisremifrione,cum dicir, vio
lant &: non foIuut.Et quo 1 nofolum iiberantur a p?na, fed
a Gulp.i lihcraci func.Vh duit.Sine criminc {unt-Neque aute
h^cfecundiimiimileettpnori,quoddixeratdcDauid.Illud
cnim femcl factu ert,& a Dauid no face: docc,&: neccfs;r<itis
caUfa:Hocaucem fecundurn.fingulo fat)bar.o,& a facerdoti-
bus & fecundum legem:
g Dicg autem vn. Qnafi dicat.Si figurale teplu potuit defen
dc-rc facerdotcs fib: feruientes,cur fpirituale non potefi dc-
fcnderc difcipulos fibi crcdcntcs^
* Hieronyrr.us. Hicnonpronomenfcdaduerbiumlo-
cieft,quod maior templo ficlocus qui dominum templi
tcneac ,
h Si autem. Ec vt oftenderet omnia futuri teporis fpcciem '
concmercadiecic.Si auccfcirctis.i. quiaDeus pergratia dif-
pofuitliberare populumi&r non per exteriores obfcruatus,
non rcprthcndcrctis meos,fi vecera omictunt.
' Do-
diefabbati , tamen fiebat licitum propter necejfitatemfafiiis , & boc
ifl quod dicit Jalunror pbarifxis .
a Nonne lcgifti s. vosfupple qui debetis fcire legem.
3 Quid fecctit Dauid. Qwm tamen reputatis fanQum.
4 Quomodo intrauit in domum. Ef hocfatlumhabetur.x.^eg.
% i .b.c&terapatent ex diclis vfquc ibi.
5 Aut non.A^i ponitur alia refponfio,quiafacerdotcs in diefabba
ti in templo manualter operabantur,quia imrnolabant animalia Deo
oblata,& excoriabant & bofiias lauabmt , & confimilia , & tarnen.
nonviolabant fabbaturn, quia talia opcra erant ordinata ad Dei cul-
tum,& hoc efi qnod dicit faluator.
6 Sacer.in tem.fab. vio. Ideflymanualiter operantur.
7 Et fine cri. Quia etiam erat prnceptwr. * domtno quod talia ope
tafaCerent infabbato,& eadem ratione apofloli vellentes fpicas in die
fabbalbi & comedentes exfracepto Chrifli non peccabant , quia me-
lius efl ipfi Chrifio obedire,qnam viclimas in tcmpio offerre.Et hoc tfl
quod dicitfaluator.
8 Dico autcm vobis,quia templo. Scilicet,ego(cuius anclori-
tate hoc facium)fum maicr,,& in hoi etiam ipfe oftendh fuam deita-
tem.Vnicfequitur.
y Si autem fciretis. ldesl,intclligeretit id qnod fcriptu efl Hofett.
tf.t.Mifericordiam volo,& non facrificium. exquo oflcnditur
pcr ditlum propbcu, quod opera mifericorditfunt magis acccpta Dea
quamviclim* .
Nun-
219
GIof.ord&NicolaideLyra.
220
c
A
a zwwfrKjffWw.Si Dauff! partus&: facctdotcs tcpli mi-
nrftcriofabbadj 1 e c«mincfum,quantomagii
fuiushominis qui vei ui efl r x & I k crdos & dns labb.ui .
bowo.lllchomodicit cem< ..uiius.uiiicquuma-
nuscuifpirio fkaicuiac6miflafuje,«dd*era»wqne
ad tcnpus Chrifti
; i bomoma. S1
cathumanu
111 fa unditatc bo-
ni opci rutn
tinooxio*. pro nunu nd |
ixitni.»» qnani
uit manus mnoccns
.nuucccxtcnfa.Bc-
nanus mSynago
Qnm Sc Abimelech fecit.dum efurtemef pauit
• i- . l~ a.
d Sabbatis,&c. Prxcipuc docct & operatur Iefus, non folfi D
f»ropccrfpccialcfabbatiim,(L-d&propcercelcbriorempopu
iconucnciim,quxrcns (alucem omnium.
c ouisoit. Cotnpetcnti cxemplofoluicquxftionc, vccos
oftendat iabbatu violarc 111 operc cupidicatis , qui cum vio-
larearguunt in ope-
Ut
B
gaeracar.da uuuvbi
maiusdonfl fciauif
jl ] 1 . >r maio
rifubiacecculpar*
C luteirogab. Quia
,pulos*dc viola-
Cionc fjbhati jpbabi-
Uexcmploexcuiaue
racipfumvolunt ca-
li.mna:i.vtiinoncu
rtr crudcucacis, vel
is vel cu-
rct.tranfgtcffionis ar
quid cit,mifcrirordiam volo,& non lacnhcium, nunquam 1
litft ooflntol • Mr i.pieet.oc non fubelt vcteri oblciuaiui.c,8c idoo non peccat
cjii. iVcundum cius oidinat.onem obfcruau
condcmnaflctisiinnoccntes.tDominuseltcnimfiIiusho £
a Altrio fabbaio vt Lucaseuc.
minis,ctiamfabbathi.Etcum indetranfiflet.venitin Syna
o-doamcorum.Etcccehomo *manumhabensaridam , & j
intcrroo-abanteum,diccntcs.Silicetfabbatiscurare,vtac-
i cufarercum.Iplcautcmdixitillis.Quieritexvobishomo 4
10- c oui habcatouemvna, &fi ceciderit haxfabbatisin fouea 5
qui
recharitatis .Arguic
cosqui lcgcm male
incerprecancur , qui
dicunc in fabbato a tMjt
bonis opcnbus feri- LucJ
andum. Seda malis
tantum fcriandu cft
vndicitur.OOT»(-o/>M, "erat
fc,uilenof.ineo.ldci\, LCUJ
peccatum. Sic&in
•xtcrna rcquie a ma-
liscantum feriabun-
tur,nonabonis.
f Extendc. Qjjia nil p
plus valet curanoni
cleemoiynarum lar
gicace, vndedicicur.
T^on fit manus tua ad EccL
accipiendum porretla,
Lac 6.b.
'--wrt.44.in
vi.iih.
N jn antmali.fcd fux auaritia: confulcns
nonnc tene*bic,& leuabit ea?Quato magis mehor eft homo
a QVta illa die licet fibi utilc fac^rc . Alii.
f ouc?Ita"qj licet labbatis benc facere.Tuc ait homini. Extede
a Alurnine reccdciurs.
manu tua.Et extedit,& rcftituta e fanitati ficut altera.Exeu
f a Liuore oennoti.non enim culpa fuit.uel hominem manurn e.itendcre, vel Chriftum fanaie,
tes autepharifeiconfihufaciebantaduerfuscu, quomodo 8 fedaddandum coiktia.
a Eomm inftdiasvt homo tugit odjemes. b Acceflir voi inucnit fequentes. 9 VUiafrtlftra ptOpCC
" perdcrcnteu.tlefusautefciensreceflitinde, &fequuti iunt 10 cacis rogaturus nna- tM»
i * - it nusad Deum expan Io.u
dit, qui has ad paupc
res pro poffe non e/rendit.
g Sicui alte. Homo antc aduentum Chrifti dcxtera habuic
languidam,quia ab eleemofvnis torpebac , finiftram fanatn
quiafu<£ vcilicaci incendebac,fed veniente Chnftodexiera fa
nacur vc finiftra , quia quod congregauerac auide, modo di-
ftribuit charitate.
h fyce{fitinde.lfotacxctr\phim.Sivosperfe.fu.in v.c.f.ina- hft\
liam.
i Secuti.funt. Do<fti,vifis virrutibus peifequunrur , indodi,
opinioneeiusduttiamando fequuncur, vnde Sc curari mc-
rcncur. ^,
nt.
c.dicic intcrro- _
' ir.&C Lu.intctrogatoscffc.Sed fciedti.quod 1II1 pnus
rr< -.viuciuiit.dcindeinrclligcnscogitationesaccufacio-
nt fquc quxrcnciuin.confticuic m medio fanandum,& mcer
uit,quod Marcus & Lucas aic Et tunc dlis tacentibus propo
fmtfimiU dc oue, & conclulic quod liccc fabbaco benc tace-
rc.Poftrcmo circumfpccns cis(cum ica dixic)excende.
onnis^oninterrogancvcaddilcanc,fedvtac-
. ', U e micur,f * accufarent eum, quamuis c5<: ip-
5 (ufriccrccli accufare volebancfcd 6c per vcrba vo
Icbant c apcioncm inucnirc maiorem, copiam argucionum
libi pra-paranrcs.
Sab»
# Et
NICOLAVS DE LYRA.
i Nunquam condcnmzHctis.Tdcfi^difcipulos meos in neceffita
tefamis de licentia mea fibi pr&ditlo tncdofubuenientes.Et quodpof-
.ueofiifdit.
j )),iv inus cnim cft,&c. Quia obferuantiam illampoterat mu
tare , jicut patet quod in t.ouotejiamento autloritate eius trmtata
efl.
3 Ec cum inde tranf: Hicponitur confutatio eorutn qui repr&-
bcndebant 'iu< veritatem inpropria perfona.Ec primo ponitur eorum
tonfuratiojccundocx boc oriens macbinatio,ibi. Exeunccs autem
Plun i t • . Circa primum confidztandum, quod ad reprebendendum
twn pr,.t"ufnerunt ci quiflioncm malitiofe, vtrum liciium effetfabbato
tururr,qui i fi non atraret,arguerent eum de impotentia,fi autem £»-
raret,de fabbati tranfgrtfJionc,& hoc eJlquoddUitur.
Inter roga. &c. fequitur.
4 Vt accu.cum .^ii.quo ditlorum modorum.Mar.^.&Lu.^.dici
tnr quod pfe Cbrijius interrogauit eos.Dicendum,quod non cotrarian
tur,q <u tnmointerrogauerunt eum malitiofc ,vt diclum efl . Et hoc
fcnbtt Mittbiut.TolUa autcm flatulo homine infirmo in medio, qu£
fiut apbarifxis , (i liatfabbato curare quaft repttendo qusflion? ab
tts motam antcquamfolueret eam . Et hoc fecundum fcribunt Marcus
&• L:uas ,/uod tacuit Maltb*us)& orniuunt illudpnmum quodipfe
cxprcfJtt.SeyuitHr.
Ipfe
K Ipfe autcm dixic illis. Vbi Chriflns foluit quxUione primo ver
bo,ofiendens per locum a minori quod licitum cratfanare hominem iit
die fabbati,quia brutum animal Upfum infoueam Licitum erat in die
fabbati extrabere , ergo multo fortius bominem qui meliorcfl cumfit
ad imaginem deifatlus,ft in infimitatem ceciderit, licitum efifabba-
to curare,& hoc eft quod dicitnr.
6 C^uis eric ex vo. Et patet ex ditlls , fecundo foluit quxflionem
fatlo bominem babentem manum aridam fanando.
7 Tuncaichomini,&c. Etpatet.
8 Hxc\intesautcm,&Cc.Hicponituripforumpharif£ornm cotr*
Chriitum macbinatio, & ipfius Cbrifli humilis deciinatio . Homines
eniminmalitiaobiiinatipcr rationemuonpojlunt compsfci, & ideo
pharifxinon potentes Cbriflo refpondere per rationem,incepeiunt ca
gitare,aduerfus eum fraudem.
p Iefus aucem fciens. Scilicet,macbinationet eorum , quia nihil
latcbat ipfum.
10 Receffic inde. 2\(o« quia timeret mortem ,fedquiafmurum
erat, vt aliqui infirmi Chriflianinon auderent flare inpcrfequutione»
ideo nefuga eorum imputaretur in peccatnm , voluit oilendere fatlo,
quod fugere perfequutionem aliquando efi licitum ,ftcutfupr.pleniut
diilm cst,cap. 1 6. Sequitur.
1 1 Ec fequuci func eum mulci,&:c. Scilicet ex eo quodviderat
pntditlum bominem fanatum.
Ec
M O R A L I T E R.
3 Etcuminde tranf.Scquitur.Et eccehomo ma.ha.ari. &c. Per
quem auarus li^mncacur , cuius manus ad opcra piccacis &
largicausinualiclarcpencucfcd vcfanecurper Chnftum, ci
dicicur.
gxtenr
f Extendema. C^uiacumex Dei dono ad opera charicatis
excendicur,tunc fanatu r.
8 Exeuntes autemVha.&c. Per hoc autem quod Iefus a
confilio malignantium receffit,& fequentibus fc benc fecit,
informauit pcedicacorem,vc fugiat obftinacos,& foueac de-
uocos.
tt
221
iVlattta
c
ap. Ali.
1
222
t H'ff
animarn ommsafle
£tus dctTionftratur .
C lArundincni . Iu-
d.xos , omni vcnto
ccdcntes, quiabm-
uiccm difcrcpando
diflipati func , non
m illo here iam ceperant? qood tunc vtx vnus laero fpcrauic D
m cruce, nunc fpeiac gcnces Jongc iatcque dirfufe . £t nc m
jCternu monarur ipfis m qua iHe moi cuus eft,a ucc ligrutur
r £^7»;r.Tnangnafiimilfacb funtqiix&quoci j?einc5
ueriione hominum fiunc,vt evpuKo dctnone Jumon fidei vi
£ff a E t pucepit. Non timorc,ne proditus occiderctur, fcd par-
A ccndo Judeis,nc uiuidia crucidaccntur h\ eius mnocentia. &
rnanfuetudine. *
Hfc myfticc nos inflruit, necum aliquid maguifacimus,
l.-.uderr. foris quarra.nus ,
b jtmtn& tnrx . Pcr
a eumtmultiA' curauit cos omncs & f pra?ccpit cis nc manife-
ilum eum faccrcnt , vt adimpleretur cjuod didtum eft per
* Invcrfonapatrisdeiilio b Qfiiainfoiriia fcm, . c AJ cpn*<;iiodmjllusaIius
foteiatracerc . IRcdimcrehumanum gcnus .
Ifaiamprophetamdice3nrcm, f fccepuermeusquem clcd,
a Quiaipfcto]use;l=giiusfinemacula. , b Voluntati mex. "* c QuodalibiRe
mli iiuiL , uv/n quielcit fu.e.fpi.domini. ^r" >
mox damnabj c , fcd b dile&usmcusin quo benc.complacuiranima: me#. ronam 7
fllpportabit.w^J'ft«</J- a Non Dci v rbum.fed rucrum . h Fi.t, ,.,m *, ~,„a„ :.,j„ ;„ _,.:. '
ntm ijuaf. Qiii pcc«
flfa.41.
Fu n u.m Jc modo iudic ia i
b
Pcr pr«-
liium!
B
la ri*.
...b.
pr|.b.
C
canti non porngit
inanum, nccportac
onusfratris,quafla-
tum calamumcon-
fringic . Etquifidci
modicam fcincillam
contcmmt m paruu
lis,l numfumigans
cxtinguit . C^uod
Chultus nonfccit,
quin potius venitq-
rcrc quod pcricrar,patientiam namque feruauitjdonec iudi-
ciuui quod m co agcoatur, ad victonam peruenaet , &cx-
puJfo mundi principc ad rcgnum redirec , m dcxtcra pacns
fcdens,donec ponac mimicos fub pcdibus .
d Linumfn. Gctcs,quas uattualislegis ardoreferecxtin&o
fomus crroris amarillimus,&: odonsnoxi' inuoluit,quas nS
excinxic , fed dc parua fcintilla m magnum ardorem ignis
Dei fufcitauic .
e vuncc . Tandiu pdicatiociusnullisinfidijsfuperata mun-
do iucct,doncc ponat in cerra iudicium , Sc impleatur . Fiac
voluntas iua,ficut in cejo & in terra .
■5« Aug.Hocautcm vltimum iam yidemus impletum, Quis
enim lperarct gcntcs m Chrifti nomine fperacuras,quancio
tc ntbauir , ligabatur, cadcbarur, llludcbatur, & crucifige
batur , quando&iipfi difcipuli fpcm perdiderant , qu\im
m
8
9
^en/ • t'nteritiinaius
* Chryf. MirSda cfl cft .
nequitia daanonis; •">«"•*» -«0
vtruque ingreffum Mauh*
oppiiauicperqueni
illc eratcredicurus,
auditumf.t^vifum.
* Hylanus.Nonau-
tem fineracione cu
turbas omncs trca-
r.is m communi di'
xiffcc, nuncfcorfum
dcmoniuni babcns
10 ca:ciis& mucii? of-
Non Dci v r!,um,fed purium
dicatorcs noui Telianiemj.
ipiritum mcurn iupereifm, & iudicium gentibusDuncia°bir.
a Quia cum malediceretur.non maledicebat.fed iicut ouis sd 6cci.dju.eft, & non apecs fuum
b Myiticc Qiii latarn uiam infiliuiit & non audmnt uocem Chnlii.
Noncontendeat,necjucciamabit, ncque audiet aiiquis in
cpIateisvoeemcius, Arundmcmquailatamnonconfnnaer u ,
d & tlinumtumigansnoncxringuet^donecciiciaradvic.loria ll n ppftquaAi »>an'os
C . ,. . . a Q1iianonefiaJu.dmn:Cil<i|,Lc?!< ,.in uuo opoiieit faluMi,. l i aVldx hoillO obiatUS
iudJcium,&:inno'minceiusgentesfpcrabunt. Tucoblatus I4 cft^qui in finagt»ga
f ciUidarmoniuhns^&cecuscVmutusAcurauitcuatavtlo-. !i ciirabaturi m v°nius t iuP>.d.
> »*.»v io liuiulmodi hommis
c i . • , K>rma gcntru f.lus
ficrct,vtq.erathabjcanoda:monij, «Ccxcus&^mutus Dco
capax par.tretur &c Dcum contmerccin Chnfto.fic Chrilii
opeca Dei conteflionc laudarcc .
* Tcrtul.Demonesautem non tantum dcfpicimus, vcmm K^ ftapuin:
&.rciift,mus , fifquot.d.cdccorporibuscraducia,us,cx:de
hominfbiisexpeJJimus.hcutpJurimisnotumeft.
Idc.hdatui hic aliquis iub tribunalibus vcftris,quem de- * .
monc ang, coflcr^uffusa .quolibcc Chnfhano Joqui fp?„?S8 2^«
tal.o, crpuulopofl. Subijtiuntur feruis Dci Sc Chnfli , ita dc
cotavtu deq,- aficclu noftro coreplatione & reprefcnciCK ne p0HS ef} exPeI
igmscorrcpcuetiamde corporibusnoflroimncnoex-cdut 'end' dr:li"~
muiti^ dolcnrcsA vob,sprcfent.busernbcfcPcnccs!crii. Sffl? "
tciilis cum vernmdc Jcloquutur,quimenticncib.cicditis.
JNemo ad fuum dcdeces mentitur .
& Aug.
NICOLAVS DE LYRA.
i Et cu.cos omncs.£r quopateteim benignitasy qnia per fequutus
a I«d*it bi>.thciafiinitatum eius impendit .
z £t prs.eis. t.fanatn .
3 Nemd.t\xmh.Tbarifsiscumman!frf}ando,nonqu:a mnr'emti~
mevetyVt Jitlum efl,jtd vt ofiendcret, quodjiriui aliquando efiHcitum
inperjcquaiione fug<re, itaUcitum iftfenccultaread ctdendmnma-
linx.ht w >}ltct>de>i t magnituiuietnfH&potentu , (y hoc confirmat
diclo i/4.42 ftcundum translationem 70.
4 f-ccc $uex.i.Cbiii\ui,qui fuuptitr infor» afemi .
5 QuttDcltQ.Hocduplicaturadoitaidcndumyquodipfefuit ele-
idtti dapcrfiiundfm opus noflt£redeptionist& nullus alius, qniapev
Mdlum altun p»tcral ita competenterficTi .
>■ 6 t>ih{\ui,ecc.Hocdictturmctapb(jrhcdeDeo,adexprimendum
magnttudimtn paternadil tlumts adfiUim ,ftcut apttd bomines iilc
qutmultuw diligituTy dicttur babericordi.
7 1 onam fpintum. h^ia jpiritut fantlus reqttmilt fupcreumin bu
wa««^£MM,«/74^ii*-//d.ii.«».,Egrcdicturvirgadcradice Icf-
j"»«H*?W»r.Et requ.efcet fuper euin fpintus fanftus.&c.
tt m.gen. Oi„ a Chriflusfututim mdicium nunciauit hominibus
pcrjuam yrxdicati<>nem,vt habetur ittfr.Similitet in iudicio futuro
(Jenteutiam mdici, feret in bumanitatc, quia in eadem fortna in qua iu
i(e. dicatuieficora ViUro,,tt ea.fedtbit in iudtcio boc cxcepto,outd tunc
aPP*'e'>ittnformaglor,ofa,&hoceflquoddiciturac7.i.b.HicUCus
qoi aliiimptq,efU vob.s.fic vcmct.f.adiudictum, ficut v.d.uiseu
^cendentcm.unformabumanitatisgloriofa,inqua afcendit in c<s-
lit>n,jtquuur . 'ii j
9 Non comeruf.vt vindieeturM palet ex prtdiclisjuia perfequu-
- tioncm
MOULITER.
•s ■F.tpv*cet>hei<.&r. Pettiocoftendensquodprsdicarornort
debet qn*rere hqmanam laudcm.neque cum obftinatis conten-
t.onem ,ide o (obditnr dc eo .
9 'Konconttn.&t. Tnncoblatnsenci^raoniumhabens ,car.-
cus
pOBtm pharifioram decUnauh humiliter abfque contentione .
10 Neqije c\z.VLfJ.tbercturStcut patttit nifuapaffione .
11 Necjue au. %uad patct cxfua tacuurnitate coram Vilato , quia
bocfucrat pr*at8um Ifa. 5 3 . c :Sicut agms coram tondentefe ohmute
Jctt,& non aperuit osji-um .
11 Atund.cjuafipcrarundinemquaflatam imelligitur populuslu-
daictts a Jidt cy pietate Vftcuus . *
13 lit l.num fug. ver hoc melliguntur Gentiles , in quibus claritas
ratioms naiwahs cratcxuutlaper confuetudincmpcccandLremanen-
ttfumo voluntatit malefaciendi , Vult crgo dicae,qmd Chriilus ptr
forutudmem dtitatis ndnit rtfiilere Iudtis etgetdibut eutn crucifyk
tibus,quia \ud±t crucifixvr ■■■■* Inguis fm,,pfum miufle accufando^e
tilts voromantbipjum cruafigtdo,quiamiUtes Tilatiquierantven-
tiles boc fe.cerunt,vt hubctur Io.io. fequitur ,
14 Doncccijciat,ficc./.^ntcmw^ cxcquendum extremum
tudictum.in qua mamfefUbnur fua t>iaoria.Tunc.n. inimtci tius po-
nentur ttenartefub pcdibus eius,p. hubetur in Tfal.8..b.Omnn fu-
biec.iti fub pedibus eius .
15 Et i.i nom.ne eiqj gcnres fpe.&c. Q^ia ad prMicationem apn
Jtolorumgcntiltsadfidcmconucrfffunt . ludms pro maiori partetn
infidelitatc rcmancntibu . r
16 Tunc ob.^cHic confequenterp3niturconfutatio calumnhn-
tium Confli botutatem,attribuendo eius miracnlafptritui mafhno et
primopomtrrcorum calumniatto, fecundocalumnix confutatioibi,
IeJus autern Ca.Circaprmumponiiur cutdens miraculumdc eieflio-
nadtmoms c*ci & muti,nou quU uliafint in dmo eformalitcrfld
tfietlmc^tiahomtnem qucm obfcderat, c*cum & mutum ejfccerat,-
er tdco tpfo ctcclo bomo lcqucbatur .
Et_
cus & mutnt. PofTeflus a demone per pcccatum morrale , cxcuu
eft inhii quc ad fuam pertinent falutem , & mutus ad pronun-
c.andum Jaudcm d.uinam,fed cum curatiir a Chnfto, videt fibi
prohcun&pronunciatpri-conia dmina. Perpharifsos autc«
witt^iteV" ,bueme,'CSnifi«n<wna»cdici bonain malu»
Qtnne
«3
Glofcrd&NicolaideLyra. 224
t»
;_•$ npp ircc.Vcl itai porr.ts.Fnii.f .iipoftoli quibc:_e
fibic ■ ■ . »hilw»al5*rc«sabO'>didiciflc,ideorplicc-
ftcvmci iiidtc mecs. li^ribi.rfiv"» ,
f si . .f!!.i n.r B tfo dcmcwcj
adplu.a mcouua.icnua j .ctt .• modoagicurdt
parte complexionis
t ,. •ueroditi, Sc •■ niifericordi_tn Sc beneficinm nSiumO-nid pwJllgnt.
qucrctur,ccviJcrct.Etilupe'bantomtK-sturh.-tf&:diccbar. 1
1 rmu,,u<.|„rgint.ueldft,aaJnt,.-:U.'linoni;ntoi.«.Dc.,|.jdullm.:lKi::,,>r1tuS . j,
3 NuviuidliiccltiiliusbauidJFharifxiautcm audicnrcsdixe- 3
I a ln «juo nefaente» tonfitentutil'u'ifionerodaiBOcort. a
runc.Hic non cijcit dsemo*i.c$ , nifi in Ikclzebub principc
a ». Vci ut ficcreiicteni in eum qui cordu wcculta otdeMt. _ <
b djernoniorum.Icfusautcmfcicnscogitationescorum, dixit 6
c cis:tOmncrcgnumtconcraiediuilumdcfolabitiir &om-
nis ciuitas vel domus diuifa contra (e , non ftabit . Et Ci Sa-
« ldeo a Cnmiiniraf bell-am paxefthommum ut iunnon liabett in rnmido lncuin .
d thanas Sathanam eticit,adueifus fc diuifus elbcjuomodo er-
a ldcft.non ftabit.ut iam fit finiii»und1;
go ftibit rcgnum eius ? Etfiegoin Beclzebub cijcio da.
& ____.__. _._.__. i..j.,t.nm nnt ad Dei m.mimi inuocacionem ciicicbant dciaonet . __ \lr
£• v.-ipvtat.ho.n v. D • n potcfla.emini-
A .cati.cxurcu. nou pla-
■*-*» <a.:x. ., /» il •mufcarum,obfordcsimmolanci|
^ccaro.quommiinevocancprittc
uorun. .
b o-^^.NcccUJna
comph
:. Vcl.n. ;
vrrtutcDei dcmones
prinape
:rtu>
tHir.i c vc Dci, frntttacalum
Luc.iiv. ni.itur.Simprn
dcmonioru, regnuni
cu-sdiuifumct. • ncc
to , flabi.,&_.dcoar_
' cius rccedant , quod
innuiccosl.bielegjl-
fe,dumfenocreduc.
_ C £t omh.ici. F.adcm
^rati.) cfl -:uicatis, 3t
«, Exorcilla: lud.iorum.qui ad Dei noiuinis iuuocationem ei;cieb.int ilcmoncs . a Non
potelt«.e,fedcon_paiaiione,qui»Deouibuu_i,<jU.id llii B.c.ztUu. «/Iudicante. duodc-
Uccnn tiibuilfracl.
domus , qux regni
v-> I l"-.l ": 1,., . •> tlcc.m triouauraci.
2^5Z&%* f moncs fiiii vcftri in quoeiiciunt ? Idco ipf, iudiceas ueftri
Faf-"' r *~ _. ;._.n..,, ,,,,.*._.; d.aboli.utreeiietDe-sinuobis.
a Mundum qui in malieno e.t. b Diabolu",a quonemo poterat fccrucie
«lcccpti. «t A leduilioue eleftorum c»ujpcfcueiit,poie:t_tem ademcrit
bi Cbnflu&mApo-
flolos cxarlit , t.t-ta
diuiiionccxcidiocc-
LlJ ■
d Et ft rgo in Betljfbub.
iio dxmonu
u.niijs vcflris, Dco
non dxmombns dc-
putarur, quarcinmcidcmopuscandcm non habet cau-
i nn ? , , ,
ll'n * Civvf.Poftprimamfolutioncmvcnicadfccundam,pn-
""" ma mahifefliorcm diccns,Ec fi cgo in BccJzcbub , &c
r c _»_i ConceinpubiliamundiinquibusfancUiimplicitas
*- JJ r tncx
«, Intipit deftrui poteftas diaboli.ut regnet De«s in uobi» .
runt.Si autcmegoiu Ipiritu Dci cijcioda:moncs,igiturtpcr
i Nili ptsualcrct diuina potcotia.
ucnit in vos regnu Dci. Aut quomodo po^teft cjuifquam in
.. ._j. ...... „,1,..,., . 1 b Diabolu.,a nuonemo noterat fcrrudc . c Homiiu
Si Mtcm ego in fpircu
D'i. Hic.Lucasaitin
digito.Digitusdrfpi.
ricusfanccuspro par-
titioncdonomm. Ile
gnu Dci vcl fcipsu di
cit. Va ahbi , Medius
intervvflccittfuemvos
»r/twV.Vci,regnum
quodlohannes&ip-
fc fefus piccdicauic.
itentiam,oji •'■Jpfo
/•"'/ 'iMjt cnini r.
cflamm.Bi\ vV I
7 rcgml fcripcura- fan>
&j-, quod r.utc.rura
ludeis cVdatur>i-J-nci
8 faci< :»ci fruclu cius,
p Vcl rcgnum.i. om-
10 nesmudiparccs,Apa
ftolis &fuccciibnb.
1 1 cdrum *d cotnicrtcn
dunidiftnbuit.
D
Infiv.
Luc-i
ry.qi
li
Luc.i
Ih.
llipr.
c Homine» II g _/_wf qnomodo »(»■«
dcccpti. o Aleduftioueelec.oiuincoiijpefcueiit.poieftatemadeinerif ., OflcildiC cVeo d
trareindomifmfoVus,acvaTaciusdiriperc,nifipnusaIliga- m,s per mfnifcj
parabolam , quod no
concordat in fallaci operatione cum demonibns iicutc-iu-
aret.
noue-
Du.ij.
NlCOLAVS DE LYRA
r. Ef Cfipebait. Admir-ntc.,aiuiii.nii viriurcm m Chnlto.
* j '^ 1 1 * ■_-_. _. ■ > ■ l*«_P__*r, llf iK I ■
u
l d.cc&d .r wm.crr.qjl.iic, qaia luc clt Chriftus nobis pro-
inilTas.dc fcmine Dauid .
3 7 S^//,d4«rfTn,^c.Tutbas.Cc6fltentefiprBmcflcChriKarn
proptcr cuidentiam fa.ii .
4 Du-cTMn; /i:c,<Jrf.Quia.n.fiftttm mirariite ne^are non pofcrat
modum ficiendi c.nlumniabant, dicctes ipfnm per a!:quem
«•a-moncm iupcnorc fibi fami!inrcm& pnuatum cijcercibmo
nf.norcs "de corporib.«bfcfforum ficot fupra di<-tu cit ca o.
1 • r.m/c/.Hi-ponitttrcaI&fiiatconfutatio,&:primoo(.en
t .juodmiraculaquxfaciebacnonpotrritattnbui fpirjtut ma
"*, ngno fctUDdo,qttodoportebateaattribuere fpiritai diaino-tbi.
tearl oi.bona.Pumaindtias,q»iaprimoondirpropori
- r ro.ien.; iccuniio iiiorii calumniantiutn damnationc,ibi. 16
,bi%'PrimumonditqMatuorr6nibHS,piimar6 talis eftquia
c aiiqtic eijocbat «liot , rcq«nur quod diuifo cfTct
c nonpofTct ftarc diu porcttas diaboii,& ex hoc fc-
quttur a JucnfB. Chni{i,perqttcmpoteftasdatn)onii crataufc-
*, -\hoccli quoddicitur .
•Wc-iUu" ;p_tetlitcra,frcund^ratioponitur,ibi.
,on folu Chnflus eijcicbat dcmones , fed etia
djft nom.ne eius, & no iolfi mociodifnpuli fcd^cc
uiIudxi.quinonaatChTiftJdrTcT* nii fccu ia q«oddicitur
Ma.-i.^.C • n rnmhtc tfinri'cie)itrmdxmonia ,aui
'ci-ntautemlBdxi dicere qaod Apofto-
■rrtitinira-nlu virtutcmagit-a, cameflentfimplircsctillitc
liccrct tlc Ap.iltoli. ij Chnfttss docutt cos artc magi_-
J.u<.ti.fc. ti>umeniion potcrat dici dc cis.qui non crant cius difcipuli.cu.
crgo
».<..1iv.v,i-i<i m i.uiai i v.-| ■<- r.u ivuii. i 1111 i U^IllullJUlib IlCllt C
iv. 1 -ntur, icd virtutediiiiii.tatis hoics ad^moniolibcn
ideocj; grandcfccjus to:nmrttunt,qui q, Dc: ctic cognc
ucra:,dtaboli cile cl.«nv.i!-vanc.Ncquc.n.poflut.refleconco
des,quoru opcia diucrfa llinc, Vnde addit. Q^ i rwn ... me . &-c. n
^? Dvmum
ergo eijcerent demoncs in nonnnc Cht ifti,vt d.tfla cft.nec pote
rat hoc attnbui ipirmn maiieno^vt vifum t k, limibterpercou--
quensnec etcc.io d.Tmonu [j<fla pcrC!:r,ftum & hoc eilcp di.
go i-i #-«/^-.<Jf'tVi.ApOj-oli qm eranr de fcminclud^orum,
ttrl alij ludast qui rton fcqucbanf Chriftum.m quo cijciunr? qu..
lic!, -t.cuainonpoHirishaecattniTuerc^n,!! v;r.uc: diomar , pcr
confcqucns itec ciecli fafta per mc, vt paret ex dtftis fcquitur .
8 Idcoipft&c.Di Ajwitolispdtct.quod crutn ludrces.i.afleiTj
res C!l"<ri'Ui!iiudtC:0,vf. habetor.inf! if d.tum venerit p.h.is bumi
Mtm'fedemdfcftatitfH$?ft(ktii{it& »osfHpcrftie:.ii.iudicantet
dicodecim t>:i;uf Jfraet.Si autcm accipiaiur pro Iod^is nort fcciuc
tibusChriftuvn.quiram.tieijciebatitd-tmonrs in rtomioe cius,
iicdicutitur ludicesaliorunoncredentiu, quiacx iif\o coimn
aii)',r.iirnturcondcmn-bilcs,quian6crcdideiutin thrtftuiu
cutus dcit?.i dcclaratafliit pcrmiracula in vtrtutc ciuj facta .
•a St autcm cgc,&cS'cxii conclaium eft ex prard:fti$ .
10 i-.unr^a»e.^c.i.Chr:ftuscuiusrcgnura erata Deopromif-
fum5Ifai.9.a.;C7«'«»^»o*im>^»/'j.Etiftudregnumcxped.)bar
Iadxi,tamcninhoccrantdcc-pti,quiacredcbai.tiftu,, rcgnt.m
tcmporalc,quf crrorccxclutit Chnftusdiccns, lo.ig.f. F^gaum T
rneuot non efi dc boc munifo.Tcrtiam rationcm ponit ibi .
\ I lAutquomodo crci.diaboli dc quo fcibitur Iob-4 1 .d."^nn c,1
poteflas fub.tcr.qtt£ei compe. Domosautcmeius ciiiiomoobi.
fus, in quo habitat ficut in domo .
12 ft ^«.cJT-c.Vafa autcm funt homines peceatores qui a Chri-
ftodiripmntur.quado dc potcftate dcmonis pcr ipfum cripienf.
1 1 7v^i/Jp>-/.i.diabolu,qH3lidicat,cui(lafccerim,vrp,itcr,rcoin-
turquodipfc dtabolus ht permcallig.itus Exquoconduditur,
«juodipfelit vereChnftus , quiain aduents Chrifti potefids
^ dimo-
MORALITER.
6'0mnerrJ .Ta!c regnam cflanimahominis malicoiasfenfua-
litas re!)dlat rationi , propter qaodcic t.ilibusdicitur,8 Bth,
contcndit ipforum aiv.m.t & iioc trahithuc , hoc autem illuc,
qucm admudom difcrepantia . £t hoc rcgnnm dcfolabitur,
3uia Chnftns qui rex cft pacis , indc reccdit,6c diabolus ingrc-
itnr.
Si
«, Si a-ttcm &c. Diemon in fpirirn Dei eiicitar.qaant^o °;rati$
donumduo.viH. uuunditttr, & tunc Chnftttj qui De. rcrtani
eftjingredttur.
II Utttauomodoyftc. Fortisifiediaboluscft, dequo dicitur
Iob.4i.t!.?\(^«tlipo./.i-.c/«rf:e/. co»». Huc jll.gabafltapoUoiiciua
do prohibcbant eum dare refpon a popalo idolorum culton, &
Cttnceiusvafadiripicbant«r,quandQidoIo}«r»«4fi<en.Chri-
fticonucttv,bantur.
£>»i '
22 C
Matthxi looilCap*. XII.
226"
*A
a.
iriciu
jtTI.
iitus.
B
ul
lilue
i tfel-
a Domumillius. Vcl domii,idefl,omnes miindipartesapo
ftolis & eorum fuccefibrrbiis ad conuercendum diftnbuit.
b jQ«/ 00» cft mecutn co>itra . Id eft , qui difiimilia mcis facic
opera,cocran'us mihi eff.IUc crahicad vitia.ego ad vircutes.
c Omne peccatum.Quod humana fragilicace concrahicur,re-
mifubileeir ,ficon-
OTf<ririo non dcfe- -? EreptosdijiboIopfrdiuerfosgradiisecelefiarordiiMr:
racur.Si vero diabo-
licaobftinationcde
chfperfionc adcon-
grcgationem nun-
quam redicur,pecca
tum infolubileiudi-
catur.
Hieronymus.dw-
nepcccatum.Non om
nia peccaca omnib*
remictimcur.fcdhis
quiin vica pejniccnt.
Kefutantur hicNo-
rum , & indurauit cor eorum , vt non videant oculis , & intelliganrT)
cordc: & conuertanturi& fancm eos. Qui fpiritum fanccum non
efie, vel minorem parre crcdunt, <^c dicunt , quia non i>ui-
dia diaboIica,fed humana ighoratia hoc jfocjut. irrcmiffibi_-
lia cnmine no cencnt"': Scd qui in fimilicudine diaboli cocra
cofcicntia fuarri ma
b Diabolus.
Opera mea nor. poflunt opcribus Bcelzebub comparari,<iBia ego congrtgo, >lle difpcrgir,
a ucrit fortcm t Et tunc ddmum illius diripiet . Qui non ctt. me- *
b a Qma diabolicum eft congnegata dilj.cigere.
cum , contra meeft, &qui non congrcgat mecum , fpargit. *
FacU Didri. . 5
Ideodicovobis. t Omhepcccatum,&blafphemiarcmitte- <
* » Eft fpiritu» blalphemii contra veritatem, cum eam cognoueris induratio. %
e turhominibus, t fpiritus autcm blaiphemiiE non remittetur. <?
d * Etquicunquc dixcrit verbum contra filium hominis, rc- 7
e mittetur ci , qui autem dixcric f verbum conrra Spiritum 8
f fandum , non rcmittetur ei , ncque in t hoc feculo, neque
n Iddt, exiftimate veliudicate.
f; in futuro. Aut facite* arborem bonam , & fru&um eius bo-
buseisqunn marcy
rio lapfi func veniam ncgans , & Origenes , omnes vcniam
xonfequuturos poft vniuerfale iudicium, tranfaclis , licec
mulcis feculis, aficrcns.
d Spiritus autem. Qni manifefle opera Dei intelligit,cu de
virtutcnegare non pofsic,fi ftimulatus inuidiacalumniaf,&
dicit efTe Bcelzcbub,ifti nodimittetf.Non quod &: ei negef
remifsio fi peniterer, fed quia hic blafphemus, exigentibus
xneritis fuis malis.ficut nunqua ad remifsionem, ita nec ad
penitenna perucnturus fit.Sicut loannes Euageliffa de qui-
bufda blafphemisc fua? merito cxcecatis ait , propterea non
potcrat credere.Quod iteru dixic Ifaias . Exctcauit oculos co-
rum,
uatianus,penitenti-
icftaccm Dci oppu-
gnant, nonhabent1
renMfsionem.u?ter_Mi hemfa>
num , ftcut Marcus Muvj.-d.
apertc declarat , qui
pofito hoc teftimo-
niodomini fubiun-
\\t . Quoniam dicc-
banc fpincu immun-
dum habet.. - yerbum.
8 e Et quicunque. A rri
9 brof.etiamqui fcari- .
io dalizatus inflrmita- t*»fenu'
te carnis mcx , puru
hominem velvora-
tore fufpicatus fue-
rit, fcmifsibilc crit.
f Qui auttm, Gratiam fan£fi fpiritus qua penitentia infpira-
tur,& ad congrcgationcmrcdittunoncognofccnsimp^ni-
tcnticordcpermanferit, rumhociamnon fithumanum,
fcd diabolicum , ifremifsibile erit.
g 7{eque in /joc/c.Quardam enim culpa: i n hoc feculo laxati
tunquxdam vero (paru^fcilicet) etiam mfuturo.Qua: qui
dem poff mortem grauant,fed & dimittuntut,fi homobo-
nisa<5libus in vita , vt ibi dimittantur , piomeruit.
h ?{eo«e/»/«.Quiafuntqda leuia, q fiinhac vita nodufunt
rerftiffa,poftmortcgrauant, fed & reroittunt", fidjgnifunt.
S Au^uft. b
NICOLAVS DE LYRA.
dsmomscratdiminucnda&arcenda.Quartam rationem ponit
rfo, ibij Qui non <et mecum,& tali5 eft,Voluntas eias qui obedit ali
cui eltconformis Voluntati illiuscui obedit faltein £aAo, 8c ideo
(i Crinftus in virtute dejmonis faceret miracula,fequeretur quod
Chnftus & daemon etfent concordes in fattis , hoc a arem patet
falfum.quia fada Chnfti & doftnna erant ad retrahendum ho-
tnines a peccatis,fafta autem demonis funt ad diftrahendum ho
mines per peccatum,ex quo fequitur quod Chriftus non opera-
baturin virtute dxmonis, & hocjeft quod dicit.
1 ^«i non efi, &c. Per concordiam in faclo & voluntate.
2 Contrameeji. Et huiufmodieftdiabolus.vt patet ex diclis.
3 Et qui non con.me. f.fideles ad vnitatem fidei reducendo.
4 S pargit. &c liic eft diabolus qui diuerfas fe£tas &haerefes&
fchifmata quantum poteft introducit.
5 Ideodicovobis. DeclarataPharifjeorum falfirate, hicconie-
quenter oftcndit grauitatcm peccati ipforum.Ad cuius euiden-
tiam aduertendum,quod Phanfaei & legifperiti cx cofideratio-
ne operationis Chrifti,& ex conhderatione fcripturarum,in qui
/
«vejv& glo.ibidem dicit,quod primo cognoueruntipfum ef-
'if|& feChriftumfecundum ventatem,quiatamcn incepit vitiaeoru
\\ A" re Pre^1cnc'ere,& contra fimulationem eorum publice predicare,
Jgiiue '^eoconcepcrunt-odium & inuidiam cotn ipfum^cx quibus cx-
cxcati a pnma notitia ceciderunt in errorem, quia talia peruer-
tunt iudicium rationis reftum , & cx tunc inccperunt omnia fa-
&3 eius interprctan in malum, & primo vocauerunt eum vora-
cem,& potatorem, & peccatorom amicum, & in tantam infania
proruperunt.quod miracula qux nullo modo poterant ficri.nifi
virtute diuma, dxmoni attribuebant,vt patet ex diftis. Et licet
primum eflet graue pecc-tum,tamen erat folu blafphemia con-
tra eius humanitatcm . Secundum tamen fuit incomparabiliter
graums.qui.i crat contra eius diumitatem,vndctalis blafphcmia
cft peccatum in fpintum fanftum, quia eft impugnatio veritatis
agnit.x,quia ficut vifum eft, ipfi, primo vcntatem cognoucrunt
de Chnito,fed excxcati errore & muidia impugnaucrunt,& ta-
lis error cau fat us ex malitia non excufat , & hoc eft quod dicit.
e» Omnepec. Scilicet, ex.ignorantia& infirroitatc.
7 Et blajphemia. Ex talibus procedens.
S T{emineiur bo. Id eft.remilfibile eft peccatum de fe.quia dire
fte non obuiat pnncipio,pcr quod fit remillio peccatorum,ficut
obuiat
obuiat peccatum in fpintum fan<ftum . Cuius fex funt fpccies, s„ef_;e$ ;n fpj
dcfperatio,pra;fumptio,obftinatio,finaIis imp^nitentia,inuidcn r.tnm fanftij
tiafraternx gratix,impugnatio veritatis agnitx cuiusfuificien- luntfex.
tia fic accipitur , fecundum quod remouetur ab homine princi-
pium , perquodfitremiffiopeccati , & hoccontinsTJttripliciter.
Vno modo ex parte ipfiusDei alio modo ex parte donorum ip-
fius,aliomodo exparte peccatiipfius.Expartcipfius Deiprin
cipmm perquod rernittitur pcccatum,eft ipfa Deimifcncordia',
& \\xc tolhtur per defperationem, ficut fccit Cain. Alio modo,
timoriudiciofuDeicft principiu perquod aiiquis refilirapec-
cato,& hie tollitur per prxfumptionem, per qua aliquis prxfu-
mitconfequi gloriam fincmeritis ,quantuncunque agatmale.
Ex parte autcm donorii Dei duo funt qux maxime facrunt ho-,
minem rettahi a peccato.Primfi eft vcntans cognit,o,& hectol-
litur per hoc quodaliquis venrate agnita lmpugnat , & iic viam
falutis a fe fcienter rcpcllit . Secundum eft gratix diuinx colla-
tio, & hxc repellitur abihomine quantu eft in fe per muidentia
fraternx granx,& non accipitur hic inuidf ntia fratcrna? gfatiz
proutaliquis inuidet fratri fuo vcl alicui fingulari pcrfonx , fcd
quando eft ranta malitia in eo,quod difplicet fibi de gratia ])ci
crefcente in mundo. Ex parte peccari vcro duo fynt qux retra-
hunt hominem a peccato . Vnum eft turpitudo aftus commilfi,
cx cuius confideratione folet homo penitere , & hoc tollitur per
finaleinip^nitentia Necaccipiturhic finalisimp^nitentia prout
cft peccati circunftantia ,fcilicet qua aliquisiti peccato mortali
montur,fed quado aliquis tantx malitix eft,quod elegit de pec-
cato fuo nunquam penitere,ita quod non vel!et,quod Dcus da-
retjfibi gratiam p^nitendi . Secundum eft brcuitas deledl ationis
qux in peccato eft, ex cuius confidetatione folet homo fccundu
elecfionc peccatJi refugere, & hxc tollit per obftinationc, qn,f.
bomo firmat propofituminlixrendioinopeccato.Ex picdiftis
aiir patet,quod pcccatii in fpiritu fanftum ita irrcmiffibile dicit,
quia de difhcili cft rcmitfibile , & hoc eft quod fubditur.
9 SpitHus.Dicitiir aut fpiritus bla'fphemix,qii aliquis ex certa
malitia blafphemat contra Deum,ficut erat in propofito,qn mi
racula diuinitus fafta attribucbant diabolo , vt vifum cft,& crat
quxdam fpccies peccatiin fpiritum fanctum quxtafta eft,vide-
licct impugnatio vcritat is agnitx. Et per ea qux diela funt appa
ret fcntcntiaillius quod fequitur. iO Et quicunque. Vult di-
cere , quod blafphemia qux erat contra humanitatem,non erat
ficirremillibilis,ficutillaquz eratcontra diuinitatem.
1 1 ^iutfacite. Qnfo cp miracula a Chrifto fafta no poterant at-
tribui ipfi djmoni , cofcquenter oftedit cp oportcbat ea attribui
diumXf
MORALITER.
« Qui non e(l mecum. per fidcm formatam charitate.
2 Contra
z Contra me efl , Quoniam eft cum diabolo aduerfario Chrifti.
1 1 Autfaci.ar.bo.&c. Auguft. Hoc pr^ceptum falubre cftcui
obcdientianeceilaria eft.Quod autcm dicit.
Tom.j. h
6
A
GIof.ord.& Nicolai deLy ra.
* Au"uftinm. F.icTi refurrectione mortuorum , non de-
untquibus pntt poenasquas patiuncuf fprritus morruoru
227
228
L:v> 11. de «-
num, _
. viitt* »u««m *»» .1 wVk « mUu». «« ft^-.cor~ftj'»:
fili) d.aboli «iu» veneno corniBli.
Vh.4. «lUUg,
impcrtutur mtfcricordia, vt in igne no m.ttantur ctcrnum
Ncque cnim dc quibufdam vrraciccr ;diccrccur , quod non
Cis remiccarur , ntrt in boc j*c*h , *f* i >«'<> » «8 ellcnc,
£^fli5» . num, aut fache arborem >malam , & fruSum cius malum . Si
retur in fucuro.
. cgonu^. D.i-
tnr etiaui incclligi
quafdam culpas in
nocfeculoqUafdan^
vcro mfutu.o rcla-
xari,quod cnimdc
vnonegttur,dcqui
bnidam coccditur,
icd camc hoc de par
quidem cx fru&u arbor cognofcitur . rrogenies
* a Fructu»»eft«r«ft Haf^hemia. b Ci
quomodopoteftis bonaloquicumf.tismali? t e
* . £ .;m„,.„il deorercltro »roc«dcr« mfi m«lma, ou» abandat m
uipcrarum,
Cuim (itii ttbor mal».
ex abundan-
vlan eaim Doiell «« oie reftro t ioc««ci« nifi m»lma, qu« ab.ndat in cord > mte..ti«n«.
r ■ Qiiiat»Biuinboniqu:»tJc:t
b
tia
«;u»u«i.,
hom. 4].U
Serm«ne n«
4e vetiMiDo-
Quia taoiuin boni qui» facit quantum intcijdit.
enimco'rdisosloquitur. Bonus homodc bono thrfauro y
» TintuiB quo^ue mali quantiun iBtendit.
orofcrt bona . Malus autem homo de malo thcfauro profert t
* ' * Q«cHtfwe»tiUtate.oquentisdicitur,&auaienti»nde{riuoli»ec.fabBli».S«uiriU» nonfunt
UIS minimdqUCpCC ocujfa , fed cnmincda. ■
car.sficr. poifecrc- t ^U. Dicoautem vobis, t quoniam omnc vcrbum ociofum 7
dcdu.neft.fiaiccft , |oquuti fuerint homines > reddcnt rationcm dc «"
atllU.lUS OtlOlUS ICr- T * . Sibona&bonaintentioa*.
m >, operacur nfus, f . j- iudicii . Ex verbis cnim tuis iuftiiicaberis «
vcl peccacum curx w *" w'w '
rei farniliaris, qux
v.x linc culpa,vcl ipfis agitur, qui culpam quahccr dcbeanc
declinare faunc , nuc in non grauibus culpis error lgnoran-
tir, qux eciam poft mortcm grauancfi nobis in hac vica po
iit.s minime fucrinr rcljxaca.
a Uut f.icitr. Nihil enim mcdium quin boni auctonsbona
tancumfincopcra&malimala.Coardaccoshincindccora
plexione , &: vtroquecornu prcmic . Si malus cft diabolus,
non facic bona. Si bonafunc , non func diaboli.
Adhuc probac opus fuurn non cfle diaboli , quia bonum:
d-abolus vero malus, qui nequit facerc bonum.Quafi fidia
bolus maluseft,bona faccrenon poceft.Si bona func qux vi
dctis,non eft diabolus qui ca fecic.Non cnim poteft cx ma-
lo bonum , vcl cx bono malum nafci.
* Chryfoftomus.Qualidicac,Nullus veftrum dixit quod
malum eft hominem a demone hbcrare, fedquia operibus
non maledicebanc , fed diabolum dicebant hoc opcranccm
dcmonftracquodhsec accufatiocft prarterconfequentiam
rerum,&: prastcr communcs conccpcionc» : calia auccm fln-
gere cft immenfa: verccundi*.
* Auguftinus. Quoddicic, facice arborcm malam,5c
fru£cum cius malum, no prcjcepcum eft vc taciaxis, fcd mo-
nicio
niciovccaueatis.Conrrahoscnimdixit, qu!pi:tab.i ■ T>
cum mal. eifent , bona loqui poffc , vcl bona opera hab
Hoc Dominusd.cit cile nonpoifc pnus cnim mucanduS
cft homo vt opera mutentur.
^fw/jci.Myfticc arbor bona.Chriftusifruclus.prcdicatib
cuagelii curationcs,
rcdcpoo. Arbor ma
ladi.ibolus, &fui,id
cft, Sci ibx 6t Phari-
fci, cx: carteri mali,
frudus , innidia, dj-
tract.o, blalphemia, r U
heretis & huiufmo-
di. Vndefcqu.tur.
b Trogenies vipera-
rum&c. Oftcdiceos
malam arborcm , &
frudus aficrre blaf-
phcm.x. E
c Ex abm. Homo
f^pe fallitur,qui pen
fat corde,orc,&: opc
rc.Scd Deus opus Sc
vcrba ex cordc qc?
nouit iudicat. Uli crgo cx abunucor. os lo. qui fcic cx qua m-
tentionecxic.
d Bonus ho. Thefaurus cordis intctio cft ex qua Deus iudi-
cac opera, vt &: aliqn minora ma.orcm, maiora minorc ha-
bcant mercede. Hoc in loco, vcl ludeos oftcdit dc quali the
fauro proferant blafphem.a . Vclcum fuperior.bus hxrcc,
o, ficuc bonus ho nonpoceft proferre mala,vel malus bona i
nc ncc Chriftus mala , nec diabolus bona opcra pot faccre.
c Verbum oclo . Si de ociofo verbo reddct homo rationern
in dic mdici j,quanto magis vos qui opcra fan£ci Spiricus di-
cicis cffe Beelzebub .
* Chryfoft. Ociofum verbu eft quod mcndax eft , qtf ca- .
lumn ia habct . C^uidam auc dicunc quonia &: vannm, qualc j^
cft o, nfum mouec inordinatu, vcl turpe vel inuerecudnm.
(jregorins.Otiofum vcrbii cft, quod aut vtilitatc rewtitu-
dinis , aucronc iuft$ neccffitatis carct, quod.f.finc vtiltcate ^0"*
& loqucntis dicitur, &c audicntis,fi omiftis fcnjs de rebus fri
uolis Ioquamur,&:fabulas narrcmus antiquas.Ccterum qui
fcurnlia rcplicac&cachinnis ora dilToluic, &: aliquid jaferc
turpicud in ,s , hic no ociofi vcrbi fed criminofi tencbit* rcus.
f Ex ferbis, Mors &c vica in manibus lingux. D
@ Tunc
NICOLAVS DE L*YR.A.
diuinx virtuti. Ad cuius cuidentiam fciendum fccundum c£
dicit Hierony. licct virtutc magica poffinc ahqua miracuU
ficri,camen illa perrincnc adcunoficatcm cantum &: vanica-
tcm, ficut Simon Magus facicbat ftacuas ambulare, lnqui,fc
ndcre &:eonfimilia,vc habctur in itinerario Clemcncis,fcd
Ula quxfunc falubna, vccuraciolanguidorum, illuminatio
cecorum,5c: huiufmodi non poffunt Magicis arcibus fieri,&:
ideo oporcet calia actribui dmine. vircuci , talia autem facie-
bat Chi lftus , &: ideocx hoc concludic , quod miracula fua
cranc vircuce diuina fatta , &' hoc eft quod dicic . ^fut facite
«r. bo. & fiu.eius bo. Arbor emm hic accipirur principium lp-
forum operum, fruftus aucem ipfa opera. Incer autem ar-
borcm & frudtum fcmpcr cft fimilicudo , quia arbor bona
fruAum,bonum producir, ergo quiaopera miraculofa quc,
Chriftus facicbac non crant curiofa , &: varia, fed falubria.
Concludit, q, principium ncr q, calia faciebac , crac fanctum
&: bonum,&: hoc cft quod dicic. jlutfacite xrborem bonam,&
fruHum eius bonum. quafi dicat, ex bonicace operum qu$ cgo
facio, poceftis perpcndcrcquod vircus per quam cgo facio
non eft mala fcd bona.
I ^tfacitear.&c. C]uafidicac,exopcribusquxfiuntper
arcem magicam cum iinc mala,vana,&: curiofa,potcftis pcr
pcndcrcquod fiunt virtutc maligna.
a Trogta.ei ■piperuum. Poftquam oftcndit corum falfica-
cem,
tem , oftendit huius falfitacis rad''cem. radix , fcilicet, ifta
cracinu.dia&:odium, quialiccc Pharil^i primo cognoue-
runc Chnftum vt dictum eft, tamen tantum odium conce- pWB
perunt crga eum cx hocquod reprchendebat vitia eorum
quod omnia facta cius intcrprctabantur in malum ad diffa-
mandum ipfum , Sc hoc eft quod dicic . Troginiesyiperarum
tjuomodo po. bo. &c. Cjrna vencnum inuidȣ ex vcftris paren-
tibus t.axiftis , qui perfecuti funt prophccas ,exinuidia&:
vos ex eadem racione pcrfcquemini me, propter quod fub-
dic.
j Quomodopo. Quafi dicat, non potcftis dc mc bona, loqui
inuidia prohibence , &: idco fubdicur.
4 Exabundantia enim . Qura verbum cxterius eft fignifica-
tiuuminteriorisconcepcus,&: ideo fubditur.
5 . Bottus bomo de bono tbe.ld eft.de bonavoluntate,queficuc
thefaurus abfconditus latet mterius in mcnte, profcct bona
verba fcilicet, &: facta.
6 Malut autem. ld eft,de mala voluntatc profert mala,quia
contran^ caufc habcnt contrarios crTcctus. Et nc crcdcrenc
talia vcrba remancrc impunita, ideo fubdit.
7 Dico autem po. Et multo fortius fi facrit nociuum cSc: blaf-
phcmatorium,quale crat verbum Pharif^orum.tale rcddec
cos condemnabilcs in dic iudicij, proptcr quod fcquitur.
8 E* verbis enim tu.iu . Si fuennc lancla &C bona &- bonitari
menusconfona.
Etcx
M O R A L I T E Kt.
t Uutfaci.arboJha.Hoti cft prcccptum vc faciacis, fcd mo-
nitiovtcaueacis.
5 Monus fc«.Iftc thctaurus cft fidcs chatiutc formaca,dc qua
pcocedic
procedic operatio bona, malus thefaurus.eft infidclitas,aut
voluntas maia, dc qua proccdic a£tio praua.
■f Quoniam omnever. ocio. Gregorius. Verbum ociofum
cft quod vcilicacc rccticudiriis, auc racione lufie ncccfficacis
carcc.
Tune
i
229
Matth
XI
Cap. X\l.
230
$ a Tune refp.Cum Scribat & Pharifxi vcrba nullatenus pof-
A fcnt improbare, moperibus cjrunt teiare, qrcntcs iigna vi-
derd quafi no fucrint figna que-vidcranc Tunc refponderunt.
Qmdacalumniabnnc in"Beelzcbub cijccrc dxmoniaquib»
Ipcumcalumniaeinr
quirentes.
Qui calumniaris
eaquxvidcs,&vtili
tatcmfeDcis, quidfa
ciesde hisquidece:
\*
Qui funt Afiyiij , gens incredula.
t coTdeterrajtribus dicbus&tribusnocflibus. t ViriNiniiSita:
IncoDinuiui cmninm rtfutrcclicnc.
Qu{ eft popului Bei
b
c N 11 po:e8ate C.d'
coinpflraiioiie.
rcfurgentiniuadiciocum gcnerationeifia, &condecmnabunt
a Non vidente» I gna. b Paucis dicbui fafta. ■ c Minoiisme,
Quia tantotempore liguatacio. In medio u firum.
ca, quia pcenitentiam egeiunt in prcdicatione IoW . £t ecce
hucufqucrefpondit. Alij ccntantes,fignu de ccb quarrebat
adbuc inuidentes,&;
Halis.
a & ex verbis tuis condemnaberis. t Tunc reiponderunt ei r
a Quaerentes adhuccalumniam.
quaidamdcfcribis&pharifaris, dicentes. Magifter,Volumus 3
a Be cclo , vt alius enangclifta ait. b Malos ftuftus ftcicns.
a te fignum videjre. Quircfpondcns, aitillistGcnerario mab- 4
a Qoi diniiiib uito inultis amatotibus fecopulauf tat, b Potemiarqua indignaeft.
in Aegypto fignaYc- c la & adtfltera fignurn quarrit , & fignum non dabitur ei , nifi g
ciife dv. ce\o a **" ProIuru*°> non ^e fublimi.paffionis , non gloiia. b Eijj ohit fignwn Iuna. 7,
* Chryfoftomus. d fignum ■oanxprophet2e . tSicutenimfuit Ionasin vcnrrece- 8
TlinC reibondcrut. VtNiniucnfubuerfionelibcia:-et. a Mundum rclcnipiurus.
Tunc fcilicct, cum e titribus diebus& tribusno-ftibus, fic erit filiifs bominis in 9
flecti Oportebat , CU * Infepulthrc. Synecdoehe. b
admirari,cum obflu
pefcere.- fcd tunca
malitia rion deliftut.
B b Signum qu&rit. Si-
gnum quxnt de ce-
lo,quodindigna eft
vidcre.Difcipulisfl
gnum ded;c decce-
lo,quibus &gloriam a?terna? beatitudinis priusinmonte
figuralitcr,&: poft veracitcr in ccelum nibleuatusofferdic.
c* Chryfoftomus. Similis eff natura infidelitatis terrq are
nofar, quar quauis pluuiam fufcepent, ramen quia in fe nul-
op<~ los tenec bumnres, fempcr adhuc arefcic.Talis eft & condi-
ea'* ciofebrium. Quanrumu'sbiberinc fcbricicances calore to-
tum confummanrc, fempcr adhuc ficiunc : Sic maligni ho-
nines,quidquid boni vidci inc aur audierint,infidelitace co-
tum confummante quod vident &: audianc , fcmper vacui
functarrquam qui nihil vidcrint autaudierint.
c T\ifi f>g> ■Oficndit Iudaros-ad inffarNiniuitarumcrimi-
nofos , &.' nifi pceniteant fubueriioni'proximos. Sedficuc
illis & clc ' ur ci3turfufplicium,& drmonftrarur rcmcdiu,
ito Iuda;i 16 debcnt delpcraie veniam , fi faltcm poflquam
Chnflus rcfurrcxit a ir.orrujs,commoniti egenncpanii-
tentiaro , quia mors Chnfii reconcihatio efl inundi. Vndc
iequitur.
d Sicutenim fuit Jo. lonas, id^ef^dolensfjgnificatillumqui
dolores noftrosp' rtauit, vcl columba : Pifcis qui vorauit in pe-
lago , mors quam pafius efi in mundo . Sicut eieilus eit in
ai idam , fic Chriftus turrcxit in glof iam.
* Pctrus Chrvfologus. IonasfuicChriflitypiis: vtenim
Ionas fugit a facie Dei , ita Chrflus in ea rationequa homi-
ncmaflumpferat,adcofcexinaniuit,vta facic-clcitatis aufu
r gificvidcrctur.i.vtlonasdcfcenditin Ioppem.ita Chnftus
dc
17
de celo defccndit in terra. ?.vc lonas in naue fe contulit: ira D
Chriftus nauecccleficn;iuigaturusafcctidic«4.vcfiacim ve-
ti & cepeftaccs Iona», ica inimici Chrifto, Iudas, pharifay &
principes aduerfati funt. 5. vt forte lonas miffus in mare , ita
luxtaprophetica oracula Chnftus morti expofituseft. 6.vc
que Ionas non mfi
fuo confenfu demer
fuseft, itaChriftus
fuam ipfe animam
pofuit&oblatuscfT,
quia ipfe voluit.
e Tribusdie. More tt\xe.uJ.
antiquorum, qui dic
c cum nocle prcoede-
7« tecomputabant.Par
8 tcm diei qua fcpnl-
tuseft cum p^teri-
9 ta nocle , pro nocte
&d!caccipc,hoceft
10 pro toco die perfs'-
necdochcm.Sabbaci
nodcm & diemce-
gre.Nociedomini-
cam ciut) eadem die
illucefcence.pjicem
pro coto&icahabes
trcsdi. s & tresno- E
&cs . Primi dies propterfuturum hominisLipfuma lucein
nodem. Ifti propter homfnis reparacioncm atenebnsad
lucf*m compucancur.
Myftice. Tres d:es. cria tempora,ante lcgem,fub legcfub
gracia-Tresnocles,tres morcui quos lufcicauic dominus.
Sic ergo fibi conu-niiincvt vnus dics fic ance Iegem,quan- «antu
do pcccacum laccbat . Cuius nox eft , cum piiella m doino Macth-f,<f»
iacens tanquam peccacum inconfcienna 1 lcebacSccundus
fub kge,quipcccatumprotulicinpHbl;cum. Nox.adule- Luc.rb.
fcens blkis vidua: fo: is portam , tanqtnm pcccatum animx
manifcftum.Tertius fub gratia,quar«do voluutatem domi-
ni fciens plus peccat, &: pcccatorum merito putec Nox,La- Ioan* n'1'
zarus , i.amma iam feccns . In his cnbusdicbus & nociibus
iacetfides Chnfti in cordibuscorumqm b.ibiiant m ceira.
f yiri T^niuitx. Ec cfi fcnfuslonas paucis diebus Sc fine II
gnispdicauitgenci incredular,&: profecic, cgo Iongotepo-
re,& populo Dei,&: copluribus fignis, in vanu prardico. Eo
magis indigni func venia, d ex lcgc func infidelcs,quo phis
eft ndei in his, qui legc neicierunc. Nmiue, fpeciofa, fignac
gentilitatem qunm Cprirlus amaiiit fgdam , ut facerec pul
chram in Niniuicis.& rcgma Auftri.fidcsccclcfixfignat^q
non minus pcrpa%nitentiam pcraitarinfipiciicixquampec
induftriamdif-endxfapientia: Dcoconciliatur.Dueemm
partes funtecclefi<E,qu5 peccare ncfcit,&:qua;peccarede-
iiftit, p^nitentia cnim peccatum abolet, lapientia cauet. ^
Cum
Tr« m«rttii
tri1 Btcorap*-
r.
NICOLAVS DE I.YRA.
I Etex verbis tuis con. Scibcct fi fuerint mala &: ptxdidiis con
traria.
a. Tunc re.ei. quidank. Hic ponitur confatatio tcntantiana eius
poteftatero. tt diuidirar in trcs partes , quia primo ponitur eo-
Tum confutatio,fecundo denunciatur.eorum condemnatio^ibi.
yiri7^iniuit*,&t tertio.eoruro ex<e.cauo,ibi.Cuni.autem imtnun-
dus jpiritut . Circa pnmumkiendum , fecundum quoddicitur
Lnc. 11. Aliqui volentesexpenri Clirifh potcftatempetcbant
fibi lignafieri incorpoributcaeleftibus,quod petebantnonex
deuotione, fed magis ex cunofitate & calummatione,& hoc eft
quod dicittir.
j %//i r. Non quodcumque , fed de ccelo,vt habctur Luc.
XI. Uuirefpondens aitHlis,
4 Gene-
MORALITER.
a Tune refpondemnt . Per iftos qui quxrebant fignum de celo
ligmficantur cunofi rheologi ntentes prarfumptuofe intima
t!iuinitatisperfcrutari,& ficopprimuntur a gloria^quiapf.rhoc
ahquando l»buntur in erronea documenta , idco dicitur eis.
I Cene-
4 c^wera/io.Quia ex perfccutoribns prophetaru defcenderar
5 Et adAfrra'. Quia patrcs eorum idoloiatrae fuerant.
6 Signum qu<£. De coelo fcilicer.
7 Ei ftgnum non da a.Dcceleftibus,quiafuntindignipropter
corum curiofitatcm & malitiam.
8 T^iftfignum />ro./o.Quali dicat terreni funr & inSmi,& idco
deterra & infimisfignumhabebunt,&hoceftquodfubcfitur.
o Sicut enimfuU Jona . Et patet.
10 Viri I^J. Hic exprimitur corum condemnatio, quia genti-
les peccatores egerunr pcenitentiaro ad prxdicationem prophe-
tarum,& Phanfw obftinati funt in prardicationc Clinfti.qut ta
nnen crat dominns prophetarum, & ideo ex fvieto illorum appa-
rebit condemnatio iufta eorum , & hoc ett quod dicit. yirii^i-
«/'. h«c ett diclum cx faclo eorumapparebit mfta condcmnatio
iuftorum.fequitur.
JSSgin*
— ■ ■ . - _ ^ . 1. ^- 1
5 Generatio wa.Qui.i que.runt ea qw.r non funt fcibilia,nec ad
fidemvelmoresvnlia&ideo non cbbirur eis fignum ,mii fi-
gnum Ionx prophetae , quem deglutiuit cetus , & fic dcglutir
eos diabolus & clcludit.
»0 V ki 7v;i.Pcr Niniuitas fign ificatur peccatorc9 ad vocc pr^.
Toro.;. h 1
*3i
Glof orct&Nicolai deL
M a Ckm autcm &c. Qnfi dicac vos non cftis fimilrs Niniui-
A cis velrcgmx Aufln, qiiia me pdicanicpcnircnyam n6 pc-
nicuj(i;s,\v mc docente fjpicnciam non didiuftis.Sed cflis
fjuv.lcs homini.a quo diaboltis cxt .lufus iccrum ingredicur.
D.ftat iiucr opcra mca qui polluu inundo , & Sathanz,
qui inunduj gtaui-
yra. 232
eoncrar h.Tirquiores. quia non modo lubct vitia, fcd & bo- D
na fimulac. Tanto nequiores , qtnnro c.illidiores. Scpccm,
quia toc cranc graci.r cum Chriflo dcflinacar.
Scpccm vicia, fcptcra darmoma fepccm ipuicibus concra-
ria fpiricui fapicntix 6C intcllccf us , &: ct-.
C Sic crit& ge.quod
fllC.II c.
fbo*Uc« uscontammat,
t4 *e*.io.a, b ^mbuUt per b.
».Tarii. f.i. fcxplorac corda fide
|.<j.i,».Tfrfo; jmjTiamollinc flu-
x* co^icacionis pur
gata,fiquosardfiis
ibi figcrcpofiic,qdJ
quia Wquic,adhu-
jnidarcdic.
* Gregorius. I.o-
lib.jj.mortJ. caarentia atqucina
ralcip.}. quofa, funt corda iu
. ftorum,guarpcrdi-
*in 'oT re^ fciplin* lOTtitlldinc
i»wur,C Pf " abomni carnalisco
jS cupifccntix humo-
rciiccancurrlocavc
ro humecia funt tcr
renorym hominum
mcccs,quashumor
carnalis c6cup(fccn
tu, quiarcplctflui-
das facic , in quibus
diabolus miquicacis
fuxvcfligia cancoal
tiusimpnmitquan-
to in cifdem menri-
Hon ttnrum gent Niniuittrom condemntbit eam, fed etlam rrgint.
plusquamlonat hict Regina Auitrifurget m iudiciocum «
DilHlllMllf M ICHiurnieuinonmodononaudit.fedtc ila.lphcmaf.
^-* * b Compaiatione lacti mclioris.
cencratione ifta & condcmnabbit cam: quia vcnic a finibus $
e Cwn mi|iu difficultate, &. imperio rchcto. Quem fama nouerat.
te'rra: audirc fapientiam Salomonis. Et ccce plus quam 4
Inier toi. Uter »o» clt uiaior lona »el Salomose, fcd diabolm td voireuerlu» dorninuur
a I» btptifmo.
dcvnafolarc dixir,
hocinhaccotagcn-
tcfic.Immundus fpi
ricusaludciscxiuic,
quando lcgc accepe
runc. Ambulauitad
gcnccs,quxcmnpo
fteadomino crede-
rcnt.non inucnro lo
coin cisdixic: Re-
ucrcarin Iudxos va-
canccsprxfidioDci
&: angclorum,incre
♦ M>r.*.d,
•Salomonhic. t Cum autcm immundus fpiritus cxieritab (
1 Itarrticooiiiialoeatholice. '
» hckninc, ambulat per Iocaarida, quxicnsrequiem, & non 111- 7
' 1 Ojis per iniuriam vacat. b femrturtrn ucramemi. 8
c ucnit. Tuncdicitrt Reuenarindomummea'm,vndcexiui. *
Jd eft a boni$ per negligentiim. a A vitij» per baptifmum. '» patloniDUS o£ Cotrc-
JEt veniens inuenit eam vacancem, fcopis mundatam & n «'onibus mfidato*,
■ SnauurU «irtrtubui. t> Vniuerft viua quem cninucl hziciis uel cupiditasarripit iaimaom- II tunaros lUpv,inulS
niumuitiotuotproiUrnit. obfcruationibus. Ad
'ornacain. Tunc vadic,& alTumic feptem alio fpiritus fe-' '* dunturfcpcemquia
a Meiimeftuiataiieiiutis noncojnofcerecjuain poft agniticincmietroire. HHlltO IliaiorC Pll-
cum nccjijiores fc, & intrantcs habitant ibi , & fiunt noa- rrterodscmonupd
t Qjit f*ciunt eos ad quo» redcunr deteiioKt quam priut eflent.
Quo tcucUt paiabola czponit.
« uilfima hominis iliius pciora prioribus . Sic erit & gc-
a Indi*. • VUclicee. c Ouru occupatus cft oifici* przdirandi.
neracioni huic pe^ffima:. Adhuc co ioquentc ad turbas
a Confobri» more uetcris fcripturz.
f t eccc niater cius j & fra'trcs ftabanc foris qusrcn-
dcntur blafphcnun
tes Icfum quam m
Aegypco potTcfTi
fucrunc.contra fcp-
iytem fpiritus virai-
tum e(t nutnerus vi-
tiorum.
bus pcr tranlicusil-
hus, quai) inHuxa terra defccndic.
c Heuertar in dom. Sub vmbradormit, in fccrcto calami, &
locis humcntibus. Vmbra rcnebrofa.confcicncia.Calamus
fons nicidus,incus vacuus, firrtulacor.Locus humidus, lafci
liamollifquemens.
* tuchymius. Deliberatis a dajmonchicdixit, qui obfc
gnitic ac ntgligetia facilc rurfus ab co inuadunt*&: capiunt'.
cl Srptem aU.Jpi.Scyte vitiajfcptem virtutibus fpintualibtis
contraria
'
f E«e ma.ci"s. Mv- M/Bj/
ftice. Maccr& fratrcs populuscft Iuda^orum qui Icfumtias
docence nopoffiinc intrare, quia fpiritualicer cius verba m-
teHigcre ncgligunc, fed curbagentiliscotlucns incerna my
flcriacapit.l-oris flantes nccipliagnofcucurparences. Qi^o
crgoagnofccmur , fi foris flamus? Foris ftanc cognati cum
Iudc: fpintualc fenfum no qrctes,inlitcra fc fixerut &:Chri
ftu potiusad carnaliadoccndacogunrcxirequa ipfiad di- c
fceda fpiritualia cofcntiat incrarc.Scd Icfus cos no agnofcit ■*
$ quia
NICOLAVS DE LYRA.
j Tfr^iia au. Id eft, rcgina Saba de qua habctur. 3 . lleg.10.
Et dicitir lu:c rcgina Auftn, quia regnum eius elt in auftra
Ji partc refpedtu Ierufalcm.
3 Su-gct h iu. Hoc cft cx fa&o fuo oftcndcpur jftorum iu-
ftacondemnatio.
3 O^jiu ue.afi.ter. Idcft , alonginquis partibus.
4 ^iud .'» efap. fa. Qjiia non fuit nili folum figura Chrifti.
5 E: « ca plus quam Sa. hic. Id eft , Chriftus pra:fentialicer
poficus,cu;uspra:dicationcm ludxi contempfcrunt.
6 Cum au.imimw, H'c ponitur corum cxc^catio &£ po4fcfsio
a diaboIo.Adcuiuseuidcntiam fcicndum,quod diaboli po-
tcftasfuit eicclaquodammodoapopulo Iudaicopcr lcgis
d.itioncm , quae excludebat cultum darmonum , & induce-
bac ad colcndum vnum D.eum verum,&: fic eie&us tranfic
ad pofsidendum plenius genciles fine lege,& prophecarun»
oraculis viuctes 6t ideo eos tcncbac in ldololacria fubiectos.
Sed aducnicnce Chrifti predicationc &: apoftolorum Iud^i
pro maioi i partc tucrunt incrcdul:', gcntiles autem dcuotc
fidcm Ch nfti &: apoftolorum acccpcrunt , 6c fic diabolus
cicchisabeisperfidcmChrifti reuerfus cfi ad pofsidcndum
populum ludaicum errore exc^cacum, &: fic fafita func no-
Uitstma huiuspopuli peioraprionbus.quiaftacuspopulilu-
daici peior crt modo quamfucncaprinciptoante legcm da
tam.hoc cft ergo quod dicit . Cum au.tm.fpi.ex.ab b9. Id eft a
popalo ludaico viucte fub lcgc nacura;, quia eiciJtus cft pcr
lulceptioncm legis Mofaica;. t um-
M O R A L J T E R-
dicatoris pocniccntiam agentes,&: per regmam Auftri fim-
?ihccs fapicnciam Chnfti deuocc quxrcncci, quorum falus
rxiindum fentcntiam Saluatoris pra:ponicur faluci corum
qui func mtilcum liccraci dc furcancu fciencia pr^fumences.
f Cum Mnttm immundjii fphUns cxierit a% hmme . Pcr iftum
ftgni-
7 lAmbulat per lo.ari. Id eft corda gcncium.
S Quarens re. Id cft in ipfis perpecuam manfionem.
9 Erna»i»)«e.QuiapdicancibusApoftoIis itidecieiftus.fuic.
I o Tunc di. re.in do. me. Id cft Iudaicum populum.
II Et ue.in.eam ua. ld cft fidc &: bonis opcribus vacuam.
1 2. Scopis trtun. Quia populus Iudaicus habcbac quamdam
cxccriorem mundiciam.
1 j Er urna. Propcerlcgis apparcnciam.
1 4 Tunc uj.& af. Pcr hoc quod dicic , feptem alios intelli-
gic vniuerfirarem viciorum.hoccfl didum,quodantelegc5
datam fuerutpeccatis irrcciti & a diabolopoffcfsi, fed poft
aduentum Chrifli in pcccaco fuo obftmaci. funr peiores fa-
ciijquia cx lngracicudincpcccacacorumfunc quafi duphca
ca.Et hoc loqucndo quafi dc vno homine dici per fimilifu-
dincm intcJIigatur , de toco populo Iudaico, pacec per hoc
quod dicir. Sic erit &ge.hu.pcf.
lj tAiibuceolQ. Hicvlcimoponicurconfucacioinfidiantiu
ipfius infirmitati affumpra; in hoc quod ipfo pr.rdicancc di-
xit ci quidam infidiator , quod matcr fua &: fratrcs eius ex-
peftabanc eun» foris, vtiipropter hocdimittcrctpr.rdica-
cioncm,arguerct ipfum cifc purum homincm motum pro-
ptcr atfeiHioncm carnalcm. jcicndum tamen, quod hic di-
cuntur fratrcs cognati eius gcrmani fecundum morcm fcri
pturg , qua: frequentcr nominatconfanguineos fratres. Ie-
fus autcm lllum infidiatorcm confutauit , oftendcns , quc >d
fpincualis occup^tio cft carnali affcciioni pra;poncnda , di.
Qua;
fignificatur peccator curatns pcr Dci bonitarcm , fed pro-
pter ingratitudincm fuamfcqucnrcm,dimittirurcadcrein
hypocrifis prauicacem , 9c fic nunc nouifsima norninis illius
pciora prjonbus , quiaficutdicj Hicron, Simulaca fantticas
duplcxcftiniquicas.
1 y Udhuc eo loquents adturbas, Perhoe«ucequodSahucoc
a pixdicacionc no dcftitic r/p aducatum ftue macris & fia-
trum
233
Matth
XI
^ quia in carnalibus cis non aiTenfic.Fratres domini, funt con
A fobriniems,fili) M.m'xniatercer£eius,qua:dicicurmacer
Iacobi minons Sc Ioleph,& luda? & Simonis.
a Dixit auiem ei. Iofidipfe > vtrum fpiricuali operi carnem
prxferac , & ideo fe nolfe diiTimulac macrcm 6c proximos
pcr
i
L»ap.
XIII.
234
fed pcr coniunilio-
nein fpiricus efTo fi-
bi proximos dicir.
b £u* efi mat.mea.
Non recufac obfe-
quiamatris fed prx
ferc minifteria pa-
tris , fracrcs non con
temnir,fed opus fpi-
muale prajferc co-
# Hilarius. Non aucem faftidiofc de matre <ua f^nfifTe D
exiftimandus cft, cui in paflionc poficus, maxima lollicitu-
dinismbujcaiTvitum.
* Hieronymus . Sed ncquc iuxca Marrionem Sc Mani-
chamrn macrem negauic, vcnatusde phancafm.icepiuare-
cur , fcd Apoftolos
cesloqui ei . Dixitautcm eiquidatn: Ecce matertua &fratres
tui forisftant quserentcste. At ipfereipondens dicenti fibi,
b ait. Qua: eft mater mea, & qui funt fratres mei ? ec extcndem
c manum in difcipulos fuos, dixit: Ecce mater mea & fratres
mei . Quicumque enim feceric voluncaccm pacris mei , qui in
Pro vtroque fexu.
ccelis eft , ipfe meusiracer , & foror , & mater eft.
cognacioni premlic,
vc Sc nos in compa-
racione dilettionis,
carni fpiritumprajf
fcramus.
c Ecce mater neat
&c. Hi func ma-
termea, quimc in
crcdentium cordi-
bus generant . Hi
gnacioni, vc & nos carni fpiricum pratferamus. Vndc qui a- funt fracres qui faciunt opcra patris mei . Fracres Ac foror;
mat pacrcm auc macrem plus quam me non eft me dignus. credendo , macer prardicando.
* Hila-
NICOLAVS DH LYRA.
i Qu<e eft . Quafi dicac prajdicatio non eft mcerrumpenda
fcu dimitcenda.
2, Et
* Et cxten.ma. Quaflad protcftandum vcritacem.
5 Ecce mater , &'t, <^uaii dicat in cancum eft mihi aliquis
propinquus m quancumeft fpincuahbus actibus intcncus,
&patcc. £
M O R A L I T E R.
trum fibi loqui volcntium.declarauit manifcfte quod opus
Dei prxponendum cft negocijs familianum pcrfonarum.
Pcr
Per hoc auccm quod fubdidic.
f Qucumque. Oftcndicquod propinquicascharicacisprar-
ponenda eft propinquitaci confanguinicacis.
4'
CAP. XIII.
a T\ illodie. Pcr
JLhoc idicac hoc
geitum confcqucn-
ter.nififortedicspo
nacur pro tcmpore
morc fcriptur^.Mar
cus cudem tenet or
dine.Lucasinaliud
tranf ir, fcd nec repu
C A P V T XIII.
ludxorom.
N illo die exiens Iefusdedomofedebatfecus
Geniium. a Ad pr»iicationem eius pet apottolos faftam.
mare,t & congrcgata: funt ad eum turba: mul
t Ecclelram in medio non credentium , & contradicentium adincandain,
quam gratia !ua U!u:lrat, & in qua manlioncin libi confccrat.
tx, ica vt t in nauiculam afcendens federet,&
In folid-tate fidei, nondum tamen per gtatiam baptiuni recepti. b Non omma, quxdam
enim*perte,vtper ea ad obfcura prouocentur.
gnathuic. Nonfo- b omuis turba ftabac in littdre, & locutus cft eis mirlta in 4 voluntatc, fed duicr
llimfa^ta&diOiado c a similitudinibui. I» Defuiiipatrisiamundum,VLldedomoIuda:orumpirceafliunpt» ilS CX CaililS CnnfiU
mini,fcd& ltincra " s«"«- _ fcqucbantur.
&locapienafuntfa .parsfbolis, diccns. T kcce exiic qui t icminat , feminatc * c locmus eft muha.
cramencis.Poflfer- C^ia turba no vnius
moncm m domo vbi dxmonium habere diccus eft, exijc ad eft fenccncia» fed diucrfarum voluncatum, loquicur cis mul
marc, & docec , quia relicta pcr fida Iudaea, qu«e domus do- tis parabolis , vt luxta varias voiupcaces , diuerfas recipianc
ranc imbuti cu Chr
fto afcendunt.
* Hieronymus .
Quptics turbs voca
buium ineuangelio
inferitur, ficutdiuer
fitashominum, ica
diuerficas incimatur
voluntacum . Non
en i m o m nes ead e m
mini fuicad genccs cumidis amarifque fluctibus fimiles,col
ligendasperapoftoloscranlic, Sc excernis intcrnaconcuhc,
C adqua;Iudaunon intrauerunt,foris in liccra fixi.
b T«>-t>4/?j.Hifuncq.nupcTaucliicvcnerucqui &afiuaib»
maris fecrcti funt necdum cajlcftibus myftcnjs que defide
ranc
difciplinas. D
d Quijemi. Ipfe Chriflus, qui verbum veritacis quod apud
pacrem vidic, hominibus pcr fe vel pcr fuos fcminauic. Qui
difcipulis facramcnca loqucbatur , cxijc feminare Dei vci-
bum in curbas.
^ * Chry-
o.
NICOL A V S DE L YR A.
C A P. XIII.
IT^illodie . Poflquam delcnpta eitpromulgatio euangelij fk-
ftamanifefle:hic confequentcr ponitur promuljatio lcgis
euangelicae fafta parabolice,& diuiditur in duas partes,quia pri
mopomtur parabolica promulgatio,fecundo poniturhuiuspro
niulganonis per miracuUconhrmatio.cap.fcq In illotempore.
Prima in duas,quia pnmo ponitur Chrilh prxdicatis multiplex
documentum , lecundo, populi audicntis impedimentum , ibi.
EtfaElumefi^&c. Prima induas, quia primo prarponiturqusda
pra:fatio,fecundo,tubiungitureuangelij parabolica promulga-
tio,ibi. Ecceexi]t. Inprima partc defcnbitur promulgationis
tcmpus, locus & modus. Tempus, cum dicitur.
j In illo die. Qina fecundum quod dicit Aug.ibi accipitur dies
protempore fecundum modum loquendi fcripturac , &c eft, fen-
fus. Inili. Ideft,paucisinterpoutisiiitenllaquaj narramurm
fine przcedentiscap. & illa qux fubfcquuntur m prxfenti cap.
Locus autem notatur, cum dicitur.
2 Exiensdedo. t^uiadomusinquaerat Chriftuscumdifcipu-
li j fuis no poterar capcrc multitudinem qu^ venerac ad audien-
dum
*— — ^— — ^1 ■ ■ ■■'■■ ■ i
MORALITER.
Exijt qt<i feminat femina.Gttgp. hom. ottaua dicit. H.xc le-
Aio expofitionc non indigct iei admonitione . Quarn enim ve-
htas
dum cms doclnnam , cxijt ad loca fpaciofa iuxta marc . Modus
autem tangitur in duobus , primoin hoc quod.
3 ^ifccnuit naui . Vt iic auditores cilcnt ante facicm fuam , vt
poflcnt magis attente audire . Setunda in hoc quod dicit.
4 Et locutus cfl mui.in pa. Non dicit omoia,quia li omnia loque
returinparabolis,mu!titudorecelHlTetvacua fincvtilitate, &
ldeo aliqua parabolice loquebatur ea fcilicet quae erant fecreta,
& non debebant fciri a turba , led folum a difcipulis, vt vidcbi-
tur infra eodem cap .alia autcm loquebatur manifeltc , ita quod
turba potcrat capere.
5 Eccetxijt. Hic ponifdecurfusecdefiacapdicationeClinfii
vfq; adfinc miidi in fepteparabolis fibi fuccedcntibus. Lt dmt-
dif m duas partcs,quia pnmo dccurfus eccielia: m lftis parabolis D- -,
defcribif,& fecundo.intentiopnncipaliscocludif, ibi. latdkxi- "" "
JUs bxcomnin.PiLpa. dioidit in fepte partes,fecucu fcptem para-
bolas,fecunda incipit, ibi. udhahporalfulam.itma.^.^ihaitt.va»
rabolu, t\\izxt3..\b'\.Aliampa'ab;lam locuius ift, quinta,ibv,l/»,;/e
tji regnum celorum , fexta, lbi. Iurumjir/ule eji regnum cflorum /;o-
mim i:cgocu:ori , fepiima , lbi . lt. rnm fimile efi regh um ccio< nm.
Primadiuidicuriuduas,quiapri;rioparabolaponiL,;letudoeius
intelledtus
ritaspcrfemctipfamcxpofuit.hancexponere humana fragili-
tas nonpra;futnit,ideo de alia expolitionc raceo, tranficns ad ii-
lnd quod Saluator cxponcndum reliqmt fcilicet.
Tom.j. h |
23>
Glof ord.& Nicolai de Lyra.
236*
£ * Chrvfoitormis .Vndcexijtqui vbiqueprxfcns c(t, qui
Aomniart, it qualiter cxijt f Ccrtc nonloco, fcdhibi*
Ho» 4j.iD tudinc,atq; incai natioiiis difpenfationc propinqiuor nobis
•iwi*. IS cH.Naqm.i vemrcad ipfiimnonpotcramus.pcccato
rmn mitcria mgreflumprolubccc.ipfcad nos egccffus cft.
a SctHi >i. Via , eit
Semina.
Imc.I 1
SSrioSSSMSlSto - tfcmcn fuum. Bt dum leminat, qiicedam cccidcrunt fecus
f feouubat.
B
gitacionum
mcacucriuiVarcia-
cta. Vbi dupliciter
pericfcmcn,quia&:
tranfuu cogirano-
num conculcatur,
vt Lucasaic,&avo
lucrtbus rapicur.Dx
moncs dicuncur vo
lucccs.feuquiacclc-
ftisfpiritualifqucna
turar , fcu quia pcr
acra volicanc.
b Efpcne. Secun-
dum Lucam ab ho-
minibus conculca-
tumcit, quiapraua
pccfuafionc impio-
rum fublacum cft.
tfeiigecitpia c Et comt. Quia a
t inKe«pl6. mccibus hominum
illud furripuerunr.
d Inpetrofa. Pecro-
fa cico quarrunc gcr-
minarc, fcdnon rigi
cur radix,qusa non
cft alca cerra , id cft,
a Hi funt <jui nec ptidicaiione conipunguntiu , ncc bene agcieincipmnt. b Rapuejrunt.
c via'm,& vencrunt volucrcs cocli , & comedcrunt ea . Alia au-
1 InduiiciaiD pioteiusrocMit. b Leniiatein.anin-.xobediemis, & ptobatz.
«* tcm ceciderunt in pctrdfa, vbinonhabcbanttcrrammulram, s
Quii dalcedint tanium aud.ii feibi 8c piomiflionii , ad haiam dcleftantur , fed ladicem non figunt.
Feruoie pcilccutionl».
• & continuo cxorta funt, quia non habcbant t altitudinem ter-
a Fei.impatientiam, «juia vcibum non riunitei hzferat mcnti.
tx> Solcautem orto asftuauerunt, &quianon habebantra- «
a Viioiem fidei peididemnt. b lncordadiu ti.iium ambitionelollicira.
c Muluplicatx funtdiuitise.
dicem, aruerunt . AliaautemcecidcruntinfpinaSj&cre^ucr 7
a Occup.uciunt mentctu,vt fruftu» fpiiituaiii in ea proluere non puflit.
runt fpina:> & fuffocaucrunt ca. Alia vcro cecidcrunt 111 *
a Fidelem,& denotamconfcieniiam. ^ b Cum omnia .tteinitati» intentione nos faceicdocet.
te'rram bonam,& dabant frucl:um,aliud t centefimum, aliud 9
Cum pciftctionem bonz opeiaronis docet . Hzc duo ad aftiuam
b Cum fiJcin unftz uinitati» infinuat.
tM>.4.C
Luc. I.b.
t t fcxagcfimum , aliud t trice^fimum. t Qui habetauresau-
dicndi , audiat. Et accedcntcs difcipuli , dixerunt ci.
fFei znigmata.
Quare in parabolis loqucris cis ? Qui rcfpondens , ait
a iol.s St veltiis ieqiucibus qui »d mc inuoeunr, non hi» qui foiisTunt.
b Abdita lcnpiuuruin.
* illis . t Quia vdbis datum cft noiTe myiVria regni
c Mtttudinrm frrrrf.Altitudoccrreeft probitasanimi difci- D
plinis ccjeftibus enidici,cv in cencacionibus probati.
f sevagefimurn. Cmia in numcro fenario muudi ornatus ex-
plecus eft,per hunc bona operatio iignatur.
g gui habet aures audiendi.Qaotics hec admonitio in cuan- Lae j.
gclio vel in apocaly Afoc.»
pli loannisinterpo-
nitur myfticu quod
diciturmfinuatur.
h 'Et accedentes di-
fcipuli , &c. Quomo-
do accedunt difcipu
li cum dominusin
naui fedcret? Sedtprofa
fotte intelligedum, tem,
quod dudum cum
ipfo nauem cofccn-
d;-nnc: & ibi ftan-
tesquxtunc.
1 Vobis datfi rfi. No Nota,
ta non folum vcib.t H
domini,icd 6c f.icta, T cena
9 parubohts cftc,tdctt,
iigna myfticarum
rcrum,quarnon in-
tclligcbanc mulci
10 qui tonsfunc.
* Hicronvmus. Ei>lft,:
Ciiioc cnunicpucat ,ApCf
c Qijja hoc inylticuui cli. d Imcrioies lenlus
audiendi,obcdiendi Uciendique.
«na
11
I4«ta.ij.f.
quia parum ineft dc
fidcnj falucaris.In hac expoficionc dni difcimus,quia rcs no
fcmpcr m eadc fignificacione ponunt*.Na petra hic pro du-
ritia,cerraprolenicace mccis.fol profcruorc perfccucionis.
C Cii fol alibi in bono.F ulgebunt iuftiftcutfol, &C pecra in funda-
mcco,^){brcicudinefidci, & ccrra ^p cerrenis cogicacionib'.
c Mtttu-
NICOLAVS DE LYRA.
intcllcctus quatritur,ibi. Et accedentes difcipuli . Parabolt ergo
prima cit de fcmine proiecto in rerram. Cutus quarta pars Can-
tun fccit h uclum , & in hoc denotatur przdicatio Chriiti , qui
przdicauit Iudzis indiricrcntcr bonis & malis, & pauci compa
latiue ad cius prsdicationem crediderut, pro maiort autem par
te in infidel 1 tarc remanfcrunt,& hoc eit quod dicitur. Eccc exijt
Chriitus foiicet fecundum humanitatem , qui de vtero raatris
exijt in mundum ad docendum , vel de loco arcto, vt de dnmo
ad locum fpaciofum,vt vifum eit.Secundum tamen diuinitatera
non potuit exire,nec de loco ad iocura progredi,quta fic ell vbi-
que.
1 Et dumfe. Id eit,doctrinam indifferenter fpargir. Compara-
tor autem eius doctrina fcmini,quia fcmcn in terrS bonam pro-
icctum rcfurgit muitiplicatum , fic verbum diuinum in corde
deuoto rcccptum facit multitudmem bonorum operum.
1 Qjj£dam ceci.fe.y.ld eit,fuper corda expofita tentationibus
dzmonum , & pcr confcquensconcrita & conculcata ab cis per
tnalum confenfum & ftclum.
f Et vcne.yo. Id elt,da;mones per peccatum fuperbix alta pe-
tentes. Vndedediabolo fcnbitur Iob 41. d. Ipfeeftrexfuperom-
nes filiot fupcrbix . Pcccata enim carnalia nonpoflunc in dxmo-
cibus effe.
4 Et comeier. Id cft, fru&am impediuerunr.
5 Muau. cc. inpe. ld cft , fupcr corda humorc fldci & dcuo-
tionis carentia.
6 Solc au.or. sft. C^uia adueniente tribulatione & perfccutio-
ne tales pnus verbum receptum reijciunt.
7 4lia au.c.in fpi. Id cft , m corda follicitudinibus diuitiarutn
laccrata,& idco follicitudo talis impcdiuit fruilum pratdicano-
nis . Vt cnim apparft cx decurfu vtnufque Teftan,enti,Iudxi
f ucrunt femper auari, & omnino vitio cupiditatis fucrant exc^-
cati, & fempcr elongati ab agnitionc vcritatis.Ex prajdictis pa-
tct quod prxdicator vcrbi diuini non dcbet ceifare a prxdica-
tionc, licct vi lc.u paucos proriccrc, quia tres hmus feruiois par
tes dicuntnr hic infi -ucluofx, quarta autcm pars tantum fruciu
faccre, & tamiiatclligitur adlitcram dc prxdicationc Chnfti,
qaicit
11 noile literas, 6c te-
'3 nenc fignacum li-
bruin , nec aperirc
poilunc,niiiiliercfc
rauent,quihabeccla
uem Duuid, qui ape
ric & nemo claudic , claudic &nemoaperic.
•je Chryfoftomus. Non dixerunc ,cur in parabolis nobis
loqucns , fed fe in proxunos bcnc affedtos effe oitcndunr,
vc cum dicunc, duruccc curbas , quiaeccciam criduo fufti-
ncnc nos. c
@Q&
qui cil excmplum omnium prxdicatorum , & ideo licet audito-
r es non proficiant,predicator tanaea non faciens quod iu fe non
eft perdit meritum fuum.
8 Mia au.ce.in ter.bo. Id cit , in cor fidelc & deuotum.
o Et dabant fru. In hoc tanguntur trcs gradus qui poffunt fi- VirtK<
gnari in qualibet virtutc (verbi gratia) in virtutc caititatis. Pn- bct^
rnus gradus cft caibtas coniuga!is,pcr quem gradum vitatur il- *'bm
licitus concubitus : licito tamen concubitu rctcnto in matrimo- 8U"
niali aftu.Sccundus gradus cft caftitas vidualis.pcr quem cuita
tur de cctcro omnis concubitus,vt animus poffit dc cetero libe -
rius Deo lci uirc, hcct poliit licitc matrimouiu contraherc.Tcr
tius cft caftitas vuginalis , qui cft fupenor iftis perquem omnis
concubitusiimplicitereuitatur,vtmensipratanquafponfofuo
foli Deo per atnorem copuletur, fccundu q» dicitur i.Cor.y.f.
Firgo cogitat qut dominifunt , vtfttfancla curpore &fpirituy jux
autem nupta efl,cogitat quxfunt mundi, quomodo placeat Wro.Simi
liter in virtutc fbrtitudinis pnt tres gradus alfignari.Primus gra
dus , qfi pp bonum virtutis fuftinet conftanter dctnmcntum ln
exterionbus bonis,vt in poffelfionibus & in diuitijs & hmoi.Se-
cundo,qn fuftinct detrimentum et proprij corporis.vt fiagella-
tionis & huiufmodi.Tcrtiusautcmgraciuscft.quandopp virtu
tem contemnitctiamtotam vitampcrmartyrium.Sequuur.
10 Qti babct aures atidiendiSecundum Hicr.vbicunquc poni-
tur hoc verbum dcfignatur myfticus intelleclus , quia fub ver-
bis parabolicisaliusfenfuseft per intelleclum requircndus.
11 Rt accedentes dfcipnli . Hicconfcquen.cr quxriturhuius
parabolxintcllectus. Lt primo quxritur. Secundo intellectus Diul1'
apcritur.ibi. Ergoandite. Primoergo diciturfic. Etacccdcntcs.
C^uia apoftoli percipicbant Chr/ftum royftice loqui cV ideo que.
fierunt lntellectum. Aduertcndum tamen,quod non quxherur
tunc,cum effet m actu prxdicandi, fed poftea quando fuit in do
mo iine turba fecundum quod habetur Mar.4.b. Et cum effetfin
guluris imerrogaucrunt cum,&c.
\% Quarein parabolis loqueris eis. Volcntes fcire intellcetum,
conuementerpeticrunt abeo quare locutus fuerat turbisfic
parabolicc, vt oftenderent fe non dc fe ipfis folum, fed etiam dc
alijs follicitos effe.
1 j Siui refpondens ait. Apoftoli.n.erat quafi fundatores ecclefix
' pofi
237
Matth
sei
Cap. XIIL
238
a Quierim ba.ld cft,3pcftolis habecibus fide,fi quid minus
virtutu habcnt , concedicur Iudsis qui non credunt in filiu
Dei,ctia 11 quid boni per nacuca habcnc, tollitur .Nam nihtl
poffunt (apienter intclligcre qoi caput non h.iber fispientic;.
b ^fufereturabeo. Nulla ver* fapietia: dulcedinegaudebit.
* Theophyb^tis.
Qui claulis fenfibns non curant^intrar».
Tollitur quod hibc
re vidctur , hoc eft,
etiamfiparuam qua
d.imfcinciUamboni
habcat , & cam non
cxciret & accendat
pcr fpintum&fpiri
tualia cpera , illa
prorfus excingtiicur.
t.tiolti-C Ideo i» para. Di'
r*i vn^e Cit:ur quod ideo cx-
j,to tem ca,C3Cj funr}& fcnre-
tia: domini perpara
bolas cis occukataj
B func , vt poft falu-
brius cjnucrcerenc'.
Nam quia obfcure
- las, quiainutilesfimtei. D
e Jtuiitu W/cm.Hecdeturbispropherata funt.quia ftant
in littorc , & domini non mcrentur audire fcrmonem.
*Chryfoftomus.Ne quiseorumputctodioatquccalum w°m.4<J,Jn
nia hax dicta efle, prophecam in medium produxtt.
f Oculos fttould cft,
Vos>ero verbo intendite,quia,Qi;i habet verbi araorein, ir)fj (}Ui nnf 1 fnp ri"ir
dabitureifenfusiB:efh?,endi. ipiiUOI taUU fUCrut
vc Deils eis oculos
clauderec. Alius e- r°an-"-f.
a-cqelorum:ilIisautem non eftdatum. Quienim habet , dabi-
lntellig;ntia a Amerem verbi acterni. b Vel naturali ingenio , vel ftudio literarum.
tur ci , Scabundabit : qui autem no"n habet , & t quod habet { "-rm |uanSelll,a <»* t id quod vide
. . r .1 ■■ * 1. . u 1 * 4 Clt. EXCiCCaUltOCUlCS nirhaher-».
Nunc reddit caufam apoltohs , quare turba: locjuitux in parabous. _ 1111 naDerc.
a Viderefepr.Tfumenresingeniofuo. COritm. Sed VtrUm,Vt
b auferetur abeo. Ideo in parabolis loquoreis, quiavidenteas \ nunquam vtdcant: ;
c a Iriuantur fpiriruali intellectu. Foris. Intus. Expoimonem literace-fi exponatureis. 311 Vd'0 lie vel fic 3U
j ndn vident,& audicntes non audiunt,ncque intelligunt , & tit 1 quando videanr,ca?-
Eitchon. citare fuafibi difpli-
e adimpleatur in cis prophetia Ifaise , dicentis : t Auditu audic- f0 centes, &exhochu
Oculo corporis. Oculo mentis. mill.lti Vt pic quaj- flCa.S.e.'
tis , & non intelligetis , & videntes videbitis , & t non videbi- ' l ran
Abundantia malinar.. Iudarorum. Aliaseius. a Q^uia ingrate fufceperant verba Dei. *~ IVienS CIT OCUiUS, A _ '_ _5
tis. IncraiTatum cft enim cor populi huius , & auribus graui- 11 j^>anacijr*u *Jg«rc oi
a Intuitum mentis per inuidiam auerterunt. b Non ad horam ,fed cum Mnta mentis impe- . inCCUI_,CnuUI'U gj
nitudine vt nuncjuam conueitanmr ad fidenj.
t non perlpi-
etis, fcu co-
gnofcetisj
aliquiddingirur.Au E
diccanon incellexe- f tcr audicrunt, & oculds fuos claufcrunt, neb quando o- if ris, quiaahodocen-
■1 l'P .« . . 1 £ . ff ■
fjuf
runt, idcononcrcdi
derunt in cum,& fic
crucifixerunr , & flc
poft refurrefcionem
miraculis cerriti,ma
joris criminis rcacu
compunAi func Vn
de accepca indulgen
tiaamplioriflagranc
Ad pcenitentiam. l6 tedifcic.
culis videant, &auribus audiant, & cordeintelhgant, & \\ g ^?«M»rfo.ideft,%
a ReJdam innocemcs. " b Non Scribarum. c Interiores. ldeO , qilia OCllIoS &C
conucrtantur, & faneam eos. T V^ftri autem beati occu- ^ auresaperirenoiue-|Li.c.io,b.
« Per fidein quod vifuri funt guandoque per fpeciem. 20 riinC, noil meruerUC
b Interiores. Obediunt. allQUando COIIUTti"
li, t quiavfdent, & aifresveftra!, tquiaaudiunt. Amen " qcftamenmifcncor t*«
quippe dico vobis,quia muldprophetae, & iufti cupierunt z? dicer faccum eft eis.
? ^ ? r * Chrvfoftomus. Hom-.4tf.
Ac fiquide diccrcc.
'
dikctione.Sed Ioan
nes hunc Iocum ica dicic . Tropterra nonpoterant credere , /jnlo.
iterum dixit Ifaias . Excttcattit oculos eorumyvi non-pideant ,vti
aperte dicit, non ideo fadtam cxcajcationerri vcca commo-
niti&:dolcntes fe non inrelligcre conuercercncur aliquan-
do.non cnim hoc poflenc n-ifi crederenc,fed pocius ideo ex-
caxati,vc non crcdcrenc, quod aliis peccacis meruerunc.
C d Viientes non vident.Sicut auarus mulcas habcC opes &: nul-
las,
noluifti me vidcre &: gfam habeo;Na fi dignu me putaffes,
ftacimflexusribiarliiilfcm.Niii.nU-oscoueitrcSL.faluosficri
voluiffcc, iacuiifec,&: n^q; I parabblis cfcqua locutus fuiffec.
h Beati.Vevc beati,quia hoceciam pncfencialicervidere&:
audire mcruempc, quodnullus priorumquanciuis menci
meruit, quamuis mulcum dchderauerit.
i Et /«fJ/.Lucas iuftos regcs dicit,q.a mocus fuos bene rcgfit. Lucuo.i.J
'
Vos crgo
NICOLAVS DE LYRA.
poft Chriftum.Vnde Apocalip.zi.d.dicicur : quodmurus ciui
tatis babcbatfunddncuta duodecim^cr in ipfts duodccim nomi-
Jia apoftolorur n &: agn i fcnpca , &: idco ad ipfos percinebat
fcirefcctcca ecclcfia», dc quibus crac proccffus ccclefia?a
pra:dicat!oncChr;ftivfqueadfinem mundi,quia iftacrant
fucuraindiuinadifpoficionepr^ordinaca. Eciftud vocacur
hic myftcriutn regin cglorum, id cft, fecrecum ccclefia; mi-
licancis.
J Iliis autemnon efl dat. Id eft , vulgaribus turbis , vel etiam
Pharifaris incrcdulis noneft conceffum iftamtelligerc , &:
propccr hoc loqucbacur eis taliaparabolicc : vnde fequicur.
a Qni emm kabet dabit. ei Quia habcnribus deuocioncm &
fidcm.vcChnfti difapubs: datuscft incellccb.is verus faera?
fcripcurx , vc habccur Lucx vlci. g. jtperuit illisfenfum, r>t ia-
tclhgcrentfcrlpthras .
3 Et ab'<ndabit. Quia cx abundanti reuclacus eft cis proccf
fusecclefi^^vt videbitur,
4 Qui au em non babet . Fidem fcilicet & deuotioncm ad
Chnlridoarinam.
5 Etqund bab. auferetur ab eo . Quia intelleccus fcripturaB VC-
teris Teftamcnci quem habebanc , ablacus cft abeis : pro-
pccr eorum increduiiratem., &: dacus eft gcncilibus propcer
corumfidem &:dcuocionem . Sequicur.
6 Ideo in parabotif loquor eis. Id eft, velace &: myftice.
7 Quia ndentes. Chrifti,fcilu:ec opera &: miracula.
» 7vj>f vdent.Id eft.non mtelligunt ea diuinicus facl;a,quia
viftuci d»monumatrrihucbanc talia.vt vifum eft fupra.
9 Etaudientes. Chrifti fcilicecdocTxinam fanclam &: bona,
Sc doctnna? Mofi &c prophctarum confonam,&: ipfius perfe
ftiuam.vt fupra vifum eft.
10 T^on audmnt. Aifentiendo.
ii Jy(eifit( intciHgmt. fntcHectum cius fpiritnalcm qui prin
cipaliorcft, capieudo.
ix Vtadimpkatur.\\.\t ceneiair ibicofecutiuc.Ex hocenim'
feao implcta cft prophetia. Ifa.ftjicet verba linc aliquantu-
lum alceracam tranflationc Hicionymi.
i ; ^fttditu attdietis. Sciliccc corporalirer.
14 Et non intelligetis . Scliccr Spiritualircr.
1 5 Et videntes videbith . Chriftum fcilicec miracula &: opera
^liuinafaciencem.
16 Et non videbitis. Eius fcil-cet diuiniratem.
17 Jncraffatum efl enim c»r poptdi buim. Locucio cft metapho
nca . S:cut cnim crafficudo circa cor congrcgaca fuffbcat &:
excinguicvitam corpojalem, ficmalicia Iud^orum extin-
xitineisvitamfpintualem , vndc fcquitur.
18 Et auribus grauiter audicrUnt. Quia docTxinam Chrifti fan
flam & apoftolorum audire non pocuerunt, licucpacecex
dccurfu cuangeli) &: Aftuum «npoftolorum.
19 Et ocuhi fuos claitferunt ne quando oculis videant & auribus
aud'ant & corde intelligant , & conuertantur , & fanem eos. Facla
Chrifti euidentia pcruertehdo , &: eius miracula virtuti de-
monis attribuendo, &: ex hoc fccutaeft eorum cxcecacio
&: induratio,quia ftiis culpis cxigennbus func dereliffHa
Deo.
20 Ve\iri autem oculi, beati,«uia vidcnt. Oftenfa cxcecationc
Iudgorum ex eorum incrcdulitarc fecuta , hic confequen>-
ter oftendit illumitiationcm apoflolorum proptcr eorttm
fidcm&; dcuotionem cisdiumitus datam dicens . Vettriau*
tem oculi beati, quia vident. Non folum factacxtctiora conipi-.
ciehdo,fed virtutemdmmitatislatentcm ajtelligendo.
2 1 Etaures veftne qnia audiunt . Non folum audiendo extc-
rius , fed etiam pcr fidem aflcnciendo lncenus.
2z jlmen cjttippe dico vobis, Id cft , fidcliter.
23 Quia multi propbct£& iufii cupkmnt vidcrequA vidctis , <&
non viderunt . L)icit mulci , non omncs, quia aliqui vidcrunc
ficucde Abrahamdicicurloan. 8. g. Abrahampacervcfter
exulrauic, vt videret diem mcum , vidit&: gauifus eft.
Velaliter. Multi. Id cft , omnes : quiahcec antiqui patres
&: prophec?aliqut videruc Chriftum pcr fidema longe pro-
fpicicndo, non camen viderunc ipfumpr^fcncem inccr eos
conucrfando &: docendo , ficuc vidcrunc Apoftoli , &: tdeo.
dicuncur bcati,quia in cis fuic completum quod antiquis pa
tnbusfuerat promiffum.
T0111.5. h 4
2i9
GloC. ord.& Nicolai de Lyra.
240
In prajfeKia.
\
fMir.i.U
LacsM.
taliif.t.
tMir.4.C.
$ a V o> ergoau. Primam parabolam cxpon.t, vt idcm accen-
A *££jI£o£ iecundum fingula vcrba.fcd fummam fcn-
^A^uftinus fupcr Gcn. ad lucram libro ofouo cap. fepti-
mo. Vromdcqund
luirauitciungclifU
(eti.un f.utum c(\)
dominum fcflicct U
lufuiffclocutu. Ip-
fjus autcm domml
narratio parabola
fuit,dc qua nuquam
cxigitur,vtctiamad
liccram t.KCa mon-
fircncur.qucfcrmo
pe protcrucur;Chri-
fiuseft lapisvnchis
alacob, &lapisre-
probatus ab xdifi-
cantibus , qui factus
cft m caput anguli.
B Scdilludctiaminrc
bus geftis fadtu eft :
boc autcm tantum
in figuris prcdi&u.
llluci quippc fcnpflC
narracor renun pra>
tentarum, hocprz-
nunciator canciimo-
dofucurorum.
b Super pe. Supcr
pccram U in fpmis
fcminantur, quibe-
nc accipiunt,fcd vel
aduerfa cerredo, vel
profpcra blandicn-
do, rccardanc cos nc
pcrficiant. Diuicijs
mngicur follicicudo
affli-
vc non decipiimus , & m fccuki ira conuerfari, vc hai u rerii D
cuns non fubmergamur, Puo quippc vicii inccr fc f oppo-
iit 1 nUiuc:js func, ynum quodincendit follicituii iem,&
otfufcatcuns , altcrum quod molliorcsdelitijsrcddit,
d *4liud cjddcm ccnts. Trcs ditferenci* func inoena cerra ii-
cut fuere in mala.
Nifi ilongs per aHqua» rpeci?» »'tfiontim,vos «itm in prarfcntia
eonuekcntci 4c ^UJtvuins imerrojjntrs.
Triginca.n. rcfercuc
ad nuprias.Scxagin-
caad viduas. Cencu,
qui ntunci' iamcft
m dexcera ad virgi-
mcaccm . Vclcccum
quod cranstcrturad
dcxceram, iignificac
arccrnam beacicudi-
nem.Siquidemtn-
ginca 6z lcxaginca
concincnrurinleua,
fed ccntu concmen-
Omnisqui audic vcrbum rcgni, & nonintelligit, vcnitma- 3
lus , & rapic quod feminatumcft in cordceius: hiceftquife- 4
- vbimeiru«cc«iiitionuirivciburnabol«.Be<qiiidqu«ml>oiu»iKipit. b In durttiara proteruae
■ •""■ '■ ■ rncmis.
cusvia'm feminatuscft, (^iautemfuperperrofa fcminatus «
" Ad lempus. » Qnui & vtilitatem probantAdclidcrimnguitanr. 6"
eft hiccftquivcrbumaudit, &continuocum ga udio accipit 7 cunn dexccra<Qu3-
' a Ctrpit.fed non perfeuerauit. b Charitatis. UJS eilim ma^lia iit
illud. Non habet autem infcradicem , fcd cfttemporalis. ra- « fidesqux cogmao-
Inlocofuo. D«',locoad;iocum. :a Fidei. IIC Dfl rCUC'lat , ma-
cta autem tribulacionc & pcrfcquutionc propccr vcrbum gnaopcraquibusfir
DUlat cnim inter hu"c . fc eum qui nmlti» pccnis coinpcllutu Chriltum ncgare. dl'S,ne llC OCIOM CO-
a TtanquUitatcro menti. pcrdit. • ,. n • C • ■ 9 fummaCUr,Wmeam
continuo fcandahzatur. Quiautem feminatus eit in ipinis, JO bo m hac viufuoc
r n ii sP":lC<^uirc?di•ti,,,otpc"rnl,' nccellanaipr^mium
c hic cft qui verbum Dci audit,& iollicitudo iftius ieculi & fal- vero fidei & opera
« Qniapromittuntc]uodr<<>ndantvoluptatemociucunditatero. b Quia duiu bonum dcfiddium ad coi
intiatcoonlinit.^uafiaduumvniisflatmclaudit.
Iaciadiuitiarum furTocatverbum^&fincfrudluefficitur. Qui „
Fidelem icdeuctam confcictuiam. a foris.
vcro in tcrram bonam feminatus cft, hiccft qui audit vcr
Intm xdihcatur. b Boni operii perducit ad maturitatem
u
Matih.
in
cufiodiar, qux
gic, flc volupcas quz cffiuere facic.
c Tallaciadiuitiarum. *Chryfoitomus. SurTocanturfpirus
quaraudiuimus , non quidem ipfarum fpinarum culpa , fed
ciusqui lllascrcfcercpcrmircic. Poccsenimdumodo velis
pcrniciofah^c geimina fenciu incidere, auc dmicijs laudabi
liccr vri . Idco ncc feculii dixic follicicudinc f?cuh , nec diui-
r cias.fcd diuiciaru fraudem.No ergo rebus caufam, fed men
ci corrupcx acq; aio accribuansus , poffumus enim ica dicari,
vc
NIC OLA VS D E LYRA.
1 Vot ergo auditeparaholam . Ollcnfo quod apoftoli debcbant
fcire fccreta ecdefiz , hic confequcncer eis apenc intelleftum
parabolz, diccns.
2 Omnh qui audit -pcrbum regni. Id cft, euangelij quod introdu
citadc^lcftercgnutn.
3 Etnonintel. Quia non radicatur intramentem tentationi-
bus datmonom pcruiam : & haec cft pars femmis quz cadit »ux-
taviamvtfupradiAura cft.
4 Venit malus. Id elt.diabolus.non quia fit malus per eficntii,
vt dixerunt Manichzi qui pofuerunt duo principia, vnum bonu
fimplicitcr , & alterum malum.fcd quia eft in raalo obftinatus,
& ad malum femper intentus.
5 Qui autemfemina. Id eft, fupra cor humore fidei & deuotio-
niscarens.
6 Hic esl qui ver.Dei au. Quia tales ad horaro aliqu ando ex ali-
qua paiiione rnoti cum gaudio fufcipiunt przdicationem , fed
quia uon fundatur in humorc fidei &c dcuotionis cito cuancfcit,
propter quod fequitur.
7 7{on babct auteminfera,&c.ld eft.adraodicumtcpusftans.
S Fatia au.tribu . Propter vcrbum euangeli) iuiccptum.
q Continuo
^ Continuo fcandalv^atur . Cadendo ab eo quod ccrpcrat.
io Qui autem feniinatus efi in fpi. Hic eft qui perditur proprer
folJicitudinem diuitiarum. Ht patet.Iftis autem tribus de c.iuiis
przdiclis,przdicatio Chrifti & apoftolorum fuit Iudcis pro ma-
lori parte inutilis & infructuofa, non propterdcfectnra dociri-
nz,fed propter impedimentum fuz malitis.
1 1 Qui vero in terram bo.fcm.eft. Hic eft qui audit verbum Dei,
ridclitcr & deuote .
Et intelligit. Quia talibus datur intellcctus facrz fcripturj.
E
tionis in fucuru fpe-
ratur.Vci bona cerra
ferc fruccumcence-
limumarcyium pro
pcer fandicace vica:
, .ntuSxa.nc„ur. » . «» »r=... ^. — -^-_. vcl conccmpcu mor
d bum,&intelligit&fruh<aumaftcrt ,&facit ahudquidemccn tJ cis . Sexagmca V1rgi-
tcfimum,uliudautem lexagciimum,aliudvcrotriccfimum. |* numpropcerocium
Sedens in naui. IIKCnUS, qUla IIO im-
t Aliam parabolaproporuitillis , diccns. Simiic fac5tum eft re- u pugnanc concracon
e *■ * iuccudinecarnis. So
lcc.u.coccdiociu fc-
xagcnarijs poft militia. Triccfimu c5iugacoru,quia ha?c cft
jecas pliaciu , & his cft maior cofi ;ctus nc libidinc fupcrenrr.
e Miam parabolam . Quafi ditics pacerfamilias inuicacos di-
uerfis reficic cibis, vc vnufquifq; fccudu nacura ftomachi fui
variaalimenca fufcipercc. Vnde &dixic alia parabola St no
alccra.vc plures fcqui incelliganfJrlcjc parabolaproponicur,
dimiffis curbis domi rogancibusdifcipiiliScxponicur.Ec do-
cec hic bona voluncacem,&: cauccla,ck pacicciam, Sc difcrc-
^T cionem,
lt
13 Et fruflum affert. Adiraplendoopere.
1 4 jlliud qjtidzm cente. Sicut fupra expofirum eft. Per hanc au
tem quartam partera feminis quz cadens in terram bonam fccit
fruclum fecundura triplicem virtucis gradum,intelligiturprz-
dicatio Chnfti& Apoiiolorum quantum ad Ulos Iudzosqui
eam fidcliter & deuote receperuut,& in ridc remanferunt.
1 5 idliawparabo.Hic ponitur fccunda paraboia,inqua dcfcri-
bitur ftatus ecclcfiz fcquens immediate poft mortem Chnfti &
Apoftolorum , quia diabolus inuidet iidci feminatzincordibus
fidelium , & ideointer hdelcscommouit ahquos adperiidurn
hzreiis , quali feminans Zizaniam in medio tritici ad lpiius de-
ftruclionem, & iioc clt quod dicitur.
16 Similefa.eU,&c. Id cft, ftatus ecdcfi$ militantis.
Homini
MORALITER.
f Etfa.aliud quidem. Pcr quodSaluator oftendit triplicem gra
dura m virrute, vtpotc in virtute caftitatis: per fruftum ccnccii-
mum gradum caftitatis virgina!is,per fcxagcUmum gradu cafti-
tatis viduahs, pcr thccliraum gradum caftitatis coniugalis,& iic
poilec
poffct triplcx gradus in alijs virtutibus aflignari.
i J idUam parabolam.Sulicct dc Zizania feminata in medio tri-
tici, &dci(ia poteft dicificut dc przcedenti, quoniam ipfarn
cxponit Saluator iicut & primam , & in hoc capitulo in tcrpoli-
tis tamcu duabus alijs parabolis,& idco dc aha expofitione per-
tranfeo,
2 4*
Matth
XI
Cap. XIII. 242
•»n
fti multx funt hsrefes . Vndedicit: Nonnebonumfemen I>
feminafti ?
c Pm imus.Cu fpincuilis homo aud ic hoc effc a diabolo qui
nihil valecconcra volurcacem Dci.pot ei voluncas fuboriri,
vtralesauferacdennindofifuculracehabeac.Scdcofulitiu-
fticiam Dei an face-
Bonum mob fcniinit nifi banasqui (cr»cn bonr /oluntatrs ftudet ad bona oper»
jpicdiuerc .
gnifm ccelorum homini qui ieminauit bonum fcmcn in a-
f Mundo. 1 Cauttlam amonet. " Ideft, inertit ic incuria totpetent . f Diabolus.
gro fuo . t Cum autem ddrmirent homines , vcnit inimicus
" *ptlBcedente nomine Chii(ii. a TQjJ* defejsinc uitici.paleacretofunt hi.qui etfi nonrita , iidefunt
de ecclefia. THaireticoi ■erjnifcuitcTectii; b Ideit,latuit & occultiflimu» faftus eli .
k cius, &fupcrfcminauiczizaniainmcdiocritici,&abiit.Cu 1 rusficquimodocr-
a Treficeret. b Bonxfpei, opfra monttraiet. c Mar.ifeftauerunt fe hereticomm dogmata taC , tV qilld DOniS
autcrcuflTcc herba, & firu&um fcciiTcc, cunc apparuerunt & conferac cius error:
TCnftodesmeiTis. & ideo cosnon elic
«izania . Accedcntes aurem fcrui pacrisfamilias dixerunt ei, 4 tollendos , ne force
, ~r *r . * A. . ^irj lnccrnciancur v-qui
Pominc nonnc bonu leme leminalti m agro tuo?Vnde ergo forcefucuri {unc,vel
habctzizania? Etaicilli.Inimicus homohocfccic Scruiaute 5 nebomsobfic, qui-
a De officio. , b Vr excomtnunicemus eos. f Eccc dtfcictio. 6 buS profunC , &C.
^ tionem,&:longanimicacem,c5c:iufticiarD.
A # Chryfoftomus. In praccdenci p.irabola locucuseftDo-
-*in minusde his qui verbum Dci non fufcipiunc , hic auccm dc
hisqui fufcipiunccorrupcionem fermonum.ecenim hoc eft
diabolica: machinacionis vencaci fempcr errorem mfercrc.
a Homines. Qui alijs
adcucelam&culto
diam depucaci func
pralaci m ecclefia,
vel cum dormicio-
nem morcis acci'
!t pienc apoftoli .
* Chryfoftomus.
Demonftrac quod
error poft vcncace
cxiftic.Ecenimpoft
prophccas fuerunt
pfeudoprophcrar ,
poft apoftolos pfcu
doapoftoli , poft
B Chnftum Ancichci
Scol ftum.Nificnim dia
bolusvideric, quid
imicecur,vclquibus
mfidiecur,noncen-
tac.C^uiaigtfvidic,
quod hic reddic in
fcuaucencefimum,illc6o.alius jo. &nonpoteraccapere
nequcfurtocarequodradicacumecac, per aham decepcio-
nem infidiacur incerferens fua.
i. * Auguftinus. Qujericur vcru fuperfeminaci finc harctici,
fu" an male viuentcs Catholici. Sed qd* dicic eos in mcdio criti-
' ci feminatos, quafl vnr llli fignificari qui eiufdem commu-
nionisfunt. Veruntn quoniam agrnm ipfum no ecclefiam,
fed hunc mtindum mctrprecatus cft, bene incelliguncur h x
retici.qui in hoc miido pecmifcentur bonis , vc illi qui in ca-
demfidemalifinc,paleapociusquam zizania depucentur,
quia palea cciam frumenci habec cum frumenco radicemq;
communem.Schifmaciciauc videncurfpicis corrupu* iimi
liores.Nec cri con fequens cft,vc omnis hxrecitus auc fchif-
maticus ab ecclcfia corporaliter fcparecur.mulcos.n porcac
ccclefia , qui non ica defendunc falikacem fencentix lua:, vc
inccncam mulcitudincm facianc : quod iifccerinc , cuncex-
pelluntur.
b Cum autm ereuiffet ; Quia cum fpualis effo cceperic , tunc
iudicacola&canceiapparencerrores. Scd doncc mature-
fcac qui herba cft.poreft cum mouerc,quare fub nole Chri-
C fti
rcdcbcnc,&an De9
vehc efic hoc offm
hommum. Scdvet»
cas rcfpondec . NoO
nofle homincm in
rfac vica qualis fucu-
c dixerunt ei . Vis t imus & coNigamus ca?£c ait.No. t Ne fortc 7 Tunc veco opporcu
O ^Sicnec m leddat uicem malis.ut fiandalizet bonos.fed pateie. a Lenganirnitas eft,que ulque. 8 IV" (icn, CUm ia 11011
ad finem necefiiria eft.
f colligetes zizania,cradicecis fimnl cu eis & cricicu. Sinite vtra 9
eft commucandevi .d m
cae cepus & prohcie tandum ,
di alijs: & cunc non
ab hominibus, fcd
ab angelis dicic fieri .
d Et ait non &c. Ecce paricntia . No.maudito dolorc exarfic
in ira,nec mox vlcifci voluic, ita Sc nos l^fi paciecer fcram9.
e 7<(eforte. Hic dacur locus pnlx,&: moncmtir non cico am-
pucare,quia qui errac hodie , cras forccdefendec vcncacem.
Si ergo modo aucllerecur.cricicum quod fucurum erac era-
dicarcf.Vel neceffi^eft.vc maii permixci iinc bonis per quos
exerccacur.Vel quoru coparacione nicancur ad melius, qui-
bus ftiblacis akitudo chai icacis marcefcic quod cft eradicari.
Ibipatienccrtolcrandi, vbi aliquidinueniuncurquibus
admuencucboni.
Aug.Multicudo non eft cxcommunicanda,ncc princeps
populi.
I 3,in*7e.Hocvrcontrariurnilliapoftolico. *AufertemxUihex i.Cor.jr.
vobis. Sedficucincerlolium&cncicum quandiu herbaeft,
parudiftacricamonecdominus nedeambiguo iudicemus,
quoddominusindiciudicijnonfufpiciofe, fed manifeitc
damnabic.
In paciendo iuftitiam medicemur.In iudicando iuftitiam
nonnegligamus. F
^Augu-
NICOLAVS DE LY RA.
i
l Homini qui. Homo ifle Chritlus efl.jiger autem ecclefta labore
&fanguine ChriftiexcuUa.bonum femen eft fancla. doclriua &fides
CAtbohca.
x Cum aucem dor.homines venit inimicus.TeV? dormitione
Chriili & afofiolorii per mortem iHas hnerefes intet fideles feminauit
diabolus pro maiori partetfuia etiam aliqu* bxrefes viuentibus apo-
flolis fuerunt feminata,vtpatct in epijhlis Vauli &• i .canonica loan.
i.c.Nunc Antichnfti mulci fadb func.^f^H/Vw^Ex nobis pro-
dierunt.fednoneranc cx nobis.
3 Cum aucem.ccc.herba &: fcu. Quia cum fides catholica per
orbem inciperet multiplicariytunc htrefes qutprimo latuerent, mani
fefle apparuerunt in perfecutione fidelium.
4 Accedences auccm ferui. Serui iflifuntpatres antiqui,quifue-
runt inprimitiua ecclefta,c{ui admirantes perfidiam hxrefis infurgen-
tem ad Deum acctfferum per orationem inquirentes vnde talis perfidU
orireturrfuibusfuit diuinitus reuelatum , quod hoc erat diaboli opere
Deopermittente , & boc vt fiabilitas fidelium probaretur . Vndtft-
quitur.
y Inimicus ho. Idefijiabolui hocfecit.
Serui
6 Serui auccm dixcrunt ei. Idefijanclipttrcsper orationem di
ttinum conftlium qutficrunt,
7 Vis imus & col. Separando eot a communitate eccleft* per ex-
commu ticationem,& tandem dimittendoiufiitixfeculari, extcrmisa
dosper mortem.Et aic non.
8 Ne foc.col.£* quo patet,quod dominus non vult b&retieos per-
mitti vmere abfolutcjed in cafu tantumfciticet quando nopoffuntfe
parari afidetibusfine periculo fideliii.Et hoc contingit duplici de cm~
fa.Fna,quando non bene cognofcunturynec bene difiinguuntur a fideii
bus.uAlia quando habent tantos dtfcnfores,quod ficontra eos proceda-
tur, maius periculum in ecclefia probabiliter timetur , velfchifnvitit
vclinterfeclionisfideliumafautoribushxreticorSttunc.n.permttten-
difunt propter maius pcriculum cuitandum , vb> autem 'op occurre-
rent iflapericula,funtfeparandi ab ecclefia & tufliti* feeulari relin-
quendi,vtexterminenturper mortem,neper eos totum ctrpns ccclefic
corrumpatur.Sequitur.
$ Sinitc vtraque crefccre vfq; ad meffcm. i.vfque ad mundi
confummationem,quod duobus modis intdligitur.Vno m'6,qu ia in ci
fufunt permiltendi,vt vifttrn eli.^ilio modo,quia quantumcuque ec-
clefia bareticosperfequaturjimquamtmen abeisperfeclcmimdabi
tut vfque adfinem mmdi.
Et
MORALITER.
tranfco , cxcepco eoquod Saluacor inexpoficum dimificf.
i Cum autem iormirent homma. Hec aute dormitio fuperio
rum ncgligcncia fig nificat circa cuftodia grcgis fui,& iimili
tcr
ter negligentiamcuiuslibetcirca cufrodia fue propri^ per
fona%Vtramque.n.negligenci.imexplorat diabolus ,&r iic
per fuggefciones malas zizaniam fcminat in humanis cor-
dibus.
^iliam
245
* AuKuft Meafcntentiaeratnem»'ncm ad vmtatem Chn
A ftlct&cndG,vcrbo.n.agcndum.difputacionc pugnandu,
«nift 11 rat.one vinccndu.Sed haec opinio mca , no concradicencm
IpUi.41, rat «^JndemGftr5tia iup,rabat'cxcpl.s . Hjrum.n.legum
rcrror .ta profuit. vc nunc altj d.canc , li hoc volcbamus, fcd
f Indicium .
GIof.orcL&Nicolai de Lyra.
244
dr venena cxpellcrc,idcft,omnia dogmata prauitatis . PocD
in grano finapis humilicas dominice mcarnarionis intelligi.
Quo accepto hom. i mific ia hortii fuu,quia corpus crucilixi
Saluator is acopics Iofcph in iiorco fepcliuic Exr>adit ramos
in quib. volucrcs ccli rcquicfccnt, quia przdicarores difper-
fic in mundti, in quo
Epit.fo.ad
i .iasquino-
hscvccafionemprx- q -f c vfqucad rncOem, &in tcmporemelTis dicam i
3
ITScni Stnon b meVonbus . Colligite primum zizania.&alhgatecain fafci-
domus )).ui:d , niC m j cornburendum> triticum autcm congrega°te ih hocr
Abl.ilonfuilfctextm
c reum meum.Aliamparabolampropofuir,eis,dicens.tSirm
a QuaiuopIu«tcritur,tantoplus redolct. b Acccptuna habcnt.
dlccft rcgnum ccclorum grano finapis, quod accipiens homo
b Msc -przdicatio piimo
a luiio.uel mrtus tiir in coide fuo «anum prxdicationi, touct
buniilliri» clt omnhiin difcipliruiuni pu> lcJiidilo ciucis.
c icminauicin agroiuo,quodminimumquidemeftomnibus
f icminibus. Cum aute creuerit, maius eftomnibus oleribus, 7
& fit arbor,ita vt volucrcs cacli vcniat , & t habitant in ramis J
a Vt pro uarictace uctbotura uaria Ct medici«t . b Vita iuftorum uelfanftadoftnna ,
eius .AWmparaboiamloquutuscftcis. tSimilccftrcDgnum T
aus.Quidautccirc-
flitit^ilipcrdituflc-
re, &fuiregni pacc
acquilua, fua motfti-
tium confolari? Sic
ccclcfu, iialiquoru
B pcrditionc, tam mul
tos catcros colligit.
dolore maccrnicor-
dislenic.Vbicftautc
quod irticlamarcco
fucuerunclibcrucft
crcdcrc vcl non crcdcre ; Cui vim Chrifl9 intulirique coe-
gitJiicce h.ibcnt Apoitoium Paulum,agnofcant in eo prius
cogcnccm Chnftum,&: poftea d<*temcm.'pm.s fcrienccm,
&poftcaconfolantem . Mirum cft,quodillequipo:naeor-
porisadcuangelium coacius incrauic, plus,illisomnib. qui
ad cuangelium verbo vocaci func laborauic.
a Et in temp. Qiii longanimiter culic per iuftitiam digna re-
tnbuic-difcrecJEcnimfunc vmuces,fed noncontrana:.
b Et alli. In hacvicanon eftalligatio^alioquin no totab cr-
rore rclipifcercnt .
c Jwi.ejKrfs.Regnumcclorum, prardicatio eft euagcl'ij,de
fcfai-4. qua alibi. ^tufcretur a vobis reg>li Dti, & dxbitkrgeniifacientifru
Qum eius. Vcl noticia fcnpcurarum .
d GrMofina. Grano finapis coparatur proteruore fidci, o,a
dicitur
— — ; 1 — | — i — | —
u
u
rumdiiitis & confo
latiombus fidclesab
huius vicarfacigacio-
nerefpirarent.
* Gregorius. Chri-
ftus granu imcfvna-
pis , quod m agib fc-
nnnatufuic, cum ille
a populo comprehc -
fu^ ,& morci cradit9,
taquam in agro tuic
fjtiouequada corpo
risconfcpulctis. Tan _l
dcm vero vJcramcn E
furam oium olenun ^
cxcrcuic, &: vniucr-
fam propheraru glo- |[
ria exccfsic.Granum
fuitcum morerctur.
vnde & diccbatde fc ipfo. ^ifi granunifrumenti,&c.a\bor huc
cum refurgcrec.Granum perhumilitacem carnis, arbor pec
potentiam maieftatis .
c Cum au.cre.l oco mundo vel in animo finguloru, quianc-
inorepenceperfeflus.Creueric& faiftumeft in arbore,quia
furrcxic 6c afcedic in c^lum. Vel creuerit, i.mentibus homi- J
numquantzfic vircucismnotuent. C^tcra apparent olera, |
quz cito crefcunr & corruuntmon viuida,fed marcida: illa
non olus.fed arbor fit.vbi foliacum fru&u,'1&: in eius dmer-
fisfententijs fpirituales quicfcunc
f Oleribus & fitarbor.ldcft, dogmatibusPhilofophoru,qi
cico crefcunt & corruuncnil vicalepromictentia.
* Grcgor.In iftis ramis volucrcsrequiefcunt, quiafanftx
animaT,quxquibufdaaivirtutupenis a tcrrena cogitationc
. '. ^fefuble-
NICOLAVS
D Iv L
LYRA.
1 Et in tempotc meflls. ideftjudk ij.
2 Dicammeffonbus. Idcftyangelis.
5 Colligite primum Zizaniam. Qnia minijlerh angeloru fep*
rabuntur muli tunc dt tnedio iuJlorum>& miitentur ingebennam,ba-
betur infra eodem ca.
4 'luiicum.IdeUjideles in area huiits mundi mflri contritos &
flageltatos.
j Congregateihhorrcum. Ideftjn ecclefta gaudium.
6 Aliam parabolam. Hic ponitur tcrtia parabola in qua de*
fcribitur eccltft& fiaiurfequens immcdiatefurrettione b(erefum,quia
eontra hsrefes infurgcntes dominitsin eccleftafufcitauit dotloresfan
Oos literatosy vtficpojfent hxreticos per rationcm & fcripturam co
futare.Et licet primo fucrint Ir.imiles & a!rieBi>tamediuina difpofi-
tione fuerttt pofleaexaltati)& maximis principib.vxlde chxri,vt bea
tus Syluefler Conilantino,& beatus jtmbrofms fheodofio,vtperp<^
teflate fecularem ecclefia ab bxreticis purgxrttur, & hoc per ratione
Cfcriptma quantu ad illos qui doSrina fxntforum reciperent . Vel
perpotrjixtcfcculxrem quantum xd eot qui inJH'atieffent,&ifteJiar
tus figuratur per parabolam de granofmapis.Q\itod cumftt.
Mini-
7 < Mihimum. In quan titatt > tmen efi magnum in ■pirtutc , qnut
crefcit ad modum arboris .
8 Vt volucrcs coe. Sic fancli prttdifio modo fuerut parttuli m bu
milliate , fed magni fcientia & virtute , & ideofic diuinitus cxaltati
quod volucresyidejlprincipes huius mundi alta t>etentes,bab:tabant in <
ramifeorumtidett, regebantur per eorum conftlinm .
9 AHamparabolam. Hicponitur quxrtaparabolxyin quxdcfcri
biturjlxtus ecclefufeques exxltxtione prxdicatoru fanftorum. Et di-
uiditur in duxs partes, qaiaprimo ponit parabola,fecundo, fubiungit
buiuspxrabolx & atiarumrxtionejbi.H.ZC orriviii,Scc.Circapri
mnm conftderandum,quod principibus buius munii pcrfxntlos prxdi
ilis ad fidet vcritate induclis,dxtx eft licentix p?r totum orbc Hjma-
no imperio fubditum pnedicandi fidem cxtholicx, -jr ecclefix^ colirut
di , &ficfides catholica in modico temporeper totum orbe vulgata
eft. Et hoc fignatw per parabolxmfcrmcnti abfconditi in tribus fath
farinc & fermentantis totum.Tria fatx,fuit trespxrtes orbis.^ifia,
^phrica,Europx,qux tunc erxtfubiecl£ Rjitxno imperio, vcl pri
toto vclpro mxiori parte.Fermentft aute propter cxlore intrinfecum
ftgnificat legem euxngeiicam,quxesl lex amoris:m*lier autem ponens
fermentum in tribus fatisprxdiftis eft diligcntix fxnclorum adfidcm
eatboltcxm vbique prxiicandum*
Hrc
MORALITER.
€ ^ilixmparx. Scquirur .
t Simile esi regnum celorum.ldad moraliier cxponi potefl de vir
tutehunjilitatis,quxfundamentum cft aliarum vutucum,& lic
fbabct proprietatcm principiorum m fcienti)S quz func minima
cju antitatc & maxima vircute,ideo fubditur.
f CKwaHfrrocrette.w#'Kj.ldeoicnbiturLuc.l4. Quifchumi-
liatcxaltabitur.
S Vt vnburti. Id clt , angeli EuxOi cuji ad confolationcm humi-
liumdefcendunt.
t Et babitant i» ra. Pcr ramos iftos poftunt intclligi duodecim
humilicatis gradus,qui ponuntur in rcgula bcati Bcnedifti.Pri-
mus,cti,m curdc & corporc femper humilicaccm oftendere , de
fiv.smterramafpeftibus. Secuudus, vt paucavcrbafic ratjona-
biliaIoquaturaliqu.s,nonclamofavocc. Tertius, vtnonfit fa-
criu aut propfusinnfum. C^uartus, taciturnitas vfque ad mter-
rogationcm.
rogationem. Quinrus,tenere quod haber communis monafterii
regula.Scxtus,crederc& pronunciare fc omnibus viliorem. Sc-
pttmus,adoinnia indignum & lnutilem fc confiteri & credere.
Oclauus, confeliio pcccatorum.Nonus,pro obcdientia in duris
& afperis patientiam amplefti . Decimus, vtcum obedicntiafe
fubdat maiori. Vndecimus , vt propnam voluntatem non dele-
fteturimplcre.DuodccimuSjVtDcumcimcac&raemor licom-
niumc^uzprxcepit.
9 jLltamparabolam,ttc. Sequitur. Simi^eflregnum cce^orufer»
xnento quod. Licet in fcriptura frequenter f^rmsncum accipiatur
in malum eo cp elt corruptiuum, tamen hic accipitur in bonum,
& fignificat charitatem eo cp coutinetcalorem ficut in prmcipio
huius operis dixi dc leonc . Qui propter voracicatcm diabolunv
fignificat,& proptcrconltantiamChriftum.Pcrtna verofatafi-
gmficantur tres regulz religioforum , fcilicet regula beati Au-
gutt.®ulabcatiij6ncdicti,®ulabeatirracifci, que. fun-
dantur
24?
Matth
aci
fe fubleuant , in eorum di&i s arque confolationibus ab hu-
■ iufrnocli \itx fatigacione refpiranc.
a infam*fa.Vtipitims , amma, 6c corpusin vnum reda&a
non difcrepenc inter fe.Vel fres amrnas virtutes in vnu redi
guntur,vt in rationepofiideamus prudentiam,in iraodium
vitiorum, in cupidi-
tatc defiderium vir-
tutum.Vel, mulier,
eccletia fidemhomi
nu fanne tnbus fatis
Cap. XIII.
24«
cit.Vnde,& ibi dicit.quod alius eft qui fcminac, & alius qui D
metit, hic autem eundem dicit cffequifcminac , &qui
metit, quoniamibinonadfui differentiam , fcd Apoftolo
rum prophecas induxic . Ecenim lpfe Chriftus pcr prophc»
tas feminauicin Iudays.Idem ergo nominac femen.b^ mef-
feni fc-cundum aliud
mifcec , credulitati b
Patris&Filij&Sp;-
ruuifancli.CiHTrqje c
invnum fuent rer-
mentatum,non nos
ad triplicem deum
fcd unius deicatis no
titiam perducit.quia
non eff diuerf.i natu
rainfingulis.
Satum eft genus
mefurx iuxtamoie
Pateftinoru modiu
tc dimidiucapiens.
Poliunt in fatis
B tribus illi domimci
feminis frudtus intel
iigi tricefimus.f.fexa
gefimus& centeii-
mus,i.c6iugttorum
continentiu , & vir-
ginum. Velfatatria
genera hominum.
Noc,Daniel,& Iob.
b Doncc fermenta-
tutn . Tamdiu chari-
tas in mente recon-
ditacrefcere debet-
donec mentem to-
tamm fui perfeitio
nem commutet , vc
nihil pra»ter Deum
diligat vel recolat,
quod hic incipitur,
" aliavitapericitur
a Agr.tiadei. b Materecclefiavelfapienriadei. c Commendat hominibu»
ae ttibut Koe filus origmem ducenubus quos eccleua ad hdei ueritatem colligit.
coclorum fcisnento, (juod acceptum muIiebrabicoendit in h
a Non quia niliil proprie.fed quia mbil vbi non £t aliquid parabolx.
rina: fatis tnbus, doncc fermentatum eft tocum.t nxc om-
a Mon,ad dilcipulusquibus voiebat apenaloqui.
nia loquutuseft icfus in parabolis ad turbas,& fineparabo-
Et lic impletum eft.
lis non loquebatur eis, vc impleretut , quod diclum erat per
a In pfa.77.fx perlona dommr. b Qui piiusapenuoraprophetarum. c Dcprofundo eliti.im
prophccam dtcencem, t Aperiam in parabolis meu os, eru-
Myftiee. A tumiiltua; t bus feceflit ad elcftorum corda.quidign! crant inftrui.
ctaboablcondicaaconlHcutionemundi . Tunc dimiilis
Familiares,
turbis , vcnit in domu , & acceiTerunc ad cum difcipuli eius
dic ences. EdifTcre nobis parabolam zizaniorum agri.Qui re
Ipodcns aic illis . Qiii feminat bonufcme,cftfiIiushominis.
Ager autcmeftmundus . Bonunjvero fcmcn, hifuntfiliire-
Omnesiufti. y v Omnia fcandala.
gnijZizaniaautemjmiifuntncqnarn.Inimicusautcmquifc
minauit ca,eftdiaboIus : Meilisveroconfummaciofeculi
eft
t M»r.4.d.
a Om
Mefioresautem,angeliiunt . Sicutergocolligutitur
-mnisimmunduiainfegciczizaniaaicitui. b Filiushominis confummabitut.
zizania,& igni combui untur, fic eric in cofummacione iecu
a Bonos quorum officio uindi&a implebitur
?• W CAl p'lu?'1u'>'n"';ib"1"'oncF2«dcntesieparabuuturinip;iapiis.
11.* Mictec falius hominis angelos fuos,& colligent dereerio 4
Non qm frcerunt. ^ J
c ciusomnia fcandala, &eosquifaciuntiniquicaccm.&mit- 6
Kon duplicem penam, *
f tcnteos in caminum ignis. lbieritfletus,&ftridordentium. 7
t« Q^JIum-v,tahr.rnm SmedefeAi. Quia mylliee omma.
tuncmfti talgebuntficutinl mrcgnopatriscorum. Quiha- 8
Conu. iiticuitorum. a Thefaums.cctlefte defideriam eft 9
& aliud . Cum enifti
de obcdicntia Ioqua
tur , &t perfuafiouc
ad fidem,tuncvocac
meffem, fed cum de
fru&u audicionis ver
bi Dei , tunc con-
fummationem diat
meffem.
c Omnia fcandala .
Nunquid dc ttgno Lib.2o.d.
illo vbi nulh funt Cu,itatc-C-,P-*
fcandala ? dcregno
ergo itfo eius quod
eff hic , fcihcct ecclc
fia^colligentur. E
f Caminum igni*.
* Chryfoffomus. i^^i'ia
Ita dupliecm puni-
tionem viderc licct.
vnam , cum ignia!-
terno ardebunt,alce-
ram cuab inefiabi-
li gloria excidenr.
* IDEM . Vide
autem ineffabilem
Deiamoremad ho-
mines . Eftenimad
beneficia proptus.
&: ad pornam tardus
Cum cnim feminat,
per feipfum fcminac
v-u.m . iatic .u.toru.n. a Thelaurus.cctlefte defiderii J? CUin- ailtem pilllit,
& betaurcsaudiedi,audiac.5imilceftre°:nucoeloruthefau'ro ro Pcr allos . mhxic
° enim ad hoc ange-
los fuos.
g Thefauro abfcon-
dttflinagYo. Thefaurus,potefr accipi verbum Dci.qur in car
ne Chniti abfconditur. Vcl fcriptura,in qua repofica eff no
titia Saluatoris, Ve].duoteftamenrainecclefia,proquo-
rum intelhgentia omnibus renunciatur vt i ociodifcantur.
Ter rcnis rcgnum ccelorum fimdatur,vt pet cognita fur
gat ad incognita animus,& diligac.
#Ab-
i
c Inparabolisadtur. Quiaqmdquid ibid -.nirde exercittt
Ifrael,& omnia figna occulta funt ficramenta.
d Me(fisvero,erc. * Chryfoftomus . AIioIocoai t,Mef-
fis quidemmulta opcrarij autem pauci . In qtirbqs vefbis
meffem dicit iam adcfie. Quon.odo ergo hic eain dicit efli*
; futuram i Sed fciendu quado in alia fignificationc meifc di-
c,r,
NICOLAVS DE LYRA.
I H*c omnia. Hicconfcqucntcr rcdditur ratio pra-dicls para-
bolac & aliarum.F.t diuiditur m duo.qma primo ponirur dida ra
tio.&lecundo,qua:riturcuiufdamparabolac praeda? inrerprc-
tatio.ibi. Tu>ic dimiffis turbh.Ki.uo autcm quareloqucbatur pa
Mbolicetutbisfupra cftailignata,& iterumhic aha aflignatur,
fcilicet.vtfcriptura quae hoc praedixcrat Pfal. 77.1mplcrctur.Et
patct litera excepto hocquod dicitur ibi quod.
i Sineparabolh. Quodnon eft intelligendum, quodnihil lo-
queretur mfi parabohcc , vt expofitum eft in principio huius ca.
icdqu.acumhocahquadicebat clare, illa fcihcetquae debebat
turba k.re, aliqua etiam mterponebat parabolice, qux fcUicet
pertmcbant ad fecreta ccclefix.
3 Tuncdimif.tur . Hic ponitur interpretatioparabolx de Zi-
zan.a in med.o tr.tici feminata, & notat Euangelifta Iocum,vbi
tatlaeft mterpretatioifta diccns. Tuncdinnjfu turbis venitindo-
mum Vnde ex hoc etiam patet , quod alias parabolas eis ibidem
expoimt, hcetnon fiat hicmcntiodealiarum expofitione para-
bola-
b0I.1rum.Vnde dicitur Mar.4.d.Scorfum autcm difcipulis diiTc
rebat omnia . Interprctata eft autem parabola prardirff a a Chri-
ftojllcut fupenus cxpofita ctt. Et patct vfquc ibi.
4 Mittet filius hominis angelos . fd eft Chnftus , qui iudicabit
mundum in forma humana , in qua iudicatus eft coram Pilato ,
fed tunc apparcbit in forma gloriofa.
« Et colligent de reg. eius omnia fcandala . Id eft haereticos , qui
gcnerant fcandalum in ccckfia.
6 Et eos quifaciunt iniquitatem . quia non folum damnabuntur
hxrctici, fed etiam fidcm tcncntcs habentes tamcn opera mala.
7 Ibientfletus.lu hoc fignatur duplcx pt-na infcrni.vna cx par
te'mentis,fcihccttriftitia vehcmensquarfignatur pcr fictum,&
alia ex parte corporis.quae fignatur per ftridorem dcntium.
8 Tunc iufti ful. pcrdotem fcilicet claritatis redundaritis ex
gloria animz ad corpus.
o L>ui habet aures. exponatur ficut fupra expofitum cft in eo-
dem cap.
10 Simileeflregnum calo. Hic ponitur quinta parabola dcfi-
gnans ecdefie. ftatu fequente poft praediclu.quia d.uulgata fide
inorbc
M O R A L I T E R.
dantuf in pcrfcftionecharitatis, & ex earum doclrina inducitur
adcharitatemtotusorbis. Mulier autemabfcondcn»hoc fcr-
mcntum in tnbus fatis efl diuina fapientia per quam omnia fua-
«iiterdifpbnuntur.
I o Simitt tji regnum calorum thcfauro abfcondito in agro quem>
Thc-
Thefaurus ifte fap.entia eft de qua d.citur Sap.7.b./^«/r„r enim
thefaurus ?ft bommbus, &c. Ager aute cft facra fcriptura fub fen
fu hterah fcnfus myft.cos habcns abfconditos ranquam rhefiu-
rum preciofum , quem inuenit qoi follicite eam ftudcr & dcuo-
te , & fic pro ifto thefauro vendit omnia qux habet.quia iu cius
comparat.oneea paruipendit , Sap. 7. a. Et prtpofti ULtm rc-
gms &JedU>Hst &diumasnihilejfedixi m compamioneiUius,&c.
lterum
_47 Gloford.&NicolaideL
__f ^ Abfeondit t>r*isu#° W«t, Vc fimiCWt .1 malignis fpividbus
^ __ UuU.bus bc num . SiC iu opus in pubUcc^
yra.
M8
0" ; ■ ;.' . Bcntitudin. quaexuri fumus culpa primi ho-
PMoi : s omncs imclligcndo rc-ic , & opcrando benc
ncgocian •
C B.iUfBWpi'-"'
J}onxm.ireatitc,lex
* £l prophct
Breciow,(cJcntia fil-
uator.s,proquaho-
movt Pauhisonini-
bus myfterijs l<
fi_ obfcruacionibus
rcnunc:.ui:t .
d Inttntaautan.U-
jj Cll , Chrifto , qui
prxeft omnibus ho-
rrtinibus.vcl fpintua
li prxccpco dile«ftio-
nis. Vcl lnccllccio
vcrbo, quod crata-
pud Dcumpenetra-
ca carnis tcftudine.
Vcl ctrleftis vit? dul
t Gu. ccd.nc, pro quaom-
nu vileicunc .
C Sagtn* mif. Im-
plctur Ieremix vati-
ler.u.e. cinium . Ecceegomit-
to ad »0; pifcatores mul
r.j.Pofiquamaudie-
•A»t illis Iefui runc Pctrus &C An-
$upr».4-c _reas iacobus &;
, . udijdifcipllru.
..n.mii pubUce poitai 111 ri<
b QuilmpctiaugratUDci . e Dep»iiaii dclideiac
Hui ilicl-u.uin |>:.l>u«e ppiui w\u ■ #> l> . i *l r - J •
a a| ^n)inaero,qucmquiinuenithomoablcodir,pra:-'
, lprlpi,ue,eumiwipii^ilirje«. b Omnibustcncmsicnu.iciat. . Fei tunr--_ti__
: iinwm aJ lludium -ternor-m .
lerre-ioium »mii ijiiuoiuiu *.«... v- _ . . c
gaudio illius vadit,o- vendit vmuerfa quac habct, & e mit a-
crum illum . Itcrum ilmilc cfl regnum celorum homini ne- i prop
b «OuitumlitpiupcimultiJlaboiibttsdcgociatut. 1 Bonos h ...niiics cumquibus ; vunt, velbo- dogd
1 v" ' ' na _i_ccoia. ue bom* int-.llcftus. t °
na ptxcepta, uelbonos mt.llcc.us.
eociatoriqua:reti bonas margaaritas : lnucnta aute vna pra.- _
C » celc-uuitifcdulccdo.piouuaomniauilercunt. b Kcnunciai omnibus f_i*& tibiipfi .
. ■ iqw . ^AIias coinp arauit. 7
ciofa margarita,abijt & vend.dit omnia qua. habuit,& cmit
a Teitet timore pcen_ quos pixmi j amore inuitauit .
eam.Iterifmfm.ileel-regnum ccelorum t fagenae milTa.in
alnmundum. b Qujad ueniam vocat omnisgeneris homines. TVniueilalitei. 4
c ma«rc.&exomnigcbnercpifciumcongreganti. quamcum
» In finc ticuli . b Qujatuncueium iudicium fcceinenJoruin patebit.
impleta efler , educentcs , & fecus littus fcdVntes , elegeiunc
flo iteina tabernacula. /^Sn uiicrnuiu .
f bonos in vafa,tmalos autern foras miferunt. Sic crit in con-
« Ad opul fibi iniunctum. a Apeue ditit de tonuentis maloruiu.ne quis foexcufe pei ignoiantiam.
fummationclarculi . Exibuntangeli&feparabuntmalos de
medioiuftoruj&mittcnteosincaminuignisjtibieritrletus 5
lite aii aooitolos qui funt fuluii magiltri, quos non vuit audire tantum vt.populum . _
&ftridordentium.* lntellexii-is _..ecomnia?Dicuntei: Et.a 7
a Intelligcntibus dignum teminonium teddct , diccns cos limiles efle fibi. 9
Aitillis.ldco' omnis ocnbadoClus t in rcgno cceloru,{imihs 9
t
s
Jfcannes , Stqmmim
me faciam vospifcato^
rcs baminum.contcxuerut fibi fagenam ex veteri &: nouo Te
_ ttamenco, & in mare fecuii lmlerunc , qux vfq; hodie cratn-
C tur,
cur,&r in fluchbus cendirir, capicns qniJquid incidit bono. l>
i5_ malos,quos ad licus tralvt.i.ad fiiic mundi,vt cunc flit di-
iiitio.Vinic!i'c;nicur.Siccrit inconrtiinniacionc1'c(u .V ;-.S,i-
t»cnc Comparatur ccclcl ia vcl prxcf .cacio cuangelica , qux a
iiuctibuilxciili.id-ciuninMhic.
* Chrvfoflom. Ho
Hxc paraboladiftac Mi
a-parabola ziz.i n ioru
er/.-nim lllic hi qui-
deni lalu..ncur,liian-
tcm pcrcunc, ficuc
&hic, fcdilhcquidc
cer prauorum
Jmammhcrefirt.
In anceriori autcm
parabola defemine,
quia non attendebac
quxdicebancur, hic E
aurem propccr vicx tv«
ncquitiamrpropter, fto
quam quamuis&pi
fcacionc papri , id-
cfl, cognitione Dcl
fiuentes , no poflunc
faluari .
f Et fecm littus. Lit- '
tus, finisfxculi, m
quo boni adcccltim
mah ad teirebras mic
tencur, in prclcnri e-
nim cranc pcrmixci.f
d Ideo omnu Scnba \
ito^«f,_^c.(Tiiiainrcl
ligitis myftenaqux **
Vobis rcuelo, ideo ti
. ciam vosprxdicato-
res,S_ critis mihi fimilcs qui dc thcfauro fcicncic mee, noua
&: vcttia proferOjVt vos hmiliter taciacis .
t«
P
9
"X
NICOLAVS DE LYRA:
iBorbeterrarumperprxdicationcmfanttornrn ,multi valcntes
viri&litcratiindoJcnnisPhilofophorucouerliad fidc caiholi-
ca inccperur fe excrcere & fu_ fcienua coucrtcre ad vtilicate 6c
regimcn animaru,licut Auguft.& multi aJi) valentes epifcopi,&
hoc fignatur pCr thefauru abitondiru ia agro , qui ager omnibus
venditiscmitur.vtthcfaurusibidcablcondicushabeacur, Ager
cnim ifle labor elt politus in exercitio vitx adtiuat , <k operibus
inifericordix in regimineecciehx . Thefaurns ausc eft premium
c^lefte. Agcr aut omnib.venditis emuur, vt theianrus habeatur,
quia pn magmtudinepremij cc^lcftis pr^d ftus labor cft fuicipic
dus exchariiatealijsdnniiris , vndictt Aug.inepiftola ad Vaie-
rium. Cogitet religiofa prudc ntia nihil cflc m hac vira roaxime
hoc tepore ditticilius labonohus pcnculohurq; epili opi aut pres
byten aut diaconi ortitio:fed apud Dcum mhii beatius fi co mo
milicetui quo iroperator nofter mbet.Ad jnteliectum aute huius
parabol; maiorem fciendum,quod aliqua (unt qux nunqua tue
runt in poifeiiionealicuius , vt lapidcs precioli m lmorc roaris
& huiafmodi,& talia funt iplius inuenientis.Alu aute funt quz
aliquando tuerunt in poffcliione alicuius,fed tatu tcpus cft elap
fum q, non eft memoria,ficut thefiuri antiquitus in terra occul-
tati , & idc iudiciu debcret cfle iicut de perditis , fed pp pacem
communem hominum.ftatutum fuic antiquitus, vt medietas m-
ucntons cflct, & medictas llhus cmuscft agcr m quo innemtur,
& :dco hic diutur quod lllc qui muenit theiaurum vendit omina
& cmit agrum,vt habcat ius poflidendi totnm.
I heriunftmile eft rtgnum calurum homim. Hic ponitur fexta pa
rabola,in qua declaratur ftatus ecclcfix immediate (equcns prx
cedente , quta pnft ftat u prardictu incepcrunt aliqui contemptis
mundi dcliti)S,diuiri|s & hononb.intenderc vitae cotemplatiuar,
ticut bcatus Uencdiclus & alij fequcntes ipfttm m gradtb.diucr>
, r»>
^*— »■«--— -—y ii '- ■ — ■■ ■ .i ., _..-. ...wm. i ■— i ■ ■ i,
MORALITER.
I Iterum fimilc eji regnnm calorum homini, &c. Ifte marg.iritx
funt virtutcs,inter quas vna eft prcciofa.f.charitas , iicut di-
citur. i .Cor. i j .b.A/_ior autcm horum efi ir7ar<>/»c.proptcr quod
ad hahenciuipfamomniafuntexponenda. Can.odauo.c.Si
dcdcrithouioomncmlnbflatiadomus ft»9 pro dilcctione,
quafi
fiSj&ftatibusreligionu.Etifteftatusfiguratur pmargarira quae
inuenitur m cochihjs maris, :^uia rcligio fund.itur & nutntar ui
humoredcuotionis.lfta autc margarita dicitur vna& prcciola.
z Vna. C*uiahommem vnit.Aciiuaautem vita magisdiuidit,
jproptcrhoc diciturquod Martha erat circamultaoccupata: Ma h
riavcrocirca vnum.i laturetiam.
^ Treciofa.,Qaii vita contcmplatiua fimplicitcr & abfolutc me.1
lior eft qua aitiua,licet in cafu act.ua lit mag<s fructifcra.pp qif *;'
df Lu.dccimo.g.U_r/„ optiia impatremtiegtt fib' , &~i\ Ilta autc
rnargaritavenditisomnib.eft emenda,inquodclignatur, ad qd!
ftatu;religionisrequiriturrelinqucretcrrcna,faltequ.imumad *
proprietate,& in particulari.Et quia ifte ftatus duraturus eft vf-
que ad fiiie mundi,io non ponitur alia parabola poft illa, niii illa
quajfignat tincm mundi,& hoc declaratur.cum fubditur.
4 lteru fim.le eft regnum celornm. Idcil, ftatuv eccleficmilitatis.
Sicut.n.no diftinguuntur boni pifces a malis quandiu i tgena elc
intra aqua.licinecclehaadmixti funt malicubonis, fedin tine
mundi trahcturad littus perapertum mdicium , quia tunc erfic
rnanifeftaabfconditacordiu & tunciudiciodiuino & mtuifterio
angelorii fcpar.biitur mali de medio iuftoru.& mittcntur ln ui-
fernum , vt iic ecdetia purgata otferatur Deopatri iine macula
& ruga.
5 Jntelkriflis. Hc poriiturprincipaliscoclufio.Adhoc.n.inpa
rabolispracdictisprxicrq Miseft procetlus ccclcfiar milnansvt
apoftoli qcrat ipfiusfundaiorcs poft Chnilup fanguinc lnu.vt
fupra di-tum tft5intelligcrcnr huiufmodipioi.effum ,& hocelt
quoddicit.irt'i//c.v//«i<. qpafi dicat ad vos pertmet intelligere.
6 DtciiM ei.&c.fcriba. Idett.doctor.
7 Dotlus. Ideft.htcr.nus &a Deoinfpiratus.
_ Inreg.cce. Idcft.in ecclcfiamilitantc.
o -"iwy/wcyi/AifWi/.Quiafirutpaterfimiliashabetpafcerefilio.
patic corporali,ficiftc paruulos fidclcs pane fpintuali.
' 4_«
quafinihil defpicieteam,
4 Itcrum fimde cftrcgnnm celorwn. Ifta fagena rcgulariseftdi
fciplina,mittesca,eft mduccs fccularesad rcligionis mgrei-
fum . Trahensauccad lictus eft iccipiesadproTcffionis votii
& illos qui probati funtde bonitatc dcboc rccipetc,ahos au
temrchcerc:
t QmnisfcTihn doSut in regno celorHtn. Sequitur. Vrofert dc tbe-
fauro
Matth
XI
249
A a 0«i profert de thefau. fuo. Vttus crac pro culpa ad lnfcmu
i defccnderc. Nouu eft pcr aduentu Chrifti, vc conuerfus in
rcano viuachoc crgo in conclufione ponic quod praunifir.
Prius cnim dc rcgni fimilicudine thefauru &: bona macga-
ritaproculic,poft dcraalorumcombuftionenarrauic: tunc
concludcns iubiun-
pc.ldtoon.fcr. Acfi
aperte dicac. Ulcin
fanfta ccclefia do-
elus eft przdicator,
qui noua fcic profcr-
redefuauicaccregni
&vecuftadeccrrorc
Cap. XIII.
5°
rnenri Judari ignari diuinx vircuris opcra carnalis profapia: D
concemplaciooc contemnunc. Non enim confideranc pra;
fcncia cius opcra.fed fragilcm recordantut infanciam.
•Je Chryfoftomus. Pcromniaergoinfcnfaci vilipendtinc Hom.4j.i1
cum ab «o qui eius paccr eflc purabatur , quamuis rnulca Mwh.
cxempla prar mani-
• Ncuum trflamcntum prarponit dignit jte.
eft homini patrifamilias, qui profcrtdc thefauro luoncfua/1
&vctcra. Etfa&umeft, cumconfummaiTet Iefusparabolas 3
x Vt ibi doceat «pertuu . b Galilzam vel fjeciilittt Nazareth. Conuentibus.
iftasitranfijt inde. Et ve'niens in patriam fuam docebat eos in J
fynagogiseorum , ita vt mirarentur & diccrent : t Vnde huic *
bus haberenc,qui ex
humilibus parecibus
masnieuaferint.
*Hilarius- Sicin-
honoratur dominus
a feruis. Ec qtianqua [ M*r. f .a.
fupphcij
t> ccrrcant
Grxci fap'cntiajn , Iudzi figna petunt.
Addoctrinai
Trntj.
Ad miracula.
docendi prudencia
qZF^x- cfapicntiaW,&virtutes? Nonnehiceftfabrifiiius? Nonne l admStTowrrTSm
nonimucant. . j . w . „ , • ,coB«?ri»«»« «"«*««■ "* moueret , non ca-
matereiusdicitur Mana,&fratreseiusiIacobus&iofeph& 't0 mencrcdunthajcil-E
Simon & Iudas , & forores eius nonnc omnes apud nos funt ? lum in n°minc D°-
1 Quiahuicmagna, huichumilia. ITlini agere , fed pa-
Vndeergohuicdmniaifta?EtfcadaIizabaturineo.Icfusaute " te™*arcis quodam
Q«U roo» et ciuibui ciaet inuidere, & rec»rdari ftajili- 1 1 OpprobriO laCCHunt.
d Tropbeta. Chri-
Apofloli func fcri
bx <$c notarij Chri-
fti,vcrbacius fignan
tes in tabulis cordis,
«5c pollcnc opibus pa
trisfamilias , cijcien-
Vel ego.vel quilrbet alius.
ics dc chcfauro do- a ditit cis . t Non cft prophcta fme honorc,nifi in pa'tria fua, & flus dicicur prophe- Deut.is.c
4 arinarum fuarum . jn domo fua. Et non fecit ibi virtutcs multas propter incredu- T* ta : vndc ,Mofe* *!!"
nnm & vetera . ania >. .,1 * * *» cic. Tropbetam fujci-
Iitatcm illorum.
noua & veccra , quia
quidquid in enangc-
lio prafdicatur lcgis
& ptophecarum vocibus comprobant.
b Vt rnin. Magna csecitas qucm verbis & fa£tis Chriftum
cognofcunc ,obgeneris nociciamcontcmnunc.
c Fabrifil.ni. Non fine re voluic dici fabcr filius , non il-
* Jjuj qucmputant,fcd fabricatoris omnium.Scd buius facra
mcnti
NICOLAVS DE LYRA.
I Quiprofert. Id eft, de fcientia in corde abfcondira .
3 T^oua & -peitra. id elt, auftoritates vel proccffus noui Sc ve-
terisTeftamcnh . Ex quopatet, quodcpiicopi qui fucceflores
funt apoiioloruro dcbent habcre notitiatn vtriufque Teftamcn-
»i,incuius fignum portantmitramincapitecumduplicicorHU.
3 Etfaftutn efl . Poltquam cuangelifta dcfcnplit Chnfti mul-
tiplex documinrum hic dcfcnbit populi doftrinam eius tecips-
re dcbentis iropedimentum , quia 1II1 de patna fua propter pau-
pertatem generis, ei inuidebat,& ipfum d«;fpicicbanr& in hoc
urationabiliter mouebantnr, quia Dauid quifuitradixregum
& cximins prophctarnm.ru'r paftor ouium, &c tdco ifti ex mali-
tiafuafafti funrinepri ad recipiendum(do£trinara Chnfti&
cius miracala, & hoc eft qnod dicit.
4 Cum confvmmafftt lejus parabolas , &c. Pocens difcipulos
f«os & tutbas.
5 Ttanfutinde <jr vettit inpatriam fuam . id eft , in Galilxam
vbi ruerat cenceptns * nntritus , licct foiffct in Bethlccm na-
rus,vt fupra diclum eft.
6 Docebst eos m fynogcgis eorum , ita w mirarentur . Quia non
videtam eum litcras difcentem, ncc in lege ftudentem, proptcr
quoddiccbant.
7 fnde hmc faphntia htc. id eft notitia fcriptnrarnm.
S Et virtutes. Quafidicatnonhabcthzci Dco , vel exercitij
iradio , fed magis a diabolo , quod argvunt cx ignobilitate fen
infir-
MORALITER.
fauro fuonoua. Thefaurns ifle eft facra fcriptura continens no-
uum & vetos Teftamcntum , qnorum diffcrcntia fecundum
Auguft eft timot tc amor, crgo prxdicator doftus de thcfauro
fuo profert veteraquando prardicat terrcntia , ad incnliionem
dimnitimoris, c^noBaquandopt*dicatdemulccntia,inducens
ad amjplcxnm diaini amoris.
7 Vnde
CIC. Tropbi
tabit uvbis dominus de
femint ueUro.
d ln patria. Id efT,tn populo Iudarorum •• maiora aucem fa-
cic in gcncibus.
c £t ntnfecit. Fccit virtutes aliquas, fednon multas.ne in-
creduloscondemnaret. Vel defpeduspauci facic, ne peni-
tus cxcufabiks fint,maiora autcm in ccncibus facir. ■
b ^TCAP.P
inflrmitatc parentum.
9 ^onnehice/ifubrifilius. ?Ideft, Iofeph,qui vtdiciturerat
faberiignariuj,& ipfe putabatur ciusfilius, vc habeturLucx
tertio.
10 Etfratres eius Ucohus & Jofeph & Simon & ludas, &*c.T)i-
cuntur autem fratrcs Chrifti ,quia eranteius cognatigerma-
ni,nonquia eflcntdeMaria&lofeph poft natiuitatcm Chn-
fti gencrati , vt dicit Eluidius hzrcticus , qm dicit Mariam ciTe *lu:il) erw
cognitam a Iofcph poft natiuitatcm »ChniU , fcd hoc fupra im-
probatum cft i.cap.Sequitur.
II,. Vnde ergo . Quafi dicat fi non h.ibct excrcitio vel cx genc-
re, habet ergo cx dzroonc. E*" ideo fcqait ur.
12. Et fcandalizabantur . Attnbuentes virtuti dzmonisquod
debebat attribui virtuti diuimtatis.
1 3 Ieftts autem dixitcis. Quia inuidia naagis cft ad patriotas &
ad propinquos quam ad extrancos.Cuius ratio eft, quia inuidia
eft tnititia de exccllentia aitenns inquantum apprehenditur,vt
proprij bom diminutiua, cxcellentia autcm alicuius dillantis
multumnonapprehenditun, vtproprij boni diminutiua, pro-
pterquodmter artificeseiafdem artiseftmagisinmdia, & ca-
dem ratione inter compatriotas . Sequitnr.
14 Etnon feiit uittutes multas.Qui* erantJindigni.Caufa fub-
ditur.
15 TroptirincreduUtatcmillortm.Nont*mtn nnllas.quiaibi
aliquas virtutcs fecit, vt non habcrent cxcufationcm de peccato
fno vidcntcs opera dioinitatisin co.
CAP.
7 Vnde huie fapientU h*c. Hoc antcm dicebant de Chrifto
contemptibiliter proptcr paupertatcm parcntum , vnde fnb-
ditnr.
9 7ipnnebiceflfabrifilius\tWs fimiles funtilliquidoarinam
pauperum religioforurocontemnunt & diuitam veneranrur,fe-
cundum Ulud Ecelcf. dccimo tertio. d. Diues locutus efl & omnet
tacuerunt, & uerbum illius ufaue ad nubts perducentypauper locutut
efl, & dicunt , quis tfl hit.
MORA*
*Jt
Glof ord. & Nicolai d cLy ra.
X T 1 1 1
2^1
CAP
A
lar.ra.
lnc.#-».
■4 (
Hj.l.C.Pj»
b tle
imoiutuliti
ic nirar lo-
^uttibofinio
flxn.4'-
f aUijaue.-at.
tt<.4iA.c.var
B
>C6autfj?c
{cof uiuliua.
I-7oiew#w«4i»Awr//c-r..rfpf.Liic.isv'eroica.AuditjitHero-
c •. l *r l,/.f?r-,Kor./»r»niT M:rr-
dcs tc.omma.qua: ficbanc abco.fc bcGtabac^oqcfdicC
.iquibufdam.qund lojnci rcfuetcX r, a qutbnfda
Llias app.miit. qtiod crgo aicH/c rfi /<uw»rj.\ cl COW»
macu< quonind
k:iicnr:a pofl I
:cm dixic , vcl
adhucdubius , hcc
emm vcrbaad vtiii-
queieluUnt.
* Ch-\l> ltomus.
Vidc quam ma-
gru ut virtus . Nam
& dcninchim Io:m-
(icm Hcrodcs foinu
dauic , $c dc rclurrc-
ctionc philolopha-
tur.
h Et ait . Nota inui
dia.Iudxorum . Hic
alienigcna dicit rc-
furrcxine Ioanncm»
qui nulluin figuum
fccic.IHi Icfum coc
, :tunbus approba-
tuan 116 rcfurrexulo
contcndunt.
c *t ide o.Scnferunc
crum quod maioris virtutis funt futuiri fancli a mortuis rcfur
g r/w«/rpo^«/"»».PoptiIurnrimebat,fi dam6rfuperabat,pro D
qno,Dctim pnftyoncbat . Titn-r De'i corrigic.cimor homf-
numdiiTeric, fcd volunta em rn rv;'i'fc!t,vndc,&auid.ores
rcddit ad crimen.quosafiquandol • '.jr.-ndicacnminr.
h DicaHtcm. •?< Hicronymus. Nuliumaltum inucnimus
oblcruaife diem na-
1
2.
CAp. xiiii.
N illotemporcaudiuid* herodes retrar
chafamamlcfu, &aitt pucris fuis : t
Hice(rIoannesBap'ifta,ipfe/urrexita
mortuis, & ideo virrutesoperantur in
eo Hcrodescnimt tcnuit Ioannem,&
talligauiteum,&t pofuit incarcercm
propterHerodiadem vxorem* fratris,
n populi. FMtrTadhuc uiuente.mortuo e« m non uroliibebii Icx.
fui.Diccbatenimilfiloanes.l noo licettibi liabere cam Ec
a Faale 1 iuftitU deuiat cjni non lul et Denm .n cMfil.
volens illum occidcre.timu it populum,cjuiaficut propbcta
S J Nonsintum uopulus.fed &H«*Ic»"
eum habcbanct Dieautcmnatalis Hcrodis , faltauit hlia
U Triclijiio;
Herodiadis in mcdio , & placuic Hcrodi. t Vndc cum
1 iuramentopollicitus cit ei dare quodcum que poftulaffct 7 bbferuacum fafaccc
peiorem vertatur in i
exicumjibercillud
confilip filubtion mucandum noueririuis,ac- magis iaftantc
neceflStacc penurandum nob s.qtiam pro virandopiurib irPl
aliud jriiric grauius elf- diuertcn Jum. Denique turaut ptr ao-M
minum D mid occidetel^abil viium (lultum & impium,atqur omnia 1
q t/4 adUiuittpertinerent dctti'<tiri , fcd ad primam incercciiione
Abigail tcmin^pr. decistnpi remiflt minas.rcuocauitensel
in vagina,hec a^iqtndailpefetali per urio ptraxnTe doluic.
Iiidorus. Non cflconfcruandum facramcnrumquo ma- r
Iutn.,»ncautc promjnitur.velut ii qmfp.am adultcra- pcrpcta A
am cum eam.mendi fidcmpolliceatur , toler„lr,| us cnmi h
cfr non in»plcrc facramcntum,qtum inaiietc in fttiprov.
^ Con- I
talis (ui , nifiHero-
dem 6c Pharaoncm,
vt quorum cracpar
impiecas , cffcc vna ,
natiuitas.
i Cum iuramento . Lm
Ad hocfortc mraux
vt occaiioncm para
rct.qua videretur fa
ccre muitus quod f.i [ "
cu-bat Iponcanstis. • p
N6 etiim lioc implef E
fetdealiquo am.ito
quod implcuic dc
pVopheca:quod&
re fecirlet.fi cxcufaJM
licerpt>Hec.
Beda.SiquidnoS
forcc incaute luraf-
feconctseric , quod
ti
-
I
gct»ccs,quani fragili carne grauati.
d H<ra/w«/m.'Qiiiadixicdeopihione rcfurfeaioniscum
nihildemorte dix ifet,rcuertitur , & narracqualiter,&cur-
obierit.Herodes ifte , & Philippus fratrcs f ictuht fil j Hcro-
dis,fub quo donvinus fue,ic m Aegvptum,
C Hoodiadcm -pxorem. Herodias filja ATtha? rcgw quam ip-
fcpatercuhcPhil:ppo,& indoloicn.cius deditHctodiint-
imcoillius.
f ■>lo» Ucct. Herodes forfitan legcm ludarorum cenebac,c5«:
ldeo loannescum ab adukcrioprohibcbac
^jimuit
NICOLAVS
D E L YRA.
-
c a p. xrnr.
M llo ccmp >re.?')fiti piomityationewkfaeliip**
rabA ca,h c pjnitur buws promulgarionis cvhfiVmsi o.
Et hoc cx dfitbus .frimo exfama nominis. Seckndo cx
-iH\ miratulii,ibi<Zuoclciirr\ aidilfct lcfat.Tim
hdnui, i . .7p>imooflrnditfa<nam <pftu< Cbri(li.Sccnridr>,'X bnc inci^
dtntaliter narrat mortem Ioannis , ibi.Hcrodcs cniivXt'tcapr;mu
sdurrrcdumjuod miraculaCl" tfii fucruttt inta<>tum euid'eittiatquoi
non ftlumfama eius fuit tntet vttltarii bomincs,ftdintet magnas pcr
fonis,& princfs.Et hoc efi quod i:cit.
X Auliuit H -rodes. Dhitur antcm tc'rarcba,qu>.- bxhebatquar
X*m pancm regni l*da*.M ■rtnt cnm Hcrode Jtfctlokii a qui tnterfe-
cit innocentesy<U'»if<»meli rejnum rius in du^mcd.ctater.tta auod Ar
cbeLtus filius eif » b tjftut medictatem, yt fup<a ditlum efl z.ca. ^ilia
M-r.em meiietat d uifa fuit in dtas pa fs,ty vn* d IM r\ fftridi , &
altcraVh;lippo,qni erant itvtiores I '' T? rar-:'ha,a quaita
paricrc^t , a triras quod t fl q»'tt> %r fl pr-nreps,^*
princip bitur :nnuatap4ttc,-ontam-n!ii'b't'rrrx,qu..it\t>M4ni
0b1lHlcr.ini j Tnl.t j ifjmcujcg u 1 <d«rnrnrhm fupcrb;amx
Vndr xeruntcoram Tihto loar. 1 g.c Non habcmilS icg' m ni-
fl Ceftrem. Vttfuhui,
3 Hiccft Io3n.Riptirta.Opi»iio;ew//w<»*v«''n looucxthtmdeim-
•mort.il tttramma.cr r< furrtClionc fn :t,q>tod poV. rrf<rreili<»nein b ■>-
tno (it e.xtelleorjnrit firtut:s (tu m a' tc,& idcohctt lnanncrBapttlla
in >itafu4 nonfcctffct mirai ul ., :fkumn> Hirodcs credcns tum fur-
rcxiffe
U 0~R A L I T E R.
X lnill*' •><lt»n )]rr dr\ tctra<-c>>- fvnam ,-c?"C.ScquitUt
| Hicetlloamnes. Omncs crcdcntcsrciurrcctioticmmotuoruro.
dixcrutn eo< fnrc maiorn virtutis pottrefurr clioncrfTquaman
tc . pcr quod moralitcr . gntficatu»,quod rcfurgentei dc inortc
culp2 miiora virtutu-nopera debent ficercquam antc , trtlic
oilcndatu fc Dco gratos He fua refurrcclionc.
f Dicebatenim. Non •raitten* dicetc vcritacemproptcr p >tc-
ftatcm
fextffc a mortnis affeteh it rum facere mirawla.
4 Herodcs en i m . Q^ia frccrat m> ittonctn .rfc mnrte Ioan is, tdco .
btc incutemaliter usltndtt modum mortn. Lt diuidirur in dun,9_apt ■ -
1*0 cflendtt interfetJionts eius caufan,. Etfc> u d<> rnoiu •& ordi*t,wi.
Dicautem natalis . Cau/a autcmfut ifta,quia Hcrodtas, qu.tfutt ►«
fil'0 jfriftt>btli,& fornr Heiods A^< pp*,c? > eptis buiu\ H nwi,CT
J'bil ppi fratris/ui, feitt*>dtrm quoddun lofrf;hhi,& n*agiitet in /a «fl
ftorti>,fuitioniuncla matrntwni«!ite> Tbittpufratri R<rod'-,,tj.>htJ^k
tr it licr umfn undum lcgem . lpfum autem adan.aoit Hcrodn amo*^
M nto,& ideo eam abiiulir f auaucwer f> air> f't>,dc >obtntate tamcr1.
ipfius HroHades ,# boc crat eiillicitum,*tv uer,tceiu>fa r habem
ret eius vxorcm.low.nes autem virfanclus & tuslus de hoc .r<iu:bat
Hfrodem,p>op er quodtbeoi7' C.iptustfl & inc4rcera'us,qttia non ait
ittrit cnuiin rrfjcere , ne (edttionem pnpnli cxcitaret contca fe,qttii
omt.Ci repi't«ba>t toannrm fanSum prupbetam.
% Dic autrm nat . Htc ponitur moius wortis "tpftus.Herodias.tti
Umcns ne ad prsdicatitncn Joatxis Herodespenittrct,<& ipfamfa*
tfi rcdte< Lt,«ZT per conftq>iens cum p> iori >nanta a quo rece/Jerat cum
pericul > ie*r>aac<et , idr.> excogttauit modum quo<-n<dniriterfica>t'iur
I'<annts aHq^ie fditione oopuli , & einfdem dolt Hcroles co fctusft-
it,vi vidcbiiur.Et boc e(\ quodduitur.DicMtcmnataUs.IfiaerJt
conjuetudo apud antitfuos, qu >i principes folcmni^jbant tliemfu/c 114
timtatis, ^r dtem etiam natalis impci u, fni,in qno /cilictt coi cnaban-
ftr.ln illo crgo ftfto.
6 Saltauit filiaHerodiidis idcfl,tripudiauit,&hocfuit,exdi-
fpofttione tnatris O tpfiu HoOih'.
7 Vndecun»iiiramcntopolliciciiSvftci,iS:c.
Ac_
ftatem Herodis,nec proprer infidiationcm Hcrodiadn Et in hoc
ded.tcnemplum prxdicaronbus cu.in.',elij,vt propter talia non
omittant conltaniiam verir jtem pracdicandi.
y f)ic a'ttem nata s. Icrhocqaod ;n tonuiuioloanncs prarcipi
tur decollari ad falcatricis pcruionem , & fuac matnt alultcra
Oionitionem.ollfnduur quoH multafiunt proptcrcrapulam, 9c
iwulicrum malitiam. Eccl.i^.a.\'iiiat»>& «uUcrci apofiatarc
tiuuut ciun lapicntei.
*»o4
253
Matth
XI
Cap. .Xlllfc
2^4
JZ a Contriflatus.Vt difcambcnnbus. vidcbatur . Talis quippe
A eractriftiriaHcrodisqualispenitencia vidclicct Pharaonis.
b F.t dit olii. Minutus cft Iohanncs capice,cxakacus cfi in cru
ce Chnftus,quia illius fama dccreuit,iftius crcuit. vndc.Illum
eportc t crefcerejnc auttm Mj/w.ln^crucaco capitc Ioanni5,oftcn
duntur IudtEi Chri-
J
/5
flum(quicftcapuc
omnium 'propheta
rum^perdidiftc.
MORALITER
Mors loannis finc
fignificatlegis, qua
fimta mcrito migra
tur ad Chriftum,
quicftfinislegisad
ioftitiam omni crc-
denti.
# Ambrofius.
difperfifle per camprs,& rurfum collc&a ignecremaflc, ac D
denuo difperfiffc. Atfuerunc tunc tcmpons ibidem de Icro-
fblymis monachi, qui mixti Paganisofla legcntes , maxima
corum parrcm congrcgauerunt,&: adpatrem fuum lcrofo-
lymam demlerunt,at jiic,mifiteabcato Athanafio Alexan-
dria cpifcopo , ibi-
I YJ { i ■ TiMeute,ne Herodes,aliquando cum fratre fuo conuenerit.
abco. Atilla pracmonitaamaftrc fua, damihiinquithicindi-
i Vt fimulator oftendit.ia qu» fe reurainnuit. Triftitiamjrzfercbat uiftcie,
cum litirerur in mente.
* fco caput Ioannis Baptifta: . it contrifta tus eft rcx , propter
a Sub occafiane pietatis imp ms fliit dutn iutamento fcelus excufar.
Aliat iuranenta. b Vt omnes fietent confortes fceletis.
iufiura'ndum autem , & cos qui pariter rccumbebant , iuflit
In Fafcalibut diebui.
fcdari. Mifitcjuc , &dccollauitIoanncmincarccre . Etallatum
cftcaputciusin difco ,&datumcftpucllas , & illa attulit matri
Vt habeat in pateltate linguam.cjux illicitas nuptias srgnit.
Turpe quod rcgnu su'a?.Et acccdcntes difcipuli eius , tuleruntcorpuseius,&fepe
profaluationepro- „ . , ' Qaod ioanne. pafl;« eft, ..^ t
Tnitritur,crudele q$ licrut lllud , & vcnicntcs nu nciauerunt Jdu.Quod cum audiflct 6
morsprophet? pro j iefus,fcccflitindc in nauicula inlocum dclertum ieorfum.Etcum ?
lUliUrandi rellglO- a Cuio przdicatio Chrilti ficrer in jcnubus.inukitudo ciedidu in eum.
ne donatUr ^' ment'* «rdorcm oftenderent.
audilTent turba:,fecut? funt cum pcdeftresde ciuitatib.Etcxiens
Amauit. a Magna retributio 1 borisieorum.
vidit tur bam multam,& mifer tus eft eis,& curauit laguidos coru
i
Quanto tolerabili-
5 us tali facramento
periurium fuiflet.fi
tame pcriurium di-
cipofiit.quodcbri-
usmter vmaiurauc
rar,quoddeieratus inter fakanciumchoros promiferar.
* Hieronymus.Legimusin Romana, hiftoriaFlaminium
ducem Romanorum,quod accubanti iuxta fc meretricula?,
quaenunquam vidiff? fcdiccret homincm decollatum,ac-
cenfus fit,vt reus quidam capitalis criminis in conuiuio trun
catctur , a Cenforibus pulfum curia,quod cpulas fanguini
commifcuerit.
* Gregorius . Deus fuos fic prcmit in infimis, quia videc
quomodo munerec in fummis.Hincergo vnufquifquccol-
Itgac , quid illi finc paffuri quos rcprobac , fi fic cruciat quos
amat. »
c Et fepelicrunt. loannes apud Ss-baftcm occifus, apud Ma-
•eherunta fcpultus eft.Narrat lofephus vinctum Ioannem in
caftellu Machcrontam addu£tum,ibiquc« truncatu. Et ccclc
fiaftica hiftoriafepultum eum in Scbaftc vrbe Paleftine,qug
quodamSamariadi&afuerat, &atempore luliani princi-
pis Paganos inuidcntes Chriftianis,qui fcpulchrum ciuspia
. follicitudinc frequencabanc , inuafiuc monumcntum , ofla
- dif-
NICOLAVS DE LYRA.
Atillaprarmonita a macrc faa.Tetiuit caput Ioannis.
* Et contriftatus eft rcx.Hoc tantum fuit fecundum apparttiam
*<*rcprimendum populifeditionm.Qjed patet primo, quia voluiteit,
primo occidere,fed retardatut fuit tantum expopuli timore. Sccundo-,
qttia fitellet eum viuere , non interfecifiet eumprcpter mamentum
ituiatn promifliohc fatlu in gene*ali etiam cumiuraviento non intcl-
ligatur ahquid illicitum \uh obligatione cadere, cuiufmodi erat inter»
feclio Ioannis.Tertio,ciu a non esl verifimile^quod propter faltationi
ynius puclU promiftfiltfub iuramento ctiam medietatem regni fui da-
re.vt babetur Marc.G.Et idto credendum cfl,quod totum fuufitlicium
yt habcrct occafionem apparcatem intetficiendi Ioannem . Ita enim
trdebat hbidine m Herodiadem,quod voluil fingere tantam malitiam.
^^'^o^«orf/e</«««>-.Etcontriftatuseftrexpropter iufiur .To-
tumcfl intelligendum fecundum apparentiam,ed rcprimendum populi
feditionemyEt eodem modo exponcndum cfl de ifla mattria, quod dici*
turMar:6.fequitur.
3 Et allatum eft caput cius . Trimo enim allatum efl in pr&fcn
tia Herodis. Toflea in Ierufalem. Et pofl in ^tquitaniam apud Eugoli-
ftium,nunc autcm dicitur effe ^fmbianis.
4 Ec acccdcnccs difcipuli cius tulerunt corpus cius- scilicet,
de
que feruata vfquc
adtempora Theb-
philiciufdem vrbis
cpifcopi.
Ioannes fiouram
legis renet.Hcro-
dcs (ignificat popu
luludaicu, qui fibi
vclut vxqrem Gcn
tilis populi de eo-
dcm parente proge
niti fociauic mfidc
licatem.Quodquia
vetat Ioanncs tan-
quamlcxclaufa tc-
netur,& vocem da
renon permittitur.
p Ad vtimuminnata
li Herodis,id cft, in
cxpletioe naturalis p
voluptatis faltat fi-
ie lia.i. exultat praua
voluntas exinfide-
lirateorta. Etpoftu
lat addi ad delitias fuas caput Ioannis.i. auferri Chriftum dc
mtelle&u legis,& pcr filiam defertur matri,quia per prauam
voluntacem fatisfir infidelitati Qi.iofa£todifcipiili Ioannis.i.
auditores lcgiscorpusIoannisfepcIiunt,ideft,carnales infe
obferuantias cxtinguunt,& fic a lege ad euangclium vcnien
tes,vcrbi Dei auditorcsfollieitifiunt.
d Quod cum audiffet /<-/«x.IJoflquam apud ludaros lcx, Sc pro
pheta caput perdit,& vocem , Iefus tranfit ad defertumcc-
cleilx locum ,quar antc non habcbat virum.
c Stceffit . Non lugit timorc, fcd feceffitparcens inimicis ne
homicidiumhomicid io iungcrcnt ,dansexcmplum vitan-
da; tcmcritatis. Vcl fcefu.vt probarec fidem crcdentium, vn
de.E* cumaudiffenttHrb&j&c.
f Vcdc/lres,&c.Froprio Iaborc,vt ardorcm mentis oftends
rcnt . Rclinquunc ciuitatcs,ideft,priftinasconuetfationes.
Habcntvoluncatcm , fednon vircspcrueniendi. Ideolefus
obuiamcxic,& mifcrcus curac,vc plcnafidesftatim prcmi-
um habcac.Ecccquancudcledaturdeuotionccjrcdentium. .
& Fejpere F
ie carcere.
5 Ec fepclicrunc illud . Scilicet,in SebaRe chitateyqut antiqul*
tus Samaria dicebatm.
6 Quod Clj m audiflct Iefus . Hic ponitur confirmatio prtditl*
ioUrin* ex ChriSiimiraculis.Et hoc quadrupliciler. Trimo,ex fanath
nelanguoris multiplici(.Secunddyin multiphcatione panisjbi. fefere
aulem faclo.Tertiofm calcationemaris,ibi.Et ftatim impulit. Q»arto
in fanatione infirmorum ad tatlumfuA vetlisjbi: & cum transfretaf.
fet.In primaparte dicitur fic . QuodcumaudiflccIefus./«7/«f,
mortem loannis propter dotlrinam veritatis.
7 Seceffic inde.^oi timens mortem , fed W oslenieret,quod ali-
quando el~l cedendum malittA buman&.
g In locum dckrtumy tdaretpredicatoribus rerhi diuiniexem
plum aliquando recedendi a lurbis,et redire ad locumfolitartum,ad cor
rigendum proprios dcfeclus , qui contrahuntur eX conuerfatione cum
hominibus , &ad vacandum orationi,vt ibi pradicator hauriat quoi
poflcapopulis effundat.
^ Eccumaudiffcnccurba*,fccucaefunceumpedcftrcs. E*
quo patet quodpaupeies fcquebanturChriflumequosnon habentesi
Sequitur.
io Eccurau{rlanguidoscorum. inquovcrboikiracuU multa.
includit,quia nomine languorit intelligitnr omnis infimitas.
Fefbere.
M ORALITER.
€ Quod cum audiuiffet lefus,fece(fit inde in nauicula. Non propter
timorcm Herodis,fed vt oftendcrcc, quod aliquando dadus
cft ux!ocus,&:condcfcedcns fidclibus infirmis qui fugituri
cranc
eranctemporc perfecucionis.
S> Er cum audiffent turbajecuufunt eum pedeflres ie ciuitatibus.
Adhuc popularcs , & pedeftrcs magis vadunt ad fcrmoncs
quam diuiccs,& cqueflrcs.
Vefpere
,Jtf
Glof ord.&NicoIai deLyra.
256
H^il.f».
wHmb.
S
W>T.tO.»f
Mvilice
lU'4'J.d.
Vcfpere autem faaoaccclTeruntadeumdifcipulieius , di-
i * T*»io icmpota idotobirziuecunt
ccntcs.DcfertuselUocus &horaiamprartcriir.Dimitteatur- 3
1 ldrft 1 fu:« phanfxis emant libi efcam
bas, yteunresincaftcllacma^ntfibicfcas. Ieius autem dixit
■ vt»lmrKlenufr»ntcumejoluini>anif. ^
eis- Non hibcnt necclle ire , date illis vos manducarc, Rclpo-
dcrunt ci . Non habemus hicnifi quinque panes,& duos pi-
Lcgii intelleftum ad me retrrie . %
fces.Quiait eis. Afferte' mihiilloshuc . EtcumiumlTcrtur- 4
a Studio continentix calcata canie.
bamdifcumbcrcfuper fccnum,acceptis quinqucpanibus, &
, Vtno.furli.i-hat.etecordadocetet. b lutegri non in tot diuidcremur fc _
duobuspifcibus, afpiciensinccclumbencdixit,&fregit, &
1 Quipjiw ao.»:tolij dedcut fenlura.v» itellingeient lctiptuia«,<)ux pei miruiteiiuiaapo.1oll.nim r
de'dit difcipuTis fui* pancs, difcipuli autcmdcderuntturbis.
. ln,cl!«etu£. EdcntpauPere,6cf»tui.bun,ur
Et ma'nducauerunt omncs , & iaturati iunt . Et tulcrunt
reliqu»aS duodccim cophinos fragmentorum plenos.
Manducantium autem fuitnumcrus quinque milia vi-
hm fJl
IVin.^.a*.
J&H.6.C.
l.Cor.rd.
Luc,»*.f.
A a Vefocrtautem fatto aceeffcrunt ad eum . Reced.t Icfus dc h>
d •., vad.t ut dcL-rjom.cutbx fcquuncur, quibus obuiat, &:
c Hoc non iranc vd mtr.d.c,lrd vclpercquando lol
juflicix ociubirr.hMsniundiappri-ptfquauit.
* Chrvfoftoinus.Cibacurus cos dommus cxpcdat rogan
quafl vbiquc prtor
oon inlilitnsadim-
1 k ula , fcd vocacus.
Idco auccm nullus
dc turba accol t,
vcncrabanturcoim
cum , &i. ntqucfa
jnis fcnfum accipi
cbant amoreinftan
t.c.Scdnccdtfcipuli
dicuntjCibacos ,fcd
dicunt, Defertut ejl
/ot-M».Quodenimvi-
debacu Iu.lxis in
CCeoM eflc miracu-
Jum. cum diccrcnt,
Tiuwfuid poti.-i parare
mcnfn* i» deferto ?
b Kf cVpcropcrao-
ftcndit.
b Difeipulieius.CAT
nales , &L de fucuro
miraculo rcfccbonis
g ignan qu bus didu
cracin vi.im gcnti-
um ncabicritis.
MyrticcF.irt.diunt Iud*i gcntes rccipi , &murmurant:
buonUD vocc vcitur lfaias . Ecce gentes quaftfliila fituU.ltCXU
Cmnc gcates auafi r.onfint,fedfunt coram eo . Sed dominus per
apolioios rcncerc decrcuit vnde fubdit . Icfus autem , &c.
c Dhmtte t*rb,u. D.u tft quod idola fequitur,idcoque non
rft a nobis pafccnda pane verbi Dci . Dimitte turbas . His
Marcus& Lucasconientiunt,hocpr?termilTo, non habent
ncccflc ire.Ioannesait,profpcdisturbisdominum qudiuif
fea Philippo tcntando.AO/rie ememuspanes vt man.hi. Intelligi
tur crgo dtfeipulos prius rogafle , vt dimitteret turbas.Poft.
hec vtro verba dominum lnfpcxiffc multitudinem,&:dixii
fc Philippo quod Ioannes mcmorat , & lfti praetermittunt.
Demdc quod Phil ippus apud Ioannem rcfpondct,hoc Mar
cus adifcpulis eife refponfum commcmorat,volcns.kocin
telligi exorecqtcrorum Ph.lippum refpondine.
d bate illis. Prouocat ad dandum, vt illis fe non habetc tc-
ftantibus notiorfitmagnitudofigni, vbietiaminnuit >quod
per cos funt pafccnda ieiuna corda.
c Quinqucpanesy&duospifces. Per quinq; panes,& duos pif-
ces, totum vetus teftamentum fignificacur . Per quinq;pa.
nes,quinquc libri Mofi,qui bene hordeacei.qui cibus cft iu-
mcncorum.rudibus cnim afpcra & groffadanda . Animalis
cnimhomo nonpcrcipitea ,quacfunt fpiricusDei.-intusta-
men latet mcdulla fuauiffimi fenfus.Per duos pifces prophc
tz,&: pfalmi: vnde , & pofl refurreaionem ait . Qua; fcripta
funt in lcgc,&: prophetis plurimis de me .
Q Difcubuere aucem alii quinquageai,alii ccnteni.Diucrfi di
fcubitus,diucrii funt ccclcfiaru conucntu s, qui vnam faciut
cat-
catholicam.Iubilci rcquics,quinqu.igcnerani myfterioco- D
tinctur.Qiiinquagnanus.n.bis duutus ccntu facit,quiapnus
a malisacbbus qHicfcitur vt pofl anitna plenius q.cfcac in co
gitationc.Qu.da ignui qu i.c^i.ipcn^quiaqiiidamfunrqui
amalis ai5tibushabcnt rcqiutm.C^uidacenteni,quiafunc p
a malis aclibus , &
I
prauis, cogitatiotn-
bus habcnt rcquieta
mentis. ... ,
* CLEMENs1.^,
ALLlXfrugalicatei,8,c
ac tcnuitatem nuhi
quoquc videiur do-
minus fignificarecii
pancs bcncdixit , 6C
affbs pifces,cibi non
minus exquilitipul
chrum excmplar ad
duccns.
f lAccrptis quinqT&c.
Acccpit quinqucda
ncs, nonnouoscrca
uit,quiaveniensin
carnc non aha qua
pixdicla erant piae-
cauit , 6c opere lm- r
plcuic.
g Benedixit. Cum
aperiens fcn fum , vc
intelligcrencfcriptu
ras > dono intcrnx 8
fuauitatis multiplicauit. Fregit cum myfiena lcgis in medi-
um protulit.
^< LaiStantius.Frangebat igtcur ipfe panem minutatim,car
ncmque pifciumcomminucbat,&: vtraquein manibus cius
augebantur.
* Hilarius . Nonautemquinquepanes multiplicanturi»
plures,fcd fragmcntis fragmenta fuccedunt. Crefcit deindc
materies.nef cio vtrum in menfarum loco , auc in fumcnti-
um manibus.
h Dedit difcipulis. ¥ Hilarius.Dantur Apoftolispancs,quia
pcr cos erantdiuinx gratizdonareddcnda.Idcm autem u^,
cdentiumnumerusinuenitur,qui futurus fuerat credituro»
rum. Nam ficut tn libro Actuum continetur ex Ifrael popu-
h infinitate virorum quinque millia crediderunt.
i ^f^KjiW.Secretioraqua: arudibuscapmcqucunt.nonsut ji»
negligcnter habenda, fedaduodecimapoflohsqui per co- f^
phinos duodecim fignificatur,&; ab eorum fucecfloribus di
ligcnter inquirenda.Cophims feruilia opcra geruncur,&: dc *
us infirma mundi elegit,vt confundat fortia.
* Tertui.Panisnoftrialiquiddccutiin terraanxiepatimur
K Qninque w/.Pro quinq; fenfibus corporis.bi funt qui in fe- '*■'
culari habitu extenonbus re£te vti noueruc' Hic qnq; p.miT "
bus.i.lcgalibus prarccpcis ad huc neceife eft vt inftuuanf.Ni
qui mundo mcegrcrenunciant: quatuor milia funr, Sc fcpte foC
panibus ld cft euangelica petfedione fublimes , &: fpirituali 1°**
gratia reficiuntur. Qiiod alibi narratur: Hoc miraculu panii
fcnpturus Ioancs ptermific, quia proximii erac Pafcha dics j^,
fcftus Iudaroru . Marthxus vero &: Marcus hoc mox occifo f
<@ Ioan-
■ NICOLAVS DE LYRA.
1 Vefpcrc autem fa&o.H/c confcqucnter ponitur fecundum mi
tacklum de multiplicaUonc panis.T>ic\t crgoVcfpcre autem fedo
Ex quo pattt deuotiopopuli ad Cbriflumtquia necpropter noCiem im»
ninenttm recedebant ab eo.Sequitur.
a Et h jra iam prxtcriit.dimittc turbas vt eun . Bgdeundifci
licet ad propria,& quicfcendi.Sequitur.
3 Date dlis vas man.Ioannis.6.a.dicitur quod petiuit a "Philip»
po,vnde ememus panesi Ethoctfl verum,quiaprimo interrugauit
(um tentans eum, quia fciebat quid effet fatlurUs,y>t ibidemdicitur
Et poflead:xit illis quedhic pcnitur. 4 EtCUm iuffiffct turbam
difcumbcrc fupct Uxrium.Idefl fuper berbam agri.
5 Alpicicns in ccclum bencdixit . in quo dedit exemplum ante
co
comefiionem ad laudem dti benedicere cibum.
6 Et manducauerunt.£* quopatet,<jquod panesftmunt multipU
cati inter manus ipfms.quia ex tam modico cibo non potuiffct tam ma
gna multitudo faturari,ntc tantxreliqnix rtmanere,quiaplusreman
fit quam a principio fuerii . De modo autem muttiplicationis csl dubi-
tatio inter dotlores,quianon determinatur inlitera. Dicunt enim ali'
quiquod hoc fuitfine additione alicuius matcrixftcut decofta^d*
formatum efl corpus mulieris. Sicut enim dcuspottfl de nihilo aliqid
facerejta modicum corpus in magnum conuertcrefiue additione mate
ri£ Jl\i\ autem dicii',quod hoc fuit f conucrfionem alicuius matericprt
exiftentis , vt aeris vcl huiufmodi in fubflantiam panis,& pifcis, &
hoc videtur jtugjcntire fuper loan.6 .ca.dicens ,inde multiplicauit qn
quepanes,vn de cx paucis granis creatfegetes.Certum efl autem,quod
fegetes creantur ex conuerfione materu prtexifleatis infegetem.
Ec
M O R A L I T E R.
f Vefptre autem fatlo accefferunt difcipuli eius dicentes. Dcfcrtu r cfl
t»tus,& bor* iam.Vci hoc autcm quod pauit cos corpm alitcr
fignificatur
ficmincarur.quod prxlati.&curati dcbenr fubditos jpafccre
vcrbo d •drma,&:facramentocuchariflix)vnde&: Ioannes
cuangelifla defcribenshcc miraculum prxmittit,qcf propc
ci at pafca ludxorum , in quo fidcles pafcuntur euchariftia.
Et
m
Matthaei
?
2J8
*f Ioane commemorant faJtum.VndecolIigitur Ioanncm im
^ rnin..nteeadem feftiuicatefuiffcdecollacumj&annofcque
te cum denuo Pafcha rcdirec , myfterium dominice paflio-
niseUecomplerum .
a Exceptis m«licrihus & paruu .Scxus fragilis &C minor e/as sut
ivumcroindigni. Si-
fte,& Sol iuftiti.T fe .ibfcondiflc vidcttir .'"• D
f Tfauicula aut m . Nnuis itt mcdio Man.foliis Iefus in rerra,
quia aliqnando it.reft ecclefi a non rho afflicta , fed & fcdata
vc prbrfus videaf derclirSh a Deo, fed Deus eam non rchfl-
quit. vndcMarcus a\t.Vidit eos laborantcs remigandoYi.lv\i\on MireTf
pfens, &fidirtv.rttn
l
nificat infirmos m a viromm exceptis mulieribus&paruulis . t Et fhtirri tcom-
3 puhtkfus djlcipulosafcenderc innauicula:& praecederc
cum trans fretum.donec dimitrcret turbas.f Et dimifla tur-
• Sk qui bene ont rncmetn fuifnm * teircnii eleuat . 1 N6n prc fc fed pro nobis. b Noflc tri-
bttlatiortis appropiricjuante dftiinul.it opcmfrure,
ba afcencfit in montem folus ora"rc.Vcfpcre*autem fatto io
a Dunt letus «bierat.
utr,
pugnx.
b Et ftatim comfiulit
lefus difcipulos . Quia
vt ait Ioannes ventu-
ri erant vt f.icerenc
cum rcgem,qut mira
etle culum pantim vidc-
lm- rat, quos fugit, dcces
nos fugcre dc bonis
noftrisfauorem. Cru
cirixioribus vcro pro
ptus occurrit, vt para
Ii fimus ad r;ducrfa ,
cauti ad bl.uida , pro
j, quibus nenosemol-
liantoremus.
C Trdtcedcre eumtrans
fretum, donec dimitterei
twr.Quo preccdcrcnc
ar.f. J^arcus ofrcndic ad
Bcthfaidam.quxeft
in Galilea duiras An
drea? & Petri.cV Phl pp*,prop eflapnnm Genczarcth.quod
dieitur ti Mare Galilca:, dicirur &: Tyhcrindis,aciuitate Ty
benade. Scdquomododicit Marctn pcfafto nnractilop»
rurfle ad Bcthfaicfam cum 1 ucasdicac hocipfum faclurn
cfleinlocis Bethfaida:? SedLucasatinddcrtislocis non
vicinis ciuicaci,camcn pertinentibus ad ea . Marcus de ipfis
confin-b.ciuitatis.Vnde Lucasnodicit in defertum locum
quicftBechfaida,fed qui ert Bethfaidf. loannesautcm dicic
rnaducafie panem iuxta Tyberiadem,& indc difcipuios ve-
nfletransmareinCapharnaum ,qua: amba: iuntciuitates
jn Galilara .
d ^/rwrf/r.Pauit turba m vc Deus, afcendic orare, vc homo .
Nonquod omnn non habens in poteftatc, fed vc forma ho
tnimsimplcret.In hocofficium pietatis efl,fequicur lnftgne
poteftatis miraculnm .
c Fefpere autem . Merito dicitur hcc tepcftas efle in ucfpere,
V ^uiaduccclcfiaincnbulacionccfc^diciturtflc quall inno-
tte
b fsigniiicac labores ccclefein hocfcculodum tendit ad patriam.
b
lus crat lbi.t Nauicula autem in mcdio mari laclabatur flu
i Malorr.rn f^irituuBi flatus.
dibus.Eratcnimcotrariusventus.quartaafitcm vigiliano ^
^5 ^Eili pondu? c.tn t h^brat. *Comjtimt'nt prcfsuras Icculi .
h j6lis,venicadeosambuIansfupra marct Etvidentescum * j.
i fupramaleambulantcm,turbatifunr,dicentcs:quiaphah* 5
t Magni t tnotit ludicumert coniuius <.:.moi U lnceita vox . f ; Qiiu prope eft onoibui • o
tiinentibuscum.
tafmacft.Etpr«etimo'reclamauerunt. Statimquclcfuslo- y
a Conrradefpeiatianem . IKonphantafma.
lc quutuscftcis, dicens: Ha'bete fiduciam , egofum no-
a Quu vru;ue ardcntifllmz fidci cit. f In peiforu przfenris cccleu°x& labomntii'.
1 litetimcrc Rcfpondensautem petrus dixit, donnne, 11 tu 8
a IntuaiufTonc nunt aqux foh.ix ic coipus leuc o ntra taturam.
ts, iubcmcvcnire ad tc fupcraquas. Atiplcait: Vcni-
videc&: cortoborac. fMar.et.f,
g Quana autern . To- t iutlic.
ca nodc pcriclican-
tur, quiacufehomo .tuccc
confideracnihilinue ^.^ ' '
nit nifi tcncbras angu
fti.irugt'& arftusho-
ftium.Scd quarta uigi
lia dotninus uenit,id-
eft,i3m diluculo.cum
mentem ad pra;fidiu
Dei,engttquafi inter
tcncbras orrumluci-
fcri videt, quidiem
nunciat. Lucifer ad
plus tres horas noctis,
ideft , totam vigiliam
matucinam illuminac
adefc dommtis qui
fopitis pcriculis pro-
cegic .
tMar.^.f».
•ducipuli ,
h fenit -trfeoc.Marcus
aic: volens pr«£cenre
eos,proquib. tamen
libcrandis venit.Quod fit utadhoram turbati,f d mox libc-
rati ampiius ftupeanr, & gratias agant , quod ldcm fxpe fic
in paflionibus f.tndin uti .
i lii vtde-iteu&c. Q,uia f^pc fir, vtcumaliquafubitodiutinaa'
ttibulationis ot ittn fddacio,npn ftatimcredanit uera Iibera-
tio.Ideoque pci mancntc priori formidine inrei)fa,ad Iibera
tionem dingitur oracio .
<%t Dyonifius Areopag. Vcignoramusquomododcvirginc Uh.de dwinU
nattis fit,i t;i qi;omodo fupcr mare ambulaueric . nomimbut c*
* Iiftinus Marnr.Non muratone corporisin fpiritum am- ^'hodo17 ^
bulauicdominusfupramare, feddiuinafuapoceftacefecic,
uc ambulare poffet mare, quod ambularc alioquin non p6c .
k E&ofum nClitc timcrc. Non fupponitquis,quiacx vocc fibi **o-}A.
notapottr.mteumcognofccrc. Vclquia ipfeeft quidixic.
Qui cft mific me ad uos .
1 Dtftninefitu cj.Sicu es illcliberacor, iubemcvcnireadcua
iniiutionemfuperandoprefluras . p
& Et
NICOLAVS DE LVRA,
1 Txft*tim,&C.HicporitUTteitiummiracM!i<mdccakationc m«-
rit^vlftcuc oftendcrat fe iomhum tcrrx in muU:pLicat;0"e panis , ita
tfltnderetfedominummari>.Dicitergo.Et(i3.tnit&c.C*ufabicta-
tetur, fed lL.6.b.babeturt yuia turbx qut, videral miraculum de multi
plicatione panis,volucrunt venire,& facere eum rcgem,ipfe auteprf-
fcicnspracepit iifciputos fuos vltra mare Galilcd tramfretare, et ipje
folnt fugtt :n montem^vt poffct ibi patrem orare. Vt in huc dedit nnbit
txempUmbtmilitatisrfuia quefttus ad bonorcmfugit,ut hic babetur,
tfu^fttus autem ad mortem vltrofe obruiit^vt habetur lo.l 8.
2 Nauicula aucem in mcdi o mari.Er quo infinmtur , quod Hli
qui carent Chrifli focielate,exponuntur tentationibus.Sequitur .
3 QuartaautcmvigiIianoft;svcnit,&c. Ifta eratconfuetuia
4tntiquitus in txercittb quod nox in quatuor partes diuidebatur y &
in awtlibetparte diuerft militesfibifuccedentcs vigilabant sd cufl$-
iiam
diaexcrcitustquartaergovigili4cfi vltimapars noclit. Exquopatct
tfuodin tribus partibus preeedtntibus in periculofucrant .
4 Venic ad eos am.fupra ma. Ex pcriculo enim prsccdenti longo
tnagis deftdcrabant aduentum Cbriffi .
5 Ec vi. eum,&c.c ur . Vropttr vifionem infolitam .
6 Dicenccs , quia phantafma eft . Idtft^appantio reinon exi-
fientis.
7 Ec \>rxtimor3.Tinientes,ne e/fet apparitio alicuius fpiritus mali
gni nocere vokntis , & ideolefusajjecurauiteos diccns . £go fum .
Sequitut .
8 Rcfpondens autem Vc.In tantum deftderabatfocictatem Chu
fli,quod nolebat expeiiare aduentum tius vfque ad naucm,fed v< l bat
occurrcre fup> a a<juam,oblitus prjt amort Cbridi aquepericiuum . Et
in boc apparuit maius miraculnm,quia non folus Cbriftui virtute dtui
nitatis fupra aquas ambulauitfedctiam Tctrus eadent virtute ad ip-
fumvtnit.
Videns
MORALITER.
I Etflatimcompulit lefusdifcipulot, &c. Perafcenfioncm in na-
uiculam figmficatur promotioad animarumcuram quamnul-
lusdebctafTumcrenuicompulfus fupcrions auclontatc. Hc-
braco. f.a.Nec quifquam afTumtt libi honorem , fed qui vocatnr
a Dco unqoam Aaron .
f Ef dimiffa turba afcenrtit, ^c.Sicut dixcrat fupr.cT.a. Tu autem
«ooraocnsintraincubiculum tuum^ daufooftioora patrcm
tuum
tuum in abfcondito.
2 "t^auicula autem in mcdh ma. Id]eft, ccclefia turbabatur perfe •
quutionibus .
I Q^arta autem vigilia noclit. Permittit ertim fuos aliquado per-
turbari,fed non dcbclian,faciens cum tentatione proucntum, vt
pollint fufbnere , vt dicitur. i.Cor. io.c.
8 l\efpodens autem Te. Per hoc autem quod timens ccepit fub-
mcrgi,repnmitur aliquorura prxfumptio, quiarduapetunt, in
quibu» dchciunt .
Tom.5. i Qi
Glofiord.&iNicoIai
ra.
260
f | ./mf.D-hunwnodcfpcransadiucorio, mcncecal-
A catrrciuiris.viklutucontoimii.
bJmkiLlMtfypir.ULclKim» (upcr aquasambulac.Necrgo
duhites Chnftum vcruro corpus cfic , quu fupcr aquas am-
buiiuic .
f In terrjtr. Ce^A'.A]!cg.Gcnc-f.ic,i;ucrpr<rcatur,ortus prin- I)
c punv Pcr ivjHimcr^o ip^^-JoMjm&nau.s, mccjligedu ■
clt tcelcfumdc petfcquucionibusl.brraramaDominodu-
ci ad litfus.i.quietem > vbi paradifi icltiLuetur harredicas Sc
primxfioUiucunditas.
J>upcr marcimbu
fcuclccic.uorto
J uiruxn poteftacc.
M rgifaof, nc infir-
nmatc obliuilcarur,
ncputccfc- iquJcm
Dco,& nciupcrbuc,
c kuumctptfet&c,
Paululu reljnquicur
tencacioni, vcaugcac4
fidcs, vccnuncrcdi-
dic fc cius impcno
poifo fluctibus fuftcn
tari, ucdummcrgi-
B tur,potTcciusyirtucc
faliuri .
d Ccffauit ventu:. h\
quocumquc Dcus
pcr graoam adcii,
mox vmuctfa bclla
quickunc.
C Et adtraueriint, &c.
V.lo iigno fihum
fquotqnot. jx-jconrncntur, cur
c 40 Arrius crcacu-
Q rum ciic pcxdicac •
t M >:.«.!<
Etdcfccndcns Petrus dc nauicula arnbulabat fupc.rtaquam
f Feiftquu loacm vekimc > .">.
b vt vcnirctadlefum. Vidcns verovemam validum timuic.
Et cum cccpiflct mergt , clamauit dicens , Domine faluum
» lav enueiu ,uxUium,c]Ui» non clt u^Untis ncque cutren ti,, fed Dei raifetcnti».
Sic nullu, ptstiertinatus pet.t.
' mefac. Etcontinuolcfusextcndcnsmanum apprchcndit
Qauvel puua timuii. » Afdebat tidcs IcJ h unun, innmira» in | 1 ttalut,
' in hoceinftenditut,<]tiodnott doimuu anuiiii. tit.
eum,& ait illi.Modicx fidei,cjuarc dubitafti?Et cumaicen-
Nama-Scveftorc..
diiTctinnauiculam.ccuauitventus. Quiaucemin nauicula
d cranr, veneriint, &adoraucrunc cum, diccntes. Vcrcfilius
tf • 1« «•*m«tain»uicinialoci. Gancfat gcnetan, auram ex crifpautibu» undi».
Dcics.Etcum tranfretaiTent vencrunt intcrram GcneTar.
a Alij tuajare alij cjuocjue facie .
1 Ec cum cogiidutfsent eum viri loci illius , mifcrunt in vni-
a Migna fidc^uod non comcst filute fuotum fed alioruna quxicbaot.
uerfam rcgionem ilUm,& obttflerunt ci omncs m.ile habe-
tcs , & rogabant eum vt vel fimbriam veftimen ti eius tangc-
g rcnt . Et ! quicumque tetigerunt » falui facti func .
falucem his qu.i tangunt,miniftrat .
In
Fimbriam ve.&c.
dett,minimum ma , 'l*
dorxim.velcaroqiia
advcrbum Deivc-
nimus,quequicrc-
dondo cangic,ab om
nimorbo lmpiccacis
fanacur.
•5« Cbrvfoft.Nosau h«h
ccm nonfoiumfim- M*a
btiamaut vcftimen «V
tum Chrifti habc-
mus,fed cciamcor-
pus cius vc comeda-
mus . Sj crgo qui
fimbna vcitimcnd
cius tccigernnc, taa-
tam acccpcruot vir
tutcm.mulcomagis i
qui tocum ;pfum fu
mcnc .
Vc cx vcfte fmi-
bria , iracxipfo vir- v
cus fpincus fandli
qux apoiiolis daca.
NICOLAVS DE LYRA.
I Videns-pero ventwn validtim rimair.PermiiTuv eft autem Petrus
cxtitnorefubtnergi.vtcognorceretpropriarafragilitatem, iicuc
cxfuafjlu.uionecogaomt Chrifti dinnutatem. Seqmttir.
i M-d ca li. InUoc n.apparuitparuitas,fidcnn Pctro, quia ex
quo ad przcepcum Dei fupr r aquas Iiqeidas ambulauerat , de
vcntocontrario timerenon debebat.
3 Eicumajctn Ia hocoftendit fc Chriftus dominua€ris,ficut ia
dcambulatione fupcr aquas oftcnderat fe dommum maris .
4 >+ji autem^ifcaUo. AdQratione,fcilicct,latri^ quc fob Dco dc-
betur.
5 Dttentes Vercfilvn De/«,Dicitur vere.id eft, non mctaphori-
<e, nec per adoptione, ficut fan&i, feci propne & eiufde natnrac.
6 tt<.uiairjn>fre. Hicptnutur quarttj miracuium dc curationc
infir-
infirmitatu ad raclu fux veftis. Homines.n.terr^ Gerafenorum
pnuscognouerateumiraculafaciete& dcmones ciicientcm , vt
habetur.fup.S .c.& ideo videtes eum cognoueriit, & adduxerut
ad eu oes infirmos tllius rcgionis,fciercs,qucid pptcrat eos ctira-
re & quia non potcrant prai multttudine eurn tangere . Idco .
^fygabant eum vt velfimbriam veHimentuiut tangcrent.Potti-
at enim Chriftus veftimctum fac\om ad modum jfudeoru qni-
bus erat przccptum, vt in angulis palliorum fimbrias mfcreret y
vtfup.habitumeft.j.c.Etilla cratpars vcftimenti.qux potcrat
facilius tangi.fequitur.
8 Et auicumque tetigcrunt falui fafti funt.x.corpore Sc mcte , quia
rllos quos Chriftus fanabat corporc fanabat & mcte , fecuniuni
quoddjcjturlo.7 c.Totuaihominemfaluumfecit ia fabbato.
M O R A L I T E R.
4 Qui auten innauicula crant,venerunt & adorauetnnt eum. Qu,i-
libcc cmm rcpipiens bcncficiu, ofienderc fedebcc effcgra-
tum.
6 Et cumtransfrttaffent.Pcthoc, quodcutauit ocsmalcha-
ben-
bctes illius regionis.fitmaturquwdpredicacoreuangehidct
eurarc languidos fpincualicer medicma przdicacioiiis cV fan
c.teopcracionis:Vndcdicicur hic,qi od cangentes Hmbnam
veiiimcciChnfh fueruncfanatt. Tangere vct o fimbria vc«
ftimcHti prcdicacoris cit lroicari vcftigia fuspcrfeciionis •
tMar.T.1».
fc»ra.c*ua
Matih.
CAP. XV.
aT1/'lc acctfftrut.
x H>mcs Genc-
farminus do£ti crc-
dunt,fcd qui f.ipicn-
tes videntur ad pu-
gnam vrniunc
C A P. XV.
quado plorima figna
(^^VncacccfsctutadcumtablctofoIymis Scriba;& . XmoscxSt,,
f&(, tv-57 » Mlntftultitia:filiu« Oei tr»ditionibu, botninum noneft fubieftuj. hria» riirm
jy£ ^f Pharifei,dicetcs.tQua'redifcipulituitrafgrediunc * Remig^Duabusde
^**8^ caufis rcpheduntf . fct
quia a Ierofolymis veneranc.i.a locofan&o . Ec quia fenio-
•5« Chry f. Euagelifta cepus defignat , vt oflcndat InerTabfle rcs populi & legis doctores eranc , &£ non ad difcendum.icd
illorum nequiciam nulli crcdcnccm . Tunc cnim venerunc ad reprehendendum venerant .
quando $ 7^67»
NICOLAVS DE LYRA.
CAP. XV.
I"T-» VrC aecefferut adeum, eJrc.Supcrius pofira cft publicatio
1 lcgiscuagclicejncerludcos. Hicponifrcius^pmulga-
tio
tio cjtu ad geciles.Ec diuiditf in duas partcs,quia primo ondt
tur «cclcfia gcciu legicime fundata, Et fecudo Synagoga Iu-
dcorti juftc rcprob.ua vigcilmo capicu.Icem pcima in duas,
quia
MORALITER.
l Tuncaccefferunt. PcrfcnbascV Phanfjos multu follicitos
dc munditia extcrion &: modicu de intcriori , fignificantur
hypocricc. falfi, argueutcs frcquctcr alios de modicis, cu ta-
inca
men fint infc<fti gtauibus peccatis. Propter quod cis dicitur
fupra feptimo.a.c^uomodo dicis fratri tuo,frater,fine vt eij
ciam fclTiicam de uculo tuo , ic ccec trabs cft in ocul*
tuo,&:c.
2^1
iVlatch
i
XI
Cap. XV. 261
ciicereparentibuscompellicis, quod Deo oblaturuseram
iiicuosconfumocibos, cibiqueprodcfto pacer, vc ci ocac
confecrata comedere . Vel quod Dco offero , tibi:p(i pro-
dclt
CCl
B
niam eum qui magna
peccat, pro paruis pcc
catis ahoru follicitum
eife non oportet.Non
dicit auce quod bene
w3 a X.0" en*m l^mnt.lntMS nihil arguut,qui intus liuore pollu-
f'A tifunt.In vanuquidemfuabapcifmataferuant, quifuorum
cordium 5c corporum fordcs ablucrc ncgligunc .
b Quarevtx» ■. Si vosmandacaDciconcemnicis pprradi-
tioncs hominum,quarearguicis difcipulos, qui mandata ho
minUm d-miccunc, vt
fcfta Dci cuftodtant? ... W"DA - „ r
* Chryf.chnflus non a traditioncs tenioriim?Non.n.Iauat manus Iuas,cum pa-
excuf.micfedrcaccu- b ne manducant Ipfcautreipoad^ns^aitillis. quare&vos
fauicdemonfiras quo r j • j r-v • j • •
tranigredimini mandatum Deipropter tradiuonem vc-
f Imbecillitaiiconfulens. i DandanecelTariaJ.
c ilram?Nam Deus"dixictHonoraapatrcm&matrem. Et
a D;biti«obfeqaiispatenres ind;gnos iudiftineiit. TAetetn».
d qui maledixerit patri vel matri,rrjorte moriatur. Vos au- \
faciunc cranigredien- e tem dicitis . Quicumque dixcrit patri vcl matri, t munus 7
teS , Vt non dct ciS OC- TDec dcuomm .
catlonem calumnia: ,
tiequc tamcn v i t tipe-
rat quod ab Apoftolis
factumcft , neappro*
bet eorum tradicio-
r.cs.Ncquc rurfus accufat feniotes,quia tanquam iniuriam
repuliiTcnt.
c HoBordfa^fw.Hieron.HonorinfcripcuriSjnontantum iri
falutacionib.&: oflicijs deferendis , quacum in elecmofyius
ac munerum oblacione fencicur . Pfieccperac ergo Domi-
nus, velimbecillicaces , velxcaces velpcnurias parencutn
commcmorans , vtfilij honorarcc etiam m vite_ ncceffanJB
miniftrandisparentesfuos .
C d Vos au.dici. Veftraaucecraditio contraria cfl . Hoc ftlios
dicerc
D
Impietate fub nomine pictatis inducuncqui docec quod
oblario domini, q vcv
ruscit pater,obfequijj
parentum pre/eratur,
&hocpro lucrisfiis,
vndi- &:pacres nefa-
crilegii crimen incur
ranr Deo confecraca
deuitant, & egeftuce
conficiuntur .
e Qwcumyie dlxerit.
Scilicec , vica a*cerna
dignusenc Veldixe-
f quodcuque eft cx mc,tibi proderit, & non honoriffcabit 8 rit.L dicerc proderic.
Tita. 9 f Proderit . Quail
patremfuuautmatremrua, &irritumfeciftismadatum IO dcat, Non.imofacri-
legus efies , ii accipe-
rcs ,quia Deo dcuoui,
Vel, t&\ prcderit.Si Deo dedero. .
* Aug. Vcl aliter, munus quodcunque eft ex me,tibi prode
rit,ideft,munus quodoScrs caufa mei,ad teiam pertmebit.
Quibus verbis ligniHcantfilij,iam fibi non necelTeeiTepa-
rcncumpro filijs oblacionem.quod ad eam arcarcm perue-
niifenr,vc poflenc iam ipii offerre pro fe. [0 hac ergo «tatc
confticucos,vc poffenc pareniibus fuis hocdicere, cum hoc
dixi(fenc,negabanc Pharifa;i reos eife ii parencibus no prar-
ftarenc honorem .
Bene
tExo.io.b.
Deuc.j.b.
Ecci.j.b.
E
tqilijqnid d»
ni a mc profe
ftumctat.
LiS. cTe ^iicft»
euang ca.if
NICOLAVS DE LYRA.
quia pnmo fundatur ecclefia gearium in fide. Secundo.in mori-
bus decimooftauo capitulo. pnmainduasquia pri.no reprob.1-
tur fuperditio ludaica in lege.Secundo dcdaratiir mfide ventas
euangelica,fe.capit.Ertertio,confirmarur vrrumqueduplicite-
fteinChriftitransfiguratione.17 cap. Prxfeuscaptrulum diui-
ditur in tres partes , quia primo rccedit a lu ix b coniutato prius
crrorceorum.Secundo.tranlitadgcntiles^co nenditomeis, fi-
dci amorc , ibi. Egrcfius mde. Tert 10 reuerot id ludc^oi collato
cis amplion munerc.ibi. Et cii traliifct. HoC aui fadtu eft, vt pcr
Chriltifaftaofiderct nobis quid fatnru eiTet in ectlelia.quia in
aductuChnlii iud^ipromawi partefuntcxc^citiA genu po-
puHilluminatijfediteruChriftus mfinc reuertetad Iudeos,cjn
conuertenf infincmudi .Prima intrcsquu primo Chriftuv ar-
guit fudeos dcfi!falegiscxpoiit:one.Setudo,deapparettfanr!ti
tat< ibi.Hvpocrit^Tertio,de vana fuper(tinone,ibi . Au3ite &
intelligite.Primain duas.qi pnmoponif ludcfjru malignairiter
rogatioadChfidcpreheiione.Secundoponif cius in''o vcraad
corucofutationc.ibi.fpfcautifidcs AdcuidcHf;a primipartis
aduertedu,q, a tepore Moyii de voluntatc Dci coitituti sii 70.
fcnes,actatc & moribus maturi,& icieria pditi ad regimen iplius
popuU,& Moy fcs erat fup eos.ita qct m vniucrfo c . at 7 r v t habe
tur Nu. 1 1 Et ex illo teporc ftatutu cit, quod cot eflcnt ad rcgi-
mc populi ordinati,& ifti diccbanf mditcs ordirtarij.qoia per lra
pofitionc manus inftitucbant , vt hf in gloliis Ucbraicij in mul-
tis locis,&i(tirefidcbantinIerufj!e,& ad eos fiebatrccurfuj de
nuitatib.in ambignis & dirricilib. & eoru detcrminatio hcbatur
prolegefirma.quanonliccbartranfgredi, vthf Dcut.iS Ifti et
ftatuebant aliqua quae pcrtinebat nd rcgimen populi, & ln ftatu
tiseo-uerantaliqaaquxcadebat fubprxccpto tanqua ncceiii-
tatis,& aliqoa fub monitione tanqaa cuiufda deceti? & hohefta-
tis. Dc tahb.aur. erat iftud ftatutii cp htc tan^ it ur, vidchcct quod
accedentesadmenfam prius lauarcnt manus fuas , veruntamcn
Phanf(ji& fcribsrintelleCiri huiusmandati volebant trahcre ad
quacfafalfuate, vidclicetct) per hocacquircrcturqu.rda mundi
tia 1pirituilis.M-)u.;b;int aut ad hoc,quia in lcge alique immun-
diti^ percorporalcsoblationestlicebapf emedari.Et qa difcipuli
ChnftialiquaqnoncratncceiTaria, fcdmagis cuiuida fuperft;-
tionisinquarumintelleausfictralubaf : non obferuabant,quia
Chriftu in difcipulis fuis argucbant tanqua contcptore doftri-
nae
MORALITER.
X ^««redr-Por.Similcfithodie, & inmultis locisin quibus
maior folicitudo habetur circa cuftodiam mandatorumhomi-
num, quarn circacaftodiam dminormn praeceptoium , quia
grauius
i\x feniorum, vt fic reddercnt eum popu'o odiofum .
1 Ipfetnttm. HicponitujrChnftirefponfioveraadipforucon-
futanoncm. dicens .
2 Qjt ire & vou Non refpondet dicendo;quod lotio manuu qu^
fic cbit ad honeftatem cflet mala.vel quod apoftoli ipfam omit-
tC!idobencfaccrcnt,vtfacitadhoncftacem,!icetbeneficerento-
mittendo propter fuperftitionem,fed quali ciauum clauo rctun-
dendo dicit eos dcficerc, qma ftciebanttranfgredi mandatudo-
mim propter man latum hominum. C^uodprobat dicens.
3 ?(«« Di us di. Exo.io.
4 Honorapa.&ma. Honorifte non folummodointclligitreuc-
rentia,fed&adminiftrarioneceiTarioru,ha(-aui eKcludobat per
fuadoctrinafalfaT),quiaficerdotcsquieiaccupidi,vt bona quaj
eilent adminiftrandaparentib.couertereniuriulucraeoru dice-
bat,q» melius crat ijla Dco offerre . Tu quia cft pater principali»
&lpiritualis.Tumquialicct pertaleoblatione parentcs fuftine
retdcrti.nentucorporalc.tofequebanrurtamcnbonurpinrmle
inqu.iii:iiilIudquoderatincoruneccintateconuerrendum,Deo
oftcrcbatur,& cx hoc fcquebatur qd pr^ceptu dc honorc pawn-
tuinquantuintelligiturinhoc adminiltrationeceiTarioru.eua.
cuabaf pcr tale expoiitione falfam . Et hoc cft qcf dicit Saluator.
5 Vos auiem dicitis. Falfo.fcilicet , cxponendo mandatum Dei.
6 Quicmquc d:x»rit patri,cj c.quodeji ex me. Deoconfectatum
fcilicetj&oblatum.
7 Tibi prode. Magis fupple quam fi evpenderes in necellitates
tuis,& cft conftrudl:io defectiua.& eft fcnfus. Qincumcjue dj xe. i.
licite & benc pot diccre qd diclii eit.Et impleuit praeceptu diui
num.&eftdignus vitaaeterna,quodelt falfnm, quiafecundum
ventatemefttranfgreiTorpra?cepti. Et hoceftquod fubdirur.
8 Etnon bonorifica.&c. Iiludquoderat iibi debitum (uLtra-
hendo.
9 Et hritumfeci.Vos faccrdotes & Pharifxi.
10 jwtndatum Dei. Admaiore intelleftuconfiderandum quod
pater per fc renctur prouidcre filus , quia eft caufa coru quantu
ad eife,& ideo debet e/s nutrimcmu & documeutu.filius anrem
tenetur prouidere parentibus dc neceflariis per accidens.f.fi mdi
geant,& ipfe fit potcns,& ldeo fi patcr ia necelfitatc incurrenr,
bona de quib.filius pot iibi adminiitrare,ia funr libi d«;bita . De
ahcnoaute nullus poteft Dco factificiu facere.&ideotaliaDeo
offerre non eft licitum , quia hoc eft tranfgrcdi ptaeceptum de
hono-
grauius fatis punitur trafgrcdiens mandatum principis vcl pr?-
lari(quod tamenfrequentcrnon eft rrialum nifi quia prohibitu)
quamtranfgrediensDcimanc'atum,quod dc fc femper eit illi-
titum .
Tom. j. 12 To~-
\
263 Glofl ord. & Nicolai de Ly ra .
264
rfa Bfwfre^^puiditlfaias. In fpiricu fimulationcm lu
A (i*orum,Quod m dolo repugnarcnc euangcho .
».d b i(,A»i#»e^»«M'.Magiihr.Scimusqu.avcraxcs.|Vcl
* Hicronymus'. Opponat autemprudenslector&; di- D
cat, Si quod intrat in os uon coinquinat hominc,quare ido-
loihyrisnonvcfcimur? Scicndum igitur quodipliquidem
cibi Cv omnis Dci creatura per fe munda fit , fed idoloru 5c
datmoniorum inuocaciocafacic imrnunda , apud cos fcili-
ccc qui cuconfcicn
• De luiie.tandi. paientibu». ■Qu*rtax«feruita»ariti«, b Simuhtorei. Cia jj0j, Jdolothy-
. ^. _. . , £ q^, beneco:iu.nu inonbuseorum. , '.
, Dciproptertrad,.ionemvcItra.Hypobcr.ta, benepropheta- ' fSSS£°S£
k uicdc vobislfaiasdiccns: t populus hic labiis mehonorat, t gjj*"^^
D « ;J-m. a Non habituri mctccdem cum veris cultoribu». , ,
t cor autcm eorum longe cft a mc.Sine ca uia autcm colunt J ptoritora^nagw
fri>nrr>mlifll il:Uini«. — -, . . ^.
5 eft rcligio m cibis,
l'jiat.i*.u.
jbur.u.b. tcr:orcm munditiam commcndando.incenor, &qu* vcra
eft,incisnoncft.
C T^ort qutdmtrat.
N hil cft cxcra ho-
mincm quod mce-
rius inquinct , ncc
idoloclvcum ita hoc
tlfi.t#.d. d jjc, crcatura
J^r;;crt, Vno fermonc
l-uiu. hit or« omnis fuperlluio
iu^*coteo obfcruatioinim eli-
ifi ft cjuxa. duur) cum jn dlfccr
B nendis cibis rcligio
puictur .
# Chryfoftomus.
Nonautcm dixicnt
hil cft obfcruatio
cfcatum,-icq; quod
Moyfcs milciniun-
fii.ej j.f.in- Xerac, fed permo-
tcr.ertu, dum adinonitioni1;,
kom.rt.ta
IkUtth.
t Comempti» diuini»
me:doccntcs doclrinas & mandaca hominum , Ec conuoca-
a Qai in Dei anandatit fiticbant .
tis ad fc turbis.dixit cis : Auditc & intclligite : Non quod in-
«Aui.Nen tiineoimmuaditiamobroiui^led cupiditatis . • Vcrba maJitiam cordii
cxpiimentia.
trat in os.coinquinat homincm.fed quod X)ccdic ex orchoc
d coinqumat hominem . Tuncaccedcntesdiicipulieius, di- M 0ffendiculii velrui-
^>tumrc:isio«.lincibi.. . nam , vclimpact.o-
nc pedis polTumtu
dicerc. Vnde:Qui
De rcnc.ni- ^ ijTrerum.ipfarum natura ccftimonium accipiens, fcandalizaueric aliquem. Id eft » occafionem ruina: dc-
■ x^'11"» rc.»£»u c:i *n tiui».
xcruncci:Scisquiapha'rii1ei , audico vcrbohocfcandalizaci
6
7
s
9
10
13
qui audito vcrbo
hoc fcadalizaci suc
ideft indignaci func.
c ScandaU^ati furit.
Scandalon vcl fcan
dalum Graxe nos
v»
Hic-
#0
mnis
Aalicettfilio
«tirc rcliuio-
NICOLAVS DE LYRA.
honore parccu.Sccas aiit clfcc 6 fiims botu fua deo vouiiTec vcl
cofccrallccantequa parctesellencin ncccthcate poltti. quia t«c
no elTct hcitu de cu prouidcrc paretib.quia li ellet deo vocu ta-
aii dc aliquo immolatitio no poilet lmmutan . Si autem dc ah-
patTi q«° »5 imnoolacitio no potcrat mutan.hili pcr rcdcroptjon6.Ex
luiiicttut . dictis patct fillitas illius opmioms,q dicit cj> filius polt profeflio
neai Ltcta m religionc tenecur cxirc claultrum pp neceltitatcra
parenturo etiam concra voluntacc fui fupcnoris,quia per talem
profeliione elt dco um confecratus,& ideo propter necetlitatem
parentu non dctcontra votu talc faccrc.Hoc et patct alia ronc^
quiatiliuscu venerit adaetateadultam , ilcutpocinuitis paren-
tib.licue matrimoniu cotrahere, vel ad faccrdotmm promouen,
ita et religionc ingrcdi ceflante tunc neceMitate parentum,fed
per faccrdotiu excufatur de hoc q,,non tenctur fubucnire patri
per vfum armorii ii ab holtib.inuadatur,quia ia no cil libi licitu
pugnarecorporalitcr.Similitcrperniatrimoniucxcufatur,quod
no tenctur manere cu patre,c|a eft obligatus vxori . Ergo multo
fortius p profeUiene facla in religione excufatura fubueniedo
parentib.nili fecudu moducoueniete fne regulae.Et perconfc-
ques nondetpphoc contra votumobediciitiaEfaccre , imo ef-
let mobedicns hoc faciendo . Per hoc patct folutio cuiufda ronis
q folcr ad oppolicum induci.quc talis cll, Votu faftu dc his quse
lunt fuper erogationis no piudicat illis q funt de neccliitate prx-
ccpti.cu pceptum implcreIitneceiruatis,vouereautetalia, non
fed votii rehgionis eft dc his q funt fupercrogationis, fubuenire
aiit parentib.in neceiTitate,ett dc necctfitatc pcepti , ergo p votu,
i eligionis per profcllione folcnnic<Mituro non abibluitur atiquis,
quin tcneatur adminiftrare parcnb.licut ante.crgo per cofcques
tcnetur exirc clauftru pp necelTicatem parentum et contra volii-
tatem fupenorii. Diccndum q> p profctiionem non abfoluitur a
pr;cepto,bene tamen ablbluhur ab aliquo modo implendi prz-
ccpiu,qnia pccpt u de honore parentu elt atfirmatiuum , & ideo
non obligat ad lempcr.fcd pro loco & tcpore & alijs debitiscircu
itatijf» qaliquando variantur fccuciuconditionc iplius implctis
prcccpiu,quu aliquis modus fubueniedi patri cllicit incouenies
& illicitus lpfi hho p aftumptionc ahcuius itatus liciti,imo et per
fec\i,iicutfubucntrcpatripdcfenfionearmoru ethcitur lllicitu
2>facerdoti|itatu,tcneturtnci fubuenircalijs modit fuo Iratui
(oucnicnt ibos.Ita eode mo poft votu obcdict icj fubucnire patri
contra voluratc fupcnons emcitur lllicicu iplircligiofo, tcnetur
tamen ci fubuenirc modis conuenientibus profcthoni fuat.
1 Hypocritd. Hicrcdarguit Saluator ludaros dcf.illa lanclitatis
fimulatione.tiaadhocrpeflentin reuerentia populi oiidebant
fanclitatc in verbis& 111 exteriori couerfatione , cii tn corrupti
effentintentionc, iicutfucrat prophetatuperlfa.zp.licctlub
«liis vcrbis ponatur quam hic. Scntcntia tamen cit eadc . Sequit.
Sine
Z Sinecaufaautem.ldcA^mfiri.
2 Coluntme. Sicut cnirQmedicinadicituriinc caufa vel fruftra
propinariquaenonconfert fanitatcm,iiccultus dimnus,qutnon
ducitad veram t^iicuatcm.Si.quitur.
4 Docentes dotlrtnaucpin proptcr fuam auaritiam docebat traf- !
gtedi mandatum dei propter traditionem fuam, vt vilum eitin
talfa expofitionc prxccpti de honore parentum , & hoc ct facic-
bant proptcr fuam (upcrbiam, vt proptcr doftrinac auftoritatem
popuius dcfcrrec cis maiorem rcuerentiam.
5 Conuocatis adfe turbis. Reuocando eos a fatfa doctrina eoiii.
6 *A.udite,& intcl. Hic faluator arguit ludacosdc vana lupcr- DJ
ftitione. Et diuiditurinduaspartes,& primofacitquoddidiicft
111 generali.Sccudo magis cxplicat , intcntionc fua in parttculari.
ibi.Rcfpodcns aiit Petrus Prima in duas, quia primo in gcncrali
ponit fuu documcntu. Scciido cx hoc fubiugic Pharifcorii fcan-
dalu.ibi.Tiic accedetes.Circa primu aducrtendu , qct fuut dicTtu
eft.Lotio manuti antc comcftione vel cibarioru appodtione facic
bat ad quanda honeftate & mundicia corporale,& m hoc crat bo
nufcdhomittercturdicerequodexhoc incurrcret immunditia
ipiritualiijhoceftfalfum&lupcrftttiofum, quia immunditia
fpiritualisprouenit,abintcrion delcctatione & confenfu luetis
non ab iphs rebus corporalibus.Et hoc cft quod dicitur.
7 Dixn eis.^iudue. aure corporis.
8 Et intelligite. aure mentis.
o T^on quodintrat in os. [deitcibus coporalis.
10 Co»'«y«i«ar.Homincm,fpirituahter Ictlicct,nili inquantum
perdelectationem male amcituradcibum.
I X Sed quod.A.scxbi qus funt malitias intcrioris fignificatiua.
11 Hoc co/«.ij.Confideranduro,quod Chriftusnon dicit hic
contralcgem.licct.n.aliquicibiinlege reputarcntur immundi
vt caro porcma & huiufmodi,'hoc tn non crat fecundum eorum
natura,quia ois crcatura dei bona cft.i.ad Timo.^.vn Gene. 1 .a.
d.Vidit dcus cunftaqusefecerat,& erSt valde bona.Diciturth, Efc
porcusimundus,& agnus roundus vt dicic Aug.cotra Fauftum, ^0 '
quiapcranimaliaimmundafecudiilcgefignatur quacdam vitia qJ
qux iunt euitanda,& ideo quia lex cuagchca qux Ipiritualis c(t ^hi
mchoata crat pcr Chriitum, ldeo & iila obferuatio figuralis cibo
rumnoneratampliusobfcruanda.
Ij Tuncafccndcntcs difci.eius. Hicexdortrina Chrifti ponitur
Phanfcoru fcanda!izatio,quia per doftrina Chnfti vidcbant co-
rii fimulatione & doflrinam reprobatam , & ldco 110 11 poterant
refiftere per rationc vel fcnpturam , ldeo cx inuidia moucbatur
cotra Chriftu ad mouendii fcditionc , Et quia vcritas vira: iulti-
tiae & doclrinx non eft dimittcnda propter fcandalu aliorii,quu
tale fcandalii procedit cx roalitia iplius fcadaliziti Vn dicic bet
tus Grcgo.Si de vcritate fcandaium ontur.reclius orin pcrmitt»
tur,quam quod vcntas rclinquatur.ldeo fequicur.
Omnis
MORALITER. busquidocentbene& viuuntmale. Czterafuntita moralia»
Popttiw bie . Hoc potcft dici dc doftoribuj & prardicatori- quod aoa ihdigcnt alia moralitatc vfquc ibi .
bus
»'
2^y
Macth
21
Cap. XV.
266
m.iB
lin.
k*-
ll:ip
a OmnU plantatio. * Hilarius. Docet traditionem homi-
A num cradicandam,cuius tauore , legis prscepta tranfgreffi
funt.
* Remigiuf. Omnis etiam falfa do&rina & fupcrflitiofa
obferuatiocum fuisaucionbuspcrmanerc no pot , Sc quia
aDeopatrcnon eft,
Doftores cnra fequentibut fuis.qui non habent funrlamentum ChriBum
cnt figentes 111 terremt. Carnalis cu|iiditas ctti corfulunt.
funt.Atillcrcfpondensait Omnis plantario,quam non p!a-
a De tert» viuenrium. b Tradittonibus renebroiis luce mandarorum Dei oriuati.
tauit pater meus celcftis.eradicabicur.Sinite illos carciTunt
a Qjiia non folum fibi 11011 profpiciunt.fed eti«m alior in prjccipirium trahunr.
& duces ca:corum t Carcus autem fi cceco ducatum pnefrct,
Adprzdtfta. '
amboinfoucam cadunt.Refpondcnsautem Petrus,dixitei
Quafi myiUca fit in hoc intelligemi;. Increpatiue, Putatis myfticum quod eft
piopiie diftum
cum cifdem cradi-
cabitur.
■$e Otigenes.Sunc
quadam intrinfecus
in animabus veftris
infita,qua? non plan-
tamt cceleflis pater.
rettn. Omnes quippecogi
" a" tationespeffima:(ho
micidia adulceria
s)l
rruciaia aauicena , , i«E**anm. ^™*«w
fomicanoncs furta c Ediflere nobis parabolam iftem. At ille dixit. t Adhuc & vos
bl.ifphemi2,planta- ■ r •. n n n- ,vt ,i- . . .
M
blafphemia, planta
tioncs funt , quas n5
plantauit celefiis pa-
ter, fedinimicusho
fuperfeminauit ca.
b Sinite. pcrmittite
fuoarbitrio,quia'ir-
n..r. rcuocabiles,funt. vn
; " dePauluSjHajrcticu
hominem poft pri-
mam & fecundam
correciione deuita.
c Edrjfere.quod aper
teeftdictumpucant
apoftoliper parabo-
larn dichim . Vitio-
fus eft auditor , qui
velobfcura manifc-
ftc vel manifefte di •
tta obfcurc vult in-
fineintellecl:ucftis*fNoninteIIigitis, quiaomnequod inos
Peftdigclriones.
intrat in ventrcm vadit,& in ieceffum emittiturQua: autem
Vt verba tuipia & nociua. D«cordis immtmdicia. a Inquimtam cogitatione ma»is
inqumant foidida Ioquutione.
procedunt de ore.de corde excunt,& ea coinquinant homi-
d nem.Decordeenim exeuntcogitationesmalar,homici4ia,
adulteria,£ >rnicationes,furta,fa!fa teftimonia, \ & blafphe-
. ,n,M Ute"tia- Exterio.aautem.
* miar.Hxc iunt qu# coinquinant homincm.Non lotis autem
manibus manducare non coinquinathominem . EtegrefTus
Dua: fuetunt ciuitates gentilium .
inde Icfus fecefsit in partes Tyri & Sydonis. Eteccemulier
a Ecclefia de gentibus. b Apn..ina conuerfatinne. »
, _,. a r bi |t rr' ferfidc,"vndenouitc'am'refi,1u|nDjuid.
ft Chanan«aahnibusiIIisegreiTaclamauit,dicesei; Milcrerc
. .„ _. . r. Vtprobaietpattntiain&longaniinitatem.
'. mei,dne fili Dauid,filia mea male a dsmonio vexat. oui no
g
telligcrc.
d De corde &c .Non cnim a diabolo im mittutur, fcd ex pro-
pria voluntate nafcuntur , Diabolus cnim inccntor cft non
auctor,quia ncc intcnora.nifi pcr habitus & geftus nouit.
c T^onlotis Spiritualia ditta prophetaru, de cordis ic corpo-
ris caftigationc,vt hec: Lauam* n i mundi cftoce. Phariftji car
u nalicet dcfolocorporeaccipiebant, quod vanum eft fieri.
f Etegtejf*sindele. Rclicliscalunmiatonb9 intrat fincsTyri
&Sidonis,vtfiliamlibcrarct,& per fidem gcntilis focuuntj
perfidi.im fcribaru argucret. Relictis calumni ;toribus figni-
< ficat quod poft rcfurrectioncm rclicturus cifrt pcrfidiam
Iudarorum
Iudcorum,pcr'predicationcm iturus ad gcntcs. O
* .ChiyfofttmHlS.Siquisqi^i^cun.difc.pullsfuKdi-Hom.ej.m
xcruyn viamecncium nc abicntis , qualiter Chnmts h ,nr Mjtch-
arnbubtvia.Primunjnoncratohnoxius-pra.-opcaaut.dd^
fcipuhSdcderat.Secudoqancq; vtprcd •cacurj ; nhi,? vfi %
Marcusdict.^Moc-
cifltauitfeipfutf,,
g f tecce mntier. Jde Mar./.c,
Marcus dictr , nifi
quodait.-fcfimflif.
teihdomocum mu
liervcnit.Muth.rns
periftavcrha : Di-
6 mircecam,qu>acla-
matpoftnos, innuic
quodpoftambuhn-
7 tcmlefumprccese-
8 mifit . Venir crgp tMar.f.c.
9 muhcr in domum
10 vbi ciat Ipfus , fcd
n quja Matcha.-us aic
1 j N6 reipondit ei ver-
bu.dcdit intelligere
quiaambotacuerut,
'J ^i/ifilentiocgrefsu
14 cfrc[c-fum,&itacece p
15 racontexuntur qua;
ic> innullo difcordant.
17 h Clamawt.dic.&c.
18 perfidemcl.mucvn
19 dc nouic vocarc filitl
D.iu-d.Chnftiincar
2,0 nacioncm confttens
Rogat profiIia,irj-
21 cff pro popuK, fuo
iz nondum crcdente,
zj vt ipfa fraudc dia- ^
., n . , P. . boliabfoIuamrVcl,
niia.elt anima vel confcientia ciruslibct intra ecclcfia dia-
bolo mancipata , pro qua materccckiia rogat , vcl ipfe ho-
mo pro fcedata confcicntia .
* Chtyfofiomus. Non pcrrcxitaddiuinos.non vocaoit Hom.r7.
Magos,nonalligaturasqua?fiuit,nonimpofratriccsmul'e- cx varil in
rcsadduxit.qua- fohntdarmones prouocarc, &.ncantato- mauh-
nibus fuis vulnus augere,rcl.quit illa omnia, & venit ad falu
tarcm animarum portum .
i Qui non re. Non dc fupetbia , fcd ne fit contrarius fentcn- %ra to,a.
tiatiux. Inviamgentinmneabieritis. Vndc v.tarcalumniam F
^ Iudxorum
1 conuitia .
NlCOLAVS DE LYRA.
1 Omnii plantatio.i«/e^ doclrina ab bmine inuenta qu<e non ejl
legi hfius dci confona.
2 Erad cabi. Qttia non habetfirmumfundmentum & radicem,
3 Siniteil. ld<ji doftrinam eorum euitate.
4 Cxci (unt. Ideflycarentes vero intelleclu lcgs.
5 Et duces cc.co. i^uia alios excacantfuo errore,& ducunt eos ad
pr*crpuinm.
6 Refpondens au.Pe. Hic aperitur pr&di&x docirinx Cbriili intel
lc8ui magis infpuialttauia Tetrusprofe & pre altjs quafiuit inteU
lectu»! tiuens.
7 Edifse.nobis. Idefljxpone.
8 Parabolainftam. Idefl,fintentiam occultam.
9 At ille dixit. Adhuc & vos fine intelleau eftig. quafi dicat,ta
ctiuaudisln dofamam meam^uodjtatimdebereus inteib?ctc ea <mx
dttlafunt.yudefequiiur.
10 Nonintelligitisquiaomne. //?*</ e/lwaiMiwAwwAjcfcM
quia aliqu > 1 ars deomniquodintrat in os.
1 1 In fe ceflum cmittitur. quia in omni cibo quantuncumque pu-
rocJUbqudmpuntatiSyO a na'ura expcllitur tan^ua fuperfluum ,
& aUqmdrettnetm tanquaad nuritionem ncceljarium.tt neutmnt
i/t+im comqumat hommemfphitualuer loquendo.
1 2 qua: autem procedunt de ore. vt verba.
3 J De cordc exeunt. auUfimt tenteptus mentisfanificatiua.
J4 Etcaco.nqu.nanthominem. quandofuntmaUcogitationis
pgnipcatiua.Et boc tU quod fequiiur .
De
l y De corde cnim cxeunt cogitat.ones ma. Et per ccnfcquens.
10 Homicidia.ldefl,confdia&-colloquiaadperpetraudumlwuf-
modi vitia,q«x bic tai.guntur,& conftmdia.
\ 7 Hae: (unt qux coinqumant hominem.Spiritualiter.
1 8 Non Jotis autcm mambus mandocare.im»»«rf,//4 fpmtuati.
19 tt cgrelsus .nde Iefus fecclfit in partcs Tyri & Sidonij
t\eprobatoerrore Tbanfxoiumjm Chuflw tranfitaa Gentiles,v: ex
deuotwne Gentilium oHendatur iufla reprobatto lud<xon<m.Et hoc rfl
quod dicttur. Et egrciTus inde Iefus feecifit in pancs Tyrl & S.do
nis. Tyrus & Sidonfunt qmdam ciuitata fttx tn tcrraproruiffonis
prope montem Libani,quiafihi lfraclnonpotucrunt totaliter expelle
re Gentiles de terrafua.
2-0 Et ccce miil.er. 7{ationefcilicet,Chananai enim habitaueruni
m terra promiffionis antefiios \fratl,\nec\ potuerum per eos totaliter
extirpan,vnde ifla mulier ab tllts qui remanferant defc enderat , ifl/t
Mtem audiuerat miracula & famam lefu Cbnfli , & tdeo firnitcr
credcbat,quod fiHamfuan. fanatrpotetat.
21 A finibus. quia Chnflumfeqwbatur \in via ad mpetradumfu*
Jili&fanationem.Marcus tamcn dicit.j.cap.quod vcnit ad lefuni in-
tra dornurn ., & hoc efl vertm primo Jed quia cam ibi non ex audiuit
fecuta efl eum in itinerc clamans. I
22 M fcreremei domincfili Dauid. \Audierat enim Chriflipro.
miJJ-im ludais defccnderc degrncreDauid.
23 Qui non rcfpondit ci verbum. T^onpropterindfgvatiomm,
Vr Vt c*P€rI,:'4er*ntla e»« inprecc oflcnderetur fides cius,& deuotto
tlijaputis .
Et
.. n, m. u ., ; -i- MORALITER.
19 fLtegreffutindtlefusfccegit in partes Tyri & Sidonis.Pct mulicrcm Chananwm^ui dicitur a domino.
Tom.j. i j
0»
2^7 Gloford.&NicoIaideLy
rai
tc.ic>.
tlO .
fidicat> pnusopor-
tct nic ttcramctum
mct aducn us com-
Ur:MPplcrcnlud.m.&:
licadduccrc aliaso-
ucs>fl- bocdcfigno
pctitionc huius dif-
Fcrcndo .
b Tanem filioru,
bum falutis , quod
prius dcbctur Iudejs
non cft bonum darc
R canibus vcl gentib.
** canina rabic latran-
tibusfemprr .
C F.tiam domine . Sub
pcrfona mulicris,mi
ra fidcsccclefiz, &
• r
gcntium prxfignabar.M:;?nacftfidesGentium,quxiii au ^
dicuautisobedlunt.&iuDcofalutemfibi fuifcj, impetrat. Pfl
Quod pucrum Centurionis Sc filiam Chananex no vcniens
adeos fanat,ignificat gentcs,ad quas non vemc pet p* efcn-
tiam f-luand-s per vcrbum fuum .
* Chrvfofromus. H-k
• M.T.Ieriiiinari.TelmiferkoidUraoli, vcl importunittte eius cirere cnpienrej. PrOptCl* hoC autcm ***
rcfponditci verbum.Ec acccdcmes difcfpuli cius , rogabanc i Chriftus tardabat_,
► a Quun tenct non e»auj;cnj > ^ prxfcicbac cnim ea
cum,diccntcs.Dirnittccam,quiaclamatpofl:nos. Ipfeaute t bocdictura,nccoo-
Corpoiali uiiflVine .
& ludcorum.Gcntium aucfalus.naffionis &rcfurreaionis tc-
A poi -ilcruatur.vi.-i »on rr fpondtt. Mvlticc.Si adpnmapetitio-
ncm ccclclix dns faluccm animf drlfcrc dare, non eft dcfpc
kim.vcla pctcndo cctlandu.Jcd magisprccibus miiHc-
dum,& ad Dcum,-- ad fanctosdoncc orcnc pro ccclefia,&
tuncpcrficicturora
efpondens,ait: t Non fum miflus,niii ad oues,qu;eperier_it
a Qux a lonje clamibat confecjuuta eft eutn. IV. Dcum . IStipia hl • Daui-.
cultari volebat tan-
tam muliensfide__
vircuce . 0 mulia,&c.
acfidicat, fidcs tua
maiora hisaudire po
domusiTrael" Atilla"vcnit, &adorauitcum,dicens : tL>o- s
minc.adiuuame. Qui rcfpondcns ait : Non cft bonum ? m£lc
iiuui.)««'«u». iv -<_, ^ 7 tcft, vcrumintenm
.Vcr- b fumercpancmhliorum,5cmittcrctcanibus. At illadixit: 8 fiat tibi ficut v.s.
^Verumeft. INonmctcor pancm vel federe a J menfam , fcd cotucnta fum rcljq-ijs. - HZC autcm ChnfU
fOuai ludxi vilipcndcbant. _ _
. Etia-.Do-.ioe: Nam&catelli eduntdemici. . c,u_ca- "S^Sfcf^
ij * Iudxoiuro quibuj lciipmra pnmo loco 'appolitaeft . • ' '
duncdcmcnfadominorumfuorum. Tuncrcfpondensle- „ tf^^J'^
c. fus,&aitilli:Omulier,magnaeftfidcstua, fiattibificut il fiowaefi. Incendeaii
cr vis. Etianataeftfiliaciuscxillahora. Et cum tranfiiTct in- *3 "•mquahcerApofTo
» 14 lis nommpctrantib.
tM
tti
paci.ncia, _-humili.
tas przdicatur.Fides.quia crcdic pofle fanari filiam.Paticn-
tia,quiacociesdcfpcccain precib.peritac. Hurnilicas , quiafe
non canibus,fcd cacellis comparac .
# Hicrony. Mirarcrumconucrfio. Ifraelquondamfilius,
noscancs.Produicr(icaic fidci.ordonominu commucacur.
JDc illis poftea dicitf. Ctrcundederwit me canes mnlti.nos audiui-
nms cummulicre,F/_«r*<_fe/_/M~m/m> .
d 7^a& catelti. Mcfa elt facra fcriptura, micz pueroru,func
incerna mvfieriaquibus humilcs reficiurur fub menfa, quia
fcripturxhumiliccrfubdici.catclli genccs hunules. Paruuli
cduntnon pancs, non cruftas,idcfT,non licera: fuperficiem
fcd medullam .
Sup.l.b. c Magna eflfidet. Sic fuperius deCenturionc:Non inueni ca
C (am fidcm in Ifracbqui iimiliccr( vc hec Chananxam ) fide
gcncium
lmpccrac ipla , cam
magnum quid eft
inftancia oracionis. Ecenim pro noftns vulc magis a nobis
rogari, quam ab alijs pronobis .
f Etfanataefl. Vbidaturexcmplumcatechizandi & bapci-
zadi infances,qui ncc fapere,nec facerc aliquid poffunc, fed
pcr fidem 6c confefsioncm parcncum liberancur a diabolo.
^c Augult.C^uodpucrumCentiuionis &filiamCananzx LK
muliens,non veniensad domoseorum fanat,fignificat gcn def
tes ad quas non venit,faluas fore per verbum fuum. Q^iod CB"
rogantibus filij fanantur,inrclligcnda eftpcrfonaecclcfia:
qua: fibi eft & mater & filij.Nam fimul omncs quib.conftac
ccclcfia mater dicitur,finguli aut idem ipfi fili; appcllancur.
g Etcumtranfifiit. Cumm filiaChananitidis lalutcgetium
pi2fignaflet,rcuertitur in Iudaram , quia cu plcnitudogen- -
cium intraucrit,tung omms lfracl faluus fict .
4
In montem
NICOLAVS D E LYRA.
1 TJ accedcntes difcipu. Moti cnim erant ad hoc vidcntcs cius
fidcm & dcootionem.
2 Ipfe autem refpondit. Primo negatiue, tamen fine improperio
diccm.
lu^forl Apo j ^on fummif. Qiiia Chriftus erat primo & principaliter mif-
"|. icuur fus Iu_c,is tanqua apoftolus coru.Et 16 in propria pfona no prae
dicauitinli l«i)cis,nccfccit miracula mli mcafu ex aliqua fpali
caufa, vt.f.oiicdcrct ccclefia m fide getiu cfse fundanda, ficut hr
jnc & Ioan.4 vbi Chrimis predicanit Samaritanis deuote cu re
cipicntibus-Foit mortc aute Chriili fides prxdicau cft ptsblice
gcntihbuSiEt hocclt qd dicit Apoftolus Rom.i j.b.Dico aute
Chriftu Iefum miniitr um tinGc circucifionis.f.apoliolum Iudeo
ru pp veritate Dei ad cdiirmandas promifsiones patru,quia an-
tiquis patnbus Iudzoru fuerat fafta promifsiodc Chriito,licuc
Aorahz & Dauid,quia th Iudei pro maiori parte (ulc Chriiti re
pulerut, & gctilcs ea fufceperut.10 Apoftol' fubdit ibidq^.om,
i5.c.getcsauc fupmifericordiahonorareDcum,&c.Scquitur.
4 .'lt ili-i venit & ado. Adoratione latnz,dicens.
5 Domineadiuua me. Infirroitatcm enim filix fux reputabac
fkam,& pcr confequens fanationem.
4 S^ui refpondens. Negatiue.fcihcet &cum improperio,_it.
7 1{on efl bonum fumere. Ideft , do-tnna & miracula promifsa
ludzis tanquaiDfpiritualibusfiliisproptcrcultum vnius Dei.
Et mitterc csnibus. i.darc gentihbus , qui erant dcditi cultui
8
idolorum.licut cancs circacadaneraammahum dcfuncturum.
^itilU
p jtt illa dixit : Et iam^&c. Ideft ,bonum eft in cafa.
10 T^amc catelli edunt. Quaiidicat,ficutcatelhahqua modic»
vt pote micas cadetes de cibococefso filus percipiut,ita eua gert
tiles debcbat,aliquid falte modicii pcrcipcre de bcnefici js Chfi.
cxquo patct qd no eft cotranctas in verbo Chrifti.cu dicit.Ts^ow
eflboiium^&c.Et vcrbu huius mulieris dicetis,imo bonu cft.quia
verbu Chrifti eft intclligendu,^ non erat regulariter & vivuer
faliter bonu cu Chnftus efset apodolus Iudzoru,vt dittii cft,'ver
bu aateni huius mulieris intelligendu cft m caufa , pp.f.peten-
tis deuotioncm,& vt oltcndcret ccclclizgentiumfiituram fun-
dationem.
1 1 Tunc refpondens Iefus Omu.ma. Quod patet ex verbo & fafttf
fuo,quia non fuit retardata a feruorc petendi.Primo pp Chrifti
taciturnitate.Nec fecudo pp cius refponfione negatiua.Nec ter
tiopropterimproperiumadiunc.umrcfponfioninegatiaz . Et
ideo fubdit.
1 2 Fiat tibi ficut >is. Quafi dicat,fi dcs tua hoc mcrc tur. Quoi
patet cx fa<fto,curu fubditur.
I j Et fanata tfl. Patet etiam ex di-tis, quod tarditas Chrifti aJ
cxaudi endu eius petit lonem non fuit ex ignorantia vel volutate,
fed vt cx perfeuerantia muheris oftendcretur fides cms & deuo
tiodignior exauditionc.
I j Et cum tranfifiet. Hic tertio Chf s reuertif ad Iudzos,coIIa-
toeiusampliorimunere , tuutpoftconuerfionegentiureuertef
ad Iudzos p fidei illuminationc.&idcofacit eisplura miracula
qua antc.Pnmo infirmos eoru curado. Secudo eos corporahter
fatiando, ibi. Iefus autem . Circa pnmum m quodam gcnerali
im-
MORALITER.
II 0 mulicr ma^na,&c. PoteitrofupenorintcUigi.quzlegi»
buszternisinlpiciendis&cofulendismtenditfecundumAug.
Il.de tnnita.pcr filiam eius ratio infcrior , per dzmoncm autc
ipfa fenfuahtas, quz etiam per fcrpentcm fignificatur , vt dicit
Aug.ibide . Sic igitur fiha mulieris Chanaac^ a d^monio vexa-
tur,qu»ndo per 1 enfuahtatem infcnor ratio ad conlenlum pec-
•>ti_aort__i_»mpeUitur,c«iu*fa__itio pcr mat_«a.i. rationcra
fu-
fuperiorem a domino petitur,nam ratio fuperior fempcr ad op-
tima deprecatur , & ficnt dominus diitulitcxaudire petitionem
muhcris Chananc;,vt eius fidcs clarius apparerct, fic & domin'
aliquando dimittit impulfumrationis lnferiores per fenfuahta
tem diutius protrahi, vt augeatur mcritum tentati , propter qdt
Paulo peteci ftimulum carnis a fe auferri dicit domiuus 2.Cor,
n.c.Vncus in infirmitatc perficitur,&c.
14 LtLitmtra.ifljkt. Sequuur.
Btac-
i
Vjatthaei
A
icttnr
juiir-
ti.s-in
269
a m wonttw.Doini nas in montcverbum in alco fcdcc,quia
in fua maicjftate non poffet intelligi .
b aw.( . C^cifuntquinonintelligunt, cciamfiobediantm-
bencibus.Surdi q i non obed;unc,etiam fl mtelligant?,
* Chtyfoftomus. Hiautem induobus fidemfuamde-
onfltabant,& in a-
Cap. XV.
270
m
& eoru m non recordr ur d is , fed difcipuli in vefpera iam
inclinat 1 fjle.Hicdrbfe mifereridicic,&quare,qiiiacriduo
iampetf \ierac mecum. Incotifeailocetrium tempus eft,
quo gracia d.irur , primum .virc 1 -gcm , fecuadum fub le^c,
tertiu fubg atia.quarcum cft 10 futiiro, vbidieserir. firicno-
ct%ad quod ccn Jens
fccndendo motcm,
& inhocquiiiexifii-
mabanc fentilloalio
indigere, nifivcpro-
ijcerenrur ad pcdes
Icfu, nequeecadhuc
tansunc ad fimbna
veffimenci,fed&:ad
akiorem fide afccn-
dunc, vndedicicur,
& proiecerunt eo',&c.
Etmulieris quidefi-
Jiamcu nuilracardi-
tace curauic , vc cius
rifiibic V]rtur.em oftederec.
J* fVtaudicoreserigatad fuperna.
a clelefusrveniticcusmareGalilxa*, &afceViensinmontcm,
a f Qiiiirequiesnon nifiincflclellibus quatrcndaell. b Meme dcuota. c RegnJntem
incorfo. d Fidflium. e Quos lecurn duJuitdoOtinaScexemplo.
fcdeabatibi.Er accetTeruntad eum rurbaz multa^, habecesfe-
a A confeflione Chrilti . b
c A lumm* .
b 1 c 1 j. 1 1 1 d
Claudos per deuia praui opcris non refte mntes .
c A iumine .hdei . d Sarcina peccatoium.
b cum muco's cxcos claudos,t debiles,& alios mulcos, &pro-
a Quia mediatoti per humilem iduentum cutandos ftibrc unt fancli przdicatores .
b Quali contitendo humanitatem Chritii .
ie'cerunceos adpcdeseius, & curauiccocjjicavtturbarmi-
Quia fideles inajltimabili gaudio cxulunt quando hic vidcnt.
^Chriitum confitentes.
TPer bona opera.
raarenturvidentes rriuros loquentcs, * claudosambulanrcs,
a Credendo. b DiCJnt.Qj,;s Deus ipignus.ficut Deus no lcr J c Deum non recentem
c caccos vide'ntes, & t magnificabantDeum Ifrael. lefusaute 8 flj^j
a Compatitut vt homo,pafcitvt Deus. 9
Hisautem nonquia d conuocacis difcipulis luis,dixir : t Mifereorturba», quiatri-
meiiores trailL , ^ In tide Trinitatis lucidi pto fuis luorumque p ccatis inftanter fupplicanc.
Vt ItldcCOrU Ora OD- b Procuration luorum . f Pabulum fcriptura;.
diloiampcrfeuerant mccum, & non habent quod mandu-
a Prius aufcrt d bilitatem.poit cibos offcrt raini . b A facia admonitione vacuoi.
c Perit qui fine calefti pane ad patnam tendit.
ccnt, & dimitc e'rc cos ieiunos-nolo,nedecficiantin via. Ecdi-
reficiturm vit.
e l'l df-ffto pants'.
P.mes predicatores,
d fcrtttm fcfe.idclt,
infeecundos dicunc.
Quafi dicat , vnde
nobis (anta facu idia t"«ulo«
vtpoffimuscamaui-
dis audicoribusfucB-
cere .
f yt difcumbcrent .
' * Chryforfiomtis.
Finis huius &c a
rius miraculinoneit
'n»n1o
coIum-N
vetc* i e
. Sequitur e- plaria.
Kudes in tidc.qui nonrecordmtur quincjue panibus quinquc mill a hominum fatiata fu (Te.
b Ipli apaitoli dcfcrium.uu.a idhuc mfcecundi.
b
b Pro curation fiiorum
flrueret, confefiim
fanationem prasbet.
c Iefufautem. Con-
uocat difcipoks , vt
doceatmagiftroscu
minoribus commu-
nicare confilia lua.
Vel vt ex loquutio-
nc incelliganc figni
magnitudinem .
d Mifcreoi tur. Tur-
batiidiiofuflinccdo
minum , quia fide-
les pamicences fead
dominum fn opcre
&: (crmone, & cogt- ^.
tatione conucrtunt ,qui in pncis vita» via d^icerencli in lua
C confciciiciafincdod! ina.pabiilodimitccrcntui-.In fuperio-
ri fi^no propinqui mcmorancur,& vicini qumque fenluum
to
ii
ii
e cunt ei difcjpuli: Vnde crgo nobis in defcrto panes l tantos,
a Non ignaius.led docendo refponfurus.
f vtfaturcmusiurbamtantam? Etaaitillisleljs: Quotpanes ;J
g a Scriptura noui teiumenti. b ISanAuliius iem^>r s, ^uoJcj condita eft,
vel ijuotum iidein vitam & piHionescontinet.
habecis? Atillidixerunt, feptem , & paucos pilciculos. 14
a Supet ipfius montisfolidiiatem.nullo fcenointerpofito. b «Prunum complensin tc j<
prxccpta qui dab .t .V fauclorum vitam in fc przfiguram . ■*
Etprxcepitturba:, vtdifcumberenciuperterram. Etabcci-
6C
nim , Et quod fuper-
,fu:t,&c. Erautau'er/jy tMatt,8.a.
#-c.<^uareaucemmi £
norcs fuetunt reli-
quix in hoc miracu-
lo quam in primo,
ccft non cot fuerint
qui comedcrfic^ Aut
igicurhocefl , quia
fp- > 1 1 x co ph 1 n i s ma- j- Xot
>or serant, uitex di
uieriicatefernouereai
tnr & illitis , ck: huius
inir.iv tili, 6c'pi..pter
hocctncquidcrnfe-
ciccophmosrcliq;i i
rum muncro 0:4.1.1-
Ies difcipUlis , minc
auccm lporcaspaui-
bus xquales.
g Et accpttns. Vt oftcndatfe congaudere de f ilutc hoitim,
6l nosadagendasgiatiasinformac ctiam de tcmporalibus.
<@ Snptem
— — : ; -JlL
NICOL A VS DE LYRA.
irflplicanturpluramiracula&diuerforumgen^um ,qu*fi cx-
plicatcturinparticu)ari,implctcntvnumm^gnum librum , pro-
ptcrquoddicaurloa vlt.quod liomniafa^d Chrtih .cllent fcri
pu pct fmgula, totus mundus non poilet caperc libros qui fcri-
beiidieitcni.Dicitergo.
1 Et uccf(it.ru-t. S(.iiicet,cum reucrfus futiTet ad Iudio^ .
1 T <rbi it.ulu. QuiademuH.sciuitatibus^&caftclhs & villis
venerantadimpetrandumfanationeminfirmorum : Et hoc cft
quud icquitur .
3 Hahc.it sffcum »iu!r",c£co<,claudoudebiU'S. Debilitas accipi-
turhicfccundum Hiero.nonm generali, fedin fpcciali.quado
fcilicet , no potelt quis fe muare de vna manu, Imc modo dicitur
debilis licuc c'^u ius.qui non poteft ambularc , nili de vno pede.
Iftae autc o mhrtnitares erant mcurabile^ via iuturar & medici-
nae.idco pr >ptcr curationc earum tecurrebant homines ad Chri-
ilum,cui mhl unpodibilc .
4 Ef *Uos mul. Hoc addit euangcl ifta ad includendum omnia
jnfirmitatumgencra .
5 Etproiectrunteosadpedet tius . Vt illi qui non poterantfi-
dem& deuotionem oftendere vcrbis vt furdi , & muii,faltem
oftcnderent eam fafto .
Et
6 Ef curamteas. Solo,fci!icet,verbo Ulcfolovcrbopoteratcu
rare.qui folo vetbopotcrat mundum dc nm:locreare.
7 /e/.(j <?«; sm connocatis difctpulis jnis. Hicponiturmiraculum
de multiphcatione panum.
8 /Vf/ArfortM/iie.Hocautemprxdixivapoftolis, vtipfosindu-
cerct ad pietatem.
9 Qjiairidwyia-nperfeiierantmecum. Quia tantum afficieban-
tur ad doctnna Chnfti audiendam , & videndum cms miracula,
quod p tres dies no redierant ad loca propr^a manent es cu Chri
fto in loco defcrto,& fub diuo. Ex quo patet eorum.dcuotio.
10 Etnonhabent. Quiacibariaquaede domibus fuis apporta-
uerat iam er3r confumpta. Et idco prima die vel fccunda hoc mi
raculum non fccit . Tum quia alitnenta adhwc habebant . Tum
quia mag-s apparuit,quando eis vi Aus omnino defuit .
1 1 Et dimittere. Quia plurcs eorum lenge diitabant a domib.
fuis, & die praecedenti parum comedcrant.
12 Et dicunt. Qtiafi dicar,locus eit defertus , & vill* multu di-
ftant. Et ideo non poftumus per humana prouidc ntia talia hfe.
1 ? Et ai'. Non petit ignorando , fcd vt eorum rcfpoiione pro-
uideat de modo.
14 .Atilltdi.fcp. Qcf eratquafinihilrcfpcftu tatemultitudinis.
1 5 Etpauc. Quia pauci crant m numero & parui m q uantitate:
Omnia
MORALITER.
I "Et accef. Cxcosautemilluminat, cum ignorantibus cogni-
tione fux falu» is mfundit . Mutos etiam curat.curo eorum lin-
gnasin laudem 'ui creatoris foluil . Similiterclaudoscum in via
luftitiargrefluseorutn dingit. Debilesfortificat, cum pigt*os &
accidiofosoper^ribonum viriUter iacic . Turbz vcro mirantur,
& Deum glonficant.cum cx tahbus mutatiomb. quae funt dex-
ters excellijDeum laudant.
8 Mifereor turb* . Pcr quatuor hominum railia qui Chnftum
in
in deferto funt fecuti , figniPcatur multitudocredentiu in Chri
ftum de quatuor parcibus mundi .
1 1 Etdimit fecundum qood dicitGrcg.in homil. In pr-sfentt
vita,quali in v;a (umus qua ad patriam per^imus , ergo ne fido
Icsin hac viadeficianr, pafcciuli (iint pcr praclatos , dorTtoi ■> .s 2t
curatos,pane ianatdodtnn«c, & facrx fcriprure & I uchariftia
quoaugetur fcptiformis gratiafpintus fancti,propterquod di-
citur hic,quod fuerunt feptem pancs , & pauci pifces , per cinos
fignifieantur facrf fcripturjc fentcnti^ a pifcatoribus eccleli*
cum labore quacfitae .
Tora.5. t 4
ij\ Gloflord.&NicolaideLyra.
272
ZCf
Jec
teptem pauts. Scptiformi Spiritu pafcit.adiuncta apofloji
^L ca auctoricaccquati paucoru pifciumfaporeqnos rcflciflc
cxcmplo fuc vicc vcl mortis.Seprc pancs.tcr.ptura noai 1
flamcci in quo grana fpiricufianch & reuclatur cV daf. N
tut hordcatci, vc fupra,quia hic ji6( vt in lege) vualc alune
cum amm* figuris,
I Iacram«nta«j>cruit. b Qu!a mJnifterio apoftolomm foluit «cclelixdillnbuicibaiia vn*.
pies fcpccm panes & pifccs & gratias agens,fregit> & dedit
difcipulis fuis , &difcipulidedcruntpopulo
D
quaficcnacifsunapa
lcatcgicur. Hicnon
duospifccs(vtmlc-
gc duo vngcbantur
rcx&iaccrdos) fcd
pauci idclt mSd
boui ccftamcnti,qqi
dc rUittibus fcculi
fumcrcpti,&:f«rti-
B ncnt turbulcncum
trir«nw» marc , & cxcplo fuo
no$ rcticiunc , ncin
viadcficiamus . Ibi
fupra fenum, vc dcii
1 Audicndo& exempla intuendo. b
Si vit priteftu» efle, vcnde omnia Jcc.
& comc-
Meinoiix iccondendo U ofcrando. c Vtjeft.
b deruntomne**, &faturatilunt, &quodluperfu.tdcrrag*
a Spiiiiualiumfumruapeirettio. ^
c mcntis tulerunt feptem iportas plenas . Erant autem qui
a Noui ttllar»ent popului non quincjuc fealibut obnoxiua.fcd quatuor animi virtunbu»
ejtoroataa. b Eiceptis ieuibuscV inranttbus qm in vuuin peifecTtum non crcuetuBt
manducauerunt, quatuor miliath ominum t extra paruu-
los&muliercs. Et dimilTa turbajafcendit in nauiculam,& t
vcnit in finestMagedan.
t)Tli|4ala dcria carnis compri
n»acur,hic fupcr ccc-
ra vbi 6c ipfc mundusrclinqui praxipitur.Vel mons in quo
dominus rcficic,eft alcuudoChrifti. ibi crgo fccnum fupcr
tcrra.quia ibi celiicicudo Chrifti p r> carnalcs carnaii fpe&;
dctidcno ccgicur. Hic rcmoca omm cupidicace carnali,con-
iuuas uoui ceftameti fpei pcrroanecis folidicas concincc. Ibi
quinqucmilia.quiacarnaicsquinquefenfibus fubdici . Hic
quacuor propcer quacuor virtuccs quibus fpincualiccr vuiic"
prudcncia ccmperanciam,forcicudinem,iufticiam, Quarum
pnma,cognitio cit reru appecendarum 6t vitandarum. Se-
cuda,rcfrenacio cupidicacis ab his que ceporaliccr dcledanc
Tcrtu.firmicas cotra moleftias feculi.Quarca, qua: per om-
ncs dirJundir^dilectio dei &: ^ximi. £c ibi &c hic muliercs SC
C paruuii excepci suc.quia ln vcceri &c nouo ceftamcco no mic
cun-
NICOLAVS DE LYRA.
4« Otpnia lfladicuturadmaiore declarationem miraculi.quoci
cx tam paruo cibo potucrit tanta multitadp fatian , & hoc fuit p
tnultiplicationem cibi in manibus Chnfti codcm modo ficuc di
ctum eft lupra.c.5) Sequitur.
I Et dimijfa turba. Poft miraculum oftenfum afccndit in naui-
culam fugiens turbz applaufura & reuacuam,in hoc dans pras
dicatonbus cxcmplum.
Ut
tunturadnuncruquinonpcrdurancocurrcrc in viruper-
fcctu,vc; lnflcmit.iceviriu.vcllcuicaremcnns.Vcraquere-
fcrtio 111 mocccelcbrata cft , quia ytrmfqiic Tertameti fcri-
pturaalcitudiiK-ni celciiium prcccpcorum mandax&: pra:-
miorum,vcraquc alcicudincm Chiuti prxdicac.
b r.t <jnod. Alciora
myftcna quarno t.a-
piccommunis tuiba
apoiioli fuftollunc,
&C implcnc fepccm
fporcas idcft pcrfc-
crorum corda fepti-
formi fpiricus gratia
adincelli£,endum U-
Juftraca.
C Scptemfportas.Spor
tz iunco 6c palina- tpran
rumfolijs folcntco-
texi , &c fignificanc E
fanctos, qui radiccm
cordis in ipfo fonce
vicx collocanc , ne
arefcant,vt iuncus in aqua,& palmam arterna: rccnbucionis
jn corde recincnt.
* Aug.SialiquisEuangcliflarumhocdixiiTetquidequin-
quepauibusnondixifictjConcrariusceccris pucarecur Scd f^
quiailli qui miraculum de fepcem panibus narraucruuc, nsM
nec illud dequinquepanibuscacucrunt,ncniinem moucre
debec
d Et dimif.tur. Hic docet qcl pr^dicacorcs miniftraco turba:
vcrbo ipii intracurSbulu cordis vircuciidebcc rcfici pomis.
e Injines. MagedanquealionominedfDalmanunca.qu?
eftregiocircaGerafam Ecincerprecacurpoma velnunciaj,
&: fignificat horcum de quo df .Horcus coclu ius.fons iigna-
tus vbi creicuncpoma vin.ucum.Ec lbi nunciacnomen dni.
# CAP.
Mar.S
% Et vc.infincs Magedan, Ifte eft iocus in quo Iofiaj occurrens
legi Aegypti,vulneratuseft,vchabetur.4.Reg.24.Marcusautc
d:citin finesDalmanuta,ca.8.b.Etdicenduadhoc,quodn6eft
ibi diuerli tas fecundu re,quia fccundu alinuos eft eadc regio ha
bes duo nomina.Marcus accipit vnu & Matthatus aliud.fe. ii .'m
alios funt duz regiones dift>nc\z,fed >n extremitaob.coiuncl?.
Et ldeo exiftens ln confinio vtnufque vcre dicitur cffe in iine
iftras vel illius,&intaliloco crat Icfus.
C A P.
A D D I T I O L
Jn c.i <f.>bi dicitur inpo.Vos autc iicitis.h\(e exponpdo madatu.
Hzc expolitio non vf valere pp duo p. imoqma no confonac
liter;,fecudoquia przfiipponitfaJfum.Primupatet defelitcra
beneafpicientiquodetipfepoihllator vf faten cQ dicit,qcf hzc
eftconftructiodefc£ttua,Vbi eigo coftruftio deficit,manife(tu
cft qd* litera non bene concordat fcnfui iibi dato . Secudu patet
pnmo,qa nufqua inuenif , Hebreos afTerercqo! melius cft dco
offcrre.qua fubuenire pircntib.in neceffitate pofitis imo coiter*
tenent,qd melius eft,eleemofynas lar^in, qua facrificia voliita-
ru offerre,prout cjc multis aucloritatib. veteris Teftameti dedu
ci pot.Vn a fortion melius eft fubuenire parentib.in necelfitate
comtutis qua offerre & huiufmodi. Sccundo qa Rabbi Moyfes
Aegyptius(a. inter eos magne teputationis eit) fuo hbro de dirc
ftione pcrplexorS, vbi de caufis facriflcioru traftas,fcripfnTe tra
dit ■], facnficia nofuerut przcepta nopulolfraelitico ex intentu
})nncipali,hocefl,quafi fuiflent p feinrenta a deo,fcdex intetu
ec undario quafi p accides vel indireftdvt.f qd* p hmufmodi fa-
cnficia homines retraherenf a facnficijs idoloru. Ad qcf aHegat
illud Iere.7.f; t{pnfm loquutus cumpatribus vcstn: , nccp.xctpi
cis in die qua cduxi cos dc terra .4e^ypti, devtrbo bolocauHowatnm
<T yiffimaruv. Et alias auftontates qu? hoc fonct.Scd coftat q<f
przceptu dc honoratmne parenru cft p f« principalitcr intcntu,
tanqua conlonn & conforme iuri naturali. Illud autcquo^ cft p
fe,fcmper przfcrtur e. ouod per accidens cft.Et ldeo nunquam
ctiam lectidu eos concederetur quodpp facnficia ofTercda prz-
f crmittendu cffet przceptQ de honoratione parenti.Vfi atfiflu
paflum bene intelligendu.recurrendu eft ad tradmones Phari-
faicas feu Talmudicas.quas Chnltus mtcndcbat in propofito re
probare.Ad cuius euidcnt.ij fciendii, qcf circa matcriam votori
vnushbera I almudiciscftcopofitusquiintitulatur Wcdarim.i.
»ota,inquolibroplura erroneafcripferuntfine ahqqofulcimc-
to
to facrz fcripturc;,inter qnz vnus error ralis eft. Tradunt enim,
quod ficut quilibet poteft confccrare bona fua Deo, fic qct fafta
huiufmodi confecrationc per votum,poftca non licet alicui tali-
bus bonisvti ,nifi in deiobfequiiifcilicetin feruitioaltans vcl
tepli & huiufmodi.Sic quilibet poc cofecrare bona fiiafingulari
ter,hoc eft rcfpcftu vnius perfon? tantii, verbi grat.a.Si qs dicit
alicuiproximojvolofen voueoqctbonameafintcokcrata rcfpc
fto tui,tuc diciit qcf illa bona fint cofecrata refpcftu illius horrn
nis tatu,lic qct nullo mo pot cis vti , ac fi cfTcnt fimplicitercofe-
crata,deo.dominus tniilorubonorii & etiaali)honnnesquicun
quepoffimt vtitalibusbonis,acfin6ciTentc6fecrata,fcd mercf ^^l
propria. Vocu aiit huiufmodi fccudii eos multipliciter orctcnus
expnmitur,& fpccialitercu vcrbisfignificatibusaliqua recofc
crata Vt fi dicat aliquis ficut tcplu fic cft res mea.tiic illa res cft
cofccrara taq tcplii Similitcr fi dicat Munus fit, vel cft talis res>
idS eft ludicuMntelligif.n.de muncre deo oblato. Ex quib infe-
riit qcf fi dicat quis patri fuo .Munus quodcuque eft ex mc tibi
prodcnt.tucpater nullo mopot vtiabquo bono filij fui.ct filia
voletc & patre in neccflitatc exiflente & h»c io,qd Sm tradino-
ne fua pr.xdiftaoia bona filii fui,funccofecrata icrpcotu patris»
viimanifcfte Pharifziirritufccerutroandatu dei pp traditio-
nes fuas, vt Chriftus dicit.Na fecudu traditione illa(quc. nullius
fundamcnticft)filius excufarcrur a fubuentione patns , qcfeft
manifcfte p dei pr^ceptii.Verba aut cuangehj fccudu predifta
coftruuntur plane & fine defeftu fic.Qukuque dixerit parri vci
matn.Munus cft qd* cuque ex me,tibi prodent &c.Cuius fenfus
eft,qcf filius vouet,vt lit taqua munus altari confecratu, quidqd
fit dc bonis fu.s patri prodcnt,& fic fihus taliter voues nullo mo
porprodcflc patri feciidueos , qcf eitdedireftocotra przceptu
diumu.Et hoc eft quod legitur.Marj.b.Corba quodcunque ex
mc tibi prodent , ii vltra non dimittitis eum qotdquam facere
pam
273
Matthaei Cap.
XVI.
274
l pacri fuoautmatri. F.xquopatet,quodn5 pcrfuad£doPharifxi
i hoc dicebat.fed potius cogido,q» patet ex hoc q> dicit.7\(<Vi dimtt
' titiseum,&c.^\iiicx virtutcilliusvoti pre>tenfi,iamno!i poterac
filius prodefle patri, & fic irritum fiebat mandatum Dei per fui
falfam traditione Et Uc ifte error non proccdebat ex auaritia fa-
cerdoturBjfcd cx co quod male interpretabantur iacram fcripta-
ram & traditiones fuas diuinis przceptis prxfercbant.
A D D I T I O 1 1.
In eo.ca.vbi dicitur in poftiI.Ii.hiei eft verum perSynecdochS.
Attendcndum q, non dixit Chriftus.Totii q, in os intrat ,fcd
ec q> in 0$ intrat. Vndc ad fane inteliigenda verba Chrifti hoc lo
co.non requintar vt intelligatur pcr SynccdochS, fcd fufpcit q»
fiat ibi diftributio pro fpecieb.fingulorum,ficut cum dr:Oe ani
mal fuit in arca Noe.Cuius intelleftus commmer cft,CJ, de quali
bet fpecie aniroaliu fuitaliquodaial inarca Noe.Et in propoiito
de qualibet fpecie ciboru aliquid emittitur licet aliquid ad num
tione rcnneaf . Scd adhuc hoc non videtur fulhcere ad amouedu
fcandaium Phanfxorum , qui videbantur credcre,quod ca qux
remanebant in corpore poflent hominem comquinare.alioqmn
mhilfaceretcontraeos.quodcibusintrans per os emitteretur
in feceflum vcl non. Vndc melius vidctur dici fecundum Hicro.
fcihcet quod quidquid ex alimcnto generatur , potcft et per ca-
lorem naturalem refolui,& per occultos quofdam poros emitti.
Replicajnc«/».iy. Vbiagiturdetraditionib. feniorum infir-
mantib.obferuantiadiuinorupr^ceptorum. Bnrg.induobusre-
dar^uit Poft.primo, quU vt dicit expoiitio eius no cofonat literae
fecundo vtdicit, Poftil.pfupponitfalfum. Pnmuprobat perhoc
quia Poftil.dicit conftru£t;one liter^ defe&iuam cum df . Mw.us
quodcunquetfi ex me tibiproderit. Ex quo arguit Burg. igitur fen-
fus ei datus non confonat literx.Vbi dico quod hoc argumetum
venit exdiffimulatione gramaticc^ & rethoric^, vel ambam artiu
ignorantia.S^pc.n.in vete.Tefta.facitBur. mentionedc grama-
tica Hebratorum.hic aut grammaticam Latinorum videtur igno-
rafle.Eft.n.in grammatica Apoiiopefis dcfeftiua oratio qua f$pe
vtitur fcriprura. Eft et in rethonca prxcifio color verborum.qua
fepe vtuur fcriptura,& coincidit cu Apoliopeii^pr^terqua quod
fuc excufat defcftus figura, ibi onditur ornat9 rhctoncus cx oro-
uis rriicatione . Argumentum igitur Burg.vf tentatiuii cam df .
Oratio vel conftruitio eft defcttiua, igitur fcnfus datus non con-
bnat liter£,Na pro co<bnantia hcnda in litera fuppletur, q, p fi-
juia vcl coloietiuncutu eft.Secundodicit Bur.Poii pTupponcre
alfuTvn eoq>dictludcotufcnbas& facerdotesproptcraum-
uTifcciiT. i itercsteras traditioneset illaquod mcliujeft offer
c deo qua fubuemre parenubus,&c.Hac dicir Bur falfum.Pri-
io vt dicir,nuiq<.a reperit [udjos hoc fenliire, quinimmo prx-
e ierateelemifviafpontaneis lacrficijs , multofortius honoic
arcntiu &c. Vbi di£o,q> ii confequcntia valcat , antccedens eit
£ nhi valdc dubiumpp diftaB.Hieron. & propter gloiTfuper
Matth.
Matrh & Mar & Scholaftica hiftoriam , eV pp diila aliorum do- T>
ctorum,quorGmulti fiiuerunt Hebraicum, &cdcorditer dicunt
ficut Poitil.qm ab eis recepit.Sed dito (quauis no conceflb) cjct
Iudxorii proceres ficut dicit Bur.fenfiflenr, non tri fequitur igif
ficfacerer vel doceret auaritia cecati,Nec hodie eorum dofti do-
centvelfaciunt idquod fentiiit, immoponus pTalmudicas &
crroneas do&rinas fimplice populii decipiunr , & veram literam
corrumput.feciido dicit Bur.diaum Poit l.fiifum. AHegat ad id
probandii Ribi Moyfen Acgyptiu fatisbcnedicenre.fed no allc
gat bfi facicnte qui traditionib.humanis diuina pr^cepta ppode-
rat.Et q, Bur.nos vltra in fua expoiitione ad Talmud remitut,&
librum que nominar Nedirim , nihil aliud eft qua fideles Chii •
fti retrahere a faH-£toram vensexpolitionibus,& remitteread vi-
dedum vana icripta erronbus pleua,prout lpfe Bur.met teftatur
in multis locis . Nec eit cautum fimplicej fenfum literalera fxpe
cupientes huiufmodi erronbus occupare .
In eo.c.vbi dt.Omnequ <dmtrat in o^ictr-c.Dicit Poft intellige-
dum fecundum Synecdochen, Bur.facit inutiicm obicclione , Sc
incidit in idquodimprobarcputat.Dicit.il quod non oportet
dici pcr Synecdochen,quianondicitur totum quodintrat fed
oe,diftributio det accipi vt dicit pro fpeciebus iingulorum.vt fit
fcnfus,de qualibct fpecie ciborii aliqnid mittitur in fecefsu,liccc
aliquidadnutrienduretineat. Nucaiit&apud philofoplios &
theologos.totii vniucrfale,& omne,,p eodem accipiiitur. Qin.n.
dicit oe.nihil excpit. Sic & fimiliter detoto vniuerfah,& Ipecia
hter omne eft totu in quantitate fecundum logicos,vnde refolu
tio Bur.qua dicit de oi fpecic ciborum aliquid mitti, ide eft ficut E
dicerct dere intelligi fecundu partem,& fic omne capif, per Sy -
necdoch£,q> voluit improbare Sed mouet Bur. hic dubiii tja per
vtranq;expofitionc nonvf tollifcandalua Pharifxis&pphoc
dicitdubiuallegandoB Hier.quod vniuerialiter deataccipi fic,
quodquidquid mtrat in os& ex alimento generatur poteftec
percaloremnaturalcmrefolui , & pcroccultosquofdam poros
cmitti.Sed illud vidcrurfruitradici pcrBuig Primu quia Chf$
dicu.oS quod inirat &c per hoc noluit neccurauir tollere fcan-
daiu Phanfxorii.quia dixit.Sinitecos,caeci i funt & ducescecorii
fed fulii voluitmftrueredifcipulos peteies. L,t uoeft vcrifimilc,
qpdeillis occultis modis digeredi& egcicdicurauirdilcipulosi-
itruere, fcd mnucreargumetoa maiori.f.vt ii impurii nutnmeti
q> m feceflum eniittif, no coinquinat , igitur multo magis id qct
pui u eft non comqumat, iuxta lila regulam . Si id q> magis vidcf
mefle no inclt.ncc ^, minus.Scd ii ex cibis dcberet homo inqui-
nan,magis videtur hoc veriideimpuris, quod innoncft , vtdf
in litera.Et fubmtciligendu ell morahter,quia ex his qux natu-
ralia funt nec laudandus quis eft nec vituperadus Si igit p natu-
ralc digeftione vei indigeftione c< puro vcl impuro cibo gnrare
tur corruptus humor vile faciens homme, ex hoc tfi non dicitur
moralitcr inquinari quamuis naturahter, de qua hic non dicit . F
, CAP. XVI.
^ r acctffe. &c. yt
^t ig.de. Vt quipa»
t mukos pancis
lanna pluerct quo
•mnesreficeret.Vn-
I cloaanes poftedu
jmpanum: Qiiod
^nufacis, vtvidea-
ius & credamus tibi i quid opcraris ? Tatres noftri maducarut
man-
C A P. XVI.
manna.indefer. Perc-
batic tentando , vt in
morc Elix ignem dc
fublimi mitccret vcl
in fimilitudmcm Sa-
muelis arftiuo tepo-
re mugire tomcrua
fhcerec quafi non
pofsec &illa calum-
piari,& diccre ex occultis & varijs aeris paflionib. accidifle.
a Legis fiJucia infolentej.dfdigiuntc» opan uirtutum .
T accelTcrunt adcum pharifsi , &Saduca»i ten-
tantes, & rogaucrunt cum, vt fignumdc coe-
lo oftendcrct eis. At ille relpondens, aitillis:
Ong.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XVI.
"^ T accc.ad./w pcdeuv capiiulo Chriflus reprobauit enore^ludeo
Xj rlt m lege,bic docet fundatione eccleftegrtiu in fide,vbi primr, ape
r mcarnationiA myfleriu,ferundo prMicit redcptionis pretitijbi.Vc
It autem Iefus in pa^tcs.rci-fio imponit imitationis exeplum, ibi.
*Lnc If fus dixit difcipulis. Trima in duas^uia primo myflerium
irarnatwnis aperii fccudo , ex hoc dotTrina Tharifxoru ne foluficut
eronea fed ftcut curtofa et inutilis cxdudiijbi.Et cu vidiffentdi-
fcpuli eius.Circa primam parte aduertendu , quod aliqui Scrib* &
7>arifei omiffofludiolegis&propbetarumfludebati-i mathematicis
dociflime in aflrologia , vnde & -pfque bodie aliqui eoru in hoc sut
val-
valde curioft. Etquia afirologi aliquando volunt iudicare per confide
rttione afXroru de inchoatione legum & feclaru diuerfarum , ideo &
tfli per aflravolebant pr&noflicare de aduentu Chrifii, hoc aiit efl im~
pojjibtlr, quiavirtus celi non fe extendit adtalia. licet fe extendat ttd
frxnoflicandum defutura difpofitionc aerisyvtficcitate, &pluuia,se
huiufmodi, & hoc efl quod dicitur .
1 Et ac. ad eum ph.8icf.fi pojfent eum in aliyuo caperc .
2 Et rog cum VC iig. Dedarando .f.tempusfui aduentns ex aliquo
figno cdefii .
3 At illc rcfp.i.aliquid pradicere defu tura temporis difpofttione
poteflisper confiderationem c&li , quia ad hoc bene fe extendit talit
fcientiapropter quodfubditur.Serentim erit .
Ru-
M O R A LITER.
I f.taccefJcruntadeumTbarifto&faducxi tentantes eum , &c.
P( iftosqui venerutad Chriftumnoaddifcendi gratia, fed
ma«
malignadi ,fignificanturilli qui vcniuntadfcrmonc vcl lc-
ttionem , non vt edificentur, fcd vcprxdicacon ucl lcctori
inijdientur. lJer hoc autem quod qu cficrunc iignum de alco
t figni-
*?7
Gloford&NicolaidcLyra.
276
0
A
Ueip.it,
Hcrodcm.q
1 ictucr aurcm & nunc vidcrc liccc m vita.cos qut
. panci-pinionibus .apparcrc concordcs
maxi-
vt irrt-
tRmiUtjutc
♦HvpofrifJt
dc.ttu oppugncnrquc
lefum Chrittum qui
, difcipuhs
a Fafovc Incrcpar
. quod cx ordinc
ru difcernfit
dics.fcdfignatcmpo
rum ignorjnt, cu oin
cx eVprophctz,
aductusfuiindiciacx
tu in morte mu debetif tcfurre.lionem pcccatorum per meuni fanguincin intcll.gere.
Apoftolisincclumafcendic, Sc foiritum fan&um mific.
# Orig.Illudiigiutmhoc, cracfi^imm,coquodilIudliuiiis
cratii^niri:auiuim,v:illiits figni explicacio, quodex fcipfo
obfcuntaccm habcbat , UJ quc d feruacot patfus cft , quod in
cordc ccrra: trcs dies,ac cres noctcs egerit.
c Oblili funt panesacci
B
tinirafc.
H0w.j4.in
« lt»inmortem«oeoeiiireiiiii««n«ic».jf Try r— — "■ ^. - • _
t Facto vcfpcrc dicicisferenumerit:T rubicundum elt e- 1
a Fuioruro iudiciiTo pr? u-.dere prr pix.cdcr.te» tribulatiooc» ftltftWBW. # X
nim cocluin : & mane , hodic rcmpeftas, rutilat cnim tnfte }
f Ex ift » fifltb. 4
ccclum . *Faciem ergo coeli diiudicarc noltis.f gna autem 5
» Kotatademuiperiusd^ti. «tncredula pro fpiritualicatnalem i..iel!c.1umhaben». <j
tcmporum non potdtis.fcire t Generatio mala>& adultera 7
«necorlo f Hocuoieftatisfux.lignum corulitotum efic dernonitiat . b De inferiori.
=S d fignum quxritli lignum non dibitur ci, nif, fignum Iootc
pmationc iignificcc. ,» ****^j^E*L:s_ ■^H&TLJie^.JiC^Jli^».
Cumqualicatctem
pons Ruuttex fignis
ptxfcncib. cognofco.
rct rcmta neceffaria
cx iignisfuis mtclli-
gcre ncgligebant ,
* ChrVloit. SlCUtCC- - , Cogitaiioneseoium
goincclo,_aliudqui- pjraus , Sciensautem Icfus dixit: Quidcogitatisintervos iz
dC Cil iigriU fcrenita- e * a Nequc myfteiium intelfiytlsneque viriutem iiimcmoriahabetii.
tatis,aliudpluuiaE,ita modicsfidcifquiapanes nonlhabetis.5Noandum intelligi- +
inmcpucareoporcet. * >
pcre. Qupmodb pancs
non h ibcnr qui modo
implctis fporcis nauc
afcenderut &n3Uiga
tesaudiunt vccaueat
a fcrmcnto Pharifeo-
rurSed tamen aitfcnp
tura quod obliti funt
tollere panes fccum
vnius veri & interni
pants ( qui cum eis
tucmini , & cauetc a fcrmento rharifeorum & Saducaroru »0 ris & neafinjs ;,curri
a Kon.vultutdepanibnseotumaccipiamus. Ofc ipt«« IldturaiiS rc ,
At illi cogitabant \ inter fe , dicentes : quia panes non accc -
**c
Nunc.n.in primo ad-.
ucntu his iignis qux in terra funt,opus eft,qua» autem in c?-
lo iunr,refcruaniur tcmpori fecundiaduentus. Nunccnun
iacurmedtcus vcni , tunc ficut iudex adero .
b QptiU. Patiuntur apoftoli poft refurre&ioncm , per quos
meiudicareinfuturo fcirepoteffis.quiacu non parco meis
boms,quin patiantur, non parcam alijs in futuio .
c S ig». ad tcpus gratix pertinetia a prophetis predidla, non
poffunt vobisfide faccrede mco aduentu.S/gfl* au. Signa tc
porumdixitdeaducntufuo vel pafsionecui fimilc citto-
icumcc.lum vcfperc.Etitemdetribulationcante aduentu
iuturum, cui fimile cft rofeum celum cum cnllicia
c 'Nsn da.ci. Sed datur fideltbus de c^lo quando videntib.
Apo-
ctioa 'mcnte cxcclfc-
rat .
f lAfcrmcnto. Fcrmcn
tum eft peruerfa do»
£ttina,qua?vel modi-
catotam mafiamcor
rumpit, &c tn fuum fa-
poremtrahic
* Chryf.Nondixirartcnditeado&rina Pharifa?orum quia
vnlccommemorarequa? fafta funt demultiplicatione pa--j
num,fimpliciteraucem dchocincufarcnon vidctur liabc-j
re rationem , occafioncautem ab eis reccpta fufccptibilcm I
facitincufationem.
* OngEraccnim confpcrf:oqua?dam doctrina: fermetiqj
verc vcccns.quam pr^bcbant Pharifxi &c Saduca?i, vnde Ic
fus non vult ampliui cdcrc fuos difcipulos,quos fccerat iiot
uarn &: fpiritualcm confpcrfionem .
g Ojtid cogitat.Quid cogitatis mc dixific de terrenis panibus
de quib.non eft vobis dubicandum cum de cam paucis cccas*'
^ fe-
NICOLAVS DE LYRA.
1 Rubicundum eft enim cqlam.Talis enit» difprfirio cfkfiis cji
figimm futur^firenitatis^quia.J.ficfre^uenter contwgit^kct ditina-
4o impediattcr .
2 Et mane. fuppleHicere potcflis .
3 Hodic tem.erit fxpple .
4 R uCilac . qw>d contingit incorufcatione & tonitrtto , & boc eflfi-
gnum ter»pdtatis,propttr quod Jubditur .
5 F iCicm er.ceji duudtcare no. inquantumf.facies celicflfignu
alicwus Uifpofitionis futurt, in clwenris .
6 S gm auteui temporum non po. Id efl figna tempotum deji^
nito) utn in prcfentia da de aduentn clmjii noa potcfiis per talia di-
■re , quia Jolummodo dcpcndet ex diuina dijpofuione , & non ex
conjieitatio.ie . Etprcptcr boc aduenlus Cbrijii confiderandns eji ( vt
uiCtntn tjt)cx diclis propbctarumflHi boc babnerant cx dininc reuela-
tionc, fuut babct.ir Dan.y.vbicirca boc tax-.ttur bcbdomada deter-
minats. e/' Gzn.^ybi fignum aduetus Cbrifli ponitur transiatio re~
yii ludtorutr. u.l alieniur.am , quod [atlum rfl fub Herode .
7 C.cncratio mala&l adukera. Hoc fupracxpofitum eU ca.u.
Cliro vcnill.-ut. H« ■•■n' ludit do:irinamT barifsorutn vita*
dam a dijcpulisjuis , nonjolum tanqActn curiofam & inutilcm , fed
etiam
etiam malam & periculofam,propter hoc vocat eam fcrmentum pro-
ptcrcorrnptionem maliti£& ncquiti&contcntaminea , & buefl
qttod dicit .
9 IntuOvTer diligentem confiderationem mentis .
io Eccauecea fermcnto./.a dotlrina corrumpente ,7{ec e.fi m*
rutr. , fi fermoitiim dicitur hic doclrina cvrrumpcns , Svpri , . I
I }.cap.fotnentnm actipitnt proferuorefidei}vt vijk n cjl , quia ca-
dem res exdiuerfis proprietatib. bene fignificattppojita es di/j
ficut Leo aliquando accipittirpto Chrijicvt dicitur ^Apoc. 5.»,. V Jcic
Lco de tribu Iuda.6" boc propter consia»t;am c/ audtca m
diendo ardua & pericuiofa . ^Aliqtiando autem accipitur pro di
propter crudeiitatemjeciidnm quod diritur.i.Tct.^.c. AduerfariiB
vcro vefterdiabolustanquamlcorugicns circumit qusres
HCC. Itaeodcmmodo fermcntumproptcr caiorem inclufum fign.ficat
feruorem fidei,propter autcm corruptionem,doftrinam matam .
1 1 At illi co. inter fc di.quia pa.non.^c quafi diceret intrafe,ht
nccauimus,quia ab eis nuliitm panem acctpimus.Ex quopatet, quod
inteiiigcbant fermentum ad iiteram idell pancm fermentatum . Tatet
Ctiam corum deuotio adCbriilum, quia fic ci infeparabilitcr adbxre-
bant, quodoblitifuerantacciperenccejjaria .
12, Scicns autem Iefus cogitacioncs eorum , &c. Tanqum
Deus.
Quarc
M O R A L I T E R.
t figi"wnturilliquiqu^tuncaudirefubtilia,curiofa&: inuti-
lia,propter quod diaum cft eis.quod libi non dabitur flgnu
nili fignu lone prophtcc , qui proptcrfuam inobedicntiam
fuit dcgluticus .1 ccco.fic &c ipti dcglutiendi funt a diabolo, fi
camcn vcrc pcmtcant dc fuis dcfettibus , faluabuntur, ficuc
Ion.is vcrcpen iccns dc ventrcccti fuit libcratus :
§ Et cum vcmffcnt aijtipuii e'mstransfettum,<&c. Pcr iftos figni-
fican-
ficantur illi qui Chrifti doctrinam audiunr.fed non retincnt
vel operc non adinvp!cnt,ideo dicitur cis .
f T^ondaminMt inrcrrog -ibac difcipulos fuos dicens:Qucm
aicunt homincs effc filiu hominis &c. Origenes.ln hoc de
ditexcplum,vt nos femper fcrutcmurqualiscpinio ficapuc
homincs dc nobis,vc fi quid mali, dicitur dc nobis occafio
ncs illms prcfcindamus.Siautem quid bom", occafioncs att
gcamus,
Cavo
*77
Mattli
XI
9
A
Cap, XVI.
vjZ
Feci abvmchre reliquits ?
* Chryfoftomus.C^iadiTcipuh'crtc*obferuationes fudai-
casadhuctepcbant,ideoDominus vehcmcntcr eos incre-
patad vtilitatem omnium.
a Cauete afermento Tharifxorum. A fupcrftitiofa do&rina
4jux morc fermenti
fiones illius precidamus,fi quid aucern boni,eius occafiones D
augeamus.
fwie
•nlo.
B
veripanis fimulat fe
fiibftanriam habere.
Per hoc innuit , quid
lignificanr quinque
panes vcl fcptem . Si
enimfermentum di-
cithzretica dogma-
ta,panes funi vera do
ftrina.
b In partes C&farc*
Thilip. Iftelocuseft,
vbi lordanus oritur
ad radicem Libani,
a Expenforum-
tis»ncqucrccordaminiquinquepaanum t inquinqucmi-
lia hominum,& quot cophinos fumpfiilis ? Ncquc feptcm
a Expenlbrum.
pasnumtin quacuor milia hominum,& quot Iportas fumpfi
Tane corporali
# Chryfoftomus.Plebis mentcm quarad malum prona H rm^.jn
inflexu noh erat, inuefligat, non Phanfarorum . Etii enim Ma«k
multo humilior quam oportebac, eofumeratdeChrifto
opinio ,fed tamen a
nequitia libera erat,
Pharifarorum autem
de Chrifto opinio, t«tquincnie
eratplcnamultamah mU,uin>
tia.
e iJlij Iohannem Ba-
ftis . t Quarc non intelligitis , quia non de paanc dixi vobis: 2 pM*™- fic poccranc
a r» C «L-_;r o. c.J.A nr z errarc in Eha vel m
Cauctea fermcnto pharifa:orum& Saducarorum . Tunc
intellcxerunt , quia non dixcrit cauendum a fcrmcnto pa-
num,(cd a dodtrina pharifarorum & Saducxorum.tVenit 3
in
cxteris ahis, ficut He
rodeserrauit inloan
necu uk.Ioanhes quent Mir.s.b.
Qu»minhonoreTyb«iiCa;nri3Phii;ppusfrater Hcrodit extruxk. *&" ^Collaui furrextt « tMar.S.C.
b Vt venconfcfsiunismercedem ieddat,non quafi nefciit. TnOrtUtS J& idtO pirtUtCS
cxIor.&Dan.duob. b autemlcfus in partcs Cxfdiex philippi,& interrobgabat 4 operamurin eo. IdeoE
c difcipulos fuos,diccns. Qucm me dicunt homincs cfse 5 vuIc cxPoni erro£s
1 « No.dicitme,n.infolenterlo«,urvidcatur. COrum,Vt CIS rCpulflS
dfiliuamhominis ? Atillidixcrunt . Alii Ioanncm Bapti- 6
c ftam . aliiautemEliam , aliivcroIcrcmiam,autvnum "
a Difcicti ab aliis.non homines led Dii.
cx prophetis . Dicit illis Icfus . Vosautemquemmccfse
a Sciunt & Apoltoli.fcd fetrus rcfpondct.
b Omnia complex» cft,cjui Sc naturam & nemen exprefsit.
Verum hominem,& uerum Oeum ctedit& confitetui.
f dicitis?RefpoandcnsSimo Petrusdixit. TubcsChrift9filius
€ HOmincs effe. Ho-
mines funt qui de fi-
lio homims loquun-
tur.Dii enim qui dei-
tatem intelligunt.
d rilium hominis ?
Dominus de fe hu-
militatem humanita
ti5proficctur,d?fcipu
li dcitace intelligut.
* Origenes.Incerrogat difcipulos, qucm ipfum dicerenc
homines efle,quo nos difcercmus ex Apoftolorum rcfpon
fcidtemporis apud Iudxos varias fuifle de Chrifto opinio
nes . Etvc nosfcmperfcrucemur,qualis ik opinioapud
homincsdcnobiSjVCfiquidmalc diciturdcnobis , occa-
fiones
8
9
io
ii
12
»3
profcranc, non ex vul
gi opinione,fed ex do
mini reuelatione.
f B^efpondens Simon
Tetrus. Ideo vnusJ
rofpondens , & vni
refpondetur pro jom
nibtis, vc vnitas in
omnibus obferuetur.
•& Chryfoftomus.C^uandoDormnus de plebis opinionc Bom,f
interrogat,omncs refpondenr. fedomnibus difcipuhsinter Mit6\. '
rogacis,Pecrus tanquam os Apoft olorum & capuc pro omni £
bus rcfpondet.
& Det
u»
NICOLAVS DE LYRA.
1 9uayenmintelUgitis,<su\anondepitnedixiyobis.Qnt{\ dicat
«xfaftijraeisprxcedentibus&do&rinadeberetisfic elTe illu.
«nnati,q«odverbum meum intelligcretis,non de pane matcria.
li,quiadehocpo(la«ivobis fufficienter proaidere . Quodpro-
4>atdapliciexemplo,inquo raagnam maltitudinem fatiauerat
paruocibo,Vt patmr.fapra 14.& 1 5.c.&hoceftquoddicit. T^on
itiminteU.arc. &patet.Sequitur.
X TuncintcUexerunt^&c* fermtnto panunt. Materialium fed
a doftrina Pharifatorum , qaae vocatur fcrmcntum rationc prx-
difta.
j Venit autem Iefus in partes C&fare* Thilippi. In ifta parte oltc
Jit fe humanae falutis preciu,& primo oftendit fe D« & hommu.
>nediatorem)& fecundo hominum redemptorem pcr fui pallio-
»iem,ibi.£t exinde capu Iefus,crc. Circa primum primo ponitur
dircipuloruconfefTio,Secudo,exhocfubditurpoteftatiscollatio,
ibi.Rcfpondensaut iefus.Circaprimuadnertendu,quod media
tor inter aliqua debet participarc cxtrema , & io Chf » qui habe-
bat dplicem naturam in vno fnppofito.f.diuinara & humana,
\namfibinaturalem,a!iampronobis aflumptam,erat verc Dei
mediator & hominu,& pcr cofeques aptiHimui vt eflet humanac
redemptionisprecm. Hancauteduplicem naturam declaratin
feipfo . Humana per euidentem oftcnfiortem, quia dicebat fe &
oltcndebat fe filiu hominis.Alu ex vera confeflione Petri pro fc
& ahjs difcipulis diuina naturam in eo cofitetitis.quam cofeffio-
ne taqui veritatis exprefliuam approbat Chriftus. Dicit igitur.
yenuautemlcfusinparttt Cxfarea Thilippi. Diciturautem C?fa
r?a Philippi,quia renouata & ampliata a Phihppo Tetrarcha fra
tre Herodis.Extucnominauic ea Cefarca,inhonore Ccfaris qai
deditciquartapartcmregni,vtrefertIofephus,&: habitum eft
fupra. Dicit«retiaCafareaPhilippi,addiffercntiam alterius.
qua; df C^farea Palelbna.vbi Cornelius Centurio mafit Atl.10.
& ifta ciuitas antic^tus difta eft Lachis,& poftea Da a filiis Dan
eamoccupatibus,vthf Iudi.i8.poftcadicla cftCcfarea Philippi
&
& nunc Pelncas feu Palneas dicitur In ifta at ciuime habitabat
Gentiles & in confinibus eius, & 16 ex hoc quod Chfs hic myfte
num fuz incarnationis reuelauit^oftenditur fundatio ecclefiarin
fide Gentmm.fcquitur.
4 Et interrogabat difcipulos /wor.Non intcrrogabat ignorasqd
crcderent vel quid refponderent,fed vt eorum fideli confellione
conuenientms fobdarentur tn fide.
5 J^wew me dicunt homines eff filium bominis? Ideft , turbas vul-'
gares . Et quia de ipfo crant varix opimones in populo . Idco
lcquitor.
6 ^itiUi dixcrunt,aliivero Ioannem Baptiflam. Cuius opinionis
fuit Herodes & fui fequaces,vt fupra vifum efl 1 4>cap.
7 Ulu autem EUam. Propter zelum veritatis.
8 ^ilij >ero Ie. Proptcr patientiaro in aduerfis.
j ^iut vnwrt exprop />eftV.Antiquis,fcilicet,fecundu quod habe
tur Luc.o.vbi hf fic,quod propheta vnus de prioribus furrexir.
Opinio autem omniii loqucntium de immortalitate animz,& de
refurrec~t,ionefuit,q>anima feparata acorporefit maioris virtu-
tis,qua c6iunclatalicorporiquaienuchabemus,fecuduquod di
citur $ap-9.d.Corpus ejuod corrumpitur aggrauat animam. Et fimi-
liter,quodinrcfurreitionchomincs erunt maioris virtutis. Et
quiavidebacChriftii maiorafaceremiracula.quaaliquis^pphe-
taru fcccrit,io crcdebant quod vnus de antiquis prophetis furrc-
xiiret a mortuis,& fic maiora miracula faceret, qua antea feciflfet.
tc hoc modo motus cft Herodes ad credendum quod eilct loan-
ne» Baptifta,vt habitum eft fnpra.Scquitur.
10 Vos autcm.Qjt-iii dicat,fi alii crrat opinando falfa de me,voj
tamen non debctis errarcqui tandiu mectim fuiftis,& meam do
cirinam frequenter audiuiftis,& miracula tanta vidiftis.
1 1 ^cfpondens Simon Tetrus. Tanquam principalis, intcr alio^
pro fe&proaliisdeditrefponfum.
12 Tu es Chdflus. Quod interpretator vnftus, & fic confitcf ciuj
humanitatem in qua vnftus eft oleogratiae prar aliis.
I ? FiliusDei. Naturalis.f.& non adoptiuns ficut alii, & per co
fcqusus ciufdem naturae cum Deo patrc , & fic confitctur veri-
tatem
279
Glof.ord.& Nicolai deLyra.
280
/5 1 nW»w/.Addiflina.oncnif.afonimdcoru,quos Gcntes
*ft Jddcmorti.ishonvn.bus.vcldcfcniib.l.maccru iib.m-
fSSSfcie fihus columbc. quia dominum pia 0*»$*
tacc fcqucbacur , vcl quia plcnus fpincual. grac.a crac. irihas
fpincus fancl' dio-
tur, qiuoftcnfuscft
in columba , ab co
qncm filiu dci viui
vocauerat . cV fil"0
columbx paccr rc-
uelac, quia ynacft
opcratiopatt is 4_ fi-
lij cum i.wifto fpiri-
tu.Rcuclacinquam
mvftcnu fidci, quia
cafo& fangu.snon
rcuclarc pocuic.i.ho
H mincscarnalifapie-
t.ainflati,quinoco
co
^< Clcmcns Romanus. Simon Petrusfidci mcrito&inte- D
grxpracdicationisobtcntufmKtamcntumecclcIixdefinitus to
cft.A pctracogoorninatusefl Simon Petrus.vjcedoceao.ut. a
Pccrum Chrifti vicem in tcrns habicurum , cuius no.ncn
Scacccplic cognouimus , 6_candcm pecramvocarifupca
qua fundanda crac
b Tam altz fidei confeflione .
ci : Beatus
Tantum arcanum.
es
ccclefia, que. iam itt
1 Chrifto primario
1 ^fundamcco edifica-
1 rice^crar.Quaobre
4 dixic llli , fnper banc
c
d
c
f
l
t lnfctroonjnibBfierjondit. "™. '
Dci viui. Refpondens auccm Iclus , dixit
t Piliu,columb«S)-|ia«. b Ornali, «juil.bet . _ e
Simon Baridna , quia caro & ianguis non reuelauicnbi,
1 Qui illuftt»i mc nte* hominuin. ... , t —— »• , j--r-- ■.---
fed pa'termeus quiinccelis eit. Et ego dico nbi , quia T 5 pctramtdificaboccclen
tu cs Petrus ,
meam , & porttf infcri no'n prceualcbunt aduerfus
a Fnrfenm indicij poteiiatem. b BccleGx. c CJuerocu-qut ind.£nu;
b Idelt Chriltum in <]uem „
&fuperhanc pctrabm sedificabo ecclcfiam-, '%
a Non fepaiabunt eara a chaiitate mea Sc fide .
cam.
ignura lemiiTione
iud.caueris dum viuit.apud Deutn indignus mdicabitur. ^
Et tibi dabo claucs rcgni ccelorum . Et quodcunquc liga-
•J< Hylarius. Eftau- „
tcmm nuncupacio uiv
nc noui nominis fe
lix ecclefia: funda-
mcntum,dignaque
Supr-.fb.
lubcfiiijj&ioafa-
ficncia fpincus alicni.de quibus , fupra , Mjlobannem Bapti-
am,atitauttmEliam&c. _
c Tu cs. non dico vocaberis, fcd cu es Petrus ob fortitudme
fidei &confcfsionis conftanciam .
d Tctrrs.A mcpccra , ica camcn vc mihi rerineam ;dignicare
fundamcnci,cu fuper me ordinabislapidcs mundos,& abij •
cies lcprofos .
Sicuc lurneS- cerera nomina, vc fot eflisfat terr* , a domi-
no forcici func apoftoli , fic Simoni afe oomen Petri dedic .
■$< Aug.DixiquodamlocodeApoftoloPccro, qiiodineo
U.immto*, tanquam jn pccra fundata fit ecclefia. Sed fcio me poftea fic
***■*'' cxpofuiffc.quod a domino dittum eft.Tu es Tetrus &(.Vt fu-
- pcr hunc mcelligerecur quem confeflus eft Petrus , diccns ,
Tu es Cbriflns tilms Dei viui , ac fi Pctrus ab hac pecra appella-
tus.perfonam ecclefia: figurarec, qua? fupcr hac petram edi-
ficatur.Harum aucem duarum fcnccnciarum qua: fic proba-
bihor.cligat lcctor.
* Chryfoft.-^er hancpetram.i.in hac fide & cofefsione <edi-
ficabo ecclejiam mearn: Hinc cftcndit multos iam crcdicuros ,
quodPetrnsconfeflus fuerat,& erigiceius fenfum,&pafto-
rcmipfumfacic.
* LeoMagnus.Eccgodicocibi,&c. Hoc eft,ficuc meus pa-
cpr cibi manifcftauic diuinicaccm meam,ica & cgo nocam ci-
bi faciocxccllcnciamcuam . Quiaf«« Pefrw.i.cumcgofim
inuiolabiJ:spccra,cgolapisangulans qui faciovcraq; vnum.
Ego fundamcncum prxcer quod nemo poccft aliud ponc-
rc.Tutamcquoquepctracs,quiamca virtutefolidaris., vt
quq mihi poteftate func propria,funt cibi mecum parcicipa-^
cjonccommunia.
* Clcmens
9
10
11
11 axhficarionci!li9pe
13 cras, quxinfcrnalcs
lcgcs&: tarcaripor-
Setm.j.dc B.
fetto.
tas,& omnia mortis clauftra diftbluerct .
* Orig.Pctra eft quifquisChrifti difcipulus eft , ex quo bi-
berunt de fpiritali confequencer petra.Ec fuper calem pcua
conftruitur omn.s ecclcliaftica do6trina,Si fccundum hanc
vicajinfticucio.
e Ei porttt.Ponq inferi funtpeccata,min£,bladimcta,ha?re-
fes.qmbus infirm: ruunt rrt morre.qui non vere fupra pctia,
fcd fuperarenam domum profeffionis fua: crcdendi func
£dificauifTe.i.noniimpl.ci&: vera incencione Chriftumfe-
qui, fed ob cerrenam quamlibeccaufam habitu prccendiffe. £
Qiii eniminintimo cordis amorefidcm Chrifti percipit, .
quicquid ingrui textra facilc vmcit .
* Eufeb.Ecclefiafancforumorationibusglorificata, neque **
hoftibus terga dat,neque ipfis ianuis mortis cedit , propcer ^*
paucavcrba quxChnftus proculic, Super petram xdificabo . I
&c~.&port& inferi non prmalebunt .
* _Orig.Sed& finguiar fpuituales nequitia: in c^leftibus por ^
tx funt inferorum,quibus contrariantur portae iuftitiC/ N6
autemcxprimit vtrum petrarnon prxualebunt in quaaedifl
catChn'ftusecclcfiam,aiK ccclcfi^quamxdificat fuperpe
tram,tamen manifeftum efc, quia nec aduerfus petram.nec
aduci fus ccclcfiam poi tx pra:ualent inferorum .
f 'iaiii.Vcomnib.confcaret, quiaabfqueeaconfefsionc ac-
fidcnullusrcgnumc^loru poilec intrare . Qui pre cxccriit
cofeffus efc pte_ c^tensdonacur clauibus. Claues funt difcer I
nedi fciencia & potentia,qua dignos rccipere, indignos cx- I
cluderedcbctaregno,vnde fubdit.
g Et.quodcuuque Uga. Ideft, quem in pcccatis perfiftentem I
aiternis p^nis ad;udicaueris, vel que humilcm 3_ verc p<^ni- - «
^ tencem ,
NICOLAVS DE LYRA.
tatem diuine. naturs. & bumant in eodem Juppofno .
I Ymi.Hocaddituraddijferentiam illorum qui colebantur tanquaih
DiiaGcntilibns, vt Hercules, Iupitcr & conjimilcs . Fuit enim anti-
quorum opinio,quod quando tales etfcellentcsperjonx moriebantur,ad
vitam deoiu transfcrebsntur, t>nde z.Msc. 1 1 .dicitur quod rex ^intio
chusfcripftt depatrefuo mortuo.Pattc noftro mcer Deos cransla
to,nos volctcs cos q. funt in regno noftro fine cumultu age-
rc Scc.^id iilas cr«o falfttatcs excludcndas dixit Vetrus , Dei viui.
i Rcfpondcnsautem Iefus . Hic confcqitcnter ad confejfioncm
deitatii fnbditur collatio poteilatis .
j Beacus cs Simon Mzv.i.filius loiina.Bar. enim idcm quodfilius.
Jona autem ponitur pcr diminutionem lubtracla mediafyllaba pro
loanne,vnde cfl ibi compofitio ex integro & corrupto . Vndc Bario-
na hic accipitur,ac fi diceretur filius Ioannis, propter hoc Tetrus dici-
tur lo.vlt. Srmon Ioannis.rfic itur autem hic Bcz.quia confeffio vc-
rafi lci ducit ad beatitudinem .
4 Caro & fanguis non reuclauit tibi ./. homo mortalis no docuit
teillam vcritalcm .
5 S cd patcr mcus . & per confcquens tota trinitas, quia indiuifa
fnnt opcra trinitatis ad rxtra .
6 'Etcgodicotibi.yro tc &profociis tuis .
, Q.uia
7 Quia tu es Pccrus.i. confeffor pctrx ver& qu<e Chriflus efi,faflut.l
s 8 E c fuper hanc pcrram . Q>am confcfius esj.fnper Chriilum .
9 Aedificabo ecclcfiam mcam. £c porta? infcti.i.pcrfcqn.nio- '
ncs tyrannorum, & injultus & tentationes fpirituum maiignorum .
10 Non preualebunr ad.eam.^ verafide fubucrtedo.Ex quopa
tct,quod ecclefia n'6 conftilit in bominibus ratione potcfia is vel dig-si-
Utis,ecclefiaflice vel fecularis ,quiamuUi principes etfummi potificet
et alii inferiores inuetifnnt apoflatafjc afide , (p q, erdefta cofiUit in
illis perfonis in quibus efl notitia vera,& confefjio fidei & veritaiis.
1 1 Et tibi da.l^ow folumpro te,fed etiampro aliis. Sicut enim con-
feffio Tetri erat cofeffio alioru,ita potefias hec data Tctro intcUigim
dari ali)s, licet Tctroprincipalius inquatum erat aliortm capitancus.
1 2 Claucs regni. J/?<c claues nonfuntmaterialcs fcd poteftasfpiri. C
tualis duplex.Vnacfl poteflas difcernendi peccatum a non peccato,(( .
ficut in veteri lege facerdetc s iudicabant intcr leptam & non Irpr.tm ^ '
tAduertendum ctiam,quod licethomono poffithoc beneiudicareftne
fcientia,tamen fcientia non dicitur clauis ,fcd poteflas indicandt pcr
fcientiam pr&habit*m,& ideo licct fcientia non fit cl utis,tamen ne-
ceffario prttexigitur ad debitum vfum huius cUuis.^ilia clauis cfl pote
fias admittendi ad regnum, vel excludendi,fecundum vcrum iudiciutH
pntbabitum,qnia dcbent indigni exclndi,& digni rccipi.
I j Et quodcunque liga. Q^iafnppofito hic in terra dcbito vfu
clauis,
MORALITER.
4 Caro & fan. Ongcn.Si crgo & nos patrc nobis reuelante qui
cfl in ccJis,quando conuerfatio noftra in cc,lii fuerit, confeiTi iue
rimus
rimus Iefum Chriflum ciTe Dei veri fihum Sc nobis dicctur.
8 Tu es Tctri'.s. Petrus cniuo eft omnis imitator Petri.
1 3 Et quodcunijne. Hier.Iftura locum cpifcopi Ir presbyteri.
male
28i
Macth
XI
i<
Qajmcumque foluendum iudicaaujs dum v«tir,& remlfsionem peecirorum eonfequetur .1 Deo
uens fupcr terram,critligatum &in coclis, &quodcuquc
folueris fuper terram crit folutu & incoelis . Tunc precepit «
a diicipuiis fuis,vt nemini diccrcnt,quia ipie eiTct Icfus Chri
c itus.Exindecc£pitIefusoltedcrcdifcipuhsfuis,quiaopor- 3
tcrcteumireIcrofolymam,&muItapati afcnioribus, & *
fcribis,& princibus facerdotum,cV occidi , & tcrtia die rc-
^. Separatira.necotamiliifmagKJtnmarguat. Ainmti. afiectu. I
iurgere.Et aisumens cum petrus, ccepitincrepareillum, 7
OptanJo; a Nonpoteft eflevt filiusDeioccdatur.
d diccns . t Abdt a tc Domine , ndn erit tibi hoc s
% tcntcm abfoIueris,fic crit & in cehs.
t\ Et quocnunqut hgauens fuptr trrram. HicfonvmilS . Habcnt
quidcmeandemiudicianampoteftatem aln apofloli qui-
bus poft refurrectionem aic. ^fccipiteSpiritum fauclum qt-.orum
rf.erc-.Habecctiam omnis ecclcfia iri psbytcris &1 epifcopi*,
fcd ideo Pecrus fpe-
cialicer accipic,vc om
nes incelliganc, quod
quicunqucab vnica-
1 te fidei &C fociecatc
1 cius fe feparauerit ,
I nec a pcccatis fol-
ui,neccoelum potcft
r ingredi.Hunclocum
quidam non intelli-
gences , aliquidfibi
fumunc de fupercilio
,, Phariffcdru , vtdam-
* narcinnoxios , vel
i$i loluere fenoxiospu-
tenc , cu apud Dcum
' nonfencenciafacerdotum.fedrcorum vicaqucjratUr.Vnde
in Leuicicooftendcrefefecerdocibusiubeturleprofi, quos
. _ illi non faciunc leprofos , fcd dilccrnunc qui muudi vel im-
jt mundifunc,ica&hic.
a: NocaChriftuperfeintusviuiricarc, miniftris poteftace
folucndi poft vicamreddicam tribuere.Non enim ahquem
foluerepoiIunt,ii!ii viuac,que foluunc . Sed ad q uid foluedi
poceftateaccipiunCjCum a Dco iamliberacus &c viuiiicatus
quemfoluuncqua:ricur?Dicuncquida ininiftros foluere,id
eft,fblucos demonftrare recociliaros ccclefia?,quus pnus dc
cnmmemanifcftos vel conuidtosabincroitiiecclelja- pro-
bauerac.Alii,aquadamimpoceciabcncoperandi,qua.'poft
remiffione &C facisfaotionem adhuc rcmaner,& eft fqx &c reli
quia: praxcdcnu um pcccacorum,non came pcccacu.ab hac
purgacur.homo cum rcconciliacurecclcfizper ludiciu faccr
docis.Vcenim ln hominc poftfcbnspiiigationcdcbilicjs
cjuaeda remanec qua febris non eft.a qua non cico purgatur.
Sic in homme poft criminalc remiftioncm pro qua mdiciu
ccclefia: fubiit,ipfius pcccari debilicas remanec. Ahi, vcncuti
& cuagelio adh£rciJtcs,nuniftros ccclchc a peccato foluere
dicuc.Uicit cnim veritas. Uccipiie Sptruumfanffii quo>ucuaque
re.c-c. Dehoc icerum Au.contra quinque ha?refcs. N.-c eos
audiamus quineganccatholicam eccletia non omma pecca
tapofle dimittere.Hli cnim in Pecro pecra non mcclligunc,
&c nonintciligcntcs eccletia: datas efie claues tegni ceiocu,
* Ipii
Cap.
XVI.
281
ipfi eas de propria manu amiferut . Hic oppon ftfquod f< ilus D
Deus Lazarum fufcitauic,apoftolisfoluer<dum cradidir.Ice
quod folmsei dimiccere pcccatumeft. Adhocdicfir ,ou.xi
DeuspriusLazarum fufcicauit,hoc eft,quod ipfe a fc/non
abaho pcccatum dimiccit . Quod difcipuh refufcnacum.
foluuc, hoceft quod
NICOLAVS DE LYRA
* clauis.tDcus illui epprobat in calis,aliternon.
x Tunc praxepic difcipulis fuis.f/oc videtur efl? eontrarhm ei
tptoi e]l iiclum ca. i o .quod miftt difcipulos,ad dtnunciandum aduen-
tumfuum.Dicendtm , quod tunc denunctauermt aduentum eius tan-
quamcuiuftifanOi prophcu a Deo mifcrjr ifhtd non pmcipitur bic
lacm /ed pojiquam cognouerant bic diuinitatem ipftus, vtpatet ex
confeffione prAiitla^prxcepit vttius diuinitatem aliis non diuulgarct
ne vulgares homines qui viderent eumpati tam ignominioft,fcandali
Yr"nur deeorum pr<edicatione,fed pojiquam refurrcxit , a mortuis
toabttaperfeaa vitJori* mortis voluit bocpubliceprtdicari.
2 fcxinde. Mic oliendh fe efie mundi redemptorem perfuam paf.
Uonem^ hoc efi quod iuitur.Exmdc.Jdefi.pofi quamfe ofienderat
^ereveram naturamdminamjecundumquam cfi impafUbilis ,&
hnmanammquapoteratverepati. rJJ»»>v
\ C^pit
M O R a L I T
E R.
~iho vt Z StStCS'a,iqi,,d de »•«&«« afTumunt fuper
: entur 1 S? ,nnoc<™cs,vel foluere fe noxios arbi-
SmTca^r Um n°" fentent,a faCCrdoiQ • fed
• Tuncpwiptt */«>«fi'-Daiisalu$cxcinpIu,vt tTomj**,
fcd
nonafe , feda Djo
habenc q^od p^ccav
ta dimittunc , fic di-
cicur , folus Deus
peocatum dimwjic r Mar.».a.
quia hoc quod per
ipfum facimus , ipfc
facit.
* Orige. Vide autc Vbi f
quantam pocefiatcm r
habec pctra , fupra
quam idificatur ec-
cleliaeius , vc cciarn
iudicia maneanc fir-
ma,quafi Deo mdica-
tepcteam .
•$< Chryfoffomns. Promiccicfedaturumqua;funcpro. Hom.ff.ia
pna Dci fohus, fcihcct.peccata foluere,& ecclcfiam lmmu- Matth-
tabilem fa cere inter cot tcncacionum & perfecuuonum E
procellas. r
a Vt ne. Supra aduencu fuum predicare prxcepichic ne di
cant eum effe Icfum.Scd aliud cftpr?dicare Chnftum , qct
elt commune nomcn dignicatis, aliud Icium.quod eft pro-
pnum ialuatons.quafidicat, non prodeft publicepra-dicari
maieftace populis5qiu vifun funt me mukapati.qcTtucdc-
mum hccbic.cum rcfurrcclio potcnnam dcicacis ofledenc.
b Jefus Cbnfius. Saiuaccr, ne icandalizarentur m eo quem
paulopoftvifurifuncconfpui& crucifrn.
X pt%e"cs:Q)1 ™k «'am Chnftum %xd icacum prius Vbi fBpra .
ab Apoitolis.dicac quoniamleuiter pra-miccere voluic mc-
tionem nominisfui.vtintcrimfacto filcntio predicatioms
huius,hocipfumquodleuiterdeChriftoaudicumfuerac,di
geratur m cordibus auditorum. Aut ita eftfolueda queftio
vc videatur ea qu? pnus de annunciando Chr.fto func dicta,
nonadtempus pertinere quod fuit antc refurrcctionem,
lcdad temporapoftfucura. |
c zxinde. Ecce caufa prohibita-prxdicationis qua dicat, tuc
mc prcdicace cum ica paflus fuero,quia non ance prodeft.
d ^bfit. Non vult Pecrus deftrm c.onfeffionem fuam,nec
putat fihum Dei pofle occidi. p
^ Chry.
B Ccpit. ^«»4 erat prxordinatum aDco Tatre, qued ibi complere-
tur myliermm redsmptionis noslre. Jllud autem quoi prtordinatum
efl a Dco tnfallibiliter euenit,quia licct nonfk neceffuas confequentis
eft tamen ibi necefptas confequentU.Modus autem notlra redempti:
nis fubiungitur cum dicitur. r
4 Et mul.pa.a. Quia ab iftis iudicatus cfi ad mortcm , & pr&ftdi
traiitus.
5 Ec occidi. J. Gcntilibus , qul eum crucifixerunt manibuspro-
priis,vtb*betur Joan.19.
6 Ectcrtiadierefurgcrc. Hocpreiixit, vt minus triflarentur dc
eiusmorte.Qportcbat auttmifia implcri , quiaaDeo erant praordi-
nattt.
7 Etaflu.cum Pc.&CC.Infecrcto,fcilicet)quiainfcriorncn iebet
fuperiorempublice arguere.
8 A bfit a te domin c. Quaft dicatfindccem efi, quod tu tam igno
miniofepatiaris .
qui
fed magis fugiant gloriam hominu m.
2, Exinde capit. Ad hoc.n.ignominiam fue paffionis , &: rc-
furre£tJonis fux gloriam prxdixit, vreiusexemplo cimore
paffioms tolierer,&: cos ad confidcrandum fua: refutrectio-
nis gloriam cleuaret.
7 Et affum.eum Te.&c. Hoc fccit Petrus cx affc&u carnalis
propcer quod Chr iftus d jcft ci.
Vade
28 j GIof.ord.& Nicolai deLyra.
284
tuipe&indignueffc
ei quod pacerctur.
fA!>i a . om-
nia llla 1 _in
futuru pro:n:tl.lSUC,
r»on in prclcnci data.
Acdificabo ccclcha
meam, & tibi dabo
cla.iVc.Que; fiflatim
dcdiil.t , nunquam
poltca locuin crror
niucnitlvtineo.
Vbifupra. <j« Gngcncs. S.i-
b tanadixit ei , quafi
t Dcfimo.e. pgr ijmjiaiuiam ali-
habenti contra
b Sequctc fcntcntiam mf -im.
c Aduerian* oiex foltmtatj. d O.tcndu wc vol *ndo pr*ire.
•if* Chyfoftomus.Quid mirabilcefl,hccpati Pctrumquidc
A h s reu 'uiionem non feCccpil 1 Vc cmm dikas quod neqne
Hwn-Tjoo ilkqux doChrifloconfclius tucrat, cxlelocutus cfl.-.vid;
quahtcr ui hisqu? no rcuclata lanc ci.tutbationem paciacur,
sanacnim &: tcrrcflncogiUCionequ$funiChulhc6fi.
dcrans , a-thmabac
■ A laude ad Titupenum
c AJucrianatn»ex«.._
a QuiconueYusdixitPetro.tVadepoil mcSatliana, fcanda- [
b lum es mihi,quia non fapis ea qua: Dei funt, fcd ca qua? ho-
Ego veiepJlir & li quiivult mr iiniiari.ienuntiO »i u,"i i us l..
c minum . Tuncleiusdixitdifcipulisluis 1 oiquis vultpoft
d mcvcnirc>abncgctfcmetipfum,&tollatcruccmfuam,«& fe-
e Factcndohocex chaiitaic. Hic.
f quaturmc. Quienimvolueritanimamfuamialuam faccre, 7
a lniutuio. Quili dicatungjicolffi ftumentum fc;u»5,rrid!i,fifcminai icnouss. °
b Sou prupiei vavain glonatn uel aliuJ quodlibct .
perdcteam . Quiautempcrdideritanimam fuam proptcr
1 Cum decit pcrlicutio.tuSoJiatut coi.qu a pacis tempore Itcci viticic.licet & ainbtic.
g mc,inucniet eam 1 Quid enim prodcft homini, (i mudum
vnjuerium lucrctur* animxverofujedetrimentu patiatur?
9
10
1 1
ii
M_i.h_ui.
Hom.e#.ia
M-tih.
€_!.»._.
quid
rium Dco.
b Qu:a non. Non placct tibi,vt per morccm meam mundii
rcdimam.qua: voluncas pact is,fcd caraaiitet bec fapis .
c si ijhis vmU. Pi cdicta apoflohs pafsione & rcfurre-tione
horcacurad fcqucndumcam cosquam curbas.
-}e Chryfuft omus. Qjafi dicac,Tu d\c\s.^ibfit a te Domine,
Egoautcm dico cibi •, quoniam non (blum mc prahibcre a
pafsionc nociuum nbi eft.fcd ncque faluari poceris, niii pa-
ttans.vV monaris,&:.vita* abrenuncies fcmper.
d ^ibncgst Jc.Q^od pcr vctiiftarcm eft.vt capiat quod vltra
fecft.Remotis vicns,virtus iequatur,tollatcruct-m fuam,S_
1 quatur mc . Quod erat per vccuftate , abnegaueric lllc qui
diccbat.fi-o autetn ego,iam non cgo.Qucd vcro vltra fe erat,ce;
C pcrat.vi«»- veroin mcChrislus .
Tol-
ToUatcru. ScilicecCrux rollicur velcuper abftincnciam D
c<>rpus,vclcum pcrcompafti mcproximi animus alfligic*.
Cruccm abftincntie h ibuic Paiilus,d_ d\ccbat.Cafligo corput
meum & in fer.e^c.Compaliionis quoq; cum ait . Q*is mfirma- 1,Cl
tur,v egono* iujumori
* Chryfoftomus.
Neautetncx ftimcs
quod vfqucad vcrba
tantum&conLumc- . .
lias oponet ah
garc (ripfum,oftcn-
ditnd vique ad quan \*m
tum abnegarc fcip- ^
fum oporccac , quia
vfque ad morccm
cciam turpifsimam,
fcilicetjCiuci^.
f Q^i enim vohcrit. I
* Ongcnes. Hoc \
duplicitcr potcfl in- j^
1? cclligi ,primum (1 • Huj
14 Si quis amator vica: &
pralcncis parc icani-
mq fuc; cimcns mori.& putans animam fuam pcr liac; morce J
pcrirc,irtcvoienshocm6faluarcanimam,perdcceam.SiC4$
contcmncns vitam prafcntcm,vl>.jU( ;-cl mortcm proven- ^
tatecertauent,pcidcc quidc animam fuans, quantu ad vira I
praEfcnce,fedquoniam proptcr Chnitum pcidct c:a, magis
cam falua facat m vicam eterna.Alio modoti. . Si quis in-
celligit qua' < ft vcra falus , &c acquirerc vulc cam ad (alucetri ,
anim^fu^,iftc abnegans fcmet;pfutn,perdic quancum ad vo
luptaies carnales anioia luam propccrChnftum,c5«: perdcns
animam fuam hoc modo,faluac eam per opcra piccacis.
g Quide.p. Eccleflahabctccnipuspi.ifequutionis, habetcV
tcpuspacis.Hax tcmpoia defignacin pr<cccpcis.Nam ccm-
porcpcriequucioms ponenda cit anima,&:aeporc pacis fra
^ genda
;
flc*.
NICOLAVS DE LYRA.
I C^ii conuerfus. Idejl,facic verfa crga Tctrurn, vt cnm defua te-
trtcruate cfficMxim arguerct.
a Dixic Pctro. ldefl,aduerfatiei»quantum per iflam hcrepatio-
nemmam votebat jJutcm bumanigeniris quodammodo impcdire , &
per confctjucns Cbnflo aduerfabaiur ijUi erai huiusfalhtis nuncius.
Stfia3]u «juid 5 Sc;.ndalumesmihi. ica>idalumibiin}proprieaccipitur,<juia
fit & tjumu- jcan(it[um ttliuum propne difiumjfl diflum aluuius vtlfatlum mi-
nus rcQttmjirxbens occafionem ruina altai . Scandalum autempaf-
fiuum,c(l ruina alicuins Ix tali faclo vel dMo.T^eutrum auiem potuit
babere loium in Cbriflt,& ideo fcandclum hic accipitu rp>o itnpedt-
mcnxciy(]uafi dicat .Scandalum es mihi. Idcfl, auantum cft in te vit
me afilnte m.tndi impcdire.Cuius ratio fubdanr.
4 Quia no fapiseaqux Dti {iint.Q\are>ido,fcilicct,impedinten
tum prxordmationis d uina.
5 Scd ca. Qui « illud «uod diclum efl,Vetrus diccbat Chrifto m»tus
tx aftcflu hnmano.
6 Tunclcfus. Hic proponit Chrislus fuximitationh excmplum.
Et diniditur in duas pai tesjuia primo faiit auod diflwn cft propontn
do fciUcct,cxemplum fua imitationis ,fecundo,promittit cxhtcgh-
riam futur* re\urrefl onis, ibi.T i]ius etiirrfhominis. dictighur.
7 Siquis vulcpoftme venire. Ter mtam doclrinam & fafla
fcquenda.
8 Abntgccfcmetipfum . ldei\,affeflumhumanum, nonfolum
meam
meam paffionem non mpedkndc,fcd ctiam rre in hoc imitandn.
9 Et tc-llat crucem fuam. Idcfl,paratus fi. in an mo vduat arlt }
cructm portare m qna crucifigatur ignumintoje. ^id hoc arteratione
inducit,dicens.
10 Qui enim voluerit. Hoc aute potcfl.l pUciier intellgi. TerA
dere cnimhabctduplicem fig>>ju.iiti\jnem . I- i.vmodn uicrncftquoi
amtttere,& in iflofenju tum dii hu\ hh.Vtrdct eam. fvbintelligcn
dum eftyin alia vita,quafi dicat.Qui cn:m yolucm anima fuam.
ide(l,deitiis & voluptatibus occ-p.iic in bac r>ita,quia buc ifl vitamA
fnarn jaluarc fecundun. opinionem carnal:urr,txli' p-rdu eamin aliaW
vita^uiaobligateam ad pcenaminfer- ■njpcrdcreidetfl quoJM
dcflrutrcj&tunc cum dicitttr,pn<ht eamjubintellig: uriu hacvita,
& efl fenfus.Qaictiias volucritanimam,'/Ma/zt«m admeruumvi
tx <etern£.
1 1 Pcrdcc eam. lieft,deflruct corpus lalcrlu r , 6- paffiombttt
exponedo,ex quibus feauitur fcparatio animx a corpore, Et hoc csi arti
tnam pe> dere fecuudum aflimatjpnem falfam carnaiiu >u,!ii ctfitfaha
te eamfecundumvtrita'.em,fecundum huncfenfum vltm.ujcqww.
1 1 Qni autem. Hoc efl pmpter Demn mortem fujiincndo.
Ij Inuenieteam. ln beatitudineDcofiucndt.lt quia anima ci
fit immortalis prfiponenda cfl omnibus corruptibilibui & tranfitoriis}
ideofubditur,
14 Quid enim prodeft. Quapdicat,r,ihil,imoptr taliapcrdtt
tnultnm,quiaperdit illudauodtft imn.ottale & diuinum in eo.
Filius
_ i_l M O R A L I T E R.
D«o ar.ff.«« f radepoU wf.cSr-c.Quafi dicac,non debcs impcdire paffio-
u*gco«ra. nem mCam,fcd magis fcqui,ideo fubdicur .
t Tuncainiifdpuiis.jMzxitrwism fermone de fanfto Ioanne
Baptifla.DuoaiiccabftinencJ?, &crucis funcgcncra.vnum
corporalc,& aliud fpirirualc.Vnum cft a potu & epulis tem
pcra rc appctitum gular,a dclcttationibus & mollifsimis fua
uitatibus tccrcei ctV ab his qua: tadu , guflu,vifu decipiunc
jcnfuin vii ilitcr rcuocarc,ac violentcr abflicherc. Alteru ab
liincntiv & crucis genus cfl prctiolius atque fublimius mo-
tus auuni rtgcrc,&: pcrcuibatioms ilbus modcftit? craquilU-
cacc
tateplacare,ir^acfuperbieimpctusquafifcram befliam rc«
fr^nare , litigare quotidie contra vitia , increpare fe quadarn
ccnfura tV auflericace virtutis,& rixa quodammodo cum hb
minc intei iore coniererc.
10 Qui enm ro.Ideft,vita ammalem volupcatibus cxponere
1 1 Terdtt eam. Acternaliter.
1 1 Qui au. Ideit.a voluptacibus recraxeritJ«««?»i<f/ tam • ad
gloriam ordmacam.
14 Qtudenmpro. Quafidicar,nihil,fcdmultum nocet,nam
anirna racionalis imagtnc ctinitacis miignica prcciofior efc
omnibus tcirerus.
filua
m
Matth
aci
\1 gendafuncterrenadcfideria.Naquid prodcfthomini,S_e.
\ a ^tutquam. Ncc lucra,ncctin.or, necaliquidaliudretra-
hac a faluce, quia quam commuta.da.homo.
klJ jr. Calicem falutaris accipiam,& nomen domini inuecabo. Vel nihil
cerrenum pro anima pcrdica potcrit bomo dare .
,;ia * Chryfoftomus .
Qd.Qutd r.tribuam domin.,pro omni __$,&«
Cap. XVI.
28«J
5
i ^.^1«™».».«.»,«,,»™™.,,».. " «'?>"«i»01«pn»*»«s.qui»filiu* . ; inran I -i:r
h«mioisftcundumopaadabit. « Quam ipfc redcnur . pOil imanaDUItCr Z*
Auc quam dabic homo commutarioncm pro anima fua ? Fi- groto «rcumpofue-
* a Quipiiui»eiiithumi!i». * ns, noncuracur .
Iius cnim hominis vcntu rus cft i n gloria pa tris fui cu m angc- b Filim *' Ncc durC
* Omni-on,.tioni>o__ntf._i_i. <\ Siclla enim diffcrt a rtella m claiit_t. *
Jis fuis , & t tunc rcddcc vnicuiquc fccnndum opera eius ' *
Q*<>4 qui* iaeertum eftf
Quidprodett.Quaii di
cat , Ne dicas quod
qui pencula quc? pro __
ptcr Chnftu immi- b
nentcfFiigit. faluct
animamfuam, ideft
vitam .emporalem.
Sed ponc ctiam cu
anima , id eft . vita
temporali totumor
bem cerrarum.quid
ex his homini eric
ampliusanimain p-
petuum percuntef"
Si -n. famulos tuos
vidcas in lxtitia, te autcm in mslis vltimis cofti.utum, quid
-. lucrareris ex coram dom;nio? Hoc ctiam in auima tua repu
' ca, cum carnc lafciuience ipfa futuraxn pcrdicione cxpc<__ac.
4« Cnrv-
Chryfoftomus. Acfi dicat,D-i!_.ias__ perdideris,potcris D
darediuitasaliasadcasredimendas: ammam autem per- V__iupra
dens,non poter.s animamaliquam dare, fed ncq; aliquida-
liud.<^uid autc muabile eft, fi in anima hoc concingit ? Ecc-
nim hoc videtur in corporecontmgere . Etfi cmm dccem
. „._.,... miiiadiadcmnracor
b Ninildabitproaniaia.quiafiliu*
c Quam ipfc redcmir .
videatur hoc .paci,
qnia nonfnnt condtgme
4 paffiones bnius tcmpo-
ris ad fuluram gloriam,
c qux re. in nobis.
ft/bunt mortem , donecvideantHIium hominis venientcm 6 c j^W1* ^iiia
Roiil S.d.
E
Ame'n dico vobis , funt quidam dc hic fhntibus.qui non eu
a A fanftii mws.quafi libando gufiatur, vitan verb poflidf »t in fumro.
In ea claritatein <J«« erit perafto mdi.iu, quod cempletum cft in uantfouiatione,
dt qua fbtim agit euui_ clula.
inrc'gnofuo.
rudcs cranc Apo-
ftoli, etiam in pre-
fenti yita promic-
titur cis aliquacon-
folatio , vt certius
credantdcfuturo.
d Inregno. In rcgno beatitudinis a_terna_, veJ oftendendo F
fuampoteftatem m przfenti ecclcfia .
_____ ^CAP.
NICOLAVS DE L YRA.
1 Filius cnim. J__w<x inmtauerat eos ad imitandum exemplum /m__
paffionisjdeo ne terrerentur morte corporali & tranfitori*, promittit
eisprxwuin futune tefttrre(honis,quod complebitur in aduentu Cbri
fli adiudidum,quia tu*c refurgent bomines ad vitam immortalemjet
hoe eflquoddicit : Filius cnim. Idett, Chrifius verus bomo.
2 Venturus eft. _/_ . iuiieium .
_ In glona. Quia informa gloriofa iudicabit .
4 Et tunc red. Iuflisgloriam anim<e & corporis,aliis autpanam
ttriufque. Et vtfint defutnraglori* animt & corporis magts ccrtiy
promittit
fromittiteis quod aliquibnseorum oflendetin hac vitaprxfcntiquod
•flendit infua transfignratione,vt patebit m cap.feq. & hoc efi quoi
dicit .
J Amen. Idefl.fideliter.
6 Sunc qui.I cilicet fPetrusJacobus & Ioannes,Vt Vtdtbitur .
7 Qui non gufta. De *itap>$fen>i recedendo .
t Donec videanc fi. Scituet , apptrcntim cis in forma corporis
glorM)fa,quakm habebit pofl nfmreclioncm,cum adeptns fuerlt pote-
Jiatcm regnt,}unc c itr. dixtt difripulisfuis Matt.vit.d. Daca eft mi
hi omnis poteftas in c celo 6_ m tcrra .
GAP.
M O R A L I T E R.
i fHiuse.ho. Hieronymns. Timen» , roortetii , andiglo-
tiam triomphanm > vcreru «ucern, anfcuJtaangcroriunmmi.
flcria
fterij.
6 ^««f^rffrf^w.ComChriftohieffant qui pro ipfo palTionet
gaticnter fuftinent , & iiti mortem culp* vel gehenna; non gu-
ant,fed cum ipfo tranfeuritad gloriam fcmpiternam.
A D D I T I O I.
Incapitu. 1 6. vbi dicuur in Poftil. Signa autem tmporum n$n
poteflis. * r
Haccr.fponfiofccundom expofitioni poftil.non vf pertinere
adpropoUtu.Petebat.n.Pharif?il.gnudecocro,inqaod<cIara-
rettir tcpus Chnfti adnentus, vt patet ex diclu fuis.Diccre autc,
W hocnon pofient cognofccrc pcrconftcllafcncsiideru f«u per
tacic c^li, mhil vf ad propofirum faccrc cum ipii fupcr nituralia
iigna petebant,noniigna quac fecunducuriu temporuuaturale
apparct.Vn ifte paffus mclius cxponitur pcr Chrv.fuper Mat.vbi
«c a.t . Sicui ergo in calo aliud quidm, eff fignumferemtatis , Jiud
ptooitJta&inweputarcoportct.Nam nunc m primo aduentu
iigms qux in tcrra funt opus cft,qu_: aut _ m celo funt.coferuanf
tcrhpoti fccundi aduentus , qfi vututcs c?loru mouebuutur, h .c
ry ^ qmdcm expoiitio propric videtur apphcari pro-
poftfo,vtpatetfcrieml.terxbcneintucnti.
,.- a d d i t i o rr.
In __..«, vb. dicitur in Pofti . £. ideo Ucetfcicntia non fit clauts,
Umennettjfanoprgexigitur.
Licct fcicntia dtfccmendi pcccatu a peccato fccidu ronC.ftru
m 4.dK i*.iu clau.s,u5 tn in hoc rencturcomun.tcr a dod.orib.
Vt ib.dc traftatur . Nam prout _6,ter tcnetur, in fuccr _ot„ordi
mtione non infiinditar hab.tus f.i_nti__ dc nouo, fcd imprimif
faccrdoral.s charatlrr.mquofundanturh^dac potcftatcs.f.di-
fccrnend. & hgand, feu f0|tt£di> ld£ potclfates VI]fi jQt ,„
rad.ce^fed d.ft.nguuntur penc» earum aftus.O^at dicit poftilla
tor.qcf fc.ct.a neceiTar.o pra.exig.iur ad dcb.tum vfum clauir,np
vrverum.Quamu.s.nclauesccclcfia; rcc.pcre non debcat, n.fi
».abes fcient.c hab.tum conuenientc feu fuhicie.uc ad cxecut.o-
nchu.us potcftat,s,cx hoetfi non fcqu.tur^quod li facerdosnon
habeat tale fc.cnr.a.quod no habeat claues Effet.n.maximc pcri
culolum.cuquamplurimi & innumerab.lcs facerdoiescuraani-
marum ha_entes,tal_ fcientiam non hcant, vt quotidic-coftat per
Mpcnent.a,_c fic tales nec hgarcnr^nec folucrcnt , quod crudc-
hliitnum
lifliroum efTetopinari. Hoc tii manifcfte fequeretex dic^isPoft.
dicct.j.qdfcictiancceffario przcxigifad debitum vfam clauifj.
Nihil aute fcft finc eo,quod necclTar.o pra.ex.gitur.Vndc vf dicc
du prout diaurn eft.Cquod facerdoi de congruitare debet habe
re fciet.i furhcient e.non tam5 de neccflitatc.Et fic facerdos.qui
nonhabettalefcictiam aftualiter nechabitnahter, poteft tamcu
' vti clauium poteftatcfm quam ligat 6. folu.t tanquam hab c s di
uinampoteftatem,vtiudcxccclchafticus.Quod intclligendum
cft femper clauc non errante.
REPLr./»c*.i6 vbi dicitur. %>;,_ <,«. temportmfcire non
pQteftis.Qaodcxponiz poft.l.ad intcntionSbcati Hiero.gIo.or.&
aliorum.Burg.auteadducit cxpofitione Chryf.cV obhoc abiicit
e.pofitioncpoftil.fincratione,quafi eiufdepafiusnonpoHint ef-
fe piurcs expofitiones,fidei tfi vcritate per omnia feruata.Cu.n.
poftiI.dicir,quodfignat.porumindiuinapr?fci.tiadcfinitorum
non poffunt fc.ri cx hiiqu? in cjleftibus corporib.fiut,intelligit
cc d nat pnjter curfum commun e nature.de quaratio rcdditur
<^uia huiufmod. tepora aductus Chf 1 6_ figna , no dependent ex
hi$ qua: in corporibui c^lorum fieri pofrunr.fcd ex diuina p.c.fci_
tia.vnde ctiam ccji ortum habuerunt.
In eo.c vbi crca collatione clauium poftil.dicit, licet fcieria no
fit clauis,tn ncceflario pratcxigit, de quo diclo Bur. magnu facit
ftrcpitu,imponcspoftil.falfum,fcdf_lfe.Na Poftil. non dicit fc.c
tii ncceffano prxex.gi ad fufccptione clauium,nec ad vfum cla-
uium,fcd declarado fic dicit fciecia neceiTario praeexigi ad lc»iti
mu & debitu vfum earii, & fic Bur.in fine hums corruptorii ve-
nit in eandc fentctia cu poftil. dicens vfam clauium feqm claue,
clauetn n5 errante.vbi igiturclauii errat, certum eft vfum nor.
eflelcgitimu.Ttendoauteaucloritatedifccrnendiabfqucfcicria
& difcrctione,comittitur error.Ad euiradfj igiturerrorc neceiTa
r.o pr^cxigitur difcretio qu? fcetia dici pot no clauis,qua: eft s 6
tencia pofhl.bcne vifa.non truncatim.Cict autc dict Bur.de ide.
t.tate clauium in radice, & earum fecundum aftus diftin.tionc,
babct traclari lib 4.di.i _._. j o.
287 GloCorA&NicolaidcLyra.
288
A
C A P. XVII.
».a. ,>r*7* ••/?</;. Marcusdtcit.fcdLucasofto.Hicrgoponuc
IK4M1 H ^Kdios.l uttsadciit&primumquopromifit.&cxcre-
m-...i quocomplcuit.Ecillipoafcxmundj xtaccs quicfcen
dum ab omnilabo-
re, &: hicovtauotc-
i d figrut cflc
returgcndum. Trcs
dicit, qaquifidccn
nitaiishrmiccrfcrua
uennt, tnxcemavi-
fionc gaudebunc \n
moccm ccia fcLun-
dum Lucam oratu-
rus, quiaquirefurrc
cbonem expeftant,
B menccs, m cxcclfis
lubicarc,&: prccibus
cocinms dcbencinfi
C A P.
T ooftdiesfexaflumpfic Iefus pstram & Iaco-
* ■ CiloiiMB awieftiri» oltenfum».
bum&Ioannemfratrcmeius, & t diixit lllosm
. vi difcat tloriu» n.n in j>rofui,do huiu* fmjj , fcd in regno fut-ernx b-antucUni»
futur* icluircrt.onit oftendit.
mdnteexcelsu fcorsu,&trasfiguratuscftantecos Etrefple
. Hon^cU.iu.q.oacu.^p.ra. b tgjggg*****
duit facics cius ficut fdl, ve ftimeta aut cius fac-ta iunt alba fi-
tf crc . Scorfum quia iufti & nunc animo funt ab imp'js fcpa
rati,&: in iucuro omni modo feparabunrur , cum abfcondcc
cos in abfco* dito faciei fnsa contvr.bomin um.
ȣi tt. b Teirnm. Nomina iftoru conucnmnt . Qnifquc debct effc
'J Pccrus.idcft.firmus m fidc.Indc Iacobus, idcft,fupplacacoc
vicioi um. Indc loanncs , id eft , omnia gracix diuinx afcn-
bcns contra fupcrbiam vitx , qux folcc orin ex virtucibus .
. 4« Chrvfottomus. IdcohostrcsalIumpfK,quoniamalicer
H>rTM7.,o p0t,orcscrjnt. Intcndcflutcm qualitcr M.;tthxus non oc-
culcac cos qui fibi prxpofiti funt,hoc.n.&: Ioannesracit prtj-
cipuaslaudcsPccncommcmorans. Ab xmulacionecnin»
C & vana
& vana gloria mnndus f uic Apofiolorum chorus . D
c Transfguratus. Spcciem quam habebar pcr naturam often *l«*\t
dit non amittens ca: nem qu:j m aifumpferat voluntatclllud ^J™
aucemcorpusquodh.ibi)icpcrn\tura,dcdic difcipulis fuis ps'trm'
in cena,non morcalc,non corrupcibilc . tVre&
•5< Cvprianus. Mi-
V V 1 [ ran fumus in cr.inf-
figuratione qux fa-
&a cft prxfenribus
Apoftol 1 s,Petro,Ia-
cobo & Ioanne, qua j. SuV
do ficut fol rcfplen-
dint facics Saluato
ns,& veftimcca eius
candorcm oem exu-
pcrantia Apoftoloru
hcbctaucrc conlpe-
ctum, fcd momenta "
ncusille decor ima-
gincm no fpecicm,
fimilitudincm non fubffantiam, partcm nonplcnicudinem
transformationis niinfitxexplicauit.
d {{ffplenduitfacieu Inexcmplum f utut x beacicudtnis &cla ,
ntatis.quam vidcbunt iufKpnusfublacis tmpiis.
c VeWmcnta auteni^* c. fatta tunt a)bi quod non ante, quia
nondum apparuitquod erimus.fcd cu ;ipp.mient,firniles cr
crimus.Marcusaic,quali.Tfullo fuptcna no poccft faccrc.
Ideft,Dctts in hac vica, tam claras neqtiit faccre quia nullus
finc pcccaco.Nullus mundacor fui in ccrra f ;ckc,qct Dcus in
C£lo,mundans vcftcm fuamabomniinquinamcnto. Fullo p
cft doctor animarum.vcl mundacor fui corporis .
0 Erecce.
4
1
6
NICOLAVS DE LYR.A.
C A P. XVII.
Er pofl di. Fundata ecclefia genrium in fide prxced.ca hic po-
„itur eiufdem fundationis confirmai io . Et diuiditur in duas
p*tics ,quiapr:mf»dcclaratgloriamfuturzrcfurrcaionis,&fe-
«undo clficaciam fuas patlionis.ibi 1 Co>iufr('antibu< autem. Proce-
dit autem hoc modo,ordine.(c licet.rerroejrado ad praecedens ca-
pic.vt continuet pnncipium huius cap.ad finemprarcedentis, vbi
ptomiferat glonam futurx rcfurrcftionis.vt vifum eft.Pnma di-
mdtur in duas partes,qu»a pr»ro» oftenditur g!onx futurxrefur
rcctionis/ecudo ex hoc fubditur folutto duplicis quarllionis, tbt:
Bt intcnn^aucrunt ii\ctp-U . Prima in tres, quia primo ad declarar
tionem fururx refurrectionu dcfcnbitur Ch itti transf guratto»
fecundofubiungiturhuiustransfigurationisteftificatio ibt : Et
ecccapparuaunr. tciiiocixcihocftonirut difcpuloru inftruftio^
ibi : Er dtftendentibut illis. CircaChnfti transfigurationemeuan-
gehlta notat quatuor,videhcer , teropus determinatura , confor-
tiuro,locum& modum Quantumad tempus.dicu fic.
I Et pojl di. Scihcet.a promilfionc prarcedenti difcipuhsfatta^
qfi dixit: Sunt quida de hic ftantibus,&c. Conftderandum tamc,
cjuod Lu.^.df p )(l dies ofifj.quia Matthcus no computat diem m
qua Chr ftusfccit eis promitfione,nec vlhmam in qua transfi^u-
»atus cft, fed coputat tantfi teropus intermediuro,& ideo fccudu.
vetitatecomputandototumtempusa promifsione faftavfqjad
, trasfi^urarionc,transfiguratiofu!tino£tauadie.Ratioautemhu-
Trtmfignrt- . ^ trasfiguratio facla cit ad oftendendum difcipulis
Ht oAaur, die gloria futur; refurrectionis,illa aut ent in ottaua ztate mUdi,<X
*c. propter hoc figurara eft hic per oftauam diem.Pnma enim xtas
Actarl mn» midi fmt ab Ad3 vf ue acJ js{oe,fccurKia a Noe vfq; ad Abrah»,
^.mt» * ti- tcrt;aab ^brahavfquead Dauid,quarta aDauid vfqjadtrifroi
' M4r>.a. erationeBabylonis,quintaatrifmigrationeBabylonis vfquead
}M -9*. Chriltu, fexta a Chrifto vfque ad fine mund-. Iftx autemlex xta
tes accipiunrur fecundi» diuerfos ftatus vmctiu tn hoc roudo.Se-
ptimaaurC-accipiturfectjduftatu anioiarum qu:efcentiuminpa
radifo,& lo.nc^ptt ab afccnfionc domini quando cis cc;lu patuit,
&darabttvfqueadmdiciu, & idcoab afcenfionc domiiururnc
cu fexta attatc quantum ad fimultatc temporis.O£taua ;tas cnt
rcfur-
M O R. A L I T E R-.
a Etpojlditsfex. Oiijcucs . Scx dicbua faCCas eft vifibiftt
ruundus
rcfutgentiii,& llc patet.quod bencfignificaturhic per oftuuam
dicro & iic patet tempus conueniens hutus transfi^urationis.Co
fortium autem notaturcum dtcitur.
a lAjfiimpfrt 2efus,&c. Ilh eniro tres funt afTumpti ad videndfi
gloria futurc rcfurreftioms proprer pr^rogatiua cmmeti^ fpecia
lis inter ahos.Petrus enim pp fcruore fidei erat inter ahos princi
pahs,pp quqd & pnncipahtcr dntae funt ei claues ecclefix.vt pa-
tet tn pr^ccdeti ca. foannes aute cxcellebar in prarrogatiua virgi-
nitatis,pp qd erat mtcr ahos < hfo nugis farroliaris. Iucobus aijt
inter.aliosdifcipulosprtmusfuftinuit martyrium propterChn-
ftu vthf Aft.Confidcrandumtamenqnodbeatus Ambro.fuper
Luc.& Aug.fuperepiftolaad Gal. vidcnrur dicerc , qdflacobuf
ifte qui fint in trasfiguratione , fuit ille lacobus qui primo rexit
ecclelia lerofolymitanam , & tlle nofuit frater loannis, & filiut
Zebedxifedfihus Alphci Scddiccndii quodcu re.vusexprefTe
dicat tftii fratre Ipanns,& per cofeques filiii Zebed^',Mct Aug.&
" Amb.no loquuiVafi^cn^o.fcdroagisopinionialioiu refcren
do.Sitnloquerenfalfertiue.non tflet curandude dictiseorura,
qii facra fcrtptura exprefle dicit cotranu.ficut h^c Vndc Aug.in
epilfo.ad Vinccntiu Donatifta «iicir d» dotStrma fantft >; u qut; eft
extra fciptura canonica.Hoc genus fcripturaru ab illis quj cano
mce. nominanf diftmguendum eft,non.n.ex cisitatcttimoniuta
profcrendu.vt corranu fennre no hceat,maxiroe vbi aiiter fenfe-
rut qua veritas fc habeat,nos in illo genere fumus , vt non dedi-
gnemur et ab apoftolo diftii fufcipereii quid aliud fapiti.t.Deui
illudrcuclauit . Conlcquenter euangelifta defignat locum di.
j Etduxii il.in mon.excet. Ad delignandum quod illi funt apti
ad contemplandum cc.lefha, qui cmiucnt in cuntemplatiua vita.
Subilit autrm.
4 Se»rfu*>. Addenotandum quod contemplatiui debent effe a
tumultu feculanum fegregati. Confequentcr dcfcribic ttasfigu
ratioms modum di.
5 Ettranifignrttuf efr. Nonquodmutaucrir lineamenta corpo
ris vel figuram,fcd proprer clantatis vultus cius immenfitaccm,
6 hoc eft quod fubditur.
6 Ei rc\pll. Ad cuius euidc ntia cofiderandu.qd anima ChrifH
aprincipiocreationis fuit gloriofa per aperta viiionc& perfcfti
ftuino-
mundus.igirurqui rranfcendiromnes res mundi vifibiles,potcit
cxcdfupo tnontem afccndcrc & afpiccre gloriara vcrbi Dci.
Eteece
iS9
Matthd
Ca
<$> a Et ecrf.Qnales vel qd Ioquuti,Lucas dicit. Vifi in maiefta-
A te, 8C diccbacexcevTum eius quccopletur^eratin Ierufale.i,
pailionem&rrefurreclione.Significantoraculalegis&pro-
pheri£,qua? in dominocompleta , & riunc doitis &; in futu-
ro omnib.electis parebfic. Et bene vili ln maieftate, quia tuc
apercius vf quacadi
VCntatl S OIS * Vt oft""1»' *um «fle qu«ro Iex & prophetz promifcrunt.
P
XViL
2<?0
fcibilia feruauerac . Vbi et Moyfcs & Elias, alter fn irmgirie r>
carnis nondum rccepce,alcer iii ventate nondum detunc*?,
eandem camcn habicudmem Corporis,eciam in glona pcrfe
iietaredocuerunc.
gnitate
* Idein.Mento etiam in carne fe Dominus ei(M oy fijoften
dit colicga: ieiuoio- f'^;
11
'iffunt diuinoru no folu fen
fus, fcd et fermo fue
rit prolat9.Vel M jy-
b Lfgislator .
c Exirnius
prophet.u'uiu.
arlurrr.
phificos^
cutfnix.Et ccce^apparueruntinis Moyfes & hliacscum eo
• De p jtsione eius ti relurreAione.
Oblirus regnum iion m terra,l'e<i in ca'Ii« efie promif-
iiim.nec uioriali c«ne;drcundatospoflc intraie.
b Idqucntes.RefpondcnsautcmPe^rusclixitadlerumjDcJrni- *
a His non refpondet domims, oilendens non improbum efle fcA inordinatum <;urd cuperet. '
ne,bonum elr nos hic ciTe,fi vis faciaamus hic tria tabernacu 4
c la , tibi vnum , Moyfi vnum , & Ehx vnum . Adhuc eo lo- \ fH° * conf?e£luej>">
' ° Ji erit ros ijiit annn <&
imber .
Damafccnus . Moyfes quidem gloria externa aduen
»;■
ies &: Elias fignant
oes cumChnftore-
gnaturos . Mortuus
Moyfes,mortuos.E-
lias viuus,eos qui vi-
ui inucnicntur. Qiii-
biis conuenit in maieftatc videri pro gloria qua habebunc,&:
excefsu memorare, quia vnica macena laudis ric fidelib.paf-
fio Chrifti . Etquia guftata dulcedine cetefti vilcfcunc lnfi-
g ma,Petrus vifa dfii,&. fanctoni maieftacc , folis his perpetuo
vult ha?rere dices-.Bonu eil nos bic cffrja c.antus bic , crc. Sccun-
dum alium euangclifta nefciebat quid chcerct, in eo q, in ce;
listabernacuia quenc , vbi nulla aduerficacis aura elt timcn-
:,S' da,qa Deus omnipocesceplum eius efr & agnus. Scd in hoc
fcicbat quid dicercc; bonum eli nos hic effc,qwa. vcre folum ho
\ minis bonum eft intrare in gaudium domini fui.Quod li P&\
trus vidcns glorificatam humanicace tanto affiaun gaudio,
vt nunquam velitab eius intuitu feccrni, quid pucadumcfi
dethisqui diuinicaccm videre meruerunt?
* Tertullianus. Dominusquoque in i.cefTumontiseria
veftrmencalucemucaucrat , led lincamenca Petroagno-
fcibilia
rumfuorum, nomi-
nus&EIi.e.Nam<Sc
Elias hocpnmtimq,
famemfuerac m.prc
catus fatis iam fe iciu
niisvouerac. Viuitt ..*«,-
inqmc, Dominus, cui
«r-
te.
c
: Ei t
>apir
NICOLAVS DE I.YR.A.
fruinonem.Vefumtamen exdiuinadifpoiitioneiifbar.vtsloria
1-1-
aniani non renuudaret ad corpus, vt iic corpus etlet pafsibile &
mortale ad unplendum pretium redempuoius hurnainj. Ht codc
inod > ex dmma ordinationefutumeft.vt glonaan.:n« tcduta
retadcorpus inhor<i tr5sflgurat<onis, \t oitenderetur dilcipulis
gloriatu urari eiurrectionis nontantutnamma: fed corpons , vC
ItcanimaretUrad fcquendum Chriituminacerbitace paisioni',,
ad quod eos muitauerat in ca.prsced Et iic pitet, quod clantas
illa in transiguraoone fuit clantas glorie quantum ad eiTeiuia,
fed nonqu3ntu:nadmodum,quiafuit eiufdcm ratiomscum llia
clantate qux ei\ m corponbus gloriofis,ied non fuit ibi per mo-
duquilitaiispermanetis.iicut cit inillis,fedpermodu palsionis
traf«uotis,& 6 illa clantas non debet dici dos glone;,quia do, dc
fua rone importat qualitate permauente.Et elt fimiic dcluminc
cl>:uanreaiam Pauli ad videnduinraptu diuinaefientiam quod
fuir ciVde roms cu lumine eeuinte animas beitoru . Verunta-
nie.qi n6 tmt in Paulo per mudu qualuatis permanctis, fed per
iDodu pafsiohis tranfeuntis , ideo ex tali eleuatione liue vifione
nonfuit l'iu!us beatus,quia beatitudo importat pcrmanentem.
1 Ltecct H c pomttrsfigurationis tcltilicatio.l:tprimoteititi-
catioljumana fecudo dm na, ibi.^fdhm /o/o<y«fcte.Pnma in duag
q . pr^mr, pon f tettitkatio emtnetiu virorum in ve.Teft fccudo
eminei u in iduo ibi.I^fpoi.dcis auvn T ^«i-Dicit etgo pritno
quod.vloyfes & Llias apparuerunt ilhs,hot cit ipfisdifcipulis .
2 Loqu r re< cum < <>.De quo aij' !oqu<retur, Lucas cxpnmit 9 c.
urus crat
iultinuit
gnomima cxcelsiuam pp amorem excefsi
uumadnos. Ratioaiii quar, Moyfes&Eliasmag'sapparueiut
qua ali) fuit qma Moyfes erat Iegislator,& Elias maximus (itiu
iator f honore diuino.iecundu c, de eo fcribit J.Reg. 1 9. lela-
tuslu fro din.inoexc.il. uun . & ^o perteitimonium litoruappa-
ruit,quod Chriftus no erat diflolutor legis vt lmponebat fibi iu-
dzi
2 Loqu ite< c'm n>.Dequo au> !oqu<retur, Lucasexpr
dicens , quod loquebant t ii letu de exceftu q je explen
in Ierufale.q quide excetTus fuit in fua pafsione.in qua
cK.lore cxtelsinum & i2nominia cxcefsiuam pp amoret
tanteglorificatur,atDominusItfi!shaudquaquam afcti- S<-7°ne *e
ciumglorixornamenciimhabebac, verum ex infitadiuir.a; l 1^,m,°*
gIori.e ciaritatc manans .
b Dormmbonum ifa&c. * Euthymius.Cil Pecrus vehemcn
ter pr.eceptorem amaret , nee vdlcceum ke m Ieruf ;!c, ne
paterecur , palam qmde non audeceu prohibere , ne rurfurri
increparet ur. Vifo autcm q, mons magnam haberet fecurita
cem, vtpotemfidiatoribusincognitus,fimulauteMoyf<m
& Eltam idoncosqui vlcifcerencur,(nam illeplunmas<ren-
tesdeuicerat,hicvcroignem fupcrquinquagenariosdece-
lo detraxerat) confulic illi,dicens , honum efl nvs hid effe.
c .Adhuc eo lo. Vc difcat qui cabcrnaculum au«efi'iit m" reftir-
redionenonte^mmedomorum, fed Ipiricuilandi cratia
protecendos etfe . «.
Ecce
dei fcd magis adimplcior.Similiter nec blafphemator diuini no-
rninis.vtiponcCa ci Ijdci.qa cicebat iefilui Dei, fed magisco
fell >r ver rat.s.Colideranou et,q) Moy(«s & Elias 116 fuetur ibi
iccundu apparcntia phanta(tica,ied fecundii ventatcm,qa Eliaj
fuit adductusibi deloco quoda eminenti adque fuerat raprus,
yt hr4.Keg t.& iicapparu.tibi m aia &corpore. Moyiesauie
fuitaduuctusibidelimb') fandoru patrii, noquia refurrexerir,
fedquiaaiaapparu t ibi.inquodacorporeiibi adaptato,licurat>
paret angefi m corponb afiumptis.Per hoc et oitenditur.cp Chri
ftus erat dominus vstae & mortis , qma habebat teltimonium ab
tliaqui ciat auhucviiius& a Moyfequiiamfucrat mortuus .
3 Hjjpondens. Hic ponif teltimonium apoltolorumqmfuerunt
emniett s in no.Tcit. Ad cuius euidentia lciendu.cp beatitudo ef-
fentialiter coiilht in alpecKu claro ipfius diuinitatis & pfefta ei»
fruitione, accidetaliter afit coliftit m afpeftu humanitaris Chft
& delcclationecofequererpcrqualicut per inttrumentumcon
lunctu diuinitau funt fanc-ti adducti ad glona . Ifti aut apoltoli
qui admitsi f lerunr ad vidcndum transHguratione hnfh.non
viderunt ipous diuinitatc.iicut Paulns in raptu, fed rantum eius
humanitatcin formi glonofa,& tamenin eiusafpedlufue-ut lic
dcledati,quod volutfleiit ibrperpetuo manerc, propccr quod di
Mt Pettus. (irumintjboium eii nos hu cjje .
4 K<< umushtc tna.Ad manendum lcilicet hiccontinue.
5 Ttbi i"/M»».N6loquiturdetabernaculofaticdoprofe& focijs
Iuis,quia volebat tii Chnlto cile in iiio tabernaculo , & focii fut
cualijsduoDus.Lucasaiit dicit, qdioquehaf Petrusnefciesq<i
diceret.Sicut.n.ex magmtudine paIhonis,vttimoris,vel amorij
aliquis proiumpit m aliqua verbaiine pr<jmeditatione,ita fimi-
litercx magnitudinedeuotionis& dele<£tationi$ ex partc dixit
Pett us 1 lla verba,quar tfi non erant rationabilia, qa in lolo afpe-
ftu humanitat is C hi ilti non tSiift.t beatitudinis c(Tentia,vt la dt
cTtumelt,& ideo illudnondebat luificereprofinali beatitudme.
6 ^idhuc eo. Hic pomturteltificatio diuina . Siceniminbapvif-
mo Chrifti , in quo conliitit regcneratio & principium vitc
fp,-
MORALITER.
I Ereceeappa.Otigtn Si quis intelligit fp.ritualem leircm coue
n;cntemfcrmonibusIefu,&mprophctisabfconditam Dei fa-
p^entiam , ilic v.det Moyfen & Htiam m gloria cum Icfu .
t Domine bormm eji nos bie ejft . Scilicct in contemplation is dul-
ced
inc ,
4 Faciamus hic t ia tab •rnactila.Qxtx rontemplatiuos moraliter
facit quando legem & prophctas & euangelium praclite lcgen-
dodifponit , Icibtetcordecrcdcndo ,orc confitcndo, & opetc
adimplcndo.
Tom.j. k Ecce
2(?1
Gloflord&NicoIaideLyra. i$z
4? a Wmwnh&G* baptfoatodoiBino» 0c&datrficaio>tiiy-
A :v rifanSc riuxtariiondicur , qumgtoi iani cms qu.im in
|<do , in rcfurrecTionc hudai :nnis
bitn coluinbahicni nubclucida.
Qina qui mo fimphci cordc fidcaa lciuat, tunc apcita viiio
nc quod crcdi.ii.ric
KcanpUbtti
tDer.or.dir. cagraraquaiHuHu
•;«. bitur, i rur._
HonuL<7. * Chivf. Cumdns
comn.:n.itur,nubc
trncbrrl-m > ndit,
(kurinSma.Htcau
tcmquianontcrrc-
rc volcbit, fcddoce
flimoninm.
uivritis ■(p.grc.Ntgloria ftituri rcgni prcoflefa ;:i-
credibihs ciicc , &: jpudiudcskqucnscrux fcand.ilum fa-
cerc
K MuodEUm oporteat pri.vc.TraditioPhanfxorum eft ;:ix-
taMalacfraprophe
tam.quod Elias ve~
nucanccaducncutn
SJuatoris 6c rcdu-
cac corda parruad
fiiios,&filiortimad
patrcs , &refticuec
: viTHcnun ftigci & mcjubitoiidet. c omnia m antiqutuTi
fn facicmfuam,&timueruntvaldc Etacceintlefus,&tetigit 6 ftacu.Acft;.»ficc
* qucntc, ecccnubeslucidaoburribratiiteos. Et ecce voxde 1
b nube dicens:-Hiceirfi!ius mcus dilc&us inquo mihi bcne [
C . __, M i ■ | i ■itigi>i^— IHt rno tiaetlis maiorcm Elaiiatn .
Mll,
t Qui ynui 4 xiii Poruitet rr.e fcciflc koaiinem.
^Hi mo tiagtlti maiorcm gloriam
non fuliiiiet.fcdcadtt.
d complacui,ipfiimaudite. Etnudientesdiicipuli.ceciderunt 4-
C * i Konloumder»ii»,t«ddenlilmaicfiate. b «Qj,.i prr <" ■ ' V°"'""-
c Vi mciuin tiiiict U mciubjafolidet. r
■ Ouo» m:nu tanauit fanat imj-erio •
rc, nubcs appaxuit f eos,dixirqiiccis:SurgitenoIite timerc : Lcuantes autcm ocu
LiC.da. ff «.vbicapu iiiius dctfMii, feiui difccfletuot .
h Ios fuos ncmincm viderunt,nifi iolum Iefum . Et dcfccndcn
tibusillisdcmontcprxccpitlefus diccns : Nemini dixeritis
vifi6nem donec filius hominis a mortuis rcfurgat. Et inter-
t Cum iain teinglotia vidarirnus. ij.u.t u.i<n<ii
rogaueruntcumdifcipulijdicentcs . Quidergo Scribae di- t lanrreafiiffc.
• Anteaducniumdomini. •& ChrVU adlll
K
cunt
quod
u
* ti.TI.UUUl lUUIIDkHIIUC Luuuat UUtlV ■»■«« IVVMJ
rcfpondcns, ait illis : Elias qindem vcuturus cft,
a f raciuloi ledeuip totis,vnde conltat primuni aduen
1 Mon coiporr, lcd virtutc Sc ,g,
1 ftituctomnia. Dico autcm vobis , quia Elias iam venir, i*
Diat.it.c
b Ettccevov , C^f-
Qiua lmpuidcntcr
quxfiuit rcfponfio-
nem donunmomc
ruic.Scd vuxp.icns
B dcfiiiotcftacur.do-
cccqucPeuu , cVin
co CCtCTOS vcritate.
C Hic eiifilius. Moy-
1t» 4i Eti-s func fcr
ui, cvnobifcumdc-
benc m cordibus do
minoprxpararcta-
bernaculum.
d Ipfum auditc. HoC
iam patcr pr^cipicquod Moyfcs incarnationi tcfllmonium
dans pratdicic: v.opbetamfuJci.&c.Q^iii dicerec. Ifle eft que
Moyfcspromiiic.
c Ei audientes difcipuli ceciderunt in f.\ Alciorem enim fenfu
vnam vcriufqueinccllexeruntdcitace. Timucrunt, vcl quia
fc crraffc cognoucrunt, vcl quia nubes opcruic cos, vel quia
vocem pacns audicrunc .
t Surg\te nolite . Pulfometu , doctrinadatur, quomanente
non audirctur .
g Leuanta aut oculosfuos neminem,6'c. Ablata nubc vidcnt Ie-
r ium,&Moyfcn&EliameuanuiiTc,quiapoftquam lcgis&:
prophetarum vmbradifccffic,qua:vclamencoiuoapofTolos
tcxci acvcrum lumen in euungelio rcpericur.
h Tvj/i/b/iiw/e/wwsC^c.Si.n.Moyfcs&Elias cumlefiiperfe-
ucralienc , vox pacns videret" mccrca , cui pocius deditrcc ce-
ftimo-
3
t
0
apofloli transiornia
tioneixlorix vlcima
bac cilcquam vide
rant,&: dicuc.Si lam
venifli iglona.quo
mo prxanfor cuus
noapparcc,maximc
quia ikEIiam vide-
Eliam oporteat primum venirc? At ille
fr.TCUrfot ludiriavvndc condat bunc non eflc recundum aduentum
* & re-
rracullot iedemptotis,vnde conltat primuni aducntnjn complttum.
iNon coipotr, lcd virtutc Sc Ipirttu
vd{
Hom
•J< Chryf. aduccum M=w
Elixnon defcripcn j1
ris fcicbac, fcd Scri-
becismanifcftab.lr.
Scribx auc plebcm
cucrceces, fecudum
aduencu folu com«
mcmorabanc plcbi,
&diccbac. Q.uonia
fi hic cft Chriftus.oporcebat F.lia prxuenirc. Eft i^icur ioiu
tioquamChrrftusinducic.Eliasquidevencurus eft, &refti-
tuec omnia.Nc* auccmcxiflimcs eum in fermone crraflc , fi
quando dicic Eliam vcntuiur,i,& quandoque vcniffe . Cum
enim dicit,vecurus cft,de ipfo Elia m propna pei fona loqui-
tur,qui tunc intienicntur,quod eft coucrtcrecorda patrum
a.d filios,idcft,Iudaorumad Apoftolos.
* Tcrtullianus.Hclias autem non cx difccffione vi:x,fed cx
translatione venturus eft,nec corpo; i ceflituendus , dc quo
non eft cxemptus,fcd mundoreddedus , de quo cft cransla-
tus,non ex poftliminio vicx , fed ex fupplemento prophe-
tix,idcm &C ipfc& fui nommis,Sc fui homiuis.
1 Omnia.Vtiq-, illaqu?prophecaprxdixic,i.cordapatrum ad
fide filioru, &£ econuerfo refticuet , et hoc q, mon debec , &L
folucc fcilicec moriecur , vt in Marco apcrcas dcmoftratuc
^ AuS.
Li.«
NICOEAVS DE EYRA.
fpiritualis apparuic tota Trinitas, iili us 111 carne, pjtcr ia voce ,
fpiritufiancius,in fpecic colubz, ita iimiliter couenies fu:t quod
apparerctintrasfiguraticme.pcr^onfuscftterminus, feu pcrfe-
ctio vitx fpintualis,vidcl:cec gloru futurx refHrrecStionis,^ ideo
ficut fihus apparuit ibi in carne, decorata tame claritate glonar,
ita fpiritufian&us in lucida nubc , pcr quam figiufkata eil plcni
tudo veritatigin Chriflipracdicationc proptcr quod diclumcfl.
1 Hiccftfil. Scilicctnaturalis,alijautem funt adopuui ..
1 Inauomi. i.in quo diumum bencplacituniconiplcbitur dcrc-
demptione mundi.Scqui tur ,
$ /p//im.4«.Patcr autcm apparuit in vocc .
4 £i audicntcs di.ceci.infa.fu.& tiniue. raldc . Hoc autem facTur».
cit ad dedarationcm humanx fragilitatis mxta cxccllcmiara di-
uinx maicflati? ,
j Et accefle. Ad confolandum eos .
6 Et teti.eos. Familunter & dukitcr cos confolando . Scquitur.
7 Leuantes an.cculosfuos, &c. Quia Moyfcs& EiiasiamrcccfTe-
rant.reduth voluntate diuina ad loca vnde fuci unt abducli .
8 Lt dtfci-ndentibus illis de montepnccpu Tefus, &c. Hic ponitur,
dilciplinorum inftrticlio de vifione prihabita, quia pccpit eis Ie
fus,ne vilionc pdifta alijs diuulgarent an rcfurrcclioncm fuam
ne
ncalij audietesChriftii eis app.iruiffe in formagionofa icandaiiia
rcntur, poftea videntes ipfumpatitam ignominiofe.
o Et inurrcg j«er«ife;/OT.Hic ponitur folutioduplicis q'Jjit»onif
iubortae ex pdittis.Secuda ponttur,ibi.I-t cu vciniTcr ad turbam.
Circa pnrou aduertendum, rp difcipuli audicranta Pharifieis 8c
legifpcntis , q> Elias debat vcnire circa mudi confummatione vt
hetur Malach. vlr.& ideoquia Eliam viderant,crcdebanc fincm
miidi propinquu,n6 mirabantur tfi.quod ipfc ita cito recelTcrar,
& mhil docuerat,vel pdicaucrat , cii tn fcriptum fit Malach.vlr.
quodderctconuertcrccorda patifi ad filios , & idcoquxrcbant
inteliecTtu huius, quomodofitintclligcndiis cms nducnrus antc
Chriflu. Et Saluaror brcuitcr rndct, qct duplex iplius eft aducn-
tus.Vnus ad ludiciu in fine mfidi,& hic pra;uen;et Elias m pro-
priaperlbnaprxdicando luda:is,&conucrteni!o ad Chrifiu, &
faliitatctB Antichrifti dctegendo,& hoc eft quod dicit .
*o Elias quidem vcntwus efi.ln fine mundi.f.
ji SrKil/rflcrowniii.QuiaomnesIudxiquituncinuenienrurjad
Chriitu coucrtcntur. Alius clt aduetus ipiius Chriili in mudu , 4
iapceffit,&hucpraeuenit infpintu Elias.i. foanesBaptiita, qui
habuit lelum veritatis ficut Elias, & hoc eft quod dicit falaatot .
it D a nutem Trobis qnxa Eiias iam *T«i:.i. Ioannes baptiita qui ue
nitin fpmtu& virtmc ElixvvthabeturEuci.
Ft
M O R A L I T E R.
f" Ercr »w&Pj/«r;cf<i.i.cognitiovera,idcofBbditur.
I Hiceflfiliusmrus drlcclus in quo miin comph.&c.
4 Et audientesy6yc. Ki fic illuminati vcncrant Deimaieitatem .
|^ T^emim dixcritis , &c. Quia diuina mylteria non funt femper,
fcd loco & tcmporc dr buis publicanda .
t Quid crgofcttb* dicunt quod Eliam opor.primo veni. &c. Sicut
cfl
cft duplex aduentus Chriiti , ita& duplex Eiias.f.in fpiritu tt
perfona,prc;dicator autcrn euangclij geritorficium vrnufquc, na
difponendo populiim ad fuicipiendum Chriftum per gratiam ve
nienfetn gerit olliciurn prirrHfcilicct loannis Baptiilar.Difponf •
do veropopulumadfufcipicndumChriftum ludkcm vcturum
•gentcfficium fccundi.f Lhx ^txiom\ix.cx,Et cumveniffit adtur-
bam,&c. Scquitur.
M
rr
/•"""*
293
* Auguftinns . Reffituci omnia , ideft , eos quos Anti-r
chrifti perlecurio tuibuucrit.vel vt ipfe leiiuuat monendo,
quadebet.
a Tuuc intellexrrunt,&c.Et iudicio paffioni s fux quam fepe
dixcr.u,&: prarcurfons iui quam completam videbanc.
b Et cum veuijfet
V->d O.
y\ V ll.
eif , quod niii prouidccia h :'c bomo efler n-unitus, dudil pe» D
riitrcr.Dxmocnimqui ipfum irj igiiem & aquam mittebat,
intci tcciilct cumomnino,nili Deuseumreiien.iiTet.
Loca rcbus cogruuc.
In monte orat, traf-
fbrmatur , aicana
rnaieftacisapeiic, in-
fenus turba occur-
ricmiferosaudic, in-
jfcent hrmosconfortatjdo
[fiS cec,caftigac.
c Quia lunaticns cfl.
Hunc Marcus furdu
B & mutum dicit que
Mactlmis lunacicu.
Nonquod luna dx-
monibus fcruiat, fed
& non cognouerunt eum ,
e lit vbtuli,&c.Laicntcr accufac difcipulos.cfi fcpe impoffj
bilitas curandi non ex vitio curantium, (cd eoi u qui curadi
funt prpuemat.
Amauemnt. Spreuerunt <Jecolhuerum.rhcrifxi cnijn corfViiferunt.
fedfecerunt1 in eo qujecunquc 1
a A Iudjcis Herode conlentienjc. 2
a voluerunt.Sic&filiushominispaiTurusdtabeis Tuncin-
b teilexcruntdjTcipuIi^quiadeloanneBaptidaciixilTeteis. Et 3
cumtvenilTetaditurbam, acceilitadeumhomo tgcnibus
prouolutus anteeum,dicens.tDominemi(ererefilio meo, 1
' Dejprecanse;:j>onit an-.nia iiicommoda XRTOt'
f t\cfponde»s . Non
ta?dio fuperatus , qui
miciseftm verba e-
rumpir,fed ficut me-
dicusxgroto contra
fuapra*ccpta agenti.
g Ogcno. * Chryfo.
Ex multis moftracur
hunc hominem infir
tci
\ (jcnna f.e-
ftens.
Hom.,8 in
Mayh,
quialunaticuseft,&malepatitur. Na"mla:pecaditinigne, <s muinfidefuiffemon
t.
In acjuam. voluptatis qua: emoliic.
e &crebroinaquam.£tobtuiicumdilcipulistuis,&nonpo t
f tueruntcurarecum-RefpondensauremIefus,ait.tOgene Z
demonluntj curfum 5 ratio mcredula &tperuena,c]uouiqueero vobiicu? Vique- o
obferuans cornpit
homineSjVtpcrcrea
turaminfamet crea-
tt[.in
Pcr i;>lum Iudsosarguic. b Fueruni non dxiDonem,vt oitendctet traditum efte immundo
fpintui propter peccarum fuum vel parc utum.
h quopatiarvos?Aircrtehuc iiluadme.Er increpaauitii!ule io
» O^uia ibt nullus moibus praualet,vbi ommpctentis interuentt inanus.
i fus,&exiitabeodccmoniu,cxcufatusertpuerexillahora. ll
Tuc accefleru^difcipuli ad iesu lecreto,& dixerik . Quare [*
k nosnonpotuimuseiiceretiIlu?Dicit iiiisiefus. Propterin- 14 w.fed.vmo,^: pet>
* r . ' • i T num honnnem lu-_
d<Eos arguit mfide-'
litatis. Vnde addi:. ^fferte ilhm buc ad me.
Etexiit ab eo tis. Marcus dicic de ifio,quia cum vidiffet do
torcm.
* Oiige. Medici lo-
quaturqti? voiiit, qa
necimmuJu fpintii
arbitrantur,fed cor-
poralem aliqua paf-
iioncm,&: dicunt,humida moueri in capitefecundu a liqna
paflioncm ad lumelunare, quodhumidam habctnaturam.
Nos autem qui euangclio credimus,dicemus hanc pafsione
immuiidu fpiriumm in hom1111busopcran.Obferuacn.quc
dam fchifmata lun^',&: iic operatur, vt ab obicruacione iuntj
pati homines mentiatur, &pcrhocculpabile Dciereatura
oftendat . Sic Sc. aln datmones fecundurri atiqua ftetlarurn
fchifmatainfidiantur hommibus.
Typice.Lunaticuseftquipcrhorarum momtSta mutatur
in vitia,ncc peritat in incepto,fed crefcit Sc decrefcit,^ nuc
in ignem libidims vel ir^ iertur , nunc in aquas cupiditatis,
2ua non vaient extinguere chantatcm.
Cadit in ignem. -» Chryfoftomus. Confidcrandum'
elt,
tamctantum lneius
peifonam muchitur,
neipfum contuiba-
retjfed in oinni s I.:
d;vos . piobabile c-.
niui eft, multospr;e-
fcn.num de difci[ u-'
iis inconucnicntia co'
giuife,
h 2t increpauit . Quia
iratuseft non homi-
tMar.?,c.
h.
ffcorTnmi
t.lluJfcilicet'
dxiQomum.
minu,fhtim fpincus conturbauit cum,& clifus m terra volu
tabatur fpumans,&: diio nibente vt exeat, clamas &: difcer-
penscxitjquia irpedti conuertiaddominu poft pcccata vo
lumusmiagis a diabclo impugnamur,vt vel odiu virtutis in-
cutiat.Vel expulftonis (05 vindicetiniuria. Exiturus difcer-
pir,& furenti clamore intuentes terruit,quia plerumque du
de coidecxpeilitur,acriores tentationesexcitat,quam pr;us
quando polsidcbatquictus. r
K rroptcr incrc. Ecce quado no exatrdimur noeft impofsibj,
litas preftantiSjfedculpadeprecatis.Naexoppafito ii iidcs ]
veftratafcrueseffetq^inbuiatanugis &.mag,s calcfcerct,
& Hila-
NICOLAVS DE LYRA.
x Et non cognouerunt eum. Ideflfafta eiui & dotlnn.im non
approbaurrunt^uia Tbarifxi ©" Lgi/periti baptifinafuum (T ioclri-
nartt i.ontempfcrunt.Herodet autem de eorum confilio , vt probabditer
creduur^um incarcerani'.
% Scd feccrunt in eo quarcunque voluerunt. Jpfum incarce-
rando & interficiendo.
3 Sic & filius pxfiurus eft ab eis. jQuia per confilium Tbarifeo
rum captui efl & morti adiudicatusy& maiibns crucifigentium ipfitn
tradttui.
4 Et cum veniffet ad turbam,acccfsit ad eum homo , &c.
H.'C ponit-Af folut-o fecuds 'iuaflionis.Et primo ponitur (jutfiivnis oc
cafio,fecudo,q.txflionis uiffJutio,ibi.Tunc aiienderut. Circapri-
mu cofiderandu^qi abi tres difcipuli videntcs, qwAnon effent admiffi
adfecreta Cbrilii,ficut altj tres difcipu{ipr&ditii,aliqnoi btmanupaffi
incurrerunt quendam notum turbaiionii & inuidi£,ficut clarius yide
buur capitutp ftquenti, & ideo cx bocfadu al,quod in abfentia Cbri
Jii non babucrw.t tantam vinutem damonei expellendi ficut ante, &
propter hoc quendam dxmo .tacumper lunatimei a %tlum eit oblatu
non potuerunt curvt.Mia aut? caufafuit incredulilaspaiat,qui pcr
fctleno crtdebat,fi<: Cbrifius aduentens ipfumfolo verbo curauit, &•
boceli quoddicitur. £tcum veniffet ad turbam. F^diem dc mon
te, vo: fwrat transfiguratut.
5 AcCclsit ad cum homo.DupUci enim de caufad&mon aliquan
dofecundum vanetatem mns. affiigit bominem magii quarn abo tera-
pore,
nes per lutu-
tjoues.
pore,vna cfl,vt pboc creatura Deifcilicet ipfa luna infamctur . jflsl
caufa e<Uqi a propter rnolitciemcerebri in nouilunio quado abundat Qttsre<f*m5
bnmidafuper quA luna babet dominium,cercbrum efi aptittt vt tn ipfo al
dcir.on aliquid opcrctnr. Sequitur.
6 Nam fejpe cadtt in ignem. Quia diabolut volebat eum combu
iete vcl fubmcrgereji Deus permififfet.
7 Et obtuli eum difcipuJis luis.&c.Caufa huius iam ditt* siit.
8 Refpondens autem Iefus ait . O generatio incredula &c
perucrfa. Hoc dixit cr propter dfcipulos & propter patrem pueri ra
tionibus ditlis.
9 Vfquequo patiar vos. Idcfl,defeflus & malitiat veflrat.
10 Et mcrepauit i!lum Iefus.5,«'/»V« dtmonem affligentem pue
rum.
I r Et exiit ab eo.Tv^o»; audens refiflere Chrifli pr&cepto.
12 Et curatus eft puer ex illa hora. Quia ex tunc non affligit
eum dxmon.
1 3 Tuuc accefferunt difcipuli ad. Videntet difcipuii,q$ no po
tuiffsnt curare pucrum,cum tamen aliaspluries eieciffent d&monia de
corporibus obfeffis.ldeo acceffet unt ad lefumfecreto. Trobabditer.n.
timebant,quod ex culpa eorutn erat in parte r & ideo nolcbant de boc
Iefum publice interrogarc,fed magis infecreto.
1 4 Propter incredulit. Quia vnupeccatu trahit ad aliud, inde efl
q$pot~tquam incurrerant motu turbationii & inuidU contra alioi apo
fiolos , confequcntcr incurmunt qucndam teporem infide , cx quibus
fecmum efiyquod nonpotuemnt damoniacum curare.
Aroen
MORALITER.
f DominemiferertfHiomeoquialuna.rft. Perquem inftabilis
defignaturdkur. dicitur Eccleay.b.Stultus vtluna mucatur.
Ideo fcquitur.
'H.am
-^amfape caditin ignem. Scilicetiracundie,nam ira cftac
liio fanguinis circa cor.
6
ceniio U.
f Etcrebro *»^««m.SciJioct voIuptatis&:luxuria:,&:dc ho:;
dicicur infra.
Tom. t. j^ |
*95
GIofcrd.&NicolaideLyra. 206
& * Hibriui.CrrdidcrancqtiiJem Apoftoli,nci.(l.Mnramen
A cranc perf ect* fidci.Nirm Dominom |m*itcdcmorante,&
iphscumttirbi$rcfidcntibus,qu;Jamccpor corum fidcm
rclaxaucrac . .
a Shntgta ftna. Fidcm pcrfcdta grano finapis coparat,qua?
tif m hoc humtlts, . ,
crcdulitate vcfrrnm. Amen cjuippcdicovobis. Si habuen '
1 Quodininiinuiii k iiira mor.iem. Vnde alil>i. O^i-iuinqne in nfirwWa perie rre i;uia. 1
KciflCti*. b Sapeibo diabolo. c Ab obfeffo corpofe in alttim matlt , id
ell.in 'pioiuiidmn mieini.
tisfidcficuteranu finapisdicetismotiMiuictra^ifi hinc,&:
& ...n.: i:„. ._r l..i:_
c Hoc autrm ge. Quomrdn protcrnit is diaboli fapcrc tofte D
dic , ^ c giainota qua iciuniis & orariombus lu-
pcra»d.t,& iram Dci m noshocccmediopofleplacari.
d iprro-atmieih. Iu.iCMinaliu.nl volupcacum UiUCbilitaS
non miicatur vcl vincicur.nifi fpintus oracione confirnvtur
&caioprr iciiinium
r< ucs,
Vilis viJciuibus , &
rniilarum viriuin ;ip-
p.ircns- , fcd p-x-tiiir.S
l,qu dm
oftcndic
TtiXh.4. in * O i. Vil idco om-
Miuh. rris fidcsgrano fyna'
tegreJitarr'^''Pv:,tl,r^l,"!,i5
cdtcmmtnr quidcm
ftdcsab homrmbui
& modicum aln|uid
J3& vilcapparec Cum
vcro confccutu fuc-
ric huiiinnodi femcn
bona amrnam quafi
tcrtamjlicaiborma-
b Dicrtit monti hmc.
H->nv j8. in * chrvfoftomus.
M-MO.
m.icerccur .
orationcm &
T^tjtpcr
icitt. le-
lumumcnim genera
Ntillt inconimoditas infanabilis.
1 rranfibit,&nihiIimpdflibiIeentvobis. Hoc.nuremgenus
d non'eiicitur,nifiperorationem &ieiunium.Conuerfanti-
c bus autcm eis in Gahlc*a,dixit illis Iefus.i Filius hominis tra
a Sihocconrriltat. Hoelxii riccr.
f deduseftinmanushominum , &occideteum &tertiadic 6
a refurgct. Etcontnitatifuntvchemcntcr. Etcum veniiTent 8
*"" F.xaftore» inbuti.
Capharnaum, accefleruntquididrachmaaccipiebatad pe
trum,etdixctuntei: Magiiter vcfter nonfbluit didrach-
Veie nun.
ma ? air. . Etiam . Etcum intraflct in domum pramcnit
Siaurem d'xcris,vbi Apoftoli montcm tWiftiilcrint?riluddi
cam quia mulca maiora fccerur,morcuos plunmos fuf. ican-
tes. Dicficurauccm poft Apoftolos fmtciquida Apoftolis
minorcs,m6cesnccefficace imminetccranffulifle, Siaucem
Apoftoloru temporc montes non fiint cransl.ici, hoc no fuic
quianopocucrucfcdquianolucruncvcilicacenoimminen-
tc. Ncc donunus dixir,qct hoceffcnc facCluri , fcd quod hoc
faccrc potfentjProbabiletamen eft,faccum cilc , fcd fcfiptu
non eflc.Ncqucn.omnia miracula quae feccruc fcripca func.
Tlnc
le.cft i non modo;.b
cfcislcd aboibus lllc
j cebns carnalibus &
f ab omnibus vitiisab
flinere.Sic&ofogc-
5 ncralis no folum ver *Mffl
bts,fedecmommbus '
6 qua: inobfcquiu Dei
& fideidcuocioncgc E
nmus,vndedf . Sine
9 lncet miftione onrc
io e Flusbomin.s. Sem l *
1 1 pcr lartis mtfe.ec tn-
1 2. fi;a, vc cum vcncrinc
15 quafi pcr.iifa minus
14 rnolette fc-ianuu-.
f Lt'co'itriliati. Hoc
nondcinfidelicapeprouenitjfcd dedilcdioncquianihil hu
miledeeo patiunturaudirc
g iicumvenfyntCapkVtfftugufiu Ca-farcm Iudea fada TjjJ
cfi tnrjutaria.& ocs cenficapitc fcrebantur, vnd<-&. Iofcph
ctl Maria profeSus cft m Bechlcem.Rurfus qui 1 nucricus ctt
in Nazarccquod eftoppidumG:iiilcT,v;hi Capharnau fub
iaccns.pofcuntur tnbuta,& pro fignorti n ulcuudtnc noau-
dcncipfumaggredi,fedc6ucniuncdifcipulij, tiuc malitiofc,
fiue fidcliter^vcrumrcddac tnbuta,an contradicat Ca:fan.
& Hjjid
NICOLAVS DK LYRA.
1 Amen.IJefiffideluer.
2 Dco uobis fi.ha.fidcm fic&c. Q^od ejl modicum in quanti-
tate, fed matimwH* i> virtite .
3 Oiceiis.Jdefl^dicrreporsritis.
4 Monci huic, crafi hinc «S^: trafibic cSc: nihil impoffibile crit
Uobs. Lnet apofl'dt nwi lcgantur montcs traniiultjje ad titeram.le-
guntui timen maiora fecifiein wtuti fidci^vt mortuos fufcitajje,& cf
cos illitminjlf; 3r conftmilia^ux non pujjnntfieri nift t> > rtuiefuper: a
MontM i'ran'^ urali cr diuina.TransLiuo aniem montis ad aiium locum^Mquando
iaielliaendi ^1 v'r!'"e ""ttrali fuut m tcrr£mntuvebcmcti,vcl potesi dtci,tjuod
fii. mons bic accipitur metaphoricCyidefl diabolus (jitipotifl dici mospra
Iob-4i.b ptc fuperbiam^uid ipje efl rex ftper omnes filtoi fuperb .e , vtdicttnr
fi Iob,& ficJifcnfis. 'ibabuijfetis Hdemftruentcm fcUtut chartta-
tepotuijjetisdixijfemontt buic , idefl diabolo tranft binci.de obfeffo
lnnatico,& traftjjtt de corpore excundo,& fic in boc oflendit caufam
qt%are nonpoiutrwit eum etjcerc,& hoc eit quod fnbdnur .
5 Hocaucemgenusnon eiic:itur,&c. Oratio aittequxeflmen
tts eleuatio in Deunt,& teiuniump"r quod rcfrenatur caro ,fmt cjfe-
cltts fideiformattper cbaritatcm.St tendum etiam ,quod Jicut tn diuer
fn rebus corporalibtts adminiflrandis diuerfi angelt a Deopmponutur
6 diucrforum ordinttmjic cttam tn diuerfu tentationibus dtnerji d&-
tnones babent fptcialem effeclii<n,ouia aliqui pottjjime tcntant de diui
ttjs congi(gindis,aliqiti dc bonortbus appi /e iis.Vndc & aliqui d'cu
turfpintus f>:peibix,& aliqnt (pritmluxitrix.ljle awem d£».o babe
bat virutem tentandipo.iljime dv vitio catnis , qunu vittum poitflime
reftnaturper oratiunem w uiunium,& per coi:jequens axmon de ta
libus tentansper taliafnpcratur.
6 Conuerfantibus autcm illis. Hic dccUratfe cfjepreciiinoflrf
redcmplionts.Et diuidttur tn auo,juta pnmo ojlendtt /uafutura paf-
flOnC»:,
ftonem,fecur>io ev qttodam fatlo declarat fus paffionis efficaciam,ibi.
Et cum ucnifient. In primaparte d:ut JicCvnucrfmubus au-
tem eis. Idefiitefut <y difcipults Juis.
7 ln Galilara. Qux erat terra vbiftterat concip>us & nutritus.
8 Dixitillislcius. Filiushominisciadcndus cfcmmanus
hominum. Quiaper iniiinclttm d&moms inlrann cor Jttdx tradttut
eft in manus Iudxorttm,vt babctur Ioan.i^.Et a htdxis traditus vfl J»
manw gcntitum. y^
9 Ec occident eum,& tcrtia die refurget.Cwm monefua prx~
dtxit reluruclionefuam,ne in pjjfiune eius i->ci<rrctent defperattone.
10 Ec contnfcaci func vchemencer Quiaeius focietas tta erat
dulcis& g atc,cpuon <ntwn eflfi contrifiati sii pafftone eitti attdita.
11 Ec t-tim venifient.H/t: ojledhur paffioms cius tfficaiia,q'eejl
Iwcrtas vera,quia pcr p.t(Jionem Cbrifiifumus a feruituie ditibolt li-
berati,& iflalibcitasftt declaratur,cumdicttw .EtClim vemfienC
Caphaniaum acceiierunt qui didrachma accipiebact"4p/?<ir-
n.x-m ctat ciwtas,princivaiis m GaitUatiT tdeo tbi mambat qui tri-
butnm colltgebdnt cxpartt I<omanoruquibus ludxaerat fibictla,&
quil bit Capttaiieus d»mm jolucbat didracbmt, & valtbat didracbma
duptex drachma.Draihuia autem cfi otlauapars vncix, CT valct fet
obol»s,obr.lur aittem valet quanium vnw pantus tttronefis,& ftc qut-
HbetCap ancus fuluchat .1 nuaiiinquafl duodccim turottenfes , tflt
aulcmptijjunt coliy ex his qtix dtcunt Vaptas & lftdonts de ponderi
bus.l itt ignur qm dtdracbma accipicbant a quuLbit Capitana/, dtxe-
rutit Ti tro.
1 2 Magifter vefccr non foluic didrachma.Tv^o fackbai mctio
nem d>' .Apojhlts quia non acctpiebat mji a Capttancis vt dttJum tft.
13 Aic eciam. Quft dicat,hoc eit verum.
14 fc€Umintiaffet.&C.Ea qutfaJa erant in eius abfentiaftbi
predicendo.Et tn hoc oJiutuit,[twd nihil latcbat ipfum.Sequitnr.
lle-
MORALITER.
< Hoe awern tJt.nui non ciicitnr niflper orationcm & iriitniii. Pcr
iciiiinunicivnicurancurpeftcscorponsj&per oracioncm
pcfics mcntis.
6 Conuerfanttbut autrm eis in Galtfta dixit illis Icftts |f/i«j hominis
tradriidi<scll,<i (.Galilc^ volubili>.iiitcip,cratur,&: idco rjhoc
qtioddommiKibipr.xtliyitp.qffjonpfnij^fejp,,!,,; fjgnifica-
nit qimcl mcniorc, c ficdcbcmus mortisChnfti,& eciam no
flrar quandiu fumus 111 vulubilicate vitc^ pra.luntis.
1 1 Et cum ve iffn Capharnaum, tccrfferwit qui didrachma , &C
Didrachmacontinct chtplex drachma.Ec per vnu poteit m-
tclligi p^nalicascorpons,fcilictttames& btis,& huuifmodi.
Per almd autcm pcnilitas mc"cis,fcilicectimor,trifiitia&; hu
iufmodi. Hocaiuc duplex diachmadebetrcddetequilibcc
impcraton omnium pi o peccatoprimorum parentu , quodj
facitpatienter toleandt) p^nalicaEcsdictas.LicetauteGhri
ftus non haberet pcccacum , tamen rcddere voluit pro falOhi
te omnium,& quiacarncmafiumplitfimilempcccatrici,
MORA-
297
Matth
aci
Cap. XVIII.
298
a
b
a Quid tibi vidttur . Ante quam Petrus fuggerat , dommus
interrogacncfcandalizentur difcipuli adpoftulationem tn-
buti cum videant eum noife que eo abfence gefta funt .
b £feMw/)./t(rw.Dominusnoftcr,&fecundumcarnefiIiusrc
cis eracex Dauid natus,& omnipocentis verbu:ergo vc filius
rcguni tnbuta non
eum Iefus , diccns . quid tibi vidctur Simon ? Reges terra: a
Be tetrw, De capitibns .
cuibusaccipiunttnbutumvclcenfum, afiliisfuis , anaba-
Qaanto m.igisd>minus tegum.
lienis ? tEtillcdixit . Abalicnis.Dixitiliilefus. Ergolibcri
Non fimus eit caufa oncnlioais.
funtfilii*tVtautcmnonscandaIizcmuscos , vadcadmare,
Um prelcicntta.
t&mittehamum,& cum pisccm qui primus asccnderit.tolle
a Mira potent.a.qualiocdiecndo ctcauit ftaterein.
ec apcrto orc eius inucnies iiatcrcm . lllum sumcns da cispr
mc,&te.
debcbar,fcd pro hu
miljucecatnisdccec
cum implere om-
ncm iufiiriam.
1 * ORIGENES.
Sermoifteduplicem
nabct fenfum.Secun
dum vnumenim,fi-
lij regumterra;,libe-
nfunc apud reges
1 tcrre; , cxcranei auce
extra terram liberi
no funt,proptereos
\
, tnx-
O-
qui dcpr.munt eos,
I iicuc Acgypci) filios Ifrael fcrui . Sccundum alcerum autem
propccr hoc ipfum quod ahqui func aheni a fihis regum cer-
re,fedfuntfiln Dei,libcrifunc,qui manencin verb:s Iefu,8_
cognouerunc vericaccm , & vcricas libcrauic eos a feruicucc
peccati:filii autcm regum tcrrx libcn non funt,quoniam om
nis qui facit pcccatum.fcruus eft peccati.
c trgo Ub.&cAJbcTi funt fili j regni in omni regno,tuc mul
to magis liberi func filn illius rcgni , fub quo funt omnia re-
gna in quolibet terreno regno.
yt autem. # Grcgorius . Confidcrsndum enim eft,quia
inquantum fine peccatopouumus,vicare proximoru fcada
lum dcbemus. Si auce de veritace fcandaltun fumicur vtilius
pet-
NICOLAVS DE LYRA.
tReges tcrr^ a quibus accipiunt tributum vcl ccnfum.&c.
oc autem interrogauit,non ignorats qttid nat refp-mfurusjcd vt ex
fuarefponftone meUusinformarit turn de veritate.
X Atilledixic.Abalicnis. Dixicilli lcfat.Comi.dendaveritati
x Ergo libcri func ftlij.Ipfc autem Cbriflus eratfiliut Dti fetun-
dumnaturam diuina,& pe\ confequens nuUifubieclus,Similiterfecu
dumnaturamhumanameratfiltus Dauid, & ptr conftf/uens iiber a
tribHto: Etexhocfequiiur,quod apoftoh qui erait dteius familul, ef
fentUbtrt.Verum tamcn nefcandali^euturjUi yui coltigebaht voluit
tributu tcddere. jLdtuiu: euidtnuamcanfidcr andxm^ quad fcandalu
eliquando orvur ex mal'cia,q->aicfiit fcindJum VhartfttoruM.Et t4-
le efl contemnendumy ftcuidclum eflfnp. 1 5 .-ap.M quando ontur ex
ignorantia,& t.ttcfi andalnm vuandnm efi , fahatatm n tripiki veri
tate,fcilicet iuttttia,vit£,& docJrina:& taleerat ifludfcar-dau^uia
ilh qttt collgebant tributum erantgentiks,legemy& propbttas ignoran
tes,
permiccitur nafct fcandalum quam vericas relinquatur. D
e l\cges tcrrte. Alleg. Chriftus eft pifcis in hoc mari mora-
tus, qui primus morci pro rcdepcione fe obculit , vc id quod
in ore eius.id eft,in confeffionc fuerac inuentum,pro PctVo,
& domino daretur . Et bene idipsu preciu,fed diuifu,qi pro
Petro quafi pro p-.r-
catore.Dominus au-
1 tempcccatum nore
cit. Sraterdiciturqui
2 habet duo didrach-
3 mata,vc oftcdereuir
fimilicudo carnis du
4 eodemprcciodomi-
nus , &; icruuslibcra >!•<?•
t tur.Sed etiam limph 5num'& 5--c-
citer lnteJlectus cx\\- ^.ui.c.ttibuta
6 ficac,dumdduuii us
tancse fuic pauperca- Jj,
tis vc vndedaicccri-
v e buca,non haberec.Iu
dasquidem commtmfa in loculis h bac , fed res pauperu
in iiios vfus conucrtcre nefas duxic , idipfumcfans excmplQ
nobis. Chriftus eft ipfcis,rmre m undus.hamus mors .Chri-
fius gerebat pretium noflr^ redemptionis . Quod aucem
precium m ore pifcis inuencum efl , fignificatrcdempcione
nofiramorcChuftiprfnunciatamcfie. Illc cenfum foluic
qui nil poffidebac, tu quilucrum feculifequeris , cur feculi
obfeqmumnonagnofcis? _ri.
* Onge,Myftice in agro confohtionis(fic enim inrerpreca m"uJi.4
tur Capharnau)confolaroromnedifcipulu,&: liberu filiu cf
fepronuciac, &: dat ei vircuce pifcadi pnmu pifcem,vt afcen
dence eo pifcacionem recipiac Pecrus fuper eum qucm pi-
fcatus eft.
tes,& proptcr hoc ignorabant tp Chriflus effet tmmunis a tribmo.Tum
quiafilius Dcifecundum naturam diuinam : tu qafilmt DamdfecuH'
dum humanam , quia non tenebantur taliafcirc,darc autcm eis tribu-
tum non efl contra -pcritatem v'it&jufliM,& dotlrina , ideo Chriflus
yoluit dare propter fcandaiim -pitaudum,eadem ratione ecclefia in ali
tjiiibus terris, vbt non efl confitetum decimas dare , non repetit decimas
adfcandalum pitandum,& boc cfl qucd dicit Chr:flus.
4 Vcaucem non fcandalizemus eos va.ad ma.&: micte.E*
quopatetquodCtmllut erat itupaupir,quodnon babcbat vndepoffet
fotueretributum.Scquitur.
5 Eceum pifcem,&X.Er quo pattt eius diuinitasjutura contin-
gcntia icrtitudinalner prtaiccndo.
4 Iilum fu.da eis pro me & te.Stater enim valet duplex didrach
ma. Chrifiusemm voluit daretributum profe & proTetro,quiaiam b*
Tetrum fecerat capitaneum fuper alios apoflolos, vt habetur pr&cedeti
capitulo.
1.
C A P. XVIII.
CAP. XVIII.
a 'iytdlahr>r* , &c.
L Qttfpu.Ex qua- i
litate precii qua in
* tnbuti rcdditione
domino fuerat comparatus,arbitrati funt Pctrum omnibus
Apoftolispv;datum.
* Chryfoftomus . Tu auccm confidera , primum qui-
dcm
n illa hora acceflcrunt difcipuli ad Icfum , diccntcs
iiTe
dem quod nihil eo-
rumquajfuncin cer-
ris-,qua:runc. Demdc
quod poftea hanc
pafsionem depofue-
runc . Nos autem
neque ad defeclus eorum concingere poffumus . Ncque.n.
quxrimus,quis maior eft in rcgno ccclorum,scd quis maror
cft m regno cerre.
In
NIC O L A VS
C A P.
DE LYRA.
XVIII.
IN illa hora,&.c.Snperius fundata efl ecclefta gentium in fide hic
confcquenter fundatur in moribus.Et diuiditur tn tres partcs fecun
dumtresfluutdiuerfos tu ecclefta.Trimo entm defcribuntur virtutes
atltuorum,&fecundo rehgioforum feu contemplatiuorum,fequenti ca
fitulo,& tcrtio vrjttntorum.zo.capttulo.Trima in duas,quiaprimo de
fcribicur virtuttmfundamentum,fccundo,aiificium defupcr conflru-
&um rto.Etqui hlkcpcm.^dcuidcnttamprimx partis aduertedu
$ Saiualor defcribendo vtrtutcs aUiuorum conuententer incipit ab bu
mititate dupltci de caufa.Trimo quia cfi fundamcntu aliarum virtu-
tum,vt ditiu eit.Sccundo,quia h*bw.t oxcafio-iem ex prxbabitis im-
medate inpratcedenti capitulo.Dtclum tfl enim^faluator afiumpftt
fecum Tetrumjacobum & loannem aliis dimiffis,& duxit eos in mo
M O tl A L
temfeorfum. & transfiguratus efl ante eos,ideo alif aliquiihumanu
pafft,motum cuiufdam inuidix incurreriit. Item quiapro Tetro iuffe-
ratfoluitributum quodfotum a capitaneis colligcbatur, ideo in hoc
eurn priucipalem aliis contlituerat , & capitaneun,propter quod altj
aliquo mocto indignati^wa non erant adhuc confirmati pcr miffionem
fpirituffantli , in via poftti caperunt inter fe altercari de maioritate ,
quis eorum effet maior vt habetur expreffius Mar.cf. & poHea dum ve
niffct ad domum lefus qu&fiuit ab eis,de quo in via diff>utauerant , &
tuncipfipmverecundiatacucrunt, videntesmotum fuptrbixineis
deprabenfum a Saluatore,&poflpaululumfac7um cfl quodhic defcri
hiiur a Matthao.
1 Ula hora.Hoc eflpoft tcmpus modicum.
2 Acccffe.difci.ad lc.yidentesjeejfedeprahcnfosabipfodecon
tentione maioritatis dicentes.
1"
T E R.
In illa hora acceflcrunt difcipuli ad Ic fum , tec.Sequitur.
Tom.5.
2QQ
Glof. ord. & Nicolai de Ly ra.
Mir.f.c.
1 Mir.o.e.
i»c 9 f.
t puelium.
lafr.io.i.
fMir^.f.
l^c.7^-
g.-ul.
Paruulum secatc , vc
fimilicudinc demon
ftrarcc.Vclfc fiatuic
inmcdioqutnon vc
nic miniftrari , fcd
miniitrarc.Vcl. Tar-
uMium , ldcft, fpiri-
tum fandtum poluic
ia cordibus corum,
B vc humilicacc fupcr-
biam vicarcnc.
d Quicunquc ergo
hum.&c. Inuicac di-
fcipulos fuos, & om-
ncs alios dommus,
300
non cupit. D
f Qui antcm feandaii.YLx.t\ hocgcnerali>cr dicirur rontra om
nes tamcnhicfpicialucrcontraapoH. lu^ qui hicdcdignita
tc vidcnt-contcnderc , Sc :n hoc poterant ah< »s p Jere.Mola
afinariafccundumncunidiv.icurpicuinc;.c,< ht h pcenarft
1 1 .Liminum
Conrri ambitionem gtorie'humilitate«j • prpponit.
I
b
C
In rfn* «r/.Vcl regnum Dei.doclrina cft euangelii.ciii o
Abedirciimplicitcr.&tinevilarctrj^tionedcbcmus, iicuc
pucrnoncontrndicitdcK^Tibus.
b £r ««*«*««. Sccindum Marcum puerum Iefus complectt
tur, iigmficans humUcs dignos fuocomplcxu &: dilcctionc.
C •paruulum , CTC.
• tn collegio iuftorum. w ».-....
t Q.uis putas maior eit in rcgno cocU>rum? Et aduoca ns klus
tparuulum,ftatuiteuminmcdiocorum,&dixit : Amcndi
* * A ueftra elatione. b lnnoc-ntet,Sc humiiet per m tuirv
couobis,nificonuc'rlifucritis , cVefficiaminificuc paiuuli,
1 Nou fe»libu»,(eJ maliua. a Q^ji de (e maiora oon fenfem.inwceus em.
b Quia ahter non inttatur. Talem per uirtutem quali. ilte per nj:uiam. 1 b . £
nonintrabitisin regnum coclorum.Qufcumquccrgohu mi-
d a Quonpripono.uelquimeimitatu.fuetitquimecxinaaiuiloiinamferuiaccpiens. /
liaucrit fc ficut pa niulus iftc,hic cft maior in regno ccelorum
C a Humilemmeeinnoccniic imitatorera. b Ne putentfe honorari.
Etquifufccpcritunumparuulumtalcm in nomine mcomc \
T * a Magnjs enun non pocefimoueii.
fufccpit . t Q.u* autcm fcandahzaucric unum de pu-
r>ienuni.e.' vc quod pucr habcc
■'« S-F»» pcrnaturam.idcit.
innoccnc.am,& humilicatcm,hoc habeanc difcipuli.K om-
ncsalupcr vircuccm.
c Sicut paruulut ific . Innoccns cric ficuc ifie paruulus , qui
nonpcrfcucracin ira, Icfus non meminic , uifam mulicrcm
C non
Ixpeditei. qun mul-
cd vtilius c-1t inoxiii
grauiffima pcrna vi-
tam finire,quam lae-
d. do fracicm me-
rt-n mortem peipc-
tu.im . Velpermo- '
lam afinanam fccu-
l.tm v:rx circuiiii-
tus , &: labor expri- 3
nvtur,per profun-:
dummaris , extrc-
10
11
12
madamnac;o. Qui-i
cumque ergo fpe-
ciem fancticntis ha-
bcns vcibo , vcl c-
xemplo cateros de
ftruit,mclius effct ci ,' uceumfubcxcenon habitu admor-
cem cerrenaacta conftringerent, quam focra officia ceteris
in culpaimitabilcmoftcnderencquiafifolus caderec tolcra *.
bilior cum pena cruciarec. _
# Aliter.
NICOLAVS DE LYRA.
I Qais putas ma.eft in re.cel. -Hf>n\ fecerunt tun qu&fiionem
quis efjet m tior imer cos de quoprius contenderant , fed quis effet ma-
ior in ecdcfia militante per mcritHm, & qnis in ecclcjta triumpbante
perprttnium.Etquia in moralibus magis mouentfaSa quam -perba,
ideo docens eos de kumilitatc pofuit eis cxemplumfcnfibile, & boc efi
tjuod dicitur. . r .,. ,
x Ec aduocans Icfus paruulum.^e^/e. & mahtiafcthcet bea
tum Martialem qui poileaa btato Tetro miffus in Galliamprsdica-
uit Lrmouicenfibus fidem catholicam.
3 Statuic cum in mcdio corum . Vt ab omnibus videretur.&
attente confiderarctur.
4 Ecdixicamen.Jcfc^,^'/'*»'.
j Dico vobis nifi conuerfi fue^i clatione,fcilicctfuperbtii&
ambitio>c maioritatis.
6 Ec erficiamini ficuc paruuli.Ii efi , bnmiles & fmplices fme
malitia peccati. t
7 Non incrabicis in regnum c^lorum. Damones enim abieclt
fuernnt per fuperbiam , & ideo oponet bomines iiluc venire per fiam
contrariam fcilicet per bumilitatem. Concludit ergo intentum,dicens.
8 Quicunque ergo hu.fc,&c.^/<»/» dicat illc qui erit humilior
erit m.i'.o- b.cpergratiam, quia bumtlitas eflrecla difpofnio adgra-
tiamfucipimdam,fecundum quod dicit beatus Iacobu;.4..b. Deus fu
Qnj virtm»» perbis rcfiftic,humilibus auccm dac graciam,<jr talis etiam erit
cai lkpcriw. TO4jor in ecclefia trimnpbaute.^iduertendum tamenyqitod ex hoc non
Jequii,f humilitasfit maxima virtutii,quia virtutes Tbcologic&funt^
maiores quam morales videlicet fides,fpes & cbaritas.Humititas aute
tfi virtus moralis.Et iteru in virtutibus moralibm prudetia, q dirigit
alias virtutes mora!csy& ponit in eis medium,e?l maior aliis. Rt iteru.
iuflitia qua importat trfium ordinem ad alterum,cfi maior quam hu-
militas,aua facithominemefiebeue fubditum bmc ordini.Stdpro tan
to dicitur,quod maioritas in rcgno correfpondet humilitati , ftcut the-
faurus calefiis difperfioni tbefauri terreni propter Deii,vt habetur inf.
feqnenti capitulo . Item quiaficut ditlum efl.bumiiitas efl fundarHen-
tum aliarum >irtutum,ficut ergo ex magnitudine fundamenti proiccli
argnitur magnitudo adificii fuperxdificandi.fic in propofito ex magni-
tudine bumtlitatisyarguitur magnitudofcelicitatisjicet hulhilitas non
' fit_
MORALITER.
3 Et aduocans Icfus paruulum , &c. Morahccr. paruulus in me-
dio (tatuitur , cum vere hurwlis in ftatu ponirur dignitatis, quia
tunc ficut lucerna fuper candelabrnm ponituralnsin cxemplu
quia plus honoratus , plus reputat fe indignum, Idco fubdi-
tur.
f T^ifi conuerfi fue.SciMcet a fuperbix faftu.
* Efficiaminificutpar. Irnitantesciushumilitaccm , & non
afpi-
fit maiorinter alias virtutes,quia illa qu&funt priora gencratione,no
funt maiora fimpliciter. Item quia virtutesfunt connexa,& maximc
virtutes infttfaqu* connex&Junt in gratia,& charitau ,& ideo qua
tum crefcit vna virtus in eodem homine,tanttm crefcu alterap ropor\
tion.ibiliter,fecundum illud quod eilformale in virtute.Sicut digiti ma
nus xqualiter crefcunt,licet infe nonfint aqnales.llle dutem qui habet
maiorem bumilitatem loquendo de vera humilitate, per confeques h<t
bet alias virtutes maiores , & idco ille qui efi magis bumilis efl maior
in merito,& pr*mio'.non propter bnmilitatem tantum,fedpropter ali
as virtutes bumilitati connexas,quefunt etia maiores ipfa bumiltate»
9 Ec qui fufce.H/c docet confiruere itdificium virtutum fuper hu-
militatis fundamentum.lilud autem xdifirium confifiit in communics
tione ad proximum, & hoc contingit dupliciter fcilicet ratione corpo-
ris,& ratione anima.Trimo ergo docet communicationem ckaritatiul
ad hominemex parte corporis , vtexnotioribusprocedatadminusn9
ta,bont autem corporis funt nobis magis nota.Secundo docet commu*
nicationem ad proximum expaite anim*,ibi.Qui atitcm fcandali
zaueric.Df«V ergo primo . Ec qui fufcepit vnum paruulum ca-
lcm.Humilem fcilicct,& fideb m.
10 In nominc meo.Hoc eilpropter Dcum ipfum ad bofpitium re
cipiendo,& neceffariacorporis mini/lrando, & perhoc inteilignntHt>
omnia alia beneficia qu* impcndmtur propter Deu ex partc corporis»
1 1 Mc fufce. Quia vbi vnum propter alterum virobique tantutn
vnum,& ideo qui rccipit proximttm propter Chnfi'tm,dicittir Chriflu
recipere.Exemplum huiut habevnus in legendabeati Martmi,vbi dici
tur,quod Clmflusfe vefbtum oflendit illaparte chlamydis, quam bea
tus Mariinus dederat pauperi propter Chriflum.
1 2 Quia auc.fcand. Hic docet commnnicationem cbaritatiuam ai
proximit exparte animx . Q*a confifiit in duobus,primo ne proximo
infcratur nocumetti, fecnndo v ei prxbeaturbfneficiH,ibi, Venic.n.
filius hominis faluarc.TVinKnV» duas quia primo admonet neprox
mum fcandali%emus,fecundo,ne cu contcmnamus,ibi.Videze ne co
temnacis.Pnraa in duas, quiaprimo docet vitarefcandalum atliuu»
fecundo pafJiuu,tbi,Si aute manus tua. Circaprimum aduertendum
o,fcandalu acliue dit7um,esl diclum velfaclum minus retlum,prabcs
occafionem alteri ruin* . Scandaliitare igitur aliquem efifacere eum
ruere inpeccatum mortale ex diclo velfatJofuo malo,& hoc efl pro-
prie inferre ei nocumentu exparte animx,quod eil diretle contra cha
ritatemy
afpirantes ad dignitatcm .
-j T^pn intra.in reg.cce. Nam angufta cft porta,vt dicitur fup.7.
ca. propterquod grolfi pcr fupcrbiam tranlirc nonpolluntpcr
ipfam,fed humles tantum.Ideo conduditur.
o Quicunque crgo, &c.Et qw fujceperit unumparunlumtalemin
nomine meoymefufcepit. Nam ab co verc fufcipitur qui ci confor-
matur.
II Qtii autemfcandali^ueritt&c.Scciuitijt.
Expedit
3oi
Matth
XI
Cap. XVIII. 3oz
^sT Ahcer.Afinusadmolamgencilis cecus ad lapidem quem nino futurum erar, pp hoc predixie.Sod dicetaliqnis.Si om I>
A adorac.Hiccum perfecarione Chrifiiano inculcrir.hac pena nes corrigancur,&: nullus fifcqui fcandala affcrac.nonc mcn
plecticur,vr cum fui facrilegij molaiudicadi faxuli fludtibus dacij arguctur hicfermo^Nequaquamquia.n.inemcndacos
mergacur. Noca q, inquacu poces fme pcccaco vicare fcanda pramidic,fiicuros homines cffe, propcer hoc dixic , necefje ejl
Jumproximi,dcbes.Quiafidevcritacecfi:,profcadaloucri- •ptveniantfcandala» M r
casrelinqui nonde- € riknihi.Qaiitf dC£uS
bec. c^iicumqueipe- a fiHis His qui in me crcdunt , expedit ei vtfufpcndatur mola * iudicacurfecudu vci- traQjUdo6
Serbo vd cxcm- afinaria in collo eius , & demergarur in profundum maris . z iJ^mf^„X£
fErgo. a Qiy» non «uet. b TJmen. fvtile. e yt q«, probati fum,meliores fiant 1 "Cim, icu ICLUIIUUIH
„ V*mUnd0abfcanddlis:Ne'cc(reeftcn.m,vtvemantfca„. , fSKKSfi
dala. t Veruntamen vx homini prer quem fcandalura vcnit . 4 Docuic fupra nc fcan
plo elacionis ad alce-
rius vicij,caufa ruinas
oui infirmo fucric , cui
maximenos oporcet
" 5'c; cotuIcrcexpedic,5dc.
li.C.J.
«'Qiuncuraciinque vtilis adiutorl. b
»ei tacto rainut teits oecefionem d.t rui-ix.
a
m* Orig.Sihecincelli
gerernus, q, iic vindi
Cilcutfor in tuoi viius.
ILidit te in caufa animz .
b
c Seandalizat qui difto
d Rumpc affcAu .
tSiautcmmanustua velpes tuus fcindalizatte, abicinde4
a De vitaeius focietatein quem cartigare nequis.
Dcus eosquifci <* eum,cV: proijce abs te.Bonum tibi eft ad vitam ingreditf dc-
daliZ.Tti (lierint ab CiS » sine petniciofo adiutore vel difcuifore. b Cum hic.
qui fcadalizaucrinc, c bileam velclaudumjquamduas manusvelduospedeshabe-
a Prouifcr in confilijs in tertorem vult te inducere.
tem mitti in ignem «rternum . Er 11 oculus tuus fcadalirat te,
eruecu,&proiiceabstc. Bonu tibicftcumvnooculoin vi-
& qux inrelligere-
mus cinicrcmu<",nun
qua pcccarcmus in
fratres, nec percuce-
renuis confcientias
eorum fnfirmas , pro qui'bus Chrifius morcuus cft , propter
quos quafi in Chriftum pcccances fubimus penas, cu requi-
•fitcfucrincanimf.quajpropfcrnos pericrunccx nobis .
a Expedit. Qjiiiamulromeijuscftproculpabreuemfufcipe-
rc penam quani a;cernis feruari cruciacibus,. Non.n.iudica-
«o.inbi£Dcusbls,nidlPfum .
b Vjceffe efl. ■% Chryf.Cum dicicneccfle eft.no deftruic li
bercacem arbicrij , neque ncceflltati aliquarum| reru fuppo-
nit,fcd qucd omnino fucurum eft.prcdicit.Scadab qinidcin
funt prohibitiones rccte vic.no aut pttjdidio Chrifti fcada-
y la mducic neqj cnim quia predixic,propcer hoc fic , fed om-
nino
5 dalizemuscredeccs,
6 nuncquantumcaue-
7 redebemus eos qui
% fcadalizarc nospof-
9 funcquiaparumdi-
fiac ifl vicio fallere IManeura»
vel falli,fcandalizarc
vel fcandalizan,fi cx g
f negligentta.Si cx m-
uincibih ignorantia
diftac, quia cuncfalli
peccacu no impucat.
Inemcdabiles amici func a nobis alienandi.ne per immu-
diciaeoru , & ipfi polluci pereamus.Omnis .'ffectus ois pro-
pinquicasamputef,ne p occsfioncpietatis pateasfcadalis.
* Chryf. Vc aucem diicas quod non funt abfoluca; neceffi-
cacis fcsndala,audi qua: icquuncur. Si auttm manustua t>tlpes Wom.tJo.in
tuus,&c. Matt.
e Bonmn tibi eflj&c.Mchus eft vitam folitariam ducere, qua
ob vire prarfenris neceflaria vitam zternam perdere .
* Orig. Vel faccrdotes rationabilitcr poflunc dici oculus,
quoniam fpeculatores habentur.Diaconi autcm c^cenque, Tn&tvwM
manus , quia per eos fpiriciuliaopera gcruntur : populus *?aUh«
& au- *"
NICOL A V S DE LYR A.
»icatem , & ideo talis facien* aliu fic ruere, (i faciat hoc de inten
tionc feu ex aduertentia fcmper peccat mortaliter , ct fi faclum
vel dictum ex quo ruit a!ius,no cflet de genere peccati mortalij.
Sicut dices mendacium iocofum raulieri intentione protrahendi
eamadadultenum,eftpcccatum mortale ex intcntione finis.
QHifcandali^ue.vnumj&c.Dicit autem pufillis ,quia nullus
icandalizaturpafsiue,nifi inquanta puiillus.i.parue. virtutis, qa
liorao perfeaacvirrutis ex di&o vel fafto mab; altcrius non
ruitinpeccatum.Sequitur .
2 Expedttei,vt /nfpenda &c.Lociuitur cuangeliflaadmodu ter-
ixPaljflinoruinquacondenaiiadmortcligato faxo ad coilum
pr^cipitabanturinmare^Senfuseltergo^Erpeti/f.^T.i.meliusef.
fct homini mori corporaliter, quam ex malo excmplo fuo faccre
alm rucrc in peccarum mortale , quiaexhocmereretur mortem
atternam, qux eft grauior morte temporali,& ldeo fequitur .
X P* mundo ab lcandalis.i.mnndimshomimbm, quinoncurat
Icandalizjre ptoximos .
3 Xecejfc ejt enim,vt veniantfcandala. Non eft necefsit.is abfolu
ta,fed tamc fuppolitionc.Si.n.homines vclint viuere mudane.i.
jn omnibusvoluntatcm fuam adimplere, necelfarto fequitur ad
hocfcandalualiorum^quianonformidantproximosfcadal^are.
4 Vtrmta.men vs. homini i///.i.corominatio penx aeternae fibi in-
Iligendx . r
5 Terq»cmfcandalumve.At\mt: fcilicet proximurn fcandali-
zando . r
6 St autem manus tua,&c.Et quia fcandalirare aftiue fempcr eft
peccatu.quu eftrumacx d.fto alter.us minus refto, idco admo-
net pulillos.vt excludant a fe otcaiionem rum* d. Si autem ma-
mstita,&c.\.xAn eft occafio ruinx in pcccatum per taftum inho
ncftum vcl progreffum diiTolutum .
.MORALITER.
J Expedtt vt fufpcndatur mola afi»a in collo eius. Eligibilius enim
eftcorporahtcrafHigi quam aetcrnalitcrcruciari.
6 Si autem manus tua vel pes tuus fcandali^at te.U c. Per manum
qua: eft organum organorum,intelligi pot cft opus bonumrJe »z
nere , quod tamen non cft neceflanum ad falutcm , & fi talc
bonum htoccafioroine,vtpote fuperbic.vcl altenusmali debec
dimitti.Perpedcm veropoteft intelligigreflus honeftus nonta
naen ad falutcra ncccflarms, & fi fit occaiio mah debct dimitti.
Et
7 Ubfcinde eum .Non quiaaliquod membru corporis fitampu-
tandum ad vitandum pcccatu.Mcbra.n.corpons funt a Deo da-
ta, &iononeftinpoteftate alicuiuspfonatabfcinderc flbime-
bru,licat ncc fe occidcre, fed femper hoc eft illicitS pionar fingu
lan nifi in cafu , quando.f. vnu membru pp fui corruptionem eft,
in periculum totius corporis,quia vnicuique committitur cura fa
nitatis fui corporis,io tunc hcitum eft fibi per fe,vel per aliu vnii
mcbrum abfcindcre ne pereat totu corpus . Et eode modo licitu
eft ei qui tenet locu iuftitix publice interficere hoiem vel mutt-
lareppconferuationciuftitie.Scdproptcrpeccatum cuitaclum
non elt ahcui licitu abfcindcre fibi aliqcf mebrij . Tu qa per hoc
no excluditurconcupifcetiainterior inqua vigctpcccatu.Tuqa
per alia vii pt roclius obuiare peccato.per rationem.f & libcrum
arbitriu,cohibendomebrua peccati exercitio.Et fic dicitur ma-
nus abfcmdi inquantum proliibcturab ilhciroactu, quiamanus
abfciflanonp5taliqd agere . Ereodemodoexponcdueftdealus
mebris.Alitet tn pot exponi,vt per manu intelligataiixiliatorin
negotiis fuis,quia manus cft organfi organorum.Per pedc mtelli
gaturcurforquicurritadnegotiaperagenda. Peroculu, coliha-
rius qui dirigit in agedis. Amicitia aut iftorum quantuc uuq; fit
vtilis in temporalibus,cft tamen prxfcindenda a le,iV rerooueda,
fi fit occafio ruinc in fp:rituahbus , propter hoc quod iequitur.
8 Bonumefl tibi. Ideft,melius .
9 Jld vitam ingredi dcbilem vel c/Wk>». Sicut.n.fequeti capitulo
dicitfaluator,cp vno mododf caftratusppregnum cc;loru qcon
tinetmembragenitahaabillicito actu,ii\ df hic claudus cjuico-
tinct pcdem ab inordinato greffu , & debihs qui contmet manii
ab illicitota&u.EtficutieftimonioSaluatorisillacaftratio, qua:-
eft per membroru gcnitaliu continentia,eft mcritoria & lauJabi
lis,no aut illa quac per mcmbroru amputatione. Sic in propoliro
claudicatio vcl debilitas feu ceatas cj eil p cohibitione manus ab
ilhcito
f Et /7 oculus tuus fcandali%at,&c. Per oculum poteft intelligi
fcientia fgcularis.qu? hcetfitbona,tamen fi fitoccafio ma^i de-
bet dimitti.ficut dicit beatus Grcgor.de fancto Benedicto, qui
libcnori gencre ex prouincia Murciti ortusRom^liberaiibut
literarum ftucliis traditus fuit , fedcum ineis multos irepcr ab-
rupta vitiorum cerneret,eum quem quafi in ingreffu mundi po-
fuerat pedcm retraxit:Et fubditur ibidem . Rccefsic ergo fcien-
tcr ncfcius,& fapienter mdoctus.
Tom.j. k 4
701 GIof.ord&NicolaideLyra.
& avr.cm funtpedcsctclcfiaf, quibus omnib. parccrc no opor-
A tct,l)icund<..r •:< t t, iuerint,
S cprarcipio-vobis fciicricate ditnit-
304
\
c
d
a .ridttenc tonttntnatn
ecndioct amiciti.is,vr admifceaclcmcntiam, vtquarrans eo
rum ialutcm.Scd fi perliftant jn malum , mtlius cfl folu fal
\ux\ , quamdjmnarj
ctunplunbus. t^tia-
Btl piuliandaloom
nis rumpcdus elt af-
ttvtus,quci:tcc.ime
Ijlutcm lnhrmorum
quantum potcftis .
tl.tn.ij.lv ^e Ongcncs , Pulilli
TraAam.jua func » qui nupcr in
Chnfto funtnati,auc
talcs qui permancnc
iineprotc&u, quafi
rupcrnaci».N6aucc
habuit ncccflc man-
datc Chnftus dc
pcrfetiiorjbus fidcli
bus non con tcmnen
dis.fcd dcpufillis.
b Sjjiia angcli to. Cur
non func contenen-
dif quiaprocis quo-
cidic mitcuturange-
Ji.Hicton Magnadi-
gnitasaiaru, vc vna-
quc,q; heac ab orcu natiuicatis I cuftodia fui angclu delegatu.
tamintnre, quamduosoculos habcntem mittiin gcnen
nam ignis Vidcte nc contemnatis vnum ex his puGIlis. Dico t
IDcpurat cit (lUtodiam. J ? X
cnimvobis , quia angcli coruminccelis fcmper vident fa- ^
a Nondebctiacuiamhoinirumpaiuipendere pioquibus egoveni. .
ciem patris mci,qui in coclis cit . t Vemt cnim filtus hominis
■ J _l *- ■ - - _.„.. *...'. .rVMillr V <4«t« mm rnn-*mnlli*
f
: faluarc quod perierat . Qiiid uobis uidctur ? !
* a <^uia iatio»alis ctcatutf numeius pereumc bomineruit imminutus. tAliasielmquit.
cctum oues,& errauerit una cx eis,nonnc relinquet nonagin
• la «atlo .b komine dexe ifto. Atius cuangelttr dc t,in montibus.id eit.exiclfit.
b lnteirain. c Hommem vt (umniaieintegtctur .
tanoucm in deferto\& uadet quanxre cacm qux: errauit ? Et
(icontigeric , utinueniateam. Amcndicouobis, t quia
1 Quia mjioigloraictoimantisellpeidita icftauraie.quameaque fum immmaiet ncie.
ga*udcbit(upeream magis quam iiipcr nonagintanouetn
■ Docet panbulam »ceo piopoGura.vt puUlU noii comemnamm. Sicut noneft voluntaspattciis , vt vi
«Je ouibus pcieai.
quar non errauerunt . Sic non cft uoftuntas ante patrem
a sed omni beneuoltntia ab his quos offendunt corrigantur. Si petit non volumaie eins pcnt.
ueftrum qui in cceliseit, utpcreaatunus depufiilisillis.
I
nunquam intusdcflncpercontempIatJon^m.Mictunturad D
hoiumfalutem,cVcnicmper videncfacicmp.icris,quiaquo-
libecmiiii veniant.intraiplum uimintqui vbiqueeft . .
d Venittnm. -it Chryfoitomus. Rurfus aliam racionem "'
pomc quarc puflili non funccontcmncndi proire maiorem.
C Sifennt jlicuicen-
1 twn , &c. Diis cecum An-.
oueshabu't diiratio tut*'
iialisnatura:numcr9 numti
angdorum & homi-
num lntcgcr.i.in iua
pcrfectione maniic,
fcd vnaerrauit, cum
homo peccauit.
Ouis pcrditaom-
nes peccatores qui
per pocnicentiain re-
Cdciiiantur Deo, 110-
n.itnnt.inoiiejfunt iu
pcrbi , quos reliquit *
in mocibus per tumn fJ^
re vd foiliciuuline c£ £
getunt in anuno,qua
folosfo viderivolu^,
qu: de fc prcfumccc^
p^niCCMUib.prcponuc
ie, quibus ad pcrfc-
rStionc unicas decft.
* Ad cleinca(iam ptouocat qui jrarmilit V.dctc ne ton.^-mnaii».
b Aliuddee.-dmie^ubdit «icmp um.
Si fuennt ahcui
Luci
»
vt vr.a
f\ounc nltn:]urt,irc.
Greg.Q£iafep(hmerineiniurtformanifcriu<tcciriini,angcbca
H*.
"Ong.C^uidim volunt cx co dan hominibus Angelutn natuta pertiflcnte in fumma beacicudine. Alij in nonjgmca J
Vbifiipra. adiucoic ,ex quopcr lauacrum rcgenctationis natifuuc m- nouemiuftorum numcrum pucantintelligi , mvnopccca- pK
fantcs ln Cht il1o,dicctes non cflccrcdibile incredulis iC cr- torum.vnde alibi.^o/j veni vocareiullo.Jedpeccatores . In Lu- Mn.
rantjbuspvavfle Angclum fanCcu,fcd cemporeinfidclicatis .cafcriptumeft, Maiusgaudiuefl fuper •pnopecpcc.a.qu.imfuper L"»:
Hisn.g.in
Gcaciioi .
«Scpeccatora e'f h miofub Angelis S^tatiae . Alij autetn vo-
lunc mox cuiu quis fucnt nacus,eorum qui pr^cogniti func a.
Dc-,actipcro llbj pr^poflcum Aug^lum. •
4c lde. Angclivelucprocuracionemanimarum noftrarum
tcnenc, qutbus dum adhuc paruuli fumus velut tutonbus &
awtonbus commictimur vfqueadprsfinitumcepusapacre.
* Chryf.Cum dicacvidcncfacicm patnsmei, mhlaltud,
ot,knd.cquammagijltbcrampra;fenciam & maioremeo-
rum apud Deum .
c Scmper vidcnty^c.Vitionc Dei manifefta perfruuncur,ideo
non cit fperncndum ab homine, q, npud Deum cant^cuca:
cft,ergo vos nolice fpcrncre.quantum tn vobts cft .
• Uiucniinmifliveniantjlicexccriusimplcc minjftermvc
q nun-
nonagintanouem iuf.q.non in pe.Quid vc quottdie expert mur,q ui
illicica non commtferunc , in rcbus licitis fa?pe fibi prxbenc
vfum,adccelcftuanx!e nonanhclac.Ec quiafecunfunt,ad
bona agcnda pigri remanenr . Econcr.t autcm pk rumq; pec
catot facit.Maius crgo gauditini dc eo,quam dc ftate iufto,
vtdux mprarlio. Plus.u.militem iilum dtligit quipoft ftiga
reuerfus hoftem fortitcr prcmit,quam eum qtu nun J fugic ,
hec vnquam fortiter egit.Sed & funt qu da iuflsdc quib.eft
tih gaudiu vt cis nullus poenicen? prarprn- poffi= ,qm ctfi no
fint malorum confcijiibi tamenlicitartfpuLnc,n onnibus
fe humilianc Qiiantum ergogaud um c(f,fi humilicer plan
gatiuftuSjCum tatum fii li quod m tlegcfstt danaf 'ntui'us.
g G^^ir^f.Magisdomin^gaudecdenoftrarc-Piracione
1$ ( quia
NICOLAVS DE L YRA.
illicito tafiuy&- oculi ab illicito >ifu,ctpedii ab Ultci:ogrcJfu,eJl meri
toria & laudabihi,non autem Ula qux effetper me/nurorumpriuatio-
nem.Cttera patent .
1 Vidccencconcemnacis. llic confcquenter prohibetneproxU
tnum coi.Umnamus . Cmus rationem ajfgnat , qma ejuantumiunejue
bomoftt paruus in boc mundo , tamen babct angelum «jfignatu a Deo
Adfuy<il>diamx& ideoft homines tamum aDto honoratur \,quod ai
tius imaginem funt fa£ii,multo fortius a nobisjunt honorandt^ & hoc
tfl tpiod dicu.Vtdcce ne concemnacis .Setjuitur.
2 Qutaangeli corum.i.afjignati eis.
3 In coelis fcmper vidcnc facicm pacris. Quia quantumcunque
mitt.Titur adtemporaliumrerum admwijlrationem , tamen fcmper
t>e»inhsrentper apertam viftonem .
4 Qjr1 inccel.cft.iicef.».Z)e«i//t vbiqueper efientiam^rtfentiam
<Cr potatiam, ta-nenfpeciaUterdicitureffeincelis , rbi adcfibeatis
ptr ape>tamviftonem .
•$ Venit enim iilius ho.Oflenfo quod non eil proximo inferendum
nocumentum pr parte annn£,hoc oflendity quod ei efi beneficium im-
pedendu\& primotn *JfcCtu,fecundo in cjjetlu ibi.Si autcin pecca-
uc-
ueric . Trimum oflenditur excmplo faluatoris qui ad falutem hominS
defcedit de sclis dicens.W enic entm fihus hominis faluare quod
penerac . Et inducii ad boc exemplum de 1U0 qu. lubei cen:um ouest
vna.n.errante dimittit nonagmta wttcrn , &• vidit adquxrendum d-
lam,qtt<£ errattcrat,& cum muentt eam gaudet fpecialt gaitiio de inut
tioneeius.T^on quia magis diligat tllam fohm quxrn nona^uitanoue»
fed quiaftcitt dtdum ejij?abec fpecialem ra:ioncm gjudendi de inuen-
tione,cius quam non babtbat /n alu.s. Sic Dtus de reuerfione pea at 'u
ddfalutem babet fpccialc 'ror.em gaudv, quam non lubtt de prmanen
tibus in iuflitia.C ' i.teris,tamen patib.pcrmanentes :n tufittta funt ma~
gis ddetli Deo. Hoc autcm uiducit Jaluaior ad conftderandu , quod ft-
miltter debemusgaudere in aff. clu de faluie proximorum.Co^jideran
dumetia,q, aliaratiane alt^uado Deus magit diigit pcccatorei reuer
tentes quam remanentes in iuJiitia,non qiia peccaueruntyfed quia ex
peccato commrjfo humiliores ejjfkwntwr,& fantl orcs, et in honofer-
uentiores.Knde dictt B.G<eg.in moraltbus , quod princeps militixplus
eum miUtcmiiligitquipojlfugamfofthef holtempremit, quam qui
nunquam fugit,nec vnquam aliquid fortiter egit . Et eodem modo efl
ie peccaore pofi pcenitcntia virdtter agentex& de iujlo tcptdo infut
iujiiiia permanente .
St
MORALITER.
Viictc ne comemnatis vnum cx his puftHis.Graue ergo cft contem
nere quem Deus honorat anr»elo cuitode, & proptercuius falu-
tcm Dci iilms voluit m mundum vcuirc. Et hje rationcs tangu-
tur,
tur.cumdicitur . •
f Dico enim vobis,&c.Si atttem peccajn tefrater tnttt. Id cfl: , tc
foeOte, vndc Aug.Quideftin tc peccauit,ni fi tu fcis, quia pcc-
cauit .
Vt-
3°y
Matthan Cap. XVIII.
S°6
t% ( quia magfs nos gaudere facit) quam _e angcloru immuta
A bilitacc.Maior erum Dd virtus &_ humilicas m noftra rcpa-
peccauic.Na fi ntmlcis audien tibus tibi fecit iniuria,& in illos
peccauicquos fu$ iwqimatis teftes fecic.Ergo ipfacorripien
dafunc coramomnibus,qiia.peccancur coram omnib.ipfa
cornpicnda func fecrerius.qua. peccancur fccrccius.
c jiihibe tectim. # Chryfo.qyafi d.cac, habesiaceftimo-
niu,quod cocum fcci-
6 m
B
.1C,
poenicenci mifericor-
dia: vifcera panda-
mus.
•}* Chryfoftomus.
Nc hi qmbus fcan-
dala inferuntur » ica
refupini fianc,vt to-
tum contemnentes
in aliud vitium incf-
danc.fed feandalizan-
tesperoninia fibipar
ci volences, in clauo-
nemincidanc,hicdo
niinus eos compri-
'-xnic , & redargutione
fieri iubct.
b Corripe eum &c. Non paffim iubet peccaci dimittere, fed
peniteci.Ica peccat qui vides fratre peccatc cacecficut qni p?
i
2
3
ratione cognofcitut quam in noftra creatione.
a siautempacauerit in te,&£. Si enim w Dcu,non eft noftri
arbicrM'.
Hoc ordine fcan-
dala Vltarc dcbemUS 3 In;urUv_Icotmimei;_»fi<:-<„iti
ncquem _a.damus,&. a f c,i autern pecca'ueritin te frater tuus , vadc & corripe cura
. peccancem ZClO 1U- D a jjepublicecorreptu- verccunduun p£idat qua perdiu in peccato permancit.
r fiitiXCOrripiamUS & ret alteriusfalutem falu» tibi aeouiritur.
inter te & ipfum folum. Si tc audicrk , lucratus eris fratrcm
a Studiocorrigendi vel conuincendi fub teitibus.
tuum«Si autem te non audierit , adhibe tecu vnum vcl duos,
c tvtinorecJuorumveltrium tcftiumtftetomneverbum. t 4
a Adhuc incorripibilisextiterit. b Vt obiuigatio plurimorura eum coirigat. Hicau-
ftoriia'! de manire_t- uocatione.
Q.uod finonaudicritcos , dicecclefiar. tSiautcm ecclc-
d a Gentilis. 6, Exat-or publicorum arothematis. . J
fiam non audierit , fit tibi ficut ehnicui & publicanus. 6
C a Vincolo araihemttis. 7
t Amen dico vobis , quxcumque alligaueritis fuper 8 «nus.Sednequisfu
«, Diuiuo iudicio. 9 perbus talem contem
r terram , eruntligata&incoelo,&qua:cunque folucritis IO nerec fcqueftrationS
Vbi fupra l
fti quod cuu crac.Ecc-
nim medicuscum vi-
deric morbum no re-
micci non defiftic,fed
tuncmagis pr_epara«
turadcurandum.
d hic.ec, Vcdccefta-
tioni eum habeat. Et
qui non potuit pudo-
re faluari , faluetur
opprobriis,&- vt rubo
re fequcftracionis e-
mendctur,fittibiii-
cuc echnicus & publi
caucricincrepa.Nec dirficilis fic vcnia necremiffaidulgecia.
tin * Chryfoftomus.Ideo-autcm prarcepit arguere ei qui paffus
eft,iniuria,&_nonahi,quiailleelui fccitinmnam,abeo man
fuctiusfuftinet,&maximecumfolus eu corripiac . Cum.n.
quivindidtamcxpeceredcbebachicfalutisvidetur diligen-
£]£ tiamhabcre,maximchoc eum poteft propitium facere.
Auguftinus . Si tu folus nofti , tunc verc m te folum
C ' peccauic.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Si ai'tempeccauc>u. Hic confequcntcr oftendit, quod debc-
mus cffe benefici p»oximo cx parte anime m effcctu.Et hoc du-
pliciter.Primo, defeftuseorucharitatiuccortigedo & fecundo,
offenfammifericorditerrcmittedo,ibi./.erM/-t/.co vobis. Ad eui-
dentia primi adctertendu.cj» duplex eft corrcptio. Vna quse eit ad
peccatis panitione.pp coiermtione iuftitix , & ifta no ordinatur
femp ad corrcftione dclinquentis , quia aliquadofibi infligitur,
p^na mortis,& io principaliter eit ad coferuationc iuftiti^ & tcr-
rorc a!ioru,& talis corrcptio no pertmet ad iingulares pfonas.fcd
adindiceadqueptinctc6fcruareiuftitiainterhomines,& ,pptcr
hoc alus correptio eft aftus iuftiriac. A lia eft corrc pcio qu? ordma
tur ad fratris peccatis emciidatione,& hec cft aftus chancatis,&
pertinct ad oes.quia iicut df u. Eccleliaftico . rnicuiquemjndauit
Deutdeproximo. Etio licut quihbet tenef pfoximuexcharitate
diligere.ita tenet defeftus eius charitatiue ad emcndatione eius
corrigerc,fi tfi probabiliter credat q, ex fua correftione debcat fc
emidAre.EtdctalicorreclioneloqfhicSaluatornodcptima.quj
eft aftus iultitij . Tagit aut debitu modii huius correaionis di-
ccs.Siautem bcccauent^c. Et intelligitur iftudin tc dupliciter,
. vcl cjate folu l^fit vel te folo fciete peccauit . Si.n.alios l^derct,
vcl cora alus peccaret,tuc no haberet !ocu illud quod fubditur.
2 Vade & compeeum,&c. quia peccata publica funt in publico
arguenda.fecuduquoddr i.ad Timoth. ^.d.Tetcante4 uramom-
nibuf argue.u cxtcri timore babeant. fcd quando funt fecreta,tunc
habetlocucorre&iofraterna.quareftaftus chantatis.quc debet
fieri pnmo in fecreto.Cums ro eft , Sicut.n.medicus corporalis fi
debitomo proccdat, nitif inducerc fanirate cu minori difpendio
corpons,vt finemembriabfcifionc, & fi nopolfit , tuc abftindic
membru mmus nobile.vtcoferuet magis nobile vel totucorpus.
Sic.lleqfratrepeccante occulte corripit.charitatiue dettetare,
h poifit fratre emedarc abfq; detnmeto fuS famc.cia fama copu-
ta-
M O R a L I T E R.
a V ade corripe eum inter te & ipfum \olum. Hieronv . Corripie
dus enim cft fcorfum fratcr,nc fi femel verecudiam amife-
rit,pctmaneatin pcccato.
3 si te au.lu. Pcr ialuccm cnim altcrms nobis quoque acqui
ticurfalus.
4 Sj autem. Gloffa, vt fi dixerit non efie pcccatum}probet il-
lud
lud cfie pcccatum.
j Quodfi non aud. Chryf.Ideft.his qui ecclefix pratfident.
7 lAmendico vobis. Aug.Ideft.Gencilis&paganusm numc
ro fracrum non compucandus.
9 Si autem te. Aug.Dc verbis domini in m5re . Cepifii ha-
berc fracrcm cuum tanquam Ethnicum & publicanum.Iiga
illumin terra,fcd vt iuftcliges eum vide, nam iniufta vmcu
ladirumpitiuftkia.
feoniTftar .
fDe iureiu.C.
queidmodum
F
t »4.q.i.c.otn
nibus& ?.6.q.
X.c- ergo^j.
q.8.C.fi.
fubdit. *Amen dico vo.
Poteftatem tribuica-
poftolis,vc fciant qui
a talib.dominaf humana sccecia rjiuiria fentecia corroborari.
e Sicutethnicus. Deceftabilior eft qui fub nomine fidelis agic
ceci no indulget.Naq. dixit,fipgriiter dimicte,pmi(it|fi pcc ' opera infidcliu,qua aperte Gecilis.Nee ideo falus eius negli
genda eft,na & ethnicos.i.Genciles &_ publicanos in nume-
ro quidcm fratrum non deputamus , fed tamen corum falu-
tem femper inquirimus.
TypiccPublicani funt qui lucrafijculi fectacur & e^igunt
vectigalianegociacionisperfraudes.per furta & per pitiria:
f Umen dico,&c. Adeo veftra fencetia cofirmafdiuina vel
ad recipiendum pignitcntem,vcl ad abiiciendfj t oncumace.
^ Ono;e-
tat intcr maiora bona hols citra virtutes, & io corngcs iratre de-
bet quatu pdtcoferuare ciu. fama.Alia caufa eft,qa amiffafama
vel Isfa.erficif h5 inuerccundus,& p cofeques minus a peccatorc
trahit^ pnus.Eftcrgo debitusproceffus m correclionecharita-
tiua,vt ho corrigat fratre fuu mter fe & ipsu folu,vt lic polfit eu
faluare cu omnimoda intcgritare fu^ famc\ Et hoc eft q> fequif.
3 Si te audUucratus m.,6^.Eum fcilicetcumintegritate fame
ad falutetn reducendo.
4 Siautemre non. Quia.n.fama eftminusbonum, quafitboha
vita,fi no pofiit feruari bona vita fratris iine dcrrimeto fu* fame.
tuc procededu eft adfalutcbona. vitac ciialiqualxfione fnacfa-
mz,& idcoadducendus cft vjuis alius vel duo adfciendii.f.fra-
trisdeliftu,& vtcora eisarguaf,& fifenocorrcxerir,tucfimpfi-
citcrc5temnendaefteius fama,vtconfenicturbona vita, vel fal
Xl ordo iuftitix adtcrrorem aliorum, & hoc cft quod fequitur.
5 Qupdfmon audierit eos. Se corrigendo.
6 Dtcecclefu. Ideft,prxlatoperdenunciationepublica, &tuc
funt teftes inducendi ad fa&i probationem,quipriusfuerantin-
du-ti adfratrisfecrctamcorre£t:onem.
n Si aw.em ec.non aud. Praeccptum praclati contemnendo.
S Sit tibifi.ethnic.&c. Ideft.tepareturabaliis fidelibuspexco
municationem & ccnfuram ecclefiafticam.Et quod taha poffint
prstlati ecclcfiae inferre,fubditur.
9 tAmen. Ideft,fidelitcr.
10 Dico yo.Quia Dcus rale punitionem approbat,fi iudiciu eccle
fi^ n5 errat.C5fiderandum tn circa pr2didfa,quod fi peccatu oc-
cultu fratris fuerit in praeiudiciu comunitatis,vt fi aliqs traclarct
fecrctecu aliquib.ciuibus qualiterciuitasteffcthoftib.tradenda,
vel fi aliqs hacreticus in fecreto corrumperct fidcles , tuc fecreta
correptio vel admonitio n6reffet cxpeftanda.fed ftatim effet prae
lato denuncfandum.qui poffet tali periculo ptxcauere. Et hdem
iudicium de conlimihbus calibus cft habendum.
Iterum
3°7
Glof ord. & Nicolai de Ly ra .
3°
8
&
Tr»r\itM t. n
M :;fc.Vbtiu
ff*.
* Ons;enes.Non dixic. in ctlh ficut Pecro,fcd in ccto vno
quonnnfvinttjrjt^p-fccbonis ficm Pccrus.
Chvfolromus.E: notandim quod non dixit prim.iti
eccU-fix ,' lieaulem , fed filigaucris,indiffolubilu erunc
Hamina,qua(i hoc c»Ui mdicio rehnqucns. Vide autcm qua
litcrincorngibilcm
duphcibus colliga-
utt rcccffkaribus ,
fcihcct & pocni quc.
eithic,fcllicctpro-
ieclione ab ecclc-
fiaquam fupra po-
fuit.diccnSjfif^.y»-
quoticns lllc percire potcfl.
•fc Aug.Typi.i 1 Por fe tranfgrcflionc llgnar,quia iam eft cx
cra dccalogum . Cum vcro mukiplicatur p- r.y.iam omms
inteUigicurcranfartffio,propcer fcptem vitia.
Nota . Aliccr dat' venia pctcnci fracri,vt nobis fcilicet fo-
ciacharicatccoiccr,
fupcrterrarn, crunrfoluta&incaelo . t Iterumdico vobis,
. quia fi duocxvobiscoiifenfcnnt fuper tcrram de omni
■ Oyrfiupio&lmecoaigendonim. b Infinftt. In omiriibutqus iudlaadoagumw
m trtrj id uluiem hot»innm,iffum coopenuor.
c.cpac
£
requamcunquepeticrint,ficcillisa patrc mco qui in aclis
a Monuit id concoidiiin.nuncprxmiuni pollicttuiquodeiiunnaiioeoiun».
eft. Vbienimfuntduovcltrcsco'ngrcgari in nomin* mco
fupp£l.uo"ucu^o;qa b ibi fum in mcdio eorum . Tunc acccdens pctrus ad eum 4
eit igacum effe in c dixit.Dominc quotics peccabic in mc fratcr mcus, & dimit- y
tcl > , VC mulciCudi- • Ptnitenti quiden». •
ne mdiciorum dif- tam ci > t Viquc fcptics?Dixit illi Iefus : Non dico tibi > vlquc 1
iuh.actracrisiram. fcptics , fed vfque fcptuagies fcptics . Idcoaflimilatumclt 7
?., ' * * YP1 * 1 Yita iuiiorum. b Hui<>oti negotio. Typ'« Chnftoqm njeriti euiufque examnit. p
KoSlSSnSaS ° rc'gnum coclorum homini regi , qui voluit rationcm po- *
nnc,vtnon in inter nerccum fcruis fuis . Et cum corpiffct rarioncm ponerc 10
CoS bcllum CarnC ■ a^pulusIudaicut.decalofOcoiiltaiftujmulcirumtnnfgrefSonumreuierat. |I
ficuc Iofeph fratri- ■
bus. Aliccnnimico r*
pcrfequenci bonum V
ei velimus.&filicec £
faciamus, vcD.iuid *,
lugciT.S.iul. Ti
* Origenes.Vcl M
quia numerus fex,
vidccur effe operis
& laboris, fcpcimus
auccm repcnfacio-
nis dicic rcmiffio-
ncm ficri oporcere |
fracnb.in hoc miido
dcgecibus fccundu
reshtiius modipcc-
cancibus.Siauccali-
quis vjcraea pecca-
10 g
cupicntccontrafpi- oblatus eft ei vnus,qui debcbat ci dcccm milia talenta f ueric, iam non habc
ritum&lpintu con
tr.i cani in , qui Iquid petunc ficc . Quia ficorpus vulc , qu«
fpincus vulCjCantnm bonarum rcrum cft pcticio.
HienaT». u //,, fmti* me.OMfip fermofupraadconcordiamprouo-
cac&paccm, quam adeocommedac,vc dicacdcu m mcdio
cfso corum,quia pax & chancas fedcm fibi m pacificis confti
tu c,<y. vnitacis mcrico.
Vhifupra. * Or gcnes.EcifTacftcciam caufh propcerquamnon exau
dimur or.mccs,quia non confencimuv nobis per omniafu-
pcr ccrram neq; dogmace neq; couerfacione. Sicut cnim in
muiicis mli fic conuenientia vocium,nondelectat audiente
fic.nectlciij,nificonfcnfumhabucncnondeledacur Ocus
in ca,ncr audit voces corum.
C THneaccedcnt. Dixerac >idtte necont.vnunt dtpu.ldettndic-
eeracfi pcccar^corripe,^ prcrnium promifcrar. Si duo ex »»-
4-j.Prouocatus ergo Pctrus quxnc quociensdimicctc.
Q d ^epfir^ifj/c^.HierJdcfi.^o.vicibusidcftcocicnsin die
. 5uo*
bicremifsioncru.
e Ueo afjimilat um. vc fciacis dimitcendum cfse conferuis,
ofiendam per fimilitu Jinem,quia fi ille rcx &: dominus di-
mific fcruo, mulcomagishomoconferuisluis«
Mos crac Syriorum per parabolas loqui.
Chryfofio.Slealiquis exiftirnarec magnum quid&«ni-j|
uc dominum iniunxifsc,cu(n dicic dimicccndutn efse vfqueC
fepcuagies fepcies adiicc parabolam. M
* Ong.Filius Dci cd regnum,non alicuius eorum qucfunc
dcorfum,fed omnium qux func furfum . hoc crgo regnum '*
cejorum.i.filiusdd, quando factus cft in fimilituiincmcarnis
peccjf/jfKHcfimilisfaCtus eft homini regi vniens hominem
fibi,Serui auce lv foli func quantu ad lfta? parabolas, qui Jif-
pcnfacores verbi habentur,& quibus hoceficomm.fsu ,vc
negoticntur & fgneret.Omnisaute vita: nofirajratioponen
daefiaregcquandoomnesnospricfcncari oporcuencancc '
cribunal Chnlii.
S Ec
NiCOLAVS DE LYRA.
,3 Imawri.vo.Hiccoffquererofieditur, q<£ non foluti debe-
mus fraf rc corripcte.fed cr otfenfam nobis illatam remutere.Ec
diuiduur induat parres,quia primofacit quod diftum eft,(ecudo
olic.iii quotienslit orTcufa fiams remittcnda>ibi.r«ica..3(i £rc.
Dicit ,giturpnmo.
a ii uuo yc. Scilicet offcnfam hbi inuicera remittendo.
3 D nrnmre.&c. Quia oranononcftaccepta corara deorfi te-
ncat od umcoiura fiatrem inammo, propter quod fubditur.
4 rhiemmfu t. Ideitcluritatc vniti.
5 In tnf.&c. AcqiiieiccJobo«ia; voluntati& pethioni eorund?,
«ium r fi i la oratio habeat conditiones conuenicntei, qux ad hoc
reqoiiunrur.f.quodaliquisoret profepiecV p<:rfeucranrer His
.n locurtetibui femperoiatio|exauditur, & fi aliquadodiffertur
«n tcno. e cdpetenti impletur.iicut fupra habitum eft c. j Aduer
tendutn,q lodlicct offenfa fit fcmper rerruttenda nontamSin-
iuru Si.n.exremilIioneiniuri;p;n^debitefequcretur pronitas
in eo cui rrmutitut ad facilius pcccandum.noncffet bonu ei re-
Btitf err .li.nilitcr li ex talireroillione efTct fcandalum alorum fiC
on-.ilftotuaitiicV inconfimilibuscafibut.
6 fuac «.Hit oftcduur quotics fit fratri rcmittcndu & primo
often-
MORALITER.
I Itertm dico vobis auodfsduo. Sub intelligcndum <ft i petie-
nnt pie & perfcucrantcr.
"J" bomiiicq-uotiet. fubdirur.
rfquefep.frp Ideitquadringentiinonaginta vicibuj , vel vt
dictt Aug.omranoquotienfcunque peccaucnt.ignofcai.
8 lico aJJtwlAtum tfl rcgnum ctiorum. ldeit Chiifto qui cft rex
ce-
oftcditur propofitu, fecudocofirmatperexemplu.ibi.Ideoaf.cft
Circa pnmu aduertendu,quod ficut frequenter diclu eft Pctrui
taqua principa! is aliqua Jo loquebatur pro fe & pro ahis,& idco
audito a Saluarore qcf offcnfa tr atns peccatis eff^t rcmittenda,ia
terrogauit quotiens effct remitenda fratri,& hoc petut ti fufbce
retad falutem dimittere fepties.
7 Dici.il. irf.T^on di. Et ponitur ibi numerus determinatut pro
indcterminato,ar fi di.totiensquotiens.vt dicit AugU.
8 ldro nf.rfi. Hic probat hoc pcr exemplii quia magis fumut de-
bitores det,& plus oitendimus eu qua lioato pollit offendere pro
ximu,quia tanta cft offenfa quantus ille qui offenditur. Ocus au,
te cil infinitus,& 10 oflenfa tn ipfum comm ffa quandam infinita
tem haber ,& tn quotienfcunquc offendimus deum, ipfe toticnt
paratus eft remittere dii rn velimus veraciter pcmtere,crgo mul
to fortius fimiliter debemus peccati in nos facere,& hoceft quod
dicit.ldeo afeil. Ideft ftatus ccclclix militantis.
9 Homini reg . Ideft Chrifto.qui eft verus horao & verui deus,
rex regum & dominui dommantium.
10 Q^t voluity&c. Ideft rationcm gercre de fittis huroanis.
I r Oblatns eii ei vnMs,qa debe.c dccem mi.taleuta.ldeit obligatul
ad magnam pcnam proptcr multa peccata.
Cum
rcgum.
10 J^iu voluit ratknemponere cumferuisfuis. Huius cnira rcgis
ferui funt omnes homines, & cum eis rationem ponit , nam om«
nium attus diligenter difcutit.
1 1 Qblatus cjlci tntis. ld*;ft quilibet peccator,quia przfcntialt
tcrfibiaflifiit.
f Qm dr.be. ei de.mi. Ideft,debitum valde magnum , quia tanta
cft oficafa,quantus dic cft qui offenditur.
Cum ]
3°9
Matthaei Cap,
XVJII.
310
{& a Etvxorm. Eumnonfolumpopnlum.fcdctiMnprchtbs
A &fubd:t(-sfiinulcumtoraf.in>iliavel fubftatia corumpio
magnicudine deliccoru tradidit exteiis natiohibus ? vt quod
noluerunt voto,foluant rormento.
luffic pro cupiditate & operibus : quia vxore &: filijs po>
nas foliicrer.
jrftn
iliit
b Mifertusau.M.i(c-
ricors dominus non
folum captiuitatem
Iudaicam abfoltiit,
fed etiam peccato-
rum omnium ve-
niam in aduettt Chri
fti fc dsre promifit ,
fi periifterenc rn in-
cepto.
£ Chryfoltomus.
Vnde aucem dtuini
amoris fupcrabudan
tian..- Petit feruus fo
peccarorum quseoommJttunturin honvnem cVrquaxpmjt D
tumurin Dciarjju.intacltdii^Tcnciadcccmjlimncalcnto
rum, &: cerum dcnariorii, magis autem & mulro pjns patcc
ex difrerenc;:» pci fdfiafum & a paticitatep.-camcju. Homi-
neenim vidcnte &: deliftimus , & pigricamir, peccare, dco
aucem vidente , non
lius
tempocis
rJ.ei*
jb:;
B
I
tionem , ipfe autem
maius dedit: & di-
mifiionem &cocef-
fionem totius mutui.
Volebat auteaprin-
cipio dare fed nole-
batfolum fuumeffc
donum, fed &: fuppli
catioms illius,vt non
incoronatus abfce-
dat Ideo autem antc
quam rarionem po-
nerec,debitum non
a Viiibus fuis hoc explerc"non poflet. b Fermifit iuflo iudicio , malignorum fpirituum tcrnum iieri,
Cumautem non haberet vnde redderet, iuffit cum domi-
a nus venundari , & vxorem eius, & filios , & omnia qux ha-
Cum fponte nollet malus, coaftus populus illc"panitet.
bebat, & t reddi . Procidens autcm feruus ille rogabat eum
Parce peccatis. a Credendo in te qui es finis lo.is.
b diccns?:'< patientiamhabein me&omniare^damnbi.Mi-
fertusaucemdominus feruiillius,dimi{iteum, cVtdebitum
a In;libertatem fidei vel de captiuitate libcratns.
* dimifit ei. Egre'iTus autem feruus ille inuenit vnum de con-
a Id cfl recognoftebat ab eo falutem prjcftitam fibi.
e feruis fuis;, cjui de^bebat ei centum denario , & s^ncns fuffo-
* Kon finebat eam reddere lationein - b Obferua carnales obferuantias. *
dila- f cabat eum dicens : Redde quod debes . Et procidens con-
a Parce peccaris.
4
y
6
7
8
9
IO
II
Iz
obfiftimus , ied ag;'-
mus informidabiij-
teroia &: Ioqutniur'
f Etprocidens.* Oti-
genes.Confiderafub
tilitaccm fcripcurz,
quoniam feruus mui
corum debicor talen
corum proades ado-
rauitregem.-quiau-
cem cetunr dcbcbac
dcn^rios procidens
non adorabat, (ed ro
gabac conferuum di-
ccns.Tatientiam habe.
*fci fupra.
t mutottm.
feruus eius * rogabat eum,dicens : p atientiam habe in me,& ij Vide dc ' ^* "* yblCa?ta'
a Quidquidlex pistcepit fpiritualiter iuiplendo. b Spttitualia,
omnia reddam tibi Illeautem nobluit, fed acbijt& miiiteum
c A fpirituali intellectu
receflit.
a Arftam trrbu.a;;onern.
Hi-;c irtendensj,! vt lcgem carnalitet impleret quod videbatur
dcbere.
in carcerem, donec rebdderet dcbitum. Yidenresautem
a Angeli qui teferunt deo ge:U hominum, wl p ratdtcatores euangeltj. b Propter sffl cttcncrn
Chriliiam populi.
ommi charita
tem, & ferui crudeli-
tatem,prodccemmi
14 hbus talentis, hicau-
tcm pro centum de-
ls nahis.-hiccoferuum
'lleautemdominum
rogabat:& hic qui-
g coanferuieiusqua!fiebant,cobntriftatifuntvaIde,&vencrunt « dem totaicmaDfolu
a Pro falutecredentiuin ccnt.ado um perfcquutcrum wminnm tmplorant.
&narraaueruntdominofuoomnia qua^facita fuerant. Tunc
Omnes pra:uar:cattones.
dimifiti, quia docere h vocauit cum dominus iuus,& ait illi. t Serue nequam, omnc
voluit a 1U^1S de- dcbitum dimifi tibi, quoniam rogafti me. Nonne ergo opor-
OIlIS CUm UOeraC , Vt 4 DignasmilericordUgentesteputaiccjUOniamoajneSpeccaueiunt&egentgtatudei.
uos maf" dor ficrcc" tu" & tc m^cre,ri coniCrul wij iicut & ego tui milertus fum?
c Dimifit ei . Id cft
cionem accepic ille-
i7 antem folam dilatio
riepetebat.nechoc
dedit. t De eanfee*; ,
g Conferui eius &c. dj*ft;4-«.3uo \
*Auguitini:s. Perc5
ferijc
iS
raodo infi.
n
pondere carnalium obferuationum abfoluit, & debitum di-
mifit, ld eft, priorcs tranfgrcffiones.
d imtenit vnum. Gentilem populum , qmfi fihi debitorem
fatigabat, gratiam Chnfti non efte eis ad falutcrn dicens car
nalcs obferuantias ab eis non modo pcrfuafiombus, fed eoa
tormencis expectabac.
e Centum dcnarios. * Chryfoftomus . Tanca cft diiTerentia
pecca-
os-ntelligiturec
elefia,qtKBJHumfol-
uic 6c ligac.
* Remigius. Vdconfcrui forceangeli funtincellirrendi
aucprsdicacores, fiuequicunque fideles, qui concnftantur
de perdicione conferui.
h Strue ne. S?pe debita dimifi ubi , qn in anguftijs rogafti
fcd liberatus copailione non habuifti , quin potius prophe-
tas &: apoitolos perfcqueifis & mgratus,& de luftitia prxfu-
m£s fpeinis getes,mdignas tua focietate in Chrifto ludiciis.
^ St
D
NICOLAVS DB LYllA.
1 Cum autem non haberet}vnde rcd. Quia peccator nonkhabet
vnde fatisfaciat deo pro pcccato .
% luffit eum dominm ve>iw\dari . Quia omnia fua funt pccnx
aterna? propter peccatum fuum obligata.
3 Trocidens autem fev. Id eft peccator pec pcenicenciam.
4 Tatientiam hab. Pcenam zternain in cemporalem com-
mutand.\
j Ftcmnia nddam tibi. Opera meritoria faciendo.
6 Mi(e>tusautem dommus. Quiadominusparatuseft mifere
n^c paxere verc pccnitencibus.
7 EgreJJus autemfer.ille a fu.domi.Scilicct pcr recidiuum pec
catt.
8 Inuemt vnum deconfer. Id cft de hominibus , qui funt fer-
ui Dei cum lpfo.
9 Qui debet ci cen. dena . Id cft modicum cum ofTenderac ,
quiaoffenfa inhomincm modicaeftrefpeduoffenfscom
nuffeindeum.
10 Et tenen t fuffocabtt emt. Id cft ftrangulabac . Ec dicicu r a
fub
fub & faucis, dicens.
1 1 ^edde tjuod de.In quo oftenditur auflericas in repeccndo
vindiitam a proximo.
12 Et proadens cwfer: Per pccnirentiam.
1 3 Bfgabat eurn dicens . Tatientiamqmfi dicat patatUS fum
fecundum poffibilicatem meam fatisfarcre.
14 llle autem noluit. In quo nocacur crudclitas in modo rc-
petendi vindictam.
1 5 Videntes <utem confer. eius. Ifti func qui vidcntes crude-
liraccmhominum erga proximos contriftantur, quia .id
eandem virtutem percincc gaudcre de bono , & criftari dc
oppofitomalo.
16 Etve.& nar. domino. Quia in oratione pctuntadno ta-
lia vindicari ad declaratione mftitix.noex liuorcvindiftx.
17 Tmc voca. illum domimts fuus . Ift* autem vocatio fit it\
mortc,vbi oportet de omnibus rationem reddere ftride.
1 8 Serue nequam omne debi. Id eft offenfam magnam in me
commiffam.
jp Tfonne crgo opor. Paruam remittendo.
1 Et
MORALITER.
I Cum autem non ha. vnde red. Quia peccator non habet vnde
polTet fatisfacere Dco.
z luffitcumdominuseimve. Perhoc fignificatur determina-
tio eius ad p^nam debitam.Pcr vxorem autem eius fignificatur
deleftatio praua,& per filtos, aftus mali procedentes inde: pro
quibus eft pumendus .
3 Trocideni autem. Vt fibi daret fpicium vitx , in quo poftet
perpcenirentiam fatisfjcere.
6 Mifntut autem dominus. Plus enim dat dominus qua rogef.
7 Egreffus autem fer. il. Egredttur autem a domino peccatum
reite-
reiterando.
8 Inucnitunumdeconreruisjuis. Ideitdepeccatoribus, qui ei
tenebaturin modico refpecliuecrudcliter cogebat eu reddere.
1 5 Videntes autem . Pcr quos omnes Ciirifham & angeli fan-
ftt intelliguntur vndeApoc.n.b. dixit angelusbcatoloanm.
Co»feruus tuus fum , &fratrum titorum . Et coram deo reprefen-
tant facta hominum.
18 Serue ncijuam &c.nonne oportuit & te mi.conferul f«/.q.di.fic.
Remigius.Scruns iftcnullum legitur refponfum domino dedif-
fe , in quo demonftratur , quod in dic iudicij & ftatim poft hanc
vitam celTabit omnis cxcufatio peccati.
Et
3H
GloC ord . & Nicolai de Lyra.
312
A SirondimJliiii.scx
corde quod m vi>s
dclmqu-tur, &: hoc
quod pcr pocu tcii
lum d inillum cr.u
rua. Rcpctcr » vcl dc
mjli vi)lunratcd.»m
n.«ndo, aquaomnc
malum,vcldcim'be
dicmuqutjcftongo
loiiusmjli.Quocics
b Injmanus Romanonnn, vel taitarci» minirtrif :
tradiditeum tobrtotibus , quoaduf-
lc-
»pace.
■ luftianimad«eti*:cne.
Et ira*i us dominus eius ,
lnBri|emum.
a auercuderetvniuerfumdcbitum. t Sic&patermeuscael
~ . brminMiMft.! _ r r r "^****-
ftisfacict vobis.finon rcmiferitis vnufquiique rratn luodc
b cordibusvcitns. *Etfa<aumcil,cumconfuii.maffctlcfusfer- 4
c moncsiltos,migrauitaGalilara, &vcmtinfinesludxa:trans ,
a DcGaltlxa. Ex pieiate vtdoceai.» ir.flc mlirmi fanentur. Inludza.
a Iordanero,& icquut* funt eum turbce multa;,cV: curauit eos ibi. *
b Semoies . Quos D
in Gahlara polr cri-
butum dchumilita-
re& innoccntia, &:fM-u
correctionc,& vcnia
habuic.
c Venit in ftnes 1».
Omnis Iudxorutn
proumcia ad diitm-
ctioncm ali.iruGen
cnim quis pcccat, inohcdicnj cWcitur.
Inc'p.tnarrare,qucdom.nus.nIi.dcafcciC,&docu'C,5r;
palfiis clt, pnmo crans lordancm ad oncnccm, poft & cicra
lordancm.quando vcnic* lerichotnicrulalcm.
b S<r-
rium ludea dicirur,
fcd fpcculicer meri-
dianaplaga addiffe-
rcnciam Snmarie , Galilc^. Dccapolis , &:c$cerarum regio-
numciufdcm prouincic,.
d £r/fij«t 7:<«r.G.ililcos nriluitcurarein Iudea,vt Genccs
ineam veniam, quc Iudex parab.icur,idmictcrct.
T
> NICOLAVS D E LYRA.
I Ff irttus dominus.&ctort. Idcft,dzmonibus,qui in hoc funt
exec»toresdiuinxiuftitix.
X Qu*adufjMf. ld eft.xternaliter.quia in infcrno fempcr cit rcd
dmo jbfque quietationc , cura pacna feropcr remaneat xterna i
partefiius. , .
| Sk &Pater meus tccleflit . Hic inducitur applicatio paraboi»
ad propout«m eodcm modo quo diclum cft.
4 EtfaQumefl cumcon. Hicponiturconfirmatiodoftrinxprx
ccdentisper operauoncm miraculorum.cum dicit. Etfatlurnefl
« cum
cum eonjuiHtnjfJitl f«s S. qunur. *
j Et venit infincs ludaa t a < Urdanem. Vbi erat polTetTio dua
rum tribuum & dimidiar, fcihcct Kuben & Gad,&dimidixtri-
busManaiTe.
6 Er ft&tt* funt eum tur. mul. Ex quo patet deuotio populi ad
eum,quia multi fcqucbamur Aliqmcaufa prc.d-.caiioniiaudien
dx, ahqui caufa curationis impetrandz.
7 Etcmauiteosibi. Et'ficpatet,quod Euangelifta in vnover-
bo multa miracula fanitatum includit , quia propter multitudi-
nem roiraculorum non poterant omniain particulari dcfcnbi,vt
dicitur Ioan.vltt.
MORALITER.
1 Et iratus dominus cius tradidtt eum tortoribus , Id eft , dxmo-
nibus.
2 iiuoadufque redderet. Id cft , vfque in perpctuum , nam in in-
ferno
fernonulla cftredemptio. Et fatlumefl. Sequitur.
5 Et *>f«if.Origencs.Sanauit dominus turbas trans Iordancro,
vbi dabarur baptifmus . Vcre enim a fpiritualibus iufirmitati- —
buscurantur &faluantur homines inbaptifmo.
A D D I T I O I.
7-j eoJ.cap.it. ybt ditim in Tofltl. Sicut digiti manus xquali-
tcrcrefcunt.
Hxc rationullam propriani prxeminentiam atrribuit humili
tati inter cxtcras virtutes . Dcqualibet.n. aliavirtute verepof-
fet dici, quod iila crcfcentc , cctcrx crefcunt proportionabiliter
Sroptcr (6 icxioncm vrtutum,vt Poftil.allegat.Scd verba Chri-
idiccntis. Difcite ame^uiamt.fim& bu.cor. Matth. n.d.dcno
tant quandam exccllctix ilngularitatem in ipfa humilicatc exi-
ftcre.quaro doctrinam commumtcr doclores fcquuntur. Auguf.
cmm dc vera religione dicit.quod tota vita Chriih mterris difci
plina morum fuir ad imitandum prxcipuc humilitatcm fuam.Si
militer Greg.in paftorali dicit,quod m argumcntum redemptio
nis noftrx inucnta cft humilitas Chnfti. Ex quibus patet, quod
humilitascommendandaeftex aliquo fmgulari fibi intercxte-
ras virtutcs propne pcrtinenti.Et ideo diccndum fecudum I ho.
infccunda fecundar.q. 161. art. 5.111 rcfponlione ad j.argrh.quod
hamilitascomendatar cx hocquod per illam maximc remoue-
turimpedimctum humanzfdlutis , quxconliftit inhoccp honio
adccelclha tcndat , aquibusimpcditur,dum interrcnismagni-
ticari ftuder.Et lic humilitas cft quxdam propna difpofttio ad Ii-
bcrum acccffum hominisinfpiritualia& diumabona.
A D D I T I O II.
I» eod. cap.ybi dicitur in poflil. Venit enim fllius hominis, &c.
Mehus videtur contimnri hoc diclum Chnfti cum prcceden-
tibus iic .f.vt ptr alum rationem fortiorem oftendatur, quod.no
funt pulilli cotemnendi.quod fic patet.Nam poflct quis dicere,
quod ille proximus non eftcontemnendus qui.f.cft iultu$,feu de
quo rationabiliter prxfumi dcbet , quod elt ;n ftatu gratiz , fed
prauus fcu peccator videretur df bere contemni,cum iit a Dco re
mot us. Ad quod remoncndu S iluator inducit excmplum de feip
fo,qui vemtfjluarequodpererat Adquodetiaminducitcxena
plum de centum ouibus.vt patctinlitera.Eth^c vidctui elfclcn
tentia Chryfoft.qui in hoc loco fic dicit: Rurfus aliam rationem
ponit,quarepu(illinonfuut conteronendi priori maioremdt-
cens. Venit emm fitws imntnls faluare auoi perierat.QuiCi dicat fe
cundum Remigmm non contemnat p'ifillos fcilicet pecutorct
qma cgopro horom.bus homo fieri digmtus furo.
A D D I T I O III.
In eod.cap.ybi dicitur in poftil.Si duo ex &c.
Lket terum fit quod oratio non eft accepta coraro Dco illius
q»i tcact odiuu contra fraucm in aiaimo, non tamca ex hoc fc-
qui-
quitur,quod oratio femper fit accepta coram Dco illius qui non
tenet taie odium contra fratrem . Potcft enim in alijs fic defice-
re, vtnonaudutur. SedChnftusdixir .Si duocxvobisco>itenfe~
tinc de omni re quam petierint , fiet illis. Ex quibus fcquitur, quod
oratio confcncientium femper audiatur,vnde aliter vidctur dicen
dum. Ad cuius intellcctum fciendum , quod huiufmodi confcn-
fusqm f icit orationcm etficacm fccudum dodores, non folura
CXtendit fe ad exdudendum odiuro fraternum,fed etiam ad in-
cludcndumomniaquxad pctitioncm (qux eft digna exaudiri)
requTuntur, fcilicet vt orans fibiipfi confcntiat.Vnde Hierony.
dicit . Vbi fpiritus & anima corpufque confcnfcrint , & non in-
tra fe bcllum diuerfarum habucrint voluntatum , nulli dubmm,
quin bonaru rerum poftulatio fit, vbi corpus vult habere ea qnz
vult fpiritus Hcc Hieron. Similiterinhocconfenfuetiamincln
ditur, quod orantes fibi ipfis confcntiant in omnibus ijs qux ad
vcram doftr'nam & bonx vitx conuerfationcm pertinent. Vnde
Orig.in hocloco. Ifta cftcaufa propterquamnonexaudiuntc
orantes, quia non confentimus nobis per oronia fuper terta nec
dogmate ncc conuerfattonc.Sicut enim in muficis,mfi fuent cor
uenientia vocu.non deleclanr audicntem, fic in ecclefia nifi cc
fenfum habuerint orantes,ncc delcftatur Deus,nec audit voces
eorum.Hxcille.Vbiigiturconfcnfusprfdftismodiseft.necelte
eft impetrare quod pctitur. Includitur enim h ctam idoncttai
petitionisquam pctentium.Etideofequ tur 1» htcra. vbicnin
duo funt veltres congrcgati in notnine meo , ibifum in medio corum.
Vbi notandum, quod fcntentia horum verboruro , eft reddiriui
rationis prxccdenLium . Non emm dixit : iterum dico vobis , ic
eft , vbienim funt duo vcl tres, &c. licut immediate prjccdenfi
coctuiionc vbi denotatur dittinclio ilhus dicli a prxcedentibus,
fcd dixit. Vbi enimfnnt, quali redditiuum rationis dt hu. ufmodi
pctitioniselficacia, vt intclbgatur lic. Ratio quare talisconfen-
fus eft eiticax, nhs cft.qma tales cogrcgati funt 111 nominc raco.
Vbi enim tahs confcnfus cft.tales congregantur in nomine Cbri
fti qut cft vera pax,& vera concordia,& per confcquens eft in me
dioeorum , quiavt ait 0;g. MoX cnimvtaliqui confcnlcrinr,
Chnftus muemturincis.
REPL. Inc /j.18 vbi Poftllatorcomendathumilitatecum
dcbno modcraminc Burg.vult humilitatc habere lingulare ex>
ceilStii lcer c^tcras virrutcs,patet hoc cx difto beati Aug.de ve-
ra religione dicetis,cp tota vita Chfi i terns difciplina nobis fuit
ad imitandu pcipue humilitate fua.Sed per hoc non pot Bur.ali»
quainferrchumilitatis prxrogatiua,quia beatus Aug. vultpet
hoc ondcrc imitationc humilitatis uciliorcm. \' ita cnim Chnfti
inmulciS
S3
Matcl
ixi
|i;i multis exiftit potius ndmirabilis qua imitabilis^quo ad humili-
j atoan tii faciliter iinitabilis. Ideo idem B.Aug in fer. communi
de martyrib.dicir. Chriftus dfis non dixit.Dilcitea me morruos
fufcitare.fuper aquas (lccis pedib.ambulare,no lioc diXit.Sed qd
aiilDifdtc a me,quia mitisfum,& bkmilis corde.Er ad eundem (en
fum pertinec quod Burg.de B. Greg.Poftillatore allegat . Ncc
tonciudu fuum prepolitum per didum fcihcet, Tho.ex fecunda
fecun-
Cap. XIX.
3'4
fecund?.q.ct r i .Na cum dixiflet, q uod humilita j eft qucda Pro- D
pria difpofitio ad liberupi nccedhm hominis ad fpirffrWha & di
™?kon?fubdiudemS.Tho \Um IguurucutperfcaiopoW
eft difpofitione,.ta & char.t.is.Et iil* v.rtutes quibus homd dirc
aemoueturinDeum.funtpotioreshumiliratc, &<tada.mS
Tho.potius eft cum Poft.lla.quam cum Bujrg.uUi hic & aiibi eft
truncator auaor.tatum,&c.
C A P. XIX.
ET accef. Quafi di-
cat complexione
capiacur. Sidiceret:
Dinutccnda eft qua-
cunque ex caufa , &
ducenda aha , pudi-
cicia' pradicator con-
a":ra fe facit. Si dicic
.' lon eft dimictenda,
*&:6cra doctrina Moy
C A P.
XIX.
f Ex liuore vtdecipiant.""
T accefTeruntadeum pharifeitentantescum,
6cdicentes.t Silicet hominidimitterc vxo-
a Earuni CJufarum qui fcribebantur in libro repudif. b Non fua refpondit
fedhiitoria veteris & mandatorumDeirecordatur . . v
rem fuam quacunque ex caufa?Qui refpondens,
aitillis.t Nonlegiftis^quiiquifecitthominemab ini-
tio, mafculum & fceminam fccit eos?Et dixit. t Propter
5 & Dci facit . Ideo refponfum remperac naturalem legem,
jrimamque Dei fentcnriam fecundo oppcMens, qua: no vo-
untate Dej,fedpeccancium nec-llicace conceffa eft.
* Chryfoflomus. Tntuere eotum maliciam. Dominus
:nim fupradelegehac difputauerat, ipfl autem quafiiam
Z nullo
I
2
3
4
5
6
7
t
8
nulio dicTo inrerro-
gant,fcilicec,opinan-
tesoblicum cfleeoru
qujBdixerat.
# Idem. Sicurvbifupra.
aurem fi videas hu- £
mmcm afTidue.ami-
ctias mcdicorumco
Jecem, mrcil \\k quia' iGen-,d'
mfirmuscft, fic &tIilid.1.(,.
cum videns
r- ,■ • "*"■* viucas virum Epli i.v
fiue mul.erem de dimutendis vxoribiis,aut vins incerro- i5&J.£*
gantes, cognofce quia vir illc Jaiciuus eit.mulicr ilJa merc-
trixeft.
a Etfeminam .Nonaitfceminas,vt vnumconiugiumfitnon
plura,quod ex repudio priorum querebatur . p
& ^tdbx-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XIX.
ET acceffe.Wxc confequenter Saluator dpcet virtutes contetn
platiuorum feureligioforura . Et diuid.t m tres partes, qma
mmodocetcontinentiam.Secundoobedientiam ibi.Twcobla-
ifunt ei paruuli.Tcrtiopsupcrtarcm uo\umariH,\bi. Et ecce v/ms.
jiiftisautem ttibusconfiltit perfeCtioreligioforum.Primadmi-
litur in duas pattes,quia primo docet Chnitus lllud q uod eft ne
eliitatis in continentia videlicet continentiam coniugalem , Se ■
undoilludquod eitperfectionis.f.continentiam ab omni aclu
enereo,ibi.Dic««f ei difcipnti.Pnma in duas quia primo circa hoc
Donitur Pharifxorum dolofa interrogatio . Et fecundoponitur
plius Chnfti vera rcfponfio,ibi.i>«; nfpondens. Dicit ergo .
I Et acceffer.ad e«»w.i.ad Iefum .
L Thari. Quiinpopuloludaeoruprsalijs videbanturreligiofi,
-t diclum eil fupra 8c dicctur mfenus.i I .c.
rcn.cam.Capere.f.in verbis .
\ Etdicentesft licct hominidimittereS. ex Ieui caufa , vt propter
liquam fgditatem feu turpitud nem corporalem . Hac quseltio •
icm propofuerunt Chrifto ad capiedum eum.quia refponiio ad
tranque partem erat calumniabilis, qma li diceret quod licet,vi
lebatur laxare frena cocupifcentie carnali , dicendo quod homo
>rolibitovo!utati<;fuy pollit vxorem dimitrere& aliamducere,
X etiam cotra diclamen leg s naturx,qu;a infeparabif tas eit de
atione matrimonij vt diceiur poft. Si autem diceret , quod non
icet.videbaturcontra Moyfen diceredicentem Deut.z^.a.c^ ac
■eperit homovxoremt& nou inueneritgratiam anteocuto\ eiuspro-
iier aliqua<r, fneditatem,fcribet iibeiUm repndii,<& c.
t %J>e,Hic ponitur Chrifti refponfio.Etdiuidirurin duas par
es quia primo ponitur refponfio,fecundo remouetur qu^-da fibi
aCtaobieftio,ibi.D;cMwf illi.Ad euidentiam primi,aducrtendu,
quod mdiuifibilitas eft de ratione matnmonii,propter qnod po-
ntur in diiiinitioac eius tanquam formale, cum dicitur . Marri-
■ndniumeftconiuuaiomaris&I^minzinterlegitimasperfonas
ndiuiduamvitsconfuetudinemretinens.i. indiuilibihtatemfc-
:undum totam vitam alteriusconiugum.Ririo autem huius eit,
juiamatrimoniumeftconiunaiomaris &fcminx adeducatio-
lem prolis adcultum diu.num multipluadum. Ad hocautem cp
^roles fit apta ad cultum diuinu,& pofiit fibi fufficere poft eman
ipationem a parentib. requintur magnus teporis traaus , quia
.portet filium generari,educari & docer»,& fibi de neceiTanjs vi
x a parentibus prouiden. Quia fccundum quod dicit Apoftoli.
.Cor. i i.Parentes dentthefaunzare fi!ijs,& no fiiij paretibus.
V mcqua autem homo poliit generare de commun. curfu,eft. 1 8.
nnoruvel.io.Antcc;vcrofiliusgcnitusfitcducatus & edoctus
apa-
a patre fciens & potens fe & familiam regere , oportct «.fit.io.
an.velcirciter.Ecficpatct, cj,licet virgeneraretn.fi vnum fifiu
in vxore, tn antequam fil.us cfTet difpofitus ad recedendu a pa-
tre lam paterefTer.4o.annoru velcirc.ter, nuncautitaeftquod
mafculus &fa:mina dentfimulcohab.taremdiu.fibiliterquadm
ifltedut generationi & education. prolis.ficut V.demus.n brutis
animal.b & auibus,qct determinatus mas,determinatar fcrmina;
infepirabihtercoiungiturteporequointendunt generat.on. &
eciucationi fihoru.Verumtame.quia in alijs animahb. & auibus
fihj nati im modico tepore funt fufiicietes viaij fibi qnarere 10
mafculus&faminan5coniungunt infeparabiliter per tota'vi-
ta.fed tantum tepore educationis filiorum . Cu ergonatura hu-
mana deat mag.s efie ordinata qua natura brmorum, io dc di^a
minenaturaliefT, qctvir& vxor.nfeparabil.ter coniun^antur,
quadm ftat neceflana educatio,& doftrina fiIior5,& hoceft fecu
dum tota vitam comugatoru,qu.a ficut v.fum eft.homo het qua
draginta annos antequa primus fihus eius fit fuffiaenter educa
tus,& fic fola occafione primi fiiij diftat natura , qct tantum deat
cu vxoreinfeparabiliter habitare. Etqa inrer.m antequa nr.mus
htfufficieter cducatus, nafcuntfili; ali; vc! faltcm poifuncnafci
qu.b.colim.literoportetperparentesprouidcn.Adqcfrequ.nr-
vltenortraftus temporismagnus. lo ficut natura dicWir. laliis
ammalib.quod mafculus & focm.na infcparabilitcr cohabitct ic
pore determinato a natura ingcneratione & educar.oi.c fil.oru
lta diclat in natura humana.vt vir & vxor mfeparabiliter coh i'
bner pertota v.ta, & ficpatet, £fcFin4iuifi(i^«a*ma»imoDij no
folu eit de mrc diuino.fed et de .urc naturah. rfanc aut ventat€
declaratSaluatorperfcripturamveterisTdfamenti.dicens
6 ^onleyflnqHiayufcho.ab.nS.cimndo iolumcurrebat lex
natur.tanrcdatam Icgem perM<>ylen.
7 Mafcultm & ffminam fecit eos . In hoc tangitur mareria ipfius
matnmonij.f mafculus & focmina.qu.a matnmoniumordinaf
ad generationcm & educat.onem prol.s. Ad hocautem requ.ri-
tiirdetcrminatutriaaiuum&palfiuu^&liocinan.malib pcrfc-
a.s,quia non generantur ex putrefactione . 1„ mafculoautc -Ji\
virtusaaiua^&infirminavirtuspafsiua.HomoaiitemrlirHi-.
feaifsrmumanimalium, & pioptcrhocad pcrfcclioiie tiwlTc-
quiritnrd]'ftinaiofexuumvidehcetmaris& femmi Sequitur
8 Et dixit,prop;er hot dimhtet hi,mi.panem,is c. In cvoo tani^.rur
debita condmo matena- pdiax-.quja niatnmori.u delx-tcfic in-
terperfonaslegir.m.isadconirahcndum.Tangunrauih.cIc"!- •
timitas per hoc quod excludunf perlonae illegjtima.q iut paccr *
&mater.Iftae.n.perfonciurexcludcda:fecududiftameJeoisiia
turx>. Cuius ro e(f,quia vir & vxor in ac>u matnmonialiad^paru
mdicatur, &ideocontra reuercntiamnacuralem cft, quod ifiiia
- con-
MORALITER.
tt rffcef.Ong.Tentato aticcm domino , nullusdifcipuloiu
us quipofituscftaddoccndumgrauitcrfcrac, fitcncatus
tuc-
fueritaquibufda,fcdtetantib.refpondeatdogmatapier.itis.
f Trcptvrhocdimittethomop.,trem& matrtjr. . RcrnHits
Myflcnunihoc dixiteife Apoftolusm Chrifto & cccfeTTa.'
|Do-
vs
Giof.ord & Nicolu de Lyra.
3.6
habenuls vxorcs quafl "mi habences .
d Q^idergn Mo.&c. fcClbrvf.Grauiscftafitfonwarijs :n
prctatioc.i&tatis,fedcorra roncm rfidcrehon ;
tatitii c+cdercHionaccpjie5fcurit. < ritleigiftirael j
troLiniu Moyfi.ilcuc ho)nmes malam catifara habc
fugiutadpotentes Pj
* Non vxoribuf .
a liocdimittcthomop3trem,&matrem,&adh.Trcbit vxori [
a Nontrcs. b In cainali copula . ™
b fuae,& eriitduotin cabrnc vna Itaqueiam non funtduo,ieci >
^Qiiia vnuin tacit carnalit coniunclio. a Facirndo vnam carreiri. b StdDeul.
^T 5 Jdb&ttrtvxo. Simah" uorib.fi b\iin'ofa,feuquodli!vc
A byiufmodiiUviuH\v'.Tinuis n »iimus fuflinjdacft. Cum.rj.
)ib< ri cfl< mus,vo!cccs nos fiibieeimus feruicuti.Sj ancill.i li-
bcrpi \ei fcruus hbcrc fupponitiit.hoo rcpucacur couhigifi
leccQum ructiiijUc&dcconfauguiiicis,
•Wff- exWri(ivvor,&cx
carnpsucan
refinquet bopattcm
tincarnfvna fuii & mntrt", i-Tiior
nnnc ch.uius dcbcc
cfie intcr t r.itt es & fo
roresquiahi quidcm
tDevifj^.a. cx eifdem paieubus
MAtthijc. cxeut.illiaucexdiuer
nar.iQ.a. £c,.Scd hoc magnum
eft nimis , qui.a fot-
tior eft Dci confticu-
tio quam virttis natu
B rx . Non n.prxcepta
fMar.icb. Dei mcuHB fubiecta
ro^,vcfiperiufiKiarn
nonpoiiiint , vincanc.
p/rperfonam.
c Quoniam Aioy.Seru'
confiirutus in infirmi
vnacaro.Q.uodergoDeusconiunxit.homononiepar^t Di 4 ca,cep£rmific,eg6a6l
a F.cce aperiunt calumriim. b QuandoquidcmDcus lic ordmauir,qua;c Moyfes fuperordinauir. ) m.l*TllTCT CX domi
d cuntilli. tQiudcrgoMoyfesmandauitdanlibeliumrcpu- '
Non Deus.
c dij,&dimittere? Etaitillis.QuoniamMoyiesadduritiarn»»
Non impciault .
cordis veftri permifit vobis dimitterc vxores veftcas , ab
a Non fic habuit le* natutalis. Doltrina Chrifti concordat legi natutali.ciuia iam elt temrms pcrfecTionis.
initid autcm non fuit fic . t Dico autem vodis , quia
a Qua: vnam carncm diuiditjin jUcram cv letjarat .
•'<^-func, fcdnaruraDei quicunque dimiferic vxorem fuam, nifi ob fornicatio
. pi^CCptis obtCDCrat. f . * Wcit mccchiam facit .
Deinde fratrcs
unus
10
cx
vno nafcunC^vt diuer
fasviaspetant, virau
tem & vxor ex diuerfis nafcuntur, vcin vnumconucniant.
Ordo etia natura? Dci ordinacionem lcquitur . Quod enim
cft in arbonbus humor, cfi in hominibus amor .
v. • b K' e fnnt duo in car. Prqmiufn nuptiarumcft exduobusvna
tmTqiiod caro.Caftitas coniundta fpintut viuis fpiritusefricitur. Salu-
bri confilio Dei facr.u eft, vc poroonem fui corporis vir am-
plecteretur in femma.nea fcputarecur dmerfmn ciIe,quod
de fe cognofcerec fabritacum .
Jfi Chrywft.Veceris lcgis verba interpretatur,diccns. Itaq;
umnon fqrjc duo,fed vnacaro.Sicut enim qui fpintualiter
fe diliguncqna animaeffc dicuntur,dicence fcriptura, om-
nuiii credcncium eat cor unum Ckanimauna , fiq'ujr,&
uxorquicarna]itcrfediligunt,unacafoeffe dicucui.Quciii
admodum crgo carnem mcidcre cft iordidam, ita & mulie
rem diuidere efi miquum .
c Homo -ion ,ff.Hnmofeparat,qn prodefiderio fecund;e pri-
ma dimittit.Deus feparac(qu' & coruungit) quihaq cxcon
q fenfupropcerculcumDei, coquod tcmpus in anftofic,fic
h:^be-
ncm , &: aliam duxeric , mcechatur . £t qui dimif-
prx
Cll.
Mat.l».
precipio.Moyfcs rudi
bus,in quib.lcx natu-
ralishebetata eratin-
dulgct. Nocnim irt-
dulgcret,nifihab
poftcaperfectjsouoi I
argueret, derudibus1
.n.paulatun boni 1
cepcrunc . Confiliu (ri
fuithorninis , no Dei
impcriiim,qiii m
lndulgcicdiuorcuini,
quam dcfiderio fecun
darum nuptiarum 5e>-i homicidium uelpcrdurare odiiUA- 1
•J« Chryf. Propccrca bcncdixuquod Moyfcshoc permific,
non prsccpic . Quodcnim pridpinius , femperuolunuis.
C^uod aucempermittirrius , nolentcs mdulgemus. permilit
crgo uobis fhcere mala,nc facerttis pciora. Y
f VJfi. Alba. Vxor ut dimitcatur , una carnalis caufa rft/ui;7
nicatio.nna fpintuilis timor domini,m tiiuaea,aliaducacuq
nulla caufa m lege Dci eft .
* Hier.Sola cfgo fornicacio cft qux uxoris uincic affecHtiiJ
imo cum illa camem vnam in aliam diuifent, & fe fornrca-
tionc fcparauerit a marito,non debec teneri,ne uirum auo-
quc fubmalediclionetaciat.dicentefcriptura Qgi adulteram
ftuWiii & impinsefi
lh.
Chryf.Sicntentm crudclis & iniquusqui caftam duirt-
tic,iieracuuscft& lniquus.qui retinetm-Tecncem.Nam pa
tronustuipitudiniseft,qui crimcn cclat uxoris .
g Et kliafn duxcrit nrfcbatkr.Ecqui dimffain.^m^ pot-erat acci-
dere,ucaliquiscalumniam faceret innocenti,& ob fecunda
0 cri F
NICOLAVS DE LYRA. 6 D;c»ntil. Hicremouerur quaedam obieftio quamfeceruntr
coniungatur parn,&fi!ius matn Vh & aitjn .nima'iarr,3gisap- ei Pharifaei de autftontate Mnyfi fup.alleg. 7 Quidcrgo.y
propmquanti . adindu!ioahuman.un,talemconiunctionem tan- M,aBUcefteaicitcontralege Moyfi D^ur 24. 8 Jfititfisqnoh.
qunm abominabiiem refugiunr , licut narratur dc eitjjhante, qiu Moyfis. *^uali dicerer.no d'CO cotra Moylem, quia Movfes nou
adductus a mag.ltroipfum cultodiente ad impre^uandum matre fcnplithoc tanquam liotum & bonu fecl permifir pp maius ma-
propnamrenuit,ppquod magiiter vuitum eiusoperuit1& cu lic lum vitandum,ne fcilicet vxoreseis ingratas occidercni quia inr
ignoranterm.itieioga mifTet , & difcooperto vultuhoc videret, nu<> crat dimittere.tiuamoccidere.licut Deut.i^.cocellit darc ad'
iniilnt prx dotore indu-torefuuiTj,& mterfeat, & iuxeftquod vfuraextraneis nefratresgrauarct.Sicutergoqm nodarad \fura
dicitur in litcra. Ttropter bcc. Ideft,propter opus gencrationis . nec extraneo nec propinquo, facjt magis fecurtdum inrcnticnem
I Dirnit.ict homo,&c. Homo th eftcoibgeners. & ideolignificat Moyli.ita i!le qni docet vxore no dimittenda.non dicitcorraeius
mafculum & fijmina Bftergo fenfas, qucidfil us nu'Io modo de- intciuionein,fed m.igis fupplct & perficit iftius legis Aatc imper-
bet copulirimatri,nequefiliapatn.ConfequenterponituridqcI feCtionem licut fupra di£tum eft 5.cap. o ^Ab initui aiit, &c.
eftformalein marrim nno, f. coniunciioindmidua pertotam vi- Jdeft.inftatu narursinftitute, fedin hominibus laplis perpecca-
Ho
unj
tam.cum dicit . 2 Et adb£re.vxo.j'!*.Vct coniunctionem ani-
morumcxamore&fidelitate. J Etcrunt duv,&c.Qu4nuim
ad corporalem cohabitationem, & ad vnatn catnemprolis ex am-
bobus prodrcendam.aduertendum tame, quof ift.t vcrbi d«cun-
tur h»t verba dfji,& tfi Gcn.z. dicutur verba ipfius \d,t ; non tn
hiceftcontradt£lio,quiailla vcrba protuhtAJam exdiu nireue
tum permifrum eft propter maius malum euitandum.non tanqua
hcitum,(ediicut mmusmalum, & hoc eftquod fubdit .
10 Dico .u'< vo.,yc. Supplendum eft peccat,& facit contra legem
matrimonij.Tuncenim dimittcida cft , fi in pcccato perfeuerct,
ne vir videaturefTefautormalitiar ems. Et hocintelligendumcft
qu mtum ad cohabitationem & debiti redditionem , non tamen
latione,quia incxtafi faftus vider.it muliere , decofta fuaforma- quantumad vinculum, quodnonfoluitur,nifiper mortein . tt
ta & i6iila verba fuerunt Dci principalitertanquareueJ.nuis. & propterhocfubditur.
pplius Ada; inftrumentaliter,& licut proferentis . Concludit ergo j 1 Ec at'am dux Hoc eft dnftum , fi dimifTa vxore prxter forni-
Saluaior. 4 Q^ioie/go Den.t coniun. i.viium&c vxorem infepa- cationem aliam Juxent.
rabilitet.qnantumad totam vitam. 5 Hotio non fep i.D.mit- 12 Maibam. Quia remanet adhuc vinculum matnmonijcum
tendopi-opnavoluntate vxorem aucloritare'tn diuinaahquan- prima, &fic patetquod litcrahmus vcrfus praedicti defectiua
do feparantur, quatum ad cohabitationem & d«"hiti redditione, eft , & (unt ea qux pracdifta funt mterpon^nda ad hhdum feu-
non th quantum ad vmculum,& hoc contingu, «juutdo feparan fum perfettum ficut contingit in plunbus locis facr* fcriptura;,
tur lic propicr diuinum cijltum alcero rehgionem mtranf c\ jjEt aui dim . A viro pnmo propter forni cationcm .
Dicunt Duxerit
\ M O It A .L I T E R.
f Dns.ii.IefusChriftus^quifipitremdefrruiccumdoc^lis
ad terram dcfcen Jic , & matrcm , idctt fynagogam defc ruic
pro-
propter eius infidclicacem,& ha?fic vxori fux, fcilicetecclc-
fie.Et funt duo in cnne vna , id cft, Chriftus t}C ecclcfia in vno
corpore,qui dixic ad illos .
I
M
21
iViattl
ian
Cap. XIX.
3'8
crime impingete« prime vxori,fic priptcno drmitrere mber,
vt c.i viuente i i undam nonhabeac Et ne vxor idc ficiac vi
ro eatk m caut< la pi eeipitur ne fetundum habeac vrum Ec
qui3adultcran6tin.ccoppr6rxiunY,virodkittir,quod{jta-
lcducic fub adulcerii cnminc iit ,diaz fcupt. Q^i adulteram
: fliiitns C? '">':
m
a ^onecpedit.Vi-
debant graue pon-
dus vxorum,quod
iracudx,ebric -(x&C
buiufmodi,qua:qui
dcmfuncfuftinede.
qtna cum «flemus
libcri fubiecinuis
r.os feruiruri.
confcntit, quod no
3 cxped cfeciir.firmi
tatem vidensdicit.
[on ewnes ca. Non
c1- dicic , non poffunc
capere,fed,non om
ncsvolunc capere.
•%pnomnest*. Idrfinonomn.es implcrcpouLincprecepcum
concmenciae, quia non omnibus dacum eft a Deo , nec ecia
omnibus prodcft ad p, <cmium concinere, & hoc expomc.
* Hieronymus. Nemo aucem pucctfubhoc verbo quod
addit, fedqiiibus d.irum eft, vel farum vel torcunam incro-
duci,q'uodhifuntvirgines,quosadhoccafusadduxit . Sed
his datum eft a Deo qui pecierucqui voluerunt, qui vt acci
pcrenrjaborauerunr.
L # Chiyfofiomus.Ideononomncscapercpoffuntquiano
aomncs volunt.Paima propoflca eft , qui concupifcic giona
noncogitet dc laborc.Nemo vincerct,fi omnes periculum
timcrert. Ex eo ergo quod quidam aconcincncia? propo-
fitocadunt,nondcbemuscircav]rtucem cafiicacis fien pi-
es,fkuc qui iu pugna cadu nc, non exanimanc czteros.
Quodergo dixiz>quibui ^«me//,iIiudofiendit,quianifiauxi
|Li fium gratia: accipcrcmus,nih;l nobis valcret.Hoc autem au
ciff. xilium gracia: volencibusnondcncgacur
r
z
4
S
6
quihus darorn eft,
quaficxcufaiioneni
habenres,& volen-
tes quidcrn eile m
cafiirace, nSatitcni
prauialcnces, Qm-
bu srefpondc.ndu m
td:icercv*o-
rcnn
Eiinuchornm
gcnera quoc
linc.
asc
mus,fed quia nnlimus. J)
•jc Gregorius N.azianzenos*; TJfin ort>n-s ccpit<»' rr>hu*n
hnc,fcd quibus datum rj?,addc his tffc datum qui voktnt $& af-
fenciunrur.
•Jc Origencs.Quoniamfunt quidam qui calomrvfanttic
qitod Cbnftus at,
a VrnnIIo modo (it dimirtendiijnili pro fornicatione.
famduxerit>racecliarur . Dicuntei difcipulicius . Siuaeft
a Ideft bonum eft cbntinerei
a caufahominiscumvxorc,non expcdit t nubcrc . Quidixit
a Quja non valemus ni fi ex giatia dei,
b illis,Nonomnest capiuntvcrbumiftud , fedquibusdatum
a Contincntes. b Sineinltruineiitis vclfrigiJx natura:.
c eft . Suntcnimeunuchi,quidc macrisvteroficnatilunt, & 7 eft,quodactendcre
a Qjorum neu:e: prxmium habet.cjuia necel.itate abftinet non voluiutte- , 8 dcbent ad illud,lt>£-
d funteunuchi, quifadlifuntabhominibus , &funtcunuchi, 9 titc&dabitur mbh.
a Qvy volunntefedeuoucruntca.iitati. I.O C Suntenim. Tria
e quifcipfoscaftrauCruntpropterregnum ccelorum . Quipo- n funtgencraEunu
a Cuiu de caiutate eflct fermo. b Vt cisrtjfna & voce beucdicerct, Quali laudaret 12 chorUIT), duo Catlia
• iTl cajosnecefsttate.nonurtutecontincmrx. & . I j Iia , COrfl qili flC 03-
f teftcapere, capiattlu nccblaniunteiparuuli ,vtmanus eis, 14 fcuntur.&quicap-
a Infirmiiide. b Tinicntesdeum importumtate oftercntium laffari. ,- ril]iraCe & d<*lirii<:
imponcret , &oraret.DiCcipuli>autem mcrcpabantcas.Iefus X6 dommam abfciffig
funt.Terciumfpiri-
tuale,qui cum poffent effe v:'n',propter Chriftum cOtinenc.
d J^_««/"<it5//fi«f.lnterhoccc)mpucancureciamhiquifpecie
rcligionis ii mulanc caflicacem.
c Quipotefl. Voxefi hbrtantrs non iubentis , quafi vnuf-
quifque vires fuas confidcret,an queat virginitatis & pudi«
citiarimplcreprxcepta. .. -,
* TertulHanus.Qiiandiucaufabimurcarnemquiadixit Lib.Je moao
dominus caro infirmaiScd & pra;miiic , & fpintus promptus vc gamia.
rincac fpirituscarncm.Nam &:quipoteflcaperccapiac,in-
quic,idefl,qui non potefl,difcedac.Necideoduriciairnputa
bicur ChriflOjde arbicrii cuiufcuque liberi vicio.Eccc.inquic.
pofui aute te bonum <& molum clige tjtwdbimum eft. Si non potes,
quia non vi s(poffe enim tc fi velis ofledic, quia cuo arbicrio
vrrumque propoiuic)difcedas oporcec ab eo cuius non facis
voluncatcm.
f TuncobUti. * Chryfoflomus.Dominusdecaflitarefer-
monem fccerat,audiences autem quidam obtulcrunrci in-
fances caflitace mundiffimos,pucabanc enim quia dominus
^ corporc
Auguflinus. Cafti ncn fumus , non quianonpoffu
mus
Htyn.31.ope-
rii imp«f«-
NICOLAVS DE LYRA.
I Duxerit. Accipicns eamin matrimonium.
1 MechtLlur. Quia remanet adhuc vincutu illins dimiffecu viro
pnon &ex boc vetbo patetintellcftusliterae lmmedutcprece-
dctis. quq deferTtiua eft, quia eadc rone qua vxor dimiffa pp tor-
nicationc nopot duciab altero viro,lic ncc vir ea dimittes pot
ducerca!tera,^i^qualiter m.irwt vmculu matrimonii ex vtraq;
partc. 1 l). • 1 eidifcipi-U. Pofttoeoqcteftneccflitatis mvirto
tet6tincnti^,cofequeter pomt id qc! etl fup eroganonis cV tofi-
lij.vidilicet co.ttncntia ab omni aclu vencro, difcipuli.if audicn-
teiquodvincutummarrimorii! efl ind:ffolabile,dixerunt.
' 4 Vtitaeflcaufa hottinis cum vxo. Quod non pollit eam dimit-
terenidmodo prxditlo.
' S "H^nexpcditnubcrc. Aefidicant, Melius eflfimp'icircr coti-
nere,j(lu;tduplis:icaufa.l:'rimook.'iextaUindiuifibilitatcm.itri«
moaiipofTunt muba grauiafequi, qart vxor incurrat lcpra vcl
aliqua infiimitat c Iiornbile oportet tn 1II1 debru rcddcre, fecun
c!acaufaeft,quia maius mcr.tu elt continerc limpbciterquam co
iugaliscont:ncntia,vndefupradtC>um cft.i j.ca quodcotincria
viiginalishabetfn:clucentefirr.ri,vidualisfex3gc(imu & coniu-
galistricelinm.ft auiftuintellectu rcfpondet Saluatortofequc
tcr. 6 "Hon otr.ncs capi.ver. Quia altuscft ftatus.ad quem m-
firminonpoflunt afcenderc. 7 Sed rfuibns d.i.</l.Sci\icet a.
I)co ex fpetiah muncre, quia fccunduxn quod ftnbitur Sap.S.
d Nemo potefl eflc continens nifi deus det , fed qma non oennis
cuuoc id e(tlaadabtlis,ideo confcqucnter oftcniiit qux fu lau-
dabibs, •
dabtl is,& quz non,dicens.
8 Sunt enim eut.uchi. Quia cotinctia qux eft ex naturali frigidi
tatc cotraft a a parentibus , vel priuatione membroru genitaliu,
no cft laudabi1is,nili uiquantu p \oluntate acccptjuur , nccilla
quc; eftp violentia, ficut in illisqmb.fecant genitalia, & hoccft
q, dicit. 9 Et funt eunuehi. Sed illa contincntiaquat eft per
voluntatcm reprimcntcm concupifcentiam ab actu venereo, llla
propric eft laudabilis, & hoc eft quod dicit.
1 o Etfunt eunu. Non per mcmbrorum abfciifionem,fed per co
cupifcentis rcprcflionem.
I £ Tropter re. Vt liberius cotinctes vacent cotemplatiorti diui
nc,quia ficut fcribitur. i.ad Cor.y.f.f^f; autem ftne rxore eftfdli-
citr.s efl qux dominifunt. &• cegiiat ejtiowtcio placeat dco , (jui autcm
cumvxorc eji,follicitus cfl au£ funt niudi , qitomodo placeat *xori,
& diuifui cft.StA quia ta,Iis ftatus cft altusmec poflunt omnes ad
hu attingerc,fedfolumperfccli,& ideofubdit.
T. 2 QnipoKfl capcrc capiat. Quafi dicat tantum bonum non efc
tiecefsitatis.fed fupcr erogationis.
1 3 Tuncob.funt. Hic cofequetcr doccthumilitatis obedienria
per hoc qcf paruulos fibi oblatos dulciter fufcepit.manus illis im
pouedo,& pro eis orando.vere at obcdietes illi stlt verc paruuli.
& hoc eft qd dicit. Tuc obla.funtei.ex deuotionc.fioffcrentium.
14 yt manus iis impo. Scilicet benedicendo & orahdo pro eis.
1 5 Pifcipnli autcm. timentes ne importunitas ofterentium oftcn
deretmagiftrum.
1 6 Jefus rero ait. Suis difcipulis.
Sinitc
MOR.AL1TER.
6 TVow omnct capiunt verburn iilud. Sap.8-d. Cog^ioui quia
non poffum cfie continens,nifi Dcusdcc
9 kt fum cHiulri qm feipfos ealhauerunt .Pcr obferuantiam
caftitatis.
1« Qui,poteft captre cepiat. Cuadhuoriodci.Hici©:Horta-
us
tis Dei vox cfl mikes fuos :id pudicitia; piamiu cot icancis,
qnafi dicat qui poc pugnare pngnec , ac fupetec t5c triuphcc.
I j Tunc bblatifurit ciparttuli. Sequitur.
1 5 Difcipuli autem tius.Xn hoc pcr ipfos fignificancur illi qui
iuucnes impcdiunt a religioms lngrcifu , quos domjnus rc-
probatdicens.
Sinhe
319
VJ
lof.ord .& Nicolai deLyra.
320
4
A
M-tth.
H>m. ;i,
opex:> jini!.
corporc n-.uiidostan:um hudarer.
-;: Oi 1 ^cncs.Iam cxpcrn cranc quoniam pcr impofitio-
prni naaiiuum cius & orarioncm rcpcllfuur mala. Colidcra
bant cmuiquod mipofiUuiccft vtpoftquampcrc.K.b.un Do
miumdcdcrix in eis djuiuam virtutcm , luinaautdemonm
.11 quadtangsrecpC
pHir.
* Chrvfoftomus.
01 . quibus 111 criris vit.impoflltconfequi. ]
Hi ronynuis.Ifteadolefcens Sc dmcs SJfupcrbus crat.U.t 1
fccundum alium euangeliflam cum non voto difccutisfcd
tcntantis mtcrrogat.
tdicii bonum
B
Vtilitas ma-
nunm impoti-
tionis & bcnc
tiidioait.
Przfcos locusinfti»
cuicparccesvcftlios
iuos faccrdotibns
ofleranc, nonenim
fucerdos manus im-
ponit fcd Chriflus,
in cuius nominc ma
nus imponitur.Si 8»
nim qui efcas fuas
pcr orationcm of-
Jcrt Deo,fan£tifica-
tus cas manducat
(fandtificatur cnim
pcr vcrbum Dei &C
orationcm vt Apo-
ftolus dicit ) quanto
magis pueros ofter-
c £>uid me iatcrtvgas dc bono. Quia bonum dixit magiftru,&
non Dcum,vclDei
■ Kon enim perfonatum arceptor elt Oeus.
vcroaic illis . Siniteparuulos , &nolitccosprohibcrcadme
a Vt buimles fua benediltione dignos ligtiincet.
vcnirc,taliumcftcnimregnumcoclorum . liccum impoTuif-
fetcismanus,abiitindc . Eteccevnusaccedens, ainlii:lMa*
giltcrbonc.quidboni faciam,vt habeam vitam a-ternam?
a Qjjul me vocis bonum inagi(trum,o,uafi aliquein hominuro.
c Quidixitei. QUidmct interrogas de bono? tVnus cft bo-
a Viam qui ducit ad vitam. Temando quali*non legetit.veldominus pnflet inbere contrana Deo.
f nusDcus.Siautem visadvitamingrcdijferua mandata.Di-
a Hzc elt puenlis innoc-nti- & caltiras.
cir illi. q.u*c ? Iefus autcm dixit. Non hoamicidiurnfacies. Non
adulterabis . Non facies furtum . Nonfalfumtcltimonium
Hon quod facit, fed quod raftus eft. Hon vitium tuum vel fuum.
diccs ? Honora patrem tuum , & matrem , &diliges
g proximum tuum ficut tcipfum . Dicit illi adolcfccns,
nu
D.
Cur benedicu
|ur cibi.
ri & fanclifican Dco
necefle eft?Caufa autem fan6t:ficandarumefcarumheccft\
quoniam totus mundus in maligno pofitus efl,Confcquen-
tcr infantcs quando nafcuntur,in maligno pofici funt.
a Sinitc paruulos. Si fancti funt tutui i , cur vctatis vcnire ad
patrem^Si mali,cut- fcntcntiam ptofertisanteculpam.
b Talium. Nam qualcs funt modo, meum quidecft, quod
honoratc,qualcspoft futuri funt,ipfoiueft, q3 miferemini.
Non ait iftorum fcd talium, vt oftuidac non acatcm regna
rc fcd mores,& his qui fimilcn. habcnc innoccntiam & iim
plicitatem.pramiumpromittit.
c Et tum itnp. Imponit manus paruulis, quando humilibus
auxilium gratias tribuit.
d Et ecce »-iju.Beda. Audieratille fimilcs paruulos codignos,
cflcregno,vukq; c*tcris no per pauboJas fed aperte cxpo-
ni,
NICOLAVS DE LYRA.
I Sinirc paruulos. Quia itlifuntfigura vere humilium & obedie
tium,quorumfamdiaiitatem ego volo.Seqmtur.
z T^lium eft cnim rcgnum ce\o"StcHt ejldicltm ca.prxcedcti
nnllus poteji intrare regnum cgclorum nijifucritpar^.utus & bumilis.
3 £t eccc vnus acccdens. Hic confequenter docet paupertatcm
"voluntaria.Et dimdtur in duas partes,ouiaprimo aocet idqi cil ne-
ceffitatis,fecudo ti qi efl fupererogationis,ibr. Dixic ei adolefccns.
Jn prima ergo parte ponitur cttiufdam volentis afcendere ad fratmm
perfetlionis interrogatio dicentis.
4 Magiftcr bone,quid boni tsLci.Iefus autcm rrfpondtci ,primo
quantum ad eius cegitationem , qma tlle cogitabat hfum iffe purunt
hominem,licet crederet eum effebonum &fanclum doclorem^ ideo
quafi refpondens Jefus cogitat'.oni,dicitei.
5 Q^uid me inter.de bo.Qtaftiicat ex qtto credis me pmu bomi
nem,non debes me yocare bonum,cuius caufafubditur.
6 Vnus efc bonus Dcus. Hoc efi di0um,Deus eflfolus bonusf
effentii,& nullus alius.C ofequetcr refpoiit eius interrogationi dicrs.
7 Si autcm vis ad vitam. Quafi dicat boc fuffich ad falutetn.
quod ampliuscft non cfineteffttatis,fedfupererugatonis.
% Dicitllli. Sciltcn,idAefccns.
$ Qu*? SuUzetfnnt tlla ma*data,quorum obfruantiacflneceffd
rta ad jalutem.
10 Jcfus aucem di.non homi.Hoc eslprsceptu decalngi, per qf
_ pruhibe-
MORALITER.
I Smttepa>ualos & nolite ro< pmhibne a mc. Chf yfoft. Na fi
fandi futuu funt,quid vctatis filios venirc ad patrcfSi ^utem
pcccatorcs,vtquid fcntcntiam codemnatiomsprofertisan
tequamculpam vidc:itis?
t Er CUm i*P<lf«iffet tit manus abiit inde. Remigius. Manibus
impofltis pueris bcnedixit,flgnificans quod humiles fpintu
(digm funt cius gratia & bcnediclione.
| Etetcc vnut accedms ait illt. Sequitur.
f Q»id mt interrogas de io»o>Hicronymus. Saluator nofter no
rcnuit
filium confcfius cft,
dicitquemlibct ian
ctum hominc com-
paratione Dci non t,
ctfebonum . Clni Lo
ftusautcm non rc-
nuicteftimoniubo-
nitatis, fed magiflri
abfquc Deo cxclu- Tn
diterrorem.
Nonfe magiftrfi
bonum cffe 1
fcd roagiftru abfig
Deo niUlum bonu1
cfle dicit.
f Sertta mandat.t .
Ittc quxfierat, quid
faciam ? contra rum
1$ aicdifce, quia Dcus
cu docuerat factor
rationaliscreatur33,oftcndens,quiaille non efc bonus qui
qu^rit de bono,fc J q ui facit qu»>d bonum cft.
Bcda.Ecce acbua vita qua: ad lcgcm pettinet Nota quod
iuftitia lcgis fuo tcmpote obfctuata non folum bona terrjt
fed vitam jeternam dabat.
g Dicit ei adokfcens . B E D A. Non putandusifcc(vt
quidam auint ) vel dominum tentaflc,yel dc fua v ■
mcntitus cfie , fcd fimphcitcr vt yjxjt confetTus'e(c,alio1
quin ( vt alius Euangtlifta aic ) non mtuitus arcana cor^
dis eius diligere eum diccrerui Icfus . Diligit enimeosB
qui mandata lcgis cuftod;unt , fed quod ibi nunus cfi
qui pcrfedi volunt cife, adiungit : vndc fequitur.Si v;s per-
fettus cfle.
4^ Om- p
3
4
5
6
7
8
9
10
ir
12,
»3
»4
15
!<■;
prohibrtur nocumen tum proximi i» perfona propria. I
1 1 Non adultcra. Vt.rhoc ptobtbetur nocumcntum proximi in
perfona fibi conwncl.i.
1 2 Non facies . Tcr hoi prohtbetur nocumehtum proximi in rk
pojfefta.
1 i Non fal.teft.di.-Po- hoc prohibetur nocumttuproximi in f.;mat
14 Honora patre cuum & matrem.Pf»- bocpr&ccptu ajf, m*
tiuum intvlligitur omnc benefjcium proximo reddenduw,quia nornine
patris & matrts intelligitur omnis proxtmus, & boc efi qiftibditur.
1 5 Diligcs proximum cuum ficuc ceipfum. Q^ia cbferuatid
wiandatorum non efi meritoria vit& <etern£, ;ft pat ex charitate.^ld-
uertendum, quod licctponatur bic folummodo pracepta /<?< ud& tabtt-
U,qu£ ordinant hominem ad proxioium,intellguntur tme tu>- hxc
pr#ctptaprimx tabulx ordinantia hominem ad Deum.qttin h->>:o m%
gistenctur Deo quamproximo , & ideofi obfa uantia mandatormn
fecunda tabuU neceffaria efl ad falutem , multo fortius obfcruamik
tnandatotuw primatabuU.Ter prjediftaetiam ujiendit Saluator, qi
obfcruantia prteceptotum ceremonialium &iudiciatiumnonera? ant
plius nccefiaria adfalutrm.
1 6 Dicif illi adolcfccns.H/c cofrqueter oflenditur quidftt fnprr
erog.itwriisfcilicet abitclioomnium temporaliumper paupertate vo
luntana.Etdiuiditur in duas pa><ri,'/nia primo docet paupertatis vo
luntaru mrritumjecu- do yt ad >a alUciat nflcdit eiu^prxmi»m,ib'r.
Tmc vefpondcnsPctius.Tiima in duas,q!iia primo docrt paitp-
tath
renuitboniratisceftimoniu/edamagtftrisabf:;; Dcoexcln
fit errorcm.C^se aute vtilitas , vt ira refpondetet reducit e|
paulatim & erudit liberan ab omni adulatione , & ab his q
funtfuper terra abducens Deoadhcrere fuidet , &: futun
quxrere , &c noflc eum qm vere bonus eft , Sc radix &: rons
ommum bonorum.
7 Si autem vis ad vitam ingredi,ferua mandata, & c. Remi;; us.
Demonftratur his vcrbis',quod lcx fu:s impletonbus non fo
Jum bona cempor?.lia dabac.fed cciam vitam arternam , fuo
tanien temporc confcquendami
Si
^
^21
Matth
«i
3D. y\
VIX.
1 7 ~>
'•'
A a Ow»iJ ^c.Hicron.Mcntitur.Si enim clili^crcr proximum
fuum licut le!pfum,opere complefiet , non eflct trifiis cum
fia paupci ibus dare uibcretur .
* Qvrvfottomus . Auarus fuir &: pccuniarum amator ,
quin Chrilius wlcm efie redarguit,fimulator autem nequa-
quam, quianon eft
i
l
4
6
omma,
ii;4.
* Hilai.Hihcrediuirin^criininishoncfr/edmodusinh.v D
bcndo retmcnduscfi N.imqiiomodocornniuii:'rud!:m cft
neccfsicinbus fandtoium , fi communicandi mac<'na no rr-
Imquitur?
d T,<cilius . M yfficc.;F.icilius eft Cbrifiurn pro diletrori-
Ns fen.fi sprt^uarn
a Omnia ha?ccuftodiui a iuuentute mea,quid ndhuc mihi tie-
a Quia ejt volunnte eft . Indilecrtoue D< :. b Nr>n raticm.
eft ? Ait illi Iefus . Si vis perfea£his cfse , vadc & vei;de oVinia
^Sic dando. a K.ctributioncip, b Eccccontemplatitia,i].i', id eiijngcl;;iin f ?rtinct.
qu«ehabcs,&dapauperibus, & habebis thelaurum in ccdob,
a Non fufricit rclmquerc mala,nifi fequamr dominum, aietl,ini tctur.
& veni fequere mc.Cum audifset autem adolefcens verbum, l ra Uircill,c- Acus.cft
fQuarel Cum amore. a Qux fcmen Pei fi.rt>.v.icruur. " plWtbo pCl' quam
abiitttriftis,eratenimhabensmultaspo{seisiones.!efusau- 9 anSl|frias p-fsioms
a AmatorHiuitiarum. "»' •'«Cat.qiia p.ffsio
c tcmdixitdifcipulisfuis : Amendico vobis , quia diues diffi- IO nev^,ut **> uricne £
, a Nnn impoflibile eit.fed rarum.cjuiadrfflculter comemnanrur diuitis . UatlJliE quall lCliia
cile intrabit in rcgnum coelorum. Et iterum dico vobis. ; Fa- veftimeta refai cire
a Ingcnttbus mcmbns enotmcm . IX «ignatUS efc.i. Tfpa- tMir.jo.C,
e ciliuseftcaWlum per foramen acus tranfirc , c]uam diui-
tcm intrare in regnum ccelorum . Audirisautemhjs,difci-
Nefcjo quomodo f puli , mirabantur valde , diccntes, Quis ergo poterit
cum (uperflua tcrre * >*- t> l
nadil:«ucur, archus
quam Igdeum dc mei icis ftiis gloriancem, &ad fubeudun
leueonusCh-ifli fc humiliarcnolentcm.
e ^?«iBdi.Ifidor.Nullusdiues incrabir,idcfc,confidens in
diuitijs.uc Icfus fecundum Marcum exponit .
f Mtrabant... QuJa in numcro diuicum dcpucabaturomnes
qui .imamd.uicias,ecllnon hibeani.AIica.ri.cum ficn.aior
tutbapauperum,nondicercnt.Qu,Spocentfaluus eile >
4^ Dcnm
fecurumdeincertis
iudicarc,&: maxime
accufando.Maicus
aucem hanc ilifpi-
tionemdcftruit.Di
"cicenim qtf occur-
res & genufleccens
rogiibaceu, &quo-
mam infpicieseum
' Icfas amatnteurn .
itrjae Sieciam centansac-
ccfsiircc,dem6ftraf*
fccnobis hoc euan-
gelifta , ficuc in alijs
facic •
b Ubi)t triftis, &c,
•}< Auguftinus .
12
adcpta quam concupica confcringunc.Na vnde iuuenis tfce
tnfcis difeefsit, nifi quia mngnas habebac diuicias ? Aliud.n.
cir nolle incorporare qua: dcfunt, aliud iam incorporata di
ucllere.
c Diues diffi.Dhrizcs n on manentes , fed qui effe deficrunc
intrabunt. De omnibus tutius cft, ncc habete ncc amare di •
uitias.
* Hvla-
diieclores feculi nd
Chnfuim corucin.
Camefus dicitur
Chn'fcus,quiafpon-
cc hnmiliacus infir-
mftatis-fiofcra one-
ratv pofrlapfuml tuc.'*.c,
Aliccr.Faciliuscfc
Gvncilcm pepalum
gibbo pcccacoiiim
dcforme p angufcif
vi.r vicam mgredi ,
NTCOLAVS DE LYRA.
tat'st> /.'ir ■ ii« mtrilnm.SccmAn auii fit hmus perfe9iams retnrda
t ,'bt.Cum audilfcc autem adolefcens.Cj>cijpr/w« iduerten
itm qttod .idoLjccns iitt vokbat ad ilatumpcrfecliorus ajcedvejdeo
dixit .
i Omnia hxc ai. Mundata implendo .
a Q^ J a.ihu: mihi djd.^lpe-fctlionVvitt. Hieronymus, au-
ttm a c ,7 :oJ ijh: tuuenii meiaciter & Ktle loqucbatur.Q^od probat
per b h ifuod fibditur pojtea . Cum audifiet vcrbum , abyt triflis quoi
no>: ferff-tji ad Chr.jUm ex ieuitione acccffiffet . Sed Bcd.& aliijui
aU txpofiiotes dicuvt contrar:um,v,deluet qufdfimplic a*mo v < it
td Cbrilinm pttes dcfalute&terna , & quoi vct um d:xn f »kfrruajfc_
tnanditt , qund prabjtur ptrlm quoddiatur Mar.lQ.i.l- iusaute
inciiitn cfi dilcxit. Qnodnocjfctvoufi vtmji tfiffm. i^itodaut
flier.ioura>ittm ex hoc >>uidfcqu;t'*r.iKbnt cnftis.-io/i ejiib-
trtiHa, ,tu,a Jiquispotens ejl natum inferionmfcruare , quitamcn
»0« e?i pote'i' /?.:, ,m alitoiem fctndere .
3 Ait ifli lefus.Si vis pc-fecttis cife.i.<j/ie</frf aifiatumpcrfeflio
nh fupra tommunem {iatumjaluti nectfjar.um .
4 V^dc.Ce temnenio omniatemporalta .
5 Etvc i.qur.P'-op'-r D,i,qH>aabi) ere tcmpora!ia propter oflen
tati',nem non rfi ■• > i itor H-nJicnt alqui phitofophi fercrunt .
6 Ethabebis ch-. II >c non dicitur^qriapanpcrtas fit maior vhtus
qua cominentia velobeiientia ,fei ixcitur per q<a*\dart correfpoden-
ti.itn,qu-a'b'faur!,s rr!efl:s fic refpondet voluntarix paupertati, ficut
exaltatiobumiliarionijicutdicliim cft c.prscc.Sequitur .
7 Ec veni.feque. mc. QHtainfcqneU Chnfli per opera charitatis
i>, Jijhtprrf <H„,pnni ipalter.in paupeitate auttm voluntaria confi-
ftittnt 'Oatiucpet •odum rtmomntis prohxbentis gr difpnnctis, quia
per hnc mferttur • u r.i unporalium q"* >mprdit animuvt a diletlione
D''u& d jpomtur ani"us auUinrt Deo vacandun.
8 CumaudifTecauccm. H c confequenter cfiendit quid fit huius
ptrfeclionis impedimer,twr.yvidtlicct mmia diltilto terrenariipojjcf-
fto-
fionii,& hoceslquodfnbditur. Cum audiiTetauceniadolcf.vcr.
/iv>. e:,Chrifli d( perfetiionr pjupei tatts vol\ntari&.
9 Abut criftis. <^u timis. amabat pofliffiones terrrtia<,& idvo non
pntc.at adpcrfecliijnem vo'u»tari£p.iupertatis afcendoe.Cotifeqtun-
ttr ofttndit quomodo diuitixfaciunt difficnltatem in atringcndoperfe-
tlionemdiccns .
10 Amcn dico vobis quia diues.T^o dixit impoffibilefod iijfici-
ttiquia dtjficile cfl imitias pof]iiere,et «on teneri nimis amore earim,
qtria fecundum qmddiut Uu^.in cpiflola adTaulinum , Bonatene- .
na diligttntur arciw adeptaquamcocupita.Minienim eflnokimor noUcn^do
porare qtix defunr ,alitid iam parata diutllere . Illa.n. velut extranc.t quomodo &u
iam rtpudianturftfia velut mtbraprxftihduntur, &c.EtClnyf.fuptr 8«*»*«
Matr.App'fi:io diuitiarum maio, ern appon.t flatnma,& vebemettor
fit cupiio.Etquia cap ditas efl venenu cbaritatisideopoffeffiodiuitia
ru > cdmt honnnem dtfficilem adfe> fefttoium acquirendam,non tamc
facit tmpnffib-le^quia ufbraha f» t valde diues,vt babetur Gen. i j .&
tame fu,tpcrfe3u ,n h ^bti Gen.tj.ideodicitur Eccl.j i.j.Beams
virditiesqui inueciiseirfine macula,&c./fr//«>«r.(^uiseft hic
& laudanim us eum^.d Vix & cum difficultate inuemtitr. Confe
quefer oflendit quab-er d>u;t:*fac unt impoffibilitatem adperfcclio-
nem & adrtgnum cxlorum confequcndum, quando.f.bomo conStiiuk
finem in dtutt)s. Et hoc efl qittd dicit .
li Faciliuseftcamelumintrarein reg.ce;. T>r/rc« efiimpoffi-
bile,vt p-ttet ma> fccle,ergo (? fecundu . Quod autem loquaiur de di-
uite conflnuentc fttttm m imtijs , patetptr illui quod habetur Mar.
lo.c.vbi dicititr . Qja difficle eft cofidentes in pecunij t res*num Dei
introire &c.& fequttm ibidem , Facilius eft ca.&C. Exquopattt,
quod illud quod dicit diuittm impoffibde intrare in tegnu Deijntclli-
gitur non de quccunque diuite, ftd de diuite confider.tr in diuitns , &
in ipfts finrm conflituente,& boc dcbet hic fubinttlligi .
12 Audicis auccm. Qjia talem perfetJionem paupertatis volttnta-
rtji & altarttm virtutum rullus docnerat , ^Anrt Chnflumfiqnitur .
C^tns ergo pocc.fal.effc.^iirpoeiVf/pndeTzs .
Icfus
MORALITER.
j Si y>it perfetlus tffe va.& ver.Genadius de cccLfiafticis dog-
matibus. B' >num eft facultatcs cum difpcnfatione erogarc,
fed mclius cft intcntiune fequeti Chriftum totum fimul do
fiai e abfolutum a follic itudine curri Chnfto egcrc .
Origencs.N m tamcn iic intelligendum cft,quod in ipfo
tcpnre quo bona fua tradid it p upcribus , fiac omnino pei-
iV.rus.fcdcxilladicincipi »ch .tulatio Dci,adduccns cum
adomncs virtutcs, ideo fubditur .
II
7 Et venife.me. Hicr Sequitur cniui dominum qui imitacor
ctt eiuS,& pcr illius vefligia graditur .
S Cum atid:ffct ataem ade.ver.abi\t tri. Chryf. Non enim fimi-
litcrdctincnturquipaucahtbentcl quiin mulcisabundat,
quoniam adicdio diuitiarum maiorcm acccndu flamma <Sc
violennor cfi cupido, idco fcquicur .
I jLmen dtco vobts quia di.d>ffi intra in te. Ch^vf. Quod quidc
dixic non pecunijs d«rahcns,fed e« qui detincnrur ab ipfis,
&:dif(.ipulospaupcrescxifientes non dcbcrc verccundan
pcopccc inopiam.
Tom.y. 1 upui
5-3
Gloi. ord & Nicolai de Ly ra .
324
&
A
jpm. 64.111
Al*»l>.
4 R«w. Qiii sb amorc tcrrcnorum ad charitacem etcrno-
rum eonuctiir.Nonquod cupidi.oi fopcrbl in:.-ci.c
.. Ci ■ iius . Dctauccnn •pushoccUcconfcqu.cn-
terofteodTuguoniano mulca opus dl gucia, vc humo in di-
Luctis dirigacur.
\C Vqui-
0!U-
B
t*« q 5 *
b Fae 11 OS
t>iu< vtnnia. «
(iKNii S . EilfPc-
crus m-.T.macum lia
trcrcii^un, L-i uon
rntnuttJ .v.ihm.»ca
funtapud Dcum cvr
iidcranccm, quom-
am cx tauci p.cni-
tndine , dilectio.us,
ilia mimina reiique-
tunr,vt cti.imii mul-
tas lubuilTeot pof-
feffioncs, omnia icli
quiffenc . Lt puto
quod magis- Pccrys
confidcr.s Jc r.iTectu
fuo j quairi dc ipfa
qunntitatcrcruinre-
lictarum,(iduciahtcr
incerrcgauic
c 1» regcneratione . ® 1
Duicfunc rcgeneracioncs.prima ex aqua , &: fpiritu fancto,
fccundain rcfurrccUonclcaduxadoptioncs,&; duxiefurre
• ctioncs.
F iliu
1 8uo afpertu a(u»nros ftcit.
raluuscfTc.A.fpiciecnsaurenilerusc1ixicil!is . Apuclhomines l
a Vt p« le 1 ciipuuiaiil>iivlu.sioniiemntui.
fl huciir.po'iTibileeit, apud Deuautemomniapcffibiliafunr. r
' a IdcAiunluiitaieui lubeniii.
b Tunc rcfpondens retrus, dixicei,ccee,nosrchc|uimu^omm'a
, Idoi.ewin. b Q^xlcdfKirertio. c tiztmi. . , • • 4
etiequutifumus tcquidergoent nobis ? Ieiusautem dixit j
a Nou r,ui tekguiftil taiituwi.Hiiod Sc cocrares iecit. b Qumido monui rcfutgcnr ii:eonupti. 5
c illis.. Anicn dico vobis,quod vos qui fequu ti eftis me in rebge 6
d neracione,cumfederirfiliushominisin fedc maieitatis fuar, 7
Quiauobis crcdcnnbus credcre noluerunt. 4.
c fedebitisj&vosfupeciedcsduodccimiudicanres duodecim 8
4 Nontantuni uos. li Oninesalicifriis charitati fuppofuerit. g
tribuslfracl .t Eroamnisquirehqu^ritdomum,velfratrcs,
aucforores , autpatrcm , autmatrem , autvxorem, aut
r filios , autagrospropteruomcnmeufn , centuplum acci-
t
12.
NICOLAVS DH LYllA.
I Iefusdi.ilhs.Q«^ bomo non potcH ad hoc attingere ex vhtute
propria,fedfolumex diuina gratia,quod habetur ad h\pm.6.d.(jl'ati3.
Dci vitaxtcrna: &perbvcexciud tur error Tclagifyqui pofitit /jo-
tninem exfola Lbcrtite arbitrii, pojf>: merer.Et qttia lict mcriium vi
ta xtcrnje nonpoffit cjfe vinutc natur&jotell tamen cjfe virtutegra-
tix.dmin£,ideo feqnitur.
i ApudDeumautemomniapof.
^ilitcr aw.cm cxponitnr abaUijuibui illud.T acilius eil camclum,&c.
dicentibus quod quadam poria erat in lentjalem quti vocabaturpor-
ta acus,per quam nonpoterat camelns tranfire nifiprius dcpoftto one
te.Sic nec diues in regiium cclorum nifi dcpofitafarcina terrenorum,
fed quia boc defcriptura non babct autoritatem,ideo eademfacilitate
contemnitur qua probatur.T^on enim inuenitur fcriptumin aliquafcri
ptura autentica quodin Ierufalemfuerit aliqua porta fic nominatai
& ideo prior expofido melipr videtur.
3 Tunc rcfpondens Petrus. Hic confcquenter ofienditux volun
tarite pauper'atis prxm':um,& pramittitur intcrrogatio Tetri,
4 Ecce nos reli.£/Vef autem Tetrus effetpauper,tamcn affmt con
fidenterfe reliqmfie omnia^uia licet effct pauper in atlu, tamen babe
bat mu Ita inpotcntia. Et quia per paupertatem voltntariam nonfo-
lummodo relinrjuuntur poffcffa ii atlu, fcd etiam pojjibilitat acquiren
di,&pojfidendt,& ijlapojjibilitas aliquo modofc cxtcnditad omnia,
ideo comtenienter Tetrus dixit fcreiiquiffe omnia.
5 Quid ergo crie nobis? In pnamio retributioms protali volun-
taria paupertatc Coifequenter po litur refponfio Chriiii.
6 Amcn.I dcji,fjdcliter.
7 Dico vobis.4Jj?4 vos quifequuti ejlis me,dimiffu omnibus ter-
renis.
8 In regcncratione.7(/c-y?,»i iudicio tempore refurreclionis mortuo
rum:
d riliuibawnis.l vi"i,'i:mi;iuif>>r!n:)quciud:cnt.i.:; . !. j
ci imm exertuerit port itarem^erhis c\: vus mc< s
c Snrtrftc.es dw.daiui. Per dm ■dccun icdi s;\ niUi.riiu.siiidi
canciu.I^duodcc m tiib?,v»uucTlicas it.d.cadoiij mtciii
tur . Qui rciiqucrunt cia ,6c fcquuti lunc Uurniuu,hi iud i
crunt, qui iicic.i h
bcncesrecj:c vliiunc:
Iu.dicabuutur , (
bus dxccur . Fc.iite
bemdiii patris wci:
hfuriui enim t & dadi-
ilis t/jibi mandutafc.
Duocnimfunc ordi
ncs bonoaKr),
* Chryibltomus. \
Non fimplicitcr di-
xitjScdcbnisdedad-
iunxic, Quifecutieslis E
f»p,vrhincludamex
cludac , & eos qui
pofleafutuncrantac
io trahcrec.
1 i f Centuplitm . Id clt.
quicarnalia pro do-
minodimifcrir,fp/ri-
tualiaaccipiet, qux
c6paracione,(S<: meri
tofuiitaerunt , qusfipaiuonttmroccntcnanus coparecu;-.
Marcus air.Ccncies tantum nunc m tcmporc hoc cfi pcrle- ^i
quutionibus {ratres,&: fororcs,&: in futuro vira artcrna.i.in ^
ffiiac
rum:^u£ quide refurreUio dicitur regcneratio, quia tcrminatur ad cjie
fecmdario acceptum.
9 Cum fedcritfilius hominis.^vt'tt/?!:«t//j/;;>-/«<j bominisfuie
iudicatits coram Tilato , ita infu- rna btmana iudicabil , ficttt dicitur
*Atl. i.b.Hic Icfus qui airumptus eft a vobis in ccelum,(ic ve
niet ad ilidicmmcjci^cet^nujicut in humanitatc ajcendit , ita in
humanitate dcfendet ad iiuUcium,quia-tamcn apparcbit in formabu
tnanitatii glvriofjjueo fitbditkr.
io Infedemaieflatisfua,'. Inpnmo cnlm aducntu ftditin ^fcde
humihtatis.
1 1 Sede.Sc so%.Aduertendun. quod iudicare accipitur tripliciter.
Vno modo princpaVter^ficut iudex qulprofer: fententiam,& boc mo
dofolus Cbriiius iudicab t, alio tnodo projcd re i>i loco eminenti ittxtt
iudicemyftcut ajkjfvres iudicis,& hoc modoapofloli , & alii perfctli
cii Cbrifio iudicabunt , tcrtio modo largc accipitur.f. pro fententiant
iudicis approbare , & hoc modo omnes eletli iudicabunt ,quia fcnten-
tiain iudicis approbahunt.Con fidet andum etiam. juod licet iudiciaria
poteflas,qu& competit alicui,pcr modum ajjcffor'hyco>iucniat apujivjis
& viris perfcclis rationefux perfcclionis fupra a(<os citnnctnis,tame
tnagis attribuitur voluntaria paupertati quam aliis virtutibus & boc
per quandam correJpondcntiam,ficut fupra ditlum eji,quiaftcut exal-
tatio corrcjpondet bumilitatijic indiciari* potcjiaspattpcrtati , quia
paupcrcs in hoc mundo conculcantur, & peruerfe iudicantui.quia ct
eorum hona in malum interp>etantttr,ideo econtrarioeminentiajcdis
iudicia>i& competit eh ingeneratione.
11 Et omnis qui re.T^c)»; cil ftc intelligenduni,vt aliqui dixeriit,
quod pojl aliqnam reuolnti nem temponmi poji iudicium centuptum
omniu.n qux hic dimittuntur propter Dcum reddantur in eade Jpecie
yt centum agripro vnoagro d'w.ffo,fcd eftjenfus quod qui corporalia
pro Chrifto dimifcrit.fpintualia bonarecipit hic in pr*fcnti^qu/c ita
txcedunt bona temporalia ficut centcnarius numerus vnitatem.
Ec
M O K A L I T E R.
I ^tpudDeum omniap fR.[unt.ll.ctr\igiu<;.Hoc non cft fic in-
telligendum.quod potbbilcfitapud Deum , vtdiues cupi-
dus auarus,& fuperbus intret in regnum celorum,fed vtco
ucrtatur,&: iicintrct.
4 Ecccnosrr c. Grcgorius. homil.^o. Multumdimifitqui
cum repoffefla ctiam concupifcentusrcnunciauit. Tantacr
go a fequcntibus dimifla funt quanta a non fequcntibus con
cupifci pocuerunc.
■f- Voi qui frquuti eflis me .H;cronymus.Non dicic qui reliqui
ftisomnia.Hoc cnim,&- Socrau-s philofophus fccit,& mul-
ti ahi diuiti.is contcmpfcrunt.fcd qui fcquuci cflis me,quod
propnc.apofTolorumcfl.atquecrcdcncium.
£ ln regcnerat>one.Sci]uiiux.
Se-
II Scdebitis, & vot Juper fedei duodccim.Chry foft.Quod fuitcx
tuncquo gences crcdcre cjeperunt in Chritto f regenctate
Extuncemm apoftolifederuntfupcrduodecim thronos.i.
in omnibus Chtiitianis.Omnisenim qui recipic verbu Pctn
fit thronus Pecri,&: idem dcaliis apoflolis eft dicendum.
f Iudicantes duodecim tribus //r4c/.Hironymus.Ideft.condc«
nances,namapoftoliscredentibus,Iuda:icommunitercre-
dcrenoluerunr.£/07«o/i"^///r'e.£/(i.fequ!tur.
f Cf«/««/>.tj«7.0ngcnes et in hoc fcculo.quia pro fratribus
carnalibus mulros inuenif fecundum fidcm . Similiter pa*
trcs,fcilicct,cpifcopos,&: faeerdotes,»k filios,fcilicer,iunio-
rer crcdetes,5<: forores,fciliccr,ois qui fe Chro cxhibueruc
virgmcs caftas,&: agros,q.a de agris multoru fidelium pafcfi
tur fuffic!cnteT,&: hoc mbdb Auguft.io. de ciui. Dci cxpo-
mtur illud.A pofloli un^ nihil habcntes,&: ola poffidentcs.
Muhi
w
Mattl
isci
Cap. XIX.
326
tS hac vita perfequu-
\ uonibusplenagau-
diu regmdegurtac,
cvomnium electo-
ru fincera dilccho-
ne
a Multi prius feniente»fo!tea torpent.multi fubito inardefcunt.
piet ,&vitama:ternampo(ridebit. t Mulciaucemeruntprimi
Vt Iudas. Vt latro.
nouiffimi,& nouifumi primi.
r D
nefiuunuir.
Sedquiamukice
pefcunt vcl retroce t Mar. ro.f.
duntfubdir:Af«/:/<iH Luc.y.f.
tcmerunt primi , &c.
NICOLAVS D£ LYRA.
1 Et tuttm mernam. In fucuro,fcilicct,propcer quod conclu
diturinnneiic.
3 Muliiautem. Quiailliqui funthicprimiin honorealios
" iudi-
ludicantes iniufle, tunc erunt nouiffimj & inferiores & iudi
cio aliorum fubiecci , & e contrario voluntarie paupcrcs qui
funt hic nouiffini , in iudicio futuro crunt pnmi : quia ficuc
dicium eft , erunt iudicis aflcffores.
M O R A L I T E R.
Multi autem eruntprimi. Origenes . Per hoc exhortatur eos
qui
qui nuperveneruntadverbum, vt feftinent .idperfe£tum
afcendere pra; mukis, qui videntur fenuiffc in fide.
?
A D D I T I O I.
In cap. 1 cj.vbi dicitur in poftilla. Etftc patetjuod indiuiftbilitat
matrimcni) non folumefldeime diuinoyfcdetiam naturali.
Mirum videtur.quod aftrucre nititur Poftillaror videliceV,q>
de iurc naturz matnmonHim eft indiuilibile inducens ad proba-
tionem huius concluiioms lnftinctum animalium , vt pater% li-
terapoftillz.quodtamenno videt veritatefulciri. Ad quod pro-
bandum primo eft cuacuanda ratio ous.fecundo funt aliqua prx
fupponenda ad veritatem materiz clarius lucidanda, tertio funt
aliqua? conclufiones formandz. Orca primum dicenciii eft quod
ratio Poftillatons non probat intentum fuum, nec eget alia folu-
tione nifi interemptione,negatur enim animaha bi uta ita fimul
adhzrere, vtconiunctio fuaina!iquo mdiuilibilitatemfapiat:
quinimo omnia fere ammalia ve' pro maiori parte ab inmce poft
copulam difcedunt, & vnus mafculus fufficit plunbus tocminis,
vt ariesqui futficit centu ouibus, & vnus equus multis cquabus,
& vnus taurus qui fufhcir multis vaccis , & fic de fimifbus, Heo
nopoteft fumi adindiuitibiliratem matnmonij cthcaxargmab
animahbus brutis", & fic ratio huiuscefiat. Circa fecundum pri-
noprzfupponendum eft quodius naiuralc dcitur muliiS mo-
dis. Interdii enim ius naturalc ponitur pro diuino.intcrdum pro
illo iure quod cft commune omrobus hominbus quod ius gcn-
tiumappcllatur,fed propriefumpto vocabulo.Mis naturalepri-
rnzuum eft,quod touenit omnianimah.Hmceft quod foletdi-
ci.Ius naturaleeft quod naturaomniaanimaiiadocuit,&ideoli-
cet promifcue vtamurillo vcrbo, ius naturale, propric tamcn lo-
quedoius narurale folummododicitur llludquodconuenit om-
111 animali . Ad ioquendum igitur proprie in hac materia , nc in-
certitudo vocabulorum aliquam ambiguitatcm vel errorem pa-
riat,cu dixerimus ius naturale, intclligimus de iure naturali pri-
mzuocongrucntiomnianimah, & dehoc videt intellexille Po-
ftillator.Secundoeft przfupponcndum, quoclex hociurceftma
ris & fijminz coniutidtio.fbcroru procrcatio & cducatio,& prg-
/-> pnj corpi ris defenlio, & fimiha, quz pertment ad conferuatio-
" nern indiui Jui & fpeciei, quod manifefte dicunt iura,cum de iu-
rcnaturab loquuntur. Tertioelt przlupponenduquodcft aliud
msquoddicitur Gentium, & ex hoc defcend t confenfus.cx fue
runtinducticontraclus,dom nii diltindta, introducla bclla,fer-
liitutcs,& cztera huiufmodt.Quarto cft przfuppone !um,quod
cftaliudiusquod dcuurouile f u humanum,& cxhoc mrcfuit
dataformicontractibus,& zqmtasnaturalis, quz erat inconfu
lo, fuitttduOa adcertas formas , vt patct in diuerliscalibusde-
terminatisper legumlatorcs. Quinto przluppomtur, qdclt ius
«iuinum,fcilicct, quod in vtroq; tc(tamentoc'iiitinctur,a,: quan
tum adpraifentemmateriam pertincr, noneftconftituenda fpc
ciesiniure canonirojquiaadhzrer turi diumo.Sextoprzfuppo
ncndum eft . quod liomo eit albgatus omnibus mribus , diuerlis
taroenrefpeftibus . luri primzuo naturali alligatur inquantum
eft animal . Iuri vero Geutium inquantura ctt animal rationale.
lunautemcimlnnquintumeft ammalciuile. Nam vc Anttote-
lcsait.anaturaeftciuileanimal hami&omniu aggr^L',abilius :
mri vcrodiuino vtriufqueteftamenti inquamumeit ammalca-
tholicum&fidele.
His ergo prtfuppofitis circa rertiii ponendz funt aliquz con
clulicncs.C^uaram prima elt, quod de iure naturali primzua 116
eftiudiuihbilitasmatrtmonii. Quodpatet, quia dchnciure non
«ft matrimonium,ergo ncc eius indiff >lubilitas. Antcccdcns pro
baturauttorit.itcpriixipaliumgl.jflitoriim vtnufqueiuri;.Ioan
nesenim fcuronicusgloflatordecrcti, inc.ip. lus naturale.dift.
I.cum tc> tus locpjes dt iurc naturali diccrct. Hx hoc mrc clt ma
HS & focminz conianrtn, quani nos matrimomum appcllamus,
exponens d.cit comunCtio.Rifcet.corporu non ainmorum,quafi
0 c\t, co^jus e(t a mre nnurz, fed matnmonium non. Hoc idem
notat Accurlms.s. ;,inflit.dciiircn.itur.ili.Patet criam hocma-
nififte pcr rati«ticm,nam fi vcrum eflct.quod matrimonium cf-
ietdciurc naturz , fcqucrctur quod concubinatus efletmatri-
inoiuum,
monium, quia ius naturatc primzuumquudcou.j,c..t.:om;ni vt
animah.nonfacitinterilladifTerentiam. Nccobftat quod aiiqui
dicnnt rationem naturalem induccre matnmonium , ex co quua
ratiodicl.it quodccrtifint parentespropter cducationem lib«:ro
rii. N«m fateor hoc, fed aludeft ratio naturalis^aliudinftmivus
naturalis.Inftin&usenim naturalis efl communisomnianmiali,
&iftccftaiurcnaturz . Rationaturaliseft propria honimis, &
iftaefta iureGentium : aliasenim fequerctur, quod animalia ^
bruta haberent rationem naturalem,cum ius naturale eft (vr di-
ctum cft)quod naturaomna animaliadocuit.Coitusergocft ab
inftmctu naturali,qui cleicedit a iure natuve con;muni omni aiii-
mah.Mitrimonium vero,quod eftquzdam qualitasiuftificatiua
coitut defcendit a confeniuqui proucnit a iurc gentium.Forma
enimeffcutialis matrimonij proutcftdeiuregentium , confcn-
lus eft, vnde Legiftz folent dicere. Nuptias nonconcubitus, fed
confenfus fjcit.Sequitur ergo cp a :urc naturali primzuo non eft.
indiuifibilitas matnmonij ,cum dc taliitirenoeftmarrimonium
vt fuit aflumptum. Sccunda conclufio cft, quod de iuregentium
eftmatnmonium, fed noindiuilibilicas matrimonij. Pnmapars
conclufioms patetex fupradittis. Cumenimmatnmoniumtor-
meturconfenfu , &confenfus litaiurc gentium, crgo& mata-
monium . Sccunda pars probatur per rationem ciufdcm iuris.
Fundamentumenimin iuregentiumcft vt qmdquid homines
confentiunt dcagcdis, pcr eos feruetur,vnde& le^ifl itor dicit,
quodmhil tara congruum naturali zquitati eft,licutea quz pla
cita funt intcr homines feruarc. Hmc ergo eft , quod matrimo-
nium dcfcendir cx hociure vt confenfus fcructur , fedindiuor-
tio eftconfenfus vfrinfque coiuugis ad difcedendum , crgo fer-
uandus eft.Jacir ad hoc regula iuris ciuilis quz dicit, quod nihil
cft natura^e, quod illaqux vnogcncreli^antur, codcm gcnere
foluJiitur.Curo ergoiusGinnum duntaxat rclpKiatnaiuralem
rationem,fequ turquod matnmoniumquodex' hociureconlen p
fu firmaturtontrarioconfcnlu tollatur , & iic patetquod ^tlcn-
toh cmre matrimoniumeft iudiuitlbilo. Tertia oondufio clt,
quoddc iiueciuili 11011 efl niatrimoniumoriginalitcr,fedeft da-
ta formaaccidenralis matnmonio,& additz folcnmtates&ri-
tus, fed tameo exhoc lurc 116 cft indiuidbilitas ma-tnmoni) Qji^
conclulio pro vtraque pai te paiet cx przdi6hs,& ei iam qua m-
nftzcimlcs traftantde ntu nuptiarum 6c de diuoriijs & repu-
dijs& de alijs materijs tangentibus matrimonia.Q.uarta conclu-
fioelt,quodde lure diumoconliftenti in veienTcftamentoma
trimonium non eft mdiuihbile , cum ex iure hoc permittatur di-
uort:um proutmanillitc patct Deutcr.i^.Quintaconclufio eft,
quod dc lurcdiuinoconhftenteinlege cuangelica,& dciureca
nonicoquod eius veftigiafeqmtur, matrimonium eftindiuifibi-
Ic, vndeyentasait, vtpatecin codemcapir.fciiicctM.itth. 19.
Quod Deis coniimxit humn non feparet , &c. Ex omnibus his con-
clulionibus clicitur vna conclufio, vidclicet quod nec de iure na
turz nec Gcntm,ncc dc ciuili ncc diuino,prout eft 111 veten Ta-
ftamcnto, eltindiutfibihtas matnmonij, feddelcgeeuangclica,
quamlcxcanon!ca fcquitur. \d ditliiu'.ir>n?m matrimonij quam
inducit Poftil.profundandafuaopinionc,dicendu quodilladif-
finitio datur fecundu legem euangelicam fcu caiionicam qucea
fequitur. Poffct etiamdici , quodcii inilla .ntiin;tionepoiiitur,
indiuiduam vitz confuetudinem rctfncns.intcJligitur durancc
mainmonio, non autem polt feparationcm legitma,qiiz fccun-
dum iura prz hfta feparationempcrmittentiaficri pollet, vtcx"
przdiftis patet,& fic prcdicta diffinitio co|)Ctit matnmonio etia
iecundu mra ciuilia & h.noi.Ratio aut huius difTcrentiz inter ve
tus tcftamcniu & nouu circa indiuidbilitatem matrimoni j poreft
efle duplex. Vna gcncrahs fumpta cx impcrfcctionc ve.le. q m-
hil ad pcrfcctii adduxit.vtad Heb./.vndcmatrimoniu vc.lc.ta-
quam imperfeitu cratdiflblubile.nouc; vcrolcgisquia pcifeiftii,
uidiflolubilc. Alia vcroratio magii fjpccialij , prout iuprim 1 fe-
cundz.q tot.art.^. inrcfponlionc j.argumSti.Mitriropniu fuft
tn vc.lc.prout crat ofriciu naturz,non autc prout cft facramcnttl
Toro.5. 1 t
w
Glo£ord.&NicoIaideLyra.
$ coniunrtionts Chrifti & ecclelixqux nondu era» fifti.vnde in
A ve.le.dabaturlihellus repttdij,cpetkcontra ftrfi i6ne,nonaut in
no.lc. Quam quidem ronem idem fanclus doclor araplms \ f de-
clararefupcr^.d.ft. { :.in pnmam q.vbidicif cp friabcniamairt-
nionij,f.proles,'idcs & facfificompetunt hniroro fecundumtri-
j)liceuiioiicm.Nam bonum prolis compcttt liomuu fccunduro
naturamfuigencris, vndc procreatio&cdacatio prohs toiseft
aialibus, vt in S.lith Bonum aut fidci qood tcquit if ad congrua
coicationcm operuquxfunt necetfaxia in vita humanacopent
bominifecundum naturam fux Ipecici. f.tnquantum homo, Bo-
nun jut facricompctit homini inquantU eftCathohcus & hoc
quantum apud fidcles,quia figmficat coniuncuoncm Chrift.. &
ecclcilx.Ex quibus concludit.cp plutalitas vxorum nec tolht nec
impedit primii tinem,cu vnus vir fuliiciat plunbus vxonbus fe-
cundandis,cc educandis fi(ijs ex cis natis, fcd lecundu fincm qui
eltfi.ics.ctli nontotaliter toMit multum tn ;mpcdit,eoq> non fa-
olcpot eflcpa< mfimilia , vbi vni viroplures vxoresiun /utur,
▼t ibtdcm decla.rat.Tertra aut nnem,fctlicet,facramentu plura-
lita j vxoru total rer tollit,eo q, fii ut Chriftus eft vnus.ita vna ec
clefia. Exquibus patctfatis, cp diflolubilitasmatrimonijnon eft
Contra l.-gem nutur;,niii mc)u mtum matrimonium cft Ijwamen
tum quod folum eft apud fidcles Catliolicos. De hac materia ple
niushabctur fapra Detit.z \. in add.tionc i.videibi.
ADDITIO I r.
B In eod. caty. vbi dicitur in poftilia . Et fic patet qnodl-tcra buius
yprfn prxdiff. dfctl-ua.&c.
Litcra huius verfus pre. fuppofito vero intelle£tu eorii qux tra
dutiturcirca libellQ rcpudij, fupra Deut.14. in additionibus ibi
politis, noneftdcfeftiua fedplanefonat veritate.Adquod fcien
dumeftprout ibidemfuic dicluquodnullo modo licebat in ve.
Teft.rcpud:arc vxorcm nifi propter turpitudinem fornicanonis,
prout veritas literx ibidem teftatur , tatnen fecundii Pharifaici
dodtrtnaqui fxpemandata Dei irntabat propter fuasfalfastra-
ditiones vt fupra cap. 15. ex mukis alij, caulis licererepudium
aflcrebant, etiam profolobbifo voluutaus viri. Cuiusdodrmx
f iltitatcm Chriftus oftendit in hoc loco di. Dho autcm vobh quod
quicunque iimtferit vxorcm fnam nifi dh fytnicatiokem & aliam du-
x rit,mmcbatMr. Exqnotnanifeffc habcf aconu-anofenfu,quod
qut dimiferit vxorcm fuamob fornicationem etiamfi aliam du-
xent.non mcccliatur.quod eft vtru.eocp libellus repudijex cau-
fa lc gitima i 'ege dcterminara,fcilicet, fornicatione,Iicitus erar,
rt patct fupra 111 additionibus fupradiftis/^uod aut fubditur.£f
qu di'» /fjm d*\crit ,machitw ,mretti*itUT plancdeilla de qua
immed:atc antc loquitur,fcilicct,dc dimiiTa non ob fornicatione,
talisenimdimilintiullaeft , qmacontra formamin lege datam
& licmaner vinculti vxorislicdimtflxcG viropriori & percofe-
qucnsfecuJaseam duccns mcechatur,vndeprxfuppofita verita
tenonoportetfupplerenec mterponerealiqua niufoluilla qu?
ex lil cra plano fcnru accepta intellipjcnda funt.Iilod etiam quod
PofM.dicit q> e ade idiie vxor dnriifia ab altcro viro no pot duci,li
^ cut nec vinadimiucs p6rducercalrcra,qantqualifertranet vin
cu'G ma'rimonij cx vtraq; parte vt dicit, mamfcitu cft veritatem
non obtmerc fecundu leeem vcterem fecundu qu5 p^uraliras vxo
jrum fiiit licita feu permifla.nunquamautcm pluralitas vtrorum.
K E P Ltl C A. ln cap.i 9. vbi Poftillator dicit de indiuifibili-
tatc matnmonij Burg.hoc licut Dcut.^4 .grandem ficit contra.
Poftillator.m commotioncm adquam lcdandamclanonmodo
re ligam ficlii Burg.hic& Deut.24 intercctcra ditta.Primudi-
^tu ciuscj u>d 111 vc.lc nofnitliciiii dimitterevyoremjn/Jpro^er
fxnica 1 1. i.i.Hocdicluhabcf 111 fua digrcllione Dcnt.i^.Sccun
d.un d cln eft.Indiflblubilitas matnmonij folu pertinetad lege
euingelj Te.riQ di&fi darelibellumreptidii in ve.k.nonfolurn
lint Ik 'I u fed ctiam fait diuinum pracceptu.Qtiartum diiiii etus,
quodiu^ nifur* m cj lodifponif de tndiuilibilitatematrimonij
f ,!'i n nrcl'ig tur dcmreexp:e!i jineuangelio &iUrccanonico
ipfu il j 11 -iitc. Cijiinfumdiclunciuscftralc.aliquvUeftiusna-
turaleq 10 1 cft com nuacomm animali ,& hocdicif prf>prieius
narurale. S.c quoq-ie dicit poftMlatorcm acceprTe lusnaturale
qtia |.i dn it uid uuib liratem coniugu eflfcde inrenaturx, cjuod
tamcn non virletur vcrum, vt dicit Burg. Ex quibus diclis elicic
certasconrluiones.qu.t cjuia prolixae funt habcanturproinfcr-
tis. qui etiam tangentut inpcrtr,iclationeifti.usdigreHionis.
Qoantfi id iftamra.iteriam pnmo vidSdS de vcntatc &cone-
xionedift.uii Bur S;cu lorcfpcindcbl ad rationrs eiulilc facftas
cotrapofl II itorcui.Q*oad primii dicliiBur.vidcf ftlfum, quia
d.uc libcllu /cmH. ) fuir pcrmiflum in ve.le.nonfolu propterlof
Ricationem fcd ctiam proptcr quamcunque fcdtfatem patet hoc
Dcut. 24. Voi dicit. Si acccperit hmo vx.iretn <(? non ir.uencrit g'&
ttdm ante oc 4>\ ciusprr aliqu-tmfcedit .tcm, frribct libcllnm repuiy.
tJrr.Probjf etiampcrcannncm pnmlegia dift.4 vbi d'Citurquod
quzdam permrtuntur vt iicita vt pctcrc pr.Tmium,quc.dam aiit
pcrflaiuaiitar vt llbctta ,'ficot darc libcllum rcpudq nc tiant gra-
uiora.
328
uiora .' Vidcamqs infuper quomodo iHud primtim diiftum cum D
tertioconcordet , Nam primum dirtum vuic traditioncm libclli
torcillicitamprxterquam mcaluf >rnicationis . In tcrtio aut di-
clo dicit ipfam non folum (imp'iuter licitam , fed cxprefle a deo
mandatam , quod tamcn nullibi ler',itur , imo rotunda litcra htc
contradictt , quiadicirurhic pra^ivrdtt i i mioriis vefld permifit
vobi^ M<yf t, &c Et idem tanquam minus malu permittitur ex
canonc prui!egia,fupra allcg.ito. Nuhuautem nialutn lecege-
neralitcr praecipitur. Et duogeneraftcr propter prc*ceptufactii
Abr.ihx depccifionc filij. quod nonerat reg'ilare,uccgencrale
fed adtentSdu lingulare1Sn#iliter& prarceptii «latfi Ofecprout
patet in Jocis fu.is. Simihtcr & fccundii d;c"tii Burg falfumeft&
contra literam euangcli) piacfcntem, in qua Chriftm mdiflolu-
b.litatem matrimoni| fubeuatigelioprob.it pcnndiflolubilitate
eiuidem fub lcge naiiirar,t|ux fuit pcr Adam infpiranre deo pro
mulgata , d.cit cnim tentantibus 1 hariu-cis. j^w<a <tui fecit homi-
nern ab unt.o, m.tfiu:u<n & fam.nam fcctt eos , & dixit ,propter hoc
d mitte' horno patren, & mattl & adb<trcbitvxon fu.t,& eruntduo
in Catne vna , itaque tam non fnnt duo fcd vnacaro . .(Itdodergo Deut
coivunxit homonon fcpaiet . Quid planius , nifiquod matriinonii
infeDarabilitasfub legc euangclica & canonicaortura lubetex
1n.eparab1lit.1tc fub lege naturx per Chrifturn hic aIicgata?Vn-
dcpitet etiam quartum diftum Burg. cflc falfum jcjua ineare
(dequa fermo) lex euangelica & canonica fe fundant fuper lc-
gcm naturae & matrimoni) inftitutionem pnraati3m.
S'c& tertiumdtdtumfalfum cft& repugnans pnmo.vtfupra °
ofteniumcft. Quutum autcmdiclum de mre naturxprKnxuo
coiomm aniinali clt conficlum , quia nullu tale ms repentur in
fcnpturis facris ncquccinonibus. Nam ius fumptum in fua roa-
xima gcneralitate folum ad vocalia cxtendi probat Gratianus au
ftoritate beati llido. >. Ii,:ym. diccntis. lusgencralcnomen eft,
lex autera luris eft fpccies. Jus autcm diclum.qma luftum cft.Om
ne autem iuslegibus & monbusconftat . Nuncautcm luftum &
iuftitia ad fola rationabilia pertincnt . Hoc autem ms generahf-
fime acccptum vbi fiipra,diftma;uitur iniusnaturalegcntium&
ciuile.Iusnaturalediciiurcootnninationi.folaautemrationabi-
lia per nationes diiimguuiuur,& idco coc,cjuia \ bique cx inftin-
ctu naturx eft,non conftitutionc abqua,vt maris & feminz con-
iunclo, libero?u (uccttlio, pucrorum cducatio.coisoniniu pof-
fcllio, & omnium vnalibeitas.acquiiitiocorum quxccclo terra
manque capiuntur,dcpoliti vcl commodati re(titurio,vioIentiaj
• per vtro repultio,& hoc & ii quid limilc huic cft , nunquam inm-
ttumfed naturalc xquumquc hf.Hxc mquani omniamris na-
turahs portiones,folis ration,il)i!ibusconucniut.Coniunclioaut
maris & fi^minx in irrationabilibus noti eft fecundum ius natu-
rale, fed fecundum mftinclum naturx . Ahud cft enim dicere de
• iure naturali & de iniimc>u naturah.quia le habet ficut inferius R
& fupenus.Na omne ius natmale cft lnftincfus naturalis, lcd no
e conuerfo; quia alias extcndcreur lusnaturnlenon folumad
irrationabilia fed etiam ad infentibilia,quia inltinitusnaturalis
ab appetitu naturali non vidctur diftingui.Ius igitur naturale fic
diitinctum ab a'ijs , primatum obtinet & tenxporc & digmtate.
C^pit.n ab exordio naturx ronabilis,ncc tpcvanatur,fcd immu
tabilc pcrmanct,vt df ^.diit.c. i.Fmgft igif Bur.talc ius naturale
primxuii,imo impropnjtfimc diccrtf ius mxta prxdidfa.idcirco
falfumimponit polhllatoi i q, ita acccperir ius 111 propohto.Et qa
fund.imcntu Btir falium cll.romirumfa fx funtcoclulioncs fu^
in eo fundat e.Prima naq; coctufiofundaf fuper fuoficlo turc na
turali,& feciida coclulio, l.cp matrimoniu cft de mrc gcntifi, fed
non indiuilibilitas.Nam ex iuera cuangelij macrimoniu eft a pri
ma inftitutione naturx ronahs , qux ius genriii longe prxcetiit.
Sed ncc tcrtia conclulio eit vera , quo ad lioc cp ex mrc ciuili non
eft matrimoniii lndiuilibiie.Ntc quarta conclulio.quc; dux inni-
tunf eide medio, videlicet, quia in mrc ciuili tractat dc diuortijs
& rcpudiis, 6c in vc.Tcft.fimilitcriqux media non probant bcne
illas cocluiioncs, na etli diuortiu in lege permitTum cft pp maius
ma ii vitandu ex hoc arguerc igit matrimoniu eft diuihbile,co-
fequctiano valet.ncc formalitcr ncc]cgaIiter.N6forraaiiter,qa
arguitafeciiduqud ad limpliciter.Sicut arguercf ; Antichriftus
eft permdliuc cns,eft :gif ens,ficut m propolito.Ncc lcgalitcr va-
lcf confequcntia.Non.n.fequif Lex apud legiQatorc noneft ne-
ccflana,iif non eftneccflaria. SivScJcxqnxcunqj no ligat Dci
quin pollitvelmutareveldi(pcnfare,llatin lege eflc folida in fc.
Sicut ncceilarioigmscihdus cft &calcfaftiuus matcna debira
approx'mar»,n6tn lequif infornacctriupueroru nofuitcalcfa-
ct.uusigif nofuit calefacfiuus. Itacft de matrimonioq» cxcau-
iisinlitora cxpreliis Deut.J^ fuerat feparabile, 116 tn lcquitur,
igitur non cit mdiuiiibile.Iura aut quc dit ut de diuortiis &repu
diis, &:. non probantroatnmonii diuilibilitate.quia nertinet ad
illegitime cotraclii matrimOntu, cp 116 meref dici matnmon u, q,
de fua f >rm ili ratione eft coniunctio legitiroarii perfonarum & it
qaa iuraaluer de repudus & diuortiis fcntiiciu, cifcnt aboleda
tanquam
V-9
Macthan Cap. XIX.
$0
taoqua naturali nnn co fbna.qcf hicin litera per Cbriftu aliegaf.
A Quintaautconduliaquauisin fe vera, tnnonadintcnttonc.
3ura;.cj> videlcet ortginaliter & pnmo matnmonium cx euange
]io habeat fnam indiuilibilitatem,nam ficut fupra dictu eft euan
gclmm & canones quo ad id fe referut ad legem naturalem per
Chnftum hic allegata.Ex his patet falfitas concluflouij per Bm>
coileclar ex illis quinque mcptis concJufionibus, vt patcr.
Ncc valet refponfioBurg. adargm poftil.cum dicudiflinitio-
neallegatain pofhl.iri intelligi dcberedecoiunitisin legecyan
gelica trh. Huius rnfionis falfitasoftenfaeft fupra, immodet ;n-
telligi m oi lege lulta & confona legi naturali & ptimcua; a Deo
inftitutae in cxordioronaliscreaturae. Diuortiiiaut&: reptidium
mtelligcnda funt permilfiue ex quibusnon fequitdiuflibilitas
tjifi per accidens, vt praedi&u eft & fecundu quid. Et ad hoc ten-
dere vf fecundaTefponfioqua datBurg.adidemargrh. quia di-
cit quod illa dithnitio tenet duranrc matrimonio,fed diuortio fa
Cto fccundum pcrmiflionem iunum non tenet, vnde patet quod
inftantia Burg. ad diffinitionem matrimonij eft fecundum quid,
Nec valet dirfercntia legis no. & ve. quam affignat Burg.quo
ad hocquia qoauis vctus lcx/uit imperfecla,cfi m ea ftterat verii
matrimonifj de fuinatur.t& inrtitutioncinfolubihquispp nia-
litiam coru qui crant lub lege', non a5t pp ipfius lcgis imperfc-
ctionera diuortiii permittebatur fcciidu pnus dictii.Nec ex hoc
det dici matrimoniu folubile nili fccuiulu quid, f.folutione per-
3B mifla.Ncc valetquod Burg.de S Tho.adducitquod videlicet in
vc.Iege. ideo rcpudiu erat licitu.qutamatrimoniu protuncfmt
in omciu.non aur erat facraroentu fignihcatiuum coniunctionis
Chrifti & ecclehx, qua? nondu eranr, falfum eft n.in vcteri lege
ercieiiam (qux incipit ab Abel iufto fecundu bcatu Gregoriu)
Deo non fuifle comunctam, quia vetus Teft. frequerer oltendit
fynagogam Dco defponfatam,qu«e defponfarioeltin vna fponr
ia vfqj adnoutinmu iuftu, Cuiecclcfise totali Chriftus vtfpon-
fus fccundii dcitatem ab initio coniunftus e(t,cuiufque coniun-
ctioindflolubiliseft vfq;adconfuinmationem fecuh Matth vlf.
Et ita oportet S. Th >.& Burg. fen tre, roli vclint crronec d'cere
cu HelyndioChrirtuaute Mariamnon fuifle. Chriitus n.ctfi ex
temporecrtfattus homo.arternalitcrtnfuit Chnftus quia apa-
tre vnttus, non vnftionc vt dicit per vnetionem, fed vt lignilicat
vngendi per generationem coicationem . Ett.n.Deus vngcns fi-
cut ert lumc,& iicut filius eft lumen de lumincita eft vngens ab
vngcnte.fententiaeft Hli.i t.detrinitatcpropemed um. Itcm
fecundum fan.'tu dottorem & magilhii in 4. matrimoniii fuit fa
cramentuantcpcccatu.igitu al cuus iacri re, lignri,& non ni-
li coniundtionis Dei ad aroma tuftim quac cft ecclelii , vel in ec-
clejia fuit ab exordio ronalis creat urae Iponfus & fponfa myftica,
& corum coniumftio , quado igitur inlt tutum fuit mar rimoniii,
non deticit eiusfacrumlignum prout fanftus Tho.diX't& Bur.
Sic igitur patct di&a Ba> g non h^bereconnextone nec ventate.
Quantuadfccuiidu irticuliireft.it rndcre argumentts Burg.
factis cotra pofhllat re fed pr,euotandu q> f.ictu Burg.fundatur
q fuperfilfa imaginanone. Imagniatur.n..}, quia Deus pccpit da-
rjlibellumrepudi/, cj, ergo pratcepiliet diuortiii. Sedhocfalfum
eft, nam hbellum prarcepit dare.non limplicirer fed ex fuppofi-
tionevtfuppolitoquodquishabeatodiiicontra vxorem,& vo-
luenteam repudiare.det ilh libcllu.Non igiturinhocconditio-
nato prarc-pr > datur modus dimirtedi vxorcm, fcd datur ro.cdus
temperandi turorcm & ita Chr ftjs inhocrcfpondet Phanfxis
propjnentibus fallacnm fctuudiiplures :nterrogationes,vt vni
dcentibus C^iid crgo ma Jauit Moyfes dare iibeliu & dimitterc»
Sed drislefus hanc muitiplice qonem dittinxit taciteconcedcns,
<f Moyfes bene mandamt darchbellii.fed negauir quod Moy-
lesmadauirdimitterevxorc vnde dixit ad illaparte qonis Moy-,
fes.adcordis veftn duriciam permilit d.mittercvxorem,ab initio
aut iic non fuir. Glof.mterii.timilitcr & 111 arg.& eft beati Hiero.
Mnvfespermilit non Deus , quiacontralcgero naturalcm. Harc
m glo.fparlim,& magiltro lib.^.circa hanc tnateria.Sic mtcrpre-
tatur rnfioChrilti. Lt hoc clt quod beatus Aug. de fermane dni
an monte vult. Non inquit qui pratcepit dare hbelti, prxcepit vt
vxor dimittatur.fed qm difniient ,tnquit,det hbelium vt iracun-
d am temeraria proijcicndi \xorem libelli coaclio tcmpc;arct.
1 crhocadargumenta.£t pumoad glo.Ioannis.Tcutonici &
Accurlij dico,c^ vbi glo.dircfte vadit cotra tcxtu fequrnda cft li-
tera,& gl. fpernenda.nifi habcret euidcntc probationc qualiter
non eft hic. (^uod aiit glo. corrumpat literam patct, qnia vt dicit
Burg.lirera het q> demre naturali eftconiunclio mans& f^min^
quamatrimoniuappellamus.Glo.coniunftiocorporu^nonani-
»»wu,vtallegatBurg.Talisaai glo.deltruit textu,quiaconiun-
ctiocorporulineconiiinelioneanimorii np eft matnmomuquia
Itat veru matnrnomu tineconiuiittione orporu Sr.n ct coniun
tl onc corporueflc Itne ^iatri^onio, cja inituproadultcno&c.
M.ilcisjruf glofTiturconianaiomatrimonialis.dccndocacon
iunaioncm corpotu tantu.Alij volentci fafuarc gloflas d«cunr ,
quod
quod loquiitur non de lure fed inftmdlu naturali, fednec fic cft D
comundio t]!a facramerum & raarrimonium ficut tcxttii accipit,
quia tahsconiuncltio fe extendit ad irrationabilia & adultcna &
cxtera peccata, de quibus vadtt argumentum Burg. quod valde
ponderat,quamuis modicum valcat. [n declarationeautcm hu-
,ius;nualidiargumcnriBurg. pon.ttriainopinabiiia.priniiim.cp^ngen^r,^
infhnftus naturnlis cft a iurc naturar, fecundum quod ratio natu nit fiic triain
rahs eft a iure genr mm, tertium.quod matrimonium cft qualitas opinabilia.
iuitificarjua. coitus ,& hoc a>urc genrhim propter confenfum.
Primum autem vidctur irration;ibiJe.Nam ius naturale fequitur
inftuictum nature,noncuiufcunc|ue,fedrationabilisnaturar,n5
jgitur inftinclus ille eft a lure naturali ratione,& eius reftodidta-
mine.Non 'ghiir nqturalis ratioeft a iure gcntium, quia diclamS
teitx rationis prxcetlir & gcntcs & ius gentium. Sic& tertium
ditlum non videi ur verum.Ciuamuis cnim coitus tit ex.inftinclu,
naturae.tamen non cx lege natura: genera|iter,quia fic omnis ef-
fet iu[lus\:ordinatus,& tuucnon efTentadulteria &cstera ma
la. Qui igiturgenerationem praecepitquaefinc coitupernatura
fierj non poteft, hic rationalem dcdir ordinem per inftitutionem
roatrimon' j,quam inftitutionem hic Chriftus allegauit.Si igitur
coitus cadit fub Dei prarcepto prccipientis generationcm , non
fuit dc fc malus,fic nec hodieeft rwaliis, Iuft, ficatioigiturmatri.
monij non refpicit direcle coitum,fed eius vftim,vfus aQc irratio
nabiium non potcftefle dcordinatu* , quiaillaagunt fecundum
impetum naturae.Natura aurem noporot laudcm ncc vitupenti, R
Rationabiliaautagunt fecundumproh^refia)& elccTionc qua*
poflunt dcordinan.Illi autem conuenienter dattir ordo per ma-
tnmonium, non ad luftificandum coitum qui ex inftui.T u natu^
r« bonuseft,& per Deum ntandatus,fed ad prolubendum abu-
fum qfactusfuiflet & fierct.nifi lex matnmonialisintcruenirer.
Adprimum argumentumqpod Barg.facitcircaDeut.24 di
coquod!exnaturxfatiscxprimitmatrimonijindifTjlubihtatctn^
prouc hic a Chrifto illcgi:ur,non igitiir oportmt 11) lcge Mofai-
ca dc huiufmodi finsrulare mandatum darc.
Ad fecundu dico, q, Deus pr.ccipiendo dationem IibelIi,non
dat modii repudiandi fed dat modumtemperandi psrvinaxoa.ii
per confcqucns dat magis mo fum tmpcdicndidimilfi jnem.
Adtcrtium dico, quod quantumcunquc fiarrepudium Cc-t,-
per manet vinculum, ied quod in veten lege poft repudiu r. per-j
mittebatur vterq; nubcre aIteri,thocfuitad vit.mdum mimsma
luno.Hcpudium enim pcrmittebatur ad vitandum vxoricidium.
Aheri nuberepcrmirtebaturneremanerct odiym& vitaretur
incontincntia,Dc iuftitia enim legu naruhr & euan"-ch; qu.im-
uis vidcatur vmculum rump! , non tamen rumpuurctiam faclo /
diuortioincafufornicationisna pcrmitlip dc nubendoper e«a- 1 '1f' '»'/'
geliQcorrcclaeft,pmitfi6aur ded uortiomaiiet ica-iuforuicatio-
nis,fed dla no toli>t vincuiu, quia feparationc lc^itima ficta neu n
tcr nuberc potfinemccchia , vt df m litcrahic,& itafuitin vcre
ri lcge de luftifia, fccus fuit de permiliione cx caulis faepe dictis,
Ad quartuaffumptunegafjVidelicetqjrepudiiifit dcexpref-
fomadatoDei.Probatioautnon valet, cjuianon fequif: Dcus
pcepitdarclibcllu, crgopccpitrcpudiu, ticut patet ex diftis. ht
cum poftillatorrndctronibusalteriusopinionis, Buro- replicar,
fednihilconcludit . Cum.n arguif, oplicur pfuraliras vxoninon
fuitinveteri lcgetllicita.fic neque repudiu.Riidetpoftillator ip
116 cft timile, quia plurahtas vxorii non fuit prohibira.nec vnit>s
vxorii tlt de lege naturot (icut infeparabihtas , & ideo pp mr.ius
bonu pluralitas fttit licua & fanfta patnbus fanclis.Secus eft f(e>
repudioquodconceffum cftppmaius malum vitandum, hoc tn,
minusmalu, non facittorc licuu.Ibireplicat Bur. penllud Apo-
fka\\.J^onfuntfaciend'nriiilavteufniantbonatc\\x3\\ habcre plurcs
vxorcs pp maius bonu , debcret cde roalu. quod fiifum eft. Sed
adhuc rcplicans Burg. arguit lic j Ptural tas viroru elt mala quia
contra legem naturat.igitur plurahtai vxoru bona, cofcquentia
iftam negat Scotns circa 4. dift. j2.inqua7.de bigamia. Sed quod
inctdcntaliter dicit Burg. quod in repudio non permittitur i\\-
quod malum.hoc redarguit hir plcna lifcra,vide eam benc.
Scd&Bur hiccalumniat cxcmphipoftil.quod ponitde aialir
busbruusqu oruconmnetioin pirtccx: ii noin toto manu.iucit
advidendu in(eparabilitat( m|matnmonij . Quod excmpiu ctli
non lit intotolimile,iionigiturcalumiuandcbcr,iiuia cxempla
&. limilitudincs non fernpercurruiit quatuor pcdibus, prout pa
tcf lup.Ofec i.&int. Mar.26.ih additione Burg.& patet totum,
]■> vwfcap.vbi dicif ur. Qjirun/ue dimiferil vxorrmyrc-yoCuAi
tordicit verfuroilltifupplendum, quiaoratiodefcftiua eit Bur.
dic:c cum planc cffe intelligendu . Suppofito quod veruro lit to-
tum quod ipfc per fuas digrcffioncs hic & Deuter.2.4. difTcruit,
fedfuppofitumnoncedir,igi'urnccreliquum.Scdquodobijcit
contra poftillatorem de pari lure viri & vxons quo ad poiie nuT
l>crcalt«n,al!eganscaufamdiucrfitatis, qtiiapluralitas vxormn
fuit ui vcteri Tefto hcira non autcm virorum , non valctproptej;
fupcrius dicla & vidc ibi Scotum m loco fupra allcgato.
Tom.j. I }
331 Glof.ord.&NicolaideLyra.
33*
C A P. X X.
Slmilerflre. Oflcndic perparabola, quiaprimieruntnouif-
fimi,&: nouiflimi pnmi.Parer ifte familias coditot noflcr
eft,qui habct vinca,vn:tierl.ilcecclefi.im, qiuuab Abcl vfq;
ad vitimu cleclfi 9111 in Bnc nafcituius cft qtiotquot fanctos
t eniai. •
B
Mmh.
protulit,tot pajmices
milit, Hicp.iccrcxiit
ad cxcolendam vinea
manehora rcrcia.fcx-
ta nona» vndecima
opcr.iiios conduxic a
miidi Hutiis inirio vf-
3ucad fiiicm, aderu-
icndam fiddium ple
bem prcdtcatores mic
tcrenon defiftit.
a Simile cfl re . Non
homini folum, fed to-
cincgocio ab homine
gefto, ckin iimilitus
iimilitcr.
* Chryfoftomus.
Homo patcrfamilias ,
Chriflus cft, cuicceli
&cerra , quafi vna cft
domtis : familia aucemcekftium , cerreflrium, & infenoru
creacurarum . Vinca atttc eius iuftitia eft tn qua diuerf^ fpe-
cies iuftitiarum polita.- funt,quafi vites, puta manfuetudo,
caftitaspatientia,cxtcr.cc(; virtiues.quxomnes g-.neraliccr
iuflitiaappellantur:homiues autem vinea: cultores ponun-
tur.Deus enim iuftitiam fuam deditin fenfibus noftris,non
propter fuam vtilitatem fed propter noftram . Scitote ergo
quiamercenarij fumuscondudti.Sicutcrgonerriocoducic
merrenanum, vc hoc folum faciac quod maducac,fic & nos
no folum vocati fumus a Chrifto, vt hax folum operemur,
qua: ad noftru pcrtinenc vfum, fcd ad gloriam Dei. Ec ficuc
mercenanus prius afpicit opus ftntm , cleinde quocidianum
cibum, fic 6c nosprimum debemus afpiccre , qux ad gloria
Dei percinenc , deindc qux ad noftram vtilitacem . Ec ficut
mercenarius totam diem circa Dommi opus impcndit, vnf <
auccm horamcircafuum cibum,fic&:nosomne ccmp»j$
vita: noftrat debemus impendcre circa gloriam Dei, mrJ(ji.
cam aucem parcem circa vfus noflros terrenos.Ec ficu^. mer
ccnariuscadie qua opus non feceric , erubefcic incrare do-
mum & peterc pancm,quomodo tu non confunderis intra
re in ecclefiam,&:ftarcanceconfpccl:um Dei,quandonihil
boni tn confpc&u Dei geffifti ?
b T/imo ma. Manifcftc cepit a primo iufto arccrna merce-
depta>
dc pi-.rdic.itorcs nd plantandam ecclefiam jnuitare. £>
c Couu-uiivu: Ideft, confirnuTapromiflfionequod ad ima
gincm Dei rcformandi eilencfi cixlciiam ardificando man
dacis dccalogi infiftcrenr.
d BfJau, Hicrouy. Denarius ijibcr imaginem rcgis qui
«lim prodeccmnum
C A P V T XX.
Exj>onit per fimile. Ttzknt ecrlcrTt- t Viti iurtomm.
Imiletcltrcgnu cclorum hornim patri
fatcrfamili.i» conditon, .|ufj>olG<ift clrrtos in iimndtuvt do
minus iubditoiin domo.
"^Sj familias, qui cxijc t pi imo manc con-
nuscopucabat. Quan-.
loplusaliqtiisinciiltu
ccclcliarlaborac deca-
lpgimandatisinfi
<lo,taco plus informat"'
inimagmcrcgis Dei.
Predicacores func ope
. . *. r , i-r^uicicoresiuncope
duccrc opcranos in vineam iuam.con ftpj.oria yauiquifqtw
ucmione auccm facta cum opcrarijs 4 <Jum fi<krecta inbo- tl
dilucy
no opere pcrfiftic.M a
nehora ccrcia, fexta &:
nona antiquu.s Sc He- \ I» ,
-braicus popuiu»; qui fi-
"dcrcctaDcum coluis
m eleiftis , ad vodeci-
m.agcntilesvocanttir. ♦n,IOi
Poftuntetiamdiucrfi- H*n
Prima liora al> Adam.vfque ad Noe. A.Noe vfque*ad Abraham.
cx dcnariot diurno, mifit eosinvi-
^ neam fuam . Et cgreflus circa horam
1 Qwifi venales.fi quis dipne emere veilct, a bono ramen opcre ceflantes.
tertiam, vidit alios ftantcs in ford ociofos, & dixit i\lis:
Ite&vosinvineam mcam,& quod t iuftum fucrit dabo
a Ab Abraham vfque ad Moyfem*
vobis.Uli autem abicrunt. Itcrum autem cxiit circa fext^m " cates horarum m vnt» r<
- . , . quoq; notari pc-r m<y
ra ce.-tia,adolefceua, qu, A lifol m akfi ^nt. Sexta m. ,cn- L
tu ,cum plemtudo rob.ons folldaf N5na fcncdlls qfl [olL
calor S:tat.sdefccdicVndec.ma,decrepitaa.tas.ruomn bus
h.s aliqu. ad ! bonaiD. vtCam perducuntJ.Q,i fib. viuit vc o :,o-
fus redargutmr.Q.ui. & vfquc ad vltlman^.TCatern dinr.r, re.
ccc ci d.citur ^jw* kicfans, ,d eft, vcl m vltimis ref ip.fci.e.
c iijoro. Or.gcnes. Forumauremeftquicquid cxtravi-
* -hiyf;of.lnhoc.n.mundo vendendo & cmendo v.ufic Ho™
ncaunc ^& inqiCf5 f]oi fi-audcm facientcs,vita fuam fofl cn-
tn^t.ytiofi autem funt peccatores.Ilh entm motrui dtcunf.
Ut.ofus autem efl, qui opus Dei non opcratur.Vis ci vc 110
eife otiofus > non aliena tollas, & de tuis des, Sc operac» cs
in vinca Domini miicncordia; vitemcolens.
f Etquod>&c. jf Chryfoft.Solis primis conuenit fpecialitcr
dare denanum,alios aiit fub lncertopaiio conduxit,dicens.
jluod mfltt m fuerir,dabo vobis. Sciensm. Dns q uia pra;uaricatus-
fucrat Adam,& oes poftmodu in diluuiocrant perituri,cer-
tum fecit padtum ad eu, ncquando dicat, ideo fe iwglexifle
iuftitiam,quia nefciebatqu* prarniia fueratrecepturus.iftis-
autcmnon,fccitpacT:um, qUja tanturu paratus cfttctnbue
re , quantum merccnarij iccipcre non iperabant.
_ ^i notiijji-
ns 101!
Vbi fi
D E
XX.
LYfcA,
•uor.
N I C O L A V S
C A P.
Slmile efl. Hic confcqucntcr Saluator dr^j yirtutcs pralato-
ru.Inpr?!at.saut})r*c^tcrisvirtutib-4S dcb«efIequatuor.f.
l.cntefle qua feruoradcontinuelaborandumagro jominico.vigor adfcroar
tyrio exponcndu pro gccgciibic6rj,ifl0> humilitatis tcnoretia
in ftatu alto.pietatis dulcorcoir.muc fubditis bcnefaciendo,pri
niu tangiturm pntna partc c, fccudi ihi. Etafccndcns Ieflts , ter-
tium, Tune accefit ad am. quartu. Et cgredkntibus illis. primum
oftcndit in parabola illoru qui -vocati funt ad operandii m vinca
a manc vfquc ad vefpcrarn .Fx quo patct q, prarlati dcbent con-
tinne laboiarc pct doitnnam in ccclelia , dcbent ctiam opcrari
ibid«hneinuidia&:mutua^mulationc,quodpaietpcrhocquia
laborantcs murmurantcs hic rcprchendunf , prop. cr quod Nu.
M, dicitquodcuIofuediceretMoyii, vtprohiberet Hcldad &
Medad prQphctantcs in caltris,Moyfes rcdarguit ipfum diccns,
i^Ci^AmuUrispro mc i Qjiis tnbttat vt omnis populus propbi tet, &
4c t domintts cisjpiritumfuum f1 Iguur circa hoc dpo tanguntur. Pri
oum cft vocatio ad laboris exercitium.Sccundum ad recipicndu
f txmiu lbi. Cum ferofa£tumeflet,Circaprimum crgodicitur.
Similc ifl rc. id eft,ftatus ecclciiae mibtantis.
a Homini. Iilc efi Deus pater , qui ita gubcrnat totum mun-
dum
dum ficut paterfamilias fubditos in doroo.
5 Q»i extjt. Iftc cxitus non eft per loci mutationem . fed per
fuae bonitatis diffufionem in creatura fubiecla. Vinca ifta eft vni
ucrfalis ecdefia, quacaprimoiuftocolhgitur vfquc ad vltimum,
qni in fine mundi nafciturus eft, vt dicitGrcg. Operani nutcm
funt doftorcs & praelati i Dco mifli ad culturam huiu^vmcr
per pracdicationem & doctnnam.Primo ergo mane Deus patcr
operanos conduxit.qma a principio mundi vfq; ad Noe alicjuos
fanftos,patrcs ad cruditionem hominum tmiiit , vidclicct Adam
Scth & Enoch,& alios iuftos.
4 Conuc nt /o.Conuentio ifta eft promifllo vitx arternx pro Inbo
re. Quac quidc vtta xterna df denanus diurnus , qui elt arquabs
omnibus , quia vita aeterna ent zqualis omnibus a parte finis.
5 Etcgref. Hora tertiaintelligitur mundidifcurfusa tcmpore
Noe vfquead Abraham , in quoaliqui fanfti ad eruditioncm
aliorum mifli funt a Deo,vt Noe, Sem, Heber, Thare & Abra-
ham, &conlimiles. •
6 Iterum. Horafexta fuit ab Abraham vfqueadMoyftn in
qua milTi funt A braham, Ifaac , & lacob, & 11. Patriarc. Hora
nona a Moyfe vfq; ad Chnftum, vidclicct teropore lc^is.in quo
ad eruditioneropopulintiri ftint Moyfcs& Aaron,Iofuc,iudt.
ces, regcs, propheta?, & facerdotes. '
Cbci
M O R A L I T E R.
1 Stmileefi. ParabnJaiflade laborautibusin vincaparrif-
familias, alias expofui litcraltter & moraliter, prout copctic
comunitati fidcIium.Nuncautcm cam expnn.im proutco-
fpicitcomimit3tcmrc!igioforu,qiiiaitligiovineafpiiitiia-
bs c ft dni.vd quam vcnmnt aliqui in ptici itia quafi in mane,
aliqui iniuucntutc quali horatertia , & aliqui m a;tate virili
canqua hora fcxta, cV ahqtii in fenccf utc taquarn hora nona
&:
&aliqui in fcnio tanquam hoiv. vndccima.Dommuspiitcm
yinca: Chriflus eft , prqcuratorauteai cius pr.xfidcns 1IJ1 re-
ligioni,quialiquando tancumvcl plus honoris vclrecrc5-
tionisfacic vltimo venicntibus propter compaftioncm vci
pcrfonarum rcuerentiam feu aliam, rationabilcmcaufam»
quancum primo vcnicntibus . Ec al.quando coatingicqtioc(
primo vcnicntes accipiunc indc occationcm murmurandi
hccc iniufte,pt opter quod mcritoarguuntur a dommo.
MORA-
333
Matth
XI
Cap. XX.
334
^ a. *A nouiffimis vfq-,. Quia qui tn aduentu dni vocaci funt ad re
A gnum , fimeal!quataidicaceperucniunc,a?quales hisquiab
ij. imtio mundi ceperuncomnes quidem idem celii , fed ftella
1C- f- dirferc a ftdla in claritatc. A nouiffimis incepic,dum pnus la
tronc quam Pctrum in paradifum incroduxit.Quia prius ali
quando remuneran
tur fero venicntes
quia prius de cor-
pore exeunt, quam
quiin pueritia voca
ti funt.
b Et acchientcs.
ieios Q.ma ^nciqui patres
in infernum defce-
dcnces a gloria dila-
ti funt , quaficrgo
poft,murmuratione
dcnanum accipiut,
JJ qui poff longa mfer
niccmporaad gau-
dia peruenerunt. Et a
accipientes. Hi func
qunn initio nafcen
tis ccckiia? vocatis
ex gentibus fe pra>
ponebant,quaft po-
pulus Dei ab intcio
mundij&tllic.ines b
qui pondus obler- c
uacionum porcabac.
Sed qui non venic
ioa-. faperbos vc*:areiuftos, fcdhumilcspenirerccs
placet hutruiisconfcfsiomalorum quam fuperba gloriacio
bor\oru,(ukid'X,^4mice non faciottbiimurni!. Non dolet quafi
fraudati fua mercede, fcd(ritu inuidoru ) quod illi plus qua
merentur,acipiunt,& non tam ipfi plus accipere,quam alios
nihil vcl minus accipcic deiidcrant,quaii altcnus conforcio
fibi pra:mmm minuacur.
C Murmurabant aduerfts patremfamlias,d'.c:r,<es . Hi nowffimi
C vua,&c. Qusncur , quomodo accipicnics murmuraffe di-
cancur,
cacur,cum in illi beatitudincotnnis inuidia & murmuratio D
prorfus remoueda fic?Sed hic eft mos diuin? fcripturc , vt cu
demuhis incollc£tioneagat, <|uxdatantumquioufdjm de
illacollettione , 6c noncocicollectioni tribuac, Iuxcaillud
PropheCar. Eduxit eos cumau ■.& a>g. Ecindc. Etind'X:teosin pfil.t04.dl,
mo .cumcamcuilli Ibid.77.f.
AbAbraham vfquead Moyfem.
[1 :na
a
bo vobis. Illi autem abierunt . Iteru autem cxiit circafextam
a A Mo) fe ufque ad aduentum domirtt. b Ab aduentu domini vf jue ad finem inuHdi.
c Per feipfim apuatutt.qui prms per patrcs innotuit.
& nona horam,& fccit fimiliter. Circa vndecimam vcro *e-
a Gentilem populuin a bono opete torpentem.
xiit & inuenit aIio"s itantes, * & dixit illis • Quid hic ftatis coca
a Omni tempore pro falute laberare negligitis. b Vias vitae nemo nobis prardicauir.
dic ocidfoDicunt ei,quia nemo nos conduxir£)icic illis . Icc
Cum tinis mundi uel cuiusliber ueniflet.
& vosin vineam meam.* Cum fcroautem fa&um effer,dicit
Parex. a F.liocui omniadedit inmanus b Statueante tribunal tuum.
dominus vinea? prdcurarori fuo . Voca operanos,& redde il-
a Vnicuique iccuudum opera fua prout gefsir.
lismeVcedem,incipiensanouiilimisvfque ad primos. Cum
a Gccti!es,uel qui dectepiti funt vocati.
veniflentcrgoquicirca vndecimam horam venerant , accc-
a Eand m itermutem cuiu his cui ab initio niundi uocati lunt. .. Idcli,luda:i.
perunt t fingulos denarios . Venientesautcm & pnmi,
a Digniorem locum tn regno.qui prius in'iobermctilo.
arbitrati funt , quod plus eflenc accepturi , acceperunt
a Conformitatem cla ritatis corporis Cluiiti.
auccm&ipfi t fingulosdenarios . JEcaccipientesmurmu
q.deAegypto cxie-
runr, omnesprarter
Calcph&Iofuepro
pcerincredulitacem "horam
fuamindefcrcope-
nerunc,quorumfil!J
in montcm fantliifi-
cationisiduccissitc.
Fcaergo & de pri-
mis accipientibus
quidam&nonom-
nes murmuranc,qui
tame poft accipmc,
Sicut flepe concin-
} gic quod mulcido-
10 minoperlonga.cem
ii poraicruictunc,alii
aucem moxinprin-
13 cipiofujeconuerfio
nismaicyrio vclali»
1* quomodoaddcna-
14 rmm recspiendum
• 5 translaci funt.Quod
qiic fttcrk iu
Itu accipiccu
E
cuimagis
rabancaduerfus patremfamihas , dicentcs . Hi nouiffimi audicmes qui diu
]aboraucrur,fcilicec
quodalii fiacimad premiumtransfcruntJ, ipfi autemtanco
tepore in laborcdctinemur.de dilatione pramni quafi mur-
murarevidentur.Poterieciamdicidemalis quiin principio
quidem bon; fucrunt, lcd bonum quod inccperunt , ad finc
nonperduxcrunt.Vnde,nonilliquidenanumacccperunr,
fed ifti , quiin bonitate non pcrltiterunr, premio priuati
murmuranc,quiadcnariocarcbant,qui m primipioboni ^p
quoeciam pnncipiocum primis accipiencibus conhumcra p
tur,fe promeruiile credidcranc.
# Chry.
NICOLAVS D£ LYRA.
I Circa vndecim.vero cxi\t.Va<xecinia hora inulligitur a tempo
re Chrifli vfque adfinem mundijn quogemiles vocati funt per prxdi-
cationemapofloloru.n & aliorum ecclefu do8orumy& propttrboc
dicitur bic.
X Qmd hic fia.&c. Quia qui a principio mundi vfaue tunc labora
rt in bunts monbus neglexerant, quafi tota dieocioft flabant .
J Dicunc ci. Idefl.nulhs doclor , nullus prophcta ad nosinflrucn-
dm venit,quia lcx &p,opb t tfiliis Ifrael datifuerunt,vt illifpi cia-
lifantlitate fulgerent,ex qutbus Cbrifiusfecundum carnem erat nafci
luruu
4 ftc & vos in vineam mcam .Interponitur h*c coniunUio co-
P«l<itiua,quiagentilcsIudAis adiunUi fnnt vt vnaecclefta exambo-
bus ficret.
5 Cum fero auccm fa&um effct. Hic defcribitur vocatio ad re
cipiendtttn prsmium.Scro autem ab allquibus hic dicitnrfinis mundi,
tnqua vocabuntur iufli ad receptionemprxmii, vt habctur inf.z 5 ,ca.
venicc bencdicti pa.mci.&crt-rf iltud quodfequitur videtur con-
tradtcere.quod aliqui accipientes prxmium murmurabant aduerfus pa
tremfamilias,quia nultus infine tt.undi pr&mium a tcrnum recepturus
tnurmurabiicontra Deum,federitfuopra:miocontentut. otdquodrt-
fpondetbeatus Creg quod ifla murmitraiio non ifl atntd quam dilatto
?r£m" q»mfuflinuerunt patrcs fanCit in limbo vfque ad paffionem
CbnjUJcd bec refponfto non videtur conueniens ,quta murmuratoret
hicdicuntur nequam.quoi non poteil dicide fanSiipatribus in limbo
exijtentibus&in fi„eparaboU concluditurMvlU funt vocati,pau
Cl vcro electi. Ex quo patcr,quod iHa parabula nonfolu extendit fe
adektlos , cuiufmodi fuht ilti qut tnfine mundireupitntpr&mium.
Et tdeo dicendum,quod ftro hic accipiturpro tcmporegraU£,quod in-
cfpit aChnslo,vnde Ioan.ub dicitur.Gram Sc veritas per lefum
i-nnimm fadta eft.<s~ idco cii dicitur.Cum fero autem fa.cflet.
tdejt,cnm sempusgratu aduem/Jet.
6 DlCltdommus. Idcjt,Dc«sTatrr.
7 Pr^curacon fuo .ldefl,bomim Chriflo,qui miffus cfi adprocura
tionemfalutishumanx.
Voca ope. ///„ merce s bene intefi^itur iratia, quia tfi quxdam
tnchoatioglon*,cumgloria nonfit aiiud quam gratta confummata.
Inci*
p Incipiens. Quia inprimitiua ecclrfia gratia ChriUi data eflgcn
tilibusqui vltimo venerant adfidem , ludxispro maioriparte in tnfi-
delitate remancntibus.
10 Cum veniflcnt. Ide(i,gentiles.
1 1 Accepe.fin. Idefi,donumgrati& qu<s efl quxdam inchoatio &
arra gloria.
12 Venientes autem & pri. Idesl , lud&i qui a principio lcgis
data Deo femierant .
1 5 Arbitrati funt . Quia inprimitiua ecclefia credebant,quodplut
dcberenthabere deCbriiti gratia vnde reputabant gentiles indignot
gratia Deijecudum quod dicitur ^itl. 1 o.vbi Tetrus vidit linteii fub
mifium de ccelo , in quo erant animalia quadrnpcdia &ferpcntia &
yolatilia & immunda fecundum legem.Et diclum efi Tctro. Occide
& manduca. in quo fignabatw incorporatiogentilium intra ciclcfia
ferftdem&gratiam,fkutpatctcxliteraconfcquenti , quiaaDeo
tniJJhscflTetrus ad prxdicandum CornclioCenturioni & atusgentiti
bus,propter quod Tetro abominationem habente de manducatione im
mundorum frcundum legem, in quo fignabatur ( vt dicia cii ) vocati»
gentihu adfidem, diclum eflfibi a «jYo.Qtiod Deus purificauit, tu
necommune dixeris.Ef inf.co.c.di.xitTctrus Cornelio & amicit
fuis.. Vos fcitisquoniamabominatio fic viroludxo con-
iungiautaccedercadalienigena,fcd mihi oftedit Deusne-
minem communem aut immundum diccre hominem.
1 4 Acccpcrunt. Idcsi,c'oftmitcm grat,am,ficut & gentiles,& rib"
maiorem,vnde ^icl. 1 o.dkitur ,quod prxdicante Tetro cccidit fpiritut
fanBus fupcr cmnes qui audicbant vctbu vidclicetfupir Corpcini &
amicof eius,quia vt ibid? dicitvr.Wccepcrimt fpiritum fanclu m
figno vifibili, & donum linguarum. ficut rcceperant apojioli &
aii) difciputi qui erant ludxi in die Tenteco'iis.
i J Et acc\. Sic.Quia ad literam >n primitiua ecclefia couerfi ludei
murmurauetmt de hocquod conftmilisgratia ficbatgentibus ftcut &
ipfiSfVnde^ttl. 1 1 ,dicitur,quod ctt Tetrus redifset in lerufalchaptiirjt
$0 Cornelio & amicis eius difceptabat aducrfus iltu qui erat cx circuci
fione dtcentci.Quarc communicaUi cum illis,qui habent prxputium,
manducafii cuitlis.Et ibid.6.a.dkitur.ln diebus illis cref.cte nu
merodifcipuloriljfacKi eft murmur Grarcoru aducrfus Hc-
bi&oSjeo^dclpiceretui miuiftcrioquotidiano viduceoru.
Tom.r. 1 4 At
\
Itf GIof.ord&NicolaideLyra.
33 *
Muiih
Jf«0|.]4«fjm
ritintp,
tjliWi}
terant gcncrarc,
* Jdem.Non auu5
dolcbant , quali dc-i
fraudati de mcrcc-
dcfua, fedquiailli
amulius quam me-
rucrant,acccperant.
Sicenim dpkntin-
uidi , quando alteri
aliquidadditur.qua-
fi cis fubtrahatur,ex
quo patct qcf ex va-
paglorianafcifinui
«iDii.on« dia.Io.n.dolctcffe
mea Uinc fecundus, quw Qeil-
derat efTe prior,
a Huicnouifftmo.
# Qrige. Forfican
Ada? dicit,
Amicc np facio tibi
c *An oculus tuus,&c. Vcrc Iudei praua intcntionem habue D
rutqui prohibueriit Apofiolos genc;b.loqiii,vcfaluefierec
d Sic crunt nouiffitni primi. Augli{tii)US.Idcft,Iuda.'idccipi-
te verceiuur in caud.ur>,gences dc cauda in capucVn M< >y«
fcs in Dcutcron.v^(i«f na qui teom moratur,afcendet fupcr tc.Ule
crit in caput, & tucris
a Ideft.qui diu fub onete legi* fudauiinu«,ffc longiera cirnij tentimrma fuftinuimus,
vna hora fccerunt , & pares illos nobis fccifti , qui pdrraui-
• Crnis. b Quiapar crathominibuj murmurandi rauo. Primx hoif operario
muspondusdiei&txftus? Atillerefpondens uni eorumdi
Kcdda quod dcbco.
t@ * Chiyfoflomus.Nonaurem oportetca qux in parabolis
A func fecundum totum quod dicirur inucftigarcfcd intcntio
H>m.*j.iu ncmproptci quam compofiftcft intclligire &: nihil vltra
Jciutari.Non crgoinducit h< c.vtofturfaralic.uoscfieinui-
dia morios,fi d vc c;fiendat hos cancopocicos honore , quod
Sc miiidiinn aliispcw
Traa-io.in aUCCm
Jrhtth.
Nonenim proinifi tibinifi conformitaicmin nietm.
jcit. Amiccnon facio tibi iniuriam. Ndnne ex denario conue- 3
a B.cddo tibifocundum opus tuum.in icitaquc iu ius fum. d.
b Gratia eit & milci icordia vt coscqualis & concorpQtalis tibi nat populus Gentilis.
nifti mecum ?eTdile quod tuum cft & vade , Volo autem & -
■ Nonneell poteitas, iudicis, vel iultitiam facere.vel mifericordiam cui vult impendere. f
a huicnouiiTimodareficut&tibi. t Autnonlicetmihiquod 7
ba Inteatlo ijuaad ftimatum nitetij. b lnuidiaplenus,«uimeanonplacet benignitas.
« Sicurolieniuinclt.
volofacerc ? An oculus tuus nequam eft , quia ego bdnus *
a Centilcs,vcl qui maioris vtdentut meriti.funt minoris,& e conueifo.
q ludari. Qui confitcntut fe nofle Deum, faftis autcm negant.
fum ? t Sic crunt ncuiflimi primi , & primi nouiftimi . t Mul-
Adridem. a Ad icgnurn. b Sccundum fitumloci.
d ti cnim funt vocati
in caudam. Sed tame
ncc oes primi nec
omncs nouiffimi ad
numcrum cleccorii.
pcrcincnt.
* Chryfofiomus. H*
Aucideoprimosdi- ""
cic effe nouiiTimos,
& nouiffimos pri-
mos,non vcnouiffi-
mi digniores fmc t A
quampnmi , L*d vc
S coxquetur, St nuUa
9 iit incer eos differen
10 tiatempuris caufr.
U '^Hiod aurcm dicic, tMa
1 1 mnItivocati,&c. non E
15 ad fuperiores fan-
pauci vero ele&i • nt afcendens
Iefus Icrofolymam affumpfit duodecim difcipulos fuos '4 ^ospcrc.necfcdad
' * * 1; genccs,quor lamux
iniunam,nonnecx
denario couenifti mecum?colJe quod cuum eff, &: vade.Tuu
eii falus , quod eft denarius , V olq autcm & huic nouifjimo dare
ficut & tibi. Non incredibiliter potetf quis arbitrari hunc no-
mfsimum effe D.Patilum.qui vna hora ppcratus eft,6t iinu-
liter omnes qui ante cum fuerunt.
b ^tut non Ucet. Stulta quzflio contra bonicate Dei." Qurjre
dum cffct, Non fi daret quod non dcbcret , fcd ii non quod
debcret,
NICOLAVS DE LYRA.
I At ille re. Ter diuinam reuelationem apoftolisfaUam.
% Vni.eo.di. Sicut autem alicfuando accipitur numcrus indetemi-
natuspro determinatojta etiam aliquandofmnitur pnitaspro nume-
ro.ficutfupra diftum eit,quod Vetrus loqucbattir pro omn.bus apoflo-
lis,itafimilitert]uod hic dicitur vnijmeUigilur cffe diilum multitudini
eorum , qui degratia datagcntibus trturmurabant feu admirabautury
6 hocfatlum efl *>itt.l i.vbiTetrus raiione.m reddidit luddismnr-
ftturantibus de hoc'quod bapti^auerat Cornelium , dicens qu od ex di-
uina reuelationefeccratt&quia riderat fpiritum fanclnm defcendm
femfupcr Gtntilcs flcut fuper ludcos,vt habeiur ibidem.Stquitur,
| Amice non facio tibi iniuriam. Qwa iniuria non habet locu
ybi ffl meragratia,& ideoft detgraiiam wicunqtte volucrit, non fa-
fiet alicui in iuriam.
4 Nonnp ex dcnan'o,&c. Qnia ad hoc aliquis venit adfidcm^vt
frabeat gratiam in prafenti,&glori*m infuturo.
y ToJJc quod tuum eft & vade. Iddl,gratiam quam meruifli
credendo legi &prophetis de Chriflo,quia licet prima gratia no cadat
fubmerito^augmentumtamen grati&tadit fubmerito , quodquidem
augmcntum datum eft ludfiis credentibus ia Ch riflum.
fi Voloautem&ihuicnouifsimodare^ficutc^tibi.J^e/t^e-
tili vocato tmmcdiate ab idololatria ,ftcut ludjso vocato a legis obfer-
fianlia.
7 Aut non licet. Qu<tfidiceret,Sic,quia Dci voiuntas nullo modo
poteftejfediftorta.
8 An oculus ruus nequam,&:cf Quia talis inuidia & iudkium
procedebat ex humano d.fttlu,
9 Q,Wa CS° oonus fum. Ter efientiam,& idea non poffum male
agcre.
jjo Sic erunx nouifsimi primi , &c. Q^iagentilcs qui a ludais
erant quafl viles reputatijmt conue>fi deuote adfidem Cbrffii,
I I Ecprmi nouifsimi. Qni^ iud*i quifucrant populns peculiaris
ipftus Dei , propter infidelitatemfunt ab eo deiecli , & hoc ell qmd
fubdit, '-.... ? '
. Multj
ipfis gentibus qui
mulci vocati funt,pauci funt eligendi.
•5« Idem.Qiiod aurem nonomncsfimulconduxit.fedahos H**'
.inane,alioshoratercia,&ficdealiisex ditlerencia mencis eo ****{
rtim procefsic.Tuncn.eos vocaii't,quando erantobedicuri.
Nam & latrmem vocauit,quando obediturus erat.Copolita
cfi ergo hec parabola, vteosauidioresfaccrer,quiiu ulcima
fencchiteconuertuntur, ne exiltimarent fe minus aliquid
habituros.
Ecce _
1 2 Multi enim funt vocati. jld fidem Chrifli per legem & pro~
phetas.
1 1 Pauci vcro elefti. Qwapaucidelud&is eomparatiue credide
rant in Chrifltm, & de credentibns inuUi reuerfijunt abecclefia , &
adhuc rcucrtnntur ad vomittm.
Moralicer. autempouft exponiparabola ifla devocath adgratia
fecundnm ditterfas £tata.Ita quo.l borapr'tma,fignaipuiritiam,h»ra
tertia,iuuentutem,qutaficut tunc fol in ipit afccndere & calore oftct
derc,Jic in iuuentute calor naturalis m bominc.Horafexta xtatcm vi
rilem,quiatunchomoe>linflatupcrfeclo.Jicutfolinccetimedio.Ha,^
nonafenefiutetn,in qua calor naturalis incipit , in bomtrn refrigejce*
te,V ' ndecimavero,fignat fenium ,quix tunc bomoeii propemortis oc-
cafum.Vocantur ergo operarij omnibus iflis boris,qma aliqjii vocan-
turadftiem pergratium opcrantem inpueritia,alu in iuttentute & Jic
de aliis Atatibus,& omnes habent denar.um dhiiiium,qtiia quamtum
cunaue homo tarde adgratiam vocetur , dum tamcn in ea psifcucrct,
babetgloriam tftcrnam.Contiiigit etiam quandoque,quod il!c r,ui vccx
tur infci:eclute,confequitur tantamgratiam & glortam a Deo yficu9
ille qui in iuuentute vocatur,tum ex diuina iiberalitate , tum ex ipjitts
vocati feruenti voluntate & operatione.
14 Ec afcen dens, Hicfaluator oflendit qu>d in prmlatis debet effe
uigor ad tolerandum rnartyriumji ncccffe fitpro grege fibi commijfi>y
& hoc docetpcr exemplumftti,qui voluntarie venit in Ierufatem cd
fuftinendum mortemprofalute mundi,vnde beatus Gregorins exponcs
illudioannis.iQ.b. Egofum paftorbonus &: animammeam
pono pro ouibus meis, dicit defe & aliis prxtatis . In hoc oftenja
efl uobis via qua fequamur. Et hoc eji quod dicit hic. Ec afcendens.
j^/.e rcfpeftu totius tertte promiffionis eft in alto fita,& propitr boc \ e
nicntes iluc ab aiiisparttbus tbant ajcendendo.
I y Affumpfic duodccim. Et hoc duplici de caufa. Vna el , q*i4
fecntun myUtrium [u&paffionis futurum volebat apoflolis comuitttt*
pne aliis rcutlare ,ne vtdcntes eum poftea mori ignomintofe Jcanduti-
Ttarentur.Secundaefl quia [ecretamyfleria ftint tantnmmaioribns re
ticlanda & detcgenda,cutuftnodi erant apo(toti,fiquitur.
Ec
M O R A L I T E R.
}; Et Afiendens , &c. Hicronymus. Dominus crebro dc
pafsionc
pafsione fua difcipulis antc prardixir.necum vcniret pcrfecu
tio Sc ctucis ignominia,fcandalizarencur.
Et
317
Matth
XI
0 a Ecc> afcendimus^&c.Hicron. Hocfcpeeisdixeracfed qtiia
A mulcisincerpofuis poterac labi de mcmoria, iturus de Feru-
fale & apoftolos fecu ducturus.ad tencationem cos parar; ne
deignomini.ncrticisfcandali7enrur,&:pafsionispena&:re-
nirrectionisgloriarnpr<£d!Cit, vccum morientem viderinc
refurrettutum non
Cap. XX.
K%
fibi prctcrri.Pecrum.Vndc & alius euangeliffa cJick n> quia, D
propcerancIerufa:em,pucabantquodregnutnDeic|'cxi
ianuis ideft aliquid fcnlibile .
,. . dubicenc
;8 sna. „
? r p«*
pei
Chrvfoff. Omnis
falus hominum m
Chrifti morce poli-
caeft, neceft <liqd
propter qd magis
gratiasagcredcbca
• mus Deo , quam ,p-
ptermortem iphy .
ldco duodccim A-
d Dic vt. Bonu deiiderjum fed inconfidcrara peticb . Et io
noti voluncas non propofitum culpatur, fed ignorancia , 6C
Lr ... .„. r i. . * t ^ fiimpetrarenon.de-
a tiecretoj&aiullis: Eccealcendimus Ieroiolymam, & h- i
T Aiwfo.
liushoministradeturprincipibus facerdorum& fcribis, & a
* Iiuiai . a Pilato& mniferisRoinanotiim 1
condemnabunt eum morte§t tradenteum germbus ad il~ 4
i Aucrex ludiorum. b Vr ;ain cito rcfurrcilio autuei fcamlalum crucis.
b Iudendum&flage!landum& crucifigendum , & tercia die
S
cum fiiijs fuis , adorans & perens aliquid ab eo. Qui dixit ei: 8
poffolis in fecreto
morcis fua» annun
ciauic myficrium,
quia femper pretio-
B fcor thefaurus in mc
lionbus vafis inclu-
ditur. Si autemalij
>aun. atidiuiffcntpaffione
Chrifti futura , viri
forfitan turbaren-
turproptct infirmi-
tace fidei, & mulie-
rcs proptcr molli-»
ticm fux nacura: , cx qua in cali negotioadfichrimas exci-
tancur.
b M illu.er. Idco dominus in mundo noluic profperari fcd
grauia paci vt oitendcret nos qtn per dclctt.it lonem ceqidi-
iiius,cum qua amaritudine recfre dcbeamus .
c Tmcacctffitad. Audica rcfurrcltionepunuitcu lllico ( im-
mcmor lecudi aduentusjregratu um, & auidicace femmea
prefencia cupic mmcmor fucurorum .
Chrvfoitomus . Videbanc fc jpfos honoracos prx alijs &
audicru.icquod fupraduodccim chronos fcdebicis , vnde
pnmatum ipfius cathcdra: pecebanc accipcrctimcbat vero
fibi
a Non <ie ignotantia.fed n illa palam prorerar & ij>» fii occfio docendi.
ij» *
becfimplicitas,non
mcretur confundi.
c fqtfbitis. Quife-
dem gloria? pecicis
vcl queiicis, quano-
dum menrftts.dele*
ccacculmen honons
rcfur^ct, t Tunc ncccflit adeum maVer filiorum Zebedari 6 qiK,s "^^"«er-
cuit via labons .
* Chryfof. Contulit H'im.jrope-
. _.. |V y fediabolusad con-mimpeif'
d Quidvis?AitiIIi:DicvticdeanthiduohIij mei, vnusaddex- 10 fucraarma mulieru:
teram tuam,& vnus ad finifiram m regnotuo : Refpondens l l vtficutAda pcrmu
a Mattepetentejfilijnefjiondetquorum volunia;e iilapetierat. b Quidantc htiinili- l2 ilCrcm fpoljaiHC , ita
r . . r . 3 *"em P»<Uonis vultis exaltati I jftoS icp ireC per IQZ
c autemlcius, dixit: Nefcitis cjuid petatis , potcitis bibcre ij crem,fediamn6po-
a Inexpertis lcuius uidetur, quod e,\pertiti|tiui(Ient. CCtaf U'i£ mulicrctll
t calicem quem ego t bibiturus ium l Dicunt ei , Poi- 14 pcrditio incroirc m
fumus. Aitillis: Cahcem quidcm meum bibetis, icdere I$ f^sexquodemu ^mb^-^
..»11 1 r ,1 « 16 licie l.ilus cundoiu tf H"° CS"
autemaadextcrammeam , vei Unmram noneit meum proccffic. t..pt.z<,->P-
f Touflis, Ec hcc
fcicbac , quod eius
paffionepoccrancimicarijSed hoc dicit, vceoincerrogance,
& lllis rcfpondencibus.ouincs audiamus, quia ncmopjceft
cum Chrifio regn.irc, mfi paffioqem CitR fit im<cacus .
* Chryl\.TotrH,s biben. QJ.Vos mihid; hi norec^coro-
jts toquimini,egoaQr.dcoflcribiKVobis8cfudoribus.nori
.n.hoc eit prenvoru tcpus.E: modo afu incerrogacionceos
attrahit .Nou.n.dixitpotc-nisinfunderefingiiiricm vcftrii
fed,^ore//;i bibere calhem. dc nde addit. i/utm ego bib.tiousfiitn.
g Calj.Vc Iacob.ab Herode.tucjtu ., & Ioant s i ferucris olei Aa,10a'
dohu miifus,«5<: 1 Pathmos rciegatus.aio no dcftiit martyriu,
h l^on eii meum dai«. Hoc cft rcgnu ceiorum non cll dancis F
& ied
E
fbitjo.
tlSun.
101
Ho^i.^.in
M..t.h.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Ec filius hominis cradecur prinopibus facerdocum & fcri
h\h.i.ltgilberitis,qma eis per ln-iam fuit traditUi & venditus .
*/r cont'cmna'5Unc eum morce . Quia ipfi tudkauerunt eum
tjfercum w.rti ,'Uet non baberentpoteflatern ivterficiendi, quia m-
dicmmfanguin-.s erat eis ablatum a Hpmaniu, qui dommabantur eis,
& ideo fequt *r .
3 Hc cradenc eum gencibus. Videlicet Tilato prxftdi & fuis mi-
iutbus.att perficiendum dlui quod nonpoterant^ideltcei Cbrifti mor~
tem.S b'Ceflquod(ubditur.
f AJ illudcndum &c flagellandum, & crucifigcndum . ifl*
cmminainfrcla junt CbriUoper ordinem, vt vtdebitur mfra.
I crcia die refurget. Hoc autemfubdit Clmitus, ne apofloli eiut
mrte awiita abforberentm pr* tnftitia.
6 Tunc. Hic oftendtt tertio , quod in prnlatis debet effe tenor humi-
*t",<iMa non debent apoetere prteflc, Et diuidttur m duaspartes,
tpnmuponitur buixs docui.iti ouafv.fecundo, fubiungitur humi
if»TW <3"'',ii:lL'lusautem vocauit COS . Circtpnmuaducr-
"*n,quod J ,dxi xfhmabat Cbriflum perprophetas promiffum rc-
clTau"1 tmpural ter in leY»f*le,« » quiafctipturas de tegnoCbrifli
n amx tlg bmt, &■ idcoregmtm ublantm eisper l\pmanos cre
ChriR 7 ji't"e"d,mPer Chriftum.proptcr quod apofioli diccbant
> ij °~A3.\.a.Dominefiin tcmpore hoc refiiues regnum Ifracl, &
rLa UC,0bUS & Ioann"fil,1 Zebrd*i>& matereor„m a:<dientcs
"*' . T Py m*rttm tertia die refurretlurum crcdide, u»t tpfum im-
tneaiatepoit rtji,m clionem xgnaturum in letufalcm tempo, altlcr &
taeo cupientes ti effc cotlaterales pr* cateris , quia erant mi cognati
Zerm™<,tnf.,r,Haueruntmat>ernf,,am depetntone fcquenti : & hoc
'Jt 'juod duitur bic : Tuuc. ldcl\,audita refuncClione Cbriflifuturh,
Acccffic
7 Acceffic ad eum. Idefl,ad Chriflum .
8 Macer filiorumZebcdxitumfilijsfuis. Confciisdepetitio-
ne :-atris .
9 Adorarn & percns aliquid ab co.^o»; petijt primo infpeciali
& dcterm natljcd tantum tn generali^vt concejjione facla ingetier*-
liprimo,<ninus poffel pojiea /tbi dencgariin fpcciali.
1 3 Qui dixic ci; Quid vis? *{pn petity vt infciusjed vt petitiofua
puflea coiuementius oftcndatur hrationabilis,
i J Aicilli.-Dicvc &CC. Ideft,fmt tibi collaterales,& maiores in re-
gno tuopufi e.Q^nd quidem ngnum crcdcbant temporale , v< dftnm
eji: nec miru,Ji taia apofioli creaebat,& appetebat,qui adhuc carna-
les erant er nondum dluminati pcrfccle , nec confirmatipergraiia,n
fpiritus fanfli ,
1 2 Refpondens au Ie.di.&c. Hefpondetfiliis, & non matri,quia
fciebat ipfamejfemiftamafiiiisy & if.rmatam depctitionefacien*
da pro eis .
1 j Poccftis biberc ca.quem &c. Ideft Jufliuere mortem ignomi-
niofam & crudelem quam tgo paffnrus f,m: &ptr quamdebeo veni-
Te ad rrgnm non tempora^e, rt creditis,fedxernum ,
14 Dicuntenpof. Loauuntur ftcut inexpcrtip) -prUfragiftatis
ouodpatutt per ejfeclum, quta mpaffiont Chnfli fngerum pr* timore
rnoriis .
15 AiCillisiCalicem.&C Q^jtlacobttspropterChriflumabHe-
rode cfl oiaJus,vt habctur U&. I X.& loannes m doliumferuttis oUi
propter Chnlium miffus cfl:&-ficpatetiquodbqbu>tprompt« v<>l,-.n>a
tem moriendt propter Cbrilium . Fuitetiam miffus tu exilium propicr
ipfum. Exilium autcm q< «dam mors cfl ciuilts ,
1 6 Scdcre autcm &c.darc vobis . In itto fupple flatn in quo cflis
idci~i,nondum bumUiaiis, & adbuc carnalibus . *
Scd
. MORALITER.
Etterttadien, Chi yfo.Quodquidcm huiusgratiadicit,vc
cum vidcrtnt tniii..,! cfurrcttioncm cxpcttarent .
6 Tunc ac.aden»,,£c. P . iltos qui pct macrem pctierunta
Chro pra: c^tcris difc ipulis alij^ honoran, co quod cr5t eius
confanguinci, fignificantur ambitioii , qui habcntes praela-
tu,n
tumconfanguineum volunrpcrhoc in ecclefiapraccereris
promoueri,quibus bene refpoiidctiir:7Vr/«m q uid pctatit. Ni
honores ccciefia» no funt difpenfandi ex propmquitarc fan-
«umis.fcd ex idoneitate pcrionarum rationc fcicncia: & vir
tucis, itJeofubdicur.
1 i Totejiis btbere. i. fuitincre marcyrium propccr Dcum.
Et
3 $9 GloCori&NicolaidcLyra.
340
fcd aCcipxcis.TvJei en;mpefota u t acceptio cfi aptti&eum. Sed
A quicunqj dgnus eft ac cip:c, q. uon paracnm p^i fon* cft fcd
Aft.m.o, vitcSi ltaqjcalescftisquiconfeqiummi, quod victonb.pa
tcr parauic accipictis. vcl, noeft mciim darc fuperbie. quod
adhac 1 ftis,fed alijs quibus paracQ cft.Ergo & vos nolicecf-
fequodcflis.fedcHo
tNondum huniilntu .
a darevobis, fedquibusparatumefrapatre meo. Et audien- 1
a Non m.irri.quam ipli iuifcrant ad grandia pctcnda, njnotanteb menfuurn fuam immodica cupi- 2,
ditate exaf uerunt ." '■ .
tesdcccm mdignatifunt dcduobus fratribus . Iefus autcm 3
pucris nianus imponcce,&: difcipulis pcdeslauantcm.vcip- D
fi fimiliter faciat fratnbus. Nos auccm calcs fumus, vc eciam
pnncipum mundi ex< cdere videamur iupcrbiam .
d Eyedim-'bus,&c. Myfticc.Chnfto dc prxfcntis viccj dc-
fcctuadcoelos lcdeunte , &: omnibus eleicis iam ccelurr.
cum co ingrcdienci-
| Mir.n.c.
lnc.iic.
tcaiij,idcft,humilia
rmni qui iam vulcis
exalrari,&:cftpara-
tum vobis.
a Et audienttt de.
Vt illi carnalucr pe-
cuerunt cfie fupcr
t ejium. omncs,fic & ifl» car-
mlicer cocnftaci sik
t eai. cf£. aiiqUCm ance fe.
b Scitis. Acfi dicac
t«»:« Vosmorc feculanu
pecicis,pcrpra:la:io-
nem vc-nirc vult sad
requiem vel rcgni
1« fihi mini- polfeilionem . Satis
quiaprin.gt: Humilis
lirjit
fi
m.tgiftcr
oc micis
ncc immodcccupi
LucTsl' d;tat,s dl,os a"Sll't
ncc decem indigna-
t Mir.10.5. cionis & Iiuoris , fed
Luc.iS-L conucnienti excm-
plo docec eos fruftra
immoderaca quas-
fiflb, aut iftos fuper
corum dcfidcrio do
luiflc , cum ad fum-
ma non potetia fed
b vocaiutadfe, &ait:t Scitisquiaprincipesgentium domi
nantur teorunt,&quitniaiorcsiunt , poteitatemexercent J
» Cum econnaad fummam uirtutum ueniatur.non impcrand 1 ,'fed minifrrando. •
in I cos. Non ita erit intcr vos : r bed quicumq; voluerit inter 6
a Nonprinmum am! iendo.fcd humiliter deuiiando.
vosmaior fieri,4fitve(tcr minilter.&a^volucritinfervospri
a Oiiod charitas ncn conditio exigit. b Excmplum ponit, ut fi ucrbis non credunt enibe-
fcantad opeia.
c mus efle , erit vefte"r feruus . Sicut filius hominis non venit
a Non untum prsdicand 1 uel miraculis admonendo fed animim quam pro nobis accepit impendendo.
tminiftrari.fed miniitrare,&dareaniYnamfuam redemptio-
a Noiiommbus.lcdpixdeftinati». b P.ilt refiirreftioneuigentes credunt m eum.
c Lunao. figmricat dciiiium no.tra: immortalitatis. "7
d nempromultis,t Etegredientibusillisnb lericho , iequuta $
a Vterque populus finc Chn.lo catcui . b Iam uot jChiiituincagnolccre cupicntes , aduentus 9
fnug
nulk
ciui prxcoiu:i audierunt.
efteum turba multa . t Etecceduo c.eci fedentesfecus viam
a Magno dclidciio lliuminari poftulauerunt.confcfti Dauid filium .
b Quem Dcmncredimus, fiiium liominis factum ..
IO
bus coepic vcerque
populus diu pcrfidia
caicus fpcm falucis
6c illuminacionisha
bcre vifum , &. duii-
dcranterquarrerc.
Nifi ab lerufalcm
defcendiffec in.Icri-
co, populus vfq; ho-
dicin tenebrisfcdc-
rct, fcd ideo defccn-
dic,vt mulcosfccum
crahercc .
c £f ecct dno csci. De
iftis vnumcommc-
morat Marcus, quia
fuerac in illa ciuica-
ce famofiflimiis qui
cx in.igna fclicirate
eietifiiotiffi necrat p
mifcric.Cecus ncm- Msi
pe& medicus vn Sc
norncn ciusmcmo-
rat , & licincn patris
cius Barthimc9 Thi-
mci i;l;us , quod in
alijs 116 facilc occur-
ric,nifiinIauo,qui
&in illoloco nobi-
ffu
in fclttih.
audicrut quia Ielus tranfiret, & clama^uerunt dicentes . t Do-
a Carnalia defidcria uel perfccjuutiones obllabant. jj
mincmitcrere noftri fili Dauid. TuVbaautincrepabat cos vt
a O«ndopullandoinfilicbant dosee ftrepitum turbs u.nccrcnt. b Qnia lides incarna- jj_
nattoinstcm,>ot3lisad itemaintelligenda nos pia-parat .
tacerflt. At llli magis cla^mabatjdicetcs-Domine mifercre no 5
lis fuit.Famolitas autem illuminati, magnam famam mira-
cuU. con parauic.
Ven;c>Ierichovnumilluminatquod I.ucasait,quiamor Luc ■
ti propmquas lume cuangelij predicauit ludxis , exics duos
quia poft refurre&ione,Iuda£is &: gentib.Dc quibus Marcus
vnum ponit , qui gentibns fcnbit .
f Turbaamei». * Chryfoft.Vidcbancenim fordidas veftes, Honj
*bi. bpta.
humihtate vcniatur.
* 0.ig.r\,"?ef %entmm &c.i.non contcnti tantum rcgere fub-
ditos,fcd violenter cis dominan nicuncur . Intcr vos autem
qui eftis mci, non erutu bac , quoniam ficut omniacarnalia
in ncceflitate funt pofita, fpiricualia autcm in voluntate , fic
& quiprincipcs funt Ipirituales , pnncipatus eorum m dile-
ftione debet efle pofitus, non in cimorecorporali .
c 7{on ve.mi. # Orig.Na ccfi Angeli & Mat tha miniftrariic
ci,tn no io vcnit vc miniftief, fcd vt mintftrct , & tmcrcuic
munftranSjVC implerecur quod fv.quicur,£r daret ammam fnam
in redemptionem , &c. Ec< leliarum ergo principes imitari de-
bcntChnflmu , acctflibilem,&:niulieribu*loquentem,&
pueris
N ICOLAVS L> l. LYKA.
1 Sed quibus paj.vere bumilibui ejr jpintuaUa fapientibus.
2 Et audicn.de. Scilicety alii apoftoli .
3 Indignati funt,<Scc.^//<p«f bnmanupaSfi, <\m* adhncerant car
nales ficut ■&• itliy& ideo indignatifunt^ quod excellentiamfuper alios
babcrevolucrmt.
4 Iefus aucem. Hic confeqitenter inflruh difcipulos fuos de hnmili-
tateexprxbabita occaftone , vt ambhionem lacobi& loannisrepri-
merety& indignationem aliorumfedaret .
5 Etait,Scitis qma princi.gen. Quaft dicat ,maioritasinregno
meo non eode modo acquinturjicut in regio terreno,qnia in regno ter
teno acquirlturper ambitionem &poteftatem,fedin regno meo cotra-
tio modo acquiritur,videlicet per bitmilitatem, propter quoddicit.
( Quicunque vo.&c Jdtsl, fe exerceat in obfequiis bumilitatis:
Et qma in moralibus magis mone»tfafta qua n vaba.idce inducitfui-
ipft <s exemplum diccns: Sicuc fihus hommis non vcnit &cc.
7 Ec egredi.H;£ confajue:er oftendit Saluator quod in prxlatis de-
hct ejjepietatit dulcor adcontinue benefacicdumfubditis: quia Chr'f
ilus
& non confiderabant confciencia? claricaccm.Eccc faciis fa- «
piencia hominu, cxiftimabanceniminiutiampatimagnos,
i\ a pauperibus non orcntur .
* Origi. n. Vel lilentium non caufa honoris exigunt, fcd
quod acerbe a caxis audicbant quod ncgabam , fcilicct,
Domi-
trjfl j
Mat
F
ilusnon folii in domo & in quiete exiflcns, fed etiam in via ambulans
non ceflabat populum doccre & infirmos curare, & boc tfi qued dui-
tur hic: Et egre.illis. Idcfi,Chri/to, & eius di/cipulis .
8 Ab Icricho. T^omen ciuitatis efi, qus. coram filiis Ifi acl corruit,
vt habctur in It.Iofue 6.c.ftdposlea raedficata eft.
9 Sequutacfteum. Dtfidtrantesaudire duttrina cius ctiainvia
I o Ec ecce duo ceci fc. Marcus dicit,quod erat vnus. Tvjo» efl hie
contradiclio,quia lictt cfft.nt duofecudttm vcrttate,vt dicit hic Mat~
ths.us:tarncn vnus eratfamofior altero,vel importunius clamabat , &
ideo de illo tantumfacit Mavcus mentionem.Seqititur.
I I Miferere no.fili Da. Vocant eumfilium Dauid, qitia credebat
ipfum effe Cbriftum per prophttas promijfum , & notum erat apui
omnes Iudxos,qnod Cbriflus nafciturus eratdefemine Dauid .
1 z Turba autem &c. vt tace. Quia per ciamorem fuum impedie-
bant twbam ab audiendo C brifti dotlrinam .
1 3 At illi magis clamabanc , diccntcs . Timentcs ne abintre-
patione atiorum impcdintur auditio , & cxauditio petitionis ipfo-
rum .
Ft
MORALITER.
1 EftfK.Chryfo.Sicutduocarnalitcrpeticruuc , ica&rdece
carnalicer concriftaci func, nam vclle fuper omncs efTe vtcu-
pcrabile cft.non fuflincre aucem alccrum fupcr fe minus cft
gloriofum .
t "\on ita crit,&c. Chryfo.Principcs mundi idco func.vc do
mincncur minonbus fuis,&: eos fubijciac feruicuci,principcs
autem ecclcfia: fiunc vt fciuianc minonbus fuis,&: miniftrec
cii
eis quxcunque a Chriflo reccperunc,&: fuas vcilicates ncgl1
ganc,& illorum pi\>curcnc,& mon modo rccufcucpro falu-
tc infcriorum. Etcg.il.&c Scquitur.
1 o £t ec cc duo. Per quos myftice fignificant* duo populi,!fciK
cct,getilcs,qui crat exc^cati pcr idololatna,&: Iuda:i per do
fScrinampcruerfam,mandatu Dei cranfgrcdienccs propcer
traditioncs hounnum.fed adueniente Icfu &: eorum oculos
metalcs cagcnce, illuminati func plurcs de ludeis, &: dc gea
tibus plunorcs,eum pcr fidcm &: opera fanfta fequentcs.
AD-
w
N
[fDominiimeiTe Da-
A uid filihm . Vel qni
crcdideranCjincrepa
bant eos , ut norj
appellarent eumco
temptibili nomine
filiuni Dauid,fcd po
tius diccrent , fili Dti
miferere ncflti.
2 Etfletitlcfus,&c.
Tran-
Matthan Cap. XXI.
• Trinfeune Iefu cici admeniti funt.vt illutniii«ntur,&aftjnteilliiminati fiint. b Non
ignotjr.fcd auJirt vult confeflionciu qui noiierat intentio nejn. j
ftrifiIiDauid.Et(lc*cicIcrus,&voc3uic cos.&ait. Quid vultis 2
vcfaciam vobis ? Dicuntilli. Domine,vtaperianturoculi no
m « OcuIosHngit.quiejilisfuiliicisconrcieiitiam iliultrat.
ftri.MifcrtusautemcorumlcfuSjtccigitoculoseorum » I ec )
a Tiie. b Iiuitatione.
confeftim t videruncJ& fcquu ci iunt eum. .4
342
TrSfiens autfscjflsrtsl}
iUumiaac , quiapcr
humanicate-iri mi-
fercus.pveibitjccrni
taccmCqu^non mo
uc-cur)!umenreddirfv;r„m^
C^un c§fci fequi ndn, c,„c ,
pocerancftac , & iti- «ulio,:.
bct Vocari, nc cuiba
prohibeac.
NICOUV S DE LYRA.
1 Et fte.Icfus. In boc appan t ciut cUmerttia,quia non dedignatus
efljiare, & alioqui perfonas vili s,& pauperet.
2 Quid vulc.&:c. i^on petit, quia ignttret eorum volttntates , fed
tjtiia ad miraculorum operratiom m, vult babere fanandorum confef-
ftontm, w ex boc magis appareai t euidentia miraculi.
Tecigit '
5 Tcu»\toc.co.teco.Idefl,f,tbitoEx:quoapparet,quodilUil[u~
minatiofmt muaculofa , mn naturalis^uia tiatura non opiratur in
W»*w*. 4 Ec fc.fum eum.Fide,fcilicet,&\moribus,quiailliqui
Ulumuau fi,ata Clmslo corporalite , abipfo illummati funt etiam
mentahter, quiatotum bominemfmulfccitfaluum,vtdicitur lo.-i.c.
Totumbomincmfaluumfeciinfabbato.
A D D i T I Q
<** In ca.to. Vbi dicitar in pofti Ha . Scd b.tc reCponflo non videtttr
eonuc*itns,&c.
Non videcur rcfponfio bcati G rego.racionabiliter exdudenda
j»p tllas diilimilirudines quas all egat poftil. TNJji ea, q parabolicc
dicutur.non funt totaliccr appli cabilu lntemi, vnde ipfcracc po
ftil.Luc.icJ.exprciI"cdicic,q,lin: ilitudo parabolica nocurritsc-
pcr quacuor pcdibus,imc>fi tenc rct in omnibus la no etTe firoili-
tudo.fedrnagisidemias.prxferi im ciiadtolicdasfimilitudines
huius parabola? furticit fcntentia Cht y. qui in hoc loco fic dicit.
Non oportet ea quz ln parabolis, func,fecunducocuq<f dicif in-
ueftigare , fed inrencione propttr qua corapoiica eft mcelligcrc,
Anihil vltrafcrutan.N6.n.indncichoc,vtoftc fataliquosinui-
dix morfus , fed vt oftcdat hos tanto potitos cffc honore qcf et
inmdia aliis poterant gcnerare Hec ille. Vndc :n hoc loco mar-
muratoresilliquidicunf ne^.nodcfanclisintelligcndueft.fed-
dehoibus neq, qui in fimili cafu cofueuerut murmurare Simili
ter & qd dicit tn fine Multi func vocati pauci vero elecli.fm eu
dem Chnf. non ad fupertore» fanclos pcrtment , fcd ad aentcs
ex ipfis gentibus.hcet multi funt vocati pauci tamen elccTi,
£t aduertendu.qct in ipfa expoficione poftillatoris inueiuntur
maiores diiiimilitudines in pnncipali feu firuh partc ipfius para
bolst. Dicic einm.Qd lu fero faelum eifet mtelligicur de tcporc
q gratie; qct iiKipu a Chn(to,q<f no poteft ftare.Pnmo qa illud fero
iam
C A P. XXI.
ET cum appro. Hicpra-termitcit Mactheus ea qu? fafta func
anccquam irKrarec krofolimam , qua: alij prolixius
tcjclant.
a Etcum ap. Danuniis fpiricualiccr Ierufalc appropinquauic
quando incamatus,
ii non erat tepus opcrandi.fed potius recipiendimercedcoptTJ-
noms.qcf pcecex hoccp d.citjdns vineae.i. D:us. Procuracori
fuo.i.Chnito,Voca operarios,& reddc ftlis mercede Ex.quo pa-
ter, quod um non crac tcpus operandi, (ed mercedcrec picndi.
Non.n.dix.it,vocaop.irios vt laborcnr, fcd vt mercedc recipi inc
labons pteriti , quod non competit tepore gratiac ia quo xtuep%
oportetlabcware^inprardi^steporibusqui.famiquxie.-^
huiufmodi.VndeApftolus.2.Cor.6\a.£*^^
DcimtntJUasmmvJtapatieiitia,»! tubulatiomu- .njfiicfin i
yin angufiiit , &c. quorum fimiIianonIeguncurdic"t.i antiqms''
per modum exhortationis.licct aliqu.sndo per modum penar.Sc
cundo.quia licet gratia fit queJii inchoatio gIor.e,n m tame di-
ctcur merccs fed potius pnncipmm mcrendi.merces .intecopio-
fa efHocsljs.fupr.r.b.Vnde fencenti.i Qndoru validioreft,{e<u
dii qu3 perilIudcpdicitur,cuautcferofactu ellcr tntdligiiur.cft
dicsrotius rnundiaduefperumcon/umm«ion:sinclmata eif r.
REPLI./^.M.ao.Vbidicit, fero quand )operarij vocanrur
ad recipiendum mercedem, oportet accipere pro tcporo gratie
quod a Chnfto incipic.Propter hoc quod dicitur qiioidam mur-
muralTcquod in xtcrna beatitudine locum no haber Burg.obii .
cic.quod tepus gratiar,non eft tcmpus recipi-ndi , fed me^rendL
Ad hoc poteft dici, quod tcmpus gratiar ftut & eft tempus recipi.
endi quo jd prarguftationem glonas, quae copiofa fuit m primi-
tiua ccclefia. £t ficut putat Burg.folucrc argumcntum poltillato
n», perhocquia parabole. nondicunt omnimodamfimilitudi-, ^
nem.per idero foluitur ar'iimrn.utn mn
ccclcfiaminquaeft
vifio pacis vifitauic
quampcrconfeffio-
fcmfibircconcilia-
uic
Bcchphage entm
domus buccx dici-
tur.
b Bethphage.Rcth-
phagc erat viculus
ras Bctrunia Bcthphagc , domus bucca- . Ber.bani.i,don;i
obcdientiar.Hasdns pergens IerufaJem fuapiafenaaf.ibli-
mac,qciia mukvjs ante paffione docendo donis pia: conlcf-
fionis, &obedienci.-eimpleuit.Sica:autemfuntin5 ctu.ca-
tes in montc OliuarCidcftin Chnftodomino,aquo vnciib
&lux ommbtis vc-
CAPVT XX 1.
Jalurj dat» credentibui.ingr^di cupit piei» Vrbem.St vitiorrt Det.
Tcum appropinquaitec Ierotolimis , &veniA \
a Domus bucc* interpretatur b Mons oliaeti fignlricat ecclofiam vel
celiKudinemdoinijiicidileftions. « Quaodomifcricordiz
, recordatus eft.
lct Bethphage ad montem t Oliucti : tunc
nic, sr\de . Nonpo-
ceftcmicasabfcondi
fuper nioncem po-
fica
montem 0
tuc I<jusy
facerdotutninmonce 01iucni,in cuius mocis latcrc cft ciui
tis
tur.
c .Ad
liueti :
&c. Ad fublimicjH
temmifericoidi.cre
fpicicns,bleos,mtfc-
ricordia intcrpreca-
nipr.j.b;
f Oliuati.
NICOEAVS I>E LYRA.
&ol
a
C A P. XXI.
Tcum ap.cVc.Tofi^war» defcripta rflaiificatio eccle
fngmtittnm infidr,& moribus,hic dcfcribiturrcprobo'
tiojynagogx Iudcmu.Et boc tnplici ratioiie,qnia primo
. fuerunt contemptorcs diuina maieilatis.Sccundo,qafue
runtContradffiorei dininxveritatis, ca.fe.Tertio,qttia fuerunt quam
tum infefuit , deprauatoresfiu dan.natores ciuins. bonitatis .i$.ca,
frima diuiditur in ires,quiaprimo vflendii propofttum ftgno cclebri.
StcudoJatfipatentifrbi.Et inirami l±tos.Tertio,vcrborationalnli
i&.Quid auicm vobis vidttur. frima in duas qmaprimponitur
vcn-
veritatis adimpletiojeikdojndxotuw cotaradiclio,ibi,Cum intraf
fct . Itentmprima tn duas,quia prima <flcr:diiurt,cfofituwperdu-
plex celtbreftgnum Cbrifli.Secundfmponitur , 'fo.riurima autem
tui ba. Ctrca pnmum adutrtendtm, quodfcnum aducntus Cbnjii m
Icrusaicm ad rcdempttontm populifucrat prxditlum , & celrbnfama
dtuu!xuti*m,Zacb.&. videlicet q„od CbriUus. vtnturus erat in Lrufa-
lem in paupertate.& bumilitate fedcnsjupttr aftnam,& puiium eius.
Et tdco legifperm boc videntesin ipfo a.dtmplctum,ojunduntur coute
ptorcsfux maieftatts,quia tton rccepcrnnt eumfed magis tanquam dc
ceptorcm ptrfecutt funt. F.t hoc cft quod dicitur bic.
I Et cu m xppro,&c.Scilic(t.Iefus &■ difcipuli eiut.
a £t vcnif.Bach. Mons oiiutti eflprope Ierufakm diflant ab e*
- . pcr
M, ^ 5 A L ! T E R,' rr fiSn'fica^r"d*a-qucJegisoncri^uscratfubic£bI>r-ni!nrfi
Etcumap.ic,&c.Pct almam,qU* eraccacttbus affueca, cicPccrus Aa.«j.b.i^^^^^^^^
lgni" r/i/cr-
34$
GloEord.&NicolaideLyra. 344
^f Olci nnturalucisminiftracft^labomm^&dolorqm fo-
A |amen,0C cxccllitcecccisliquOiibus.
ii M •/? .C^uia luccrnam quam accepicnon vuk fub modio
abfcondi.
b Dnos rf/.Duo propccr fcicnciam vcncacis,&: mundieia o-
pcns.
Sc fncromcn-
■Afl.S.k.
L.iJcmio.J.
| nutce
B
D,oiju jc.
Mir.113.
i iupti ilia
I10m.i7.in
Matth.
Cvim gomiue d;!c-
etionisptaxhcacmi.
Qnidam dicut hos
duus Pctrum &' Fhi
lippu , quiprimutn
gcnciles adCbnflii
adduxerunr, Ihilip
pus Samariamqua
alinam inccrprecan
tnr,j PetiusCorne-
}ium quafi Samarijc
pullum.
c Et pnllnm.Vullm
Cll populus gentiti
cuinullus ductoru
irxnum corrcdior
nis impofuit , libcr
&lafciuus,q. &ipfe
vincvdis pcccacoru
irrccicuserat.O'»''"
enim pcccana unt , &
egent graiu Dei. Alij
de fulo pulio , Mac-
cheus qui Hebraris
fcribic.&dcafinadi
cic docens 116 dcfj>a
rif.tluce H braeis fi
a Duoi nrxdicMoruni oidinet altcr in Ccniw, altrr in tircuncifiorem Qii'» loccnura rpiam
aicenditnon uult lub modio Foni. Tenettate r.aibaia.Scinriocumtimli lateta.quali
contr.iuo(iti caftelli motnia.
Icfus mifit duos difcipulos,dicens eis.Ite in t ca itcllum quod
a Iudatos legit iugo domitos.Ied tamen peceatis u tetito».
contra vos eft,& ftatim inucnietis afinam alligat am , & pul-
i A pcccatis. Quecunquefolueritis folutaerunt.
lum cumea, folu'ite,&adducitemihi , Etfiquist vobisali-
a Obcdiemiatn eoiuin dcnegaie uoJuerit. b Non defilhtis pratdieando.
c Simpliciteiomnium ieiuni,cni lciuiie debex rtinni» cieatur».
quid dixerit , diciteVquiadom/nushisopushabct, &ccon-
a Veiidcmini feiuitio mancipandos.
feftim t dimittet eo°s.Hoc autcm * fa&um eft , vt acHropIe-
a Zachariam. Pndicata ie».
returquoddidumcftperprophcta'mdicentem , Diciic
t In fpiiitu videtc,non oculis.
inp.ipul >lfrjcl.
f /^v.Nodicacis.N mhabemus regem, nifiCefarcm.
g 7/i;.Si crcdisconrrace.fmoii v !•' ! V-
h Snper afir, ttm pnl. Non ad licei ani i" ipcr vcrumque f j Jic.
Sed in precotdiis vcriufque popult .
Potuic domious,
fuper vcrumqueafc6
dere, dcfccrraens de
vno,&:afcedcs fupcr
altum.
* CHMYSO-
STOXlVS.Non.fc
dec in curru ayrco.
preciofa purpuraful-
gens , nec afcendic
fnper feruidum e-
quu , difcordiseamt-
torem , oL litis , fed t
f11perafinacran4u1.i1 *f
tacjsf&pacisamica. JJ,
IDEM.Non
f
Vt ainctur.uon vt per potcntiam timeatur.
c Eccc manfuetudo.
filise.Sion : t Ecce rcx tuus vcnit tibi manfuetus, ledens iliper 4 iblum iuper atin..m
5 fedit.fcd ,.& mcnfti
propcer. inyfterium >i
flon in cunu,vel in eeuo luperbi* uel belli.fcd in afina pacit quia in humihbus,& quiciis
icquielcit- b Quia»»emploludacoium Gcmilis populuscredidit.
c Chiitti uiitus quicor illius domjni ad dajidum ammal parauit,
afina'm , & pullum filiubm (ubiugalis. t Euntcs autem diici-
a Mlnittenum apoftoloium.
puli fecerunt ficut prarcepit illis lefus . Etadduxeruntafi
. ' 11 Nota fidcm,ot moics,
1 nam , &pullum , &impofueruntfupercos ve'ftimcnta fua,
a Nonad liteiam fnpet vttumque fedit fed inpixcoidiis utimfque populi. b Id eft.Iudati.
& eum t deluper fede re fecerunc . Plurima autemturba
pa-mrcac Marcusdi
cic pulluance ianua
in biuioinucntum Innua Chriflus.extraquam populusgcn
Ciu flabar,ligacus 1.6 in una via fidei, ftd in diuetiis errorib'
d Solnite. * Origencs. Vnde afccndens in calum luffit di-
fcipulis vc foluercnt peccacores dans eisfpiritum fun£cum,
Abfoluci aurem & pruficienres digni habentur remitci in lo
cum vndc affumpti fueranc,no iam ad opera priora.fcd vc p
dicarenc filul Dci.hoc eft quocl dicic.Ec confeftiin dimjccec.
# Chryfoiiomus. Nequc paruum exiftimes quodfacium
cft.Quis enim f.i.iiit domimsiumciuorum,non vclle corra
dicere, volences iilere & eonccdere?Ec in hoc dicipulos eru-
dicquoniam poccrac & Iudios proh"ibc'rc,fcd noluic.Scd SC
docec,vc quod cuquc petitum fucrit,darec.S: enim qui igno
rabanc Chriflum,ira conccffcrunc,mulco magis dikipuios
conuenicomnibus dare.
c Dcitc filnt.stvn.Tiha Si6,tfl Ierufalcm fica in monce Sion.
Myflice. Ecclelia percinens ad fupcrnam Ierufalem, qiisc
efl macer orpnipni noftru,cuius non mmima pars tunc erac
m
ram nubis fapiencia
CnbuercdernyiJ'
fciliccc qu.ui non
fupcr cquos tcrri ne-
cdieeft, fedfuii-icic
afino vci,&. eo q, ne-
ccfiicaciscii,i icci A
cencu Intcnoga iuca
Judzos , quisicx ki-.
pcr iiioam dclacus
jncfauic IoroOA^lynia
non vcique alium habcnc dicere,nifi iffi >m ioJum.
i Etad. Sic&:apofloli mundtl virtuce Chnftia poceiiirc
diaboli folueruc , & impofuerunc veftimci:a fuper eiVScd cq
tcra tuiba,id citjlud^i veftimenta.id efl,lcgis mandjtaiter
nunt,qu£achriftiais erac coeuleada, in via,ide,ft>in Ghriffo,
K Sw^f^oj.Vcflesapoflolorufuncprc^ccpcadin inv6dgratia
fpiricualis.quibus curpictido carnis noiTi\- tegit. M»s P'ius nu
di populi, fcd modoper apoflolos orn.iti Chnitcun h.bcnc
kfforc m.Minor curba non ponic vefles iuper afan am,ldm I
via ncc vbi oflendac, quia fandi marrvres camcai ."xucnces I
iln plicioribusviam perexemplum fnofanguinc paranc.
Moral.Icem Itfus afelium miidens I-rulalcm ce.^dit.no
folum quando cuiufquc fidelisanunam regens ad pacwinti-
me vifionem ducic , fcd cciam cum fancle ecclefi^ \ n:uc? fa
liccr pr<jfidcc,&: ca in fupernc^ pacis deftdenu acccndic.Mu! .
ti flci nuc v cfbmcnra fua in via ,q.a corpora iua donnar, vc c i ^*
iccr ad mcnce parcnc,vcl cxcmplabona 'fcqucnribt.<s pucac.
NICOLAVS DE I.YRA.
per vnum miliare, quia dicitur ASi. i . quod diitat rantum ab ca
pcr iter fabbati quod continct mille pailus.qui faciunt vnum mi
Iiarc.Bethphagc eit qusdam vill.i parua 111 defcenfu montis Oli-
nctiiverfus Ierufalem, Sc erat villa faterdotum, quia licet facer-
dotes non haberent liaereditatesiad excolendum,habebanr tame
domos ad animal.a nutriendum,& ad manendum tempore quo
non vacabant cultui diuino in Ierufalem ex illo loco.
I Mifitdms. ldeft, in lerufalcmquaeerartlaufa triplicimuro
cum propugnaculis & fortalicijsadmodum caitn,vt habetur,}.
Kcg. & idcodiciturcaiteilum.
1 ktftat o>,&i . Iila ajina erat cois paupenbus non habentibus
animalia,& cjui opcrabatur meadabat fibi pabttiu,& fadtoope
rc reducebat jj.! iocu determinanim, vt alius ind^geus poilec ac-
cipere eam, & puilus eius nutricbatur cum ca pro coiimtb opcre
j Hor. autem &, . Zach.9.c. Dicitefi.Sioi, &C Hoc cit,ciuitati
Icrufalem , cjuse diccbatur filu Sionquia in montc Sioncrai for-
talittumciuitaiis illius& protcgebaturciuitasabillaparte,iicut
fil.a
filia a matre. Confidcrandum etiam,quod hic accipirur conriae»'
pro contento, fcilicet, ciuitas pro habitantibus in ciuitarc.
4 Eccn rex, &c. Id elt, Chnitus.quia hsec audtontas a d<-^tori-
bus Hebraeis exponitur ad literam de Cbritto.
c Sed^ns fuper .:finam.Non quia federfr fupcr v» mrhqufc iimul,
fcdfuccctliue,quiaprimo fedn fuper pullu.quia tamen nencrat
domitns,quia adhuc non fueratapplicatushuman s Wibus,vt ha
l?ctur Mar. ll.&Luc.ip. ldco poltea feditfupcr aiiiia.Hocaut
faflucft infigura,quiaperpullum iignificaba-ur populusgen
titis,qum6fuerat fubiedtusiugolegis, perafinam veropopmus
Iudaicusquilaboraueratfuble^e.Adhocaiit veniebat Cliriit9,
Vtvttumquepopulumfubiugaret iibi perfidemcatholicam.
6 Tlurtmaahtemtur. Hicponif fccuniiii iignuq, per Zatharii
fuerat dictu.quod Chriftoaducmente fuperalina& puiuciui-
tas Icrofoly ma cxultarct, & lecarct & hoc fatlti fuit tanc vt diaf
hic & Iioc patet in tribus . Pnmo qma df hic. Tlurma aui iw.lir.
yefl . fuatn ris. Ethocfuitinfignum cxultationis & honoris,&
ne alina & pullm oifendercnt ad lapides. Secundo in eo quod di .
Jlhf
M O R A L I T ' E . R.
dffcipfilorum ,rjUod ncqtc n^i neqit? patrcs nofiri portare pnttunws *
Pcr pulluro vero dcqu.o dicitur Marci.i i. a. in quo nemofedtt, fi-
gnifVarurpnpnlus gcnnlisqui nonerat fubictiusoneribus le-
gis.Chr.fjus autemlupcrvtrumq, fcdit,qmaexambobus vnam
«cclcliam libi iulxic<5t*ui fecit.
^ £t iwpo.ftipcr cus vtj.fun. &c, Scihcct Apoftoli /pcr quorufn
vcftimcHta
vcftimcnta fignificatur eorum doctiina , qua recepta a Iudaris &
gcntibus fedit in eis Chi jftus.
6 Tln. Grcg. Hom.24. Quidfunr terrena oia nifi quarda cor-
pons indutreta? Veftimeta igirur in viafterncre,efl inviavitac
pfentis bona tcrrena paupenbus erogare. Kamos.de arbor bus
1 ^derc,eft fctpru exepla accipere. Qfanqaclamare eft falute fu-
pctnatn adnopoftularc, nam Ofanna mterpretaf obfccro falua.
Lt cttm
34T
Matthaei Cap. XXI.
lAfi
'-> a Itaiwp* d' , ^r.Ramos V< 1 frondes cedunr.qm.i vcrba,&
■^ fcntcntiasdelibrispatnirncxdcrpertmc vel cx 'mpla.
b 0/«W".Icron.Oij,idcft. fajua fjluiflai . "/irin i lncericfho
rJcprccarir.s, quafi faluaobfccro . Ofinna torfi Hebraicurrj
efl,&- iigmfic.it, q> aduecus Chrifli fcluus'mundi lir.vndc fc-
qilicur. Bmrdiclus.O-
fanna.Ul Clt, ialU.1 . t tdei%fimplicibus'in exemplum viuendi proponunt
C IneX . Q^Iia ad- ' ■'dt.legt* nunJ.ua Itnnuut b Fide
uenrus Chriif i non a ftraucrunt veitimeYi lua invia. t- Aliiautcm cardebant t r
Ioanes qtf ante fcx dics Pafche v?nir B^rhan iam,vbi cbna fa
£t.\ a fororclazari oleo rmndu s eft,& in cr/>fl ino .ifino infi-
des,obuiantetuibac'um pilmis vcnic Ieruf.ilcm E~cequan
tum c6uenit vetcri vmbre.Ib. dicitur decitno dic melis pri-
rrri tollacvnufquifqueagnu idcfrdoini inrroducat, /fc fci ucc
vfqucad .14. dicm,
D
Vt illxfopede pnllus incederet
idem,& mores.
. f frondes
tantum hominum
fcd torius mundi fa
lus cft,terrcna con
iungens ceelefticus
■ptinwmine iefu om-
ne^etufiec . c&icAer.
infr.ln execl . Quia
&2ngelorumfaIus
quorumnumeru»»
lmpler.
« ORIGENES.
B Homaam quidem
Chriflidifpcnfacio
ncm laudanc in eo
quoddicc-bacOfan
nafihoDauid.beuc
dittus qui vcnitin
«nji.
olrro
t Frmt ui pat,e$>Jc eoium fci)iiaces, cum majM afteclu iatebamur, 171114 falus afcrihenda ei»
homini a Ve b j Dei aflumpra. eIt
mos de arbonbus , &fternebant in via . t Turbeautem
qusprxcedebant, &qu:efequebanrur> clamabant,dicen- z
a Vel fecunduin Hierony.oii indsrc.tio,anna laluj,id eit,odonntie falua. Salut.
b Et tu a f eccato iminun s -p jjnns tn forma ferui tandem appantnrtis es in glorij domine
+ f r » Cr T^ 1 U bS V"de&i^V.emlnnom"-ratri'smei.
tcs » t Oianna nlio Dauid , bcnedidtus qui venic in no- *
a Qui ptius leuimcs ab inteiis. AHas inaltiffimis. b Cum tanta tutba.
mine domini , ofanna in excel/is . Etcum intralTet Iero
a M tansfir|uenti.im,nefriens ventatem.
folymam, cdm mocaelt vniuerfaciuicas , diccns . quiseft
t A minoiiiin» mcipit coniefio vt ad liu.otcs peiueniat. Sicut, 8c Aloyfes eum p h
tam dixif froprie.
hic ? tPdpuIiautemdiccbant . HiceftleiusprophetaaNa- 8 fcddchac^irima dc
Ardorefpititin conciwcs. Q dionc dlCUOt &£ alli.'
zareth Gali!a?e. . Et intrauit Ieius in templum Dei, & f eiiciebat t * Chryfofl omus
In quo maior cit
„ L!i~~. t_- t .. accufario ludxorum
quonum cumb.shocidcmfccilTet, morabancurtan cnin
lna dcmencia.
J
6
7
qua immofabiriirad
vefpcram. Etdbnii-
nusdic ro ci* melis
id ef*,antcquinque
dies Pafcbe, ciuitace
in qua paffurus crac t »j-q-5$-r
incrauic, cercam prx
ffolas horam immo
farionis.cSt: ^diead
vfperam cumprehe
fus , &i ligarusfacra-
mcnta yicfeimationfsr
inchoauic.
f £f«V.Aug. Eiece
tac, ancealia vicc,q,
Ioannesfolus duii;,
Mir.it.b.
Lucr.io.g.
luan.t.c.
g
LiS.vde
cotilenlu
Etiing c.67.
nominc Domine.
Reflicucionem autem cius infanfta in co quod dicebant,
Ofannainexcclfis.
d Chm /nrr^f.Fiequenter ingrcffus efl ciuitatcm Icruiale
fcd non cum his laudibus, non rcx vocatur.quodfcu rn^rfu
gerat , nifi modo cum aftcnd>t paflurus.Qu' d id -o faobjm
cft,vt amplius lllorum aduerfum fccxcitarct uiu diam,quia
iam tempus paffionis in(f abat.
c Inirai<iilcfut,&c, Ingrcffus vrbrmpnmo rcmrlum adiit,
dans formam rcligionis.vrquoimuspnmodomumoratio
nis(fi lbi cft)adeamus&p-'rora'.ion.s D o co i i fic
(sdagcndaiicgotiaftccdemus.App.opmquaccpaflSjnistcm
pore Jippropmqiuuic Icfus Io^'< • bi poiTct inucnii ! , o'>cr^
densfenoninuicumpati. Hic inctouusin Ierufalem iidiis
Q cftanrcdiesPafche,inquopaffiocompjei.dacrat , Dicc.n.
Iuan-
NICOLAVS DELYRA. f
I ^ilii awemc *.r*.dr,ar.&i. Vuidira? ramorum erat fignun»
laeticiar,&: cxnlraciorus.Tcrtio in eo q iod dicitur.
1 CUmeb ■»( drcentes.ofan.ji!io.[)'-nia.Oi3iiu\3 rll verlu Hcbrai
Oimcompoiitum cxoli, quodcft fjluJ & anua quod cltaducr-
biumoptandt , & va!et vtui3m& dicitur oi iuu remota vltinaa
litera pnmz diftionis:vii'lc cft ibi compofirio cx corrupto.& 111-
tegro,&ideoofanna t.intum valct qumtu;n vtinam.vel obiccro
falua Et dequa faluie intclligatur lubd.rur.
3 ofmna in excelfn . Quia Chriitus vcnicbat ad dandum falu-
tcmco:Ie(bm,& artcrnam.
1 £r cntrt intras. H'c ponitur Iudarorum inrlignatio, quia prin
cipes firerdot um,& maiores ind.gnabantur de reuercucia Chri-
ftoexhibita,& idcodicitur.
5 Commotacjivni.ciuitjs'. Quia faAum maiorum dicitur effe
taftumtotms ciuitati$,dicen$.
6 Q*it c(l /«'c.Quali dicat,i(le non cft talisac tantus,quod talia
deberentfibiexhiberi.
7 Topult a;ift'»..Ideit)fimplice5,& vulgares,quafi rationcm de
contrarioreddenrcs
8 Dicebant.nicelt hfus^&c.Et vocanteum prophetam, noquc
cunquc.fed il|um qUj diclus fuerat per Moyfcn propheta. Den.
j8.& rcplicatur Act ye Vropbetam Cufciubit vo.Dcut dc fra *e
yZm^c.Etideomentodebct hononri.
9 Et '"^«*»r.Hicfecundoo(tcndttur,quod Turjfi f icrunr conte
ptorcs dminc maieltatis in fafto patcnti. Et diu.l.f in duas, quta
pnmooftendt Chrifti diuinitasexduplici faito.lciuntlofubiun
git lud^orumimptigtitrio.ibi.f.rf^fcr aittem print p> < . Punuin
duas fccundu duplex faftu a Chnfto oltenfum Secundu pomtur
*oi>F.t aieiffoitni ad cwa. Adcuidcutiaprimitohdcranduquod
princi-
M O R A L I T E R.
4 Et cum intrajftt Icrr>,&c.Vc\ hocfigntfu. n.m fuirquodin
crancc Icfu lcrufalcm cclcftcm^ igcli didun crant,Quis
efttfcerexo,lorie.
9 Et inlrauu ujus in templum Dci.CHRYSOST OM VS.Hoc
crat
«■ Or.gcr.cs. MvPkc tcn rlu f. e. ccclc f» < fl m qua mul-
t, funt non ficut decet v,uemes,qui d.-.mum orationis de la-
pidibus v.u.s conftracSta faciunt fpeifuam cflelacronuait,-
bus fu.s.Suncauccmcorumtresfpecics .Qincmmin populo
adn!hdal.udvacanc,mficircaemptiones~ Sc vcndirionis,
ranm autcm . in pratiombus permancQt , ipfi func vcndcnces
&cmcntesjntcraploDci. Diaconi qui non benc traOanc
Eccleharum p.cumas, &diiucesfiuncdercbus Muperum,
ipU func numularn pecuniaru inenf,v habcnrcs, qui C^ri-
ltus fubumit.EmfcopTautcmqUi tradunceccIclLs qiiibus
non opo. tec, ipii funt qui vendcint coUnr,b.is,.defl,, -raciain
Spintus fancti,quorum cachcdras Chnflus cuernc
Him.ttg.in
Mitth.
t 1 q.; c.cx
ninltis i^.
<>u£!c t.c.Sc
hocdixtmis.
traftjtti 5.
10 M .iih.
<f'K>C/JC
pnncipcs faccrdorum.qu, erant auar. pcr attut.as luas d.uerfas,
cooabantur exwr.arepopulu, .g.turquiadc long.nquispartib»
ahqu, ven.cbant,n Ieru(ale<au|a deuo.io.vs .qu.aroerateis H<
c,tual,b,iacnucau0ftcne,&no11;,)!c,,„,ex,a!on<r.:nq«.oani-
maha adduccre,& ,d«o facerdotes (tatuerant in ifeld al^cfuos de
fua tamil.a, qu. vcndcbant ,n at.,.s tfet, ,11,, c,ue potcrar t ■ n t c-
p o oftcrr,,nc vciuentrs a longe habc. ent excufu/oncm ccffandi
ab ohiat.on.bus.S.md.tcr aa al.qui ven.ebat ad tem.»lu,qui 1,01»
habcbantpccun.a, vndepuiln,. ammalia offcrenda emerejo fa
cerdote; itatucac ,b. nu.«u!ar.os,qut fub ccrra cautionc pecuni-
am traderem, & hc nullus cxcufartf quin poffet (acr.ncu offcr-
re.LKcr.n. pro illa accomodati >nc pccun.c «o,, rocipcre.it tx&fi.
n.a vltra foi icrccipiebam tamcn al.qua muncra i el xcnia,r& fic
patet quod peccabant cx faclo quod e.at .Ihcitu,f .aliquid r< c .pe-
re vltra forre quantumcunque modu u. Er cx loco,ouia talia cx-
ercebant in loos r ration. deputat.s,& «to Chrftusuilia tanqua
■iiicisa de tcpio cuecit, & m hoc fe dominu tepli oftcndit, & hoc
eft quod dic.rur hic.£i intrauit hfm. Templu autc aliquando ac
rip.tur propnc pro domo tepl.^quod dimdcbatur in duas p^rte».
Vna pars vocabaf fanftu vbi erat altare thvmiamatis,mcf.,6c: c5
dclabrom.Alia pars erat fanclu fanaoru/vbi eratarca teitametl
ti,& duo Clu*rubim.ll'a partcm quc diccabrur raflflu , intrabac
qnot.dte (accrdotcs ad offcrendu ;ticcn u.&^irulli alij.- inrra fan-
itumfanftorufolus funimuspontifcx,ntr.«bat,& femelinanno
A',quando aute accpitur tcmplum lar?e ,p quadam pl.tca qua-
drataantc templum claufa tnuro. & diccb.itur atnum f^cerdotu
qu.a fub diuo cratnltarc holocauftoi u & dlud intrabar ,0 fbla
iacerdotes.fcd et Leuuar cos ad,uu3tes in cxconationehofii.uu;
&ablutione,& conlim,hbus,vulc;ares autem homines illt.cnoti
intrabant.fcdadoftiuilliiisatrjanim.iliaviiiaoffercbatficerdc»
tibus.Ifta autc duo loca no intrau.t Chr.lius^a no ernt farcrdos
. , ' _nec
cratproprium boni filii inrr.-irc domum patris.ficttl Inilta^
tor Chnfcifiaus,cumaliquamciuicaccm fucns mgtcflus
primumadccclcfiamcurras. '
f £1 eiicitbat omncs vcndentes.&c.Nam mcrcatorcs ciicide
bcnt dc ecclcfia.
Et
347
Glof.ord.&NicoIaicleLyra. 348
a Mtnfas nttm th.Quia de omnibus partibus ad rcmplii vc-
nicbar.c,vcndcbar. ...ccrdoccs non l> ibcwibus omnia anima
lia.ecia columbas quas paupcrcs oftcrrcnc, vc vcndira pollea
rccipcrcnc obl.icioncs .;Scd qtna aliqm nibil habcbanc vnde
cmcrenr,pofuci uc numulanos.qtu mucuo darcc,& quia lcx
vcc.ic vfuram,proea
pa.nitenriam accedcnccs,pnus cccos in cognicione&: clau-
dov in operatio illum inando -_in viam rcwticudinis dirigcn-
doquocidic f.tn.ic
c MirMlui qu.t. Vc flagcllo vn ;us & vilis tot ciici, mcf.is fub
uerci.quonihilmuabilius cgic.Igncum&fidcrcum aliquid
radiatcx eius oculis
V
Hiere.y.b.
Mar.u «.
Lucx.iy g.
vanas fpecics, id eft,
poma.vuas & huiuf-
ccmodi accipicbant
hosciicic.Su, &iny-
flice quocidicdcec-
clcfiaeiicic . Echa-
bcc vnius criminis
rcrcos vendences &
mences ecclcfiaftica
officia.
b Et cathcdras ven- '". *.r" 7* j . V -i_ Lr C _ o 4
dcn cw ma«iftro- c tcm pnncipes iacerdotum, & lcribaj mirabiha , qua» recit, & c
rum func,idcft,facer
docium corum dc-
ftruicquide impofi-
tione manus , per
quam fpiritus sattus
dacur,precmm acci-
£iunc Hinceftquod
Etelis Simonisda-
natur.Adliceramau
temabfurdum eftdi
ccre inflicorcS co-
lumaarum m cathedris federc.
c Lntronuw.LxtTo eft qui lucra fc&atur , qui & non dances
corporalicer perfcquitur , & danres nccac fpincualiccr,&_ du
ladionem proximi cogicac, quafilatro fedct in fpelunca.
d Et acccjferunt . Myftice . Simplices peccatorcs ad fc per
■ pceni
li ■ AltariaDeificproptfriiiaritiamricerdomiii
a omncsvendentcs. &cmcntesin templo, & menfasnumula- t
a Gratiam f-nfti fpiritut vt ordinef,&c. 1
b riorum,&cathedrasvcndcntium coltfmbas euertit, &dicit l
Vnde Aug.Nemo i» oratoiio ahquid agat, nifi ad quod fjftum clt, vnde & nomenjhabet.
cis.Scriptumett, tdomus mcadomusorationis vocaoitur, *
d vosautemfcciftisillamfpeluncamlatronum. Etacceffcrunt j
a Calumniatotibus virtutisjpotentiam o(lendit,vt injhk facta corporaliter.inelius iiant in illis
fpuitualiter. b Teltes vocis puerornm.
ad cum ce^ci , & claudi in templo,& fanauit eos. Videntcs au-
pueros in templo clamantcs,& dicentes, Ofanna tilio Deuid. <
a Non aufi inanuni mittcre.opera ca!umniabaniur,& tci.imoi.iutn populi. b Qoali alcribi^.
tibi h« efle fciipta de te.
indignatifunr,&dixeruntei.Audisqubidiftidicunt?Iefusau
a PctriJisconttin pioribus. -
f tcm dixit eis . Vrique . Nunquamlegiftis, tquiaexorein- 8 1
•»____*__"*__ i_ l__ _ii £___! __. ;_.i_._:_ :_ \ _™_i_ _ i_ _
S
O 1.1,
fantium , & ladtcntium pearfecifti laudem
9
Perfeiiio laudis eil ficri ab indoflis.in quibus fola vcritas opcra:ur,non ingcnium hoinims
b lacieduiis .& contiadiccnnbu..
Etrclidis \°
funt.
lucct m facie maic-
ftasdeitatis.
f D/.n.m.Nonpa.
tet calumnie; non aic
bene faciunc vcl ma-
Ic , vcl xcati parcice,
fed cemperac , & fe-
caccncc verba pue-
rorum tcftimonio
fcripcura: confir-
mac.
# CHllVSO-
STOMVs.Qu.fi
dicac, Hiio, meacul-
pacftquia ifti cla-
manc nunquid mea
culpaeft, quiatotmi
"i.i;imorun. hocfutu
rutnprophcca pr.cdi
xic . Infantes auccm
&C lactcnces , ncc
mcclligcrc aliqucm
ncc Jaudare pof-
E
rtJ
Pl
M
g />j/4/;//Kw^,/~c.TcftasmiracuIorumChnftiinfantcs di
cuncur, nonecacefcd fimplicitace,Ladenccsqua(ilacicid
cft.miraculorum fuauitacedclet.aci,quf di cuncuriac, pauis
vero doduna pcrfe&a.
@ ^bi t
V
ui
r c tcrruu
NICOLAVS DE LYRA.
nec Leaita, fed praeter ifla dno loca,erat adhuc duo alia loca,vbi
homines fub diuo erantinoratione, & in vnoorabant viri,& in
alio n_u!ieres,& ifta atria nomine cempli vocabantur, fecundum
quod fcribitur Aclu.3 .a. Tettus & Ioannes afcendebant in templu
ad boram orationis novam,Sc de hoc dicitur hic . Et intrauit lcfns
Circ.Sed quaentur hic quomodo non rcfliterunt ci ? Dicendum,
talintori* qUOd «xoculis eius,& facie exibat fulsor terrens eos.ita quod
ncltas .ulgo - . -_ c ■ r • ■
Iu_ non audcbant rehtterc . Sicut m vocc lua terruit eos.qui venie-
bant ad capicndum cum qui cum !<iudiuerunt ipfum diccntem,
Ego lum,abierunt retrorfum,& ceciderunt interram vthabetur
loan-jg.a.in voiuntatcctemm (Jhrifh eratoftendereinhtmita-
tcm aiiumptam,& fiizdiuinitnns virtutem.fequitur.
I Et dixit tis Sttlptum eft.lli. 5 6.
t Domtis mea domus <>r ationis vcabitur, vos autcm fcciflis,&c.
Quia non curabant dc cultu Dei,fed magis de exconatione po-
puii per affutias fuas cxquifitas , vt vifum eit.Spelunca autem la-
tronum dtcitur , efTe locus,vbi fpolia qua; rapiunt congregantur*
& hoc fecerunt faccrdotes de templo,vt vifum eft.
3 Et acceffcrum. W\c ponitur fecundum faclum oftenfiuum fue;
dium: tatis in cur atione mfirmitatum incurrabilium , quod non
potellficnnifi virtute#uina,&hoc eft quod dicituf . Etaccef-
Jerunt ad (um cxci,&clattdi in tcmplo. A pnuationc enim in habt
tum non fit regrelTus per naturam.
4 Etfanauit cos , &c . Virtutc propria,quod non poterat faccre
virtus crcata.
Videntts
5 //zVf»/--,r(7«rer»pn/;.Hicconfequenterponiturconrra Chri
iium ludxorum indignatio,& diuiditur iri duas parte»,quia pri-
mo ex in.ignaiionc imptignant eius famam, & (dcundo eius do -^i
ftrinam,ibi.E£ cum v-.niffet inteftiplum.Vtima in duas.quia primo
ponitur Jud?oiumimpugnatio,fccundoponitui Chnf.rcfpon
fio,ibi./t/«T ctntm dicit e/t.Circa primum fciendum , quod ficut
frequenter didum eft,principes faccrdotum concepcrant ranco
rcm, & odmm contra Chriftum,propter lioc quod manifefte rc-
prehcndebat auaritiam, & alia eorum vitia.Et videntes miracu- .
la,quxfecir,infirmos fanando. 6 Etpucros, oc Ipfum fcili- {
ccttfleCliviftum verum. 7 Indirnafifunt. Vcruntamcn ,c]..ia
nonaudebanr miraculamanifefteimpugnare.idco arguuntcutn
deapplaufupopuli.quem fuftmebar.
8 Et d xcrunt ci,ait.auid.Qun(i dicat,fi tu cffcs iuftus, & Lonus,
tu nonfuftineres talem applaufumpopuli
9 J^/.iijwrcwt/i.rucij.HicponiturChriftircfponfio, vbi Chri-
flusoftcndit cos mfte reprobandos a Deo,& primo f aclo,fecudo
cuidetm figno ibi.Mane awcm nuertcns. In prima crgo partc di-
citurlic, Itfus autem d-v.'/.Qualidiccrer,benefcio, quidifhdi-
cum mc Chriftumconfitendo,& quod lioc debeam (uftinerepa
tet.quia Iioc eit cxdiuma ptxord.natiane,fecundumquodfcribi
tur inPfal.propterquod fubdit.
1 0 -\^"«</ ' atn I' gifliit ijuia ex ore inftn. quafi dicat,vns qui eftis
Jcgifperiti.deberens fcire fcnpturam & perconfequensmenon
reprehendere.
11 Et relitiis illis di.Tanquam excxcatis per inuidiam.
Jlbit
MORALITER.
•f" Et menfas numulariorum , &c. Chryfo.Significans , quod m
templo Dei non debcnt efTe numi.uifi fptrhuales habentcs lraa
Rincm Dei.
f Et cathcdras ucndentiumcolutnbas cucrtit* Id eft.dignitates cc-
clcfix obtentas fimoniace.
X Dom ts rn-a domus orationis uaca Sed nnnc domus difTolutio
nu potcft vocan, & domus cupiditatis.idco fubditur .
■\ Vos autem feciflit illam fpeluncam Lttro. Magni latrones in fpe
luncisfuis exiftentcs , quando fciuntaliquos parum habcntes
tranfirc , non cxcunt de fpeluncis , fed mittunt famulos fuos ad
illos fpoliandan , fedquando fciunthomines tranfire mulrum
!>ecuniofoscurruntillucde primis. Sic multicanonici , quando
ciunt magnum lucrum temporalc currunt ad ecclefiam , fed
quando
quandomodicum eft lucrumremanentin domibus fuis,^ rccrs
ationibus,&ad eccleiiam clcricos fuos mitrunt.
$ Et aciefkrunt ad eum cxci,& claudi m templo. Moraliter cxci
funt ignorantcs , claudi vero rcftitudincm iuftitix dimitteirrs.
Et lfticurantur , aliquandoper pauperesprxdicatores, C
feclatores , pcreorumbonaconiilia , &hortamenta, dequota-
men mdignantur ahquandomali facerdores . Contra quos iub-
ditur.
io T^iinquam le.&c-QazCi dicat fi facrx fcripturx notitiam ha
beret.s, nonindignareminijfedgauderetis^&ita htcommuni-
ter.quod benc litcrati non indignantur fed gaudent,quia per hoc
impoiitofibionere fubleuantur.
11 Et icliclis illis a biit forat cx tra ciuitatcm in Bethaniam , &c.
Chryfof.omus. Vc ibi nuncret corporaliter , vbihabitabatfpt-
rituaficer.
Etuidens.
\
349
Matth
aci
/f a ^tbift /Vrf».Q^ia rttuper.nulliqueadulatus.nullurn in tan
A ca vrbe inuenichoipitem , ild apud Lazarum rcceprus eft.
jcChrvfoftoiiiUS. Malum hominemmehuslociundan-
dc potcft abquis vinccre, quam refpondendo, quia malitia
non inftruitut iermonibus, fcd excitatur. Et idco d omiruis,
rcccdendocopefce-
i
Cap.XXI.
35°
,-,
?>
(im
reftuduit, quos re-
fpondcndo non con
pefcuit.
b fici arborem . Si-
cutmi)ltad:xitinpa
rabolis , ita &c fecit.
Cur cnim in ficu fru
ctamqiuvrcrct, cu-
iusccmpusnondum
tifc quihbec fciret,
cVobid^cernxfferi
litati da m n a rc t , n i il
quia plcbem qaaai
docebac verbo ter-
riuchicfacto^nequis
habens foha id eft
verba iufticix finc
fructu operum mo-
reatur excidi .
■5« Chryfoftomus.
Kon propcer hoc ve
niebac quia efurie-
bat , fed propter di-
fcipulos. Quiacnim
vbiq; bcncfaciebat,
nullum auc puniebac
oportebat &: puuicri
cis eius virtutis de-
monftratione tribue
re . Nokiit autem in hominibus hoc oftedere fed in pJaRta.
c Folia. Traditioncs Phanfeoru fine fruftu vericatis, vnde
aliusEunnjcjiftimondumeraccempusfaluationisIfrael.co
quod popuius Gentium nondum fubinrraffct, vel quiapra>
teric tcmpus fidei,cum fprctus ad gentes cranfijc .
d \unquamextefru. Non facit iniuriacrcatorpofTidenti, ii
creatura
creatura fua ad arbitrium fuum vtitur,& ad vtilitatem alio-
rum.
c Et videntes. PafTurus dominus & fcandalum crucis por-
taturus, difcipulorum animos debuic figni ancicipatione fi-
gnare, vnde & mirabantur, quod ficus aruic, pocuic cadem
vircuceinimicos fic-
In domura obedientiae uocitionem gehtium pijefigurani.
D
b Vfque ad coniuminationein leculi,
a illisabikfornsextraciuicatern inBetha*niam,ibiquet mabn- i
More itudiori operatoris cjui inane furg.it. a Pro ueritate carnis uel falutem credentium.
b fit.Mane autem reuertensin ciuitatem eTuriitj&vidensfici i
a Synagojam. b Non in uia fpiritus, (ed liter.T. c Imniobilem finepedibuseuaugelij. 2
c arbore"mvnatlehcusviamvenit ad eam, &nihilinuenicin 4
a Ideit.eloquialegis & prophetarum Tali.
d eanififolia^tantumj&aitilii^tNunquamex refr.ucl:usnafca 5
a D.mn.mda b Folia & truncus arnit,fola radi.c uiuit, qiuv in fine raundi pullulabit.
e turinfe^mpicernum. £tarebfactaeftc6tinu6ficulnea- Etvi- <s
a C^uando malediifta eft.
dentes difcipuli mirati funt, dicentes : Qu6Jmodocontinuo 7
aruit^ * Refpondens autem Iefus ait eis : t Amen dico vobis,
a Q.ia: non fiangjtur aduerlis. b Vos accepturos quod petitis.
f il habueritis fide1m,& non h£iitaueritiKs, nou lolum t de fi- '
a Et ad literain qttando xatio cxigit, iam in inultis factiuH elt,uel fupcrbo diabolo:
b De pridcitinatis.
culnea facietis, fed & fi nWnti huic dixeritis t tohlle & 9
a In tiubulentos infideles. Qjtc ad falutem pertuient.
iacta te in maare,fiet. t Et omnia quaecumque peticritis
Non liiiitantes.
cr in oradone credentcs , accipietis . Et cum venilTet
a Qjii diceret fc Chri.lum arrogantcm & fuperbuin & facrilegum inuaderent.
in tcmplum , acceiTcrunt ^ad eum docentem, pnncipes
facerdotum,& feniores populi , dicentes . f In qua
caremii pcr pacien-
ciam eorum expe-
ctaiTecfalutem.
•i< Chryfoflomus.
Idcoauc n'on 'inaha
planca, fed lnomniu
humidilfima mira-
culufccit, vt&hinc
maius miraculu np-
pareat.Curautem in
plantis vcl in brtitis
fit aliquid tale , non
quajras, qualiteriu-
flc ficcata efl ficus
fl tempus non erat.
Hoc enim quxrere,
eft vlcima* demen-
tia?, qma fcilicec in
cabbus non inueni-
cur culpa & pcena,
fed miraculum infpi
cc&admirare. .
f F/fiera.Pcrfeftam
fidem habecqui per
dilectione opcracur
hicpot moccscranf-
^ ferre. Alij depecca-
. ro veniam obtinenc
fi ipiialijsdimitcunc
Myflice. Per pradicacionem apofloloi um dominus qui
cfl mons a Iudxis efl abiacus,&: m marc Gencaim miifiis.
Excluiionem fua de eledis,amplius feuicndo vindieac in
reprobis .
g lAccip. Etfid,fTeraturadccmpusopnortuiuim,6^finon
his quibus petitur,tamen qui dig,ne pccunc.
^ In qua
t dfuerfatus
r-ft.
H'>m CS.ia
M.tttli.
t Non vltra.
R
t M 1 r. r 1 ,c:
Ltic.i7.b.
1 id t|i«>d ac«
cidit fieui.
t toIlerc&
iaftare.
t M.tr.n. d.
Luex. 20. a.
KICOLAVS DE LYRA.
I Abijc foras excra ciuic. Eiinbocquoddmifit eos corporalittr
oHmditfuclo eos cj]c dimittendos a Deo fpiritualiter propter eorum
txcscationem .
1 Manc aucem rc. Hic confequentcr oflcndit eos iufle reprobandos
a DioeuidentifignOfin boc vtdclicet^uod arborem fici bdbetetn folia
lantumfnaUdixit , & per hoc oflcndit facerdotes illos cffe inalrdiclis
tDeojn quibns non erant opera veritaUs,fedtantum extcrior apparen
tia fancJitatis : Sicut enimpropbcts. non folum vcrbis, fed aliauando
f*8ispropbctaba'it,fiLiii Ifaias in;t difcalceatusjn fignum quodpopu
liufic ducerctttr captiuus,ita Chnflus maledixit ficui,non propter m i-
litim arbow,vddefcc7*m eins,c/uia non erat tempuf ficorum, vt di-
citnr Mtt. 1 1 ,fei ad fignificandum ,quod faccrdotes qui rrintfinefrn-
clu bonorum operum,ef]cnt maleditliaDeo. Dicit ergo : Mane aute.
lde%inletufalem.
3 Ewtijt . lfla autem efuries non fuit naturalis, quia in fero pr£ce-
denticvmedcrat,)icc crat adbuc hora comedendi , jed ficut malcdiclio
arboriscratfiguratiua fic isla cfuries fignabat defiderium Chrifiide
faltite popnli .
4 htvidensfi. Ter boc autem quod arborifta non eratinvia,fei
exirtijignificahatur quodfacerdotes erant extra viam iufiitie .
5 Vcnicad. Q^ia Cbrijlus in facerdotibus non inuenit fiuUumpie-
tatis,ft d tamum apparentiamfanclitatis .
6 1 t a\c i\. S^uia facerdotes ex malcdiilione Deifucruntreprobatl,
6 honorefidei & deuotioni totaliter priuati .
7 Ec vi. mi. Dcfttbiea arbor s cxiccatione .
Refpondcns aiit Icfus dixit e. ^d miracula enimfacienda re-
qumtnr fidcs.vHfalttmfignum fidci, quia etiam aliqui mali ad inuo-
taiionem Chri/ti leguntnrfecifie miraculayvt diilum ejlfup.eo.cap.
Non
M O R A I. I T E R.
4 £r vidcns. Perarborcjnamfrueluvacuam, fedfoiiahabcntetni
Jignincatur tlodtor vel px«edicator vanus & curiofiis,c]uaereiis nu-
ditorUni appbufum, AV non froAum , proptcr quod Dei maledi-
ftioncm HKurut , & pcr deuotionisdefedtum exiccatur.ck igne
gehennx
\
9 Non folum de.fi.t^c.iac. tc in. Hoc eU aliquid Atjmle velma-
iusjicet enim apolioli & difcipuli Cbrisli no lcgantur travjliEffft mon
tes de loco ad locum, tamen legttntur maiorafcaffc , ficut eh\ fjcitarc
tnortuos,& illuminare cecos,& confimilia, qux non pojjunt ficri, n';fi
virtute diuinaieuerfio autem monttum & pr<eapitatio eorum in mari
aliquandofit vhtute natura ficutpatet in terrx motu .
10 Ec omnia quccunque. Dum tamen oratiofitprofe adfalutem
& pcrfcHerans .
1 1 Crcdences acci.Qjtia omnis talis oratiofcmper exauditur,licet
aliquando cxauditw dijfcratur,vt diclum efifup. J.cap.
IX Ec cum venif. Toftquamfacerdotesimptignauerunt Cbriflifa-
tnam & gloriam, bic impugnant cius dotlrinam , & diuidiiur in duas
quiaprimoponitureortimimpugnatio , fecuudo ponitnr ipfiu* Cbrifli
cautaetiafio,ibi : llfidcns Iefusdixic, Dicit ergo : Cum vc.m ce. Dinifr..
Jd efl in atrium tempU,vbi conuenicbant bomines ad orandum,it vcr
bum Dci auditndttm,\tfupra diSttm eft.
13 AccefTerunc ad cum do. Exquopatet quod nonveneruntex
iinorantia,fcdexmali\ia .
14 Dicentes in qua potcffate h#c facis . Miqmexponunthoc
de trJraculisaCbrillofaclis,quafidiccreni,tu nonfaas vhtutediuina
fed arte magica,vndefupra diccbant. i2.b. In BccJzcbub prinape
damioniorum cijcit dcmones,/fd boc non vhlctur vcni,quia il-
la die non legitur aliquod miracuium feciffv in templo, idco intcUigitur
tnclius dc atlu docendi,quem excrcebat abluaUier, c bocfignatur, cu
dicitur: Acceffe.ad &c. Et ideo fecetunt fibi duplicetn quaftioncm, "j^
ttdterrcndum cnm&ad capiendum.Vnmafuit: lnq.-.apotcliacboLC 4
facis ideft,qua attcloritate doces populurn , quia anfl^rttatem doi endi
in templo babebarufacerdotes,& legifdo6lores,ad boc affignati apriit
cipibtts faccrdotnm,& non ali) . Chrt[iusautemneutram autloritalem
habebat.Secunda quaflio efl .
Qnis
g chenna? finaliter conr rematur .
f *4mendi.'vo. Hocfeccrunt apoftoli myftice qn dafmoncsqui
reotes dici pfit rationc fuperbiar.eiiciebant fuae fidci virtutc .
10 Etomnia,&c. Hoccnimfit fcniperquandooratiocfr, pro fc
pcrfcuerans , e^ de pcrtincntibus ad falutcin .
Baptif-
35»
Glof.orcl & Nicolaj deLyra.
31*
^ a Jn qua po'eflate. ■?< Chryfoflomus. Oftendunt mulcnscf-
A fc pcrfonas quac dant homimibus poceitacem . fn >c corpora-
hwn.jj. opc lcm/uiccciamfpiricu.ilcmquafi diccrenc,dcfaccidotaJi fe-
m iinjwf, pjjjjji gCnitus non cs , Scnatus tibi hoc non concefh:, (
non donauic . Si autem crcdidilfent quia omnis poceftas ex
V-o otk , nnnquam
ica intcrrpgaflcnt ,
Omnis cnun homo
fccundum fc exifti-
niarakerum. Forni-
cariusncmincnufli
mai caflum. O.ftus
non facilc dc forni-
cario fufpicacur . Sic
qui non cfl Dci fa
fi
t fHF-M».
Duabus de cauiisoccolcatur vcrftas,vc! quia non funr capa-
ccsaudicoi-,; s, viuic : HabeomuUa . jed nnn p
■■-■>: »ioJo.Vc\ quia funcconce.mpcoix-.s, vnde, Nolicc fan-
thim darecn.
d Uomo quidam babebat duos fi!ios,& atce d-ms ,& c.\ :aclai
docibuscaut i
• Quafi non Dti.fed BfeUebub, rt fupta. b Tilium Doi negant , «.tiem nrmfuis fcd alie- fiotle flacim li
auvinbu* opcrati yutAnt. , '
poteftatc hzc facis,&qubistibidcdithanc poteftarcm ? Rc- . ^Sw!
fpondens autcm lcfus dixit cis: Intcrrogabo vos & ego *. &ad gcres regr.um
vnum fermoncm, qucm fi dixeritis mihi , & ego dicam vobis,
Dictte mihi.
in ciua potcftatc harc facio . Baptifmus Ioannis vndiferat: e j
a E* Itamto Dei. a An riftione liomUuin.
ccelo'an exhominibusi? Atilli cogitabant tinter fc , dicentes- )
Sidixerimuseccelo, dicetnobis. Quarecrgononcrcdidiftis 6
a Quidixit. Ecce agnus Dei, eccequi tollit peccatamundi. Qui unhi teltimonmni
perhibuit , 8c in qua poiellate ha:c facio.dcmonftrauit. b Timem ly»dationem,lcd
iliag s vcr ntis crnfcflionem.
illi? Si autem dixerimus ex hominibus, time''mus turbam, 8
a Ctiius baptifma fufcrperant.
tOmnesenim habcbant Iorannem ficut prophctam. Etre
Non ego dico robis quia non vuliis faceri,<juod vtique
D
doceac.
Vciimplicicer,hcc
parabola clt non de
Gcntibus &c de Iu-
dxis, fcd dc pcccaro
:s,vcpc
!'
*klfup«,
Toaa. ig.e.
dotiGpuraicx Deo" Sidixcnmusecceio, c icetnoDis . qu; ,us&il
b, . » ~~, D~ a Quidixit.EcceagnusDei, eccequt tollit peccatamundt. Qyi uiihi teltimonium fip-i Hnmiimc Hil
jMteTrogi.erc.ro perhibuit.&inquapotelUteharcfacio.dcmonftrauit. b Timem laj.d.tionejn.fed 1'C.t ClOmillUS Olll, -
tcrat apcrte confuta «»£» «Iitat5 cenfetfiimem. rit; Amendico w -
rc cos,fcd ldco intcr jfli ? Si autem dixerimus ex hominibus, time''mus turbam, 8 bisqmapublica.es:
rogaC.VC fuO VCl filc- a Cuiiisbapiifinafufcrperam. merc. praTCCd.VOS 111
ciovcl fcncentiada- tOmnesenim habcbant Ic/annem ficut prophctam. Etre- 9 regnoDcf.
nCIltUr SC in qiia DO- " Noncgo dicoTObisO,uianonvuliisfaceri,<]UodvtiQuruitis. '° ^i ChiyfoflomUS.
ccftatehocfacicco- c jpondenteslefu dixcrunt. Nefcimus. Ait illis&ip(e. Neec " Magnacttfiduciam
SSSSSS cgodicovobis)inquafx>ccftatehScf3cio.Qt,idaut=„1vobiS-*"|^^^^^^^^^^
vlu""'" "• ( Deus.quipaternediligtoumes qnos cxcauit. b Populus. r T
cerccdcntcs eorum d yidctur? Ho.mo ^^ habcbacduosfili^s, &accedcnsad H ScXfvmrlc^r-
inOrCipK Un . a centiiesqu;aN0e. Qiitaptiusfuitgentili; quam lud.xus. l> Non u\ auribus . °
^C ChrVfoftOmUS. fcddansintellectumirtrcnfibus. c In teinporchuuslarcnli. lOIiaS Corillll, Vt OCll
Inccrrogaccmopor- , ,b . _,... ' , CJ. d ^jd"b">0"»,aiijnefccetis. incclliganc quomo- "
ccc doccre, cencan- c pnmum dixit. F1J1 : vadchodie operarein vineam meam. Illc ij doaducrfum fefcn-
rem aucem raciona-
bili percuffione con
fundcrcnon antem
ci vututcmmvftcrij
publicare.
C \ec ego dico vcbh.
Dua-
a Superbc cam bonum reliquit , & maluin eJegi t.
b Hif libcrnm arbttnum.
In aducntu Chriui.
16 ccnciam dicercnc.
7 c Vadebo. Bxquc
s» homo condicus cii
ne teccris.
0
NICOLAVS DE LYRA.
1 Qnh tibi dedit h*».c ftoteflaiem . Qufa pcrcflatem doccndi
ron habebar a faccrdotibus nec ab imperatore,cui erant fu -
biect' &: fic a nullo vidcbat" habcrcfed ma^is fihi vfurpare.
x P^fpondens autem Icfu<,&c. Hic ponitur Chnfli cauta eua
fio, quia quafl iCtiindcm clauurn clauo,piopoftuteis aliam
quxflionem pcrqoam coadtifunt rccedcreabfqueChnfci
refponhone : Qii.tftio autem ifca fuit.
* Baptifmus joannh &ch cch. Idefc,exdiuinaordinatione.
4 jln ex hominikw. Id efc , ex humana fictione.
5 ^itiUico^tabantyinter. Viamfciiicec, rcfpondcndi , fed
non habebanr propcer quod fcquicur.
6 SidixciniHsecalo. Idcft ,exdiuinaordinatione,
7 Dicetnnbis, &c. Quarc non rectperaut baptifmum loan .Aus> & proptei humanicaccm aiiunjpcam , ifci duo filij func
nis.fcd magis fpreuerant.Similitcr &' tcftimonium loanius
de Chrifto , quod ipfiaudieranc per nuncios ad Ioannem
miffos , vt habetur loan.i . a. St autem dixenmm ex bomimbut.
Hoceft,exhumana fi&ione.
8 Timemus mbam Mf.Scilic^et,Iapidet nos,tanquam blafphe
mos.Cuius ratio fubditur.
9 Omries enim habtbant. Id eft , rcputabanr.
10 loannem ficut prophetam . Sancluni fclliCCt Si verum, &
per confequens verba eius & facta cx infpiratione diuina.
11 Et refpondentes , e^c. Ex fui enim taciturmtJtc compulfi
func a fua pctitione ceffare. Sed quaritut hic quare non re-
fpondit eis manifcfrc,quia ftacim poccrat diccrc, quod ipfe
non haberct auc.tontatem docencii a facerdotibus vcla Cc-
farc: habcbat camen immediace a Dco pacre.quod erac ma
ius : Sic ut & multi prophetx Jeguntur immediace mifsi ad
docendum populum cV noncx auclor;race regum,vtl facer
dorum . Diccndum , quod liccc poffcc praxiicco modo rc-
fpondere , nolui t tamcn , duplici dc cauia. Prima quia prar-
dixciat fupra.y.a. T^nlite fanftum dare canibus , >.rc margaritai
ponfre anteporcou Ilh autem erant in malitia obftinati.cV idc o
non
duo populijgcntilcs & luda;i.
14 A> a< <td> ns adpimuiu. Id eft,adgentilem populum qui
incepit aNocJuda?! autem ab Abraham velab pio Hcbcr,
vndc dicti funt Hcbra;i, qui Hebtr tuic longcpofcerior ipfo
Noc. Scquicur.
1 5 Di.h primo. Id cfc, gencili populo.
16 Filt:vadebodieoperare. Ideic,faciufcitiam ,quianun-
quam Deus delcitit homines incitare ad bonum pcr occul-
tos inicinc-tus.
17 JJle autem refpondens.Quia gencilcs per CJCum mundum
ad ldoiolacriam declinauerunc .
1 8 Tofica autcmp£nitentia motns .jiVjc.Quia genclcs ad pr,r*~-
dicacionem Chrifti Sc Apofcolorum credences opcra peni-
ceinia humilitcr egerunt.
1 9 jiccedens cuiem ad alterum. Hoc eft ad Iudaicu popu'u.
20 Dixttfitnd.ier. Pcr Abraha 6\; alios patnarchas $L Moy-
lem, quod k ilicct faccrcni opeta iuu:cix\
z 1 *At >lle rejpo' a. ns ait-.to dumine : Q^na Iuda:i obligaueriic
fc ad feruiendum dno per fufccptioncm lcgis,vndc dixcruc
£xo.z4.d.CunCta qua: loquucus tfc doimnus facicmus.
Etno»
MO^RALITER.
5 Baptifmusloannh,&c. Perhocofcend- Qniftus , quod
malignantibus qualcs erant ifn,non fitiu Dci fccret.t rcuc-
landa.ficut Chriftus dixerat fupr. 7. yolite f.nclnm darecani-
bus: Scd corum malnia prudcnter cfr dcc !'nanda.
1 3 uomo quidam b >. £> c. Pcr primf» fihfl qui primo rcnuit
patris pr^ceptum fed poftea fccit fignificanC pcccantcs qui
pcenitcnc
! . rcnt, pofrca virihcer operates, per fecundu vcro filium
qui f iccrc voluntate patns promiiitc^:n6fccic, fignifican-
tur 1II1 qu; operari virtuofc fe promitcuc , fed no faciunt, de
quibus iunc mftlrireligiofiproriccces fcruarcmigna.feuan
gelica confilia , cum camen non obferucuc ctiam pr^cepta
propter quod feculares etiam peccatores camen pofcea p^-
nitentcs cis coram domino prxponuntur , cum dicitur.
S^iia
autcm refpoandens ait . Nolo . Poftea' autem pcenitentia mo- l8
a Sermouis contumaciam labore correxit. ludzuai qui ab Abiahjin.
tusabiit. Acccdcnsauwmadalterum,dixitfimilitcr. Atillc "'fe^1^
■>H
non tranc digm,vc cis ventas mam tt ftaretur. Sccundo,qiiia
Chriftus voluit oiccndcre tacto, quod licct vci cautclis con-
tracaucelas malorum infidiannum bonis. Hc>c modo Pau-
lus poiuic diifentioncm mccr Pharifxos cC Saducaros volen-
teseumoccidere, vchabccur Act. zi.Sc appellauicadCaj-
farcm, neciadcicturludxisin IeftifiilennAct.ij.
iz ii^td auieir. vobis videtur . HicChr;lt.us(iftcndit ludaos
contcmprorcs iua1 maieitaLis verbo raoonabili , & hocdu-
plicitra . Prjmo , quia lcgcm a Dco rccepcam non feruauc-
iuut.Setudo,quia legiflatorcm Chrifcum impugnaucrunr,
ibi : Hmoeratpaieifa/i.iiias . Circapriiiium dicic fic.
I ) Homo quidam , &c. Homo litc cft ipfe Deus : Qui dici-
^tui homo proptei hoc,quod homotftad imaginem Dcita
35*
Matth
XI
Cap.
-
rrfr,
0 a ^,'» f .r duebat ,&c* Origencs. Vnde porefi confidera-
/\ ri.dominum effeJocucumin parabola iffaad eos, qui modi
5. in covn 2u:mhil.promictunt,operibusauccm ofrendunt,Sc co-
tra cos qui magna promittunt, nihil autem fecundum pro-
miffioann fuam agunt.
b Dicwitei. fnqui-
bllfdam CodicibUS Moyfi. a Omniaquarcufiqueeiixeritfaciemnj. b Qjija filium extra vineam interfccit.
habetur.,pio primus a rcfpondens aic : £d domine, & non iuit : Quis ex duobus fe- i
nOUlffinJUS . Intelli- a Vt fuo iudicio damnentur. ,
guntcnim veritate b cit voluntatcm patris? Dicuntei. primus. DicitillisIefus:A-
fed tcrgiucrfando » Vt Matthxus. VtMatia. ,
vd fubtcrfugicndo c mcn dico vobis , quia ptlblicani & merctrices praxedent vos 4
nollint diCereqUOd a In ccelo.vel Ecclefia. b Quare. ?ra^icara,id ell, Chiifto vel prarceptis Dei. +
ba- d in t regnoa Dci. Venit cnim ad vos Ioannes in via iuititif & t
non crcdidiftis ei . publicani autem & meretrices credide- 5
pnfmo loannis.
Quia publicani.
* Chivfofiomus.
1 cpe C
Pcr hanc ctiam para
jj bolam oficndit,quia
meliores [\nu popu-
lares,qui aprincipio
fecularem profttcn-
tur vitam,quam fa-
ccrdutcs quiaprin-
cipio profitenf Deo
fcruire.Quia popula
rcs quidem aliquan-
docompuncri con-
ucrtuntur ad Deii,
facerdotcs aute im-
penitibilcs conffitu-
tinunquam dcfinuc
pcccare in Dcum.
d i04n.iifpi.iM.Ioan
ncm Iuda^i contem-
ncntcs,nec via lufti-
C tie>oprehenderut , nccde operibus malis pgnicecia egcrur.
e Vos autem.
e Vosauttm. Gicgorius. ■Qmanpertenolehantrcfponde-
re fapienti.c, m parabolis cspmntur.
f Vineam.Dcciwalh.Vineadominifaba.&c. ■
•Jc Chryfoffomus . Aliam ponit parabolam , vtnficndat
eorum accufationem effe maiorem,& vcnia irrditf nrfm. ■
* Origcncs.Ho
mo "paterfamiiias
Dcnscfi quidicitlir
homoinquibnfdam
paraboiis, licuc pa-
ter cum paiuulo n>
lio fuo loquatur in-
fantilia vt defcedat
ad verbafilij fui.
Chryfoffomus,
■$ip.J,b.
Hcm. eg.in
Mmh.
Tracfa, I^.m
Mawb. '
a Viam iuftitia: quam pndicauit.
patrum
, qui cah*
murns ' facfi
quenrliberumarbiuium.
h eamagricolis.cVperegrcprofe&useft.Cumauremtempus !Z
a Moyfen & Aaron Iegiferoj. b qni te male colcbant.
N I C O L A V S D E LiRA,
1 Et non iuit, Q*:a ludxi legem fufccpiam non obferuauerunt,fed
aiidohiatriam c? prophctarutn occifionem,& ad infinita tnala dedi
nauerunt,vt habetur lib.Iudicum.& libro Regum.
2 Quis ex duo.fe.TVjw enim aliier poterant refpondere,tjuia mi-
nus malum cfl non promittere ,quam promijfum nonferuare.
} Dicitillis Icfus.E* refponfione eorum confutans eos.
4 Amen dico vobis , &c. Q^d.non folum gentiles,sed pefjimi de
gentibus erunt mainris tncriti apnd Deum , quam -pos, quiafecundum
tlieron.Simulata Janfltas d-iptex td~l iniquitas. Et hoc vitium potifji-
m-pigebitin facerdotibw,& Leuitis.Et ad dcdaratione Jiu dttli fub~
dit. j Vcmt enim ad vos Ioannes in via iuflitiar , &c. £>uia-
operaperfetlioms facieba ,& itcrum,fjuia ChnMum annunctabat qui
tfl ipfa iuflitiafcmpiterna,*t habetur Daniel.p .
6 Et non crcdidifiis ci.Opera eius imitando,& dotlrinam eins att
dieudo.
Publicani autcm & me.crc.ei.^rJ predicationem einspttni-
tentiani agendo.
Vos aucem v\dcn.lfivrum,fcir>cct,0cnitentiam.
Ncc pemtentiam lu..Ad imitationem eorum.Ex quofequitur
agirauuio peccati facerdo:ttm,& Tharifsorum.
10 Aliamparabolam. Hic confequcntcr cfler.dit qualiteripfiim-
pu^nancrunt Chriilum legislatorem. Et d>uiditur in duas,quia primo
ai oikndendumpropofn.um ptoponit qnandam parabolam,fecundo co
PWtfumpropofvnm per fcnpturam,ibi . Dicit lllis Iefus nun-
quam Icgift K.Circa primum dicitfic.
1 1 Homo crau/Ie homo, Deus eft,rationibus prxdittis, Qui dicitttr
paterfamiltas quUftc gubernattotamcreaturam, Jicttt paterfamilias
g"bernatfubditosind<,mo.
1 2 Qmi plantauic vincam. Domnm fcilicet Ifratl,fecundim quod
• . dicitur
6 Per fepcm intcllige
' runt ei: vos autcm videntcs, rlect pcenitentiambabuiftis -,\ cl,']od!;im
a Saltcm poft completaineiu» prophetiam. b Vbi mortcm fuam cis improperauit. lUlfoiUlTl
, . c Aiiat ioquutiis.eft. 9 quam mulua
poltea,vtcredcrctisei. Aham parabolamauditct Homo io funcpopuiblfrael
a Domimis Sabbaoth. b Communitionem.f.terram promiffionis. c Murum vrbis, vel II M OftecneS Vel
angelomm cultodiam.vel bellicolorum vtrorum.vt Dauid & Machabiorura. ! n .• f\ ■( r
f eratpaterfamilias,qui plantauit vineam & fepem circumde A SmS toSukr
a Irapofuiteitormentalegalia.perquxcogereturadbeneviuendum. b Templum. u L-rn Inruc liKr.M ,
g ditei,&fodit.ncatorcular,&a:dirlcauitttrrrim ,&locauit ft num?
' Qujfupraoperarijinvinea. b Hon mutando Iocum, fed operandi relin- , < „ PnJittk *■, tnrru
Suenrliberumarbiuium. ' & rootl m ea tOrCH.
Infoffionetimorno
tatur, quia prajccpca
rucT:uumappropinquaflct,miiitfcruosruo's ad a2ricoblas,vt ,? llla;e^ll:ll,0Vni0
. V.inquirerentfr^um.egVs. ^ b^Legi, cultodL,. *° f fcd "morcfcrua--
a^ccipcrent fruclus eius. Et agricolar apprchcnfis ferifis eius, \\ ^' mtt , „
. Vtleremiant. bv\lfai.m. VV c Vt Zictoriam quem occi- ^ 2 " TtWpuS frutluutn
. * derunt intertcm.Scal. 2J appropinqnafjet, &c.
aIiumc«Ecidenrunt,aliumoccidebrunt,aliuverolapidauecrunt. H Bene tempus fm-
25 cluuin, non frudtus:
qma nuilus fuit in ll-
locontumaci populo.
<0 ^ouiffime^&c^
d'citnr lfa.6b.Vi>iea domim cxcrcitniim domus lfro.eiifi.
I J Et fepem circum.ci.vc///ct * daufwam tcgis,& tnandatorum.
14 Ec fodit m ca torcular. Dando doclrinampropbctarum,in qua
exprimitur,c2r declaratur magis rtrtus ic*is.
Ij Etardificauicturrim.5,«7/ccnewi>/«wi« lcrnfalem , quode-
rat Adificatum admodum tttrris vnde ttmplum dicitur turris.Micbe*.
4-c. Ec cu turns ncbulofa.&c.
16 Et locauit cam agncolis. Viddicct •facerdotibus,& prindpi-
hus,qui babent officiumferuandi tuitum diuhum, & iuflttiam in ho-
tninibns.
17 Et percgre profeflus cff.Tvjw quia mutet hcum cumfitvbi--
que prxfens,fed quia dimittit bomines agtre fecundum l.Lcrtaicm at*
bitrii,fecundum quod dicitur Eccle. 1 $ ,c~. Deus ab initio conftitu-
it hominem , &.' rcliquit eum in manu confibj (ui.
1 8 Cum autem tcmpus fructuum appropinquaflct.^/a/Jc/J
legimf<ifctptam debebant faccre f.uclum bonorum opcrtim.
19 Mifit fcruos {uos.Idrfl,priweiprophctas.
20 Ad agricolas. Idefl,ad rcges,& Jacerdotes prindpalker, & ad
a.lio\ eii fubic&os confequintcr.
21 Vtzcc\ocrcnx.fr\.\St\\sTer prtdicationcm fttam eos adfrttftum
bonot um operum reducendo.
12 Et agricolc. apprchcnfis fcruis cius. Qh&rcges multi,&ft
ccrdotcs prophetas fibi tniffas adomino turpitei Lomtcbenderuut, &
incarcerauerunt ,ac ocddtrunt,& koc cft quod fubdilur.
l j Ahum C5Ciderunt.A"if«r Ifaiam quijcrratusfuit curnferra ex
prxcepto Manaffcregis luda.
24 Aiium occiderunt.^/cwf ^imos quem ofias vttleper tempor^
transjixit.
z 5 Alium vero lapidaue.^ Zachariat>h'jnem Ioas rex luda hpi
dari tujjit intei templum & altare.
rtcrum
16 Et hcauit eam, @ c.Rab. Moral. h?t vinea cuicunque Jo-
caturcubjptifmimyfferium iibi darur, vtbcneopandoin
eaexercear.ur.Mitciturferuusvnusaltcrtcitiusculex Vfal-
mus.prophctia lcgitur,fed miffus cxditureiicitur,cu fcnno
cotemnitunvcl quod peius cff, blafphcmatur.Hc;rcdc vcro
quantum iw feefioccidit, quifiliu Deiconculcauenr,& fpi-
ricui grati^cotuelia fecctit. Pcrdiro maloculcorevincaaltd
n daf, cu donu gratia: qo* fuubus fpicueric humilis accibic.
Tom.j. m
46.
ris imp,
T pocnirentia
morti luifti.
F
\ Mar.n.a,
T uc. ao.b.
Tiaiibt.-ry.
-
■
.. udw sk
7 K(Hrapi:bli.& me.pracc.-pos in re?no Dei,&c .Scquitur Homo e
ratpaterfa.&c Sccundu fenfum allcgoncu homo iflc Chri-
ittbelt.qui plantauicccclefiam dc fuo latetc formatam.
1 J Etfcpcm ctrct,md*i.ldc(\ doclrinam Euangelicam.
Mcff ccclcf'1 Mft"r,Idcft'martyrum pacienciam qua robora-
! J Et adf.tur. Idcff .conccmplacionc confcfToru & doaoru,
Et
3TJ
Glof.ord.&NicolaJde Lyra $j6
0
A
Pfal.t.S.
a Tfowflime, &c. Vide pacrisfamilias paricntiam qui expc-
ctatadpccnircntiam.
b ycrcbnntur. Qtiafi faciam quod meum cft , ipfi vidcant
quod fuum eft.
c Hie efi h*reu Patet princ pcs faccrdotum non pcr igno-
rantiam.fedpet m-
a Prophetarutn choro».
Iterum mifit alios feruos plures prioribus > & fecerunt illis Ci-
a Adhiic lodum cUi pornueniiz.
militcr . Nouifilme autem mifitad eos filium fuum dicens :
toceupcsBiu
uidiam occidifle Ic
fum.cum fcircnc cu
cffe,cuidicitur:ro-
Jlula dme,& iabo ti-
bigen.hdre.tu. vnde
6c confulences fibi
aicbant: Si dimicti-
muscumfic &c.
d Habebimus b&e.
Hxrcdicas Chrifti
quam, rcfurges pof-
Dei,& danda genabus fru&unri tn temporcdaturts.veldo-
minus que ocaderunt,' ftatim vcnic rcfurgens a mortuis, &
malos quidem colonos male perdidit , alijs autem colonis,
id eft, Apoftohs vineam fuam coniignauic, id cft, eis qui ex
ludaico populo crcdiderunt.
■fcChryfoftomus.
Dominus propcer
hoc cis parabolam
propoluit, vt ipli 116
intclligcncesconcca
fc fententiam pro-
fcrrenc.ficucDuuid
fa&um eft per Na-
Non de i gnotantu , frd femper ambigeie dicitur Dens > vi libera volun-
tashomim ref ruetur,
Honi
Mat
Mir. it.i.
t Pfal. ii7> e
Mar.it.a.
J.ucc M< C,
imit.ts.i.
i> Vercbuntur forfitan filium mcum . Agrrcolx autcm vidcn-
c tcsfilium,dixcruntintraie. Hiccft ha:res,veniteocc.damus 7 than. RarfhTautcm
deum, &t habebimus hsreditatcm eius. Etapprehenfum s9 'ntclligcrcseiTecori
a Quia emra portam paflus efl, vel prins a cordlbus inciedulorum rcpulfus, deinde cruci- -. ^1-'0 'Xerunt, f\D-
Jfidtur. ludicanerit. iit.
cdit, Ecclciia eft, e cumeieceruntextra vineam> &occidcrunt. Cumcrgovenc- 10 Myftice. Cuiquc
CJUam moliebantlir » Nonignoransquxrit, fed vi fua refponiioneeoscondemnet. VinCa locatur Coletl"
prinpcrcludxi:du f ritdominus vinca:,qifid facictagricolis illis ? Aiuntilli : Ma- " da, cummvitetium
ftdccillS CXtinAaiU a Eccleiiaqidealijsnationibuseliget. baptlfmi datUt , qd*
ftitiamquxex lege los male perdct , &vineaamfuamlocabitalijsagricoIis, qui 1* operando exerceac.
cft,GcntlbuS perflia a VerbifelfacUprocompetentiatempoiif. 15 MittitUr ferilUS VI)9
B dercconabanrur. rcddanteifrtf&um temporibus fuis . DicitillisTcfus; Nun- JJ &alrcr,cumlcxpfal
L^Ma°— squamlegiitisinfcripturin t Lapidemouemrcprobauerunt « ^$***&
.. a Duos populos in fc vno condens. b Nonhumams vtnbus, fedDei potentia. 1
eat hunc ordmem, suas tnditiones. tu bene operetur.
diccns.-Occiderunt b ^dificantes, hic fa&us cft inca*put anguli ? Adominofa- I7 Scd mimjs ccdicur
a Ccmcludo exueiira concefllone ic prophetica auftoritate. ClJv-lCUr ,CUU1 lermo
&um cft iftud & cft mirabilc iii oculis noftris. Idcodico »* concemnicur , vcl
a Iudacis. b Sacra fcriptura. Vt nonlitis quod effcprarfumebans. >.^4. peiUS Clt )
vobis , t quia auferetur a vobis regnum Dci , & da
&: ciecerunt extra
vineam , quafi vile
cadaucr. Inquo no-
t»».q!y.c.fi Wt perrinaciam qa
d* ctbuu
Luc in-.b.
Mar ao.a.
Hom. 40.
cpcris imp
vbi fupra.
uccifo domino, 8C
refufcicaco , a fuis fi-
nibus eum cxcluferunt, & Gcntibus mifcrunt.
f Quidfaciet agricol. Hieron . Alij videntes contra fe di ^u,
dixctuntfecundum f ucam , Ablit,cumetiamf;cundum
Marcum d ^minus a fe dixiifet : Malos maleper. & vi.faam lo.
ngri.sRe.q.r.e.f.r.fuis.
■it Chryfoftomus . Lucas quiden fecundum rcfponfio-
nem oriaeorum nirr.mit ,Mitthxus fecundum refponiio-
ncmcordis.Namvilibilitcrinfaciecontradixerunc,dicen-
tes abiir. In confciencia autem, malos male perdet.
* O-igenes . Sieut Cayphas , iic 6c ifti non ex fe prophe-
C tauerunt contra fc , quotuamtollendacrantabeiseloquia
Dei
19 blafphermcur . Hs -
10 rcdcm quancumad
fcoccidic,quifil]uns.
Dei conculcaucrit & fpiritui gratia* concumeliam fcci-nc.
Pcrdic 1 malo,vinea ahj datur, cum donum gratia: quod fu-
perbus p,'rdit,humi)is accipit.
g Lapidem quem re. Q^iod vinea alijs locabitur.ariirmat pro
phrticocxemplo. £./«(/«>«, idefc, Chnftum cuius rtdem 6C
iufcitiam contempferunt.
•it Chryfoftomus . Nunquam legiftis , ^d efc , fl parabo-
lam meam non lnrelligicis, vel lfcm fcripcuram cogno-
fcatis.
h ^iedificantes . Qui de fubdita plebe quafi Deo domum
fttuere videbantur.
F.t qni
NTCOLAVS DE LYRA.
I Iterum mifit aliot fcruos plu res prioribus . Multiplicando fci-
licet prophetasad populi correctionem.
* Et fecerunt iWs fnni. Ecs,feilicet occidcndo intantu quod
impleuerunt lerufalem fanguinc prophetarum vfquead os,
vtciicicur. 4.Rcgumzi.-
i "Hpmfii.ne auiem mi.ad eos fil. fuum. Pro npbis incarnatum,
dicens.
4 yerebunturforf.fil.me. Hoc non dicitur , quia Dcus igno-
raretcontemptumqucm [udaji faduri erant Chrifto , fed
per hoc expriinitur quid d<: bcret ficri.ac fi dicerct. Vcrebun
turfi. me. id cfr , in reuercntia deberent haberc.
5 ^igricoU autem. id eft, f.xerdores &" legtfpei iti.
6 yiientesfil. Id cft, dominum lcfum Chnftum opera di-
uinitacis facicntem, &:omnia qux ptxdictaerantdeipfo
adimpkntcm.
7 Dixerum intra fe hic eft hf. Quia de ipfo veram notitiam
habuerunt.vt iamdicetur'.
8 yeniteoccidammeum. Proprer hoctradtaueruntdemor-
teemsncoccifi oncChrifri venirent R.omam',& aufcrrenc
eis locurn &c gentcni, vc h •berur Ioan. t i.Sc lic occtderunc
cuni,vtpiCificepofnJetent ciuitacem & tcmplum: contra-
num tarrrcnacciditeis,qina perhocin vmdidam mortis
Chnfti pcrdidcrunt locum &c gcm^em , quia per Tirum &c
Vcfpafianum (ieftruftacfc ciuitas & templum , &c populus
ocafus & captiuatus.
9 Et apprebshj m evm eiecerunt extra vi. Quia ChriftUS extra
ciuitatcm Icrufalcmcrucifixus efc.
10 C-m e*gi pencrit dominus vine<t quidfa agricolis illis ? Venic
dominus ad ludicandum &c vindicandum illud factu,quan-
docx ciusordinacione vcnic concra cos excrcicus Roma-
norum.
I I ^iimt illi malos male perdet. Lucas vero ifca verba referc
quafiaChrifrodicta,& facerdotes dixcrunt contrarium;
Ablir,vt habctur Lucc, ro.Dicendum,quod non efc conrra-
dictio;
dictio:qniaincurbailla erancaliquiqui confentiebantdo-
cVina: Chnfci,tV illidixerunc: Milos maleperdet. vt h cdicit
Matthatus. Erhanc rcfponfionem qttafi approbando tan-
quam veram Chrifrusrepetijt, vtdicit Lucas. Ectunccon
fequenter faccrd<ires videntes quod crat dictum cotra eos,
dixerunt^yJ', Mal< sautemdominusperd;dit,quandoci-
uitatem &C templum per Romanos dcfcruxir. Scquitur.
1 z Et vi. Qu:«i Chriftus ccclciiam fuam regcndam tradi-
ditapoftolis &c alijs difcipulis.
i 3 Qfii red.ei.Quia. ad pra:dicacionem eorum credidit mul
titudo gentium .
1 4 Dicit illis h .Hic confirmat parabolam fuam per facram
fcripturam.
1 5 J^iincjuam le.in. Id eft,in Pfalmis.q.d. Vos qui eftis legi-
fperiri, dcberetishocfiue.
16 L 'pidrm quem. Ad Jireram dicitur de ardificatione tcm-
pli SaIomoms,qui quidem lapi s pluries obl.itus cft in adifi-
cationc&quianon poccr.it conuenientet collocart, idco
plur es rcicctus efc quafi reprobatusab ard:fitantbus , vlci-
mo autcm pofitus cft in confuinmatione anguh,vbi coiun-
gebantur pirictcs tcmp!i,V de illo fcnbnur n PCil,
1 7 JL iomino, &c. Quia illud non fuit a eafu , fed ex diuina
pra?ordinatJone,quialapts tftefigurabatChnfcum.quimul
totiens &c multipLciter rcprob^tus eft a piincipibus facer-
dorum, &c camcn factuscft in *.apm anguli, comungenslu-
da?os& gcnales , quafiduos pancres invnam ecclcfiam»
Quod ^uceChrifcusdicacur lapts in lcripcurahabecurDan.
l.^.Lapis quipercufferat ftatuumjafius efi mons magnus, &imple-
uit vniuerjam ie>ram. Ecceego mttam in fundamentis Sion laptdem
angularem probatum preciofi.m,&c. Etex auctoritateconcludi-
tur rcprobatio Iudarorum.
j 8 Ideo di.vo. Qui Chrifrum reprobaris.
1 9 ^iuferetur d vo. Id cft regimen ec, 1 fia?.
20 Et ittbitm. Id eftapoftoiis & corumfu:ccfionbus.
T Et
3W
Matth
m
Cap. XXL
3j8
& a Fr f «i ce.&c. Qiii credic,& ramen peccat,cadit fuper illu
A lapidcm & non tontcritur,fed coftnngitur, qma per paticn
tiam ad falutem rc feruatur,fed cui lapis irruit, ideft, qui ne-
gatpcnuus cocencur, vt nec tefta remaneat, vel cadic fuper
eum qui modoc6temnic,& miuriis atfk ic , necdum penicus
intenjc, fed qualTa-
a Gentilibns. TOpeii.
a biturGentifacicntifruduseius. Etqiiicecideric fuperlapi-
dem iftum , confringctur iuper quem vero ceciderit, concc-
reteum. t LccumauditTent principes facerdotum & phari-
f lllas parabolas.' .
fa?i parabolas cius , cognouerunt, quod dc ipfis diccret, &
b quxrentes eum tcnere , timuerunt turbas , quoniam ficut 5
prophetam eum habebanc.
fringitur, aliquidre
mariec,quod autem
c6minuuur,quafi in puluerem conuercitur.Quod auteni ca
dit ad lapidc non fragicur fecundum quod eti Japidis virtus
fed mquantum forncer cadic,auc pp pondus fuum, aut pro-
pteraltirudinecafuSjfic&Chnftianuspeccas , non tantum
Cperitquaatump6cper<tercChnftus,fedquaniu ipfe feper-
dic
tur.vcnonambulec
rcJtus. Cadic fuper
illumlapis, quando
c veniens in ludicio
'oppnmiccumdicc
r 9- n Ite tn igncm xtcrnum.
»!«& # Chryfoftomus.
1 g Ahudeftconfringi.
, <s, „ aliud cominui . De
jio, eoenim quodcon
dirperoperafua,3utproprer magnitudine peccaci aut pro D
pteraltitudincm dignitans. Infidcles autem pereunc cancu,
quancum poteft eos perdere Chrifrus .
b Etqu&rentcseum. Quafi mentiencem incerficerequerunt,
in quo vera probancur,qua- dixcrac Jpfe eft.n.heres illi pra-
ui coloni , qui iolo
humano ccrrorc re-
i cardantur donec vc
z nirec hora eius.
I Myftice . Pnn
cipes 6c fcriba? quq-
4 runc manum mitce E
re inlefum,nccau-
dec cimore cu quili
bec folo nomine fra
ter,fides&pacis vc
ritacem (quam non
diligic) propter bo-
noscohabftances vel erubefcfc , vel timecimpugnare,qui
tamen(ficucdefiulciffimaauium ftruchione dominusait)
cum tempus veneric in altum alas erigit, quia perfequen- .
doecclefiam,quafiDcumcruci adijceie &: oftentui gau- oaju^,c"
debic habere. -c
NICOL A VS DE LYR A.
t Et qtti ce. IIIc autem cadit fupcr lapidem , qui credens pec-
cat per iubricitatem carnis, feu alijs peCcatis,& illc confringecur
fed non comminuitur,quia no peccat tara grauuer , licut ille qui
peccat peccato lnfidehtatis .
2 Superquem. Super illum vero caditlapis , in quoinuenitur
peccatumrnfidelitatis.Ec iflc contentur,quia ex ponderc diumi
iudicii grant fsune punitur .
3 Et cumau.prin. Hic ponitur conclufio huius cap.vbi oftcndi-
turobfhnatio facerdotum , quia audientes dottnnam eius , noa
fuerunt contriti, fcd raigis ad occidoidura eum mcitati .
4 Etqu&renteseum. Scilicet adoccidcn Jum .
5 Timueruntturbas.Ex quopatet,quodfolotimoreretraftifuc
runt ab cius morte.Occalione diftorum in iioc ca. quzritur vtru
Iudzi cogtiouerunt Iefum Naz.arenum eflc Chnltumlibi pro-
rniflura.Lt arguiturprimoquodnoperilludquoddicitur i.Co-
«intli.i.b. Sicnim cognouijfent , nunquam dominum glorix erucifi-
xiJfcnt&cAteta Acl.^.c.dictl Pctrus loquens Iudzis. Sciofratret
quodper ignerantiam feciJlisficHt &principcs veflu. Ite Luci3.e.
dicebat Iefus in cruce.Pdrer dimitte iilts, tfuia n^fcinnt qmdjac.ut.
Contrariumargmtur, perilludquodhabeturloan. t f.d. T^unc
atitem viderunh&oderunt me & pauem mcum. Quod autem vide-
turroanifeftecognofcitur . Item fuper illud quoddtttum elt in
prjefenti cap. Agricolx videntes filium,dixer t>nt intrufe.Hu eitlxe-
res dicit Hiero. Manifelte probat dominus his verbis Iudzorum
pnncipcsnon per ignorantiam, fed per muidiam Dcifil u cru-
cifixifle.Rcfponfio. Uiccndum, quod in populo [udzoru aliqui
erant maiorcs fcicntes fcnpturas legis & prophetarum, aliqm au
tem rainorei, ficut laici & vulgarcs , tantummodo fcicntes lllud
quod elt de necefiitate faiutis, vt pracccpta detalogi & huiufmo-
<ii qux debet fciri ab omnibus , fed fubiilitatem fcripturarum &
<Iiftapri)pheiarum ignorantes.Item quod Ouiltus erat verus ho
*no,propheta lanc^us & Dcus in vnitate fuppoliti . Dicunt ergb
ahqui 8cbenequantnm ad hoc, a> mmores populi ludzorum no
cognoueruntfcfum eff: Chrifium, necquantum ad diuinitatem
«icc quamum ad humanitatcm, quia Iicet coguolcerent eum eflc
liomincm verum , tamen noncognofccbant ilium effe hominem
ieu prophetam.cjm crat a Deo promifTus Chnftus . Cmus ratio
cft, qma ignorabant fcripturas qtxx loquuntur dc Chnftidiui-
mtate,&illasquxloquunturdedeterminatione temporis, 8c dc
dignis fui aducntus,fed maiorescognoucrunt eum eflc veru pro-
phetam a Deo promiffum,& miffum,qma fciebant fcripturas lo-
quentesdetempore fuiaduentus & defignis, quz omnia vide-
bantineoimp]cri,nonti:ricn vtiltidicunc cognoueruntipfuua
clfcDeum,&fecunduhocIoquitur Apoft.in auftoritatepr^all.
ilfiodji cognouiffent% nunquam dominumgloru ancifixijfent. Quali
dn.atnunquamcognoucrunt eiusdiuinuaicm.Sedhoc non vide-
tur conucnienter dictn, quia licut fcnpturse determinatc loquun
tur de tempore fui ad'jenius.Dan.o.f.In liebdomadibuk iiiis ab-
fcreuiatis ,8cde fi gnis fui aducntus , ficut clt translatio regni , vt
habetur
M O R a L I T E R.
5 rtcumaudif?ent,&c. * C:hryfo.H?c eft difTcrentia bono-
rum
habcturGen.40.Et modus eiusadueniendi in paupertate& ha
miiitate, vt habetur Zach.o.a.vt diftum cft in prarccd.cap.ita ex-
prcfsc vel exprelfius loquuntur fcripturae prophetarumdccius
dtuinitatclerc.j j.c. Eccedies veniunt , dtiit dominus, erfufcitab*
•pcrbum bonum quod loquutusfum ad domum Ifrael & luda,in dlebus
iltisgerminarefaciam Dauid gcrmen iufiur,;)& faciet ludicium & iu-
fiitid in terra , & boc cfl nomen quod vocabunt cum , dommus iuflus
noflcr. In Hebraico vbi habctur hic, Dominns pomtur nomen do
mini tetagrammaton,quod nullo modo potcft dici de ahquo nifi
dc Deo vero . Cum ergo ifta auelontas fecudum omnes doiftores
ettam Hebiaicos expofita fit de Chrifto, feqmtur ipfum efle ve-
rum Deii.Itcm Ifa.o.b.dicitur: Tarunlus natus ejt «oWf.Sequitur.
Etfacluseflpnntipatusfuperbumcrum eius , & vocabitur nomert
eius admirabiUs, confila, ius , Dcusfortis, pa>ci fituri fecuii priuceps
pacis , qux etiam au&oritas fecundum Hcbracosintelligiturde
Chrifto, & in ca fit exprefla metio de eius diuinitate licut de hu
manitatc, &multaealiaeaucloritates confimiles pofluntadhoc
induci, led propter prolixitatcm omitto,& ideo dicendum,quod
ficut maiorcs populi lud^orum habuerunt notitiam de .temporc
& fignisfm aduentus, lta notitia per fcnptuias habiicrunt,quan
tum ad cius diuinitatem . Confiderandum tamcn, q, aJiquid co-
gnokitur in habitu.cuius tame i. ognit io aftualis impedi tur pro-
pter altquam pafliontm vel habitum impediente, licnt d;cit Phi
lofophus 7.Hthico.qood incontincnsd.flertab intemperato, per Philofophu*
hocquod habet aeftimationem veram , non folum in vniuerlali,
quam etiam habct mtcmpcratus, vt q> forniit/ari clt malum , cum
non peccct pei ignorantiam, fed etiam liabet arftimationcm vera
in particulari,& per hoc differt ab intemperato , & tamen aduc-
niete pallione corrumpitur zftirnatio vera particularis,quia paf-
Cone vincente iudicat nunc turnicandum , na quod paliio lmpe
ditadtualemconlidcrationem veraminparticulari , & fi pallio
femper duraret fcmper fic mdicaret . Eodem modo cli^edum eft,
quod ludxi habuerunt vcram aeU.imatioiiein de Chrifto & in ha
buu,& m aclu in principio, fcd quando incepit contra eos ptxdi
carc,excnatitueruntcontraeumpafsionibusirz,rancoris,&in-
uidiz , quibus pafsionibus impedieban cur ab act uah conlidera-
tioneventatisprzhabitz de Chrifto. Ideo maclunati funtin
eius mortcm, ficut & incontinens propter pafsionem concupifci
bilu eligit formcari,quod tamcn alias refugerct. Confideraduca
tamen quod illa notitia quam h.ibuerunt de Chnfto per fcriptu-
ras prophetarum non eratcertacertitudine eiiidentia;: Tii quia
tahs ceititudo folum habetur pcr demonftrationem vel fenfum.
Tumquiaprophetizpoffuin aliqunndo varie exponi, & ldeo *
erat magis notitia probabilis & venlimilis conieiturie, vel fecun
dum alios erat ibi certitudo adhzrennz quz tamcn poteft lrope
din im aclu modo pra-dieto. Fcr difta poflunt folu: argumeta ad
vtramq; partem,quia llla argumenta, quz probant quod Itabue
runt notitiam de Chnllo , intelligendum elt de notitia h;ibituali
przdifto modo . Aliz autcm auftoruatcs quz dicunt contranu,
loquuntur dea£tualicogniti<inc applicantc adopus,quz fuit
iiiipeditapioptcrpafsioueminmdi* &rancoris, vcdicturoeft.
rum hominum & maIorum,bonus enim comprehenfus in
pecoaco gcm!C,mnlus autcm fiemic, non qu>apcccauic , feci
quiacornprehenfuseft m peccato .
Tom. j.
m
3J9
Glof.ord & Nicolai oleLyra.
360
& ADDITIO 1. a , ,
A ln npitulo 21. Vbi dicuur in po.tilla . ln qta potejtate boc fa-
cis i id cft , qua ,mc>orirate docc» populum?
Ad maiorcm lurum quxihonuro dcrclarationem attcndcn-
dumelt. quodauctintasdoceudi apud Hcbrxos duplcx erat:
quia aut fccundu dcnuationcm generis.vt m lacerdotmus.Iux-
taillud Aggxi.i.cap. Jwcirog* lacerooirs legem. Aut fecundum
graduationcm.Sicut cum quis accipit gradum in fuentia ab alio
graduatohabenteadhocpocert.nem . Et talcserant illi feptua-
ginta viri , qui ordinarie mdicabantpopulum , vtinlibro TM-
muldico.qui dicitur Shanhednn tratt.itur. Et qu.a prmc.pes la-
cerdotum hanc quxftionem mouentes , fciebant Chnrtum non
defccnderc per l.neam mafculinamab Aaron facerdotc,& per
confcqucns non habere authont itcm doccndi faccrdatalem.Id-
circodun.llo hoc mcmbrocirca fecundum quarrcbant fcilicet.
Quisdcdif tibi hanc potcftatem ,qma talis poicltas ab iphfmet
fenionbus & faccrdotibus conccdcnda crat , & non abaho; Ab
Imperatore enim non pcrtmebattal.s hcentia impctran , quod
patct ex hoc. Nam cum Chr.rtus Luc. lo.c. & inf.ir-b rcfpon-
B diflct Plnrifx s. Qnxfunt Dci, iatt Deo. Ex hocnonfuerunt in-
dignari Hcrodiani,c|ui ibi erant, fcd pot.us coiuenti de rcfpon-
fione Chnfti.Sed conftat.quod doctnna diumx legis non clt Ce;
faris.fed Dci. Hocetiam paret percommuner» doctrinam coru
fecundum quam nullus recipiebat,ncc hodic tempore captiuita
tis corum auftontatem doccndi legem recipiunt ab aliquo pnn
cipe.quauis ftnt fubiefti. Et idco cX his quxftiombus tacicc feip
fos glorificabant, & Chriftu vihpcndcbanr,quah dicercnt.Nul
lam porclt habcre poteftatem decendi.nifi a nobifmctiphs qui fu
mus doftores legis , vnde Chriftus in fua cauta refponlione non
folumeishlenriumiropofuit,fedetiam ipforum errorem cxpro
brauit.Errabant enim m hoc.quod nullarn potefhtcm docendi
attribuebatDeo.fedhommibus, autexdenuationcgeneris vel
graduationc perfonx , vt diftum eft, vndeChnftus oitendit eis
quod eft alia anclontas docendi prxterillas,& iihs atftidr fcilicet
ex Deo Et ideo quarrit de bapt.fmo Ioannis,in quo noua doctri
- na fuit diuulgata , vtrum effet ex Dco an ex homimbus , in quo
includitur.quod polfibile eft aliquam do&nnam etTe cx Deo ta
tum.ficut patet de baptifmo Ioann;'s,& per confequeils remane
bant confuli , eo quod prxfupponcbant quod omnis auctontas
doccndi erat ab hominibus modo prxdiclo.
A D D I T I O II.
In eod.ca. Vbi dicit in poftil. Iudm ab Abraham yel ipfo Heber.
Hebr^i non dicuntur ab Abraham rarione propnj nominis,vt
manifelte patet per literas Hebraicas, vt ipfemet Poftillator tra
dir,Gcn. 1 4. Cuius ratio cft,quia Abraham incipit ab alcph hre-
ra.H.ber vero per ain. Et ideo fi Hcbr^uS dicereiur ab Abraha
inepercturabaicphquod 116 eft verum^fed ipcipit pcrain.Nec
et adicunrur Hebrxiab Heber.quia li (ic \mmomca & Moa-
bitxqu.de Lothdefcendunt, iimiiiter& ljmaetuac& Madiam-
tx qm defcenderunt ab Abraham.Simil.ter & Edomitx,qui de
fcendunt dc Ilaac,omnes dtcerenturHcbrxi, cumomnesprx-
diftf dcfcendan; ab Hebe; ,vt manifeftum elt inlitera Gen.i I.
& 16. & lnahjs. Sedharc denom;nanoacopit::t jb Abraham,
non rationcpropnj nominis,fcdafa rationc. Ad cuius euidcn-
tiam auendcndum, quod inter Mefopotamia & teiram proir.if-
iiomstranfit fluuius Euphrates, qui cum fitmaghus & vnus de
quatuor fluminibus paradifi,vt habetur G*a.2 Idcircb in hmi-
tatiombus terrx promiliionis vocatnr fluuiui ffmpliciter, no cx-
primendouomenprcpru quod cll Euphtitcs vt haGeturExo.
2J.d. vhidicitur. Tonamterri.inos, i'(.a deferto .(.;; adfluuiu,
quodintellig-tor de Euphratequi terminabat tenam oromif-
honis -x parte Mefopot i viix , vt pafct ibidcm. E> quia Abraha
natusfuitin Mcfopotamia \bi f harc patcr eiui tk alij C(.)gnati
fcruicbant idoSs.C mde addu^ius tuu dmina A reftione inter-
tam Cinian, vbi fegregattts adcultum diumnm :xdificauital-
taria domino inuoc.iis nomen eiu^, vt habctur IGen, , 2-Idcirco
Abnham vemens m tcrram promitiionib, Hebrxusvocabatur,
id cfT,rr.tnsHiiiiia1is.Heber cnim cu ain fcripta, Hebi aice tranf-
fluOtabs fighiHcat . EtideoficutilliqUi vehiuntdc parnbusvl-
tramonram^ coitcr vltramqntani dnr, lic Abraham in inino lux
^oritionisadHdcm.inierrapromillioniscx lens Hebrarus vo-
cabatur,hoc ell rransfluuialis, vndc Gcn.14 b.>'t .if pnm dt b s
quienaferwt & h,nciu»ir ^b ahx Uebrfio quod idcm crt dicere,
vr li dicatur Abr.ihar transfliraialiJ x quibus patet, quod Abia
ria diclus elt Hebr^ut , eo cp ex partibus transfluuiafibus m ter-
ra I inaam vemt . Et quia ilta trafportatio fuit bfta in prm. -pio
fui acceflus ad fidem vel fahitem fuar publicnfionis,iciiOi'iidc cb
gnom.natuselt cu fua po!leritatc,quafi d p.ircipio fuarlidehta
tis. Qur qmdcm rano pot.it iubcr. lofuc. 13. vin fip. IU t
domnns : Iran<fluuu<m baoitamrunt pa resvefbi abii ve
patcr^lbraharn & 'HacboY,firuitruntqnc diii aiiems. El feqmtnr.
Tub pjtiem veftrum Mnabvp 4e-Mrfopotamxfi>.ii ;■. , vbin Hc-
braro habetuf. Dt HeberfluK.j. Id eft , dc uansfluuio, & adouxi
cum
eum inrcrram Canaan vbi fcihcet fegregatusa parentihus idol > fj
latns fe publicauitdmmocultui mancipatum . Ex pr,t ;ict ip -
tct.qu irc Hilmaelitx Edomiiar & humlmodi non duuntur Hc
brari,l.cet defcendant ab Abraham. Nam illi loli cjui fcquuntur
Abraham ;n fcptratio'ic ib idol >lafna &cognicione I Jci, Hc
brxi dcbrnr dici tanqu im fcqucnt cs rationcm illius deuomina-
tion.s . E» hoc elt quod fequ.tur in prxallcgata auftoritate fcih-
cct lo(ue24.\bi loquensde iranfportarione Abralixa partibus
transriuuiahbus,fubiungit. M "lt plicai it tue femen eius <i dedit ei
lfa .t,nuilam raciens mcntioncm dc lfmaele& alijs.Confequen
tcrdict de Ifac, / 1 ■<■■ n-Jiljcob ,&■ F.i'a'1 dcdnnontcm Seir.Et
ad excludendum E'au fubiuugit, Efau de i montcm Seir.Iacob ve
ro & fil>\emsd<\c-ndnw!t >>• Acgyptitm . Ex quibus pater,quod
illi tantummod') nommandi funt transfluuiales , qui defcenduc
ab Abraham , per Ifaac & lacob, alijs cxcluiis ratione prxdicta.
A D D I T I O III.
In eod.cip.Vbi dicif in yo(ii\. Lapidem qttem reprobauertmt,&c.
Fundamctum huius expoluioms, quam dicit litcralem eft fi-
ftitiumfeu fabulofum, nufquam enimlegitur infcripturis au-
£tcntic.s,quod hoc contigiflet in xdiHcatione temph Saloinonis
fcilicetquod ahquislapis plunes fuillct reprobatusiuxdiricio, n
& demde in caput anguli collocatus , licet magiftcr hiftonarum
hoc vidcatur dicere, vndc Rabbi Abraham Hebrcus, qui inccr
alios expoiitores Hebrxorum magis videtur fequi l.tctalem fem
fum,hoc non cxpontt dc lapidc materiali,fed dc fpirit uali. DiciC
cnim , quodlapisiitc eft populus Ilraeliticus ,qu. reprobatus a
Gentibus incaptiuitarecxiites in pofterum eri; capur omnium
non virtutepropna, fedadominofaclum crtiltud.Cuius cxpo-
Htiolicct filfaiit mhocquoddicit, quod populusillequi modo
captiuus cft , eritfubhmatusproutipfecredittempore fui Mcf-
fix. Tamen habetur in dictis fuis quoddam vcrum fcilicet quod
hxc litera nontraclat dc ^dificationetemphSalomonis. Simili-
tcr Rab.Sa.exponith.inc aucloritatemdiclam deChrifto.vnde
tenendum eft^quod ad litcram lapis ifte eit Chri(tus,qui dicitur
/. pis alf ifw.fi etnanibuSfX^in 2. g Vtctiam Apoftolus Fctrus
exponit Acl. 4. Nun enim cflct Chrifti an'umcntum efticax I»
exfenfumyilicofumcrctur. pmut dicir Aug contra Vincentiu
Donanrtam Ei quia ipfehjre.t poftil.reuocat illa quc in hoc loco
pofuitde fenfu iitftaii iftrusyerfus i-l.imnrtc m opolitione ip-
lius Pfalu.i. Vbi de hoclargiustractat - Ideo iltaad pr^fensfuf-
fkiant.
A D D I T I O IIII.
Ine-id.cap. Vbi du lrurin poltil. Sedbec non videtur conue-
pienttrd-ffum.
Hanc quxrtionc-ro difputar fanftusThom.in j.parte q-47-
aftic.5.111 cor.quxlt onis lub forma prxdifta, \ nde in (olutione
princtpali tenct eandcm opnoncm , quam hic Pott.l. conatur
irriprobare , quxquidem m;probatio non videtur rationabilis.
A»i cmus declarationcm attendendum.quod licet omnia qux m
fau-isuiiptnnscredendatraduntur, funt a fidclibus tanquam
vera lertiliime amplcctendajCum finc a Deo reuelata.cmus terti
rnoniumfidele <rit,qu.idam tamen dehis qux ir d?m etiamex-
prefle traduntur, funr cxponenda taliter, vt non credantur fub
piopria vcrborum Hgnificatione,eo cjuod fi lic acc pcrentur,rc
pugnarent rationi iiatnrali, fcuetiam ahen auctontntidiuinx.
Verbigratia.Licet de Dcoinfcripturis facrisdicanturcxprefle
aliqua vciba , qux in pnma Hgnificationc fignant illius localcm
nsotionerri feuaherationem, vel painonem & huiufmod', vt cu
dicitur m pcrfoni Dei. O.efcendit De: s vi viueret liuitater^.Gcn.
1 g.c. Simiiiter f. xo. j.b. Difccndi,vtlibiiarem cum dc m.v: ^Aegi
ptio um. Qux locunoncs in propri-i figni^lcationefignant Deti
iocaiiter mouen . S m Iicer & a:ibi ia', e legitur Dcurn lrattim
fuille vcl pcnituifle& humfmodi , nuilo modo tamenralia fub
propria l.gmHcationc fun: crcdcnda de Deo , cum manittlte ra-
iiom natur 1I1 repiignent,que Deum penitus immobilcm atq;
imroutabilem dernohftrant.S-mJ'irer& contra auitontatem fa-
crx fctipturj diceritem Maljch. j.b 1 wr ,& no'i mutoi*
Vndc oporttt hxi cV fimilia de D o mtclligi non ln propria vcc
boru ligiiincate ;>■' ■ cd tranllanue fcu metaphoncc,prout Am-
broiihsdeclarat in i.librode rrm.tatc Similitcrcontingit fccu-
duni opintonem Hebr^orumcirca caqu^ :n fcnptuns (acris ve-
tc;i^ ifcrta i 11 mduntur dcn.itanf.a de.tatem Chrifti.Diciit
emmoia t.ii 1 1 noi. inpropriaiignificat.onc ei(e mteliigedi, (ecf
li Im udtnarie uu metaphoncc.quorum mot.uum elt,quiacre-
Vmit (j, Deum incarnan implicatcompofitioncmfcunaturaril
«.onfufioneminDeo, que manifcfle funt impolfibiha,cum fint
coiurilirnpiKitatem diuinam . Er hoficontingiteisnon foJum
ant ijUisfedmoderms,eocp non pfit capcrcdu inu-ll-gerehabi
tudincm naturc ^flumptf ad vcrbufccuju veram catholitarra
ditioncm.Nec de hoc vidctur tlTemuhumirandu,cum hctetici
qui non folu auihoiitatcs vctetis t cftamcmi recipiunt « (ed <. t li
noui.in
S6\
Macti
lxi
C;
@ ncui,in quo expreffius myftcriu deitatis Chrifti traditur q inan
A tiqUo,vt cum dicit.£?o V pa'c<l> •mmJuwus, vel a'.ttt]u.rm „4bra-
bamfiaet ego fum.Sc huiufmeidi . In qbus vcrbis & limilib.clarius
cxpntmtur dota« Chrifti . Scd hoc non obflate dcitatcm Chrifti
rcareconarurjpuL-ifccxpoiKtci pdic"tasauc'toritates,vt Arrius
&SjbeIltus & eornm fcquaces.Exquib.patct manifeliccpljcet
icnpturz facre; prophctaru q mcctonc expreffam faciut de diui
mcate Chf 1 Jnu fatis cuidetucs ad hciufmodi myftenu fidelib.
ofidendum.nontamen cx his fumitargumentueihcaxad boc.vt
pnncipes Iud^oiii habutffent cognitione de cius diuimrate.Hoc
.n.myitcriii tanturn excedit capacitacem humanam , qct raro vel
r.uncjiine auxilio diuino intelhgi poflet.Indc eft q> Petro exprcf-
fecoriteti deitate Chtifti dicedo.r* es Cbnflusfi.Dei W.Matr. 16.
<\Chnftus fcfpodit.CVo & fxngnis no t r:u:ia.nirt:bi,&c. Ex quo
patet,quodadmyftcnumincarnationisintclligedu feu veraciter
eonfitenduro,rcuelatio diutna requiritur,pp eius fumma excelle
tiam. Secus eft de alijs conditionib.Chrifti m prophetis antiquis
contcntis vt dc tcmpore fui aduentus,& de iignis eiufde. Simili -
tcr de virtutib. iplius Chrifti,& de eius cxcellentia refpeetu alio
rum prophctarum,& de modo adueniendi,& huiufmodi,na ta-
lia in propria fignificarione poffunt accipi , non enim excedunt
* (ommitnem humanxintelligentiz capacitatem.Et hcpatet,q>
©bie clio Poftillatoris in hoc paflu eft inuahda .
Simil«er& ciusopmionon vf rationabilis ex tribus . Primo,
:q,aprzfupponitfalfum.f.quodaut~fuitates antiqui teftamenti
iole, fufhciut ad cogedum Hebrzos ipfas reppietes.vt cognofcac
dcitatc Chrifti.Cuius oppolitu patet ex dic"ti?.Secudo qma exc-
plu q> inducit de incottnentc(cuius actualis cognitio particularis
icu conlideratio irapedf feu cortupitur pp palfionc imminentc,
Tt hf in 7. Ethic.)non vf ad propofitum facere.Nam incontincs
femper het zftimatictne veram inumuerfali, adueniente tamcn
|>amonc,corrnmpituraeftimatio vera particularis.Sedin propofi-
to vtraque ef hmatio eft particularis feu lingularts.Si.n.pnncipcs
aude^rueltimaflentChriftu eflc Ijeu antequam per pallionem
iropedircf,de;ndeaduenicte patiione impediret huiufmodicofi-
deratio,itaquodcrederetipfum non effe Defi proutopinaf Po.
•ftillator,manifeftii cft,q> vtraq-, harum c(timat;onu cft fingularis
l«-u particulans.cu in vt«q; zltimatione Chnftus fupponitur vt
hibiect u,cj eft perfona fmgularis. Tuc tgif aut liroul & femel c;fti
rtMuerunt CbriUum effe Deu,& Chriltum non efle Deum, que
funt contrad:&oria & pcr-cofequenj in^ltimabiha circa ide , aut
firimus habitustotahtcrcortuperef, & t/irem.inerec ineisactua
is confidcratio.fccundu qua ipfum mdicaret homme pui u . Cu-
iusoppo(itudiciturdeiBcontiucti.f.tj>femperremanctineovc-
xa ^ftimatio faltcm in vnmerfali philofophus ln eodem loco ma-
nif efieoltcndit,& iic exernplii noa facit a J propolitu. Tertio,qa
fczcopiniononconfonatfacns fcripturis,que;ctrca hjc alhgant.
Na in parabola Chnlti cu agricolz dixi fsct.Hic eft hc*rc<,n6 ro
^ nabilitcr intclligi.qct ipli ^ftim :ff;nt eii h^rcdc in diumitate, eo
tnodoquo Apoltolus art ad H:b.\.a.Qycm confiituet bxredevii-
»trfor«m.Nuila.n.amentiaadtantam potcommuniterdeuenirc
infaniam, vt crcdat diuinam m 1 ielatem in propra pcrfona fupe
rarc.Communis.n.conccptus cftctapud idololarras, cpDc*feu
dijtrafcendunt oespoteltatcs.vndcridiculum cflct dicercq, eo
ipfoqiprmcipes ilhcrcdebantipfumeffc liatredem.f.Deum ve-
tu.p,auderent eum intcrfncerc . Hoc etiam vf contra opmionem
ipiiiu Polt.met.qui dicit quod quando cum inf crficcre voluerut
la woatfAimabat ipfum D u rn efle pp impedimetu palfionisinui
di^ & hniufmodi,& fir ta 116 dicercnt de ipfo.Hij e;t /;.trts.Opor
tet igif dicere,vt pcr hoc qct diccbant.Hic tfi />i«rer.intelligebant
^d crat homo tatx excellenfiae, qc} poterat vocari filius D« jnon
p natura, fcrl pcr fpccialc adoptione fcu excellcntia rclpedf u pro
plietatum aliorum.qd vcrificat dc Chnfto et fecundum hu.mana
raturSconliderato , eontta quem non obftantc tanta excellcntia
potuerunt arlt:mare,vt eum poflent fuperare licut & alios antca
mi(Tos,namagis & minus non vanat fpccic fecundu philofophu.
SimilitertiiftontasB.Peuidicctis Acl ^x.Scio quxl per ignoran
tiamfeciflu,fnMt & principes viflri . Vf facere contra opinionern
Poftil.nam fecundii eum debuiffet d;ccre,per odiu fcu inuidiam
fcci(tis.H*c.n.fuit ca principalis fui crroru fecundii Poft.magis
qua ignorantia. Sccundu vero pi imam opinione qux cft S.Tho.
Jiitciuctontaspropriefonatjeo n.quod habuerantignorantiam
de Chnfto.f.de eius diuinitate, auli funt ipsu inuadere taquam
homine purumjCUicofonatau^toritasapoftohdicctis.yJe»»»» ce
fnpHtffent nHnauamdominumglorixcrufJjixiffent . Quod dcnotat
manifefte.ipfos nunquaro cognouifle ipsu fuifle dorninu glorif .
Ef notandujqdhaeci^noraiia non cxcufat principes Iudatrorum
a cnmine,fed magij sggrau^t.cu eflet quodammodo ignorantia
t affciftat». Ni licct noattigiflent ex fcnpturisprophetaru adco-
gnofccdii Chrilh diuinitate,eo quod fcriptutat dc hoc loquetcs
funt
,p.
XXI.
362
funt quodammodoexppnibiles.vt didlu cft,dcbuiflcntrfi affen- D
tire fua doclrinar fecudu qu5 fihu Dei fef.tcbatur . Tene(>atur
.n.credere & obcdire Chfo 111 iege promi.flo. luxta lliud De»>.i8.
c.Vropbctam julcicabittibi,&c.i :Ju nauieu Quod intelh^uurde
Chriftoad htera,& (ic eius dcitatc tenebatur credere tKtiqul ab
eodogmatiiati)& pctimiracuia confirmata.Vnde loan. 1 5 cl.df
Si non venijjimy& locutus cis fujffcm^pvccnum m,n babuiffeni ,wmc
autcm excufasiontm non hcbtnt,&c. 1 ueriit.n impedti ab acqui-
efcedo dodtnnz Chrifti per inuidiam cV odium iplius. & lic r.ec
habitualiter nccacluahtcrcrcdidcrut ipfum efieDeii.Nam ner
fcripturasantiquas de derateloquctcs no omninocouincebanc
vt di&u eft.Nec et per doclrina Chnfti dc fe hoc teflantisimpe-
dientibus rancoris & odii paliionib.Sicut.n. homo comuniter na
tus eft credere fuo amico, lic & difcrcdcre inimico . Ex quib.bfi
attcntisfequif correlarie,cj,catholicus difputans cum Hcbraris
vel eis praedicado pfuadcs dc myfteriis Chfi.no debet conan ad
probandii deitaie Chfi ex facrisfcnptuns ab eis acccpitis Pofseri
.n.hxc declinare per varias expofitiones.vt et Pottillator dicit 111
hoc capitu!o,fcd potius eft proccdedu ad proband5,q, ipfe fit ve
rus Chr-ftus in lcge promidus,cui cft audiendii & cbedfendu cyt
przceptodiuino.Ciuoolle(b,deitas Chfi facihus piobaf per do-
cinna noui Tcltameti a Chrifto duulgata.Et ifte ct cft proceflus
(cientificns,quia fecundum Phdofophutn i.phylicorum.Conu.i
turale eft nobis a magts ncjtis ad mnus nota procedere.
REPLlJa ca.21.Vbi Poitil.dicit Hebrzos di^os ab Heber. E
Burg'.obiicit cuius obieclio correfta eft Gene. 1 o & 1 1.
/'leo.co.vbidicitur. Lapidefrjejirtmreprobaucru.',t,&c. quem
paffumexponitPoftillatorparfiguradc lapidej noatcrialiin z-
dificio teph ,put Scholaltica hiliona narrar,fed exponit cle Chri
ilo taqua hguratopnncipahtcrintento, fed.Burgen.vult narra-
tione ilia effe ficl5,& vult prima litcralem expoiitionem eflc de
Chnlto.Si Bur.accipit primajprqprtncipaliterdioc 116 negat Po-
ftiilator.Scd qcf iigura lil ficfa.no probat fufticienter Bur v> Rab
bi Abrahaquiminoriscftauclorjtatis apud fanclaccdellan. a
Scholaftica hiftori i,immo nlus fictii vf.qiod ille Rabbi exponit
Japidc de populo Ifrac!itic"Al:z at expoiitioncs adductzno sut
literalcs.fcd hguratiuz.Oportct ignur aliqua afiignare figuta,
quzetlififtatoretjquiatfinihd habet abfurditatis, peccaiiir.o
videtur c6raitti,qnia 116 otnins ficf io peccatum eft, patet Ex«d.
y.in a.corrctf ono.
ln eod.ea. vbi rcquirit Poftillator.an doiftores & principes lu-
dzoriinoueraiit Chnftum m lcge promifliim , &c. Recuatetia
opimoncs quorundad ccntiu.quod noueiut cii cfse veru Mef-
fia.&c.fcdnon nouerunc eum efsc Deum. Hanc tfi opinionc po
itillatorreprobatopt.misrationib.Burg at dicit iancfii Tho.te
nere opimone iilam,quam reprob.it poftiliator,& 16 pro Sancf o
Thoro.certansmagnamfacit cotnmotioiK-m , quzftat iu certis
^icfis.Primum.qualuJjt ai'tiqui& nM>derninon potuerur.nec F
hodic prflunt vidcrc&intclligeremoou vmonis naturc humi
n^ ad vci bii line copolitione & naturarum coufulione, igiturno
potuerfit cii cognofccre Dcum nec eius deitatem Sccundum di
ftum.Sicuth^retici maleexponcntes fcnpturas ncgant Chrifti
deitate, licnoncftm;ru, qnod Hebrzi proptertalfas evpoiitio-
nes hoc ldem ncgant . Tertium diitum, quod myftcriii deicariy,
Chrifti non potelt lntclhgi iine fpcciah rcuclationc probat hoc
<juia diiftum fuit Petro Matthzi 16. c. Caro &,f*aguis nonrcuda-
uutibi. Quartumdidlum, tempusaducntuiChrifli & cztera ,
qu£ in fcnptura dc Chnflo ttaduurur, non exceduntcommur.c
intelligcntiz capacitatem,ficut eius d>.uinitas . Ex quibus dnft:s
conatur Burg.cocludere quod opinio polhllarons eft irrationabi
lis, &obieclioeiusconrraoppo(itamopmione inualid.i ,H>c prt
rno vidcndum eitdeirrationabilitate ilIorumqu.uuordicf>rum
Burg.Secundode rationabilitateopinionis poftillatons.lertio,
dc obiecfionii valoreconrraopinionemoppo(ita.Q^!o ad primfi
articulum videtur primii diftuin Burg.valde irrationabile , quia
cxeofcquirur nullumCh dtianum cognolcerc Chrdtumcfse
Dcum.Probaturexdnftofup^primo^quia nullui Clinliianus po
tcft mtelligere modum vnionis humanz naturz ad verburn,igt-
turfecundumillationemBurgen.nullusChriltianus poreli tci-
reChriftumcfsc Dcum. Autecedens elt beatiLtous pajfac cfi-
ccntis Deum & hominem in vnam conuenifse pci fouam , n;fi
fidescredat,fcrraononexplicat.Exceditcnim&; multum fuper
eroinet humanx rationir tacultatcm,& cztcra quz dc hac incf-
fabili vnionc fancf 1 doctorcs fentiunt . IMatio cit Burgcn.confe-
quens autem fallillimum , quia Chriftiani non modo Chriftum
fciunt efsc Dcum, fed etiam its tenacitcr huic fentctif adheret
vtfanguincm pro ea effundere fint parati. Statigituriimubq,
Iudi'orumfapicntes,ctficognofccre non potcrant Chriftideita
temermodoincarnationis, potcrant tamcnicire ex fcnpturx
tcftimonio,prout poft diret.
Tom.j. m 3
5^3
Glof.ord & Nicolai deLy ra.
3^4
(S Nec fecundud.clurft Butg.ronabi!*eft,nam & ti perucrli do-
A floresHebrxorummalcfcripruramexponentes Bt h?rctici , ex
rrau.tate voiuntatls imelligere nolenres Clir.ltum, d.xer.nt non
eflc |)eum,ex!iocnonfequ!r.ir,q>exf<trak..pturanonpol1cc
e.hcat.tcr oliend. Chnftum cllc Deum. Nam perucrla fcnpturc.
exp»rnioauftor.tatemfcripturatiionminuir.S-cutiiegaropnmo
pr.iKipio,principiQm'"pfumn8neltminii$vcru.n . qu.mmmore-
iaanct :neceflarte vcriratis, fcdlic proteruictes indigeut fcnfa &
Pcrna 4 MetapH. Mec portillator vuli probat.onem cx facra k.i
ptura d.cere lic elfkacc, vt fuilicerc pofs.c fideli cV mhdcli prau*
& corrupt.f voluntati.Na vbi voluntas erroriJ re tcnct contra re-
Aamronemib. pertmax pugnaelt fecudfl IS .Hyln.d.um to io.
dc Trin.C- um.n.fcnpturx Chritti deieate (o.unt es p« .mthen
ticos Hebrxoru doftorcs bene cxpouuntnr , hxrenci & alij cotra
roncm & auAontatcm cas exponcntcs tidc tacere doft.s & prm-
cipibusnonpotucrunt.nifivoluntateprauapricedenrc , cu_hoC
ftit cos ex auftoritate fciU.fle Chr.ftum eflc (>cn , & fi voluta j
fic dcprauata iud.cium rcft? .onis al>'orhuiflet , cx hoc non ruif-
fcnt excufati.prout praucnd.t JJur.licut rtcc mcont.ucns excufa-
turapeccatobinaftuvcncreoratiod.caturabforpta.
Ncc tcrtium d.ftum Burg.valct.vbi facra fcnprura plane d.c.t
aliquid ad Hdcm cV morcs pertmens , ibi lides debet ndfi.bcr.,vt
B dicitB.Aug.il .deTrinit.ca.j.CumigiturUcrafcnpturaprout
auftcnticc a doftor.bus Hebrsorum expomtur.clate dicit Um*
ftum fore Deum,& fidcs eft accomrtiodanda . N<>n ig.tUr apud
doftos & pnncipes Iudxorum, ad .d fcicdurti necciiar.a eral fpe*
cialis reuelatio , fed fu.ricere potuit fidcs acqmfica hon iropcdita
pcr prauam voluntatcm .
Nec Bur».probat fuum propofitUm per ca quar dicebatur Pe-*
tro quia Pcfrus ante mifsionem fpirituflanfti fuit idiota ignoras
fcriptutasdcdeitatcChnftiloquentcs,& ideo Pctro fuit fafta
fpecialisreuelattoproutdicit auftoritas allegata. Secils eft dt
prtncp.bus&doftoribusludxorum . Ad fallificanduns etiam
hoc tertium diftum Burg. valct fecunda quxftio prologi dofto-
risfubtilis. 0
Sed quartum diftum vr contradicerc fetundo.Narn Burgiun
datfecundiidiftum fupcrfalfa expofirioweliterx , fonantis dci-
tatem Chnfti, exeacodudcns q> per facrarh fcripcuram a Iudeis
reccptam non poteft efficacitcr probari Chriftum efle Deurn.
Nuncautcmtempus fuiaduentusinfcripturis itafuitoccultata
in computationc hebdomadarum a Daniele defcriptarum , quod
nonfolumapud Hcbrxos.quinimo apndcathohcosdoftoresin
C expofitionc multa eft diuerfitas.Similiter cV paffus dc Gencalog.
& ahis locis fonantes tempus aduentus Chritti . Hebrari antiqui
& moderni exponunt corrupte.-igitur non poteft fumi argumen-
tum cfficax ex fcriptura de Chnftiaduetu, ficut nec de eiUs dei-
tatc,quod cft oppofitum quarti d.fti.Et forraffc cx fcripturis pla
n.us & efficacms argumentttm pot fnmi de Chnftideitate,quam
° de
de filiaduentu tne QuWfltultibemus Hebc.e .>rum CKpniirnres JLj
de primo. dc fecundo «uu non: propter igitur Bui ■'.'. ineptad.fta
•non dcbuit d.ccre opio.oi.cm poltniatori^ .rrat.on .b.irm.
(^uantum ad fccundumarticulumjdicocppofitiopoft.llat.cft
mu'tum ratioiiabi!.s,qu.a tundator luper expolitioncm Ircapud
doftorcs Hcbrrorumautiicnticj translationcChaldaica &c,c-
tensc]uxrationabiiitcrnu'lus ludacusintcliigcnsaudct negare.
Sed licjuis ncgat nonfjeir hot ratioc.nando , fcdprotcruicndo-
prauitatc aftccrioni, , cjuoi non fat.t probationcm apud vtenre»
rationemmm ei itatcm,prouc iUprad.ftum cft m probatione
fecun-d. d.ftiBurg.
Cmo ad tertium articulura , dico quod argumenta Burg. cort-'
tra polt.l.non vuicnt . A
Non primumqma falfc rcportatpoftil.quafi dixerit, quod fo-«
la auct<<r;taslucrar futnciat,nim poftil.non fundatprobabihta-
tem poiit.ouis (uz luper nuda !itera,quc , ficut dicit Burg. varie
poteli ii corrumpi.ck cxpon.,(edfundat (licutd.ctum elt) fopejr
auftor.tatibusludxorum , quasdeclinareeorum doftinoncon-
fueuerunr.
Sccundum Burg argumrntum cft fopbifma pertinens ad vicii S,
(tram.num.Putatemm iiur. quodquiaChriftus eft fuppolitum
fingularc, q, ludxi vel aln non potlcnt deeoiuberezftimationi:
in vniucrfali,quodfal!um eft.quia de vnicofuppolitoput multa
vniucrfili^ demonltrat.ui concludi,videlicctquod S.irtescftnfi.
biliscorpoicuj.fcnubilis.&c.Non folum in praedic.imentwqua-
Iitatij,fcdct quantitatis NjnaduertitBur.Auiccn.^.M.ta.lux»
quidicit,quodomne vn.ucrfalerefpeftu fub.cft.inquo elt :in-
gulare cft ,qui;i oc rcccptumretipicur per uio tu;n rccipicntis,
vniuerfale ig.tur compar.itum ad mtellcftu lingulare ett , & ta*
men de tali clt fcencia propric difta,quje eft conliderat.o in vnt-
uerfali, cum quaftat ignorantia tn particulan, ficat cxemp!.;ic»c
poftii.de incontinent..Kft igltor exemplum illud beiic ad propo
iicum. Src igitur dofti ludaorum habuerunt aeffimacioiicm vc-
ram dc Chtilti de.tate in vnitterfali , particularis aucem sftimatro
fuit propter odmm ilhus perfonc prxpcdita .
Simihter ternum argumcntu Burg. concludit fom de aftuali
jeftimntione in hngulari dc qua Apoftolusd.cit.Si cognotufrcnt
&c.Non aut concluditdc vnmerfali conlideratione prxcedente
pafsionescxcecantesfccund&:quamdixcrunt. Hic eft h^res Pcr
ldem df >d ocs anftontatcs adduftas pro opinione.f.Tho. Nam
ignoiantiadequaloquitbeatusPctrus.fimiliter&Paulus^intd
ligit lgnorantia afteftata,quoad doftos ludxoru , prcmt ct Bur.
dicitinnotabilijfcdignorantiaaffeftatano poccdrt primocx F
rationis errore , fed volunratis prau.tate pcrucrrenrc rudiciu ra-
tionis Ctrca parriculare,cuius vniucrfale nouerat^ut vult exem
plum de irKontirrenre , vndc patct rationcs poltillatons pro fua
politionenonefle muahdas^fcdpotjtis Burgen.rationes in con-
tranum minunevalere.
C A P. XXII.
ti.uc.i4d.
Trac>a.i«. 18
Matib.
Yobuinis eonim pr.iua cogitatioai de motte f.11 .
C A P. XXII.
a C Imile fattum. Itc-
Orum arguit per
parabolas, non taccc
quia cxafperati funt,
fcd peiorem iram
Dciperaliam para- s
bolamdicic cis cflc
vcncuram .
•K Orig.Regnum c^lorum fimilc cft, fecundum quidem cu bit regnum cekiru cflc fimilc homini
T rcfpodcs Ieius,dixic icerii in parabolis cis dices. ±
a Hic de pcdecutione apo^oloiuin aiguit . b f CougregJiio iufiotum.
tPwfeu* ecclcfi» fDeo paui. t'Pctincat««tioiiU niytteriuln ecde- 2.
liiin lihocopubnit . .
t Similefadtueft rcgnum ccelorum hominircgi,
qui rcgnac , homini regi , fccundum autcm cum qui conre-
gnacfilto regis,fecudu ca vcro qua? func m regno rcgis, fer-
uis
uis & inurtatis ad ntr-
ptias, inrcr quoseft
excrcicusrcgis. Addi
tu eW auc homini rc-
gi , vchominib.quafi
homo loquattir , &c
difpcfnt homines no
cupicntcs difpefaria
Dco . Scd cunc cclfa-
, cfi ctllantc zclo&Z
contentionccx: ccjcens pafliombus & pcccjris.ccflaucnmus.
fecudum homincm ambularc Sc vidcbimus cum licuci c ft
> ' T^uptiaf
NICOL A V S DE LYR A.
C A P. XXII.
1 T} T ^cfpondcns .Tofljuam ojiendi/ ludxos iufle reprobatos
Xli anqitdm co>uemptores «uunx maiefiatis,bic confequcnter ojie
dit eo> iujle reprobatos, tanquam contraiiUores diuin& veritatis, cui
comradixerunt iripliciterprimojpfam rcfntando,fecundo, ipjam im-
fu^nando,ibi.Tunc abciintcs Imarifx-i.tenio^o/iirar/Km errorcm
4m^/«a»ido,iii.Congrcg3Cisauccm PhaYrfxis.TrimumoJlendi-
tur per parabolaminuitatorum adnuptias & nolcntium vcuire , &
ideo ipjis rcprobatisyalijfunt vocati,m quo dcfignatur vocatio Iudxo
tum , adjidem Cbrifti , vt vidcbitur^quam repcUentcsy iutic a Deo rc~
pro-
probatifunt,&gctiles loco eorum merito funt vocati. Et idtoprhna
diuiditur in d»aspattes,qtria primo defcribitnr ludxortm reprobaiio Dii •«
digna,fecundo gt nttum vocatio benignajbi. Tunc aicfcruis. Circa
primnmdicmo- fic ,
1 Regnum ce^o.i.fiatus eeclcft* .
3 Hom i n i regi q u 1 fcc. n np. T^uptix iflx non poffunt fottlliglkr*
titndo £terna in ecciefia trtuphunte, quia infra dicitnr,q,ferui vocaue
rut ad nupxias bonos & mdos1& implcte funt naptie.Dicitnr ct ccm-
fequcter tbidc,quod inuetus eji ibi bomonon habens vcjie vuptialev»,
& proptcr boc eic&us in teriebrasexteriores.^Adbeatitudineveroce-
kjiem non admittcntur boni cum malts,fed folum boni , nullus eiiaibi
receptus
MORALITER.
f Similecfi reg.&c Ifliidnuprialeconuiuiumefteuchariftic
facramcncum.adquodChnftusinuicauic ludeps Io.tf.d.di-
cens.
CCns.7v(o» Moyfet dcdit vobis de celo,fedpater meus datvobis pauf
■veru «Wr/o.Ec lflud conuiuium m cena domini fuicparatum,
Pcr cauros & alcilia fignificancur fpinruflandi dona,qucj co-
feruncur in huius facramcnci pcrccpcioiic deuoca .
£1
36>
Matthad Cap
XXII.
366
a JiHptlau Nuptia-
rum thalamus, eft
virginis vcerus . De
muitacis nd nuptias
folus Maccheus nar
rat. Aliudfimile ex
tixagebac, nuncin D
vltionc roxt.nnim.
e Et miffis . MifTiS
exercicibus, id cft,
angdtis per.auosiu-
diciuQi
B
• ftiui prophrtas pretiuncios incarnaiioBt».
3 qoifecit nuptias filio fuo. Etmifit fertfos fuos vocare inui- ,
i ludaos.quibus in patrianhis hoc promiferat. b Id eft, credcie. c Apoftolos quiaflerunt fa-
ctam,vnde,hic dicitur : rramiium paratum eli, id eit, myitenum incainationu implctum.
titosad nuptias,& nolebant vebnire. Irerum miiitaliocsferuos *
■ Dofttinatn iu8itiat,& menfjrti fcripturdrum ex otnnibui prophetii ordinaui. Introitus regni apcr 3
tusinfidemeatincarnaticnis.quiantefucratclaulUs. , f
parteLucas dicitdc b dicens : Diciteinuitatis : ecce pranditfm meiun paraui : tauri J p&fcquetes pcrdit
ccrna ld cft , a?rcrno a Rfiat^cdnedJdaido. ' &ciukaccm, idcft,
rnei&alciliat occifafunc&omnia paratave*nkeadnuptias.
a Stlutiifuat praioiiiitm.
« Illiautemnegle^xerunt, &abierunt:alius f in viflamfuam, ■*
- Alij 0i: filum contemnunt,"fed & pcifequuutur.U
aliusveroad negociationem fuam. Reliquivcro tenuerunt 8
a De mottibus difcipul rum dic.t.qui fupra iu a!h psr. bola de morte fua dixit.
d feruoseius, & contumelijs afFe&os occiderunt. Rex au- *
a Vocem fanguinis. b Tamen cum tranquiliitateiudicans. e Romanis fub Tito *t
eonuiuio, dcquonc
moingrefiusrcnclli
rur, ficutdcpncfen-
d ecdefia.
b Ta«i;.Qitiaprius
propheta:, ^c poft a-
poftuli ab infidcli-
bus pafli func,qui vo
bis modo fuht in
cxemplum , quid iic
yobis credcndum.
Jenicc,fide,cicceris
concordando.T.iuri
fun: p.itres veceris
Tfftamenti , quibus
induka eit liccncia
cxcrcehir,
carncm in quahabi-
cauerunt cum ani-
ma iu gchennacre-
rnabif.
f ?{upti<e quidem pa-
ra. Omnc facramen-
tum incarnationis
pcuttlumefi, natiui
■f in ajrura
fuutn.
Tcipafiano.
nd
tas 6Y pafsio , &c.
« tem * cum audiiTet, ira tus eft , & miflis exercnibus fuis per- -|° g MeMtML&c^
a Iudtros interemit. b Ierufaiem. . CtionCS,fuflt VIC.CXl-
didit ho^micidas illos , & cii/itacem illorum fuccendit . ntus, de^ftuia&i*-
a Asiht!= r.U jsmuirat, qu:a l.-rroo DeiJSc fialicubi laborat;, alibi requiefcit. j Ij" 1'itim ." ' qili«1 plcfUm-
f Ttfnc ait fefuis llus . Nuptiat quidem parata: funt , led (* qiieftcilec6ucrc.:n-
i luasi. b Per|fgem'&piojb«tm« _ 1(J tlW 'qiiOS ii) CCftCniS
inuitati erant, non fuerunt digni.Ite ergo ad exi- i7 a$bu$jprai$erariul
0 lacomiuintur.
. * Chryfonomus.Vclviifuncomncspu.fi-Jsioncs huius Homii..4T.
mundi,vtpucaphilofophi.c,uiilicia.',<S.:hu!uiiiu;d:. Diciccr- «\»\» i<«-
go. Itead exitus viaruni,vt cuiuflibetcohditionis hpniihes **"*'
vocenc ad fidcm. Adhuc , iicut cafiicas via cfc qua: ducit kd '
Deum , lic fbrnicacio.via efcqui-ckrcijt: ad dwbolum , &: nc
de alijs virtutibus K vitjs . lubec ergo vr curufcunquc cou-
ucifacioms vclconduionishonv.ncsinuiccntadrldcni. F
g qu:
ioimicos quali cor
nu fcriendi . Aitilia ab alcndo , id eft pinguia interna chan-
jate, prawncs, nom Tcftamenci contemphcionis pcnna
fupcrna pcccntcs . Occifa , vel v.b eo quod tuerant, vel pcr
morccm carnis iam m rcquie pofiti.
c Mius in vi'U".. It; villam irc, cft tcrcno labori immodc
rateincumbcie Ncgociari vero,tecreais lucns inhiarc.
RgxaHtem. Supra homo dum inuitabat 6c opera dcmen-
Ft vlierit
ier.
NICOLAVS DE LYRA.
rcceptus cijcietur, & ideo per iflas nuptias intclligirar vcrbi in-
carnatio:tunc cnio; D-'«s pater fecit nuptias filio fuo , quando
iwturam hummimcopulxuit naturar diuinx in fuo fuppoiito.
<iuzq?iidcm nupti* ccicbratz funt m vtero virginali dequo
Chiiitus. Exijt iatfuam fpoifus proccden< de tbalamo fuo.
I Ettnifu fer.&c. Ifliinuiratifunt Iudat>qu'bus dataeft icx
in qu» facta eft promiffij dc mcarnationc Chnfti.vt patct Gcn.
pe.iult. b. l\(ort akftraur fctpirnm dc Juda <?c. & Deut. 18. Tro-
pbctim [njcnabo eis de m, diofratrum fuorwn &c. Scrui autcm qui
raillifantad vocandum mu tatos iitos , fucrunt prophctxqui
cVarius dcnuaci lucruut ea dcChrillo cjuarobfcunus erant po-
fita in legc , h rtabantur cnim populum Iudaicum cxpeftarc
Chnfti aduentum,cV tcndere in ipfum per fidcm & bona opcra.
1 Ei nolcbarf. Quianolcbanr vcrbis prophctarumobcdiic, vt
patetex decurfu li.Rcg & Piralip.
j lierum mifu atioi fe-u. IlU ierui fccundoroifli fucrunt illiqui
depropinquo denunciauerunt aducr.tum Chnfti,vt Iuannes
BaptilUck diicipuh Chnlti miliiabco ln o:uiicni uuitatem Sc
locum quo ipfe erat venturus, vt habetur Luc. 10.
4 Lccepraitdim miu>n pnau . Vidclicct facramcnta ecclefic;,
& dottriiiam , quibus rcficitur anima , & potillimc facrarocnto
cUvhaiiiti«,iu quo datur nobis caro Chniti :n cibum,& fanguis
ems in potum.
5 Tauri m- 1 & al. Tauri funt przccpta rcoralia x alttlia confl-
haiuperaddita.
6 IiU ttttem ne. Quia ludxi prxdicationem Chrifti & apofto-
lorumcomempferunt.quiapauvicomparatiuc dcludxiscrcdi-
derunt.Caufaautcm huiusfuit cupiditasrcrum temporalium.
Propterhoc enim faccrdotcs confpiratierunt in "mortcmChri-
fti , ne perderent tiuitatcm & tcroplum , in quo quidcm tcmplo
hiuriebantpecuniam populi , vt vifumeft captuloprxccdenti
lut> ohteiumuhus diuim,& hoc cft quod iubditur.
7 zt
7 Et abiitunt, alins in >i fnarn. a!:i:s in Hrgocjationem fudnf, Pcr '
laborcm vincz intelligirur omnis 'occap.uio corpor3 \,s ar<
rena 'rnpcdiens diuini.pcr ncgociationem vcro,oaiJp.u;.. fqcn
taliscirca talia.
S • l{-li'fui vero te.fcT. cius & co»H'.af: occidcunt. Quia loax\re<
Baptifta ab ciseft incarcer.itus Sc occifus . Simiiiter laccbi! i$ f.a-
ter Io;innis,cV Stcphanus & ali) dikipuli Chrifti,c\iifr.iiuerpro
phctxmultiin teitam-nto vetcn.
9 i[rx auiem cum au. iratus efi. Quia a Deo mcrito pro talibus
funtpuniti.
10 ht tijifpK ex ff. SciHcctexcrcttu Rornanorum fub prindpi-
bus Tno& Vefpafiano, quicx diuina ordmationc vcr.emat
contra lcrufalero 42.anno polt Chnit; pnllionem.
1 1 Tcrdidit ho. il. (^uts in vitionem fanguinis Chrifti , & fuo-
ruro difcipulorum ab cxercitu Romanorum func rrucidati ,rSc^
captiuati de ludxis vfquc ad dccies ccntom milia, vt dicit lofc-
phns in Iibro dc Iudaico bello.
12 Et ciuha<em il. fuccendit. Quia tunc Ierufalcm fuccenfa oft
& templumiuca.
lj Tunc ait Jn.fu. Hicconfequcntcr defcribitur vocatiogen-
tium bcnigna,quia fudxis rcpellentibus fidcm Chrifti ab p;
lis pracdicatam, apoftoh dc mandato domini tranfierunt ad ;>, %
dicandutn genribuspertotum mundum , cVipii deuotcfuke
perunr fidem Chrilii ad pratdicationcm apoftolorum , & hor cft *
quod dicitur Acl. ij g. vbi Paulus loqucns Iudarisindur.Tvis,
dixit lic. Vobis opotteb-t p< inium ioqui verburn Dei , fcd cjuoniam
repelli.ti illnd & indignos vos iudicatis xternx urtnt\ecce cOnuefti-
tnnr adgentet , ftc r»im f rd i cph nobit, Dcus , & hoc cft quod dici-
tur. Tuncait fer. Id cil, apoftolis &aljsdifcipulisperdiuinan»
reai.i.itioncm.
14 1\upti<f quidem para.funt. i.my fteria Chrifti implcta sunt.
1 5 Stdqu: inuitaticrM:. Scilicet ludsei, vt vifum eit.
\6 T^on fueruntdi. Propterfuam incredulitatem.
17 lte ergo adexitus ui. Id cft, ad difpcrfionenigentium.
Etquo\cur.~
MORALITER.
I F.t mifn ftr. Scilicet apoftolos aliofquc d.fopulos.
t ^"""«'.Ideftjudaeisa Chnftoiam inniratis.quorMm ali
qui renuerunt ve«ire pcr neglig?nram,& aliqui pcr occupatio
nem tcrrenam^eValiqm penniroicinam, quiaC hnfti lerubjoc-
cidcrunt fcilicctSterhanum, Iatobum fratrcm foannis Sc Iaco-
oum luftum , vt habctur in a6hbus apoftoloruaa.
10 £t
I o Etmi/Jis,&c. Id eft,Romanis, qui dicuntur exercitus Der,
quia vencrunt cius inftinclu 111 vltioncm roortis Chiilti.
I I Terdidit il.bo. Partim occidcndo , partim captiuando. Tune
ait. Sequitur.
1 7 Ite ergo.Hocfiiit iroptetum Aft.13 a.cum Paulus cV Barna
bas conftanter dix.crunt Iudatis. Fobis oporteba primu lacu- v& bu
Dei,fed i\m rcpcllitis illud, & indignoi vos iudicath vitt AHet nc,cccs
T0M.5. m ^
V
t
367
^J a Vtvidcretdifcum-
A bcntes. Idcff_, vidcri
t quotquot. fociac iudicadorum
nicrica,&:dilccrnar.
b 7\f>" vflitum ve-
tis amcm Phanfc.ii
fupponit noomncs
qni 1'unc m ccclclia,
cffe dignos rcgno,
nc corpc^ant fui.
c Jlmice quomodo
huc intrafli no-i bab.
ycilem »np. Amicus,
quia ad nuptiasin-
lucatus. Q^omodo, (
impudcntiae arguic.
.. d Ligaiis rr.anibus &
&< !'C-eC*P^VLigancurpc
B naquihicamalono
tSup^o.b. li,cruntligan,idcft,
Mu u.a. cohibcn.
U.zxo.i. M.mus qux non
extenfx .nd clecmo-
fvnam. Pcdcs tardi
. ad b.num.
Ibifingula mcm-
bra pcenis fubiicicn
tur.qua-hicfingiilis
vkiis fiimerunr,
c &aerio.&c'.Qwa
h c intcriorcs habet
tcncbras cordis.
Glof. ord& Nicolai cjcLy ra .
a Vi* , furu errorc* genrium. b Cuiufcuncue conditionit. Ad rideui.
tus viarum,& tquoicunqueinuenenti:>,vocateadnuptias.Et J
a Deludxa. b Scdt.isgem.uui. c Sicui ecc'e(ia in atc fi 111 cc iiiiriiiuuic.t iiidifcrece
3^8
i gent i
b
mao. Sc bonos colligit.
egreiliferuieius in via"s,congregauerunc omnesquos muc-
" a CtediJeiuut ijiiut u« uixoi.i iui, erant »d viram.
ncrunc malos& honos: & implecae func nuptire t difcum-
a Ad ludicumi vcniem, iilumioabit ccir.fcicmias. b In tiJe retlolefccmci;
bencium. Intra\iitautemrcx, vtviderccdifcu 'mbcntcs, &vi-
a Omncs «ui in malo liiru vnuin. b ldeit !Ue:n h-benicin. non o\ : <)uam
«iotmnus iJ loci -.x ;ibi eiclefia nu^tus icnit.
dit lbi hominefm non veftitum velle nuptiali , & ait llli : Ami- * g^ & profcivtus,
a Impudciitira b ^r fidem , nonpct arationem. rCX lUQCrS abAUi,U
• c Niui hominisfed veteris.
cequo'modohuciutra1ti>nonhabensveir.em nuptiafcm ? Ac
a Q^ianonlocusnegtndubielt.
manibus atccncanr. Q.
Cnm Hcrr.dianis . Jd
cChtnilitibus Hcro-
dis. SubCefarc Ati- ,
guftoquado djfcri-^fc
pcio fa&a cit, lu Jx*a '
f.iuta cft cribucaria.
His tribucis prarpo-
ficusefi Hcrodcsan
tipacis filuis alieni-
t tC i
fiocoftiiucus . Erat
7 crgolldicioinpopu
lo, alns dicencibus
8 dcberc, dari cributa,
9 pro fecuritate 5c qc &i.*
te , cum. Romani ,p
ro omnibus niilitcnc
Pharifkis conca ni- 5
ibus, non dcbe
i\ p>puIumDciqui
decitmsf "luic&cc.
ii
'3
m
iCiC i
I
& h
Nicrobyra:
L,t,antur preiut;ui ligat: fucrunt culyaa
boni, ppcl bus.
illeo^bmutuit. Tuncdixitrex miniftris. t Ligatis manibus &
a lnftini qnifl luc inici oe^ habtnt tencbras.
e pcdibus eius t mittite eum iu tcneUnas cxtcriorcs : idi erit
a Oculorum in vanisvigorum. b Qui de cdacta e gau.ii funt. ; c Ad nu;,tias d Fnle.
( fle"tus6c(tridordel,ntium . t Mulciautcmfuntvoca:i,pauci ve-
a Ad legnum.
r6e'lec"cu t Tunc abeunces Pharifa?i confilium inierunc vtt X4
a Vt aliquid qnafi «n i;(nnra'i:ee.\toiqueter,t ab eo in quoargui poffet. b Qujfiininusnotos, IJ
a (;oibuMiii!'.iiscaue:et,c<rci,r iicitli iiiinus «ub.icciciu.
ca^pcrcnccumin icrmone. Etmiccuncei difcipiilosfuoscum '*
a totcinpote Hetodes etat Icrofolymis. b Qu..fiJ.iudatiis niy.leiiu , lu ■ fnrJis limplicitet '7
cis ap. i lat, col-iuc vel.t liabcie dilcij;
Hcrodiaanis,diccnces: Magiftebr,fcimusquiaveraxes, &l vjam f'J fcncdcaoav.
NontiincnspiacLuainpeifonam. * Chl "VfofiomUS. JJn
Dci in veritate doces, & nonclt tibi cura de aiiquo. Non enim i0 Propccr bo; autcm m
a . lndifcietcQicisventauin muonb.i' & m uonbus. »1 UU)S dwipilloS 6u
rcfpicispe3rfonam hominum- -^ic crgo nobis , quid tibi vide- H.ioJts miLces fi-
mul miccut, vc quod
cunquc dixrric.re-
prehendacur : cupiebanc cnim mngis aducrfus H' rodianos
eumal quid dicere, quiacntm cum dccincrc cimcb.intpro-
pcct turbas vobiei uuc ei peiiculum unmitcete , co quod cf-
ict publicis cribucis obn>>xms.
h jX.'"< eflt bi iura,crc. Illuc ,puocat,vt Deu magis rimeac,
^ quam F
L
cc/a qu.u lc
humn fub»
t.iccrc Mutuir
tur Ph..iici li pof-
f Multi autcm funt vo
cati, pauci ve^o • lefl . R epulfo vno , in quo oecorpus maloru
cxprimitur,gcnca::sfcnccc.ainfcrUir.Ma/;( uigtmft&fi v c.
Quafidicac.tc fi dc vno di\i , dc niukiscft incdligendum.
g Cum Herodianis dicen .Taquam ignoris,vt faciiius decipc-
rcnt,quia timebanc curbas. Qtiod per fe uoaudcnc^praHidis
riiambus
NICOLAVS DE LYRA.
I Et quofcunq<e iniic.vo.ad '/«^.Quia nullus volens fidem ca
tholicam reciperc, repdlenous clt.
x Et egrejfifer. & c. Q.uja in ecclefia militante admixti func
boni cum malis.
x Et iMple.fwanu.di. Quia fides catholica diffufa eft per or
bemvniuerfum.
4 Intra. antcnnex v; vi. di. Difcerncndo fcilicct merita 6C
demeritacRdencitim, lucracaticcm dtiphciccr, gcnerabcer
incrabit in futuro ludicio, lpeciahceriu morcc cuitiilibet
hominis.
5 Ei vi.ibi bo.non vr.ve. Jfta vefiis nuprial:s,cft charitas qucj
diuid!tinterfiIjostegnij.Vperditiotuii,vcdiCitAug.D'C.tur
aucem veftis nupcialts fccundum Grcgor. quiaea uodUtitt
Chnflusad nupcias vcnic, quandoex cbatitate mcarnari
voluit. Scquiciir.
6 ^in.icc cjuomodo buc /«, Vocatur auccm amicus pcccacor
pn naturam,qua?ad im3gincm Dci tacta cfi,propc.-r bdcm
mtormem qu.L' Dci dt num clt, Iicec non futbciacad falute.
7 ^lt lu ub. Quia nulius poxft i cfpodcre Dco,fcd propna
argucncc confcienciacoiiuinJcur , i$C mucusctbcicur.
8 Tuncdixiti-cx w'.i.ungcIiscxcctitonbus diuinariufliciar.
9 Ltg vii ma»i. & pcdi. (^jia pmf morccm non poceft pec-
cacur tjonum opcrarijnccad lalutcm rcucrc;.
10 MitiUeeumtn te.ex. Tencbraronim lntcrioresfunrtenc
brx mcntal.-s.quas folum habcnc modo peccacorcs. Tene-
brx vero excenorcs funt tenebV* coiporaLs.quascum pre
dictis habcbunt pofl nu>rcem , quandoininfcinumdccru-
d. ■nturperd.u;ii..n, fciitcnu.tm. -
I I Jbiiritfli.tf- hi.d.aai. Hoc fupraexpoficum cfccap.ij.
ix Multi antem ftau v>. Sulicetad fidein cacholicam.
1 3 Vihci vtro eleUi. Scilicecad glcv iam, quia pauci func .f.
comparauucrcfpectu illorum qm ia t vocaaad fidcm.
14 Tunc abcuu. i'ha. Hic ofcenduntuc lud^t concradidttires
diuinx
diuina: veritatis ipfam impugnando,&: diiMcfaur in tros p.ir-
tes, qiiia pnmo impugnauei uuc Gbrifltim dc vericate iuiti-
tie>(ocun Jo,de vencatedoctnne.ibi. / /'« i/",rertio,de vc-
ricare vice_ , it»i. Wbmfti autt m au. PrjirVa m duas, qnia primo
ponnur i"h iiif^oiufallaxincerro<i,,iii;),fecundo)!p[insChri
fil vcrarefp mllo, bi. Cpgnita autem lcfns ■ equitia eonim. Cir-
captinuimaduerccndu a , qerfd Phirtfei mihcofeconfpi-
rabanc concraCh iltum, quoium rmlicia pnmooftend,'
tur,i5i£ hoc quadruplic iccr. Pr, rrtoin h.icquod dicicur.
15 Co ■ fi ' uninierun . Vcexcolloquucionecoi meliuspcr-
pendcrcncqualiterptiifcuceumdccipere. Sccundocudr.
\6 Vtc;per;ateum «/>>•»!.,«<. Quia nonpotcrar.ccum cape
re m iruloopere. Etquia facil.us capicur homo invctbis
quam 111 factis. Tcrrio , cum fu^ditur.
17 t\ ttnn e ciifupuo fnos.ld cfi, hominrs Chnftoinco'
gmtos feoundumc;fljmatior>orr,cortim , vceoram ipiis au-
docius io ucretur , &c laxai cc lingi am ad aliquid dicedum,
vndepolf :capi.Quarto,ani fi^bdicur.
18 Cs-.mll r • uan (. I:t; cniut Heiodiam erantmilites Hero
dis , qma ifta queftio fmt fa^a Chnfro feria quarta ante paf-
lionciu fi "!i. Ii.de HerodcKg'tur, quod ipf.-cratin Icru-
falem cuui exercitu fuo in d;c pafsionis, quia venerac in le--
rufahmpri^pcer(t)lcmnicatrm Pafchalcm.Sic crgo militCS
HerodisrrulSi funrctimdifcipufs Pharifcofum, vcdifoipu-
Ii polienc cumcaperc in fcnnonc , & milrtcs ftatim raperc5t
cum,vc43uinrcuii incorpore. Sicergopacet,qual;cer mali-
tiofe ag'. bantconcraeum vcrbo,quia pnmocommendanc
eum vcrbis , vtfaciliusindycantaddicendumaliquidcotti
trapoteftacem ( elans, dcquo volebancfibi tacerc q^eftiO
ncm.vc vidcbitur. Di. uncergo (Ic.
19 Magnierfti,iH',(]iiiaverjxtsAnvita. 20 EtviamDci
m veritatcdoces. In fan i doctrm.i. x i Etnon eii tibicnra
de Aiquo. \\\ quo aoparec tua iuftitia , tx. ficeum commcn-
danc, licec fallaciccrde vencatc vit^ , doccnngcSc: iufcici^.
Quall
Din
MORALITER.
conuertimur ad gentes, fic .n.nobisprxccpit DeutScd qui vcniunt
ad conmu u carentes vefccchantatis,qu^eft nuptiale vcfci-
mcntu , mittuntur m tenebcas extcnors ligatis manibus &:
pedibus
pedibus , per quod impofsibilis cxitus defiguatur. Tunc ab-
eun.Tha.&c. Scquitur.
i't9 Magiflcr fci. &c. Chryfofcomus. Hec cfc hvpocrirarurn
prima fimulatio,quia laudanc quos peidere volunc.
Bsddite
369
IV
latth
XI
Cap. XXII. 370
0 quam Cefare.&ideo
^ non debcre folui tri-
bucadjcac, vcHcro-
mtu diani quaii auctorem
.11- fcditionis teneant .
a Hypot ritx . Quia ,a-
Jiud func , &c aliud ii-
nuilant.
* Chrvfoft. Non £ m
?
tur.LicetcenfumdareCxiari,annon? Cogniraautemlefus r
«DoloGtate. b Nor. f.-cuadum verba eorum blande.icrl fecundu.n confcicnti.is coruiri, afpere. *
c Qniaaliudeilincorde, ocaliud ftttiflaJt in *re^.
a t nequitia' eorum a°it.tQuid mc tentatis hypo^crkas? Often- 3
1 t>:u:riuin,qui proceufu loluitur.oui oc haber imaginem Cilaris. b Gcr.us numnii quod pro t
decem nummis computabatur.
dite mihi numiima ccnfus.Atilli obtulerunt ei denarium- Et '
1 Satis patet,quod nonde ignorantia interrogat.fcii vtaiiverbaeorumcomp?r:nrer rcluoiidc.it . '
ait illis Iefus-Cuius eft imago hasc & fuperfcriptio ? Dicunt 6
a Tyberij priuigni Augufti.fub quo paflus e:t dominus. t Tributum p-.cuniam.
b ei : Ca^faris . Tunc ait iliis : t Reddite ergo cjua: funt Cefaris
a Deimas.vicrimas. b Qj*' cr-dere dejueru u miia»tur,quud no .1 liaccnr tentandi Incum.
Csefari,& qua: funt De"i Deo.Lt audientes mirari funr, & reli-
a Infideluitcm repoitantes. b Q110 Fh rifari abierunt. c Qui intcrpretnnmr Iaiti.
c cSto eoabierunt. t Inillo die^acceiTeruntadeum S&iuqei, 8
a 1'harif.ci ereuebant 8c animi & corporisrelurreftionehi, fcd Saducai etiam animas in:erire cu.n
corponbus .
qui dicunt non effe refurre&ionem, & interroga'ucrunt eum
dicentcs: Magifter,Moyfesdixit, liquisitiortuusfueritnon
habensfilium, vtducatfratereiusvxoremillius, &fufcitet
femen fratri fuo. t Erant autem apud nos feptcm fratres,& ±.
primus vxoredudta defundtus eft , &nonhabensfemen re-
liquitvxoremfuamfratri fuo, (imiliter fecundus & rertius
vfqueadfepdmum. NouiiTime autem omnium & mu-
a Upinabantur,quod C ref uigereiit,quod ita runc flcut niuic in hoc fcculo vincrent.
fcrmones eorum paci
£* ficos blandc refpon-
J£ dic,fed iecudumcon-
nr. fcicnciam corumcru
iu. delem afpera dixit,
:rte quia Deus volunca-
tibus refpondec , non
vcrbis. Dicic ergo
JJ eishypocrita:,vtcon-
iidcrantes eum cor-
dium humanoru co-
gnitorem , quod fa-
M cerecogitabant , per-
ficerenon audcrent.
Vide ergo quod pha-
riiai biandiebancur,
vt perderent : fcd Ie-
fus eos confundcbat,
vcfaluaret.
b Bgddite ergo . Vel
iicuc Cefar exigic im-
preffionem fuxima-
ginis,lic&: Deus animamluminefui vultus fignatam.
(!nt c i,4iiMC(e;',ci/-<:.Duceranc h^refes in Iudeis.Ph}nfeorum,qui
'" prarferebanciuiticumcradicionu &: obferuacionu > &Sadu-
C caeorum,
ceon.m , qtri&ipfV
yeiidfcSBStiibi.i
ntaidtimerarjt icIctV
m(ti. Saducernaqni
iufti incerprera-iru :,
qui rcfurrectior.i] cor
porum non icred
&animas mccrirepu
rac cum co< ■pope,tur-
picudinem fibiiltjfih-
giifVt, qcjtgdeliramtih-
cicos ar.iu.it qui rc-
furrcctioneni .dierur.
lier defunda eil : In refurredioncergo cuius erit de fe- 9 fam
ptem vxor ? Omnes enimhabueruntearrL». Refpondens u Myfnce
Poceftauiruii-ieri. vc
in gentc eojriirri b ,c ; m ,- : .
aliqirand rit ;
* Ciiryf.:
Quindo reced b.i lc ,',
Phirif^iiacccde
S.iducci rorce tali con
filio , quia decertnbat
quis eum deprehen-
derepoffec, veliira-
tione CLim non pof-
fcntfuper.-ne, falrem
per ipfarri frcquen-
ciamiubuerterccfen- ,
|
luuriLw, Hi om-
nes feutem reprobi
func, quicotahacvi-
ta qui feptem diebus eir,iteriles a bono operc funt , qiubus
mifere mortuis,ad vltmium mundanj conuerfacio qua; iiue
fruciueft, cranlibit.
£rr4-
V
il lib
1«.
NICOLAVS DE LYRA.
S^nafi duat non dimittes timore cniufcun.jue huminis etiam Impera-
torisdicere veri(atcmi& tunc proponunt,qux{lionem brigofam apud
tosdkentes.
i LiceccenfumdareCxfa.annon. Ifla qu&flio habuitortum
AtemporenauitatiiCbriilitquiaprontbabeturLuc.i.c.Cxfarjtugu-
fins prxcepit,t>t defcribeictur voiucrfus orbis.Etbxc defcriptio prurto
faclu cfj in Iudttacqiu efl in mcdio tcrrs. babttabilis,&- in ifta defcri-
ptiond cmnes ibant ad ciuitatestde quibus erant onundi , vt projite-
tentur feredditoros tributum Ctfari . Tuncfurrexit quidam nomine
lud.is,natione CaliUus,qut dicebat boc effe ludxis illicitum,quodfci
iicci recojnofcerent aliqutm dominum inierri^fed folum Dcuntqui
in ccclis tfl/s mnltos traxh adfe,vt babetnr ^tl.^.Et Jojepbsu idem
refcn lo.lib.antiquitatum , & exiunc aliquid buu opintoni adhere-
ban , quia ifia cpinio eratpro libi:rtatcpopuli , & pro bonore ipftus
Eci v.debatur , e contrario altj afftn. bant , quod erat licitum daretri-
butm l{pmanis,quiapro dtfenfionc pa'.r'u militabant,& ab boftibus
<? * liiivnibiis dcfendebant,& pacem tnter homines conferuabant &
wfliUam.Hanc autem quxflhnem maHciofe propofiterur.t Chriflo , vt
;ft dkerct nou cffe licituw,fiatim capcretur tanquam contrarins impe-
ratori.si aw.cm diccrct iffe licitum,videreturefje contrarius libcrtati
pofuii y dmino bonori,xj- fic mcurreret malcuolentiam popult.
* Cognica au cem,&c. Hic pvnitur Chrifli refponjto. Trimo re-
fpondet ad f.orum intemionetn.
3 ^ujd me.ten.SJc.Xijj// dicat non quxritis veritatc aidifccre,
Jedme tnverbis capere.Et ppter boc vocateos bypocritas,quia altttd
pritendtbant,& aliud intendebant . Confequenter refpondet ad qua-
fltonem r
4 Oitendite mihi numifma. Idzfl , numerum qui datur annue
procenfuimperatori.
5 At llli obtulerunt. Quia numhnus,qui dabaturpro annuo cen
fu a quolibet caphaneo domus vakbat decem numinos vfuales . Et
ideo vocabstur denarius,& erat de argento.
6 Cuius cfc imagOj&c. Quia imago Cxfariserat imprcffa in illo
denario.
denario,& nomen eiusiu circuitu .
7 Tuncaic illis.Reddi.&c.£>;<M reddere dchitmt omnibuseflbo'
num & iufium,non ctt autem \nconueniens,nec contradiclio, quod bo
mo fit fubditus hominiin tcmporalibus,& Deoimmcdiate injpiritnali
bus,& maxime, quiaiurauerantlud&tflruarefidtliiaicm & udderc
tributum {{pmanis atempore Tompei quiludAam fecit tribniariam ,
I\pmanis,cr audientes mjratijunt, &• reliclo eo abiciuotjicut tofufi.
8 In illo dic.HLic confi quenter ojicndiiur quontoda inpugnauernnt
Chrifiumludxi,in veritate do£lrin£,ad quarn pertinet nefuri.cffio mor
tuorum,qu£ eft de articulis fidei . Etpumo circa hoc ponitur ludeo-
rum interrogatio. Secundo Cimjlirefponfio . Refpondensautem
Iefus .
Circaprimum aduertendum , quod inter Iudteos quidam crant qui
"pocabantur Saduc£>,qui recipicbanttantum quinquelihrps Moyft,&
dicebant dnimam hominis mortalcm, & pcr confcquens negakantrf,-
furrcclioncm,fl:eundu quod Iofepbus rcfcrt de ijtis 20. libro autiquiia
tum , et magifler in bistorijs, vbiplcnius tangi;ur ducrfitas qr-c 1 rit in
Jeftis Iud<£orum,quodpropterbreuitatem omitto . ifli trgo moueritni
quttftioncm,qute ridcbatureis infolubilis,ei proptcrboc vidcbatureis
refurreclio mortuorum impoffibitis.Et ponhur cafus de nmiiere qux de
fponfata eflfeptem fraii ibus faccefjiue,q>:ia quando al:qms mvrjepa-
turJinefilio,frater eit.s tenehaiur accipcre v.\ orem ad;ji^ci}aniitm fe
menfratri fuo, ita qwjdpumus fiUns natus non qfcribebaUirgeaLran-
tijed mortuofratrifecundum quodfcribiiur Di uc.z 5 .ifla ergo rniper
Jineprotefufceptamortuaeflpoji omnesfratrcs . Ltidco propjir.tnt
qiufllonem Chrijio .
9 In rcfurre.ergo , &c Qu,afi dicerent , impojfibile efl quoddetur
alicui corum determinate.Cuins caiifaj^bd.im.
10 Omncs &C. Et per confcquens eadem. rationefldebcat afjignari
■pni & aitcri. Itern non videtur impoffibitefquQd deturfcptc fratribus
fimuUquia cfl contra legcm MoyJk,quod duo fratrcs fimtd coniungan -
tur vni muiicri matrimonialiter,w ex boc intemSu coi)cti,dcn,qttod
impofjibile fit animam immortalcm ifie & bominemu[u,^i,e .
1 1 Rcfpondens aiiccm Iefus . Hicponiiut Cbrifli rejponfto . rbi
tria
MOR.ALITER.
fydditc ergo,&c.0i\%c. Mundi pnnccps diabolus Caefar
dici poceit.non cnim Dco rcddere pofsumus qus <ui fuiu , niii
piiaspnncipiraundircddiderimusquxfuntfua, ldcli, iuh de-
pofucri-
pofuerimusmslitiam vniuerfam 7«;//!<r,^c.Scquitur.
•j- Erantapud. Per iftos feptem,qm non reliquerunt femcn dcfi-
gnatur vniucrfitas defidentmm , qui ex fuis openbus non rclin-
qumnaliqmdmemoriadignum .
37 1
GIo£ord.& Nicolai deLyra.
37*
inMaci.
I
2.
t
i
4
5
S
h
ft imonia)non rccipi-
unt.fedtantii quinq;
librosMoyfi.Ethic
dercfurrcctione , & fu^?
alibi dc diuinirace tnc"
quadacoramconte- **"r'f
pcoribus inucnicur
dommusdixiile, no
vt darct fanctum ca-
nibus , & mitterc:
margaritas antc por
cos i fed quia inccr
cos qui tentabant j-ftop m
traraliqui qui vcili-
cer audcbanc , quos
proaiiorumimmun
diciinegiigi nou o-
uu.ci.n.
fcencia^qua' nullacnt.
d Dc r/-/}/m-£7iowf,e5;'r. Hocquidamderefufrcclioniscodftio r>
nibus que/.honi propollta? rcddidit. I>e ifta vcro i efun e„tio
nccontra infideliracemcoru icaaic.De rsfurre&fanc autcmmor
ttmu ?■.!: i ccitimoniuni pomcQuod yidcretur ambiguu,vel
no ijcjs ad rciurrechonis pettincc vcntacem,quia illi propho
cas( vbi aperta funt t«
• Oji* tefuireftionrm aflerunt.
a autcm Iefus,aicillis.Erratis,nefcicntesfcriptLiras, nccjue vir-
a Q2» poteft corpon fufcitarc. Viii producent. b Ffnunxf prori«centiu.
b tutcm Dd. ln rcfurreCtionc cnim , t nequ^ nubent , neque
a Eece ipmtualis conurrfatio.idelt fine labe cor rupiionis vilionc Dei rruentur rui ifci crunt.
nubcntnr, fcdfuntficutangeli Dei mccelo. Dereiurredtio-
a In Musii uucu» reccpiltis.
ne autem mprtuorum noan legiltis , cjuod dicTum eft a Dco, 6
diccntc vobis . Ego fum Dcus Abraham , Deus Ifaac, &
Dcuslacob . NoneftDeus* mortuorumfed viucntium. 7
• Simplcitcr giKdentcs miracuU vctrcrames fequuntut duftnnam.
tEtaudicntesturba» T mirabantur in doitnnacius. pha-
a Sapientirefponfionc . o
rifari autcm audicntes , quod t ule*htiura impoiuitTet
a Non biiientibuiuuid dicetenr.
Saducans, conucnerunt in vnum,& interrogauit eum 9
io portcbat.
C 7$on legifiis
Moyfcquemrecipicis, alioquin poffecaperctoradercfurre-
ctione ccitimonia prophccarum dare,fcd prophecas Saduce.1
i-iun rccipiunt.
f Dtus ^ibrabam^&c. Qui iam morcui eranc,quado hxc dice
bac ,ci go per hoc animas probatpcrmancre poft morte , no
cnim dicct etur Dcus no exiftencium. Ec fic incroducicur ii.
corpoiurn rcTurrecho, qu$ cu animabus bona vel ma!a ^ef-
fcrut. Deus lAbrab ;m,&. lfttac & lacob Pcr hoc jpbat eternica-
iL-ir. an i maru,Ec ft acim inferr,7vj>H eft Dcus mortuonmi, & c. vc
cfi probaueru ammas permancrc poft morcem,confequcn«
cc-i mtroduccrcrur etiaati corporum refurrectio , quarcum
animabus bona vtl mala gclTcrunc. .
g sitentium.Vidia. vcnena inuidix fuperari polTe,fed ditricilc
conquiefccrc.
h c uttuem tum.Vt mulcicudine vincercnt quem non porera
ratioiieJn tcncandoc6ueniunc,qui in dodlrina cocrai!; suc.
Iam conruraci eranc in oftennonedenarii.iam videraccciam
Saducccs ubmutefcere>fedcamenmaleuolcnua& liuornu
uk impudcnciam.
-@ Ten-
pt>; at'utrtcum ergo aliquis nonpofsit efse Detis rei non exifteniis vel
UU) 1'Und tfinihiiquodiiitm tj:(,),iia creatura ad Qtum eflreUtio rctt
in qn&nonpoteflfatndariin nibdo) oportttergo quodtftipatriarchfi
a Erratis. Idco qura ncfcitis feripcuras.Vndc fequitur,vt nc
A fctanc virruccm Dci.
b In refurrcftionc. Rcfurgcnt quidem corpora , que poffenc
nuberc& nubi,quoddehisdicitur,quthabcc mcmbrageni
calia.fcd aiia rationcnon nubcnt.
•J« Origcnes. (^itcri-
tur , cum fafuacur di-
c.c, crratis ncfcictcs
fcnpturas , An dicat
qtiod in quibufdain
fctipturis poiitu cft
quod fcquitur,/n re-
furreClione nequc nu-
bentt&c. quodin vc-
Jk™, *c "p* tcri tcftamcnto non
legitutfcriptu. Nos
tMAi-.it.cap. autcm dicimusquia
fcriptum eft , non in
ipfis fermonibus ma
nifeftc ifta diccnti-
bus , fcd in myftcrio
indicantibus, fecun-
.. durrt intcllcwtu mo-
•"ralcm . Scdnccin-
ucmo fcriptum,er«»f
ftcut jingeli Dei, nifi fortc quis & hoc moralitcr intclligat.fe-
cundum quod dicitur.Tu autcm ibis ad pattes tuos.Icem ap
pofinis cft ad populum fuum.
Hom. 4*. i»c Sedfttntftcut ^ngeli. -H Chryfoftomus.Notandum quod
Dgern un- cum ^Q jciun,js ^ clecmofynis, cgcerifque vircucibu» lpiri-
?cr " tualibus locucus fuiccaRquam Angclorum fimilirudinein-
croduxjc,njfi cum dc abfoiutione a coitu loqucrct'. Quonia
llcut oes actus cjvnales,opeta funt animilium, pracipue ta-
tnen achis liBidims , fic omnes vircuccsfunt rcs Angeiicx
prxcipue tann n caflicas8per quam vincitur natura vircunb.
* HiIarius.Eandemquam Saduceicalumniam afferreplu-
res fo!ent,in quam forrnam mulicbris fexus refurgac.
* Auguftinus -Ivlelius fapiunc,qui vcrumque fcxum rcfur-
lecl* rc£turum non dubicanc. Non cmmlibido lbienc qua^eon-
fulionis caufa tft.Na pi iufquam pcccafient nudi erat.natu-
ra aure fcruabitur , qux cunc quidcm a concubicu iinmunis
C ciic.lrunc tamc membra fejmneanonaccomodata vfui ve
teri , fcd decori nouo,quo non allicitur afpicicntis concupi-
De
E
In
De
NICOLAVS DE LYRA.
ttia facitpo oriittem , quiaprimo oliendit eorum errorem , & crrorit
caufarrtjdiccns.
i E rratis. In boc fupp!e,<jued refurrccTionem negatis.
2 Nefcient.fcnpturas. Ipft tnim non recipicbant fcripturas pro-
pbetarum in qmbusfit txprefsa mentio de refurreClionc mortuorum,vt
babetur Dan.y i..7.Mtilci qui dormiuncin pulucrecerra:euigi-
labunc,&c.£f E^ech.jj.a.Trn&icft fupcr me manus domini,
&CC. Etexignorantiatliarumfcripturarumproccdebat error eorum.
Setunda caufa tahgiturycum Jnbditur.
3 Nequc virtu. Dei. Si enim bene conftdcrafsent virtutem Dei,
qux pbi aliqmd ex nihilofacercjquud ipfi babebant necefse cocedere,
cx quo rectpiebai libros Moyft,vbifit exprcfa mentie de creatione mii
di non negarcnt quin pofset refufcitarc mortuos. Stcundo foluit argu-
mentum eorumjdicens.
4 In refurrecrione cnim,&c. Idefl.viri non accipient vxores.
j Neque ntiben. Ideft,mulicres,non accipientur a viris,quia bo~
mines nonnfnrgent ad vitam carnalem cibis & vencreis vtcntem.
6 Sed i un t iicut Angeli Dei. Vtucntes viftone & fruitione Dti
Etficpatet corun, argumentum nibil concludere,quia itla inconueni-
entva adqnxdcUnabjnt ,non fequuntttr,nifi ex fuppofitione , quod
atluscarnclei vtncreoruftntin rcftrretlione , quod patetefse fatfuvi.
Tertio confimat veritatem refurreclionis aucloritate fcriptura diun-
tisExod.'. • T
7 Ego fum Deus Abraham,& Deus Ifaac, & Deus Iacob.
iluv.do domuunprotklit b*c verb^iUt Tetrianhx erant mortui cor-
porali-
atujuo modo efstnt,& tdeo cum rton viucrent vita corporali, fequuur
quvd ainma aahuc viue\t , <y pe> confequcns quod immortalis erat^
q.i are non dtftrimur defirufto corpore , & per confcquens fequicur %
Ttfitn cliio trit,u.a aia nlpbl efseffeclc quictata,nec bcatatniji vnia-
turt:imcorporc , atlcuiusvnioncmbabct inclinationeni naturalem»
Conftderandum tamen tquod jaluator bene accepifset aucloritaicm m<t
gis txpte\sam dc mmortaUtatc anim*. &futura refurrt£tiont,untlo-
rt/atem,fciUiei piOpbttarumyvt fifum efiy(ed illa non rccipiebaiur
a Saduc&ii, & idto nen fuijscs effcax contra eos.
8 Phaniaiautem. Hic conjequenter oflenditur qualiterimpugntt
nerunt Cbrtfiurn m veritate vitx,in boc quodpropofucrunt fibi quA-
ihouim tentatiuam deprimo mandato lcgit.Cn ca quodprimoponitur
eorum tuterrogatto.Setundo ponitur Chriiii refpct, fio,ibi. Aitilli Ic
(iK.Ctrcaprutium d/Kfar.Pharifxi autem.&C d.icet cnim ipft efscnt
iotii»\.,n i jduacis in opimone de anitn* itnmortaUtate & de mortuo-
rum refwrecltone^vt vijuni tfl, tamcn toueniebant cum eis in Cbriili
perft quuttone. I-t idto audientts,quod ftkntium impofuifse: eis.
$ Cciuitnerunt in vnum. *Ad inuadendum ipfum Chiflumalic
modo , cr ad ipfum vsnerunt tn magna multitudinc admagis terrcn-
durn.
i o Ecincerrogauit eum vnus ex eis. Vtft cofenfus cfjct , folut
vidcrtiut tou juttai,ji autem vtnccret,omnes videreniur ptr cum,vi-
tifst ,Jetumum quvd dtcu Cbtyjojiotuus.
Tcn-
MORALITER.
[ In refurrcclione cnim,e c Rcfurrcftio fpii ltual is efl a mortc
culpa: ad v.ta gratia\qu.r cft arra gloria?, & idco quado barc
r ehmc&io htmatacft pc r propoiitum caucndi recidiuu fir-
matum
matum profcfsirncreligioi-iii &: etiamobferuatu,tuceftii-
militudo ad angclica vitT. m , quia pcr caftitatem fitconfor-
mitasang-licx puntati. Angcli fimiliternihilptoprtupom*
dcnt ;n hoc mundo.St obtcfiunc continue i\ ii Dco.
Mngi'
373
Madi*i Cap. XXII.
374
0 a re«w«rww.Mjrcusaif,quod erfapfcnterrcfponckncrtfo
A roinus dixeric.Non iongees regno DcuPotuiccnimfieri vc
qui tcjicans venirrcfponfodoniiuicoiiueifus iic.Vel ccrita-
tio n »n efi ma!a quali volcntis deciperc , fed caufa volcntis
ampl usexpetinignotJm. s
: '^ b Diiiges dr-mi'itun
Dluntuum.Viikarn
c icturamincer-
rogatis domtus pri
mo rcfpnnfo ncu-
tit.De«> tuusvnusejl
T^cn afjumes nomcn
■a Dcituiinvanurn.Ob
fcfua dictn labbati,
Hec tria nd dik-
dioncm Dd perci
nenc.;Cuius cogi-
tcs vnicaccm , vc-
ncace , voluncate.
a vnusex
b
eis Jegifdo&or
Egrcgium.
te ntans cum
Magifteer quod efi:
b Ideft, dtligete dcbes.
mandatum magnum i.n lege ? Ait illi Iefus . t Diligebs dorni-
a lnte!!c1u,?vt nullum inconfefllone diuinttatis relinquas errorilocum.
b Ideit,uoIuntate,vc niliil ci conttarium velis.
num Deum tuum ex toto co rdc tuo , &in tobtaanimatua
a Idc't,inmemoria nii retninikens quo minus deeo fentias. b Dignitaie. c Ordine.
& in tdca mente tua. Hoc cft t mabximum & prirnurn
a Et fi in cxecjtHitione fit piimum- b Non par. Q» adediWhone.
mandatum . becundum autcm fimilcb eft huic j t Diliges pro-
quod taccre non poiTumus nifi reccd.UTius ab amore rcrum D
carnalium,Tota mcr.ce dihgcre Deuni, eft vc oinncs icnfus
Deovaccnr.
* Auguftinus. Dcumcxcococordediligercprarceperis, rj.f jejoc^
vcomnescogicdcioncs cuas, cxtotaaninn . yt OHtftrm >vt« naChritfi,
tam ou5, cx totame cap.zz.
tecua.viomncmin.
tellc&u tuum in il -
lum confcrassa quo »r-t (ii,-en».
habesca, cj anfcrs. Tr»ft.tj;in
' Origcnes.Exco M™h-
tocordcidcfffcciin ***«**■
dum tocam recor- p
dationem &c opera-
Pro omnibus legis doftor.vt ii uinc.it omnes uiftores hsbeantur,uel fi usncitur,fo!us embefcat:
b Kon Icite dclideran». c Cuius nonuuit cftr difctpulus.
tionem , Si, cogita-
tigne,excotaanina ftea.i>«f.
idefr , vt paraci finc M r.u.c.
u
c Extotocorde.ln
tegntas fidei cxprimitur.In tota anima, perfcdta obcdientia
agicur. In cora mentc.perfcuerantia offenditur
* Chryfoftomus.Dihgere Deum ex toto cordc,cft vt cor
" tuumnon fic mchnacuin adalicuius rci^ilcctionem magis
quam dei.DJigcre aucem D.nira in coto amma , cft certif-
fimum animum haberc in vcricace,& fitmucfle m fide. Ali-
uscft.n.amorcordis,6c abus eft amor animar. Amor cordis
. quodamode carnalis eft vc cciam carnalitcr diligamusDcu
quod
J Bafri ponere pro pie
ta-cDci.Intocamc
te,n;hil almd fcili-
K0111.13.C
cec proferentesmifi quar Dei furit.
d Diliges proximum. tf Auguftmus. Manifeftum cii,omne *-if,-L ^do
homincm proximum ciTcputandum ,quia erga ncmincm A,ina chnft
opcrandum cfi malum. cap.30.
* Chryfofiomus.quiautemhomincmamat,fimilccftfi &„,•■», opc
cut qui Dcum amat.quia imago Dci cft h mo, in quo De- nS imperf.
usdiIigitur,ticucrcxinfuaimaginchonoratuc . Ecpropier
hoc dicicur hoc mandacum elfe iimilc primo.
!n his
NICOLAVS D£ LYRA.
X Tentans eata . Capcre fcilicct fermonc. Marcus tamcn uidef
contrarium dicerc 11 cap. vbidiciturq>Cliriftu$dixit idilegis
doftori qrent; de primo madato lcgis. N6 longecja regno Dei.
I)icendu,q> ifte mprincipio veuit mala inrentione cii alus,fed po
fteaauditaChfi rcfponlionc vcra,p^nitmt,& Chfi refponHonc
approbauit,diccn».M,j£;/ikr/w vcntate bctte dixijii ^cvthabetur
Mar.11. Et tunc Chnllus videns ciuspc.nitentiam mtulit veba
prxmiffa^dicem.Tvij^/o^rjej a regno D«,#-c.Similc aurem ha-
betur Ioan.7. vbi dicitur quod principes , & phanlxi miferunt
miniftros.vt coprehendcrcnt Iefum llh autem audicntes Chrt-
fti prxdicationem pjmtuerunt.c!: lic ad principej redieruut , &
cuquzrerent ab cis,quare non adduxilfent eum,Refponderiinc
"HHnquam loquutus efijic homo . Confequcntcr proponitur qftio.
1 Magijler ejttod efl mandatum m^num in lege > Credebat enirn,
qaod ftatim refpondcret de mandato primo pnmae tabulac.?^o«
bakeb:s deos alienos . Et tunc habuiifct argumentum contra cum
de prxcepto Chantatis quod cft maius,licut & chantas cit raaior
virtusiplafidc.
} Mt ill: Irfm.Hic ponitur Chrifti refponfio,
4 Dilige s dominum Deum tuwn,&c.HQccsl ma\imum.& primum
maniatum.H c tna funt videnda de ipfo pr^cepto chantatis. Pri
KHim e(t quaiiter fit intclligendum . Secnndum qualiter iit pn-
rnura.tettium,qualiterimplendu:n.
Crca pnmu fciendu.quod iftud preceptu in quataor locis tra
ditonnfcnpturafcilicet Dcut.6.vbi ponutur tna. Diltgesdomi-
tUin Dcum tuum , cv v-to co>deiw>,& extotaanimatua, crcxtota
fottitudine tua.Si hic M itt h. a t. vbi dimittitur fortitudo, & duo-
bus aliis additur vnum,quod Deus diligatur ex toto cordc,& ex
totaa"n,&cx totamente.Mar.aute 11. ponuntur iftatna,&ad
ditur qnartu.f ex tota virtute quod cft idcm cu eo quod dicitur
f>cut.6.Er ex tota fortitndine. Et codcmodoLuce.io. habcf nifi
quod dicitur ibi.e x omnibus vinbus tuis,quod ide eft cu co cj, di
t'f,exvirtoteve!cxfortitudine.Etfic patet, <$ quatuorifta funt
de ratione iltius prxccptt.f.diligerc Dcum cx toto corde,ex tota
mente,extota aia.& ex tota anima,& cx tota fortitudineCuius
ro eft,qadiligerec(tact'volutatis. Duplcxeftaut aclus ipiius,
vnus elt elicitus,& alter imperatus. Aftus autem elicitus eft qui
immediate egreditar ab ipfa voluntatc,& ifte aftus tangitur cum
cicitur.Di/i^ci dommum Deum tuum ex toto cordt. idcll.cx tota vo-
luncate , qmaficat excordconturmotus adalias partescorpo
ris,ita voluntas raouet alus potentias animx'. Adtus autem nnpa
tus
M O R. A L I T
tus voiuntatis eftaftusaltcrius potentiae motc adfuumaaum p
ipfam voluntatcm.Pcr voluntatcm autcm Uifij rmatam charuate
moueturintcllcaasadaifentienduthhis ,quxfunt fidei, &ad
mediundum de Deodilcfto.Ecjfte aftus ligtificatiir^onB fub-
drtur./«roz<«>»t?^;clbienimacccpiturmenspio ipio Mt:llc£tu,
vltcrius pervoluntatemoueturappet.tus feniiuuus , vtconf)r-
metur fupcriori parn , qu^a ficut fphera fupcrior Rtoott infrrio
«sfuomotu,itavoIuntasappetitumfcnli:iuum,vthabeturid?
anima.Etifteaftus notatur,cnm dicitur.E: ixtotaaniwa.Pcrani
ma cnim hic intelligitur pars fenlitma fecundu qd fcribit Gen, 1.
cFatfns csi homo in animam vinentcm. Idelt, vitatn anim alem , &
fenfibilcm corpori dantem.vt dicit g!o. Vltenus per voluntatem
rnouentur potentiac motia^,& exccutmc- ad opcrandum ex dilc-
tffconc.Et hoc notatur com fubditur.E* totafortitudine tua,vel,ex
omnibus viribus r«r'.<.Qaoft idem ell.pacet ergo primum.
Circa fecundumconlidcnndum , quod a"hquid dicitor primu
dupliciter.Vnomodoorigine, & ficilla quac funt iraperfeftiora
priora funtin illis.qu^ procedunt de potentn ad a«ftu,vc dicitur
o.metaphyficx.Alio modo dicitur aliquid primu digmrate feu p
feaionc.Hocergofecandomodoprjmitatis, mandatum de dilc
ftionc Dci dicitur primG,quia ongine.dilcaio ^pximi prior eft fe
cundu quod dicit beatus Ioan.i.canonica.ca 4 d. Qui mn diligtt
fratrcmfuum quem videtyDeum ejuem non vtdrt,quomodopoteft dtli-
gcre<Et iic patct fecundu.Circa tertium confideranu,quod totum
&pcrfc£tum idcfunt vt habcturj phyficorum, & idcodiljgere
Dcu extotocorde,& ex tota aia,& fic dealiis eft dibjjere cx p-
fefto corde,velexpcrfeftaanima,& ficde alns Perfctftumautc
dicituraliquiddupliciter.Vnomodo,quandon!hiHibideeftde
pcrfciftionefibipoiTibili.Aliomodo,quai,do nih;l libideeftdep
feftione fibi dcbita vci competenti,licut homo mediocris ftatur*
dicitur perfcftx quantitatis,Iicet non habcat quantitatera gi<j;5
tis.Sic ergo accipiendo perfeftum primo modo, ric lmpletur prx-
ceptum dileftionis in patria,quia mens ibi fcrtur in Dcum tota
liter.fc perfectc,quantum fibi potfibile eft , & fine aliqtia inter-
ruptionc,& fccundum hoc dicit Aug.hbro.Dc pcrfeclione iufti
trje , quod mandatum ch intatis folum implebitur in patria , vbi
ent charitas perfcfta.Si autem accipiatur ptrfeflurn fccu:lo mo
do.iicfmpletunnvia.quandonihildiligiturcoiirraDeum.Ilta
enim eft perfeftio qu? debet itK-ft"? ex dcbito necetlitatis & hoc
furficit ad faluteovDiligere erg-> Deum cx toto cordc,hoc mo-
docftficdiligere Deum,quod nihil diligaturconrra ipsu.Seat.
5 Sccundk autem ftmle,tj c.Diiigc&c.Ldcil^d eandcm beatitu
dmem,ad quam dihgis te.
In his
Pliilofaph.
E iC
MagiJierrjriodeflmandatummagnuminlegc.Chrvfoftv.DC'
raagno mandato intcirogat qui mmimum no obfen;at.Ec
lffa
ifti fimilcs muki itudcnces, quiquxnmc alta & fubtilia,cu
tamen ad huc ignorcnt communcm docf rinam Sc prima' ru
dimcnta, volcnres volare antcquamalas habcanc,cV:fkin
vanum laborant.
Inhis
V)
Glofcrd.&NicolaideLyra.
376
a lubt dtto . Nim
~A MtiodMJf c-»} "u! i le-
Jir.r func inqi»-
buserSt decrmpr.T-
crpta k»is quu: funt
dcc . !»• ih';a pfc»l-
jm . Tr.i in vn.l
duxfonc ad Dcum,
fcpteaimakrr*qiix
fnnt ad projumunk .
!n pruna primu eft.
Deo»;j.4 j -rp c«„, J9W<nns Dcus
t>iu<yf.ti eJu.xi tedcter-
g ra jtefjpt» . tyon bi
mituUt^-m cotcupifccs I
nm proxit ir^".
b DeCbrifio.SiUCVC-
nir, iii:c futurum cre
ditis , qucm pururu
hominctn sftcricis.
* Chiyfoftomus. m
Difcipulos primuQj Mf
inccrrogauic, quid a-
lu diccrcncdcChri- p
fto, £c cuucquidilli ,
d;ccrcnc, h<s auccm
tcfiho tk. fpirirufun-
tto vnus cft Dens.
t.o.xab. Secundum.?<<>*Ujf?«-
mes tiomen D"i tui in
*\ lnsbedieiuc» . ISul livum t.bi voleutes, vclnolcntc». g
bcds Jc»s*He*os:({\va tuosicabcllum pedum tuorum ? Si crgo Dauid vocateum
ChnflUS CUIll p.ltrC t Quod ell fccundum deiutem . b Quod elt fecundum csrnem .
f do^minum^uomodofiliuseiuselt? Er nemopotcratei re,-
_ Qivaconfutaii funt veibi». fScdipcrte comprcbenrum tr»dunt Romina: potellati .
fpondcrc vcrbum , nequc aukis fuit quifquam ex llla dic
cum amplius intcrrogare .
t I* p/oxjno.quod Dei boniiate fartuseft . b Idet.etiam fubitanuam. e lde:t ad hsc duo
iciritni toi.is .i^-.Alogu-i, Jc moniia ,>rou^ietiium ibi habcw kntm .
a ximtim tuum.ikutteipfum.Inhisduobusmandatis vniuer- i
a Qjr.t iliafcciii.vbi tuUei kiieu» . b Qui »d icmanduui vcceiam, occalionem dcdeiunt
. fuzconfuiatioiii» .
fa lcx pcndet & prophetx . Ccngregatis autem pharifa:is,in- 2
b terrog«iuitcoslclus,diccns. Quidvobis videturdcChrifto, t
t SciunaunicJiiicm. b Nin icjiiehcndu-nnt , ciuod Diuul rilumi dicunt , fed
cjiiia tiliinn Deieffe non crelurit . c Si puiu» cflet horao.
cuiu> filius cit-Dicuntei .-Dauid . Aitillis.Quomodoergo
a >Jo»dccordetiio,ledii>fuiriiufan<1o. b Qui non ante euinfecund.im vos . Ifaier.
c Dauid tn ipintu vocat eum dominum.dicens:! Dixitdomi-
^Filio, tNonadhma.il ,
d nus dom ino meo, fede a dcxtris mcis , donec pona immicos 7 JJ°" ,ca ptokOo k- J
1 ln.bediciue» . 1 iu! itcum t.b. volentes, vclnolcntc». 8 OUv.tOrCm CU cHxi[.
fcnr &: malum , tc
9 quiamahimcumexj
ftimabanc,&: quonia
10 Chriftus purus ho-
mocrac .
c D/r;r. ftluddice-
re cft squalcm fibi
filiumgcncrr;rc.
d Dumtno. Non fe-
cundum quod dceo narus , fed quod dcpacrc fcmpcr tuic.
c Donrcp»aam. •# Crjryfoftomus. Non aucemin hoc
ftacfedvctimeant, fubdic. Denccponam t&c. vtfalccmita
cos inducac .
f Qjtomodo .RcpugnancinfunchfcfmvefirumintcJlciftum
j; Et n ♦»'> poicrat, , &c Nota vcncna inuidiz fupcrari poftc
fed diiii.ilc conquicfccrc .
& CAP.
Jecundun bumanitatem , quia vtftc in %loria preefi angclis .
8 Donec ponam ini.&c. litud complcbitur m iudicio , ^juandt
omniaperfecle fttb<icientur bomini CbriQo .
9 Si crgo Dauidj&Tc.O^ ifi dicat cumfecundum naturam buma-
nam fit filius Dauid,& per confequens eo infahr%nporltt ponerc in eo
aliam naturam, pcr <juam fit dominus eius,& eo fuperior. Hxc autcm
eftd!t<i>i'>,&fic in Cbrifio dkfftwl naws, dWma & bumana.
io Ernemopoceraceirefp.itidcre . Quia non poterantfcn-
pturam ungare. Confidcrandum tamen,qnbd LtJxt modcrni dminita-
tem Cbrifit negantes dtcUnt prxdiclam authoritatem ditlam efft ad li-
teram de ^tbrabam, & (fubd Elie^er dtfpenfator domus jibrabx.ft-
yanun. ldcn\rvomcn
Chrifunontlcberin
vanum accipi, vt pu-
temus cum f.Ktum , pcr quem omniafach funr. Quia ve-
IMeia. ro Vl.i,s f>t.lls ctf nAter Sc iihus & fpifiruftandlus . tft fpiri-
t!ifa'ido,idcft, in dono Dei requies nobis pfom:tci:ur . Vn-
Ibatica. "^c t^rtium feqmtur . Memento vtdiem f*bba*i fantltfices: in C0
' nonfacicsomncopus. In altera tabula. Honora paircm &
matrcm. Et : *{onoccides : T^on maecbaberis : J^oa furaberis:
C »\pfl falfum tcjtimonium dices : \on concupifces vxorem proxi-
mi
NICOLAVS DE LYRA.
1 Inbisduob.&c. Sicut cnim infpccnlattuis omnes conclufionet
dependent ex boc priucipio:De anolibet affirmatio vel negatio . Sic in
operabilibus omma dependent ex djeclione Deiprincipaliter,& confe
tfuenter ex diktlhne proximi.proptcr hoc omnia mandata leg.s & mo
tii idnes non funt, ntfi quadam explicationes iitorum duorum r/, adato-
rum,quia omnia orJinantur ad dilefttonem Dei & proximi , vtpaltt
intuenti.Et fimiliter dodrina propbctamm ad boc ordinatur .
2 Congregatis aut, &c. HicconfequenterofiendittirTbanfteit
ejji contraUtfiores diwna veritatis errori contrario adb£>cndo. ^id cu
ius ewdentiam cenfiderandHm, qubd licet pharifat & legifperiti i o%no
ttaunt in principio lcfum effn verum Chrifiu, & per confsquens Deum
<& bommemtvi fupra diclu cit ca.pracedentt fuper illud Hic eil hx-
rcs, quia tamen conceperunt contra enm oJium & rancorem,tdeo hec
yera xfiimatio corrupta esl in eis aVquo modo , vtfupra ditlum cfl, &
idco incttperunt eum ncgare& pcrfequi tanquam blafphemum, quia
dicebat feefiefiliumDei , & per confequens incipiebant corrumpere
jcripluras & d"prauarequit loqucbantur ide eim diuinitate , propter
quod Cbriflutfeciteis iflam queflionem de Cbriflo.
3 Cuiusfiliuseft? Dicuncci. Solnm fcilicct dminitatcmne~
gando .
4 Aic illi«. A'guenJofc\ltcel in contrarium .
5 Quomodo ergOj&c. Idcfi,Spir.C4f.t iclo infphatus .
6 Vocat eum, icc. £>jod en<m \fl x fcHotur t inxeilgatur de Cbrl-
fio. Tatet,qua ipfipharifat non ncgmcrunt boc tmb co tcejfeunt .
7 Sedc a dextris^&c.oYiferc ailtcm a dextri i vno >nodo accipitur
pro qualitate,& /ic Cbriflus fecwvium quod Deus, feJt ad dexteram.
^fUomodoefleffein potionbus bonis , t& buc modp conuenit Chrifio
ficuTidum
cit bitnc Pf.ilmwn,agcns Deogratias de fitloria qttam babuit ^ibra-
ham de qu'njue regibus , vtbab:iu> Genef. 14. poflqttam vclonam
«ppat uit dominus ^lurahx,dicms . Nolt timcrc Abratv.m» cgo
protcctor cuus fum , & merccs cua m»gna mmis . Dkttni er-
gO,q:tbd Elie^. r loquiturjic . Dixk dominus Idefl,Dms > aeli qui
efi D-mims omnium . Domino meo, ^brabam . Sc.de r. lL-xci »s
meis,&X. S2z'j confortauii cum , vt vifum eft promitrenio ci axtxi-
ium&prxmum. Sedifla expofrio p.itct faifa. Trimb pe> titu-
UmTfalm.vbi poniturTfalmus Dduid, ctiamin Hebrto, nuodnon
ponitur inTfalm.fattis ab alus . Itemper illud qttod fuhdtur in Tfal.
eud. Ex vccro ancelucifcrum genui ce . Q^wdnonpotcftdta Ue
^tbrabamyqubdfitgenitus exvtsro Dci velfubflantia, & anic luci-
feruwyidefl ante mundi creatianem,fed folum potesi verificari dcfilio
Dei. Et iterum infineTfalmi dicitur . Tu es fcsccrdos , &X\ L>nod
tion potefi verificari de ^ibrabam.qiii non fuit facerdos,& dato qitod
fuijfetytamen faccrdotium eius non potuiffet fuific in tternum, fedjo-
lum Cbrifiifacerdotium eji £temurn .
CAP.
M O R A L I T E R.
1 Jifrffjgrc.Qu.acorafacra fcripcura ad dilectionem Deh
& proximi ordinatur .
f Qjuut vobis viJetur ie Cbrifio : Chrifius Grecc dicicur v:i£ius
Lacinc.quodcopeticepifcopis ®ibi!S, ppquoddebcnc
unitari
A D D I T I O.
ln eo.ca.it.vbi dickur in poftilla . Qu;a anima nonpetcflper-
fe&e <Jf' quiet.ua .
Perfcda hominis beatitudo(quar in vifbnc diuina? cfsecig
principaliterconiiftitin.in;m.i)iK)iidcp::ndctacorporc,vn
tinc corporc potcft animaelicbc.K.i,vcin r^.q.4 artic 5.111
cor.qua:(i.liCcr vcrum cft,q> petfccbus hibcbtc atutna fuam
prcpnam opcrationem in qua ^ltcitas c6iiftir,cum iic vmca
corpori glonofo quam lic ieparara , &: hoc dcnocanc verba
Aug.n.fupcr Genefim ad litcram tirctte intelltgantur . Si-
milucr
imitari Dauid canquam boni filij in rraftietudine &iufiitia
ipfius.DiCitur.n.dc ipful.Rcg. 2 5. a. I;l eitenimqfafitener-
rimns lig-ri vermtculus, quilicct lic mollifiiinus, tamc pcrforac
lignum durum . Stc reges &: cpifcopi dcbent cfic mollcs »5<:
fuatics crga bonos, $£ t fiicaciicr pumre rc bclles obftinacos.
milicer diccndu eft,cj, anima feparata , in vifionc diuinx c(-
fenciajcocaliccrquiclcic ex parceappccibili cumhabet;llud
quod fuo (ufiicit appeticui, licet non totaliter qittcfcitcx par
tc appctcncis,quia lllnd bonum nonpc>fiidcc fecundum om
ncmmodumquopofsiJercvellct, vndecurporercfumpto
bcatitudo non crctcic intenfiue.lcd cxtenfiuc tantu n, vc in
qu.Lffionc prc.1llcgata.N0n eft neceffanum q, dedud.o ilia
incclligacurin verbisfaluacons quiaadconcludendumccn
tr.tSacJucarosKitiicicprob.irc, qudd anima fic linmorcalis.
Nam cx morcalitate anima? quam lpU crcdcbant,ptoccde-
bantad ncgandum rcfurrc^boHcm.
377 Mattlm Cap. XXIII.
378
c a p. xxnr.
Vnc locutut efl.Uhs corur^tis qu: dolofi furrt,inf!ruit eos
l qui idoneifunt,nihdommus hortas eos fub-.jci illss pp
facerdotium,<5_ nominis diguicacem,non opera,fed doihi-
rum confiderances.
b Super cjtbedrarriy
c«tn &€. * Auguftinus.
ni-Cathedra tibi quid
t?u feciteccIclia-Roma
na*,inquaPetrusfe-
dic, &_inquahodie
Anaflafius fedecvel
ccclefix Ierofolymi
tanz,in qua Iacobus
fedic,S_ in qua hodie
loannes fedec , qui-
bus nos in cacholica
nR vmcaceconedimur,
C A P V T
faccre qux Iuquor. Nullum imicemur,etfi volumus imitari
queniquam,p;.ipolituseft nob:s:id imitandum Chriftus,
def. npci funcadus Apofto!orum,& prophetarum uefta.
c On-ragrauia . Legis n.adaca permixtis fuis craditienibus,
fecundd ca fuadcnces viuere, __ no venirc ad facilc cv dde-
dabiic grsiia Chri-
XXIII.
Vt confufio illorura i }is fit _ifci[il!n3,confuratiir malus vt corrigjrur
bonus,c]uid(]uid facit n.alu^pr >pter bon— • fit.
Vnc locutus eit lefus ad turbas & ad difci ,
Ductiiuam.qi am docuit Movfcs.
pulos fuos,dices: [Super cathedra Moy t
a Propter carhcdMm.nonvitaw.
fifederunt Scnbas& phanlari lOu er- _
•» Adcithedram pertinentia.
In corde. In opere.
D.iftr m m tenete, non v.tam.
go qu^cuncjj dixerint vobis, * leruate &
Qnia non concord.it vita cvm docliin.i.
kaquibus vosnefa- c facitc,lcudu opera veroeoru nolite facere. Dicucn.& non 5
rio fcelere fepara-
ftis? Quareappellas
Vndicunque traJitones colligant, qu_ cor.f.ientiam non leuant , fed grauant , cjuas fuis
vinbu. impleie non pollunt .
fti, viide fupra Veni
teadme quilabora-
tis iVonerati cftis.
*Chryfoft.Tales
funt qui vcniennbus
ad penitemiam gra-
ucrpondus imponur,
& ficduni pejia pra>
fens fugitur,contem
nitur pccna futura.
Htfi erramus modi-
cam p^nitentiarn im
ponences.nonne me
lius eft propter mife
Sup. 11. d.
H0m.4j.0pe
ns imperf.
t ip.ctifr c. fe-
cundum.
f i.q.i.e. om-
nia &c. li^nj-
ficafHs & c.no
qualcs.3,q.7.
§,final.
cathedram pettilen
f« cixcachedramApo-
K" ftolicam^Sipropcer
^ homines quos putas
' legcm loqui 6_ non
facere.nuquid Chri-
flus propter phari
ricordiam redderc
iacmt.tAlligat.n.oneraagrauia,c>:TimportabiIia,&imponut 6 __noncm,<juampro
Quafi ad fcoc fortes fint. b Id eit.ncc^in minimis per_ciunt,qu_ finegratia implendado- ptcrcrudcllCaCCm ?
d Omnia wm.DixiC
"v"^' 7 tales doclores audie-
Eo fine, vt venenturglrnam, & ideonon polfunt j rf ••
crederc Chriito ccclcUia prxdicanti. «OS CilC, noil imitan
Omnia vcro opera fua faciunc , vc videantur ab homini- 8 dos> nunc oftendic
Pcrpanes ortendit. Caufaill propCCl C]Uld
1 ( b
cere pr_fumunt.
d inhumeroshominum .digito autemfuonolunt eamoucre
Et hoc per partcs u.iendit di_uai___.c
F
fdifficiliapor
tacu.
fzos, dequibusaic. c bus. Dilatanc cnim phyla6teria fua , & magniflcantfim- 9 nonpoftuntcrederc
Dicunt & non faciunt, * J ° Chrifto, id
cathcdra: in qua fc-
dcbant vllam cathedram Moyfi commendauit ,& illos fer-
uato cathedra; honore redarguit i
^cIdem.Quianon habent heretici quod in caufa fu^diui-
fionis dcfendant non nili hominu vic ia colligerc aff . ccanc.
* Origcnes. Super catbcdram,&c Ifte fermo dc mc cli,qui
bona doceo & cocraria gero, & funi fedens fuper cachcdia
Moyfi ficuc fcriba Sc pharifeus Pr^ccptum tibi eft (6 popq
lc)Qnonhabuerisaccufationcm vicc^ pefiiine^&alicnoruin
ab ecclefia dogmacu,confpe:;ens vcro n:a tulpabilem vi-
c ta, vt no habcas iuxta docctis vicam,tuam infticucte,' fcd ea
faccrc
Hom.-45.°pe
m imperf.
eft , quia
omnh faciunr vc vi-
deantur ab hominibus . Non poreft enim Chrifto ccehltia
pi\Edicanri cn d^re, qui gloriain terrenam cupic.
* Chryfoft.Tolle hoc vicif:(inanisglor ^dc-clero,cx: fine
labore <^i 1 relec ab.s,cx hoc.n.fic,vc ditiicilc clerici peccan-
tes pcniccncia .iganc.Impi fllbilecnim cft vtcicdat Chnfto
celeftia j r.idic .11.1, qui gloria hominu concupifcictcrrena. Hicronym.
e Di'ata t.Non vcf.iCicndofint iufti,fcd vcdiccndo appa-
reac iufti.t>itatattt cmm philecJcria.jyiikistn&daxispcr Moylcn
intulicdoininus.Iigabis ea in manucua,&:erucimmotaanre
oculos cuos, i. finc cibi in opere & mcdicatione. Et Phacifcci g
^ male
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXI li.
^''T+yncloquuius tfl l>fui, &c. Hn oftepdiiucterrio Uidxos
X cfic iufte reprobatos , quiafu ruiK»fiitf,rcsbonicacis.
Etdiuidicur in duas paiccs.quia S iluator r^riii.o pomt huius
fiiitiouis motiuum SccundoconcIudiC huius uiocitu tiiulci-
pliccmerf;:ccum,ibi. fta^cn vubis fcrbx <? pbarifxi, Puma
induas, quiaprimofaluacor hu ufmodi motiuun] 1 lifcndit.
Secunda, hoc mot:uum afuisdilc pulisexciuJiribi. 1 <> a-<-
tem. Mociuum aucem fuic fuperbia Ph «1 if^orum & leg
ritouim.Eth^cfupcrbuoltenditur tx iribus.Pr nio ex abu
fufuzpoteftacis . Sei.undoex ftmu!acionc(anctir.4tis,ibi.
Omiaer^o. TercioexambiCionedignicanc,,ibi. ^fmanta
p<" n< tu ubi m i<> cmis. Circa primuir. cofidcrandum, quod
atcmpoie Moyli fuerunc confticuci a Deo 70. fcncs acace
&fcicntia proucvb.qui cum Moyfc h :\ c.enccuiv.m popu-
li,ii.diccbuncur iudicesoidinari),quiarid ipfos fit batrecur
fusindubjscaufis. Magna; ctiam cauf* noiurjctabancur
finecis, & iftud tuir obfcruacum apud ludios quandiu fuc-
runcmpotcft..tc . Ec hoceft quod dicic hic faluacor.
a Snpucatbedram . Id eft, in auctoricacc iudicandi populu.
3 Sedmut fcnbx. Quia illi qu; videbancur inpopuloelTe
magispcriciadhocciigebancur .
4 OmnUergu audtcnnyic dixe. Quia pralacis ctiam malis cft
obcdicndum , n;fi in his qux funr tnanifcfte coptra Deum,
& funchabendi :n reucrencia,quu;d;u coleraucurin otficio
juo.Quod parec per excmplum Dauid qui vcnerabacur S.iu
lcm regc,licc; t^ircc cu cftc malum,&: a Dco,rcprobacum.
j C^tra
5 Opera vero. Qtiia no func im itand: in malis: imo tantu itx
bonis. 6 ^illigant e um onera. Quia fupra legis prxccpca co
flicueranc muka ex fuis craditiVmibus, ticut fupra pattut ca.
15. quaferantfubdicisgrauiacVimporcabilia.
7 D glicaHte-n fuo. i.modicu conacii <d agendu calia nolunc
apponetc.Ex hoc patec, q, ille qui confticuic legc aliqua,li-
cct 1 16 iic fubditus legi,quamu ad hoc q, puniacur per liomi-
i.ttn u concranu facuir, tfi obligacus ctt ad legeimpIeda.cV:
gr. uiuspunietnra Deo fi faciacconcraiiu,quiacranfgrcfiio
cius grayipr eftpp fcand.ilupp quoddicic fapiens: Pacere
jcgem quam ipfc culeris. £c exira de confti.c.t.Cum oes,dr.
Quod quifquis itirc inalceroftacuit, ipfeeodeiurc vci dcr«
Pacct etex pradictis, c|, llli qtu flatum ccclciia: mgenerali,
fcu aliquem tiattl ecv leii.c m fpeciali oncrant grauibus flatu
cis .me magna 6c puidenci ncccfiitace, abutuncur fuapocc-
ftatc, iicuc fecicbsni Scribae 6c Pharifaji. vndcdicic Aug ad
jnqiufitioncs ianuanj ioquensde religioncChnttiana.Ip-
lam relrgfohc noftra quii ufis noftcr icfus Chnftus m prm-
cilfimis facramentoru celebracionibus voluuclfe liberam,
q lidam feruilibus premuntonenbus,adeovttojerabilior
1k conditio Iud^oru,qui no humahis prafumption:bus,fcd
diuuns fubljciuncur mftitucis. 8 Ormta vero. Hic ohditur
fuperbia Pharifeoru cx timulationefanditacis , quiahoc fa-
Cicbac vc tficnc m rcuerccia Sc honorc in populo. Ec hoc eft
quod dicic. Othnia vcro operafua,ej c.i.prbpcer glcriain huma
nam , quia vidcri in bonis propcer gloriam diuinam non efl
malum , fed magis mentoriurd, vt fupra didum eft 5-cap.
9 _)i/..-f<i».'/»/7/«5e/7'<ji/«_.Phyladcriafecundumquoddicic
Hicron.
M O K A L I T E R.
I Tuncloqnnms. Sequitur. 4 Omniuergnquxcunque dixc.
yob.lcr.cir {a.fecundwn vpcra viroiorum noi ttfa,\ !oc genciaiiter
intelligcncium eft de omnibus bene dotenttbu^ 6C roale yiuen-
tibus, namcurum dodnnadebetacceptari, & vira repudian.
6 lAUigant tfiim &c. Hicro Hoc gcncralitcr dicitur ariuerfus
omnes magiftros qm grandia mbent , tk minora non fagiaat.
Cnryfoft. lalesautefunt qui graue pondus vementibusad pc-
nitenuaimponuntj&hc dumpc^nitcntispcnafugitur, contcm-
nitur
nitur furura. Si enim fafcem fuper humeros adoIcfcentis,quem
non pot portare pofucris , ncccfle habet vt aut fafccm reijciar,
aut tub ponderc confr.ngarur. Sic & homini cui grauepondus
pcnitentiz imponis , nereffe eft vtaut p^nitentiam reijoat.aut
iiifcipiens dum ferre nonpotelt , fcandalizarus.inipliuspeccet.
I^cinde !i crranus modicam poenitentiam imponendo.nonnc
mehus eft proptti miieiicordidm rcddere loncm quam proptcr
crudelitaicmiVbi pateifamilias larguscli, difpcnfatornon de-
bct cfle tenax. 8 Ortmia vcro operajua/aaknt. Chryfoft. In
omni
Glof.ord.6c Nicolai de L
370, vjiux.or
maleinrerpretSte^fcTibebantdccalogu inmembranulis, &
h«abant i :> frontcper cj, rcligiofi vidcrcntur p^puh . Iuiie-
yra.
38o
•vefrimen to-
luui fuorum.
tNU..ii.ii.
luc. n.f. Si
•takbi
1)
Pk){jflera
tbc.j.a.
M0m.4j.0pt
ji% inipfc&i:
lLoc.tf.C4l».
*tS.c.
Hom, 73.1«
c
r;ac et Movfcs.vt m qu.ituor angulis p. liioium fiecrcnt fim-
bi tas.vr P hoc cfi nt dilcrcn .ir.iehuci populi. Illi vcro facic
bat gradcs. fimbrias,& in cis ligabat acutas fpinas, vt cundo
& fcdvndo intcrdum
pungcrcntur , quafi
fic commoniti rctra- a
hcrcntur ad olficia
Dci. Hu.ufmodi ta-
cifit hodiczcloDci,
fcd non fccundum b
fcicntum, mulicrcu- c
fce in paruis euangc-
l.is.&lignocrucis.&S
m huiufmodi rcbus,
quod fupcrfiitio eft .
Phylacrcria hcbrai d
cum nonicn cft , &:
fonat ftuuatona,phy-
laxe cnim feruaic, c
Thorathlcxituciprc
tatur .
a jlmant. * Chiyf.
Novituperatcosqui
pruno loco rccfibut,
fcd cosqiiinmatpri-
mos difuibitus,ad vo
luntatcm v ltnpcrarionem referens,non ad factum. bme cau
fa cnim loco fc humiliacqui cordc fc pratferc .
* Idem.Intendc autcm vbi in cis vaua gloria dorrun.-ibatur,
iu fvnago°is falicet,in quas imrabant alios dircciun . In ce •
1 ° Q nis
nisbocp.iti qualitcrcunq; tolcrabilccrat, quauis do£lorem D
in admira:i( nc cfle ( poi tcat,.i 6 n ct ( k l!a folu fcd vbiquc.
b Vos au. Duplici ronc ab his attcnJcre uibct , nc corum ii-
mulationc fcducamur,vel nearmuljtionc fnftammemur.
c Pms fyj.Qi.ii illummat homincm, cj;non aluishou>oferJ
cantutn cxcrcct doce
b Mjgiiuo. j,mmot cjo non intclkctum
prxfiat .
d Taterve.Dcusdi-
citur paccr &: magi-
fier natura, homo m-
dulgentia Patcr, vt
honon xtati defera-
ti.r.nonvt autorvi-
ra: bjbeatur. Magi-
fier, exconfortiovc- g
rimagiftri tanquam
eiusnuncius , cxipro ,j
rcucrcntiaeius a quo
* Q raercerlem fus rr !if.io»i« pilam rcqimmnr, k in publiro glnriam onrrunt .
frJeTc non vciat lcJ (mtlfnu,qni hxc liabita vcl non liatuu mdcbite apj>e:tint.
brias.'Aniantautcmpnmosrccybitusin toenis, &pnmas i
cathcdrasinfynaeooiSj&ialutanoncsinforo, Scvocarlab \
a Mwirtti b rtellquodDeodebi-tiirv.ibisr«luni«is, nec aliojiabbi voteiii.ne diiunumito- >
mtn.buk bonojea» dcle.ii.s , • ■'
hominibus,rabbi"Vosautcmnolitcvocarirabbi. Vnusclt 4
Al< vnotirtivnius natur* .
cnimmagiftcrvcftcr,omncsautemvosfratrcscftis : Etpa- s
a Auftor ratuir, qui.i ex ii>fo 'unt omnn. O
trem nolitcvocarevobisfupcrtctiam ,vnuseftenimpaater
a Neappeutis v.cati
vcftcr.oui in coclis cft.tNcc voce mini magiftri , quia magi-
a Rcpftit t.i.M>ici jVi i m l'cr Cjuem lum on>iua,vcl pcr quem reroncilun luiiius. b Cui qmd- /
quidkitis Jtnibteixfiniell. c Pc pniiv.iu non lit n r.ie.-.i . inn.us.
iler veftcrvnus eft Chriftus.Quimaioreft veftrum,eiit mi- 8
a l.toute elcuaurr.t. b A domino, cib non coiamhoniinibus. g
niftervefter +Quiauremfcexa,itauciithumihabitur,t5t:c]ui io
C Quihabetis notitiam Irgis & pi> ■pbciau.m . jj
Varautcmvcbis Scnba:&
12
a I r bcne:'jc>;« pn u'de.
lc humiiiaucnt
b Adco
cxabltabitur
mittitur, Itonoratur.
c Qj*i maior. Cerran-
tibiis dc prioratu di-
fcipulis ( vc Lucas
airjChniliiinoncos
initx contencionij
arguit , fed formam
humilitatisbftcndic
i(ui mxior efi.i. maio-
rismcriri, vcl quipr^fcrrnr alijs , debctcosprasucnircobfe-
qucndo,non fuperbc dominando.Bcnc agentibus pcr humi
litatcm lk foc.us,conrrn dclinxjueces,zslo iiifiiti^ fic c. clus.
Nonnunquamgiauiusdelinquicur, fi mter perucrfos plui R
^ aqua-
ftui£e»
NICOLAVS DE LYRA.
Hiero.erat qutdam charta iti qnibusfcribcb.ttur decal,gus madatoru
& ponebatur illa chartain capite ad modu corona.Ter hoc ftgr.ijica.
batur,(p dcbcbant legem in mcmoria haberc Jtcnndnm quoi habetur
Deut. '6. Dicebanttnantem phylaileria aphyUxe quod eii ftruare, &
Jborach quod eft kx,quu crat qu&daftgnafcrnMs. legis Thariffi igi
Ur vt yiderentwprs. t&teris rcligioftJaciebaiftbiphyUclrna magis-
lata,& fcribebant in eis decalogam degrcffiori litera, & eaderatione
faciebantfimbtias maiores inpaliisfns . Qu* atttem effent ijlsfim-
bru3dicTum eftfup.^.cap.fuper illud verbum . Tetigitjtmbriam T»cfU-
menti eius.
i Atnant autem H:c confeqttenter oflenditw fuperbia eorum ex
^, . . ambuione dignitatit, cum dicit - Amant amcmprimosrecu.inc<-.
Ju"1 jSmw EtkocdupLcideeaufafcilicetrationeguU^quia ibiponmturfercuix
rccitb kus in mcliora,& rttione \upO bm^quia cfl lo cus honorabiiior.
«cni» dnplici , £t pnmascathcdras in fynagogis. Vbi conueniebant homines
ak ««a.. ad audiendum verbnm Dei . Et falutanones in furo. i.i" loeopatetu
j £t uocari ab boroinibus rabbi. Drfidemre enim fcienttam &
atlum doccndi non eft malumjed meritoriu, fcddcfiderare nomcn tan
tumJ>occltmaluTH&f*perbispeccatum.Sit*mindtfidcrettirnomen
& aulloritas magiiieri) ad hocy quodfcientia iam habita aliqttis me-
Uuspoffet vti^non eft malum,fcdefl bonujuia bonus do£lor debet qu&
tereilU qntfaciunt ad cfficaciamfiix doBrin<x.Veruntamen quiabo-
Bto non cfl magislcr principalisifed folus Dcus,iJi-o dicir.
4 Vnus efi enim magilter uefter.£>w'a /o/k,- Deuspotrfl interius
doccrc intellctJum ilhtminandojcu fpeacm intelligibilem infundendo»
bomo autem docet tantum exterius aliqua proponendo , ex quibnsfor-
manturphantafmata icbita^aquibus intelletltts agens facilius abflra
b'u fpeciem intelligibilcmjicut infanatione ho-minis natura agit lan-
tnm principaUtcrjncdicus aittem aliqua adminiflrat ex quibus natu-
raiuuatur.
5 Omnes autem uos fratres cflis. Qyafili) Dei per (teationem
6 adoptionem gratix.
6 Et patrem nohte uocare. Licet enim aliquis pofjit vocari patcr
in ttrxa. lAtionegencrAtiQiiisjioQrinAjiue &tatisytamenfolm Deus efi
pater
MORALITER.
f omnt renafcitur quod e3 exterminar.Sicut in ligno uermis,&
in uelbinctot inea.Vndc faccrdotum miniuerirw) qui politi funt
adxdiBcationcmfan£titatis, corrumpcre diabolus nititur,ut
hoc ipfum bonum dum proptcr fiommcs iit, fi.it malum .
ti lAmanlpr\mosrecubitusinctnis,<(? primascath. Ifta rcciperc
curn cxhibentur ordinatc,non cit malum, icd ipfa concupifcerc.
pater principalis,qnia ab eofolo h ibemus animzmiiitell:Btuam,qHA
eflforma hominis,pater autem efl iile qui dat fotmam.
7 Ncc vocemini magifln,c\:c. Sicut iamfupra cxpofuum efl.
5 QuimaioreirvcUTuro. hk%»*dt effe ftcundum veritatem.
9 Erit miniiier vc. ldefl,paratusad \tfscia httnjlitatis fecundunt
dcccntiam fui Hatus,proptct Hdc pap.i vocat feferunm feruorum.
io Quiautem fecxaltaucrir. ln prLtfcnnper/uperbiam.
1 1 Humiha. w f.turo ptt g. ijg ; .. p£nam.
iz, Vae autem vobis.2, flqua alu aor ofienih bypocrifts tttQtiuu,
quodefi fupi'rbia,hiC oHmdit etus multipl:cetffeclum. Et diuiditur in C U
duas pa:'tes,qwaprimodrfcYib'tex muitiphci effetlu hypocrifis culpa
fecunctn fubiungu peiam,ibi Serp^ntes gcnimina Circaprimum ai'
uertenium quod hypocnfis eP fimnlatioJalfa,& ideoopponitur veri»
tati.Veritas auxitnplex esl.dvftrinccjuftnut,& virs.Evio dmidittir
in >res parus,quta primo oflenditur qu.duer T h.irifxi corrupcbat per
bypocrtftm reritaiem dotlr in<t,feoundo idem oftenditur de veritate iu
ftitix , tbi . Vx vobis fcribse Pharifaei liypocritar qui decimatif,
tertio idem ofte>idi'ur de veritatc vttx,ibi. V * vobis fcnba* & Pha-
rifaei hypo.qui munda. Circa prirnum confidt r^ndum,quoddoc7rina
legis ai tria ordiHabaturyvideiicet ad ccgvitioncm Clrrifn tn lege pro-
m (Jijecundo adfalutis co»lc;Uu'iottt>vi pcr mandatorurn implctione,
ytfitpradtclimcft.g.c.Si vis ad vuam ingredi ferua mandata.TiT r ifi
tio ad cultum vruus Dti ohftruaniu . Et ideo diu tditur m tres partcs.
fecundfm quod ifia triapcr bypocrifim corrumpcbant Tbarifai fecun
da ibi.Vx vobis fcri.& phai:hypo.qui circum.rmM ibi.Vx vobis .
duccsct^ci. Confiderandnm auUm,qnoiin omnibusislis effe3:bhy u r
pocrifn prttponit bdcdiftioncvjs,<i<<a maleditlionem ftgnificat. Cuius
ratioeii,quiaficut injege veteris Tcflamentiponuntur benediclionct
obferuantibus lcgem,& malfU:c7totics trai:fgredientibus eam,vt babe
tur Deui.li.it a tn euagelio ponuntiir bca'.tu>iin< s,vt hab::ueft r.c.
6 hoc refpctlu iufloiu,& hic ecotrano ponutttr waleditlinnes cotra
hypocritasfalfo mfiitiam fimulatcs.dicit crgo. Var autem vobis fcri
bae & phari. Is^gnum ccehru hicaccipiturpro beatitudine tSietna.Q-
ftmmper quoiintratur ad ipfam Cbriftus eft,fecundum qnodipfvmet
disitloan.io.b Ego Jumostium,perme fi quistntroterit,faln.tbitur.
Clauis
6 Etpatrem nolitevocare vobis fttper terram. Non excludir cxhi
bitionem honoris debiti fed indcbiti fhiicet ut propter adulatio
nero uel aliquid humimodi nonfiat.
13 Ve autemvobis fcrikt «y pha.hy.qui cla.reg.cc.antehomi.&c.
Hoc faciunt ilh qui nequiter repellunt prxdicatores , & confef-
fores uiam falutis apcnre peccatonbus uolentes,cx UroiFiter illi
qui fulmuiant mdifcretc fcntennas c^corauaunicationis fufpen-
■(■ Liqsms ...
}8(
^ qqualicss qttamdifci
| plinacuflodicur.Re-
dorem , &: matrcm
exhibeac piecas , 6c
"- patre dilciplina.Ca-
'icl uendumquccft, nc
:ai aucdiftndio rigida,
m c auc piccas fic rcmifla.
a claudiiis. Vel ma-
loexemplo.vclmy-
ftcria fcripturarum
tollendo. Exemplo
cnim.&doccrinaco
ru qui magiftri funt,
alijquidcm Chriftu
non recipiunc.
5 b Circumitis. In to-
to orbc euangelio
detrahicis, &fiquis
vobis adherct,duple.
pcrna:filiuseft,quia
neque remiilionem
peccarorum accipit,
& in eotum focieta-
tcmincidicquiChri
ftum f.inc pcrfecuti.
Quifquc eius filius
, dicitur cuius opera
-agic.
c Vmfcly:um. Profe
lytifuncdegcncibus
in
i
iVfatth
an
Cap. XXIII.
<8i
a Qvsia idaent«m Cltrittl doftrin* fimulatione ab condirk qui apirit regnum corlorum.
a pharifeihypocritaj.qui claudirisrcgnum ccelorumamcho-
a Kon creditis. b Credere uotentcj.
mincs. Vos enim non intra°tis necinrir,heimtesfiniris intrare. 1
» Qjii vellra fup er ttittone nihil inreuditis, niii vt pjacrrr. dc fiibiccti pVbe faclati». 2
t Va:vobisScriba;, &pharila?ihypocrira:, quicomeditisdo- $
a Qu.Seruus domini v»luntatcm fcicns.&t, non fi Jcrs,uapul»bit plagis multit 4
mosviduarum,orationeslongasorantes, propte'rhoc t am
plius accipietis iudicium . Vx vobis Scribe & Pharifan hypo
Totura orbem. f
b critarjCjuicircumitismarc , & aridam.vt faciatis vnum proic-
c Ad legem conuertari» v«um aduenam de gcntibus. a Dum vident uitia ueftra.reiienitur gentili» ?
facrui,8c proprxuaricatiane,maiori po.'na dijnus. '
Iytum,&cumfueritfa&us,facitis,cum filiumgehcnna; t du-
■ Saibe.Sc Phaiifiti. b Alioram. c Stulti. d $i conuiftus fuert mendacii, 6
non tenerui crimiriis reus. _
d ploquam vos . Vx vo"bis duccs cc ci,qui dicitis , quicumqUc
a «.eu»periurii»onrenetui. b In pecunia,quxfacerdotibu»ofteittur,ficonuincitur, ftatiojinquo U
iurauerit cogitur exolucrc. o
iuraueritpcrtemplum nihil e'ft , qui autem iurauerit in aifro
a Proteruu b A uero lumincqm putatis maius ftnctificitnro quam fjuctiiican».
tcmpli dcbitor eft . Sru'lti & ced,quid enim maius eft,aurum.
Noneltreusperiurii. 9
an templum,quod landtificat aurum ? Et qufcumque iuraucrit
a In oblationibus & uictimis,& cxteris qu» oSeruntu*,hic mox repetuntur. *®
in altari nihilcft,quicumqnc autcm iuraueritin doanoquod cft
' Sanctificatum.
fupcr illud , dcbet . Ca:ci,quidenirnmaiuseft > donum
an altarc , quod fan&ificat donum ? Qui ergo iurat in al-
Ex quo oblatorum fjnctihcitio deriiutur.
tari, iuratineo , &inomnibus , quasfupcrilludfunt . Et 14
ir
12
in fynagognn* rccc-D
pti , quoiinr. raiir.-is '
pcrvim fignificacur
quia vix aliquis poft
Chnftum.
d Quicuncjue.Vh&ri-
fsci qui omnia fecc-
runt propter lucrum t *-»"»^-»n«»
dicebant cllc cciam
fan&iora oblaca qua
templum vcl altare:
vt homines propcio-
reseflentadotieren^ . , -.
dadona , quamad^001^'
preccs fundendas in
templo , vel iuftitias
faciendas. In quo n5
. Dcitimoremfedfua
cupidicatem aitendc
bant.Ideo arguit cos
dominus ftulritig,&;
fraudulcncia-.
4* Cbryfoftomus„ .
Templumvclaltare»^f»
ad glonam Dci per- r
tinet, ic ad hominis
falutem.Aurum, vel
doum altaris, & ipfa
adgloriam Dei pcr- °
tinent, & tamen ma
gis ad delectatio-
^nem
NICOI. A V S DE L YR A.
Cl auis autem qua aperitur hoc ofHum vcl clauditur,cft doclrin a
propter quod autoritat docendi vocatur dauis fcientiz,vt habc
tut Lu(.c.::.& ideo per fanam doclrinam aperitur hoc oftium,&
peifi!fmzdotlrinamc!auo'itur. £rgo quia pharifci,& fcnbacau
toritates quz funt in lege & prophetis deChrifro corrurxpcbar,
VI vifurn cftprarce ca. ldcodailclcLant rcgnum tclorumsntcho
inincs)(.usan.le,^ nutitiaChnfti yeri auencndo, dco fequitur.
I Voi enim.Quii i cogniriooc quam habuctunt de ChriUo per
odium & rancorjm conucrii funt in crrorem vt vifum eft ca.prj-
ce.& ca.12. z Hjc fitrceurtcSjC c.ld cit,intrare volcntcs , qua-
lcs crant firr plices popuii.
3 Simt'h . Quiaperiftosphanfxosfueruncdeccpti ,&afidc
(Jhniti pro maiori parte aucril.
4 Vt vo.fcri . Hic oftcndit qualiter cortumpcbant vcritatcm
doftnna: in his qux pertinent ad falutem,dicebant,cnim, cjuod
obfcruarc legcmer.it neccirariumomntbusadf^utem quod cft
falfum.cpu mu't Gentiles funtfaluati,vt Iob,& pluros alu.Hx
fuppoliuone jutcrr huiusfalli difcurrebant ahqui d"Ctores He-
brxiperdiuerfasciuitati:s& ■ altra , vt pdiTent conuertere ali-
quos dc gentilitate ad Iudaifmum.& hoc cft quod dicit hic.
5 iijfi tiYCMiitis ma. Prolelytus enim legis dicebatur lile qui
deCcntilitate ad Iudaifraum conuertebatur.
6 £t avnfur.fa.&c. Quia per mala vitam fuam ipfum in naori-
buicorrutnpebant^fed additur.
7 Dnphqu ■>: vo^&c. Quiaillc fic in moribusdepr.iuatus ad
getile r.tu reuertebatur & lic crat apofta ta a lege q obferuare
promiferat,& fic inmonb.& fide peccabat . Simihter at faciunt
illi qui rauku hborat ad hoc vr polJint aliquc ad ftatu rcligio-
iiisadducere,&cualduftus fuerit , permala exempla faciunt
ipfuai apoftitaie , & fic fiunt nouilfirna eius pnora prionbus.
y*
8 Vfi vobis ctnces cxct c/ui dic itis,quicunque,&c .Hic cofequeri
ter oit edir qualitrr corrumpebant veritaie doArinx in hi« qux
perttnent ad aclii latna:,cuius aftos eft iurare mo debiro,& iura
mctu obleruare.Phanfari n.& fcribx excupiditate moti, dice-
batqdilliquiiurabarprepiii Dei,necpeccab5r,neccratinali
quo obligati. fed ille qui iurabar p aurii tepli,erant obligati ad
folucndufaccrdotibuscerta portioneauri.Et ifteerror ixede-
bat ex rupiditare,vr diftii cfr.ln rebus.n.mareriahb. no cftali-
qua fanc"titas,mfi nquatu ordin3turadcuhudiuinu,adhoc aut
d:rcdeordinabat templu. Auruautcquo operkbanlparictes
tcpli iiucnus , magis ordinabat ad tcpli decore , pp hoc dicitur.
Duces cxci. Quia crat in errorem, & alios in crrore inducebant.
9 Qttid ettim ma.efi aurum auttm&c .Quafi dicat nulli dubium
quod templum ett maius rationc prardifta.
10 Et q.iicunque vi.bi. i.no peccat,nec eft in aliquo obligatas
ir iiuicunqne autcmiura.debet. ldeft,obligatuseftadfoluen-
dum tantumquantumvaletillud donum. Ef ifteerrorfimiliter
ptocedcbat cxcupiditatc, propterquod fubditur .
i 2 Cecifluid eni>n maius rlt,donur»,an altare, quod ejT.QUafi di
cat ipfum aitare.qa fi qsfeciffcttuncoblationeDeoalibiquam
inlerulli!e& qua maltariquod erat m tcmplo, non erat acce-
ptabilis Dto,inrroinhocincurrcbatcrimenfacrilegii. Addit
etiam fecundam rationcro ad hoc.
go .u.crc. Ex quo patct.qcf iuramentu qctfit in alt*
1J
0
itr
n incUiditilludqdfitin donoqdeftfu^ altare.&none coucr
fo,& fic fe habct ad illud ficut totum ad partcm.Addit etia ter
tiam r ationcm ad lioc dicens.
14 Etqui lo.Quia n.teplum eratordinatum ad diuinum cul-
tu,io Deus fpcciah mo habitabat in tcplo,io iuras p teplu. iurat
pcr 1 ) cLi qui coht in teplo,& hoc eft maius qua iurare m dono
quod fibi offertur. Confirmat autc vltimii dictu per cxemplii.
Et
MORALITER.
fionisautinterdidi.
4 V* pubUfcakje & phxrifti bypocriu,qui comeditis. Ifti flint
begbjrdi fan^itjtem fimulantes proptcr quatftura , non
propa-r fdutem animarum
f Va vobis(a>bx&-pkxriU- bypocr'tte,qui cirtumitU mare & ari
ddw,e^c.Iftjsflincf]miicsaliquircligiofi,quicu magna dili
gencia inducut fcculares ad religtoms ingreflum,& poftea
malc nutriunturj&li- peiorcsfiuntquamin feculo,pro-
ptcr excmpla mala qux vident, & frcquencer rcuertuntur
adfcculum.
3 Va vobis duces c&ci qui dicitis quicunque iutauerit per templu
nihil tjl,&c. Chryfoftomus.Multiautem Chnfriani fic infi-
pientcrintelhgunt.Etenimfialiquacaufafuerit,modicutn
videtur faccre qui iurat per Dcu,qui vcro iurac pet cuagc-
lhi,maius aliqutd fecifle videtur.Quibusfimilitcrrefpondo
dumeft,Scnpcura:,propter Deu funt,&: non Deivs propccr
fcripturas.Maior cft ergo Deus qui fan&ificac cuaijgelium
quam euangclmm quod fandificacur a Deo.
Auguft.f cmplum autcm &c altarc ipfum Chriftu iwtclli
gimus,auium & donum laudes & facrificiaque pcr cu offc
rimus,aon enim illc pcr h$c fcd ifta pcr illum lan&tficanjc*.
V*
383
Glof.
orcI.& Nicolai deLyra.
3S4
tLHC.IlX
a Artring>tur facrarBen(o«ontinent:t,Sc contriui,-*: fjmctificantii.8c rincllficati.
cjuicunquciuraucrttintcmpld, iuratin lilo, &uieoc]iii ha-
a bitatinmfo Etqjui iuratin coelo , iurat in thrnnoDci,& in l
a Hic atjuit eos juanti*, quia nihil fl«it rm tiunr dc h» c]u* td ci.iiiniodiim liium iunt.
b eoquifcdctrunercum.tVjcvobJsScribaj&:rh.inla:i hypo- *
a Qui qutiitrt ieciinam. «Diligeiitrr exig.t Vdccnm cunftimm lerum . t> Idcil «jl.oiaolera. ?
c aitx,quidecimatismenram&aneihum&cyminum,&rc-
TT., 3i. re. _»ai;oin.ur. a Ideil.trt tecle mtci vo« iudicetiir. «'nd Tiutione i
fliKOircfta. «/Si negligantur. a IdeH.Tt tecle mtci vo« i
liquiftisquaeerauiora funt Iegis.iudicium S^milericordia & 5
'• InDeum. IMa.otaf b Vot vel populutn. Tttincipaliicr. c M ,,era\ idell, dcciinaJ tet- .
• ui^i" • . . ICfloruulfruc^uuln(rx,gcie, »el illotdace. .
d fidem.H^coportuitfaccrcj&illanoomittcrc.Ducesceciex ?
S a A!io,nein liquorem magis puriiin facrre vctat fOnera. V 5
■ »1-: *...!*.»£ /-^rvi/»1ri '.nn-m rrliirirrp c t Vrr vohlS Scrib.-r iV
B
( Alicjtiein iiimorern oijj». «/»»«»»»»»«•••»->"-■ - « ..
co'latcsculice,cameluautcmglutictes.t Va:vobisScnba:&: 9
S llllud. •omnia fflli '
^ nciv,hon>inum,^vt.]itA:cm faccrdotu. Ecidcoaucumquo
'\A dcJca.iuiu^ dona quibus pafcuntur,l.inctiora dicuntur.vc
homines promptiores fint ad illa offercnda.
' Tvpicr.TcmpIum &:a!carecfl Chriftus. Aurum &donu,
■]audes&: f.iaifku qux Dco offcrumur : non cnimillcpcc
lizc, lcdli.rcpcnllu
fanttific.-intiir.
a irjcrf/o.Pcrcrcrti-
ram.vbinonpnt.uis
pcnurium cffc,uirac
inc^lo,idc(t,pc-rlu-
biectam crcatura ni-
rat,& pdiuinitatcm
ptcfidcnte crcaturar.
b y* >obh . Et hic ar
guic cos auariria* , cja
mhil pra?termictunc
•dehis quxadcomo-
dumfuiim funt.
C Quidecimatis. Quia
Dcus prxccpcrat om
nium rerum deci-
mas offcrri propccr
alimoniam facerdo-
tum. Nota quqd per
dcemofynam aliquaimpunicas non cmitur in iniquitatc
mancntibus.
* Chryfo.C>ui.i ficerdores auaricia'pkni,fi quis dccimas ali
cuiusrci mniirrwfe, nonobtulifscc , cornpiebanc euin quafi
magnurn crimen fecifsct . S quis aute alccrtj |.edebac,auc in
Deu peccnb.ic , non curabanc eu con igere.de lucro auc fuo
follicici,&: dc gloria Dci ac falucc hominem negligcnces.Ser
uarc.n.iuftitum & faccrc mifericordia &c haberc hde, pro-
ptcr fua gloriam Dcus mandauic,decimas aute ofJerre pro-
pter vtilitatcm facerdotu,vc facerdotes quidc populo in fpf
ntualibus obfcquatur,populiaute mcarnalib.facerdot ibu$
fubminiftrenr,fic &c mo fit, quia omnes de fuo honore funt
folliciti.de honorcaute Dei,nulli.Porciones enim fuas dih>
gcnccrdefendunt,fcdcircaobfequium ecclefia*, curamim
pcndere non acccndunc.
Trymift in * Origcnes.Scnbjemoraliter funt ,qui amplius nihilxfti-
mant pofitum in fcriptut is qua fimplex fcrmo demonft rac.
Phanfei auc funt omnes qui iuftificant feipfos, &c diuidut fc
acijtcrisdiecntcs,nolimihiappropinquarequoniainundus
C fum.
fu m.Mcntaautcm & .'.'uilnl cVrfymintim ciboni cclditunt D
fiincn6piincp.ilcs i iiveonHerfacioncnofTraqutjd.im
fnnt ncccd .r,.i ad iiiitific.)tionc,vciudiciiiin mifcncordia&
fidcs Abefuncqii.rlicon fienriaactus noftros , 6^; fuauiores
cos faciencia, vc .ibltuiciuia nfits. iciuninm, i5<:c
: raufarum.
ln paiipcrc*.,»^ vufua».
D
d // iTo/w.Ncdce-
mofyn.i fruduu.cer-
rc, vidcrecur rcfpuo
revhcc addidit .
e DwttMCif.Opinione
iclisr,!cn!S i ininimis
q lucrii lincd.ligctia
ofteditis, fcd magna
pcepta dciudiciofi.
de & mifcricordia
deuoiatis 6c negli-
gitis.
tExcolantes.Myfticc. i9
Culicisnoiefeditio-
fus hoinicidaBarra- I
bas lignat'. q..i hoc a- T'
1
R ,m.«4 <"pe-
cii i iipcrf.
N«nb:
! , miud. 5om>,iaf,iiacite.faciu„t. • - i o nimal fircpcdo inQC D jj
harif^i hypocnta?, (pmundatis quod de tons clt caliciSjSc u tat & ranamnc dck- tt
ctatur.Camcli nomi
ne propccrhumilica-
tS ad fubcunda onera.dominus intclligiif.Col.int crgo ludci
culicc.immimaobfcruant,quia liirrabam qui non folucrac
fabbatudimifcruc&cimcluglutiuc.i.rnaiotacontcmnunc,
quia Chtifium fpiritualitcr fabbacum infinuanccm per iudt
cmm &c mifericordia «5«: fidc(qua: ijli coccnnuc, occidcvuc.
g V& vi). Dmcrfis iimilitudinib.iiiriulationis^medaciiar-
guitphanf^osqui aliud hoibus oftcndut,aliud domi agunt. .'
h Q^i JWM/J.Ftufira fanctitate exterius pr^tenditis, ficut fi as
calicemudecexcerius,incus auc relinquac fordrs , cu ci9 vfus
flt mtcrior . Lucas ait . Stidte , qntfccu qnod dtforis efi, etiam ;d L I
quodintus c/?/«/r,idcft,qui vcranq; natura hois tecic,vcramq;
mundan voluit.Nemo lgitur puccc fornicationem &i huiul-
modi corporalia vitia folummodo grauia effe, & auariciam,
&: fuperbiam,oi iram,iS<: c?tera fpintualia leuia effe. Tjl
# Orig. Hic fermo nos admonct vc feftincmus cik lufti no M ±
appatere.Qiii.n.ffudct vc apparcac luflus.q a fons.suc mun-
dac,& qux vnr,curat,corauccm &i confcienciam neglgit.
i Caluis. Periimilitudinem,nonquodincalicetS«:paiopfi-
deliceorum fupcrfticio. _ ■
@QHiadifi. r
NICOLAVS DE LYRA.
1 EftTwJ/w.rnf^o.Quiaficutdiiflumcff fup c-5.qui iuratperct;
lum,iuratquodammodopcripfum Deum,inquantum virtusdi-
uinarelucc: fpeciali modnincclo.
j V& vobis fcnh<e & Vhanfxi bypocri.Hic oflcndit qualitcr Pha
rifaei corrumpcbant vcntacem mftitix per hvpocniim , quia illa
quz erant parui ponderis.muhum repurabant ad fimulationera
fan<ftitatis,& illa quae eraat maioris nccelTnatis ad falutem-, con«
temnebant, & hoc cft qupd dicit .
2 Dtcima.tismen.Hoc pt mtelligi dupliciter. Vno modo refpeftu
fui.quia licct m niltn tcnipli acuperentdecimas a populo, tamc
de illis acccptis a populo, & de his quat habebanr ex labore fuo ,
decimasreddebant fummofaceidoii, vthabctur nu. iS. Et ideo
adumulationem fandtitatisreddcbant c<s decimas dcminimis.
Hoc et f-cicbant ratioue cupiditatis , vt per exe plu fui inducerct
populum ad rcddcndum fibi decimas de omnib. vfquc ad mini-
ma. Alitcr potelt lntclligi refpectualiorum , qd pcr doclrinarn
fuam inducebat ad decimas (trnfte foluendum (ibi,vt fit fcnfus .
Qui dtcimatis mcntam & aneihum. hoc eft qui decimarc docetif .
4 Et rrliyuillls qu*grauior«funt, &c. Hoc iimihter' lntelligitur
cfuplicitcr.Vno mo refpeclu fui, quia q erat magnc necellitatis,
facere omittebant. Alio mo rcfpectu alioru quia alios ad talia ob
feruadainducercnegligebat Similiterfaciutfacerdotcsecclelii;
&przlaii,qmlullicitcarguuiu&arguiprocuranc lubiciftos dc
rcd-
redditione dccimarum & confimilium qnac eis dcbentur, & parii
curant, fiin maioribuscrimimbus inuolumtur. Quaeautcmiinfc.
illa maiora a Phanfaris neglecta,fubdit .
5 ludicium & mifericordiaw & fidem.Ytdes importat debitim or
dinchominisad Deu.ludiciu autimportat debitum ordmc I19-
roinis ad proxiroii m his qua; habent roncm dtbiti.Mifcricordia
aut in his quc hcnt ronem doni.Et ctiam in ilt s tnb.intelligun-
tur omnia illa quar funt multum neccffatia ad falutem.Sequitur.
6 Hxc oportuitfacerc,&c. Tanquam magis nectfiana .
7 Etillanon omiitere. Tanquamminora bona.Hoc autem dicir,
nefortccx vcrbisprxHictiscrcdcretaliqms, quod noneflet bo-
num folucre decimas deminimis .
8 Dttces cxco. V^ocat eos duces,qui hcbant regerc populu,& c*-
cos.quia pcruertebat mtelleciu fcnpruratu, diccntes cflc multu
curamlu dcmimmis,& parum de magnis , propter quod fubdir.
t» Fxcolantes culiccm.:. minima cum chligentia perquirentcsSc
trar5tantcs.
10 C amshm autcm glu.\.\\\i quxfunt maiorisponderis pronihi-
Io'rcputantes,quia camelus animal eft magnum & ponderofum.
11 frfvop/c.H.ccofcquctei ollendit quahtcr corrupebant veri
tate viix,& pomt tria exempla Primumcratin rebus cxtcriort-
bus.Pharilari.n .ad oftentationem munditie quando debant a >ce-
derc in tempuim ad orartdum,primum lauabant vteniiiia domus
& vefhmcnta & conlimiba,& parum curabant de lutenori mun
ditia,&hoc citquodiiicit.i^w; ».»,7j(i./.(equitur.
ln-
MORALITER.
a V* vobis fcribt & T harifsi hypocrit*,qui decimatis mtntam &
cymwum.Vcthoc argiut lllostju. modica diligcnterobferuant,
& /icgligunt matora.iuut aliqui religioli plus ponderant & pu-
niuntlilcntij fradtionem , vcl incliiiationis ou,illionem quam
dcfraudauoi.cm pioximi ,_vcl ahquidhuiulmodi promonaftc-
r'i
rij fui vtifitate remporaJi.
n Vx vobisfiri. Chryf. Calix cft vas adpotum , &* paropfis ad
cibum.Scrmocrgoperquem fpiritpahicrporamttr, & omnisnar
ratio per quam nutrimur, vafa (unt potus & cibi.C>ui crgo fhidec
fermonem compolicum proferre , mngis quam fcnfu falutari re«-
plctum, calixeiu; a fons citmundaius, mtus aurcro vanitatis
fordibus clt rcpletus .
V*
3%
Matthan ^Gap
XXIIL
38^
j$ ,i ouitdifi.Uxmv,-
A ris mtmoriam occi-
ti.n.c (brum propcer fauo
rein vulgi , vt itiiti
videainiui , arguitis
etwm facinora pa-
trum veftrorum.
frbS-k v' CHRYSO-
irf- STOMVS.Non
illos mctifac quonia
^"fepulchrasd.ficant,
fed intentioni eo-
rum detrahic cum
qua ardificabar,quo-
niam non pi\ pter
honore eorum qni
pcciiifuerantjfedii-
cucpomp.im libi fta
tuenres ia occilioiii
buseorum.
# Idem . Vcl
,' quia dicebant apud
fe. Si bene fccen
Lu.n.g mus p.uipcribus, no
multi vident &;pro
temporc videt . Ae-
diiicia vero facim9,
qug omnesafpiciut,
non folum nunc,fed
inpofrcrum. Oin-
flpiens homo quid
tibi prodefr poft
mortem lframemo
ria, fi vbi cs torque-
r:s,& vbiiionesl.ru-
«laris i
b ltaquc. Quia fce-
lera p.urum dete-
ftammi pro fpecie
quidem fancV.ratis,
* Vssciii.idiatum eft.
I) In conrdentia.
c Auaritia. &
Sordibus vitiorum .
d
3
fM-U.g
B
5
pardpfidis,intusailttplenieftisracpina,&fimrnuditiapha
a Qui iutus non vides. b Cor& coMfcientiain n rrande £t iralisdt/idcrijs.
rifare carce m uda" prius cjt? intus cft calicis & paropfidis , vt
a Vt polCs foiis veracitar oilcndere fanttitatem per opera . b Non eft n-mndum <]uod imus
cit iordidum . c Irem alia lmiimudiue eos arj;,uit.
fiat & id quod de foris eft mundum. t Va°e vobis Scriba! &
a Id qund fupia limilitudo calicis. f Vos cnim cilis fepirlchra qtiibus alies mortiricatis.
Phariia;i hypocrit?,quia limiles eftis fepulchristdeaibatis 4
a Sicperuerli inagiltri qui alia do.:ent,& alia facitmt.
qua^aforistparenthominibus fpecioia, mtusveroplena
a forredine.& fcetnre . b Onroes fuperioresfimiUiudincs breuiterhicexponit.
funt offibus mortuoru, & om n i fpurcicia • Sic & vos a for is
a Habitu veilis, phylafteria ionga orati jne ■
quidemparecishominibusiufti: intusautemplenieftis hy
^Amore vanat laudis. lodio veritatis .
pocnfi&iniquitate. t Vx vobisScribar&pharifrihy-
^ Hvpocriti omnia fallaciter faciunt pibpter opmionem vulgi j .
pocrita?, quiasdificatis iepulchra prophetarum, & ornatis
a A'ioru;n,ll nonverbis ppercainbiiiofe ornando monumcnt..' iultoruiu
cjuos a patribus non r.egant occifos eir« .
monumenta iuftoVum , & dicitis : Si fuiftemus in diebus
^Eftundendo.
- D patrum noftrorum , non t elTemus fbcij eorum in iangui-
c neprophecarum . t Itaqueteftimonioeftis vobifmetipfis
quia filij eilis eorum qui prophetas occidcrunt , & vos lm-
^A patribusfeptein. f D^iofihomif.dar. L>e homicidis aati. fNon enim ardificando fepiikhra.
plcte menfuram patrum veftrorum.Serpentes,tgenimina
TVt implejr.s ijubd pitnbus defuit de me& mci* .
vipcrarum, quomodofugietis a iudicio gehcnna: ? Idco
a Quj ventura dicant. b 0.ui fcripturas expbnutit . Moraliuin latores.
eccc cgo mitto ad vosprophetis & fapientcs, & fcribas, Sc
a Vt Paiilum . b VtTctium'. c Vtapoffolos in ai^ibus apoitolorum.
ex illis occidetis & cruci figebtis , & ex cis rlagellabitis in fy-
1Dc Iuda.^ ad gentes.
nagogis veftris , & pcrfequemini de ciuitate in ciuitate , vt
a Debita vltiopro eifiifione far.guinis mfti .
veniat fuper vos dmnes fanguis iuftu^ qui cffufus eft fuper 17 tes dicit » fcd c
r 9 J r nem gcnerationem
| malorutn prxccdea
Dum Chnllum pcrfcquendo 5c apoftolos eadcm facitis fa.- tem 5^ futuram , quia omnes vna ciuitas fuat , vnum corpus
ttoprobacis voseifefiliosnonfolum carne, fcdimitado- dubqii.
ncini- K @M
C ■ — ; : — ; r— F
c
t
ne iniqua, &; patet p
eos fcieces peccare. t iaioflitia
Idem eft contra
vos loquimini dum
patresdanatis, fimi-
Iitcrcnimfacitis. x. e
0 Er vos . Probato
quod fih) funt ho-tcaIceli|itf,
micidarum ponitid
adquo^ltcdtbatr. i.t
vos impkte . quod il-
lisdcftiitimplete, ii
liprophetas vosdo-
minum prophca-
rumoccidice. Non
Uibec, icdquod fa-
cturiluncoflenclic.
d Qjjomndofii. iAie-
ronymus.Scpulchra £,
fandorum xdifienti
do , an potius corda I
a malitiamundado.
Libcrabunc vos fan-
di , quorum fepul- * f«iircm«s
chra 01 natis i Non-«
certe. Sancli non
funt amici inimicis
Dci, fruftrafan&os
honorant , qui fan- f R«nn™*
io ditatcm fpcrnunt. Fto^nics-
H e Siipiemes.Qixi fciiit
12 quem proferant fer
monem .
1 1 f Scrib. In lcge pe-
14 ritos.
1 5 g l't t>c f», Non
16 hos tanctnn pra:fcn-
O
N I C O L A V S D E L Y R A . .
I IntUS autem. Et bxc erat magna c*citas , qui* mundltia cxttf
rior nou eil Deo acccpta nifi propter mundititim intertorepropter boc
dicit.
a Pharifxe &c Ter interiora enim calicis &paropfidis inteUigit
mttapboricc mtcriora mentis,ex cuius munditia dcpcndct bonitas cx-
ttrioris rr,u>iditi<eproptcr quodfequitur. Vt fiat & id quod de.fo-
ris eft mun.
3 V x uobis fcribar. Uic ponitur fccundurh cxemplum quederat
in popnjs a&ibus , quia exterionm conuerfationcm habcbani bone-
fitm^rt coopcrivent rnalitiam occultamjjoc efi quod dicit.
4 O^uia limilcs cflis fe.de.&c. Et patet litcra.
5 Va: uo . Hicpomt tcrtium cxemplum,quod rcfpicit aclusprxdc-
ttjforum fuorum.lfti enim Tbarif£i,vt vidcrentur mfli refpcttuprxce
dentiumpatrum , ornabant & xdificabantfepulcbra propbctarum a
praiutjforibus inttrfetlorum & boceil quod dicit. Qui acdificacis
fe$\l\.fequitur.
6 Uaquc ccfr imonio &:c. Hocenim ipft dicebant,vt patct ex lite
raimmciUte pr ecedcnti vbi dicitur.Si fuiilcmus in dicbus pa.no.
txC Sedquia >u>>i folum erant fili)prxdecefforMn fuorum quantum
ad natnram,fcd eiiam quantum ad rnoresfubdit.
7 Lnplccc. Idcii implcbhis.
8 Menfuram pa. Qjodfaftumeftfquandoocciderunt Cbrislum,
cuins ferui fhirunt propbetx,qui fucrant apatribus ludxorum occtfi,
& ideo Tbmfju impleucrunt menfuram patrumfuorum, eos in mah-
tia excedendo.
$ Scrpentcs. Tofiquam in Tbarifxis arguit bypocrifts cu!pam,bic
ofien-'
oftendit ccnfequentem p?nam,& primopenam <nternam,fecunio tcm
ppralcm,ibi.lcru{alcm Icruialcm. <fr«f crgo.Scrpentcs ve\ienum
inuidix habentes.
1 o Gcnimina uipcrarum,5<:c. Quia venenum malitix a parcn
tibus traxerant.
li Quomodofugietisaiu.gehcnnar. Quafidicatnullo modo
auia erant in malitia obsiinati.l^on folum autcm bancpcenam merue
runtpr.Qpttr mortem CbtiRi,fcd ctiam propier occiftoncm apofiolo-
rum & difcipulorum eius propter quodfeqnitur.
1 2. Ecce cgo mitco &c. Qjtia in djfcipuiis Cbrifii multi babue- tnc.n.g
runt fpiritum propbeticum,fuut lcanncs Euagclifia,r>t patet in jlpo.
& ^lgabtts & nutiti a!i),vtp.itet in aclibus apo/iolorum . ^ihqui etia~
fuerunt Scribxjicut euangcliftx qni fcripfcrunt cuangtlia ad inftru-
clioncmpopuli Cbrifliani . Fuerunt etiam fapiemcs ,quia de diuinif &
Cj;leftil"*s a Deo ittuminaiu * .
1 3 Ec ex lllis occi.&c. Q^ia Iacobus frater Ioannis ab cis occi-
Jns eft.^tcl.i2.& Stepbanus.^4tl.j.& multi aiii.
14 Ec crucifigctis.f t Tetrum &^indreamfratrcm eius,& mul
tos alir.s.
ij Fkgellabitis in fynagogis ue. Hocpatetetiam in ^iclibus
cpcftolorum. 1 6. vbi dicitur quod Taidus & Sylas flagellis cxfi Junt
Cfi.Corint.li.e.dicitTauli4s.TcTim^iscxi\isium,^c.
1 6 Et pcrfcqucmini dc ciukace m ciuitace. Hocpatct ^tcl.ij.
g.vbidicitur,quodIudxi Tauiii & Barnabam eiecctut dcfinibus /uis.
17 Vt ucniac fupcr.£>c ifio Ubdnulla eft a/mbiguytasMuin fuerit
ULe,quem Cain fratcr eius occidit.De Zacharia autrmfunt opinionei.
V 'nacfl,quodipfc fucritpatcr loaunisBaptisl* , cj- bxc fuit opinio
Orige-
MORALITER.
y Vx vo.Chryf.Vtquid visapparcrequodno vis cffc?pam
quod turpecft apparerc,turpiuscftcfTc,&:quod fortnofutn
clt apparrrc formofius efi clfe,aut crgo efto qrl apparcs,auc
app nc c\S cs.Vx v>.fcri.& pha.hyp.qui xdi.feput.propbe.Sco^zuv.
6 l(^«e tefii.hh fe cflc fiiios malorua» tcftantur,qui morcs
corum
corum fcquuntur,fedtuncadimplcnt eorum mcnfura,qua
do excedunt eorum maiitia, &c ilc feccrunt Iuda;i, quorum
patrcs occidcrunt prophctas , £l ipfi dominu prophetarum.
1 1 Idco ccce igo.mit.ad.Muki de Chfi difcipulis ilfas graiiui
habucrunt.qui tamen a Itida;is pcricquutioncs patii tunt.Vt
vcmat jtipcr vos & cxte. Scquaur.
Tom.5. n V\que
fr
Glof crd.&Nicolai de Lyra.
388
^ a ^M/itf/.IufliciaAbclappiobaca cfipcc muncrumaccc-
Apcioncm . . _
b ^/«««r «rf.Cur vfqucadhuc , cu multi pofthuc occifiantc
natalcChnfti. & Chnfto n.ito inox pucqi abhacgcneratio-
0«u-4*- nc funt percpti? Scd cjuia Abel partor ouiu,fu.c necacufq; m
agro^ZacharusJaccr
dos uecatus cft m
atrio tcph vtnufquc
gradus tTurtvres fic
risimncipacos, iuo
corii voliutinnmarc
vocabulisZJchanas
goccifus cfl aregc
Joasmtcr ccmplu&
alcarc , vc b'flona
Rcgum narrar,filius
fjit [oia4f.& ineua
grlio quo vtuntur
Cuiuslibetlaid .
nullum vcnifepcrmictis?Ec nodixicoccidifti, sut bprdjftiJ
fed occidis&lapidas.i.hoc, quaii propnam & naturalcm
con&ietudmcm babes, vt occidai cC kpides fanrtos .
c i^uwe-;f.Acfidic.it.Ugo volui,& tu noluifti, &quorquot
cogiegammca voiuuice fcmpcr crBcacicer volctc feci.quu
scpcr ingrata fuifli.
S.lccidotis.
B
NazatJei, ,o fiho ba<
a tcrram, alangutne Abcliuiti vfquendfmguinem zacharia: t
b a Bencdicti dbimni. TQaemoc generat o 1.1 .itr j» tcmpli fub diuo.
filij Barachia*,fqucmoccidiitisincertempluin cValtarc. A- i
I Ne Diiirinim liipei Im tji.at dko. hScebri.
c mtfndicovobis, venient hacc omnia iuper gcncrarioncrru a
a Homiiics njn fjfca.pUngicaltcctii pitris . b Douiinuin nunoai tcs ptophctaium.
c Dui tu coidisa tetcpellis.vcl c i^u.aluci vt Sicfrncuin.
d ifla- Ierulale leriifalem qu?occidis propaetas,& lacpidaseos 3
a Fct piophrtas iiiiiTds a me hactc»us . Liy.-.i.arem ri.iei . rillillilnilllll lnifllll 4
c ^uiadtemim iunt, quoaties volui congregare filios tuos, J
f quemadmodum gallina congregat pullosfuosfubalas, cV 7
a In pioximo. b Templutn vejciuitas Romanis tollnr;bu<; jjentcSJ Sclocum. o
g noluifti . Ecccrclinqueturvobisdcmus veitra deierta . Di-
• Nifi pocnitentiam egcritis,$c confclli fuciitu mc filium OBJoipOtctuis paiiis.mcin facicm DOn uide-
biiis. Portpabionnn.
co^enim vobis, nonmc videbitisamodo donec dicatis.
h Benedi&us qui venit in nominc domini.
rachiae legicur filius
Joiad^.Sed vtiufticja
Ioiadj faocrdocis p-
dicecur ipfe £.ua-
chus vocatur.i.bc-
nedicius domini .
lR..4f IltcZicharus de '
^' ' duodecim prophetis vnus crat , Ucucpacer loannis de pro-
pheus vnuserac.
c Super%e. Quaiaprimoparricidavfquead vlcimumperdi-
tionis fllium computatur, Quafl,fimileseiuntin pena ficuc
funtin culpa,
d /aM/i/f^.Q^d.Reicfiisfanguinis, cSimcriro, quiamulco-
ticns mifl ad vos congregandos, tk noluiftis .
* Chryfoft.M ffum ad te Ifaiam ferrarti,& feruum mcu
•^^^******** Iercmiamlapidafci. Ezechieiem craccum pcr lapidesex-
q cercbrafci , ^uomodo faluabeiis , qua? ad tc medicum
nul ■
fConfuMmini filium oinnipOtentis quem bcncdiaum ideit apeccato .wmuncui.iBiiit patet ad gloanrjn-
d jiu nomcn fuum.
9
10
II
12
Oiig.Dicitquotics
volui,cumfiumni-* a
feflum fcmcl cu do- *•««
cuiffein corpore lu-
dcjos . Scpcr.n.Chri-
flus prarfens fuir &
in zMofc&in a>phc-
ris&in Angelisnii-
niflrantib. faluti hu-
maneperfingulaige
neraciones .
f GAlina. Hocani- )
mal magnum afLj- < k
cltiin habec infiJios f
ica vtcoruminfirmi
tate afTcdainfirme-
tur, Sc eos alis protc-
gcnsconcramiluum
pugnet.Sic Dci lapie
tia pcrcarnemmfir-
maca,procegic nos Sc
defendic adiabolo .
g figlbiquetur . Ciuitas auxilio Deinudatafua-ditioni rclin-
quccur,qux beue dcrelida, cum a Deo derelmquicur .
h Re«rdi8Hs qni venit . Hoc turb^ dixcrunc domino vcnicnci
Ieiufalem. C^uodautbis tranfactishicdominusdicic, cogit
Myflice intelligi de aduentu chantatis fux,vbi conficebun-
cur filium quem crucihxerunc .
* Chry f. Pei hoc occulcc fccundum aduencum fignificauit,
quoniani,cuncomninocum adorabanc. Quodauccm dicic
Amodo,ad tempuscrucis rcfertur.
c#Non
-
o
NICOLAVS DE LYRA.
Origenis d;c<ntit quodpropter feof cccifm efl tn templo domini , quia
Opiruone* At beatafirgupujlpartwnfilijfiitvenitadorare in lerufalcm, &iietit
Sacharu occi <;J ma par(e v\,\ wgints confueuaant flare in oratione , ih quo loco
***** * aon erat licitum mulit* ibus cognitis a viro orart,& tdeo minifiri tem-
pli volucrant eam rtpellere .A<- Za.harias pater Ioannis,qui eam vir-
vinemfciebat, oppofuitfe eis dicens, qubd erat dignaflare in loco illo,
& ideo ipfum Zacharitm tanquam legi csntradtcenitm interfecerunt.
Hoc autemreprobat Hierony.tanquam apocriphmj. eJr dicitquod ifle
Zachariasfu.tfilius loiads faccrdotis qm interfeblus eft in templo,vt
hibetur z.Taral,z^..Sed contm hoc vidctur, qitod tfle dicitur hic Ba-
rachittfilius, iUe autem dicitur filius loiadee. lid q<tod refpondct Hie-
ron, quod Saluator voluit hic exprmtre fah tlitaie' loiadx faccrdotis,
ideo vacaniteum Earachiam,idefl,beneditlum domini,ftcut aliquando
conttngit , qu*d aliquemliberalcm hominem vocamus ^ilcxandrum ,
niexprimtndum liberalitatem eiui: quaoms hoc non fttproprium
Xtomcn dus , ^iUicr pojfumus dicere,quod loiad&fuit binominis,ftcut
fater Dauidvocatusefl lfffe,& Ifai, & mnlti alu in facrafcriptura*
Saluatorhic cxprimit vnum nomtn eius , aliud exprimitur . z.Tara»
lip.ia.Scqunur .
I A men . Id&,fidelitcr.
a Dico vo.ckc, Idrfi.fuperpopulum ludaicum efl, quia pro iflispu-
nitus multipliciter diuerfts temportbus . Confidcrandum etiam quod
^Abelfuit ftmplex hono, paflor ouium & illiteratus. Zacbarias autem
fuit facerdos & legtfbcritus . Tcr hos ergo duos intelliguntur om-
nes iufit ab eis occifi , &■ efi fenfus ; Vt vcniat fupcr vosomnisfan-
guts iuflus qui effufus efl a fanguint iufli ^Abel vfque ai fanguintm
Zachari* tidefljafanguineiuRiminimi vfque ai fanguinem maxi-
mi iufii,
Icru-
3 Ierufalem Ierufalcm. Hicprxd cit cis coufcquenttrpanam tem
poralemjcilicet dcflrutlionem ciuitatis & templi qux futla cflper Ti-
tum & Fejpaflanmi in vindiclam ntottis Chnlti . ^i.anno apradi-
ftapafjioncdicenscrgolerufalemlerufalem , jilbqwtur hicpopu-
lum ludaicum fub nomine ciuitatis metropolitan* . Et hic eft comtnu-
nis modus loqucndi,hoc enim dtcitur ciuitasfacere quodpopulus habi-
tansineafecit.
4 Qji* occidis pro.Idcfl,confutttii~li occidert .
"J Ec la.eos &c.ad cc mif. Idefl,ad inflrutlionem tuam, ficut patet
inprcphetis antquis,(? in Ioanne Bapt:ita,quifncrnnt a Iudfis occi-
ft.Vndc^.Rjg.2 l.c.dicitur, quodtempore Manaffe ejfufus cflfanguis
inKoxius in Iemfalem donec replerttur vfque ad os .
t> Quoties vo. Sub cultu vnius Dei perfidem & charitatem .
7 Fihos.cuos. ldef\,ludms .
8 Q^emadmo. Vonitur exemplum degallina,ad oflcndendum affie-
Sumfuum adpopulum ludaicum, quia intcr alias auesgallin* vtdt*
tur magis affici ad coiiferualionem & nutritionent puUorum.
p Et noluifti. jf^niu primoprophetas a Deo miffos , poflea loannem
Baptiflam,& vltimo dominumnoflrum lefum Chriflum contempfcriit,
propterquodfubditurpxna.
10 Ecce relinqnetur vo.do. Id efl,ipfum templttm , quodperHo-
ntanos fuit deflruclum nec rexdificabitnr amplms , quia fecundum
quoidicitur Danitli <j.vfqueinfinem tnundi pcrfeuerabit defolatio .
11 Dico cnim Vobis,ckc. Idefl a tempore palftonis Chrifli, que dt
proximo imminebat futura,quando Chriflus dixit tfla.
1 2 Donec dicatis Bcnediwtus qui venit in nominc. Hoc erit
quando apparebunt ftgnaeuidentia aduentus eius ad tudtcium ,tunc
enim ludtei qui crcditurifunt in Chriflum infine mundilaudabunt, 4r
confitebuntur ipfum .
Ec
MORALITER.
t Vfqut adfan. Ong. Zacharias inccrprecacur mcmoria Dei
Omnis crgo qui memoriam Dei perdere feflinac in eis quos
lcandal!zar,Zachan« fanguinem effundere videcur.Abel au
tcm luctus mcerprecacur , Qm Crgo non rccipit quod fcrt-
ptum
prum efc : Bea.quilugent. fanguinem effundic .
io Ecce.Chry. Sicucenimcorpasanimarecedenreprimo
quidcmfrigcfcic,deindepucrcfcic&: foluicur, fic&cemplu
noftrum Dci fpintu fancto recedcnte , prius fcductionibui
& indifciplinacionibus replecur,deinde vcnic ad ruinam .
U
B8<? Matthari Cap. XXIIII.
390
£ A D D I T I O.
A Jn capitttlo.2 j.Vbi diciturin pottilla,idcft,afangttineiufliminimi
yf.]ue ad fangnincm iafli inaximi..
Qflod Abel fit roinimus iuilus & Zacharias maximus,fiue in-
telligatur fimplicitcr fiue refpeclu occiforii tantum, ex fcripturis
fion habec au£tontatem,vnde fecundum Hie.cade facilitatc con
femmtur qua approbatur . Nec ctia cx hoc quod prefupponitur
Abel fuiilc fimplicc paftore iliiteratum , & quod Zachanas fuic
facerdos & lcgifperitus, fequitur quod Abel fuit minim' lwllus
& Zachanas maximus Non.n.excellentia iuftitia: fequitur lite-
raturam.Quod patet in plurib.pratfertim cu antiquipatres, licct
jionleganturliterasdidAciiTejfueruttamcnindiuinismaximeil
lultrati.Quod patct de Ada & patriarchis.Et forte cx his quae Ic-
gutur de vtroqucf.de Abel & Zacharia plura ad ratione luftitix
pertinentia Icgutur dc Abel,quam de Zacharia.In hoc enim qct
tuerut ambo iine culpa occifi.aequales vidcnf, fed dc Abel fuper
hoc legitur, qct tam ipfe, quam munera cius fuerunt Dco accc-
pta Gcn.^.b.quod eft maximum tefiimomu fua? iuftitiae , vndc
Hiero.in hoc loco de Abcl dicit,iuftus atit non cxhominu fentcn
tia,fed cx Gcnc.teftimonio coprobatur , vbi accepca eius a Deo
narranf munera,rnde planior potcft ratio aliignari circa nomina
tionemiftoru duoru fcilicetqcfloquendo detemponb.praeteri-
tisantepaflionem Chnfti,qniftadicebaturaChnfto, Abel fuit
jprimuf iuftus quifinecu!palcgituroccifus:Zacharias vero vlti-
mus,
mtis,vnde coucnientcr nominat extrema,ad hoc,vt oes interme- D
dii includanf.Quicuque enim fuerit ifteZacharias fecudum di-
uerfitate opinantiii,ipfe tamenfmt vltimus luftus occifus,dequ»
in fcripturis expreffa mentio habeat. Si aut obiiciatur de Ioane
Baptifta,rcfpondef,qct illc non fuit occifus a Iudxis fed ab Hc-
rodc alicnigena,hic aiit agit deoccifionib.faftis per Hebrxos &
eorupra;decefforcs,interquosoccifio Abcl debctcoputari.curn
tuc temporis omnes fideles erant fub vna lege naturali, cui fuc-
ccflit lex fcripta quod patet in hoc quod diutur.Ierufakm Ieru
falem que_ occidis prophetas,&c.
REP.Inc.zj.vbiPoftil.redditratione nominationis illoru.fl
Abel & Zachanx quia vt inquit , per eos figmflcantur omncs
iufti a quibufcumqueoccifi,fiuc magni fiue parui,fic quod magni
ficanturperZachariammagnumfaccrdotem & doftorem , per
Abel autem parui & illiterati Burgen. nolens intelligcrc Poftil.
putat quod velit dixiffe iuftitiam fequi litcraturam,quod non eft
verum.Nam quod comparat paruos iuftos Abel,hoc eft per qua-
da fimilitudincm.no proprictate . N6 igif feqaitur cu. crgo ruif-
fetparuu iufiuficutChnftuscoparatusoui,leoni &c. non 16 df
ouisvelleo. Iftaautemtranslatiopotcfthalxre rarionem, quia
numerus quicamque incipit a minimo . Numerus igitur fanclo-
rum incipit ab Abel,rec"te igitur minimi dcnoroinantur ab illo.
Ratio autem aflignata per Burg.ad idem , non eft obieclioms ex-
pers,fed tranfeat.
C A P. XXIIII.
NOn relin.bic la.fuper /a.Myftice. Recedente domino de te
ploomnialegisa:dificia& compoficio mandatorum
f$ nfadeftru6laefc,vtnihilpoffitaIuda:isimplere. Diuinitus
auccm prouifum efc, vc crefcence euangelii gratia templum
illudcum fuis cere-
C A p. XXIIII.
T t cgreffus lefus dc tcmplo ibat . Etacccf-
fcrunt difcipuli eius , vtoftenderent ei*edifi-
a Non ignotas, fed unqtiam admuandis, quit videbatut qnod nun-
quam dcftiueietui nale opus 8c fiuftia cflct comminatlo Chtilli.
catioanes templi . Ipfe autem refpondens , ait 2
a Videdstam fiimam xdifieationem. Quod.42.anno poftpaffis-
nem domim faclum eft aRomanis.
illis * Videtishjecomnia. Amendfco vobis,non relinque-
Quafi contiaiius ctuitati.
tur hic lapis fuper lapidcm qui non dcftruatur . Scdente autc
a X A a|X rrl. f\. f..«m .f>f<l>il«« s*.. I i\ Pi 1 A \ mafm L. I 4 - - * - tSfc a » .
moniis collcrct! , ne
quis infirmus in fide
,a. lllis ftancibus Iuda-
14, ifmi occafionem ha-
berecldcm qui com
minarus cft vcrbo,
ofcendit figno, dum
egrcditur ab illis fa-
c~ti comminatione.
a Sedente autem. Vbi
1 a* Maccus ait.confr* te-
plum. Sedec contra.
tcmplumcude rui-
na cius &C cxcidio
umi. Getis difputat vt &:
, . corpons licus vcrbis
" tl fms congruat.
Myfticc. Scdet ivi
monce Ohucci,idcfc,in ecclefia quictus maneru fuperboru
C detefcatur arrogantiam.
Jicceffe-
b Mcefiernnt. 4« Chryfoftomus. Secreco acceflcrunt ^,iB
quia de magnis erat inter ogaturi.Etenim cupiebancdifcere g '
diem aduencus eius.quia vehcmcncer dcfidcrabanc gloriam
eius videre.
c Dic «o.O^uia dixic omnia defcruanda,tempus & figna de- Difdpuli
inu£tionisquxrunt.5:h'ifti qu:e
Tria qu^runt quofi«««ntt»a-
tempore defcruenda
1
• Idcft.fiuctifeiam ccdcli* cclfitudinem.
b Maicus ait Fetius & Iacobus
Sc loannes k Andieas.
eo fuper moantem t Oliueti , acceflerunt ad cum difcipuli eius
tfecrcto dicetcs • Dic nobis , quando haec criit & quod fignu
Icrufalem fitJquo ue
turusChrifcus?quo
confummatio feculi
ventura fit?
* Chry. Lucas aute „
aitvnamcffeintcr-]Si3™h79,m
rogationem quxeft^Nonnc.
j de Icrofolyma.quafi
4 seftimatibusdicifpu
t listuncfuturumcffc
t Chnfci aduecum &c
fincm mundi quan-
do Ierofolyma dc-
5 fcrueretur . Marcus
6 autemaicnoomnes
eos de coniumma-
tione Ierofolyma: , fed Petrum Iacobumjloannem, &c An-
dream,quafi Jibenus &: fecuruis Chniti loqucnccs4 F
. j@ Viie-
NICOLAVS DE LYRA.
1 ■
C A P. XXHII.
ETcgreflusIcfiisdetcmploibat. Toflquampofna efl legis
Euangelicit promulgatio & confimatio per miracula hicconfc-
queterponitur iudicittmjccndu Ugt illam . Etquialex euangelica efi
perfe&iflima & extrema, ideofrbi correfpondet iudkitt cxtrcmu,quod
eritperfcclijfimu.Et diuiditur in duas partes quia primo ponntttr (jttet
daantecedtniia ipfum iitdicui,fecndo ipfum iudiciu defcribitur, ca.fe-
quenti .Trima in duas , quiaprimo circa hoc ab apoSlolis pmtponitur
(juxflio &fecitdoponitur qu&fiionisfolutio,ibi. Et refpondens Ie-
fus. Trima in duas,quia primoponiiur qu&fiionis occafto ,fecndo habi
ta occtfionefomatur qu<eflio,ibiSedcntc autcm co fupcf mon-
te Oliucti. Circaprintii cofiderandti,n$ Cbritlus infine ca.praccden
tisdixerat,quoddomus templirelinqncrctur deferta,ideo in principio
huius ct.dicttur quod lefus egrefftts de tcmplo ibat. ln hoc oftendcbat
per
per faflum qnod templum effet a diuinaproteclione relinquendum .
I Etacce.7\(0H quia oilenderent fibi aliquidincognitum, cumfre-
qttcntcr in templo fuiffet,vt patct ex pmecedetibus,fcdvt ex nobilitate
adificiorum quA erantfatla ad diuinum cttltum, prouocarent eum ad
mifericordiam,& per confeq:iens mitigat 1 ppiam pr&diftam.
z Ipfe au. Quafi dicat quantumcunqtte funt magna & fmia.
3 h men . Idcftjidcltter.
4 Dico vobis.Tv^on eflftc intcUigendttm quin remaneret lapisfu-
per lapidem,faltem infundamcntis,fcd tft modus loquendi ad expnmen
dum magnitudinemdefirutlionis^quxcompktaefifubTito & Veffa.
fiano,vt diilum efl ca.prxccdenti.
Sedente au. Exprxdiclisformatnr duplex qtuftio. Quia enirn au-
dierant a Chriflo euerfiontm tllam , crcdtOant proptnquum ejfc mundi
co>ifummationem,ideo qumfierunt primo.
3 Die nobis quando. ldeM^defirutlio ciuitatis & templifecundo
quafierunt.
6 E t quod fi. Vtrumqtte enimftmulfiet)& propter hoc esl quxflio
vna
M O R. A L I T E
T.t egrejfus feftts de templo &c. Scquitur-
R.
\onrcUnquctur hic lapis fuper lapidem,qui non &c. Oria;enes
Omms homoqui fufcipiens eft verbum Dei ccplfi eft.Si pofi:
pcccatu adhuc faluat i-xparrc veftigia fidci & religionis, tc-
I lum cft cx partc ddku3umj&: cx parcc cenfiftcns.Qui auc
pofl>
poftqua peccauiccura fui non habcc paulatim minuitur,do-
ncc ad plcnum reccdica Dco viuecc , &: fic non relinquctuc
lapis lupcr lapidem mandatorum Dei,qut nondeftruatLir.
I Sedentc autcm cofuper montem oltueti. Contra tcmplu fedens
deruina Iudaic^gt3tisdifputat,vtctipfofitn corporismon-
ftrctjOj, quiecus in ecclefia mancns, impioru fupbia codenac.
Tom.5. xx z Multi
3^1 Glo£ord.&NicoIaideLyra.
592
Hom.7<-«o
Kmh.
t Mar.ij.a.
Eph.jb,
audicpra:lia,quiautemdepraHiisIongegcitisdud!r,rumo- D
rcsvelopinioncsaudic preliorum.
d Confurgetcnimgent&i.Mvtiice.iXegriu furgec in regnum
& peftilcncia coruni,qiiorii fermo vc,c.mcer jcrpic.Hci.mics
verbi Dci.co.nmocio cerrx,&: a fide ieparatio.Vlcuru cnim
tnbulatiomuluspre;
aduentustui , & confummationis farculi ? Et rcfpondens uenirar, &pcrcre-
* NcquispcrfuaJeaUu.uaiihxc omnia mox line lutnra. b AntichnAi pro Uiiiito irtiorum bra 111.113 lUdlCanClU"
priuiu'. Miaon nujjus.ctit omnci inSaiaana aulcultabant dicentcs Hxc uutuv Deimagnaclt. j malaperpeCUa . Ec 1-
Iefus , dixiteis. t Viddtc.ncquisvosicducatjMtihicnim r dcopoft beila&ie-
» Ante horum completionein- ^ 3 didOnCS UOn ftatim
ucnieant in nomine meo,dicentes.Ego ium Cnnftus , & mul- 4 finis,'qiua muka ma-
a V MfW.Cumhcc fient,nc puccmus inftafc die domini.cu-
ius fi"nu perfpicue pomcur m fcquctibus . premunicnecur-
bcncur,vcl dcficiac pcr dceeptione, vt pcr Sjmonc Magum,
vcl pcr ttibulationc & perfccucionem, vt pcrNcrone.Noca
hcc vcnicntia anccexcidiu Icrufalcm fmulia func U cadcm
fcrchisqux ficncin
confumnutionc fe-
ctili , & loqtntur ira
dcvnoqualide alio.
* Chryioftomus. n
Non dc dcfhuctio- b
ne Ierofolymx ne-
quc dc iccundo ad-
ucntu rcfpondit fta- c
tim , fcd dc mahs
quibus , ftarim obui-
andtim crat.
b A/H/ri.Imniinen-
Htt tentstio.
Expcclationcs n jumo»
5
6
fLucar.ii-ca.
Sap. f ,d,
Ante cxcidium. Oux ad Iioltes
In Lue.i.fcdi.iones. Quxadciues.
tosfeduccnt. Auditutienim cftis prcTlia&topinioneaspra-
a ludxam dcleiatij, Quantumad priha. b Confrat hxc omnia contigiHc, tempoie
iuuaicx fctliti oni antc vltmiani ptouincix eueriioncm .
liorum,uidctenctiirbemini.Oportebtenim * ha?cfieri,fcd 7
a Auditurieltispie.& opi cVcc.Conmr.enini gens. °
tclcrufalcmexcidio d nondueft finis.tConfurge^enim ecns cocrao-ente, ®nu 9 bus.Sk*$etgens.Ecccu
multi fucrunt pnn- 11« i«.?p».e. Pr,iion£. & D 10 percurbatio homi-
in rcgnu,6t crunt peftileti* & fames , & tcrremotus pcr loca ll ""TcfcIteZlx j^iu E
per, Teildcntta. Ecce
ladebent praxurre-
rcvtnuncicnt mala
fincfine. Eorumau-
temaliaeccclo,alia
eterra,aliaabeleme
tis^alia ab homini- .w
-
cincsqui fc diccrent
cffcChnftos,5t tcm
B pus libcrcatis prope
ciTe . Mulci in ecclefia temporibus npoftolorum , qui prewr
aliafalfadicerentinftarcdicmdomini.
c jluduuri. Harc in Iudara a pailione domini abundauerut,
•quibus nc territi apoftoli lerufalem & Iudxam defcrant ad-
monentur , quia non ftacim finis, fed poft quadraginca duos
annos,
EpifUo. -js Augu.Interrogancibus difcipuli<; dominus refpondit ea
quac la ex illo tepore fucrant fecutura,fiue de excidio Icrufa
lcm fiuede aduentu fuoperecclefia in qua vfqucad fine ve
nirenoceiTatjiiue de ipfo fiue in quoapparebit viuos iudica
turus& morcuos.Cura icaquefigna dicat,qtif ad ifta tnaper
cinent quo eorum crium fignorum ad aliquid bonum rerere-
dum fit diligentcr confiderandum eit , nc forte quod perti-
nct ad vnum rcfcrcndum putemus ad alterum.
•}< Chryfoftomus.HicIoquicurdepradiis qua: Ierofoly-
mis erant rutura.
^t Origenes. Qui audic ipfas roccs quaj fiunt in pralhs
audic
Vhi fuptj.
Traftatn. x%.
in JVfatch.
G
inqqualitas corporu.Fdw«.Eccc ftcrilitas terrx. Tenores de ca
lo & tewpctlatesAccundum Lucam. Ecce inxaualitas aeris. Oia
crgo confummando conturbantiir,vt qui in omnib.deliqui-
mus in omnibus feciamur,vnde Tugnabitpro eo orbis terr* ccn-
tra infenfalos.
* Chryfoftomus.Ecnonfimplicicerha:cfiencfccundum u
confuecLidinemanteainhomitubus cxiftentem , fed exora M
qua;eiitdefuper.Ht propter hoc non iimplicicerdixiccaeire ^
vencura.neque repence,tcd cum quxdam Ugnificacioric.vn- '
defubdic,hxcaucemomnia inicia fumcdolorum^deftjud.ti
cocurn malorum.
4« Origenes. Sicucargrocanccorporaante morcem,fic nc- tJ
cefTe eft ance corrupcionem mundi , vc quafilanguens cerra M
frcqucntius terrzmotibusconquafTetur. Acr vim morciiera
concipiens,peftilens fiac,&: vicalis yircus terrae deficics fuffo-
cet fructus.Confequens aucem eft,vc propcer mopiam cibo-
r um, in auar lciam &; bclla homincs excicencur.
^ H£C
NICOLAVS DE LYRA.
>W . T^otandumetiamquodiJljiauieUionesfueruntfibifa&afuper
montem olluetl , & hoc rationabiliter , quialotusiftediflatfoluma
tiuitateper vnum ntiliare , & fic ciuitas itla & templum ex ilto loco
clariffime videntur , & occaftone buins de tempore dejtruclioms itlius
ibi queritur . Similiter etiam iudicium extremum futurum esl circa
illum locum , vt babetur Ioc. $ .ideo conuenienter fit fibi qu&jlio de fu-
turo indicio.
I Rcfpondens. Hic ponitur vtriufque quxflionis folutio,& primo
prim£,fecundo, fecundet ibi. Orace aucem. Circaprimum duofacit
Iofephus quia circa ea qu<c perlinent addeftrufttonem ciuitatts & temptt pri-
tno fcribit inttium,& fecundo finatcmexitum,ibi. Cum etgo vide-
ricis.Circa quod confiderandu,quod incboatio & fignum deftiuHionis
fnturafuerunt clades&peftilenti£,qui)ifucrutinludjia antebdlum
VyOmanorum contra eos,vt dicit Iofepbus libro de Iudaico beUu. Diui-
ditur ergo in duas partes,quia primo tanguntur mala qnx contigerunt
ludaisingeneralitfecundo ,malaqu<ecomigerunt CbriRi difcipulis
in fpecialt,ibi.T imc cradenc vos. Circa primun quatuor tanguntur
Trimumeft feduclio crroritrfuod notatur cum d>citi*r.
z Vtdetcnequisvosfeducac. iftaautemprxdixit , qulaminus
iacula feriunt qux prxuidentnr.
$ Multi enim venient. Ideft,afcribentes fibi nomen meum , quoi
patetper hocquadfubditur.
4 Diccntes cgo fum Chnftus &c.De talibusfuit Simon magus
quiper bocfedicebat ?amaritwos,dequo babetur Jicl.8. b. qiSama
ritanidiccbatdeitlo.H\ceRvutus Deiquac dicitur magna;//;f.
etiam dicitfufcr locum iltum,quod ante dcftruflionem ciuitatis plures
apparuerunt qui dicebant fe efie Chnflos.
5 Audicun cnim cSis. Hic ponitur fecundum quod lefl cocnffio ti
moris,cum dicit. Audicun enim cftis prxlia. Secundmnenim quod
refert lojepbus lib.antiquitatu.2.0. poft pajfionera Cbrifli ante deftru-
llioncm
ftionem ciuitatis,mulf<e feditiones et multa prttltafuerSt apud ludteosi
qttia Samaritam quipartm tenebant ntumgentilem,infurgebant cott
tra Iud£os,& econuerfo.Item in populo ludtenrum erant plurimi qui
incitabant populum ad rebeltandum contra Rjmanos , afy autem con-
trarium.Sequitur.
6 Ecopmionesprajliorum. guia ante deflru&ionem ciuitatis Si
multafigna apparuerunt,quce interprctabatur ab aliquibus in bonum "
6 pacemcmitatisy ab alui autemin contrarium & dcftruclionem,& ci
inttr aliaponit vnumfciiicet . Etfydus iletit fuper ciuitatem per an-
num fimile gladio . Quamappavitionemqwdamdicebantfignificare.,
auxilmmfibi ajfuturum contra inimicos . liliqui e contrario dtccbant **
fignificarevindiUam Dei contramata habitantiumin ciuitate,&per
hoc erant diuerftt opiniones de prxlus intereos.
7 Videce nc tur.&c. Hecededo de Ittdxapropter talia. Voluit.n.
Cbriftus quod difcipuU fui manerent atiqnanttdumin Iud£apoi~l mor-
tcmfuam adprctdicandum-ftdem CathoUcam.
8 Oporcct enim ha:c. Quiafunt a Dco prxordinata.
9 Sed nondum eft. iluutpoft audidancm tatium lietit adbuc ciui
tas per longum tempusfcdtcet <\o.annis poflpaffioncm Cbnfti.
io Confurgeccmm gens. Hicponicur icriium,vidcitcet'difturbx
tio pacis,cum,dicitur.Conhugcr:gcns m gcncem. Quia genslu-
dxorum erat diuifa intxafe,vt patet.
1 1 Ec regnum aduer. Qiia regnum Iudxorum contra regnum E^-
manorum rcbcUautt,& boc patet exprcdt&is.
12 Ec ctunt pefh. Hicponitur qu.artnmjciUcetperturbatio orbit
feu elcmentorum ex quibus confurgunt pcjtitcntic in aerc & mari , &
per confequens Jierilttas & famcsiutcrra. Qupd autcmhoc accidcrit
dto tcmpore,patet ji£l.\\.d,vbi dicitur qi propbcta Agabus pr&ifixtt
famem magnamfnturam , qux fatla cfiimpcrantc Claudio proptcr
quodfiddcs qui erant „4>>tiochicc yW-ferunt auxtlium de facuttatibvs
Juis fideltbus quterantinludxa & lelufntempcr manus Barnabx&
Sauli.Sequitnr.
Ftac
MORALITER.
1 Multienimvenientinnominemco dicentcs.ego fumChriflus &c.
Ideft , Mulci videntuc plus dicerc fafto.quia fna ftatutadiftn-
ttius faeiunt obfcruari quam prarccpta Det .
Con»
1 o Confwget. Hie.Myftice.nutcm vidctur regnum contra ie
gnumconfurgercvSdpcftiicnctaeorum quorum fermoki-.
pit vc canccr, &L famcs audicndi vcrbum Dci , & commocio
vniuerfeccrri' in hajrecicis migis incelligi,quiaconcrafe m-,
uicemdimicantcs,cccleiie viitorian^faciunc.
Tunc.
193
Matthan Cap. XXI III. 394
* Hjec autcm omnia initia funt dclorum. Tunc tradentvos '
a Fei apoftolos oinnium credentium perfona fignatui
J a H^cau. Ha»cawcmomniafuminitia,nonconfummatio
\ qUanpr£ConiaAnt!chrifli,velcxcidij vrbis. Hecpartimad
cuerfioncm Iudcorum,partim ad diem iudicii percmecquia
itaapoftoliintcirogauerantdevtroque.
# Hieronymus. Quod dixiz ybecautcminitiafuntdoto-
rtfw.mchustransfer-
cur,parturitionum:
Vt quafl conceptus
qnidam Antichnfti
non partus intclliga
tur.
b Tunc tra. Quo mc
ricohec Iuda?is cuc-
nianc,fubdic, qpoft
©ccifionem Chnfti,
rominis&fidcieius
precones pcrfecuti
funt.
•n * Chryf.Quia difci-
puliaudicccseaqua*
B de Ierofolyma pra*-
diccbacur, fi difpofi-
tieranr, vtextratur
:* batione efient quafi
l;e dcalienapgnaaudic
•p 1. tes fibi vere profpe-
*■- ra fucura fperabant.propterhoccisgrauia prxnunciac in fo-
f licudinem cos ftatuens .
I c Ettuncfcandali\abuntur. * Idcm.Poftquamduplexpreliu
pofuicfcilicecquodefta fcdu&oribus &quodcftabinimi-
cis confequcnter ccrtium pra*Iium ponitquod eft afalfis
fratnbus .
d Et mul.pfeu.Quidam hoc ad cucrfioncm Iuda-oru rcfcruc.
Sed tunc intcr cos , quia nulluserac fidchs , ad qucm fieret
cxhortatio mclius hoc accipitur dchzrcticis.quoru primus
Simon Magus fiiit.Extrcmus maior omnibus , Ancichnftus
cft . Diligciiter intucndum cft,quod fignorum ad excidium
\rbis,quod ad diem dommi referatur. Rcfpondit cnim do-
minus, quarcxillotcmporeerant fccutura iiue dc cxcidio
£ Icrufalcm fiuc dc aducntu fuo .
£f
c Et pr&dicabkurS^wa nouerac dominuscorda difcipulorum D
dc eKcidio &C perditionefue gentis contriftand -i.hecfolacio
rcleuat vcfcirenc mulco plurcs focios gaudi j <ccerm dc toto
orbccolligendos.
Adhuc tcnecc hoc figncim , quod non in&ct dics domini
vel dcfolatio Icrufa
a Fururorum. b Miniftrit. .e Exercendoj.
In fine-muRdi fiiniles apoftolis,
ttibulationibus funt probandi.
in tribulationcm , & occidcnt vos , &ebricis odioomnibus
a Propterafleuionem veritati*. b Difcedema hdetiirinie vel por-
tentts vel immanitite commentorum .
gentibus proptcrndmen meum. Ettunc fcabndalizabun-
a Gladio doinini ab inuicem feparante eos quod inprincipi» prxdic.tionis faftnm eftmaxi-
Bte tempore Antichrifti ell fututura. b Frater infidelis fratrem fidelem.
tur multi , &inuiccm tradent & odio habebunt inuiccm . t
a Vt miraculis feducant . f Koc tempoie iudaici vaftitatis plene rempore Antichrifti.
Etmultipfeudoprophetariurge^nt^&feducent mulcos . t&
a Vnde Apoitolus.Eiunt homines aman.fe. b Iniidelitis . c Pio tribulatione qux
antctribulationem videbatur calere vcl calebat n cumque in paee ».
cjuoniam abtfndabit iniquicsfs rcirigefcect charitas mulco- 9
In fide Sc charitate. tQuocumque tcmpoieincipiat. Fiifentis viti.
Icm ancequam apo-
floli toto orbe dif-
perli func prastcr
duos lacobos
qut
8
prius in ludxa in-
cerfcch func Difper
flinqriam, vcfido-
lercc dc pccdicione
fiiatgcncis.folacium , f
habcanc plures fo-
xS*l~
uator.
cios dcomui.gence
coilcctos.
* Chivf.Ouod aute ^ ^™ ■
antccaptionelcro-^onalu>fi_
fo.Iym^ vbiquc pra> £
dicatu cfteuan"cliu
rum. t Q.ui autem pcrfeuerauerit vfqucin finem hicfaluus d lodaicPaulus
a Aedirtcatoriumecclciizantefinem mundt ficut anti aelhuctt»nem Ierufaleia per apoftolos.
crit. Et prjedicabicur hoccuaangclium rcgniin vniuerfborbc,
NICOLAVS DE LYRA.
i Harc autcm omnia. Iiefl,quaiuorpr*difta .
3 Initia funt do. Qj*' quidtm doloresfuerunt confummati i» de-
Slruilioneciuitatis & templiper I[omanos .
3 T unc tr. Hic ponitmala qu£ contigerunt Chrifli difcipulisin
fptcitli,y>biponuntur quatuor. Vrimum efl violentia afflitlionis dupli
eittr,fcilictt ab intra & ab extra. Illa qua. fuit ab extra,fuit a ludxis
fdelesperfequentibus,de qu% habetur >A8.%.a. *bi dicitur% quodpofl
mmtbcati StepbanifaHa efl perfcquutio magna in ecclefta,qux erat
lexofolymis & ibidemfubJitur,qupd Taulus deuaflabat eccUfiam .
4 LLt occi.vos. Qwa illo tefhpore occifus efl Stephanus a lud*is,rt
patet^ftl.j.g.lacobin filws Zcbed£i.^tft.ij.4. lacobusjrarer dortii-
ni. vt dicit Iofephtn Itb.zs.a-itiquitatum .
$ Et cr.odio. Idcflt'hquibi4S omnium gentium .
6 Proptcr no.mcum. Hoc additur ad eorum confolationem, quia
adbocjcquitur magnum premium,vt habitum tfl fup.^.c.
7 Ettuncfcandalizabuntur. Hicponitur affhdio ab intrafcili-
ttt a (alftsfratnbus,qnia multi qui rcceptrantfidem Cbrilii vidcntes
pcrftquutionem oriri contra eos fcandatf^abantur , cadentes proptcr
hoctjidcfufccpta^&fic habebant odio verosdtfcipulos Cbrifli , quos
ad mortem tradcbant .
i^trnul.pfcu.Hicponiturfecundumfcilicetyehcmentiafedu/Jio-
»i',f iU multi prophetxfalfi dcnunciabant contrariaprtdicationi jl-
poftolorum .
9 Ec quoniam abunda.ini.Hic ponitur tcrtium fcilicet abuitdan
tia iniqmtatis,quit erat infalfis Cbriftiams, & propter hoc refiigcjce-
bat
1 1 in omnem terram
ii cxiuit fonus eorum
Et vides cum alc-
rufalcmin Hifpaniam currcntem.Siaute vnus tantam por-
Cionem accipit, cxcogitareliquiquantaoperatifint.
# Aug.Noncftab Apoflolis predicatioiftacompletaqua- fpift, 8«.
do adhuc funt gentes in quibus nodum ce.pic impleri.Quod
autcm dixit Apoftolus. Jh omnem terram &c. verbis quod fu-
turum erat dixit, non quod iamfacfum eft .
4< Orig.Cumomniseensaudieritcuangelij pratdicatione TmS.»8,
tunc cnt fecuh finis.Multa: auccm non folum barbarorum,
fcd etiam nofirarum gentium nondum audierunt Chrifti
verbum .
•jc Hieronym. Non putoaliquam rcmanfifTe gentem qu^
Chnftinorricn ignorct. Et quamquam non habucritpredi-
catore,tamen cx vicinisgentibus opinioncm fidei nonpo-
tcftignorare.
^ibo- V
batcbaritasinmultisalijs, licet non caderent totalitcr prcpter quod
conclud.it •
10 Qiii autcm perfeueraucvfque. In fidefcilicet formata chx
ritate, hicfaluus erit .
1 1 Et prasdicabitur. Hicponitur qtiartum quafi ad confotationem
pr4tdi£lorum,quod efl euidentia credulitatis, & hoc cfl quodfubditur.
Et prardicabitur hoc cuangel. Idefl, enangetium Chriili quod in-
troducit ad regnum ccclesie , quod non faciebat lex propter quod erat
imperfetla refpctlu euangelt'],vt fupra ditlnm efl inprinci. hums libri.
ia In vniucrfo mun. Quodcnimantedcflrnftionem ciuitatis pcr
Titum et refpafianum in tribus partibus orbis fcilicet: Afta.,Aphrica
& Europa,prsdicalum ftt cuangctium Cbrifli,patet ftc. Viucntecnim
Tctrofidesprtidieata efl in Italia,& nonfolum in Itatia, fedetiam in
Gallia,quit satlus Sauinianus quifuit vnus de txx. miffus a beato Te
troinGailiam atmpluribus alvs tiuitatem Scnonctjcm {qux tunc
erat metropolis Galhc,& -vocabatur ciuitas aurea)conuertit ad Chri
flum: & ibi tribus ccdcfii. adificatis vnafciiicet in bonorebeat* Vir-
gi>iis,alia in honore beati Stepbani protomartyris , & alia in honore
JantTi Ioannis Baplijttt , quartam xdificauit in honore ^ipoUolorum
qut quia yiueteTetro confliutla ettjdco ecclcfta B.Tetri viui adhuc
nominata eH vfque in bodicrnum dicm. F.x loco autcm iilofantlus Sa-
uinianus focios fuos ctrca aiiaspartes GaWs mifit adprxdicandu.lx
qnopatet, quodviuenteTctro fideiprxdicatioperuenit vcrfitsmare
occidtr.tis ,vbi terminatur ylttmum clima nolir* tcrrx habitabilis.
Q^od autem efl vltra , fecundum autlares aftronomix ponitur extrt
chmata. Ierufakm autem dc qtta exicrunt apofloli, & alii Chrtfli
difcipuli
MORALITER.
Tunc. Quod nunc impletur myfticc , quia paupcrcs rcligiofi
perhomincsmalos, & fpecialitcr pcr clcricos pcruerfos tribu-
«ntur,& per detraftioncs eorum linguarum gladiis occiduntur,
* plurcs infirmi fcandaluamur , odientcs ftatum fuum , & fra-
tres
trcs fuos ncquitcr accufant ab ordine rccedcntes .
7 Et multi. Idctt,pra:dicatores , qua;fuafunttamenqu*rcntes
furgunt,& multos fimplices fcducuac , & fic firigcfceutc charita-
teabundatiniquitas.
t) i>«itf«.pcr/(?.ScilicetindoftrinaChrifti, &atalibus verbo
& faclo prxdicatur euangelium regm.
T©m.5. a i Cum
w
GloforcL&NicolaideLyra. 396"
@ a ^fcftm/iwr/#n?,^.Vclfidccxci<Uovrbisflbominatio,ideft,
A idolum.Pilatus cnim poiat imaginem Ccfam in remplode-
folato. Vd hoc dicicur dc ftjt.w Adnam eqticftn,que. m lpio
fantforum loco longo tcmpore ftcrit .
Fpjft.Bo, M /^uguftmus , Lucas qiudcm vt oftenderet tunc tactam
ftnilr abominatione
•TSux damsati&nu , f Non credentibus
t Din.a.g
J.ucTii.4
J.W-X »1,
i.Uy^il.4
B
j vettimcnu
1M
dcfolarionis qux a
DanicJcprcdi&aofti
qncxpugnara cft lO*
nil.tlcn ci ictehi
harcdi i;
menv ■''•.'[. <••"'" >■■
ii> t':rt .idui
cit.i lctufjkw . tf.nt fci*
tote qnia apprupinqua*
hii d<f<<<:'ioeins.
# HiImius Totum
iudiciuru adue.irJWS
futuri dominus po-
nndiccn?,C«»i wJW*
f/f^f. DcAnticlui-
fii cnimtcmponbus
fric iocucus hii , pro-
phcta. Abomiftatio
cxcodidjcft, quod
aduerfus D-*um vc-
niens honorcm Dci
Jibt vendicailct:defolationis autem .abominatio,quia bellis &,
cxdibustcriamdefolaturusiic, atqne o't id a Iud.cis fufce-
ptus.locofantfirkation.s ufftntuiturj vt vbi f.inctoriim preci-
bns Dctisinuocabatur,i|l:c aluda-is f..fccptus vciv.rabjlis flt,
i^quiapropnusiticIuJxoiumcrroi crir, vc qui verrtatcin
fefpueruncfiicipiant falinaccm , .h;du.\>m deicri moncc', &
ti ansfugcre m montcs,nc aduuxtioue plebts tlhus Anctchri-
ftocvcduurx visarter.irur, . i
b Tunc qm in. Hxc ad literam fafta funt cum appropinquace
cxternvnio ludaroruiri oracuio monittomues Cbnftiant nj-
gerunt tn rcgnum Atzr pp* qui pardbat Romanis.
Myfiicc, tunc. fciefl cumh<eiefes & ilagitia regrmreecc-
pcnnc imcrfanctos>&: pacemeorum diftiahere,quancopJu^
res vidcnc fcqui praua,tanco altius virtutes petant .
C V*au, Quiiaiarcina.grauate.fugcre nonpoieru.nt. Inifto
qtu
qui in lud.ra fttnt fbgtaht ad montcs,concordat Lucas,cccera
viderur.iliterdfcerejta&qut in mcciiociusdifccd.tnc. Sed
quomodocum prardixtteiiangeliftacircundari Icrul.ilcmab
exeicitu,quiin med/o fOnt,ideft, cnm itavrgebitpcriculum
vt cuadi non poffic, dilccdant, td eft non capiantur deiidcrid
httiusfeculi inaliam
a poft bxc omnia
I
in cclhmonium omnibus gentiiSus» eattuncvcniet t con*- 1
a Nanllaiini.lednonprius. b Ilom iK-m peci.vi, qniadueifatur .V extoMitur fupra orane j
dicitur lcui qni deilruir, ix ao lolirudinein rcdigct fufccf turos fe .
fummatio. t Cum ergovideritisabd'minationem defolatio- 3
rpixdiftl, 3 Intcnip! i nei.vcl.vbi non debct lecundti m (ttarcum , quod idcni lignat.
nis,qua: ciicta cft n Daniele prophcra ihntcm in lo'co iancflo
.1 Ulam wophetuui vel icqucin b In conleflionr riJci. T VeUimlua occidetiw
lucr» 8l ludliea t>r.uiitatc .xicrnis .'.pur.-u:tc:it mentibus.
qui lc git iutcJIigac.t Tunc cjui in Iudam furit fugiant ad mon-r
a Virtuturncultireuatiiusalceniiwr, b QUiexccdit carhern ininio non rcdcat adaliquos
unttlnz conucrlbnoms,
tcs • Et qm i'n tec5lo} non defcendat tollere t aliquid de domo
a Cainc relmundo. b Q>r opcrjtnr inccclclia. Qj^i ck erit ciuitatcm huius munui .
c ldcitrcmfecularemquale cxmt.vt nudus Clnidnm fcquatur.
d Va:aint>itious pariturorum, j.
fua\&quiina^ro,nonreucrtaturtollercttunicafua.t Vaeau- 7
a Pili(iai ou s .n!<:,m lunt foqentibus, quia fatcwa grauat i fiigcre non puteiunr,
b (Jiinn li.i licl 1 l.a-x-ntJtcgcntnutrimcnto m^iftrorum. c Non tuncprimoincipia-
tis dctlinarc .\ milo.cum mortc pratueiueme iu.! cuiir. Dei non potc.tiselu^cre.
te pra;gnaantibui» & uutaentibus in Ulis diebus. Oraete aut.vt 8
„.■ , •>
vitam migrare para-
ti ? Idcm quod altj
dixerutq in tccto cft
non dcfccndat tolle-
re aliquid de domo
fua hoc eft nullo arfe
ftuinclinetur adcar
nem . Ec hoc quod
Lucas aic, & qni in rc
gionibus non intrent in
Mw»Ideft,quiiambo
no propofico cordis
extraillam facbfunt
non cam rurfuscar-
nali cupiditate defi-
derenc. Hoc a.h')&L
qui in agro , non re-
uercaru-r tolicrc tuni-
cam fua hoceft.tteru
inuolui curis quibus
exutUserat. Graucs
anima? peccatis, & qua? nucriunt Idcft ,imperit^ Anrichnftu
crFugcrenonpoicrunt . Vcl va; illis qui fua gcrnunanoa
produvc -• uiiL m virum perfcctum .
d Orxfr.Sidecap luitatcotcntnefugaeorumfithyemevel
fabbato,quia in altcro prolubet duntta frigorum ad folttudi-
nc<> fug< re,&'in dcfcrtis latttai e. In altero tranfgrcfiio lcgis
eftfifugere volunt vcl morsiiremanent , Sptritualttcraute
pia?c ipuur , no ffigefcat fides m Dcu & charitas , ncq; ocioii
tnopcretotpeamus virtutum fabbato. HancfniamLucas ih/
lllfti at . Dicic enim ^ittendile vobis,ne gr&uc>itnr corda vejlra it
crapula <& ebnetate , & curis buius vitx , & fipaueniat in vos dics
illa reptutina. Vtgilate itaquc omnt tepore,vt dignt habeami-
ni fugerciftaomniaqUcEtucurafunt.Ad hvcme pertincceu-
ra' csrax tnftes funt, vc hyemesxi apula & ebnccas Ad fjbbatii
ciarncisjlcliciis affluere mos erat Iudc^iSiignaris ven f .bbaci.
^ $ Et
■ . , *■■■ iii. ,,,.11 . .
I-F,
I.
NICOLAVS DE LYRA,
HfcipuViAdpr^candiim , ejl in medio tcrrm b.xbitabdis , (inia ff? in
qnario climate,vbi primopublicatu cfljiics catbnlica , & idio funt a
lerufalem vjque adfines ictra babitabiLs exparlc Gailiik vbipr.tdica
taefl fidcs per fantlutn Saninianum crfncios eius :flmilitcr ex parte
HifpaniXyVbi 1?<iulus prxdicauit , eadern ratione prvbubile cft,quod a
lcrufalem vfque ad alios terminos tcrne bfbitahtlis ptiuenitprtidica,
ti 1 fidei per alios apoflolos & difcipulos adbcc t>;:flbs,& fu patet,q$
vhicnte Vetrofides Cbrifli prxdicata tfl in vninerfo mundq , quia co-
gnitio fidci peruenit adomnes partes orbis .Tctrus vero mr, tyi iT^itus;
eslfnb T^erone-.poft iwperinm aiit T^erouis deflrucla cfl cluitas \vrofa
lymitana fecudo annoimperij ycfpif:ini,vt hetur li.de lu.bdlol finr,
1 in tcfti.ijVu// dicat adboc prxdicatida eflfidcs in vniuerfo oibc,vt
ttflimonium Cbrifli audirctur in omnigente , fecundum quod ditlum
fmt apoflJis tAcl.i.a. Eritis mihi tcites in Icrufilcm <5c Iudxa
& Samaria,& vfque ad vlcimum, terras .
2 Ec tunc . Q>tiap:>[l prxdicationcm eugngeLj pr&diBam f.-tla cfj
confummatio dtflruclionis ciuitatii a CbriAoprxdibla. Conftdcradum
autem quod alia efl prxJicatio cu nngelu fuiura in pmnibui gentibus.
quantum ad eificaciam , fic quod omnctgentes recipienifidem Cbrifli
& boc erit m confwnmatione feculi .
3 Cum crg.Wic defcribitnr excidium ciwtatis quantum adeius ter
minu>h.htp>'iu ;tur ibi duo. Trimi<m ett propbctix impletio qux ba-
bettr Dvi.9 g.vbt dicithr qnod deftnttla ciuitate & templo pone»
tur abominatio in dc\olalionem,id (fijdolum^qnod noniine abomina-
ttonii intelligitur in vet.te.) dcbtbat poni in lemplo dtfolato , boc au-
tem impleium efl quado ^ielius ^idrianus imaginem fuamfecitftatni
vbi
1
ybtfletcrai arca ttflamen ti vt fcribitur in Scbolaflica bifloria, et hoG
efi quod diat.Gum ct.&Lc.Scquitur.
4 Qui lcgit i ntel. Qjd.qui Ugitprophttiam Daniells intelligat eam
cjj>: diclarn de hoc fcclo.Secunaum quod ibi poniiur efl ludxorum cap-,
tiuatio & pe> ft tla e< i ' »< dijpcrfio, cum dicit .
c Tunc qui in Iu.funt {u.Qd.extunc ludxinon habitabuntin Iu-
Uxaplu<,qiua licet ^iefus y4drianus lerofvlyniarexdificauerit,prx-
cepit tarr.en nealiquis Jndxus haberel licentiam intrandi ifluc.^tliter_
autrm exponitur ab aliquibui de temporc quoafuit ante defl>ucl:oncm
citiifaiis imwediate, quiafidelcs qui er<xnt in lt> ufaUm admoniti funt
per aiigelum vtfngei et in regnum ^fgtippx vltra lordanem, quia rex
xAgrippa erat confedcratus I{r>manis,, & ideo ibi fidclcs faluati Junt,
vtjcribilur in Scbotaflicahifioria.Scquitur .
6 Ec qu; ia tc. j^.(/, mclius efl quod faiuct vitam fuam quam rem ■
pojjetfam,
7 V X autem. Qttia pregnantes non poffwit bene fugtu aggrauatf
pt)>idcre,ncc etiam nutricntcsp; optcr curam circaparuulcs .
8 Oratc autcm. llicincipn foluere fctundam qitgsiioncm de con-
fummationc fcculi.Et diui*itur in trespartcs,q::ia ci< ca confnmmatio
nem ficuii primo oflcndit tribulationh magnitudincmyfecundo tcmpo ,
risUhceriiiudinm,ibi.Dc dic autcm illa ck. hora.tertioexcitat r,o
flram folicttudincmyib:.Vi°,\htc itaquc. Trima adbucin duas qttht
primo tangit tribulttionemfuturam tempore lAntichrifli & fccundfi .
aductumipfius Chrifli 'adiudicium,ibi. Statim atttC.Ti-insa in dnas,
fed quod tribtdationcm futuram tempore ^inticbriiii difcribiturex
duobus primii cfl violcniia affiiclionis-.fccundum cfl vchemcntiafcdu-
tlionis quod ta»giuir,ib:.luac ii quis vobts dixct "ic. Circa primi
adttcr-
M O R A L I T E R.
3 Cumergo t>Uteritis abominationem dt fot.ttionis . Abominatio
fcans in loco fancto cfc prajlatus malus m ccdefia dc quo di-
citurZach.l l.d.0 piflo< & idolumdereiinquens grcgem .
5 Tunc f/«;'w.Idcftcon{cffione veritatis .
t Fugiantadmontes.ld eft ,qutjrant auxiliumaDeovt pto
utdeac
uidcat dc pafcore bono .
6 Et qui in te. Pcr qucm fignificatur bonus cOntcmpIatiuuj. '
f Et qui in agro^&c.i bonus acUuus.quaii dicat ifti no dimit-
tantoc.cupacioncm fuam bonamproptcrpradati malitiam.
7 Vx autcm prxgnantibus •&■ ««.i.qttilibcc dcbct optarc vt nen
impcdiatur iuga tanci inah eccieha:.
Erit
197
Matthsi Cap,
$98
4 a Et nifi. Q^vx ergo fpcs cleJtis.nifi gratia DeiYqux dac pa-
A ttenam piis,vcciciusdemacpocentiam impijs ? Quacoemm.
ent hec cribulacio grauior , canco eric breuicace moderacior.
Vcl dierum nomine,ipfa mala figniflcancur.
b Breuiatifuiffent. Non meniura,fcd numero,ne mora cepo
rum fides concutiacur
Credetilim. EruCCnim \* Q^hsctemporanonfunritmericonuenientia.
hxcmala cribus an-
nis . Ecdimidio can-
. cum.
" * CHRYSOSTO-
MVS. Incendeaurem
Spintus fancti difpen-
fatiouem , quoniam
mhil horum fcripCic
jfoannes , vt non vi-
dererur exipfaeorum
tnir factafunthiftoria
icribere , eccnim poft
pptionem Icrufalem
vixic mulco ccmpore
Sed qui ante mcrcui
mnt&nihilhorumvi
Multiemntquinoncreknc Chrifiume(Tccor.v.niinem D
falucem omnium,fcd quoi unda m.vnde dicicur.hic auc dl ic.
Chvvfoftornus. Eccc hic.Non cn im ficuc in prton ad- Vbi fuora.
uentu m Bethleem apparu:c,&: in paruo angulo orbis rerra-
rum,&:nulIoicieiKeapriiuipiQ,ica&tuiiceric,fed!iia)-iifc-
ffo vemcc, ira vc non
b Hoc proprie teiaporibus Aeii-
chrilti.
b
no fiat fuga veftra hyeme vel fabbato. Erit enim tfic tribu
a Cuius non concutiatur rides.cum perfequuror pieutil erit cper.uor virtuturn,
a latio magna qualis rto fuit ab initio mudi vtYiue raprjo, ne-
b quefiet.Etnifi brcuiaci fuilTentdies illi,no fieretfalua ols
a Ncdefperent. In iila p -lluta.
caro,fed propter elettos brenuiabuntur dics iilt . Tunc fi
a Vertris imttatortbus. Apud Atrianos. Apud Di.uti.las v:\ huiu(i.etnodi.
e quisvofoisdixerit. tEccchicCfus.autillic , nolitecrede-
a Merabta eiljs qui fe efTeret fupet omnequod dicitur dcus stuquodcolttur.
rcSurgetenim pfeu'do Chrifti,& picudo propheta:,6c cja
a Aliqatd tn.igui (igninVantii.
bunt figna* magna & prodigia,ita vt in errorem inducan-
Vt ptifcii vigilctis. Quia prartnoniti eltis.
d turfificripotcftctiamelctfti.Ecce pradixivobis. Sicrgo 14 ecce m dumib. eft ver
Chtiftusnonmoratnrindogmategentjliim phUofopho.-um. _b A fide ad doctrinam eontm. I c, blim VCHCaCIS.Sed nOS
, CCCein 16 nondebemus cxire a
primaeccleiiafiica cra
ditione. Sidixerincvo
ind»'gcaj quod- aliqms
eius aduencum annun -
ciec.
* ORrGE. CcMiando Tra&am^o.
hjrecici fecrecas &no inMauk
vulgacasfcripturas 'g.
feruncad confirmacio
nemmcndaciifui; vi-
dencurdicere. Eccein
) folicudineverbum eff
vcricacis . C^uoxics auc
ro canonicas profcrunt
rt fcnpcuras , in qwbus
12 omiiisChnfiianusco-
ij fencic,vidccurdiccre,
uc E
itn
derunr,ipfi fcnbunt vc f dixerint vobis , cccc1 m dcierto cit , nolite exire
vndique fulgeac pra>
nunaucionisvircus.
I Idem.Cumcomplcfietdominuscaque. de Ierofolymis
funt ad fuumdecxtero peruenitaduentu,c<:diciceius figna
nonillisfolumvtiiia,fed&: nobis,vndedicit. Tmcftqw.s vo-
bisy&c. Sicautemcu fupradixit Euangchfta. Iudiebusillis
vcnit Ioanncs bapcifta.non cepus quod immediate cft cofe*
qucns expofuiccum jo.snni in medio cffenr.Ica &: hic cum
dicit,Tunc,toiu mediu tcpus prxcermific, quud fucuru cra:
acapcionclerofolime, vfq; ad inicucofummationis miidi.
c Ecce bic Cbriflus. HaGec vnaqu^quc hcreiis.vcl ccrcas mun
di parces.vnde dicitur.
Ecce bic & ccce il. Vcl in occultis 3UC in obfcuris conuecicu-
liscurioficatem hoininumdecepitjVndedicitur.Kccetw cnbi
r libus,ccce in dtferto.
Muki
bis.Eccein folicudine eft nohte exire a rcgula fidei.Vcncas
enimilmiliseft fulgori cgrcdientiabonence &apparcnti
vfquead occidentcm.
d Sifiiripof Idcftjfi aliquo modo fieri poffi*t, vt Dci pra*fi-
nitio mutarerur, fidjidto non de veris uueliigipottftclc-
CtlS 4
c E/tr^;'.Non quod dimna elcctio fruftretur,fed qui iudicio •
humanovidcntur elccti.
* O.igcnes.Fxsggcratorius fermo eft,vultenim oftende T'-lftar<'-?0'
re quoniam frequencer valde pcrfuafori: func fermones inMauh-
ha?recicoium,c^commoucrc pocences eos qui fapiencer
agunc.
f Ecce in deferto.Mnhi ctiamcrcdunt non venire in pubhcu
r^ fed P
NICOLAVS DE LYRA.
aducrtcdum,quodqnia pratdixerattribulationc lud^orucx dc-
fttu£lion e cimtatis Ieroloiymitan^.vr patec cx pr^ diclis , & uuc
pifdicittnbulationcfidcliufutuiafub Antichnito maicrem,io
touertit fe ad difopulos fuos , in quibns admonet fidelcs jp illo
tempore futuros dicen$.0»4lt7 au.&c. Idclt,ter»pore lncompete-
ti cx aeris importumtate.
1 ^e/M^.re.Ideft,temporeincompetenti adfugaexquacii-
que alia caufa.quia tiic no ent labbatu obferuandu, m quo non
trat licitu ludaiis ambulare vltra mille paifus. lJer fabbatu cigo
intelbgit tempus inconuemens ad fugam modo prxdicto, &
fubiunguur rano rum dicitur.
1 Euttnimttlnc. Ideft.tempore Antichrifti .
3 TribMtio n>az»a,arc. Dc prxter>to.
4 T^etjuefiet Detutoro.ExquopatetqcTloquifhicdetribu
Utione Antichnfti quac ab oranibus dodotibus dicitur maxima.
5 Etnji b\ r.f"..di.'l. No cft intelligendu quod diesiint breuio
resrcpoie Antichriitiquaiint mo,quia qoantiras dicicaufatur
exraotu folis qui eft vniformis: (ed dies hicaccipiutur pro t?pore
qma tipas illius uibulationis enc breuc,qa no dur^bu vltra tres
annoscudimidiovthabetorDan 12 c.\bidicitur,quodd«rabit
pet tempus & tempora 8c dimidium tempons.Caufa aotem hu-
iQ$ bteuitatis fubditur cum dic tur.
6 Nmjiertt fal.nmnis caro. Caro autem hic accipirnr pro homi
ne feiiidu qd hibetur Gen.6.a.N.6 permancbit fpintusmcus in
homine m auernu qa caro eft.Senfu s eigo eft ifte . Oi$ caro non
ficret falua.i.nullas homo fierctfaluus, (x cflet logu ptfdift» tri-
bula-
bu'ationistepus. Negatio.n.potlpofita huic figno vniuerfali ois
facitipfumaequipollerctignovniuerfali negatmo, quiaomms
non valecnu!lus,propterquod fubditur.
7 ^ettpro^rci-ficfVottJrcNeextribalationis magnitudine ca-
dantarcntate.
% Tunc. Hicc5fequcteroftcdtturmagnitudo tribulationis cx
vchcmefa feduc>ionis,quia multi difcipuli Antichnfti veniet ad
feducendu popolu,dicedo,quod ipfe fit vere Chnftus in lcge 8c
in prophetis promifTus,& ideo hoc praedictt,ne fidelcs tunc deci-
piantur,di.r«'if. ldeft,tempore Antichnfti.
0 Stquu •vo.di. Etqmanon folum modo habcbunt verba ad
decipicndum,fcd etiam figna quod eft dici fihus ad euadendum,
idcofubdit.
1 o Su-gm enim. Per hoc intelligit Antichnftum & difcipulos
cius,qui funt membra ipfius.
1 1 r> da.fig. qQu virtute darmonum poflunt multa mirabiha
ficri,quando permittuntur a Deo.
it lta»<. Hocdicit ouiapraedcftinatio licet fitcerta ,tamen
non tollit hbertatem arbitrii.Ifta enim propofitin Praedeftinatus
poteft damnari,falfa eft m fenfu compofito, tamen in fenfu diui-
fo yera eft,ficut ditTufius dcclaratur primo fententiarum.
l8 Ecceprtdixi vobis. quafi dicat Ad hoc ifta praedtco nunc, vt
caueatisprotunc,quiaminusiaculafcnuntquaepraemdentur,fe
cundura quod dicit beatus Grego.
14 Si ergod\.vo.ec.in. Chnftus fupple,tanquamhomoreIigio-
fus in loco deferto exiftens.
15 T^oiite farJ.tfrfWScilice^eum ne feducamini,Et fi dixcrint.
1 6 Ecce iHpt. Ideft,in locis occultis.
Noli-
MORALITER.
* Erit tnim tunc tribnlatio mag»a nualn cjrc. SciJicct.figuratiue
quia m.ilus prael atus eft A ntichnfh figura, qtii fcdcbic in te-
ploDci,vt dicitur 2..Thcffa.2.b.lo dicicur.i.Io.i.c. lam Un~
ticbriM ntultifunt. Tame dics talium ahquado breuiatur per
bono-
bonorum orationes.
9 Tunc ft quis. Nunc autem fit hoc myftice , na adulacct es
irtulci laudanc malos plailatos &c piincipcs,canqua finc bom
Chriftiani . Chnftus cnimGraxc dicicur vnctus Lacme^.
Epifcopi vero&: rcges faltemaliqui funt vnwli.
Tom.5. n 4 Tiolite
399
Glofcrd&NicolaideLyra. 400
& ff d in d.ferto . Multi credun: Chriflum dcdifle fcci cnora
A u ra ccpta fidci alus.no omnib . vndc dicitur ,in pcnetralibus,
Nolitccrcdcrc.quodChriiitisin dcfcrro vclin penctrab-
bus,fcd qutdfidcscii^aborifTirc in occidcntcm in cbatoli-
cis fiflget chra &: manjfcfla.Necrgo cicd.itui ichifmaticis,
Tiorrinc Onentis&:
fiKie ticorum.qui fc iactant aicana dci nofle.
f jpparcr
& t parctvfqucinoccide^item,itaeritaducntus filiiho
a Veius ChruTus non ell fittitius. b Eo fcftinat mtentio fanctotum. qui iu mi fj>l
t iu.i7.s>* crgo cum
folu fuos poluint hgeic intuitus
nis.tVbicumquc*fuerittco'rpus , illic congregabuntur&
a Non QuodioiattiaiiAfta.fcdcjuia pijccedet tnbnlatio vt fequatui quoiuioaui ccfeftio.
b aquilx. t Statim autempoJt tribulationcm dierum illo-
c rum fol obfcurabitur , &lunanondabitlunienfuum,&fteI-
« a Idefl lumine carebunt. b Timebunt Angeli.quanto BngSs houiar*, I
\x cadcnfde ccelo & virtu tes coeloru comouebuntnr- Et tunc 8
9
Occidcnt:s totum
crbcmdcfignat.
3 Sicitt enm fuhur,
Promamfcflatione
&clantateintcrnu
bila.vcl noclchuius
fcculi. Scultumeft
quarrne
Hl.t «juon.a in paruoloco.Ce! m
♦Enim abfcondico , qm to-
tod 1 g. tius mundi lumen
IMMf-c* eft.Et neloci in quo
B futurus eft eflcmus
ignari,ait. Vbicun-
quc fuerit corpus id
taPp.rcb«. r. ^ [0 crxlum quo
Thc.-f.d. hincleuauit corpus
fufccptum. quiara-
piemur cbuiam Cbri-
floinaera, &ficfempercum domino crimus . De naturali
exemploChrifliaflruitfacramencum.Aquila &: vultures di-
cuntur tranfmarina fentire cadaucra,ib!quc cogrcgan . Non
ne ergo nos rationalcs congrcgabimur ad eum qui vt fulgur
crit?Vcl per corpus quod figmficantius dicitur cadauer , qcf
rnorte cadac,paflionem Chnfti intcJJige ad quam prouoca-
mur, vtvbicumqiic lcgitur congregcmur, &per illam ve-
nire poflimus ad vcrbum Dci . . ^
ffom 77. in Vcl fanici funt Aquile,qui innouantur con fumpta vetufta
Ma«h; rc ad petram qui cft Chnflus.
Cb Statimautcmpofl. * Chryfoftomus. Tribularionem
dicit
dicitdicrum Anticbnfti &i pfcudo prophetarii . Tnbulatio
cnim tu. ci ■irmagna,totcxiftcnr:hu.'. dcccptoribus.fcd non
extendctur pcr tenTporisloginidinem. Sieniin iudaicu bel-
]um Jpptcr cl •-•ci< <> decuriaoim eft , ■r.ultomagispropctYcos
h.cc Uibu!atioabbicu;abitur,proptcrhoc additfi<jri»».
c sol obfcu. cj-c.Myf-
Contra Hoc tuiod diiit.tccc in penctnlic-ui.
Cunftis Videntibu«,non in fccicto
a
penctralibus , nolitecrederc. t Sicut fulgur cxitaboriente,
* Contiaquoddijtit.Eccehicecceillic, b Nec vno Inco, rccocculiuJCiit aatieniusChiifli
lc.i 111 loto oibe manifcliabitur.
mi-
endore
ticc . Ecclefia fpc-
ciofa vt luna , elccta Tl •>
vtfol.&quarnncic
illum/nat vt flcllx,
tunc non apparcbic
impiis vltra modu
fxuientibus . Et ca-
dentmultiquifulgc Tc
rc vidcbantur, & fit
niiflimi curbabutur.
Vclfol&Umafii
flclIcadtempusfiKi .
lummcpriuabuiur
E
itadvo». a Th«u, imprefium frontibusfidelium Vd fignumcruc t,vi vidcant 9 VtVICUlU indlCC ■>'■
incjuem transbxerunt.uel uesillum fignum viftoiiac triuuiphant ,. Seio acculante osnfciemia, |q Uftum dtUIUn1.. Si d
tparcbitfignum flliihominisinca:lo,&tucplangentomnes u pcraftodie iudtcii
Ad iudicandum. ' ^2, mGdO innOUatO 11 U
tribus tcrra: , &videbuntfiliuhominis vcnientem in nubibus jj uislumcnreap.ee.
14 Vcl fupueniete cla-
ricate ven luminis.videbuntur obfcurari&: nulliuseflclumi
nfs,& angcli in tenebras rcputabuntur.
Iob dixit. CoUmnx cali contrcmifcion, &pancnt adurntum c'«5v
* Origenes.Sicut autem in difpcnfjf ionecrucis ible dcfici fi'
ente tencbra: fafta: funt fuper terram,fic<5d figno filii homj-
nis in cclo apparcnte dcficient lumina folis, lun.c $C flelliiu.
d Innubibm. * A V G V STIN V S. Ipfumaduentum I
accipe , quandovcnturuscftad viuos&mortuosiudican-
dos in corpore fuo in quo fcdet ad dextcram patiis,
in quo ctiim moituuseft, & rcfurrcxit&Tiif cnditincoc-
lum , 8c ficut in actibus legitur, Tiubes fnfcepjteum, oc. p
& Scquia
Piu5<».
CJuoBiocToin)
tcliigitur qef
Juna ni cJtbij
lumeij,
NICOLAVS DE LYRA.
I Nolitecre. l{atioautcmfubdi;ur, *
% Sicut cnimful. Q*ia licet adfentus Chrifii in carne futrit oc-
tultus, tamen aem i.tus eius ad iudicium erit ita manifeflus , quod non
poterit aliquem laterc proptei qttod fubditstr.
5 Vbicumquc fuc. Idefi Cbrifl-4. m bitmanhate , quia ftcui fu~
prafrequenter diclum ejljudicabit informa bumanatgloriofa tamen.
4 Illic congrega, JdcftfanCli occurrentes obuiam Cbrifi» utnten
tiadiui:iiu'ii,jecu .dn n quoidiciturinfra l.adTheflal.q.
y Statim autem. Defcripta tribuUtione,qtu fttura tflper jtnti-
cbriflum , defcribit aducntum Chrifli ad indicivn . £t dimditur in
duaipartes,quiaprimo defcrtbit qiUJam ftgnaprJtcedctia iudiciunt.
fecundo defcnbit iudicis aduentum , ibi . Et tunc apparebic. Ctrca
primum fdntrtendvn quodprout dictmt doflotts & fantli , po\~i tri-
btdationem AntichriWi^nlequm appareant maniff%~iaftgna iuitci),
erittempus breue in quo poterimt illi q:ii fueruit decepti per jfnti-
chriflumpfniterey&hocftgnatur^poc.&.a.TaSumcftfilcntMrn
in ccjo quafi media hora.lflnd.n.t epus non ditrabit vt dicunt nifi
per.4j.d1a >c/ ciniter & hoc efl quod dicitur hic.Stitim auce,&c.
Idefl,paruo tempore elapfo pofl tribulationrm ^tntichrifti apparc-
bunt ftgna manifefta,pmpinquiiudicif,& hoc eft quoifubdit,
(5 Sol obfcura.?i{0>! perpriuat ionem fuiluminis cum fit ei natu*
rale, Corpora autem talcftia tttnc mantbunt in fua natma integra,fed
ifta obfcuritas erit refpeclu noftriper interpofttionem alicuius corpo-
ris opac\,quemidmodum fit ineclipft.
7 Et luna. iiuod poteft dupliciter inteWgi vno modo,quia erit inter
pofitMinter terram &folem, &ficpars lunte qu* eft retfus terram
obfcura-
obfcnrabitur,cum non habeatlumen nifiafole.^ilio modo per intcr-
pojitionem nubium vbfcuratum.
8 ^EttteWxcadcindccel.T^onquantumaifearumfubftantiiim
cum fint incorruptibtltsjfdftcundum apparcntiart. , quta verefclU
ttbfcondentmpcr nubiutn dcnfitatem,& dc nubibus verftis tcrram de-
fccndent exbalationes ignit&,qua duuniur ftelU cadentes.
9 Et virtutcs cglorum com.&C Firtutes hic accipiu.ur atg-li,
tjuifunt de medio ordhe fecunds. hicrarchitt , ad quorutn efftciunt ft -e-
tlat cooperari aliquo modo ad miracula ,fecundum quod dicttBcatut
Dionyfvts.Et ipfi tunc frequenvus folito mmebuntvtr ex iiuinavrlut
tate aifaciendwnmiraculofastranfmutationes in ekmentis,adatcu-
tiendwn hominibus terrorem iudicis venientis.
10 E: tunc. Hic Jefcribit iudicis ad'teittrni& circa boc d'to facit-
qui-i primo facit quod dicJum cft.Sccundo inducit cxemplitm ab arbo-
reflci. Dicit ergo.Tunc. ldeft immediat: poftfignapr.-edifta.
1 1 Parebit fignu fibi homi. Ideft crux,cUui,dr Uncea, qujtfunt
fajfionis Chr>fci tnfirumenta.
V 'elaliter, .Signum, ideftcicatrices,qu£ apparefnnt in Chrifti cor
pore.lfta autem apparebuntin c«!o ideft in aere^tjni aliquando voca-
tttr calum in fcriptura.
1 z Ec CUnc plan.&C. Ideft aliqni de omnibustribnbus & natio-
nibus in qnibus funt aliqui mali,quibus aa . crus iudicii erit triftahilu,
1? Ecvidcbuntfiliihominis. Quiaficutdittumeftinfotnuho
tninis iudicabit.
14 Vcnicnccm in nu.ceji. Sicut in nube afiendit in calimi tb
apoftolis propter quod duitur J.8. 1 .b.Jefus qui afjumptus eft a vMs
ftc veniet.
Cum
MORALITER,
i t^olite crederc. Scilicct talibus tdulatonbus,quia prophctaj
funtAntichnfti.
j fbicunque fuerittcvrptts illic congrriaht ntur &c. Ideft vbi eft
bonus preUus,ibi congregantur bona» perfon*.
5 Statim autem poft tri. Scilicct eledionis vel prouifionis per
uerfa:,nam talis prouifio eft ecclcfie. magng trjbulatio.
sol objcurabitur &c. Q^od fit moialiccf quando malus pnj
ficitur,
Mt
7 " Etluna'non dabit lumtn fuum . Ideft,ccclefiaquajlumcn ha-
bet a bono pafcorc ficuc luna a fole,propccr quod iplo fubtra
•flo dcficit lumcn ecclcfia;.
8 Et jtelU cadtnt,dt calo. Ideft religiofi dc contemplationis
excclfo.
9 Et vWtutes calorvm v:o. Nam pcrfe<£li de Dci pacicntiaill
permifsione mali ptaelati muancur.
14 Et videbunt &c. Idcfc^ Chnfrum quiin raji cribulacione
vcnic abquando pro confolarioncbonorum , dc»cicns ma-
J um pra;latum,&. fubftitucns bonum,
Et
401
Matth
XI
■c
& quia illic dicTum cftab Angelis.hic vcniet quomodo vidi
iiis eum enntem in cclutn , merico credendus eft no fulum
incodcm corporc fed &c in nube vcncurus .
Vcl in nubibus.i.m fan&is, iicut quoctdte facic dum pra>
dicacorcs & angelos mtccic .
a Cnr» vir. SccunduS
aducncusnon inhu-
Cap. XXiiiL 402.
c *Ab arbo. Myftice. A populo Iftvcl, in qtto crcir.-s ex parce
concigic,&fU!tfi<.usdanuiata. Scdcum/ac arido iTgno. r$?
mus fidei & chanc<icis in co virueric,& fblia,ideft,v<.Tbapre
dicacionis exprta fuermc,prope eir arftas , qu.c expecxatui .i.
«terna fcrcnkas^ti: renafcecium dcfiderjta nouic;«j..Cuni.n.
tahderri ablaraperfi
D
gj-
•II
a Sic veniet.quemadmodirmvidiftisetitn euntem in cc'i;m.
Qui uuali J11.j1.1i1s lv ii.iirmus iudicctus rit.
jn.licace vc pnor.icd . i- , • s 1 0 • n , r - 1 r
inglona dcmoftra- coeli cumt virtutemulta &maieitate . t Lt mittet angelos x
b T.im apata 8c tam inrenf a voce qua vbique a mor
c Ad*mdicium
b
C
d
dia ifrael ommsfi-
lusfiec» prope ciTe
a Dcqua apoftolusloquitur. b Tam apata & tam inrenfa voce quavbique a mor- l t: , J 10U(.|.U-
ttiis audiatnr. c Ad*mdicium » blCandumetT.
fuos cum ttuba & vocc magna , & cocngrcgabunt clectos 4 f c$in & tena.lnno-
uabuncur , depofica
priori forma.pcrma- tE^t^ma
bicttr.
b Citmtuba , &c.
# Chryf.Sonus cu-
be pcrcinccadrelur
rectione ad gaudiu
ad reprcfencandum
■ ituporem , qui cttnc
cnc,ad dolorem illo-
; rum quirelinquen-
tur,& in nubibus no
rapiencur.
C Lt congrc?ab-tnt .
# Orig. Scriptum
1 eft aucem in numc-
ris,q'.iod ex quacuoc
vcntis congrcgabat
faccrdotes cubicina-
tes cos qtu fnnccx
caitris Ifrael, fecun-
dum quotum com-
pjracione dc Ange-
lis Chnfti confeque-
ter dicicur, & congfcgabtmt.
d jifumnis rj/.Ne qu's pucaret a quacupr plagis terre;,& non
acuijcrisfinibuscius.limul&imediterrancis rcgiombuscle
ftoscirecongregadoSjfubditur.uY/M^wnotercie »•/>/; ad fummu
ffii.i.abcxcrcnnscerrqfinibusperdircdum vfquc ad vlci-
mosccrminoscius, vbilongeafpicienctbus orculus cceii,
; tecre. vidccur infidere .
Uk
a Idcl,inur>di cliinatibus Oriente,Oct dente,Aqiiilone,Au(iio. <:
ciusa quatuor ventis,a fummis coelorum vltjuc ad'*tcrminos 6
a Sub excmplo arboris docet de aduentu confu.iirnarionis . *j
eorum-tAb arbdrcautcm fici difcirc t parabolam, cum iam_, 8
Imelligitis .rftatis aduentum. g
ramuseius tenerfucrit&folianata, fcitisquiapropc cftse-
a Quatfcriptalunt.quxdijti fupta. b Ne putetis iam eile coiifummationcm
muncli,fed prxcurlionei quafdam quT oltendunt quod prope lit in ianuis.
fas. Itac^voscumvideritishe^comnia, fcitotequiaprone
a Credite quzdixi. b De morte ad ;mmortalitatem,donec ven at dies doniini.
eft in ianuis . t Ame'n dico vobis ,quianon pra^tenbit harc
a Velomttegenu» hominum,Vel,gens ludeor^^m.qur non dericiet cUmee vematdies domini .
b Ar:uHi non athereum. c Innouabuntur.
gcncratio, donec omnia fiant. t Ccelubm & terra tranfibunt,
i Sed ficut dicuntur,finevlla imminutione implebuntur.
Ne Apoftoli quzterent certam horam aduentus Cluirti,qui intelligitur enatn m morte rniufcuiufque
II
li
nencc aute fubflan-
tia,vnde dicitur.Ter
ra mxternu ftabic.
g Dcdie. Neforce
audicis fignis, quxre
rcnccciamilliusdiei
ccrtum cerminum ,
aic. Dedie nouiffi-
ma, poit quoc annos
vcl dicsvencuraiic,
nolice efle follccici .
Nuliidiiiitiitumefl,
quo vel in die vel
nocbe iudicium
tSimilicudine
F.ccl.i.a.
?
verba autcm mca no'n prartenbunt . De die autcm illa & I3 tn no<fte ^.Iud|c:'"m
» Inquohlus&Spiritufianitusintelligttur. ' 4 «Uturum flfc Scd r^j
horanemofcit,neque anfreli coelorum, nifi pcfter^folus l{ mam^ationcdia.
* ° L 16 tui dies, vclprooc-
cultationenox.
h ^ernofcity&c.ln quibufdam codicibus additur,ncq; filius.
Qiii quidem omnia fcic cu patre , fed non iacit homines fct-
rc, iicuc Apofrolus aic.i'i to cjfc abfcondnot tbcfartros fapientU &
/c;ni:;'v.N6 fac;c icire,quia inuciliccr fcirecur . Sc-d fempcr ;i-
mus mcercide aduccu aidicis , vt fic quotidie viuamus qu.iii
inaliadiciudicandi fimus. Nequcelecliangeliquemqu.im
fcirc feccrunt . Vel nulli fandtot ii angelorum coceiTic Dcus
noci-
1 jr.q.to.c.
fratern u.uis
'Mens.
Coi.z.a.
LttC.it X
NICOLAVS DE LYRA.
J Cum virtutc mul.l^iiprirnustins aducntusfuitin infirmitatey
fecnndus erit in virtutt .
1 Ec maic.i-Wt veniet vt dominus^quiprimo venit, vtfemus .
3 EcmiC. WgdXu. Quia miniftcno angdorum culligtntur cmerts
mortuorum .
4 Cum CU. SicMf enimin datione lcgis auditus efi (onirus tenibilis
>i habetur Exod. t (f.c.ita audictur tunc fonitur conJimilis,uirtute an
gclorum fatlus in eUmentis .
5 Et vo. ma.lUa vox cnt vox Chrifli r>ocantis mortuos ad iudicium
tx cuius vintite fufcitabuntur .
6 Et con.clc.Iictt enim omnts adducantur ad iudicium, tamc ele-
flifpmaliur addnccntur mimllcriofanBorum angtlorum, quia erunt
tonauts torutn .
7 AquatUor vcn.i.aquatuor partibus mundi,vnde oriuntur prin-
tipalcs vtnti , & per hoc inttliiguntur dm partes orbis minusprin-
ptlts.
8 A fummis ceJorum,&C..(77.? modvs loquendi eflfecunium ap-
pttrtntiam,(]itia fummum cfli videtur tjfefuper %eni:h capiiis noilri .
Teminus antem ctli videtur vbi terminatur afpedus nofler, quia ibi
viitiur celum comungi terrajicct fecundttm veritateem aqualiter di~
fittiierravndiqi'e.kllergofenfus.A.(iimm\sc.iilorum,£>CC.idcftt
ab omni loco qnifub imlo ejl,adduccmur clccl/ ad locum iudictj.
9 Ab arborc autcm fici difcitc parabolam. Hic ad dcdaratio-
ncmpre^tloutm ndducit exemplum,qnia ficut vtridttas arboris ina-
piens tfi fignum etiatis propinqu<efita figtaprtdicltt erutfigna ip/ins
iuditit immcdiatc vcnkntis,cr hoc ell quod duit.\b arb.nci. Ideji,
fimilitudinem ad propofitum congruam , <& patet latra.Stquitur .
Amen
io Amen dico vob.t5ic.gr.harc. i.congrcgatio fidelium .
1 1 Donec omnia fi. i^ia quantumcunque fideld opprimanrur
tcrtipore ^intichrifii, tamen aUqui pcrmancbmt infi.de liabtles vfijtie
ad finem mundi .
1 2 Cchi m &C tcr.&c. Tfon quia corrumpantur fecudum fuam fub-
flantiam , fcd qnta crffabit motus calt,& tranfmutatio in elementis.
Jjia enim ordinata funt ad complendmn numerum eletlorum , &
ideo iffo completo in iudicio cejfabunt,ficut ca quxfmt adfinem babi
tofine-
i j Vcrba autem mca non.Per verbu enim Chrifli fatlus efl mun
dus,& ideo vcrbum eitis ejl tpfo mundo jiabtltus .
1 4 Dc dic autem. Hic circa iudicium ofiendit temporis incertitudi
nem.Voffet enim aliquis credcre,quod ex fignis prxdtclis pojfet <tliquir
tempus mdicu determinatum certitudinalner cognojcere , tdeo hoc ex-
clndit dtcens.De dieauteih illa. Quiaper rattonem uaturalem bo-
mo non poteU tempus illud certnudinaUter cognofcere , quia dependet
ex fimpltti volnntate Dci . Similtter nec per reuelationem cognufcit,
quiaft hoc reuelaflet aliquibus,hoc fuiffetjaclnm apoftolis quifuerunt
maxtrne illuminati,& tamen ipfts dehoc qu&cntibus,^4t7.l.a.refpon
dit. Nacft vcftrum noffe tempora vel momentaqua:pater
pofuic in poteflate fua. Quodexponens ^Aug. 1 8 . decuitate Dei,di
cit. Omnium calculantium dtgitos refoluit ille qui hoc dixit , per digi-
tosypotentiam numerandi intclligit .
ij Nequeangcliccforum. Sicutenimprinciphtm mundiafolo
Dcojuit pr£cognitum,quia mundus immediate efi ab ipfofaffns , ita
CT finismundt foli Deo efl cognitm , & bmini Chrifto rcuJatutad
quem peitmet iudicare dc onmibus .
16 Nifl paccrfolus.T>er/»oc«oc«r'«<iif«i-/j/ia>- velfpirituftalut,
fed
MORALITEL
3 Ztmittrtange.fuo<,&c.Tvr\ccmm rniccunturangcbci viri
cnmcuba prxdicationis adcongrcgandum clcctobhinc&:
indc in vnitate chantatis .
8 sAfummis t elorurn.i.a maionbus viquc ad minorcs,quia pre,
dicatio dcbct cflc communis .
9 ^tb arborcfia dtfcite,&c.Vct ficum cutus dulcis eft frucTus,
iignt-
fignincatur bonus praelatus.qui in inlbtutionc fuainup.c vi
rcfcere per opcra bona,^ hoc eft flgnum fru&ficationis bo
na: in fe, & in alijsdcproximofucnrx.
1 4 De die autem illa cr hora nrmo,&c.\ fl ud ad literam cxponi-
tur dc die iudicij gencraliter . Moraliccr autem potcti ex-
poni de die ludici j particularis.qui eft dics mortis cuiuslibet
hommis. Dicmautemmottislua:nullusfcitn:it Densiibt
frcuc-
Gloflord.&NicoIaicleLyra. 404
403 vjioi. or
notitiam & ci b*ihn > ncqucfilioadoptiuo.i. ncquc vlli fan»
A ;torumhominum.
a •>':cut auttm. Subitum adticnttis ftii divm plu; inus arbrmit
cxeplis.Nam&fuiguricitooluranftiohiHi romparatiKcfc
^nlc dicbusNoc,vcl J-othiccundum alium ciungeliftama-qui-
e Dv.& «4/.Duc dirlcrcntitffequcnnumorbem rc;vn mobi *
lium,qui femitu'nogenercdcfignaiicur,quiauiaioulconti-i
liorcguntur fcrairwsraYiris*
parat •
Hom.T$.in * Cbrvf. Vc antcm
M-mh.
tGe «.& 7.
J,uc.«7.f.
1 dncfrej r*(i
m.%
addifcas quoc non
jgnoranti.r fu.r cft
quod dcdic&i hofa
iuJicij tacct, aliud
fignum ind.icit de
dicbus Noe , oficn-
dens quod rcpcntc
vcnit &. mopinatc
& multis lafciuicn-
tibus. Hoccnim&
Paulusdicic ,cumdi-
xerint pax tt [ecuritat, nrs. Tuncduoerunt in agro,vnusaniiinctur & t vnusrdm-
" fy,. C Occupiti fecularibut. Qui hibitcrunr ramiuam ncn babcntCI .
f Dso n U:ii 1 . C^tii oc iu '•! cuot, &: quiete, qure (ignificantuf
nomincjcdi , ncc fccuunbuj ucc cccleiiatticis ncg
occupaci.
* Sicrcpfntinusirturiru» intredtilk fur)eiucr.ici cumdixrrn pix . fcc. -
t Sicift autem in diebus Noc , ita cric & aducntus filij homi-
\ cjulc de.iiii.
nis sicincnimcrantindiebusantediiuuium comcdentes&
Ebrictatidediti. Et liistutidediii & iudicij diein contemnenres pcrltitcrum ufijtie lncuni diem.
bibentes,t nubentcs,& nuptui tradentes, vfque ad eum diem
a Cogooftcrc nolucrunt quamuii Noc r"«llcante.
quo intrauit in arcam Noe , &c ndn cognouerunt , doncc ve-
a Tanquain fur comprchcndit filios nocVis.
nitdiluuium&tulicomncs, ita cric&aduc^ntusfilijhomi-
a In illa confummatione. b Frxdicatorcs.
c * Inui-nientut in femeute larcs,
le.i non *t]uc mctcntcs fiuctus .
5
t pifltiao
tunc rcpcntinus eisft
perueniet interittts.
Myftice. Noc ar-
«ama?difkauif,cum
dominus cccleiiam
B conftruit quamcon
J • Qui ln.inceaodiuitiaiumipeiiiucrutit .
quctur. Dua: molcnces in t mola , vna a(lumetur,& talce-
e a Contincntcs,non occupati ecclefiaAicis ucl fccularibus\
ra relinquetur . Duo inle<fto,vnus aflumetur, & t aicer relin-
f a Ecce quo tendant qua dixit. Solliciti cftote. H.tc enitn e i caufa, cur nefcire
vult nos dlem aduentus fui.
llLC »'
fummacamingrcdi- & qUCtur , f Vigilaateergo,c]uianefcicist]ua t hora dominus
tlJT Clim Camin dlC * Probat rjuod debcm vigilare U fobrij cfle;
iudioj pra-fcntia vi- K vcfter vencurus fit. illud autem fcitote, quoniam fi fciret pa- 7
Spiritus. 1 Deus in morte. b In illa hora qua: filn efTet fuffccH.
terfamilias , quahoraftfrventuruseffer, vigilaaretvtique, &
ldcli corpns. Sine macula & ruv..
non fineret pcrfodi domum luam.Ideo & vos eftoteparati>
f M1r.13.cl. fionis fux arternus
habicator illuftrat.
J>cd cum ardificacur
arca,iniquiluxunan
tur.Cumintraturin
tereunt,quiaquihic
fanClis crrancib. in-
fulcant, illis coronatis punientur .
b Comcdeates & bibcntes nuben.&c. N6 alimcnta 8c nuptitj fed
imraoderatuslicicorum vfusarguitur. Polt bclla famts ter-
rcmotus , cVc.tunc breuis fcquctur pax , vc fidclis probetur
an tranfactis malis fperct iudicc vencurum , vh dicicur . Cum
enim dixerint pax &[ecuritas tunc repeme interitus [upe.ruemet .
„ c r««c.LucasinilIano£te.i.inillacnbulacioncquapioban-
*|-uc!x».e! tur,in qua alij permancnt, alijcadunc .
d Duo erunt. Dtijedinv*ccntia;pra:dictorum funt in ecclefia
quafi in agro laborantium.eorum qui fincere Chriituman-
nunciant.cV eorum qui uerbum Dei adulteranc .
. # Chryfoftom.Aliudfignumponicpcr quod oftcr.ditSc:
wSE? ' quodinopinabiliterdiesillevcniet&quoddieillum igno-
ratdicens ^Tuncdwt, &c.\±x quibus vcrbisoitendicurquod
affumecur & relinquentur ik. ferui «Sc: domiai, .& qui in ocio
C & lab6re ,
Dum
g l'uus affn. Qui
propcer Deum con-
tincreftudct, vttine
follicitudinc viucns
cogitct quic DA
func. Quiaucemhu*
mnnalaudc,vclali
quaviciorumcorru-
ptione monafticam
vitam elcgeric, telin
quccuiaDco. Noa
funt alia gcnera
minum , quam Uic
tnainccclcfia . Vn
deEzeclwel tres vi
rosliberacos , \
Noe, Danicl,&: Iob 1
id cit , redyic, vt '
Nocconcincntes vc
Daniel , coniugatos
vclob.ccfecundurn
ha;c cnagcneiaho-
minum,trcs fuppa
nitparabolas.In prtj
maagic dclaboran-
tibusinagro, quod '
cft vbidicic./' iviiite
crgo. In fecuncia agid
dc cxiftentibusin le
cSlo.qct cft vbi dicit . Sintile efl regnum caloYutn dccan yrirgi
Inierraagitdemolencibus in molaquodeftubidicicSituc
cnim homopcrcgre profia.&c.
h vigiUteago. * Hicr.Nondixitquiancfcimusfcdquiai
fcitis,ut oftendatfc dicm ludicij non ignorare.
* Grcg. Vigilat, qui adafpeduniucri lumms oculos apefJ
tos tenct.Vigilacqui feruac operando quod credic. Vigslat:,
qui a fc corporis «x ncgligencia: tenebras repelLc . ,
i Quianefcius. * Augult.lmpatatum enim mucnic illc dies,
qucm imparatum lnuenenc fua? vjcx ukima dies .
•je Idcm.Vani funt omnes iiuequiconfummacionem mucj '
di fcire fe proficentur quando ent,liue qua: uitae propr <■ j -
nem fcirefcgloriantur, quem nemo fcire potcfcluii ipni-
tu fando iUuminatas .
]c Si[cirety&c. Nefaetepntrcfamilias fnrdomum -perfodir,
ci.aduaiuicuftodialp;ncus dormic , improuiia mois cari
NlCOLAVS DE LYRA.
fed ntagis induduntur, quia vna eH notitia trium perfonarum. Diflio
tnim exclufiua additavnipcrfonA in diuiris refpctlu termini effen-
rtialis non excludil aliatn , vt diffnftus traclatttr primo fcntcntiarum
ftc autem efi in propofito, quia illa qu& important rcfpeilum ad crea-
turamfunt commumatribus: Huiufmodi autem efl notitia diei iu-
dieii. Confirmat autem prMttlaper exemplwn vtteris tcflamtnti,
dicens ,
I Sicut autem fuit in die.Noe. Quando diluuium erat «catftum,
9 Ica crit aducntus fi.ho. i.Cbrifli venientis ad iudiciunti,
3 Sicut ennn erantin diebus ante diluuium.i. in magna fccu*
ritate exiflens .
4 Doncc ucnit dilu. Sc tulit.i. perdidit excepto T^oc , &bh qui
cumeo erant in arca .
5 Ita cnt aduentus filij hominis . Quia hcmnibtts infecttritate
exiflent:bus,& dc nuilo timentib.fulMo veniel tribulatio Antichrifli
Velfecttndum alios iflnd refertur r.d tcmpnspoU mortem ^intichrifli
jpfo mottuo , & per confcquens hominibus itt fccuritate (xiflentibns
J*~
fuhito apparthuntftgna iudicij & iuiicis adtienirn tis .
6 Tunc.T er exiflcntcs iti agro intelligitntur prtehf: ,qttorumt
cium efl laborare in agro mihtatis cci ■Ufia.Ver wolcntt -. i* m >h, rhi
tflmagi usiabor corporalis jntelliguntur atliHi.Ver ex'flentes tn h Ho
inteUignnttir ccnemplatiu>,qui funt in rcquie ctitcmplation^. De iflis
trihus dicitur.VriUS affumetur.^KW ittorum uiumftatnu altquifla
buntinfide m peifeciUionc ^ftitithrifli ■,& aliqui cadcnt \ ttftinil ttr
adueniente iudicio aliqui affumentur adgloriam , aliqui relinqueninr
ad ptriam ,
7 Vigilatc.H/V exprnditlis cxcltat noflrnm folliciutdincm. Qnia, n.
tempus iudtci) t fl incertum ,idt o fcrnper dcbemtts tffeparati ed ipliitn
expecjandum, quia in tali (iatu,w quo aliquis capiciur in morti
eUarti nobis incerta efi , ita ctiam in tali slattt \prtefentahitttt in iudi-
cio^dd hoc etCd adducit duplex exemplnm . Vrinnrm efl dc tati > f.vvi-
lias qui follkitus efi de cttflodia domtis, & vtulto [ortius i:os debc '■>. hs
effcfolUcitincperdamus vitam atertiam.Qttod erit fi inHcniamv im-
parati pcr carentiamgratite in morte,& hoc cfl qund ditit. illucJ au
tcm.er patet litera.Sccundum ex9m( ittm ponitihi .
Qufpu-
MORALITEfc.
f reuelaucrit,ideoftibditrtr.
l S iCttt auhm fuit tn dubus T^{oe,&c.Er"it eniro tunccomedcnte*
Bc bi|>entcs in fectintatc.diluuium non time«cs. Sic eiiam mu!
U dc mortc ftn non cogitant,quamuiscertitudinahter iint tnori
turi,ideo fubditur.
fa
l lta er.it & aduentttsfilij hominis. Ad pnrticulare iudicium ve
nientis.Namalicjat moriuntnrrepentein prandiis& fjlbuita-
t»busmagnis,& deopcrantibtis inagro vnus aliquando fulgu-
ratur,& alii relmquUntur , tk iic clt m aliis fequentibus cxcm-
plis,& ideoconcluditur.
7 yigilate trgo. Vos ad mortcm fo!licitcf>reparando.
Quifpu-
40J Matthaei Cap. XXI III. 406
$ habicnculum irrumpic,&'adfupplicium crahit Fuiiaucerefi-
\ flererfi vigilarcc,quia aduencum uidicis occulte veniecem
prarcauens occucrcrecpcrnitendo .
a Quisputase/ifidelisfertmt. Tribus fimilicudinibusfulguris
furis> & fubmerfionis Petapolis terrorem iudicij introduxic
com m u niter ad om -
neS VC V;° llarCllC & a nifficulrstemoftendit.perquis non impofsibilitarem virtutii*
5i- paraci eflcnc . Nunc a quia t nefcitisqua hora filius hominisuenturus eft . t Quif- 1
fpecialicer ad prela
tos Ioquicur quihil-
miles , prudences ri'5
appetences bonum
propcer lucrum cem
porale , fed verbo &
cxemplo , & opere
debenc pafcere oues.
Quisputas. quafi di-
cac. Admonendio-
fiismamquam rarus
efl domino propter
domimi feruiens o-
uesChriflinonadlu
•cru,fcd amore Chri-
fiipafcens.
b Trudens. Infucuro
fibi prouidens.
:c Quem confli. Quam
-rarus quificvocaCus
Deo canquam Aa-
tBeneerogando pecunUm domini fui . ^Chriltus*
b putaseitfidelisferuus, &prudcns, quem conftituitdomi- 2
I a D:fcerncnscapacitarem fingulorum. fEcdeliim. b Frocapacitateauditorum.
c Sermonis diuini,vel exempli fiti.
nus fupcr familiam fuam , ut det illis cibum in tcmporc.t 3
a Chiiitus .
(1 Bcatus illc fcrnus , quem cum ucnerit ddminus cius, inue- 4
a Cibum miniltrantem .
c neritficfacientcm. Amendicouobis, quoniamfupcrom-
a prbtempore8c ceteris fupra diftis. f Non vt foli.fed ur prx czteris habeant.xtetnaprxmia.
Tum pro uira fua.Tum pro gregis cuftodia . f Eeontra li dillimulaueiit iudiciuin Dei in
pibximo ucmutum lccuritatcm libiipiifaciens.
niabona fua conftituct cum. Si autem dixerit malus ieruus illc
in cordc iuo , moram facit dominus meus ucnirc, & coepcrit
a Iniurjis afficeie. b Ipleaurem firdedirusgulxuelcbiietati,uelfacinoiibus, &
. * illccebris feculi ptenus fit . ,
f pcrcu tcre confcruos fuos , manducetautem & bibat cum
a In quo omnes matf prxpofiti intelliguntm.
cbriofis , uenict dominus ferui illius in die qua nontfpe-
a A confbitio lidei. b Soncm cius.
rat>& hora qua ignorat,&t diuidet cum , partemque eius po-
... a Licet nonfuiflenr hypociirx. b pitMfaloie. c Pro frifcore. ■
1 a ■• '11- - O b ^ . 1 • i c 1
7I.CC. II.
g
ron, &nonmagisfc h netcum hypdcritis,illic entfletus & iiriddr dcntium.
ingefferit,& qui non
magis fe pafcac qua
1.1
oucs
I *
Origenes. Conuenirein vnumfidelem&prudcnrem
lariflfimum cft.Vcauc in cempore dcc cibum,neceffanam ha-
becquisprudcociam, vcaucemnon adimacquis cibos indi-
gcncium,opuscftfidc,quoniam &: lccundum limpliceincel-
ledfum opus habemus,vc fiddes firnus ad difpenfandum Ec-
clefise reduus,&: non deuoremusqua? func viduarum.vc me-
mores timus paupcrum , & neoccaiionem accipicnces ex eo
quod fcriptutn eft dominus confticuic his qui cuangeliu pre-
dicanc de euangelio viucre.amplius quzramus quam cibum
& veftimenta , &: vc nec ampl ius ccneamus nobis , quam his
qui necefficacempaciuncur:prudcnccsaucem, vcprudccerm-
ttlligamus indigencium caufas propcer quas func indigercs.
Sic
Siccciamfidelis fcnms& prudens,vcnoncfTiindaeracioriabi D
lem 6c fpiricualemcibum quibus non oporcet.voiens oflen-
dere efle prudenrem lllis , fcilicet qui m.igis necelianum ha-
bent verbum quod mores eorum axlificec,&: vicam corripo-
nac quam quodxdiiicec feientiae Luc.
d Bcatus Hlc.Aeterm
aucc bc;ititudineglo
nflcantJusd^^do-tLue:iieD8
mmo vcmcnte ad m Pf.di.i.$.fi&
dicium rcpercus fue - cerdos.
nc fidelicer ahnona.
vccbimimftraus, 6c
' in cura grccis v
lans- '
Rarusinuenicurfi-
delisvclprudens,fed
qiii talis mucnicur
bcacus eft .
e Sttper. Ideft.fu- .
pcronmiaceleflisre
gn igaudia, caxerds
ideft, bonosaudico-
res faciec djfcumbe- £
re , &: cranliens mi-
nilirabicdS.
f Tenutcrc confcruos. tExpecbt.
Iniurijs afficere ,vel
jnfirmorum cofcien-
tias prauo verbo , vel
exemplo vitiarc.Vn- tuc.iz.f.
de Lucas aic fcruos,
vel ancillas quorum
quaiita infirmior cft
iecas vel fexus, canco facilior eft ruina . •
Origenes. Peccatautemin JXurm quicumque Epifcopus Tueti.ii.
qiu non quafl conferuus,miniftrat, fed quali dominus & tic-
quenter.utamarus dominus pcr vim dominatur, &: noefu-
rientes fufccpic , fcd cpulacur cum ebriofis , 6V. femper fdm-
n iac quod pott multum temporis ventutus cft dominus .
g Cum bypucri &c. Cum illisfcilicct quicrancin agco,&lqui
mo!cbanc,&:nihilominus dereliiri func Quj dicuncurhvpo-
cric«,&: m agro,&: in mola,id cft, qui bona videbancuc tace-
re.fed cxicus diucife voluntatis.ipparuic.
h Fletus. Pcr fimilitudincm membrorum magnicudo often-
ditur tormcncorum .
- «^CAh p
9
10
11
NICOLAVS DE LYRA.
1 Quifpucas. de feruopatrisfamilias quifolicitus ejt rcgere domum
Jibi commifjam,nonfolum inprxfcntia domini,fed etiam in abfcnt.a,vt
Jicveniens dominus eum remuneret . Si autem in contrariis aclibus
tpfuminueniat xrernaltter puniat . tfit autem feruus efi cjudibct Chri-
fltanus,qui efi difpenfator domini fui .Quod potejl intelligi tripltctter
Vno modo in difpenfatione fpiritualium , quodpropne pertinet adprte-
latos.^Alio viodo in regimine temporalium quod pertinet adprincipesfe
eutares, & iudices.Tertio ntodo in bono vfugratiarum ftbi a Deo col-
ktorum,&'boc pertmet ad omnes-.boc ergo c/i qttod dicit . Quifpucas
«ftfidelis,&:c.
Z Qucconfti. Etooteflrefponderi,vtpatetexprxdicTis. llicefibo-
HHtprtLtus velbonus iudex,vel etiam bonus fimplex Clmflmnus,quia
ytdiciturin Ecclc/iafi. CuUibet mandjuit Deus deproximofuo.
3 VcdctilliS. Idefl auxiUum id cft tn tcmpore neaffitatis , adquod
quilibet
M O R A L I T E R.
1 Q^'itf>utas. H>c efl bonus praelatus,qui fubditos fuos pafcit pa-
bulofacraefcripturz&euclviriftiae, quemu" dominus muenefit
vigilaiitem fuper perfonae fuaegrcgifquefui cuftodiam .
f Super otnnia bo. Dando ci feipfum , & per confequens omne
bonum
quilibet pr&ditlorum tenetur,vt vifum efl.
4 Bcatus llle fec.quem . Q^xrens tn morte rationem fermtvfui
touenerit Jic fjtientcm tdesl in aans cbaritatisfe exercentetn;quia per
talia meretur beatuudinem piopter quod fubditur.
y Amcn dico vobis quoniam fuper. Q^iabcatitudo eilflatus oni
niurnbo ornm co«gregaiionc pe>feciu>v: duitur i.de coufoLitione.
6 Si aurcmd.x.malus fcruusille lncordcfuomoramfacic
dominus meus. Hoc du unt tili qut non cbgitant dc mone .
7 Ec cccpcrct percutcce conferuos. ldefl^occupare fe in atlibtis
tnal:s,& cbaritatt contrartjs.
8 Vcniet dominus &c. Quia nilfil efl ineeriiftt hora mortis .
9 Et diuidec. Scparando animam a corporein morte.
I o Pacremq; cius. Id efi , cumfaljis cbrifiianisfeparando ipfum a
beatis & conmngendo condcmnatts .
I I Iflic enc fiecus. Hocfupra expofttum eft cap. i j.
bonum .
6 Si autem dixr. De aduentu elus in morte nihil cogitando .
7 Et caperit pe> cn.cnnfer.ldcll \ tuerciniuriofe ckguloic .
8 Veniut dominui ftr. Repetens mortis dcbirum tepemina",ficut
frequenter accidcre confucuit .
A D D I T I O.
■ \n cap.za.. vbi dicitnrmpoftilla . llmini autem eilnotitia diei
iudicij .
Quxcunque notit>a Deoattributaetiam fi non importaret re-
fpectum ad £reaturam,neceffarium eft quod fit communis tribus
perfonis^eaderrvenimeftcumclfcntiadiuina.
Repliia. In ca.24 vl>i dicitur de notitia diei iudicij,quod pater
folus &c.dicit Pofhl. quod per lioc 11011 exciuditur filius & fpin-
tufTanfius^quiaoronisrefpeclus Dei ad cxtra eftcommums tn-
buiiuhs autcm cft notma dieiiudicu.Bur^.dicit quacuuque no-
tma
titiaDeoattnbuitur ,ctiamfinon iroportarec refpeclumadex-
tra, uecefle eit vt lit communis tnbus perfortis : eadem enim efl
cum eflentiadiuina.SediiratioBurg.valet, paternitas erit com-
munis tribus perfonis,quia cft eadem eflentia diui na. Sed diclum
in fc noa uidctur fcholafticun», quia per notitiam generatur uer-
bum.Si igitur illa cft communistribus tres perfonae gencrant uer
bum.Itemuerbum cftnotitia, per paternum intelligere exprefta,
& ideodiciturfapientia.Siigitur illanotitia eit comunistribus,
patet ut^quc ent fapiens fapieutia genita, quod ncgat beatus Au
guft.i.Retrac.c.aj.
CAP.
4o;
<? C A P. XXV,
A » *-r^r»cfimilc&c. * Chryfoftomu<;. In fuperiori pa-
X raboladaminus pccnam oficndit ciosqui pcrcunc-
Gloford.&NicoIaideLyra. .403
m«4
bat <S£ incbnchacur>&: bona domini fui difpcrgcbac. Inhac
aucemparabola punicioncni mdicic cuam ci.qui vcduaccm
11011 aftevt, ncqueco
Vm
pio(elia?c quibusidi
gcdibiprcpuac.
hcctui vitgi. Vir-
gincs func omncs
qui fc a iuxu ioxuli
concincnc.
* Hicronymus. Qui-
dam parabcla iimpii
ciccr uiccrprctantur
B dc virgimbus y qua-
iquahtu. rum.iii.ciuxta Apo-
ftolucorpore &c mc-
tc virgincs func, ali*u
virgmicaccm cacum
corporum rcfcruan-
te&i vcl cxcera opera
nohabenn vcl paren
rii cuftodia rcfcruacc
inibilonunas mcncc
inipfcrunc. Sednuhi
Vidcturcx iuperion-
buseilcaluis fenfus,
jion ad virginalia
C coiporc, fcd ad om-
nc
C A P.
nc hominum gcnus binc comparationcm pcrtinerc.
4« Chryioflouuis.OHcndicquodliccc virginicas ma<mum
qu id fu,tamrn ii ab openbus nufericordia: fic deferta* cum
adulcens fbrasciicietur.
b Et fronfx. Omncs iimul funt fponfa q uar modo defpon-
facacftvhgoacotni
xxv:
H.tc parabola tam ad fubiertoJ quim ad pr*Iatoi referrnr.
AUu4deMdemexcmplum. a Ecclefia pcimutaomnibus
lam ie!ij;iole ijuiui lupenritiole cuiuniL-ntibut .
Vncfimilc crit rcgnum ccelorum dcccm
a Operaquz fe.undum continemiam fiunt.
virginibus, quaraccipicnteslampa'dcsfuas \
a ConcordaucruM voluntati fp onfac & matri» Ecdcfur.
exieYunt obuiam Iponfo & iponfe.t Quin-
a Quia ver.uti feruiunt pio Jaudibus lioninum. b Q^invciitni fcrumnt pro
. Jc:einiif,(ci.icct,ptcimit.
queautcmexeiserant fatua: , &quinqueprudentes. t Scd
. _ a Acccptaofccnfione bonoruru opcruin.
quinque faruar accepcis Jampadibus non fumpferunt o-
a Ulonam inira coiUticmiaw vcl.olcuu. ert lctitu mcmis quum habet ciui intus d. o placct.
. , b Nitorcin gloria:. c Uc.l.in conlcicntijf fuis.
leumfccum . prudcntes veroacceperunt olebum in va7is
~. * Oirenfione bonpruin operum. b ludicium dirrl-remecxtrcmum.
iuis cum lampadihus . " Moram 2utcm facientciponfo, dor-
«m.ilh..?""' r"cncw 1»"guo»b»«- t> llcai&rcprobi. c Somnio mortis. d Sccurit,
i b , c In lnfperato.
raitauerunt omncs , & dormicrunt. Media autcm no-
a In vocc archangcli.Sc iq tuba Dei. b Ad fociandam fib. oerpctuo virsinein.
o • 1 > * Occuniteeijin aeta.
Cte clamoriacluscfi , cccciponfus venit , exitedbuiam
pcioncfcjculi.Nubct^
cumorcalis immor-
tali coniungecur.
c J^/«<7«t-.Qiiiaquin
qucpertitacit conti
nentiam carnalibus
illccebris , vidclicci
vcinquinquefcnfus
4 concineancfeavolo
5 pcacibus.
d Mora aute facicntc ,
fponfo. Quia 116 eft pa
6 luccponsincerpno.
remifcfccudum ad-
ucncum Chnfh.
C DormitaHcrunt om-
7 nes dormicrum. Quia
poftea fufcicandi.
8 f Aledia autem no-
fle clamor fallus efi.
ldeft nullo fcicncc
9 velfperancc. Vnde
Dics domini licuc
10 fur in nocce veniec.
4$ Date
NICOLAVS DE LYRA.
C A P XXV.
TVnc fimile eru. Data lege euangclica,pofit}uam faluator ofle
diijuxdau. anteiedcniiaiudiciunuxtrcmum,bic defcnbit ip~
Diutfa. fumuidicmm.Et quia +ntuvfitas iudicandadijiwguiturin tres/iatus
Wdeltctl acl.uorum contempLitiaorumy& ejiam prxlatorurn, idco diui
di:urintrespartesfccundumtresparaljotasit}u.ii hic pomi ad i/ios
trcs /iatus ferunentes.Vnmapertinet ad contimplauuos Aecunda ad
prtlatosjb,. Sicuc enim homo pcregre Hcc.Terva ad ac7,uos,ibu
Cum aucem veneric filius homims. T>imu m duas , quiapvmo
ctrca vttam tontemplat.uamponttur memum,& /ccundo ponitur cir
ca boc txammationis ktdicium,ibt.Mcdia auccm nocte. Dicit e r?»
fritno. &
1 Similc eric. Ideil tcchfta militans,quaKtum ad/latum contem-
flatiuum.
X Decem virgi. Tcv tjnasfignatur vuiuer/kas contemplatiuorutn
T^umcrus enim denarius esiprimus digitus vdpnmuslimes numcra-
ruyv„dc & numcn/equentes componnmnr ex denario plunes fumpt»
yelal^aparteeiusjicutpaietvtgintibisdcccm^o.terdecem&fic
conjcqucnter. Smditer. \ j, vnum & dccem.&>\ z.duo & dcce, & fic
confcquenter . Troptcr quod dixcrunt aliqui philofophi quod numeri
nonprocedmtm infr.iiumjcdfolum vfqm addecl,vthabeiW:i.Vhy
ficorum, & ideodcnarius numems benc /igmficat vninerfitatcm.Vir
gimtas autcm qu*. tenet fuprcmumgradum in virtute caihtath, fizni
ficat vitam contct»pL,ttuamyquia caftitas cleuat mcccm a carnalibuC
Et ficut difpomt intetleclum ad contcmphtioncm veritatis fic contrl-
rtoluxuriadeprimitmcntem & caufai hcbctudiucm intcllcilus &
ftcreddu bonnnem quafi bcilialcm prcptcr auodin .i.Ethicoruvita
volttptuofa vocatur vitapccudnm.
3 Qmi : accipicnccs.Iaw/Wa ;flafltnt opera >/m ewcmplatiue>
tju&funtbonadegcnert. t t*
4 Lxicrunc.^i boc dcbet ordinari exercitium viu contemplatiua
rthomopoffitfecuredecem obuiare Chrtflo venienti adiudicmm , aui
tunc comunget fibt eccUfiam totaliter mundatam , non habcntem ma-
culam ncqne rngam.
5 C^iquc aucem. Trudentia autem eftvirtus direlliua opcrum
— — — — »__ ——________ humanorum
humanorum infinem debitu.Tropter quodaphilofophis, &afanl~ih
dicitur auriga vtrtutum.Firgmes autem prudentcs funt ccntcmptati-
uifeureligiofi ,opcrafuabona degcnere ad finemdcbitum ordmatf
les,videhcct adghriam Det pnncipaliteriadperfecliommfui,& xdi-
ftcationemproximi confequenter . Etqnia/atuitaseft pnuatiopru-
dentia coniraria,ideofatux virgincs, duuntur contemplatini aprxdi-
ilo fine deuiantes,propriam gtoriatn & f&uorcm hamtnum velquxftu
prmcipatiter intcndentes,®- nterito dicuntur virgines falux, qma bo-
num opns degenere perdunt propter defetlum intentionis recla.
6 Sed quinque.O/e&w tfiud eft fpirituale gaudium quodoriturex
operibus bontsfatlis propter Deum.De quo dicit Apoilolus ad Thil.a*
a. Gaudecc in domino femper.tfoc autem oleit non habent virgi-
nesfatuxpropter dcfetlum intentionis rctleyticet babcant iampadcsjd
eft opera bona degenere.
7 Prudences. i^uia propter rellitudincm intentionis gasdent i»
domino dcfuis operibus bonis . Dicitur autem gaudium ifiud olcum
quia nutrit & fouet ignetn cbaritatis .Exhoc enim quod aliquis dek-
tiaturin opcre,fortius & mctius opcratur fecundum Tbiio.&percon-
fequens diffonitu, vt eimaior charitasinfnndatur.
8 Moram aucem . Mora ifta efi decurfus temporis ab a/cenfione
Chnflivfque addiemiudictj. Quodtempus proptcr longitudinem v«-
catur hic moraziam cnim durauit per r/iille ducentos , & feptuaginta
qumque annos & rtfidum ei~t nobisincettum . In boc autem tcmporit
interuallo moriuntur omncs tam boni quam mali . Qux quidem mors
fignatur hic pcr dormitiotiem, quia itafactliter excitabuntur a morte
per Cbri/bim ad iudicium vcnientcm ,/icut homo purus excitat alium
dormicntem.
9 Media autcm no£cc. Hicponitur examinationis iudiciu circa
praditla opera cotemplanvnm.Dicit er£o,Mcdia aurem no.T^o eft
tntcttigendum per boc qnod iudicium exiremum fit ceiebrandim de
notle Sed de dicproutdiiit^poilolusiufra.Co.3.c.Dtcsdonvm
QCch.Stc.Sed qma tepus iudicij eft nobss occultu, vtpatet cx pracf.
ca.io boc figna-.urper boc quod dicitur. Media auccm no.quia iUa
qux/iunt mcdia nqtlc,funt hominibus occntta.
10 Clamor autcm. ld<:ft,vox Chrifli vcl angdomm ad vocandum
mortuos ati ludictum vt dicetur infra eodem ca.
_• Tunc
MORALITER
vni fiw^SS^! *\J* ° * ' ' *?!*™ VOS
£«itt-
6 QHinqueautemexeUerant fatua . IdefVboms operibus va-
cux.quiafidesfMcopenbus morcua c(f.
£r qumqucpmdemes. Idclt , opcra bona habenrcs , & fic
acccperilcoleum ad ornacum fuarum lampadrum , propcer
c^uod a Chnao dicuncur rccepcx,alia: vcro excluf*.
Shut
4°5>
Mattha_i Cap. XXV.
410
la Date nobs de oko,&c. Quorum fada alicna fulciuntur latide,
'eadem fubcracta dehciunc.&.de confuctudine id fempcr in-
quirunt, vndegaudereanimus folec. Itaque hominum qui
cotda non vident,teftimomum volunc habere apud Dcum,
qui cordis infpector eft .
k Extinguntur.i. ad-
libiattinebant. f)
& Ong.Eft inuenire quofdam qui quando dcbuerunt negle Traftani.jt.
xerut aliqliid vtile difcere,in ipfoautem cxitu vit£fU£,duminMl"'1»
difpoaunt difcere,comprehenduncur .1 morte .
f C/<i«/«e/t.Poftiudicium magna efteius feuentas,cuius eft
ante ineffabilis mife-
■mhi'?i7-ic mriic nh » Alfomno raomi. b BoniScmali. fContmentes. qNuu.e/-uerunt fecum opera fuapro tirnrdl.l.
UeUllUJlClSllKUSOD quibusrcmuncrationcmexpe.hnt. Ul-UlUia.
icuratur,&apeono Tunc furrcxcrunt omncs virgines illx, & ornauerunt ] f^BKJS^
hcntmercede, quia . Slufidu£iacl Iintusvaculdicuntproxirais; to b TeOimoniumi.udum.d.cendode * verampcenitcntjam
receperuntlaudem. operibus noftris quod vidiiiis. per lntructuolas la-
c 7^/br.Quiaquif- a lampadcs fuas . Fatua: autcm iapicntibus dixcrunt. Date 3 chrymas pulfancfo-
OUe proferationem a Opeianol.taqu._homin>busclaravidebantur. fis leliclia-.Non df (]v
reddet , nec aheno b nobis de oleo vcftro , quialampades noftrar extinguntur. cmerutoleum.quia
a Non de auaritia fed timore quiainillo die telhmoniumcuiufqucvi.. fulficiet fibi.nedum fibi & proximo.
G Refponderunt prudentcsdiccntcs. Ne forte non fufficiat
a Increpando. Ite, id eft, modo videamus quid vos adiuuent qui vobis laudes
venderc confueuerant. b Veniamini laudcs vel.to more. Non dant conii-
Iium, lcd cx obliquo comiiiemoiant ciimen cartitn.
nobis & vobis,ite' potius ad vendentes,& eraittc vobis.Dum
a Quibus confcientia dabat bonum teftimonium .
autcmircnt emerc, vcnitfponfus , &qua.parat:e erantin-
a Vb i munda anima veiboDei copulatur. b Adirus regni cceleftis, quia precibus poftea
teftimonio iuuatur
quisapud Deum,cui
fecreca pacenc. &£. vix
llbi quifque fufficic
vcei perhibeaccefti-
monium confcien-
tra fui. :\re /ortt.vnuf-
quilque pro fuis ope-
ribus mercedcm fu
d
e
nulloiam rcmanece*
gaudiodealienis liiu
dibus, m anguftijs re
dcunc ad imploratio
ncm Dei.
h r^i/n.Videlicetvc
teftimonium bona_
confciencia. nobis
7
nuiusparebitadTtuVpoftiudicmm. g pr$paremus,necum
_T_ * *> _*_ V T _ _ * _v* timiic «rif __■» r-_ _ 1-\i i_ T_-\_.
fcipietnecpoifuncm f traucruntcum coad nuptias, & claufaeft ianua. t Nouifli- 9 fatuIS virginibus fo-^^J;
dic mdicij aliorum
vircuces.aliorum vi-
tiafubleuare.
d *Ad venden. Ven-
dencesfunc adulaco-
res, quia dac laudem
o
a Dolore icpulfionis compulfi appcllationem ingeminant dominationi».
me vcro vcniunt & reliqua. virgincs dicentes , Doaminedo-
mine , aperi nobis . At ille refpondens ait . Amen dico vobis
a Ideo vos dcfero,qma per vitx meritum non xecognofco .
b
ns remaneamus.
i 1{efcitis diem ueque
horam. Non folum
diem iudicij , feddie
lriorcis cuiufque , vel
horam, in qna qui pa
racus inucmcur, &
tunc paratus inuenie
tur : Et quia paratos
nos inuenire delide-
a Intelleftum & opciationcm. b Intelleclum. c Non pro la7gitate vel paicitatealij ,b j-a- fubiicit aliam de
' rras,fcd pro vinbus accipientium : j l
6 Ecce quo parabola tendit.
] ne fcio vos . Vigilatc itaque , quia nefcitis , diem ncque ho-
&accipiuncahquam k ram.f * Sicut enim homo peregre proficifces vocauit feruos
mercedem. aDeditbonahominibusnaturalii&gratuita. b Exteiio_mn fcientiam quinque
CDtmaiUcm.IncLi' r 1 ,,.,. .„. , r ^enfibus acquiW
pantibusfeillis inea iuos,&tradidit illisbonaiua.Et vnidcditquinqi talenta, alij
^ux foris funt,& foli
ta gaudia requirenti-
bus , cu interna nora
nouerunt , venitillc
quiiudicat:
# Chryfoftomus . Per hoc autem quod dicit dum autem
hent. oftenditquiactfimifericordesefhciamurpoft morce,
nihil hinc lucrabimur ad crTugiendum, ficuc ncc diuiti pro-
fuit,quod factus eft mifcricors &_foliicitus circa cosquid
fibi
IO
II
II
13
l5
16
17
plusali; mirms,
aute duo,al ij vero vnum , vnicuiquc iccundu propria t virtu-
t Potenttara
TJres,
cadem re parabo
lam .
K Teregre proficif-
cens vocattitferuosfuos &c. Locus carnis tcrra eft , ergo Chri-
fti carnem noftram ad peregnna duxit, quando ccelu afcen-
dic.
* Orig.Secundudiuinitatisfuenaturam non peregrinaturTraftatit.j},
fcd fecundum difpefacionem corporis q, fufcepit. C^iii enim in Matth.
^ dicic l:5
NICOLAVS DE LYRA.
% Tunc furre.omnes vir il.Quia omnes refurgent boni & mali,yt
dppareant in itidicio Cbriflt .
l tt orna./fie ornatin non efl aliud auam recurfus ad montem cogi'
tando de iuflitia fuorum operum <ar bonitatem circumflantiarum .
3 Yatux autem .Iflapetitiovana&refponfto negatiuafigmfcat
quod nutlus ad alium quantumcuque luflumpoterit recurrcrc, pto au-
xilic babendo , nec aliquis quantumcuuque iitflus poterit alium iuuairc
fed ftbi foli fufficiet iuliitia fua , & boc esl quodfubditur .
4 Ne for. Exprobratio efl pr&teritte fatukatis in boc quod bona opc-
tadegcncre dederrtnt propter fauorem laitdis bumante,quia vendito-
rcs oleifujit adulatoret fecundum ^tug. quaft dicat , Confiderate quid
vtlutt vobis pro taiifauore continentcr viucre .
5 Dum M.Tcr boc infmuatur remorfus pfopria confcientix, diccn-
Vtteftimomum deprxditlis contrafc .
6 Venit (ponU.Chriflus ad remuneraiionem bonorum .
' xquxpa..Teroperacbaritatcfoimata.
8 1 ncraucrunt cum eo ad nilp. i.adgloriam celeftem,aliis reliftis
adpoenam .
9 Et claufa eft ianua. Quia pofi iudicium no,: crit alicui aditus
pofibil:: adgloriampropter quodfubditur .
NouiiTime vcio. i.nimis tarde .
1 1 Vcniunt &. reliqua. vir.di.dominc dominc apc. Tcr hoc
*ptod vocant eum dominumfignatur quodcrediderunt in Cbriftu . Sed
quiafidet earum fuit informis idcofubditur .
11 Ac lllc rcfpondcns.Amcn dico vobis.nefcio vos. Jiptitia
M O K A L I T E R.
;l,5 Sieut emmperegreproficifcens ,&c. Hoccommuniter ex-
-poiuturdc Chrifto qui afcuidcns in codum fuis fidchbus
bo-
fcilicet approbationis,qnafoli cletTt a Dco cognofcuntur.Et in fint hu-
iusparaboUad noflram inftrufltoncm conciudxtnr .
15 V ^gilate itaquc . jldhabcndum fnlicet fidsm formatam chari'
tate.
1 4 Quia nefcitis dicm neque horam./. mortis"necpe r cofequens
ftatitspro die iudicij. Quia fuut ditlttm eft in taliftattt pnefentabitur
quilibet in iudicio , in quo inuenictur in mdrte .
1 5 Sicut enim homo peregrc. Hicponiturfecuda parabola qua
fcrtinct ad frMatos . Et primo circaftatum corum defcribitur meritii
& dcmeritum proprin atllonis . Scatndo iudicium difcretionis , ibi,
Poft mulcum vero tempons.D/cit ergo ^mwo.Sicuthomope-
TCgte.proficifcens. Homo ijte cft Iefus Chriftus,qui licet fecundum di-
uinitatemnonpoffnproficifcidclocoadlocitm , quii /tc efc vbique
fempcr,& dcneceffitate,ftcundum tamen naturamhurnanampercgrc
profeclus tft quando afccndit in calum , quialocus proprius omnintfi
compofttorum cx clementis,vbi naturaliter quiefcut,cft terra, vt habc
tur.t.de generationc,quia elementa grauia exceditnt m eisfecundmi
tjuantitatemmolis.
1 6 Vocauic feruos {uos.i.pr<elatos ecclcftx,'qui fpeciali modofunt
eius ferui . j
17 Eccradidic il.ho.BonafcUicctnatiirte,Uonagrati<e gratit da-
t£,bonafcicnti#:bonapotenti&,& bona opuleutu, et dicuntur talcta,
qtua oer bonum vfum taliumpotcfi bomo fibiatqmrcre caiefte pra~
rnium .
1 8 Ec vni dediC quinque ca. Qjtia dliqui babent omnia ifta a Deo
fibi colldta,alii plitra iftorum.& aliivnnm tantttm.
Ahijx.
bonafuadedic,dequibus rationcm exi^etiniudiciofina»
li. PocefteciaiivexponideChnfto nobifcum exiftenccin
huius mundi percgrinacione , ficuc iple dicicinrinciaum*
t cur.r
- -
4U
Glof. ord.& Nicclai de Ly ra .
41:
didtd.fdpulisfuis^ovobifcumfumvfq-.adrofummar.io. g intmngandmmJomtnituu Adniixtiischonsangelorumfiel
A ncm fccukvniien.tus Dei cft.qui non cli,corPorco amb.tu mtus Ixtare dc muncre,vt laixi non hc quod cxtcnus doleas
orcunclufus. Hocautcmdicenccsnonfoluimuaefum.fed decorrupnone.
vnicuiqjfubftjntiarproprietatem cus faluamus poff.imus h €>rndnoT*lcntaacceperat. Iftev.f.busfuis quidquid inlcge
ctdicetequodpetcgrinatur dominus pcr fidcin ambulan- De. didicerac,incuar.«clioduplicauit.Siueconfcieniiam_ae
ribus, & non per fpc ?Pera Pra:t
Tromottit . • Scientiam extenornm &. (i myilica non penetret .
t tem , & profcctus cll ftatim . Abijt autcm qui quinque ca-
a Dum fe anlibilium volup;ate cullodit abhisctiam alt< samouciido compclcit .
b lenta accencrat, &c operatus cttin eis, cVlucratuseltalia
i Bene reftc
Ainf fup.7,b
ctcm:haurcmpcte-
pr.nantcs a corporc
cum dom.no tueri-
nms.tunc&ipfecric
nobifcum .
a Et profrfins eTl fia-
tim.non locum nw-
tans,fedlibcraincis
potcftatcm opcran-
di permittens.
b Operatus tfi in eh.
A viiibilibus fe cu-
ftodicndoi aliospro
polTe exhomndo,
vt de vifibilibus ad
inuifibilia trafcant.
B Vel vtriqjfexuiprc-
dicando, &dcb!.ms
moribus infof mado
acccperat, oc opei
quinque
a lntellccium.
1 Intelleiium&operatiJDem- b Frxdi and <,8c inira operando, talei
inlttuit cju; itidcro f oicnr lcientia & opere .
Similiter qui duo accepcrac, lucratus alia duo.Qui
I ei U-.fed non redicns per fe. c Tcrrenis acribus lc applicauit, nec
lticrum fpintuile qua:fiu:t .
autcm vnum acceperat , abiens fodit in tccrram, & abfcondit
a <Juod efiabakeiifione domini rfqoe ad fccimdum aducniiim . a Ad iudicandura.
pecuniam domini fui. Pdft multum vero temporis venit 1
do"minus feruorum illorum , & pofuit rationem cum eis 3
Priparans le ad icdJcndum rationcm .
Et accedcns qui quinquc taleta acceperat,dices. Dne quinq;
talcnta tradidiftimihi>ecccaliaquinque fupcrlucratus lum.
a Non tua qii.trcns, fed qua: Iefu; Chrifti.
Aitillidominuscius: t Eugcferuebone & fidelis, quiafu- 4
a Oa.;dens doDiinum in gandium i» trare iubet. -
;eminauic accepta f pcr paUca fuiftifidelis.fupra multa teconltitu«im , intra in 6
h gaudiumdominitui. AccelTitautem &quiduotaIenta ac- 7
ceperat,&ait: Domine duo talenta tradidifti mihi, cccc
a Non tua quacrens, fcd quxIefuChrifti.
aliaduolucratusfum.Ait illidominuseius. Euageferuebone
&fidelis,quiafuprapaucafuiftifidchs fupia multa te con
a Accipe quod oculus non viditnec atuiiaudiuit . b
C Etpofnitratio.Coc-
pit finguloru actus
difcptere accufanre
confcientia vnum-
quemque velexcu-
fantc .
Vtofnpra. d El > accedens.OrigC-
nes. Intellige accef-
ln felicffimum habens a fua
confcientia teftimonium .
{htuam, intraa in gaudium domini tui. Accedens aut cm & qui 8
vnum talentum acceperatait,dominc T fcio, quiahomo 9
Alias aultcins.
fum, de hoc mundo
tranficum ad illum.
C Ecce alia qxinque.
C^uotquot abetrorc
conucrtit,tot domi- i
no obtuht, teftimo- l<
nium iibi dante con l
fcientia , quod per
graciam fibi dacam
non cancu fibi pro-
fuit, fcd ctiam quos potuit Iucfi fecit .
f Supcr pauca . Pauiatumbonapixfcnusvirx quauis mulca
vidcacur,quian6iiicalicui9molciticadmixtionc.suc.Mul.
ta ac bona ^ccrna,que func iine omni corrupcionis molefiia.
C in-
Nonparc.s , fed pratcidis falce iudicij tnieos quibuilegem non comintiilti.
c In regno tuo bonoi.eriam cx gentibus, & ex corurft compaiitione
nacuialem legem leruani,damnas eos qu. negligunt faipturas.
fucurae beacicudinis
tvposinccllexic.
i burus es. C^iiia ar-
duaeft vi.iquc.ducic
ad vica, & quia qu.ut
to gtadus alrior,cai.-
co cafus grauior .
* Hieronymus I
Vere enim hoc qi
fcripcum eft . ad ex-
cufandas excufationet _
inpvccatis, huic fcr-
uo concigic , vc ad
pigriciam & ncgli-
genciam fuperbia?
quoque crimcn ac-
ccdcrct. Qui enim
dcbuic fimpliciter \
incrtiam conficeri,
& orare pacrem fa-
milias econuerfoca
lumrtiatur, & dicic
fc prudcnci fecilTo
coniilio ne dumlu-
cra pccuniar quasre-J
rcc , ecia de force pe-'
nclicarecur.
* Origenes.D«m f/?,
Intelligimus quodi.
vere domin' noftcr
mecic que- feminaul
quoniam iuftus fc-
minauicinfpincu,ex
du3ruses, metis vbinonfeminaiti, Sccongregasvbi non 10 quo metet vitam a>
Per hberum aibitnum . tCmam . MetitCtlJ
fparllfti & timens abii j & abicondi talentum tuumv n vbinonfeminat,ac
congregac vbi non
fpargit,quia compu-
tac libi ciTe coiiata
quzcunquC in paupcribus fuerint fcminata .
K Ettimensabih&c. Ettimens aggredi altiot is vite gradii,
nealterius falucem quxrens ipfe periclicarecur .
1 <Abfcondi takntum tuu. No prxdicaui q> te donate inccllexi.
#1«
f
_ , .
N I C O L A V S DEIYRA.
I Abiicau. ihiij aliquifuntqniifia talcnta mtttiplicattt & ge-
minant bene ■ptendoprediclis adJuiperfttJiouem &proximi xdifica-
jionem.Mi) autem abfcondunt in terrayqui pnediclis vtuntur admun
digloriam & temporale lucrnmfcu qncfluni.
z Poftmultum vero temporis. Hicponiturcircaprddiftaexa
tninattonisiudichiim.lP6ft multum vero tcmporis vcnit domi-
Jius feruorum iJlorum.^/^ inagnutcmpus cfi ab afcmfwne Cbri
fii in celum vfqnc ad aduentum eitis adindicium,vt prxdiilnm efl.
3 Et pofuit rationem &LC.Qnia tunc difmtle cxiget rationcm de
bonisab eo collatis,bene operantes remunerandc.Tropter qifequitur.
4 Iluge. Interieaio cilgaudentis.
5 Serue bone & fidelis. Q^<t,-;ns infuis aclibtis gloriam domini
nonfuam.
6 Quu ftipcr pauca tCC.Bona enim in bac vita collata bomini
faruafunt reff>e£iu honorum glorix, quia ibi confertur bomini bonutn
infinitum propter bocfeqhirur.
7 Super mulca cc confticuam &cc.Etpatet.
Accc-
I
8 Accedcns autem &C qui &c. Quia ntali licet(inuiti) appart»,
bunt in extremo indicio dittino confpcclui.
9 Aitdomine. Tuc quia Deus a femis fuisrcquirit opeta ardutt
fcilicet opera virtutis. Tum quia in iudicio dums erityquimodo efi pius
& manfuctus.
10 Metis vbi non {cmina.(ii,&£C.TIocinte!!ighur dupliciter.Fno
Tr.odo quia nonfolum requirit hiprxlatis eccleflx bona in prvpriapsr ,*
fona,fcd cini in aiiend , qnia eorum ofjicium efl inducere alios ad bo- u I
num.^llio modo,quia requirit ab bomine opera meritoria vitx xternte r<
& tamen no fcminatiu in natura bominis principium Jufficiens buius
opcris.Homo cnim ex puris naturalibus non fotcfi mercri vitam #ter~
nam imo cotrarium dicere efi hgrcfis Telagiana,non tamen Dcus initi
fie rcquirit npera meritoria vitx xterne,quiafi homo faciat quod infe
efi,Deus infundit fibi gratiam per quampmcfl prxdiclu opus cxcrcere.
11 Eccimensabu,oc:abfcon.ca. iQjia ec pufillanimitau aliqui
rcfugium aggfcdi opera virtutum,& deciinantxd vitia^? adfolater
rena qu^rcnda, curanles autimdccorpore & nullomodode anima,
froptcr quodfcquitur.
Ecce
MORA L.IT E R.
r euangcln.fccc rgo vobifcumfum omnibus ditbus vfq; adconfum
■nationdm ficuli. Ipf- tciam dac nobis bona fua inarqualicer, ca
tncn fcctindum fapicntiaefu* ordmcm.
t Etprofeclas eStfia.Pct hoc n5 incclligitur cius receiTus ab
cccleiia
ccclcfia.fcd quia dimittic nos agerc pro libcrcatc noftra. IHi
yero duphcant talenta,qui ex cis facmnc opera bona.Illi vc-
10 abfcondunt.qui viuunt ociofe, vel ex eis cemporalu can-
tum lucraquajrunt.Vcnicaiicemdominusracionemquasre-
re in cuiuslibec hominis morce, 6c duplicantes calcnta rcmu
ncrat,alios vcro damnjr.
Cum
4>3
Matth
XI
a mtcrra
b
J .; In tma. Tn carna! i vita fubflfles,ficuc Iiabtu" , fic renu' no
, augcs vel minuens.Nocaquod piii,cr feruus inerri.ira no ex-
cuTat/cd fii^bitcalumniando dominum.Ec ciicit fe pruden
tcr feciiie ,ne dum lucra qiuerit periclitetur eoii de fortc , t>C
vcxMtcumdiirum.cui tii nonferuit adlucrum.Cuifimilcs
funtin ecclefia,qui
rneliores vitx vias
aggredi mecuunc>&
iacerein ignauiano
vcrentur , &cum fe
pcccatores confide-
,ni rancfanctitatis v:am
arripere timcnc , &
tamein iniquitatib.
remanere no timet.
Quorum Petrus ad-
huc mfirmus fpe-
ciem renuic,cum vi-
fo pifcium miraculo
di xit. Exiamedomi-
ne , tjuia hcmopeccator
fum. Imo fi pcccator
cs Deum a te non
Ae repellas : Quod fa-
• ciunthi qui v-dctcs
| fc infirmos nolunc
ad meliora progre-
di.Peccatoras quide
fc fatentur&domi-
■ num repellunr,&: vc
I Uicinpercurbacione
? confilinm non ha-
bent.Dum moriHnrur,& vitam timcnt,hac fibi blandicntcs
pcruerfitatcquafi diceier.Sufficit nuhide ir.erationereddc
rcquid opus eft aliis miniflrarc , vt de eis quoq, cogat ratio
ncm rcddcrcrCum etia hi inexcufabiles finr,qui non audita
| Jegc vel euangelio dormierunt,cum pcr creatura Deum co
j gnofcere potuerunt.Vndc dicitur .Afcfo vbi non feminoy&c.
b Sciebas Huod. Quare ifta cogiratio non incnffit tibi timo-
- rcm vtfcircs mc mca dhgentius quarfitutum i Quod dixic
I pro cxcufutionc , vcrntur in culpam.
* Origcncs.Non confefluseft dominus fe efle duru ficuc
ille arbirrabatur, carteris autcm eius fermonibus confenfit.
Scdverediccresechijqui mifericordia Dci abutuntur ad
negligcntiam fuam nonad conucrfionem.
c 'Kumulariii.Wel ceteris doctoribus vc apofioIis,& epifco
, pis.Vcl.cundtis crcdcntib.qui poffunt pccuniam duphcare.
' d Et date ei,& c. Hoc in ecclefia ficn pleruquc videmus,cja
plerique
Cap. XXV. 414
pleriq; dum bcnc miniftrant excerioraqua? accipiunt, per i
ad/unccamgratiamadinccllcitum quoLjuc mvfticum pcr-
ducuncur.
c Omni er,im. iMulci cnim rwrnra bcct fapientcs & acuci , fi
fint def.idcs.perdunt bonum nacurar,&: pr*rniiim quod erac
eis pronv lili 111 ,v:de-
Eccchabesquodtuurnell: . Refpondens autem 1
a Supcrbc qui calumnrim facisdomino. b Qui lucrum facereneglexiiti. t
dominuseiusdixitci.Scruemaale&pigebriciebasquiamcto ,
Quia eriam ab his exigo quibus non commili ad eroga ndum,
vbi non t femino,& congreago vbi non fparfi.Oportuit ergo
Diuinum fermonem . a Numulairi (unt cui piardicauonem auditam ualent uerbit & opere exeicere.
b Ideft merit a dilcutiens.
c te pecuniam mcam committere numulVrris & vcniebnscgo 4
a Et te per gratiam bene difpenfatam,& per te acquifitos.
tcccpifscm vtiqucquod meum eftcum vfura . Tollite itaquc 5
a Intellectum. b Qui exteriora bene adrniniltrauitfedintejlcctuadltuc vaenusfuit.
d abcotalcntum,&dateeiquihabetdccemtalenu. t Omni
C a Studium verbiercgandi,dabiturgrati« fuper gratianj.
cnim habe'nti dabitur,&abundabit. Eiautcm quinon ha-
a Hoc Itudium vel charitatem. b Vel naturali ingeu io,veI liteialj ftudio. c QuianulU
du ccdine intcrna: fapientia: gaudebit.
f bet , &quod t vidcturhabereaufcreturabeo . Etinuti-
* Infruauolum qui fponte & ncgligentia liia corru;t in interiotcs tenebras. b Non deleclatio,
vtiniitisfuit.
lemfcruumciiciteintcnebras exteriorcs.illiccricfletus, & 9
a Qui eft & hlius Dei. b In diuinitate qua iudicabit qm pnusvenit inhumilitate.
S ftridordcntium.Cumautvcneritflliushominisinlma^icfta- i«
a Rtjnabit. b Eccleiiam,in qua tunc apparebit omnis potentia eius. » t
h ccfua,&omncsangelieiuscu[n*cotucfedebit fupcrfcdem n
6
70
8
NICOLAVS DE LYRA.
F.cce habes &c. Quia aliqui ad fantam infaniam dcucniunt,
:ni quod dicut.Deus f:ct ^nimam, curer dc ea ii volucrit. Alii autc
1* prxfumentcs credut habcre glona fine mcnto dicentcs.Deus no
I feotanimam prodamnationc.ipfam faluabit&trahet ad fc.
2 ^cfpondens autem dominus &c. Ex verbo enim fuo eum con-
dcmnat,quiain iudicioconfcientia vmufcmufque teflificabitur
contrafc.
3 Sciebas tjuia me. Quafi diceret ex quo fciebas me efTe duru in
«pctendo multiplic.monc talentorix tibi rraditorum per e*erci-
tmm bonorum operu,ex hoc oftendcns tc iuftc condemnandum,
propter quod fequitur.
4 Tollue itaque &c. Bona diuinitus collata non cedent ad glo-
"am male opcrantibus,vcl ociolis, fed magis ad pcnam.
5 £r<i.cic(ecewfij/ew.Quiadamnatioreproboiu cedctinglo-
»iam eleftorum , fecundum quod fcnbitur in plalmo . Latabitur
i'4flus cum >iderit,vin.&c. propter quod eriam fequitur.
6 Habcnti dabrtur <?c. Quiaquu repcrieturin gratia dabitur
ghria , & gaudebit, non lolum de fua & aliorum glonficatione,
led ctia dc impletione diu.nx mlbtuc rn raalorum reprobationc.
Ei
tur tranfire ad alios
qui quod hibcnc
minuspcr naturam,
acquirunrpcr indu-
ftriam.Vel qui ha-
bet fidcm Sc bonam
volunratem ; ctiam
fi minus habctino-
pere dabitur ei a bo-
no iudice . Sed qui
in fide no habct etia
vittutes quas natu-
raliter habet perdit
fineqnano func vir
tutes. Velquihabec
amorc verbi , dacur
ei fcnfus incelligedi.
Qui vero non ha-
beCjCtiam fi nacurali
ftudiocallecdcficic.
Vel qui non habec
charitatem , amitcic
omnebonum quod
habec . Nocaquod
hoc quod cuique
daturinrebusmun-
danis.vel fpiritualibus pro talento impucatur, de quo cfi ra-
cioncm redd;curus.
f EtinutLmferuum. # Chryfoftomus.Vide auccm quia no
folum qui rapic aliena,aut qui malaopinacur,punitur excre-
ma p^na,fed ec:am qui bona nen faeic.
g Cum autem. Tradcndus in proximo cruci prarmific gloria
triumphantiSjVtfccuturafcandala hac promifsionetompe
fatet. Pofiparabolasde finemundinunccxequit' dominus
modum futuri mdicii.
* Chryfoftomus.Eft hxc pars deledl:abilifsima,quam con-
tinue in animo vertentes audiamuscum ftudio& omni co
punifrione.Nam & ipfe Chnftus ternbiliseft,& lucidius huc
pcrtradat fermonem.Ideonondicitde cartcro,fimilceft rc
gnum &cfed reuelate fe.pfum oftcndic diccns.Cww venerit.
h Omnes awge.Qui cefces lunt bumanorum ailuum, fub quo
rum cuf todia vel bcne vel male egerunc.
0 Ouet
fScriinaiii
t Siipra.lj..fc
Luc.8 c,
Mar.^.fii
f Olorfj mjfe
ncordiar ope
ru corporalis
fulHcientia
Hom.7^.u»
MJitll.
Hom.So.ia
hLnk.
7 Ei autem qtt' non babet &c. Quia eiqui non inuentus fuerit
in gratia in mort e.bona naturx & gratiz quz habuit , ccdeut^i
ad pcium.
8 Et i»u. Peccatores.n.non folum habent tencbras interiore»
qua: funt tenebrx mentis in inferno fed habebunt cum hoc tem;
brascorporales qua: funt tenebras exteriores.
9 lllic erit. Idclt dolor mentis & corporis. Etad iftareducitur
omnis p?na infcrnalis.
10 Cum au. Hic ponitur tertia parabola,que ptinctad aftiuos
adquos pcrtinet fe exercere in atlib. mifericordie.pro quo excr
*citiorcmuncrabutur,defiftentes auta talibus codemnabuntur.
Dicit ergo.Caw autem ve. Licet enim ldem fit filius Dei & homi
nis,facit tamen mentioncm de fiho homimr,quia isi forma huma
na veniet ad mdicium.
11 IrjTOaic.Quiatflncapparebit in forma hominis gloriofa>
qui inprimoaduentuapparuitin forma pallibih & infirma.
ii Et omnes mge. Tum propter honorem ludicis . Tu pioptcr
executionc iudicii,quia minifterio fanAotu angeloru deduccnf
elccliadc^lu.pcrmalosangelosreprobi trahentur ad lnfernu.
ij Twcfede. Perhocfignatpoteltatem mdiciariam, quxdata
eft Chrifto homini.
Et
MORALITER.
lo Cnm autem. Hoc enam poteft exponi de aduentu Chrifti ad
u iicium particulare , hcur eft pars praecedens , nam a temporc
ifccntionis fedet m maieftate ad dexteram Dei patns, & angeli
funtcum co,omnes ctiam gentcscongregata: funt antc eu quu
nuda
nuda cV apcrta funt oculis eius omnia , Hebre.4.Ipfe etiam fe-
gregat oucs ab h(dis , omnium merita & demerita difccrnendo,
& ponit bonos ad dexteram dando eis gratiam qua: eft arra glo-
ria*,& per oppofitum malos aduniftram arram gloriae denegaa
do,& hc dicit bonis.
Tofiidcte
4'J
Glof! ord. & Nicolai de Ly ra .
4if
llom.8o.im
Ad iiccr.im nornopcm inifcticordi^. Myfficc. ch.irirat:
pci fedtionc m. Qui clin icntc m &: ficii nccm iuHitiani, pao
vcrbi rtricit,vcl potu lnpietia;refiJgcrac,chaijcacisagicopc
ra.tc qni crrantem in domo macrisecclefia: reuocac,&qu
infirmu jii fjdc affumir,cc qui tnbulationealiqua feu i .
cnfticig oppreflo fu|
a Omnis temporis,ormnis conditionis.omni» lexus.omnis xtati».
maicftatisfuaj,&congregabuntur antecumomncs ge"ntcs i
a Quipoluit aiuiium pro ouibus fuis. b Bo-.ms.
a &feparabitcosabinuicem , Ucuc paftorfegrcgat oues ab 2
A inalis. Confiimabit iiibcatitudine tronos. £
b hcediS-Etitatuctoues quidemadextrisfuis , hacdosautem 4
Inintleriazieriia. Regum. Ad bcatitudincm pertincjitia. a InuitAt ad regaum non J
expcllit ad pcham.
afiniftris.Tuncdicetrexhisquiadcxtrisciuscrunt. Venitc 6
« bencdicti patris mci , poffidetc paratum vobis rcgnum a 7
d conftitutionemundi. Eluriuienim > &dediftismihiman- *
ducarc.Sitiui , & dcdiftis m ihi biberc . Hofpcs eram & colle- t
o-iftisme.Nua^s.&coopcruiftisme '. Infirmus,&vifitaftis t Non iunc eondigni
o J , -cl- j t- r j 1 t pafliones huiusc.ac
c me . Incarcereeram.&ueniltisadmc.Tunc reipondebunt t fa]gla4fic.
ciiufti , diccntes. Dominequando tevidimusefurienteai t * "Ongenes.Hum
&pauimus,fit!ente,&dcdimustibipotum? quandoautem \ ^^'j^
tc vidimus hofpitcm , & collegimus tc,aut nudum, & coope- f
Kom.tojm
Matth.
Vbifnpra.
a OM««t-Duoordincscruntin iudicio elcctorum fcilicet
&C rcproboruni,fedelcillorum alii iudicabunt, quib.dicitur.
Scdcbitis & voi jupcr fe.duo.iud.tri,]frael. Al" uidicabucur quib.
dicicur Efitrim & dedifiis mibi manducare. 1 tcm reproboru, alii
quiexcraeaicliainfunc,noniudicabuntur. Alnqui iudica-
btintur,quibusdici-
tur. ifuriiti, cr »on dt-
diflis tntln n.anduca>e
&c.
b tlcein;. H-.rdus
i-ftai.in.alpciiileum
&C oltdum , qui pfO
pcccacis otlcicbatur
inlcgc.&fign.iicac
pcccatorcs . Ncc di-
citcaprasqujtpolsuc
habcrc fetus.
# Cfuyfoftomus.
Hos vocac hocdos,
illos auccm oues , vc
horum infru&uofi-
taccm oftendac,nul-©
lus enim fic ab hcc-
j dis fructus : lllo-
rum aucem vcilica-
tc,mulcus cnim eft
ouium frudtus Sc a-
lana&aladea&fc.
tibusqui parcunun-
tur . Nomine aucem
ouisinfcnptuns di- '
uinis innocentia 8£
limplicicasfolec dc-
fignari .
c Beneditli pa. Be-
neficio patns mci
promociad obtinen
dam gloriam,inqua
iine corruptione rcgnctis, ad quam praxieftinati eftis a con-
fiitutioncmundi.
# Rabanus.Vcl uocantur benedicli,quibus pro bonis mc-
ricis debetur arterna bcncdictjio.Pacris auce,'m fui dicit effc re
gnu , quiaad cum rcfert poceftacem regni e quo ipferex efi
genicus.vndeper audoncacem regiam, quia ipfe folus cxal-
tabicurindie illa,profcreciudiciilenccnciam,
•$< Chryfoftomus.Nondixicaccipice, fcd pojffidetc fiuc
he.redicacc,ficuc familiana bona fiuc pacerna,ficuc venra vo-
b:s antiquitus debica.
d Efuriui. * Chryfoftomus . Pro quibus crgo fanfti
^ csleftisbonircgnaaccipiancmanifeftat,cu fubditur,efuriui.
~ Ad
ucnic compatiendo
velconfolando, ve-
ra diledboncm ad
implet.
c Tunci\c(pond»\>unt.
Non ditSdentes dcl
verbis domini fed
velftupetes promal
gnitudine maieftatisf
regis. Vcl quiaparu
vidctur illis omnc
bonum quod fecc.|
runt , vndc dicicur.
ruimus tcaut oxuando te vidimus infirmum , aut m carcere,
&venimusadte?Etrefpondensrex dicetillis . Amendico
Innnitfe noadixiflc gener»litct«V omnibui J,auj>eribus,(«i dehis ejui pauperes funtfpiritu,
f vobis quamdiu feciftis vni dc hisfrarribusmcisminimis,
Capiti in mcmbri. a A linilhis funt qui iIni;tra,iJclt prxlcntia <]uaindiu vixerunt ardenter
am&ucrunt.
indignos fe procfe
mant, nonobiiticc
t rum qtic; feceruntj
f f Dcbisfra. Fratrc
mei tk. matersucqu
faciunc voluntato
paci is mci.
* Chrvfo. Pcr h
mihi fcciftis I Tunc dice t rcx & his qui a finiftris erunt.tDif-
autcmno iolosm
Vt tollatpr inapiut ne vi.glo.Dci. b Quia viii lunt efie cura eo.dum perinixtifum bonia
m\ah. c ludicium rict ci line mifericordia.qui iiun recit mifcricordiam.
d Fnordinatu, a csnllitutione mundi.vt bonisregnu
^ ceMiteamemaledicSliinignemeternumiquiparatuseftdia-
nachos inccl!igic,«fl
vnumquemque fidJ
lcm ccfifuenc fccii-J
laris, fracrcm enirr|
baptifma facic,&: minifteriornm communscatio.
g Maleifilli. 4< Origenes.Caniiderandum quomain fan
dis diftum eft benediclipatrii mei.non aucem nunc dicitur m.
ledicli patris mei. Nam benediilt.oriis quidcm miniftracor cf
pacer,maledi&ionisaucemvnufquifqucfibi cft auc;tor,qu
maledidionedignaeft opcratus.
n_ Inignem&ternum. & Origenes.Ignisarternusalterius cfi
jgnisabhoeignequem habemusin vfu.Nullus.n.ignisintct
hominesa;ternus,fed nec multi tcmporis.Et confidera quc
niam regnu quidem non Angclispra-paracum dicit, lgneml
autcm arternum diabolo cS«: angclis cius,quiaquancumad fc
homines non ad perdicioncm crcauic.
@ Tertul--^|
r
• NICOLAVS DE LYRA.
I Ec congrega. Qtta nullui tunc poterit Utere.
X Ec fepara. £{uii tuflitia cuiuslibet & malitia apparebit omnibus
mat;fefie,& talis diliincliovocatUT jeparatioi& cum hocforte diflih
guentur [ecundum fimm.
3 Sicuc paftor. Ter oues inteltiguntur iufii propter eorum inno-
ccntiam,pcr bcedos reprobi,p>opter eorum nequitiamMadus enim qua
do crefcit tfl animalfctidum &lHXuriilfum,vnuc & in iegc hircus of-
fertbaturpro peccaoprincipis^vt babetur Lciu.4,.
4 E t ftatucc oues. Idtfi i« potioribus bonis, qtua fantli transfercn-
tur adgloriam.
5 Hcdos au. Quia mali dimiltentur adpxnam, vel qnia fortcfic
erunt
.
MORALITER.
S Toffidete paratumvobis regnum aconftitutione mundi. Stcun-
dum quod dicicur Luc. i7.e.Regnum Dei eft incra vos.
9 Efnriui. In membrijmei dehderantibus euchariftiam.
t Et dediftis mihimandncare,&c. Vos facerdoccs bene mini-
ftrando.
t Situii. Pocum fapientia: fahicaris.
t Et dediftis mthi bibere. Vos doctores & prardi cacores cc-
clefiar.
Hofpes
erunt difpofui fecundum filutn in iudicio,quia dcxtera efl locusbonon
bilior,& ideo conuenit ehclis.
.6 Tunc dicct rex his qui a dsxtris eius erunt. Vcnitc bcnc
diwti pa mei. Idefi,a patre meo.
7 Poffidecc. Ideji tcternaliter tenete.
8 Paracum vo. Quia a principio mundi fatlum efi ctlum empy
reum,quod eftlocus bcatorwn.
9 Efuriui enim,& dediftis mihi manducare icc.llictangun *
turfcx opera mifericordix quxfunt necefiana exparte corpons.E
intelligifur per hocfeptimum quod eft fepelire mortuos . Sufficientit
autcm iftoyum hoc medo accipitur, quia homo in vita prajenti primt
indiget ex partc corporis alimento ,ftne quonon potcfi effe . Etboi
alimen-
Hofpes cram. Exclufus a confummicace ecclefia?.
Et collegiftis me. Vos pii iudices abfoluences mc.
Wjidus. Operimenco vircucum.
Et cooperuiftis me. Rcducendo me ad virturis bonum.
Jnfirmus. Infirmicace paffionis inordinaca;.
Et vifitaftis me. Supporcando charicaciue.
In carcereeram. Ligacusprauaconfuctudine.
Et veniftis ad me. Soluendum a cali ligamine . E concrari*
Efnriui
47
Mattha Cap. XXVI
418
cDaea*
B
llcci-
p.jo.
# TettuHiaflus . Lcngcajius cft ignis qui vfui bumano,
aliusqui iudicio Dei apparet , fiuede cojIo fulminn tlnn-
fcens , fiuede tcrra pcr vercices moncium erucrans.None-
niin aKumir quod exierk, fed dum erogac, reparat.
•;: Iaero-Djffil.iunt fuperbifsimi monccs ignis inci infecus
jRrta: &cumd:flol-
uant, cuni deuoten-
tur , nunqu.im Cnme
finiuncur. Quisharc
lupphcia interim
montium,noniudi- -
cis minant is exem-
piaria dcputabit ?
Quis fcinnilas ta-
lcs rton magni ali-
cuius&inafiimabi-
hs foci mifsiliaqua;-
da , & exercitatoria
iacula confenriec?
* Augufimus.Ad-
bolo & angelis eius- Efuriui enim , & non dediftis mihi man-
ducare.Sitiui,&nondediftismihi potum , Hoipes eram, &
noncollegiftisme. Nudus, &noncooperuiftisme. Infirmus
& in carcere , & non vifitaftis mc . Tunc refpondebunt ei &
b ipfi dicentes : Dominequando tc vidimus efurientem , autil-
tientem , aut hofpitem aut nudum , aut inflrmum , vel in car-
ccre, & nonminiftrauimustibi? Tunc refpondebit illis di-
SolatiUm charitars. a Hutmlibtis fpinm.
cens : Amen dico vobis:quandiu non feciftis vni de t mindri-
C.ipiti vosexhibuiflegauoeatis.
c bus his,nec mihi feciftis t Ltibunt hiinfupplicium ?ternum
Iufti autem in vitam arternam .
i onti-
Hth.
StQ
hzrebuncdaemones
Lcet mcorporei, cor
poralib9 ignibus cru
ci;indi,?ccipientes ex ignibus penam,non dances ignibus vi
tam.Ignis auc ille corporeus eric,& cruciabit hominii corpo
racnm fpincibuSjdannones auc fpintus fine corporibus.
a Xon dediflis,crc. Quid meretur qui aliena rapuic, fi xccr-
naliter damnatur qui de fuo non dedit ?
* Auguftinus. Si inigncm mittitur,qui nondeditrem
propnam , putas vbi mittcndus eft , qui inuafic alienam ? Si
cumdiaboloardere habec qui nudum non veftiuic , putas
vbi arfuruseft qui expoltauit.
# Chrvfoftomus. Omnia fufficiencia funt ad pccnam,
primo quidem faculcas peticionis, panis enim erac.Secudo,
miferia eius qui pctebat pauper enim erat . Tertio copafsio
jUtura;,homu erac Quarcodefiderium promifsionis,regnu
cnim
cnim promffir.Quintc dignitas eius qui accfpiebat,Deus c- D
nim-crnt. Scxro (uper abundanria honoris, quoniam di<ma-
tus eft ab hominibus accipcre . Scptimo luititia dationTs ex
fuis emm a nobis accipjt.
b Dominzquando. Excuiarc fe fitagunt quafi D cum fallerc
pofsintquihomincs
f fallebanc. Scd non
habcnc excufacione
quiconuerti a m.-flis
& agere elecmofy-
nas noluerunt.vndc
fubdit : Quandiu nou
1 fec.vni.&c.
* Augufiinus.Gui
dam pucant eos fo- Lib-if.<j. n
los arfiiros arcermra- CIui«tec-5*
re iupplicij qui pro
peccacis dignas elec t mtiSmU ",
, moiynas facere ne- E
gliguc, ideoiudicem t Ioan.j.e.
fllum noluiflccom-
mcmorare aliud fc
efle diccurum, nifi
eleemofynas . Sed qui digne pro pcccacis fuis eleemofynas
facit , pnus eas incipit facere a feipfo.indignum eft enim vc
ipibiibi non faciac,qui facic in proximum,cumaudiat dicen
tem Deum : Diliges proximum tnum ficut tcipfum. Itemque au-
d iat, Miferere animx tnx platensDco.
c infuppRcium «er.jruflra crgo Origencs fpodct Iiberatio Trafta. 24. m
nepoff multosannos maiishominibus& ipiis demonibus. Matth,
•Je Origenes . Attendc quod cura prius dixiffet , Venire
bcnedidh,deinde difcedicemaleditti , propcerea quod pro-
pnum boni Dci etf , primum recordan benefacta bonorum
quam malefa6camaIoium,hic prius nominat penam malo
rum,deinde vicam bonorum, vc primum quse cimons func,
euicemus mala ,poftca qua;honorisfunt, appeuinus bona. F
«tiffi-
1.
N I C O I. A V S D E LYRA.
alimentu duplcx eft.Vnu eft calidu,&: ficcu,& hoc vocatur
cibus , &: fic vnu opus mifericordix eft pafccre efuriencem.
Vndedicicphilofophus z.dcaia,q,efurics eftappericnscali-
di & iicci.Ec aliud cft ahmentu corporis frigidu & humidu,
& illud vocatur potus, & fic fecundii opus mifcncordia: eft
potarefitiente Etficdf 2.deaia,q,fitiseft appctitus frigidi
& humidi. Sccnndo indiget ahquo, fine quo non pot bene
cffc,vidclicetindumento &domicilio in quopofsit requic-
fccre : Et fic eft duplcx opus mifencordise, f.veftire nudu &:
colligcre vcl rceipcre hofpicc . Tercio indigcc poft vica ifta
fepultura, Sc fic ponitur quintu opus mifericordia*,J.fepcli-
remortuum.IftaautquinqueprarditJta funcoibus coia. Alia
funtduooperamifcricordia; ,quximpendunCalicuiex ali-
quo accidencefuperuenicntc,vc fialiquis incurrit infirmita
te vcl capiacur ab hoftibus,6d iic accipiuncur duo opera que.
func vilitare infirmu,& rcdimcre captiuu. Et in noic redem
ptionis mtclligitur omnc bencficiu cis impcnfum. Ifta aute
fcptem
iepte opcta mifericotdia: habcnf m vno verfu. Vifito, poto, Verfus.
cibo,rcdimo,tego,colligo,c6do &c patct fentetia ex pdicfis.
Iftaautfcpteimpcnfa Chriftifidelibuspp Ghriftu,fibi repu
tat totu faftu.quia fideles func mebra eius.Ht ecotrario fide
libusdenegata.fibi rcpucacdencgari:ppq, faciecibus opera
mi fcricordix reddic vica a:terna,denegannbus aut pccnam.
Exiftispatetlitera.Aduertendumtamcn.quandodicitur.
I Domine quando te vidi , &c. Non eft qu^ftio procedens ex
ignorantia, quia iufti ccrticudin.ilicer cognofcenc , q, opera
mifericordia: fada mcbris Chrifii Chnftus fibi repucac fie-
rii& pro cajibus ccrcicudmalicer fe fnluan. Et fimilicer mali
fcientfc danari pro concrario. Sed aft quxftio admirationis
pro magnitudinegratiaviua: fiet ele£tis,& raagnitudine mi
feria: qux infligetur reprobis. Conllderandu ccia, quod hic Mlftricorfw
non fit mentio de operibus mifencordix ex parte aia?, quia gfg JjJgJ
illi pertinenc pro maiori parcc ad prxlacos, ad quos percinec (Sibricentur &
alios infcruere, & dirigere in faluccm , hic auccm agicur de quare.
iudiciocircafcacumacliuorum, vc vifum cfc. C^cerapaccnc
ex dichs.
MOKALITER. riciorum,&ficiu:confcrencesdignifunc pr^miacione ,ica
Ifuriui enim & non dcdislis mibi manducare,fititt',&c. Expofi dencgances & dare pocences punicione.Ideo concludicur in
tio patcc cx dictis pcr negac ionc collacionis dictorum benc- fine. St ibunt bt in fupplicium ntternum . lufli antem , <&c.
ficiorum:
v-AP. XXVI.
*\1T fa.cft.,cum cnn.
H Dc
^^0 C A P V T XXVI.
|T fac5lum eft, cum confummaiTet Iefus fcrmones hos
conlum-
ni.icione feculi, & ,
difcretionc iudicij ,
vdabinitiocu,u,»c-
i>i vfqucad pafsioncm omniafaciendo & prxdicando com- mixtum effc gIorix| ctcrnicatis admoneac.
plcucrac.
plcucrac.lJofc fcrmo
nem quo fc vencu-
rum in clarirace pra:-
dixic , pafliirum fc
ofccndic , vc facra-
mcntum crucis ad-
10.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXVI-
IT7 Tfa- Poftquam Matth^ns euangchfrainprincipiofui
i-»cuangelij dcclarauit pcrfonam mediatoris, & vlcerius
«Cjgcm cuangelicam a Dcodatam ad iiiftru^tionemhomi-
fiistranfgrcffjris,hic confequcntcr dcfcnieitipfius media-
toris pafsionem , per quarn folutum efc precium nofci c; rc-
Jtempcionis Ecdiuidicur in duas,quia priinoofcendicur ma
]lgna Chrifci comprchcnfio per explorationem Iudc< irum,
fccundo
M~0~R A L I T E R. '
1 Etfa.
4^ Scitis
fecundo eius iniufta condcmnatio per executionem gcnti-
liumcapitulo fcqucnti . l-rima diuiditur in quatuor partes,
quiaprimodefcnbicur Chrifci vedicio fadta nocxeiusigno
rancia,fed magis ex prefcicncia & voluncace.Secundo ipfius
vendici craditio.non ex difpliccntia,fed ex chatitate ibi.Tri
tna autem die azjmorum . Tertio ipfius traditi comprehcnfio
non a% ipfius nnpotentia , fcd cx fua miticace, ibi : oidbuc ett
loqucnte. quarco, comprchcnfiillufio. non ex eius iniufcicia,
fed cx eius humilicaCe ibi : Trinceps autem facerdotum.
Circapnmu quacuorpcrordineponunf.Primuefcipfius
vendic.onis
£tfa. Scquicur.
Tom.j.
419 Glof.ord & Nicelai de Lyra. 410
■f M-r.I+.a.
Lucit.a.
t Mar. 14. a.
Ex»J. 11. d.
culi viucndum eft in nzymis finccr;r.,;tis & vcritatis. D
•;: i.eo I-. p.i . J^roindrrtihustMgo principibtisnein fm- Smi
ctodierumulrus orir;rtir,non Jcfiruiraci, fcd facinorifk<<ie.luft'
bant. SctJiriones cnim fieri m ptfcipua ioknnitaccinccuc-
b.tnc,n6vtpopulusnon pccearcc.kd neChriftuscuadcrcc.
b Cum an. Hnbico
? omnesj dixit difcipu!.. fots, t Scitis, quia poft biduum Pafcha
a Jixaomi,ic. nan ilcclimu ir.M cti.-.m c.Tien» ire nolcimbut, rcrpit iutrcp du».
b Om dcbuerant fc p.nair ad jnliha contia verum tgngtn fe armaat
fiet,& filius hominis tradctur,vt crucifigatur func congrega-
ti funt principes faccrdotum * & ieniores populi in .arnu pnnr
cipis faccrdotum , qui dicebaturcaiphas, &con(iliuinrece-
a Nanafipjlamtimcbant neeis tolleretur.
runt, vtlcfumdolotcnercnt, &occiderent. Dicebantautcm.
a N.ni timeotcf foditione m, fed nc aui.il. o populi de fuit manibu; tollcretur.
b Noindiefefto.tNcforte^tumultusfierecin populo. cu autcm
a Mundum rcacmpiurus moiatur,in dorno obedient .c.
b Olmi, fed poltea a Chrifto mun liti.
j efletlefusin Be4thania , in domo Simonis LeproTi , acceflit ad
a Genus marmoti» m ijuo bcnc leruaiitur nnguenra line dctriincnto.
f cumulicrhabensalaba'tttuvng.uenupreciofi, &eituditfuper
% a sJtit (jhu . Sicut ck Ioanis narrat.onc colligitur ante fcx
A dies pafchx venic lefusl^thmia.ibiq; factum cti illud tvn-
uiurum, in quodcvnguccopreciofoficcpmcmoncio. Indc
venit Icruf.tle fcdcns (Tiper afcllum; poftca geruntur ca qucj
narrantUT.pofl huncaducntii lcrofulymisacta vclgefta.fix
jllocr,',odic,quove
ritlefus hVthmiam
vlqucaddicm , quo
o nnia ifta gefl i <-
dutafunt, mreliigi-
inuscifeconfimma
tum qmtriduum.vt
occurrcrct dies quc
ancebiduum pafche
Matthxus Sc Mar-
cusdirfinicrunr.
Myfticc.Poftduos
dicsclarijuminis vc
te.&:no.te. verum
B pafcha pcr mudutn
cclcbracur. Pafcha
Mar.i^.a.
Luc.it. b.
quodHcbraiccdici-
tur phafe, non a paf-
fione fcd a tranficu nominatur, quia extcrminator vjfo fan-
guinc m fortbus Ifrael tranfiuit eos, &; Dcus auxilium pra;-
bcns cis dcfuper ambulautc.
Myftice. Cfcyia m ca fcfliuicacc ngnus Dei de hoc mundo
crattraniiciuiis,velnos falubri cranlicu quafl deAegypco
huius mundi cdufturus.Pafcha propne folus dtes dicic,quo
a"nus ad vefpcram occidebatur, idcft,i4.1unaprimi meiis,
IX-cimaquinta luna qua egrcfli funt dc Aegypco eranc azy-
mafcptcmdicbus. Sedindifferenccr Sc pafcha pro dicbus
azvmorum, Sc dtcs azymorum propafcha ait Marcus : Erat
pjf ha & azjmapoflbiduum. Lucas : dicsfeflus aQmorum dkitur
pafcha.
M/ftice. Vno die accno immolaco fepcem dies azvmoru
fequuncur : quia Chnito femcjpairo, per cotum ccmpus fe-
ctin
coniilio ordo narra-
tionisillucttafUjtfic
abiicvnusexduodc
cim,vc factum Judij
coniun^acur ad con , t
filium faccrdocum,
llcdic aucem ad cij
djcm,qui eracancc
fex dies pafchx di-
ccns: Cnrn autcm,&c.
c Simonis. Pcrma-
14 ncc priftinum no-
1 f men vc vircus curan 15
16 cisapparcac. Pcrca
j8 domum accipe illa
parccm populi qux
credidic domino >5d
curaca eft. Simon , id cft, obcdiens.
d jttx!c$t. Hicronymus. I^iligenccrobfcrua , quardc dua-
bus fuper capuc.Siqtudem peccacnx fuper pcdes, 6c ea qua:
dicicur non fuifie pcccacrtx , fuper capuc.
e M ulier ba. Maria M^gdalena ioror Lazari modo iufta^ $c
familiaris , qux quondam peccatrix veqic, &L pedes lachry-
mjs lattic , nunc capuc & pcdes vnxu , pedes nunc, vc Ioan- lo
ncsdicic.
f Vnguenti precioft . Marctis : nardifpicaci , id cft, dc fpicis
&folijs confcAi , quod preciofius cfi . Ioanncs nardi pifti-
ci , id cft , fidelis non adulceract alits herbis : piftis , Gra^ce ,
fidcs Lncme.
M/iiicc. Hxcdeuocio Maria? , fidemfigniricac ecclc-
fia*, qua; dum deicaccm Chnftt prxdicaccapuc vngic : dim
^ hiini.i-p
NICOLAVS E> fc LYRA.
vcnditionis prajr.unciatio. fecundum vendicionisconfulca-
tio,ibt : Ttmc congregatifunr. cercium vendinonis occaiio,ibi.
Cwn autemefct jcfns , quartum vcndicionis modus &ordo,
ibi : Tii'-c alrit rnus ex dtiodecit» . Circa primum confldcran-
dum, quod ca qu£ pra^djda ftint capiculo prxccdcnci,pra:-
dtcauic Chnftus fcria cercia anre pafiioncm fuam, &: eadcm
dte prcdixic difcipulis fujs paffioncm fuam fucura poft dttos
dies,ficuc poftea fuiccomplecum . Jix quopacecquod non
fuicex ignorancta cradicus,fcd cx fua prarfciencia& vpjun-
tacc , vt didum cft , hoc eft ergo quod dicicuc hic. Etfaftwn
efl. qiua continetur cap. praxedcnci.
I Dixit. Eadem d;e fctJjcet.
7, Qifcipnlis. In fccreto, Sc non coram turbis.
3 Sciiis au\a. Jd cft,i mmolabitur agnus pafchalis,qui debe
baximmolarivefpcre fcriajquintx a quo mctpiebac folen-
nicasfcqucncisdiei .
4 Etfilins. Quia eadem noc^e craditus eft 3 Iuda Iudads.
5 vtcruafi. Qtiia vJtcriusIitda:itradidcruncipfumPila!o
ad crucifigendttm.
6 Tunccon. funr. Hicponitur ipfiusvcndicionisconfulca-
tio, qua? ftcla eft fcria quarca ancc pafsionem , & cunc lcfus
non vcnic in Icruf Hem,ficuc fecerac alijs cnbus dicbus pi x-
cedencibus , fcd manfit in Berhania, yt darct Iudans lotum
traclandiliberiusde mortefua , & hoc cftquoddiciturhic.
Tunc, id cft, fcqucnti die poftquam dixic Iefus apoftolis vcr
baprxmiiTa.
7 Congre^ati fun . Qtti conceperanc erga Chriftum ranco-
rcm Sc odmm , vt patccex pnxmifsis.
S Etfe. Ifti eiant mdiccs ordmanj,dc quibus fupra diftum
cft rj.cap.in prin.
P ln at. pri. Id cft, qui primus dederat Iudxis confilium de
mortc Chrifti, vt habetur Ioan. 1 1 ,
10 Et confiltum. Pnus enim dcterminauerant lpfum incer-
ficerc.
ficere , fcd confilium quaTebancdc modo faciendi qu.,
poficnt facere occulcc , Sc finc populi fedicione , Sc hoc cit
quod fubdicur.
1 1 Dictoant autem. Id eft, in folennicace pafchali immincn
ccdc p' oximo,vc vifum eft.
11 'jy^. Mulci enim propcer folenniraccm pafchx vene
rancin ierufilem. Ec quia aliqut repucabanc Icfum eflc vctfi
Chiifltun , alij autcm feducti a faccrdocibus repucabanc eij
M igum, Sc ideo fi occidcrccur durancc fojenni.cate pafcln-
Jiomcbantpcriculofam fcditionem popuh,proptcrquod
confulebant mortem ems vfque poftieftum differri,tamui
llittd coniilium poftca mtitauerunt,quia inuenerunt oppor
cuiutatem eum cipiendi per Itidam , vc dicccur infra.
1 j Cnm autem.Hic ponitur vcnditionis Chnfti occaiio.Iu-
d.w enim cupidus , morus fuit ad Chrtfti venditionci.rt , vc
pofler rccupcrare per hocvalorem vnguenti fupercapuc
eiuscftufi , &hoceft quoddicitur: Ca»ia««»».£Jludfuicfa-
£tum fcxtd die ancc pifsioncm Chrifti, vc habecur Eoan.i 2.
fedhic rccolicura Macchao, quiaftucoccafiovcndicioius
Chrifli, vrdictum eft iam.
14 /«rfwwo.lftccnimtuncnoneracleprofus, quiaiam fue
rat curacus a Chnfto,t ccinuerac tamcn nomcn kpiofi,licuc
Mactha;us pofi vocationcmad ftacumapoftolicum adhuc
vocabacur Publicanus,vtdi£tumcftfupra lo.cap.
1 5 Jlcceffn a4 eum mulier. Ifta fuit Mana foror Lazari,vt dt-
cicurloan.12.
\6 Habcns ala. Ideft , vafculum facfum dc alabaftro, quod
cft gerjus marmoriscar}didi,quiatale vafculum opcimc cO-
fcruac vngucnca in ccrra illa,&: hoc eft quod dicitur.
17 Vn?uo:ti pre. 1. contcnciui vnguenti. Aduertendu tri,q>
vngucncu hic vocacur lachryma Hues dc at boribus quc eB
mulcu prcciofain ccrra illa,quia valccad mulca mcdicinalia.
18 Eieffu. Sicur cfnmdicur aquarofacca propcerrefngc-
rium &: odorcm.
i\ecum-
MORALITER.
3 Scitisquiapoflbi. MoralicercxponcndoChriftuspnft bi-
duummorcis fuaedicccrriacranfljcadgloriamcorpoiis, Sc
nos ciits incmbra poft biduum confclsionis & facislhctionis
trarjfibunus adglonam patris. Tunc congrt. &c. Scqtiicor.
1 1 Diccbattt
11 Ditfbii . ju:e»it&c. Sic harrccici de prodicione vcrbi
Dei ci ;ut mc m occulcis,cimenccs concra fc fien cumukum
aChnftianis.
1 % ^ct efiit aiettm mu. i .Corjn. i i.a. dicifur capuc Chrifti
Deus, itaqtic Chnfti capuc vngttqui ad hpnorcm Dei om-
ni.ioperafuafacic, fccundum illud l. Cor,lo. g. Omniam
gloriamPeifacitc.
Vidcnles
42,1
Mattha Cap.XXVI.
4Z2
2
A
Ci-
■I
humanicatcm,pcdcs . Pe hoc vngucnto in domo Simonis
leorofi in Bcthama dicunc,& Macch. :& Marcus,& Ioanncs .
Lucas vero ahud dicit fimilehiuc faclum anre in domo alre
rius Simonis Pharifsi non lcprofi,ncquc in Beihania,fed de
eadem mtihere qui cunc accefhc peccacnx.
* AVGVSTIM.
HbnfunticaDomi- synecdocha.
m pedcs Marur,vn- caputipfius rccumbcntis. Videntesautem difcipuli indignati *
^,"f°SfL . !vVnc- iunt,dicentes , t Vt quid perditio hxci potuit enim * iftud vc- J
nundari multo , &daripauperibus . Sciensautemlcuis,ait-
Deuotionis,& pietaiis.
b illis . Quid molefti eftis huic muiieri ? Opus enim bonum o-
pcratadtinme . Namfemper pauperes habetis vobifcum:
/"* III* 'l IIVH3
me autem non icmpcr habebins . Mittcnsenim harc vnguen IO Nec
a tumhoc incorpusmcum,adfepeliendummefecit • Amen dac
e Ideft.quocunque fedilatauerit ecclefo. b »Notanotitiamfiituraium inChriiio.
dicovobis^vbicu^nqucprxdicatumfuerithoccuangelium in-
B
xunoforum , & ne
quamhominum fo-
lent.In ommbuse-
ninualibusnon vfus
rerum , fed libido v-
renris m culpa cft
Quifquis enim re-
busficvcicur,vcme-
tas confuecudinis
bonoru incer quos
vcrfacur excedar,auc
aliquid ligoac , auc
flagitiofus eft . Icaq;
quodinaliisplerun-
quc perfonis flagi-
cium cft , in diuina
dtum fuerit,uifcipcrc,foucre & awgere, & non cx p-incipio L>
onmcm diligentiam expetere.Quifquisemm intcrrogancc
ancequam feciffec hoc muhcr,non mandaffer hoc fieci , fcd
poftetfufum vngiienrum, nonhabcbaclocum difcipulom
increpacio&, ideohccdixic inconfolacioncm muhcris.
c Me au. Corporali
prxfcncia , alioquin
dicicahbi, omrubus
dicbus,viras vobifcu
fum vfque ad con- *"»guentum
fummacioem feculi.
d Mittens enim. Of-
ficium cft fcpulcura; Infra.z$.j,
quod vos perdicio-
uem effe pucatis.
5
4-
$
t
7
8
9
n , ft mihi
fufu-
n
a Ideft.ecclefia. b Id eil.ohfequnin quod mihi frx e.xhibu't.
Mriix.
pro qna mox
rusfum fanguinem.
,, e jtmen dico vbbit.
E
Hom.ig.
Mitth.
t Mjr.14. a.
totomuando,dicetur,quodha?c£ecicinmemoriameiucs.tTuc J* * Chryfoftoriuis
a Dimnumdeefrafionevngueutivulrtftsgiirrprecioamprenfare. Mcmoria raortis. 1 bCCC,qUpu dlXlt, la-
abiit vnus de duodecim , qui dicebatur 1 1 ias Scario ch , ad \* ctumeit.Vbicunque „.<, ix
r J o • -ii- ^ j i ■ 1 j o l enimrcrrarum abie abmluda»
pnncipeslaccrdotum^&aitillis. Quid vulnsmihidare,&cgo »* ns, vidcbishancmu
1 nrrinllfrirt *nf-l"- t a ln Pre"um S110 lolcph venditus eft a fratribus.
fona magnu cuiuf- g v°"*s eum cra(Jam ? At illi conftituerunt ei triginta1 argenteo s
tn
damrci fignum cft.
Odor enim bonus
fiima bona eft,quam quifquis bonx vita? operibus habuerir,
vrdu viftigia Chrtfti fcquitur , quafi pedes eius preciiiffinio
bdoreperiundic.
a Difcipuli indignati. loan.dicit hec Iudam locucum , & hoc
graciacupidicatis , alij pociierunc verbis eiusconfencire,vel
eti.im idem dicerc,fed propcer curam paupcrum.
* Chryfoftomus. Quidifcipuli audierunc Chriflum di-
cencem,M'fericordiam volo,Scnon facrificiu.ii,apud fcco
,gicabanc,iiholocauftanonacceptac,mulco minus olci vsu.
b Opns tnim 6o.Sicut Macia piaj deuocionis ad- pca eii gfori
am,icaecontra h.dasconcradtceiisperfidij; inforruam,.fed
dominus qui bonalaudac,cacendo h.tc pr«Ecenic.
* Chryfoftomus. Non fimpliciter dixic,to««w opus t &c.
fed prius p< Sxiil.Quid mnlcfli ciiis , .;■ c.erudiens nos quodcun
que gcncur bqnu a quocunq; etii non valde diligenter fa-
ftnm
lietcm famofam . Ec
regum quidem mul
torum v iccoria; filen
cur:tnulicrauce hxc
olcum cffudit in domo lcprofi cuiufdam duodecim vins
prafcn:bus,&: hocomnescruciunt.
f Tunc ^//r.Piffmiflaeftcaufa^quxcopulicIudaadveden
diid oiiiim.JCumemm fur eifec, ic loculos,haberec,& vi
diffcc vnguentu fiipcicapuc&pedesdominietfufum.quod
pucaucrac elfc vcndcndum,& precium libi effe cradendum
yc aliquid indc furarccur , quod pcrdiderac ineffufione vn-
gucnti voluic recompenfarc in venditione magiftri.
CcUiando congregaci func pnncipes. Vbi pacec quod non in,
uicus ncque coa£tus,fcd fponce iniic confilium fceleraror u.
Q^iarca feria congrcgao funcprincipcs! « ixdomm^CcM-
das accelfit , vt vendcrct magiftrum. Ec hoc oftcndit pro-
phctia Ifa.^lcgit^quarra feria vbi dicic , Ucce merccscius ck vo.
g Quid vuUis. Quali v.lc mancipium ciadenj.ponain pote- jfa.J0%c.
fiate einencium quancum velint darc. _ ]?
# Et
NICOLAVS DE LYRA.
I i\f cumbentis.ld^d , rcfidcntis in rocn fa, (ja facicbant magnu
feftum Chrifto & difcipuis eius,& Lazarusqui fucrar refulcita
tusab eoerat vnus de rccumbenrit>us,ficut habetur Io. n.a.
1 fidintes au?c> .Hicponitur pluralc pro fingulari fecundum
«mmunem modum loquendi, quia quod vnus de aliqua focic-
tatefacit, totafocietas dicturfaccrc. Soluscnim Iudas murmu-
rauit, vt habctur , exprelTius loan. iz. Vcl fi fortc aliqm cum co
murmuraucrunt jfuerunt ab eoincitati.
3 Dcen'cs vt quid perdi. Putabar enim Iudas vnguentum perdi-
tu m proptcr hoc.quod non habebat apud fc predum*
4 7JotH«fm'T7.Iftudexprcffiusponitm- Ioan.ia. a vbidicitur,
quodpoterat vendi pro treccntis denariis.
5 £i<i\m'p<iK.Non dicebathoc/udascompaticns paupeibus,
uthabftur Io.n. fed quia dolebat quod vnguentu nonfuerat
fibitraditum,vr cius precmmlibi retinerct,& furaretur.
6 Scienjdh.Scilicet.maligntaremludas.
7 ^fitiWjj,^i<i(iwo/eftie^;r.Quafidicar,finecaufa.Cuiusratio
fubditur.
g Opusentm bonumoperatain . Quafidicat , fempcr poteftis
recupcrare adfaciendum illis clccmofynam.
p Meautem non,wc.Sed cont rarium vidctur Mat.vlt.d.vbi di-
citdifcipulisfms Fcree^ovohrfumfurn vfque cousumma.seculiScA
hic inteiligitur dc effe cam hominibus per gratiam, & ctiam fa-
cramentajiter in sacram6to altans,fcd iftis modis n5 poffunt fi-
bi
Diui/ia
bicorporaliaobfequiacxhibcn,Scquitur.
IO M:ttcns ™iw.Quafj dicat ,in hocfactoprefigurauit fepult«-
rammeamfuturamdcptopinquo, vnde Ioan.i2.dicit»ir,quod
praecepit partem vnguentiadfepulcuram fuam rcferuari vnde
credendum eft, quod haec mulicr hoc rccit edofta a fp ritu fan-
clo. Sequiruj. 1 1 jimen dico vobis.Hoc clt , fa&um huius mu-
icns pertincnsad euangelium Chrifti.
lll Dicetur,& tjuod hx Ad cii , adlaudem eius recitabitur tan-
quarn fa&um virruofum,& hoc patct adimplctum.
1 3 Tnnc abiit.Hic conlcquenter dcfcribitur vcnditionis Chnfti
modrs& ordo.fct pnmoquantum ad rempus,cum dicitur:,f uc.
Ideft f . ria quarta quando principes facerdotum fucrunt congre
gati ad tra&andum de mortc Chriih vt diclum eft.
I ^Abiit vnus.ldcft cx principal bus C"hnlti difcipulis.
1 c Qui di.Hoc dicitur ad differcntiam alterius Iude qui fuit fra Scarioth
tcr lacobi minoris.Et notandum quod Scanoth cft nomcn villc.
dc qua erat oriundus Iudas proditor,propter quod mde cogno-
minatur. .ie» ^<<pn«.Qnosaudicrateirecongrcgatosadtraai
dum dc morte Chnfti.
1 7 Qyid vultis . Occulte fcilicet , &Gnc ftrepitu,proptcr quod
routaueruntconfilium prcdi£tum.
1 8 jLt ://i.Ideft,cx patto firmitcr promifcrunt.
iq Triginta argen . Argenteus nummus valebat decem nummos
vfualcs, & percofcquenstnginta argentci valcbanttrecetosde
numis vfualibus . vtpatet manifeftc fi multiplicct trigmia pro
dece,&fic in veditionc Chfi rccuperauit valote pdi&i vngucci.
Et
MORALITER.
* Viientes autem . Per hoc defignancur dctra&ores bonorum
opcra
opcra dcnigiantcs.
Ij Tuncabiitvnusd^imAc.&c. Per iftum fignificatur hxrff
tiarcha,qui verbum Dei promittit tradere in conclaui.
Tom.J. o t
423
GIof.ord.'& Nicolai deLyra.
424
a
b
A a Et f*iWf.Multihodie funr.qui ft£tumludarexecrant:,&
V ide faciunt.Na cum pro munerc falfum teftimoniu dicunc,
qma vcritaccncg.mt,D:u qui vcricaseft vcndunc,deu cha-
ncacem violant. Dtu qui charicas cft produnc, prc;fcrcim cu
no lgnorantia.fed opporcuicace facicndi quefifa hoc faciiir,
b Trmitt antem diey
1 Quod finc turbii eum traderepoflet,quodLuca?ap«rtea!t.
Et cxinde quaerebat opportunitantcm, vt eum tradcret . pri» ,»
a Ecce opjionuniias. b PaUhi. *
ma* aur.em dic azymorumacceflerutdifcipuliadlefumdi 3
ccntcs.Vbivisparemustibicoederepafcha? Atlefusdixit: 4
floius" Et enim pafch* d Itc in ciuitatcm ad qucndam , & dicite ci. Magiftcr dicit,te 5
i.Cor.j.b. no.im.efl.&c Qui li- pUS mcu- propc eft,apud tc facio pafcha cudifcipulis mcis. 6
Et fcccrunt difcipuli ficut conftituit illis Icfus, & parauerunt '
a Quandoycius folad occafum ptoperabat. b Qma cis a-tetnam requiem pia-paiabat,
&Peteosalin.
pafcha.t VeTpcre autcm facto difcumbc bat cum duocfecim
difcipulis fuis . Et edcntibus lliis dixit. Amen dico vocis,qa
crc.ld cft, qiurcadc-
cima dicprimi men
lis , quando nbieito
fermcncoagmun im
molant ad vcfpcram
quodcxponit . Apo-
P
tMui4-b,
Luc.it. c,
iona.13.0
cct dic fequenti , id
eft,i jlunaficcruci-
fixus tamcn ea no-
cte palfionis fua: tcn-
tus aludxiscelebra-
uitexordium.
c Vbiyis, e^c-Non
crateiscertadomus: 2
In quo improbacur ardificatio fuperfluorum.
d *Ad quem.Eundcm fignificat,qum Marcus,&: Lucas dicuc
}>acrem famihas.Qui ergo ait ad quendam,tanquam ex per
bnafua(& nondomini Jftudiobreuitacisillum compcn-
j.uc.*i.a, dio infinuauit.^</^«cw.Nonadquemlibet, fedad aliquem
ccrtum,quem ex perfona fua loqucns recte pofuiilet . Mo-
do autem cum vcrba domini pofuic,Ice in ciuicacem , mcer-
ponic jpfe,ad quendam,non quia dominus hoc dixerir , fed
vt ipfe nobis jnfinuaret tacito nomine proprio fuifle ibi
quendam ad quem mittebantur.
C * Chrv-
* Cbryfoftomus . Ex hoc manifeflum eft qnoniam
non erac ei domus neque tugurium.Ego autem asftimo nc-
qucdifcipulos habuifle . Profectio enun eiun rogaflen: llluc
venire.
•}< Hilarius . Ideohominemcumquopafcha cclebratu
ruseiTct, nonnomi-
nat , non enim Ghri- '
ftani nominis honor
credentibus erat pix
ftitus.
e Etfcce.di.fi.hi alio
Euangelio fcribitur.
Inuencrunc ccenaeu
lutn gran.ftra. Ccena
culum,lex fpmtiulis
eft,qua? deanguftiis
g litera: egrcdiens m
o fublimi loco recipic
10 S.»!u.irorem . Nam
U qui litcram fequitur
in imo pafcha ficic.
Sedqui aquae baiu-
lum , id eft , prxconem gratia? in domum eccleiiae fequituc
hic pcr fpintum liceram cranfcendcns ln alco mencis Chii-
fto refechonem parat. •
f Qiia pnus. Qui prardixitde pafione,predicic dcprodicore
vt videns fe non lacere penicerec fa&i.
*Mitcic crimen in numero,vt agat confcius pe/)icenciam,
non tamen defignat fpecialiter.ne impudcntior fieret.
4« Chrylbftomus. Edcntibus illis difputat decradinone,'
Iudae , vt^atemporej&menfaoftendatmalitiamprodi^
toris.
0 r* w-
NICOLAVS DE LYRA.
) Et exinde .Scilicet,tempori$,& loci.
z ^c«r».Scilicet,occulte,quodadinipleuitinjioc\ediei feque
tis, vt infrapatebjr.
3 Trimaantem. Hicdifcribif ipfius Chfivenditi traditiovbi
quatuor tangunt,quia primo praemittitur pafchale conuimii ad
proditonsreuocatione,fecundo, inftituiteuchariftiae facrametu
ad ftdehu rct~edt\onem,iai ficenantibns antem . tertio praedicitur
difcipuloru fcandalum ad ipforum premUnitione,ibi. Tuncdixit
i//i*.quarto fubiungitur Chrifti deiideriuadnoftraredemprionc
fbi.TuiPmfiit Icfns.Dicit ergo fic,'P ri/na ^7<fe«,IIta dies fuit feria
quinta.q erat vigilia pafche in g immolabat agnus pafchahs ad
\efper3 ilhus diei,q erat dies quartadecima prirui meniis,& tunc
Tenebant vefci paiubus azymis vfqj ad vefpera vigelim$ prime
diei eiufde menfis.vt habef £xod. 1 1. Aduertendu tamen elt , <j>
Gr^ci dicutChriltuc^nalfecudifcpuIisfuisaiuepainonemfue
tertiadecima dei primi mcniis , ita qd anticipauit lmmolatione a
gni pafchalis per vna die,quia prxuidebat fc palfuru in craftjnu
quando debebat agnus immolari fecundu lege , hoc aute probat
ex euangclio.Ioan.i8 vbi dicitur.c^Iudji ducentcs Chfm ad Pi
)atu,nonintraueruntin prftonu.vtnoncontaminarenf , fed, vt
manducaret pafcha,cx quo concludunt qd eade dic paffus eft in
qua immolabant agnu pafchale.f quartadedima die menlis pri-
mi,& pconfeques die tertiadecima cfnauit cu apoftoiis.Ex quo
vltenus concIudunt,qd Chriftus confecit corpus fuu in pane fer
tnentato ga Iud^i non vcfccbant us aivmis antc vcfpera quartede
c im^ diei.Hx quo vltenus in tauta infania prorumpuni.qd dicut
Matth.Marcuui, & Lutafalfum fcrrpiilTc.quia defcnbut Chti-
ftuc^naifecii apoftolispnma d:e aivmoru.in rjtuiignuspafcha
Jis immol.ibat.propterqddicut vltenus.quod joan quifuiplit
pofterior in hoc correxircos 2 2.cap.dices. Ante die fetiu pafche,
&c.vbi confequenter agitur, quo lauit p- des difcipulorii fuoi ii
& eadc noctc rraditus eft, Scd illa fiint falfa.Sc erronca: Dicere,
n qdni icnpturacanonica litaliqmdfalsu efterroneu, cu tittra
ditaa fpiritu fanfto , & iteruficocedanr eflefalfa in aliquo loco
pconfcquensnon potelt hiberc aliqd firmitaiisinaliis tocis,vt
ar£U!t Aug.mcpifto.ad Hicronvmu.ItequqddiciitChriii cofe
cifle in fermcntato.hoc clt p Chryfo.qui fuit doftor Crecus cj di
Cit
cit fuper Mar. Apertiffime Dominus dcmonftrauit, cj a principio
circuncilionis fuae vlq; ad dic pafche extremu no erat contranus
dminarii legu.In lcgeaute pr^cipiebat^qdcarnesagm pafchabs
comederenrcu panibu5aivmis,ergo inillac^na vltimainqua co
fecit corpus tuu,erant panes Azymi , & propter hoc benc icnbic
Mat.qui (ciibit.Trima dies a7^ymo>um.&c. Quod autcm arguunc
de Ioan.qui dicit qd ludaei non inrroier.intpre;toriu ne impedi«
rentur a manducatione pafche. Dicendu quod pafcha accipicur
non proagnopafchcliquifuerat lmmolatus noclepcedenti, fed
pro azymis panibus quibus vtebantur feptem diebus ad quoruin
comeftionercquirebaiurquodho elfetmundus. Ad fecundum
quod arguunt de.euangelio lo. 1 j.3.^Antc diem /tfr-irw.cW.dicedu
qct quintadecima dies menlis primi,illa erat dies fcftiuitatis paf- ,
chalis.qu^ tamen feftmtas incipiebar a vefpere diei pr^cedentis,
& propter hoc llla eadcm dic incipiebant comedcrc azymos pa-
nesin vefperc,vtpatct cxpraediftis. Exquopatet, quod Ioan.
non contradicit ah:s,fed magis conuenit cum co.fequitur.
4 ybi vis pare.tibi.co.pa.lde(i,agn\xm pafchalcm?
e *4i lefus di.mciui.adijuen.hiit. hicloquiturgencralitcr.quia
Chriftus non exprelfit illius nomcn ad quem debebat ire,
tamen dedit eis fignum.per quod poterant determinatc cognof-
cere,fecundii quod habetur Mar. I4_b.vbi dicitur fic.Occ«>r« v<i
bis bomo Ugenam aqu&biiulansJequiminieum,&quocunque in~
troieritJtcne domino domus,&c.
6 reMpKjmr.SciIicet,paticndi.
7 Tropeefl apud te.fa.pa,cum dif.we.Quib dicat , preuide mihi
de loco & cibo,vndecreditur quod ille eratdifcipulus Chrifti oc
cultus tamcn. Patet ctiam quod Chriftus ita pauper erat , quod
necdomicilum h jbebat,riec vnde poflctcib^um pafchalememe
re,fequi t 8 V< Ipcre au fa.Quia illa erat hora comedendi agnu
pafchalcm. 9 Difcumbebat.cum £/«o.t/i.//<.Exquopatct,quod
quantu erat in fe reuocabat proditorem amore primo, cum eflet
vnus ct duodecim,& tame illum non repuiit a conuiuio agni pa£>
chalis,licct eius proditio non laterct eum.
10 Etedent.bu> illi .}iic fecundo reuocat proditorem dolorc,
prxdicendo co.-am eo palfionem fuam,quae debebat cfle difci-
pulis fuis maten la dolons,& hoc eft quod dicitur.
11 ^imen dico vo.quia vnus ^rMW.Id^eft.ii.difcipulorum prin
cipalium.
* Me
M O R A L I T E R.
3 Trimaarttcm Jie ^ywo.eirc.Scquitur.
6 Tempuf me.pro.efl^pud tefx .pa. Per hoc aiitcm , quod Chri-
ftus morti propinquus non folum agnum typicum , lcd etiam
corpus fiiurq vcrtnn fjcrarnctnalitcf cu apottolis fuis manduca
u.t,
uit,oftenditurquodquilibe: Chriftianus periculomortisimmi-
nente,debet ti potelt,facramentaliter commnnicare,Sedti non
poteft,communicetsaitem fidc fecundum verbum Aug. Crede
& mmdacalh.Fcjpcre autern fa.Sequitur.
10 Et edan/tllis dixit,amen dico vo.quia vnus vejirii me tra,esl. Per
hoc
4?.y Matthari. Cap. XXVI. 426
•
callu&atiouc aduer
iiis reclores hu:us
mundi tenebrarum,
ideovnufquifque eo
cimens inccrro-
gauir.
b Quiintingk . Aliis
contr:ft;;ris, Sz aci-
bo manum recrahen
ribus, ca lmpudencia
qua cradidic manum
ea magiftro miccir,
vc audacia bonacon
cienciam mcncirc
h
c
a capcrunt fmg.Qiua plus crcdunr magifiro quam fibi.y& ti
mences eriam fragilitacem fuam, quajrunt de pcccatocu-
iijsnon habenr confcientiam.
# Origenes. Vnufquifqueenim difcipulorum fciebatex
liis^qnx dccuerat kfus, quoniaad malum yercibilis eft hu-
.; natura , &iri
iTru-ir.-' \.'::t*r
a Qtiia non eram libi huius reitus confcii.
vnus veftrum mctradituruseft . Et contrifrati valdecocpe- T
runt fingulidicere . Nunqu \d cjgo fum dcniinc?At jpfe re- •
a Qui latenter notatus pcm rcfipiicit.inanifeirius argt!itur,iion tamen ex nomine.
fpondens,ait.Qui inungit mccum msnura in paropfice, hic
a Homo pacis mc.T,ciui c-Jel-at panes meos mag.fin.fu.
metradet.Filiusquidem hominjsvaditficutfcriptuJmeirde 4
illo. Vasautem homini illi, perquem filius hominis tradetur. J
a Ne tacendo vieeretur fe prodere.aliis interr^gantibus.
d Bonumcratci,fi natusnonfuiiTethomoille.Refpondensau \
ef temludasqui t tradiditeum,dixit, Nunquidcgofumrabbi?
c. a Tu prodidilti non ego. b Tinito veteri palcha trintir ad noutun.
ttr . Ecce humilitas h Ait illi .Tu dixifti. t Ccenantibus autem eis,accepitlefuspa-
fcpacientia.quapro J' nem & tbenedixitac fregit,dedirquedifcipulis fuis,&ait. '
ditoremad meniam
admictit.
* ORIGENES.
Uxc elt autem con-
faccudo malorum,vc porrfalem , &paneminfidienturho-
minibus.maximenihil inimicicixabiliis habencibus.
«pa:o.Mar.in catino,Paropfis eft vas efcarum quadran
guluma paribusablidibus,ideft,ab xqitis lacenbusdidum:
Cic:numvasfidileapcumadamiccendumhquorem,&:po-
tuic fien vc menfa fictile vas.quadrangulum concincrec.
Pena pr xdicitur,vc quem pudor non viccrar.cornganc de
nunciatafupplicia.
d Bonume.eiMu\to mclius efletomnino nonefie.quam ma
leciTe,vficacc,& fimpliciter hoc dicit.Non potetl n.ci bcne
efle qui non elt. An diabolo dicic non nafci ad pccc iuim:an
eciam bonum ilh crat vt Chrifio nafcerecur per vocacio
nem,vc non cffecapoliacaper prodinonemVel folemusdi
cerc iiniplicir.er,mclius cffec non cffcqaam ma!c eflc.
* Chivfoft.
Triftat.jy,.
m iVl.itt,
Q.lntelligite.
t Accipite,c3c comedite.Hoc eft corpus mcum. Etaccipicns
# Chryfoftomus.Quamuisfcriptum fucritpalTntum ef- D
fe Chrifium nihilominus tamcn incufatur ludas.Non enini Horn.8i.in
traditio Iudas falutc noflram opcrata eft,fed fapientia Chn- MattJl-
fti qui alioru nequiciis ad id quod nobis expedicbacvcebatf.
C t\abbi.A\u dicut,domine.iftc rabbi. Qu.afi minus peccatu
habens prodcrema-
giftrum quam domi-
num vcl blandiendo.
f T^viiqwd e?o fnm.
# ORIGENEs- .
Iudas poft omnium
Apoftolorum intcr
rogationcs , & poft
Chnfti narrationem
dcipfo, vixaliquan- Tcatino
doipfe interrogauic *
verfuto coflho. , vc
fimilia ca?rens inter-
rogado , celaret pro- £ -
ditionis confilium ..
Nam vera tnfticia-
non fufiinet moram. Tgr""^g»>
g Tu dixi. Nec hic
aperte dicitur , an ip-
fe eflec . Poteft enun
intelligi , quali dicac
Qupd fub fpecie panis videtttr.
b
nonegodixi.
h Cqnantibus autem,&c. Finitis folcnnibus gaudiis veteris pa
fche q in memoria liberationis populi Dei de Aegyptoagc
bancui ,cranfic ad nouum quod m fui memoriam.ecclefiam
frequencare volebac.Vc vidclicec procarne agni ac fangm-
ne,fui corporis ac fanguinis facramencum fubftit uerec. fpsu
quc cfle monftrarec, cui mrauit dominus , &: non p^mtcbic
cmn.tues facerdos,&c
i Ua e/)(V.Hicronymus . Poflquam rypicum pafcha fuerac
impl<.tum,ai agni carnes cum apoflolis comederat.alTumit
pancm.
K Et beue.ac.f. Qui ho mincm affumprum ita morti fubdidir
vcci lmmorcahcacis potetiaincffc,&: ldeocito refunediuu
^effc
pfal.io^.a.
?*
NICOLAVS DE LYRA.
1 Me tradi.& corcm. pj/.Non folum propter mortem magiltri
futuram contriftati funt.fed quia quilibct timebat dc fe ne effet
ille qui ttebebat eum traderc,propter quod.
2 Caoe.fin iKwmqwd egofurn do.Quia quilibet debct fibi timc
rede peccato futuro quantumcunque lit (anctus.
3 Mip[e refp.aif.ilui intin.me.m.mpa.bic me tra.Vct hoc non
poterant perpendere quis effet determinatc.quia omnes come-
debant in eodem vafe,tn quo erant carnes agni pafchaiis polirc,
4 Filiut qui bo.va.Ad pailionem fcilicet,
5 Sicut fcri.csl de i/Jfa.5 5 c.vbi cficitur lic canquam ouis ad oc
ciflonem ducetur &c.& Dan.9.Pollhebdomadas7J.occidetur
Chriftus, & in pluribus alns locis dmilc habetur.
6 Vn au\\\c tertio reuocat proditore timore,prcdicendo ei pe
namdamnationis fuae AWcatttcm bom.il.per qiem fi.bn.tra.
7 Bonum erat eifi na.nonfuif.homoillc. Mmus enim malum.acci
pithicprobono.Minusautemmalumelt noeffc fimplicirer, <^
eiTedamnatu,quia etfi no fit minus malu ratione penae adiutfta;,
qu^nonpnuat totumelTecreatu,minustamen malu elt ratione
culp^ mortalis,quc feparabiliter adh^ret damnatis , & ipfa non
foliipriuatquodda efle creatu iicut poena,fed ct priuat bonu intl
nitum f.dimnu,propter quodeffet milTerummifena culpar mor
talis *ternaliter,hoc eft peius quam ii non effct limphciter.
8 Hsfpondcns au. /«.Htc quarto reuocat proditore pudorcquia
illt oftendit fe fuam proditionem cognofcerc, hoc elt quod dicit.
J^fpnn.au.l '.qiii t.n-n, di.T^uncjuid rgu fum rab. Si enim ludas alus
de hoc quarrentibus tacuiffer,rcddidiflct fe eis fufpe&um.
9 Jlt J/.fn.d.Htin hoc deli&um fuualns non publicauit , fed
confcieti^ fud^fignificauit fe eius delicluro fcire. Potcraienim
per hoc uerbum men 1 em Ind^ fic mouere,q«iod alios latebat.
10 C^nantibus au. Hicinltruicureuchariiti^, facramcntum ad
domini-
dominicf paffionis rccordatione. I t diuid>t in tres partes qa pri-
rnodefcnbifhuiusfacrameti inltitutio.(ecundo,pr?dicatimnjor
talis vice inchoatio ibi. Dico autem vobis. ccrtio.^p vtroque reddi
tur gretiaru a&io.ibi Et hymno difto,Cnc\ primu aduertcndum,
quodiltudfacramentuduplicifubfpecieinllitutum , efi.f.panis
ic vini, quia panis conucrtitur in corpus Chrilti , cV vinu in fan-
guine,& lflcconucrliones fiunt feparatim,quia Chrifii fanguis
fuit ftparat us a corpcre vel a carne in pallione.Hoc aur6 facramc
luvt diftum ell,inltitutu cft quafi quodda memonalc illius paf
fioms,& i6confecranocarnis& fanguinis fir fub fpeciebusdi-
ftinftis. Confiderandu cr,quod (ub vtraq; fpeciceftrotus Chfs,
qma lub fpccie panis elt toau corpus cx vi conueriioms vel facra
menti , fanguis aute & aia & diuinitas funt ibi ex concomitantia
naturah & infeparabili.Similitcr fub fpecic vini fanguis tantum
effibiex vi facramenti.c^tera aute ex concomitaantis, vt diffufi»
trac"tatur.4.fcntentiarum.Dicit ergo Ccenant dif.i/jdefl.poltqua
comederantcarnes agni pafchalis^antequam furgerentde c«;na
1 1 ^tce./f.Quia vbi terminatur figura,ibi dtber incipere veri-
tas,agnus autem pafchalis erat figura hums facramenti , & ldco
inltitutum elt poit comeftionem agni.
iz £r/i(?'.'c.lnhocdeditnobiscxempIum,quod antc fumptione
huius facramenti dcbet mens cleuari in Dcum.
I j Ocd/r^.Tnterquoserat ludas.vtdicuntfan&i communiter,
licet Hilarius dicat contranum.Ratio autem quare Chfs dedit ei
corpus fuum.fuit, quiapeccatum eiuseratdlfcipulisaliisoccuf
tum,& propterhocinccclefieaobferuatur, quod peccaton eu-
chanftia non negatur. 1 4 Et ait.^ic.co. h .csi.ror m.Si enim ver-
bum Chrifti tant^ eft virtutis,quod fecit de nihilo omnem crea-
turam,non cft mirum,fi vnam creaturam conucrtit in aliam. "
15 Et ut.cd.Scparatmi cofecrabat fanguinem a corporc ratione
pr^dicla.
Gratiis
MORALITER.
noc, quod in ccena pcenitentiam proditoris denunciauir , figni-
ricamt,quod proditione» innocentium,frequemer hunt in con-
uium,
uiuns, fcil icet,per venenum . Cvaanubus anti m il.acc.hfus panrm
Anguftinus . De vnopancPctrusaccepu & Iudas, fed Pctrus
ad vitam,Iudas ad mortem.
15 £f acci. Ad figmlicandum pcrfcdam animc refeclioncm
Tom.y. o 3
427 GloL* orcL&NicoIai deLyra. 428
<J* dlcmonflrarcr-Frf?»7. vcoftendac corporis fui fr.Klione no
A hncun fpontc forc. Bcnedixit prius,quianaturam <T.afliim
piit cfi patrc& fpinculaiicr<\gratta diuine virtutis mipleiiic.
Ideo poft c^oam corpus fuum dedicquia necefleerac Pa-
fha tvp-.cu prms confumman, & fic vctcri Pafchc, facramc
tapott fubrtuui.Nos
vcro pro rcuercntia
tanci Incrameti prius
reficimurdominic.E
paflionis (acramcn-
Salunroris in fidc.nec dubitcs.
•;: Lurhvmins. Nondixic Chriftushtfcfuncfigna cor-
pus mcum,& fanguis mcus.Qporrct ento non ad natu
rum,qu.e propnuuntur afpicctc,f d ad virtucc eotu.Quem
admodricniinfupaiiaturalitcrailunipramcarncdcifk.uiic
(fi ita loqui liccatj
Inreraduerfa.
b Ipfe aqiulij Deo patr,«iuid rrpo fubdiKi« ficiet
caliccm graaas egit,& dedit illis dicens . Bibitc cx rioc om-
a Dedicaior. b Non veiern , quod fanguinehiicorinn licdiesrum eijr.
c Quia impolTibile clt linguine hircorum pccc.itj aurerri.
'tis , quam corporali- b ncs , Hiccft enim faneuis meus nou 1 teftamenti,quci x> mul
tis eftundctur in remiiiioncm peccatorum.tDico a*tem vo-
MoitaliutembibiMChiiftus,8c Jegis uetuflate»,dum ei placuit. b Quodeft
mortalitasA padibilitas.
C
d
Ouche
B
bur. cfcis.
0 Gratias egit. Qftcn
ditquod quifquefa-
ccrc debet in flagcl-
lo culpa* propti*,
cum ipfe aiquanimi-
ter tulit alicn*,quiapaniscorpusconfirmac,vinumfangui-
nem opcracur.
Mvfticc.Hoc ad corpus, illud ad fanguinem Ch rifti refer-
nir.Vcrumnccpanisfineaquaconficicuc , ncc vinum fine
aquaoftertur,pcraquapopulusfignatur,qui ncc finc Chri-
fii paflione laluacur,nccfine cius amore Chriflus paffus eft.
Oporccc ergo vt nos ei vmamur,vc ipfe m nobis maneat,&
nos \n ipfo.
b HiceJienimfatiguis.¥Cynlhis.leTQ(olyrnit. CumChriftus
ita affcueranter dixeric,hic eft fanguis meus. quis vnquam
dubicauericvtdicat non effeeiusfanguinem?Aquam olim
in vinum conuertit in Cana Galileae,quod cum quadam ha-
bcatcumfanguinepropinquitatem.facileinillumtranfmu
tacEcenim paru dignuexiftimabimus,cui credamus q, vi-
nu m fanguinc trafmutctJNa in fpecie pan/s,dat nobiscor-
pus& infpecie vini dat nobis fanguine , vtcu sCipferis.guf-
tes corpus& fanguineChfifactus eiusdecorpons & fan^ui
nis particeps.Sic.n.ctticimurChfophori, hoccft.ChrnrTiri
corporibusnoftnsferetes.cumcorporis eins& fanguihein
mernbranoftra recipimus. Quamobrenon ficattendasve-
lim tan<J fit nudus , & fimplex panis,nudu,& fimplcx vmu,
corpus.n.funt & fanguis Chrifti.Na etfi fenfus aliud tibi re-
nunriat, fidcs camen teconfirmet ne iudices rem ex guflu.
* Epvphanius , videmus quod accepic Saluacor in manus
fuas.veluti euangelium habct,quod furt exit m ceena & acce
pit ha?c,& vbi gratias egiffet,dixit,hoc meu eft, hoc,& hoc,
Et videmusqct mo squale eft,neque fimile, non imagini m
carne,non inuifibi!ideitati,non lineametis membrorii.hoc
cni m cft rotundx forma?,& infenfibilc,quantum ad potctia
Et voluit pcr gratiam dicere,hocmeu eft,hoC,& hoc,& nc
mo non fidem habetfermoni.C^ui enim non credic effeip-
fufn vcrum.ficut dixic,is cxcidita gratia & faluce.
* Ambcofius.Ipfc Dominus lefus teftificatur nobis quod
corpus fuum accipiamus & fanguincm, nunquid debcmus
deeiusfidc&tcrtificacionedubicarc»
* Chiyfoftomus.Quoniamilledixic. Hoc efl corpus meum,
nuliaccncaroiir ambigtiicacc,fedcrcdamus,& oculis incelle
ccus intueamur. Veftimcnta cius defidcras videre,ipfe vero
feipfum tibi tradidit, non vt videas folum,verumctiam vc
tangas & in tc habeas?
^'Idcm.O miraculum,o Dei benignitacermqui cum patre
furfum fedct , in illo ipfo tempons articulo omnium mani-
bus pcrtraaatur,ac fe ipfc cradit volcntibus ipfum excipcrc
accompVdti. v
n.f SfS? A]?™d- Ne dubites a"hoc vc> fom ficco ma-
7 £ nitcRe dicenz^hoceflcorpusmeum . fcdfufcipcpocius verba
_______ ♦ Sal-
c Et humanit.itis.
bis,ndn bibam amodo de hobc gcnimine uitis , vfque in dic
J
4
6
la ancoratu.
lib.4. ieb
ctameqcic
eap.j.
iiH.j-cJe fa
cerdotio.
Io epifl.ad'
NICOLAVS DE LYRA.
j Grattas rjw.Eadem racione,iicuc in confecracione corpo
ns cft.feqmtur. v
i Hic eflc.\.*\ confirmationc no.Te.quia Ctcut vet. Te cofir
niatticrt in fangumcanimalium immolatorum , vt habccur
tcod.24.ica nouum tc.fanguinc Chfi cofirmacu cft.In quo
apparec cxccllenc.a m . Tc. refpe^u vccec-s , vtVreuS
Apoft.adHo.». , ^>ro«c/.Dicitauteptomultis?S5
fangu.s Chr. pro omnibus cffufus fuic quatu ad fufficienna!
quantt, aurt-m ad cfflcacam, non fuacffufuspro ommbt s!
^^^Hicconfcqucntcrpdicitrecernevic^nchoacio.g:;
" per-
O
lca , harc lneflabih-
rcr tranfmutat,in ip«,
ium viuificQ corpusi
fuum,& in ipfum pre
tiofum fanguincm,
&ingratiam iploru.
# Thcodorctus.
Erauiftes,Quid arrti-
mas donum altaiis
quod pcr faccrdotis
inuocationem oflcr
turf,Or//jodoa:»r.Egocibum & potum vtcx fui natura cfl m-
dico-Erauiftes Scdquid fa6lafanclificationcrcpuus^0.i/;o
<foA7«,Corpus & fanguinem Chrifti.
¥ Thcophylaftus Cum bencdixiffct , hoc cfl,gratias cgif-
fet,fregit panem,id quod nos ctiam facimus,preccs adiun-
gendo.Hoc eflcorpm »wc«fw.hoc,inquam,quod fumis. Non.n. I
figuta tanrum&exemplarcorporis Domini.panis ci 1
inillud ipfumconucrtiturcorpusChnrti.
* Damafcenus.Si volcns ipfeDctis verbum facluscftho-
mo,&exfanflx virgtnispurifiinMS&ilhbaciffimis fangui-
nibusin fcipfo fine ferrtinecarnem fuftcncauir,nopoceft paj
nem fui ipfius corpus facerc, & vinu & aquam & fanguincs*
Dixit inpnncipio,producarrerraherbam vircncem, & vfq
nuc pluuia faeta ,pducic germin]a,diuino coadiura pr^ccpca
d:xic Deus.Hor eflcortms meiii& b'tc eftfanguis meu>,& hocfacl
te in mra coYnmcmoratio'iem,&c omnipocenci eius praxepto do J
necueniatefficitur Sicpanis& vmu &aquapennuocatic
ncm & aducntu Spinrus fanih,fupernaturalitcr tranfmutaf I
incorpus& fan^u:nemChnfti,& nonfuntduo,fcd vnu&
idcm.Noneftrlgurapanis, & vinumcorporis& fanguinisj
Chrifti,abfit cmm hoc,fcd eft lpfu corpus Domini-dcihca-l
tum.ipfoDominodiccnte^Hoceftmeum corpusnonfigir
racorporisfcd corpus,&nonfigurafanguinisfcdfanguis.
* Paf hafitis. Audiaiuqui voluntcxtenuarc hoc.vcrbuml
corpus.q, non fit de vera carne Chnfti,qua; nunc m facramej
to cclcoratur.Ncfcio quid volentes fugere,quali qu^da vir-
tus iic carms,cum ipfc vcritas dicm,hoc efl corpus meum .
e 2v>« bibam. Non delectabor cercmoniis huius populi , in
quibus facra pafchahs agni precipua funt.
Poftpaffioncmnonaffumamcarnem, donec affumam
eam nouarn.qu^ modo mortalis eft.
d Dehicgewvi.Vitis cfl humana nacura.geniminaeius mor
talitas,& legisvccuftas.Morcalicace bibicChriftus ,&lcgis
vecuftatem.dum ipfiplacuic, & ipfe obfcruandoimpleuic.J
Dc genimtnc vicrs ciufdcm bibic in resurrccliorie factus im-
mort-ilis quia immottalitas eft genimen illius vitis,quam irx ,j
refurredionebibentfui.Ideo dixit vobifcum.Immortalita
te enim refurredionis eadem remanebit fubftantia,& fi qua
litasfit mucaca.S aucem viccm decuius vecuftatenonpaf-
fionis : ilicem bibit,Iudcos.accipis,iignatetiam gentemad
corpus Chrifti per nouitacem via: acccffuram,cum poft ge-
tcs ingrcuai omnis Ifracl faluus fiet.
Vinca domim S.-baot domui ljracl cfl,de qua femper bibic,c].a .
non defuerunc aliqui quorum piccace dcledarecur , fed paf- a'
fodommo cempus erat, vt illa legalis obferuantia ceflaret, '
& in fpit itum cranfirec.
perccprio huius facramenri dat uira ^terna , f -n quod dicic
Saluacorlo.tf.C^tii manducacmeam carnem,&bibic mcnm
fanguincm,habec uiram ^cerni. Dicicergo.DfcoaK.vo.hoc
cftabhoraqua inftiruithocficramentum. 5 De boc ^en .hoc
eft demnoqtiodgcnerafinuira;, 6 Vfauein. Ideft,in notio
modo,hoc fint impktum,quando poft refurrechocm fuam
comedit& bibitcuapoftohs fuisad declarationem fua? re-
furrec"tionis,utrnbeo.irLuc.ulri. Et tuncbibit nouo modo!
quia corpus fuum non cractuncpaflibileet mortale.fed glo
nofum,non indigcns cibo ucl potu > fcdfolum comcdit ad[
declarandum ueutatcm fua: rcfurre£tionis,ut didtu cft.
.WORALIte
flcut c x cbo, ct pocu ut pcrfccta corpons rcfca.o.fcparaca
tamen
m
tamen feciccorporis
et fanguinis confccrationem , quia |
fanguis
429
Matthm Cap.XXVI.
430
% x Jiouum in rf./u.Dicens illud nounm,hoc vetus,oiidit cor-
\ pus, fde vcteri Adam quod immortalicace'irnmutabitur.
pobifcurrr.pcr hoc Sc fuis immortalitas promittitur,& fi non
codcm tempore.De hocgenitrine, quiaeadecorpora rcfurrc-
ilura. Enc auc d;cs mes refurrechonis, cum in regno Dei ,
idcfr,immortalicat!S
e Tuflquam. Sicut pra."dixitlocum p?ffionis,ficpra:diritIc D
cum refurtechonis, vr iicut funt trifres ex pafiioncfic lcccn
gjoria iublima tus.de
fijucceiufdem pcpu
li fpirituali gratia re
,. generaci , nouo vo-
t.bifcLim gaudio per-
fundar.
b Ethym. Hoceft
quod Pfalmus dicit:
Edeat paupcres& (a-
twaiuntur , &c. Vcl
Genimcn.
t Oliuarum.
|Mar.i4.c
b Inteliexiten.ii. quod t.more moitis '" tlrj vidctCUCUr trcS
pjardicem eum negaturum
IbiJem
fi
tur glonficati refurrcclione vcl vifione.
f Trscedam vouc c. Vt infirmitatem eorum,fponfione re-
ditus fui confolarctur.
g Et fiornncs. Non
a immorMi;ss.-impr,mbiiis. eft mendacium nec
a iIIum,cutrnlIudbibamvobncumnouiimin regnopatnsmei. l tcmeritas , fcd fidcs
, a Spirituali cibo pallus aebet confcendeie ad montcm.virtutum t;n b.is vngatur vcl reliciatur. & 3tdenS dilc£tio in
c tEthymno ch&oexieVuntin montem f Oliueti. Tuncdicit » tantum vtimbccilh-
d lllislefus: tOmnesvos fcandalumpatieminiin me iniftano- 5 tatem fuam &fidem
a Meft.in ifta tribulatione. Nocri congruit fiandalum. * VClborum Dei,n011
b InZacharia: rcrcutepaftoiem, experlbna propliet.r. c Ab vni rate fidei foluentur. COntUCrCtUT.
c5te'. Scriptum eil enim . t Percutiam paftorcm , & dilpergcn- 1 h ^mequam gallus. tzach.i3.«
, tur oues g-reois. Poftquam autcm refurrexero,praecedam vos l J^es '" ^mplicitcr, ^1^ *
, i^i. vt.i « . ° o 1 r ? folus Marcus antc-
hymnum fccundum f lnGaltam . tReipondensautcm petrus, aitilli. EthomiKs ^ ^m gallus bis vo-
Ioann. patri gratias g fcandalizati fuerint in te, ego nunquam fcandalizabor, Ait illi »' ccm dcdenc. Tercia
agdlS Cantabat in Fetruiexaidoreproiinttir.Chri.tusvtDeusvenmra pra-dicit. nCgatio Pctri,fi tOta
BqilOprofe&dlfcipU * Marcurdic.tiAntequamgallusbisvoc.mdcdermciter.Aitequ.mgalluscantet. " poft pnmum galll
lis & crcdituris pce- i« Ieius, Amen dico tibi:quia in hac nocte antequa gallus cantet, \\ cancu mciperet.me
Cabatll r * Timor eiit caufa ter me negandi
•H Chryfoftomus.
Audianc qui velut
porci fimpliciter ma ta ante, fupei flue di
duc.intcs cnm ebric ccrct Marcus.ancecf,
tacc furguntjcum dccerct gratias agcre,& in hymnum men. bis cantet . Scd quia ante primu ccjpca, actenderiinc illi trcs,
non quando completurus effcc cam, fed quanca futura effcc
quandvKiunqueinccepra,«.'el toca m animotimentis Pctri
per.icrictt antepnnuimc2ncuni,quauis verbis anceprunu
coepca,anjcefecundum perada fic. Tancus cnim timor men
tcm cilis inuaferat,q'ii tcrncgarefacerct.Macch^us&Mar
cus negaciohem 1'ecrifubneccunc, poiiquamlcfus egreliLis
eli dc- domo,vbi manducauit pafcha. Lucasc*: loancs,ance-
qua indc cgi eflus cffcc Icfus, Scd facilcintclligimus illos re
capitulaffi -»vel lffos preocuipaffe, niii magis moucrcc, cj, ca
diucrfa non mudo vcrixbfeq etia fentencias dni pra:mitiut:
qu'busp rmotus ^ctrusiilapi^fumptionepraiterrccmonc
di, vc inagis cogant mtcliigi tcr lllu exprefsiile prafumptio-
nem fua diucrhs iocis ad fermoncs Chrilii , 6c tcr ilia a dno
^ tcfponfum,
ter mc negabis . t Aic illi petrus : Etiamfi opobttuent me m©ri l6 ^ftf«LVitem fito
fam dctinere.Audiant quicunque vltimam orationem rn fa
cns myffcrijs non cxpectant.
c Exieruntin mon.Vt per facramcntorum perceptionem &
fuam intcrccffionem ad altiora charifmata quibus cordc pe
tungamur nos confcendcrc doccat, vbi labons refectio,do-
lonsfolacium.
d Omrus vos ftand.ilum pati. Pradicit illis quid pnffuri
func, vc poft ctim tunc non dcfpercnt , fed pcenicen-
tialiberentur.
^: Chty foftomus Docet nos quales antecruccm fuertint
difcipuli ', St qu.dc- pofi crucein . Etenim qui ncquecum
Qiriltodumcrucifigebatur, ftarc poterant, poftmorcem
; Chtitti adamantc fuerunt fortiotes.
C Toft'>u<i*».
Ioan.iS.Ji
NICOLAVS DE l.YRA.
I In re.pa. Id eft, cgo tunc exiftens in rfgtv) patns rrei bib.ira
tunc vobifcum modo prxdifto.licet enim Chrittu? fuerit beatus
ex parte animz ab inftanti conxeptionis , ex partc taroen corpo-
ris erat viator & palfibilis ante refurreclionem fuam , fed com-
pletarefurredtonefuitbeatusm anuna &incorpore.
1 Et hy nno. Hu confequenter pomtur pro praedictis gratia-
rum aftio . Dic t e.go. Et kymno. IA r ft , cantico diuinae laudis.
DiHo profKramenti mftitutione&noux vitae denunciauoae,
fcilictr,in Ioco, vbi ifta erant faft .1.
3 Ex cruntin *nori. Hoceft vertusmontem OHtieti, quialocus
adquem Chnt>us exijt , cV in quo fuit captus , erat fuus in pcde
roontiiOiueti vtdiflumeft.
4 Tw,cdi.H. Hicprardiciturdifcipulorum fcandalumadeorum
prsraunitionem.&primopiaeJicttur in gcnerah refpcftuom-
nium , fccundo , in fpcciah refpc&u Petri , ibi. Refpondens au-
tcm.Dicitigitur.
5 Omncs vo>fc «. Id eft, rumam in peccatum.
6 ln nt . Id cft r-ccdentes a me propter timorem humanum.
7 Uiflanotlr. futtin rnim conting-ntia praedicit eiscertitu-
dmalittr,& dcterminato tcv.ipore, vr cognofcant ipfum cffc
Dcum.cjui pofeft talia cognofcere propna virtute.
8 SaipumeP.. Zjv.Ii. i 3.
p Tercu.pa. Idelt,Chriltum.
10 Etdifprrg rur uues. Id eft, difcipnli extimor» fugientes.
Aducrtendum t^nen.quod Z-ch. 1 3 mutantur verba,li«.ct ht ea
dem fcntentia,quiaibipon>tur prophena acfi propheta loqaa-
tur ad dominum di.Percutc paftorem, &c.hic autcm ponitur,ac
fi dominus loqua'ur Ai.Tcnutiam pa.quia idcm eft vrbum de-
mmi & prophcta licet diucrfimode , quia iptius domim princi-
pahter & iptius prophctx mftrumentahtcr.
1 1 Toflquam
MORALITER.
fjnrui*; eitis frat m rrucea cotporc fcparandus.
2. E> fc^w.Mcritodc tatorounro-zrar e; reddcde crat Deo.
4 T"ic di.it. &c.\rf.au.p. Rcmigms.Quod iUcpradixit prc;
Uidcndo , ipfe dcncgat amando. Vbi moraliter lnflrui nuir,
>t quantu confidimus dc fidet fcruorc , tantu cimeamus de
humana
ir Voftquam autemrc. Hocaddtt.ad confolationcmeorum vt
q'ii audira eius mortc cranr defolatt audita eiusfutura refurre-
ftione cflentahqualitcrconfolati.
12 Vrjtced mvtisiuGai. . Non folum promirtit eisvifionem
fuam inbcatitudine &inlocomultumdiitanti,fedinpropinqua
regione,fci!icet,in Gahlara.
13 }{cfpondcns au:cm . Hic fpecialitcrpracdicir fcandalumPe-
tn. I{tfpondei s auiemTe. qwa erat ca:t<;risfcruentior.
1 4 ^4it 1 /',/ // (>>n>it s In hoc non meoticbatur,quia fic habe
bar , in menf e , fed prarfumptuofe loquebatur non confidcrans
debilitarcmfragilitatisfua; ,propter quodgrauiusczteris pcr-
mifius eftcadcrc, & iterum,qttia futurus crat paftor eccleti^ , vt
ex fuo cafu fciret alns condelcenderc.
1 5 iAit d.lc.jL men di.tr.juia in bac. Mar. 14«. dicitur exprcf-
fiu? Antcquamgallusbis vocem'dederit ,tet me es negaturus.
Augultinus: m I b.dccoiuordia euangchftarumdicit quodtcr
tia negatiopctr fuit uithoatactiamanteprimumcantumgalli,
antequam tamrneffctconfummatagalluscantauit, quianega-
tio fecundmri totahtJtem fuam acccpta habet aliquem taftu te-
poris.in hoc cnim includit ur verbam illorum qm dicebat Petro.
Tues exillis,& argumenrumquodadducebatex loquela eius,
& negarioPetnfequens,& fic patet quod bene potuit inchoari
illanegp.tioantequ.im gallus pnmocantaret & poft terminari.
MattharusergoLucascV Ioannesqui dicut Petrumternegaffe
C hriftum.ante primum galhcant um,loquuntur habendo rcfpe-
cl um ad ncgationis inchonhonem. Marcus autcm qui dicit tcr-
tiam negationem Petri cflepoft primumgallicaiilum,& anrefe
cundu, loquirur habedo refpeitu ad negationis cofummatione.
lc> jlitii.Vet rtiam fi opor. Pem:s & a'ij difcipulihocdiccndo
non dixcrunt mendacuim , quiu lic cogitabant for: dixerunt ta-
mcn faltum quiacontrarium accidit.
Tunc
humanafrag litacc , v)dcturtamenPctrusa.cufabilis,quia
contradivit. txlqu >niamalijsfepra'pofuicdi.
14 Etfi.ofcan.Ejt tci uoquoma tocum fibi attribuic,f.quod
ciiccf. irciccrpeifcueraciKu.s,vchoc igiturm eo fanarec ,pci -
nulit ficricafnmeius.n.in impcll.ns.id negadum, fcd cum
fibi dcferens , 6Y humanamnaturade fragilitace couinccns.
Tom.j. o 4
,'
43i Glof.ord.& Nicolai deLyra.
43*
J.ue »t, d,
Jojn.iK.a,
| prediPW
n/fponfum, quodcum nnre galli canrum efle negaturus fi-
'A cut poft rcfurfcctionem an fc amarct rer jncerrogauit &: ter
dc p iflendis ouibus prcccpit.
Autc gaijicantum ideft,crtTcentibus tenebris negat.poft
g.ilhciniiim, :dcfc Iucc vicinaculpamjachrymislauar.
;i /i vil. quM dicitur
JHmcte,
Gethft.l nt,;t,inni6-
tem Oliuarum loan
ncs.trans rorrentcm
Ccdron , quod idcm
trft.quia Githfcma-
ni locus in quoota-
u:t cft ad radicem
nvnris Oluicti vbi
eft horr'. Gcth fcma
ni intcrpretatur val-
Jispinguium:&:loca
& tepora plena funt
figuns.Cum in mon
mo domin;uur,vcru propafsio eft, vndcait:c?pitcocnfrari.
Contriftatur autcm non tiniorcpaticndi.quiadhoc vcnc*
rat, (cd propcer infcelicem Iudam &.' fcandajum apuftojo»
rum &: eicclioncm Iudeorum Sc euerfionem Icrufalcm.
d 'fnfiis. Anima efc qux timet,&: cnfcatur.Pctrus inferior
non timcc dicens ,
animam mcam po-
nam pro te: quia vt
D
i Ei amore tc irdorreodem,
tccum non tc negabo . Sitniliter & omncsdifcipulidixcrunt.
a Tuncvenitleruscumillis in t villam cjua: dicitur t Gcthfe- * \*omo vhJ} moni
i Hea mmicarnim ficut nec loco,[ita ntc merite. JgnOtat . CnrilTUS tt-
i» mani . Et dixit difcipulis fuis : Sedete hic , donec vadam illuc * n,cc °.u
« Cuius'oratio oiuniurn rtdcmptio. b ProgrelTus parum. 4
c Qmbusleaetiora manifeftarat.
c Scorcmj EtalTumpto petro& duobus tilijs Zcbcdcci cccpit f
Nc putetur irrttionalis anima Clinfti.Animtlia mceient fe.l non norunt cut oc quoufquc triftcmui.
d contriftari&mccituseiTc. Tuncaitillis: t Triflis cllanima «
• Funlut tiilnUuonii. b A. lomno inlidelitaris & toipoic memis, ne ingtauanie
uubolus obiepat.
c mca vfcjuc ad mortcm. t Suftinetc hic, & vigilarc mccum. *
Vt humilititcm mentis habuu corpoiii oftemlat.
T
lo.
B
Orantiunjdi-
jpo/itto.
lib,
«ap.»4.
reorar, furfumnos
habere cor in ora- Ec progreflus puhllum T procidit in faciem luam orans,
rione docet.Cum in * ,cai7t • " me ■0B •**■" m0IS Mwfi
Yallc,&bocinvallc g& diccns ; Patcr mi , ii poffibilc cft, tranfcat a mt/j
pinguium , doccr m
orationehumilitatcm,&internx pingucdincm dile&ionis
ciTc fcruandam,
b Et orm. Proxima morte apte orat in vallc pinguedinis,
quiaper humilir.atetn &charitatispingucdincmpronobis
fubijtmortem.
•5* Origencs. Non conucniebat vtibicapercntur, vbi
cum difcipulis manducaucrar pafcha; conuenicbatautem
prius qijarn proderctur , orarc , & cligere locum mundum
. aptumqucadorationem.
?.deftdc J,r\11./1f„«.,. r.", —
corpore conltitutus
fragilitatcm carnis
exponit, quicorpus
fufcepit omnia dc-
buit ftibirc qua: cor-
poris funr.
e Vfaue ad mortem. jj"'
Hilarius. Non pro- .
ptcr mortem,fcd do
nec apoftolos fuali-
bcrct pafsionc. Non
E
7raft.3f.iq
MatUi.
•jc Damafccnus. Cu orario fit afcenfus intcllectus in Deu,
vel peticiodeccnfium a Deo,qualitcr Chtiftus orabat? Nc-
J|uccnimafceniione intellettus ad Deum indigcbat. Sed
ormans in fcipfo quod noltrii eft,docuitnos a patrepetere
& ad ipfum exiendi.Sicut enim pafsione fultinuit,vt trium-
phum nobis aduerfus eas yictioriam tnbucret,ita erat nobis
viam faciens ad jpfam quz ad Deum cft, afcenfioncm.
C Capit contriflari. Non timore pafsionis,qui ad hoc vcne-
rat.fedpto fcandaloapoftolorum &perditione impioiu.
Hieronymus.Ccepit contrifrari,vt veritateafTumpti ho-
minis probarct . Vcre cornftatus cft, fcd no pafsio cius ani-
mo
>" — ■■ ■ ■
mors fed tepus mor
tisinmctu eft,quia
poff virtutcm rcfurrcdionis , fidesefT firmandacrcdcntiu.
* Damafcenus.Naturales nofrrarpaffiones fccundu natu J]
ram & fupra naniram fucrunt in Chnflo.Secundu naturam
enim.quia permittebat catni pati qua? propna,fupra natura
autcm , quia non prarccdcbant in co voluntatcm naturalis»
nihiJ enim coa&um in Chrifto confidcratur, fcd omnia vo- -
Juntaria, volensenim efunuit, timuitj&contriftaruscft. K
* Origenes.Triftiseff.&c.C^d.Triflitia ccepta eft m me.
non fcmper,fed vfquead mortcm.i.tempus mortis, vtcum
mortuus tuero peccato,moriar vniuerfa; tnftitia:,cuius prin
cipium tantum fuit in me.
f F.t progreffus pnft!!uw,&c. * Origenes .Petrum magis de fe Tf
confidcntcm, 6c alios adduxit, vt vidcant cadete infrcit rm, n
6c orantem, Sc difcant non magna,fcd humilia de fc fapcrc,
nec veloccs aTe ad promittendum , fcd foliciti ad oradum.
g Sipoffibile e/t.Hoc no protimore,fed p mifericordi.i, ne '..
Iud?i qui excufationc ignoratia: no habcnt , mc occidat, vn ,
aitiite i.populilud^oru^nofimpjrcalix.^/foy.f^.vclinein- )
icritu lud^oru crcdanc Gcriles, paffionc rccufo. Sin aute llli p
excaxandi funt, vtgctes intrct,fiat.no mea,fed tua volutas.
NICOLAVS DE LYRA.
j Tunc ve.Ie. Hic confequcnter oftenrJiMir Qirifti defiderium
ad nottrara redemptionem . Quod oftendit tripliciter Chnftus.
Prtmo anxiando, iecundo orando,ibu Ei progreflus puftUum. tcr
tio proditori occurrendo , ibi. Ecce dppropinyuabit. Circa prirou
aduertendum, quod anxietas ammi eft palfio caufata ex appre-
henlione magni mali de proximo imminctis impoliibilis ad eua
dendum . Chnftus autem videbat mortem acerbiflimam fibi de
proximo immincntem & non etialibilcm , quia fciebat hoc effc
detcrminatumaDeopatre a cuiusdeterminationcnonpoterat
dcclinarc cum non pofTet peccarc. Ifta tamen neceititas iiberta-
te arbttn j non tollebat.Igitur ex tali m«rte fic immmentc Chri-
ftus habebat matcriam maximar anxietans . Item pars fenfitiua
non alleutabatur a tali anxietate excontemplationediumarcf-
fcntiar fcu promptitudine voluntatis.quxeratin fupcriori parte
anim* , quudiuina virtutefiebat, vt cx fupcrion parte anima;
noq heret infiu 'nua in inferiorem,vtfic efletibi dolor partis fen
fitiuat maximus ad noftram redemptionem.Ex quo ergoex talt
anxietate Chriltus non fueiebat fcd mag-s vemt ad locum , vbi
proditorem vemurum foebat ,oftendit defidenum ad noftram
redemptioncm, «t hoc eft quod dicitut hic. Tw.c )>c.Ie.cum U.-id
«(t.dilcipulis fuis.
% U W. IMa emru villa erat fita in pede montis Oliuen i\ pro-
pter hoc dictur Luc.t^.quod ven;tinmontem Oliuarum.fnfi-
ne et.am illius vill^ erat quidam hortus contemplationi aptus &
illuc intramtlcfusvtd.citurloan.iS.&eft vltra torrentem Ce
clron, vt dicitur ibid? , quia vaJli» lofaphat eft inter tnedia inter
m montcm
montem Oliueti & ciuitarem IerufaIem,tor«nsautem CedronT
curnt per mcdium iliius valiis, & fic patet quod euangeliftae con
cordant de loco , Iicet ipfum diuerfimode nominent.
3 Et dixit difct.fu. fe. hic. Hoc dixit octo apoftohs , quia Iudal
non erat ibi,& tres fccum duxit, vnde fequirur.
4 Et affump-o 'Ti-tro £7 dno.fili). ze. Ifti enim tres erant magis
famihares iph Chnfto, &adeius fccretamagis admittebantur
quamahj. Ratioautem taftaeft fnpra 17.
5 Capit contri.& ma.ejfe. Hoc fmt ad oftendendum veritatem
huroanx naturj.Et quod ifta tnftitia fuerit maxima,fubditur.
6 T) iflis efl anima mea vfquc ad mot.Et poteft li vfque aco pi du
pliciter. Vno modo intenfiue,quia tantum intenfa crat quantum
potcrat elTe vt vifum cft. Alio modo extenfiue , quu durauit vf-
que ad horam mortis .
•7 Suflinete hic & vitflate me. Tanquam amici fpcciales qui dc
oent m anguftijs amicis afliftere.
S Et prog: t/fos. Hic oftend.tur Chrifti defidcrium ad noftram c £
redemptionem.quia per orationem oflerebat fpiritum Deo p.t ■ ^
tn pro nobis. C^iae qmdem oratio oftcnditur pei f cla quia foli
taria.cumdicitur. Et prcgrrffus pu. recedcnsaliquantulumi
przdiftis rribus apoftolis: quia orano eft eleuatio mentis m
Deum , qubd mehus fit quando homo eft fequeftratus ab alijs.
Secundo , qu.a humilis , quod notaturcum dicirur . Trocidtt in
faci.fu.m. Tertio, quia dcuota.cumdiot. Ta'ermi. Quarto,
quia rcfta , quia nolmt contrairc przdefhnationi diuinx quod
notaturcumdKitur. ,
$ Sipufft.efl. Sed voluntatem fui fupponit voluntati diuin? di.
Ferum-
MORAtlTER.
J Tunc ve.le.cum il.in vil.qux di.Grtbfr.Quz .nterprctatur val
J.sp.n-uedm.s. Rem.g.us . Pulchreappropinquanspaffioni m
valle p,nSued.ms oraflc dicur , vt demonftraret quod per val-
Jem humil.ta.., & per p.ngued.nem char.tat.s mortem prono-
hs fufccpnv MoraJ.ter etiam nos mftrux.t , vt non gcftemus cor
arirlum a pingucdine chantatis.
Sedctf
4 Sedete hic dum vadam iUttc & orem. Chryfoftorous. Confue-
tudo 1II1 erat fine diicipulis orare, hoc aut faciebat erudiens
nos in orationibus quietem conftitucre, & folitudinem qux-
rcrc.
f Tranfeat d me calix ifie. Hilarius.Pro his orat.qui poft fe paf-
iuri txit\t,<\i.Tranfeat a me ca.ld cd^uomaAo a mcbibitur,ita
ab eis bibacur, finc diffcrcntia fpei, ractuque tnonis,
Vetwm-
433
Matct
lc€l
c
lp.
XXVI.
434
, ^jw //<-», t*o volo. Auguft.Transiigurac in fc fuos, quf ni-
hilaliud vulcquam pacer,?C ibi.Efurm,& de.mi.man. Etquid
meperfequeris ? Doccc autem eos priuacam voluncaccm cor-
rigere& dirigcrc iuxcadiuinam.
Ambrofius . Hominem qucfn vericace corporis dcmon
firab.ir , xquabr.r ;,f-
* Qujfi iii i e icueifus hoc rticlr .
3
a
tis,& timor vilicatis,& c imor doloriSjConrw qua? oivnia do
cec nos debere munin oracionc- Vnd< ,& propcercrmam ce
tacioncm paffionis,poceft incelligidominustcroralTe.
■ii Chryfotlomus . Quod fecundo vel ccrcio orac , ex
aftc&u , fciliccc , humana: infirmitatis , quo mottem time-
b.ir,certificat, quod
Humanoaftc&u. c Docttluiman* volttntati.
Tolumjtein Dei prxponi.
a calix iftc • Verumtamcn non ficur ego volo,fed ficut tu vis.
a Fratriftitiafomnum v ncere non poflunr.
t Et venit ad difcipulos fuos , &inuemteosdo,rmiences, &
i Quia prsrcxteris erat gloriatus.pr* citerii ent incrependtts;
b dicitPe'tro:Sic,nonpotuifl:ivnahora vigilaremecum?Vigi
a Non,neteremin:,icd nc tcnutione itipercmini. Ideo orandum.
latc,&orate,vtno*nintrctisintcntationem . Spiritusquide
a Ad confitendum b Ad tolerandum. Quia noadum induci uirrute cx alto.
c proamptus eft.caro autem infirmab.Iterum (ecundo abiit, &
d Similirer. ^ , m „OTfw»B . xl m,j
orauit dicens. Pater mi,fi non potcft hic calix tranfirc, * nifi 6 reuercens obiurgar,
c Vicina iam negatione. fcClindo filet, SC CCr-
bibamillum, fiatvoluntastua . Et ucnititerum.&irmenit
* Languiicebant enirn eorum ocu'i vicina ncgst one.
cosdormientes.Erant e"nim oculi eorum grauati . Et reli&is 7
illis>itcrum abiit, & orauit tertio cundcm fcrmoncm diccns. 8
TuncvenitaddifcipuloSfuos,&dicit iIlis,Dormitetiam,& $
f IntarpofitoaliquofilePtioait. IO CUCnddtn CU
rcc|uiefcitc.Ecccappfopincjuabithora,&fiIiushoministra- n libertatem ocnlos
detur in manus peccatorum Surgitccamus . Ecccappro- vifitau!c.Tercio,cUv
, . ■ '■ j uajii t i 12 ritatisfua: rcdicu fe-
pinquabucjuimctradet . t Adhuceoloquenrc,cccc Iudas ,, cur;e quicti eos re-
vnus de duodccim venit . & cumeoturbamulta cum H ftitnft.o«w»ire/«»#
D
Hom.$8,ia
Mauh.
fectiiiVtdicerer, Scd
non ficut ego volo,
fedficut ru.SufcepiC
voluncacem meam,
fufcepic trifticiam
meam.Confidcncer
triftitia nominoqui
crucem pra?dico.
# LEO PAPA:
Difcanc hanc voce
omnes ccclefiaj filij
vccumaduerficasali
cuiuscecacionis vio-
lenccc incumbic , fe-
paraco cimore formi
dinis,accipianc cole
ranciam paffionis.
b Vigilate. * Ori-
gcncs;. Vigilac,qui
facic opera bona , &C
qui folicice agic ne
in aliquod cenebro-
fumdogmaincurrac
fic enim vigilantis
cxaudicurorario,
C Caro autem . Non
defe vciquehocdi- g p-Jadiis
cir, fed de hi s q u i d i- °
xeruncfc nunquam
negacuros.
d 7ferM»j/ec«»<to.Secundo orat, id eft.fi non poreff Niniuc
faluart aliter,nifl arucrit cucurbita ideit,popiihis Iudxorum,
quiprius fuiteitiscabernaculum,vc me occidac.
C orauit frr.Tribus vicibus orauic,vc &C nos a pntteriris pec-
cacis vcniam , &c pceniccncibus malis cucclam, &C fucuris pe-
riculis caucela oremus,& vcomnem orarionem ad pacre,&
filium otfpincum fanciumdirigamus.lceficuc eft cnna rcn
catiocupiditatis,;ta&:cimoris. Eft.n. con.upifcenciacarnis
concupifcenciaoculorijjjc ambicio feculi.Eft &C cimor mor
tis,
,- *
5
vcie facltis cft ho-
mo . Secundoenim
vclccrcio aliquidfie
ri,vericaciseftmaxi-
me demonftracio
in fcripcuris . Vndc
Iofeph dixic Pha-
raon. Q^od vidiflife-
cundoadeandem rem-
perthiere ,fomnu firmi
tatit indicium ert.
Dnrmne . Primo
• wie.
tio quicfcere iubec.
Q^na pnmopofire-
furrcctioncm diffii-
dcnres reprehendic.
Sectindo , miffofpi-
ritu grauacos ad con
ngclu
f de cjter»
f Mar,T4,e.
Luc.ii e.
& fiiftibas miffi , prmcipibus faccrdotum & " 5*3^235,
nectic . Ecce appropin.
Sedlcicndumpoftil
la verba filuiffe dominum,vcfieret quod promifarac,ecpnft
fecundu MarcuminCulit.Snfrici; ,quod larequieuittis.Ad-
diditquciEcceap.SurgiteeamHs . Vlcro nos orTeran^us,non ti-
mcntcs inuemant , vt eonfidcncia & gaudiu paffuri vtd. ac.
Poftquaminhorcumdominum curndifcipults ingrefsu
dixir Ioannes,non commetnorac quid tlhc cgenc donec cra
dtcorvenic.
g Cnm %U.& /«.Fa&um congruic mutacz menci.Ia enim ve
nic cum fufiib.qui quadiu cum pace fuic cranquillius ie cgtc.
De-
Mar,i4.e4
Io.ig.e,
NICOLAVS DE LYRA.
I Verumtamennon ficut eg .Quinto.charita lua , quiainago-
»iamorti$pofitusdulcitetfuosdifcipulo$vifitabat,\t)de,fequi-
XW.Efpr.addi.fu. ,
i Et dicit Ve.Sic . &c. Quafi dicat.non oftendis tantum feruo-
rem fafto.quantum verbo,Sequttur.
3 Vigllate & oi-a.Ideil.vt non fuperemini tentatione de proxi-
moimminente,iicut fuerunt poftea fupcrati.
4 Spiriius quidrm.Ad dicendum,fcilicet , quod eftis parati pro
memori,vtparet ex pr^cedentibus.
5 Cmautetn irfir.Ad fufiinendum imminentem tentationem
Hoc autemdixit Chnftus.quia apoftoli dixerant cx m.iguo fpi.
rituptiusmortemfubirequam ipfum negare,cuiustamcncon-
trariumftceunt impulfu catnalu
6 lttrmxfc.abiit.Wbi iterat orationcm, oftendens quod oratio
debeteiTccontinua . Similitcrirerat vifitationem dilcipulorum
fuorum,quia opera charitatis debent efTc coniunfta oranoni.
7 £rreUflifi/.Terorauonemreplicat,[icutterfuerattent^tus,
vtfupra patuit.4.ca,vtliberetnos primo amalisprjetentis per
▼eniam/ecundo.a orxfentibus per tutelam ,tertio * futuns per
cautelam. 8 Tunc vc:it ad difupuUsfuos.Tctdi(cipu\o% vifitat,
ficut ter orat ratione praedifta.
Et
9 Et dicit illit . Quafi compationes cis propter tentationem dc
proximo cik imminentcm.
I o Dormite iam>& rtauiefcitr.QaaCi dicat parum poteritis hoc
ficcrr
I I Ecceap.HiC tertio oftendiiur Chnfti defiderium 3d noftram
rcdemptionem, quia r.on folum proditoremcum turba venien-
tem expeclauit.fed etiam ocr urnt eis,v h.,betur lo. i 8.& hoc eft
quod dicitut hic.Eccc apprepm.ho. Poftqu3m enim dixerat difci-
pulis (u\s.Dormit*iam& re.Vt diftum eft,dimifit eosaliquantu
lum quiefcere,poftea cum fciebat ludam appropinquarem dijrit
eis Sufficlt,uthabeturMjr.i4.e. & tunc euigilauitcos dicens.
£cce appropwquubit hora.
it Surgitt t?rji««j.Obuiam,fcilict,Iuda5 proditori.
I j ,/ldlvce«l>qu n H^cefttertia pars principalishuius ca.
vbi defcribitur ipfius Chnfti traditi comprehenfio vbi tria defcri
bunturperorcWm.Pnmum.eftipfiusIudsfraudulentia.fecun
dum.cft Chnfti patientia.ibi . Et ecce vnus,tertium,difcipulorii
ignauia.ibi.Tunc difcipuli . Circa prmum dicitur fic . jldhuce*
/o^M.Scilicer.Chrifto cum difopults fuis.
14 Ecce Iudas v/;w.ldeft,principalibusChrifti difcipulis.
i^ Venity&cum eotur.mul. Talemautem turbam adduxirne
fortealiicredentesinChtiftumipfumvcllenteripere.Sccjurur.
MORALITER.
1 Veruntamtnnonfuutegovo. Lcopap,i,Ha:c voxomnes fide
lcsinftruxit,omncsconfcfl<>resacccndic,omnesmarcyres
coronauic. Nl i n n t i Ji odi i,tentationum turbincs,pcrfc
cutot es,&£ errc ircs quis poffct fuperarc.nifi Chrifius in om-
nibus,& proomn bus pacn diceretFiat uoluntas tua?
4 Spnttus auidem promptus eji cara autem infirma.lterumftcundo
abi.it
abiit & orauit dicens . Hilarius. Ttaque quanttimdc ardorcfi-
dci confidimuSjtantum decarnis fragilitacccimcamus.
jl Ecceapporpiuquabit hora , &filius hominis trad^ tur in m<f""S
peceatorum Surgi'e eamus.Ecce appropinii<iab't q<*i me traiet.OK.1
GEN.Sed&cnuncin manuspcccaconi Fcfusrradicur/jiuii
dohi qui videcur inChriftumcrcJ^re,habcnceumin ma-
nibus fuis cum finc peccacores.fcd &: f]uociefcunque iultus
habcns iu (clcf im inpotcfiatjcradicur peccacorum.
43T
0
GIof.ord.& Nicolai de Lyra. 436
@ a Dedii eisftznum. Putabat fjgna qua? vidcrat non ditiinitus
A fcd magicc fath » & qucni 111 inonte transformatum uidie-
rat,timebat nc tali inodo nuncdc manibuseorum laberc-
tu: ,Sc ideodabat fignum.
b Q^emcmn^c •/"«*■ Habebat adhuc aliquid dc verccundia
difcipuli, curn no eG
a (eniori
b dicens
palam tradidr pcrfc
cucioribus, fvd pcr
•uimofcuh'.
c Et ojiti. cfi. Sufcc-
pit dominus ofculu,
non quod fimuJaro
nos doceat , fcd nc
proditioncm fugcrc
vidcarur, vnde : Cum
bis qui odcrunt pacem
cram pa.
. * Origencs. Ego
lSDih put« q»°d °mncs
IMir.14.». prodicores vcntacis,
uc* ii.e. amare vcritaccm fin
loan.i8.b.xj. gentes, ofculo vcun-
+Jl£?'I™ tur. Omncs etiam
finali. &c.fc- heretici iicucludas,
cumJo&»4. Iefu dicunc , Rabbi.
'^Suf ' ^lis ai,tctn placabi
-m^ ]ia refpondcc,amice
ad quid venifti < Di-
quod cft rex vcl rc»naturu.s Qn ,od feruas inuentus cft pcrrj J
nct ad veeuttacem qne in feruicucc gcneracfed cum acceffir,
fanicas.figuraucff hbcrcas. i uca- addicquoddominustari
gcnsaurcm fanunc , quinechirftiumpicratisobliuifcu
c Gbdioper.GlAdiQ.illo quo igneus vcrcif ante paradiliun,
idcltjdiuina: vmdir t
buspopuli. Quiautemtradiditcum deditcisfignum, - f^1^
: Qucmcumqacokulatusrucro, lplcelt, tcncteeum.
Auguftinus . ld
cft, omnis qui \
fuericgladio Illeau-
tcm vticur gladio
qui nulla fupenori- \
catc,auclegitimapo
tcftate vel iubcntc
vel concedente,in
alicuius
armatur
fanguinem
.NamDo-
lropudcns confidenua magiltrum »ucaie;, & ofinlum iungeia ei quem tr.ididit
c Etconfcftim acccdcns ad Iefum , dixit : Aiicrabbi .- btofcu- »
lronice. VI rupra.Amicc.quamodo huc.intrafti non habcr.s «tltcm nuptialem.
latuscftcum. Dixitqucillilcfus: Amice:adquidJ venifti? 4
TuncacccfTcrunt, &manus iniecerunt in Iefum > &tenue- '
Petruseodem ardoremcnti» quo c*tera, zclatus iicut Phinees. g
runteum. t Et ccccvnuscx hisquierantcumlefu, cxten- 7
d dens manum cxcmit gladium fuum , & percuticns feruum ,
principis faccrdotum , amputauit auriculameius. Tunc ait [° minusiuiicrat, vtdi
Ceffet vindifta.cxhibcatuipaticntia, vt patientiamnoUtos doceamus non vindiftam. fapuli eillS ferrUlTl
illilcfus. t Conuertegladiumtuuminlocumiuum. tOm- » ferrcnc, fed nonvjt
a Nam e conuario, $i omnes,tunc & ludati. b Exercuerint vindiftamvpfa vindicTa fcril Cnt. Quidc!!i,0
, . k. • , ,. , j. ™"u("n-dit,onis. ind.gnum,IiPecrus
c nesenimquiacccpermtgladium, gladiopcnbunt . Anpu- ,3 po(f boc pcccatum
f tas, quia non poiTum rogare * patrem mcum, & cxhibebit mi- fadus eft paftor cc«
himodo plus quamduodccim legiones angelorum ? Quo- ,4 ffi^^fe
a Quibuse.t.Tanquam ouisad oci.du.eit,cVc. r, .r .
« modo ergo implcbuntur fcriptiir*.? quia fic oportct fieri. » ISplinccpsfy^
gogaerVtcrquecni
non detcftabili immanitate fcd emendabili animolitacc re
fulam excefsic.
Unputasquia, &c. Qiiafl dicat, non indigeoauxilioap
ftolorum duodecim qui poffum habere duodecim legione
angclorum,in quibus func.71.m1ha quibus omnium genc;
linguacxprimicur.Innuir aucemnon effe vercndum,li co
tra Iefum omnes natmnesinfurganc , cum multoforciorcj
ipfehabcacexercicus angelor-um.AIicer.Hic numerus I
hcat omncgenush iminu.n cum Romanoimpenoconcrjj
Judxoscercacurum.Hifun: angcli Dci.quipoftrefurrcctio
nem annoquadragciimo fccundo,cum Tito &: Vcfpati ancj^
perdidcrunc homicidas illos,ck ciui tacem lliorum fucccndi
runc
g sic oportet fieri. ^< Chryfoftomus. Non folum autem p'
s
cicemm amice,im-
properans fimulatio
ncm . Hocenim nomine neminem bonorum in fcripturis
cognofcimus appcllatum. Ad malum enim dicitur. *>*»»;«,
quomodo bucintrafii ? ~4m'ue,non facio tibi iniuriam.
* Raba. Exulta Chriftiane,in comercio mimicoru tuoru
vicifti, quod Iudas vcndidic, &: Iuda^us cmit,tu acquifiuifti.
Pfal.ii*. 3, ^ Seruum prin.f ii. Myfhce. Seruus,cftapoftoius Iudeorum
principibus faccrdotum indebitc macipacus, qui in dfii paf-
fione dcxceram aurem, id cft, fpiritualem inrclligentia per
didic,f3niflra>ide(t,vilicace liccrxc6cencus,non Pctro tolle-
te,fed diuino iudicioablacam pandence.qua auris in his qui
crederc, maluenic piecace Dci reliicuit'. Vcl auris amputata
& fanata fignificat auditum ablata vetuftate innouacu vc lic
in nouicatefpiritus,&nonin vetuftacelicer^jqo* cui dacura
Chriftojdatur&iregnare cu eo. Vndcbcne MalchusdicitJ
Chri/li pa»'
ncntia.
NICOLAVS DE LYRA.
X Qui auten tradidit eum,dcdit eis fignum dicens. Hoc autem fc-
cit nc loco Chriili capetcnt Iacobnm minorcm qui erat flmilis
Chrifto in facie, proptcr quod diccbatur fpecialitcr fratcr domi
m.Scquitur.
l Etofculatusefleum. In quoapparetmaxima Chrifti manfuc
tudo,qui non negauit ofculum proditori fuo.
3 Dixitque il.Ie. jLmice. Quau dicat, tu oftendis amicitiam fi-
gno & agi» proditioncm dc faclo , quod patct cx hoc quod fc-
quitur.
4 Tunc accefferunt. Scilicct qui erant in comitiua Iads.
5 Etmanusiniecermtin ie/«w.Violcntas quantum eratcx par
tc ipforum.
6 Et ten*crnnteum,&c. Qoande cnim voluit tentus eft,& non
ante.
7 Et ecce vnus. Hic defcnbitur ipfius Chrifti patientia , & hoc
pliciter.pnmo.fafto fecundo,verbo,ibi In ilia hora.Parientia au
tem Chrjfti fi&o oftenditur in hoc quod dtfcipulos fuos prohi-
buit a defenfione eius,& hoc cft quod dicitur .£.' tccr vnus ex bis
quicrantcnmhfu. Iftc fuit Petrus, vthaberur Ioan.18.
8 Exte >dens manum,ex.^U.fi. Habebat cmm duos gladios , vt
habcturLuc.2 2.d quos crcdo fuiifc duoscultellos mignosqui
bus vfi fuerant i n deciiione agnif afchalis.
o Et percutiens feruum ptincip. (^ucm tamcn fanauit Chriftus
tactu
taftn fuo,vt habetur Luc.i 1. & in hoc adimpleuit quod pracdi-
xerat Mar. J. g. Benefacite bis qui oderunt vos.
I o Tunc ait . Prohibendo defenfionem armorum : Et ad hoc
inducit xnultipliccmrationem.Primaratiotangituribi.
II Onnesemmqutacce.gla. Gladmmenimaccepitqui eo vti-
tur ad vindiclam propria authoritarc,& hoc cft tllicitum,gladio
autem vriturfibitradiroqui eovtiturad punitionem m,alorura )
aelo iuftiti? iicut principes qui aucloritat cm habent a Deo qui*
inhocprmcepsminifter Deicft, vt dicit Paulus apoiiolus, &li-
railiter m niftri ad hoc a pnncipibus conftituti.Secundam ratio-
nem atiig.tat cum dicit.
II ^in putas.Quid dicat, per aha via poffem euadere,fi vellc.
1} E exbib .e^c/e.^.Legioautemcontinetfexmiliafexcen-
tosfexJgmtafcv.Aduertendumtamcnquod Chnftus non dicit
hoc propter hoc quod tndigercr auxiho ange!orum,fcd maj;is h
cnnuerfoipii mdigent fuoauxiiio.fed vt oftendatquod plunbui
mod s paterar eu idere. Tertiam rationem affignat cum dicit.
14 i£t*om<.'da crg-umpl-iwi.fcrt. Scnptwxen\ta dimnitusrcue-
latx loi|uuntur expreffc de pilfione Chnfti , vt patet Ka. 5 ? &
iJau 9 & 111 |>!uribusali)slocisqu3enonimplcrentur nili Ciin-
ftus pattrctur , quod cft uiconueniens, cum fint deriuatx a pri-
tni ventatc,proptcr quod tubditur.
15 Q^;aftcoportct ..e ;.Quiacxquoaliquidcft fccudupratdc-
ftinatione a Deo pdicti) oporrct lllud implcri . Ibi eft necellitas
confequentix
MORALITER.
t Qnetticunque ofculatmfuerojpfe efl, tenetc enm.Et confcflim,ac,
Saeerdotio li H.eronymus . Dicfacerdos dicclencequomodocifdemlabijs
tin^rincul- de°rcular's fihumv.rgmis, quibus deofculatus es filiam rne-
panmr, retncis . Olud4,ofculofiliumhoministradis.£f cccevnus.Se-
quitur,
o Et
9 Ei percutiensfer.prin.fa. Hieron. Populus Tud^orurn feruus
faitus cft impictaus& dcuotionis facerdotum, dexteramquc
perdidit auriculam.vt literx ventatem audiat in finiftram.
f Canuettgla.tu. inlo. fun. Rabanus. Oportuirvtauclorgra-
tiar fideles paticntiam , fuo doccrct cxemplo , & potius id fufti-
ncndurn aductfafortitcrinttrucrct,quaBJ ad vmdjc«ndum pro-
uocarcr. '
Tunc
437
Matchxi Cap.XXVi.
438
ni, quia poreftas vc
ftraintenebris.
* Remigius. Ac fi
dicerec. Lacronisof-
flcium cftnocere,&:
Jacicare : ego vcro
ncmini nocm fed plu
res fanaui,& in fyna
gogis fempcrdocui,
b Tuncdi.om.re.%\
Jio, maluit nudus Deoquain indutus merecriciscupidicari-
busferuirc.
c ^idCai. Conuenicnnmcn a5honi\C'i'phjs,fdeft,inuefti
gacor vel f.igax ad implcndam, fcilicctdoli fui ncquicum.
Vel vomeiisore ,quiaimpudcnssdprofcrendu mcndaciu;
&adpeccndiunho-
hoc rimorem difcipuJorum euacuat, fcd ccia pcr hoc quod
fcripcurasin meduim introducit.
a Exijlis cumgla. Scultum eft cu gladijs & fuflibus querere
cuqui vltrofccradic , & in no&e per prodicorcm inucftiga-
requafi lacicance,quiquotidiein templodoccbac.Scd inte-
nebris congrcgami-
In illa hora dixit Iefus turbis ; t Tanquam ad latronem exi- r mfctfw».
ftiscum gladijs & fuftibuscomprehendereme: quotidica- \ gc/qui^rox.mo
ucratncgaturus, fi-
gnificat ecclefiaimi
b Tanqnaui ouis ad nr.duftus cft •.„......„ iTi
tacuram pamonem
Chrifti longe diffe
D
mscum giacujs cx ruiuuuscoinprenenciercme: cjuotidK«i- 3 Vi
pud vos fedebam doccns intemplo, & non mc tenuiftis. % fu
a Jroroptum animum oftendit ad patiendum, vt fua paflione aflirot prophcrarum difta. »1
b Tanqnau) ouis ad nc.duftus eft
Hoc autem tatum fa&um eft, vt adimpleretur fcripturc pro
T ni/irwm ■! ■ mm ...1 ]_
t Mir.T^f.e.
Ltic.iz. .
Timoremmortisolrendenres. n | (*
phetarum. t Tunc difcipuli omnes relitfto co fugerunt. t A t * parW 'Sfcfcd&Si
qnipontificatumillius anrupreciofibi^cquifieratabHeiodcRomanoruuiprincipe, priustamen iliic nrr!i-rri~fii
" * "'"" •»" jd Anwam.vt loannes ait. iius j-hu tc.LJt.nt.
fewbE^S Mlitcnenteslcfumduxerunt ad Caipham principcm ftcer- > $££*%£&
dotum, vbi icriDJE & icniores conuencrant t Petrusau-
a Hoc eft d;uotionis. b H°<^timoris natura; eit. quod ne^at, obreptionis eft.ouod penitet fidei eft.
d temfcquebatur eum a longeviquead atrium principis ia-
a Jet dircipulum notum pontifici. b E.tpcftjns, ve' om>redifcipnli,vel hmr.jna curiofitate.
ccrdotum . ec ingreitus intro fedebabt cum miniftris , vt vi-
a Quid iudicaret pomifex dc Icfu.
derctfinem. t Principes autem facerdotumScomneconii- ,
lium querebant falfum teftimonium contra Icfum, vreu morti r7 'nucant.EgodiHb
a Quia non erant vt Marcus a.t conucniemia •eitnnonu. '° Uam tclliplum hoC
tradcrcnt.Et noaninuenerut, cum muJt; falfi reftes acccffiiTenr. 20 matu_aduin . Vos
e NouiiTime autemvcncruntduofalfiteftes Sc dixerunt; Hic V " quit' foluite 2?n
■ UM cgo: qmanonefthr
c f ' cicum vtnobismor-
tem mteramus.Icem dominus dixerat.Ht ego Jufcicabo, q<J
de animali templo dicicur . llli inuettunt. Aliud manufactu
«dificabo,vt propric de tcmpjo Iudaico ditium videatur.
•jiQryiMft.Nonadduxcruntinmediuaccufationedcfo-
lucionc fabbati, quia multoties cos fupcr hoc confutauerat.
Tu dixijii.
tionc
luit. & confeffione
Dei funditus extir-
| pauic, recuperatio-
jneeorum lignificac
I qui in marcyno labu
!tur. Itaciteriquifu-
I gerunt, cautelam fu-
Igiendi doceceos qui
minusidoncifuncfe
rendisaducrfis :qui-
bus cunuseft lacerc,
quam fe difcrimini
commiccere. Icaecia
; adolefcens.qui fccu-
I dum Marcum relicta fvndone nudusprofugit,iIlorum opus
&: animum dcfignat,qui vt fecuriores fint,oia qux in mudo
I habcntab:jciunt,& Deo potius famulari nudi quam hxren
do mundi icbus, maccria centandi & a Dco reuocandi darc
didiccrut. luxcacxcmplum lofeph.qui relicT:o adultcrc pal-
lio
ftusproecclefia.
c Duofalfitefies,&c.
jia non eo fenfu
10 quodominus,quidi-
11 xic de templo corpo-
rt ris iui .• fed in verbis
ij qinbufda additis ve!
mucatis quafi iniufta
'* calumniam faciuut.
Dominus dixerac.
i<f S ■liiiftempluhoc Co-
t Mar T4.f.
Luc. iz.f.
Ioan.ig.c.
Gen.jo.c.
t Mrr.i4 f.
Lttr.21. f.
loan.iS.e.
E *
I»a>.«. i.
Hoin, j?.
F
NICOLAVS DE I YRA.
«onfequeitie noi tamc-n confequencisr quu diuinaprc-
ordinacio nrn coliic concingenciam a rcbus.
I ln ttla bo. Hic oftenduur Chrifti pacicncia verbo, qtna no
impacienter.fed rationabiliteralloquutuseftturbam lpfum
cc.mprehendcntem.
a Tanquam ad la(ronem exifln cum gladijs &fufttbus compreben
dere me . ^uafi dicat , fine caufa feciftis hoc,cuius rationem
afflgnatdi.
3 L^otidie Id eft , frequenter.
4 ^ipud tcs. Id cft,in loco in quo habctis potcftaccm.
iSedebam. Pacifice & f ine at mis , quafi dicat , tunc potui-
is mecomprehcndcrc. S: quitur.
i Huc auiem toiumfailum efi,vt adimplmnturfcriptur&prophe-
tatnm. CrHna fcriptu erat dc eo.quod craclarccur ficuc malcfa
dor 6j latrojfa s 3 d.Cum fccleracis repucatus eft.
7 Tunc dtfci. Hicdcfcrbitur difcipulorum Chnftngnauia.
Pnmo omnuim m gcncrali , cum dicitur. Tunc difci. om. reli.
N. I J tft, Chnfto magiftro fuo.
8 i^nf.Timorcpcrtcrriti, &dimiferuntmagiftruufum
ficutlatroncm dcduci,propter quod fcquitur.
9 ^uillitc.lc.du.'u>„adCai.ljccx.cn\n pnmo fuerit duftus
ad Annam, vt diciturj. >an. 1 8- tamcn Matthxus dc hoc n5
facit mencionem, qu'a ncn fuit ibi ducius nifi pp quandam
rcucrcntiam ,quia trat focer Caiphz, vt ibidem dicitur.
io ybifatb*. Idcft, lcgifperiti.
1 1 £• feniores. i.iudices ordinarij, vt vifum eft fupra.ca.i 5.
12 Conuenerant. Ad examinandum & uidican du Chnftu.
1 j Vetrus autcm. Hic ponitur ignauia Petri m (pcciali,cum
^diciturqnod.
^equebatureumalon. Quia timebatnepercipercturcius
cffedifcipulus.Sequitur.
1$ Etingref.in. Qualitcraut ingrcffus fueritdr Io t8. f.pcr
impetrationcm altenus difcipuli, qui crat notns poncifici.
16 ^f^rm^e»..LicecaucnonauderetChriftuc(nficcri
fcu dcfcndcrcjth volebat viderc,quid finalitcr ficrct de eo.
17 Vrin-
17 Tnncipet. Harceftquartaparsprincipalishuiuscap.in
qua d_c fcnbitur ipfius Chnftiappreliefi illufio, vbi quatuor
tangikurperordincm. Primumefleiusaccufitio maJigna
pcr falfos tefles fecundum,accufac< iniufta codcmnatio per
malosiudices,ibi.£cfurgcns,tertiuc6dcmnaci vicupcracio
per malignos apparitores,ibi.Tunc cxpucrunc,quarcu Pcd i
m-gatio pcr crcs vices, ibi : Pctrus aut fedebat. Circa primu
dr lic. Vrmcipes an. fa. Quia verum non poterant muenire.
18 vi rxmmor.Pcr: Pilacum prafidem, quiaipfinonhabe-
bancalcam iuftitiam.
19 Etnoninup. Vnde poffenceum accufaretanquamdi-
gnummortecoram Pilaro.
zb Cum multi fal. Ad ld quod dicnun eft procurandum.
2 1 'Njwifjirne av.. ft . Scd quarritur quo ifti dicuntur faJfi tc-
ftes,qnia loan.i.d. fcnbitquod Chnftusdixir iudeis. Soluite
templum h«c, & in mbus debus excitabo Uud. Quod vr idem ef-
fc cum eo quodh>cdicitur Dicendum,quodilJa verbaquc
d.xit Chriftus Ioan.2 intelliauniur de tcmplo corporis fui,
vt lbidcm dicitur , & hoc fonant verba ibidcm p.ifica, quia
dixicibi.Soluice templum hoc.non prarripicndo cis.fed pre
dicendoeis.qindefient ficluridifloluedocorpus eius: quod
crat templtim fpmtualc Dei , vndc ftnfus eft. Soluite id eft,
foluetis cnrpus meum per mortem qua mihi inferetis , vn-
de fequitur 1 bidem.Ec in cribus diebus excicabo illud.Exci-
tarc.n.( fta fomno mortis rcuocarequodnon copetit teplo
matcriali fcd tcplo fpirituali.f. fuo corpori. Ifti jQt teftes lo-
qucbantur ac fi dc replo matcriali Chriftus lntcllexiffec , cu
dtccbac^in cribus dicbus reardificabo illud, quiareardificare
propricrcfpicittcplu matenale.Ite, Nondixitdcffiua,vcl
poffum dcftcucre, vt >pfi imponunr, fed dixit. Solnite.ld cft,
iblueris mihimorte infcrcndo: pradicens mortem fu5&'
refurrcdioncm, vr pr-tet ex pra:di£cis. Et fic pater, q-, ifli re-
ftcs murauerunt vcrba eius & fcntentia, in qUp apparec fal-
ficas coi u.Daco etiam,q, bene rcpctiftcnc vcrb.i eius 8c fcn-
tentiam.tn poffuntdici falfitcftes alia racione.f cx falfain-
tencione , quia intendebant procurarc mortem mnocentis.
Etfurgent
M O R A L I T E R.
7 Tuncdifci.emncs rdiHloco fugeruat . SicutpraxlixeratcoS
icandnlum paffuros.
t tiic dixit,pnffum deftruerc templum Deij& poft triduum rexd>fi-
care
carr illvd. Hieronvmus . Falfus teftis eft quinon eoden* Cc n
fu difta proponit Saluaror dixerat; Sofaite tcmp'»m d~c.Wi co
muranc & aiunc : Vnffum deilruerr temph>m Dei. Ircm dixerac:
&: cxcitaboillud, quocft viutntiscorporiSjtSinonlapidei.
lefut
439 Gloford.&NicoIaideLyra. 440
Mir.T^.f
Phli.i.C
t Mar.14. f
liuu.i.ii
loan i^. 4
dixit: t poflum deftruerc templum Dci, & t poft triduum
« Motu coipoii* indicat infanijm mcnii». b Iratui ijuia non muemcbat cjlumnixlocum.
reardificare illud. Et furgens princcps faccrdotum , aitilli: z
Nihil rcfpondcs ad ea qua» ifti aducrfum tc telhficantur?
a Sciens vt Deus,quid^uid refpondillet torqucndum in calumniain.
Iefus autcm tacebat. Et princeps facerdotum aitiUi: Ad- 1
iuro tc perDeumviuum, vtdicasnobisutuesChriuus filius
Didiiili in lege.
■ >
Aft.i4b
1 Mar.i4-c
^T a T;« firi/K. M iran: F.go fum,qnod idem eft: Et efr fimilis
A cantra Pil.iuiin&Oipnamrc(poniio,vt apropna fcncen-
ri.i condemnencur.
b Filium bominis. Mc in fornia quam iudicacs exalcatum,
&h;b',ntemnomenquodcft itiper omnenomcn.
c Saditve. Furor.
rjui rccitdefbljofut
gcre,f.icit &: vcftcm
lcinderc . Magno
iryfterio, ciun vc-
lfisdomininec a mi
linbus fcindi pount.
Significat cnun fa-
ceirdotum conipro
fcclcribus pontifica
tum eflepenirusfol
ucndum; Srdiolidi-
cas ecclefia?(qux vc-
JJ ftisDeidicicurJ vfqj
in finem feculi indi-
rupra manebic.
*Mos eft Iudroru
cum aliquidblafphe
niia: audiunt, fcin-
duntveftimenca.
Quod Paulus &
Barnabas fereruc in
Licaonia,cumdi#i
func Iupicer & Apol-
lo
d
tunc
faluiisinfidclium,ira
nunc opprobrijs ex-
honoratur falforum
fidelium, & colaphis id efl blafphcmijs eorundem carditur.
e Tropbeti^a . Dicunc contumeliam ei , qui fe ptophctam
haberj voluit a populis,
Velauerunc
Vchucrunt cniin faciemeius fecundum Marcum,non D
vceorum. fcclcra. non vidcac, fcd vta feipfisgratiam cognii
tionis eius abfcondanc. Sicuc velum tuic iupcc facicm T
fl,quod vfqtte hodie :uaiu r.
f Ti '. vcro. * Hierony mus. Foris fcdebdt , vc vidcret c vi-
cuin rci , &riou ;ip-
1 propinquabac lel
ise mimflns aliqua
fufpitio nafcerecur. „ J
# Chryfoftomus. j^\
Qm quando magi-
ftrum captum vidic,
ica efferbuit vc gla«
dium euaginauerit,
& auriculam abfci-
dcrir, quandoconcu Tv|
melias Chrifti audi- Lu ,
b Qiismuis vt homincm condcmtutus tarr.en dico.
Dei. Dicit illi Iefus : Tu dixilli . t Vcruntamen dico vobis a- 4
modo videbitis filium hominis ledcntem a dextris virtutis *
1 Ad iudkiuni in nube vel mirabilitcr opeiantem in (.n:l i.
Dei , & venientcm in nubibus cceli . t Tunc princeps facer- «
dotum fcidit vcltimenta fua, dicens : Blafphemauit . Quid ad- 7
hucegemusteftibus? Eccc nuncaudiftisblaiphemiam. * Quid
a Quia cun blafpbemum putaueiunt.ideomorti addixcrunt.
vobisvidetur? Atillirefpondcntcs,dixerunt : Rcuseft mor
a Significat cos quigratixciusprxfemiamrefpuiuit
I,
Colaphis cxdunt, qui honoicj
fuos prxfcrunt.
tis • t Tuanc cxpuerunt in faciem eius , & colaphis eum caxide-
a Significat cos qui eum venifie ncgant tanquam prxlentiam eius i fe repellentes.
Alias alapas.
runt. Alii autempaalmasin facicm eius dederunt: dicentcs
Tunc expue. Sicut e prophctiza nobis Chrifte. Q,uis eft qui te percuftit? Pe
Z ConfplltUS Clt r » Nonappropinquabatlefuneminiftrisaliquafufpicio ometur. *
g tmsvcrofede^batforis inatrio. Et accciTit ad eum vna an
:- 10
mt, negatorctficitur
&: vilis puella: minas
nbn fuflincc.
g ynaai.clla. Cur £
primaancillaprod;c *f
cum viri magis ;
teranc cognofcere "
niflvtiftefcxusoftc
darur in neccm do-
mini pcccafic,& pcr
paflioncm redepcus
Etideo.mulicr pri*
ma rcfurrcdionis
myfleriu accepit , &c
11 maiidacacuflodiuic,
1J vcvctcrcmpraiian-
cacionis abolci ct cr-
rorem. Sictic pcr he-
minam hoflisanciquus primum parenrem feduxit,itapeij
mulicrem ad magiftruai negandum quem ChnftumritiU'
DeiconfciTus fuetat , prmcipem ecclciix compelht.
Extwte
NICOLAVS DE LYRA.
I Etfurgem princept facer. Hic confequeutcr oftenditur quali-
ter Chriftuscondemnatuseft per malosiudices . Dicir ergofic.
£f fut^ens princeps facer. Ex imparientia fgrrexit de tnbunali,
quia non mueniebat vnde poiTet |iu(te Chnftus condemnari.
I tAitilli. Tfibilrefpondens adea quxifli adnerfumte. Quiaea
quae contra Chnftum diccbantur,erant falfa}& refponfione m-
digna,ideo nolcbat refpondere.Item, quia volebat adimplere il
lud quod de ipfo fcriptum erat ffa. 5^. c. il^afiagnus coram ton-
dentefe obmutcfccty& non apcruit osfuum. Sequitur.
a ^idiuro te per Deum viuum, vt dicas nobisj; tit. Ad hoc autem
refpondet Chriftus proptcr reuerentiam diuim nominisinuo-
cati dicens.
4 Tu dixifli. Supple veritatem, quod patet ex fequentibus.
5 Veruntamen dico vobisyifhodo videbiiis.Quu in ludicio extre-
mo fic videbitur ab lllis qui eum iruufte condemnauerunr.Dicit
igitur amodo,quia i tcmpore fuz paftionis eum vherius non vi-
derunt.
6 Tuncprincep*. Ifte erat mos Tudarorum , fcindere reftimenta
in fignum doloris quando audiebant blafphemiam diuini nomi-
nis . Hoc autem imponebat princeps facerdotum Chrifto, pro-
pter quod fubditur.
j Blafphcnauit . Propter quod ipfe & a!ij aftiftentesiudicaue-
runr'eum dignum morte.cum tamcn diccrct veritatcm, vt patet
multipliciter ex pndiftis in hoc euangeho.
8 Tuncexpucruntinfa. Hic confequenter oftenditurqualiter
Chriftus fuit turpiter vituperatuspcr malignosapparitorcs , &
hoc dupliciter , primo li£to , cum a cit. Exp;t"runt in ficiem tius.
Tanquam in hominem pcftiferum 8c dignum mortc. Mos enim
crat lud.Torum fuper talei fpuere m contemptum.
9 £t colaphis eum ceciderunt. Sine caufa percut lendo 5& vitupc-
rando eum.Secundo, verbo dicentes.
10 Tropbetifj. Qunfidicat, tuesfalfus prophcta.
II Tetrus vero fcdcbat foris in atrio. Hic oitcnditur qualiter
Chriftut
MORALITER.
f Ic*f«f autem tacebat . Et princeps facndotum ait illi . A ugofti-
nus . Ex hoc autem locodifcimus calumniantium&falforum
tcftium voces, vt ncc refpohfione dignas habcamus,maxime
Vbi
Chnftus fuir negitus a fuo difcipulo per tres viccs.Pnmo fimpli
ci vcrbo,fecundo cu iuramcnto,tertio,per detdbnonem timi
ramento.ldcft.per exccrationem quod eftqfi a.'jqui5 non (olu;!i
iurat perDcumfedetiam imptecatur fibimct al.quod malum, '
nifi id quod dicit fit verum.Dicit igitur: Tsttus vcro fcdebac fons '
inatrio. Noncnim Petxuscrat fimpliciter extra domum , fecW
erat cxtra locu, vbi Chriftus illudebatur in quodam atno rn quo^
erat ignis acccnfus m medio , fecundum quod dicitur Lucz 2 2.
12 Et acccffit adcum vna ancilia.De iliis negzunnibus Petn v;
dentur euangeliftae diuei fimode fcnberc maximc dc fc. unda &*
tertia,quia de fecunda diciturhic, quod fuitad vocemancillar.
Lucasautemdicit quod fuit ad vocem hominis . Ioannesaurei
dicitquodfuitad voccm plurium. Similitcrdctcrtia dicu ioan-J
nes, quod fuit ad vocem vnius qm erat cognatus ilims cuius Pe-
trus abfcidit auriculam. Matthxus autem hic dicit, quod fuir ad
vocemillorum qaiftabanr . Dicendum igitur quod pnncip.iLs
inteniio euangcliftarum crat negationem rrinam Pctri expnmc
rc,& inhocconueniunr omneseuangeliftx. Exprimercaiu per
fonas accufantes Pctrum, noneratpnncipalis mtcntioeorum,
fedtantumex accidcnti. Tri noncontrarianturin hoc quiavcn-
fimile , quod multi ad illa verba concurrebatu circi Pctrum , &
confimilia verba proferebant ipfum accufando,& lic unus euan-
gclifta unam perfonam nomimr , ahus aliam , unam ucl piurcs,
ncc eft ibi fallim,ratione difta. Videtur autem fecundum uerita
tcm hiftori5,quod pnma negatio fit facta ad uoce hoftia; ix prin
cipaliter.Sccunda ad uocem ilioru qui ftabant ad ignem,faeruni
tamen excitati ab alia ancilla , propter quod Mattharus illam rx-
primit hic & de afjs racec . Quod autem hic dicitur ijuod f»Cta
eftPetrocxeunteianuamintciligendii elt feditponentead exi <•
tum.qui.1 adhuc erat prope ignem ut dicit Ioanes fed timens nc
pcrciperetur cxirc.Tertia autcm negatio fafta eft muUis eum ac
cufancibus, intcr quos pnncipalis erat cognatus illius cuius Pc
trus abfcidit auritu/am propter quod expnmit illum loannes dc
alijs taccndo.His d;clis litera patet ufqucad iljum locum.
7{ant
ubi maius cft hbcre fortiterquc fuftinere , quam dcfcndere fuie
ulloprofcftu.
7 Tuncexpueruntin faciem eius & colapbis ettm . Auguftinus.
Pcr hoc flgnificauit cos quiprxfentiamgratiajciusrefpuunt.
Ettanquam
44l
Matcfuri Cap.XXVi.
442
m a Excunte au. Hic Marcus adimpJet qnod iftc breuitatis cau
/iaomifit. Extjt inquit forat anteatrium &gallus cantauit.Quo re
< uerfo in atno fic ncgacio. Exeunte autem. In hac fecuda nega-
tionc a duobus copcllitJ. Ab ancilla.vc ait Marchams & Mar-
cus & ab alio vc aic Lucas diccs.Et poft pufillu ait alius.Et tu
deillises.Inhocpu-
fijibexijr,&rcueifus
ftansad focu,vtIca-
;aic:Icerunegat.
if pxeunte atttem iilo. ld
s. i:ft cum cxiret , hoc
;ft, cu exurgerec vc
Abxirer,animadiiertJC
Kumancilla,&dixic
Ijiis qui circa igncm
Ibrant.Quibus redics
BuracPecrus 1{pn no
mdhominem. Idelt.no
fclfumeius difcipulus,
Knquo &C ipfeChri-
Hflum negauic. Nota
■pnmum ait . Ncfcio
Iquiddicis.Sccundo,
■njm iuramento ne-
l»auic Tercio c^pic
ftari & iurarc,
- iuia nonouiffctho-
! ninem , quia perfeuerare in peccato dat incremcntum , &
j }iu mmima fpernic,cadicin maiora.
! 3 7{on noui ho. Quod noxia prauorurp colloquia», qux co-
;unc Petrnm negare Chriftum, ucl hominem fc nolie, que
fefliis elt mcer difcipulos Dci fihum ?
c Qui Jiabant. Ioannes& Lucasunumdicunrcognatum
Malchi . Scd ucl cll plurale pro fingulan . Vel unus eracqui
?um uiderac , & prxcipue dicebat, quem fccuci cxteri limi-
^Mf arguebant.
\i Et cuniinuogal.can.Voft ccrcia negationem fequitur gr.Ui-
lcancus . Sacramenta reru, per flacu temporum dcfignantur.
r Mcdia
Media nocte negat in gallicantu pcenitct , poft rcfu» redtio- D
ncm fub luce qucm cer ncgauerac cer feamare proieifus eft.
Quiaquodintenebris obhuioms crrauit,fperacxiamlucis
rememoratione correxit: &c eiufdem verx lucis poenircncia
plene quidquid nutaucracerexit.
3 Quia mjnifcftare fe cxpauit <]ui adhuc nolcbat mori.
cilla,dicens 1 T Et tu cum Iefu Galilceo eras . At ille ncgaiiic co-
a ram omnibus *, dicens : Ncfcio quid dicis . Excunte aiuem il-
Cum quibus calefaciebat fe Pctrus.
lotianuam,viditeum aliaanciila , &aithisquierantibi. Et
a Ab lllis inquilirus cuiitnisancilla propalaBctat.
hic erat cum Icfu Nazareno . Et iterum ncgauit cum iura-
a Lucasait quafi lactointcjruallo vniushorx.
b mento , quia non noui hominem . Et polt puiillum acceiTe-
c runt qui itabant, & dixerunt Petro : Vere & tu ex lllises:
Ierofolirnitx & Galilxi iqne fiint Hebraci vnius lingui.fed qusque prouincia habct fuum fonum.
t Nam & loqucla tua manifeltum te facit . Tunc ccepit dete-
a ftari & t iurare, quianonnouiffethommem Etcontinuogal-
Rcfpiciente fe domino.
Myfiicc.Gallusali
quis docloreft, qui
t fomnolentos incre-
pans,ait. Euigilace
lufti & nolice pecca-
re . C^uod Pecrus an-
reprimumgallican-
tumnegat, eosfigni
ficat qui Chnftum
ance refurrectionem
Dcum r&n purauc-
runteffemorce.cius
curbaci. Qiio^bisan
1 te fecundum galli-
z canturn negac, lllos
iignificacqui nunc
luscantauit; t Et recordatuseft Petrus verbi Iefu,quoddi- \ ,ni,!o fecundumbo E
a Vt habciet iiberum locum flendi. mineiTl' Vel feCUndll
xerat : priufquam o-allus cantet , ter me negabis .. Et ejrreiTus I>cum in vcraq; fub
foras fleuitamare ' flantucrrac,&idep
ioras , iieuic amare. vcntacem nesac. Pri
NICOLAVS DE LYRA.
1 t{arn & loquela , &e. Licctenimlingua Hebr3cafitvna,,ta-
mcn aliquo tnodo vanabatur fecundum diuerfitatero prou.ncia
irum,& idco illi de Giliixa aliter loquebantur ahquomodo
Iquamiltiqui erant de terufalem ficut lingua gallica ell vna &
er loquuntur illi qui funt de Picardia quam illi qui ha
bitanc Paniius,& per talem vanetatem pottltpcrcipi,vnde ali
quishtonundus. Sequitur.
Tunc
negac
nmsgallicancus,efi:
domini refurrectio in feipfo . Secundus , eft eiufdem m cor-
porc ecclc i\x.
e ^ectw daus tft. In .iho Euangebo dicitur ; I{efpexh dommm .
Tetttm, <zr inimtn pronocau t ad latfaymai, Quali in mencem ei L,,c,*t-S»
rcducens quociens negauerac,& ^uod ei pra;dixerac,nec po,
cuir m cenebr s pctiiiancrc, quem lux mu ndi refrcxir.
t Et rgxffus.hb linpiorucoiiliofeclufus culpa laiut,q, no in-
tus.Obhochtjlitart. pmiilusclt,vc iccci^pnncipcrcmedifi
p^nireti^Godcret*, 6c ncmo auderetdc fua uirtutecoftdero.
•id.eo Papa.Pehces 6 Apoliolc, lachrymgcu^.qui^addi-
lueda culpa negationis uuxutem habuere fitci i bapcifmans.
2 Tunc capit de. &c. In hoc fignificatur iuramcntum per exc-
cratiomm.
$ Et re. cfi Te. Dominus enim refpexit Petrfl, vt dicitur Luc.
zz.g. Lt er hoc Petrus recordatus eft de verbo Chrifti,quod di-
xerat eum negaturu & ad p^nitetiam reduclus cft, vnde feq«;:.
4 Etegnf.foras, erc. Etex tunc Petrusrraxitinconfuetuduie,
vt a primo gillorum cantu vfquc ad horani matutinam ftarer ih
orationeflensproifta negationc, vt habcturm ItmeranoClc-
mcntis.
non vcnifTe affirmant.
MORALITER. t M'dlcnr.&c. Rab .Inhacautem negationePctridifcimu$
Bt tanquam colaphis cum cacdunt qui ei fuos honores pra?fe- non folum negare Chnftum , qui dicit eum Chnfturo non elTe,
runt. Et palmas in faciem eius dant , qui fuperbia caecati eum fed qui cum iit,fe ncgat eile Chnftianurn.
non
ADDITIO.
Incap. 16. Vbidicitur inpoftil. Trima autem die a^ymorum,
tirc.Ifta dies fmt feria quinta.
Addedarationem temporis ccn.r domini circa quod non fo-
lum inter grxcos & latinos, fcd etiam inter fanftos doclores di-
uctiitasnon mod ca muenitur.olim qujndam formaui quarftio-
nem , quam in hoc loco fuper addere decreui , cums tenor talis
eft. Vtrur.i qurnta feria in qua Chnftus cum difcipulis, pafcha
manducaun fmt.14.Iuna pnmimenfis.inqua agnus pafthalisfe
cuJumlegem immolari debuit. Et videtur primoquodfic. Mat.
16 b.legirur quod prima die az^'morum accefTerunt difcipuliad
Tefum.dicentes Vbi vitpa.tib^pitf. &c. Scd pr.ma diessiymo-
rum.Vel eft.j^.lunaincuius fecud>s vefperis immola ur agnus
qn cum aiymistomedebatur.Vei.i 5 luna qua: erar prima dies
folemnitatisaivmorum.Scdin propolito non eft 1 j.luna.Nam
fi lic, nec ( hrinus j. . kha comediflet m temporedcbiro, necm
temporeilege prxfigurato fuiffct paflus , quorum vtrumquc
eft valdeinconueniensin propofiro,patetcoiifequentia,quiafic
comedifler pafcha in ic.& fuiflci jiaffus in i6.crgoprimadie
aiymorum przditta, eft 14. luna. Praetcrea Mar. 14. Tnmadie
axj-norkt» qnandopafiha /mmolatur, dicitt ei dif.&c.Vbi exprcfTc
habetur, quod in f propna die immolationis agni Chnftus pa-
fdia coniedu.quod eft propofitum,nam illa folum eft, 1 4.
Pratterea Luc.22.a. V tnit a"te dies aTjm. Inqua necefleerat
occidi pafcha & milit Petrum & loannem,&c.fed nulla dies eft
in qua neceflefitoccidipalc' a.nifi.14. luna, vt patet Exod.12.
6c Num.9>& in alijs quam plunmis locis,ergo propofitum.
Idem
Idcm pater per Chry fuper Mat.dicentem quod vfque ad vlti
mum diem non fuit Chriftus contranus legi. Quod fuilfet fi pa-
fchacomedifIet«ontemporedebito fccundum legem.
Idem patet per Hieron.dicentcm expreffcquod Chriftus ce-
namfecit.14.Sed adoppolitum arguitfic 1 Scxtafe.inquaChri-
ftusfuir Paffuseratluna. 18. ergo fc. quintaimnftdiate praece-
dens erat luna.i 3. Confequentia patet de fe , & antecedens ha-
betur Ioan.j8.c.vbidiciturquod ludaeinonintroierunt praeto-
num pilati, vt noncontammarcntur, fed manducarent pafcha.
Sed cum pafchamanducari non poflitlegitime,nifi,i4.1una,fci
licet.fecundis vefpcris.vt Exo.i2.ergodiespa(Tionis Chriftifuit
l4.luniquodfuitaffumptum.Necconfonumvidcturquodman
ducare pafcha in loco euangehj allegato mtelligatur de cibis pa-
fchahbns.fcilicetdeazymis.prout vidctur fentire Chiyfoft.quc
fequi.S.Tho. & etiam aliqui modeim gloflatores. Tum qma h-
cet pafchacumaiymis debcat comeii , nufquam tamen Icgitur
quod azyma nec agreftia dicantur pafcha nec e contra.Tum quia
azymapoterant comcdi etiamab immundis , cuiuscomranum
nonlcg'tur inaliquo locovbi agarur de hac materia m facra
fcnptura . Quodetiamrconfuetudo Hebrxorum hodicrna te-
ftatur , quia hcet profitentur feeflir immundos &contaminaros
ifto tempore (\cum carear legitima afpeilionecincris vitnlar ru-
fxde qua Nmn 19. cotneduc tamen hodieazyma &agreftiain
pafcatis rempore,non curantes de contammatione.
Itcm Ioan.t9.exDrefledicit./: -at autcm para.pafcha,& c.Cum
enimparafceuealicuiusfefti idc eftquod pparauoad illa die&
no dicit parafceuc fabbati,fed pafchar, mamiifte oftcndit, qcF m
lila
1
Glof ord.&NicoIaideLyra. 44 J
t 19.
t cert».
443
*? illadie pifcha fperabaturquodpropofitum.
A Item fi tcua fcr in qua clt Chnltus paflus fuifFet.ic.fequerct
cji rcs non corrcfpondcrcnt propnz figurae.cj» elt valdc inconuc
niens in hac matcria . Na cii agnus PaTchalis nihil aliud figura-
batni.' paffione Chnlti.adcuiusagniimmolatione fola.i-jjuna
crattcmpus dcrcrminatu, inrautu quodimpcditia comettione
agni pp cucnrum conraminarionis , nou porerat dcfedtii fu pplc-
rein 1 t.fequenn.nec inahaquacumque, fcd m i^.luna incnlis
fccuudi.vt hf Ntim.9.ergonullom6dircnclfi vf,q> e pnncipa-
litcr figurat a cflct m 1 5.1una,vndc & idc Chryfott. cxprcfle di-
cit.Chnflu refcruaflc lolqc&fiofli fextefenae.qn vcrus pafcha
fitbac. Ncc vf toniconfoniiquod Remigius & ali) do^otcsdt-
cunt, f.quod Chrillus fuitligatus& tcntusin 14. in vcfpens, &
quod tunc inceperunt pallionis cxordia. Na immolatio Chrifti
fropria no fuit milin ara crucis , vt cois doctnna ecclelix- tcitaf .
te feria fcxta in qua Chriftus fuit paflus , non fuit cclcbris nec
folcnis in obferuantia Hcbrxoru,ergononfuit r 5.1unamenlis
primi,»onfequentia patct,na Exod. 1 a.de eade dic,f. 1 j .lcgitur.
Dies prima eritfantla at folenis nibil opei is facittit i» ea,exceptit his
qn*advefcendumpcrtinet,u\Lxci\i\hus\tTbis manifcfteclicitui cp
quicquid opero prohibctar in fabbato, cit prohibitu in 1 c Juna
primi menlis.exceptishis qux ad vefccndu pertincnt.Sed aflum
ptii probatur,na multa feccrunt Hcbraei in eade fexta feria.quae
nullo modo hccbant ficri in fabbato, ncc m tali folcnitate,wdc-
licctaccufare,flagellare,tcftes prcfcntarc,examinare & fcntcn-
B tiamdittii.itiuafcrrc.quxoIaexcrcucruntcircaperfonaChrifti,
vt cuangeliftae teftanf.Quar quide iudicialia et apud nos in.fole-
nibus diebus fcitiuis i unt illicita , multo magis apud eos qui ni-
mislitcralizant.Iteangariaueruntpatre Alexiidri & Rufi.M.ir.
1 5. quod eft manifeile , prohibitum in diebus fcitiuis praefcrtirh
cxtra ciuitatcm,lcre.i 7.quod licet de fibbato dicar.ide t n eft de
prima die folenitatis pafchahs,vt diafi eft.Ncc elt dicedu q, lioc
c6mifiile|t ex odio Chrifti, nam ipfi tcnebaiitur lultincare facta
fua,& pcr legc mofaica ea reuelare,dicentcs. T^oslc^ebabe.&c.
Prartcrea vcntas aflumptipatet exprcflc in fepuhura Chnfti,
Fuit.n.fepultus per Iofeph ab Arimnthia & Nicodemu qui iufh
crant , & nullo modo quod non licerctin tpe folemni feciflcnr,
vnde fuper illud I0.19. lbi. Tropter parafccm Iud'jtoru,ifuiaJuxt4
eratmonwne.tU, &c. Aug. Acceleratam vultwteliigi fepultura
ne aduefpcraret, qrh um faccrc aliquid noo liccret,Scd conttat
quod ti fcria fexta fuiilct 1 j.luna,tic erat illicitum in eade fepc
lire ticut erat ia fabbato,hoc idc patet Luc.2^.quia dics crat pa-
rafceue,& fabbatu illuce fccbat. Ex quo vf ,q, fcpultura llla licita
erat 111 fexta feria, no tn in die fabbati.Ex quo patct q, fcria fex-
taillanonerat pnma die folemnitatis pafchalisapud Hebrxos
cp fuitaflumptu,&c Nec valet dicere, rp lolephab Arimathia
ex deuotione Chrifti feftu violaflet pro cius fepultura . Nam de
Magdalcna quae Chriltu fcruentius dihgebar,& de csteris mu
lienbusipfum fequentibuslegitur Mar. 16. Et cutranfijfeifab-
batu emerunt aromata. Vbi manifeilc apparct,quod ab emptione
aromatti pro fcpultura dni pcrtinentium,(quod eft valde kuius
opus qua fcpnltura) mulieres deuocar pp obfcruantiam fabbati
abftinucrunt.Ide Hiero.fupcr illad Mat.2S.a. yer.it maria M*g-
dalena , &c. Scpulto naque feria fcxra dno mulieres prarparauc-
runt aromata & vnguerita,quamdiu licuit opcran.f.vique ad fo-
lis occafuro . Sabbatofiluerunt, 1. quieucrunt ab operando f n
*- lcgismandatij.vtLucasait H$c Hicron.Ex quofequiturquod
fenafcxtailla non eratcelcbnsfolemnias arymoru. Nam fi fic
oia predicta fuiflcnt illicita,ficut in fabbato.vt diitu eft Prartc-
rca lo.ip.f.Ffatdicsil/tt m^nadiet(abba'.i.Er^o imlla die fabba
ti concurrebant dui fcftiuitates, f.fibbatina & pafchalis, & per
confequcns dics fabbati erat 1 5 !una apud cos,confequentia'pa
tct, quia tota celebritas hcbdomadac azymoru erat folorb in pri-
ma die & 7 vt patct Lcuit.z z.Contordat Beda dicens.Erat ma-
gna dies illa fabbati.i.pp folcmmtarem pafchale Ad cuius dif-
ficultatisdcclaraiionemaliqua funtcirca fcitiuitarcsleg.santi-
qua: prarfupponenda, qucirum quardam fumuiirur ex facra fcri-
ptura vel in ea h ^bcnt aliqubd fuiidamcntum,quaedam cx rcgu
hs Calendan, liebrarorum apud eos diuulgatis,& vfque in ho-
diernurn dicm infallibihtcr obferuatis.
Pnmu prarfupponendu eft, q> dies naturalis apud hebrcos in-
c.pit aboccafu fol.s die. fabbati , &terminatur inoccatum folis
d.ei dn.car,& fic dealijs.Et iic intcllig.f .Ilud.^ vefperevfauead
vrfpna c.lbrabiris Sabbata vtflra.L^x.t 3-Sccudu cft.q, mcnf.s
apudeosc tlunam& perfic.turcxf ?o.dicbus& lo.honsnatu
ral.bus & duabus tcrtijs vmus horz cu | tr.bus minutis.quc qui
dc coputar.ococordar cu Prolemaeo & al.,s aftronomis fecuuau
curium medui lun.r q.iicit muar.abili, . Tertiu cftquod annus
hebracus jnc.pir a C«l| l;s fcu nou.lun.o , q, cftprope a:quino-
a;u , eroale. Vndc Lxod.i ,.a. Menfniflc Ibnpr^pule.fu
toinjcnomrHfrug*. quartu.quodomrjia fefta Hebiaeorumpra:-
tcr
tcr fabbatumexordinmcorr.putationis,& perconfcqucnsmobi
lit.ircni pcr ducrlav fenas hcbdomadat fi:rnuiit a ncomcn.a pri-
nn ine1'- prxdiftt.Verbi gratia. Sii 1 .cdicTta neomcniainc)uinta
feria.tptic d^es folcn.nitatis aiymoiu cnr fimilitcrquinta fcna^
quia m 1 «.luna ctt clic^ immolationis agm folcmnirat.s pafchalis
luxta illud Num. 28. d. 7. » < n u ab alrcro dicfabbat'\ &c,
■Scpicm hcbxlomacUs plcnas , & fcitum tubarum ent in dic fab^
bati.Na (ex rficnfeslunares quicopurabantura ncomcniapri.
mi menlis vlqueild ncomcniam fcptimi funtccnt6~o.& fept?
dics integn.qui rcuoluti per hebdomadas in fexta fena finiCitur,
& fic ncomcnia menlis lcptimi fequcntis erit m fabbato. Confe
quentcr fcftum expiationis crit feria fecunda , na eft in decuaa
dic a fcfto tubai u.( lonfini uenter ftftum fccnophegiae fcu taber
naculoru crit m f.ibbato , quia in 1 5 . fcfto tubarQ & lic de limili.
bus.quzoiaLeuir.i j.& inalijs locis habcntur.(^uintu elt.quod
inquacuqucdieconiunclio luminanu fccundii med.u curfum
fupradiftumpropeaequinoclium vcrnalcoccurrcrir,incadedic
elt Calcndaefcu nenmenia nienfis pnmi pdidta nili m cerrisca-
fibus 111 quibus repdlanda cft fcu rransfrrenda ad fequen
& qnque ad fubfequente.Qui quide cafus du»funr.Prnnus:qi
tahsconiundliotranfcendit.i 8. horq eiufdem diei !fi qua eft.Ca
ius rcpulfionis ratio eft.quia tunc magis detlinat talis coiunitio
ad diem fequente qua ad illam 111 qua eft , cum iam tranlit tres
quartas paitcs illius diei, & att.ng.t quafta vltim3m,& tal.s con
iunftiovocaturapudeos nouiluniu vctus feu antiquum.
gratia . Si nouilunium aequinoai j vernalisefTet m 18. hora fib
bati vclunf: a,tunc Calenda feu itcomcnia eila fiendi in eadei
die fabbati, & per confcquens prmcip'u topurationis fcft.nr.ni
totiusann.tflctabeadem diefabbati.Si autconiunctiocflct ' "
tta 1 8. horam , tunc talis ncomenia eflcr transfcrenda feu rep
lenda ad dicm dnicam immediatc fcquentem,& per tonfeqi
pafchalia fefta & aliae feftiuitatcs lllius anni tran.«ferrentur a<
rias correfpondentes diei dfiicc & non fabbati.vt patcr cy di^.
Secundus caltis cft qfi nouilunium vernale occurrir m fet
ria quarta vel fexta. rnhis.n.rribusferijsnonpfitfigiO
fcuncoincniacjquinoftijvefnal-s.Cuiusr.icio patfbit inE_
toprefbpponenducft, quod qnqueoporrcrquodfiantu
pulfa- dc eadcm neomcnia.Hoc pjtetex duobuscalibus fiif
fts, nafi nou.luniuvernalcoccurratindi.cdnicixlrra 18.
tuncincadedienon-cftneomenia figendapp antiquicatem (M
vetuftatem nouilunij fecundu pnmu cafuro.Nec in fecunda feW
fequenti pp hoc quod eft vna de tnbus fenjs interdidti;,iu\tafi
cunducaiurn,& ticoportetqctrransferarurad rert.5 fena,& ha j
contingit apud cos fatis frcquenter . Nec fentiendu eft errouj
feu contra mente legis loqqetis fimphciter de pnma die mcnll
nacoputatiomcnfiu quantu fpcftatad cuhuieftiuitatu fuiiit
quodfit vniformitcrregulata & apud oes c5iter fufcepta , cV ,
qualitcr yenrati propmqua.prout gratiofius & rrmot;us conr
gitin c6puto noftro circa feftiuitatcm pafchale & alia fcil
biha lpfam fequentia Ratio aut quare praed.ae trc« ferit
da,quatta& LxtarepeUuntur, ne in al.qua c.iru neomenia pt
n:imenli5 fi^atur, quaruad fccunda & quarra fcna vna eft & c.
tahs. Nacuftitucxpiaticnis fir cclebernmu iicut diesfabbati,
iutantu quod cibana non permittutur in eadcm dic parari licut,
nfecinfabbato,vtexiacra htcra pot haberi,indccft quod exca-
ru tradir.one antiqua feu confucrudinc immutabili , qua; vfque
hodie durat.habctur cjuod dics expiation s nunqua concurrcret
in die vcneris necm diednica. Na fi dies fabbar, a parteante vel
a partepcft co inunreturcu feftocxpiatioms, tuc clTent duo dics
naturalcs .continui cclcbcrr'mi,in quibus nullomodo liceret pa-
rarecibana,cpcltergraue& valdeonerosuron populo. Exquo
fequirur, quod neomenia prardidta primi menlis non por c I
fecunda feria, nam fic ieftum expiar.onis occurreret .11 fcxta tl-
ria.&contimiarcturcumdiefabbatiapartcante,quodcftcOtn
pdidta. Simihter nec neomcr.ia primi menfis habet efTe m q 1: 1 1 -
ufria)naficfeftuc\p!ationise'lTetindnicn,& perconfequcni
continuaretur cu fabbato a parte poft.quodeft c6tra pd.cL.,vn-
deparctratiorcpulfa: fecundx fenx &quartar.Scur.itvou
fcr.a fcxta e'xc luditur ad hoc.vtin eade neomenia primi mcnfis
non figuraf apud eos talis eft Na in ffto r.ibernaculorfi fcu fce-
nophegia; , quod feftu fcciidu eos & et fccudu doftores noftros ',
pccptQiuitadc6memorandu beneficiudiume protcdtionis,&
educlionis qc! habuerunt pcr defertu.vbi in tabernaculis habita
uerunt , 111 quo habebat lc^tari pcr fepte dics cora dno fumentes \
frudtu arboris pulthcrrimae fpatul.ilquc palmarii, & cj.proutlc-
guur Leuit.i $ ad lignificandu, qd per arida terra deferti dedu-
Xit cos Deus ad terra delitiofam,prout fanftus Tho.pnma fcct^-
dcj.q.ior art.4.in rnlione ad io.ar.ponit.in qua lf ncia ,put tra-
dir m enru codicibus apud eos auteticis , circumibat altare fole-
niter cu hmo. fpatulis & rami^ femel.n prima d>c& inalijsdie
bus vfq; ad fcxtam lncluliue.In feptima autcircuroibant feptiet'
jn mcmoria captionis Icricho q fuit prima ciuitas terrc ^pmillio-
nis
.
r;
t
Matthzi Cap.XXVi.
44
6
n abeiscapt.i pcr hiiiu[mocli circuitiones feptcnarias.vt hubcf
Jfuefexto. Vndc,& inilia feptimadie^Kedrbantin huiufmodi
j.:i]aint3titii,quod queda ibi facta non liccbat fnn in die f..b-
l t:,Cuiuscucuitio..is memoria hodie i:t imer cosm gyrorotu
J co;is,cualMre non habeant.Sed li neomenia pntri! mcnlis fuif
;:xta fen.i , fcquerettjr quod feftu tabernaculoiu concur
l die donntiica.vt patetcomputanti,&ficieptim.idiesta-
Jruaculorueflet in diefabbati.vnde cefTarent illa q difta funr.
:,:quibus ommbusclicnurqueda regula 111 Calcndariiseoiu
c & apudoes diuuigata, & vfqueinhodicrnu dieinfallibi
J;r obferuata.Quia pnmadies folemnitatis pafchalis nunqeft
jfta fecuda,quarta,nec fexta.Septimu eft.quod annoquoChfs
iilusfuit,concurritc5iunclioliiminariu prope c-quiiiocljii vcr
jlc luxta vera computatione Hebraeorii quae eftfecudu mediu
jjrfum fohs & lune,vt dictii eit uiferiaquintapoft 19. horacum
mnutis,hoc eftccrtifhecalculatu perrpe,&cu peritis He-
11 diligentillimerepertu &concordatu.Quibus preTuppofi
paretfolutiodubii prcdifti.Na inanno pafiionis Chriftihcet
,.:i:,ettoluminariu,vt diclii eft,fuit ferucjuinta.nopotuit inea
loiocnia figippiplius vetuft.ite.quia fuit vltra*i8. hoia,vtpa-
r:n feptimo pi:efuppoljto, & perconfeqnens occurnt primus
repcllendi lupradictus.h.ibuit crgo tramferri ad fequente
:elquia fcques erat fcxta fcria,nec 111 ea poter.it neomeni
lignari.vt diclum eft , nam eft fecundus cafus repuiiionfs iarp
,:tus,habuit ergorepelh fcu tr.insferri ueo.jienia ad diem fab-
-.,'k perconfequens. 15 lunafuiteodem anno fecundum hc-
/aicamcomputatiooem legitimam, & alTuetam m die fabbati,
qua concurruntdux fefhuitatesfolemnes apud eos,fabbatina
ilicet,&pafchalis,quac eit prima dicsfolemnitatisazymorum,
liccratmagna dics lllafabbati fecuudum Io & in feria fexta
amcdiate praeccdenti fuit fecundum eos .14. luna in qua legi-
mc erat pafcha immolandum. Vndc ln eadcm fexta feria fuit
nraoUtUE verusagnus pafchalisab cis,fimilitcr,& typicus,pro
nus typici manducatione.vt non contaminarcntur 110 intraue-
jnt praetoriii fccundum Io.Chriftus aute m huiufmodi neomc-
a pnm3 rcpulfam tantii tenuit,& non fecunda. Prima.n eft ra-
pnibilis in fe,& finerefpec~tuad fefta futura,fed folupropter
Ttuilatem conmnctionis vn.le neomenia jlliur aiun apud ipfum
ittranflataad lextamfcrin.fedde fcxta ad feptin-a nufl3tehu$
ibuit transf:rri.ipud eum,nam ratio iilius repulfxex feftis fu,-
insin menfe !cptimodepedebar,vt patctcx :adic~ti.s,qun:fe.t.i.
fuiuracfi Chriftus fciuiftetperpifiione fuam Jcpropmquoim
[ecalTan,Iicut,& cauera legis cerimonialia.nuil.i vim ha-
libanttransfcrendi feu repcllcndiprrefcnte ncon:cn;a,vt pa.ct
iti. NacclTante caufa pfcrtim finalicefTaichabet efTeclus.
mtctgoiuxta verillimam & infallibilem notitiaChrifti neomc
.1 temporc fue piliionis in fextafena.Similiter, & pnma djes
afchalisfolei;Miiti'is,hoc eft. 15. luna.ipudcu.vndc & in lcria
umta praecedenti fuit vera.14 luna in qua pafiha cu difcjpuhs
imporedeterminatofecundvi lcgis veritate manducouit.Inhoc
: \ idetur cocordare magiftcr hiftoriarum,dicens.Qu§d fi tabu
(^mputidihgentcr retro percurramus,mucniemus qct teaipo
: paliionis Chrifti fena fexta fuit. 15. lur.a.Et hoc eft vcrum.h-
cttabula noftri computi fit grofhor q hcbraicain hacmatcria.
Ex cjuibus habcf.qct tempore paffionis Chrifli duplex fuit. 1 4.
unalicut &neomenia pnmi menfi*,Vna.f.verafimu!,& legni-
nafecundum veram computationera Chnfli.cuncla legis mifte-
lataprtTentiaquafuturafcicntis . Alia vcrolegitima tantum
ecundum communc &aiTuetam computationcmahoru omniti
pteter Chnftu,& in vtraque.J4,vterqoc agnus fuit immolatus vc
rus& Typicus.In I4.enim vcra& legitimaquefuit feria quita
Chnlhir manducauit agnu typicu & cofequenter vcru a^.nii fub
facrametodifcipulis tradidit. In.14. verolegitimatantuq fuit
fextaferia.agnus verusfuitimmolatus,c6(equeterauteTypicus
&ficreddendofineulafin£u!is ,oia vcracitcrconcordanf Nam
Mat. Marcus & Lucas qui dc ccna domini notabilc mentionc fc
ccrunt exprimendo,tniI!aagnii Pafchale folemniier ChriftuctS
difcipulis manduca/jc,& m cadc facramii u cuchantti^ inttit uif-
ie
fe vt patet ex eorii dnftis,q!ibet eoiu ipfim fcri.im quima notat , \)
tanqua propriam ad immolatione agni,'& pcrconfitj-icns.i^.lu
ra fecundum vera compumtionem Chrifti predidlam fecundum
C|Uamnutoritatcs Chrvf &Hic.ad parie«ifiirmatii:.i fupraindu
ftq&i fimilesobtincnt \eritate . Sed foannc? qtii dc ccni dornmi
hreuilfime feexpediuit fo!um,dicens. Ccn;i facta&c.foan.i j.ni
iiil exprimens de agni minducation.-, ncc de facramenn inlhtu-
tione,cu i«i de hoc facramento p!us ccreris tr.ididerat,fecit potiur
mentionedefecundai^.f.legitima t.inrum, quae fuit fexta feria,
vt diclumeft Adexcludendumcrrorequi infurgcrepofietexhoc
quod principalc figuratu non correfponderet figurc in temporc
tii diftriAe per lcgc dcterminato , vnde & vocat eum parafceue
Pafchae .i.vigiha. Etdicitquod Hebraeinondumaducaueranc
pafcha tepore paffionis Chf i,quod habet veritate fecimdu legi-
timam computatione hebraeoru& ccterorummyftcriapaflionis
pro tunc ignorantiu. Et idco in illa fexta fena licuit eisiudicialia
exerccre,fepelire,angariare,& huiufmodi. Et famftis muheribus
in eadefextafcriaaromata praeparare tanquii in die nonfeftiuo.
ExquoclariuspateterrorGrecorum dicetium,quod Ioan.cor.
rcxitalios euangeliftss «lfrerenrcsquinta feriii protunc. f Jj.lu 1 14.
Nam vt ex ia diclis patetloan. non correxir alios , ficut necipfi
ftlfum aliquodafTeruerunt, fed potius vt de mote euar>;eliftaii;m E
ett.illud quod ahi pra^ermilerunt ipfedcdarauir .f.f 1 j . lunani t'4-
protiinc etfuifTe feria fexta fecundumah.icomptitaiionem lcgi
timam cui concordant hiftorix Hebravru dicentium mamfefte,
quod in vigilia pafrhe Chriftus"fuit patibulo fiilpcnfus,& quod
a farculis nunquam fuit mtcr cos pnma dies pafchalis icna fcxta.
Et attcndendumjquod ex verbis cuangelii prxdifta difteren tia
duplicis neomenue fcu.14. lnn^e ahqualiter poflet notan . Nam
yiM\\.i6AcQtxir.Mtv\Rer diat.Tcwpus tneiwi prope eft ctpnd te fa
cio pafcha cum difcipnla.Yride ii li tempus meum prope eft,diligc
ter intelligatur. Nam hcct fit vei um quod tempus paffionis erac
propc.non tamen confonat cum litera fequenti . Dato.n.quod
rempus paflionis efTet protunc remotius,adhuc Chriftus habcbat
pafciia m.inducarccudifcipulis fuis,vtlcgem adimpleret.Sed vc-
rus lntcllcctusiuxtaprzdida vidcturtalis.Magifterdicit. Tem-
pith r/.'t'«w.i. tempus m«mducandiiPafchafcciindu',veram meam
computationem prope eft,idcft,hodie fcria quiiita,hcet aliquo-
um tcmpus iuxta ipforum aiTuetam ccmiputationcm fuiffct r*
piotius.fcihcctjn feria fexta. Et ideofequitur..^/)ai-yrp facio&c.
Et notanalu etiam uidetur.quod in manducitiond pafchar cum
nonfit men;iodea!iis difcubemibus , ue! ccnueftetibus nili de
duodecim c'»fcipulistanfum,licut & illis tantum (ccrete paffionc
futuram dcaunciauit Mat. zo.cUoncordat prardicls.N'1""» ex p.if
fiojic futura , quam fohs Apoftolis fecrcto expre)Tepi,xnoftica-
u;t, dmcrlicas huius pafchalis tempoiis dcpendebat vt dicium
cii.Et ideo nimirum fi fancla: muliercs,8c Iofeph ab Arimath .1,
& huiufniodi , potius fcquerentur hebraicam computationcm
commuuc, quam Chrifti vcram computatione . Nam myfteria
paiiionis,& prarcipue legalmm euacuatioabfconditafuitetiam
apoltolis poftrefurreclioncmufque ad tempus.Et ficiuxtafen'
tcntiam phU.Ethi. omniaueraconfonantuero . Diuina igitur
prouidcntia circa ha?c dcuote attendenda eft qu;e pafchalia feita
lic m antiqs prasordmauit , ut tempore paflionjs Chrifti duplex,
14-luna occurrcret adagni immolatione pfignata , utinprima
Chriftus facrificiii adimpleret Icgale , & nonu inftituerat, ct 111
fecudafc. DeoinfacrificiuotTerretuefpertinu,ututrumq; tepo
re pixlignato pro humana falutc pftccrct,q nobis conccdat, &c.
Ileph. \nca.i6. Cum poftiilatorfoluifTct omnes dilhcultates
circaccena domini & cfum agni pascalis moucnconfuctas pr^-
fertim a Grarcis.Burg.facit unam longam fingularem computa-
tioncm inqua multa ponitmultis dubia cuiplacct uideat.Et fi-
nalitcr in eodcm capitulodjcit quisfucritillc hymnusdequo
dicitur . Lt hymnodido, C c. Et dicit,quod fuit magnu alleluia
quod incipit a Pfalmo, E«iudate pucn, ufque ad Beati immacu-
lati,exclufiue.IdcmdicitcircaPf»ltrum.Z.ija«i'«irc?/:j<ci-(:.Sii:erum
eftplacct.Autoritatcm autcm ad id facvi canonisnon bahcmuj.
^ CAP.
4 -17 GJof.ord & Nicolai dc Lyra.
H
Pfnitcmia
ii d.r iuli.i»
tuicL,
1 Mir.i j»,
] 111.1?, 2.
)<>aO.-8-C.
J confiluin
Hom.Sa.iu.
K..J .
& c a p. x x v i r.
_\ a-v * jfnt fl»?f»»!.MatthA-iK,i\:M.u-aisi-iintcxcruntnarra-
Mar.M.t iVl tinnem dclvs q.i.c . p n d .mnw jtb f^i.c v! ju:' ad
nianr,f-d poltVa redcunt , s fqucAd ncgauonem, Pcjcri nar-
rj;id.-,m,quat-".n -...v.ttarcdcanciccrumadinancvtindccx
icra contcxcrciic
b Ttccattitr*
. ::..tcfua
tli.t mucarc pe»fccu
.... scc< r.;iam,li-
cc« autcni wucnvcxjc
voluntaccoi . tamcn
c vpjuncati^ cxi-
iiun non mutanit.
* Ch.ifofcomus.Vi
d.cjii itu.un po.niccn
(lamagic, quanclqqo
piccuui ctr, ft finem
ancpit pccc atum N6
cnim pctnmtit diu-
boluseosquinon vi-
gilanc.vidcrc rruluqi
antcquam pcirici-
anc
c jQ/«i'J ad . Qiiid ad
nos pcruncnt de hoc
cu vidcns. tufciasqd
feafti.Vel quid vidc
ns pertmcrc ad nos.
Quid ad nos pertincc
piccium accepttun:
tu iftud probaucras,
tu indc facquod vis.
tiarn.pcrqnam fci Iu*c6r..i£crenonpotuit Sedqi m.fof
tcr fic peccat in fratri m.vcemend.u
potcfrcidimittj . Sm lutcmpci maucnt vpcr.-i,fiu
-itlir.mrui p-eniccn .n quod | , ltin \
usfiann pcccaium,vcnonfolumcmendare ncquu
ditionfsncfi
A P. XXVII- pnj liomicid
ac.dideric.
J.CO \ :.y:\. S
Vide qiiam fnlli.iri in malo tota nf-le vigilaii.runt vt ficerent ho
Illk* d
t Ane.u.te favflof confiiium inicruntom
ncs principes,faccrdotu &: fcniorcs popu
li aduerfus Icfum , vt eu morti tmderent.
» Qajtm niutcnw in korio.n Ic b Moserat,
•luein nioili _diu<li-.-iT-i,l.'i;..ii. n iudic 'radetent.
3
oromnibuso
infclicior c
quenon pc
rcuocauirad"(
fcd dcfpcraciocrai
ad laqueum. Exp
B
f ioorcruem.
t vuiebis.
fc ■ ■ i '» i — ** — •- ...... s... .. .««.. ■,.u\,i„i. J «l^. l.l\|l|l tllll | AV.AU
ttvincUimadduxeruntcum , & tradidciunt rcntio pilato 4 ctaflcs confo],
a Magnii.udincm .iiiartiz unplet«ri»ponJu_ c.xcludi- .
prarfidi.TuncvidcnsIudasquicumtnulidit , quod damna-
l tus cilctjpccnitentiadutflus, rctulittiigintaargenteosprin-
a Qninto magis qui rni.iiim.
ciptbus faccrdotum,&: femoribus,diccns : t Peccaui.tradcns
EiniiTe ie audlUBt. & tamen exira icanun ft ctedunt,& 'n vendente fcdus conftitiuirt.
' fanguinem 1 luftum.Atillidixcrunt Quid ad nos?Tu t vi-
| a. vt b-rtendetet ic petolinn ctrii, & t.rrx.
B dcris . Etproic(^isargenteisintemplorcccffit,&abicnshi'-
queo fe fuipcndit . pnncipes autem faccrdotum acccptis ar-
i Ob!_;io iii',iiiotum»b('inin«l'ili8e.>. douiino qu-e oftcnut e.\ icelcrc. a Cotboiian in-
p teipietatur oblatio. Gazrphil.itiuin.
i eentcisdixerunt . Nonlicetcosmitterein corbonamquia
cnmiiiis riu , ^cd
5 ncc i. n;M:isChrfli
6 omnihus cflunder
7 tur, informis lxtif
fpcndiumdifiu
t 7^0'iiicctcot.Vif
8 co.la.urcswuliccm,
9 canie.lum «luticol
io ficniiii idco nonn
tuup pecunia in c
bana,id efl, m
phylanum jd
ri tcr cfonaDci , qu
12 preciii fanguinifl
precium fanguinis eft. Confilio autem inito>cme"runtcx illis t curcrgo ipfc ra
effuiiditur » Ht
Qyiadmortempecc.inc.tantam habent i;znorantiam , &
ca-citatem,vt nceturbcntur in fcclcrihas iuis^nccp^nitcn-
t\x dolorecrucientur.
d Etproieilis . Sicut pq nitencia eius fuic infructuofa , fic &C
hcjc oblatio in rcmplo cfi cxecrabihs.
e Et ai/c«a-.Hicronymus.Nihil pt ofuit Iudc cgifle pcnitcn-
tiam,
1
_. r .
prcmn eis.fj inde agcr emitur in fcpulcuram paupcrum.
g Ejr,aunt,&c AlJcgor.M.,gn.im mvficruim clt in I
iniquiratis . Figulus cff Dcus in cuius manu cx codcm lutl
faceicalmd vasm honorcm,aliud m contumeliam . Agi
eius feculu quod vniucrfun . prccio ems emicur , vt ci coItI
rnortui fepcfianfpcrcgrinj.Nnn vtiq; Ifracl,fcd alicni.q.l
in precio ianguims Chriffi i.piild a-terna requic forticntul
"iii, l
N I
LYRA.
T>i_.i:o
COLAVS ])E
C A P. XXVII.
AnC autcm. Oflenfo qualiterpaffio Cbriflifuit per
ludxoi imhoata , bic oflcnditur qualiter fuitper gen-
tiles confnmata.TLi diuiditur in dumspartes , quiapri-
mo dcfcribitur ipfius Cbrifli crudclis occifio. Sccttn-
do,eivs fidch>,& deucta tumulatio ,ibi. Cum ler fa
fturn cffct . Trima adbuc in duas , qnia ptimo defcri-
hltur ipfiut C briflitnujua coademnatio. S ccundojpfius fcntcntix ini'
q<t£cxccutioibi.fct poftquam illufei tint ei.Trima inquatuor, qa
primo drfcribitur ipjius Cbrifli coram prteftde prtCfcntatio.Sccundo ip
fius prjefentati diligens interrogatio,ibi.Ie[us autem flctit. TtrtiOy
in hocctix eius declaratio,ibi. Pcr dicm aucem folcmnem. Quar
to,inocentis cddemnatio,ibi,Vidcns autem Pilatus. Trima adbuc
in duas ,qu:a primo defcribitur ipfius Cb riflt pi ic/cntatio, vt diftum cfl
Sccundo,incidentaliter fubditur lud& defpcratio,'.bU Tunc uidcns.
Circa primum dicitur ftc.
I Manc autcm faclo..Q^/<t a media notlc yfquc ad ilUm horam
iUufcrunt cntH confpuendo,^" palmis cxdcndo,vt vifm efl.
z Confllium inierunc, Scc. 1\(o« cnim cx teflimohiisprAbabiiis
habebant aliquid,vniepoj]ct accufari coram Tilato,ftcnt tius mortis
& ideo •fhcrius,co>ifutcbjnt qualiter eum/icut dignum morte accufa-
rent,ft patebit infa. Sequitur.
3 £t uin£tuniadduxe._7//e«j». f/a. reputabantur digni morte»
duccbaniut coram iudice ligaii.
4 Et cradidcrunc Poncio._>_'/j^K/ dicfit quod Tilatus erat propriii
nomen eins,compo/itu ex nomine matris qux dicebatur Tila,&patris
wcn piopriC, quidccibdtur ^itus. Tontms autem cognomen iius,qnia fucratiudcx
&*,iIj.iivc«- mijfu,a {{omamsad i"fulampontianam,boc aurtm ditiu.sc b.tbctur
Snomc fi Lu ' „1-1 . * ...... . * ,.
L-ucnt.? cr.it incfaada ugwdaqux vocaiur aurea.Sedquia tbimuha dtcuntur de
boc q'ix vidcntur primafacie falfa,qu£propter prolixitatcm omitto.
ldco aiitcr dieendum,quod Tontius eratpropnum norncn eiu.s ,quod pa
tet
Pontiii.
M R A L I T E R.
J r.i»- videns luias qui enm tradidit quod damnatus eflet peniten
r/-i.Ongc.SiauumlocumpornitciKia:.rcquififlcc, fecem-
pus
tet ex duobus.Trhno,quia poflpomtur cngnmu m,& ncn pwpuniti
proprionomini faltemdecurfu communi . SecundoquiabocnomtX
communc efl in Burgundia, vndc Tilatus crat orinmius.Erat enim ne I
tione Lugdunenfts, W dicit magifier in bifloriis. Et idem dicit lofcpb» I
hbro antiquitatum.Tbilattis autcm crat titis cognomen.Trsfes autet I
eratnomen officiifni. Et dfcituraprtftdcndcquia prxjiicbat JtiddLi
ihidem miffus a ]\omanis. j
5 Tunc ui.Hic intUetaliter fubditur Indx dcfpcr -atio ,cum diciti\
Tuc ui.Iudas qui cum tra.quod da.cf U*c auttm dcfperattoprM
ce/Jit f.v dtfobus. Trimo c.x magniludinc fcclcris , tradendo ad mortenU
illum cuias tantam fantlitatcm txpcrlusfuerat.Srcundo quia damnM
tiotiemfuam audierat a Cbrijio , vt ditium cfl capitnloprxce . qucn\ \
fcicbat propbctam vcrifjimum.
6 Penitentia da.InfrucJuofa tamen,quia erat ftnefpc venix,fuu \ .
de his qui sunt in infcrno dicitur.Sap. 5 . a.D :c tntvs intra fc p$nitcnti<
agentes. 7 Reculiccri.argcn.prin.fa. Lxquopatet , quodcupidi-
tas fua r.ibilvaluit ftbi,Sequitur.
8 At il.di.Quid ad nos? Quafi dicat,no cmamm,fipcccafli vcl
9 Tu uiclc.lJcffyidtcpariinet vidtre fatlttm tnttm.
»0 Et abi.la. fe ftl.£ v dcfperationc. Et in boc plus peccanit qitam:
tradendo Cbriflum ,vt dicit Hicre.Cuiusr.itiocll quiaiu traditiou
Chriflipeccauitcontra eius bumanitatem dirccle,/cd in dcfperat'm<
illapcccauu dirctle c~6traeiusdiuinitatem,qitia contra infinitatemi
umxrnifcruordU.ScquitHr. 11 Non licet eos,fee.Corbam bt
braicc,ukm efl qnoi oblatio. Corbonam autem eratjocus adpo
cblationes faclas in lenTploproteparatiotic terr.pli,& <is ncccffari-
ts.Magna igitur apparetfacerdotum exc<tcaM,qui occftoncm Cbri-
fli rcpuiabant fibi liatatn, h,;o tanquamfacrificiumD'.vfaccrem
tamcn prccium vcndhionis eius rcputabant ncfarium , #■? indi^nm
applicari advfus templi. \ 2 Confilioautem inito,fec._^»<f//'
le cuius ilie agcr crat figulus fuic , ideo fic vocabatur , yelforte , quia
ibi erat tcrra apta adfiacndhm vafafltliiux
; In _
puspfiiitenne obfeiuauifler.forfltam muenifllteum quid
ciC.Nolo morcem pcccacons.fcd magis vi couercat,fe viti;
1 2. Etnerunt ex tllis «gi um figult in/epkituram peng, ;no< <-.r
A VG VS r.Pcrcgnnis uiquam qui f inc domo,pacria'fe tote
orbc
\no
o>u
449
Matth
XI
^l Uliqaidem feceruntalia voluntace,vtecerr.5 relinquerct
\ fux nequiria: monimenrum.Sed nos qui percgrini eramus a
Jfge,& ^pphecis, praua eorum ftudia fufcepimus in falutem,
&in prccio fanguinis Chnfti rcquiefcimus.
a Ter u raniam. Hseron. Hoc non ui Ieremia,fed in Zacha-
Cap.XXVii. 450
permnntiodecaptiuicateliberatorumin iliatcrra. D
b ^ifiLp ifrael,& c. A quibus minus oportuerac,qui ma<Tni-
ficare debuerant.
pajcgitur: tamcna-
c TuesiV-xludxo^.m. Sccundnm Lucam dttoobieccrant,f. Vae.tp*
quod prohibebac daii ccnfum Cxfari, &c qtiod diceret fe re- LuCao-4
gem. Dc regno ergo
agrumflguliinrepulturamperegrinorum: propterhoc vo^ , SSSjiffiSSta
THuinsfcculi..
catus cft ager ille Acheldemach, f hoc eft ager fangui- z tis:qui.iaudicraceu Hieddcma,
nis , vfque in hodiernum diem . Tunc lmpletilm eft quod s |(0fr°n*fl*; W*''- hoccft"
j-r» n t 01 .' . * qux funtCxfamCxfa-
Etac-
IQuodinZicliuia, aypeudctuut, ide(l,alijrci com-
tScilicet me.
paraueiunr.
a THoc.f. b 5IIIiusChi-ni
ceperunt triginta argenteos , precium appreciati , quem ap- 5
a Tldeft.nonpiurisprecj merjaeiues.quam viiemancipium.
b preciauerunta filiislfrael, & dcderunt eosin agrum flgu- <y
TConrtitutum mibi leuelauit.
Ii,ficutcoanftituit mihiDominus . - 7
t Iefusautem ftetitan
c teprxfidemjcVinterrogauiteumprarfesjdicens: TuesRex ~
ISic iempcm,vt fetmoeius caiiiirinia: uon pateat, 6: tamen vcmm di.ar.
d Iud.Torum? Dixitillislefus: Tudicii. Etcumaccufaretur 9
10
ei;,rfilij5veibis. Leginu-
cr Ieremia: apocry-
bu.inquohix ver-
fcripta reperi.Sed
tamen magis mihi
videturhocfumptu a di£t.um eft per Ieremiam Prophetam , dicentem .
dc Zacharia more a-
pottotorum,qui ver
borum ordinc pra>
termiffo, fcnfus tan-
tum de vcteri Tefta
menco proferunc.
4« Idem . Abfit
*!"urgo de pcdiffequo
# Chnfti, quodpofiit
arguidefalfo.cuicu
ig r.t fuic non verba, &c
iyllabas atictipari ,
fed fcnccnrias dog-
matum ponerc .
Tcr hremiam pro-
phetam. Scd hoc in Icrcmia no innenitur: fed in Zacharia fe-
xe fecundu fcnfunviou fecundu vetba.Vnde quida codices
non habent,per Icrrmiam,fed tantu,per prophetam.T.irr.e
fccreco Dei confilio fachirn cft.vtammo Mauhxi .pZicha
xia occurrerec tereraias^dmhfes prophete vno fpintu func
Joquuti,ixa vt lingub linc oium,& oia finguloru . Quare er-
goMattharushocemendaret, quod fpincu rcgentc fecctac:
vc perhocadmoneremur caucaincer prophccas effeconcor
<iia,vc vni depucecur congruc quod ab slio df . Vel apud le-
icmiam muenicur de empro agro , fed non fub hoc nommc
precij.Apud Zachanan de cngiura argenreis:&: ruhil dc em
pcionengri.VcrumqueergoinferpreracurEuagcl.ftaadhoc
quoddeDomino(0!rp!etumefT,&confcrcinvnu:r:ci!nca
argcnrcos quod eft in Zacharia,& agrum empcu quod cft :n
qux funt Ctfarit C&fa
ri; quaflaptum men tZac.n.c
dacium mutdorum
negligic. Vndc Mar-
Clis. Ei ' nonerantcon-
mnie.wia tefiimonia eo-
rajz.Inhocqudd Pi-
Licus nihilaliudcri-
Mar.*4f
fVtvctumpatiehtiiCiet exemplujn , llcutfligellatusante, ita inodo
lilet accuLatus.
c aprincipibus facerdotum, & fenioribus, nihil refpondit.
ii
Icrcmia.Quodfubdic. Quem apprea uermnt. Apuu ncutrinn-
ucnicui ,fcd ex pcrfona Luangclific accipiendtl cft,qu:a hoc
cx rcuclatiorrc Domi.i! cognouic ad hac rem, quedc precio
Chnfti fact tcft huiufmodipcrcinere ,pphetia L;bcr qiiippc
cmpci agnapud le-e niarn iubcf micc. m vas ft^.le . £c hic
cm.curagcr figuii Je preciodotninnn fepukura pcregnno-.
rum,idcit,ad pernianfionequictis corum quipcrcg1 macur
cum domino & confepdiuncur ci pcr bapcifmum,na &c illu
cmpcioncagn hoc iigiuficarc Icieuns dnsdjcic, quiaent
pcrmau*
minis interro2ac,ni-
Oan ficRexIud^o-JMar-i^a
rumiargtiuncurim-!;^,!^
picc.-icis ludxis qui
nec fal l'o mucnire
pocuerunt qtiod ob- E
ijccreruSoluacori.
* OngCUCS. ftl- TraOi.^.h
dex totius creacurae watth.
confticutusapatre, videquancumfehumiliauic, vtacquie-
fcerecftarcanceiudicemcuncccrracIud«a:,&:mcerrogacus
eP mccrrogationem , quam forfitan Pilacus deridens, auc
qiibicans mcerrogac.
Chryfoftomus . Quia fciebacPilatum nullam curam fa- HomiI.87.in
ci cniem lcgaliiim. ad pnblicas accu!"aciones rem ducunt. Matc.
d Tudicn. S.'icerdoci,quafidcpra:teririsrcfpondic:quialcx
omnis vcncurum Chnftum prxdicauerat . Tu dixifti : qua-
fi vcnr.unm Chriftum cx legc ipfc dixilTcc . Huic legis
ignaro dicitur . Tu dicii ; quia pcr fidem prxfentis confeilio-
ms falus gentium eft . Notacjuod Pilatoaliquacx parrerc-
fpondt c qui inu.rus ferebat fcnccnciam . Pharifieos vcro in-
digrios iuoiermone ludcauic.
Chtyioliomus.Confcffuseftfeeffe regem.fed ctjlcftem, Homil. 87.111
vc in aJio Euangelio mani feftius tegicur, R^g"U>n mnm non efl Macth.
dc bai inur.do . Vc neque Iiidtfi, neque Pilacus excufacioncm
habcancthuic accufationi infiftcnccs.
c 7{thilrefptn£t. -Jc O lgcnes.AccufacusIefusficuccunc Trafta.f
nihil 1 cfpondic , iic nec 2c mbdo 1 non enim fit eis verbum Matth.
Dei , fi\:uc al-quandofueracad propheus: fed neque di- ^:
gnum erac vc Pdaco mcerroganri rcfpondcrcc , qui non ha-.
bebac pc-rmancns &: firmum dcChnftoiudicium , fedad
concuna trahcbatur.
^ Confue-
ju
N I C O L A V S D E L Y It A .
In fcpuhu, am pcregnnorum. Quianon habebantproprium
ifcpulchrum.
2 Trcpter hoc vocatus efl a£er ille ^tcbeldemacb . Hoc cx
Dci ordmationc fa&um cft ad memotiam proditionis lud?,
& patfionis Chrifti.
3 TuncwpLtvmeflqttoddi.eflperler. Quia fecundum quod
dicitHicro.licetautoritas fequensnon iicinlibroleremi*
qucmhabcmus: camen Hicro.vidicauconcaccmiftam de
veiboad verbumm qtiodam libelloH-braico quid.cebat'
cffe Ieremia:prophcca:.Mulci.n libri prophetarum non ha-
1 cncur. Vcl ahter ly lcrcmia no eft dc cexcu,vc dtcic Hicro.
ncc eciaminanciquis libnseft 6c.cuc qddrper prophecam
mtcil.gt u d: •hcmus Z ichariam : qttia Z tch.aia: vndecimo
habctur ifta fentcntia , lica verba aliquanculu fint mutaca .
4 hi tcctpi runt trigmia arvcniccs,prccium auprectati. Id eft ip-
iiucChnlti. r rr r
j Qvem a;pre.fi.if.Qvn3 iftud precium ftnc confticucum in-
lcr ludam, 6c facerdoccsqui cranc dc fiiijs Ifracl.
6 Etde.tosi».«g.fi. Hortfiproagrofiguli.
7 Sicut conjiitmt mi.dcminus . Hoc cft additum ab euangeli-
lia.cjuiaiftapradiitj cranc a Deopra:ordinata.
ltfus aute.n Iktit. Hic ponitur ipiius prxfcncaci inccrroga-
tio. Ad cuius cuidcncia confiderandu,o, Iuda:i accufauerunt
Chri-
Chriftu coram Pilato de tribus.vt habetur Luc t ?.a. Primu Iud« aeco6-
fuic,q>fubuercebacgencemIuda:oruaculculegis.Secudiim, uerfltChriftfi
o^auc-rcebat populu a redditionecribtici ImpcVarori Roma- ^"r^ns| at°
110. Tcrtiu ,<j, dicebat fe efte rcge,& flc volebac fibi vfurpare
CCgnu.De pnmo non curauic Pilacus.quia erac homo genci-
lis.&: ldeonocurabacdeoblerti.ncione, feu violacioneludai-
cx legis. Sccundu fcicbac cflc falfum.quia audiuerac a Chri-
fto refpoufum fuiffe hidxis.l^dd-tequ£ funtCxfaris C*fari,&c.
vc fupra , h tbicu cft 12. De cercioaucem incerrogauic ipfum
Ch.iitum: quiaconcralmpcracorem vidcbacurefl'edire£te,
q>aliquis dicerec feeflercgetn Iudxorum quifcruiebat Im-
peracon Itomanofubxributo,propterquod ltomaniabftu-
lerant a Iudxis nomen tegiu a tempore Pompeij,& hoc eft
quod dicitur hic. Et interr>gaitit eum Tr&fes dic.Tu es rex.
.p Dtxit i//i7(7w.r«.c/i.f.veritate:cj.anc)ncgauitfeeflerege,
fed magis cofenfit, vcruncamen rtpofuit didum fuu,dices.
Regnu mcu no c de hoc mfidoi vt habctToai8.g. Lt m hoc
fatisfecit Pilato: cj.arcgnri impcratoris nopocelicnifiiht^c
mundo, &fic rcgnum Chrifti non erat pnum impcracon'.
10 Et cum accufaretur &c. Qu.e hic diita iunt ,expreffius
tanc untLir Luc.23.
1 1 Tsiihilrcfpi.ndit.Tu qa manifcfte falfa erar,& rnfionc m~
digna.Tu cj.avolcbat lplerc illud cp erat fcripcu de co.lfa.5 j.c
Sicuc agnus cora codece fe obmutefcec,& no apcricc os fuu.
Tuttc
MORAl. ITER.
'tbc exnlcs iatStancur , requic C hnfti fanguineprouidctur.
k«tos aut percgrmos dicim. s eflcdcuotiflimos Chnfiianos ,
qiu
qui renunciantes fxculo& nihil poflidentcsin mundo, in
Chnfti fonguincrequicfcunt.
8 IcJHs«u(emftetit,&c.$Qq\li\xu:*
Tom.j. & p
451 Glof.ord.&NicolaicIeLyra. 4^2
A
Vbi fupw ,
a Confneurrat prffes. * Origenes. Siccnim quafdamgra-
tiasptsftancg s qu.>$ fubjciunc fibi, donec cofirmc-
[iii tii n pf.irti :, . Tamcn confuetqdo hxc fuit
{rijquandoapud lud.fas.SauI cniihnon ipcerfcciclonathan,
omni populu etim pcccnccad vitam.
b Qu Ji. 3*r, Bir
11
d jQwi rfWflw c* M V«.Idcm quod IVnfcus ait.TCgcm Jiigjeo- Q\
rum,quocum rex Chnftus vocabatur.
c 'Proinbnnalt, Tnbunalfcdcs iqdicum,vtfoliurrj rcgum,
cachedra Doctoiuin.
f yxor eius.V xor viri gcnplis hoc in vifione inrelligi r,quod
ludari vigilances in-
^Ethnims eft qui condnnnat Icfum, led cauCun refctt in po.
pulum ludxorum.
Tunc dicjt illi Pilatus : Non aiidis \ cjuanta aduerfum te di-
• IN.-ciiinendiluenjdiniiitcrctur jprxlideA efUC i ^litnsdirrerteiur.
cunt tcftimonia? Et non refpo'iidit ci ad vllum vcrbum,ira vt
i
telligcre noluerunt.
g T^ibil nb . Nunc \<{
demumdiabolusin-
telligcnspcrChriftu
fe fpuliasmiffurum,
mirareturprifcsvchementer. t Pcr dicm autem folennem \ ficut primum pcr
1Non iinpenah lanrtione.fedduftus populicQ»fuetuitin^,ciu placcr* uolebar
mulicrcm
tMi)
mortcm Lu I
loan.J.f
B
7 t;
51nPilato,8cuxoteeijs,Cha;him iuthim con-
fitemibus.gemilis populi telriniomum elr.
)• ne qtiiJ ici
•tiir.icurxni(
itoillo,
T 10 iornnis
fMir.ic.b
I.UC.X2.C
H .m1l.87.in
rabas in Eu.mgclio,
fecundum H^brxos
filiuspatris, vclma-
giltcr corum intcr-
prctatur.Ipfccfl An-
tichnflus, quem llli
Chrifto prxterunt ,
quibus dicitur. fos a confueucrat praplCs dimittere populo vnum vinctunu , 4 mtulit, itamodoper
ev pjtre ai.ibolo efiis , * ^Ptopier feditionem,& honncidium. mulicrcm vukChri
p.latus qui os mal- quem voluiflent • Habcbat autem tunc vnum vmctum s fhimdemambusiu
leatOriS interpreta- • 1Vulgatuminm.ilitia; b IBirrabasriliusmagiuri, ve! Barrabas rilius patri», dxorilm llbcrarc, nc
cur,d:abolumfigni- , . r . . ,. , „ „*****»»• r morcem c.;us
ficac,quicrtmalfeiis b infignem, qui dicebatur Barrabas. Congregans ergo il- mortIS amjccac uu.
vmuerfac tcrra: , pcr c JisdixitPilatus. Qucm vultis dimittam vobis, Barrabam, 6
?uTncrm.mTproVbS d an Iefum qui dicitur Chriftus ? Sciebat cnim , quod perin-
.„»,,.• - » f Timentes,ne omnes ciedetcnt in eum.
n:&ad vlcimumco-
tcnt , quandoincx-!
trcma damnationc
confringet,
c Quemvidtis. Po-
pulo volcns fatJsfa-
ccrc dac optioncm ,
quamuis non dubi-
tctChrifiumebgcn-
dum fcicns pcr inui-
diamtraditum.
•$e Chryfoflomus .
Quafi dicac . Si noq
vulcis,licuc innocen-
temdimictcrej falce
licutcondemnatuin feftiuitati dimiccatis. Sienimoporte
c uidia'mtradidiiTenteum. Scdenteautemillotprotribunali,
f mifitadeumvxoreiusdicens. tNihiltibi.&iuftoilli. Multa
g enimpaffafumhodictpcrvifum proptercumtPrincipesau-
a ^Egiefla eft iniquitasalenibus.oc mdicibus.
tcm facerdotum , &fcnio'res periuafcrunt populis, vt petc- 12
^ rcnt Barrabam : Iefumvero perdercnt. Rcfpondens autem
praefcs, aitillis. Quemvultisvobisdeduobusdimitti ? At
\ illi dixcrunt, Barrabam. t Dixit illis, Pilatus. Quid igi-
TOjjiRex ueilereft.
wr faciam de Iefu, qui dicitur Chriftus ? Dicunt omncs:
Barr.\bam , & c<ct.
ium diaboli elc-
gcruncprofilioDci,
r> vc Saluacorcm cum TiB
lua f.ilucc pcrderenc,
? &: proditorcm libc-
ia rarcnt , qux fua pe- ['
11 ticiohodiecciamh.c
ret cis, amifla gen-
tc,&r loco,& libcrta
tc: quiadacorcmli
bcrcacis perdcrc v
luerunc
i Quid ifitHr f.tciam
■deltf». Mukasqui*-
rcbaCoccaliones , vc
li-
vn
bacin pcccatis manifcftis exifteccm dimitterc,multo magis
in dubijs.Vide aucem ordincm conucrfum.Pccicio pro con-
dcmnacis folec cfle plcbis, conceffio auccm principis, nunc
aucem pnnceps pecic a plebe,&: plebs ferocior redditur.
d Qui
euni cum bencuo-
lencia populi liberarct • Primo , lacronem niiio confercns :
Deinde . Qnidergo faciam de Iefu , qui dicitur Chriflus ? Ec cum
diccrenc,crucifigacur , non flacim acqiueuit , fed iuxci im,- 1
geflionem vxons aic:C*uidcnim mali fecic?Quo diito P.{a-
t,us abfoluic Chnftum.
t^ Lauit
NICOLAVS DE LYRA.
' Tmc flcit illi,&c. Eadem rarione non rcfpondic evck. icc--
rumquianolebatimpcdirep.iflionem fu.im Sequitur.
2 Itavtmiraretur. De Chrifli patienciafictaccndo : cum
oia quzconcraeum diccbancur,poiret excufare vno verho.
3 Verdiem. Hicconfequencerponicur innocencia? Chnfti
declaratio . Etprimo oftenditur eius innocentia . Secundo
ludeorum refifteiitia,jbi. Princ/pM <iM/CTO.Prima in duas:quia
jnnocencia Chnfti primo declaracur de verbo mdicis . Se-
cundo : ex reftimonio fua; vxoris,ibi . Scdmte autem. Ad eui-
dennam prima; partisaduertendum, quod in fauorem Iu-
dxorum conceflum eraca {lomanis , vtin folemnitace Pa-
fchalidimicterecurvnusincarceracus fccuudum voluntate
corum m memonam Iiberationis coru dc Acgypto : quia in
fuli tnnitate Pafchali fiebac memoria illius beneficij.PiIacus
auc Iciebat eos cupidos,de obferuada illa cofuctijdine.Ex al-
tera pai te volebat Chriflu liberare; io propofuic eis optione
dicens, o,libcrarecpis feurm vel Barrabam,&nu!luma]iu,
pcr h >c fubcilicer crcdens I herare Qviftum deconfenfu
CQrun-.;qtii.i noncrcdebatahqiio modo quod pecerent libe
rationcm h.irr.ibi-,quiaerat homind.i &c fcdiciofus &: peffi-
mus, vthibcturLuc.z^.&cideocrcdehac, quodpr.TeIige-
renclibcrationcm Icfu. Ethoceftquoddiacur.PerfiiewijH.
/u.Non quacungue,fed m folcnitatepafchali,vt diftum eft.
4 Co»i/«fj<cr<j/.riatiodic>aeft.
j Habcbat <a«.Dicirurautem hie inflgnis non nobilitatege-
nens,fed cx famofitate lui criminis : quia cciam bonum ad
mala tr.msfcrimus vcdujtur e. Mcta. fiCut aliouis dicitur
bonus lacro.ita potcft dici mfignis.Scquitur.
6 Qwm
6 Quem vuhis.Qiiafi dicac nullum alium habebitis &r p hoc
credebac liberare Iefum,vc diclum eft.Cuius ratio fubdirur.
7 Sciebat en im . Qiiia publice argucbac vicia faceidotu m ic
Phanfseorum.
& Sedente. Hic declaraturinnocentiaChriftiperteftimo-
nntm vxorisPilati.Adcuiuscuidenciamfcicndnm,crdi.!bo
lusqui capcioncm Chrifti procurauerac pcr Iudcos,pci .ili-
qua figna perpendic q> ipfe eflec vere Chnftus, &: per confe
quens,q,pereiusmorrem fpoliareturinfcrnus : hocaticcni
perpendic per eius paciecia,&: pcr fi riprurarum implerione,
&:forteperfancl:orumpatrum inlymhoexiflentiu exulc.i-
tionc:&:i6 morte Chrifti impcdirevolebatpervxorcPilati?
cuius preres cfi3caccs crcdcbac in pfpe&u viri fui.Et hoc eft
quod df hic . Sedcnte autem eo.iudicando fcihcct Chrifluin.
9 Mifttadeum >xo. Quafi diqat nullon>odo condemncs
eum,fed magis cum dimittc.
10 Multa enim poffa , Qtiia diabokis apparuerat ci.mouens
eam terroribus ad liberacionem Chrifti . Vtrum aucem ca-
lis oppantio ftieric ei facia in fomno vcl vigilia exprcfle non
habctur hic : videtur tamen quod fueric in fomno, pcr hoc
quod hic diciturper vifum: Chnftus enim fuicpncfcncariM
Pilato valde mane, vc did um eft in pnncipio huius capiruli.
Etidcoprobabileeft,quod vxoreius uccbacadhuc m lccto,
quia domma: non folent ita manc furgere.ficur vin fui.
Ii "principes; Dcfcripta Chnfti innocentia.hic fubiungirur
Iuda-orum refiftcncia:intantum enim,odiebanteum,qu6d
pra:elegerLinr liberare hominem peftiferum, ne Chnftus li-
bei arctur.F C hoc cft quod fubditur hic. Tfinc.aut.faccr.&fc-
Falfas rationes inducendo.
} 2 ytpetercnt. Et paccc vfquc ibi.
Quid
M O R A L I T E R.
f Etnon r,fponditci,&c.l\3tio dida eft c.prxccd. fecundum
Auguft.Hic Vcl idco nihil refpondic necrimen diluens di-
piittcrctur a prarfidc3&; crucis vtilicas differretur.
Trincipes.
1 1 Trinciper, Origenes.Eft &: nunc vidcrcquomodo popu
lus Iudarorum a lenioribusfuis , &: Iudaica: Docior!bur.fua-
detur,&: cxcicatur aduorfus Iefum,vtperdanteum:&:hodie
in locis plunbus fit iderr» aducrius mcmbra eius.
Innocens
45"? Matthsti Cap.XXVii. 4^4
ir
j€i Liuit manus.CjcntWcxu populum ab impietate ludeorum
/.ilienum defignans,qui clamaucrut.CrucifigCjCrucifige eQ.
b smguiseius. Perfcueracvfquehodiein.precatio,cv fan-
euisCbnfti non aufercurab eis.
' •* Chryfoftonms.Intucreludepruminfaniamquifibima-
lediamc , fcd camen
mifencors Dcusco-
rumfentenciamnon
firmauic , fed cx eis ,
fceorum filijsfufce-
pit.qui pcenicenciam
r^erunc. tcenim,&
Paulus ex ipfis fuic,
^ multa milia eoru
quiHierofolymiscre
diderunt.
; Tunc dim.il. Barra.
Barrabas latro fedi-
f Vt vxor mandau*rat,niliil tibi & iuflo illi.
I
2
3
4
5
6
I
Crucifigatur. Ait illis prarfes. Qu'd enim mali fecit ? At ilij
a 1 (^u.intu plus audiebant,i]uod Pilatus uellet cum libeiare.
magis clamabantidiccntes.Crucifigatur. Vidcnsautcm Pi-
a fld eft.rebelHoiiis crimen ei contia C.tiarem impingeretur .
latus, quia nihil proflccret , fedmagisdmultusrjeret, ac-
a fQuodammodo conteftans, ego iunpcentem uolui libciaitr. b INon lnhocDcum fallit, par-
ticeps elt.fed innocentior illis qui dicunt,Crucifije,ctucitlge.
a ce'ptaaqualauitmanus coram populo, dicens: Innoccns t
a 5Ego mittiftei fum legu'i>,ucltra uox finguiiiem fundit,
cgo fum afanguinehuius iufti,vos t videntis.Et refpondens
^Culpa,Sc puena. 5 Vnde per lfaiam:Si leuauerttis manus ad mc,non exaudian , manus eniin ve-
itrac ianguine plcn.c lunt.
aofus,&homicidio- b vniuerfus populus, dixic . t Sanguiseiusfuper nos, & fuper
:um auctor, dimif- c c| n . T j- r u- n i ~ t r
uscftpopuloiudxo d nliosnoltros. t Tunc dimilir llhs B.irrabam: leium vero
a TAPilato.utloannes ait fldeo fligellatum,ut npsafiagcllu liberemur,
fla'gcllatum tradidit cis, vt cructfigeretur . Tunc militcs
a 1(£u a obijciebatur ei quod uiu pailet lmperium in popuio Iudzorum ,
ll luliombus li jc o.icnaunt .
pnefidis fufcipientes Ieium in prartorio, congrcgaueVunt ad
a lltoprjsueltmtemis. b 1 Pro purpura f)ua re-
ge> u.eua.iii;r.
:ac nuifus. Et ldeo c cum,vniuerfam cohortem, &cxue1ntcs eum, chLfmydem n tur.infadcmfpuanc
lua*xi p.icem habcre a iFromadem-te. i2 qui Ivfumincarnem
coccincam circumdederuntei. Et plewlentescoro^nam dc i 3
1 Tro fceptro. ij,
lpinis pofucrut fuper caput cius, & arundinem in dextera e- 1 5
um.
Ifidorus. Diabo-
us qunam ohm ob
uperbiamapatrialu
:isexpulfus,&inte-
lebraru carcere fue-
c Cblamydem cfC.QiM^cunq, fecernnclicctalin mentc,tamc S>
nobis facrameta dcdcrut Chlamydeidem quod MVcusdi- Mar.iy,b
cit purpuram.in qua Chnfticaro palfionibus obie&a mlinua
tur: vndc Jjpheta, Qva*t cr>o rubrum ijl indu.tuum. In fpinea co Ifa'^3 ,a E
rona,nofhoru fufceptio peccatorum,qux pcr fpiuas notan- &$£ " c*
tur.In calamoivene- Luctjji
nata occidit anima-
lia.IuxtaLucaapud
Hcrodcm alba vefte
induic, inquoinno-
centia , &caftitas af-
fumptx humanitatis
cxprimitur,& gloria
regni immorcalis ,
quam per paffionem
accepic.Vel induicur tviJebiti*
urpura,idcft fandhs
arrvi ibus.albave- n ,
fte,ahjsfanAis:quia
vero folec calamo
fcnptura fieri , caput
Chrifti percutiuc ca-
lamo, qui diuinita-
tiilliuscontradicen- o
tes , crrorem fuu au-
ftoritatefcriptura?sa '
ctecofirmare conan
7
io
aonpoiiunt, quiafi.
iitionu pnncipeeli-
. 'ere maluerunt.Vel
dirrabas typum ge^
rebat Antichnfti.
Ufum w o flx. Idco credendus eft Pilatus Icfum flagell affe
"j^militibus ad illuJendu n dcdiile , vtfatiati pcenis eius,&:
I jnp-obrijs,Iudaji eius morcem vltranon fitirent. lejum ve>6.
: ens Komanislcgibus, quxcrucifigendos pnusiubcnt
iflagella:i.
* AVGVSTINVS. Proh dolor,iacet extenfus ance
Jhominem l>cus , ic fuppiicium pacicuc rei , in quo nullum
peccati vcft igium pocuic mueniri.
C CbUmydem
NICOLAVS DE LYRA.
I Quidmim malifait. CcHiali dicat non allegatis caufam fufB
cientcni fua,' mortis.
z Et illimagii. Perclamoreaut,& tumultu populi volucruc
obtincre quod non poterar per ranoncm habere , diccntes.
j Cr.uip^t.i .i mortcturpifiima,&:acerbiffimamoriatur.
4 Vidonau. DcclaiataChriftiinnocentia.vt vifumcft,hic
ponitur iplius innocentis iniufta condemnatio,qug procelfic
exparcc ludicis cx timore , ne fi dimittcret eum concra cla-
morempopuli, actufarecurpoftcaadCarfarem, &hoccft
quoddicuur h\(..yiaensau.Ti. OftcndendoChnftiinnocen
tiam ad cius liberationem.
j Stimagtstu. Scilicctclamancisadconcrariumperfedu-
tboncm faccrdotum,vc vifum eft.
6 Mctfta atjna h. A J hoc vc Iudari cotum pcccatum fupcr
afcipercnt,cx >pfc immunis efiet a peccato . Scd hoc non
fnnccitadomnimodamciuscxcufationcm , quiacumeffct
iudcxuncbatur cx ofticio feruareiufticiairu&idcograuiccr
pfccauitfacicidoconcracam, adhabendurn popoli fauo-
rem:minus tamen peccauit quam luda;i:quiaeius motiuum
fuitminusmalum: ludaricnimadoccidcndum Chnflum
moufuiitpcriAicoicm,fid odium.Pilatusautem proptcr ti-
inorem
fa regni defpiciuntquafi fabulofa.
venilfedenegSc. Vc
ilh falfo adorabanc,
icahodiequicredut,
fcd peruerfis adibus
vccba eius, & promif
Hieio. Inchismydccoccincaopera getium cruenca fu-
flentat.In corona fpinca,maledicf:u foluitantiquum.Inca-
lamo.v encnaca occidit animalia Vel calamum tenetin ma
nu,vt facrilegium lcnbcrctlud^orum.Infuis vcflibusnon p
illudif',fcd in nisqueprc pcei pcccatanoftraportauit.Cum
cracifigerctuf,fuum reccpn ornamcncum ttatim : quiaelc-
menta turbantur,&; crcatori teftimonmm da>- - reatura.
^ Exeuntes
-9 ■ ' ' '
morem Ca:faris,&: fauorem Iuda?orum habendum.
7 Tuntdi.il. Bar. ] adarcfponfionea Iuda:is,qu6d totum
peccatum rccipcrent fuper fe,& filio* fuos
8 lej>m ai< Licct ifta fla^ellatio Chrifti ponatui hic poft fen
tencjam i -idicu , tamen ftuc ance fada , vt habetur loan. 19.
quia-ad hanc inccntionem eum pnccepit Pilatus fligellan,
&i!ludi, nludaeierTehc fatiatifangumeeius,vidcnteseum
fic pumtum ctiam vlrra c6dignum,f& ideo ponicur hic quali
pcr recapitulacionem.
9 Tunc mi. 1 , pofl fiagellation£ immediatc,&: ante fentctia.
10 S <lii.ie.npra.\[t magis illi llluderent in loco pacenti,&:
coram iHultitudine.
11 Et exu. Scilicet vefli mentis fuis.
12 Cblany.cocxd cft,i ubeam in limilitudinem purpur? qua
vcuntur reges.
1} Circ«'/d.cv.ipfumveftiendo.
14 Et pletlen.co.de [pi.i.de nincis marinis ad modii fpinarum
acutts.Ht cgo qui h.TC fcnpfi, audiui a quodam qui tuerac vl-
tra mare cum Sancto Ludouico Rege Fi acie^quod in litcore
mans ftnferat puncturas luncoru per foiulares intermedios.
15 Tofueruruju.ca.eius. Profimilitudinecoronejegia;.
16 Et arund.in de.eius. Pro fceptro regio.
Etgenu.
MORALITER.
lnno. tro P.pa . Exccflit crgo Pilati culpam facinus lu-
dsorum , fcd nec ipfc eualit reatum, qui reliquit proprium
iudicium&' incrinicn tranhicalicnum.
jne 7 Tnuu .H I LARlVS.In quoarcanuni infidclitatisfutu-
"'" '-toftc-i.diturJcilicctAMtithriftumChnftopra^fcrendum.
9 Tutit m,//.Chryfoft.Ciiiia: igitur crit nobis cura dc cxuro,
h contumelus ab aliquo patiamur.poftquam Chtiftus hxc
paliuself: Etcnmi quoU ncbai m C hnft«vltimuscontume
hx tctminus crat: ncc vna partu ula tantum,fed vniucrfum
«■orpus patitbatur iniurias.caput pcr corooam &c aiudincm
&. cola-
&: colaphos.Facies: quia confpucbanrur gena &: alapis cx-
dcbanturcorpustorum pcrflagclladenudatur, &:circun-
dationemChlamydis ad fictamadorationem : manusper
arundmem quam dcderunrei pro fceptrorac li cimerenc nc
prx'tcrmitterenc aliqiud erau ffimx- prxfumptionis.
M O R A L I T L R. Rab CaputChnfti Deus,igi-
tur calamo Chrifti capuc percutiunt qui diumitati eius con
tradicentes crrorem fuum auctoritatc facrxfcnpturxqua:
calamo fcnbitur flrmare conantur . Spuunc in faciem eius,
qui piefentiam gratix fu£ verbii cxecrandis rcipuuc,& Deu
incaine vcniHedcnegnnc. Falloautem illuin adorancqui
cum crcduntjed perucrlisactibus dcipiciunr.
Tom.5. P a
4jy Glof.ord.&NicolaideLyra. 4^6
loaq.ijc
i.Pct.i.4
@ a Exeuntes j«r<rm.Primo dominus cruce fua porcauic: quod
A loanncs rcfcrcantequaifievenircrobimis:cutimpoficucft,
Ec hoc congruo ordmc mvltc-ni.cj, i Chnftus psffus eflpro no-
nc damnatorum. Adam iuxca Hebron in libro Icfu lcgicur
f-pulcus. Loca func foris porcam in quibuscapita trunca
bancurdamnacorum. EtCaluaruej hoccftdecollatorun
fumpferc nomcn.C<uafi d cac cruo noxius intcr noxios.
d CumfeUe mixtum. Alius Euangelifta dicic Myrrh.itum,k
eft.amariflimum. E
twtr.lf b
iucx 1 j.d
nunc obcdicndo ci
ucs funt,& domcfti-
ci Dei,& beredes.Si-
mon cnimobcdiens
Cyrcneh-ercsintec-
prctatur . Qui bcnc
» dc villa vcmc , id eft,
bis.no.rr.nxrn.vt te.ve.eius. tcquiaSimondc Cyreuiscft,qu.e
cft m lvbn . pcrcumgcntcsiignantur,quip:imdpcregnni
n teftamcnco Dci,
i « AJ.-rar.t vt regtm:
ius: & gendflexo ante cum illudcbant ei, diccntes: t Auc rcx *
Iudxorum. Etexpucntesineum,acceperuntarundincm, & ?
percutiebantcaputcius. Ecpoftquamilluferuntci,exucrunt 4
eumchlamyde> &induerunt cum veftimentiseius, &du- J
tc!'vaia a xcruntcum,vtcrucifigcrcnt. t Exeuntcs autem inucncrunt j
Grxcc pagus , vndc b homincm Cyrcneum nomineSimone: huctangariauerunt 7 fcilicccvc
pagani,quiaciuicace vttoHerctCrucemeius. t Etvcncruntinlocumquidicitur l £ Di"^fl
Dci funtalicm: qui
rclictispaganis^rici
c Golgotha»quodefl:*CaIuabrijcIocus. Etdecderuntcitvinum
f Vd pio amaiiradioc. a fOuibuit cju.dcm «uitein id honm , fcd tenia
dic lefuncxit
d biberecumfcllcmixtum.oEtcumgurtalTct, noluitbibere.
c Poftquamaurem crucifixcruntcum, diuiferunt veftimenta
cius fortem mittentes, vt implerctur quod didtum eft pcr
f Prophcram diccntcm . t Diuiferunt fibi veftimcnta mea , &
Mitth.if.fc
J-uc ij.c
iM.ll J
Goigo hi bus pafllonis vefiieia
•wtcrpfetatO imitantur.Vclindo-
minofigurancur:qui
fpontc portantCra-
ccmDomini, in Si-
0 mone qui inuiti.
b Cyreneum, Ecce
TPfd.u.4 non Hebra;us , fcd
alicnigena op,pbrio
10
11
12
H
»5
potuic vtraquc cfft
commixciofellis,&'
myrrha?.
e Etcum^uflaffetno
luit. Hoc Marcus ta \
cec noluic bibercjl
Hoc eft quod Marl
cusaic": non acccpitj
bibcrec.
erunt . Ho'"
Ioanncs diftinciius Ii
veftimcnca in qn.i ,
cuorparces,vcEccle[
fia in quatuor parci r
bus mundi fignecurl
Tunica forcica.fignil
ficatomnium parciil
vnicate vinculo chal
ritatis, qua:force,iJ
cft,gratia Dei proucl
nit, nonhumanoatl
Chnffi fubdicur , vc
plenicudo facramencorurn tranfire a circuncifionc ad pra>
C puciumoftcndacur.
c GolgothaSytv eft,& interpretatur Caluaria non ob calui-
fium Ada: quem mentiutur ibi fepultum, fcd ob decollatio-
ncm
bitrio.
^ Chryfofl.No parua hec abiectio Chrifti erat Quafi enin j
circadehonoratu, & oium vifffimu in Chrifto hoc agch"
inlatronib.aucnihiltalcoperarifunt.Diuidere.n.veftime
in valdc vilib.pdenatis,& abiechs fit, & nih: 1 a liud habccil
@ Caifan
NICOLAVS DE LYRA.
I Etgenufle.an.eum.il.ei.¥zeio<\m\\\zcTS£ verbo:vnde fcc;c*.
iDicen.^iuercx Jw.Quafi dicac voluifti rcgnare,& non pocui-
fti,& fic corum illutio accufationi Tud^oi u correfpondebat.
3 Et expue,in w»,Tanquam io perfonam contcmptibiicm
&vilcm,
4 *icceper.arun.T)e manu cius.
5 Et pcrcn. caput eius. Et'ratione cotcpcus & ratione dolorjs
jnfligendi : quiacx tali perfecutionc aculei corona; ir.trabat
caputcius. .♦
6 Etpoftiuam.VoRcl dcfcripta eft ipfius Chrifli condenatio
iniufta,hic ponitTiniquaTfni^execucio. Et primo ponit;ipfi9
. Chnfli mdicati crucifixio.Secundo.crucifixi illufio,ibi.T/c-
CjrraChnfti /^.f,^;^ Tcrtio,iHiuscxpiratio,ibi .^/"«^ a««iw ^o^.Circa
uor taeuntur Chriiticrucifix.oncquatuor tanguntur, loci vilitas; Iud?o-
rucrudelicas,ibi.Ecdederuc.Militumcupiditas,ibi.Pof^««
/»«t.Latronumfocietas,ibi. Tuc crucifixi /«nt.Circapnmu di-
cit ik.Etpoflaua il, Quia chlamyde illam coccinea impofuc-
runc fibi folu ad dcridendu eu ficut rege falsu. 7 ttmdu,
eum w.e.Qyibus fpoliaucrunteum, vt pra:dictumcff.&: hoc
fccerunc, vt ductus ad mortem magis cognofceretur in pro
priaveftcquaminaltena. 8 Exeun. Hocnoneficontra
jd quod dicitur Ioan.ij.c.Etbaiulans fibi crucem, &c. Ipfe
cnimpnmo poitauit crucemfuam, quandocxiuicdedo-
mo Pilaci, vc dicic Ioanncs,fed quia erac facigatus cx praxc-
dentilabore ieiunijs&vigilijs: idcomilitescoegeruntSi-
nionem ad portadum eius crucem , vc cicius poffcnc peruc •
nireadlocumcrucjfixionis.vcdicicurhic.
p Et -penerum in hcum qtii dicitur Golgotba : quod efl Cal.lo. Illc
Jocus non eft fic nominatus a Caluaria Adij ibi fepuki,vt di-
ctinc aliqui; qma Adam fiiit fepultus in Hebron yc habctur
Iofue 1 4.propter qupd Hebron diccbatur anciquitus Car ia-
tbarbe, ld cft,ciuitasquatuor ; quiaquatuormagni patriar-
cha; funt ibi fepujti cum vxoribus fuis fcilicet Adam & Lua,
Abraham & Sara,Ifaac & Rebecca,Iacob & Lia.Dicitur cr-
go Caluaria; locus, quia locus ille erat plenus capifbus mor
tuoium.qui ibi dccoilabantur: quia ibi malefactorcs punie-
bacur:& fic,patct loci vilitas,in quo Chriftus crucifixus ofr|.
lo £r</e</er«»/.Hicc6fcquentcrponir: luda:oiucrudelitas,
cmn
cum dicitur. Etdede.ei vi.cimfel.mix. Ioannes aurem dicic.c
dederuntei acctum. Ad cuidentiaauc huius confideradurtii
q, aliqui dicut hocefle factu.vccitius moreretur: & fic milil
tes de eius cuflodia citiusexpedirentur,quia debebant euaj
cuftodire.quoufqj expiraffet. Dicutenim,cj,exeuntes in toi-
menco fi pocencuracecocuius monuntur. S^dhocnon vii
mulcu probabilc:jjuia acetu eft frigidu , & percofequcns vil
magis morre caliu differre : propcer quod alicer dicendii cft t
Scribitur enim in quodam libro Hebraico qui apud eos inci-
tulatur liberIudicuordinanorum:q,quiaSalomondixerat:[
Prouer. ji.a. Djt: ftceram , id cft , potii inebriaciuu mamutbus,\
& vinum bis qui amatofunt aiimo, vtbibant, & obliuifcantur c %*{
flatisfute, & dolorisfui non recordentur amplius. Ideoex occafio-j
ne huius verbi feniores Iudeorum ftatueranc.vt condcmna-
tis ad mortcm daretur vinu aromac;cu ad bibedu.vt ficilius.
tolerarent paffiijne . In Ierufalem aSc eranc macrona; deuo-
cx,& compalfiua;,qua; hoc vinum dubanc cx deuocione. Iu>
dxi ergo ex nimia crudelicace moci cale vinu dacu pro C^hri-
fto,& aL js duobus cum eo crucifixis acceperunt fibi, fecun-
dum q, d:rtum erat A inos z.c. Vimm damiatorumbibebjnt1&
l>co eius pofiet unt acetum cumfille mixtum.
1 1 Et cumgu.--o.bi. Marcus dicit . Et non acccpit: quia non
accepit ad bibendum, fcd folum ad guftadum modicum,vt
fic implerctur m eo quod fcripcum ett in Pfal.<J8.c Dedcrut
iu efcam meam fel,&in (iti meapotauerunt meaccco.
12 Tottquamcrucl.enm. Hicponitur militumcrucfigetium
cupiditas in hoc quod abfiulerunt fibi vcftimeca fua omnia:
cum camen damnatis ad m ortem dimittatur aliqxiod vcfli-
mcntum ad camis fu* operimentum : & hoc eft q, dicitur.
1 3 D:uiferunt ve.r. Jn quatuor partes, fecundum quod dici-
turloan. i9.quiaquatuorerantmilitesipfumcrucifigenrcs
1 4 Sortem mltten. Ifta brs fuit miffa fuper ujnicam Domini
inconfutilem , qua: erar fa«5ta quali reticulaco operc : & ideo
non poterac bene diuidi cum no haberec aliquam fucuratn ,
& ideo miferunt foi tes.vt quis haberct eam integram.
\% Ctadimpl.qiioddiflumejlperpropbcd, Diui.fi. Secundum
Hieron. ifiud non cft dc textu Matthxi , neccftm antiqui;
libris.fcd tantum in Euangelio loan.Expolitio tamcnhuiui
auCcoritatis pacet ex dictis.
Et
MORALITER.
f ErrfM.Extraciuitatcm, vtperhoc oftenderctur, quod
prototius mundi falutcpaticbatur Hcb. lj.b. Iefus vtfantlifi*
Caret populmfuum extraportam paff^s efi.
8 Exeunt es Mtem inue, bo. cy. Hicrony. Myfticc cruccm fu-
icipiunt
fcipiunt nationcs, &pcrcgrinus obediens porcat ignomi-
niani Saluatoris.
io Et dederunt vin bi.cum felle mixtum.Hoc moraliter faciunr
qui membraeius amaritudinibusaffligunt.
) ^j piuiferunt.Hoc nequitcr attcntant,ci. ccclcfias fpolianc.
Tttnc
*;
457 Mattbci Cap. XXV It
4y8
a Caufam.Pro qua cum fud?« Pilaco tradidcrunt.Rcx p cm
i ceno pcrdidit,fcd c6firmauicimpenu,velint nolinc Iud,ri .
b ynus a dM.Vnusli dexcris per quem mortificacio fignifi-
catur carnis pro ccelefti gloria.vnus a iiniftns, per quem itc
rum figni ficatur mortificatio carnis pro aliqua mudi caufa .
c B'afphtmabant .
Pratdictum erat m li * T«ni«m .nconn.uiem.
bro fapicntiz. Morte
turpiffima condtmne-
tnus tum . Erit enim rc-
fpeiius in fcrmonibns il
lins . S"t enim vcre filius
1 Dci efl fufcipiet illu m ,
de manu contrariorutn
fuorum liberabit illum .
Quiaergo crucifige
batur,&nonhbera-
: bdcur , crcdebant il-
lumnonefleDeifi-
. ]ium,propterea pen
. dentnn ligno rnful-
ranc&caputagitat.
J d Sifilius Deies. Si
infultaribus cedcns
[o defccnderccdecru-
ce,virrutem patien-
ti,r non demonftra-
rcc.
c Et credcmus ei .
Fraudulcncaprom:f
fio, maiusfjcit fur-
ica & hic. Lucas cnim aic vnum fidclitcr dixiffe. Mcmcnto D
ipei nominedum,&c. Lucij.f
Morakm fandt_ecrueis figuram defcnbicPaulus.vbiait.
Jn charitate radicati ,& fundatr \vt poffitis co-nprebcniere cum omni-
bus fanclis)']i«£ ftt longhndoyLititudo, fubimttas,& prufundum. Co- E , j
gnofcere etiam fuper
Diligentia liatc nobis jirofec:t,vt apertior virms
rcfmrctlioms appaieat.
fuper vcftem mcam miferuntfortem.Etfedentesferuabant
a Filatus:& niinil.ri.
a cum.t Et lmpofuerunt fuper caputeius caufim ipfius fcripta.
Hic Iefusjert rcx Iudrcorum.Tuc crucifixi funt cum eo duo \
a Non in yia vcritatis pedem ponentes.
b Iatroncs,vnus adextrisj&vnusafinirtrjs.; uneteYcuntesau <
a Sicut mobilcs g:eflii coip.iruni,ita Sc niente,ira fermone .
tem blafphemabant eum moucntescapita, & dicentcs.
C a Fatuus populus concotdat voci falforum te.lium.
tVahquideftruistemplumDei, &intriduoiIludrea:difi- y
d cas.Saluateipfum.SiflliusDeies.dcfcendedecrucc Simili- 6
ter & principes facerdotum llludenres cum fcribis, & fcnio 8
Nolentcs verum diaiiit.St qui hoc potuit,poflct vtiqiie.fcd m.nus volcbat.vt faceict maius.
eminentem fcienti& cha
ritatans Cbrtfli . In
laticudinequippe o-
pera chancacis (igni
ficac In longicudine
perfcuerancia m con
uerfacionis faqclc vf
qne in finem. In alci ,af
tudine , fpem cecle- '
ftium pra.miorum.
In profundo,mfcru-
tabilia iudicia Dei .
Qiiando ltta gratia
incerhomincs venic
cx-bcc coaprancur fa
cramenrocrucis, vc
ribiis, dicebant."! Aliosfaluosfccit,feipium nonpotiaJuum xo lnlaci.udineaccipia
facere. Si rex Ifrael eft,dcicendat r uc de cruce,& credemus » l tur tranfuerfumli-
ci.Confidit intDeumJiberct eum nuc fi vult. * Dixit.n quia ri g^SSSSSSS
Flurale pro (in^ulari.
filius Dei fum. Idipfum autem,& Iatroncs,qui crucifixi erat
Compatiuntur eleraentaconditoii li_o. a Ne fol pendente.n dorainnm videret.vel ne inipij
fua fiueientnr lure.
propcer *kum
ij opcrumlignificacio
e nuus i>»ei ium. iuip.uiiiaiuciij><*itfiiuijcs,i]ui cruunxierat ,4. ncm. InkVMCudine,
_■• . _ _. _t. __. ['._.,_: fun « XT» f_.l KanJ-iH...- J,. ._:______. ..: j i_ *■'•'•__■ ^**
ab i pfo v fq uc in ter-
, cum co improperabant ei . a fexta auie hora tenebrs fatlx 1 1 ram' vbl ~otum cor' f
n * * puserachgnincatur ^rvtir}?iC
pci fiftere.i.longani- Luc.ii.£
micer pcrmanerc. In alcirudine ab ipfo cranfucrfo liano f
gcns de fcpulchro
6c non credicis , fj crgo decrucedcfcenderet,non crederc.
tis. Sedhoc da:monesimmiferunc,ftacimemnife.ifcrunc
virtucem crucis,6c fuas vires fractas,<5<: hocagunc, vcdecru
ce defccndac. Scd fcicns hoc dommus.pecmancc, vc diabo-
dumdcfiruac
f Confiditm D-enm,hberety&c. *« Chryfoftomus .O inqui-
I nati valdc ? Nunquid prophere, $<: iufti non cranc,quia eos
noncnpuicapericulis Dcn>? Si aucem illorum glonarnon
obfui:, uindcis peticul i induxi!lis,mulcou.agi, m ipfo non
oporcebjc vos fcand tlizari per ea qu^e p^cicjt , quia fcmper
pcrcaquosdixichrjic veftram rcmouic fufprtionem.
g idipfnm a>4tcm & /4/ro.Pnus vcerquc blafphcm iuir,dcin-
dc vifis lignis vnus crcdidic. Ica vcerque populus Dcfi pnus
blafphcmauic.fcd alcer fignis cerricu;, pccmcuic,& nunc lu-
da:os arguir.
Vficaccdicitur.Etruftici infulcant mihi,fi vnus hoc facic.
Ica
_ lur-
fum verfus vbi eaput erat,propcer fpe£Iationem fupernoru
neilla bonaopera,«S«: in eis perfcucrenc:apropcer beneficia
Dci cerrenaad tcmporalia ficiendacredatiir,fcd propcer il
ludfempicernum quoddefupcr fperac fidcs qua» pcr dile-
dioncm operacur.In protundo autem pars illa qux ;n cen a Gahy.a
abdic-i dcfofla lacec,fed indc cofurgit omne illud quod emi
ncp. Sicuc cxocculta Dei voluutate vocaturhomo adparti
cipacioncm tanca?gratfa?alius iic,alius aucem fic.Supcrcmi
nencem vero fcienci.c chanutem Chrifii, eam profedto-vbi
pa\ iIIj cft,qua: prarcellic omucm mcelletlum.
\\ .A ffxta an.bo. Noca fole a centro mundi receffuro cruci
fibicur dns,quia £p pcreaca moricur,& Adam polt mendie
cun<p,rccaiFecv<;ccdniaudiU!C. Ecordocft racionis,vcquo F
ccmporepra'u..ricanci Adxclaufic, cocemporc pccniteiHi
lacrom lanu an rcferec paradili.Cjuod Marcus ajr horacercia
cmcifi-
NICOLAVS DE L Y R. A.
1 Et fedc.fer.cum. Ne aliquis rapeccc cum dc crucc ance-
quameffecmortuus.
2 Et impofw.ff.ca. Ific erac modus Iudxorum , quod f ipcr
capitacrucifixorumponcbaturcaufacondemnatinn;sipl<>
rum.ipfe autcm accufatus fucrat,quod fibi volcbat vfurpare
rcgnuni Iud«orum,vt vifum cft.
3 rHnca«ci.c«».co.H:cdefcribir:latronum focicc.is,.idhoc
cnimcruciPxi funccum Chr'ftoex intentionc Iudxoriim,
vtChnftus videretur parnccps,& magifter 111 iiialcfadis co
rum. Sed «x intcntionc Dei hoc pcrmictencis factum cfi, vc
implcrcturquodd- Chnfto fcripCumeracIfa.^j.d.Eccum
fcleratisrcputatus' '1.
4 Tuttreuntts -i/<.Hic dcfcribicur ipfius Chrifii crucifixi de
lifksquiaprirno fuicdcrifus a pra.tcrcuncibus,hoccfta vul
ganb.nomin'bus rifca Iocum crucis concun cnub. dicecib.
5 fab.lm ' lcct.o eft infultancis,fCu deridentis.^Mi deflmis
/o».Z)«'.Imponcbac.n.fibi,quod hoc dixcrac.Scd hoc falfum
erat,vt vifuni ett cap.przc.
6 S 'aluattipfum .C^jd.non poccs.cx quo patetfalfitas tua.Sc
cundo fuic dcrifus a faccrdotibus,&: hoc cft quod dicitur.
Similiter
1 ! J J_ __ _. _ _ !
MORALITER.
3 Tunc crucifixi funt tum eo duo . Per iftos duos lacroncs defi-
gnanturoesquiar&ioris vitxcontincntiam apprehcndut .
Quicunque cnim mtcntione placcndi Dco hoc faciunt,dc-
fignantur pcrillum quiadextns Chnfii crUcifixus.Qni vc-
roproappctitu laudishumanx,vcl aliqua minus digri.< hhc
tioncjpci lllum qdi a finifttis.
Trx-
7 Si niliter & pn».)a.iUH.iumJtridi.nclcii,lcgiipct:iUS.
8 Et f<rn/eri.ideft,iudicibiisordinarijs.
9 D cebant,a(tos fal.fe .Qjd.non cft verum,quia fi pofifet face
re talia filuaret fcmecipfum.
k> S!rcxif,:;elefl. Nonquicunque, fcdMclTiaspromiffus
in lcgc.
1 1 Dcfcen.nuncii-cru.Quaalij regesnopotTenttaliafacere.
H Er crede.r.. F ilfum dixerunt, quia maiora fccit, quan Jo
Lszar um fufcitauic , & quando poft mortem de fepulc hro
furrcxit, & camen non crcdiderunc ei . Tercio fuit dcnfus a
latronibus,& hoc eft quod dicttur.
13 Idipfum. i. verba prxmiila.
14 Etlarro.i>nprosi.Contranum videcur Luc.x i?.f.vb;dici
tur,quod vnus incrcpabac cum.alter autcm rogabateum.di
ccns.Domine mcmcnco mci,dum vencnsin regnum cuu.
Diccndumquod_vlatcba.usloqujturfecundum dlum mo-
dum loquendi , quofociecasdicicuraliquidfacerequando
vnus de focietatchoc facit. Vcl alicer diccndum.quod vter
que impi operauit primo Chnfto.fed alter videns'poftea pa-
tientia Chi ifti p$nicuic& mifericordia pctijc.LV ficinucmc.
15 -^/tA^<i«»f.w/;orrt.Hicc6fcquecerdefcribit''ipfiu.sChri
, 1 crucifixi
4 Trtetereuntts arttem blafpbemabant . Sic&C modo quiviim
pra:ter?;rcdiunruriufliti_E,nonccfTantipfumblafphemare.
f Sifilius Dfici.Rabanus.Si mtem tunc de crucc defccndc
ret, virtutem pacienti-C non dcmonftrarcc fcd cxpeftauic
pau!ulum,irrifioncm fuftinuic, &c qui de crucc dcfccnderc
noluit.de ■fepulchrorefurrcxit.
1 6 yifexta.Qrigcncs.Sta.it Moyfe cxtcdece manus in celu'
Tom.y. p j fA£tx
f
4^9 Glof.ord.&NicolaicleLyra. 460
Traflat.jj
in Aiiiii).
/5" crucifixiflc dominum , idco cft, vc ludaros qui fc excufanc ,
A ma"iscrucifixilIcrfttnJatlinguis,quaminilitcsqiiorii ma
nibf factum tft. qui hora tcttia, vt crucifigcrerur inclinaoc-
ruiu . Quandoc mm crucifixus cft, hora crat quali lcxta, td
<-il nonadhuc plcnefcxta.
# Ongcnes.Di-
cuntfil jfauiusfccu
.1
rccipi.it qu.TinmeaufuscftjVtpriuctur aluminctuaspro- Z\
fpcctionis , fed Sc pro falutc gmnum dercliquifti me.forfita
autcm,Sc vidcns pcccata hominum pro quibus paciebatur,
dixicquare me dereliquifli,vc ficrem quaii qui colltgit ftipu
lam in melle,& racemos tn vindemia. Non autem arftimcs
humano inore Salua
tMu.lf.C*
lMat.J5<«
Hom tp.
*auh
• NepurewrconrueeaeclipfWperrreshoraitenebr* fifta funt.
modo hoc fa- a funt fuper vniucrfam terram, vfque ad horam nonam. t Et
cf um , tam mirabilc b circa horam nonam clamauit Icfus voce magna dicens/ Eli
ncmOgrajCorU fcri» , Sufcept* naturz in primis pjiciuib»» conuprz deplorat mifenim.
plic ? Phlcgon quidc clf lamma azabtani:hoc eltDeus mcus, Deus mcus:vt quid
inchroni"lS fcripllC ( , Humananaturaciatderclifta, led non Dci filius.
m pnncipatu Tybc- c deVchquifti me?Quidam autem illic ftantes, & audicntcs di-
rijflftum, fcd non EicuquoddmtEli.
iignauic m luna plc- d ccbant. Eliam vocatifte. t Etcontinuocurrensvnusexeis
acceptam fpongia implcuit accto, & impofuitarundini, &
e dabatci biberc. t C«tcri vero diccbant . Sine videamus, an
a Quid dixerit.Lucas aperir.Patcr in manus tuas commcndo fpirimm meum .
veniat Elias libcrans cum. lcfus autcm iterum clamans 6
5
matib,
$t»fo.}i
cuc cetera iigna quej
fafta iunt ia paitio-
ne , ita hoc in Icru-
falem tancum fa-
Bccum.
• 4«Chryfoftomus.
Hoc admirandu crat quod in cimncm terram tenebra» func
fatte^quodnunquampriuscontigerat.In Aegypto n.folum
tenebta? factaj funt,quando pafcha perficiendum etac.
a Et cirta borant no. Cum inclinatacft dtes ad vefperam, &
cepefactus eft fol a feruorc,paffionem confumac,oftendens
fe mori propter peccaca nottra quibusadiuinaluce,& dilc-
Ctionc in hanc no8cm cecidimus.Mane furrexit dominus ,
doccns refufcitatos in anima fe efle produicurum m lucem
«cerna; fcclicicacis.
b Eli Elt lamma. Quorum fufcipic naturam eorundem plo-
rac miferiam.In quo oftendit quancum ipfi 'flere debenc,qui
peccacNe miteris verbotum humilicacem,&: quenmonias
derelidti.cum formam ferui fciens fcadalum crucis videas.
in * CHRYSOSTOMVS. Quidamqutanqn poflbntex-
ponere,derelinqui Chriflum a Dco.dicunc quod pcr humi
C litacem dichimeft . Sed manifefte mcelligere poceris , quid
iit quod dicic.facicns comparacionem glon$ illius.quam ha
buic apud parrem, ad eonfuiionem, quam contemnens fu-
fttnuitcrucem.
* Origcnes . Dereliquifli me , i.tal.bus exinanitum calami-
tatibus tradidifti, vc populus qui apud ce fuerac honoratus ,
rectpiac
corem ifta dixilfc ,p- \\
ptcr calamitatc,qu£ e!
comprehendcrat eii ~
in carnc.
•fc Damafcenus.fi
Etfl mortuus eft, vt l
homo,& fbncca eius
anima ab mconca-
minaco diuifa cft
corporc, fcdcamen
dcicas infeparabilis
ab vtnfquc pcrma-
fit,ab anuviadico,&
corporc. Ec nequc
vnatcahypoftafis in ]
dtiasditiifacft. Cor
pus.n.& anima ficut a principio in vcrbi hypoftafi habuerut
exiftcnttam etiam in morce/ieque.n.anima , nequc corpus
propriam habucrunt hypottaiim,pr$ccr hypoftalim vcrbt.
c Quidam autem. Non omncs/orfitan Rom.ini,Hcbrei fer-
monis ignorantes propnetacem.Vcl aliqui ludau Cbniiura
minorcm Elia reputantcs,vt eius auxilium deprccctur.
d Et continuo cur. Quareacccum fit ci datum Ioannes oflcn
dit diccns. Sciens lefus cficd om<ua alia confummat a fmt,vt & im
impleretur.Ec infiti meapotaneruntme aceto , dicit. Sitio. ludxi e-
ranc acccum dcgenerantes a vino patt iartharum de plenqi
vafe,de iniquitatehuius feculi implcu.cor habences,vc fp oif
gir.in caucrnofis,& corcuofis lacibulis fraudulentum,vt ipoti
gi.i.Spongiaherbacttvicua,&cauernofi. Hifopus humilil
beYba , tk. purgans peclus , humiJitatcm Chnftt flg uScac .
SpongiaergohifopocircuinpoauncquiahunvliratcmCbri
ftt circundoderunt, &c fe circumueinlfe putaucrunc . Arun-
do iignificat fcnpcurain , qua: hoc fiitoimplebacur. Irrfl
ponuiit ergo fpongiam arundint , tdeft, eucntumrct praa
rfiiil% prophctiaj adtungunt.
e Sine,-»idca. Quia vocem domini male intelligebant, tru-
ftraElta'expcctabantaduentum. _
r.t
(».
NICOLAVS DE LYRA.
crucifiviA derifi expiritio , vbi primo notatur perturbatio
elemencorum qiiafi Chrifto morienticompatientium . Se-
Cudo cotiffio atliltetiu ibx.Centurio a«:e.Prima in duas,q.a pri
modefcnbirTpturbatiocorporu fuperioru. Scdoinfenorfi',
)bt Et ecct veiW/.Circa primu dicit fic. ~4 fexta bora tencbrxfa-
^/««f.Hieronymusdicit fuporiftumlocum.quod ifta; tc-
nebra:fueru:itfadta;per recrachonem radiorum fol.isdiui-
na virtute . Origcncs autem dicir , quod hoc factum cft per
interpolitionem nubium denfarum.Sed in hoc magis crede
dum cftDionyiio,quidicit ;nepiftolaad Policarpum,hoc
fuifle per mtc) politioncm luna: inter terranr, & folem , fi-
CUtfitineclipiifolis.Ecibidemdicic.quodipfehocvidic,
tunc exiftens m Acgypto, vbicft aens puntas , quia ra-
ItliptT» tem, ri^ln x ^Unt ,DI nUDr* • ^ pi>-«ui«, propcer quod talia potuic
porc paflicZ ninc mJgis perpendete.Vidit ergo vc dicit lunamaborien-
nK Chniri te afcendentem verfus mendiem > & fuppone ntem fef )li .
fcitau raculo Hieronymus autem & Origenes non loquuntur de illa ecli-
pli affcrendo, quod fic f uent, vtdicunc, iedquodpotuit fic
fieri.Exdictispatct.quodtllaeclipiisnonpotuitnaturalisef
fe,fed miracuiofa.Ec hoc mulciplicicer.Pnmo quia luna erac
quincadecima, vt patutt ca.pwccdcnci, &: tunc luna diftac a
foleper diametrum cceli.EclipSsautcm fblfs non potcfl fie
ri naturaliter,nifi tcmporeconiunctionis fol:s,&: lu"if ,pto-
ptcr quod dicit Dionyftus , quod mirabatur , quta : on erat
tempusconucniensadtalem tornuncf onem , Secundum
miraculum f.iic 'bi,quia tranfacca cclipfi,luna rcd;j: ad one-
tem, ica quoU in vefpete fuit in oricntt fole cxiftt nte in oc-
Cidcntes , & iic orbcs eptum funt ad priftinum ftatum refli-
^ _^ tuti.
M O R. A L l T~1"X
. UCtx funt tenebra* fuper Aegyptios,fic & Chrifto hora fcx-
tamanusextendentc incruceadc^lumfuperpopulum qui
clamaucra ,Ctucifigeeum,fiaa:funttcnebr«, & omni lu-
minc p-iuju funt in fi^num futurarum tcnebrarum.qus ap
ptcbeii(ur# crant ludaicamgcntem,
Dcns
tuti.Tertium miraculum fuit ibi.quia pars ^rientalisiolis pri
ma fuit obicuraca,& iterum vltimo illuminata. Cpctario au
tem modofiteclipfi naturali.
1 Snper tmiuerfam terram.Hic accipitur parspro toto,Eclipfis
enim folis non poteft efle vniuerfalis , Scpropter hocqu.m-
dodicitut fupcr vniuerfam terram , intelligendumcit dc
terraluda?x.
a Vfqurad boramnonam.cx quopntet.quod Junatuic immo
b'lis fub fole per cres horas. Ec in hoc fuic quarcum im
lum illiusec|ipfis,qainnacuralieclipfilunaconxinuc mouc
tur fubfolc.
3 Eli Eli latnvna a-^abatani.Et in Hebrxo idem eft qcf Deus,
loca Iitera Hebraica adiuncta facit fign ire.cum h >c meus.S?
ideo Eli idem ett quod Deus meus,lamma via ctt dictio pcr
fe,5c idem valcc quod quare in Latino azibtani non ctt <c-
ralitera,quia nodelignat idem quod dereliquittt ific Icdde
bCt pra?poni lbi qua: /am Iitcra q:i e vocatur A n , 6c fon.it li-
cut.a. fot mifim in gutturC, v<ide deb-t fic f;t ioi azibcani ,
&cuncfignificjcidemquoddcrcliquifti me,fed perignorl-
uam fcriptorumcorrupcaeiTlirerainlacin)slibris.dtcita.ute
Chnttus fe derel ctum a Dco p.icre.quia dimiccebat eum in
manibus occidentium. 4 Lijidam autem illtcftvites - S -ili-
cct miljicsipdnicuttodrcntcs, quierantgencilesptopccr
quod Iirguain Hch!Jicam'gnorjbanr,dicebant.
5 H It iii vocat >ft. .C.ccera pacent vfque ibi.
6 ' 1'fis aWrm iterut./ clamansyacevia^i 1 emifit fpir.Ex quopa
tct quod lila vox noi fuit naturalis.fed miraculofa,v|in 1 ho-
mo magnoctu>-iaiu,6t: longo afflictus , Sc ex talt aftlictiorie
morti fic proximus non poffet fic clamare^irtuce nacurar.
Et
•f Dm meus,Dei4s mms^vt q'<id derelitjutili me . Glofla. Subtra-
xic proteclinnem, fcd non foluit vnioncm . Sic mai.tyres in
manibuscarnificumdcreliquic, qups camen eharicacc fir-
miffima iibi lunxic.
6 tefns auttm krrum clamans vo.ma.emi.fpi.Oftcndcns ex cla-
more fupernacurali,quod «x maxima chancate cradidir no-
ilrx faluti precium •
Et
is:
j.c
461 Matthaei
a Et ecce relum templi.Vt arca teftamcnti,&: cmnia facramc
ta lesis qux tcgcb-ntur appareant,& ad gentes tranfcant Io
fcphus ait virtutes angelicas prxfides quondam templi tunc
pariter conclamatTe.Tranfcamus de his fedibus.
# Origenes.DuoautemfuifTevelaintclliguntur.unum
velat fancta
Non alius extorfir.
45 l
quod
fanctorunvliudex-
terius,iiue tabernacu
li,l:uetempli.Inpaf-
fioneergoDomini,
velum quod erat a
forisconfciflumcft,
afurfum vfqncdeoj-
fum.vtabimtiomu
di , vfque ad finem
confcitfo velaminc
myftct ia publiccnt" ,
quxvfquead aduen
tum Domini ratio-
nabiliter fuerant oc-
\ cultata.Cumautcm
vencrit qnod pcrfe-
ctumeft,tuncaufere
tur etiam fecundum
velum ,vtvideamus
ctiam qux interius
funt occultata , fcili-
cet veram arcam tc-
ftamenti.
4« Tettullianus.
a voccmagna^cmificrpiritum^Eteccevelum templi fciiTurn
In nouum,& vetus tcftamemum- b Ab imtiornundi qtisrdo liomo comtitus e.'1,\fi;ue
ad conlummationrni frculi.
b efl: in duas partes, a fummo vfcjue deorfum. Et terra mpta
a In typum futura: rcluitcftionis.
c eft,&petrar fciiTarfunt,& monumenra nperta funt, & mul-
d ta corpora ianctorum, qui dormierant furrcxcrunt. Et
Quo ordine hoc.Sc quando,confiderandum eit. b Ad teltimonium «lominicirefurreclionis.
cxeuntcsdemonumentispoft refurrecSriouem cius vene-
a Pro antiquo nomine,vt Matthams publicanus. Idett.idoneis. Non oinnilius.ijuia non
genera lis relurreclio.
runt in fanclam ciuitatem,& apparuerunt multis. t Ccntu-
Milites.
rioautem: &quicumcocrant, cuftodienteslefum, vi-
foterremoru,&hisqua?!riebant, ti-mucruntualdc, dicen-
tes. Vere filius Dei crat ifte. Erant autem ibi mulieres mul-
taealonge* qu# fcquurjccrantlefiimaGalifaea miniftran-
a Dequa dominusciecerat feptem dimonia. b Soror nvitris domini. c Minoris.
tesci. Inter quas crat Mana Magdalenx. & Maria laccobi,
Qu_a: regmim fuii poftuhuerat fiHjs.
& Iofcph matcr, & matcr hljorum Zebedsi. t Cum
.?
4
6
7
8
Spiritumcum verbo
fpontedimifit,prxucntocarnificisofficio.Eodcmmomcn-
todics medium orbem fignantc folc.fubduita eft.deliquiu
vtique putauerunt,qui ld quoque fuper Chnfio prcdicatum
non icircnt.ct tamen eum mundicafum relatum in archiuis
veftris habctis.
b Tttra mo.ejT.Omnii elemcnta fuum dominum cruc inxii
demonfirant. Terra mouetur, dominumiiium pcndcntcm
fcrrcnonfuftinens.
c Pfvv<*.i.cordagcntilium,vel vaticiniaprophctarum,qpc
trx dicuntur a petra Chrifto,vt quidquid in cis duro lcgis vc
lanvnc claufum crat,fciffum patcret gentibus.
Myiiicc. Cordaterrcnorum pcrpaffionem Chrifii com-
mutantur.
Cap. XXVll.
miitantur.Petra: ictfiac funt,quia durkii fudaicacr.u cx par- D
reemclliend.i.
d Et monumcn. £t ramcn cum montimcnta npcrra funr,no
autc furrexeruncquam dominus rcfurgercr,vtclIctprirno-
genitus ex multis fracnbus.
C Corpora fan.hi cre Rom,8.f
dcndi funt cum do-
mino afccndcre fimi
litcr afccndiffccum
corporc.
f InfanclxmcimAc-
rufalem, qu<efancta
dicitur propter tem-
plum, &fancT:afan-
ftorum quod nulla
alia. n
g CenturioantemMi
m fcandalocrucisco
fitentur Dcum. Ar-
rius in ccclefia prxdi
cat crcaturam,qu ;m
c*ci Iudxi , ncc tot
miraculiscrcdunt.
10 In ?eturione fides
11 eccIciKcdcfignatur,
12 qu.r vclo cccfeftium
j 3 myftcrioru pcr mor-
14 tcmdomimreferato
, 5 refum filium Dci ta- t««»«**.4
ICT ccntcfynagogacon- t™'*}'s
firmar. Luc.iig
h Mfdieres mltk.VAatihxrisfc Lucas dicunt Matiam Mag
dalcnaa longe ftctific.ioanncs vcro iuxta cruccm,q.a tanco Io.i^.f
intcraallojbcrat.vtnjxtadicerctnt.qLiiapixfloeratincon- P
fpcLlueius.&logccomparationeturbcpropioris Pofttrmu^
etdicctec^ill.cqu.Eer.intcummacrcdnipofiquimeatnco -
mcnd auit diicipulo , abirc cicpcrint iam , vt a deniic.ltc cur-
bie ct ucrent fe,& c.rtcra q.Tt^ fatfa funt longius intuercncur.
i Mk.ifhantet ci. Confuecudinis Hebraic.e erat,vt imvlieres
de fubitantia foa pr«ccptoribus fuis mmifir.uent , quod do- •
mimisaccepit.vtexeinplumdiretapoftolis.
k /jfo.Iacobus Alpha;i minordicicur addifTcrcntiam I.ico
biyi]. mtcr primos apoltolos vocatus citjJ: electusji domino.
Hovr>
NICOLAVS DE LYRA.
1 Eccc velum tcmpli.Hic fecundo dcclaratur perturbatio cle
lnentorum inferiorum,quiaad motum tcrre.&racris velum
tcmpli fciffum cft.Illud aurcm velum crat fecudum 2liqucs
in introitu tcmpli.proh^bens afpect'im eorum qtix c; ant in-
tratemplum,&: idco per talem fciffionem declarata eit lm-
pletio veritatis in morte Chrifti,qua: latebat in figuris vetc-
nsTeftamcnti. Secundumalfos vcro,non fuit velum qtiod
crat in introitu templnfcd velum quod eratintra templum
inter fan6tum,f?«: fandum fanctorum, &C fciffio cius idcm ii-
gnificat quod prius dictum eft,&: hoc diamt communius do
aores.De vtroquc vero velo dictum fuit plcnius.Exo.z^.
2 £f terra mo.efi. Quafi non potcns fuitinere tnortem Chri.
} Itpeirtfcijjsfunt.ln fignum huius,quod corda quantum-
cunque dura dcbcrent Chnfto morien ti compati.
4 Et monumenta apetta funt.Ex terr.xmotu ad dcnotandum ,
quod rcfurred\io Chnfti propinqua crat,&: ahot um cum ip-
fortfurgcntium.
5 Et\midia curpora [anBorum /jtii dnrmicrant , furrexerunt . Non
tuncquandomonumctaapcttafunt..f.hora mortis Chrifti ,
fcd poftca qnando rcfurrexit , quia cum co furrcxcrunt tan-
quamtcftcs fua; tcfurrcdionis,&: hoc eft quod fubditur.
6 Etexcutt.de monum.pofirefurr.eius.i.Clhriiri.
7 Fenerunt in fantl.ciu. i.Ierufalem . C^iia: dicebatur hndc.3 ,
propter templum diuino cultui dcputar.um,qood crat ibi.
8 £tapp<irufi-j<«n»H/n'x.Addeclarationcmdnic^rcfiurettio
nis. 9 Cen/j/rioa»?r.Hicponituraffiftcnciumconfcfiio,&:
pnmocenturionis,&: fua; fotictatis, qui uidcntcs ligna pdi-
tta in morte Chf 1, cofcffi sut vcritatc fu^ diuinitatis dicctcs.
10 Verefilius Deieratifle.Etpct confcqucnsciufdcmnatutc.
cum
~JA~~6 R A I. I T E R;.
t Eccf ■»ehm tem .faf T)ei ttinplurncft fidclisaia i.Cor.j.d.
TempUim Dci fnnftum cit.qd cftis vos.Cuius velii fcinditT,
9" vclarhcn hypocnfisdilIipatur,tcrra mouctur, qn tcrrcnu
dcfidcriti in amorecejcitiu < ommutatur,& petra^ fcindunt;,
qn duritia cordis per pietatc cmolluur,&: mortui rcfurgunt»
quando
cumco.SccondoponiEurcoiTfcIfiomuIieriimdeiiotaruin/i -
confitcbantur cum facto.inquantum afiiftcbant ip(i moricq
ti,quod non audebant faccre spoftoli.quia folus Ioanncs lc- -
gicutibiltcti(Ie,&:hoceftquoddf . fr Erant autcmmnlic.
multx ■ a/yn?c.Contrarium vf to.i^ vbi dr,quod ftabant iuxta
cruccm. D'Ccn!iuni,qiiod cranc longe rclpoctu militu Chri-
ihun crucifigcnciiim,&:cuftodientiu, fed prope erant rcfpc
du aliorum affaritiiim. N.)n crant.n.ita longe, quin poffent
eu loquctc audircq n dixit m 'tti {aq.MtHierexcefiliustuus,&c,
1 2 <2n£ fccu.e> ant.Ex deuotione qtiam habebant ad aud/eh
dumverbLimeius. 15 A//»tf2ra>//tte;.Neccflariavitxfi]a:
dc factilwcib.fuis, ifte.n.erat mos Iudeorum , quod ncccfTa-
•na vitxadminjltrabat doctonb. 14" Intcr q.crat Maria Mag
<fa/fn*.S!Cnoniinataa M.igdalo caftcllo. 15 EtMarialac.
& lofsph wa.Ifia erat foror Mana: matris Chi ifti.Et mater fi
Horu Zebedaji.fi facobi,&: loams. \6 Cum fero au.fatl.effet.
Hicdcfcnbitjipfius Chft mortui dcuota tumulatio, vbi duo . . '
ponuntur,prinuim cfi (cpelientium dcuotio,f^m Iudarorum. DlU1'10
malighantium machinatiOjibi.^/rc^ au.dte.Circa pi iniu ad-
ucrtt-ndum.quod licct mors Chfi fucrit ignominiofa,vt pa
tetcx pdictiSjfcpultura rfi eius fuit nobiIis,cV fumptnofa.Cu
ius ro cft,quia paffibilir.'itc,&: humanitucaffumpfit Chfs rjr»
nfam rcdcniptionem,&: 10 ipfa copleta m fua mortc. jScIicta '
dcbuerutceflare , &: ea q fcqucbant quodamo ad glo: 1" firtfc
rcfurrcctionisptinerc.Vtiuq,nucfiicr.u pdidlupila.^iphe-
tadciinpicudineinortiseuis,ffa ^.c.Ta^quaw o«is ad o\cifio
nern ducetur.Ei fcq_i:b\dc.Ct'.mfcdcratis reputatw r/?.De nobili-
tate fcpulturx cius df IhAi-c.ttjtdix leffc^ flat infignu popuioru
ipfim geies deprccab>oii,& e*itfmkh>u ciutgloriosu.hoc cft ci go
qtf df hic.C«/m> autfutlu ({jct.Qi\r,i circavt fpcra fcn.r fcxtac
_ dcpodtus
quadofomnuspigriti.Tadboni opcris cxerciciu excir.irur^
16 Cumfao autemfatium cffet.Scqi.ut.Etpetijt cotpus l'fv. Jllc
• corpus lcf'1 pofrular,qui ptb digna rcccptionccuch.inflia: ,
Dctini fiipplicitrrcxorat,^ inuoluit fyndonemuda,quado
rcccpit mcte pura,& ponit iri monumcnto uouo.i.in corde
per gfam rcnouato.Et aduoluit faxum magnum ad oftium,
Tom.j. p 4 quando
A
463 Glof.ord & Nicolai de Lyra. 464
a rrv>mo ^/veir.Qiifa ad prarfidcm rufi diues acccdere non po
f cfatjiop quoddmii
tiipascorppKndcteuangelifta, Diclu* eft
1 nrt c'e ordmc cnri.r.& oriicium cui i.v mini
f 1 u;ac: pcr hocpotiut habcref.acultaum.pcrhocquoddi-
fc»| phls,*Soc 'nnr.iflciiodjgmisfuit.
Clvvloflom.fn
curfcxtn fabb..tj,idefl, n quapixparabanc' neccffaria fal |
to.vtde maonjdi&umeftMexcadiccolligccjsduplu.qn
tadichoniofi;hi\: <i & jnfepcimarequieuicdominus.Jdcri
ftxca d.c :ldusprohomincmoricur; vndc&dixic .C »//■.•«
tnatum cji, id cft, fcxta dic pro redcmptione mundi opu
plctumefi:&in(al»
»»'Fh- fpicchmiisviri fbrti a -ffcro autcm fa&um eflct , venir quidam homo diuesab A- * bacoquicuicintepui
t1"»""""^ tudmcm, Inmortis a ipr,rrtR»«aih«.n.-ici'.i*,\ sw..ici,scmiuS! * chro.lta&nosliuc
cmm pcriculun» fc b rimathia nomipe lo(eph,qui &ipfcdifcipuluserat Iefu nic * fcxcaxcareprQdno
<D.*cnn(e»:r,
Jiliird.i.ca.
futjlujto.
p-adidir, inimicitias
ad omnes .niliimcns
pipptcr bincuolcn-
pam Chrifh. Et non
folum audcc corpus
pcterc , fcd &c fcpc-
lirc.
p Difcipulus erat le-
fu. Hic accejfn ad Tila-
$um. Etfi occultus,vi-
tanspricjsininwpitias
Judaorum , in hoc
extrcmo oificio ni?
hilcuratdcillis.
$ C \nfyndone m» ir.
Myfticc, Syndone
munda lesu inuoluic,
I\cc Iofeph dignus «pud lcculutn.
pacidebcmus, Scin
acrcflitad i»ilatumi& petijtcorpusIefu,TuncPiIatusiuilit \ fcprim-(qu*cftmor|
1 * 'M«;qt1Sm«riii:.p«ir.r«n. o cuoruj lu fecrcta pa-f
reddi corpus. t Etacccpto corporc Ioleph inuoluit illud in \ cequicfcere, donea
a In fimplici lefiiUufa domini c»l>drmnatur «mbitio dhuiurr,c]ui ncc n.oitui ctniitijs carrnt. P OctaU3 rcUirrCctlOIlU
~. Ifyndone munda , & pofuit illud iu monumento fuo nouo ? vcmac- InGencfiienl
i J * a Vtno«poflctaperirifepulcliiumiineauj<iIiomuliorum- In ptlUlUS QieS VelpCrS
quodcxcideratinpetra- J£t aduoluit laxum maenum ad u haberc non lcgicur J
Trt r . i .. ' v. . w . 12 quiainillofcculore-
p oftium monumcnti, & abijt. Erant autem ibi Mana
tyiagdalenae, & altera Marja fedentcs contra fepulchrum ,
Prxparatiouem Vi l.lix.
f Alteraautcmdie, qua»eftpoft parafceuen, conuenerunt
principcs Sacerdotum , &Phari£ei ad pilatum diccnres.
/a Non lutficit fcelus inoit.s niliporlmortemfainameius lacerciit. Q.ioJ etanr.dotuino imponHnt.
^ Domine, recordati fumus, cjuia icduclor illedixitad-
i s quies animarum nu;g
14 lonicrrorecoiifumi-l
tur , iijd gaudio futti-L
ij ra?rcfuncchonisauJJ
16 ^etur. Noftrumpal
icha eft irnmolatic
Chnfti.i. parafccuc.il
preparatio cius ab hi \i
quipura mentceum h huc yiuens; poft trcs dies refurgam • Iubeergo tcuftodi- f racaptioms.
fufcipir. Hinceriam
mos ecclefiae habet,
vt facrificium alta-
ris non ferico , non
panno tincio, fcd
puro iinco celcbrcr
rifcpulchrum vlquein diemtcrtium,ne forte vcniantdifci-
puli eius,& furcntur cum,6c dicant plcbi.furrexit a mortuis,
a Ignocintrr vrrum ditunr.cjtiia peior elt conteuiptus po-nitemiz.quam errci ignorantix.
fc erit nouiflimus crror peior priore. Ait illis Pilatus,
t
J7
il^ia (edutlor il!e
4« Hcrony. Pnn
cipes Sicerdtirum.li
cecimmenfum faci
nus in nccc l/>omin
cur.
fj inmonumentefuo nono.Qnia fi in monumento.vbi alius po
iitus cffcc, poncretur, alius fctrcafte refurrexiUc' fingcretur .
In pctra , nefi cx multis Iap:dibus xdificatum cffct, futfoffts
tuuuih fundamentisablatus furtodiretctur.
p Erant autetn ibi. Alijs notis lefu ad fua rcdeuntibus , folar
r mulieres,qua: arctius amabant,obfequium funeris infpicie-
bant , cxpc&antes quod promiferat Icfus , & idep prima: re-
furrectioncm vidcnt.
f Voji p(ir«/cv*«.Parafceue,ideft pr.Tparacio,hoc norpine dici-
tur
NICOLAVS D ETYR A. ^
rr
depofltus eft de cruce.
? yenif quidam homo diues.Et propter hoc potuit de f icili ac-
cedcrc ad Pilatum , & quia crat nobilis , &. vnus de curia, vc
habeturLuc.jj.
2 Ub ./irimatbia . Ifti cft ciuitasquari.Rcg.dicicur Rama-
tha.Dequafuit oriundus Samuel.
3 ^iomine Jofepb. Nomcu autem eius cxprimitur.quia erac
Jiomo famofus,
4 Ojij & ipfe difcuerat Icfu . Occulte tamen nc expelleretur
de fynagoga,quia fecundum quod dicitur io.i^.f.Ex princi
pib.multi cred iderunt in lefumjcd prcptet Phanfzos non
Confitebanrur,ne de fvnagoga eijcerentur.
5 Hic ^cf^^Pi.Dcpofico.n.cmorcconfidencer.
6 T>m]t corpus /e.ad fcpeliendttm hononfice.
7 T'*nc TiUtus iuf.rrddi.c. Tunc quia fofeph erac homo v a-
Jcns,& nob:lis,proptcr qnod Pil.ims pctjnoni eius yoluic ac
quicfccrc.Tum quiafciebac Chriftum crucifixum iniufte.
3 Et accepto cor.i».>n>>;LV\oc vi\ 1 1 par.no lineo mundo Pro
ptcr quod corpus Chrifti non confccratur in alteri fuper pa-
pum fericun , fcd lineum,quiacorpus Chrifti irj fcpulchro
iialj panno fucrat inuolutum.
9 £f pofuit illud in monumenf fno . CJmod erat fumptuofe fa-
£him.
10 7y{oMo.Quia fi aliquis fuifTet ibi antc fc pultus,calumniari
poffec
perpctraucnnc , ta
mennonfufticiceis
nifi ctiam poft mortem eius concept.T nequiti^ virus excj
ccant.qucm inuocentcm fciebaiit.fcducTiorem vocac. Sc.i
autcm Cayphas ignorans anceprophecauerac,diccns , expe-
dit,&-c.iic&c: mo^o.Scduclror.n.erac Chnflus.non a ventatil
in etrorcm mictens,fed a falfitatein veticacem,a vicns ad vi
cutes,a morte ad v:tam ducens
h Vofl tres.A parcc cotum,pars fexti diei quo crucifixus ci
cum fna noctc pro vno dic.S lbbacum integrc.Tertius dics
parteprima.i.notle totius cum fuo diurnOjCxr fic cft tnduu
^ Mnnicrunt
"poffct a Iudzis,quod ille furrex!ffct,& non ChnflusT"
» 1 1 flgQd excide.iitpe.Eadc rarione fadlum eft hoc,ne fi Chi
ftus fuilfet fepultusin terra , dicerct a Iudaris quod dil
rapuiffcnccorpusciusfodicnccsin terradefubtus pcr viaj
fubccrraneam.
u Et aduoluu fa.ma. Quod non poffet de facili amoueri
aliquis venienspoffetraperecorpusChrifti.
1 $ >Ad oftium nio. Monumentum lllud fadhim erat nd
ducuiufdam domucularin cuius mcdioerat h', u!r hru,
domuncula erat quoddam oflium ad habedum illuc in
fum. 14 frdBfafi.^/AfaJ/.^.Affiftentcsfepelicntib.C
flum ex deuotione,ad videndum qualitcrpoffentrcucrti
jpfum Humgendtim. 15 ^Aheta ^.Hicponitur Iuda1
machinario,quia impctrauerant cuftodiri fepuli:hrum,n
fcpuli Chrifti raperent corpus cius , & diuulgarenreuTi
furi cxiffe. Sed quia non eft confilium contra dominum , u
dicitut Prou ii.d.ideofaftum ludarorum magisfecitado|
pofitum.f.ad ccrtitudinem dominice refurreccionis,quia al
ipfis cuftodibus ceftificata eft,vt habetur fcquenti ca. 6c ho
efl magnum.f.habcretcftimoniumab aduerfarns.Diciccr
go tAkera die qux efipofi pj.i.fabbaco,g.i fena fcxra 111 qtiu pil
fus eft Chiiftus,diciacft parafccues.i.preparano,qiiu lil.i d
prxparabancurcibariaprofcquencidie.Incraflinoigiciird
minicajpufili ms. ic» Conueneruntprtn.fjcer.p;\tct vfn, ibi
17 MtilUs Pi.i.concedo , quodafcipiacismiliccs.idcufio
diendum eum pro voluntate vcftra.
Ili>
«r
MORALITIiP-
quando ponitdrligensobftaculum contra pcccati recidiuft,
& mnlicres fedent concra fcpulchrum,cum anima: deuota;
confidcrant paflionis Chnfti myftcrium.
J5 ^fro\K»M.dic.Sequicur.
t I <br er^cufiodin fv. Notandum,quod volenrcs impcdire
diumam prouidcntiam , contra fuam intcntioncm primo-
yent illam, (kuic fratrcs Iofcph veudidciunt ipfum , ncado-
rarenceum, &cp^rhoccompulfifunccum adorarc fccun-
dum
dumordinempiouidcnciajdiuina-.fii principcs ludaonli
volercs impedirc celebntntetTi romims Chnfti.fticrunt v;
dc diligentes de cuftodia fcpukhri , cV per hoc celebrata c
fama de vcntacc fua: rcfurredhcrtis , & per confcquens fi
nomin is.
t Et erit w.fr.Vcrirarem ignoranrcr dixerunc, fictic & Ca
pbas.nam error eorum quo nubres pccuma corrupcrunr, 1
iuvatum corpus Chrifli mencircncur , peior fuitcrrore. qu
pcciucrunt cuftodiam fcpukhri, ncdifcipulicorpusChril
furarencur.
4^y Matthari
Cap. XXVIII. 466
a f Q^diceret. Suffidt vebis qiiod in necs confVrifi inmcemis, vobiftwn pcrmartear error.
t Habccis cuftodianr t Icc cuftodite, ficut fcitis . Illi aucem
a ^Quanto diligentius Oruatur.tantomagis virtusrefurreftionis o;tendjtur.
a abeuntcs municrunr. lepulchrum t/ignantcs lapidem cum
** cultodibus,
,"a Mnnieruat fe.jyi-
i ligcntia eorum no
W? ftrx profuif fidei.
N.im qtiaroamplius
feruapacur,t.anro ma
gis virtus rcfurre»-
dtionis oftenditur.
0.1 b Signantes lapidem cum cuflodihus , •»< Chryfoftomus.
Non autem permictit Pilatus folos milites figillare; $i enim
foji
D
t Mar.itT.e
foli rtnlite* fiffillaf-
f-nt, poUentdicere,
quoma milites per-
miferunt , quod di- tfigillanic*
fcipulicorpus Domi-
fu
m turarenmr, &ica
tcfttrroSkiohis- mfrin-
gerc fidem ; nunc hoc diccre non poffunt , cum ipfimct fe-
pulchrumfigillaffent.
NICOLAVS DE L Y R A.
Illi autem abeuntes, MiUubus armatis. ©
2 Signanres
a Signantcslapidem cumcu(i.Sigillofuo,nealiquispofet
grcdijinejcitueonim, ' r M
m-
b I
^j +Efpercautemt{abbathi, quaducefcitin 1
j/jjt IQuandoprimun» licuiroperari. -
prima fabbathi,vcnit Maria Magdalcn?, 3
& altera Mana,vidcre fepulchru . Et ecce 4
^Prabens obfefjuium don;ino fuo.
terremocus fa&us eft magnus, Angclus-n. 5
a 1 Non vt egrefluio januss ap;r at, led vt egrefium
cius panUat.iam raftum.
d Dominidefcenditdeccclo,&accede5rcu'oIuiclapidem,*& 6
C A P. XXVIII.
Efprre autcm fab. &c. Marctisait: Valdemanein
qnodifcordataLuc.& [oane.Maccheus a pnma
parre no£tis, ld eft,a vefpera no&c fignificac: cu-
ius fine veneruntad monumcntum.Ideo autem
fltnominat, quiaab
eo rempore licebac C A P V T
faccre quod vellcnc
tranfadto fabbato ,
Vefpereautcm fab-
bati , id eff , no£te
diei fabbati.Vefpere
quide cxperunt ve-
nirc, id eft , aromata
prapararc .• fed lucc-
fcente mane perue-
nerunt : Quod Mac-
tharus caufabreuita-
tisponitobfcuritisa
lij apertius. Vcfperc folet rencbrcfcerc: f<d Myftice dicit lu-
ccfcere,pro gloria rcfurre&ionis.Huculque diem nox prece
de.x dicebatunnuncordo mutaC,& nox qui refurrexit dici
quo feoftcndit adiunfta cft.Congrue pnus d.c.Ti nox fcque-
batur.quta homo a luce m tenebras cecidcrar. Nuuc dies fe-
qunur noctermquia poft refurrectionem a pcccath ad vicam
rcducimur. /'rfrrir, idcft,no£tequ±- lu^ef ir,id cft.quxccr-
mmatur luc<* , quod non pr.mapirs noctis eft, fcd cxcrema
parsnoctiscftdiluculumquovenerunt.
Hieronymus. C|u6ddiuerfatempora iftarum mufierum
111 Euangclijs defcnbutur,non mendacij fignu eft,fed fedulc
vifitationis officium.dum crebroabeunt,&Tecurrunt & no
: patiutura fepnlchro Dominidiuabcffe,vcl logius . Se'puIto
Domino quandiu licuitcis operari , i. vfquead occafum So-
lis
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XXVIII,
VEfpere autemfabb.Vol^qnim Euangclifta dcfcripfit Chri-
fti paftioncm, & fepukuram , hicconfcquentcr dcfcri-
itipfH)srefurrcctionem,rVprimodcfcnbiturDomiiucxrc
furreaionis manifcftatio.Sccundo.ipfius manifcfladiuulga
tij ibi 1: V decimautem. Primaintres,quiap!imo, manifcfta
•cfiirrertiopcrdefrcndcntcm Angelum , fecundo, pcr
iienrcm D(^minum,'bi: Et exierunt, ictvoncdimonmm
ntum 1 uftodicntium,ibi: Qȣ cum ab.-jfent. Circa primum
tranotantur.MuIicrum dcuocio, Angcli apparitio,.bi: Et ec
cetmtmctus. Et Refiirrrction/s iuanifcltario, ibi: Scio enim.
Adenidennam prnni conftdcrandum , quod dcnominano
lobihon , ideo apud Iud«cos omncs dics hcbdomadx
ocnoininabantiir a f..I bato: ita quod d.cs immcdiatc fcques
tum dicibaturprimafabbati, ideft, primaafabbato,
aiw Jaunda fabbatiA ficconfequentcr.AbiHa autcm hora
quaLnriflusfiicratfcpulfus, non potcrarirmulicrcscnctc
aromauad lnuneendun-. Chnftum vfquead vcfpcran>diet
lequentis, quiafolemnitasfabbati mcaptaerat abhorafe-
puitura;, mquanonlicebat aliquidcmerc vfquc ad vcfpc-
Hequcntisdiei, foilicet fabbati , &: tunc fcilicet vefpcrc
, fabbati
priocaipantc fepulchru adue non pocuemnc^ane
* Bcdi . Ab cxordio mundana:creacion.s vfque huc , ita
_ tcmporum curfosdi
A XVIII. liingucbacur,vtclics
trdcterri prajcederet ,
quia homo a lucc pa-
radiii peccando lap-
lus,inhuiusfeculue-
nebras zrumhasque
decidit.Aptillimcau
tem nunc dies fequi-
tur novtem , quando
per' fidem rcfurrc-
ctioms a peccati te-
ncbns,&: vmbra mor
tis ad luce vit<c Chri-
fto largientc reducimur.
b M iria Magda!cn£,gr ahera Maria. Dux vnius nomin is,&
dcuotionis muliercs, dtus figmficant plebcs pari deuotionc
Chrifii paffionem,^refurre6tionem amplectcntcs.
c T(. ■rrjmouis.Sicut in p.iffionc,iV m rcfurrcLtionc fic motus
tcrrcC : iignificat autcm corda terrenorum per fidem paffio-
nis,&: refurredtionis ao' poenitenttam mouenda.
d l{ruolnat la. Claufo pocuit exire fcpulchro.qui clatifo na-
tus eft virginis vtero. Reuolutio lapidis fignificat releratio-
ncm facramcntorum Chrifti , qme velo litcra?tegebantur :
quo ablaco refurrcctio,mortis abolitio, vita«etenucuepit to-
toorbcpra:dicari.
* Hicronymus.Angclum nonputemusidcircoveniflc.vr
apcrirct fcpulchi u Domino refurgeti, 5c rcuoluet et lapidc,
S fed
Hom.t. inter
*ftitule<. de
tcmporc.
£
t fabbatorunt
qui
"Aboftio
F
tjuiit.^.ad
Hodibum.
u 0.
fabbaticmeiuntaromdca, fc prarparauerunt feadvenicn-
dummon tamen venerunt propter nottenVde proximo im-
mnientem, fedin manefcqucnti venerunc m pnmahora
dicifcqucncis, qua:diccbacurprima fabbaci. Sicergocon-
flruendacftlitcra.
I Vefperc autemfab.au*. Scilicet vcfpera. i
' z Lucefcit m primafab. Id eft,incipit illucefcctc in principio
diei fequcncis.
j Vcnit Maria. Prxmittitur autem ibi: Vefperc antemfabbati:
non quia illa hora vcneruntad monumecum, vt didum eft:
fed quia tunc fe prarparauerunt ad veniendum videre fcpul-
chrum , i. qualiter poffcn t mgredi ad vngendum Chriffum.
4 Eccc ten&m.Hic dcfci lbitur angelica apparitio,no ad hoc
q? angeJus piapararetexuu de fcpulchrodommo rcfuigen-
•ti.quiaChriffusexijttlaufofcpulchro,ficutintrauitaddifci
pulosianuisclaufis,fcd vtoflcnderet fcpulthrnm vacuum ,
6c rcfnrrcxifle dominum, hcc cff ergo quod dicitur : it ccce
tcrr&motui facluseflmagnus.Cums caufafubditur.
5 <A»gtlus enim Dommi dcjccnd.tdi calo . Id cfl , virtutecius
tsctuscflilIcteriamotus',quiacorporaliaobcdiui)tat-gclis
ad iiutum,quantumadnMHutn localem.
6 Etacccdenste.la. Vc oflenderet Chrifli refurrectioium
completam.
Erat
MORALITER.
^rV"?*™- B d C^!"d tcrra:morusreftirgeccdomino,fi^
WK ipfo morientC 111 Crucc faftus cfl magnus , tignificac
tcrrcna pnus corda , per ntlc Laffionis, ac reiui rcctionis cius
aaprxniccnciamconcuciendo fab bnpauorecbmrriota.
J ^ngelus emm dojefcert. de ca. Ai gclus iffe fignificat bo-
num
num pralatum , dc quo dit iru: Malach.s.b. ^tfgclut Qomivi
cxercimnmifl , qtn dijte> •■dit de altuudine Lonttmplatianis diuins ,
prcpter rcucUtcmcm neciffuatnfratcrnie.
t Jl?Mo/»it/d.Impedimcnti)nitoIlcnsaccedendiadChiifli
monumentum , quia monct mcrues fubdirorum ad toiifi-
derationcmmortisChrifli pcrcompafllonem, <Si refune-
*tionis ems pcr ctclcftium amorcm.
^AfpcBus
'46*7 Glof.ord&NicolaideLyra. 468
A
vbi fupra.
t fpccie» for-
•Albmn
fed poftquam Dominus rcfurrexit.hora qua ipfe voluit,& q
nulli mort.ilmm cognita cft, indicalTc quod factii eft : 1 l fe-
pulchru vacuurcuoluciono lapidis,& fui oftcndifil- plenria.
tteda. Angelus rcuoluit lapidcm, non vtegrcfluro Diio
iantupadat,(ed vt cgrclfus cius iam tacci,hominibuspreftcc
jndicium.Qiiienim
^lpfn Inbitu terribilein futurmn reprobu,& b!»niium flgmficar mfitl
a fedebat fuper eum: t Erac autem afpe&us eius , ficut ful-
rijs nd virtntcs rranfmigramus.
Exterunt cito currcnccs nuncinrc.Lucas idc dicit, ^g^rfft
n-iucijumint dmiiaillii vndectm, & cxteris omnibus. Scd \ fnrcus
ait: fugcrcm i:\tuntes.lnuaftrst tnnn eos ritnor,& ncmini ijiudijiia
dixount.Nciitim fciliccDnon Apoiiolorum,fcd Angclorum,
quibus non fucrunt
f Qiiia irrribilii nnpii.
gur , & veitimentum cius, * ficut nix . Pr.x timore autem eius
a f Qnia vium viucre fpcrabjnt. T Q rjl b'i-dus iuftii.
extcrritifuntcuftodcs,&fa6tifuntvelut mortui. Rclpondens
autcm Angclus dixit mulieribus : t Ntflite timere vos Scio
*Vobi*
6
*a morniii
niortabs claufovir
ginisvtero potiucna
fccndo incrcdi mu-
dum,ipfc la&us rm-
mortalis claulo fe-
pulchro potuit refur
gcdo cxire dc mun-
do.
a SfdVtaf.Regnan-
tcm iudicans, qui in
natiuitate ftado, bcl
laturum fignificaue
rat. Supcrlapidem,
quo monumcntum
claudcbatur.vtclau furrexit, * & ccce pracedet vos in Galilaeam : lbi cum vi- J
ftroinfcrnorum fu- ,..' j--i-.lt- • • j t tutuminchoantitxis
iQina multi hoc nomine dicebaiuur.deii-rminat qui cmei i ft.
b IPerpixfcit aincarni^.
enim , cjuodlefum qui cru cifixus eft , quaeritis, noncft hic:
tlmpoiTibile eti non fieti qnxdixit.
b 1 ti h veibis non crcdttis.
Surrcxit enim, ficut dixit, * Venitc, & videte locum , vbi pofi-
d tuseratOominus- Etcitoeuntes dicitedifcipulis eius, quia t g
peratodocerct.Mar debitis : ecce prxdixi vobis . t Et exicrunt cito de monu-
vut.u. a cusdicit.inn-of«/jtM f rnento cum timorc, &c gaudio magno currentes nuncia-
muliCfCS in nwnutHCn* tQuia fic intente. a TVtmalcdiclum Euarin muherilus loluereiK.
tum^iuuenemyidiffein g rcdifcipulis eius. Et*ecce Iefusoccurritillis , diccns : Auc-
wir^odpo- h tc- in* autem acccflcrunt, & tenucruHt pcdes eius, & a- J
*ditm ibanf U
renunciarcnr.
«Jtfcipulii fuis
aufx aliquidrcfpon
i dcrc. Velccrteipfis I
cuftodibus quos ia-
2 centcs viderunt.
I t Cumtwio.-
Duplcx eft arrcctustt
4 inc!s,cimons,&j$auB
dij. Altcr dc magni-fc
tudinc miraculi ,al-
5 ter cx defidcrio rc-B
6 furgetis , & vtcrqtic .
7 gradum trrmincumw
8 concitabat.
Etecce hfus,&c. i
Sicomnibus itcr virl
io adiuuando occurritl
ii Chnftus.
12 h Et tennnunt. Sd-B
I I perms diclfj cfi claul
14 fo exiffenionuinenH
% to,vtimmortaleoai
dorauerunt cum . Tunc ait lllis lcfus : Nolitc timere . Ite, 16 pusintcliigercs:H,c
^Non inIudi3,ledinGentibus. 17 tCUCtlir pcdc:, V't Ve
thxumtacuiitedcil J^ nunciate fratribus meis, vt eant in Galilscam: ibi me vi- 18 ram carnc compro.
tcff moucrc, nifi in
tclligamus, vcl Mat
lo Angclo,quem in
crantesvidcrant:vel
Jvl ucumdc illoquem foris fuper lapidem viderunt.vt duos
viderint,& vt a duobus fingulatim cadcm audicrint. Aut ccr
te intrantes m monumentum , hoc in aliqua fepta maceria?
dLbcmusaccipcrc (quialocum tunc fuiflc munitum crcdi-
bilecft) feilicctinaliquofpatioantepetram : quacxcifalo-
cus faetus eft fepuJturar , vt ipfum vidcrintin codcm fpatio
fedentem a dcxtris , quem dicit Mattfkeus fcdcntem iuper
lapidem.
b Sicutful.ln candore veftis fignificabat blandnm iufiis,in
terrorefulguris,fignificatterr,bilcm futurum rcprobis.
c Ov;o/«c«.QuaJvefirosconcmesvidctis. Illicimeancqui
adeorup focierarem non percincnt.
d Et cito eunt. Nec conceflum eil nobis hoc gaudium oc-
cultocordis tenere,fed fimiliteramantibuspanderc.
e Et ecceprxce. Qtiia iam a morte ad vitam crafmigraucrat,
cuius refurreAionis gloria pofi la^ct videbimus.-fi modt) a vi-
tijs
19 bcs.Ecqmatanta^
flonetremcbauc,!
mum pcllitur timor: Kolitc timcre : vt mcntc placid
fintaudire quardicuntur . Iflartenent pcdcs qu.c ad
refufcicatum : fed rla qua: nefcicbat adhnc rcfurrexitlc ft-
litim Dci audit mciico : 'l^nli me tangerc,nondum cnim afuiuliad
patrem meum. .
i J^jinciate. Vt mulier mortifcra ferpetis verba narrauit ita
modo verha viuificatons,vta qua tunc mors.mo ab r,i . r.i.
K Fratribus meis . Ante etiam (cruos vocauit,modo traci cs,
vt poff rdurrectioncm eandcm humanitatcm rcftimpfilUs,
& lllos idcm fpcrarc doceat.
1 vt eant in Gati.Non tamen ibi folum,ncquc ibi primnm vi
fuseftadifcipulis, Lucasenim,&: Ioancsfatisapcrcedii.fitj
ipfo dic refurrectioms Dominu vifum cffc in Ierufalem: Pi i-
mo M.irix Magdalcn2,qn dictum eftcuTsfo// wetangen
indc eide,&: alij Marue currcntibus nuciare Apofiol s. j u &
pcdcs eius tenucrunt:vifus cft etia ipfo die dtiobus d i lciptM
4$ m-«
NICOLAVS D£ LYRA. ...
1 Erat au.afpe.eius ficut ful. Ad incutiendii terrore cuflodib.
2 VefH.ciusfim nix. Ad dandum cofolationem mulieribus,
propter quod fubdicur.
3 Trx timorc sutem eitts cxterri.funt cw.Et illtld quod fequitur.
I{efpondens atttem Angelns dixit mulieribus,n$lite timere.
4 Scio eniw.Hic ponitur dominic^ rcfurrectionis manifefla
tio: quaequidem refurre£tio primo manifeitaturmulienbus
ipfum dcuore quarrentibus. Et hoc eft q, dr: Scio enim,ep lefum
qui crucifixus eji . Hoc additur ad difTcrcntiam aliorum : quia
mtiltierantquivocabantur.nominelefii.
y Qu<trith. ln fcpulchro ficut mortuum.
6 T^on cflbicfitrrc.enimficutdi.Hoc auctm addidit Angelus,
vtreduccrctadmcmoriamverbaChrifti dicliaante paffio-
nem fuam , vt fic magis credcret rcfurrciftionem e'ius fa£ta.
7 Venite,& vi.lo. Vacuiim fcilicet.
8 Vbipofttus erat. Et patet litcra.Scquitur.
9 Tracedet in Gal. ibi eum >/. Non foium in beatitudine , fed
inpropinquotempore, & propinqua regionc , antcquam
afccndatinctrlum.
10 it exierum . Hic ponitur manifeftatio dominicaj rcfur-
_ re£tionis
rectionis per ipfum Dominum apparentcm mulicribus dc
fepulchro reuertentibus:&: hoccft t^dicitur: Exieruntcitv.iA
dcnunciandum bonos rumorcsChnfti difcipulis.
11 CMwrimorc.Exinfolita Angelivifionc.
12 Er gaudio magno. Ex Chrifti refurrectione.
13 Currentes nunci. Dikiptilis: Mar.i^.dicicur quod fugertinc
demonumento, timentcs ,&' neminiquidquam dixerunt .
Diccndtim, quod vcrbum Marci intelligendum eltde nuli-
tibus, qui iaccbanc pra: timore, ficut mortui : cV ncmini illo-
rum mulicres aliquid dixi. runt,fcd verba Angeli cum eis lo-
qucntis Apoftulisdixerunt.
14 Et ecce le. oc. il. Reuertentibus fcilicet de monumcnto :
antequam venirenrad Apoftolos.
15 Dicens:*Auete. Verbumeftconfcilatorium.
16 lllx autcm accef.& tem-e.pedes e. Ex dcuottone.
17 Et adorauerunt eum. Adorationc latrke.
18 Tuncaitillisnoliietimerc. Hocdtcit adearam perfcctam
confolationcm , quiatimorqui imiafcrateasexafpedu Au-
gcli,adhuc non totaliter receffcrat ab cis.
19 Ite & nuncia. Difcipulos fuos vor.it fratres,cos amicabi-
lius nominas folito.vt fecutms accedat ad cum,cV no tinu-ic
acccderc,proptct hoc q> rcliqucrant eum in fuacapnone.
Qtm
MORALITER.
1 dfpcflus eius fuut fid. Nam obttinaros tetret.
2 Et ve.eiusftcut nix. Quia pixmtentcs dcmulcct:in fignum
huiusfubdjtur.
j fU ti.vi.e.ex.f.cu. & mi.di.1S{r).ti.vos.Veni.& W./o.Per dili-
gentern mcdititioncm prardiaorum.
t £< tito cun. Id clhalios induccntcs ad fiir. ifc bonum.
<j Tfxccdet
9 Trxcedct vos in Gal.Qyq tranfmigratio intcrpi ct.itur,quia
Cht lftus tranfmigrans ad cccieftia pr^ceffit ad pra;paraduin
elcctis fuis loca.
t lbi eum vi. Facic ad faciem in gloria.
14 EtecceIe.occur.il. Rabanus.Perhocoftendicomnibusi-
tcr virtutum inchoantibus, vtad falutcm pcrpetuam pcrue-
nirc qucant,aditiuando fc occuircic
Tecumatn
Matthxi Cap. XXV 111. 470
a dcbunt . Qux cum abijlTentj ecce quidam de cuftodibus ve- '
a *Undo<fVj fiinplicttasfatemr ventatem. w
ncrunt in ciuitatcm , & nunciauerunt principibus faccrdo- 3
f Muacula quac yidcnnt. a ^A;tura Jtiplicirai modum quauit ,
cjuomodo alttuat falfitfltem.
tum omnia quacfacta fuerant. Et congregati cum fenioribus 4
a fDe temploacctptam,ficut pnus jo.argemeos. tj
b confilio accepto pccuniam copiofam dcderuntmiliribus di- t
ccntcs
4 £9
fej via.V.'fus eft etia & Petro.Quod quomodo fa.£tG fit Euan
Aoelifta no declarat. Wus eft etiam,&: difcipulis fimul.cu lo-
quereturreuerfisillis qui cognouerunteum in fraitione pa-
pis quando ftans m medio eorum dixic.-T»^* x>bh:Tn fpecia
]ite'r Mattha:us,&: Marcus fcribuc dixiffe Angelu,vel ipfum
doroinurn q^inGa- \
jilea videndus cfier.
Mvfticequidem,
quiaGalilxadicitur
tranfmigratio. Prx-
cedct ergo vos in
Galikam , id eft,
gratia Dei tranfmi-
gratura a Iudarisad
geces prarcedct vos
viamincordibuseo
rum przparando: &
ibi videbitis eum ,
id eft , memb,ra c-
ius, & viuum cor-
puseiusibiinuenie-
jtis. VclGahlaradi-
lcitut reuelatio, non
jn forma fcrui , fed
in ea in qua patris
ettarqualis. Illicnos
prxcefTlt,cumfimi-
lesei erimus, ibii>i-
debimus eum ficuti efl.
Et liarc eft beata reuelatio , vel tranfmigratio de iflo feculo
adaeternitatcm.
a Qu£ cum abi)ffent . •$< Chryfoftomus . Signorumquz
circa Chrtftu-n apparuerunt, qusdam fucrutorbi terrarum
communia,putatenebrar,qua:dampropriamilitibuscufto-
dientibus, ficut mira Angeli appantio , & tcrra?mocus , qua:
propter milites fadta funr, vt ftupefierenc , vt ab ipfis fiat ce-
ftimonium ventatis. Vetitas enima contrarijs diuulgata,
magls refulget,quod &: contigit.
b Tccuniarr co. Hicronymus.Qui rebus Ecclefiae abutuntur
j in alijs rt bus, qmbus fuam expleanc volucarem, fimiles func
■ Scnbaium, &c Pharifcorum, .St^ facerdocum redimencium
meiidaciumjiS: fanguinem Saluatoris.
c Ftirati
c Furati ftmt eum nobis dor. Auguftinus.Sidonnierunc,qiio- D
jnodo viderunt f1 Si non viderunc , quomodo tcftes eile po-
Euerunt?
Auantia quar cnptiuauit difcipulum comitem Dni , dece-
pic,&: milites cufiodes fepulchri: &c lic Iricteris feduxit,vnde
fubdit: Etdiuufrj.eft.
•5« Scucrian. Pla- *n cathen»
ne amiferunt nr.li- J£[£om* ia
tes,perdideruntlu-
de;i,fed difcipuli ma
giftrum fuum non
furto.fed fide, vircu
ce, non fraude , fan-
ctitatc , non crimi-
nc.viuum non mor
tuumfuftulerunc. E
•J« Chtyfoflomus. H0mil.9x.in
Qualiterfuracifunc Mltth' m,
clrfcpuH fcmrintt $*£%»
pauperes,&: ldiota:, apllci ilium iu
flc" neque apparerc dicema°amr.
Dicitc, quia difcipuli cius notle venerunt , & furati
f Furtim eum fublatum.
fiint eumnobis dormterrtibus . Et ii hoc auditum fueritt a
a fNequidquamavobisexigat. fAbfquepericulo.
praefidc , nos luadebimus ci , & iccuros vos faciemus . At illi
a 1 Error eiripii mendacij petfeuerit ne[in
Chriltum cteciant.
acccptapecunia, feccruntficuterantcdo6ti. Etdiuulgatum 6 audenccs?Nu«quid
cft verbum iftud apud Iuda^os vfcjue in hodiernum dienu. J £1^1^.
d Vndecim aute difcipuli abierunt in Galiljeam in montem vbi 9 quid non erat figil-
a fCredentes,(e ante euin humiliauerunt. IO lum fupcrpofltum?
e conftitueratilIisIcfus.Etvidentcscuadorauerunt,quidamau- u Prdpterquidnofu-
rati funtprimano-
cle,quandonulIiis
fepulchro afluit <* Sabbato cnim petierut a Pilato cuflodiam,
Quid auctm fibi voluthxc fuda ia,qua: Pttrus vidit iacetla?
Si enim vellent furari,non poffcnt nudum corpus furan, no -
folum nciniuriarcntur, fed ne etiam in exuendocaidarenc,
&cnbyerenc militibusfedetinendi facultatem.
d lAbtiunt.K IcrufaleminGalInmontem:quiacorpiisdc
communi tcira.fufccptumfupcr omnia tet rena erat eleua
tum.Et monet nr>s,vt fi eum videre volumus,ad fuperna de
inhmisckucmur Pra:ceflitChriffuspnmitia;dormiecium, '
fequuncuralij iq fuoordine,& videntcseumadoraiH.idefl, '
finefinelaud?nt. F
e Q^idim a«.Dubitauerunt vt Lucas ait:exiftimantes fe fpi- Lltcje I+
ritum videre,quem monendocradidic.
Et
NICOLAVS D£ LYRA.
1 Qtis cum abvflmt . Hic declaratur refurrcttio Chrifti pcr
tcflimcnium cuftodum.qui vt dicitur hic.
a Vencrunt n ciuna.Dc fepulchro Chnfli.quod erac aliquan
tulum excra Icrufalem,vt dicitur Ioan.19.
j Ltnurci.prm.fa. Aquibuserantpofitiadcaftodiendum
kpulchruai Chrifti.
4 Omnia qu&fac.f e. Scilcet Chrifti refurredioncm, & An-
gch ternbilcmappantionem.
5 Et congtega.Cftn fenioribus. Iftud medacium militum cmc-
runt cat c,quod adhuc tcnet ludaeos in errorc, vndc fequitur
poflca.
6 £t diuulgatum. Tanquam vcrum quod tamcn erat falfum
apudIuda:os vfquc ir hodiernumdicm. m
7 Vndeurnaht.a.f. Hic poniturrefurre&ionismanifeftata:
duiulgacio,&: pnmo quatum ad Cht lfti difcipulos.fecundo,
quantiim nd omncs populos.ibi; Euntes ergo. In prima ergo
partetiiut; vmecim auicmdifupul. Quia Iudas et at mortuus,
vcvifum tficap.praxed.
8 Mterunt in uaiiUam . Sccundum mandatum Chrifti , &
Angdi.
9 I». rnourcm.Scilicct Thabor,in quo transfiguratus fuic co-
iam Iacobo,PecroA loannc, vc habitum cft fup.cap.17. ^
en>m paucis ofterJerat glcnam fue rcfurrcdionis, vc ibidem
didtum eft : U. ideo ib- ufurrectioncm complecam manifc-
ifauitomnibusdifcipulisfuis. Vndcprobabilicercredicur,cj,
illa fic manitcftatio, dequafcnbic Apoftolus z.Corinc.i j.a.
heinde Difus e{i pius qudm quingt ntttfrairtbusfimul, hic Camen no
cxpnmuntut, mli vndetim Apoflolt ,quierancpnncipales
_ Chnfii
MORALITER.
Trcuniarn cop ofam dtderunt milttibut dicentes dicite. Hilarius.
Emitur ergo refurredtionis filcncium , &: furti mendacium
argcnto:quiahonorefcculiqui inpecunia eft, &:cupiditatc
Chrifti gloria dcnegatur.Ici m iftis ludets fimilcs funt qui cu
^agriisfumptibus,^ bbo busconantur ad fubucrfionem.
vcritatis ifl fpcculabilibus,vclagibilib.,cuiufmodisucaduo-
cau
Chnfti d'fcipuli . Prms camen vifus eft fepties pct fonis', fpe-
cirtlibus.Pnmo,M lna: M.igd:.lene manenti iuxta feptikhru
alijs reccdcntibuSjVt dicitur Ioan.2o.&; Marci 16. Sccundo,
ipfi Mjiic Magdalcn^ cum alijs nnilienbus a fepulchro re-
uercentibus:quiapofiquam viderat Chnftum.fequutacfta-
has, &inucniccasinitinere,&: cuncapparuiccisChnftus.
Tertio , Petro , fecundum quod habetui Luc^ vlti.Iicct non
habencurexprcffeex Euangcho, quando fa£ta cft ei iftaap-
pat ic 10. Probabile tamen clhq, hoc fuit quando ipfe,&: Ioan
nescucurreiuntad inonumcntum:&:non muento corpore
Chnfti abijc Pett us mirans fecum quod fattum erat, vt dici-
tut Luc? vlt. &. idv-o dtim eflet in tah admirationef >Iitarijs,
creditur Ch"if tus lib apparuiffe. <^aarto,apparu!tduobus
difcipuliseuinbusinEiinus vchabrturLuc.vlci.Quinccvp
paruit decem Apoftolis abfente Thoim, vthibetur Ioa.2t).
£t lft? qu'iiq,- appat itiones facte funt ipfa die refurrettionis ,
vc pacec Euangelia intucnci. Scxco, apparuit vndecim Apo-
ltolis,exiftete ibi Thoma,vt haoecur Ioan. 20. &: futcoolaua
die poft refurrectione,vc habv-tur ibidem.Septimo,apparuic
Petro,&: focijsfuisad mare ryberiadis, vthjbeturloa.vlci.
Et octauo,m moncc Thabor,yc hic df apparuic Apoftolis, &:
mulcis alijs.Et itcru bis apparuit difcipulis m die Afcefi<Miis:
femel in lerufale ipfis Bouefcctib. , &: femel in mote Oliueti
horafueafcefionis,vthfMar.vk.&:Luc.vlt.&: Act.j.Scquitf.
10 Et videntes ettm aduramrunt. Adorationc lacnt^.
1 1 sijidam aut.m, &c. Ex quo patcc, q, lbi erantafj quam
Apoftoli.qui lam erant certiricati deeius refurrecti< .ne,etia
Thomas qui intet alios fuicmagis mcrcdulus , &: hgcpatcnc
cx precedencibus.
; Et
caci dolofi &: doclorcs gloriofi. Ec illi cj eoS ad hoc inducuc
•7 Vndecim aut.difc.abier.in Gdil.ir. moH.vbt confl.il.lcfui. Raba
nits.Inmontcquidetnapparuirtisdns,vcfignificaretq,cor
pus quod dc communi gmeris humani terranafccdo ftifce-
perat,ia fup oia tcrrcna (ubleuabat. Et vc admonerct fidcles
II illiccclhtudincrcfurrectioniseiuscupiunt uideic,h'c:.b
infimis volupcacibus ftudcanc ad iupcrna defideria tranfird
Euntes
47t Glof.ord.&Ni.colaidcLyra. 472,
& a Ef4fff.Eridcopiusmagiflcr&illosadfideconforrat:&
A dubiosadfidc vocat intimas ad quantam perueneric gjoria.
b Bata f/?.Hoc non dc coartema patris diuinitate,fcd dc af
Mebr.vh fcimpcadicitbumanitatc,inqtian.in.)iMngclis,inqtiactiam
0 loria & honorc coronatus clt &: omnibus fupcrpolicus.
c Euntes. Qtiiaiam
d-\&: ccrriciscuftodibus Vcivcaurc ManaMigdnlenacTte-
ris tcruccior.Vnde loanncsdcea con.nmnoraccacicisalijs,
qua:ciHncaCierant:vidcnsquelapidem fublatum,anccqu4
diligentiusinfpiccrer,crede"s ftiblarunn oipus, cucurntnQ-
cians Pecro,&: Ioanm,qui ciiam conturrcruntad monume-
tum:&: nonimicnco
inluccmvcmc,quod
htuenus quibuldam
decaufisdtibiumho
ininibus fucrac.
d Doatc. Cogruus
ordo. Pnmocnim
docendus eft audi-
tur. Dcindefidcifa-
cramcncis imbuen-
dtis , cunc ad fcruan-
da mandaca inftrucn
a PuMtitio rorum nottr im mgtt fkieiu.
a tcm diibitauerunc. Etacccdenslefus loquutus cftcis, di--i
a tVt qut ante re^nabat in cuelo,pei tiiicin rrgnet 111 teriis.
b ccns:Datacftmihiomnispotelhsincoc!o,&in tcrra.tEun 2
C a ^tdell.fiiinuincatechifate.quia fine lideimpo(Tib'le ctl placereDeo. j
b INifiquiaienatusf lerit tx an|ua,fic Sp.ritulanfto, nonpoteft intrart
in regnuni uxioram.
corpore credideiut,
quod Maria dixcrac
ablacum.abicrunrq;.
Maria auccm fictic
foras p!orans,in bor-
to, fciliccc vbi ingtcf
d tescrgodoccrcomnes eentcs, baptizanccseos in nomine 4 facfuerant. Tunc
VI-
^ tn inuocatione nominis.
5In proceflione Tiutu
a ^Quia tidcs fineoperibmmortme'1. fi
1~.^ujc «juidem non lunt pauti, vel leuia.
Patris,& Filij,5c SpiritulTandi: docentes eos leruare omnia jj[
5Diuinitatis
dus. Quiamiipriiis f qU£Cunqucmandaui vobis Etecceego vobifcum fumom- 9
31)11113 flUCnr^ rCCl- * 5Cuinfinit!>,ilioribusiiie<:ujiiri._uabiti». .
nibus diebus vfquc ad confummationem fcculi. 1
ntc&a.
piat , non eft dandus
baptifmus , nec va-
lctmundari, fi pott
non infiftat bonis operibus.
•je Bcda. Qui ante pafflonem fuam dixerat, in viam gentium
B ne atjeriw, furgc a morcuis diciC, lte,docete omnesgentes.
llb.j.dcSpi- C lnnominepatris,&c. # jjidymus. J.icccaucem quis
poflec exiftcrc mencis alienac , qui lca bapcizare conecur , vc
vnumdepraeditScis nominibuspt.TCermiccac, vidcliceccon-
trarius Chrifto legiflacori.- came fine perfcctione baptizabit,
immo penitus a peccacis hbcrare non potcric , quos a fe exi-
(timaucricbapcizatos. (
f ♦ Eteeceego vobifcumfum. Quajautem merces pizconucr-
facionis,quodve pignus fbcunc bcacicudinis cciam in prarfen-
ti fic fidelibus,fubdit: EcCeego vobifcumfum,&c
Quod Apoltolis,pcr fucccffioncs vniucrfali Ecclefie^ pro-
miccic.Noca qudd vique in finem fcculi non funt dclicun qui
diuina manfione func digni.
# CHRYSOST OM V S. Quia magnaeis iniunxe-
rac, cngcnscorum lcnfus dicit, tcceegoy &c- quaiidicat,
ncdicaturdiflicilecffeiniunttum ncgociuui, egofuni vo-
bifcum, qut omnia facio leuia. Non autem cumillis fo-
lnm dixit fe futurum cflc , fcd & cufti omnibus illis qui poft
illos crcdunt , non enim vfquc ad confummationem iccu-
li Apoftoli manfuri crant , fed ficuti vni corpori fidclibus Jo-
quitur.
•J* Rabanus. Ex hoc autem intelligitur , quod vfque ad fi-
nem feculi non funr defuturi in mundo , qui diuina manfio-
ne,&: mhabitationc funt digni.
«$* Hicronymus. Oftendicfea crcdcncibus nunquamre-
ceflurum.
Homil.jn.in * Chiyfoflomus. Rememoratautem eis, &confumma-
Matth. tionem , vccosmagisattrahat, &ncpra:fcntiafoluminfpi-
C ciant,fcd & fticurabona,& fine fine manentia.
lib.j.decon- Auguflinus.Pnma fabbati diluculo (ficutomncs Euange-
Jenlu Eua"Se liftarconfcntiunt) vetum cftad monumentum.Iam fadum
" ' *•* e«t,qd iolus Matihxus ait, de terrasmotu, & rcuoluto lapi-
de,
dcrant Angelum fe-
dcntem fuper lapi-
demreuolucum, dc
quo Matthauis , &
Mircusdicuiit.Qui
dicicillis:7^o/ffn'w(r-
r : fcidenlm qnbd lifutn
tjui crncifixttsijitfuxri- •
" 1
IT^mil.fi.in
tts . Qj.|!bus finnlia
Marcus non cacuic. Ad harc verba Maria dum fierec mclina
uic fe,& profpcxic in mi>numcnco,& vidic duos Angelos v-
num ad caput, &c vuu ad pcdeslcdentes inalbis. Dicunt llli:
Mujicr qnidploras? Qvia tnlerunt Domiman rneum,& ntfeto vln po-
fueruntenm. Hic mtclligendum cft Angelos ftirrexifle, vc &c
ftantcs vidcrcntur.ficutLucasait : qui &cosdixiflercfcrt :
Quid quxriiis viueniem cum mortuis ,erc. Pofl hxc conuerla cft
Maria retro:& vidit Icfum fiantcm (vt Ioancs ait)&:ncfcie
batquia Icfuscflet,putanshortulanu:vbi&nominaiaagno-
uit cum cui Sc dittum eft.Tv^o/i rnc tangere.Tunc egrejfa eH <ie nJL
numento, ld cft, de loco antc lapidem crToffum: w cnm ea alm
tjua:(vt M.ar£l\Siilt)nmor inurfe>at,& nemini quicnjUJm dicebanW)
Tunc lain fccundum Mattha*um:Ecce Ie.occ di. Auetc.U-
Jxautrmac.& te.pe.c.Siccolligimus,&: Angclorumallocu-
tionem bis eas habuiflc vcnictcs ad monumcntum,& ipfius
J)omim femel, quando Maria hortulanum purauit: 6c ftunc
cum cis itcrum occurnt.vt eas ipfa repetitio firmaret. Vc
ergo Mana Magdalena; nuncians d.lcipulis,&: ihq qi ;c cum
ca crant.quas Lucas commemoxat. Plurcs qtndcni tuerunt
appantioncs quod mnuit Palilus diccns : Vifus tfl lacobo,i
tjipius cjuani quingcntis fratribus ftrrui fcd dcccm legimtisin E |
uangelijs. Qiunquics in lpfo rcftirrcrtionis die. Pnmo appa- ]
ruit Manx Magdalena: flenti ad monumcntum . Poflca ci- '
dcm,&alij Manxegrcdicntibusnunciarc Apoftoli.. Ter- j
tio,S imoni. Qnarto,Clcopha;,& focio eius. Quinto rcucrfis j
illis , 6c nairantibus quomodocognoucninc cum in fraitio- 1
nc j.anis,3pparuitianuisclauiis vbi Thcmasabicrat. S.xto
pcft dies odo, quando cum cis crat Thomas . Scptimo, \ i-
fcantibusadmarcTybcriadis. Octauo, in monteGaliix*
qui non longc eratab lerufalem . Nono,recunibcntibus il-
Iis vndccim, dic quo aicendit. Decimo , vidcrunt cum lani
non in tcrra pofitum , fcd cleuatum in acra , ccelos pctcn I
tem, d.ccnte eis Angelo : Sic veniet quemaumodum vidiitistum
euntem in calum.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et accedem iefu< loq.cji ei di. Ad certificandum eos qui du-
bnabant dc fua refurrect:ione,dicens.
2 Daia eji tmbi ornnis poteflas in ccelo , & in terra . Qtlia licet
Chrifiusquantum adcfiuinitacemabanerno haberethanc
potcftaiem , &:inquantum homoab inftanti conccptionis
habcrct potcflatem m ctclo &: in cerra auJtontatiue , tamcn
cxecutiucnohabuitantetcfurrcitionem fua: fed voluitclie
poflibilitati fubicctus propcer noftram rcdcmptionem.
3 fiwitae^o.Hicponiturdiuulgatiodommic^rcfurrectio
«is quantum ad omnes populos , qua: fadta cfl per prardica-
tioncm apoftoloru pcr vmuerfum orbem. Et hoc cft qct df.
4 Docetcom.gen. Pnus cnim dixctateis,qu6d folum Prsdi-
carcnt Iudaris vt fupra df io.c. quia ante Chnfti rcfurrcctio-
nemfides Chnftioon crat diuulganda per vniucrfumor-
bcm,vt ibidem dictum cft.
5 Bapti^antcs eo».Prapofuit,docetc,quia Cathcchifmus de-
bct
bet pnrcedere baptifmum, vnde adulti prius debent inflaii
de his qu.c pernnentad fidem quam bapcizencur.
6 In no.Proprer vnicacem fubitantia.
7 Tat.& fil. P^opcer diftmttione perfonaru . Ifia eft forma
bapifmi mflicuca a Chrifto,f:'d fanuliari confilio fpiricuifui-
cT-qtiodamm dv> mucata eftin primitiuaecclefia, quaiido
apoftoli b3ptizibacinnomineChnfti , vthabecur AJ:.io.&
19. vc nomcn Chriftiquodcuncc-arodiofiim magftificacft
riir:&: hoc dirfiifius cractatur inquarto fententiarum.
8 Docemes eosfeniare omma. Videlicet facramcnra a Chriflo
inflituta & alia ad fidem Catholic.im pertinentia.
9 Fcce ego vobiicuw fum om.dic.Et hoc dupliciter. Vno modo
affiftcndo eis in opehbus miraculofisad confirmationcm
dodnnar.AliomodocxiftcndoirifacramentoEuchariflia:,
vbi cft totus Chriftus,vt patct cx prardictis cap, z6.
1 o yfivt au eonfmmationem [ecuti.Ex qtio patct q, fidcs O-
thol!can6dcficietvfqucadfiMcmundi,quantucunqitribu-
latioinbus
MORALITER.
j Eutes ergo docete omnes^&c.Ex hoc patct,qu6d prcdicato-
rcs
rcs euangelijdebentoibiT; magnis &:paruis fine acceptione
prardicare&:miniftrare facramentumfecudumgraciam &£
potcftatem immcdiace a domino vcl per miniftros fuos fibi
dacam,
473
P
rooemium.
v nicolavs;delyra,
lationibus agitetur . Aducrtcndum etiam , quod licet Dcus
non ;ifliftat conunuc doftonbus ecclcf jar per operationem
miraculorum , quia non eft necefte cum fides Caiholica fic
fufficicnterconhrmattpermiraculafaftain primitiua ec-
clelia,
^M~GTRT" A jTl^f^E R. ,
datam.Cniibus promittitur afliftentia domini,cum dicitur .
Et
Proemmm Venerabilts Patris Fratris Ni-
g colai de Lyra in Euangclium Alar ci.
474
+Ac ies leonis a dextris ipforu quatuor, E^ech.
i.cap. Secundumquodd ftum fuicin
principio Euangel j fecundum Mat-
thamm per quatuor facies quas vidic
Ezechiel propheta m nnimali vno.de-
fignantur quatuor euageliftejfeu qua-
tuor cuangelia ab eis fcripta dc Do-
mino noff ro Itfu Chrilf o, &: ficut in fa .
■
cic hominis defignatur Euangelium M itchasi , fic rn facie
leonis defignatur Euangclium Marci,de quo dicitur verbu
propofirum . Facics leonis, &o In quo quidem verbo circa
Marci Euangelium poflumus quatuor notare, videlicet.
Procedendi modum, cumdicitur. Facies. Spccialefubic-
clum, cum dicitur, leonis . Oi dinem , vcl fitum , cum dici-
turadexcris.Ipfiuscum alijscercurnnumcrum, cumdici-
* tur , ipforum quatuor.
Circa primum confiderandum, quod licet facies fit brc-
uisparscorpons.tamen in eacontinentur omnes fenfus,vi
dclicet vifus,audicus,&c.fic in euangelio M irci.licec iit brc
uc refpeftu a!iorum,camen in eo brcuicer contincntur fen-
tentiaj aliorum trium euangeliorum , fecundum quod dicic
Greg.fuper Ezec h. Si qineras quid M ircns dc incain icionc
dimini fenferit, hocnimirumquod Matchxus Lucas , &£.
Ioannes, & ideo calis modus procededi m quo fub quodam
compendio,continencuraliorumfententi?compecencer'p
faciem defignacur, dequopocaccipi illud quod df Efihec
I j.d.F.icies t»a plena gratiarwn.<\uia modus proccdendi iplius
fanfti Marci Euangeliffx , Iicec fic breuis , vc diftum cft , ta-
men plenuseft fcntenciarum gratiofaru, Sc fic pacct pritr.ii.
Circa fecundum confiderandum , quod licec Marcus de
omnibus Chrift i faftis fcnbar.ficut Sc al j.tamen fpecial irer
verfatur,& immoratur circa refurreftionem,&: regnu Chri
fti q uod affecutuseft Chnftus in fua benedifta tcfurreftio-
ne,fccundumquoddixitapoftoIis tmrnediate pott refurre-
ftioncm fuam.Matth vlc.d Dataeli 'mbi omnii potejlas i>. tcelo,
tr in terra . Quod quidem regnum pcr Iconcm comieuien-
terdefignatuc,quieftrcxanimalium,vtdicit ladorus libro
Etvmol.i j.
Eriofpecialc fuhieftum circaquodfpecialitcrimmora-
e In. tur Marci Euangelmm defignaturin nomine Ieoms,&:hoC
n irci proptcr tri* qua? in rcfurreftione Chrifti reperiuntur,& ,p-
6 kprietacibusleonisaffimilanrtir. Pnmumefl , refurreftioms
cfficicnspnncipmm, qimd in alijshommibus eftextrinfe-
cum , fcd in Chnfto fuit mcrinfecuin , fccundum quod lpfc
dtcitlo.io.d P(«teftatcmhabeoponendiannviam,&: pote-
ftatem habco irernm fumcndi eam,quia propria vutucc re-
furtcxit.& fimilc huius in propr.etatelconis repcriuir.Dor
roicn.oculisapertrs.fccundum qtiod dicit Ifido.vbi fup.Li-
cctautemcaroChrifiiin fcpukhio dormicnt per veram
n)ortcm,&: anima- feparationcm.tamcn diuinitas vtroque
coniunftavigilabat fccudumquoddiciturCan.^.a Egodor-
n,io,& corrrtum ri^tlat &c vtrtutc huiusdcitatis fic vigilahtis
furrcxitafonmo mortis,vnde potefl cxponi dc eo quod di-
ticur It ren-.4-b ^Afce- ditleode r»&:/i/<<o,quiaGir,ftiisqui ctt
lcodctiiruludadcfepukhroaltei.ditvirtuccpropria. Se-
cundoaffinvJatur lconiprcptrrrcmpus,&: modum,qui3 rc
furn c>i(. Chrifti faftacfl pcft tnduum ,quod tamcn acctpi-
turpcr fyntcdot hc n , ita fimiliter leo naius dc nouo tnbus
dicbus diciturdormirefecundum Ilidorum vbi fupra,&: po
||ta frtmitu,&: rugitu patris excitatur,fic Chriflus poft tn-
futim dorniitu msin fipulchro virtutc DHpatns fuit ex-
C|tarur a mortis forrno, fccundumquoddicitur Act.j-c.
"»w btm jujtituuit <t mottnit , & cttera . & ldeo dc hoc po-
tcfl;
clefia,tamenaliquandohocmodoafliftif Ecclcfi;c facien- D
domiraculaaliquaadconfolationem fidehum. Affiftic c-
tiam Ecclefix fempcnpfam dirigedopoccukos inflmftus
fpintuflancti , vt fic non deficiat fides Pctri . Ad Iaudem, 6C
glonam Domininoftri IcfuChrifti.Cuicfthonor,&: gloria
m fecula fcculorum.Amen.
Et eccevobifcnrn fu»<,& i Scilicet duigendolcimonemadfa
lutem audientium,&: mcntum veftcum.
ccft cxpom illud Gtnef.49.b. Catnlus leonis l»da , & fubdi-
tur , B^equicfcens accubmfL\vt /ro-, fcilicenn fcpulchro,&: fub-
ditur. Q^iffufciiabit eutn. fcilicet dc fomno mortis pofttri-
duum ? Ad quod poteft refponderi.Deus patCr.vt patetcx
pr^diftis.nec lfiud diftum contrariatur ei quod prgmiffum
cfl, fcilicetquod Chrifiusrelurrexitvirtutepropna, qnia
vna, &: cadcm fimpliciter eft pcteftaspatns, &:filij. Tertio
affimilatur refurreftio leoni propter afiequutum "impe-
rium , quia lrcet Chriflus ance refurreftionem fuam humi-
lis, &: abeftus apparueric, camenrnrefurreftionedpmi-
nium obtinuit , fecundum quod dicit Apoftolus ad Pliilip-
pen .z.a. Humiliauit fcmetipfum fat~l:<s obedicns vfque ad mortem ,
mortem antcm crucis . Tropter quod & Peus cx Uauii illum , &
donauit dli nomen quod eflfuper ornne nomen^vt in nomine Iefu om-
negenu fletlatur aeleflium, terreflrium , & infernorum , & ctitera .
Etinleoneinueniturhuiufmodi fimilitudo,inquantumcft g
rex animalium,vtpravdidum eft,&:ideo nomenlcomsdxi
tur a lcon Gra: e quod fi^mficat regem Latine , &' dc hoc
dictur Apoc.f.b.firreWnr lt« de tribu /«rfa.quia pcr fuambc
nediftam paflioneni , &: rtfunefticntm fubiccitfibiom-
nem creaturam,&: fic patetfecundum.
Tcrtio in verbo praraffumpcainotatur huius euangelij
fitus,vel ordo.cu dicicur.^f dtxtrisdn llla enim vifione ima-
gmariaEzechieli prophetar oftenfa fic apparebat ar.imal
habensquatuorfaciesquod facies hominis erat in d.refto
afpcftu propheta? , facics autem leonis in dextera parte, &
bt)uis in fintftra , &: ideo ficuteuangelium Marthari , quod -
defi^natur pcr faciem hominispomturprimum ,ira cuan-
gclium M.trci rationabiliter ponitur fecundum,quia dexte-
raparsprioreft finiftr«i,&:dehocpotcflexponi quoddici- f
tui Dcureronom. j } .d.Iu dextera eius ignea lex ,ideft,lex euan
gelica a M^rco dcfcripta, quar diciiur ignea , quia accend.c
- animos fidcliumadamorcmtcclcftium inquantum defcri
bic refurreftioncm Chrifti.per quam introducimur adcce-
leflia, quiatuncS.iluator nofter dcuicia mortcaetermtacis
ni-bisaditum referauit, ficutdicitunn ColIec-laPafchar, ££
ln fignum huius Angelus refurreftionis Chrifti nuncius,
qui perennem vitjm cius nunciare venerar, rette rn dexce-
ra fedebat fcundum quod dicic Bcarus G egorius Homil.
li.Ez Uc patet tertium.
t^iarto m verbo prcjafiumptodefcribitur numerus drter
mmacus euangcliorum,cum dicicur. Ipforum quatuor. Cir-
ca quod conlideranduui.quod 1 cec pluraeuagelia,6t a plu-
ribus tuerindcnpca, quatuor camen cancum func approba-
t.t , lctundum quod dicirur in prologo fupcr M itthfum, 6C
h >opropccr ftguram facramenti^qma ifte quacernanus mi-
merus multipliciter fuit in lcge figuratus.Pn mo in quatuor
fluminibusdeparad foexeuntibus.Gmef.a. Ireminoua-
tuorpatnarchisprincip bus a quibus dcnominata cft Ca-
riatharbe,ideft,ciHitas,quuuorGeii.i}.quiaquaruorprinci
palcs pacriarcha; func ibi lcpuki cum fuis vxot ibus . Tcrtio
lnquatuorcirculisarcc Tcftamenti. Exod 2$. Quartom
quatuor pedibus mci fe propoficionis , lbidem . Quinto in
quatuor cornibusalcans hi>locauftorum,Exod. ij Sexto in
quatuorordimbuslapidumrati')n.ilis,Exod.t8-Scptirnoin
quatuor deambulatonjs domus Salomoms , tcrtio Kcgum
fcptimo.Oftauq m quatuor ventis mortuos viuificantibus,
Ezecb.37. Nonoin qu.ituor mmim'sterra-, prarcartensra-
mcn fapKntibiis.Proucibiorum }o. Decimo m quatuor vi-
ris in fornacc Deum laudantibus , Danfiel.}. Vn Jecimo in
quatuor f.biiscoiniiahariefnmdeijcicntil -us.Zich. i.Duo
decimo in quatuor quadrigis per orbem difcarrcntibus ,
Z.ch.6.Tertiodecinoinquatuoranimalibusoccu])tisanrc
&: retro, Apoca.^.dc qutbus lbidcm fubdicur,quod rcqiiicm
ronhabcnt dic,acno£fcdicentia fa»8«>,Satiaus,$ancJiisDb
minus Dcui otunipoUns. Lui efi bonot ,€T glou/i hjeculafeculorum,
jimtn*
47? Glof.ord.&NicoIaideLyra. 476
■&Incipil qucJam introduclio in buncprologu.
Quatuor iu,
ctuqgciiii.
Ma"K.io a
p.al.?,.«
Incipit Prologus beati Hieronymi in Euangelium
fecundum Alarcum.
Arcus euangelifta Dci c!ec"his,& Petri in ba T
prifmate filius atque in diuino lermone di
icipulus , facerdotium in Ifracl agens , fe- 3
cundum carnalcm Leuita,conuerlus ad fi
1
forti.s.c.
lojn,i.U
Matth.u.d
l.iierr. f.g
Ioan.ij.b/
ciorum noftrorum excmpla iuftificata,ficut in iudicijs Dci T
comparuubabcmu.s \ ndc idcni Aibi. ^4 iudici)<.ruuis nmit. I
Inquo.n.iudicioiiidicaucnmus;uid,t.-i)imr denobis.In bis '
quati.urqualiratibusiunr.tnnor.-iiJcs.rpcs.chancas.Tiinoic
namqueincipimus,rideferuamus quaj lnopimus fpeengf-
mur, charitatccJn-
fummamur . Finis.n. i. ,
pnecepti r(i cbaiitas.
Hifuntquatuormc-j
fes,quosChnftusan
te mclfem pradixic
dicens. Nonnequa-
tuor menfcsfuucvf-
que ad meffem . Vc |
&: nos per prjecepta
.." r domini,atqueman-
demChnftieuangehuminltahalcnpfii: 4 data,accettimonia,
oftendens in eoquid &gcneri fuodcberet,&Chnfto.Nam 5 &exempla matucos
Contiiraationem. « Ojix eli deloanne Bjptifta,qui elt degenete Marii.quia 6 poft illdlClUm niCCa-
detiibu Lemtica, fic ita oltendit Marcus quiddebcat generi fuo. j niUS frUCCUS CUU) °.1U
initium principii in vdcc prophetica: exclamationis infti- 8 dio.quiinlachiyuus
ideft.dignitatis. timoris Rmina poe-
tuens,ordinem Lcuitac ele&ionis oftendit,vt prxdicam prae- 9 nircncia: lactaunnus
a ldcft.fola gtatia Dei creatum.
de*ftinatum Ioannem filium Zacha rie. in voce angcli annii
Idcft.ad hoc emiflum.vt eflet vox,8c angelus annuncians.qu* notantui in illis du-.b x% autontatibus. .
Vox clamantis.Et.Ecce ego mittam.
ciantiscmilTum.Non folum verbum carnem fa&um, fed &
Ecdeliam. a Ide!t,prxdicationem filij Dei. Qupd oftendit ibi ante faciem".
tuam,& ante te.fcilicet hoaiinem,8c hoc eft quod Chiifto debet. b Ioanms.
corpus domini in omnia per verbum diuina; vocis anima-
a Ideft,charifmatumimpIetumdonis. b Hocibi,C>ui prxparabit viam tuam .^Etibi,
t «rate viam domini.rcftat facicc femitas.Et hoc item debci Chnlto.
tuminimtiobeuagelic9pra;dicauonisoftenderet:vtquih?c
Ibt;ii8.rn
Ibidem
rial.tl.4
Ibidcmc.
lciunymus.Quatuor funt qualitates de quib fancta
ciungeliacontcxuntur. Prarccpt< mandatn,tcfti-
mi nia.exerr.pla.ln prxceptis, luflitia; in manda-
t!scii.uuas:inccfli-
mom>s,tdcs;incxe
pb»,pcrfcctio.Pr*cc
pta huiufmodi . In
viam^entium r.e abic*
rirj.-hoccfl^iucrtc
reamalo;Mandaca
Uum do vobii » vt dili-*
gatis inuicem : hoc cft
facercbonu.&cha-
^ ricatcm implcre. Tc
ftimoniaqua?inore
duorum, vcltriuin
teflium, vthoc: Joa-
aes tcflimonium pcrhi-
bet dc mc , fvd babco
teftimoniu maius loan-
ne. Eftenim paterqui
teflimonium perbibet dc
we.Exemplavchoc;
Difcite a me,quia mitis
fum y & humilis corde .
Et; cfiotcperfctlhficut
etpater vefler,S>C alibi.
Exemplum.n.dcdivo-
bif, vt & vos ita facia-
M.Dchis.n.Dauid.
frxceptum domini luci
dum j//«>w.Hiftoriam
maximeprxccpcacontinent^Etalibi. Latum mandatumtuum
»/Wi-,quia quidiligit proximum,totam legcm implcuic. Ice.
Teiiimenia tua intcUeXi. Ec alibi. Teftimonium Domini fideUt
r quiaplusfideanimi,quamoculiscarnisceflunonium indi-
^cc.Ciuarco. ludicia domini vciu.infe. Vt fic fcilicec iint mdi-
ciorum
10 incerrancflios por-
1 1 canccs charitaris ma
12 nipulos cumgaudio
mctamus in ccrlo.
13 HlliRONYMVS.
14 Marcus Euangchfta
Dei , 1'ccn difcipu-
15 lus,Lcuicicusgcnc-
re,ck faccrdos,in Ica 1
lia hoc fcripfic cuarfl
16 gcliumpnnius AJcW
xandna; Epifcopus fl
cuins per fingula opus euangclij dicta fcircjcSj in iedifpune
re, Sc difciplinam in fc lcgis agnofcere, & diuinam dommi
in carne mtclligere naturam. C^ui fenunat pofl MatthdEii/j.
fremit,vtleo,qui volatvtaquila quidifcit,vthomo,qm im
rnolacvc faccrdos,quiirrigac,vtflume,quiflorefcit, vtagcc
4$ qiu
Sequitur Poftil. Venerabilis Patris,Fratris Nicolai
dc Lyra in prologum Euangelii Beati Marci .
Mjlrcus Eu.nigeliiia.bu^eho Marci bc&ttis Hicionymus
prarmittic prologum iftum.C^ui diuiditur in tres par
tes,quiaprimoHieronymusofteditic.ipconsautoncatem,
fecundo fcribedi modum,&:ordmem,ibi:7S[4wi^»«Hmpn«-
«-jpij.rerciOjOrdinis rationem,ibi. Denujue. Circaprimum o-
ftendicur aucontas beaci Marci fcnptoris huius euangelij .
primo, quantum ad officium poft eius conueriionem ad fi-
dcm Catholicam^cumdicicur.
I Marcus EHangelilia Dei eleclus.Ad ofBcium enim fcribendi
cuangclmm f uit a Dco eledtus,&: aflumptus,fecundo,quan
tum ad erudicionem in fide Catholica plemorem,cum df .
% Et Tetri in bapn{mate filius,atquc in dminofcrmone difcipulus .
Exhocenim,qct fuitfiliusipintualisbeatiPetri fuicei ma,-
gis familians, &: per cofequcnsfpecialiusabcoerudicus dc
fadis.&idoftrinaChriftLlccundumquod Pecrus vidcracin
Chrifto , & audierat ab lpfo , pivptcr quod certius potcruc
fcnbereeuangelmma Pecroaud:tum,quamca:ccri affcipu-
li eius,tcrtio oftcndjtureiusauconcascxftatu qucmhabuic
antc conucrfkmcm,cum fubdicur.
3 Sacerdotium in Ifvael agens.Quiz ad Sacerdotes,&: Lcuicas
pertinebat fcirc praicajccris fcnpcuras vccens Teflamenti ,
•quaedcChrlftotcftimoniumpcihibcnt.
4 ln ltaliafcripfu.\b\ tunc vigebat fludium quod a Grecia
lucrat Komam tranflatum,&: m eadem ciuitatc Marcus ro
gacusafracribus fcriplit illudcuangelium,vc dicic Hier.in li
broilluftrium virorum,& exfolenmtateloci fcnpcorisoftc
dicur autoritas.quia m talibus locis non folent fcnbcrc, mfi
homincs autentici. < Qflendens /«co.Sacerdoccs.n.Lcuici
ci , qui dcbcnc mcclligerc fcnpiuras prophccai um ccilimo-
nium dc Chriflo pcihibcncmm cx hoc rcdducur magis ldo-
nejadicnbcndumcumgclium. 6 EtCbrifio. Quialiccc
breuicer fcnpferit euangclium , tamcn futricientcr Chnfto
reddidit dcbitum cius cuangclium tomplcte fcnbcndo.
7 i\umhiitium. Hic confcqucntcroftcndit Hieronvmus
icriptut* ipfius Mjcci ordincm.Cuca quodiciedum.quod
Marcus
Marcus in principio fuieuangelij ponic quandam pra?ficia
nem vfquead illum locum.ruit 111 dcfcrto Icannes,vbi pr^
rniffa pra:fatione incepit narrationem. Pruno ei go oftcnd
Hieronymus ordinem fcriptuncMarciquantum ad praf;.
tionem,feu prologum.Secundo,quantum ad natrationcrnL
feu tractatum.ibi.Oer.iquc cum perfccb. Circa primu icien
dum, quodMarcusinprrfatione fuieuangclijponicduas
prophetias.Prima habctur Malach j.a. Ecce cgt. mittoan-
gelum meum,&:loqui[uideaduentu Chiifti m muudo, ad
qucm dcnunciandiinipra:mifluscft lcancsBapt:fla;nbac
prophetia defignatus pcr angclum . Angelus.n.intei pi cta-
tur nuncius.Sccunda habctur Ila.40.^0^: clamantis in deferto*
parate viam domim . Et loquitur deaducntu Chrifti in corde
humano per fidem!&: deuotionem, &: de ift s duob.oftecJit
hic Hicronymus,licet obft. urc quod contineantur m pr.tfa
tione ipfius Marci euagelifta?,cum dicitur.^m iniciumpnn.
j.initialepnncipium, feuprologumaquoincpjtfuumeua-
gelium. 8 ln v»ce prophetics exclamationis ihfluuins. C^llia
prologum fuum in^hoata prophcrijs, vt dictum eft. 9 Or
dinem Leuitux elcclionis cfle>i<iit.\.lu$clcL\ioms ad fcnbendum
cuangelium oftendic ordmcm per hoc quod a principio fui
opens allegat prophctias , quarum inteJlcaum faccrdotes
Leuitici gencns.de quibus fuerant.debcbant habere.
10 Vtprsdicans Ioannem prntdtflinatum.i.a. Deo praordinaru.
1 1 Emijfum m voce angeti.i.figmficatum nomineangcli , vt
dictumcfT. 12 ^««Hnci<i»m.yilicetIoannis.
1 3 1\pn folum verbum carnem /^f7«w.Idefr,aducntum Cbri-
fticarnem,per quam in mundovifibilisapparuit.
H Scd «crto^wjrfo.Ideftjecclciiam.feucongrcgationemfi
delium, qua: eft corpus Chnfli myfticum.
1 J In omniapcr verbum diuinx amm. i. viuificarum: quia ficut
amma viuificatcorpus vitanaturarjica verbum diuinum qct
cftDei filius venicns m mcncibushominum, viuificaccos
vica gratice , &: vtrumque aduencum Chnfti , fciliccc in car-
nem,&: m mentem denunciauit Ioannes Baptifta per fuam
pr^dicationem.Et q uia ifta pr^dicatio Ioannis fuit ordinata
ad cruditionem fidelium,ideo fubditur.
16 yt qui bxc le.ld ert,animaduerteret.
Cui
477
Prol
roio°;iism
Ma
rcum
4/
78
& ii feruer.vt vinum.
3:bnftus.n.deqtio lo
quicur, vthomona-
cendo, vitulusmo-
riendo, leo refur-
£cndo,aquiUafcen-
dcndo.
Hieronym. Mar-
cuinpeneintactum,
maiores noftri prx-
tereunt, quia pene
eadequxMatthxus
narracjicccqnibuf-
jdam difiinccis tefii-
monijs , vc alterius
slaalam alteriustan
gatanimalis, &rota
rotam eadcm via
fequatur, & verfis
adinuiccm vultibus
fefe animaha con-
cueantur. Inprimo
canone Marcus cu
Matthxo Lucaque
F:omicatur,&loan-
In fecundo
cum
a Ioanni.
Fcincipium carnis.
c InyictutcDomini,8coperationc,
tlegens feiret cdi inuiu carnis in docmino,ck*kfti aduenien
a Se fffe habi. b Vt infeinueniret illa caro. c Filium Dei.
lis haabitaculum caro deberet agnofccre,atquc in fc vcrbutn
Ioaunis. Ide(l,Adam,& Eua.Sc diabolo. a Jlla caro . b Heft recupercr
, in Chrifto.
vofis quod in cofonamibus perdiMerat inueniret.Dcnique
cum perfedti euangeiii opus inrrailet, a baprJihnoDomini 7
prardicare Deum inchoans , non laborauit natiuitatem car- 8
a Ideft,Mattha:p,pIutaIis pro fingulari.vel quia pUires antc eurn faipii-i5r .
nis,quam in prioribtfs videratdicercfed totius cxprunens
a Non nmncrum ieiun;j,(edieiunij nuiii rum,cjuod quafifubeft nunicro pro myfterio numeri.
cxpofitioncm deferti, jeiunium numen.tentationem diabo
lijcpngregationembeftiarum^&myfteriumprotulitano-e-
lorum , vt inftituens nos ad intelligendum fingula in breui
a Ideft,Matrh.Ti dicta deftruetet.
c6pingcns,nc autho'ritatem fodix rei demeret,&perficiedi
a, IdeftSptxtermiflum ab eo fuppleret.
operis plenitudineno^nnegaret. Deniq. amputalTefibipo ft
fidcm polhcem dr,vtfacerdotio reprobus haberetur,fed tra
Fidclibus volent b ts ipfum paftorem.
confcntiens fidei prxdeltinata potuit eleclio.vt nec fic in o-
perc vcrbi perdcrct?quod prius meruerat jn genere.Nam A «
ie
cumMattheo,&LuD
ca. In quarto cum
Mattheo,& foanne.
Jn fcxtocanone co-
mitatur fempcrcum
Macthxo,vtduoan
r.ulijn vnovecte,id
cft, in qiiidraginta
nouemcapitulis. In
oclauo canonc cum
Luca comitatur in
tredccim capitulis. £
In proprijs vero que
maxime vrcunque
14 explanare difpowo,
1 % dccem &: o£to ince-
1 6 dit fpaciatim capicu-
17 lis, quxfimulomnia
18 duccntatriginratria
10 fimccapirula. Mar-
zo cus, cxcclTus manda
21 to. Lucas, iftecon-
;.2 furgens, vcl ipfeele-
2j uans,
24 Beda. Mircus Pe
ij tridifcipuSus rogutu ifcripfertt
$ lloma-
M.irciiv qn.i-
re euigcliutn
NICOLAVS DE L Y RA.
1 Cuiinitiumcarnis in Dco.uin Chriftum,cuiuscarononha-
buit princidium cx viro,quia non dc fcmine vinli natus cit,
fedvirrutefpiritufTancli illacaro fanchfflma fuic formata.
1 Et lcfu aduenien.ba. 1. menrem humanam, qux eft habita-
:ulum ipfius Iefu vcnicnns in mentcm,vtdiucum eft.
3 C arodtbe.a^no. \.homo,c\u\ in facra fcriptura vocatur ca-
ro,lfa.40.b. Omniscaro foenum.&omnis gloriaeiusquall
9os3gn,quia pcr prologum Marci cuangchtia: homo lcges
jcbctcognoiccre vtrunjque aduencum Cfrnm , fciliccc in
:arnem,& in mentem.
\ .drcjHe in [e verbum \>o. i, Dei filium per Ioanncm, qui vo-
atur vox verbi.fccudum quod habeturloa.c.Ego vox cla-
mantis in deferto.annunciatum.
5 Qiiod in confo.perdi.i.in pnmis parcntibus fuafioni fcrpen
lis confcnticncibus in quibus gcnus humanum pcrdidic vec
bam Dci mcntcs viuificans vita gratix.
6 Inneni.Pcr fidem vcrbi mcarna:i,quam prxdicauir Ioan
nc<:,prourtraditur m cuar.gelio Marci.Alitcrcxponitur ab
aliquibusabilloloco. Carodeberct agnofcere. i.patcrcarnalis
inis Baptiffar.f.ZaLharias debcrct agnofccrc,quod ange
lusci apparcn"; vcrum fibi annunciaucrar , quia propcer du-
bmm verbi cius fjclus cft mutus.
Mque infe ».>o.i.]oquelam articulatam. Quod in confo.per.
Qiua licetmulti poffint fonare vocales faltern aliquas non
tamcncnmnspoffunr fonareconfonates./nMMmt.quiaZa-
chanasinnatiuit^tefilijfirmitercredendo recupcrauic lo-
iquelam^quam pcrdidcrat verbis angeh difcredendo.
7 toeniquc cum pnfiili cuangc //j.o^r.Hic confequcntcr ofien
diturordincmfcriptu'3? Marciquantum adnarrationefcu
tradatum fui euangehj , oftcndens eum ordinatc fcripfiffe
pcrhoc quod aliqna omifi::co quod fufHcieter erant a Mac-
thzoexprtfla aliqua ctiam ab codem Matthxo dicla breui-
tcrtetigit,vt vitarct prohxit.item 6c verborum Matthei ofie
t!etetnrmitatem ; quia in ore duorum vel tnu tefiium ffac
nc verbum. Et in hoc ct;a, q, aliqua adducit Matthea di-
ctaadperfectamcuringclij dcfcnptionem, &hoceftquod
dicitur; bm ;ue ct<r»perfefti,cyc.\d eft,narrationcm cuange-
Iu',iiicijn'ens,& dicit perfc£ti cuangclij,quia lcx Mofaica li-
ccreffctbonajtn fuit impcrfcCta, qun populo rudi & impcr
f<'clofuitd.tta,id^od;cirur Heb-7.c Nihdad pcrfeclum ad-
duxit Icx , fcd cuagclm m impet fedionc lc^s fuoplcuir,vcl
alitcrclr. Tnfe.cuan, vt corinuctur litctacum hoc qd fequit*.
« Ji baptifmnincboars QuiaChriflus tcmporcprxdicatio-
"is ("u^incaptrat jo.fu?<ttatisannum,vt habetur Luc. j.qd
'ft tempus ctatis pcrff6lc;,&: fccundum hoc potcft dici.Pe.-.
***ngth) opus i». &c. Eo quod uvcipit narranonem ctian-
gelij fui a baptifn)o Chrifli, quo tcpore in xtatcfuit pfccla,
9 "Hmlaborauit naiuitatem carms.^dhccx. Chrifti.
•0 Quam in pno, ri. Scilicet dittis , iMatthxi ad vitandum
fupcrfluitr,t' m.
'i Sedto.fx.ldc9, quomodopoflbaptifmumimmcdiate
"itrauitdefcrtum ibi naojnndo.
1 ItihniunH. Scilicec 4o.dieru,q numerus eft myfticus, ea
quoa
quodconfurgirc\denario,perqtnternar;u:r. ciirfto, inquo F
fjguificatur.quodimpletiodecalogiin fidc verbiincarnaci
inquaternarioeuangeliorum dcfcipn ducic ad vicam bea-
tam, fecundum qupd dic;c Saluacor M itt. 19.C Si visad vi-
ram ingredr.fcrua maiidata.
1 3 Tentationem diabdS^nx plcnius defcvibitur Mat.4.
14 Congrevationcmbcsiiarum ^& myftcriuw fYQtnbt ang. Vto-
ftcnderec.quod ammalia irrationabilia,& creaturx intelie-
ctualcs ca-leftcs obedianr ci.
1 5 Ft inflit.nosy& c.Ad hoc prxdidta breuiter tetigit.vt in-
ftruerctnos.
1 6 ^id intelligen.Quod cadcm latius dicta a Mactbxo vera
cffcnt,idco fubditnr.
17 7^e autoritatemfaclx re/.Ideft,euangclij dcfcripti a Mat-
thxo.
1 8 DfBJorr.Sed magis addcret,&:confirmatcr.
19 Et pcrficiendiopcris.AddciidoaUqiia.liiS quxaMattllXO Diniiio
fuerancprxdidta.
zo Deniqne amputaffc. Elicconfeqncnterofxenditur prxdi-
ffti ordinis rationemjiccc n.fpirituffanctus principalitcrcau
fafuerit huius ord narx dcfcriptionis . Marcusramcn fui:
caufa inftrunicntalis,& ex partecius hicafllgnatur diccior-
dinis caufi.Etpnmoexeius humilitate,fecundoexftudio-
flcate,ibi. Cuim per jingula. Circa primumfciendum,quod fa-
pietis eft ordinare fc,& ordinate fcnberc. Humiluas autem
maxime difponit ad fapientiam diuinam , fccundum quod
dicitur Prou. t l.Fbt humiluasyibi fapientia.SC idco oftenditur
Marci humilitas,cum dicitur. Demque amputajfe fibi pnfl fidem
po!.dicitur,vi Ja.-i epro.babc.Ex humilitate.n.repurabat fefe in-
dignum,& ideo reformidabatafcendcre cantum gradum.
2 t Scdtantum eonfentiens fittei pr£dcflinata /Jo.i.diuinaordina
rio,qux ita potens cft qnod ci nullus poteft rcfiftere.
21 Conjentiensfidei. i.condcfccndens dcuotiom fideiiu,qui
defiderabanccum haberc epifcopum,fccicalitcr ipfum pro
mouendo,licet ex humilitat# refurgerecjdeo fubdicur.
1 j Vt necftcin operc vcr.perdcrct.i.in prxdicatione,quod eft
opus epifcopi.vnde Ad.7. ^ipesloli quorum fnrcefforcs fwit epi-
fcopi.vi habetur in decrcns d1ft.2i.cin nouo Teftamcnco,ad
mimflrationcm temporalium feprem diaconibuscommife
runt,vt opcris prxdicationis libenus vacarcnc.
34 <l^od pnus merucrat in gc/icre, Fuic eni m de tiibu Lcui,ad
quam fpeciabacfaccrdotiiini,
2 J 7{am Jllcxandrax. cpifcoputfuit. Non obft.ince, quoc: nm
Mutilati .i"
putaffetfibipollicem. Noncnim diciturquodamputaue- $ * Mft
r r ... r ,c ,. ordines j>ro
rit fibi cotum polhccm.fcd torte aliquam pattem perquam lnouenfji fun:
non impcdiebatur acongrcgando.Et fimilitcr legirtir fctctu
inlibroquidicitur Paradifusde Antonio Ailachonta,quem
cum qmdamciucs vellcnt raperc.&co"llitue;c.fibicpifco-
pum.fctro fecuitfibi aurcm finifliaiii,diccns.Lcxd;u;na:u
bccnullumaureprxcilaoptari in cpifcopum,quodcuTheo
philocpifcopo hocdidum fuifiec,rcfpondit a Iudc;islcx ifta
fcruatur:Egoautcmfidederitismihi aliquemaunbustrun-
catum,fed monbus probum non dubito eum Epifcopnm f i
cerchoc tamen modo non obferuacur.
Cuiut
479
480
@ Romanorum cuan-
A gclmm ft-ripfit, Jt
quod Petius vcrbo
prxdic3ucr»<J , con-
frniarecur in pcrpe-
tuiimltccaium me
« mori:i.Pti.m\cxpul
■^ fio dxmonis >n lyna
gi>gaabhomni<\Se-
cundo , libcratio fo-
crus Simonis a fo-
brc. Tcrtio, Jrpto-
filiam Iairiin domol
iiiicitauic.Nono,qn-
cii:;- pamb. qtnnquc
Glof.ord & Nicolai de Lyra.
lcxandriae cpifcopus fuit . Cuius per fwgula opus fuir fcire *
euangelijinfedictadifponere, &difciplinam infelegisa- $
gnofccrc, & diuinam in carnedomini intelligerc natu.ram . 4- «vlha honnnum a
a Vt p> iiii r»vi misopcra bonj.poftdoceamur. tiaiMt . L/CCimo, afi
o i-a- in nos primum oportct requiri,dchinc inquifita yolu- "
^- a Boncexticutationis.
mus agnofci,habentesmcrccdem exhortationis,qucniam
Tantutn.
• qui planrat,& qui ngat vnum funt,qui autcm incrementum
pra:iht,Dcusert.
iiim mudauir.C^uar-
.iralvruv.m ciir.tuit. Quintn, infynagog.im.imim arida
curauit.SeTcto.da-monucti n a lcgione poffeftum,1iberauit.
Scpnmo,ftuxu languinis tadtus a muliere rcftnnxic.Oitauo
fili.UTi
lia Syrophcnirtc du,-
inoiiKimexpulic.Vn
dcctmo,furcji,&: mu
tihominisaurcsi &
lingua apcrtiic.Duo-
decimo,ca:cumcx-
travicum Iscchfaide
illuminauic. Tercio-
dccimo,quritiior milli*fcpt?m panib.faturauir.C>t,iarcodeci-
mo homincm a fardo,&: muco fptucu(quod difupuli ncqm
bantj libcrauic.
5
6
7
8
9
teai m tttiL»
re fciplnni.
"~" N 1 C Ol.rtV S O b L Y KA.
1 r«i»rprr%«/<iP^«5.Hicconfcc]iicntcrrcddicurracioex
fludioficate.Homines.n.ftudioti magis poilunt cogitata or-
dtnarc, & ordinatius fcnbcrc . Marcus autcm fmc valde flu-
diofus.fecundum quod dicicur hic.Cuiusperfwgula opus fci. f.
prophecias de Chnflo piamunaacas.
2 Euangvlu in fe diila difponere. Non. folum incclligcndo, fcd
C ctiam opcrando,
3 Et d.fciplmam infe Ug.agno. Non folum liccralitcr incelli-
gendo,fed cciam fpiricualicer.
4 Et diuinam incar.domiui inteltig.natur. Qtiantum ad diflin-
itioncm nacurarum, vc (uppoiici vnicacem. Et quoniam vi-
tam, cV doctrinam bcati Murci debcmus imican„idco con-
cludic Hieronym.
y Ql«ein not pri,opor.rcqui.T)o(\vinam bcati Marci imican-
do. 6 Debincinqnifitavolumusagnofci.Supplc abalijs,quia
perfectianem quam aliquis habcr,dcbetalijs tradcrc/eciin
dum lllud. I . Pctn l .h*V nufqmfque prout accepitgra'iam in attc*
rutrum dlam aduiinijlrantes,fuut boni difpenfatores muluformi> gra
lix Dei,quia buc ccdit ad uagaut» »;«■?/ /»»/,vnde lubdicur.
7 Hjbc>itismercedem,&c.Sed quia iftelabor fine Dci adiuco
r.o non proficicidco fubdirur.
8 £>ji p!a>itat.l?i imo crudiendo.
p E t <tm rigat,&c. illam erudicionem fouendo, & nutricn-
do,vndcdicic Apoflolus t.Cor.j b. Egoplantaui,jipoi!origa-
ui- ,Deus autem incttmentxm dedit,qui ejt bcncdiftus in fxudaf*,cu-
Q„Tr;0 an inrutn.^men.
Occafionecuiufdamdictiinhoc prologo potcft qtiarri,
vcrum licjtum fitalicui fcipfum mutilarc.Et arguicurquod
lk .quiabcarus Marcusampucauic flbi polliccm (vcdictum
cfl)necramc cx hoc reprobatur. Item occidcre fcipfum pe~
ius eft.qu.im mucilarc.S.imfon auccm feipium interfecit,vc
habetur ludi.i 1 -g.Et tnmen numcracur inter fan6cos,vc ha-
bcrur Hcb. 1 i.f.Iccm R;,zias feipfum interfecic, vc habctur
a.Machab. 14.0 Ec camen fcriptura videturex hoc ipfum co
mendare.quia ibidemdic!r.ureligcnsncjbiucerporius mo-
ri,quam fubditus ficri peccarorib.Iien: minus bonum cftco
temnendumproptcrconferuationcm maions boni, licut
ad conferuationem vita?aliqmsproijcic mcrcesm mari.fed
virtuscaflitatis cfl maiusbonum.quam mcmbrum corpora
lc,ergo Iictccpotcfl fibiquisabicinderevinlia . ppcor.ierua
tionem cafl.tatis.Cocranumargumir per lllud quod habet'
in Dccictis d1f.55.cap.Si quis ampuMuit ftbl vinlia,clcncus
pon fiat,quia homicida fui cW.Rnfio,quxlibct pars corpons
ordinaturadtotum,&: iodc ipfoordumndum eft, proucre-
fpicit bonum totius corpons,& vlcerius prout refpicit bonu
homuiis,&:cc)icacis,qui.i ficut parS corporis ordinatur ad to
tum corpvis, fipcorpusad hoinincn., cuius eft pars, 8c vnus
homoad cotam ppiutcm.Ergo fi mcmbrum abquod fic no
xluintorpor^vfpptCjquiaproptcraiiquam agritudinealip
ffi mcnibicj;ucc.rtupriuum,licitep6c2bfcindi,nevitictalia
mcbra,cv hoc ab co cuius cft il habeac arte mcdicadi, vcl ab
aliodc voliintateejus.quiaciiilibptcfl commilfa curafalu-
tis fui corpons,iicut ct homicida, vcl 1 aptor pcr ludiccni li-
cicc occiditLir,& a coitacc hominum abfcinditur,inqiiarum
cius vita ciict in noctimemum c6itatis,qtiia iiidicib.comit-
. cicur
. a d d F~t r o.
Mtrci in prologo fccundo,i,bi dicitur in poftilla ; I\atio tliam
$'<£ inducttur pt 0 oppoftto.
H.ccr6cftv3lid.i, &confonaautoritatibus saftoru in po
ftijlaalkg.nr : licct poftillaror ea rctjccre tfif.Reg.jr.vbl
vr.tencrccu Hcbraeis &: ahjs mmusbene fentientiiuis, qui
aii'T.ierunt q, S.iul poffec cxcufari ab occiiione fui, co qiT th
tflcbatocKjrjpfum, qincracprincipalisinpopulo, ficicnc
ludibna
ticur cura frilnns coicatis. Si autrm mcmbrum iit fanS, tunc
ifr non cft licicum aI1ct.11 fcipfum mutilate P.rmo qu:.
mo nacuraliccr amac feipfam,& per confeqticns nmi;;
func dc ittfcgritace ipfius.Hc ideo mutifare feipfum eft age*
rc concra charicaccm , cf. quilibrc cenecur habjere ad fc
Ice homo fingulans eft pars c6ic.icis,&: ideo in ferre fii
cumcncumpermiitilacionem^cftagereconcracocbonum.
lcem Deus cfl inflicutor natura?, inftituendo mebta n
pore,& ideo mutilansfcipfum agirc.intn Dcum.in cafu u"
licitum eft, vc j ex preccpco D<. i occulco,q, alio modo voc
tiirinfti'nclusfpiriuilfanct.,quia Deusefi alichornatur*,&
dnsvicxj&rmorcish.nnanaj/i»: perconfequcns ommirmo
brorum.& 16 fi praxipiac homini aufern fibi vicam vel me-
brum aliquod,non foltun l:citum,fcd ec debicum eft hodfl
ri,&hoc mododicit Auc. i.dcciui.Dei,c}.S.tmf>niucctfl
cit feipfum cu Philifla:i.s. Quod probat cx hoc q, dns ad inu
agendum rcflicuicflbi miraculofe pnftinam forcictidine,vti
de dicit ibidcm Aug. q, ille hoc latenter iuflcrat fici 1,
ipfttmmiraciilafacic-bat. Bthocet mododicic Vug. d
bufdam f.mctis mulicrb cj tnepe frcutionis feipfas occide-
runt.de quib.ccclcfiamem.iriam facic luda?i vero&calitp
Chrifliani in hoc ipfos fequeter d!cun:,cj, ec fine tal ■ p
diuir,o,vel inflindhi bcitum efla]icuifeoccidere,vci mutik
re in cafu.f.qn videt roe fuar vita?, vcl ali uius mebn immi'
nerefibi ludibrm in contepcu Dei.quia dcbet negligerc ri
ta propria,multo fbrtius abqua parre fui corporis,f. d ad pr:
caucndu conremptu honotis diuint,& h,>c mododicuiictj
Samfoninterfecitfeipfum,confidcransq, Philifta:i exercc
bant m coludibnu ad laude idoloi u fuoru,&: in diuinu c6u
ptu,& Razias.vc hr2.M'achab.Ereodem6qua:da nnilierej
lande legunt"' iibi nares ampucaffe uc ab infidclib.exercH
luxuna in corporib earu in concemptu diuinu.Scd iftuddi»
ctu vf cffcexpreflc.* pdiciu Saluacotisloan.vlci. dicentis.Pi
tro.Cu efles 1 unior cingebas te,^ ambulabas vbi vo!ebas#ci
aut fenucns extedes manus tuas,& ;tlius ce cim»?c, & ducc
quo cu non vis.Etfubdit".Hocaucdixit fignificans qua mo
teclarificaturuscflccDeu. Superquclocudicic Ajg.t],hn
fatis exprcfftc non a feiijfo, fcd ab alio dtbere occidi qui vc
ftigiafequiturChrifli.EtcodemododicendudeinLiCilacio
ne.Roetq mducit^pro c^ppofiro non valecquia licec mcen
tio mfideliu fic cxerccre ludibnu 111 fanctis ad D^i contcm
pcf^tnexdiuinaordinationecjex maliselicicbona,ordina
ad Dei gloria, Sc mcritu electoru. CHiod pac -t in mari
quiquancomaiora ludibna,&: magisexquificacormccafu
ftinuerunr,tarito gloi lofiu^ de tyraunis cnuphaucrunt ad t
rannoru coufufione,& propnu mcntu,& Dei gloria,quii
martyrib.triumphabat. Exdi6t;sp.itetadprnnumai^itiiC
Mitcuscreditur libiampucaflepolliccm inflinctu fpi
cti.Et eodem modo dicendum ad i m, ik. terriu. Ad cjuan
dicendum,q, nnneft licitum iibi ampntare viriba pp.obfc
uantiacaftitatis.Tu quiahoc nocfl cib axrcmed ii.Tu q
p ht)C non abfcjndunt\ ocupifcencia: intcndres . Tu q^iu
alia v:a habettir mcliusremedium, v» 3, per conatum lib
arbitnj rciiflcndo rentationib.cu adiucono Dei,f .n 1 llnd
Cor. lo.c.Fidelis Deus efl cj no pacicf vos tecati fup illudq !
potcfiiSjfed faciet cu tetationc jpuetu, vc pollicis (nflineK
Iudtbria in conternpitim Dei,quam aflertioncm,feu opjni
ne tbide recitar tanqua vCra,vcl falce tolerabile,q manifefl
ccncranaf his q in hoc loco rener, qux manifefte funt vcts
^utpateclcgcti eaq hic,&alibiapoftillatorcpor)iirf. &c
^ETLIC.ln prologocircacuageliu fancti Marci poflilf'
tor mouet q5ne.An fit licitn quequa feipsu mutilaic.Et rv.
det q, non.ntii interueniat inftinctus diuinus.Et addit q, It
da;i & o.da Chnftiani in hoccos fcqcicnces dicutq> licicu fi
non
Si
M
arci
j, non foluna fc mutil jre, verumetia occidcrc finc tali inftinftu, ad
V prjtcauendum ludibnum cV contcmptum hononsdiuini, fedil-
luiri modum diccndi reprobat poftiiiatnr , cv exclucjit rationcin
eius,quu ludibria cV talescontemptus Deus fcit conumere m
bonum patienns^cVc. Hic putat Burge Polhl. velJe inuoluere in
contradiftonjs commendans illum modum dicendi hic . Sed di-
citcumfentireoppoutumillius i.Regii vlt. Seddiligenterper-
legenti
Cap. I.
482
leeenti quod poftiilat. fentit deSaul&aljs feinferftcicnt.bus. D
patet qi>6d Buigeo.eifaliumin^ponn. PuU,il!.d>imopm;(jiiern
Hcbraeorum & aljquojun Latinorum ibi recitar, (ed iinalittr 111
hot rclider quodbcatus Augult i.deciuit.nullam pei Ibnamex-
cular lefeoccider»tem,nili mtcruenent diuinusinHinctus.itade
Sauldicipoteft. ii vi<r alix non luiiicmnt, vnde patet Burgeu.
fiuftia JJoiiillatorcm notatTe.
c a p. r.
Tfjtiurn Euangdtf. Ifidorus.Euangelium bona
annunciatio,quodpr<prieadregnumDei&:
remifilonem pcccarotum pertinec,vndc:Pc?-
nitemhii & credtteeuangclio, & appropinquabit re-
gnum ccslorum .
I NC I PIT EVANGELI VM
SECVNDVM MARCVM.
C A P V T I.
f S»luatoris . f Vnfti-
NITIVM EuangelijIefuChriftifi-
lij Dei.ficut lcriptum dtJ m Ilaia pro-
Hieronymus .Qua
tuor Euagelia vnum
funt,& vnft quatuor.
Itaque & Marci libcr
dicitur euangelium,
&:fim liter aliorum,
" quia vnum omnia,&:
omnia vnum .
b lefuChrijii Hiero-
nvmuslefus Hcbrai-
ce , Sother Gra?ce ,
Saluator Latme.Chri
ftus , Gra;ce,Mcffias
Hebraice, vnctus La-
tioe, id eft,rex facer-
dos: diciturdegcne-
re Dauid regis , Sc
I.cuitico.
-ti a C F lii Dei. Bcda.
M ittha». dicit , fihj
Diuid , filij Abra-
ham.Marcus diut.filij Dei, vt paulatim a minoribus ad ma-
iorafurgamus . Ei M itthaus qui humana 11 generationem
fcr.bit,. onuenit nter cum ftliutn homin s dixit.Mircus au-
tcm qui fuum librumab initio eu.mgelicaj praxhcarionis
mchoat,conuenienter cum filium Dei apellat. Euangehum
cnim folius Dci eft. Vbi notandum ,qtiod cu.ingtlitta: vno
ipiritu fcnpferunt , feddiueifumfibi fcribendi &: initium
& fincm ftacucrunt . Matthaus , a natiuitate mcipit , in re»
p lurredione fimt.Marcus abinitio pra?dicationis Chrifti vf-
queadafcenfionem&: difciptilorum prxdicationcm per-
uc-
uenit.I.u as,a natiuitate Ioannis vfq; .id afcenfionem domi-
ni,cum difc iptiJi m Ierufalcm cxpect mt aducntum fpirituf-
fan&i : Ioannesab stenvcate verbi Dei inchoat,iri tefurre-
cnoncdommi confummat .
d ^tctr fiript. Marcus p'opherarum teftimonia prarmittit
quibushxc vetera&non iiona,fcdap!-ophetispraefcita&:
prsdida affent , in
U-J. — l1
a
b
c
d
e
Wjmk
2v \ "<?si
a f Spintus ad patiem dc rilio per Mi'achiam,vel vox patris ad
filiumd- Ioanne' b Ioanti.m. f Augelus nun-
c us , qui uuuciJt de Chriflof. Folt me vemt qui ante me taitus
eft.
pheta .t eccc rr.irto aneelum meum
antc faciem tuam , qui pr?parabit via
quo &:Iud.rosiquile
gem & prophetas fu
fccpcrant «deunige
liuminuitat,5^Gtn-
tiles quieuangclium
tcnebant ad vencra-
tionem lcgis&: pro-
phetarum prouocat,
nequisiuxtabarcti-
cosaltcrum linealtc
ro fufcipiat:
e £ ce mnto . Beda.
Angtlusdicituiloan
nes non fticictatc na
turar, vtmentiturO-
rigenes, iedofricijdi
gnitate : Sicut cx f<-
ccrdotcs, dequibus
dicitur: Labiajace.cu.
fti. & legemexqniiiiut
ex <we eius, quia a»gdns d^mini exercituum eji .
B. da . Nota quod hoc teftimonium . Eccee. mit. an.&c.
Malach* ett,vtrumque tn d.cit Ifaia: effe quia etfl non vcr-
ba,ienfus tamen inuemuir in lfaia,& mani tcftius in, hoc vcr
fu. Vox cla. in del. Angelus enim qui mittuur antc fa.d.
eft vox clamantis 111 clclei to:pra?parat autem viam dicens .
Tarateviantdom. &c. Potintautcm pro Mvdlachia Ifaia: no-
mendiuinitusoccurrcre, nec voluit M itcus emendare,
quia omncs propheta: vno fpintu loquuti funt quaiivno
urc.
@ Cla-
fin propheris
|MaIn,?.a,
M ..th.ri.b,
Luc.y.d,
Mabc.i.b.
Mahi.li. 5 J. •
Cilii,
Incipit Poftilla Vencrabilis Patris Fratris Nicolai
dc Lyra in Euangehura Marci .
C A P. I.
Nitium Euangel j Icfil Chrifti. Euangdium fecun
dt-r» Mgram r> d :aspa>tes d'<iditury(cilicet inprolo-
ijm & trafljrutnjecundd ibi.\ uit in deferto Ioati-
UCS Sicut patet ixprjtdxclis Marcus breuilatijltiduit
tnjcrtbtndo , & egofimtlner mtendo bteuitati jiuiere
if\um expnnendv , ea cjua repent dicla in Mattbxo omlt endo , & ad
exprftiionem ibipofitam remittesdo,maxtme vbi iffet immorandum.
Dujtergo
l lnitmmeuangelij Euangcliumidemeflquodbonaannunciatio,
ejuia ibt tmnunciatur menarrabde bnnum , qnod ab anttquis patribus
jfuu fumme de(id rattm , jecwdum quod riicit Saluatoi Luc. 10 d.
Mtilti prophew &: reges voluerunt videre qua? vos vide-
tis & non viderunt, &: audirc qu«e vos auditis , &: non au-
dicrunt.
Iefu.
2 Iefu. Idcfl, Saluatoris .
) Clinfti.i.)"<0/» quia eil rex &facerdot , quibus in lege dcbcbatur
fnclro . Q
4 Fihj Dci.Mattbtus auteminprincipio fui euangeli i dicit . Fili)
DjUidfilii^4brabam,quiaeiusgenedlogiam[tcundunt rumananatu
raenarrare volcb.it, vi patet in principio euangetti fi»i . Marcus vero
tilim ta<iq«am fu(ftcie>:ter enarratam dim'utens,v>cat eum filium Dei
.f.naturalem, non adopttuum, dtuinam uaiuram ( in qua efi idim pa-
tri ) tifle>,den\ . Sci tndum ettamyquou Marcut ante conuerfionem ad
fiaem,erat iniiru ius i« lege cr propbetisde Chriflo teiimonium per-
hibcnttbus ,_;■ tdeo aprupheiis dt Cbriitoi cpit fuumeuangeltu, fub
yno comextu dua>prophetits con ungens . iluarum prima fcribvur
Malach.f.Sccunda Efa 40. '/u.irum imeUeClus patet ex pr&dittis tn
prolugo,verumtamen Marcus h.cfJum expnmit Ifaiam propbetam
dicrns .
5 Sicut fcri. Quia Utet amboprophet£ vnofpiritupropbetatterint,
llaiastamen prmcipalior efl altaojdeo folw, nomtna'ur.Et qiuaau-
c7u>itasvltimaeftipft'4s lfaitk , rcs autem dentminatur a fine . llem
quia Marcus breuttatifludebat,vi didum efl inprologo .
Fuit
MORALITER.
I Initium euangelv lefu Cbrtfli filii Dei ficut fcriptu efl in Ifa. &c.
Pcr hoc quod Matcus Euangehum a uetbis propheticis in-
choa-
choauit , pra?dicatorc Euangelij fermonem incipirc 1 ucra
fcriptu ra dcbcrc non a Poeticicis ucrbis aut Philofophis dc
monftrabit .
Tom.f. q Fuit
Glof.erd.&NicoIaideLyra. 484
tKj.'4-;M
jM IR j.b
ioJIl.l.C
omnes
Qcu.ijl
t;9J
r Chmntiu Ifido. Ad ludxoi fwrdi»s piopfer pcccata Ionge
pofi mation.s clamored-gnos .
. </,•/ (n defcrto ffc vox & <:.aWor<q*i*dcforca domus 1«
deiwtasfcopafrfineTpiritu Dei,piroph« 1 dote.
Vnde Icfos « loatiBW quxrunt quodmdeietro amitfum
3 Eenitemiam . b Filintn, velame pr*renti,m aut incarn.-uionr m . c lojnneide
qujcla.n;; doinimtt ad [udi is.lnter rutot nmlierun non furtexii mawi loannc Bapfilia.&c.
d Ad furdo» oliturantctauro i oci * tifb. e Deludxa.
a tuam ante te. Vdx clamantis in delerto. paratc viam domini
t> a Quas incuiualtis declmandoad dc.\te..im vel ad fiuiitrain.
c rectas facitc femitas cius.Fuit Ioanes in delerto baptiz£s,&
d a BeJa Vt itabaptilmumpenitentix^quo peccatafolujiitur.luo baptifmatequo
peccua i>. 111 non piffcnt ptzcutreret. " lu j.
i pra:dica'ns baptifmu pcnitentisin temiiTionc pcccar#rii.tEc
g c^rcdiebaturadjlIumomnislLrdctcTrcgio, &Icrofolymita:
■ Vel is.
I jannisV chrui.-pc ^ vniucrfia&baprizabantur^abillo in Iordane flumine confi- 4 at^penitemix.iJ
Hiiriiu**wt>&*%* remifiionem peccaJ
tornm, vcabeoba*
ptiz.nis inTpc temicrerenti:rpercat.i,reipfa vcrom domini
bapnfmo id ferct ,'ticut refurrcclio qux expeciacur in fine,
fpe in nobisfacta cft.ficuc dicit Apoiiolus .
%« Damalcen. Hoc Ioannisbnpc:fmaelcmentarium crac&r
rudimciinriiim,cofq; qui baptiztbantur ad penitentiam du
lus,ibivmcitur, v n
ccciditbomo, ibi rc-
furi;ir .
.,,.•-. IficIJPcnicc
ii.i agite&: prxdica-
tc. Vndc Paraiceuc
cn fabbuum dicitur,
idefl,peniccntia ante
rcquicm. Hx&cini-
tium pixdicarionis
eiusprgnvum Chrifb ' fi :r. QMidctcrra cft, aie-3r
bat .r iquinn- At 0 ti dciupernis venit, fupcrocscft. I.L
* A»*uft.B*ptizaros a PatHoCosquiiambnprifiiio loannis ' fl
baptizati ftuiten aetibus Apo , nou c [
al:iid,mliq.i:.i loams baptiffrtus no tuer :t br>.pnfm"Chnfti. P
* Idem.Nonreh
b.incurqui bnpcilir.
tcloannisbapcizaba
tur a qno & Chriftul
baptizatus eft , (cd
1 q icdani precurforio
illiusminifterio.qui
diccbat parate viatn
1 dommo.
3 * Idc.Icncred0b.1p-
tizaffc Ioanncm in
indiefcptimarequic
uir, Deus ab ommbus opcribns fwis . NecciTccnin. hobis fe-
pcem vnia canquam fcptem gentes delere pcr pemtenciam,
vcpofitdcamusqincciterram defiderabilcm .
d Viamdomini. Hieronymus. Viadoriuiiiquaadhomines
in?rcdicur prnitcntia cfi,pcr quam rul ruis I )?'is dcf. cndic,
Sdnosad illiim afcottiimus.Vndeangcli afccdcntes dcfcen
B dcr.tciquc mernoranrur fupcr filuim homims.
e HfBdsfaJein. Ilidorus. Prscipit, vr rcgi 1 via i-unrcs.proxi-
mosdiligamus,vtnos,c\:nos vc proxiuios . Qui fed;ligit&:
non proximum,ad dcxteram declirrat' <^ii proximum non
fe,ad iinifiram . Multi bencagunc,&.' non cofriguht°,'vt Fli.
AJij corriguncfcd non Uene agunrjvt S.:ribc& Fbarifci,qui
fcdebancTuper cachedram Mqvfi. Hinc os curcuris ad afcel-
las in legc retorqueri iubecur,vc non fcparccur os ab opcre,
ncc opus ab 01 e .
Semitae poft viam , quia m.indata moraliapofr pccniten-
tiam fecundum Marcum vcl Mauhxum cxplanantur . Pa-
raturviaperfidem&baprifmum.&pccnircnria i ■
' RechE fcmitx pcrauticra indicia vcltis,zon.c, cibi,potus,
vov.ishnmillima:.Vndc:
f Fuit Itan. Iridorus. Ioannes,Gratia Dci.A gratia Dei.inci-
pic.vnde ieqmcur.
g Bapii-^&c. Pcr b.iptifmum peccata dimittunrur: vnde:
OuodgratisaccepJftiSjgratis date. Ec Apoftolus : Gratix
• faluatieilii.
Bxptixanu&i:- Hieronymus. Baptifmum pcenitentix de -
. dit,baptifmum in remiisionem pcccatorum prxdtcauit, ta-
men non dcdit . S'c ut prxdicationc fua Chriili prxdicatio-
ncm prxcur rit» fic baptifmopCenitcntix bapcifmum remif-
liouis. Quod coniummaturpcr fponfum,initiacur per para-
nvmphum.Vndccarhecumeni,ideft, mffrudti ihcipiunt per
faccrdotcm,chnfmacur qui epifcopum . Nunc pcr amicum
fponfiinduciturfponfa,vciv.ebcccal{aac,pcrpucrumpallio
albo rclata .
r * Idcm. VtenimantcpCkcurfordomiu!, fic &: baptifma
>•■ CIUS
ccns.vtCbnfhfidcmpoficaainplcctcrcncur.
4c V.ctor Anciochenus . D/Icis hmcloannemprxcurforis c j
tanrum perfonam fuitinuifTi, hoc cfi, viam ad ca-lclic lllud «
donum,quod cdpcccatorum remffsio , doccndo 61 ptxdi- J
cando ua nomina(Tc,vttamen illud noimpartirec. Ncc nu- c
rum.Siquidem tmnlis illius noncratexpiareautfanctifica- b '
re , fedcorumanimas qui vniucrforum Dmmfnfccpruri'
erantad eiuimodi mundiciem d:fponere&: prxp.irare. P&jf
niuncix itaqucbaptifma quod prxdicabar Ioannes , ad fan^
ftitatem mrcrnamqucanmu munditiem difponcbat,at per^
fcctam vc 10 fanitatem,vt baptifma Chriftf nequaquam prq»
ffabat.Hxc enim fanitas contingit per gratiam,qua Ioannis
Brptifmadcfiituebacur.
* Bcda. Baptifmus Ioannisin rcmifsionempcccatorumda
ri non potuit.Remifsio cnnn pcccacorum in folo baprifma-
teChnfiitribiiitur.
lnloda. Hicronymus. Iordanisalicnadefccfio,vbipec
cataabfoluuntur . Arca cnim pcr cum in tcrram alienaia
tranfiuit, & mediaparteinmareiiuente, alccraadmon-
tisfbrmamcrigitur. Sic nosolim alienaci a Dco per ba-
ptifmum hnmiliati engimur ad alta , t^iiia qui fe humiliat,
cxal. ,'Pars quxfluit in mare amaricatur , quia arca Dci , id- 1 ¥
cft, corpus Chnfti,non mundatis non proficit, fed in dcte- "i
rmsmucac.
h Confjten.&c. S'. iliCCC Hicronvmus . Confrflio & pulchr-
tudo inconfpedu eins , ld cft , fponfi . Vndedcfilic fponfa dc G ,,
camclo , cum fc bumiliac ccclefia Chrifio,qui figuracur pcr
Ifaac , in cuius naciuitace ri fum fccic Dcus Sarx . S:rut ad
Mariamdicicur,qux cft pnnceps cum Dcq : Bentditlatu LlU
iu mttlienbiss.
& Bcda.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Fuicloan.in. Hic ponhur tratlatut fiue narratio.Clrca qtttrd con
fiderandum, qtiod intentio euangtlijlx efloflcndcre rcdticlionempec-
catoris in Dut per opits mcdiatoris,& ideo primo ojtendit perfona me-
diatoris,fviiidoseuuclionem peccatnrisjbt.Et flatit/i fpiritus expnlit.
Circaprirr.u mcdiator oflenditur duplicitef. Trimo vcrbopracurfo-
ris,fccu'idoyfac7oct verbo Dei patrisjbj.Et fatlum eft tn dicbus.Circa
primnmdefcribiturlocus vbi loattnes prxdaabat , cum dicttur. Fufc
Joan.in.d.i2.'<i.i prxdicaba'. ppiitenliam agedam. Vi bomineseffent
d:\-h\in ad Chrijii deproximo venturi rcccptioncm: Et fu loci coditio
congruebat flt.e prxdicationi. ^Afperitas enim dcfer';itansicr;tatcmpe-
nitentixd fftnat,
2 fcc pra.ba.Hoc cxponitnr duplicitcv.Vno mojo de Baptifmo Chn
Jii,vinurc ciiins dimittunturpcrc.ua. El tj.-.ia talv bjpttfnttm loannes
durc nonpotcr^tyideo ipfttm prxdu abat danium pcr Chriflum in pro-
xhno Hcntiirum,et jeiunditm hoi ly b.ipti^-tns, rrfcrtur ad bapv\.,'U<n
Joannis.EtqttodfeiiuiiA)i3tdicamb.ipai\riu.M.adbaptifiuiiChri-
sli
M O R A L I T E
l Ftit loannes in defctio bapti%. & prsdic .&c.
R.
Hicronvmus.
Ve-
flifuturitm. JlVio modo exponituv de b.-.pt\fmo Ioannis, et fc bapti^at
& prddicans refertintm- ad p> <xdicatiouc ' loannis & baptifmwn cius,
quia licet baptifmo loannis non dhniitei ctur peccata , tarnl fufccptio
illiiis baptifmi erat qn&dam protcflatio agendi vera/r.penitcntiam de
pcccato, pcr quam dimittunturpcccata .
3 Egredieba.ad illum onmis Iuda'3, tx.c.i.multi dcitiaregione
'<&• de lerofoiymis.Et cfl hypcrbolica loqutttio, ficut in commttni mo-
4o loquendidicititr dc aliquo (petlaculo . Tota ciuitas uaditadtate
r"etlact4luwjicct altqu indo maiorpars populi non uadat.
4 Et baptiz.ab lllo in Iordadiu. Tcr illud enim fiumen filii IfaoL
tranfterunt ad tcrram promiffionis, & idro baptifmus loannisccme-
nicntcr failus efl in Iordam fiuminc,quia trat quadam protrjhvinpt
nitenti.c agendx^pcr quarn eii tranfttus ad terram uiutntiu\n, fecndtt
quoddicitur A/.//T.<..^Peniccciamagice,appropinqiiabic enim
rcgnum celoni.Ef quia predicatorem dccet auflcritas vitxfecudutn
quoddict Vaulus apollolus i.Cor.p.d. Cafcigo corpus incum,&
in feruicucem redigo,nc forcccum aliji prcdicaucnm , ipfe
rcprobus cliiciar , & tdcofubditur .
Ec
Veftisautem Ioannis,cibus &M porus aufteram uicam pr^di
Ve-
cancium dciignac .
48>
M
arci
486
Bcd.Conficcntcs pcccata fda b-ptizintur.IX-bent.n.me-
\ lioris virc nouitarempromitcercqui bapcifmu dcfidcrac ac-
:. vVidcpredicantePauiodiCicUt. Mulii ver.icbantconfi-
,1 f> t{l nnucidntct aclnsfuof.lLz Pctro clictt. Mtjflt & mandti
ca.Qji-Occidc mala q m eis erac, & iic mudatos Chnfiiana
fCligioiicmpromiL-
Aliter non valct bantifmus. b M?rito egrediebantur , & baptizabantur aloannc quia lo.in-
nes erat rellitui,&c.
tentespeccata fua . t Et erat loannes veiHtus pilis camcli , &
a lauperes. b S^pientes . c Fidel »
Habitatores folitudinis non decet ciborum delitias qua;rere,fed tantam uoceilitatem fupplere .
zo^napelliceacircalumbos eius , & Jocuitas & mel lilueftrc
a Mifericordia. Gratia. b Per grati.im remifsionis. 2
edebat,& pradicabat dicens. t Venit fdrtior me poit me, cu-
a Explicarc. b Qusmfecit fibide nollramortalitate. Ideft, myfterium incarnationis Dei . }
iusnonfum dignusprocumbcns fbiue"re, ccfrrigiam calcia- t
a Quia. Homo purus. b Nonfpiriiu. c Peus . d Beda. Non 4
loium tn die taptifmi.fed quotidie,cum per gratiam fpiritus proticimu':.
mentorumeius. Egobaptizauivosaqtfa, illecvero baptiza- y
a Qui fupcr aquas. b Cum Ioannesbaptizaret. k
bit vos fpintufancto3. Et fahftum eft in diebus illis, venit Iefus 7
8
9
tcrucs m eccleiia:
membra commuta .
fat-i a E/ crat loann.&c.
Hiero.Vctris pro-
plietx&cib.&rpot9,
rota auftcram vttam
n.i. predicanriu fignifi-
car,&gcntesr.dgra
tiamDeiq cft loan-
nes int9 Sc fons cfle
iugendas, pilicame-
li,diuitesgentiu,zo-
ra peihcea , paupc-
rcs mudo mortui,!o
euitz.fopictes huius
mundi, qui fiipulas
aridas relinquentcs Iudxi$ frumcnta myft lca trahunt , & h\
calorc (kie! faltus lnhabitant.Melli filucftri fidclcs dc incul-
■ ta filun pr.cparati comparanrur,quia omnia a gratia euange-
1 lij, in qua non eft diftinciio ludxi &: Greci .
Bcda.Veftitus pi.camc.quia peccata non fouit, fcd afpcrc
. increpauitjdiccs: Geuiminaviper arum,&c . Zona pelliceacirca
• lumbos,quiacarncm fuacrucifixeruntcum vitns,oVc.Locu-
c,d ftas&melfilue.e.quiapredicatioeiusadeodulcis fuit,vcec
Cht ifius putarcrur.Sed cito haec opinio decidit, quia eu non
Chriftum fcd Chnfti prxcurforem efleinnotuic. Inmclle
enim dulcedo,in locufla alaccr volatus , fed cito deciduus.
* Thcophylatftus . Vcftisdepiliscamelorum, dolorfs, erat
oftenfiuum. Dolorcm.n.faccusfignificat. Zona vcropclli-
ceamortificationcmludaicipopuii. Efcaecloannis nonfo
lumabftinentiam nota:,fcdec efl indicaciuum incclligibilis
I efce , qua tuc populus vefcebacur , no quid altum intclligcs,
fedtamcn inaltafalicns,iccrumqucfedepr;mes.Taliscnirn
cit locufta in alcum f.'.liens,&: iterum cadens .
Jb For.me. Hier. Quis fortior cft gracia qua abluuntut pecca-
ta l Ille qui fepties & ufque feptuagics fcptics pcccata
dimittit Gracia quidcm pnoreft,fcd femcl rcmittit, pecca-
taper baptifmum . Mifcricordia vero m rniferosab Adam
vfqueadChriftum,pcrfcpruagintafcpccmgcnerationes,&:
vfqueadccncumquadragintaquatuor millia petucnic.
c Solmrecorrigiamcalciamenttrumeius. Bcd.Modusfuicapud
vctcrcs , vt fi qius cam qu-r fibi compeccretacciperc vxore
Bollct.illccicalciamcntafolucrec, quiadhancfponfusiure
propinqnit^tisvnmec.Chfusaucfp6fuseftecclcfie,dequo
oar tj d;c c idc l >anncs. Qtti babetfponfamfponfus efl . Quia crgo ho-
trs IoanneChriflumefleputabanc ,re6tefcmdignu fol-
ucre corngia dicit. Q;d. Ego rcdemptons veftigia nudare
C non valco.quia fponfi nomcn mihi non vfurpo .
Hicr.
Cap. I.
Hier.Corrig!'acaIciamc:irorum,mvft?r:!im.f incarnatio-D
nis.quomodo verbO caro factcim cft.vndecaro Chrifti, vn-
de anima.vndc fpii -ifus fumit exordium.vr vcrus horno fiat
peromniaahlqucpcccico, vcvcrus 'Deus in Deovero ilrierQan-,'a
principio,idci!, iiiiushominisquieft mca-io , &quonio-
do tanquam fponfus
Coiiucniens veitis prxdicatoii .
b
p.uite&£Cntium.
d
proccdcns dcthiia-
mo fuo.i.dc yirg:na-
li vteroclausurelin- .
qucns. Vndcaduc-'P':,,,,0-b'
nientc vero iponfo»
domus Ioannis do-
mus difcalciati dici-
tur. Vnde in fpecie .
columbe fpintuflan-
dtus dcfccndit. DeCao.i.J.
fponfadicicur : Spofa
mca amica mia ,'proxi-
tna mea, dilctla meay
colnttiba mea, Sponla.
inpattiarchis,amica
inprophctia.proxi-
ma in Maria &r Iofeph,dile«3a in Ioannc Bapcifla , coluba in
Chnfto cV: apoi\o\is,(\uib.dicitm.Ellote prudacsficut [erpentcs,
&c. Calx extrema pars corpons . In fine.n. adiufticiam eft " 'IO-b
Saluator incarnacus, vnde . In Idumeam extcndam calcea p
mccum meum,quia nifi iungatur fcientia fpiritus nemo per „.- . .
grar.iam remifiionis inuefligatincarnationis myftenum .
* Vi£tor Antioch. Aliud eft calceamenta portare, quod di-
cit Matchanis,aliud procumberc&calceamentorumcorri-
giam foluerc,quod habet Marcus. At ncucer intenm euan-
gelifta aut a veritatis feopo aberrat,aut cu altcro ptignac. Ve
rifimile fic.n.Bapciftam d:uerfis cemporib. vcrumquedixif-
fe,quin eademquoquercm diucrfis fiepe vcrbis dmerfoque
modo commemorant, quippe qui maiorem rerum qua ver
borumcuram haberefoleanc.
d Ego ba.vos aqua. Beda. Nondum Ioannes dicit Deum aut
Dei filiu eflc apcrtcquia rudes crat audicores,fed paulatim
pcr humanitatem glorificatam ad fidcm diuuutacis ducic,
dicens. Uleverobaptizabitfpiritufan£to. Scd pofteaucto
cum capaciores iam uideret,Dci filium iam aperce prcdicat Ioan te
dicens.Teftimoniumperhibuic,quiahicefcDcifiIius*
Ifidor.Ego baptizo vos aqua llle, 6cc. Dei fluuiusfempcr
plenus.femper a?qualis,de quo.Flnminis impeuts Ixiificat ciuit.
jDei . Multumdiftatinter fpiritumquiferturfuperaquasno Pta.4f-»
fubter,& aquam,quantnm inter animaqua; regir,&: corpus
quod regit'. Sed manfitfupcr cum fpintus. Hccc eft vnctio >
Chrifti fecundu carnem.de (\\ia.frnxit te Dcits, Dcus tutts oleo U
uti&prA cjnfortibus tuis.Olcu no potcft cfic fub aqua,ncc crea Pfal.^.fo
tor iub crcatura. Oleu de amaritudinc radicis furgit in pabu
1Q luminiSjmedicinam vulneris.refcdione efuricntis.Vnde
fic a? vnctio Chrifti de amat itudme pafsionis pucnit ad glo-
ria.refurrcttionis,vndcapoftolus.Hoc/fWfc/« vobfsflmdetin phn.^.a
Cbrifto Icfn , & c. v fque . T ropler quod & Dettt illnm cxatt.viit . \i
4& Et
NICOLAVS DE LYRA.
1 Etcrat Ioanncs vefticus pilis csmclorum. In <fuo oflcndhttr
mfieritas vcflitrs. ht ctiam qutaloauncs viniebstin Jpiritu & vir-
tute Elie,vt babetur Luc£ i .idco dcfcribicur in confhmli babitu,pro-
vtbab-.tttr 4 h\CZ-l-
% Etlocuft.iS &' mel fi!uefire cdcbat. In tjuo ofienditur aufleri-
tasviSui.Ifie < It ■tmcibns piupcn-m intcrraUla .
3 Etpradicabatdiccns.vcniet fortiorme. Hocautemdicebat
Joanncs ad remnucudam falfam opuiioncmpopttli, quia crcdcbantip-
finr. rffe Chrifium .
4 Cuiusnonfurn dignus procumbcns foluc. corrigiam cal-
cearncntorum cnis.Matt.$.c.dicitur. Cuius nunfum dignusporta-
te calcearr.niijrfomit enim loanncs vtrumq^ dicere. Mattbxuf tamc
cxprcllit deportationcm,Marcus autem foituionem^ tamcnper vtMnt-
quc ide intcWigitur.Qsl.loannCi-.TanU excdlcnlU efl Cbrifiut refpe-
ilu
€}ttrnt', qttodnonfum dignusei exhibere ctiamminimumobfiquium
nonenim Cbrifiusbabtbat calceamenta portanda vet folueuda ,quia
fcribitur jLcl.i.a. Cctpit Iefus faccre & docerc. Ipfc aut difcip»
lis ad prttdicandummiffis impofuit finc calceamentis mcedere,vi babc
tur Lucte lo.fjr ideo non cfl crcdibilc,quou calccamcntis vtcrttur.
5 Egobaptizo vosaqua. Qnia baplifmus IoannisUttabattan-
tum corpora .
6 Ulc vcro baptizabic vos fpiricufancto. Q^.ia in baptifmo Cbu
fli confcrttw gratia fpiruufjancli .
'7 Et facium cft. Hu confequcntcr oflcnditur mcdiatoris petfon^
trfiimOnio Dei pairis,ciimbapii%arctur a loannc , Qr buc cflqiwdtli-
citt<r .
8 In dicbus illis . Scilket h qnibns loanncs bapti7^abat & prs-
dtcabat,antequam in carcerc clattderctur .
p Vcnit lefus a Nazarcch G alilsaj. In illa ciuhatefuit nutri-
tus,vtbabetur Luca 2.
Etba-
MORALITER.
t Vmit fortior me,.y-c. Pcr hncautcm oftendit Ioancs.quod
ptfdicator vcntaus fc iactaic non dcbcc,fcd magis ahosfve-
raciter
racitc» camcn) commehdarc.
9 Venh Icfm a Ts^aXaretb Galil. Scilicct vt baptifmum loan-
nis,& eius doctiinam approbaret . In hocdansexcmplum
niaioribus.vt approbent bonaopcrafubdicoium.
Tom.5. q 2. B*
4»;
Glofcrd&NicoLideLyra. 488
& a r.tbjptixitm efl .:« nwrf^Tribus c.nfis.Vt luftiuam tk hu-
A mihcaccm implcrec.Vt bapufnium [ojnnis coprulonrcc. Vc
lordanis aquas fanaificaospcrdcfcentioncm coiwnraefprn
lumfanfttmimbapcifrooadcflcmonflrarcc.
P&L41J Hicr.Marcu^.Sicucccruusdefidcransadfonccs aquarum
falcus dac, culmina
Tlos. Roti.
Noti lojniirs.
d faclacftdccoclis.Tucsfilius meusdile&usfintccomplacui
B
pracorum carpic,pal-
masiverciccporxact
vcluc apis mcllifiua
flores agri ( ciu odor
vcn Ifaucfiunlatur)
UeCccnienxt uimrmtim guftat.
la,,£."i7.a Vndc a N*zarcth
GjMxx vemcnteni
lcfum ad baptilinu
111 k>cdancacocptcta
I.j.iniv enarrac.cV ftacim de aqua nfccndifle,aperros celos vi
dificjpiriiu vccolubam dcfccndilf •, in ipfo manfifle , vocc
dc ochsra&a pacri m dilecto 6Iio coplacuifle , & ipmtum cu
in dcfemi cxpulifte, centani a Sathana, ^o.dicbus & 40.no-
Ctibuscumbcitijsangelisminifirantib. commoracum. Que
ordmc nobis fequendu ad conforcia angclisa fcflmancibus
priusopcrequa voccoftendic Chriflus. Debcmtis chim dc
volubilicacc mudi pcnduli, volupracis ud >te, floris muditia
tra&i cum adokfccncibus poft fponfum ctn tere , 8& lic pcr
bapcifmi lacramcnca dc duobus foncibus ddcctionis Dci &
proxinngratiarcmifTlonisabfolumiur^&afcedentcs, fpccc
lcftiafecrcca nnidiscordisoculis inruemur. Demde fpirir.u
fanctu fpiritu concrico &: bunuliaco, cu fimplici cordedcfce
dentea J manfuetos, & cu chafitatenunquacadentemane-
tcm fufcipimus & vox a Dco ad nos dilectos dirigitur . Bea*
Mmh.c.a tipacificiqitoniamfili) Dei vocabuntur . tttucin nobiscompla-
cct patri cii filio &. fpiritufan£to,quado cfliciemur vnus fpi-
Ioau.i7.b r|tus cu \yco.\x\.Vtfmt vnumftcut & nosvuum fumus.Timc fpi
ritus nos expellit in defcrtum 40. dicmmnumero tetandos
aSathana,vcpatietia probationem,piobatiofpcm,fpesauc
chantacem generct.cum nobis non fit colluciatio aducrfus
Rom j.a carnc & fanguincm, fedad.prin.re.ee. Ectuncbeftixcrunc
iphd.tf. paCjt^nobis, cuminarcaaiajnoftrarmunda cumimmun-
dis m infue facimus, & cum lconib.ficuc Daniel cubamus,
Luci.a cum fpinrus 116 fit aduerfus carne, ncc caroaduerfus fpiri-
Marc,i«.a cum.Polt hec angeli miniftri,qui videtfempef faciempatris
A^oc.i.d, inc^|ls> mittuntucin folatium dicctes . Exaudita cfc oratio
g\ tuz,tt.T^plitttimereyIcfum qu<trentes?<{ti^arenum.Et.Egoquos
amo arguo.&c.Et, Vmcenti d.ibo edere de Lig.vit<t,quod efi in p.d.m.
Vi-
b Vidit aptr. cct.&c. Bed.Myftenti rrinitatis in baptifmo de- J
iii ir»ftrat'.filius baptiz ttu .fpinttiseft mcoliiba, par.-rin vo
ce 1 Miac.Apeuiitu:" ceji non rcfcrationeclemctoiu,fcd
ritu.ihb.ociilis . Sodic coluba fupcr lcfum, nc pucarccur vo<
ad ioannc tacta.non ad eum.Pulchreauccm addidic,5£ ma-
nencein ipfo.hoc n.
Gratii.
a Nazareth Gali!xa?,& baptizattis elt in Iordane a Ioannc &
a Pd!1 bip.tlmutn. b Qiii iperiunttir baptizatis.claufi Ad.r intcrpolitjChtrubimoc flammco
gljjioijui cminguitur inaqua baptilmi .
ftatimalcendcnsdeaqua, vidict apertoscejds, &fpiritum
tanquam colubat dcicendcntem & icanenrc in ipfo f Et vox
proprium cft (Jliri-
1 ilo,vc femel eum iin
i plcns fpiricus , fenyj
per in iilj maneat. i
Eidclibus vero ali-
NICOEAVS DE EYRA.
1 Ecbapcizatuscfta loannciDioTdane.^MW»«/#eiwB»OB h-
digeret aUqu ■> b ipt'.j)n,itc,venit tamcn adbaptifmum loannis.Trimo
M tllum approbarety &■ ipfum a Deo ordinatum oflcnderct contra ma-
litiam aliquorum Ind,f.orum,qui diccbant ipfum bumana ficlione adin-
uentum. Secundo vtloanues ipfum eflc Cbtiftum in Uge & prophetis
promiffim populis denunciaret,fectf:dum quod dicitur Io.xn. I .r.Sed
utmanifefteturin Ifracl. propterea veni cgo in aquabapci-
zans. & idco dixit de eo. Ecce agnus Dci,ecce qui tollit pecca-
tamundi.
1 ct ftatim afce.de aqua,vidic apercos cclos./fl baptifmo enim
Cbrifli apparuit tota trimtas,p.iter in vocc,Jpiriiuffanc1us in colum-
b* fpecie, & filius in carne, verumtamen ca>o vnita erat fitio in vni-
tatefuppofitifVox autem & columba non habebant vnitatem fuppo-
fiti cumpatre & fpiritufantlo, fed tantum in reprcfcntationifigm &
(um per talem apparitionem trinitatis bapti^aio Chrtfta figr.if.ca-
tumfiit, quod btftifmus Cbrifli deberet Ctmfeni in nomint Tatris &
Filtj & Spiritnffancli, tamen in primiliut i ciicfla ad tcrnpus collatus
fnit in nomine Cbrifli,vt babetur ^4c7.2..& \o.vtnomeCnifli in ma
iori reucrentia haberetur. Et ad excludendum crrore tllorum,qui vir-
tutem baptifmi attribucbant miniflris,fecnndum qitod habetur l.Cor.
1 .b.dicentenEgo fum Paulr,ego aut Apollo,cgo vcro Cepha:,
bcc.fcd n flanttbus illis caufis rcdut ecclefla ad formam Qraditlam .
3 Tu es fil.meus,&CPr<* cxtcm,quia filius es naturalts, ali) au-
tem adoptiui .
4 In tc complacui . <Adperfic':endum in te opui redemptionis bu-
ntanx.^fdmaiorcm intdleclurn d.clorum potcji quxri bic vtmm con-
ucnicnsfuit cclumapcririCbr;flo bapti^tto , & vocepatris audiri .
^irgui-
qnando confcrcur ad
miracula facicnJa,'
3 aliquando colhcur.
4 Ccuibus came ad ope '
racionem luiiicirad ,
amoreDci & proximi confcruandu nunquam abefr.Vndc
apud nos o ■anobit,5cin ncbiseritiuxta mcnknafidcifj
tus.DeCht ifco aucem dicicur.,P/*ni#'» gratix & viriiatis.
* ViciorAnriochcnus.C?litfx^V7*'difTunc!'.inrut-,vthaoe8
Marcus. Vcaucem Macthcusl^git flfw.V^^dp1 rjf;air,dcnO(
tathoc , aucemfanctimonuniecejo houiinibus obuco
c^lcftiaquc rcbus terrcnis fe confociarc .
* ldem.Spiritulfandtus in fpec iecolumbx defccdit. N.i vbi
rcconciliaciocum DcoincercediC , ibicolumbaprcfto ciic
confueuit.Quarc vt in arca Noc columba no defuit,ita nunc
quoq; fpiricuflanitus in columbcj fpecic, no aifumpto corpo
re,aduenit,fuoqtieaducntu Dei miam oihi annunciauic.
c Manentcm in ip Mancc m co fpiricus, r.6 cx quo bapcizstus
fcd ex quo conccpcus. Quod autcm in baptifmo dcfccndit,
fignificat nobis gratiam fpiritualem in baptifmo dari quitttj'
in remiffioncm peccatorum exaqua 8c fpintu rcgcnerarm
foletamplior fpintus gratia pcr impofitionc manus cpifcd|i(
picijlitusdari.
d Tu esfi.me.di. Bed.Non quod ncfciebat docetur, fcd nobis -.
q, crcdcredebearnusoiidicur,ipfum.f.quj quafihocumahjs i
ad baptizandum venicverum cfle Dei filium,& 16 in 1,
cu baptizari pofle,nos quoq; per aquam ablolutionis &£ lpi-
ntu fanclificationis Dci filios etiici.Qiiotquot.n.rcccpertuj|B
eum dedit eis poccfcace filios Dei ficri. Bn auce in fpecie cor j '
lumbxdcfcedicfpintus, qu<x fimplcx animalSc finefclle,
quia fimplices quarrit, nec habitat m mentibus impuris .
* Vi£tor Antiochenus.Vox hajcccclitusdelata, non patrij
propria cxtitic , fed in patris perfona angelorum miniltcrio |
deformacafuic.
0 spi-
MORALITER.
Etflalimafccudi.n> dc a'<ua,vidit icelos ,& t.Tcr hoc dcfigna-
KUffi
-l
jtvytitur Qttod nonyquia talis aptrtio non fuitfecundnm vcritatem,tu I
corpora calcfliaflnt ittcorrnptibilia.J^cc ftcundum apparcntiarn,tun- 1
tum,quia falfitas fuifftt in operibus diui>iis,quod ikui contunit.ltetq. H
Chriito bapti^r.to nonfuit apeitaianua cfieiiis, fcd inpajfionc , cum
trgotalis apertioc^Uftgniiicaret apertionembe.it iiudinis , vidtlurtp
no debmt ficri Cbriflo bapti^ito,fed ipfn paffo. Itcrn,voxpatri> fnprr
Chriflum eral quttda approbatiofnx pr* di taf.onis, vndc Matt. 1 j.a.
vbi fimilis vox faCla eslfuper ipfum in trasfigur,ationc,additur ipfutn
aitdite,fed.non prxdicauit immediatcpott baptifmumjed pofl uicarce-
rationem Ioaiinis,vt dicitur inf.eo.ca.ergo &-c. P^':fponfio,diceJt4m,qj
Chriilus bapitxaius fuit a Ioa-ie,non vt b.tpiifmo indlgn ei,fed vt v*r
tutx regentrandi aquis conferret,& vt tciiimonio loatinismauifeila ■
retur,vi diclum cfl.Etproptcr vtrumq; conttcmensfmt ca.um aperiri,
vocempatris andiri, qnia cum teflimonio loannis quod eiat bumanu
fuit tcfiimonium Deipatris & fpiritu/fancli apparenttum in voce &
coltmba,& ■fmiliter creaturix, irrationabihs ct infenftbdis tejlimoHii<
pcr illam «pcrtionem calcfle . Itcmyconuenicns fuit adfi^nifitandurr
virtuitm baptifmi dandipcr Chriflum,pcr qitcm cfl introitus tn 1 tgm
Dei,fecundum quoddicitut Ioan.^.a. Niii quis renatus fucntcx
aqua & fpiricufanclo, non poteft introire in regnum Dci.
tAdprimum dtceni.tm,qnod illa apertto non fuit in corport tu
fed in aerejicut foletfiei 1 m corufcatione in qua videiur calum aperi- 1
rt,& ftcdicunt homines vttlgares : Caliiapcritiirin corufcationc,
ptura a'i:e facra commuuitcr tenct modum loqncndi vttlgarem. ?Vj:<
fnit ibifaifitas ttliqua, quiafufficics erat adfigmficatidum apertio<it
ianttxpcrbu :j uum tficut jecunditm aliqitos Doilmes coiumbailW"
fuic pera columba, e/ tamtn nonfuitibifjlfitas altqua rationedida
quiafiifftcicbataar ptcfcutdiidum,V'Afi%nificanditmfpiritumfaiiaU~
M .
tum fuit,quod baptizatus baptifmo Chi ifli recipit fpirittin
far.clunijiSccibciiur Dci rilius adoptiuus .
Et
4
8?
M;
arci
Cap. 1
£ a soir;- Beda.Ne dubium quis fpiritns, Lucas confulce pra:-
*] miccit.Iefus plenusfpiritufandoregieflus, efta IorJanc, de-
* inde mtulic,&: agebatur a fpiritu in dcfercum, ne pucetur im
iTUindus fpiritus quicquamconcracum potuiife
40O
qucenim diabolus adco infeftus effecnifi in maiori honorc D
& loco te nunc quam arjtea conftitucum animaduerteret.
c Eratq; cum bcjhis. Nos quoquc fi in cremo fanda? conucrfa
tionrsbcftialesliominum mores impolluta mente tolere-
* Vi(ftorAnciochcnus.Quandoquidcmquxcunqucdomi- mus,minifteriuangclorum meremur,aquibuscorporcab-
nu$ faciebac auc co- foluci in ccclu crauf-
f Fo.l baptifmum. Sinitin. a Vtnos& mundiilleccbrasfugiairmr.
a Etftatimlpirituscxpu.iteumindefertum . t Eteratin dea-
fln profperis. Inaduerfis.
b fertoquadragintadiebus,&qu3draginta no£tibus,&tenta-
Vt »os polt baptilmuin non folum ad bona agenda.led etiain ad mala toleranda acciugamur .
Vt hoino.
c baturaSathana.Eratquecum bcftiis, & angeli miniftrabant
VtDeo. Lex. Euangelium. 7
d illi. poftquam autem traditus eftIoannes,vcnicIeiusin Ga-
« Hoc.
Bedi.de qua .Vbi venir plenitudo temporis.in quo mifit Deus filium fitutn in lei. &c.
Oentes. C^uod ducit ad regnum .
Ifam pradicans cuangclium regni Dei , & dicens . Q.uobnia
impletum eft tempus, & appropinquabit regnum Dei.
Jerabacadnoftram
doccrinam & inftru
ctionem faciebac&:
tolcrabac , propce-
rea, fefe indcfercu
abduci, diaboliquc
tcncamencis exponi
pacicur, ne videliccc
bapcifmoexpiati.a-
nimo ftacim conci-
danc , ll poft fufcc-
ptum facramecum,
graui nonnunquam
jnexpedacaque cen
tacione pulfan fe se-
tiant,verum infratfo femper impcttcrricou; animo cofifiat,
cunctaq; quaxrunque candcm euenerinc vif ilicer perferant.
•jc Idem.FilnimDcinonfirnplicitcr in defercum profeftu,
fed per fpiricumabducium dicic,per honnfinuans, nemtne
vltroeiscencaciombusfcobiechrc, vetum fiquo cafuinil-
ias incidenc,animofe eifdem refiftere dcbere .
b Umdraginta dieb. lieda.Tocum cepus fignifi'cac,quo mcbra
ciusdiabolus ccncac.QuadripartitHs.n.mundusper obferuan
tiam dece preceptoru concra diabolum cercando dno famu
Iatur.Quaccrverodecequadragintafaciunt.!Vbiq;&:fcm-
j>cr adeft aduerfarius, qui iter noftrum impedire non ccffet.
«Jt Victot Antiochenus.Deus bapcifmi facramenco iniciacos
adiaboli vexationibus&tentamentisnonabfoluit. Vthinc
difcas mulco cc nunc maiorc robore pollcrcquam dudu an-
te.Deinde quo carnis &da?monis centacionibus obnoxium
tc intelligens incra mcdiocricacis limicescecontineas, ncq;
piopcerdonorumagnitudine ceexcoIlas.Hinc vcmalignus
fpintus per cencacionu cxperimenca edoccus , pcrfeSte cc d-
lum deferuiiTe cognofcac. Mox vc hac confljctacionc,veJuci
• fcrrum induracus forcior fubinde cuadas.Poflcemo vc quaci
' ihefauri opes cibi concretf ira; iinc, cx hac rc perfpicias. Ne-
quc
r
2
3
fcramur.
d Tofiquam autem.
Ifidor9. Acccpmius
gratiam pro gracia,
carnalia decollanfT,
fpiricualia viuifican-
tur .Cdfancc vmbra
adcflvencas. Ioau-
nes in carccre , lex
in Indxa , Iefus in
Galilea,falif$ in gen
cibus.
# Beda.Nemo pu-
tet tradkum Ioan-
tM.m.4.»..
Ltux.+.a.
E
Ioan.3.1.
ne fiaci m poft ten-
tationem 4o.dierum & ieiuniu domini . Inuenitur enim in
euangelio Ioanms.dominum ancemulcadocuiffe&; miracu loan.j.b.
la fecillc, &L hoc fecic iniciu fignorum Ic. in Chana GaliLea?.
Ec iterum..7^ec(i«w cr^f miffus in carcerem loannes. fercur au-
tem.quia cumaliorum lcgiffet Io^nnes euangelia , &: pro-
baffeceos verc hiftoriam cexuiffe, fed vnius annicantum in
quo & paffus eft poftcarcerem Ioannis, praetermiffoanno
cuius acta a cribus cxpofica fuerant , fupcnoris cemporis au-
tequam traderetur Ioannes,gcfta narrauit .
Toflquam autcm. # Victor Antiochenus. Harc Euangeli-
fta Marcus facis confentanee ad ea quxexponicMaccheus.
Ille cnim pofteaquam dixerat : Ecce angeli accc/ferunt,&c. fta-
tim fubiungit: Ciim autem audiffet Iefus quod loanncs traditus efety
feceffit in GaliUam , & paucis nicericdis : exinde capit Icfuspra.
dicare & dkere , panitenriam agite , appropiuqnauit enim regnum
calorum .
e Tradicans euangelium regni Dei,&c. Hieronymus . Beatipatt- Matth-yju
peres ftiriturfuoniamipfi poffidebtmt,&c. Rcgnoccrreno fuccc-
ditpaupcrtas,paupertati Chnftianorum rcgnum fempiter-
num,vnde: B^gnummcumnoneildebocmundo: omniscnim F
honor tcrrcnus, fpuma, fumus , fomnus .
Tceni-
Matth.4.
NICOLAVS DE LYRA.
\Adfecundum dicendum,quodlicct per Chrifli paffionem ianua ceti
fu aperta qnantn ad remotione impcdimetigeneralis, quod erat ex pec
caioAds^h applicatnr virtttspaffionis quantum adfingutares perfo-
rtss beatitttdinem intrantes per baptifmum: perquem incorporantttr
Cbriflo & cjficiwttttr participes redemptiunisfatlx pcr paffionem , &
ideo conucnicntins fttit calttm aperiri in bipttfmo,qua in paffioncyquia
fer bttptifmtm esl immcdiate ingnjfus a i beatitudinem , vl vifum efl.
JLl tertiitm dicendum, qttod licet Cbrifius incceperit prnedicare pu-
hhce & communite* pafl incarcerationem Ioanis, vt iicitur inf.eo.ca.
tamcn ante incarcerationem ditlam docttit , & miractila aliquafecit
& difdptdo s b tbuit, vt babetur Ioan.i.& 3 Jicct non itapubticcprA-
iicmcrit ficnt pofl .
1 EtftanmfpiriCUS. Hicconfcquontcr dcfcribitur reduCliopccca-
torisin Dcumper optts mcdiatoris : Et p>imopcripfius prxdkatioue^
fecndofperpjlfionis redemptionn.ca. 1 q.tertiojer refurrecTtonh glo •
rifictttionem,cap.i6.Circaprimtimponitwpr£dicatio Cbrifltpcr vu
c.mmsfcilicet cum prxdicatione curando,& miraculafaciendo,fctuu
doptrviamtimoris termrem fnftri iudicij incuticndo , cap. fy.Ad-
htic circaprimtim prxmittititr Cbrifli pr&dicatfa perfeipfttm tantnm.
Secundo,cum boc per difcipulos ,fecunda pars inctpit circa mediu $.ca.
ibi: Erafccndens in moncem . ^ddbuc circa primum pncrnitiuur
Cbrijii pr&dicatto,fccundo,cx bocponitw lttdxomm xmulatio.feq.ca.
xAmuc circaprimumprxmittiturprxdicatoris debita difpofnio, fccun
doprxdicationis cxccutio,ibi: Poflquam auc cradiruseft loancs,
terttofeqttens aliquontm conuerfio , //;< : Fcpr^ccncs fccus mare.
quarto conuerforttm confirmatio,ib: :Iic ii lgi cdiun Cur Capharnau.
Circa primum fcicndu, quod dcbita difpofitiu prikdicatoris cft mor-
tificatio
tificatio carntSyVtfitfubdita fpirittti, fecundn qitod dicit Taulus 1.C0
j-w.p.rf.Caftigocorpus meum &: in feruituce redigo,ne forre
cu alijs prxdicaucnm.ipfe rcprobus efficiar. EtfoLitudo conte-
plation:s,vt ibi haunatur quod pottea popnLo pcrdotlrinaeffundatur.
Et licet Chrislus tatib.non indigeret, cum in carne eius nuliaftterit re-
beltio,& ab inflantifux conceptionis fuerit replettts gratia, virtutib.
& fcientus-.vcruntamenegit ta'ia prxbcns aliis forma & exemplum,
& ideoprimoprxmittitttrfolitudo deferti,cnm dtcitur: Et Rat.qui efi
ibcus aptus coteplationi propter fegregationem a tumultu fecularium
jpiritus auieifle a quo dicitur txpttlfus in dcfertumjntcligttur fpiritus
diuinus & etiam bumanus^ qttia Cbrifti voluntas eratomnino confor-
mis voluntati diuime,& fequitnr maceratio carnis,ctm/ dicitm.
2, Ec crac in defer- In qitibus ieinnattic , vt Mattb 4.
3 Ec cencab. a Sa. Modus autem & ordo buius tentaiionis bic tace-
tur.fed exprimitur Matth.4.
4 Eracquc,&c. T^on tamcn nocebat ei,fcd rr.agis applatidebant.
5 Ecan.mi.il. Ter boc oilendebatur dhs tcrreUrtttm & celeflium.
6 Poftqua aucem cra.eft. HtC confequentcr defcrtbmtr Chrifiiprc- Duiiflo,
dicatio.Etprimo qnantum ad tempus , cum dicitur : Poftquam cra.
cft loan. Sicut cnim Ioanncs erat Chrifli prxcurforjta prxdtcatio ifl
fnts erat prxuia prxdicattom Cbrilli , &ideo Cbnfttts non pr#dicauit
communiter & publice antequam incarceraretur Ioannes finitaeivs
prxdicatione, fecundo quantum ad tocum, cum fubditur .
7 Venidc.in Gal. Quareautcm ibi primoprxdicaiterittwnrndo
dc pubiiia & comrnuni prxdicatione,Mattbxus expreffit q.cap. cnca
medium,& ibi cfi expofitum.
8 Imp.eft te. Scilicet redeptionis humanx per prophetas prxditla.
9 Ecappropin.rc.Dci. Lluiaper Chiifittm apertaefliantiacali.
Peni- ■
M O R A L I T E R.
1 Et flatim l'ir..eiimin def.&c. Pcr hocinfinuatur, cjuod illiqui
lunt Dci rilij adopuui,fcquuntur initmdtum fpintiuTantti, Ko-
n«n.8.c.Qai fpiritu Deiaguntur, lu filij Dci (unt.
4 Eratq; cumbc. Sciliccr pacificc.
5 Etanzeli,&c. Pcrhoc Moralitcr infinuatur , qiilliquorufcn-
iiulius
fualitas fub rationc pacifice tcnetur,pcr angelor»m miniiteriura
adcoeleftia transfcrentur.
7 Venitltfus inGal.&c. Perhoc infinuans q>pra"dicatorEunn-
gcli) prius dchet tranfmigrare de carnalibus ad fpirituaha, & de
terremsadmcditandumcoeleitia, quia Galilaea tranfmigratia
intcrpretatux.
Tom.j. ^ 3 Et
4>t
Glof.crcl.&NicolaideLyra. 492
a Ttrnitcmint. Hicronvmus. Amarirudincm radicis, dulce-
>mio>nu> r.i.t.jKTKul.i marisTpcs p«tu$dHe<9fac,do
joix-r • 1 *s l.iluus mingat . Qui defidcrac nucleu,
nii( cm frangac,pccnicenciarn aznc,qui vulceternoadhetcrc
rcouia Chnfli nai :, qui ad palmS indulgcn-
tixpctucnuemeruc
a rf,'i Rcnunriate opfribus mrrruts
runt:Vndepofl pcc-
mtcntiam prxdica-
(Peniteatvos COP' >'" •
lca jrjfipiicitc * Wtor Ainiochc-
nus- 01 .'um,
.11 dum [>■■%-
dirnnd: initiumt.u ic,
coelcfli rcgno j
tentiam prxmitcerc:
t Mir.4.d. Chriihuuvei;o,non
Lac,5A qU1(jamflacim, Ta-
Tftatu», mtvrim «&&***•
c;.rc cocpdic, vcuun
impiccum efl ccpUS,
appropinquauit ic-
t rcfi.icnt«, oniimDoi. Nsmcu
Urcjcitr.es ,
mnton nomcn Dei cognofcitur a nobis . Quibns ev,~\ fimili- j;
tetprcc«picur,vt audiamusdhm vocmccm,&: obliuifcamuc
populum vitiorurn, &di>mumpatern:c cradicionis, q.:a
ftulcit.a Dct>,&retcaranearum quo nospcnelapfos velut
culicesccnebataer ihanis.Nauepnftinx coruicrf.irionis fu-
giamus. Pcllibuserh
TFrgo, Al;tcr nnnintelligttis.
13
tLuc.4,c.
• iiuiii opccinfii Wtt.ied fidctn, rrquaiiiufoj>cra. _ Mundum volub
t pocniteiniii!,6ccrc(iicccuangclio. Erpraeterienslecusma-
** Jfus 111 tfiniur pjrtarortl ad prrrrticanani», Tt fJJcv cjrdemiiiiu n; .irtuie Dei puteiur clle,
Donincloqueatm liem. Virihs ,
l> rcGilikTx-vidirSimoncm&Andreamfracrcmt cius, mit-
a Mmdanis uitciuos luciis . ^
tentesEcria in marc.Erantcnimpifcatores. Etdixicwsleius
a-Cuuirci;l-u>cit^me ij . .
t Vemcc poll me , & faciam vos heri pilcatores hominurru
Omniiio Vo.! vocationcin horum.
Et t procinus relicTis rctibus fequuti funrcum . Erpiogref-
SupylaiiMtnic.ti. hugit.ui. Gratiam.
fus inde pullllum , vidic Iacobum Zebcda?, & Ioanncm fra-
tremeiusj&ipfos^componenres rctiain naui, &ftatimvo-
1 Ob ';; iL--rcpopu'.am tuuir..Jc domum ^aciis tui .
cauic illos. Ec rehcto paire (uo zebedxo in naui cum merce-
ViK.im conlolatiouij .
d narijs iecpuu faoteikil Ec ingccdiuncur Opharnau,& ftacim
roanncs ad hocmif-
juseflec, vtvi.undo-
minprapararccpar
ctac vti penircnt:am
' ai-mc cejcitere-inum
prxdicaret. Pofro p<J
niccrniaqnam pradicab.u Toanncs non crarciufdcm ratio-
niscum eaquamexigcbac Chnftus. Io.inrtescnimpoenicen
mm p'a-dicando,ad vicc emcndationcm, hoc cft,ad pccca
couim,qi)acin vuadcfignaranrdeceflationc, fcekmimq, pa-
r.arorumexpiationeaudicorc.s^uocabac. Cbriflusauc pcr
vcrba illa,pcenitenciam asitcjudxos a legnl: licera, ad lcga-
lem fpum qui in euangclijs neudlai ur,nansfcrre facagebat.
b /-"/</ r Snnencm. Hicron.jymon obcduns , Andreas vinlis,
Iicobus fupplancacor,Ioanncsgracid. His nominib.in imagi
r.c Dci c6:iorritr.in:Oi3cdicria,vcobediamus,vinlicace vc pu
gncmus.fupplacacionc vc pcrieucrcma.s,gracia yc confrrue
pr I 6 nw:.\ifi etvm dr.minus fidif.do.in va.Li.qiti.&c, H.c quacuor Vir
ai,cucescardinalcsdicuncur.Perprudenciamobedimus,pcriu
ftuiam vlrijiteragtn*s,pcr tcmperanci.un fcrpervces calca •
jv.us perforritudinem Dcigrariain mcrcrriur .
H:cron.Qnem noninebriat efoqucncia fccularis? DifFci-
Je hjnuncs poccnces,&: nobiles^&diuites, 6c mulcohis d.iti
tiims cUiquenc^^ crcdunc Deo.Olxccatur menseorum di
umjs U. opibus atqucluxuria.iccircundaci viciis noo pof-
fuuc vidcrc vji tuces,fiinpliciracco"»quc Li iptura: f.mdc, no
cx maietl.iec fenluuai.Ldcx. vetborum iudicanc vilicace.
ii.eronvnius.Vocancjrqn.-iiiiioi' p,k.icorcs , Simpn, An-,
drcasIacobuvjCx: Ij.;ii:ics:licli \L's '.innubus lcqi.nii;cijr.iiac.
qu.tdr!gavehi|Viu.^^l.taicua,vtiil(.?',,hisqiuruoiangulisc5
; piimuccclciia, luiquaiuor If is Hcbraici., Tecragra-
macoa
4;Reg i.b
inorcuisrcgicur Ad..
pacernoflerfecundi
1 carnem,quodepofi tN J
1 to cum ad;bus fuij jc
nouu lequcntes, pel-
libus Salomonis rc-|S *
gnnur,quibusfpon-
ia fe glonatur for-
mof.nn .
Bcda . Quarritur
quomodo pnmfi Pc
trum & Andrcam M
poft pufilltim Iac
' bum & loannem vo-
c.iuenc , iicuc narrac
MattheuseV Marc'j
5 cum dicac Lucas ui
4 mngna capcura pi-
5 fciu fociosPecrii
fe Iacobum &loan- r
ncm,& lefumdixif-
fc Pccro: Rx hoc iant
erishomines capicns,.^ fimiliter eum fecutos fiuife, fub<
ttis.:d terranatiibiis Scd qddicicLucas, pnmoiacttici;
Petro prardictum cft q, homincs efleccapcurus, no q,cxt«
nonciftpifcacurus . Adcapcuramenim pifcium rcdicrijl
&poflea liuic Maciheus & Marcus narranr , bini vocal
func.Pnmo Petms &c Andrcas,deindc& alij.Tuncenim no
fubduttisadterram nauibus canquam cura redcundi, fed
tanquam vocancem & iubenccm fcqutui func .
c Et i><<z>ediuntur. Hieron. Marais dicla euangc lij mfcmet-
ipto dilponcns,ordmem hifloriasnon fequucus, myflericn
rumordinemfcruac, vndcin fabbacispnma vircuccmnar-
racdicens, E. IW».^;
d Capbarnaum. Hietor.ymui. Capharnaum villacofolario-
nis,fabbactunrequics,Homoin fpiricn immundo,.genus h4
manUjinquoimmunditiaregnauicab Ada vfcjj ad Movfcn.
Naqfine"Iegepeccauerunt,fine legc prnbfir. Qi_u fcics f.n-
tSum Dei obmtucfccre lubetur : Du/n fcicntcs quide Dcii, .
tiOi/ Jicnt Dcii gloitfic autrunt aut gratias e&irunt , (cd t uauucrunt iu
cogitationtbus juis.Spus dfcerpcnshoirm exiitabeo,quia apj
prcpinquacc fafuJCjC.appTopinquac tccatio.Pnarao dihnttus
liracf^fequicurcfvliaboluscoutcnipcus fu:g:c 111 ic.:r,d i
Ii.d.i,-q, (aLb.i.o maxime cura: cc docct.oticndic fc n
fublcgcetfc,iedkipii, &dpcctnos verum labb.uum, \cfa-
identcs,ab
ab omnibus illicicis abiiincamus .
luci fcillect animar,uftudcntes,abomniopercfcruih,idcft,v'j
^ Victor
— ■■ ' '■■.'.''. — T ~ ' ■' ■■
N I C O L A V S D L L Y R A .
1 Pocnitcmiui &: cre.cu.in. Q&*favf$ 'ucniiaprxicntidclicli
cr jiii-C!)''t'i' ntitt h-ib':-u>' i'-'a bcai.i
% Er prjeteri. Hie confequenter dcfcribitur predicationis Cbritti
fiitJ.-oJoucrt itiiyuciium co lH<n$wi >piwn , vidcliut Tctri %^ia-
J<t.c„y lacoh i /i>,p.trct ■:■ teibi'.
j ilcreli.pt.luj. Oicum^. : mcccnarij alijui bornincs^
tjunn ptjCittio>icanaij.i-u . ,p'0 ujercede . Scicridum.autem %
cjnod iji 1 v ■■■-. ' jHKWc hic Marci.Stfjf illa f a vocatifunt;
j:, lU.ci/ aJ t ,/<i adpiopria negoiia nonreue*-
J i ....' c ■' fu rant j .um adqu^iiau Cbri~
flfamdaii t ad {iiii>rta>>i£!tia,dequA
. ■ / 'Od'iuod:jcip;ti Jj if.ni 1U ■
4: .h.cce ugnus OctJvijuutiJMnt cum. Et
ibi idrcas crat vius ex UU i d ></i«), cr dc aitexo di-
,!iita.£idi: vocjion^ifctujub'
■ ,ut..v ;ai'i /'U',.:(i O" f4i'idrrx f.iit luH.iinie.nta-
lit.. i& ,princ)pa!iteraute>iiCbr:Jliinj]''ir.ziio>iC.
Si au-
Si aittem qu&ratm , onomodu bomines ftcuUribus impiicatiac
lum Cbriiii ve.bwi,rehciis omnibus /<v/;;< /■./., r,v, ■ etim . Dicenau.quoi,
bnmatutas Qhriftiiqilrwcntum eral dtm.inatis couunilumju.-.tma
nusejlinftruwcntiuit avtijitis, etidsofutn verbttm Cb;iiiiina'ujnti
vt>x moucbat aunm ', iu triijuAntum iusii umciiiuih diumiiatis mo.
bat htCKtcm .
4 Lc ingrediunrur C.ipbar. Hic confcqncnter ponitur connerf.
co.fi.liauo pcr opera mnaculofa . Et dcfa ibnnair hic tria miracula.
Tiimurr. cfi dc dxmpniaco curuto. Secundnm ifl de foc\u Tetiifanatt
ibi: Lc protinusegyediehres . Tcrtjum mem dc Lprcfo t. .
■
irmcwo fux prxdicathiiis piurics t bsijtuf
. ft cittproptci ■quod Luc.lo.c.Expn
runt adDctm vcre
i enimcjlhcus vbi conucnieba
d audiendum dticlana lc»is,maium dtc-
vacandum, cr idco taii ioco &
ib.: ' aaei
Jn i!ia cnim ciuit.it
prxdicatiitjC
bat illiciuitati rfw.
j Lc flatim cvi
riti ,XS ■ ton.muii/
buifaL'balortim,iii 'audius diitjnisc.at
tewpore dvcebat CiJriJlut', quia eratu
quta eratit curiucnteihia do&ritt* eius.
Lcffupebanc
M O R A L I £ R.
1 F', n quod Petrns
loanuesrclictopa-
tre
trc vocancem dimi'4'u ffcrim funr feqhutS , nobis oflendicur
I hon cupiditas cempdr.rfs^necailettiocarnaiisrccraiK:
rc i>o:, dcbenc a fccjucla Chnfli .
u
493
M
arci
Cap. I.
494
A % Viitor Antfochenus . Sabbatis ve! fdum vel potifli-
mum inter fe coibant 1'ud.rijdque non tam virtutis hoc eft
fanftimonif & obedientie. amore,quam legalis pcnc^ formi-
dme .
a Erat rnim. Beda.Scrib£ dicebant que, fcripta cnit in Moy-
fe & pmphetis • Ie-
fu$vtDeus&dm, .«**«• .
ipfws Moyfi hberc iabbatisingrefsusin iynagogam doecbat cos . t Et itupe-
flll^deetat lc°i ad- ldco. Subilantialem&propriani.
debat vcl commuta a bant fuper dodrinam eius.Erat enim docens eos t quafi po-
bar,vri in Matthato. x >. , r r i . r C""> <<<><*<«.
teftate habcns, & non iicut icnbx. Et eratin iynagoga eorum
Commune.
b homo in fpiritu immundo , & exclamauit dicens.* Quid »0-
a Frxfentia lefu,ronnenu lunt darmnnum.
bis & tibi Iefu Nazarene? Veaniftitperdcre nos ? Scio quia ils
ianctus Dei . Et comminatus eft ei Icfu dicens • Obmutefcc,
&exidcthominc Ettdifcerpenscumfpirkusimmundus , & &
a Qnod exiens ei n on plusjiocmflet.
exclamans vocc magna exiit ab co . ec miraati funt omncs,ita
vt coinquirerent intcr fc , dicentes . Quidnam eft hoc?
Fropria alii in accepta. Etiam.
Quamam dodtrina hxc noua ? Quiainpoteftate * ipiri-
V t Deo. C*uia tanta facieb at.
tibusimmundisimpcrat , &obcdiuntci . Etproceftitru-
mor eius ftatim in t omnem regioncm Gahlea: . t Et
Audiflis quia diiscu
cftantiquis,&c.Ego
autem dico vobis.
* ViAor Antioche.
Stupebancfuperdo-
ctrinaeius,quianon
loquebatur ad gra-
tiam,neque vlli pror
fus adulabatur , nec
audicorum laudes
captabat , fed erac
fcrmoeiusin poce-
fiate . Hortabatur
cnimnonadqueuis
promifcue , fedad
ccelefiia & anima;
cin falutaria,perfidifq;
c
d
&obffinatis pecca-
coribusimperccrricefuppliciacomminabatur.
# Thcophvlaccus.Docebac etiam in poteftate,tranfmutans
homines ad bonum,& pcenam non credentibus minabatur.
b Quidnobis,&c. Beda.Nonefthie voluncacis confeffio,fcd
ncctflicatisextorfio,ficutieruusm^itiuus vifumdominfi ti-
met,&: de verberibus deprecatur . Dzmones enim in terris
dominum cernentes fe continuo iudicandos credebac eilc.
* Viiitor Antiochenus.Tetandemfclamatncquam fpiri
tus)pra:fentem conucio.te tandem adueniffe fufpicor. Nam
etfi hoc abfolute fe fcire fimulet, perindeq; ac li certo fciat .
. verba fundat, attame necdum certam & firma fatis dc ilhus
' prxfcntia notitia haufox.renijli antc tepusperdere «oj.Quoc-
fum
fum ha;cpcrtinent?Huc vtique. Nullum nobis amplius locu D
reliquumfacis.Nam &: impiecatem c mcdio tollis& crrorc •
profcribis, & Dei nontiam mortalium pc&oribus inferis.
c Obmutef. Bcda.Cogruo ordine lingua ferpetina qua? prima Gco,J,s*
virusfparfit , ne vlttafpargatprimoobcludit\dcinde%mi-
naque;prirna fcdu-
«Scacfracarnali con
cupifcetiefebre cu \fAm.7.b.
ratur.Tertio vir qui
malecoiugiobcdi- t"n<3a;"»
uit,aberroris kpra
mudatur , vc fit ide
ordo reflaurationis
in dfioqui perditio fAii.
nis in procoplafto.Mauh,I-caP'
* VidcorAncioche
nus.Saluraredocu-
mentuphocnobistantetei,UJ
tradidic,nevidcli-
cetvlla vnquadx-tconuexan»
monibus fidem ha-
beamus.etia fi vera
fe diciuros profitc-
antur.
d D*/.Beda. Vel co i<*hm
uexans,ficutquida
coAces habent Lu «... 0 , •
,. , TM.ir.8.b.
cas autem dicit qa Luc.^.f.
9
10
11
nihilei nocuic.Sed
quod Marcus a't,difcerpens, ide eft qcf Lucas,cu proieciifec
cu inmediu. Quod vero addidir,nihilq; nocuit , mtelligen-
dum efc,quia illa iailacio non eum debilitauit , ficut cxcunt
da.monei ampuratis vel auulfis aliquibus membris.
Beda.Virum adxmonioiiberatum.animumab immuda
cogitationcpurgatum intelligimus. Fc^mina veroa febribus
confequentercuratam, carnem a concupifccntia^ fcruore
per continentix prxcepta fr^nacam.
e QuidnaefllPerea qu$ videcad inquificioneeoru queaudie
ratcxcitatur.Adhoc. n.&ipfednsfignafacit ,.& difcipulis
faccre dcdit,vc p hoc euagelio cercius crcdaf , du q cqlckisr
promictuc ccrrenis,c9leftia & diuina opera opcrent'in cerns. p
# Et
NICOLAVS D ELYRA.
1 Et ftu.fuper do.eius. IdeJl,admirabantur.Tum quia legem &
prophetas non didicerati& tamen cUriflime docebat.Tum quia doftri
nam fuam diuiuis rperibus confirmabat,vnde fnbditur.
2 Erat enim doctxina cius ^h^.Scilicetfaciendi miracula.QupA
ftatim ofienditur per fatfum cum fnbditur.
3 Ec erar,&c. ldefl,obfiffus a d&mone.
4 Ec cx. Dolens dc Cbri<\i doflfina,qna erat animarii falits & me
dicinn.Etquia defalntc bominum torqnctur diabolus inuidia motus,
ideofubditur .
5 Vcnifli perdc. &c. ldcfiydim:nucre & auferrepotefiatem, no-
jlram nocendi bominibus.
(> Scio,quia (is fan. td?/l,Cl>riflus adfalutem bominum fhiffus.Ter
fropbetiai cnimdeCbriflo ditlas qux dcterntinaueranttempus, tocum
& modm veniendi jpfms C!mi'ii,fecundum quod plenius declaraui in
quadm qusflione ctc aduentu Mefjis completas in eo, &per alias cir-
tunflmlias fciebant ipfum cffe Cbrifinm in lcgepromiffnm. vnde infra
eo.cip.dicitur,q!4od nonfincb.it cos ltqui,quoniam fciebant eu,fcilicet
effe Chriflumfecnndii quod exprrffe dicitur Luc. ^.veruiamen nefcie-
vMtipfumejfeDeu. Tfec per tentationcm Chritli in deferto , diabolus
potmtfcmdt Chrilo vtgum eflct Deifilius ptr naturam babtns ean-
dem naturi nmnero cum patrc,licet ad hunc finem tripltciter cum ten
"t , vt iiclumfui: plcnius Matt.^.Si enim cognouiffent demones
Jpfitmtjle Deum,nuiqtiam induxrffent ludxos ad ipfum Crucifigendu
fecundim qnoi iidtur i .ad Cor. i.bSi cognouiflcncnunqua do-
minum gloria; crucifixiflenc. jlliqui aittem doclorcsdidn , quod
nonfolumnoncognoneruntdemonesipfumeffeDeHm ( ytdiclumefl)
fcd nec etia cogncuerut cenitudtnalucr ipfum efie Chnflu in lege pro-
[ miffum
mijfum,fed tantu boc cognouerunt quadam conietlitra probabUi mul'ut'
qux in hoc hco & alijs locis euangelij pluribus nomine fcientii ex~
primitur.Sedprimum dittum magis videtur confonum textui,& ditlis
fanHorum.
7 Obmu. Compellat enim Cbriflns dxmones ad tzcendu de ipfo, ne
vcrisfalfa mifcerct,&ne videreturqmtrerc teflimon.u ab ipfls.Mtfxi
tne quia Tharifxi dicebant ipfum in Beel^bub principe d&monio<um
eiicere d*monia,vt habctur Mntt.iz.vbi diclnmTharifieoru plenius
excluditurjicutibidemexpofui. S £cdifcer.Co«fiw?5 videtur
Luc.^.vbi dicitur de iflo dtemone,fuod extuit ab illo & nibil ei noiuit.
Dicendnm,quod dxmones ab obfeffis corporibus folent exire , non folu
cum affliclione corporis,fed etia cu mutilatione aticuius rnehiJTcr boc
ergo quod Lucas dicit,quod nibil ei nocuit , inteWgcndnm efl qmntum
ad mutilationem,quia exiuit abfque mutilatione mtmhi.Quod autem
dicit Marcus difcerpens eu , intdligendum eslquantu ad affltlionem,
quia licet in txitu non mutdauerit eu,tamen tnnltuui affl;xit., & hoc
idem babetur Luc.^.f.vbi dicitnr. Eccu proieciflec illud darmo-
nium in mcduivn. pcr qnod intelligitur obfeffi affliclio,ibide<n fubdi
rwr.Exiuitab co,nihilquccinocuit.pe»-i7^fA:c/«c//»H>-»3«n/«no.
9 Quamam do. Quiaprxccptis veteris legis addcbat nouitateco
fdiorum,& etiam-qnia nouo modo confirmabat doclrjnam fuamjciii*
cetper operationem miraculorum,& ideofnbditur.
10 Quiainpoteflate,&c.^/'«//»»- .
11 Et protinus cgrcdienccs. I-lic ponitur fcundum mirarulum
Et diuiditt.tr in duas paites,in principalem & incidentaleui ,\ecundum
ibi.Fefpere antem fafto.Circa primum dicitur .Ec procinus egred.e
ces de (y.fcilicet,pofi Cbrifliprtedicationem & cius confi, r/miioncm
per expulfionem damonum.
Vcne-
M O R A L I T E R.
1 Pf"Pebant fMPtr doBrina aus.Erat enim doccns quaft potefla-
tem babens. Idcfl , fuam dottnium confirmans opcnbus miracu-
lorum . r
I Etnonfci.fcri.Qul fuam doftrinam atTirmabant in£ta;itia ver
'crumjper hoc oltedttu: ,quodprxdicatoreuange!;inon debct
doftn-
doftrinam fuam oflentareucrborum afHuentia, fed cam firmare
per opcra fanfta.
1 Et eratinfynagogaeorumhomoinfpirituimmundo. Pcr qucm
lignificatur homo pollutus carnis uitio^de quo dicitur.
8 Et difccr. eum, Quu vitiumcarnalenon curatur, nificanuS
aftiiAionc,vt per qua; peccat quis,per hxc & torqueatur.
Tom.j. q 4 l\ccum-
49J
Glof.ord.&NicelaideLyra. 496"
/Z a Et f.latim JkuntcU&c I.ucasdicit quiarogaucrutpro illa
A i\ I. ■ :. ' enim Saluaiot rog aius.modo vlcro cnrac,ut cotra 111
Uc-4-f
Pial.il.d.
Chrifti cor-
jn.s faaitatti
inllriuuciua».
Vana enjnj funt »iti«,quJbuslangucfcItciuftas mundi.
o [*t curauit multoi. -;; V/Ctor Atuiochen.Lu.ingcliftaMar
cu$ Chriftiun mukos male hab». nces ciuafii.-aiIerit.Vcru ;s
fcripcurarum morermilrjtudimsnomc generatimi> pmni
busaccipic ficrjpuira: namqucdiwtionem hanc frequen»
tcr in co fenfu vfur-
D
luoflucpaflfioncSyS ieprccibusfidcJ.il lempcradef-
fc,& ouc no intdligaiJtur.vel intclligcd.i darc,ucl no intcl
lccta.dumccccc pic pctitibus oftedac,vndc.Z>':'''&i qm mttlU
giti ab occulus meis
tcfu< Sc difciroli.
protinus egredientcs dc fynagoga , venerunun domum Si
monis&Andrcxcumlacobo&Ioannc. Rccumbebarau-
1 Arie":-Sviugopcjuo.J.siiimodo niater«tlcfi*cou«n|iriP« 10. b Inuidia: arftibus
U^rwrtA eteiefiam perfcaaen». »
tcm focnis Simonis febricitins,& ftatim dicunt ci de illa. Et
rittulem viiimrrexit caina'.>a eiusourta. b N<;i teinareme
Match.8 b.
B
f
B
inoHlia c^iitudinis.vt folct faniias ijuw tiaiu ini'eriodom>ni,tot alimuliedit.
acccdcns cleua1uit cam apprehenfa manu cius, & cobntinuo
dimifit cam febris, & miniftrabat cis . t Velpcre autem facto
M 11 te. b Beda.Clnilim qdi dicu,quandia In mundo fimi.l.x fiimroundi.
cum o'ccid;(lct fobl , arfercbant ad cum omncs male habetes
Fcnitentiam.
& demonia habentes,& erat omnis ciuitas congregata ad ia*
nuam
bus
♦ChriflC cfll-
Rom.*.d.
Qi!o animo
Unicis cxpe-
Kuda,
Luc4«
Luc.4-g.
Mjialiter.
c
tnunda mc.
b F.tsrcedens.
* VictorAncic-
ctv nus. Accclru ad
illuin vc;bum,o>.-
porcaquc OiaoU cx-
tenfa.tcbricirantcm
crcxit. Nammdiuul
f.uniecu carne lua
iocietatem habcre,
pcrfuafum volcns ,
pleraque miracula
percorpor sminiite
rium cdcbat.
c *4) {>•■' benfa.Socms
Pccn tebnciwnsap-
prcbcnfamanu lcua
tur.Febris,mtcmpc-
ratia efl , dc qua nos
fitii fyiwgoga per
manum d iciprrVi.e,
cVlcu.icionem deii-
deriif«mamur,&:hu
ius qui tanac nos ad
vefperam deciina-
tionisa nobis mini-
flraturvoluntati.
d Miniflrabut eis.
Bcda. Tropo . ideff,
mcmbra qux fcruierant immunditixfcmiant iuflitiaj.
# Victor Antiochcmis.Socrus Pctri a febnbus libcrata,
fuumviciflimminifleriuniexhibet, nosperhoc crudicns,
ncfanitacis bcncficium fruflraautprajportcrc a Dco expeca
mus , verum eo przcipue animo , vc fanicaccm lam adcpci,
preccptis illms accuratius parcre , fancf ifque eiuidcm neccf-
faria vica? praHidia fubminiftrarc valeanuis.
c Vtfpere autem. Beda.Occafus folis moi s Chrifti. AfTcrebant
adeumomncsmalehabcntcs . Plurescuimper apoftolos
poft mortem fuam fanauic.quam cum in cacne viues Iudejs
prazdicauit.
f udunuam. Hieronymus.Ianua rcgni,moraIitcr peniten
ti.i efl cum fidc , qua: opcracur falutcm vanis languoribus.
panc , auc ccrte per
Vitiis .
; Et curauit multos cjui vcxabantur uariis languori • 5
a BeJa.reccitori dixit.quate tn en^iras UirUtin m«U,&C Ne «juisdum audit
pt.rdicaiiteiii,(ci)uatur crramcm Sc falfa v ris milceiitem.
Etdacmonia mulcachciebatJ& noan finebatealocjui, 6
Amorte.
quoniamfcicbanteum * . Etdiluculo valde (urge^ns , e-
a Gentes. v Bedj.m fuis.
grcfsusabiitindealertum locum , ibiqueorabat. Etprofe-
Obcdiens.
quutuseftcumSimon , &. qui
inueniiTenteum , dixeruntei
Varia
Citcur.cifionem Petro commifTam.
Ti multos, cosom-
nes & folos dcno-
tat,qui in lllumcre-
dcbant.Fides namq,
ad prarftandum fani .
tacisbcneficiumalli
cicbat. Vcrum Lncij
contextuscum prio
riexpofitionemagis
facit,aitenim, atille
fingulis manns impo-
nens curabat eos.
h Quciniam fciebant
cwOT.B^da. Lucasdi-
citapertius . exibant
dxmonia a mullis cla-
rnantia & diceutia,
quia tu es filius Dci &■
increpans non fmcbst
ealoq uuquia fcicbant
euefje cimftum. Da>
monia crgo Chn-£
ftum efic fciunc Sc
filiumDcicffe conj*
fitencur . In lciunn
cnim facigacum hdl
minc diabclus puta-
uicnectencandopoi
tuiteumexperin.anefletfiliusDci.Scdpoflcaperfignoru
potentia.vcl pocius fufpicacus cft.vel incellcxic. Non igitur
eumquiaignoraretcrucifigi perfuafic,fcd quia morcc llln
damnandum fe effcn6pra:uidit,vnde Pauhts.T^emo princi^
buiusftcnli cQgnouit. Si emm cognouiffcnt,mtnquarn domtnumglon*
cruciftxifSent.
* Auguftinus.ScicbantChriftumefse quiper lcgcm fue-j|
rat promifsus.Omnia enim figna , vidcbanc m co qua? dixc-
rancprophccx . Myfccrium auccm diuinicacis ciusignora- 1
banc ficut principes eorum,
i Et dilu. Bcda.Sicut per'occafum folis mors.fic pcr dilucu1 ~i
rcfurrc£tio Chri.cuius manifcfta luce abiit m dcfertu gcri«|
8c in fidclibus orabat , % a eotu corda ad oracionc excitabat. j
cum eo erant . Et cum
quia omnes quxrunt te*
4$ .Ai
NICOL^AVS DE LYRA.
1 Vcncrunt m do. Ft ibi acciperent rcfielioncm pofl laborem*
2 R-CCiimbebatauccmfocrusSimo.&c. Licet.n.virtutc na-
turx lcbns poffit curari,non tamen in tnftanti . Cbrifius atuemfanauit
eambic fubito ,& itaperfttle quodillamulierminiflrabai eis . Ex
quo oftendhur tUa curatio miraculofa ad dijcipulorum confirma-
tiontm .
3 Vcfpere auccm fadto. Hic ponilurpars incidentahs,occajione
enim buim \anationis dli qut hakbant infirmosin illa vitla adduxe-
runt eos adChriflnm qnxrentcs rcmedium , grboceflqnod dicitur,
Vefperc autcm facto. Dicit autem Thcopbdusexpoficor ,quodita
tarde addtixcrunt cos ad Chrtftumrfuia illa dies erat dtesfabbati , &
credtbant curationes nm ejfe licitas durante diefabbati, qu&fmieba-
tur in vejpere iilius dici.
Ec
4 Et erat ornnis ciu itas. ldefl,multide ciuitate.Et efi modusjo-
qucndi byperbolicus,ficut fupra diclum es~t.
y Et cura.Blul. Idefl,ornnes qui fuerunt ibi addit&i,qui erant mul
ti.*Aliter exponiturMuhos.id':fl,plures de adduclts, qttorum fides (f
deuotio (nrationem merebarur.
6 Ec dxmonia multa cuciebat. Eodem modo iupliciter exponi
tttr idtfiomnia vclplura.
7 Et non fincbat ea lo. Ex caufis prteditlis.
8 C^uoniam fcie.cum. lam dtclum esl , qualiter boc fit intclli-
gendttm. ,
9 Et di.val.fur. In boc dominus exemplu dat,vt prxdicator & mi
rabihum diuinorum operator dcbeatfugerc popub applaufum , w>
rumtamcn qttia non dcbct omhtcre Jalutcm animamm , ideofub-
ditur .
Eanuis
MORALITER.
s .T\ecumbcbat autemfocrus Simonisfebricitans.Vct quaro fignifi-
cat»r tnulicr calorc luxunar laborans,qax manu eins apprchenfa
fanatur , quia talis mulier ciusreprefsahbertJtc curacur.Hccl.
a^.b.ln tilia non aacrtente fe firmacuitodiam.
3 /^c/perc<iMre/7iAi7o.Beda.Myfticefolisoccubitus pafsionem,
mortemqueiignificatilliu'; quidicit .Quamciiu fumin mundo,
luxiuru muiufi.tV foleoccidenteplurcs quam ante dacmoniaci
& at!»roti fanaiuur, quia qui temporaiiier in c.une viuens paucos
ludxoramdocuitjommbuspcr orbem gcntibusfidei falutiiquc
dona tranlmittit.
1 lltnonfinebatealoqui.Theophi\us. In boc docens nos non
crc-
crcdere daemonibus, etiam fi vera dicant ,quia fi aliquos creden-
tes fibi muenennt.veritatibus meiuiacia mifcent. Vndeincolia»
tionc Moyfi abbatisdicitur, quodquidamanachontadeceptus
fuit a daemone in angelu lucis fe trasforroante,quiapoft plura vc
raqux fibidixerat,proiecit fcipfnminputeum adeius verbum.
Nam ei dixit qood tanti mcnti erat apud Dcam' , quod ex hoc
nollumpateretur maium,quod fuitfalium,namcxhoclxtalitcc
iuit vulncratus,& cito polt raortuus.
o Et diluculo va 'd furgens egreffus ab.it in deflrtum locum.Vet hoc
oftendens , quodprxdicator euangebi rcdire debet ad ora
tionis fccretum,vt lbi haunat quodpoitca populis ctfuudacidet
feqduur.
^ Er
497
M
arci
Cap. I.
498
a Mhoeenim veni. Victor Antiochcnus. Commodchoc
/iubdiceuangclifta. Nequeenim folu illius diuinitacisaucto-
ntas,pcrhocadumbratur, verum etiam fponcancaieiiacua-
tioms humilicas. Lucas aute, quo verbiceconomiam cxpri-
mac. ^id boc enim mij]usfuasyfiribtt . (£uare is patris de verbi
mcarnacione benc-
,&c
pIacitum,Apofto!a-
xitr tus nonune dtii-
b Et erat prxdtcans
infynagn. Beda. In
hac pdicatione in-
telligicuretiamfer-
nio ille habitus in
montcquem referc
Matthcus: na Mar-
cusadiungit: Etve-
nit ad eu le. de quo
taliadicit- Q^ibus
incclligicur illc etfe
quc Matthxus dicic
quia dommus legis efr,nnn ohfequfcur lcgi , fed legcm facfc O
Non ideo tangit, qtna flne taciu curare non pocerat, fed iic
probacquia legi fubieclus non crat .
f ^o/ojWiwi.Bcda.Illud mtrabile , quoroga^eofanatsrcnere,
Volo,mundare,& cu dixtj]et,jhtim dijccjjit abco /cpra.Beda.Nihil
medium inccfopus
f lamfijlofermone . a Non decet ociofum elTe praedicatbrem .
Et ait illis:Eamus in t proximos vicos & ciuitates, vt ibi pra:-
* diccm: Adhoccnim veni:Eceratpredicansinfynagogiseo-
rum,&inomniGahlaja,&da:moniaeijciens. t Et venitad
toftcndit vulnus, remedium poftulat.
c cum lcprofus deprccans eum,& genuflexo dixit : Si vis potes
d , a * a Mifcricordn affaftum .
mcmundare. Iefus autcm mifertuscius , extendit manum
c flnhochumilitas. a Gtatn fupentlrgem non timet contaminariqui alios liberat .
tNuliumfpernamus,& fi macuiofum videamtts. b Inhocpietas. c ln lioc poteltas.
d Be.Nihil medmm intet pnceptum &opus. e IUiid.Volomundate .
fuaraJ&tangcnseum,aitilli:VobIo:Mdndare. Et cumdixfflct
f ftatim difcciTit ab eo lcpra , & mundatus cft . Et comminatus m
cftei,ftatimcjucciecitillum,&dicitei: Videnemini*dixe- 7
1
t
i
3
4
J
6
anacum, poftquam g ris,fCfj vadc oi\endc te t principi {acerd .3tum , & offer pro c
ommus def ccndic h * t ^^ Iegem 0,erti . Jb a Deo J^J ££
tat is lepta dilcedat . ^Salutis .
mundationc tua , quar prarcepit Moyfes in tebftimonium illis.
TFrohibituseftdicete.At illcegref. a Sed ncc ad hotara potnit abfcondi.
i At llle egielTus carpir prasdicare, & t diftamarc fcrmoncm,ita
K
f Tumuituofas carnalium mentes fugit.fectetos a mundanis cuti» vifitat .
vtiamnonpoisctmanifcfte in ciuicatcm introire, iedforis
TAllego Hi funt quos nihil pjteil fepatite a charitate Chtilti .
m defcrtis locis cfsc , & conucnicbant ad eum vndique .
,„
demoncc. Sicenim
Matchius ait : Cum
autem defccndiifec
Iefusdemonce,fe.
funceum tur.m.&
ccce leproius vc-
nies adorabat eum,
dicens , Dric fi vis
potes mc mundare.
c Etgcnu. Beda.Hu-
milis ,pudibundus.
Debet.n.quiiq; de maculis vitx fua? erubcfcercfed coft ffio-
neverccundiano reprimat,oftedac vulnus,rcmediu pofcat.
Hicro. Lcprofus genuficxo domini voluncaccm deprccas
mundatur,qui non vult mortem peccatoris, fcd vc conuerta
tur &: viuac.Lcpra nofira pcccatum pruni parentis,quar a ca-
piccinccpit, quandorcgna mundi dcfiderauitradixomniu
malorum cupiditas , vnde Giezi auantia fccutus, lcpra fuf-
funditur.Hac vcro faccrdoti fccundum ordinem Mclchife-
dech oftcnfa,oblationemundacur3dicenCL-£>afc elcemofynam,
&ecce omnia mundafunt.
Bcda. Lcprofus gcnus humanum fignificac, qui fecundu
Lucam,Icpraplcnus fuiffeperhibccur:0«njj enmpeccauerunt
& cgmt itlaglnria Dei. Scilicet, vt extenta manu Saluatohs, id
eft mcarnato vcrbo,humanamq; concmgcntc naturam a va
nctatepnfci crroris mundehtur, & qui diu a populo Dci fc-
creti eranc , tcmplo Dci reddantur , &: vcro facerdoti offcr-
re(quie(rin xtctnum fccundum ordincm Mclchifcdechj
corpora fua hoftiam viucntcm.f.d.p.
d Siwpotes. Beda.In voluntate tnbuicpocefiarcm,ncc du-
bitat vt incrcdulus dc voluntatc domini, fcd colluuionis fug
^ confcmsnon prxfumic.
Beda. C^iuexclufus a lcgedomini fc potcftati curari po-
Itulacfupra lcgcm mdicat gratiam cffe. Vc cnim m domuio
potcflatis auttoricas, fic m illo fidci conftantia .
* Thcophylactus . NondixitfiDcum dcprccatus fucris,
lcdfivis.quafi ipium crcdcns Deum .
c Exmiitrammm. Bcda. Lcprofumtangilcxprohibet, fed
, quia
S
& preceptuiTi.Dixit Pfal.j i.b
&: fada funt. Vides
quia voluntas pote-
ftaseft .Itaquccan-
qua poceftacem ha^ \^T ^3,
bens funandi, &: a*i-
ftoricacem iubendi,
non refugitrcftimo
niumopcrandi. Vo
lo enim diciCjUptcr
Focinum , im-pcrac
propter Arifi tangic
propter .yianrchcu.Pfrl uj.b
g Vidtnemi. B 'da.
Non quia voluic qc! * <iuid<luil1
non potuit,quiaom
niaquarcunq; voluit
fecitu Seddoaetno-
ftra beneficia repri-
mi,nontamii a mer Yj;tiufg,ire»
ccde pecunia: , fcd
etiam grari.T.
h Oj?f«.Beda.Vcin-
telligat non legis or
dine, fcd gratia qux
fuper legemefteffe
curacum. Offcrre \w
bct,vt oftcndat quia
non legemfoluit,fed implet,dum fecudum legem gradiens
fupra lcgem fanat.quos remcdia legis non fanabant.Nec fa-
cnricium, fignificanc ccffaredebcbar.cum nondum fignifi-
catum confirmatum eratconftitucionc apoftolorum Oc fide
credentium .
•J« Vidor Antiochenus . Quoimpudentem Iudarorum lin-
guam obftriiat , fecundum iegis decrctum ad faccrdocum
principem mundatum amandat,uade,inquit,oftende te fa-
cerdotum pnncipi, vtcum paulopoft veluti crronem & im
poftorem mcperfequentur , tucemihi ceftimomum perhi-
bcas,&quod amefanatusfueris,&:quod iuxcalcgisprefcri
ptum faccrdotis mdicio te fiftcre lufius . Oftendc te nihilo
fccius,neextrahominum confortium cijciare.
i ^ttil.egref. Bcda. Vnius faluatio multos addomfnumco-
git. Nonpotefttacere bcncficium,etiaiuffusabcoquide-
dit.Pra;ccpitdominusabfcondi. Vultcnim.vtin bomsqu*
agimus latcre velimus,quodcfthumilit?t;s,&:inuitiprocLi-
murvcalijsprofimus, quod magnjc eftfublimicacis,cum
etiam fi ipii vehmus.opera non poffunt cacen .
K Itavtiam. Hiero.Noomnibusmanifeftaruseft refus,qui
latis atque platancis fcruiunt laudibus, &: propn js voluprati- F
bus , fcd his qui fons cum Petro excunt , & m defercis locis
funt,qua?elcgitdominusad orandum &: reficiendum popu
lum,qui defcrunt deledationes mundi , &: omnia qua: polfi- •
dvnt,\t diczm: Tortio mea dominus. Gloria verodomini ma-p-i
nifeftaturhisqui coueniuntvndique,id eft,perplana&:ar- a '. •
dua,quos nihil potcft fcpararc a chantatc Dci .
NICOLAVS DE LYRA.
1 Eamus in proximos vicos &: ciuitaces,&c. Caterapatent.
1 Lt vcnitad c\.\m,iCc.Hicponiturtertium miraculum delcpro-
fo mnndatu,dtmfides exprmixur cum dicitur .
3 Si vispotcs m e. Confitendo enim in Cbrifto diuinam potentia,
mcrun curatw.tm , ideofubditttr .
4 Ieuis aucem xnuLicet enim fecundnm determinationcm legts ex
tatlulcproftcontrabcrcturimmimditia, tamen boc in Cbrijto Locum
non btbuit,amaex taclu lepram curattit .
5 Aic llli.volo. Hic eflpunflus , & quodfnbditur .
4undare . Imperatiuumejl , vt ojlendat Jc per modum imperij
kpramcura>e,tanquam dominus crcaturx.
Ec
7 Et comminatus eft ei. Trobibendo ne hanc cv.rationem dinul-
garet,donecoftendiffetfe facerdotibus , & facnficium in Ugepr#cr-
ptnmprofux emendatione obtuliflet. Lcgalia entm babuerunt cttrfum
fuumi& obligationem vfque ad Clmjti pa/Jionem , tn quo obtdtum vfi
vnttmpcrfecltimfacrificiuw euactuttuum legalimn, & ideo pfq- tttnc
Cbnitus legalia fertt*itit,ftci4! declaratumfutt Mar.j.fuQer tllud vr
bum: Non vcni folucre lcgem,fed adunplere . Etfimilutr altis
fnruandia mandatiiiyvt bicpaict .
8 Ac ihe.fcilket pofi fatlam fblationcm prxdicl.tm .
9 Vciam non pof. Tropter preffuram bominum fibioccurren~
tium ad quArcndiiwfanitates,& vulcndum miracula.
. MORALITER.
Etpradicans infyna.&c. Et venit ad cum leprofus . Per lcpram
quimorbnscftcontagiofni .originalisculpa lij;nifkatur ,qu*
percarnaiemgenerauoncm ad poiteros dermatur , qui mnnu
Chnfti
Chrifti tattus fanatur , quia virtute cius per bjptifmum cmun-
datur.pcr oblationem autem muncris , & diuulgarion<;m opcris
ijgniiicaturquotibaptiiiatus tenetur Dea fidclitcr {eruire/ &
eum mgiter c»llaudarc .
AD-
49?
GIo£ord.& Nicolai deLyra. joo
^
A D D I T I O I.
hicaph.^. Vbidiurur. Inpoftil, JdeoniMefitrciibile ,quoi
%.,Lcamen isvteretur.
\ .lcakcameiUismanifeftumeft efledccommuni liominura
confuctudine,nonfo!um rudium feuimperfcctorum,icdetiam
fanaoram vt patet dc Moyfe Exo.j. b. cui m rcucrcntiam cerre
i.uiclx diutur pcr .mgeliim. Sotin calccaminta de pedibus tuis. Si-
mititerctc lofuclegitur Iof.5 d.Vndenon ?(> incrcdibilc,quod
Chnftusqainonfohtanam dnxit vitam, fediuhominibus con
ucrfatas eft.vt IJaiucb.^.d.cakcamentis vterctur. Conucnien-
tillimumcnimdl.vf qu'scum cisquibusconucrfaturTaltemin
licitis & hoecftis conformctor , vnde 1 .Cor. o.d. Omnibns omnia
/i./aw.Ncr obftat illud q«od Pofti.aliegat.quod Chnftus impo
imt difcipahs ad prxdicandu miflus linc calceaincntis inccdcre.
Pnmo, quu non oranu qux iplis difnpulis ad prxd:candum
aatfUs iatpofuit Chnilus, ipfe feruauit, prxccperat crtim eis.7«
ciuicjtt* Samjritanorum non intraicntis. M-uth.iQ.a.quod tame
ipfcChri{rusnonfcruauit,vt habetur loan.4. Simduer Matih.
lo.a. U viam ^e-itiui» nc ab.fe. Chriftus autcm abijt in viam gen
tium.vt patct iMat. 1 5.b.*bi lcgitur. Secefjit inpartet Tfri & Sy-
donis.Vndc illudquodlegitur/ A&u i.a. Ca-pitlefis facere&do
cere. Intelhgiturdchis qux limphciter fum bona fccundurole
j «;em naturaicm vel diumam, feu dc his qux pcrtincnt ad pcrfe-
tfionem vitx . Vfus autcm calceamentorum dc fe uec eft bonus
ncc raalus fecundum vtramque legem prxdnftam : vnde fecun-
dum Aug. dc doc. Chriftiana. In omnibus ncn y fus rerum , fed
n libido vtentisinculpaeft.
* Secundo,quia illud quod dicitur Luc. io.a. T^ofite poriare pt^
' ram nec calce*jnenta,z doclonb9.Intelligitur,non vt lkera fonat,
fed fi»uratiue,vndc in glo.ibidem vtrumquc dc mortui amma-
lis corio fit,vnde nihil mortale vult eiTe in illis quos ad prxdican
dum raittit.hxc in glo,Qux quidem glo.non my ftica tantu cen-
fcnda cft , fcd potius Iitcralis . Nam c^tera qux Chriftus prohi-
buit chfcipuhs ad prxdicationem miiiis,ad lueram intellefta
funt impedu iua othcij prxdicationis, mquantii ahquara folicita
dmemfiipertiaam fecum trahunt, ficut cft pothdere aurum &
argentum,vel portare facculum vel peram & huiufraodi.Sed cal
ceamcnta roanifeftam eft,quod non impediunt ad itmcrandum,
fed potius cxpeditfnt.vnde dominus qui Ifracliticis excuntibus
de Aegypto, ad feftinationem excundi & ambulandi hprtabaf!
in efu agni pafchalis,prxcipiebat eos haberc calceamcura in pc-
dibus,vt patet Pxod. 1 2.b.Cnius ratio eft,nc nudis pedibus am-
bu'»ndo per offcnfioncm lapidura vel huiufmodi,impedirentur
ab itincre . Ex quibus videtur fequi quod Chriftns no prohibuit
prxdicatoribus materialitcrcalccamenta , fedintelligendum eit
prout in gl.allcgata.Hoc cnim patet.)nf.f5.c.manifefte,vbi Chri
ftus difcipulis ad prxdicadum miffis mbet calceari fandalis, vbi
Anguf.de confenfu cuangchftarum dicit,quod Matcus dicendo
cakearifindalis.ahquidhoccnlccamentummyftictjiignincatio
nis admonet, & ideo nullam contradiftionem includit, li vuo Io«
cocalccamcntadifcipulisprohibeantur,& m alioeifdcm prxci-
pianrur,cum fecundum myfticam expofniouem vttumque fit ve
C rum.Si quis autem intantum voluern protcruire,q> nullo modo
cakcamcnta intelhgantur nill marcnafrter,tunc ex diitis apofto
li habebit concedere, qaod prxdicatores euangelij dcbent habc
recakeamenta.DiciteniraEph.^.c. Stateergofsc.&c. Et fequi
tur. EicaUeate pedes in pr<tparatione eua"gcl:ypacis. Oportet er«
go dicerc , quod ta in diclis Chrifti prohibcntis cakeamenta di-
fc;pulis,quam in Jidtis Apoftoli prxcipientis, prxdicatoribus cal
ceari .vtrobique intclligantur cakcamenta non materialiter.fcd
fptritualiter.Tertio,naconfuetudo eccletix vnmerfalis roaxima.
habet auftoritatem. Ipfaenimdoctnnacatholicotu docloruab
ecclchx au&oritatem habet . Dicit enim Aug in lib.de vtilitate
credendi. Non credercm euangelio,nifi ecclclia i!lud mihi trade
ret.Conftat aut,quod exconfuctudine eccletia: vniuertalis prx-
dicatores dmini vcrbi materiaiibus vtuntur ca!ceamcntis,nec ex
boc reprehenduntur, mli forte 1II1 qui ex regola vcl conititutio
ne adhocrcftrmguntur. Cxtcri autcm iiullomodotamgenera
Iiter &irrcprchenlibilitcrhoc fccificnt iicx pceptoChrilti hoc
faiiTetinterdittupdicatonbus, vtpolh.vr fentire. Quartoqa ex
his verbis Ioannis Baptiftx Aug. intellexit ad Iiterii,cj» Chnitus
CaUeamcta matci ialitcr portabat , vnde dicit in li.de vcibis dni.
De his calccamcntisquibuscalccati fumus confortar me dns Ie-
fus.quia niii calccatusfu iTct,de eoioanes 110 dixiiTet, cuiusno
fum dignuscorrigiacalccametifolucre . Sorrtpat crgohumana
piumptio di.ti^o cuangcliij feruo,quia nudo pede .imbuIo.Hxc
lUc.titi ct alu ro ad ^ppolitu, vidc.infr.c.6 in additionc iecunda.
A D D I T I O II.
Jnco.c, Vbidfin poftil. Dccndtanqi.od ilb apettionon fuitin
corpore calcftifedm acre. Mclius dicendum eft fecundum Hiero.
fuper Mat.diccntc,quod no rcferatione elemetoru,fed fpirirua-
libus oculis ccji apcrti funt,licut pAechicl in primo fui volumi-
nis apcrtos cfic c6mcmout,fccudu qua fcntenti^ nec in corpore,
ccicfti
celefti.n: c i»i aerc apcrtio illa fuit fac>a,fed tantu refpeclu lpfius £)»
Chrithhancaperrioncfpiritualitercoiideratis. (^uodctipfenio
dusloquedieua^eliftaru tcftar.Df.n.Mit.j.d. Et tcce aperti func
caeli.\lii Chryf.Quodcorpoialitcraperitur,oibusapenucft.Si-
rnihrcr &: Marrus dicit dc Chrifto tm. Viiit calot aperto*. Quafi
ipfaapertiococloru ad viiioncChriftirctcratur, f.mtelletlualc,
. prout Chnftusbaptifmo ia fantlificato vjdit aprrtu eifeceju ho-
lniinbus.rraod tn amca viderat fiendu,vndc m hac apertionc fe-
cunduTho.in ^.par.q.ip.ar.^.incor.qonis.Triafuntconiidera-
da qux pertinei^tad etlicaciaro noftribaprifmi. Pnmoquidcm
pnnJpalis virtusexquabaprifmus efticacia habet. Q^squide
eft virt us ccjcftis f diuina, quod rcftc fignificatur per apertione
ccc!oru.Secundo,ad flficaciJ baptifmi opcratur fides ecclefix &
cius qui baptizatur . i> ■iptifmus.n.cft fidci facramentu, per fidc
autcognofcimusceleftia,qux fcnfum & humanarationcexce-
dunt,ad quod ligniticandu aperti funt Cfb.Tcrtio.quia pcr ba-
ptilinu apcritur nobis introitus rcgni cejcftis.prout m poifilla.
A D D I T I O III.
Jncod.cap. Vbidicitur inpoftil. Sienim cognouijTent dxmonot
ipfum effe Deutn^ nunqnam induxiffcnt.
Non videturratioquarc dxmones non induxiflenr Tudxos
adcrucifigendumChnftum, ctiam ficognouiflcnt ipfumcifc
Dcurn. Dxmoncs.n.cumfintift termino damnationhvquanto
ad maiora peccata hommes tiahere poiTunt, tantum ad lliud ma
gis conantur, & idco Bcda in hoc loco loquens de diabolo tic di-
cit.Non .'giturideo iudxis cum crucifigcre pcrfuaiit, qaia Dei
filiu non eilc putauic.Ex quo pater,quod ct ii filiura Dci ipfini
efic putaffet, adhuc perfu|fiiret vt crucifigeretur. Dktii autet
Apoftoh. 1 .Cor.2 b.dicentis. $iji.tognou'ffenitnunqua dominu glo
riacrucijixiffent,&c.Non£aC\t ad propofirum.Loquitur enim de
hominibus qui tanqua viatores quantuncumque viles fint, non-
dumtamencommuuiter attmgunt ad terrmnam damnationlH
REPLI. 7«/7riw>ra/7.Vbidicttur. 7^0« fum dignns fo/«erM
corrigiam calceamenti,&c. Pofbl.hoc exponens dicit, per hoc ii-
gnificari vilc obicquiumquafi dicat.non fum dignus ei in mini-
mo obiequium prxftare. Non en:m ad lircram Chriftus calcea-
menta foluenda habuit qui apoftolis ne portarent lnterdixit,
quia cocpit Iefus faccrc & docere , &c. Burg. hoc didtum xgre
ferens fortailc propter poftil.nudi pedem cakeametorum viurn
paruipendit, nonattendens quod fanftusDionilius cap i c.an-
gehcxhierar. fingulari mirterio dekribit angclosdifcakeatos,
\t oftenderct ad diuinas illuminationes fufcipiendas cV: commu-
nicandas nudi pcdes eile aptiores. Attcndat I3ur.primum ccclc-
fi^ clcftu & dcputatureftore Moyfen, non niii nudipcde ad di-
Ujnacontemplandaaccedeiepotuifrc.Exorf. ?.a. Et prophetaru,
difertitfimu Ifaiaad Dei pr^ceptu nudipedc incclliili;, Ifa 2.0. b.
Et magiftru vniunudi pedem fed^ife, vrparetex ManxpcenjM
tcntia.qux pcdes cius laii:t,Luc.7.g. Apoftolofquecakeatos «
fuitTe.Et quamuis oium illaru rcrii linr roncs my fticc per doclo-
res&gloframalfignita?,verncfttnad lireram tllacontigiilc, Se
Moyfi & ifaix & apottolis prxcepta {uiife : Eccleiix catholic»
vfus eft in piftuns & imagiivbus aliquoru fanctoru dcpiclis cii
calcei;,imag!nes tfi apoft >ioru & Chnfti nudi pedes apparent^
qux piclurx hbn laicoru dicuntur, & rcru grft tru rememorati-
ux, Vnde^Burg.fcinaniterfatigat,inc6meiidationecalcercncn
toruinfuggilationempoftil. qualidixcrit v;l fcnfertt cuangeli-
Cos prxdicatorcs fub prxcepto Chrifti aftriftos ad abieflioncra
cakcorum.quodtnnonintendit, fedd:citapoftolos prohibitos.
Conftataiitpr^dicaroresverbi Dei multa hcentcr facere , qux
facere apoftohs non licebat.Conftat.n.apoftolosreliquiilet ijq
eoru fucceflores non rehnquunt.fed quide thefaur zant.Coftat
etia apoftolos vota *mififle, qux fuccefloi es eorum non cmifc-
runt.Conftat apoftolos in lllatis cotumclfs fuifle gaudentes,fuc-
ceflbres eorii mrariai acnter vindicates,& fic de multis alijs.Fru
ftra et Burg.fe fatigat ad psrfaadcndu Chnftu inccififfc cakca-
tu, quia vt dicit conuenientnTimu fuit fe conformare cu his cum
quibus conuct fabatur in licitis & honefts. Allegat ad hoc apofto
lu.i.Cot.9.d.0imiibis omhiafaftus fam.Etiicut Burz,.iubiumit
de calceametis, ita & ego fubfuraodecliuitiis & poflciliombw,
q funthoneftx & hciti,igit couenicbatChnitu fuiflediuirc&
proprietanu, iicut Burg. arguit cu calcearu, fcd confequens eft
cotra Chrifti profelhonc.Dixit enim. Vtdpes foucasbabent, &c.
filius autem hominis non babet vbi caputfuuvt reclinct. Ita fubfumi
poteftdenuptijs& mulns alijs licins & ' honeftis , parcngitprin-
cipiu Bur.modicii vcntatis h abcre. Itcm li proptcr conuerfan cu
hoibus,proutal!egat Burg Baruth.j. Chriftus debuitcflc cal-
ccatusigiturfuitcakeatusaiuequaincarnatus. Tenetcofcqucn
tia.quia illa conucrfatio cuhominil^us^allegata.exponitur ad ii-
teramdeconuerfatione cum lud.-eis m defcrto. Apoftoluseni
per Burgcn.allcgatus,pcr totum capirulum probat oppofit ii in-
tcntipnisfux,quia probat ibiauftoritatibns& radombusa lici-
tis abltincndu vcris prcdicatonbus,ficutaccipcre fumptus nccef-
farios ab h;s quibus prxdicant.Vidc Bon.in apoiogia Ncc vakc
rciponfura
t
JOI
M
arci Cap. II
1 refponfum Burg.ad argumentfi Poftiilatoris, quiaficit glofsam
L noua illius diclt.Ccpithfisfacere & doccre. Et puto fua glofsam
forc errori propmqua, illud f.didum intelligcndum eCse folum
dehisquxlimplicitersutbonafecudulcge naturalem & diui-
nJ,quia fecudu illamglofsam Chriitus nonfecifset necdocuifset
opera lupererogationis neq; codefcenfionis.neq; conhlia,que no
funr limiliter bona ad Icge naturalc & diutna pertinentia , alias
,n.nd pofsent omitti iine peccato,qd* falfum effvt patct M'ar. i o
Mehusanceglofsatilluddiclu,cj,cepitIefus facere & docerc.i."
quidquid ad vrrtute & auitentate v.tae,pertmet,qct ChnlJus do-
cuit,ipfc pnmo fecit.Et quia nudipeditio aufteritatis eft , & apo-
ftoUs praxepit.ideo fecit,quod eft argumentum pofti.
Sed huic rationi Burg.dar mftantia dices.Chnflus prxccpit a-
foQ.ohs.In via-t gentiumneabieritisMzt. 10 a. & tame.pfe tran-
fnt per media Samana,&c.Hic dico,q, inftantia no valet,qma no
dicitur AcL i .qa Chnftus docuit quidquid fecit, ied dicic,quid-
quid docuir.hoc primufecir.&fecitque n5 docmtfacieda.prout
Aug.dicit.N6 n.Chnftusdix.t. Difciteame mortuos fufcitare,
fup aquas iiccis pcdib.ambulare No hoc dixit,fed qd ait?Difcite
a rne,quia mitis fum & humilis.Poteft et dici,quod cum CJinftus
tranliret per med a Samaria,ibat etiam cum eo apoftoli, qui per
eu proiiibiti era t ad prardicandu gennbus propter caufas afsi^na
tas.n glo.autf onrat.s aUcgate. & fic Chnftus ec fcruauit,qa clcca
iionalishnteiustranfitusperSamariam , non principal.terin-
tentus ad ibi prardicandum. idco Matthari quintodccimo.c dix.t
niulier.. T^pnfum mifsus nifi ad oues que pertcmnt domus Urael. Et
lequitur . 7<{on efl bonum fumers panem filiorum & dare ca>vh,s
toeodcap Vbi dkitur.Cccli apmifmt.poflil. exponit de fi<mo
, viJibili icnfibili,vehmaginana vifionc confidcrato .Burgcnfau-
tcm
P
COI
tem non vult ahquod fuiffe rcale fignum in acre,fcd folius Chri- D
iti fpecialem intuitum hgn.fir.irecoelum apcrtum . Sed docfores
per eum aliegat, non loquumur cum praxifione , reftnn-entes
feadfolamfpiritualem /ifionem Chriit.,cu.usfignumre?refen
tatiuum inaere apparmtetiam loanniBaptiftar.propterid quod
«hc.tur Ioan. i. Ip(e baptizans accepifse a Dco fignum a^nofccn
d.baptizarum. Namfiprarc.fedc Chrilto intelligereMir v.fio
fpintualisilliusapertionisce!i,mirumvidcturad quem fjnerri
cu an.ma Chrilli v.derir omnia in verbo qu? verbu.Sicut io-,f n6
oportu.td-c, apcr.ri ce!u,vt cdii v.deat,quia perfecf.oreffvifio
omnium in verbo qua in fpccic propria . Intelligibilius igitur vf
<lici,q? Ioanes vident imaginaria vel fenluali vifione ( ficut Lze-
ch.el)(up Chr.flu celu apenri , ficut vidit fpintu defcendere ad
perhibendu teftimoniu de erficacia baptifmi Chrifti. pcr qd ape
ntur lanua ceh. Vidit mquam in hoc.licut in figno rcprefentaie.
Ineod.cap. poftil.prepondcrat op.nione dicentiu darmoncs rio
iciuifleChriftueile Deu, propterhocqd dic.f primar.Con.b.
Sienim cognouifsenr, nunquam dummum ^lone cructfixificnt , ideft'
induxiJTent Iudaeos ad crucifigendum.Buro;. aute abiicit rationg
di«ns,q, no vidctur ratio etia Ji nouiffent eu eflc Deum, quarc
no induxiffent, quia conatur liommes trahere ad peccata maiora
hbcntius.Sed B.irg.potuit bene videre ratione multiphce, cur ad
crucifigcndii no induxiflent.Na diabolus fciuit p morte Chnfti
fuu penrc impcr.u , & homine faluari,& regnu Chnft, exalta-
r.,&c,quae quia diabolo praeiudica t , fcieter ad fui pr.xiudiciu no
conatur.un &fitrahit iibeterhomineiaduitia.non tamein fux
poteftatisdeftruaionem,& ficailegatude Apoftoioeftmagis ad
propohtum quam de hominibus mal.s.de q.ubus Burg.exponit
quia nemo utens ratione fibiipfi noccre cupit. £
r
a
c a p. n.
Tavtnon . Beda . Prardicancedomino, in domo non
capiuntur, nequeadianuam , qu.aprard.cantein lu-
dara Lhriito gentiles ad audiendumnondum mcrare vo-
lucrunc , adquosramen(eciifons poficos ) doahnx fua:
verba direxit per
i prardicacores fuos .
J>- b Taralyticum .
Hieronymus. Pa-
ralyfis Typus citcor
poris , quo piger ia-
ccc in molJicie car-
nis , habens defidcv
riumfalucis, feicur-
:signauis & duplis
'"•cogicationtbus, acfi ■■•.:..
cnctuatis ir.cn, bris
: nditur.Qucpor-
tanct|u;'Cuor quas fu
tliximus vucuces
'as diuinita-
tiscx: t ipicncixin do
mocanus Chciiripatcfactas.Cui vice muneris dicifrportarc
nqiK-feporc.ibac , \ ^ cr aliam viain cum magis in
;Kmcmrede.u.
tor Anciochenus. His nonabfimilia cxponic I_u-
«quoqucvnoiJJoduntaxac cxcepco, quodciuitacis , jn
-" qna
qua miraculti edicii fuerac,nome no exprimac. Mattheus ve
ro,quod de tecfo reuulfq narraf, fupprefXo, eade fere verbo-
ru fcrie.fignu in fna cmicace ftdu fcnbic. Ac ciu.cas illius no
Capharnau, fed Nazarccb heb.uur , nifi quis Capharnau ob
id forfan ciuicacc lJlius appcllacam dicac,quod fi equencer ad
modu in iila dcB,crcc
C A P. 1 1.
i Bcda.Poft defertura. Sed qiiia nec cainale» deferit,iterum in-
trauit in Caphar. Be.cimtaiem.
T iteru intrauit Capharnaum polt dies
a Be.inluda:a. *
o&o,ck auditu eft>q. i do mo ciletj& co
Idro.
uencrut mulri,ita vt no+1 caperet+nccj;
Scilicet,domus. a Bedti.Tamen. b Be.Pet apoitolos. Poflotcs.
ad iamia,e't loquebaiur eis verbum . t
a Be.Alle.Animam molkie carnis totpenteih. b Quia quatuor libtis Euangclii oninis do-
- ^iiiiti firmatut.
b Et venerunt ferentes ad eum paralyticum, cjui a quab- t
tuor portabatur . Et cum non poiTent ofFerre eum illi prx-
4
mulcaqjfubindemi
rac ula in ea pacrarer.
Sucquipucent(quod
loca illa paruo incer
ualloafc inuicemdi
ftarenc ^cuangtliftas
non tam curaflc, vc
locum praxife mdi-
carcnc, quam vc rni-
raculuni ipfum cxpo
ncrenc , dc.bocaU-
tem omnaim fcnccn
tias intcr ie tonlpi-
rare ,eti.imfialn al;o
modo hifioriam te-
"jinolius
t c.perentur
t M.itr.;? a.
Luc,r,d.
C
xanc.
b Jl q't.ttnorportabat.Beda. Qtiia quacuor vircucibus ad do-
minumfiduciamenciserigicur. Dcquibus dicicur in Jibro Sap-8,b'
Sapiehcix.Sobriecacc ,-m & lapienciam doccc, & fcienciam &T
vircutem,quas aln pt udcciAin^oititudinem , tcmperanciam
cx: luitmain nuncupanc-
i $ 'Hnda- F
-NICQLAVS DE.LY.RA.
C <A P. I i.
lT*Titerum mtraM Ca.pofl df.nfio. Pofrqu5 defcripta cftChri
-L, ItipraEcl.cat.o, hicconfcquenter deJcr.bitur infurccnseK
?*M«winatmuljti^&hociii<,uatuorcafibtefcilic«T»pAa
vt.CKarat.qne,!,, Matthatt vncat.onc.in difctpulo.fi Chh areu
t">ne,& ,n manus ar.de fanatione.fecuda pars incipit ibi.£; cum
F«Brtf-wdu Leui^cnia.ib,.}^ n^tdifipuli Io««».quarta in
'«pio (c.c.C.rca pnmu pmittif armulationis occaf.o,lccundo,
» um^uerla cog natio>.bi. Jitit at iliic quida de icr.b.s.ter-
tio
■
tio ipforu cofuratio,ibi. Qnoflatim cognito TcfttsMx trcs particul^
expolite, sut ,\lat. 9.111 princi pio capituIi,hoc excepto q, ibi tacc
tur modus otfcredi paral yr.cu ipli;Clifo,q hic expnm.tur cu d?.
2 Et cum.r>onpuf(f.ci<w,&~i.Mi.ttc.Sci\iict domus ui qua erat
'Chrillus.Adcui<is.ntelleclufcic.niuc}> domusiu ttnaill.i Ivabcc
p!anatecl:a& ibi ajtcndut hominescaufa rccreatioinsadliabedii
aere & confabulandu ad inuice.qu.a de teclo vn.a.s domus poteit
dc facli tial.ri ad tcclii alterius domus,& propter qct dici; Salua
tor Maf ijlf.Qtfarf/rt aureand tis.\.in fecreto prccdicat c fnpcr tctla.
iddt,inpubl.co vbiconuenmt homincs . Etinquoli! >c! tecfoeft
vnaclaufuraquaeaperuur, qn hommcs dedomoafccdunt luper
teCtum
R A L
Za. Scquitur.
I T E R.
M O
* MHterumintr.ini,»
TMt>eHe.ft.# c.Pet qucm fitin.ficatur turpi marccns oci'o,Le-
Imquo "<ete(t prauaconfuetudo.pctrratoicseiusurfanen
aatuorfuc ialutis procuratorcs.fcilitct mo-
en»»<«cte,pra:dicaaspubiicc,orausproeo,ck;inuitans exem-
pio,
plo, & fic ante Dcum locatur,& d.aorum mcritis, fi tamcn obi-
ccm non po.iat,fed mag.s eonfcnfum.fanatur & tollit lcclu ma-
Ixconfuctudimsper excrcitium boni operis, & fir procedens
devirtutcinuirtutem.uaditaddomumfuam Ceclcftero illiue-
ro qtu mdemurmurant lignjficant damones qm inde uaidc
dolcnt
Et .
5°i
Glof.ord&NicoIaideLyra.' 5-04
ftnc.j.d-
!>onitur,quiai:ogno-
ccrc IcfumdctCTin
c.unc haccBffitutus.
b Cumaaydi. B *d.
Mulcura valct .ipud
£>eum fidcs propria,
vbi unriJ valuit nlic-
jia, vchomointcritis
& cxterius fanaciis re
pccccxurgerctalioru
qiemci-.is, fuacirc-
] .\>.renrurcrrat.i.
c F.'i. Mirahumili-
tts, dcfp.thimabom
BibuSjditTolutum co-
ii,.,rtii'.tis,hlium vo-
cac Atit ccrceidto,
qiiia dmnttuncur ci
peccaca .
' VctorAnciochcn.
f jQ^idefl . Bcda.Q^d. C^m porcntincordis occulta intueo»-,
cadem pcccar.adinntt >. Cj>ua(i dicac . Exvobis incclligirc
quid confequacurpnralvticus.
* Victor AntH>chenus . Vtiqucpcccntarcipfadimirtc.
rcdifiicilius cii,quain dicerc,dimiccuticur cibi peccaca . Ne-
qnc.n.is facilcfallica-
b S^ipturarum mrftetii.
c
d
4? a "KudjHcrunt tetium \>bi eraf.Tectum domus in qtu Chriftus
A ti.)Cct,fuMunit.>srlrll.t:rcurx,Mnquacoiri«itadolcfccntior
P.HJ.n.s.b. v,om |uamoru,jrtodicndofcrmoncstuos.
^C,J'V" Bcda . Domvis lefu fecundum alium cuigdiftam ceguhs
to-tidrcitur.qa vcilitacehccra; fenftu fpirmiahs tcgitur . Cu
erahatoaii lcfnmdc
a Cogttationum. Domuj;
a tilrba, nudauerunccc6tumvbierat, &patcfacientes fub
Caincm. Torpen» .
b miferutgrabatum inquoparalycicusiacebar. Cumautem
vidilTcticfusfidcmillorum,iitparalytico:Filidimittuntur
a ln increduluatc non lurceiue « ad tid..m .
tibi pcccata '. Erat autcm illicquidamdcfcnbis fedcntcs Sc
a ldco inuidcni.quia dutit.Diinittuiumiibipcitata.
NonDci. Dcfpcctme . Tam alte. F.mm.
coqitaVitcs in cordibus fuis.Quid hic iic{loquitur?Bla{phc
■ QjiiapiriJdo»faluaicdelid;uioccu tirumcogniiione , Scoperutu vittute le Deum cfle nanireOat .
rnat.tQuispoteft dimittere peccata, nilifolusDeusrQuo
ftatim cognito Iefus fpiritu liio, quia fic cogitarec intta le,
a Hoc.f.cogr.ito. b Milii .
dixit illis. guid lfta cogicacis in cordib.veftris? t Quid eft fa
a Duit 8i taita funt. Hiero.C^F.iufdem fentcntia: eit animain fanire 5c cotpus .
b Quodfpu-ituale.ciued lolu» Deus nouitOjiiifacir .
cilius diceVe paralytico,dimirtunc tibi peccaca,an dicere:
a Qiiodcorporesoiulisvideri potelt. b Vt vilkilemiracuiumprobet inuifibile .
furgc colle grabatu tuum & ambula?1 Vc autem lciabtis,quia
Qjod paralyticuhuc g poteftatem liabet filius bominis in terra dimittedi peccata
fillUm VOCar,llllldjaUt t ^ g.jjj^ carnalibin deiidcnjs. Beda.Carnem per continentiam fpe cjleilium a tctrenis fegtega.
ait paralytico.tTibidico,furge,tollcgrabatutuu,& vadc
a Paradifum qu* primi domus honunis fuit. b Mira domini vi. tus , fine mora falus in tuffu eft .
I ddmu tua. Et ftaum iutrcxic illc, Sc fublato grabato abijt
a Damnita blafphcmiaadlaudem vcrtuntur.
cora oibus,ita vt+mirarentur omnes,& rglonficarent Deu,
Foft cutatum patalyticum;. a Capharnaum.' b Vt tnaritimoi colligat.
dicetes,qa nuqua fic vidimus.tECcgrelTus eft rurfusad ma
rc,omnilq; turba vcnicbat ad cum> & docebac cos . Et cum t - h us hommis cif . ita
homo Chnlius per di
illi , vt recupcrara fanitatcambule.tu veroaliud pro alio fa-
nas.Ccrnishauddubtequajnonilhccinunc .Cognofcis.n.
qua: fccrcto admiii.qu? llli non cognofcunt. Anima pr^ cor
pore laborat,morbi ltaque caufam c medio fubuiouens,ipfe
ctiam morbus vna fubmonebitur .
d Dimttun.ti.pec. Oficndit pp peccata fuifrc morbo percuf-
lbmc.r..fam^ jdeo non poffe fanari niiiprius his dimirlis. Sicut pa
ralytico ad p\(cma.Eccefani4sfaclus es,iam nolipcc.ne deteiius li-
D
B
-^MaK.o.x.
i j^.i.j.b.
propter fidein quam
dc* ipfo conccpcrat,
focil , aut ccrte ad
crentioniscaufam re-
fpicit. At qutd hoc
lanpcmt cft> mquit mcrafcil-
le, quod depeccatis
audio ? Aliud expe-
cto,& aliud largieris.
Detulcrunc me huc
tisredarguipot, tjin
dicic.dimittuncur cibi
peccata tua.quippc cp
hic efledtus fub sclum
novcniat. Si quideni
vuln9 nopatct.vt mc-
dicivirtus dnndicarc
poiTic, Qijia ergo ver-
bo ridem non hecis ct
opus adiicio,quo lllud
ftatuatur q. fubaipe-
ctu non cadit. Etenim
ii Dominus primum
cxtcrius paralvcicum
fanalfcc, acq , dcmde il
li pcccaca codonalfet,
rati fuiffent primum
quidempraeihcum, fc
cundum vcro maucrc
incertum . Quia ergo
primu eratambiguti,
vulgoque parum cre-
ditum, adiectum cd
fecundum.
fFilius bominis . Bed
olus Dcus dimidt
peccata,6t: filius homi
nis habct potciiatem
dimittendi peccata,
ergo idem Dcus Sc H-
t:
Qmidih de bi ' I3cc}/Quinquedccaufis afficiuturlx>minesmoIeitijs
nurmolcfti)* carms.Aut propter merita augeda,vt iobbc martyres . Aut
u-i.ii . proprer humilicarem confctuandam vt Paulus ab angelo Sa
. x.Cor.ii.b [hanas. Aut ob peccata mtelligenda Sc corrigenda, vt Mana
Nu.i-z.c. foror Moyii.Et hic paralyticus qui 110 n nilidimiflis peccatis
potuitcuran,autadgroriamDci,flcutca:cHS,dequo.Nequc
hicpeccauit,nequeparcn.eius,ck:c.S<:Lazarus , cuuis mfir-
niitas non fuit ad mortem, fcd pro glona Dci, aut ad initiu
ztcrnx damnationis, vt Herodcs .
loan.o.. c Ouispoteil di. Bed.Verudicunt.Solus Deus hoc potefhfo-
V- lus ct pereos dimittitquibus pctcfiatcmdimittendipec-
cata tnbuitjio verc Dcus.Verumtefiatur.lcd perfona Chri
fli ncgado falluncur . Errat igicur.quia ut Deum ciicSi. pec
caca dimiccere crcduc,Chrillu camen eife eum no credunt.
Sed dcmeirtius Arriani , qui &i Chnftumeffe&ipcccatadi-
xnitterc ncgare nonaudcnt.Deum effe,ncgarc non timent.
Vuid
uinitatem dimittitpeccata,per humamcatem pro peccato
ribus poceft mori .
* Victor Ancioch.Filius hominisfignum patraturus hxc
uerba prxmittit.^ autemfciatis^c. Vt planu fiat dunnica-
tisuim, proptcr indiuulfam utriufqueunionem,inhuma!-
na quoque nacuram icfe diffundere,quafi diceret.Quamuis
homo iam factus , cum Deus alioqui efjfcm , propter carnis
ceconomia in terris degam,nihilominus uc Deus figna cdo» ,
peccatisq; obflriclis vincula reJaxo .
h fade in do.tuam. Bed.C^iii languerac.grabacum domum re
porcac, cum ala peccacorum remiffione curata.fe ad diutur
nam fui cuftodiam cum lpfo corpore rcferc, ne quid ltcriun
vnde feriacuradmiccac .
* Vicf or Anciochen. Mirancur omnes idquod in omnium
oculos incurrcbac,& quod maioris momenci erac,puca pec-
catorum remiilionem nufsunnfaciunc.
i Et egreJfus,&c.Bcd.Poft curacioncparalycici m Capharnati
ad mare cgreditur,quia non folum ciues,' fed &. mans habi-
tacores mitruic, &c tiudiuagos mundi mocus fidei firmicate
conccneredocet.Ibi curba mulca crudit, lbi Publicanu apo-
ftolum facit,ibi peccatoresperpa.nicetiacorrccfos, fuodi-
gnos rcddic conuiuio,& audicu fuoru arcancxu,&:ab vndis
cupidicatu fcparatos ad folicudinem quiecx conuerfacionis
qus eft in ipe c^lcitium ^crahic Nam fcquicur. Jic cum pre-
^T ceruec,
j,
NICOLAVS DE LYRA.
teflnm,& claudiiur,(jnando defcendnnt . llli iguur qniputabat ifluni
paralytieum,non potitts ingredi domum, in qua Cbriflus eratpropter
turba,ifua. non folum crat intra domum,fed etiam ad ofl lum , pcr alia
domum contiguam pdrtauerunt illumparalyticum Juper teclurn do-
mus
mus in qua erat Cbriflus,&ttperientes claufuram tediprxdiClam.
1 Submiierunc. 7'<w<i/y;i<;«»j in letlo ante CbnJlum.Utera expv-
tiunturjicut cxpojitafunt Mittbtti nono .
2 Eccum prxtehret vidit Leui.H«c defctibitur mmulatioludco
rit contra Cbriflum m Mattbxi vocatione . Et primo ponttur xmulo
snm
M O R A L I T E R.
Z Etcumprxteriret fidir T.eu. Ibi fcdcnt aliquicuptditate lucri
pcrartecucampforiani,&aliqmperartcm dcccptoriam in ludo
taxil-
taxillorum. Et aliquando tales vocantur a domino.non fo
lum ad pcenitentiam agendam , fcd etiam ad praedicandum,/.
cut hic vocauit Matthacum, &cumtahbus voluttdifcumberc
. oflendens
y°y
Marci Gap. II.
yo6*
Q terirecvidir Leui,&c.
^i a ipjj/.Hicron.Lcui additus,quia telonco ncgociorum fa?-
eolarium fequiturfolum verbumquoddicic, quiaqui no re
nunci.u omnibus qux poflidetmon potefl meus efic difci.
r f Bed;i. Marcus 9c Lucas verecundia: caufa &c honorc euan
geliftx noir.c vulga-
tuni nonponunr. Ip-
s ie ( fecundum hoc
quod fcriptu efl. /«-
ftus in primis accufator
eflfni ) Mattheum fe
& publicanum no-
minacvtoflcdatnul-
lu conuerfum debe-
I rcde falute d;fridere
wj cum apoftoius &c e-
LD uangelifta de pubJi-
cano fic fadus repete.
I b Seqwaus eii eum.
I BBD A. Lueasple-
, nius. Et rctitlis onmi-
,f bus feqmtus tfl eum.
>p« Sequicur.Qui vtpau-
perem Chnftum no
tam corpons grcfiu
quammentis arTeclu
pofsitfequi , omnia
rdinquic , ficuc Mac-
thjeus qui non folum
9 ]ucra vedfigaliu, fed
,J cciam periculu quod
propcer imperfcrftas
<,: rationesacciderepo-
terat a principibus
feculicontcmnit, cu-
pidusfequcndi . Qu.i
enim exccrius voca-
uic, vcmox fequerc-
tur,incusaccendic, &
modum docuit.Merico ergo qui obediendo humana conte-
piic ncgotia,diuinorum difpenfacor factus eft talentorum.
c Etfatliim e[idum. Beda.Lucas.Fedt eis conniuium magnum Le
uiindomofua. Quicnim Chr;iiuintusrecipic,voluptatede-
le!tatur vbertate,&: dominus libcter ingreditur,& in cius re
«mbic affectu. Hoc eft fpintuale conuiuium bonorum pau-
perum,quo diucs cgec.pauper epulatur.
d Tubiicam.Qui publica vechgsliaexigut, vcl feculi lucra fe
ctantes,qui cxemplo publicani conuerti iam dc falutc pra?fu
munt,necvtFhinui calunmianturin vitiispermancntes,
fedpenicences. Vndeenim, &cc.
Bcda.Adconuiummpcccacorum vadic,vcdocendi occa-
fioncm habeacii fpiricuales cibos impcrtiat.Eundoad pec-
catores,domini humilicas oftendicur,in conuerfioncpenite-
tiompatetdoitrincciuspocencia.
Bcda.Pcr vocationcm Macchxi fides gcntium.qux reli&is
lucrisftculi,cpulischaritatis&operum bonorumcu domi-
noconuiuancur.Pcr phanfxorum fupercilium,de faluce gcn
tiamludeorumuuiidiadefignatur.quibusdicitur.Publicani
bi mcretnces prxccdcnc vos in rcgno Dei.
C c QnarecuMpublicanis. •« Victor Anciochcnus.Lcx polluta
omnia
omnia reiiciebit,Chrifti aurcm gratia malum in bonum co- D
uercebat.Neq; cnim Cbrifius venerac vt iudcx,fed vt medi-
cus.Qiiare quod nvdcornm ars & profcfli > depofeic,fami~
Jiaricercum his ageb«,quifan monisegerices erant.
f 2\(_o« neceffi. Bcda.Si mcd.cum dicicqni miro medicandi
genere vul.-c! v us cft
a Oculismifericordia:. b Additus. c Adcuram veftigalium, telosenim Grxce
Larine veftigal.
j prseteriretuidit Leui Alphei iedentem ad teclona?um,&ait
a Imirare. Iropter paupcrem Beda. Er fecir conuiuium cjuod I.uc.is dicit .
b illi Sequcre mc.Et furgcns iequutus eft eum.tEt fadhim cft
cum accumberet in domo illius.multi publicam & peccato
d res,fimul<lifcumbebantcumlcfu&difcipuliseius: Erate-
Penitcntes.
nim mulci t qui (equebantur cum . Et fcriba? & pharifa?i vi-
dentes,quia manducaret cum publicanis &peccatonbus di
c cebantdifcipuliseius.tQuarecumpublicanis&peccatori-
Cum peccatotibus iuftus.
bus maducat & bibit magifter vefter? Hoc audito Iefus,ait
Majifter pro difcipults refpondit. Sui>erbi. Humiles.
f illis,Nontneceflehabentfani medico,fedquimalehabet.
a Idco uos declino. b Vos qui tanquam iufii fugitis peccatores , >,ui v ilram iuftiriam fta-
tuentes.iuftitie Dei non etiis Uibie^i. c Quifepecca vresagnofcuns.Non perlcgiin iuiii-
£cari fe uidentes,ChiiMi gratix coi;.i lubmittunt,ideo ad pcccatores dcclino.
g No'n cnim veni vocarc iuftos,fed peccactorcs.*Et erant difci
a Caufam fecjue: t.s quiftionis praimittit.
puli loannis & Pharifad iciunantcs, & veniunt, & dicut illi.
t Quarc difcipulHoannis & Pharifa^ortim ieiunant , tui au-
Idco. Idtt,d?lient.
h temdifcipuli noieiunanr?EtaitillisIefus Nunquidpoflunc
Apoftoli. a Chrifti & ecclefiar. b Chrift'. c Corporisprafcntia. Non. d Quia.
filii nuptiaaru,fqua diu fponfus elt cum illis,ieiunare Quan-
a Citius plus profkir prarfcm;a,qusm corporalis abft.r.enria.
to tepore habet fpoanium iecu no poiTunt ieiunare. Venient
a Afcenfionis. Pafli >nis. b Corporaliter. c Bed.Tama ciris quam a inundiamore.
aute dies cumtaufcretur ab eis fponfus,& tuc lciunabuntin
qui fiddicer mem-
bi um Chrifti eft,cor-
pore ipfius epularur & fanguine alirur Donvnus cu peccato
ribus m.mducat Sc bibit.fcd id^o,quia ilii abftinentia metitu
augetjCiu nulla pocecia naturar eft .Oominus aute qui delicta
naturahcerdelcre poccft, manducantcs ieiunantibus poc fa-
cerepunores.Iciunauitcame Chiiiius vt iemnares,maduca
uiccu peccatonbus.vi gratiam cerncs poteftate agnofceres.
h Ts^unejuid pojf. MattffcEUS ita 'Ktuutjuid pajjimt filt* jpo/ifi lugerc,
quandiu cum illis r(l Iponfus, &c. Spofus Chnftus,fpofa ecclefia,
de quo fpintuali conubio apoftoli creati funt,qui Iugere & ie
iunarenon polTunt,quadiu fponfuni cum fponfa vidct.Qua
do tranficnnc nupcia: , ac paisionis &: rciurredionis cempus
aduenerictunc leiunabunt.
•j« Vicior Antioch. Nunc nuptiaru,nunc vocat''onis,nunc Matt9,rl
doclrina: tepus eft,nuncpueri cducant" nunc uocati lacte paf-
cuntur,nullus nunc ieiunationi locus eii.Dominus auce cem
pus quo m carnc cum difcipulis familiancer verfabatur, nu-
pcias vocac,quiaomnema;gricudinem 6c moleftiafecludcre
nacu eracls cnim iuftam lugendi cauiam h.ibecqui bonum
quod defiderac,no obcinec,fiquidu opcati bom ubfentia, fua
nacura afiiigere folcr,cxpeckurnaqueeius ftuicio. At vero q.
praefenci bonoua potitur,is ab omni cura mocroceq; folutus F
^ iure
propter iniquic.iccs ™
nofiras,& liuorc cius
fanati fumus.
g Eterantdif. Beda. ^H-n
Ahi cuagelift.c dicut^J^
phanfasos Scdifcipu-
los loannishocqua?-
fiuiffc.Hic vr diccre,
q, aJii quasfierucquos
eiuidem rei cura mo-
uiffec. Vnde colligit'
hoc a pluribus fuitle
obiectu,a Phanfcis,
a difcipulis Ioannis,
aconuiuis , vclqui- *^
bushbecaliis.
Beda . Difcipuli Myftice.
Ioannis& pharifeo-
rum leiunacquiaqui
operibus legis glo- "adpgnitctii
riantur, vel ( quod
peius' eft ) traditio-
nesfequunturhomi-
j.um.veJetiamChri-
fti prasconium tan-
tumauie,non cordis
amoiepercipiunt, &C
fpintualibus btims
ieiuni corde t.^bef-
cunt.DilcipuliChri-
fti 116 ieiunant ,quia
v
Nl C O L A V S D E L Y R A.
rummnmumio , ficundo.eorutn confutatiojbi, Hocaudito Iefus.
Circaprimumdiciiur.
1 Vidit Leui Alphei fedentem ad telonarum. Matth&us enim
onte vocationcm Leui ?ocabatur,& erat *Alph<i.C#tera exponantur
Jhutfupra expufita funt Matt.?.
2 £c cranc difcipuli Ioannis.W/c defcribitur amulatio ludeorum
con-
contra Chriflum indifc'pu!orum Chrifli argutione , •pclentium retor.
cjuere appartntem defcllm (l.cet non exiUcntcrr,) difcipulorum Chri-
jlVm magiflrum . Et ponhur duplex cajus. Secuudus pomtur ibi . Ec
f tCtum cft lterum. Trimus cufus cil de hoc, quod argucbant difapu
los Cbifli,eo quod non ieiw abam ficut difcipuL Ioannis & Tbarijhi,
fed Chnflits eos confutar^difcipuluf fuos rationabilti > excufando , &
expofitio titenepatet ex his qiix diil-ifunt Mattb .9. patum ante wc-
dium capituli.
Ec
MORALITER.
cftcndcns quod nuhus dcbet eos dcfpicerc , ignorans quid
Lkusdc iphs diipofuit ordmatu.
3 Zttrant dijaputt loannn Ler lftos aurcm qui propter fuum
iciu-
ieiunium fc difcipulis Chrifti pra;ftrebant,fignificatur hypo
cncae, prae apparencia fujBWligioficacis alios contcmnen-
tes,di.il]udLuc.i8.b.Nonfumikutcei.eiihominum, rap.
adul Ac.Sequicur ibidem.Ieiuno bis in iabbato,&:c.
Ee
yo; GIof.ord&NicolaideLyra. 508
A
t Weo non ieiutiant,<;uia.
f irririfiir.Tn
p.irni n5dum
a fiilloue 1 11-
»li-
Mnr.^litfr:
f dctciior
Luc.*.a.
:nrC mcritoq; fctntur.f «i» aufrrctur ah eis fpor.fut.Woc efl, qua
do is sd tcjos afiumctur, qui ccclcfia fibidefponfaturus cft.
Si quidc priori nuptn , hoc eft, fynagoga aocb/a&a cft noua
quadadcfponfatio.Dcfponfacibauccm nihilaliudcft.quam
ari.ibonisdatio.ArraboautccjhicinccrctfliCjCflipuuuilan-
dci graria , per hanc
enim &c mundus crc
dic,&r piicatoru coc-
rus ccrrarotn orbcm
flcxic&inaliud vitc,
gcnus trisfornvauic
BEDA. Qiianchu
fponfus nobilcfi tft,
inl.ccicufumus, nec
iciunare poliiimus,
nrclugcre,cum ve-
ro pro peccato rccc-
dit&auolac,tuncie-
hidmhd indicedum,
Eunc luctus mulcipli-
candus.
3 \ctno afsumert .
BEDA. Djfcipulos
vcflimcta veeetadi-
cit,idcfl, adhuccar-
nales,necdum inno-
uatosfideifirmicace,
quibusfinouuspan-
nus.idelt , parsdo^
ctrinx quc ad noua
b Sfuriiotapta-eeptanouarvitx.
Apo^olis vctcri confue-
tmiini .Ifiiit', .
illisdicbus.Ncmot afTumenrum panni nidisalTuit vcftimen-
a Siaffuit. b Rrr;ugiwir noua vir, vrrcri .
to veteri , alicquin , aiifert fupplementum * nouum a vctcri,
1 Quia (i <]ind biMiiineut.nirnioqualiponJejepreffumperit. b Spiritual.a prxcepta.
& t maidr icilTura fit . Et ncmo mittit vinu m T nouum in v-
a Apolloios. Konpoirunt pati.quiacarnalctadhuc. b Doftiina fpirWtir.lis memo-
ji.t ron coninir ndatur .
trcsverercs, alioquindirumpet vinum *vtrcs,& viniim cf-
Quil.abrnt prrdunr. Spiritualis dortrina . Spiriiuales.
fundetur,& vtrespcnbut. Scdvinum nouuminvtresnouos
mitti dcbct . t Et facTum elt itcrum ciim iabbatis ambularct,
pcrfata, & difcipuli eius cceperunt prxgredi , & vcNcrc
ipicas. pharifxi autcm dicebam ei : Ecce quodfaciunt
a Vetriemhiltoiiam obiicit .
difcipuli tui fabbatis quod nonlicct. Etaitillis: | Nrin-
a In Nobe . b Fugiens Saulein .
quam Iegiitis quid feccrit Dabuid , quando ncceflita-
tem habuit, &efurijc ipfc, cxquicum eo crant, quomodo
introiuit in domum Dei fub Abiathar principe facerdo-
tnnc fpiritufanftum acccpcrunt.quo quafi nouo muflo noui J|
vtrcs rcplcti funr.
c Cimfab, Bcda.Nota primo apoftolosliteram fabbati de-
flrucrccontra Hebiomcas, qui cum alios difcipulos rccipiatj
Paulum quafi crjiiigreflbrcm lcgis repudianc.
d Erw/./p/.Efuriik
vchomincs,pra:ciir-
bamanducandi fpa-
cium non habcntcs.
Sedcxcmplumauftc
lioris vica: prsbcnt,
non pra?paracas cpu-
Ias,!cdfimpliccs qu$
runt.
BEDA. Difcipuli
pcr fatatrafcuntjCU
pr.ilati fubditos pia
ibllicitudinccircun-
fpiciunc,& qualiter
qucmquc ad fidetn
crahacfcdule pc
duncquorum faltice
cfunijc. VndcPctto
B
All egorfce
c
quc
vitam pcrtinet afTua-
tur,&: ipfa quodamodo fcinditur , cuius pars nriportunc tra-
dicucquxad ieiunium valctciborum , cum illa doceac ieiu-
nare,nona cibiscancum,fed abomni voluptace cainis.
Caucndum eftdoctori,neanima:nondum innouare , fcd
jn malicia: vecuflace perduranci, nouorum myflcriorumfe-
ciecacommiccac.
* ViclorAnriochenus. Vositaqucquiprifins illisntibus
&confuetudinibuseciamnon addicti oburictiqtie hauefis,
iMofaica iciuniameritoobferuatis.Ifti veroqui vt nouaan-
tcquam inaudita praxepta &leges hominibus tradunt , de-
figoati func,ad vcflrasieiunacioncshoctemporc copellino
debet.At fuis mhilominus locis,vnacum c^tcris vircucib. ie
iunii quoque obferuantia & religionem oflcnfuri func. Non
qdodaliqualcgis ncccfsicaccad hocadigantur,aurqct veftro
morcrfiicfenfu vcceribusricibusadhuc refiftendu arbitrabu
tur,fcd qct hoc mcdiu veluti falucarc & opportunu,ad virtu
tis pcrfcitionifq; ftudiu fuo poftea tempore adhibituri sut .
Lnimuero inter cos qui m Moyfi,& cos q i n iege gratie ieiu
rnis danc operam,hoc pr.ecer cicccra mccrcft,quod illi quide
iciunia pvefinicahabebanc, qux explcreobligabanrur,eciafi
alias noiuiirenc, hi vero vircutis amore libcraq; volutacis ele
chone ieiunancvcrius qua vlla lcgis coadtione.Quod fi vcro
quadragefimale vel aliud quodruquc iciuniu dchnicu habe-
nuis,propccr ignauos & ncgligcntcs, quo nimirum ij quoq;
ofBcium faciunt,dcfinitum habemus.Scudiofi naque picta-
tiq; dcditi,certoanimi confilio.propenfaq; voluntate iciu-
niumilludperfoluuntmagis,quamvlla omnino legisauc
prxcepci viimpuifi.
Bed i.Vefle foris cegimur vino intus rcficimur.Vcfiis bo
na operaquibus hominibus fons luccmns . Vinum,fcruot
fidei fpei & charitatis,quo in confpectu Dci intus fcnfuj no
uitatcrcfbrmamur.
b Sed >in»m »o.Erantaut£mnoui,cumpoft afcenfloncde-
fideno confolationis eius fperando &orado lnnouabatur,
runc
inccrprctes tfuricnti
oblatis quas cfuric- J
bac dapibus diclum {^
c[\,Surge1'ctrc, occide
CT manduca. i:c mra
iacramcnti con
dia , ibi martan & ,
manducari lubentAl
animalia,hic fpicas conurllunt difcipuli.&i-m alios cua ■M
flas manibusconfncantcs manducancvndc. Mortificate^^k
bra >'efira,& exuitc rctercm bomimm. AJiccr cn im no tran fcunt
in corpus Chrifti.Alitcrdoc.torc fuiprofectus fructus no pa-
fcunr.Vclkrc itaq; fpicas,cftab oi intentionctcrrcna radioi
mecis ei ucre.Fncare manib.cxcmplis vutucu a cocupifc cn-
tiacarnis quafiariftaru folliculismcnteexucre.Grananian-
ducarccft purgatu qucq; p pr^dicarorum ora ecclefie incor
porarc.Hoc diidpuli m dhm facmnt, gapreccd.-t fermodo-
doris,iubfcqu!t" gratia fupern? vifitacioms. Ec bn fabbacis.cjaj
pra?dicacoresprofpequietis laboranc,&: auditorcs admol
ncnt.vt a cuns fcculi feriantts, pro a:tcina rcquiclaborcnt ...
Bed.Perfacacumdominoambul.inc , qeloquiafacrado-
mino obteiviperanccs meditant"'. In fatis cfununccu in eis ilk
lainueniredtfidciat,quib.amp]iusaccenfi,amorcdcicj^B
pane pafcantur,& hocfabbatis,vndeGuflate& vidttt
fuauiseftdns.Vcllunc fpicas &• conterunt , quiateftima^B
fcripturarum afliimunt &c pcrfcrutatur,dontc medulladdi
ctionisexcrahatquefub vilitate litere qindi fubariflaiuhoi
rote vclacur.Hoc dns fabbati ■probat,-flu.'ti dcfcnforcs l*bbi
ti improbanr,qui folam liccra: fuperficiem diligunc , mciitt!
rcfettioncm ncfciunt, requiem animarum noii norunt, vn-
di: tx. akilhs.l^uncjuani l(gi/is r/tiid tyc.
•5« Victor Amiochc.Eccedifcipi<l/,&c. Obiiciunt b,rc illi ct,-
non expcnduntlcgislacorcm fua l gc non tcnei i. Neque.il
quicquam eft omnino , qucd rtgi in fms kgibns noi; liccat
c Isltititji! am lcg.Pi^cqicnsm mcd u -.rdfcrtDauidc ,q:
saclimonieaducrlacus videripotmt . Facitat hoccoc6bli(
quop honorc& rcuerctia qua J^auiddefcrcbant.copcfca
impudctc fycophantia,qua Apoflolis mahgnc mtcntarunt
Qtjafi dicerecan nb Datndc lcgis fcruitute obflnclu mcmi
niftis?Egoautcni ctfi filius hominis dicar, fabbati dns fum
f Sub ^Abiatbar principc faccrdot. Nt n tc tiirbct qtlod alii di
cut AchimcIcch,ambocnim tucjllicaderanr, Adumclecl
pater,
&
NICOLAVS D£ LYRA.
I Et fac.eft ltc. Hic ponitur (ccundxs cafus,nuia aigncbat Chrifli
difciputos , eo quadeuellebant fficas , & contedcbant d.cfabbati ,fed
Cbriflus confutai cos cxcufandoper fcripUiras vae.Tc.Et patct cxpofi
tio b'iiu< literte cx diclis Mattb. \ z.in principio, boc excepto quod bic
aaa.tur. i Sub Abia.E* viditur bocfalfunhtjuiapriiicepsfaccrdotU
tunc
tiic erat ^Acbimefecb vt babctur. j .I{rg.zz.D ;cedit,q4 \Abiatbartta
jilius >Acbimclccb,c*r tuc agebat facadotiit fub paire, vcrut.wtc nv>g>
bic cxprimitur Ubiatbar quapater cius ^Acbiwlecb , qnia ititcrfcci
tAcbimelccb a Saulc ^tbiatbar filnt s cius fugit ad Dauid vt ibidedic,
&fuitfocius itincris & laboris ipfins,& p cofiqu cs maiorisnomin.
& autloritatisfuerat qua pater cius pp qd bic exprimii taciio patr
M O R A L I T E R.
r Et fac.efl itr.cvJo.Vcx fata fignificantur facri libri,in quib.
funt fcniina u-ii-;i,[>c-ul.iK.8.'n.Jtwe««? vetbumDei. Ig;t pec
Lita diit;r uli tii Chnfio ambulac, tum facias fcnpcuras dc-
uoce
uotc fiudent & hoc fit fabbans, quiafludium hoc quicrcc:
gic mentis.Spicas autc vcilfit, eum ibidem vi.a- pancm im
ru'unt,fcd tunc manducant , cum fibi pcr implccioneoper
incorporant,& hec rcfccbo a mabgnantibus rcprobatur./t
a Chnito veiacitcr approbatur.
jo9
Marci Cap. III.
yiO
atcr.eV Abiathar fili'us,qui occifo p-.tre a Sau!e,comcs cvilij
)auid fachis cft,&: eo regnate fuiumus pontifex maioris no
qu im patcr,& idco dignus cuius dominus mentionc
accrcr.quaii iumir.i facerdotis,ettam patrc viucnte.
* Victor Antiochehus. Suntqui Achimclcchum bino-
nincmcxntiilecxi-
Et 'euiticis
Hofeae.ff.q.
&pancspropofitionis manducauit quosnonlicebat
Et 'euiticis. Achimelech
b manducarcnififaccrdotibus&dedit t eisquicumeoerant?
a Aliter ptobat idem. b Bcd.i.ideo folius hominis prima cuilodiafabbati.ptout
hominis vtilitas exigit.
Etdicebatcis, Sa6bbatum propterhomincmfadtum eft. , Sc
non homo proptcr fabbatum . Itaque dominus ell filius ho-
minis ctiam fabbati.
r,adeoq; hunc
uttdcm efle cum
|o,aliiRcgu Iibros
^chirnelichi ranqua
hcis facerdotis
iemin;(Te rcfpon-
!cnr,Abiath"iremau c
|em peridem tepus d
Jontificcm , hoc eff,
imrnum faceidore
utffe.t t hiuc fenteria? fauet fcriprurarcontextus. Neque e-
i,im Achimelichum pontificem , fed facerdotem plurcfque
iios facerdotes,Saulis luffu trucidatos affj.rjt.
\ Tanespropo. BecJa.qtiafidicat. Si Dauid& Achimelecha
iobis non reprehenducur.fed pro fome cxcufurf, cur in his
bufam improbatisquam in cxreris probatis?1 quauisfitma-
nu diffantia:hi fpicas confncant,iJli panes Leuiticos come-
But,iV accedebat fabbaco neomeniarum dies quando m con-
iiuio rcquificus fi i^it ex aula regis.
Beda.r'igurate,quod Dauid &pueri cius panes fanftifica-
tos
tos comcduntfignificat facerdotalcm cibum invfumtrafir.it D
rum populorii,qiiia omnesfaccrd otuin viram dcbcmusimi
tari,&: omncs hlii eccidi e fecerdekes funr, ftrahtfci in ficer-
dotium fandum.offerentes fcipfosfpintualcs hoffias D:o.
b Et dedit eis.Hoc iequutlK.Mifcricordiam voh,& non fawficiu,
meliusiudicaintafa
mis pcriculo homi-
nes Iibcrarc,quam fa
crificium offerrc.Ho T«"™"«
ftia Deo placabilis,
hominumfalus.
c Hmopro.fap B>
da. Ita'fibbatuvn cu-
ffodiri prxccptu eff ,
vt fi neceflicasfuerit,
nonfitreus qui vio-
huerit.Sabbato circuncidi no eff prohibitu, quia neceffari u.
Iofue muros lericho fepte diebuscircumic.Macbab^i in fab
bato pugnant.Quod noncfilicicum in lcge, neceffitas licicti
facit.Sic & hodiein leiunhs , fi quis ieiunium fregent aegro-
tus,reus non tenetur.
d Itacjuc dom. Quafi dicat . Si Dauid rex & facerdotes ( f\n Mit,iu
alium euagcliftamjproptertempli mtnifteriumfabbatu vio
«lancesjcrimmecarentfquatomagis filius hominis verus rex
& ficerdos,&; ideo dominus fabbati ia fabbato vulfarum fpi
carum criminc non tenetur reus?
Iofue.fi. e.ii
MXM.e,
j^jjc eritex
C A P. III.
ET introiuit,&c. # Victor Antiochenus. Lucas cc-
tcrisadiunsitdocendigratia in fynagogam yeniffe,
um fanitatc pocicum dextram manum aridam habutfle,
B^atthaeusautcm de micaculohocita fcnbit
>obis bomo , qui ba-
<et ouem vnam , fi ccci-
'erit btcc in fabbitis in
oueam nonne tcncbit
pleuabiteam ?* Om-
iiaha*cfummo con
enfuprob.<nt,huma
ixfalutiscaufa.cor-
iorale fabbatum fol-
icrencfas non effe.
^equeenimexdiui-
;&f)istantum fcripturis
'3ominus id euincit e
ed oppofitu ffatuc-
es.euidentibus planeque inuicbs rationibns refcllit , adco-
^ue miraculum ab omni pi orfus crimine , finilfraque fufpi-
uonealicnum ciic offcndit.
b AUnum an. Beda.^Urce ad frucf-um vetitum extcnfa eff , a
bonooperearuit,per manus Cbnffi m cruce cxtcnfas,bono
rumopertim fuccis rcff uuta.
.4.1 Hiero.Homo ific figmficat auaros,qni nolcntcsdare,vo-
luntaccipcrc,pra:dari 6c non largiri, quibus dicitur vr exten
dant m?nnsl<fts,idcfi,qui furabnturiamnon furctur magis
autem laborct opcrans manibus fuis quod bonum cff,vt ha-
bcatvnde tnbnat ncccflitatcm paticnti.
c EtofcferK.?/M«f.Beda.C)ma difcipulos probabiliter cxctifa-
tierat,ipfumobfcruant,vt li in fabbatocurctjtranfgrtffionis,
i unoncure:,crudclitat!S aut imbccillitatisarguant.
Licet
d Licet fabbatls ^.Beda.Argurt,q,leg(sprarceptaprauaintcr
pretationc violant, xflimantes 111 fabbato a bono feriandu,
cum lex dicac .Qmne opus fcruile nonfa.in eo.i.peccatu m . Hoc Leut.ij.a.
pr?ccpto figurat.quia qui per fex f?culiCtatcs bonafeccrint E
in feptima a malis tancum feriabunt. Non enim erit ociofus
bonionisfruclus.in
C A P. III.
a Vbi maiusdanum fcientii ibi m aim periculum culpac.'
Tintroiuititeruminlynagogam , &erasibiho- 1
Cenus humanum.
mohabensmanumaridam, & obfcruabantcum
Calumniam ptaruenit.
fifabbatiscurarct * vt accufarcnt iilum . Et ait
Vt ab omnibus videatut. '
homini habcnti manum aiida. Surgein medium.Et dicit cis.
Homincm cutaie an non .
t Licetiabbati bencfacerc , an malc , animam faluam z
3
laude Da quiefccre.
Mattha:usdicitil-
losinterrogafle.Mar
gus &: Lucas, intcrro
gatos fuifle. Sed illi
prius interrogaue-
runc,&:Icfuscognita
ncquitia coru,fiatuit
in mcdio eoru fman
dum, & interrogauit
quod MiraisctJ.u-
casdicunt . Et tunc
Mm-.iz.e,
cum
NICOJAVS DE
C A P. III.
LYRA.
1 "C Tintroiuit itcmm.Tlic pnnitur quartus cafus defanatiotie
JL/ babetismanuarida. I bi pritno ponitur ludxorum infiaiatio-,
'^nao,ewtmiifutatio,ib'.Et ait hommi jertio,eorum obflinatio,
j.1!. xcutcs*ttcn). Expifitioprrmanvi duarumpartium patctcx
j . Mat u.vbi cafus ifie plcnins pcniturjttc excepto, (jifubdd hic.
I L'ccc fab. bcnefa. Circa quod fticdum,qucd aliquifunt aclus bo
'■ tngcnere entis,q<,i tamen cxfe mn babcnt bonitatcm in genere mo
,ls>]'cut£dificare domum vcl biiiu[modi, & talia mn erat licita in die
fab-
~M O R A L I T E R.
ztinttiiterum ha.man.aii. Pcr tnanum qua: cff organu o; -
;anoru,vcdicuur j.dc animii,c6uenienur iacclligicur op«s
nicn-
iilis taccntibus, firai-
litudinem propofuit de ouc, & conclufit quod licct fabbato
bcnefaccrc.Et lic circunfpicictis.
4« Pct.Chiyfol.Adinfamiaiudicis&nequitiaccgnitionis, Sermoa^»,
queritur dc cura crimc,dc pietate accufatio,reatus de virtu-
te,dcfa]utefuppliciu.Scdmirfi n6cfi,fempcrcfTcndutbona
malos,pia imptos,fancla profanos obfcruabant folliciti facei-
dotes labbatis,no fi pcccarct,fcd fi c urat ct , vt accufarct cu.
Amatorcscriminum inuigilat,infidiarurinaccufationcvir-
tutu,quafi cotra falutcm no pro falute fabbatu fit prouifum.
■W Victor Antioche.Maicusc>:Lucas Dominu cxPhanftis
id fcifcitatu fctibunt.Z.icer nefabbati,&c.Maahxus autc Pha-
nfxos,liceret nefabbatis cutare cx illo interrogsffe narrar.
e ^tni. Be.Hominetotu npartcfignificat.Vclq.a^panima
hoc facicbat,vel q, hx% mauus fanatio , aix falutc lnnuficat.
___^ &Vcr.
fabbati.^ilii autejunt atlutboni in gencrc moris fecundum fe ,ficnt
funt cpcra vhluium,& talialicita funtindic fabbatis,de quib.crat fa F
t/atio tnat us arid«;quia crat cpuspietatis,& cum boc cratadghriam
t>ei manifrjiandam iiiquantv.ru fii bat mi*aculofe , & io dc talib.ntdti
ii: bet cfji dubium, ijnin pofjini ficrt in dicfabbati,non folnm licite, fed
etiam laudabihtcri& hoc cfi quod dichur.Ln.cl fab.bcncf. Quafi di
cat certum ifl on.nibtis quodjic.
2 Animsm faluam facc. ldefl,bom'mem curare.Et accipitur bic
animapro ipfo boninc,qitia cll principalior pars bominis . ILcpcr ta-
lem modum loquendi dtciturlLxo.i.a. Omncs an'm& qux egreji» fint
defemorelacob,&c.
At_
ir,crit >num,& 16 mantts ctt anda,qux eff ad hoc opus inua-
lida,fxl cum ad verbum Chrifli furgit pcr graciarmcun:: ma
num jxtendicad fanctamoperacioncm.
Exe.m.
5»
Glof. ord& Nicolai de Ly ra .
ju
Vbi fupra ,
t occidcre.
a Tcrderr. Beda ,Non quod ftimmc piusquemquam poffit
pcrderc,f<d euis non i;d"a.cc(t pcrderc.S uir dnicur indu-
raiu- cor Pharaonis.non quod obdurauit, fcd obduratum no
emolliuic.
PecrusChryfologus.Circumfpiciens
Fxeuntes autctu. Quiper fenon poffunt focios iniquitatis
fillius faiuvt
jhera.
I M.n. i i.b.
Ioan.to^,
b Et tncumfpiciens.
d:\it ,non confpici-
cns i ideft , non tan-
cum facic vc Immo
incucns , fcd vt Deus
corpora,corda,nu n-
ccsjenfus, praccrira,
p.cfencia conccmpla
cus . Circumfpicicns
eos cum ira concrifia
cus.uafcitur vt Domi
nus,c6tnftJtur vt pa
quaminc,
f Cum Hero.Mmiflri Herodis propter i nimiciciss quas iptc
aduerfushominemcxercebat.lcti.in miidiis Sc odiispcrfc*
qucbantur.qucm Ioanncs prxdicabat.
# Theo.Hcrodiani
• Nonaudente«rerpondcrf. Quafi incredul.tari illoium iijfcem. ditfuur milltCS HetO
a facere,antperdere- Atilli tacebant. Etcirtumfpicicnscos i dis.Herciisnamque
b cumiracontrilUtusfupercxciram cordiseorum,dicitho. l ^6^^
llico.
miniExtcnde manum tuam. Etextendit &reftitura cft ma
a Hiero.Similis fimilem quarrit. b Qjia foH non pofiitnt.
nus , illi. t Exeunrcsautemiiarimpharifari, cum Hcro-
a Cen$ Cne confilio. Magoa inlaoia.qui faluteindigent.de nece Saluitoreicotilik-antur.
b Qijia latione vincuntui moitem inacliimami i.
dianis ccnfilium facicbant aducrfus eumtqubomodo cum
ldro. a Medicus cedit infano populo . b Odiemil.u«cedit,.ii>urf!iusacccdit.
4
rens,dolecvc homo
incuccurvcDcus.£A- g pcrdcrent . EtleTuscum dilcipuhs fuis feceflit ad marc, 5 lupererac luda*
tcdemanumtua. Asino r Rota. confeftio. pi mupu,lcd ipfe
IMar.^.d.
13
iuc.),-Vt
Eccjc.4-^
cffe
dxcbac . Prophctia
cnim Iacob innuc-
bac ,quodquadodc-
ficcrcc principcs dc
Iuda, tuncChriftus
vcnircc.EcquiaHo
rodis ccpcro nullus
icoru
fo-
lus regnabar,quida«n
puraueiuc ipfum cf-
fcCh lftum <x'l.
fim conftirucrunt.
Sec. Fugitvc ho«
mo.quia nodu vcnej
quz facicK^ vencrunt ad cum . Et dixit difcipulis fuis,vt in 6 Z™^^&
falc non crat locus.
Bed. Dcfynagogafcccdicadmare&c. Iudeam iclinquic '
ad gcnces,veniccu difcipulis f pradicancibusapoftolis cor-
dagenciumadiic.&ficmulcosad fevenicnccs iuft_epic , &
dciideratam ialutc dcd t, vndcaptefubditur. Etdixldif.Jtis.
h Etmul.tur. Bcda.Magiiln plebis&minifin regisodiopct
tcquuntur,vulgusindoclum dilectionc fequicur, &plunmi
fanari merentur.
i Hjticmatyrum^Ctc. # Thc cphy)acU)S.Tyriis& Svdo-
don us rametil cflc nt allopbyl, proderac Cognati autcm cius
cu peifcqucbatur,adco nulla a gcneie prouuiic vtilicas,niii
& limul
t & multa turba a Galilara & Iud.-ca fcquuta eft eum
Vifio paci». sanguinea. Aiiena dcfcenfio.
ab Ierofolymis , & ab Idumara & trans Iordanem ,
Anguftia. Venatiopifcis.
qui circa Tyrum & Sydone»i,multitudo magna ^udientcs
Bcda. Opimone virtutum.
uic pccna iudicem»
opusDcum, indul-
gcncia prodiditcon-
dicorcm.
C Extende tnanum .
BEDA.MORALI-
TER. Infructuofa
debilicas anime;, non
jnelius curatur qua
cleemofyn? largitione,vn.^«/ babet duas tunicasydet vnam non
babentix& qui babesefcas,ftmiltterfaciat.Et inecclefiaftico.F/7/,
non fit manus tuaponeiia adcapiendum & ad dandum ccllecla.fm-
fira.n.in orarionc manus ad dominum cxpandic , qui cas ad
rogantem viduam non cxtcndic .
d Eircsli.efimaMi . Magnumfiudiumnequitieincrimere-
putant ,quodadverbumilliusfanataeftmanus. Neque&
iabbato poceft coumci laborafle, qui dixic 6c faita lunc,cum
ipli in fabbacis cibos portcnt,caliccspornganc, &: cctcra vi-
dui ncceffaria .
Exeun •
o-
PhUofo.ph.
NICOLAVS DE LYRA.
I At illi ta, 1s[on potentes contradicerc vcrbis eius , nec tamen vo-
Itntes confiteri veritatem,
X Et cir.cos. "Propter eorum aecitatem & malitiam.^id maiorem
iitiellic7nmhuiusdic7i<]u<erituryvtrum irafuerit in Chrifio.^rguitur
pt mo quod nonyquta non eft nifi duplcx irafecundum doclores caiho-
licoijcdicet irafer vitium,& iraper T^lu,fed neulra^ fuitin Chriflo
ergo yc.Trobatio mint>risyquia Greg.dicit.f. morayquodirapcr vitiu
excxcat ocuUm mentisyirapcr %clum ipfum turbat/ed oculus mentis
in Chrifio nofuit exc&catus nec turbatusyergo,&c.Item ira opponitur
rr.aofuetudinitVt habctur 4. Lthic.fed Chrtfius fuit maxime mafaetus
crgo ira it ipfo non habutt Locum. Contrarium dititur in litera, Et cir
CUnlpicicnS eos. Dkcdum quod ira efl appetitus v\nd'.cl& proptcr il
lata imuriamfibi vel alteriyvt habetur i.fyetorica.Talis aute vindi-
Hapotcfl appeti prmter ordinem rationis,& ficeli vitinfa, & vocatur
iraper vitimn,de qua dicitta lacob.i.c. Ira vi ri iufcitiam Dei non
operatur.^/io modopotefl appeti fecundu ordinem recle rationis,w
boc tji laudabile, fecundum quod dicit Vfai.^j.b. Lxtabicur mfcuS
cum videnc vmdictam,ckc, Ideil . laudabiiiter appetttur dequo
quis lufle Utatur & talis ira ejiper %elumjccundum quod dicit ^4u(.
fuper Ivan %.Zeiodomus Dcicomeditur^qu! omniaperuerfa qus, vidtt
emrnda> e cupit,6~ fitmtndare nb potcjijolera! & gemay& talis ir*
fuit L Chrtfio^vnde loan. z.illud Tfal.6$.b. Zclus domus tueco-
mc;diC nv- introducitur taqua d elii di Chriflo.*dc privtu dicendu,qi
ita, per ^flumin nobis aliqualiter bene tutb.it oiulum mentii, -uiapo-
teniix oaiflM ficfe habct^quod vna intenfa in atlu fuo alia remittitur.
Et i'o motus irte qui efi in irafcibilt parte quarrun fit modcratus ratio
ne,impedit i»teli clum a contemplaiione ueritqtn,& fic dicitur turba
reoculum mentis .T alis tame turbatio non cil pcccatum,ueruntamcin
Chrifto nb habttit iocum, quta uinute diuina quxlibct potetta permitte
batur agereillud quoderat fibi proprium,ita quod vna nb impediebat
aliam
aliaiTa-in atJufuo.Et ideo ficutgaudium fruitionis in animaCbrifiinov
impediebat dohrcm paffion-.s inparte inferiori,fic e conuerjo motus ha
in parte infcnori in n:4lo impediehat ailum rnentisfiuc rattwtts.jldft
cnndurn dicendttm ,qu<jc ira qux tfiprater rationem oppnnitur manjuc
tudini,non amem tila qaa efi modcrata rationc , quia ae ralione mati-
fuetudinis cft,quod fati.it talem moderationcm.
3 Exeun.au. Hic defcnbitur ludeorum obslinatioyquia nec vcrbis
Chr^Jii necfai7ii refilierunt a malujuutfed magis obilinatifunt mcipi-
eutes machinari in mortem Chrifli.
4 Cum Hcrodian.Hoc expomtur dupliciter, quia dic unt aliq , <ji
tfii Herodiani fuerunt qutda ludxijingcntes quandam jcclam ncua\ ii
centes de Herode jlfcalonita,quod erat Mtj]iasymoti exfiiljo intcllecJu
illius quod diciturGene.4p &.N6 auferetur fce.de Itida.Wv dicii.
quod ablatio rcgni a tribu luda eiatfignu aduentusMcffue. Iiie aml
Herodes ob< inuit regnu illud.cum tame cffet alieniguta , qapater cin
fuit Idum£ns,fecundum qddicit lofepims & alij hifioriographi. Et 5.
Miffidpromifjum illi inttlagebant regnare lemporahter,ncc vidcbon
alium regnarc tunc in Iud#ay nifi Herodem, io dixerunt eum effe Aitf
fia,cum tamenprophetia Iai ob pradic7a cffet fecundttm veritatemin
tel.igenda de Cbri(loyqui natusfuit tempore dicli Hcrodis , vt habct»
Matth. i.a.ljti igitur habebant occafionem perfcqucdi Chrifltf, eo a
iptu tfie Chnflum ficut erat fecundnm veritat?y erat contrariumfefl
fy. £. Alu at dicunt,qa* ifli Herodiani erit mil tes Herodis ^tntips/iu
fn!tfi!inspr<xdic7i Heroiis & dominabatur m GaliUa, non ficut te.x
fed Pt Tetrarchayvt babttnr Luc. i.Et ifle incarcerauit loannem , t
quo habebat aliquam occafionem perfeq<.tcnd. Chriflum qucm praiic
ueraf Ioannes.Et ex his p.itf.t mahtia pharijkornm qut cum permji
hominti us tralJabant confiiium adperdendum Chriflum .
5 Etlcius.H oc expofttum efl Mat.lt.
6 Ecdixic Lfus difcipuils fuis,&c,fibi dctet.lnfirmitate oflet
dens inje carnis .
Qtioc
M O R A L I T E R.
} Eve5.jfUfm.Per pharifaros qui diuifi intcrpretancur,difcho
li qui diflenfiones faciunt,fignificantur.Per Herodianos auc
fu-
fuperbi.quia gloriofi in pcllib.inccrprctantur.Tfti verocon
liu faciunc contra Icfum , qui cum humilibus Sc chantatcr
habencib.commoracur,& idco receditabcis fcclongandc
& humilcs cum fequuncur,&: a Dcofaluternconfcquucui
Et
y
w
M
j^°%
arci
\*j
ap.i
)H
Ifimul U boni mores adfint.Et .-.lienigemcqde a remotis lo-
'cisad cu veniuc.lud$i aucecG ad ipfum vcmflent, infectantf.
a
•-x
. micula. EecJcfia de gencib.cogrcgaca fluchis fcculi me
te tranfgrciTi, qu« quanco finum cordis gratie. rccipicndc; di
latac uaco fiuctus fccuh fecunus culcat.
f Vt effc duode. Specie lacobdilcxit Deuscum '.vjderetex- D
celfus gcces,& fcpararct filios Adam.Statmt tcrminos p pti
lorum iuxtanumerfi filiorfi Ifracl,vtfintfuper thronosduo
decim.iudicarttes duodecim tnbus Ifrael . Qgibus data eft
potelf as,quam filius accepit a pacrc fccundum camc.vj ope
ra qiix_ ipfc fecic & [oan.,4.1
b ri{C']u:coriip-i. Com
primunt.quiccclefia:
IpaCCmUIfbant.Tail- a E, defia de G.mibu, congr^u. b DjfcorA*
™nc qui fidem vero a nauicula fibi dderuirent propter turbam, ne compnmerenr
corde 6L diledione b ■ u« «.nflaeb».... ; .
fofcipiunt, qui teuge- eum- iViultos enim ianabat,ita veirruercnt m eum , vtillum
Fidele*.
c tangerentquotcjuothabebantplagas . Etfpiritusimmundi
l")a;mones.
cumillumvidebantprocidebantei, t &clamabantdicen-
a reccitoridixit Deus.tjuare tu ctiatrasi uftitias meas,Jcc- b Damonibus & curatis.
DA.Vterque&: d tes.Tues filiusDei . £t vehementcrcomminabatureis , ne
nlacaS habentCS & * DcurneflcnedifFretiirpafsio. b Gratia. Non meriti,feddiuina.-gratia;cft.
.lolimmudiipiritus.Sed e manifeltarent lllu.Et afcendensin montevocauitad lequos
' 'nfirmi D'a illtentlO- a Nonvosmeelegiitis,fedegoel<.givos. Ltbeto arbitrio. b Vt ter qu.iterni fidem cha-
innn." ^ia riutisojt quatiiOi parteso.bis crzdicarciu,vndc ab urie.ue portattres , ab aijuilone puu.-c urs,
fie falUtlS, dajmonia- abau:toi>'tta: aes,»b<ictafup6rra:fre's-.
ci , vel podus in eis f VoaIuitipfe.& venerut ad eu.Et fecit,vt eiTcntduodebcim t cti t
re fanati eile perhi-
bentur.fugienscom-
primetcs nauiculam
afcendic.
c Et jpir.im. &c. di.
ipfi facianc, &; maio-
rahortim facienc
BEDA.Dcditc-
tiampoteftace mor-
tuos fufcicandi, ficuc
Matthxus dicit , vt Mat.xo.a,
virtus oftenfa fidcm
verbodaret.&noua
facercnt qui noua TLuc-4S*
prardicabant , nutic
aute quia numerus
fidclium creuir, mnl
ti vitam virtutnmte
ncnt.&fignn virtu-
tumnon habct,quia
fruirra foras miracu-
illo,& vt mitterct eos prardicare .Et dedit eis poteftatem cu-
lii ofteditur , li deeft.
ffecum.
^1" rccoaSi^ad pro l"0,tx vt muccrcieos prxuicarc .cc acaic cibi p-uicuaicui »-u- i qlu mcus opcretur,
riSum^, v^erum- E randi infirmitates,& eiiciendidarmonia . t Etimpofuit Si- - 1 qmialmgti» in fignu m*yo*
Ka ^nfir^nrln b iuilC 110n fidcllbllS, LuC<f<a
fcd infidelibus.
g Et impofuit. Beda.Non modo primum , fed cum adduclo
ub Andrcad\x\t.T«vic<!beris cepbas , quod intcrprctatv.r Tctrus . loan.i.f
Scd hiceuagelifiateattencu redditdiCcns,quodcumdomi
nus ficcognominaucric.Ai:tcr.n.putarcs fic vocari cafu, no
prouident aDei.Voluit autcmeum Dcusprius alionomi- ^
ne vocari,vt ex mutaticnc noinmis viuacitas facrameti nota
retur Grxce vel Latine Pccrus.qc! Svriace cephas,& in vtra- uqou T0,b.
q' ie lingua a petra di lu,de qua; Petra aut erac Chf s.Sicut.n.
a Chrifiolucelux mundi vocaturapoftoli,ficapei;ra Petru •'.
Sirrion pones mcerorc ncgationrs icilicet viuodominopofc Ioan' **•*•
rcfurreitionem. Vcl audicrfs triftitiam mortiS fcihcct cum"ci
dicitur.^f lius te cinget & ducct c/uo tu non vis.
Hiero.Er impo.Simoni nomen Tetms . Dc obedientis afcen- Inf>4.e,
dicadagnitionem.Quienimhabetdabiturei,^abun.
* Viclor Antioclicnus NV quis cafu auttemere Apofto
los ele£tos putet.EuangcJ.fca hngulorum nominaordn.c rc
cenfct,dicit autem S, moni impofuilTe nome Petri.quo nimf '
runcminercipfamanticipet. Quiaemm Dominusfupra pe
tram,hoccft,fiiprainfiaif3mfanamqucPctridoitn;i;l, inco
cufiamquc eius fidc, cccleham fuam xdificacurus erat.ob id
propheticofpifitu Petrum illum appellat.filios autemZcbc-
dai Iacobum minorcm & Ioar,<.m,Boanerges,hoc eit,filios
tonitrin vocat,liquide diuina llloru prasdicatio magnu qucn
dam & illuftrem fonitum.per terrarum orbcm dacuraerat.
Et lacobmn. Qui lilpplatata habet defidcnacarnis.Et loan
ncm,qui graria acccpit quod alii per laborem. Et impo.eis no.
Boaner.iiuodcftfili) tom. Quotu fublime mcritum in motc me
rcturaudircconitruu patns per nubcde filiotonantis.H/re/2 ^ f
filius mcus dilcilusyVt pcr nubccarnis& ipfi Chnfci igncm ac
fulgura in plutiiam fpargcrent in terris , quoniam dominus prai.134.jx
inpluuiam fulgurafecit,vtextinguat miiencordia quod m-
dicium exunt. vnde . Mifericordiam & iudicium cantabo tibi do- PGd.ioo.
tnino . r
0 lacob
ctiam ad confitendu
maicftatcmeius.Prc- _._....
> icntiacnim eiusperrctriti,quem filiumDei elie lamiaque
noucrant,celarc non poterant.Samorcs Arnanis , qui etiam
hodie ncgant filium Deiefic.
d W manifeflarcnt. Bcda.Non folum da?mones , qui lnmti,
vel ab eo fanati.qui fpotc confitetur.fed & apoftoh toto or-
bepofi pafiionc prxdicaturi,antepaffionem tacere iubetur,
nediuina maieftacc prxdicatapaflio dirferretur , & fic falus
mundi. . .
c Et afc. Bcda.Pofiquam lmmundos fpintus fe pra:dicare
prohibuit,ianftos elcgit,qui eum pradicarent , & nefandos
fpiritusciicerent.
Monsiftetignific.itakitudinem ruftiti», quamftruendi,
& quam prxdicatun crant , per locum admonet ad coelcftia
*riei,fic & legcm in monte dedit.
* Vi£torAntiochcnus.Ecclcfixduces&; paftorcsadmo-
nereperhoc voluit.vtipriusm oracione pernoi5tcnc, quam
lllis manusimponanc , quos ad facrorum mimftcntm» confc
crare dcliberacum liabenr, ne forcc eiufmodi promocio fru-
fttacadat.lllccnim quiomniucordavt Dcus.exploraraha-
bebat,non abfque itidicio Apoftolorum dclcitum habuit.Et
ii mtenm quo palam fietet,n6 ipfam hommu natura,in cau
faeffe vt alii faluentur,alii peccant, fed libera vniufcuiufque
voltintate.Iudam Ifcanotam , fciens voienfque m Apoftolu
afciuetit . Vnufquifquccmmieipfum vita vel mtcritudi-
gnumdeclarat. ••
Hieto.Confuctudodiuin^fcnptur^ eft allegonce loqui,
fed nos fic cxcclfa fenfibus nolti .s applicemus,vt hiftotig ve
ritatecemamus.Ch-iftuscnim iolus fpiritualuermosefi.c^
kftiumrcrumqualitatccopiofus,cxquofluuntaqucviu?,&
quidquid fummc bonu cteditur,in hoc fundatur qui eftmos
omnium montium , & fnndufianctoiu , quos quoci Jiead fe
inuitatdn moirtem vocantur excelil 6t mcnco St verbo , vt
Clocus congruat mencis alcis.
Vt
NICOLAVS DE LYRA.
I QQ<Xt\\iotha.b.pU.i.infirmrtatesuar!its .
l Ecfpiritus immundi . In boc ofiendrbat Virlutem fuK deitatit,
vtruqnenirH nectffc efl covfitcrt fuiffe ;n Cbriflo , fcilicet infirmita-
tem carnis)& poteciam deitatis)& ideo vtrumque manifcflabat Cbri
flusinoptribus fnis .
3 Tu es filius D ■! .Conktluraliter loqucbantur.
4 Ec vehemcnter comminabatur eis . Cuius caufa aftgnatacfl
/«-
M O R A L I T E R.
5 Etafcendensinmontcm. Pcr hocautem quod apoftolosinfti-
tuitinmontc , fignificauit quod epifcopi qui iunt aj>oltolorum
fuccefiores , m (upenori gradu funt ccclcfi* , vndc dicuntur ab
Epi quod eft fupra , & Scopos mtentio , quia lupra gregcm do-
nunicum dcbent intcndcre,Tt eum duigerc valcant ad luperna.
Et
fupra in primo capite .
5 Et afcendentes in motem vocauit ad fe. Toflquam defcripu
efl Cbrifli prxdicatioper feipfnm tanturn.hic confequcnter dejcribitur
eius prxdicatioetiamper apofiohs~,& primo defcribiturpoteflaliscol
latio,fccud",di£l£collationis cxequutio 6c.ihi.Et vocatlit.i tCirca.
primii .p>imo potefias confertur,fecundoydubiim remouctur ,ibi. Et
vemuntad domum.Circa pnmum difcrtbitur eleclio apojMorum,
&num,,us,&nomina eorum,& poteflas eis collata,& patetfenicn-
tia ex bis qux diClafunt Matt.io.boc exccpto .
Boancr-
■f Et frcit vt effent dund. Ad fignificandum.quod quilibct coi um,
per quatuor partes fuae dicjcclis fidcm tnmtatis debct pr^dicart- ,
(iuodecim.n.coniurgunt cx ductu quaternarij per tcvnarium .
f Etdcdit lis.po. Curandi infirmitates peccatorum .
f Etei-c. '■■<:di ^moffM.i.sxcommunicandi fuperbos & rcbclles
deccclcfia.
Toru.j.
Kt
S'5
Gloford.&NicolaidcLyra. j\6
a vocaultadfe. b SnppUntaromn. Fng:tiii.
t moni nomen Pctrus , et Iacobum Zcbcdari & loannem fra
h trcm lacobi , &c impofuiccis nomina Boanergcs, quod eit
a Betla.viriliM Urrco aner.qgodel vir.tjuia vinliter rion. n. iH -ci:' l' O» lampaditvel
lampadatum. c Filius lufpeiidciris acjuas prtdicatoics ad ccleftia , vnde vberius mebrient
coida icrrcnoiuii'.. Syruin eil.
5 filii tonirrui . Et Andream & philippum, & Barthojpmaru,
a Uunaius. b Akyfl"» vel gcminus.CJrccedydupus. c Ad differcntiam Iacobi
C y.rb< d Coiculiis.ideit.cordis cuilos. Pofti vtlmilJeliuii.
7 &Ma\rhcum,&Thomam,&lacobum Alphci,& Thadcu
a r.nens tnltitiam. b Ad di.iercntiam Simonis Pctri. c Huius cafus confirmat alios
inliuinilitatc. d Memoiiamoitit.
&SimdncChanan9nm,&IiidamScarioth,qui &tradidic
a Felix oic.ipatio ialuatoiis.felix ftudiura tutba: conlliicmis. b lUiotacminus eiuditi.
illum.Etveniuntaddomum,& conucnititcrucurbaD,ita vt
. Eiiam.
n nonpolTcntnecjucpanemmanducare . EtcumaudilTent
o
h
1
m
@ .i Cjc.iW.Qui curam carniS dbtniao voc.mrc fupplantauit,
A ipfaiti catnciti HcrodctrucdaiKCConccmpfit.
b lotnmem. Bcda.Io quocltgr;ui.i,\ cldon,mi iiratia.quiob
amorisprjBcipui^ratiamqtiam vfrginali glotia promeiuic,
fupra rcdemprbns fui peous in cfqa recubuic
c «/«. BCDAjC&o*
riun vnus mconans,
vocem chcologa (qua
ncnoo pt»us cdcre no-
ucrac)cmilir. lnprinci.
pio er.tt i"ibii'rt ,
Qu.im tanco pondcre
erauidam rdiquit vc
fialiquancoplusinco-
narc voluiffec , ncc
jpfc irumdus capcrc
pocuill; c.
d h: ^itdTc.wi.Hiero-
nymus. Qm virdicer
vim facic pcrdiciouis'
fuxvc rcfponsfi nior-
tis femp in fc habcac
6Cantmam feivpcriu
manibus fuis.
c EtTbilip. Hicron.
Qui os lampadis cft.qtii illuminac ore quod accepiccui datti
cftopusonsilluininati.Hoc loquutionisgenusixpefcriptu
ra commemoracquando nommapropter mvfteria func po-
» iita,quod tiunceuangclnca.ex Dcipeiiona vchcmcnccr affe
ttans intcrfcrir.
e ffBarr/w.Hieron.Qiiicfrflliusftifpcndcntis aquas illius
.b' ^c\\icczQuidic\z.'<landabonubihus meis nepliiant. Nomen vcro
filii Dei perpace &dilcttioncm acquiricur.Bean crtim paci-
,. . • fi.quoniafi d.v.Etdiligitcinimicos veftros vc iitis tiluDci.
Luc.6 d f Er Matthaum. Qui eft donauis,cui non folfi rcmifsio pccca
corum,fed eciamin apoftoloru numero efls dacur, vc lco &C
bos fimul comcdanr,& Uipus cum agno.
jfj.i i.N.& Nota.quod alii euangcliihc Matchamm pra:ponunt,& pn
fu ' blicanum non dicunt.Ipfepoft Thomam fc ponit,&; publi-
canum,fe dicit.
g Et TWnam.Hicro.QuieftabviTus.Multi enim profunda
j.Cor.is.a, fciunt.fednonproferunt.^firfc/ao^owweflj//» Cbriito^&c. vf-
que,qua; non licet hoirini loqui.
Beda.Thomasabyftus,quiaalcicudinemvirrucisinrefurrc
ctione pcnecrauic . Vcl gcminus Graxe, quod dicitur dydi-
mus,idcit,dubius proptcc dubium cor, quiarefurreftionem
vixcredidic.
h Et la.M. i.docti vel millcfimi cuius a lacere cadenc mil-
lc,<Scdccemmiliiaadexcristtiis. Hieron. Iacobum Alphari,
cui non cft colluctatio aduerfus carnem. &c fanguinem , icd
aduerfus pnncipcs & po.te.&x.
Beda.Iacobum Alphci.qui & frater domin i dicitur , quia.
Maria AJphaa fuic Soror matris domnn qua Ioannes Maria.
Cleoph^; dicit fortai!c,quia idcm Alplixus & Cleophas . Vcl
defuncto Aiphco poit natum Iacobum Cleophae nuplit.Qtii
mento filius Alphci,idclt , doAi:inuccn;m poftrefurrcdio-
ncm,(tatim Ieixifolvmorumordinaciircpifcopus , canquam
doftus vel doiti films.
i rbadxnni. Cii!toscordis.HucLucasineuagcIio,&: inacii-
*Ad.i.i>. busapoicoloiumludam lacobiuominac, quiafratcrlacobi
C fra-
Efj.r.
Pfal.oo.b.
Eph.(S.b,
Ioaoa5,c,
iuc.<?.c,
fratris don ini.Vndc dicitur filius Mutix matrislacobi &: Io II
fcpb &: ludaj v Simonis.
Hicro.Et lliadeumqui e(tcorculus,ideft,Cordis culcor
qiu I. ruatcorfuumomuicuftodia . Munditia namquci
dis vidccic Dcui,vtper viciummundum.
K P.t Shnonem. Y> 11-
DA. SimonChana»
iixus a ch.ma v
Calilara: , qui &: Si-
i mon zelotcs, idcii,
xmulator.Chanazc-
lus , chananxus Zc
lotcs.
1 Et Simon Chana~
meum.Qu}Sc Zclott
Simon poncns vcl ha
benstnfiitiam. Bc
tiiiamque quilugcc,
quoniam ipii. con.
Trinumluitum im-
2 plcc qui coniclitio- ■
3 nemquxricfuturam.
4 Deflccpropna pccca
cacum Da'.ud&:Ma
na. Cum Pauloiii
cumflencib.Ecflctmultiimc.uIoannequidicebac . Htcgo
flcbam mulcum.quia ncmo dignus inuccus cit qui ape.li. &:
fol fig.eius.Zelotesautcmdiciair quem comedic Zclusdo- '
mus Dci,vt Phinecs:& ceirauitquailacio.
m Et ludam fca.Qni non dckt pecacum fuum per penitcn- j ,
ciam,necillud dclccurper memoriam. Vnde &pecc,uum m»i
tris eiut non delcatitr.Fiat comra do.fper.
Iudas conficens vel gloriofus, Scarioth memoria mori
Confcflorcs multi func in eccleiia fupci bi &c glonoti,<j^B
primus Simo magus,&:alii hxrecici,quorum memona moc
talis in ecclcfia celebratur,vc deleacur.
Hieron.Iudas Scarioch a vico in quo ortus , aut a tribu Ifa
char.Ifachar mctccs,precium.f.perditionis.Scariothme^H
ria morcis,quia non rcpcnce,fed prxmedicacus Dcum tradi-
dit.Hicprouideinterapoitolos eligitur.quia magna vis vej| I
tatisquanecadueriariusminiftermfirmacVoluicdomirji^B
prodiadifcipulo , vt tu a focio prod itus modcfce fcras , tu^
en"affeiudicium,tiium periffe beneficium.
Hiero. Hienimapofcolicirca cabernaculum domini per
quadrum terni excubac,&: fandta domini verba propriis opc
rum humerisporcant,vctabernaculu vnum maniiomb.mul
cisad terrapromifsionis portct,quos vniuicxcmplum ad ti-
morem humiliat.vt angeloslucifen cafus,vt noglonetur fa« i
piensin fapicntia fua,fcd qui gloriatur m domino gloriccur.
n Et vcmunt^&c. Bcda.Qui aJiorum curam fufcepeiut , 1 oV ■
licitecufcodircdebcncconfciencixdonum,vcfepnus, indc
ahos reganc.
H;cro. I >omus in qua couenict,primitiua ccclefia efc.Tur-
bx qua' impediunc panem manducarc,peccaca &c vicia iunt
quia qui manducamt corpus domini indigmts ittdicium jibi manducat '■
& bi.non di.c.d. Vnde dom inus in furorem vercitur cum di-
cit.iVj/i manducaueritis carnemfilij bomini & bi.c.f.n.b.v.
o Et cim audtf.&t -..Turba frequentatcu.fui raqua furiofura
defpiciuncin quo (alus gctiu notatur, &: innidui Iudarorum
rcprobatur de qtubus,i/< propria penic crfui cum no rcctpentnt. t
<S Victor
N I C O L A V S D E LYRA.
i Boanci£cs&cc.vi\.zonh.sicemm-trocatifitntaCbriJtotfuiain
transfigurationc Cbrijh aitdieruut verbum Dei patris dicentis de Cbri
fio.Hic eit rilms meus dil.&c. Qttodtjnidem vcrbum vocatur toni-
Uwtmfccundum dlitm modum Loquendi lob.zt.d.Cum vixparua flil-
lamfcrmonti eius audtertm^s, tonitruum magnituduiis ilLtts quispo-
terit intiteri >
2 EtVt.Hie confequentcr remoitctur dubium. P.x boc enim^i con
tulerat potcitatcm prxdicandi apoflolis,puj]et alicpus credeie, quod in
perfor.apropria vcllet a prJdtcatibne crffarefquod nmomtur pcr boc
quodfiroe/ttittspradicauu qux„, p>ius, t ot p) imo t>'icndittir
iug<,tcrali,fccundoi/tjpcciau fc.ca.jlAinti circapriyiitiiclus feruor
pri-
primo oflenditur3fecundo,irrationabilis loqnutio cx hoc infurgcns ex~
pcllititr,ibi. Ec cum audiffenc ftu- Circa primurn dicituu
$ Et conue.ice.ttir. ^td audtcadum vo bum Dci ab ipfo , & ipfe
itafci uenter intendcbat prddicationi , quod ipfe v difcipuli cius noa
babcbant tempUi rrt.uulr.candi.
4 Ec cum audif. tlic irrationabilis loqnvtio infurges cxpr.idith
feruorerepcU.tur,& boc in tribus cajibus . sCiuidits ponitur ,ibi.Ez
lctibc.2 ctliitsibiEi vcniUUCmatereius. Circa primum fciendii
quod Mi qui craut de cngnationcfua exparte matris vide/ttcs infolitu
Jcruorem in eo , quioficutdicJumeJi , prnptcr ferttorem prxdicandt
omittcb.it btiram comtdendi . t idebant ctium in vuitu eius infotitat».
clatkatam cx vmute dittinitaiis proadcuum . ltim audicbant
eum
M O R A L I T E R.
v F.t conuenititc.tur.&c. Hoc fcfl concra illos , qui dimictunt
opus prxdicationis piopcer iacuncatcm comcitionis .
Et
4 F.t cuma».&c.rxi.te.eum. Similitcrilliqui func fcruidi ad
fequcndum Chriftumamundanishominibus iniani repu-
tancur,&:abcisquancumpolIunccccinencuc
OltO-
V7
M
arci
Pifcipult.
in patna lu»
poteunr,
b
licno fenfa loquutum putabant .
(§Y- V^cor Antiochenus. Vnde iRi venerinc,vei vnde Chri-
\ rurn furere ntidiuennc,difcice non exponicur. Probabilefic
luccm nuilum hoc a Scnbis & Pharifaris , qui a lerofolymis
vcnieranc,ortil fuifle.Illi.n.cum admirabilia eius factaaudi-
uiiTenc,curbafquc ingences circumfufas vidifTenc, muidia fi-
Jnul&irapercic!,&:
• quafi m veiaina acti
jllafurercdixcrunc,
2tquc ica vtcumte-
nercnc, irruerunc,a-
[quevcidemfacc-
f Ircnt. authores fucrc.
ArbitrabatJtur enim
& illum paci , quod
ipfl re vcra patieban
tur,fiiriaenimaper-
ta, &pudcndamen-
tis vefaniaeraccan-
carum rerum opifi-
cem, tancumque ani
marum curatore, coc
leftifq; do&rine. ma-
giftrum,m furorem
vcrfum exiitimare.
<>uamobrem turbz
multo ln Chnftum
xquiorei eratquam
Iudzorum proceres.
Horumemmmentis
hidiciu impediebac
ambif.o,van2q; glo-
,» tixcupido , lllorum
i- veroquicdamanimi
hcbecudo rncntifque
«ligo .
4-. Thecphylactns.
J» fur&em verjus eff,
ideft,demouiumhabet&furit,&ideoeumtenerevoIebar,
vc incarccrarenc canquam dxmoniacum.Et quidam fui hoc
volebant,id eft,propinqui forte compatnoca; eius,velfratres
cius.Stulta aucem fuic infania,quod cantorum miraculorum
factorcm.m furiam verfum concipiunt .
a Etjcrib*. Beda. Si qui cardicate mencis no incclligunt ver
bumDei,rcmanettamenfpesfalucis,fi forceincelligat. Qui
autemintelligercnolunc& inuercuncquod mcclligunc, nul
lafpeseft. Vnde,fcnbe;.ideft, fapienccs,&c.
b Jblrofo y*f>\Qnodfigniricaccum aciuibusfuiseflepfc
qucndum vfq-, ad morcem . Legimusfupraquiafcquuta eft
cumturbaaCjalilxa&Iudea&Ierofoiymis, ictras Iorda-
nem & circa Ty rum & S.done, qoz funt ciuicaces getilium,
&Scnbeab Icrofolymis blafphemabat.quiacurba popuh Iu
djo uui lUum cum palmis &: laudibus perduxit, gcntiles dc-
flderabanr,fcribe &c feniores populi de necc eius tractabanc.
t Beeixebubbuba. Vir mufcarum fiuc habesmufcas, quono
mincpnncipcm darmoniorum cognominabanc propccr for
desimmolacicij cruoris ,
Quomodopotest Satbanas,&c. Bcda. Eligantquod volunt.
SiSarhanas£.ichanam non poccit ojccrc, nihilcocradomi-
num
Cap. III.
ji8
numdicunr.Si aurcmpotefr,reccchntarcgnoeius,quoddi 1>
uifum ftare non porcft.
* Vi£ior Anciochenus. Dommmrbipfarerum nstttra»
quod illi dicehanc fien non poffc validifllmc probac . Sjqui-
demomneomnino regmim inceftinis rumulcibus c^fedi-
tionibus inccr fedif-
^uem faciunt alij magnum,fui defpiciunt , quia non eft propheta fine nonore.niii
Tanquam funofus. d Qujaf pientiaeais .iltitudinein caprre v.in
tjt hoc eriahant difcpuli.
t
t
iuicxierunt tenereeutmdicebantcnim quoniam in furdrem
a Sapientes.
verfuseft. t Etfcribxqui ablerofolymisdefccndcrant, di-
a Hoc. b Hie.patirarijie quod nos p.in docuit dicens*. Beati criris cum maledixerint vo-
bisho. c Virmufcarum.
cebant,quoniaBeclzecbubhabet, &quiain principcdtfmo-
a Vt piobetratione.quia neque mcntecaptus c(i,neque in brelr.ebub eijcit damone».
b Vtnon intellig.im doneccapiantut.
niorum eijcir darmonia. Et conuocrftis eis, in parabolis dice-
Hoc. ^S:cutdicit smein Bee zebubeiicereuzmoni». f Nullo modo quis.
batillisrQuomodopotcitSathanasSathanamcijcere? Etfi
Caufapiatmiffa. a Dzmones pugnent contra fe . b Difcordiamaximzres dilabuntur.
rcgnum in fc diuida tur, non po tcft ftare regnum illud . Et ii
Alitetprobat idcm. a Contia. Fugnando.
domus fupe r femctipfam dilpcrtiatur, non potcft domus illa
Ergo. De cuius legno eii:s. Contra.
ftarc.Etll Sathanas confurrexcrit in femctipfum, difpcrtitus
a Vos dicitu.quia in Beelzebnb eijcio daunonia.fcd. Netno po.&c.
b Homines a diabolo deccptos. c Diaboli.
c eft,6k nopotcritftare,fcd finehet. Nemoapoteftvabfafdrtis t IluddldP0,:eft> 9u5
• Be.Mundum inmalignopolitum.inquo vlqueadaduentum Saluatori» quafi in pacaroimperio fine regniim lllorumdlf-
folucum iam elTe.
CiUiod fi verodiabo-
li regnu adhuc fubfi
fcclum , non por.eft
paulatim non infir-
mari, penicufquc can
dem dilabi. HOcijJ-
iumccia in famibjs,
&ciuitatibus,&; qui-:
bufcunque alijscom
munitacibus contm-
gere videmus. Ea ^p-
pcer fi Sathr.nae re-
gnu incerfediuifum
cti, .vcrevcradiuisii
eit,inceritui vicinum
fic nccefiQ eft. Q^ian
doquide impenum
quod dxmones ob-
tinenc, in homines
potifsimum obtinec.
Si hoc autem fibi mu
cuoadimunc, nihila-
comtad:ftioneqr.iJ"fccbat. b Diabolum. c A feduftione corupcfcit.
ingrclTus in doamu diripcre, nifi prius fobrte alligect,& tuc do
a Ercptos a diabolo ecclefiz adunauit , & per diiinftas graduum dignita es ordinauit . Diciris me
immundum fpirit cio habcie,fed. Hzc contta Nouattanum qui in mart)ro iapfis veniam negat.
miim cius dinpiet. f Arnt! dico vobis, quoniam ola dimitten-
Dignc poenitentibus . a In quoshbet. b In Dcum .
tur faliis hoium pcccata U blabiphemia:, quib.blafphcmauc-
ftic , ifque rerum hu- c
manarum eciamnu ^"
pocicur, manifeffum
fic , regnum llhus
nccdum de medio
fublacum cflc , acque
ideo Sachanam diabolum non expellere .
e T^emopottli. * Idem. Quandoqmdem homines proptcr
pcccatada;monum vafa euaferanc, inque poceftacem illo-
rum deuenecanc , fieri non potuic, vc dzmones fuoillope-
cuhoprius arccrcntur , quam bello fud , in vincula pateren-
tur, ncamphus videlicet fefe cngere, nouaquein pofterum
bclla,deademptafibipolTcfsionc cicre poHertt. Haxrau-
tem da;monum fufio , & in vincula pecicio , a da:monibus
nunquam cft facta, fcd ncque fieri quoquc potuic , vc ipfi ea
potcltace,quam inhominesexercebanc, fc mutuoquoquc
fpoliarenc.
* Thfcophylactus.Exemplum tale cft.Fortis cft demon,va-
ia ciusfunthomincsin quibus recipitur.Nifiergoquisprius
vincac darmonem & alligec , quomodo vafa eius , id eft,da>
moniacos ab eo diripiec ^ Sic & ego qui diripio vafa cius,id
cft,libero homincs a da?moniaca paflione , prius alligo ds-
moncs &: fupcroillos, Sc inimicuseorum fum.
f Et tunc domum cms diriptet. Bedadomumdiripuic,quiaom-
nes mudi parces a diabolo poffelTas, apoftolis $t eorum fuc- «
cefTonbus quafi diuifas prouincias, vcpopulos ad fidem con
ucrccrenc diftnbuic . _
NICOLAVS DE LYRA-
tumUqmtem de diuinis ardua,& infoUtaf& per confequens tis non
intelligibilia , iieo credebat eum loquificut arrcptttium vel furiofum:
idco vobterHnteum tencrc & ligare , ncftbi *cl aliis poffct noce-
re, & ijiinouebantur pietate . Circa cujum fecundum qui ponitur,
cum dicitur .
i Ecfcnba;. Confiderandum, quodiflt moti contraChrifluminui-
dta
dia & malignitate dicebant ipfum Cbriflum babcre quetidam dtmone'
priuatumt aliis dxmonibusjuperhrem , per cuius pirtutem expellebat
A&monts inferiorcs a corporibus obfefis ab cis,et ideo Chriflus illorum
& ifiorum irrationabilia r>erba rcpclltt cum dicitur .
2 £c conuocacis eis. Quia rationabiliter loquendo, oflenditfe non
tficfuriofum.Et *era & fancla docendo, oUenditfe non baberc dxmo
nem priuatum,cumfit patcr mendacti^pt babetur loan.i. Cdierapa»
tent cx bis qu* difta fun t Matth .12..
Etvc-
MORALITER.
T Q»omodopottfiSathanatSathanameijcere . Hocauccmmo-
talitct fit quando vititim vnum aliud cxpellic , vc pr odigali-
tasauaritam, vcleconucrfo .
ft/irfJn/r^wi^.Rcgnumanimardiuiditucquando fcn«
fuaUcas
fualitas rationi contrariatur.
f Et fi domus fupcr fe.Hoc contingit.quando in eodem homf-
ne habitus malus ad aliquid declinat , cui confciencia recal-
citrat.
f 1{cm9p«teJiyafafortis. Iftc fortis cft fomcs, qui fortitcr
Tom.j. r x incli-
y'9
Glof c rd.&NicoIai de Ly ra.
J20
a
tjuil.i
Ibjdcm iif.
^ a ^/i;*rfi«^//f.Hicr.Qi!ianonmer«rtiirpcn!C^ntiaage-
A te vr .icc ■ipiatur.qui ChrinCi intelligens.pnnape da_monio-
rnm cffe dic. bar.qma nunqua foluknr a carccre qui quadra
tcm verbi nouiffimum non foiucjit antc finc virc;. Quatuor
~ . namnucp.utibus fundaturdcnanus eterne vice , vtquod
D_n-ri.it qtu > t
tuor parub. corde cred:s,ore co-
fiic..ris,vVquiulc6fi
is, opcrccSplcas,
Muthrr»p. ^qUU(j compleue» a
"^'"•^•ns.dcccrnon. <I.i
ijciis.Qui cnun fcce b
r;t <S_ dov.tii.ric, bic c
n.agi.us vocabitur
in rcgno ccjorum.
Bcda. Matthaeus
dicic. (jh'i blafphemaue d
nt in jpintum fanflum
yclverbnm dixintcon
tra fpiritum fanflum ,
tiun habvbit remifjio-
ncm ncqne in hoc fxcu- c
fatPtcjue infuturo. V-
bioitendicqiuedam
rcuclari m futuro .
Qiiod dc minimis f
intelligedumcif > vt
B de fermonc ociofo ,
denfu mmio,cuoiu
ctiam ba.c vica veniam promeruic .
# Viftor Anciochenus.Biafphemia in Deum (qucm Spiri-
tuii.inCti nominc dc iigna t, iiquidcm vc fpa icuffan_ti virtus
cfl rcgnum Dci, ica conuiuium in fpintumfancl li , cff blaf-
phemia in Deum)venia indignum pronunciat.Dicmiraute
peccatum venia indignu , miia cx fe vcniae caufam non ad-
fcrcj. At vero blcfphcmiam m fiM cum alcera illacollatam
ven'a di^naamnnac . Nam ecfi hic reipfa Deus effec, vulgo
tamc ccnuis fortjs.obfcurique gcneris homo habcbatur . Ac
grauiusccnfeturpcccatuminDcumquam inhominem»
b ln «ter.Hoccohtra Origencm.qui omnibus pcccacoribus
vcniampromitticpoft iudiciumt:afa_hsinnumeri_ ioculis.
* ViCtor Antiochcn. Apud Matctmim lcgitur. Quidixcrit
yerbnm in Ipiritum fanflnm , no» rcmittetur d , neque in hoc feculo,
ncque infuturo.hoc eft.neque fupplicium in hoc feculo in blaf-
phemosconfticutumcuadct, ncqueilludetiamquodinfu-
turo.Quandoquidem lex morteillu mulcari iubebac, qui m
Deu bl lfphemus extiterat. Cui lcgis decrcto Dominus fefe
confirmans, eiufmodi pcccatum ncutrobique remilTum iri
comminatur.H$c auc cum de blafphemi? peccato Seruator
no-
Idetr.Qui intelt;ernio»er-D-i,cum negire non poffit ex inuirlia eontra dcir. J< opera Ipiifcnffanfti
_!aieficBeei_et-^>. I> Q.'1" .«■'mctc a.g.ie non potelt t
runcf Quiautem blafphemaueritin fpiritamfrn&urn, non
a Qniafirailitdiabolo.conttaconfocnriani luani maicibicin ne»ot>pii[! ,.it .
b Quia ijile delinquil riui nunquani porcitet.
habctremilTioneminaTcrnumjfcdreuscrirjBternistdclfto
quoniam diceban./piritum immundum habcs.jEt vcniunt
* _ - I... !■■ I_.i...l.l * Im lir-r* h Fiir.V.
a In litera.
b Foras.
b
Eo pt.rdKi.nte. .opulus ludjorum.
matcrcius&fracrcsfcris ftantes mifcruntadcumvocantcs
aBc.In fpiritualiintclligentiaquielccbat. Gcntilium.
eum.Etfedeba'ccircaeumturba,&dicutei . Eccemater.ua:
a Noi rjuoiiuc (i fbriis ilctniis.noii cognofiemtu.
&fratrestuiforisqu?runtte. Etrefpondcns eisait. Qita cii
Vr_::cntosfaciat.
mater mea , & fratres mci ? Et circumfpiciens cos qui in cir-
cumitu cius {edebant , ait . Eccc marer mea, & fratres mei .
a Fropter vtrumque fexum fidciium.
Qui cnimfcccritvoluntatemDci, hicfrater meus& iorcr
mea&matcreft.
noffcrdiTeric , ncq; comrium in filium abfolutc rcmifflbi-
lc.ncq; blafphcmvirui f« in SpiftufanAum iimplicitcr irrc
miffibiJc dctinirc vult , Qu.iii rtullus prorfu, eiufmodi blaf-
phcims pfnitcciae h>cti^ fu rchd:us,vcrumcoparationc qu.i-
d.un intcr hanc &: illam concumplia fauta, indicac eam qur^
cadicinfilium , can-
quamquaein homi-
nem proximc icr
vidcarur, mulco i
noiccenfcn illa,qu
fic in Spiritumfaa*
-tum .
C I\cus crit £ter.
Bcd. Noquiafpi-
ritumnoncile, vc
quiacffc,fcdnoDe
cfle, vcl Deum cflci
fcdminoic patrei
fllio,quia hocndio
uidiadubolica, fc
humanaignorantia
(cd, iUuniamcHce.i
d Fratrv;, Hierc
NofilijManxfci
pcrvnginisvtmeti
turHcliiidiusjVcir
fcph cx alia vxorc,
ficucalijgarnuc,fcd
cognari .
Bed.Mater & fratrcs,populus Iudforum cx quibns Chri-
ffus fecudum carne,foris ft.int in literali fenfu.Turba in d4
mo,gcntesin fpintuali myfferio.Foris volunc fudci vidiM^
Chriffu,quia fpirituaicm mcclligcnciam non qucrc"ues,flB
tius ad carnalia docenda eum exire cogunc vcl qWrunt .♦■
c Quaeilmater. Beda . Non rcfutatobfequi matri quidicit
Honorapatre & matr.fed ofidit fe plus dcbci cpatcnv.s muii j
ftcrijs.qua maternis affc£cibus,ide cxcplo monff rauit,quod J
verbo aic.Iij/ amatpatrcmam matrem ptus quarh me,non eftiacdi-
gnns. Necfratrcsiniuriofecocenic ,fcd opus fpiricuale pfe^
cognationi,docesmeliorcciiccopulacordiu quu corporu.j
f Ecce matet mea c^c.Hier. Vt fciamus nos cfle o_ fratrcs eiusj
& matremfi voluntace pacnscius fecerimus , vc cob^icdcsl
fimusquianoinfexib.fcd infadisdifcermc. Soror & fratetj
credendo,mater predicando dum per predicationem amorj
Chriffi quali ipfc Chriftus mcordeauditonsgcncratur .
^< Theop.Non ncgans matrem hoc dixit, fcd oftcndens
quodnofolumeftdigna honorepropcer hoc quodgenuit!
Chnftum, fed propceromuem aliam uircutem .
N r C O L A V S D E LYRA.
i Etvcniuntniatereius&fratres. Hiccofequenterponiturter-
tius cafus.Ipfo enim pradieantc mciatumfui tftbi inftdiofcquod ma-
tet
tereius & fratres Qabat foris ad tentandum , fi ex affeclu camali _a
tnatrem dtmttterct reliiiterrumperetprxdicationem, & ipfe hoc ver-
bu malignW repulit ralionabiliter vtpatet ex his q difla sut. Matt.li.
M O R A L I T E R.
inclinatadmalum, fcdpcr rationcmfjrtiter alligatur, quando
virtutishabitusinirafcibili&concupifcibilipcr bonum cxcrci-
tium confirmatur,& tunc cius vafa,idcil opcra diliipantur .
Et
l Et vcniunt matcr eitts& fratersforis (iantes . Chrifti matcr, 4
eius fratrcs poffunt dici fynagog^ & ludxi, qui foris itare dicu
tur Chritto praedicaiitc , qma gentibus Chnfto credentibus fy :
nagogacum Iudxu extra tidem maniit pro maiori partc .
Eodem die, vtide Matthrus poft :
die exicnj, &c.
CAP. IIII. C A P.
a T7 7* itcrum cepit
ii docerc . Beda.
Exicus de domo vbi
daemonium habere ;
1_c,8ji. dicitur,docct ad ma
rc, vt oftcnderctfe
ob pcrftdia? culpam Iud^am rcliifturum & ad gentcs tranfi-
turum. Vnde aptc pra:mittitur, quia prxdicate eo in domo,
mater Sc fratres foris ftcterunt .
• Hieronymus . Crpi.docere ad mare, ivt locus indicet
au-
fupetiorero ierrnonem.contimio fuhiunxit.In ill»
t T itcrum ccepit docerc t ad marc , & congregata cft
IHl, auditores amaros &
inffabiles.Ltideoir
parabobs loquitur
vtquinonintclligc
rent , ab apoffoii
quoscontcmneban
inquirenrcs difcc
rcnt myfferium rcgni quocarebacMare mudus eff,qui gi
ffacus amarus eff,& vitiorum fliulib.inquietus , fcd abipli
dominocripiuiiturp!xdeffinaci,quiamaradulcificat,triiii
conuertit in gaudium,__gntudincmin ialutcm .
& Vjnim
N I C O L A V S
C A P.
DE LYRA.
IUI.
1 "C T «""im ce?pit docere ad mare , & congregata eft , &c.
MZtHic co« fcquenter ojlenditur feruor pr<edicandi in fpirituali.
Et
Ef primo defcribitur fcruor prcfdication is, frcundo , ex hoc infnrge'
liuor xmulaiionisjn principio 6.cap.Circaprmittmeuangeliflapritn
defcribit pr.tdicationis typiim , jecundo , p< adicationis frnflku. , ib
Et dicc. Sic eltrec-i.um Dei . Tolio, covfirmans miraculum, w
Ec
M O R A L I T E R.
Et itcrum cfpit , docere admare , & cor.g. Scquitur .
Et
y21
Marci Cap.IJII.
511
^a ifatit* afcendensfe.w ma. Beda.Ecclefi9m,queeft in mari
^inter infiddes,quam Deusgratia fu£ vifitationis HIuftrat,&:
diiedam flbi manfioncm confecrar.
b Et omnis turba ctrca marr. Hiero. Hifuntqui nuper adau-
diendii verbum venerunt,indepietatcanimi,ab amaritudi
nereproborumtan
a
quamamari fequu-
tifunt, fednondura
cum domino in na-
ui funr,quia nodum
cccleftibus myfte-
nis vel facramentis
quzdefideranc im-
buti funt.
Jc I» parabolis mul*
lf«.Parabo]aeft reru
; naturadifcrepatium
fub aliquafimi-
ktudme facta com-
| parario . More fuse
'ptudenrixloquicur,
vcqui ccekftia cape
renonpoteranc,per
■ limiiicudincm terrc
nam audita perci-
pere pocuifTenc.Gre:
ce , fimihcudodicit"
quandoquodintelli
givolumus,perali-
quas coparacioncs
indicamus, vt ferro,
aliquem duru, velo-
cem,ventis compa-
ramus & auibus.Ide
fitintriccfimo fexa
gefimo&: ceccfimo
fructu,ideft , lcgc
prophecia ,&cuan-
gelio.cj, lnorecnu
ceftium myftenuin
regni in monce o-
frenium,ideft, Moy
fijElie. & Icfu con-
•?« Vidtor Antiochcnus. Qup auditorcm artentiorem D
redd.->t,prarfencem parabfflim iiolacpro? mli inacie collo-
cat.Docerautem pere/M^mita & parabolas,primo quidem
proprer lcrib.v; & pharifeos.qui niultitudmi admrxti erant.
Mox vero quo frrmoneilluftriorcm aperriorcmq; reddat.
Poftrcmo quo res
Be.Treqtiemia populornm ad fidemeonfluentium.
a ad eu turba multa,ita vt in nauim afcendens federet in mari
Intidflium
b omnisturbacircamarcfuperterram erat , & docebat illos
c in parabolis multa,& docebat illos in do&rina fua . Auditc.
a Chriftus. De fimj patiis in mundum.vel de ludza ad Gentes.vnde Habacuc.Egreflus es in fa-
lutem populi ttti. b Verbum per {e vel per fuos.
tEcceexiitfcminansadfeminandum. Et tdumfemina^t^a- t
r] a Circa.
liud cccidit fecus viam,& venerunt volucres , & comederunt
a Be.Duritiamproreruimemis. b Be.Leuiratem animiobedientis.
illud.Aliud vcroceciditfupcrpctroTa , vbino habuitterram
a Be.Qui.l audito verbo ad horam delertantur.
multa & ftatim exortum cft , quoniam non habebat alti-
a Frobiratcm anirai celeili difciplini exercitati,& ad obediendum regulr riter inf.ituti.
b Feruor perfequutionis.
njdinem terra? , & quando exortus eft foll, exseftuauit, &eo
a Finnidefideni. b Quia huiufmodi ad horam .-mdito fermone deleifrantur.
c Cordaduitiarutn cura follicitata.
cjuod no habebat radicem,cxaruit.Etaliud cccidir in fpinacs,
a Multiplicatzfnntdiuitia:. b Nec pireft fruftificareverbum-. Ideo.
&afcendcruntfpina: , &fuftocaucruntilIud , &frucrum
Fidelem mentem.
nondcdit. Etaliudceciditin terram bonarn , &dabatfru-
(ftum afcendentcm & crefcentem , &afFcrcbat vnum trigin-
a Fidemfancbrtiinit.itis. Inconiugatis.quod (ignificat index & pollex, ad hgnificandntn tricena-
rnim cjuafi blando ofculo iuncti. b in viduis. c ln vtrg nibus. d Significat fealta dix ffe.
ta\& vnum fcxabginta,& vnum centuni ; Etdiccbat. Qui ha-
a Cordis b intelligat. c Secretus a turba.
bct a*ures audiendi aifdiat. Et cum eiTetf fingularis,intcrro-
a Difcipuli. *
gaucrunt eum hi t qui cum eo crant duo3decim parabo-
a Qui mecnm non his qui foris funt. b Secreta fcripturarum.
lam. t Etdiccbatcis. Vdbisdatumcft t noflc myfte^rium
a Noluntaccedere. b Non in naui mecum. c Non modoverba, fed 4c futa.quia non
poteiant capeie fpirituaIia,ou* in eis tegebantus.
regniDei , Misautemqtfitfo^risfuntjomnia^inparabolis
icmiiurctX
£
•5« Vidior Antio-
chenus.lndicateuariffeliffa appofiteaccurateque theatrum
infticuiffe,vt nuiliomninodorfumobuerteret, verum om-
ncs ex aduerfo pofitos habcrec.Cererum parabol^ quas ordi
nehiciam fubiungic, aliud ferme nihil erTc videncur , quam
quedaearum rcrum adumbraciones,& quafidehneationcs,
quascirca vcrhi minifteriu cnencuras.ia tum pr^uidebat.Or
diturautem aprtjdicationis ituOtu &c incremcnco,illommq;
qui fide dcfticuci,aliorum morc , aurcs cejcfti dotlrin^ non
accommodant,pcruerficacc.
d Mmdceciiitjecus viam,& venerunt volucres,&c.Lncas.Et co-
chlatum eft,& vclucres cali comedcrunt. Via mcs,metu carnaliii
cogiurionum tnra, vri femc pcrit nec fru£tum affert,& a vo
lucnbus rapicur,idefi,a dxmonibus . Qui volucrcscccli di-
f untur,fuie quia cclcfhs &: fpiritualis natnr2,ucl,quia in ae-
_ rehabitant.
Vidor
pcrparabolis fcnfi-
bos quodarnmodo
fubiicens , cognicu
obferuatuq,- aeceflTa
ria, audironi memo
ria? alcius impnmat.
Porronondicit,qui
fementem faciebat,
fcmeniuxtaviafpar ?**'" eaJ'u
iiiie , fed feme uixta
via cccidifTe. Aiiud
vero cecidit fuper
petrosa.aliud mter
fpinas ,aliud inter-
ram bonam . Acque
ica cx coto feminc,
quartaduwxac pars
feruatur. Scd neque
hoc quoque frudu
ex a:quo tiindic , fed
magno cum difcri-
mme . Hxcautem
ca de caufa propoi^
tur, vc hinc incelliga
mus,Chnftum do-
minum copiofe SC
cand:de citravllam
perfonarum acce-
pcionem, diuinuni
lllud verbi femen fCdiltatitu
fpargere , omnibuf-
queproponere , vc
enim ilh qui agrum
feminant,incer hanc
& illam agri partem
non fecemunt , fed
fimpliciter& indif-
criminatim femen
ffc he
deiiciunt , ita Serua-
tornofter.quod fuaru erat partfum, omnibus^mifcuediui-
ni verbi pabulum otfercbaccfto, quid de multis tuturu erat,
n5 ignoraret.Ceteru prophetxde fudaici populi c^tu,penn
de quonda verba faciebant,a^q; de quada vinea.Chriftus vc
ro ecclcfiz corpus fementi coparat.Cum aute audis , exiit cr
fcminatadfeminandiim,ne r<xvTc\nylay inciptaq; repetitione
comitti exiftimes . Si quide fator non fcmper ad feminandii
cgreditur,fed interdii quoque pp alia quardam negotia,puta
vt herbas noxiasextirpet.&c.Hocauteloco feminator ad (e
rendu egreffiis dicitur.At vri prouenit, inquis,vt maior femi
nis pars interierit?InccTitus caufa non extitit penes feminan
tcm,fed penes terraro,que feme cxceperat,hoc cft, circa au-
dietium animas.tametfi Dominus,ne auditores vchcmctius
perftringat , autnequem forfan in defperationem conii-
cut, difcrteidnonafferat . Perhancparabolamdifcipulos
^ infcruit,
KICOLAVS DE LYRA.
Etaitinilladie. Circa primu primo dcfcribitur pr&dicaiionis C\\ri
JH tempus (? modn iS ecithdo prxdicationis parabola fiue typus , ibi.
Ecceexiicfcminans. Tertio huins parabol & aperitur intellttlus,
tbi.Et cum cffct fingularis.Ef ifla pars diuiditur in duas, quiapri-
mo
mo aperitur intellctlus parabola apofloUs fpeciali:cr,fccundp pr<edici-
tur aperiendus per apo/ioios omnibus gcmraliterjbi . l^ivquid vcnit
lucerna.Tres primx partes expojhit funt Maitb. ij.paucis cxccpiis.
i Et cum effe f ingularis. Ideil , extra prcfluram turbarum, tune
expofuit parabolam apofiolis.
Kun-
MORALITER.
T Hcce exiit fcminans.$\cut docec quis verbo.fic etiam excm
jlo.Marthci i j.parabolam iftam cxpofui de verbo do&rine;
hic auccmcxponi poccft dcexcmplo vice , quod femen dici
potcft. Vidcntcs autem cxemplum hoc fcmcn rccipiut , fed
diuerfimode. Nam aliqui funt dcmonum iuggeftiorub.pcr-
uii quirapmnt fcmen illud,fignificaci per vulucres, p iiipcr-
biam
biamaltapctentcs.Aliqui vcrofunt, in malitia induratificut
petra propcer quod femcn in cis non facic fructum . Aliqui
vcro funt iicuc fpinae pungitiui & maledici,propter quod ex
bono excmplo non proficiunt fed magis deficiunt attribuen
tcs illud hypocrifi.Aliqui vero funt bonz voluntatis&: dcuo
tionis,& ifti proficiunt indc diuerfis camen gradibus fecun-
dum gratiaai a domino iibi datarn.
T©m.j. r }
523
Glo£ord.&NicoIaideLyra. 524
^inftmit , ne animo
A coniiernantur,fipiu
res inccrdum ,cxnis
qui cuangclij doctri-
nam cxccpc!.int,pc-
nrc,quamadfa!utis
pnrtuin appcllcrc m-
celliganr. Ltquidem
a Extenus.
b Exteriora .
Corde. d Eiterius.
fiunt,vtvidcntesvideant,&n6videanr,&auciientesaud]at,
^Corde. a ldeS.vt oon. b CMdeo non conucriuntur, nec rcinittumur cis peccata.
6cnonintelligant,nequandoconuertantur,&dimittantur
a Eacitat aiun ioncm .
cis peccata . Et ait illis : Nefcftis parabolam hanc ? Et quo-
roodo omncsparabolascognofcctis ? Quifeminatverbum
tlnquibus
rctur ,i:tcmcrcvbi
uis fcmen difpcrge
rct. AtdoLtoiiihoc
fcccrit,laudc prome-
rctur. Agricola.in-
f tempomtij
B
Lue.8 c.
&ZI.C
d Lttcerna,&e.Hievo.
1 uccrna: vcrbu Dci.
Modiusautlectus au
ditus inobedictium.
Candclabru ,apofto-
h : quosilluminauic
verbum Dei.Abfcor
ditum & bccukum,
quod palam fit cum
a Domino tra&atur.
Beda. Modius,vi
ta noftra diuina prx- 1
fcientia mcnfurata . N
Lcctuscaro, inquaj
quiefcitanima. J.u-i
ccrna vcrbum q
illuminar. Qui c
amore pr^icntis vi-ll
tx, &carnaiisill
braroccultat vcrb
Dci, quaii fub i
dio veilectokicc
opcnt, qtuaci c::
concup;fecncias pr£-||
pomc.
e t\{<mne vlfuptr cnn- \
dclabmmponar.oi Bc- j ,
da. Vt domint
' pr.rdidacio vcrKao%»l
fubfit fcruitus corpo- J
r>s , per quam
mcn excelliorapjl
rcac doctrinatanc
pcr candelabrum i
cerna .
f l^on efl enim alit)
&c. Quafi dicat. Nc
litcerubefcerecua
gelium , quia nir
occultu modo, qi
nr>n fiacpalam ini
dicio, quando ///««
nabit Dcus abfconi
tencbrarum, & man
feflabit conftlia cordih
vbi vobis aDcolaii
rllis autcm pccna
tcrna .
g biq.tamcnf.me.&t
h bis,& adijcieturvobis. * t Quienimhabetdabiturilli,& 7 Hieronym9.Etenit
8 fecundum mefuranr
9 fldci vnicuiquediui-
! j lurc incuf> b fcminat . Hi autcm funt qui circa viam vbi fcminatur ver-
a Qu;a null» ride.nnllo intcllettu, vel tentandx vtilitatis occalione petupiunr.
bum,& cum audieriiu, & cofcitim vcnit Satlianas & aufert
verbum quodfcminatumcftintcordibuscorum.ljthifunt
^fcc.Hi vuliuicni probant dciiierium getlam.fcd aducila inipcdiunt ijni foimidint .
fimiliter qui fuper petrofa feminantur, qui cu audicrint ver-
bum,ltatim cum gaudio accipiunt illud , & non habent m-
l>"idtni ii'n am. a 1 Ad tempns crcdunt. f Eigo . b Intcriori.
dicem infc,icd t tcmporales funt , dcindc orta tribulatione
a Dc loco ad locum .
& perfcquutioncproptcrvcrbum , confcftim fcandalizan-
<|Diuitiji,«,ui d.ucr:ucuiis pungunr.qui permultis indigcnt , qui pcrmulta pofT.dent.
tur.Lt aiiilunt quiin*fpinisfeminantur,hifuntquivcrbum
a Cuumm. b Appetitusdeficicns.
audiunt,& t xrumnarieculi, * & deceptio diuitiaru, & circa
a Acquiieudi. b lde(i,itiangulantguuut mentis, necboiiumdelidciiumid
cor traniUc finuni
reliquaco*ncupifcentia:introeuntesfufibcantverbum, & fi-
f Fidclcm cor.fciemiam.
nc fru&u efficitur. Et hi funt qui fuper terram bonam fcmi-
a Beda.Hiejtcipiuivt,cc!nferiiant,Jc fruclificaiit. '
nati funt, qui audiunt verbum,& fufcipiunt , & fru&ificant,
l Fidem trinitatisin cle:toruincordibus. b Perfeftioncm bons operationis.quia tex diel«u$
oinjtus niundicjtplctuseit. c J5e Vcrpctuain beatitudinem, uuia ccntcnarius a leua imnsfei-
tur :n Ceitejain digitali computatione .
vnum triginta', vnumfexabginta,ck vnum cecntum. Etdicc-
a Q^Vobib datum cit.a jn.r.fcd citcns per vos idem myftcnum rcu landum , 8c ideo carnali timore
i.on abfcondat:s. ^VcibiDci. b Vitavcftra.
d bat iliis: | Nunquid venit luccrna, vrfub modio ponatur,aut
Cainc.
b Corpus.
^Vt dominetur .
quam,non iniunarc
prchcndcrctur fi ci-
tra vlium loli dclc-
ctum , fcmcn dcijcc-
rct,quiaispctrofam,
vt ncque protntam,
nequc fpmofam in
pingucm & vbcrem
fJe mutarevakt.Vcrum
IbJTiu* ]n ipiritali fcmcntc,
potefttellus faxcam
pinguc glcbii tranf-
mutan.Sic rurfum a-
nimaquxanteinfrar
\te publica: ab om-
nis generis vitijs cal-
cabatur , ab ca con-
culcatione libciari
potefl, &: in fructuo-
ium folumvcrti.
a Vt videntcs non vi-
deant . * Idcm.
T ■""*•* Vidcndi faeultas ad-
erat illis ex illius, &
per ilh9 gratiamque e fublccl:o ? Nonnevt fupercandelabrumponatur? t Nonefl:
coram ccinebant .
CiHiod autcm nihil
videbant, hoc inde
Tln propatu- orjebatur, quod ocu-
,ulum losfuosadobicdam
lucem fludiofcclau-
ferantjfcicqucnihil
vidcre malignecon-
tMatt.y.a fingcrenc. Sicquo-
Luc.6.(. ^uc qUO(j nonaudi-
* . . • rent.cx co prouenie-
,Luc.8c bat,quodnlaquxdi-
*ud.i5,b ccbantur, nuciligcrc
nonvcllent, fed pu-
bhcc conttmpcuidu
cercnt .
b Hi autem. Differentias ponit eorum qui audiunt verbum.
Snnt autcm quidam,vtgcntiles , qui necaudiunt .
Prouer.7-* c L\clit}ua concu.& c.juf.vcr.Qiiod praxcpuun eff,pra?cipitur
cnhn.Cvncupifcensfap-.entiamjerHamaudatui&c. fccalibi.#e<jf«5
t Pul.iti.a vir quitimct dominum in mandatis eiusvolei mmis . Hxconcupi-
C fceutue bonx, qui reliqua concupifcit,&: aberrat .
Lucerna,
l Alias reucletut
cnim aliquidabfconditum, quod non manifeltetur, nec fa-
c-tum cft occultum , fcd vt f in palam vcniat. Siquis habct
a Inielligcndiverbum Dei. b Memorix mandcr . Kon tc fubtraJiar,nonauditmn adfabulas
conueitat. c Q_Oinuia quaipoteitis lolctter facite.qina iinjnamenfura men.tac.reme.vo.
auresaudiendi, audia6t. Et dicebat illis : Videctequidau-
a In prxleuu,fculus iiuelligendi,& effcftusopeiadi.Sc infutuio donixtetnxictributionisadijcientnr.
S diatis. t Inquamcnfura menfifueritis , t remetieturvo-
a Q_Verbo quod audutis opcram date. Qui cn.m habet,&c.
- Scnfus intclligendi quod araat
^ Amorein.
b Amorem verbi .
i Natutali ingenio.vel lirerarum e.xercitto.
b Beda. Idelt, r.ulla vcixlapicnuz dulccdincgandebit.
qui no habct , etia quod haabet auferetur ab eo . Et dicebat.
10 ditur intclligctianrj
ffcnorum,& adijcic-
tur nobis donu f-ier
tia:, etiam adijcicnturvirtutes .
h iluien:m,&c. Sciiicet qui fidcm habet , habcbit virrutem
&qui habetopusverbi.habcbit intclligentiammyfterij.Ei
econcra,qni non habec fidcm,deficit virtutccv: qui non Lia
bet opusvcrbiciusintelligentiacarct, & quinonintc!lign
iam auditum perdit,ac finon audiiict .
^ Sicefl
NICOLAVS DE LYRA.
I Nunquid vcnit lucerna.H/c ojlcnditur doclrina eudgelicaper
apoflulos publicahda.iluod fattum cflpofl afccnfioncm Cbrifii ad ca-
los,tunc enim dijperf/ Juntper orbcm vt in omncm te> ram cxiretfonus
prntd "caiionis cori<m,& etiam ante paflionem Cbriflt miffijuntadpre
dicandum,non tamen ita dijfufe,& hoc cli quod dicitur.
Nunquid vcnit luccrna. ldeli,do£lrina cuan^elicafecundum il
Pfal 118. todrfs/.Luccrnapcdibusmeis vcrbum tuum.
X Vt fub modio ponatur,&.c.ldcft,occulte in latebris doccatur,
ficnt do&rinf fufcectn hxretuoiu <cr hominu maiorii,quafi dicat.l^o.
3 Nonne vc ftipcr candclabi u m ponatur. Hoc cfl in palam,&
publue doceatut^quafi dicat.Sic.
4 Noncft cnimaliquidabfconditum . Qjiailla qitxCbriflus
iXocn.t apvflolos }ccrete,voluit pcr apoflolos prxduaripublice & mani
fefiefecundHmqiwd dicitur us jv;<iff.io.e.C^uodmaureaudius
pra-dicatc fupcr cccla.
5 Si quis Iiabcc aurcs auchendi . ldcfl,dcftdtrium inlclligendi do-
Ciri-
tlrinam Chrifli,quaft dicat talis potcsl proficere non folum fibi intel
gendo,fed ctiam atys ipfos docendo^ideofulu-itnr.
6 In qua mcn.mcnfhfu. Quod exponit fk Bt.Sifch rtcr omnia qu
valctis bona faccre ac proximo intimare ftudetis ,adcrit diuina pieta
qu& vobis in prjcfcntifcnfum alttora capitndi conftrct, <y in fmuro >
tribntionem ttternam adiiciet,& idcofubditur.TLt adiicictnr vobi
7 Qtiicnimha.da.illc&c.^tt/a habensfidcm& gratia c.x 9}
talisgratiit mcrctur,tp iterufibi dcturgratia ad augmeiit prxceienti
8 Et qui non fubcc. Scilicctfidem & gratiam quales cratScni
& Thanfxi, c) Etism quod hab.au.abco.Qjiia notitia legis qf
habcbat ablatafit t ab eis m quaiu non Valuit cis ad falute,fcd fnag
fuit cis in augmeiufun damnationis,fetudit diclu SaluatQtis Luc.li.
Seruus q.fciuicvolutat^dnifui,&:n6facit,vapuIabic multi
i o £t dicc. Hic conjequeter defcribitur Chrifli pradicationis Jrucl
primoin vno hot>.i> c,fccundo,m cbtnumtate ecdefi£,ibi.Et diccc
affi.C/ri-tf primttm fcitnditrn, quodfcme intcliigitur pr<cdicatio,Jic
patttin paraboiaprxccdcnit . Ex jtmine auttm ifl«recepto'inaliq
homir.e
52J
M
arci
Cap. liJI.
*i6
Scdefia.
t
/ a Siceil regnum. Hier.Sct iptura diuina per tcrrcnas fimilitu-
Jinesmonftnuceteftia facramenta,fkutper rotil euagelin-
rucorpus coftat.i(?i"«»» De/.eftecclcfk que rcgitura Dco,
& ipfa regit homincs,& uitia calcat, vt Centtirio bcns fub fc
milioes.Ho iacicns femcnfilius hominis eft. Semen,cft uer-
bum,Tcrra,cordahu-
niana . Dormitjo ho-
I, : minis, mors efl falua-
*u toris. Ixurget fcmcn
nocte , & dic, poft
fomnum Chnfti , nu-
merus credetium pcr
«' profpera , & aduerfa
magts.magifqucgcr-
rninauit in fidc , &£
crcuit in operc , dum
•pi. ntf.il. Tropica cft ifta
loquutio,& lndiuinis
creberrima, nefcit,id-
eft.nefcire nosfacit,
'ri'quis fru&uinfinc af-
fcrat,dudicit.£wi/>e-r-
fmrauerit in fine , hic
10 faluui erit . Vltro e»im
*'" Kmi.// wfli/i.dumvoKi-
:,,j tatem nofiram Deus
,-,, expcctat diccns. Si v-s
peruenire ad vitainftr.
u mandata . Trimum
berbam. Idefl, cimo-
.j rcm.trritiumf.mien-
' nx timor domim. De-
indefpi. Ideff,penitecia
lachcvmofam. DciniepU .fr.in /pi.Ideft chancatem. Plenicudo
cnimlegiseft chancas. £fc«we-r fepro. Falx.eft mors.vel iu-
c dicium qd fecat omnia. Quadefl «e/.i.confummatio fxculi,
K ' in qua iufti gaudcbunc,qui in lachry mis feminauerunc .
* Viccor Antioch.Perregnum Dci fides in Chnflum,vcr-
biqueaduentus in carnemflgnificatur . Hoc igicur regnum
aitimilacum cft hommi femen in terram fpargenti , homo
cnim eft,&: quis cognofcet eum> Etcmm Dei filtus citra vl-
lam ftii muutioncm noftri ca homo fa&us.ccrram confcuic,
mundamquevniuerfumdiuine cognitionisluce illuftrauic
poftea vero acfi dormitum aliqu o cocefriffet, ad celos abijr,
ammo intenm benigno & patienti,vt illiqui fcmen illud cq
lefte falutaremque doctrinam exceperancfru&um opportu
numfcrrent,expe&ans.
b Dum nefcit ille. •}< Idem.Quorfum haecf J.tberc doctrmx fc
menfufcipientium voluntati.vt vclint,operetur,permittir.
Ipfenamq; noomnia per fecfficitme bomi nobis quafi mui
tisobucntat,fcd noftram quoq; fynergiam effligttac.Quarc
_ ftatim quoq; fubdit.vltro enim tcrra tru&ificat . Ncq, emm
C libctuhommis arbicnu necefsitatc aut vi, aucaftrorum cjr-
cunuechone,auc fortuna,auc fato cogitur.vt ftolidc quidam
nugantur,fcd libere ad hoc vcl illud fcrtur .
Mit.
Tilius hominis .
VenSu
c Mitrit falrem.Mcfw quidc tciv-pii<i confiirnmationi.s ,f.!x D
Dcivcrbumt^gbidio.-ificipitipcnci.rabiNii';. Cetctom fiij
hoc loco non denotar fuppiiciu aUt mr>lcdiclionc vt rdicubi
apud prophccas . Neq5 cnim ea de eatefa f.ilx hic m meiTbris
manu poniif.quo pcrdat, vcrum nc quid de frumero pereat.
Hxc pr;dcnsiuritur
parabolade folisiu-
f fiisagit.fVimaatite
quatuorord.ncs ho
minumponit^qui.
bus tresdiucrfomo
do noxa conftricti
pcrcunr,vnus fcrua-
tur, quamutshocip
fum quoque pro fi-
dei &c operu diuerfi
t tate varie . Affigna-
tur ehim ifthic rri-
| plexiuftorumhomi
1 numdifcrimen.Hic
smtetriplex illa dif-
f fct ctia in vnam ctaf-
femredigitur.Om-
rics cnimferunt fru
mctum , etfinonx-
que multu othnci . E
d Sicnt^ranu. Hier.
Hoc femen icerum
comparac grano fi-
napis,quodminimu
in cimore efl, ma-
gnum in charicatc,
, , ., :;>; 1} , quemaioreftomni- i.io»n.4.c:
bus olertbus qma D :us charitas eft,& omms caro fcnum & Efa.^o.b
qui infirmus eft,olera m| Jucer.Ecfacicramos mifericordie, Ro-'4-a
&cop^fsionis . Cutus fub vmbrapauperes Ghrifti , qui (unc ^"•^**'
c^li an imalia,dele6tantur habitare .
■}« Theop.Parutfsitruim qmdem eft fidci vcrbum . Crcde ih
Dcu,& faluus eris. Sed fparfim fuper cerra pdicatio dilatata
cft&augmentata, itavccelt volatilia.i. contemplntuii ho-
mincs &C alti intciledu &c cognitione,fub eo habicet Quanci
emm fapiences gencilmm relmquences fapienciam fub pra:-
dicatione euangelij requieuet unt i
c Seminatum fue. AChriftofiueabhomineinterra, vcl trt
agro.i.in cordc fuo. Hic homo eft fenfus nofter & animus ,
qui fouens granum prxdicacionis humore fidei facit pullu-
lare in agi o pe^oris fui .
f Mmus efly&c.Qu.\C\ roceptibilia pr?dicas,& primo no crcdi
tur , ep pdicat Dcu hoiem mortuucruafixu. hoc eloqucn-
tix & l.ipicntia: Philofophoruoi coparacu minus inuenitur .
g ^Ac»(/.'r,(&-c.C^u^alt)tudine,amplitudine,annofitatctra-
fccdit hei bani natura. Alta eft,g,a ad celeftia fuftollit . Am- *
S\d q.a totu miidii occupauit . Annofa;quia no potcritfiniri .
Olenb. Bed.Philofoph:cts difciplims, qu^quantoapertius
excrcfcuCjViliorcs fiunc,g,a ficut olera ncrbaru cito decidcc
<& sine
a tSiccft regnum Dci,c]uemadmodum 'fihomoiaciatlcmc
Coida. Moiiatur. Aducr/is . Profpers.
tcm in terram,& dormiat,&: exurgat nocle &: dic, & fcmcn
i Inopcre. b Nefciie facit . T Q^ija in aibiirio hominis «ft.
b germinat &tincreTcatdum neTcit illc.Vltro.n.terra frucii
a Timoiem. b Pccnitenriaralachrvmofom. Chaiitatem.
ficat,primum he'rbam,deindc fpicabm, dcindeplcnum fru r
c mcntu in fpica.Etcum exieproduxeritfrudtus,ftatirn mit
Mortcra vel iudicium. Finis feculij.
titfalccm,quoniamadeft mcflis.Etdiccbat. Cuiaffimilabi \
» Beda.Pratdicatioeuangehj.CjuasducitadregnuuiDei, dequadicirur. iAufcmura vobii icgnum , &c. i
mus regnum Dei,aut t cui parabolsecomparabimus illud •
a Bed.tn cotde credcntis , vcl in mundo-
d tSicutgranumfinapis.quodcufeminatuiiifueritinterra. t
a In timore . •
mlnus cil omnibus fcminibus quccfuntin rcrra, &curn na
a Primo parua. b Chantatc .
tumfueritjafceditinarborcm.e^ficmaiusomnibusoleri-
a Omnis carofcenum. b Pradicatoies ex ipfa praidicationena^ccntes. Rainos milericor-
dix 6c cornpalsionis. e Proteftione Dei.de cjua fub vmbra Olms quam dcfiderabain, lcdi, &c.
bus , & facit magnos rafmos, ita vt poffint fub vmbra eius
» Sanfti .
aucsc^lfthabitarc. Ettalib. inultis parabolis loquebat cis 4
NICOLAVS DE EYRA. '
homint fit talh procefias^uit primo concipitur timor diuinoru iudi-
cmms. t fignificatur per hcrbam,ifua eil auid imperfetliim,cu dicit.
Frudifi.pri.h. Et quia extimoreceffat homo a malis , & incipit fe
txmert in bonis , ideofecundo concipiturfpes dhtinoru beneficiorum
^»«ft%iatnrper fpicatryin rju.i iam efifpesgranifuturi, cum diciiur.
Dcindc fpi.Tm io,ex hoc datur charitatiuus amor , qui babet opus
ptrfe8mtendeo fignificatur per plenum fiumentum , cumdicitur .
I Dcinde plcnum fru. Quia vt dicitur ad l\o.i) .c.Tlenitudo kgis
tftdilt(iio,&tunctfi homo di}pofitusyvt de flatu gratU tranfeatad
gto-
gloriam,ideo fubditw .
2 Quoniam adeff mef.J. colletTto iuflorum inpafia .
3 Ec dice.-Hic confequenter deferibitur frutlus pr&dicationis Chri
fli quantum ad communitatem ecclefta ,<ju£ deparuo slatu creuitad
magnum ficutfmapis grannm,& patet fententia ex diclis. Matt. I j .
■excepto,quod hic fubditur .
4 E,t tah.txuil.Quod exponitTheopbilus dicens. Quonia tnrbaerat
indutlx a confuetis nominibus infiruit eas per ftmilitudinem rerufen-
fibilium,qu<e erant eis cognitm.Sed hoc videtur cotradicere ei quod fu-
pra dixit Chriflus apofiolis eodem capituloyvobis datu efl noffe myfie- nu« Vpni
riumlregni Dei.Illis aute qui foris funt in parabolis,vt vidctes vidcat prsdicanit .
&non
Parsboliec
domi-
MORALITER.
t Sic efl re.Bcda.Cu m defidcria bona concfpimus , fcmc in
tcrra iadamu5,cu op^cari rc<Sta incipimus, herba fumus , cfr
adprofeclum bcnirrefamus.adfpicam peruenimu»;, cuin
eifde operationts perfe&ione folidamur , ia plenu frumetu
in fpica profcrimus.Mifsio vero falcis cepus eft bon^ mortis.
Cm
f Cni afJimtlabmusre.Dci. Sequitur.
t Sieutgra.fi. Serninatio.effbflni propofiti coceptfo, profc
ctus feminis incipit a timorcqui p-incipium eft f tpictia: , &
cft minimum inter fcpte fpirttiifTancb dona , fcd fic matrna
introduftachiritatequ^matciteftom-iib virtutibuj. i.Cor.
ij Ecf.icttramosperadus charitatis diftinclos.m quibus
aucs cccli,ideft,contcmplatmi rcquicfcanc.
Tom.j. r 4 Et
...>"
57
t Mnt.j.c
S? a tiae rarabal* Beda. Non quod nullum fermoncm turbis
■f* jiperruf.iccrcc, lcdqiiia.nulliisfcrmocius inucmcurmquo
aliquid parabojaj noh inocntatur .
b Seorf.m (iumn difiipvliL Hicro.Tlli cnim digni cranc .nidire
rnvftcria in iruimo pcnccralifapiccia:,qui remoc:;>cog:cacio-
nu tuiuujtihiu m foli-
- Imevrrtutu pctfna
Glofcrd.&NicolaicleLyra. 5:2 8
^lkgjrkc.
ncbac.Sapicntia cnim
tit in tcmporc ocij
difccoda .
C Innaui. Bed.Allego
ricc.Mare feculi ajft9,
Nauicula nux , qua
li^ui1""0'0 mundi fll'ausafccdi-
'tT m',.&:adlir,tuspatria:
cceleftis peruenimus.
t Mat. j.d Alix naucs qux cum
t 1l*imm domino fuille , nec
in altum ductx,nec
tempeftatem percu -
lifTe dicuntur , eos
fignificant , qui ica
fide dominicx cru-
cis imbuuncur , vc
tanquam rudcs non-
dum tribulatione pul
cis.vc fomnummor-
tis caperec , fiuccus
blafphemantiuvn dc-
moniacis excitacijp-H
cellisaffutgunc , qui-M
bus camcn nontur-fl
batur eius pacientia •
fcd difcipuli turban-l
B
fn?c thcpricapoftacb'uam vicam. )
e Dormicr.i. Bcda. DifcipulisnauigantibiisChriffiisobdof»!
mir.quia fidclibus rcgni fucuri quiere mcditancibus c£ I piri- j
tirfiancti fcuido fi.itu vcl rcmigio proprij conatus mudi fith
ctus poft te» ga lactanubus fubito Chfi paffio adueriit.qoo a»
fcendece puppim cru
a l.ac pomm dcdi vobis.non efcam.
a verbum prout potcrant audire . t Sinc paraboU autcm non
^A turb*. Mpiritatllbm fpiritualia. jigm^ iiuelligcre . TAperre.
b loqucbaturcis. Seoriumauicm diicipulisfuist dilTercbat •
a Appiopmqtianrc occafu veri lolis .
omnia. Et ait illis in die illa cum ierd effet faclu.Trafcamus
tcontra • t Et dimittentcs turbam aiTumunt cum,i*a vt erat
1 Vcl cum eo. a Ferfequutorum vcl darmonioriim.
innaui&alijEtnaucscrantcumillo. Et fadtacft prdcclla "I tur,trepidant, pcri-
c fEcdefiam. F clitanrur.
magna,vcnti & flu&ust mittcbat in nauim,ita vt implerc-
a Alias naui]. b Coipuscui diuiniraj.Iiau caput inclinatarecumbit . c Corpofllitw
vt homo.
d tur nauis.Etcratipfcin puppifupcr ceruica!docrmiens. Et
g a Bc.Nc diutius refurrecbonc dilata pcrircnt omnino . b Difcipuli tutbari preomet re-
furreolionem, f Q.Nau cit tibi cuii.
excitant eum,& dicunt illi. Magifter,no ad tc pertinet quia
a A morte pei morrem dcltruxit cum quirnbebatmoitisitupcrium. b Diabolo.
perimus? Et cxurgens comminatus eft vento , & dixic
1» a Feifequutoiibus • b Bc.Uudsoium rabicm perrefurrcirion< m reprellit qmrcaput
quatiens clamauit.Si iilius Dei elt defcendat nunc de ciuce. 1 1111pcr.1t vt Ceus .
ftci fufcepca fidei my- f ma'ri.Tace , obmuteice. Et ceiTauit vcntus, & facla cft tran-
paCC COn- a paxineeclefiapoitprefliirasvcltheoiicapoliaftiuam. fldeo timidi quia nec &c.
quillitas magna.Et ait illis : t Quid timidi cftis ? t Nccdum
h nabctis fidem ? Et timuerunt timore magno,Sc dicebant ad
1"Veie mirabiiis .
altcrutrum:t Q.uiiputas eftifte,quia & ventus & mareobe-
diunt ci ?
t Mat.t.? feruent. Veleosqui
poft tribulationum
crcbras procellas ad
tcmpus pacis fereni-
jQuifnam tate vtuncur. Erant
.1 Jr«-M enjm;forfitanj]ia.na_
ues nuper facia? , &:
in portum tancum
' deduct,e, vel pofi maris pericula ad portum redufta? .
* Victor Antioch.Ncautemdifcipuli ob id fc cfferant quod
casteris miffis foli ipfi affumpti fuerunt,domimis graui tcm-
pefiate illos ia-lan finit . Qnamuis per hoc quoque illorum
COriftantiam cxplorarc voluerit.Non finit autem illos ia6ta-
ri prxfentibus alijs.ne lnfirma illorum fides cxteris pacefie-
ret ipfeque feorfum illos commodius inUruere & corrige-
re poffet . Neque enim ipfi quoque conuenientem fatis de
illo opinioncm habebant . Nam etfi fcircnc & credcrcnc a
fomno excitatum maris xrtum conipefcere poffe,dormien
tem tamen idpoffe nunquam credcbant .
d Jn puppi. Hicr. Puppis mortuis pclhbus viuos continet &
fludus areer,& ligno fohdatur,ideft cruce &c morte domini
faluaturecclefia.
Pfal uo.a Hier. Puppisinitiumeftfan£tasecclefia:in qua dominus
fulm, 88J> dormit morcecorporali,quia nunquam dormiet, qui cufio.
Ierufalem.Cominacur venro & mari.de quo dicimr. T» do-
minaris poteflati maris. Vencus & mare,daemones 6. perfcquu
q tores funt,quibus dicit tace quando compefcit edi-la iniquo
rumrcgum vt voluerit quia non cft hominis > vtdirigac
greffusfuos. Tranquillitasmag.paxccclcte p<?ff preffuras
fiue
Moraliter . Cuml
figno crucis laibu-ji
ti,, mundum rciin^B
querc difponimus nalj
uem cum Iefu con«B
fccndimus,mare tra-H
firc conamur. Sas-L
pc qui non dormi.l
tabit ncqnedorinieil
cufrodiens Ierufa- R
lem nobis nauiganri ,
busdormit , qlna ir> ■
ter mcdiosvututun:
nifus, vcl di'monum >
vcl hammum prauo
rum , vcl noiir.mim
cogicarioiiu lmpccu
fidei fplcdor obtcncH
brefcic , fpei cellttd"
do tabcfcit , amonii .
flamma refrigcfcit Scd 3d gubernatorem recurramus,i!lum
fcdulo excitemus,qui non ieruit,fed nnperat vencis,qui om-
nia fcdulo fcdabir,qui portum falutis iodulgcbit.
f Tace ob. Nota quod omnis creatura fentit imperiu crca- <
toris?Non quod omnia animata,vc mentiuntur h^retici,fed )
maicfracc condicoris qu^ nobis infcnflbiha,illi suc fenfibiha, '■
g Quid tmuellis. Bcda. Qiiafi dicat Qindme prarfente tt-M
mecis ?Cui iimilc efi,quod poft refurredf ionem cxprobraiuc :
incrcdulicatcm illorum,& duricia cordis,quia his qui v
runt eum rcfurgere,non crcdidcruc.Et itcm.O ilulnzr
cordead credtndum in om;.ibus qh&laqiattifunt propbeta. 7{^n>»j i>h
portuit fic pati Cbriftum,& intrare iu gloviam fuam?
h £rr;'m«(-.Marcha:us.Porrohom:nes miraci funcdJcdfllB
Qtialis eft &c.Non ergodifcipuli , fad aln' qui in n ik
micabant",de codubitantes,cui mare& vectis obcdirec. VelC
eciam ipfi difcipuli reci:e homincs dicli, quia nccdum n
rant potentiam Saluatoris.
* Theophylactus.Dubie {c habeba nt crga eum Inquan
tum.n.iuffu mare placauit,non baculo vc movfcs, non pre-
cibus, vc Elifxus Iordanc.ncque arqa vc Iefus N uic, frcudu
hoc veredeuseis videbaf, fecuduveroq-dormieba: homo.
^ CAP.
NICOLAVS DE LYRA.
& non videant & Mmb.i^.d.In parabolis loquor eis,quia vide
tes non vidonc,&c. Dicendutn quodfacra [criptura hoc babet pvo-
priumquodfub vnalitera babeat plures fenfus,quorum aliquifunt po
tentiores & alii magis Utentes,& ideo in parabolis Chrifli turbs, ca-
fiebant fenfum magis patentem non autem late»tem,fed de taliintel-
kc~lu docebat Cbriflus apoflolos adpartcmjdeofnbditur .
Seor-
i Seorfum aucem difcipulislkc.Deturbis autemprxdiclumejl
yt -pidentes -oideant,& non videant.i.capiant ftnfum magis paietem,
non auteni Litentem .
2 Ec ai t illis in illa die . Hic confequenter defcribantur miracula
doftrina Cbrifli confirmatiua,Et primo defcribitur miraculnm faffum
in mari,fecundo,in terra in principio fequentis capitulijententupri
m$partispatet cx his qua diclafunt, Mattb.S.
MORALITER.
t Etfallaeflprocellama. &c. Nauisquam Chnftus ingredi-
tureftanima iufti qiLtabeopergraciam inhabitacur , Pro-
cella vcro fur^es eft tnbulacio,qua; frcqucncer infurgic pie
viticntib.in Chrifto,Scd Chriftus dormit cum talia permit-
tit fccundum vulgare dictum,fed excitatut cu oratio pacic-
(u
tis exauditur. Ec fit tranquillitas extcriuscum perfequutio
ccffatjvel intenus qtiando Dcus fuftinenti patientia bonam
prefcac.Et hcctranquillitas meliorefc quam prima fiaitdi-
ccum fuic Paulo. i. Cor.ia.c. Sufficit tibigratia mea . Propcer
quod fubiunxic. Libenter igiturglortabor in iafirmitatibtts mcis,vt
inbabitetin rne virtus Cbrifli .
)p
t
r***
iviarci
V
J3
tO
C A P. V.
E^kpenerunf &e. Gerafeorum 3 E D A . Gerafa vrbs infl-
gnis Arabix trans Iordanem luncta nwnti Galaad m tn
iUManafrcyion!ongeaitagiioTyberiadisiu quo porci pre.
npitatifuntiUnricacgences quas poft refuirccbonem fua
dominus miffispre-
duos . Vcrifinvle ficMireum & Lucaai feufowm docfttoh. D
elccifTe.Cii_iarecrianiryIamicateniiIlius.=ccuraci'; sexp miuc
cjua M -ctheus. $cr»hfit namque wncirliifcatenifq; difrupris
lapidi-
dicatonous vmtare-
rjignatuseft. Vr.de
wnbene Geraf.t _fiiic
Gcrgeli colonu cii-
ciens , fiueaducna
appropinquins, in-
terprctatur,quiage*
tium populus colo-
num falicct diabo-
C A P. V.
T venerut t tras frctum maris in regione
\ Gerafenorum * Etf cxcuti ci de naui fta
a Bcda gemes quar da:moniacis ilufi di.-rtnnis idola colurit.
tim occurrit de monumetis hdmo in fpi
'* Q^ingenti'S iBor;uisoi>cril.us,'de't,;)e.ci' s deleclanrur.
ritu immudo>qui doamicilium hebat in
a Beda.fei fidorum corpora anime neccatis moitu.x fiiht fepulchra .
b Legibus diuinis quia non erar dignus.
b
1 Vc) Dcus, vclhomo.
fan-
lumaquodiu inco-
lebatur expulit , & b monumentis.tt ncque catenisiam quilquam poterat cnrrL,
quieratl6ge,faau$ ligare, quoniatn fa^pe compedibus &catenisvinc5r,us diru-
pillet catenas, cccompedes comminuiiTct & ncmoporc-
fAdueeiis. ^Frofperis. f In fediMte optiuin .
rat eum domare. EtfempernoCleacdie rn monumcntis
In faftibus fnperbix. a Be.Fer verba dunfsimx infiielitatis. b tWa.IdoIis.
1 Quomam arreptis caucibus feipfos furbiudi concideb.inr.
&inmontibus erat clamans ckconcidem fe iapidibus . Vi-
densautcmlcfumalongecucurrit , &adorauitcum, &cla-
a Be.Qjiihil commune nobis.Hoc contra Iudxos dicunr.In beel2.ejub eiicit darmo.
dixit . Qui*d mihi & t'bi Icfu filiDd
eft prope m
guineChrifti.
# Victor Antioche
nus . Emendatiora
exemplaria neq ; Ga
darenorum ncquc
' Gcrafcnorum lcguc
fed Gergefen o ru m
Eft autem Gadara
cuiitas Iudxa? , pro-
pter f.ilubres vici-
nafq; rhermas haud
jgnobilis. Humspro
montorio adiacctla
mansvocemagna
Ctedunt 5c contieniifcUnt fiiiuniDei-
a Hoc contri Anium qui negat filium Dei.
altifiimi ? AdiuroteperDcum , nemetorqueas
enimilli . Exiipiritus immunde abhoniineittb
A'ias
cusqucmincoLc itn
reappellant . Gcrafa eft oppidum Arabie; nullum ncque
niare neque hcum vicinum habenis . Gecgefa eft locus
aquoGergefenorumciuicasdenomn irur vecs quide i!la ,
non procul ab ca fita quanunc- Tyberias sppellrtur . Circa
quam extac rupes praxelfa , & lara ex qua porci dxmonibus
acb,:n mare feprecipucs dediife feruntur.Intcrprccauir au-
tem Gcrgefa, eiedortun vicina ab euecu forcafsis hoc nome
fortita,quod loci illius honnncs Chnftum fi non vi cci zc pre
canoindeexpulerincliquidcm rogabanc illum , vc a finibus
eorum difcederec. Vel certequod mali dxmones porcos in-
de in marc deturbarinc
a Homoinfpiritu. Ifidorus.Homo ifte defperacifsimus eft po-
pulus gcntium quem enunieratapoftolus. Elacus fuperb.im
mundus,f.inguinarius,idok'latr3,ignominiofus,neclege_na-
ture,ncc Oei,nec humano timoretig itus,cui lcgio nome efc
idcft,dccem miliaqua: caduncadcxterapacris qua-eftChri
ftus.Huicgrex porcorum crcdicur: hi fine refpcctu milencor
diariimulininfernoper iinpcrium immacunj mortisluttb-
cantur. Ab his mulci fugumc » q. p-fcebant cos. Flageilato enim
fiHlrofapiens ;ap:entrorju •pelprudtu.toi .
* VictorAntiochenus. Manus cV Luc2s vnius tantum
quiadsmone vexibatur mentioncm faciunt.Macth^us aute
Z duoturmat hcc non pugnanr,pugnarcnt tamcn ii Marcus &C
Lucas vnum duncaxat extitiife icnberenc. Macchcus aucem
duos
p-.T loca defcrta diuagati coniucuiiic . Marc us acfdit
b us fc.ipfum concid ifle.
b V.t rer:ra'cnif C c.
Bccia.CitcnisiSico-
pcdibus graues ,&
dmelcgcs gencium
figiiacur,quib.pccca fMn.fJ.d.
ca iri rc ebru Dublica Luc.8-15-
tohibebacut.-RupitisTexq,nt«!
catcms ( vt Lucas
fcribit ) fubico nge-
batur a doiruini inLuc*.8,c.
dcfeirt) quia cti.un
tranfgn-tfis illis h-
gibns ad ea fcclcra
(.upiditscei^pnbaii
tur,qukEiam vuiga-
rem excedercntco
iuecudinem. E
C Iti monumentis .
Viitor Antiochen9.
Demones in fepul-
chris vcrfr,ntur, quo
rudipleb: cxccran-
dum dogma pcifua-
deant,ncpe dcioor-
tuoruanim.sindiC-
mones trasfovniari.
d Quift mibi & tH>i. ■
■JJ VictorAntio.
chcnus. Qnandcquidem Apoftoli in nam Chriltumhomi-
nem eifc confefsi tucraiit,prodcuf't ntinc in mechrim dxtho
nes quiilliusdiuin;raceniapercct.roniulgcnt.Eapropccrqui
marc fluctuansruiliimquc onquicfccns nonaudtcrar.r , ftli
iam dxmoncs magnaid voceclamanccsaudmnt, quodma-
rc per fubiram cranquillitatem iamanteclamarcr.
e Twq e as.hi da M;gnum toimentum ci a lajfionc1 hominis
ccfiare,cV; tantodinnttirgrauius,qtiapto pofsrdecdiutius.
* Vic-tor Antiochtnus . Nc adulandi ftiidio lejkfiff&ei
&c. clamitare videaiiiiu ,rcrum cxpcrientia, hoceftpenAiu
fcnfu ci>mpulfi venuf i huc ante tempus torqucre nos yocifc
rantur.Nam ne illorum fnpplicatio dc fraude fufpcc.ta habe
ri queat,vcrbis modoallegacis mimictiam inte- fcinrcitc-
dctc marufefle rcltantur . Ncquc cnim lgni qin fub fcnfum
i;on cfidcbat Chriftiqucpncfcnii.idiiccantum inccndcbau-
tur 6c co: qucb.intur,vcnim d|iam impcndcncium malomm
mciu.A:b!Lri.batur cnim vlcinumfupplicium iamtum ad-
etfc adcoqucad mfcrorum crOdatos vcffigio fcfeabrcptum
in.Metu uaquec6ttcinati,rogant,perqucomnia f icra obte
flaniui,nc anteten pusad pceharuftj locum ^mandetur. V^c
n crgo qui tcpus adhuc reliquum habeant mtra quod ca que-
kbet cn ba htmvtfics cxerccant,non (lnecortcntione cuin do
mino cx poftulant, raquam qui antefcgitimum tcmpus vim
ipiis adferacpenamque cicra lultam caufam lntcrac. F
& Q»od
fuumii,
Dicebat
Lt intcr J
NICOLAVS DE LiilA.
C A P. V.
ET vencninttrans frctum. Hic csnfequenter defcribunt
ftimnaculafaela in terra addciSlnndtfuA co^fifmationei
itnr Chri
tculafaclainterraaddoftrin&fu&co^fifmatiowm . Et
p mm dtfcribitur damoniaci curatio, fecund filiz ^irchiiy iag ->gi re
fulatetioibi.Et cum afccndiflcc Ioliis in naui.Trima in duas quia,
pntno iefcribitur curado d£*totiaci,fecundo deuotio ipfius curati,ibi.
Cumque afcend ercc Evpofvi» primx, partis patet ex diclis Malt.
%-paucistxctptis qut difcnrrentur .
i Occurit ei de monu.homo in fpi.immundo.7J?^ obfcffus a
dpnone
d<tmone Mat.S.b.diciturquod erant duo^d quoddicendu quodfccun
du -pentatt duo erant dxmoniaci,vtdittt Matthxus^fed p/jus erat /<*-
uior altcro in quo erat levjo djimonfr,vt dicitur infra & ift? foUts nomi
natur hic A M >rcoy& .ilins tacetur,quia non erat itafamofnsin malff.
2 Lc fempereVc.in m. Scd '.cct gentilium ddmnatorum f/perquo
rum aoimas d.emoni s iam habebant poteilatcm,& idco hab>tabat vbi
corcora eorum eranlfcpulta , tanqUatn habituri pouflatcm fuptr ea
pofl finale iudicium.
3 E,r interrogabat eum quod ti.no.eft. Interrogauit antem
Chrifiutjnon qula ignorarety(rd vt multituda dantomtm i\> illo bomine
kabitantiuui ex cotiftjjlonc cwuty appateret vndcfnbditur ..
Legio
MORALITER.
El *enerunt transfretnm. Scquitur.
i ^ufowoc.e^c.Pcriftumd.cmoniaciimdabolus fi^nifica-
tur,qni in monutrccis 6c in miutibus,idcft,in fixdis <$£ m fu-
pcrbh hominibus habirac & concidic fe lapidibus,ir|eft,ho-
roinibus in fide ftabilibusquosacriccr tentac . Std cociditur
nam,
namab eis deuincitur.Nomencius le?,io,quia multis iri rfta
lum fociPCur.Eiusautcm cicclioperChriftum ,"fignificauit
da?morium mulcicudincm dcijciendam pcr ipfum . Qnod
aucem d^mones eicfti parcos mrrauerunc, fignificac , quod
incranc duccntes vitamporcinam,& cos prxcipicanc iu gc*
hcnn am. ,
»1
Glofxrd.& Nicolai dc Lyra.
»*
a ^Wr/o/coOirncniBcda.Kur qunfiucfciusintcrrogat-, fed
vc ( ofcfsa publica pcftc quam roleraucrat, virtus curaiis gra
tior apparcac . S.-dcciam faccrdotes n<>ftn tcmpons qui per
cxorcifmum dcmonc* ciiciunt folcnt d'Ccrc,non aliter patio
tcs pofsc curari,nifi quantum fapctepofsunc omne qd a dq-
mcmbtis vifu.audi?
tu,vcIquolibetfcn-
fucorpotisaut ani-
i. : vigilantcs dor-
mienufvc pcrtulc-
runcpacenterconfi
tcanrur,
-fomaej dcmo b L gio mihl nomen
ne». efl,&c . BEDASi»
gnificat populum
gcnlem inniimcris
idololatri.rcultibus
rnancipacu icui con
tra cft . Multitudinh
(te.e.cor vnum &ani-
rnavna. Vndcbcnc
lnBabyloniscaftru
ftione Jinguaru vni
tasperfpiricum fu-
perbia: fcifsa, I Icru
falemper gratiafpi
ticufsandti linguaru
B varierascftadunaca
liuc.s.f. & tlla confufio &:
bxcpacis vifiodici
tur.quia cle&osin
plunbus linguis &"
gencibus,vnafides
a rogabateum. QLodtibinomcne(t?*Etdicitei • Lcgiomihi
* nomeneft.quiamulti fumus . Etdeprccabatureum mukum
a Std tputerct lr. * £<■"« poicorum.Si hoc cd lut tn m.fci
nc fe expclleVet extra regioncm .' Erat autcm it>i t circa mon-
tem grcxporcorum magnus pafccns in agris.Etdcprecaban-
d turcumTfpiritus.diccntes. tMittc nosinporcos , vrineos
a Vi poicornrn pcrditio,omoibut effet laluti» occalio.pxftore* cnra vidcntcs ftatini nunciaucrunt
ciuitati. b Beda.Accepia poteltate a Deo.alitet enim nec peconbus nocercm
1
k
tu«.».e
lntrocamus . Et cdnccflit cis ftatim Iefus. Et cxeunrcsfpiritus
c immundi introierunt in porcos , & magno impctu grcx pra-
f cipitatus cft in marc ad duo millia , & fuftbcati funt in mari.
g Qui autem pafccbant eos , fugerunt , & nunciauerunt in ci-
uitarcm &inagros . Et cgrelTi funt vidcrequidetTetfacTi, &
b veniuntadlefum , &videntillun.jquiadarmoniovexabatur
fcdcntemvcftitum,&fanccmcntis, &timuerum Etnarra-
ucrunt illis qui viderant , qualiter factum cfset ei qui da:mo-
a Conlcii^rrajiliutis fust adhuc infirmi poridus fapiemias cius fuftincre non poteiant.
1 niumhabuerat, &deporcis. Etrogareccepcruntcumvtdi-
fcedcretdc furibus eorum. tCumque afcenderctnauim,ccepit
a DiiTolui.Sr. efle cum Chrilto multo melius eft. 4
illum deprecari qui a dfmonio vexatus fuerar,vt eiset cum il-
a Quia manerein cainc piopteialios neccflaiium elh
&p7etascoto orbc n lo,&ndn admifit eum , ledaitilli.Vadeindomum tuamad
pacificando confir- tuos , & annuncia illis , quanta tibi fccerit dominus, & mifer- f
mat, rcprobosauc r • r i.--~ o • j «r^ i:-
plures fccta: quam lus *lc lu* • &aP"t & coepit prajdicarcin Decapoliquanra 6
lingua?d:fsociando
confundunt.
* Victor Anciochenus.Non dicit numcrum precife fcd
fimplici voce magnam adcfsc mulcitudinem indicar . Siqui-
dcm exafta numcri difcufsio,nihil ad re qua: quxrebatur fa-
ciebat.Er deprecabxntur cumfpiriius,&c. Nc fcilicct excra pro-
uinciam ipfos dciiciac,aut ne in Abyfsum ab.re mbeac,vc ha
bct Lucas(Abyfsus,cnim fcccfsio cftex hoc faxulo. ) Ex co
auccm quod demoncs.ne extra prouincia,auc cxtra hominu
Confortiu,tn tcncbras cxteriorcs qua: parata: funt diabolo &
angelis cius,cxpc]Iatur,tantopererogant.planum ftcdnm
alioillosamandarepocnfse fi voluifsccpcrmifitaute eos m
terra illa hcrcrc,qucmadmodu diabolum quoquc in mundo,
hoc circumagcre finit,non qcFnobismale velic, fed nc pcr
aduerfani abfencia,humana natura corona,hoc eft,obtenta;
vicloria? praemio fpohetur.Tot aute porcos penrepafsus cft,
vt pala faciat.quanta ira & mdignatione demones in homi-
ncs ardcac.Voluic cciam oftcdcrc multo minora damna m-
ferre hominibus,quam infcrrenr,niti Dci vtrtus prohibcret.
c Mittenos. Boda.Lucas.Et rogabancemn ne i-.nperarcr il-
Iis,vcin Abyfsum irent.Sciebanccrgoaiiquado futuiu.n vt
peraduencumcius mitterentur in Abyfsum,n6n.ttura prar-
diuinantes,fcd prophctarum in fc di6ca rccolcntcs, ldcoquc
floriam Chnfti quam mirabancur, ad fuam tendcretime-
antdamnacionem.
d Inporcos. Bcd t. Porci fignificanrhomines immundos , q,
vocis 6c rationis expertes m mote fuperbia; pafcuntur,&: lu
tulctis ac^ibus oblpdantur , qiub.pcr cuicum idolorum pof-
func da?moncs domjnan.Na nifi quis porci more vixcnr, in
eum
cum diahokis poccftaccm non accipit , nifi fortc ad pioban)
dunsnon aurcm nd perdcndum.
e Crcxpraci.efl. Bcdi.Quia iam clan'ficataecclcfia,& lib?ra
to populo.gcntium a dcmonum d*. nunacione in abditis a;j,Qc
facnlc gos ntus qui Chnfto crcdcrc nohicrunc c^ca &: .pfutj
da cmioficace fub-
mctii.
f Jldduom\l\ia, &c D
BEDA.frubcfcac'
Manicharus fidcca
dem fubftatia.tSdcx n
codcauctore homi
num bcftjaruuique .
funcanima?,quonia
ob vnius hois falu-
tcm duo mill. por-
corum furfocancur.
g i^inutem. Quu
qmdaprimajcsinv
pioru quauis Chri-
ftianam lcgcm fu-
giancpotcntiam ta
mci! eius fiupcndo
&L mirandopcrgcn
tcs prxdicaut.
h Et vident illm
Bcda.Lucasfedcn-
tcm ad pedos eius,
quodfigiiateosqui
a pcccacis corrcdti
funcfixa mcncism-
tctionc vcftigiaSal
uaLonsqui fcqiian
tur,inrucn.
i /''tftitum Virtutij •'•'
fludio,quod vcfana
mece ndidcrat.Vn-
dcfilius ,pdigus ad
patrem r.d es, mox
flolaprimacumannuloinduitf, qaquifquiscordc penituc-
ricpi)tcft donante Chrifti gracia pnftina itifticia; opcndc
quibns cecidcrar.cum 3nnulo inuiolaca: fidci rccuperarc. i
k Et timn/runtMuhi enim antiqua fuauitate delectati hono
rare fc.fed patt nolle Chnftiana lcgc dicunt.quia ea imple-
re non pufsunt,admiiantes tamen hdelem populum a pn-
ftina conuerfacione fanatum .
1 Et rog4rec£perunteum.R:\banus.Vt Pctrus. Evi amedomine, *
^tt/a/7owopfcc.iror/i»w,e^f.Necangantarcam Dei,vt Oza.u;
* Vittor Antioclienus.Agnofcuntenimfc indigncs,qui
tantum bonum m fua regione habcanc, fimulque nc oi
fcntisvirtutcm:grauiusquiddaproptcradmifsapeccac;;pa-
tiancur,plun mum formidanc.
m Vade in domu tuam. Beda.Sic quifquc poft rcfurrect
peccaccru in confcienciam bona rcdeat &: propreraliv»rum
falute cuangcho feruiac,vc poft cum Chrifto quic fcat,ncdft
preproperevultiamefsecu Chrifto,negligatpra:dicacicins
myftcriym fratern^ redemptioni accommodatum. .
Hieronymus.Homo fanatus mirntur in domum fu.mi id-
cft,in fpincualcmlegisobferuanca, &: pr^dicat in Decapo-
}i, ldeft , ohfcrvac dccalogum.dum a Romanonunc regno
couercuntur lud^i.i.func dc ecclelia,qui ctiam in hccra tan
tum pendcncdecalogi.quia moraliaad hceram obfcruanda
funt.Bed.: M atthxus"duos.Marr us & Lucas vnumademo-
neturatum dicut qui » vnus eorum clanoris eft uominis,&
famofions,&. idcocuratiociuseft famofior.
Duo , gentes hgmficant dc duobus fil;is
Noe.
Allcgon
cft.
fluid
NICOLAVS D E LYRA.
1 Lcgio mi.nomen. eft.Z.rijio antm proprie diatur numerus de-
icrminaius armatorum in fxercitu.Et conthetfex milliafextentosfe.
xagintafex , & indc dicitur legio in dtmonibus aui miUtant contra
nos.
2 Et depreeabatur. Scilicct lcgio dxmonum,
$ Ne fc cx.&Tc. ldell,extra bominum bubiiationem,v»de & Lucx
S.c.dicitur in ^ibyCsnmJocus enim infemidebetur dmionibusjermit
tunturttmcnmcrbaminctbabitarevfciucad iudicium Vt glorioftor
ftt elctlorum vidoria tn dmonuva tentantiumfuperatiqnc.
Cum-
4' Cumque afcende. Hic defcribitur curatidcuotio^niagratm de
beneficiofibi collalo,>olu:t ftqui Chrislum.Jefus antcm.
J Non admifit eum.IdeJi,nonrccepit eum ad apololatiivcldi'
fcipnlatut/. proptcr borrorem pr&cedentis pafjionis . Item ne afoibere-
turddmoni^uodtfiafacerctficffctdifcipulus Cbrisli.ExbocUao ai-
cifitur,tjuod dxmonjaci & furicft poil curationcm non prornouentur
in eccltfta Dei. f
6 Ec abnc 8c cepit prcdicarc in Dccapoli quam, &c. T^nmen
eil regionis , & diqtnr 4 deca quod efi decem , & polis quod tfi
limtas.
Et
I
533
Marci Cap.V.
534
Noe.Cum enimNoe tres filiosgenuerit,vnusafsumptus cft
/in poflcfsionem D- i,duo idolis dediti.
a Etvenitquidamdear.&c. Hieronymus.Poft ha;c lairusar-
cf)ifvna°"0£;us venicquia cum intraucrit pien/tudo gcntium
tucomnis Iftael faluus fiec.laitus illuminans vel illuminatus
jdelUudaicuspopu
iUu
lusvmbraliterccdc
n.« poflta fpiritu illuflra
tus & llluminatus,
procidensadpedes,
idelfyd incarnatio-
nem Iefu fehumi-
lians, rogat pro filia
qui fibi viuit alios
viuerefacit . Abra-
ha&Moyfes & Sa-
nuicl rogant pro ple
bcmotcua,&fequit*
Icfus preces eorum.
Becia. Iairus illu-
mmans vcl iliumi-
natus,quiauerbisui
eorum^ronfcientiam erigerer,noxiacarnaliam populorum D
confuetudinegrauatus eft.
d Et mutierqud, &c.Ver%cnrc domino ad filiam Archifyna-
gogi , morbofa mulier annis t a.prsripit fanitatem , & poft
filia fanata eft,& fufcicatacft,q.a fic difpcnfata cft falus huma Rom.u.c;
nigeneris.vtprimo
iibi fecilTet Iefus , & omnes mirabantur . Et cum t tranfccn -
ditTet Iefus in naui rurfus transfretum , conuenitturbamul-
Moyfeslegislator.
a ta t adeum,&eratcircamare. Etvenitquidam dearchify-
a Beda.Hiuniliat fe.
b C.iput Chiifti Deus.p edes.incatnatio eft.
Incarnationem.
ttraieeifsec
Nos»
nagogis nomine iairus s & videns eum procidit ad pedes eius,
1 Plebs Iudaica-
b &deprecabatureurnmultumdiccns . Quoniamfiliameain
In delfcnt one, a Incarnem. b Mifeticoidiz. Avitiis.
extremiscft,veaniimponemanum tuamfupcream , vtfalua
In virtutibus.
fit & viuat . Et abiit cum illo , & fequebatur eum turba multa,
H.xmorroifla.
C.l.
c &comprimebantcum.tEtmulicrquiceratin profluuioian- f
otpopulum lllumi- d guinis annis duodccim , & fuerat muita pcrpefla a compluri- 3
nauit,& Vt llOC pof- e ° Natmalem induftriam. *
bus medicis» & t c rogauerat omnia fua , nec quidquam t pro-
feceratjied magis deterius habebat , cum audiflet dc Iefii, ve-
Pcr £dem.
nit inturba rctro , & tetigit veftimentum eius . Dicebat cnim
quia fi vel vcftimentum cius tetigcro , falua cro . Et confeftim
Radi.t immundz cog:tat:onis.
iiccaiuscftfonsfanguiniseius , & t fcnfitcorpore, quod
fMat.8.c.
Lucx.S.f.
**" fctafpiritufancto il-
luminatus eft.
* VICTOR.
antiochenvs.
Miracuhun miracu
h fucccdit.Etenim
princeps Synagogx
non tam defide ad
promercdum Chri-
fiigratia,inftructus,
quam lethah filia: morbo impulfus , prafidii caufaad Icfum
venit.
b Quoniamfilia mea. Beda.Lucas,quia filia vnica erat illi fe-
reannoru it.Sc hxc moricbatur.FiIia Archifynagogi,eft fy-
nagoga fola lcgali inff icutione compofita,quafi vnica M oyfi
nata.Hec *2.anno,ideft , tempore pubertatis appropinquate
moricbatur,quianobiliter a prophetis educata,poftquam ad
intelligibilcsannosperucnitj&fpiritualem Deo fobolem
gcncrare debuit.fubito errorum languore conftemata, fpiri
tuales vias defpcrabiliter omifit.
•3« Victor Antiochenus.Hanc Matthxus mortua.Marcus
grauiterigrotante, &tancum non animam agencemaffe-
cit. Quarc paulo poft de Archifynagogi famiha venere , qui
dominoadhucitercarpcnte^puellam vitafun&am denucia-
runc.Ideoquemagiftru eius reigratiaamplius vexare,fuper-
uacaneum videri. Verum nulla eft repugnantia.Siquide Mat
theus miraculum hoc expones,vnum breuiter per alteru de-
fignat.Ex hoc enim quod dominus mortuam exufcitauit,v-
trumqucmfetre licuit,nempe &c mortem obiiffc.&c in cxtrc
mis laboraffc adolefccntula. Matthzus ergo exacla illa nar-
rationemiffa,doniinum operam fuam pollicitum,vna cum
^ difcipulis exufcitatum abiiffc fcribit.
1 c Ettomprimebant. Dum nd puella fanandam vadit, a turba
compnmitur,qura Iudxis ialutis monita pta:bens,quib.£gra
eorum
aliquaexlfrael.de-
inde plcnitudo gen-
rium&ficomnislf-
raelfaluusfiet.
Beda.Notandum
quod puclla duodc-
nis&multcrem i».
annis fanguine flu-
xitjidett, quadohec
natafuitilla infirma
riccepit. Vnacnim
peneeademque i~x-
culi setate fynagoga
in patriarchis nafci
& gentes coeperunc
idololatria fedari.
Beda. Mulier fan
guinaria a domino
curata eft , ecclefia
eft de Genribus in • Tadwmto feo
genticarnaliumde- cm
lc&ationu flucui pol
luta , &: iam a ccetu
fidelium fegrcgata.
Ha?c dum Chnftus
Iudasam fanare di-
icerneret, iam para TcoSn0U1E
ta aliifque promif-
fam falutemfpecertaprauicnit.
4« Theophyladus. Pcr HzmorroilTam intellige human^m
naturam.Profiuebat cnim perfcftum , quod animam occi-
dens,quafi fanguincm fudit animarum noftrarum.Hec a plu
ribus medicorum,fapientium dico huius mundi , & legis 8C
prophetarum curari non valuit,mox vt fimbria Chrifti teti-
git,ideft, carnem eius fanata eft . Qui enim credit filium Dei
incarnatum, hiceftqui vcftimentorum fimbriamtangit.
e Mnlta pcrpefs a acomplurib.medicist&c.Beda.FaKls Theologis
Philofophis,iegum fecularium do£tonbus,qui fc vtilia viucn
di pr^cepta dare promittebant.D§moncs,quoq; quafi homi
nibus confulendo fe pro Dcocolendos ingerebat, quibus au
diendis, quanto magis naturalis induftricj vire* cxpcndebac,
tanto minus fanari potcrant.Scd cum audiffent populum Iu
deorumegrotafle & verum medicum dec^lo veniffe,ccepe-
runt languoris fui & fperarc & inquircre remedium.
f Vtnit in tur.re. Bcda.ft quis mihi minisirat mefequatur. Et ali
bi.TofldominumDeumambulabis. Vcl quia Dcum pra?fentem Ioan.u.d-
incarnen5 videt.fedpoftadfideiagnitionisgratiamperue- O^^1'*'
nit,&ta£tu,ideft participatione facramentorum eius mcruit
fanari apeccatis.Fonsqppc,fanguinis,origo peccati.primoc
dium immund? cogitationis,ex quo omne peccatum oritur,
Sed dominus no folum opera, fed verba mala &: cogitatio-
numradiccmfacramentiseuangelicis quafifuis veftimctis,
4^ fontcs
NICOLAVS DE LYRA.
i Etcum tranfcen.Ic.in na. Hic confequenter defcribiturrefu-
fcitatiiyfilie ^irchifynagogi.Etprimo dcfcribit huiusfatli inchoatioyfe
cnndojntetponitur mulieris fanguifiu^ curatio,ibi.Ht mulicr qu^ e-
m mproftuuiohnguinis, tertio,Jefcribitur prtdifti fafti confum
tnatiojbi. A dhuc co loquentc. Sctnentia ittarum trium partium pa
tet exhis quadicla funt Matth.y.exceptis aliquibus qnxcxponauur.
Quantum adpmnam partem dicitur hic.
2 Dcprecabatur eum mul.di.quoniam. Mat.y.cdicitur quci
%4rchifynagogui dixit Chriflo. Filia mea modo dcfunda cft. ^id
quod
qnod dicendum quod euangeliftx repetendo ditla alicuius vel aliqutru,
aliquando repittit eadem verba aliquddo verofententiamperalia v:r-
ba.Vilia cutem Archifynagogi laborabat in extremis, fccundum qitod
dicit bic Marcus,vermtamcn erat ita propinqua morti,quod reputa-
batur mortua , vnde ctiamfecundum communem modum loquendi de
aliquo quiftc eft morti propinquus dicitur,quod mortuus efl,quia quoi
modicttm ditiat quaft nihil reputatur , & hoc modo hquendi vfus tfi
Maitbms.Circafecundampartem dicitur.
i Et fucrat mu\.Sciticet nonfolum infacultatibusfed etiam in cor
pore,vt patet per literam fequcntem.
Ec
MORALITER.
Etvenitqwdamde^rchifynagvgis.Pcrciucm intelligi poC
vnus de faccrdotibus curatis , qui fi habcac aliquam perfona
in penculo morcis fpirituahs , cui non poteft aut ncfcit luc-
currcre.dcbct ad lefum vcnirc.idcfc.ad lllum qui habet zelu
faiutis ani marum, Sc fcit &: poteft tcmcdium adhibere . Etli
aliqui vclinc impcdirc dicenccs.
f ^Hontamjitia. Idcft,quod lnipoffibilc fit rcmedium adhi-
berc, •
bcre,propter hocdimittere non debct,quia de nullo defpe-
randum cftvitapra»fcntidurante.
t Et mulier qux erat in proflu. Humanitas Chrifti dicitur cius
vcftimcntu Philip.2.a. In fimilitudinem hominu faCtus eft,
& habitu lnuetus vt homo. Cuius fimbria funt pcdes taqua
cxtremicas. Mulicr n.annisfangutniflua fuit Magdalcna
multo temporepeccatis polluta ^fcdtangcnda Chnftipc-
dcs iuit iimplicitcr cmundata.
535
Glof. ord.& Nicolai de Ly ra . 536*
tdefe.
fanataeiTetaphga.Etftatimlcfusin femetipfo cognofcens r
virtutcmquctexierat'deillo,conuerfusad tutbam, aicbat,
i Befc.lnterrogat vt talus quam mulicri dcderat, declarata fc agnita fidei ifatitlc multis praficiac .
Qu'is tctigit veftimenta mca? Etdiccbant eidifcipuli iui .
ln-idinatm.' H«cfii<us,i>i.iuis moribui . *
Vides tui bam comprimcntcm tct & dicis, cjuis mc tctigit ? Et
a l'e la Oculi «tominifuper mltos.Sc a.e, in prc.c.i.ic piuper clananm, & dominui, )
cxauaimrcuni .
'& fonrcsobfreni fanniinis cmtindar .
A a Tetigit. Bcd.Sola fidclis mulicr dominum tangit, quc paf-
fimcomitatis turbn comprimic.Quia qui dtucrlis inordina-
ceglomerScium he.rcfib.vel pcrucrfis monbus grauacur, fo-
1oja.io.cu jQ^jpij eccief]af Corde tangicur, vn . T^oli me tangere,nondum
tnim afctndi adpa're
meum. Quiavcraci-
tcr ttngerc eft cua-
gclifte qualc patri
crcdcrc .
Hic.Scpriwa vir
turc fiifcuacurmor
tua.fed incraviaca
git fimbriam rccro
mulicr f.inguinaria
quecu falucc fubfla •
tiabnmedicosnihil
j»ficic-ntcs peidtde
r.ir.Scptimodiere-
* u,. « r Qmettii Deus ab oi
Luc.y.g operc.Qiiado fulct
Luc.s.f. tatur morcua intus
J&mh.i.a &rfcmiuiuafortscu
turb's, Hux9langui
nis ftcniicatem fa-
cit.Vndediciturad
B ccclciiam Getium.
Gal.4 d. Lsiareilcrilisqintnon
^jnr.R/tro accedit
idcft , pofl rcfutre-
ftioncm . Fimcva
^tHiBukiumi ratigir , ac cymb.>la
«j. &mala punicaquc.
pjdcnrm extremis
oris tunicar fumroi
facerdbris Cymba-
lum,confefilmcm,
rnalu pumcu mar-
tyi )j voiuntatem fignificat & virruturn candorem .
# V'ccot Ancioch Virtucesquarex Swtuacore inaliosdima
rabant , non locali auccorporali mocu, abillodcccdcbant.
Nam cum oorporis cxpcrtes effenc, ita dc alio in alios tran-
fibanr.ahjlque impcndcbancur , vt tamen in lllo eife no de-
iinercnr.Qiuinactinodum enim fcicntie cVpenesdodrorem
confiftunr,& difcencibus nih'lominus tradunrur , ita Chri-
fti vircus,& pcncs illfi manebaC;cY m illos nihilominuscum
bona illius volunratc dcnuab.itur,qui fide cfi rangcbaor. Ap
potite aut Euangehfta non dixit, fenciens aucem virtucem ,
led cognofcens virtutem qua? exicrat de illo. Ncque.n.vir-
tutes lllius fenciebancur,cu corporcxnon eiTent, fed tacum
intelIigebancur.C?ccrum illi Chnftum fpuitualicer ranguc >
qui in illumercdunt. Ca»ren vcroqui m lilum fidcm noha-
bent,cum veriuscomprimunc& affligutu,qua tangut. Qui
autcm Chriftum veretangit, is illum ad clcmentiam& mi-
fcncordiam alhc k.Ncgabant aucem omnes fe illum tetigif-
q fe . Nam cum m lilum non crcdcrent , non tangcbant cum,
fed tantum comprimcbant .
b M ulur auttm. Bed.Ecce quo tendebat interrogatio,vt mu
lier fuiicctconficeatur vcntatem dmturnz infirmitatis,;o£
fubitz
circumfpiciebant , viderc cam qux hoc fccerat . Mulier au-
b temtimcns &trcmens,fcicnsquodfacftiimciTctinfe, vcnit,
& procidit ante eum, & dixit ei omnem vcritacem . lefus au-
a Idco quia fidehi, b Beds Non d ■t,i fidet. Inetxif m >;u..d<redid't uin fa^uaell .
temdixit ci . t Filiafl,fidestua tcfaluam fehcit,vadeinpacc,&
a Bcda.Feifeueraiido in eadem fide. Q^i enim perleucrauerit vfque in &c.
e*rto fana a plaga tua . Adhuc eoloquentc veniunt nuncij ad
C archifynagogum,dfcentes,quia flliatua mortuaeli, quid vl-
d tra vexas magiftrum ? Icfus autem audito verbo . quod dice- '
c batur,ait Archifynagogo.Noh timere, tantummodocrcde.
Et non admifit quemquam fcqui fc,nifi petrum & lacobum
f &loanncmfratremlacobi. ttvcniuntin domum Archify-
g nagogi, & vidit tumultum, & flentes & emlantes multum , &
ingrcflus ait illis . Quid t turbamini > & ploratis ? puella non
Yl Irriforibm.
, cftmortua, fcddormit. Etirridcbantcum. Ipfc vero eicdis
i ^Qui iniraculumvencrentur.
omnibus alTumit patrcm & matrcm pucllae j &qui fecurrL»
fubitt; credulitacis & fanatinnis, & ita ipfa eonfirmarctur in ]
fidc&alijs prxbcrctcxcivplum.
c Vadtinpace . -fc Victor Anrioch. Corporc mulir isfana-
to,dominus animx quoque eiufdem benigneiacit. Am.idac
cnim illam ad bonotum taftigium,ncmpc adpaccm llla, in
qua Dc9 habitarc df .
d <Adb«c, &c. Beda.
Mulicrcfanatallatim
nuciatur puclla mor-
tua,quiaecclefiaGcn I
tium al.ibe vitiorurn f
curara, & ob fidci me I
ritum filianominata, i
continuo iynagt
pcrfidix lcto refolu-
tacft, quiain Chrifiu
%oncrcdidit ,&inui. |
dix , quia ecclciiam I
crcdcrcdoluit .
C Q^fia ftl'J tu.1 , &c. \
Bcda. Multi cn;m
hodieftuum iynag
ga? videntes,reftau;
npoftcnoii credunr, i
& pro rcftaurarionc I
eius fupplicadumef- j
fe non a:fiimant . Sod I
quod homimbus cft
impoinbile, Dcoeit
poffibile, vnde fequi-
tur, hfns aiacm, &cA
{ ^ircbifyncgog. At-
chifynagogus , coc-
tus tft ductorum lc-
gis de quibns .Suprr
ca. mo. feclcr. fcnb. .
& Pharif. Qo i li crc-
derc volucrint ctiam \
fubiecta cis fynagoga falua cric .
g Et non admiftt qwmquam,&c. Bed.Bb.fphcmis & irrif
non func reuelanda myfteria,fed fidclibus qui honorec. \
dc alibi.Iuftificaca cftfapientiaab om.fi.fu.
h Flentes &eiu. Bcd. Lienturvmnesquifpcrantindomino,&
4ternumexaltabunt,& ba.in e.Hanclsecitiam merito infidelita-
tis fynagoga amifit,& ideo inter flentes & vlulantes mortua
iacet.Sed Iefus eam funditus incerire no pacicur, vnde fcqui
tlir . Ut ingreffits eil .
i 'Honeft «or.Mihi incuius difpofitione & anima recepta vi-
uit,&caro fufcitanda quiefcit . Hinc mos eft Chriftianis , vt
mortui qui refurrccturi non dubiC3nciir,dormientcsuoccn-
tur,vnde Nolumus uos ignorare fra.de dor.
Bed.Cum anima qua? peccaucric moriacur, ea tamcquam
dominus ad uitam ^tcrnam pr^uidcr,nobis quidem mortua
fuiffe,fcd ei obdormifle non incongruedici poteft .
K EicSis omnibus. Bed.Turbaeijcitur ur puclla fufcitet', quia
niii fecularium curarum mulntudo a corde eijciatur,animt'
qua? intus iaccr,morrua non fufcitatur.Dum enim fe per uni
ucrfas cogitationcs fpargit,ad conlidcrationcm iui feic nul-
latcnuscoliigic.
^TbahU
NICOLAVS DE LYRA.
I Ec ftatim \c.\\\.'b(on ejl mtettigmdum,quod aliqua virtus exifles
in Cbrisio mtgmumt extra ipfum,fed talis exitus intellighur per mo-
dHmcaufaproducentis cffeftum in quem diciturexire inquantucau-
fa relucet in effetlu . Etper lalcm modum loquendi dicimr Sap.7J.de
fapientia increata , quod per nationes in animasfanclas fe transfertt
&amicos Dei &propbetas conjlituit.Qn* translatio non potefi intel
hgt, quodfapientia increatafitalichbi vbiprius non erat , cum de ne-
ceffitatc fn vbique prxfcns,fcd qnia caufat ibi uoitum tftlftnm. Vtru
auttn talis- inrtns in Cimflo fuent virtus dittina tantum, vcl cum hoc
bumana,dicetu,-bi finehuius cap.
z Quis tcti.7\(p/, qiurii ex ignorantia , fed vt pcr confeffwncm mu-
Lunsfi.utt* appareat fi.ies eiut , & a Chrijto commendttur, & quix
rnamfeiiatio miracnii dtfafanationis cedebat ad gloriam Dei , &
~*rtbifynagpgj aflecuratiQnem , vtperboc artificatctur defutura ,
fufcitatione fili&fttx. .
3 Turbam compri.£/ctf in tali prcfjura eutn tnttgcret corpnraliter
non tamen tangcbant eum cum tali deuotionc &fide ficut illa mdia
tetigerat,& de tali tatlu ftngularitcr qu&rtbat. Circatcrtiampartcm
dicitur ftc .
4 Quid ultra ue.Licct enim credcrent ipfum poffe eam fanare ,nou
tamen a mortuisfufcitare , ex quopatet quod eorumfidcs erat impei-
fctla .
j Et non admifit.&c.GVrf ndens,quod in opcribus miracttlortm no
dcbetfaciens quxrere oflent ationem ,in boc dans exemplum (i«s difci-
pulis qiti crantfafluri n)irachla,verumtamen, quia in opf.rib. miracw
lofis manifcjtatur Dei gloria , ideo aliquando faciebat miracula valde
publicejicut patct in La%arijufcitationi,& cceci illuminationt,olien
dens exemplum difcipuhs^vt in talibus quxrcrent Dei gloriam tatum,
& nonpropriam .
Thabi-
737
Ma
rci
% rbahha rww.Mn Svrc fi rmonc quem euangelifr.. ponit-.nS
'' lu.eu q"^ puella furge. Scd forcead vim dominice luiTio-
!Scxpriir ■'> !-i h-v addidit tibi dico furge,& m.i.ys fenfum
q,;cjsqi:a vei ba incimarccuraujc Sicfepcapoltoli&cua
clifljBCum aliquod tcl.imoi.ium affumunc, magis fenfum
,;imvcib-iponunt.
■ Hicronymus . Ad
uellam dic.turcha-
Itacumi.idefr.pucl
"•Lfargc.Archifyna-
oo-o dicicur . Fiiia
lamortua eft , Ie-
J} ls.Noneftmorcua,
ddormic, vcrum-
uceft, morcuavo-
isjfcdmihidormic.
•iinnorum 12. erac.
.jluella, &annis 12.
wlicr perpeffa,pec-
ata in crcdencium apparcnc in inicio fidei credencium,vn«
ed\Cizut.Cred:dit ^brabam Dco,& repu.eft eiadiu.
Bcda.Quod Chnftus cres mortuos fufcicauic , criagenera
r nimaru ligmfTcac . Puellam fufcicac adhuc in domo clausa,
•>.. ieft , animam,confenfum cantum non a&um dcleicacioni
nalxprxbenccm.Iuuenem fufcicac iam cxcraporcam dela-
7.tum.i.pcccacoremquiconfen(um lam produxicada£tum .
£,ufcicac Lazaru ia fctencc, & longaconfuecudine peccandi
ani-
Cap. V
>$
anima maIeolcncem,&:aliosf.imarorrumpentc.PiieIl.im D
paucisalloquicur.quiaeafaaTccefufcitac, qua&morcuam
negac&animam (in.ilcm cicu refufcicari demonftrac. Iuue
ne plurib.corioborar,cu dicvcX^i diffffur^quia tales nnime.
aliquando difficilius rcufmfcunc, Ad monun .cncum Lizari
frcmic.curbarur, la-
* Bfda prius mtindat manus Iudxnrum qui Gnguin. plen* funt.alit.r pudla non reAirg.ret .
crant,ck ingrediuncur vbi puclla erat lacens > & tenens manu
B. d_.ldelt,puella furge .
pue.la. ait illi. t Thabita cumi,quod eft interpretatum , puel-
Beda.avitijs'
la tibi dico furge Et confeftim furrexit puella,& ambulabat.
Beda.In bonis operibus .
Eratautcmannorumduodecim , & obftupuerunt ftupore
magno . Et prxcepit illis vehementer, vt nemo id iciret . Et
t iuff.c dare illi manducare .
chrymatur, magna
voceclamar.Z.!j3^ve
yeniforas, Similicer
longaconfuecudinc
peccadi preffus, vix
& quafi cii labore
fufcicatur.Nocandu
quoque,quodpubli
canoxa publico e-
gecremcdio. Leuia
auc & fccreca pof-
func deleripenicen
cia leui &
Mortui per
_ fecrcca.
Puella indomo.accnspaucis arbicris furgic, & eisprecipic",
vc nemini dicanc.Iuucnis excra porcam curba multacomica <*ri«fl q«ot
cc & vidente. Lazarus de monumenco v.ocatus intancum m * St,on,0.do
nocuic 1 vcpcopcerhoccurbxcumpalmisdominooccurre-
rent,& multiabieruncexludxis, & credideruncin Icfum.
Quarcum morcuum annunciancedifcipuloaudiuic.fed quia
viuiquiproeoprccarcncui^defucfunc._.;'mi«e<«^«ir»2(>rr«oi M_..h,8.c
fepelire moriuos fuos . lc
& CAP.
NICOLAVS DE LYRA.
Tbabita cumi . Dux funt diltiones Hebraicc , quaru prima
.ftnome,fecuda verbum,vtpatct per interpretationem . Scicdu
itite <p Thabita non eft nomen eommune , fcd eft propnu notnc
(lius puellz que fuit fufcitata,& hoc patet per fimile Acl.p.f vbi
If.In loppcautcfuicquxdamdifcipulanomineThabita, & io
darcuspronomine proprio pofuit commune mtcrpretando.f.
mella.Sciendu ct , quod illud quod ibi interponitur.f.tibi dico
lon eft de fignificato fcrmonis Hebraici hic politi, fed additum
iiitabeuangelifta admaioremexprc-fioncm,quod ad verbum
Hhrifti illa puella fufcitabatur .
1 Etprxcepit illis vebe.&c.Cjuh ia cft exprefla,per hoc volens
iarc exemplum aliis,vt non quxrcrcnt oftentationcm m operi-
>us miraculofis.
; Et iuffit dare man. Ad probationem verx refurre-tionis,ficut
S. Chriftus poft refurreftionem fuam manducauitcu apoflolis,
vthabeturLuc.24.
Admaioreeuidcntiaeoruqu^didlafunt hic & alibide mira-
culis Chf i,quxnf vttu Chf s fecerit miracula fola diuina virtu-
te.Et argui tur primo qct (ic.D cit.n.Leo Papa in epiftola ad Fla
uianu. Cu in Chnfto lmt duc naturc, vna earu eft.f.diuina quae
fulget miraculis.altera.f.humana qu^ fuccumbit lniunis.ergo t\-
cut fe habet humaita natura ad fuccumbedu iniuriis, llc fc habec
diuina ad agendu in operib.miracuiolis, fed fola natura humana
iniuriis fuccumbit,quia talia pati repugnat deitati. ergo fola na-
turadiuina agitin operibusmiraculolis.
Etconftrmaturau--oritate Pfal.itf.z.Quifacitmirabiliama*
gntjolui, ergofoladiuuiitascit prmcipium agcndi miraculum.
Itcm opera miraculofa exccdut tora virtute nature ct c_ic,iia
turaautem humanain Chrifto crcata cft,crgo vt videtur in nul-
loittmgitoperamiraculofa.
Cotra t^a CJluiftus per taftu corporis fanabat miraculofe , vt
diftueft de mulierc patiece fluxu fanguinis , & infra ^.g.j^or-
qnottuitem tangcbantcum,falui fiebanr. fi crgo talis taftus nil age
rctinfanationepndi_tafruftraadhibcretur,qctnoc6uenitipli
Chnfio.f.aliquid fruffra agere,ergo illc ta£his aliquid facicbat,
& certu eft q> pcrtinebat ad hum3nitate,ergo,&c.Refponlio , in
hacqujflionc lic eft procedendu.qa primo videdu eft qualiter vi
nfan.ti \iui veldefun.b quoru miracula fcripta sut,in illi.opa
tifuerut,fecu.fo qualiter Chriftus inquantu ho opcratus fuerit.
Circa primuahquid eftcertu, videlicet (pmiracula non pof-
funtfierialiqua virtute taquapnncipalicer agetcnifi uirtutcdi
Uina.quia licut d:c~tu eft , opcratio miraculofa excedit tota facul-
titcvirtuti. creatac Similitercertun. eft,q> fantti viri ad miracu-
la poffunt operari mcrito ne.quia f requentcr expertum eft mira
culafa£tafuif{". aDeo ad preccsfanitorum.
Seddubiu elt vtru vin fancb in mitaculis aliqn operati fint
pet aliqua virtute in er. ey.iliente,non quia illa fit pnncipalisra-
tioagendi.fed tantu inftrumctalis,vt fic deus taqua principaji cer
I ^Kecenr anraculap fanftos tanqua pcr quaila iiiiiiumcnta.
Et hac qu^ftiune relinqun Auguftiuusa2.l1.de ciu.Dei, mfolu-
unj
tam, vbi enarratis multis rr.i racul is martyru dicit fic . Siue enim
deu^ p feipfum miro mo quo res teporales opcraf cternus,fiuc p
fuos miniitros lfta faciat,& eade ipfa que, p miniftros facit, fiue
qu^da faciat,et P martyru fpiritus, fiue p homines adhuc in cor
pore coftitutos,liue deus lfta p angelos quib.muifibiliter immu-
tabiIiter,incorporaliter,imperat operef , vt que p martyrcs ficri
dicunf eisorantib.tatu & impctrantib.no etoperantib. fia.,f_uc
alia iftis,liue aha ilhs modis,qui nullo mo comprehendi a morta
lib.pofTunt.ei tn atteftatur fideshxcinquacarnis inxternure-
fur-cthopredicatur.BeatustnGregoriushanc qu?(tionem dc-
tcrminarc vf.z.lib.Dialogoru.vbi dicit fic.Qui deuota mete deo
adhcrcnt,cu reru necefiitas expofcit, exhiberc figna mo vtroq;
lolct,vt mira qu$q; aliqfi ex prece faciant^ahqn cx potcltateco-
ccira llhs a deo.Et hoc probat cofequenter ratione & exemplo.
llatio aute talis eft. Cui coccditur illtid ad eft maius,n5 eft mirii
fi aliqti cdcedatur qdt eft minus, fed maior eft poteftas filios Dei
ficn.et per adoptionem,cum hoc folum fandtis c5cedatur,quam
miracula opcran,quod etiam aliqn malis conceditur,vt habetur
Mat 7.Sedpnmuconcediturhominib.fan-tis,fecundum q> dici
tutloia.i.i.^otijuit amemreceoerunt enm ,dedit eis pote)ia'fm
/i7ioj_-.i/rin.Ifeprobathocexemplo,quiaPetius fufcitauitTa
bitaoiado,vt habeiur Aft.9 g.Anamam vero & S.phira morti
tradidit fubitoabfqueoratione,fedfoluculpam eotuincr^pan-
do.Act.*.a.&licvf iiiudlactumfeciffecxaliqua poteftate libi
coceffa a Deo taqua inftrumentu diuin^ luftitix . Ite ad hoc vf
facere.quod gratia Dei diuiditur per gratiam gratis data & per
gratiigratumfacientem , & hcetaliquandoab aliquibus d:__u
fuent,quod gratia gratu faciens nihil ponit m anima , tn de gra-
tta gracis data ab hominibus coccditur,qct aliqd ponit in anima,
& hoc patct manifefle dc gratiis gratis d atis,qux vocStur fcrmo
iapicti; & fermo fcictix 1 .Corin. 1 2.a.q.. fignificat quafda emi«
nentescognitiones dimnoru & humanoru , quc ponut ahcj.l in
anima.Similitcr fides.prophetia gcnera linguaru,& interprcta-
tio fcrmonu.iit ea.ie ratione vf.quod gratix fanitatti & op<tratio
virtutu.i.miraculorum, quxponunturgrati^ gratis datx dicant
ahqua virtuteinanima ex.ltcntem. Dicuut tamen aliqui, quod
ifta virtusoperantis miracula non eft aliqua virtus maniiua per
moduhabituSjfedpermodu palfioms tranfeuntis,(icut & ,pphc
tia.pp quod talcs non pollunt facere miracula quotiefcunq ; vo-
lunt,nccpropherare.Sed quidquidlit deconc!ufione,tp tnnon
valet,qa licut di.tu cft,talis virtus operadi miracula,no eft pnn-
cipahs,fed tatu inltrumctalis.Inftrumcntu aute operari no po-
telt,quauisiitperfedtu,performa fua , iniimoueatur a.tualuer
perroanu artificis ficut patctqd fecurisnon poteft fecare,nilip
manu artif .cis moueatur, & ldeo dato qd" talis virtus fit manfiua
nopocefitn opcrari adnnraculaabfquemotione diuinxvirtu-
tis principaliter agcntis,fi tn tahs virtus lit manfiua vel p modu
palfionis trafeuntis folu , ficut eft motio mftrumeti cu mouef ab
ageuteprincipali,nihild:com5.Itemad conclulionem inducif
iilud quod a famitis & Do£tonbus Catholicis df de facramentis
nouxlegis,Tidelicctquoderriciuntquod figurant , itaquod
tan-
Glof ord.&NicolaideLyra. 540
539
A' NICOLAVS DE LYRA.
tanquaqu»d5innrumentadiuinae mifericord x ad induftione
pratixipfaminftrumentaliterattingcndo.vel faltialiqua difpo-
iitioncad ipfam,vtcharafterem,vel aliquidfimilecorrefpondenj
in facramctis.quT no imprimut charafterc.ita quod in facramen
tis edaliqua virtusadcflicicndumo pr*dicro,& tamen facrame
tau"»!iflutinquibufdarcbu$fenfibiliUus,&:i6 multo fortius \f
quod in anim.ibus finftoru viroru dtfunftorum vel viuctiii pof-
bt poni aliqin virtus diuimtus eis cocella in openbus miratulolis
pcr modu prardi&u. L:X diclis patet qu>d diccdum fit dc humani-
nte Ofi.quc cft orgunu feu mltrumctu coniunilum iptius dei-
tatis,licut manus eltinltrumciu aftificis.Homines autc alii qua-
tucunque fanili n6 funt iic coniundti, & 16 funt quali qu^da in-
fhumcta deitatis fcparata,& adhuc plus feparata sCit ccc leluc l.i
cramcta,initrumentuaut?coniunftu magis participat eihcacum
agentis principalis qua fcparatam,& iG talis virtas operadt mira
cula cthcacior inucnif in humanitatc Chrifh , qu.t in quibufcun-
que
3ne aliis.His chclis porclt refpodcri ad afgumct.t.Ad primu dici,
fl.quodfimiletenetqurufi adhocquod licut lnimaiiiusinGhrl
fiofuitro pati6di,fic deitasettratio& principium faciendi mira-
cula principaliter.no in rcnetquantumadfecundum ,c;uii non
rcpugnat htimanitati Cliri operari ad miracula pcr modu inltrtt-
meti, rcpugn.it at deitati qunlitercumque pati . Verumtamcn ra-
tione idctiratis iuppoiiti idiomata comunicfuur , qa licut harc cft
vera. Dctis pailtis clr, ua harcclt vera demoltrato Chro,iltc pucr
creauit hcllas.Ad illudq, inducit dc Pfai.dicendu quodlv lolus
rocxcludiihtimaiutatctaqufi mitrumentaliteragentc.fed tart-j
qua priiKipahtcr,&: licintcil/gcdumcftrcfpeftualiorum fartfto|
rum,quod folus deusfacitmiraculaf.tanquam principaleatjens.
Ad fecundum c!itedum,rg inltrumcntum in virtutc principalisa-
gentis bfi attmgit ad aliqmd.cp excedit facultatc propriam conue
nientc ei fecudum fe,ficut calor naturalis in virtute antmc gcrte-
ratcarnc,vthfidcanima.Argumentaautcin cotrarium codu-
dutir tantum , quod humamtas Chnfhagebat ad miraculalicm1
agens initrumentale & fecundarium,quodconceditur.
VI.
CAP,
T cgrrjfus. Sequitur.
a Vndc buic,&c. Mira cxcicas.In factis &diftis Chrj
fium cognofccre poflunc , ob folam generis noticia
conccmnunc
Ioan.i.e. b Faber. B £ D A.
Qiii operarur lgni &c
fpincu,vnde. Ipfeba-
puXjbit uos in igne &
fpintu. Faber elt qui
fabricacus cft auro-
ram&folem.Hicro
nvmus. Fihus fabri
vocacur,&:hocmy-
ftnpcbMt ftici]m> lc)iicet fal)ri
qui fabricatuseft au
rora & fole, ccclcfia
prima &: fcqucccm»
mquacufigura mu-
licr Sc puclla fanat'.
c 7{onefly&c. Pro-
pe nacurafc eft ciucs
ciuibus inuidcrc qa
non opera fed lnfan
tiam quam vidcrunc
recordancur.
liidorus.Comica-
turfxpevihuson^i
ncm . Vt (/uis eil filius
Ifai. Sed bumilia domi
nus re)picit,cr alta a 16
ge cognafcit.
d Etnonpot.ibi.virt.
gcncibusfignafacic,non camin corporutn fanacioneqi
animarum.
•j: Viftor Anciochcnus.Hoc propccr eorum duntiam
incrcdulicatcmdicicur , qui illiufmodi bcncrlcio poci
cranc . Quia cnim ad impccrandumfanicaccm vcrutnquc
l?M4tt.IJ g.
tin rwilo pre
«io lubidij
J.Keg.ii.d.
Piii.ij7-b.
C A P. VI.
a Nuartth.vbi natuj fuit.
Tegreisusindcabiitin patriamfuam, & i
a Malc fabbatum celebrat qai »acjt a bonis operibu».
fcqucbantureudifcipuliiui.Etfaddiab
a Vtpluubus proficiat.
bato c^pit in tynagoga ddcerc , tSc multi
audietest admirabatur in dotflrina cius,
Idett,doArina. Vel huic.
a dicentes . Vndehuichaxomnia ? Etqua:citfapientiac]uac t
a Bedi.lani:ates. Miraculi.
data cft illi , & virtuteas tales , quse pcr manus eius cfficiuntur?
C<'gnatus.
b fNonne hiccftfaber , filius Mariac , frater Iacobi & Iofrph 2
8tIudx6cSimonis ? Nonnc & fororcs cius hic t nobifcum
Hac de catifj. Erjo-
funt ? Etfcandalizabanturinillo.tEtdiccbatcisIcfus, quia
trophetam fufciiabit robis Deut.
c noncftprophcta t fine honorc,ni(iinpairiafua,&tin co-
d gnationc fua, & in domo fua . Et non potcrat ibi virtutem vi- 3
lamfacerc , nifi paucos infirmosimpofitismanibus curauit
c &mirabaturpropterincredulitatcmiilorum . Et circumibat J
vllam. Nc ciues incredulos peius condcmnarec facies mulcas
C vircuces.Vel quia in pacria fua defpicitur, paucas ibi vircuccs
fccic &C hgna,nc pcmcv lncxeufabilcs finc . Maiora quocidic 1
ticnci-
coircdcbcc.nimi
coriiquicuracgc
fidcs&riiliusrurfo
qtiicutacuruscft.vil
tus ,fialterumfa^H
dcfuericjiontcj
rc fanicatis bctxfi-
ciumobuenicc. Po
ccftquoqueaddi,ra
cioni non facis con
fencancum vidci
nicaccm ei prarilanB
qui propccr fidc
inopiam , dccrimen '
cuni ponus , quart,
cmolumccum tndij
pcrccpturus crcdifll
•$« ThcophylaclusB
Quod dicic, nonpotm
raf.intclljgere oporB
ccr, non acccpcabaw
gano lpfc impoteB
icdilliinftdclcicraifi
crgoibi non operaB
cur vircuces,parccn*
cis, nemaionrcpre
hciionc digni eisei
ctiam fadlis miracu
lis non credcntes.
c Et mir.Bcda.No quafi dc improuifo,fcd quafi mirandun
oftcdic,g,a nec ^pbccis cceducnec ipfi quem pfcntc ccrniSt
& Et
\
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. VI.
ET egrcfT. Toflauam dcfcriptus eflferuor prtdicationis in Cfm-
floyhic confequenter deferibitur liuor ttmuhtionis contraipfum
prvpter dotlrinam & miracula ipftus,& patet fentetia ex diclis Mat.
l}.cxccptis qnafequuntur.
2 Nonne./n Mattb&o diciturfabrifilius. Crcdebant enim ifli quod
effet etufdem artis cumpatrcfuo putatiuo lofeph,qui dicitur fuifie fa-
bcr li^uarius. Et probabile videtur, qnod Chnflus euadcm ancm exer-
(Hityquia^ou fuit oecupatus in dotlrina& miracuLs rfque ad triccfi-
mum statis annumjxcc antefuit intentusfludin fciitndum quod dici'
tur loan.j.QviorRO hic litcras fcic,cum non dtdicerit.T^fc >e.ri
fvmkyijuvd tanto tempore fnerit ocicfus,magis aiitcm verifimile cfl <p
fucrii oicupatus in arte patris fui putatiui aua in alia,& hoc videtur
per
M O R A L I T E R.
l Et cgrejfus inde abyt in patriam fuam,&c.
Fnie
per verbum iflorum qui e*ant de 7^a^areth,qui modum fuum viutnd
cognofcebant,& fabrum eum vocabant.
3 Ec non po.ibij&c. Iflud non poffe,non refertur ad potentiame
ius abfolutamy fcd congruitatis & decentix, quia non erat congrusa
quod ibifaccret multa miracula cuius caufafubditurycim dicitur.
4 Ecmirabacurpropccr.F/riwfn/wfm/ertriwi» cfl meritoria i
cong* uo,quod eisfiant miraculafuutpatct cap.prxcedenti de mulitr
fanguiniflua cui ditlum efl a Chriflo . Fidtt tua te faluamfecit, & i
tnul tis alus locis in euangelio fimile habetur.
5 Eccircumibar. Quiafm doclrinam ciusrcpulerant,coucnitnte
ad alios doccndos tran/iuit,& ita feccrunt aposloli.fecundum quoi di
citur^tcl.i].g.Vobis oporccb.it primum loqtii,k iliccr Iudci
vcrbumDcijfcdquiarcpellitis illud&indignosvosiudtca
tisarternx virx,ccce conuertimur ad gcnccs,ficenim praco
pit nobis Dcus.
Ec
t Vnde h"ic bac. Ifci fimiles func ruftico,oui crucifixum ad
rarc nolebaceo quod lignum creucrac in horto fuo.
Er
i4r
M
arci
Cap. VI.
y4i
- conuocaut. Hicr.M ittuncur ii.apoftoli,& datureis po-
lasprcceptu docendi vt comitctur vcrbuni finiul&fit-
,ib [unb&cuin promiftis inuiflbilibus virtutes mifccantur,&:
c cuni vntTunc «tt ros oleo , lnfirmicacem fidei virtute cor-
cnt .
.;: VidorAncioch
vlarcus numcru co
um quosad munus
dus ad terram,.deff ,ncc cuagclium occultetur,nec terrenis D
commodis innitatur .
c T^e indue.dua.tu. Bcda. quod cfi vt fimpliciterambulent ,
nondupliciter.
f Excutitepuluercm depe. Beda. Puluis cxcutirur de pedibus Ll,c-I0'a
in ccfiimonium labo
a caftcllaincircumitudocens . Etconuocauitduodecim , &
Charitate contordes,
iddclcgcrac accu-
ate cxponit . Mat-
uus aucem no hoc
)lum,fed mifiorum
uoque nomina c-
it. Marcus rurfus
liifioms modu di-
:rcis verbis aperic
..b. :nbit cnim domi-
um binos &.binos
,mul ad euangeli-
idum nufilfe,Mat-
mis autem no mo-
oquimifli fuerant,
xprimit vcrumetia
^^Kum ordinem
-ribit.Indicatna-
^ucquis eorumfuc-
3nmus,quis fecu-
* us,&c.
) It dibit ill.&c.
Jeqgnus dominus
c magifier non in-
idct difcipulis Sc
:mis pcti-ffatc fua .
ipfe potefiatc
b ccepit eos mittere binos,& dabat illis potcftatem t ipirituum
immundorum. Etpracepiteis, ncquidtollerentin via,ni(i ±.
3 Foteffatcm fiuendi de euangelio. Onus fxculi. Delitias. '
virga'mtantum> non peram, nonpanem, nequeinzona
a Occultam fipiemiam: ^Nealiainduti.aliam infuturo icferuent.noinjuod vnatunica in
locis glacialibus conrtnti effe debcaintn,
3 £as,fedcalceatosfandaIijs,&neinducrenturduabus tunicis.
a Alienumeft pndicatorimper domoscurfirate,-& holiiitij iura mmare. *
t Et dicebat eis . t Qjiacumcjue introieritis domum , illic ma-
netedonecexeatisinde. Etquicumquenon receperint vos
f nec audierint vos, exeuntes inde , excutite pulueremfde pe-
a Accepta poteftate & auditis pnceptis a domino .
dibus vcftris in teftimonium illis.* Etexeuntes pradicabant
a Quxeft jrimaviafalutis.
vt pcenitentiam agerent, & da:monia multa eiiciebant, &
g Sic i Quia rot figna fiebant. J
vngcbant oleo multos argros, & fanabantur . t Et audiuit rex
ll a Pelliceut. b Hiej.Non e!t fas lucernam abfcondi fnbmodio. c Chrilti. 4
Herddes, mabnifeftumcnimfacl:umeft noraeneius,&dice-
a Beda . Bene fentitde refurreftione,quodfcilicerr»atoiis potentiz
funt fanfti futuri polt lefurrcclionem.
i bat. QuialdannesBaptiftareiurrexitamortuis, &propte-
rea virtutes operanturinillo.Aliiautem dicebant,quia Elias
;ed
Liaagir,ilh ltiainfirmitace,fiqufdaguc,&:domini virtutem
onfucntur diccntes. ln Iefu nominc furge &: ambula .
(iJ. T^equid tolle.&c. Taca fit in domino fiducia.vt nihil deeffc
>■<! ertifhme fciant,ne dum fibi prouident cemporalia , nunus
prouideant xterna .
Bed. Matthasus & Lucas memorant daminum difcipulis
flc.vt ncc virga ferrent.Marcus,ne quid tclleret niti vir
;am.Sed llli realitcr virgam accipitic.Mai cus per virgam po
cftatem accipicndi ncceffana a f ubditis intelligic .
ie Viclor Antioch ApudMatthxum non harctantum ,fed
^emmaquoquctunica, & calccamcnta &: virgaprohiberi
iiidentur.Ac veroapudMarcumvirga permicci videcur. Ec
. epit,inquit,illis,ne quid tollerent in via,nifi virgam ra-
ium.Ibidcmfandahorumquoque vfuspermttcicur. Vcrum
quod de virga hic aficritur,tancum fecundum quandam in-
dulgcntia aflcrtum videtur.Certe vcrba eiufmodi qmddam
inlinuant , habent.n.nifi virgam,tantum quafi dominus di-'
cat.Nilnl omnino volo vos in viadcfcrre,nifi forfan virgam
quanitamini.Particula itaque /j.hA$\ nequc ita lare hoc loco
\furpatur,vcn6abfolute negec, ledaliquacenuseciam pcr-
, mittac .
d Calceatosfandaliis. Beda. Vc pcs nequc ccftus fic neq; nu
dus
risfiii ,quodii!grcfit
funr ciuicatem,quod t adwrfm fpi
pra?dicatio vfquc ad "<"* immun-
tllosperuenetic . Vcl j-s*
quod nihi.l ab eis ac- ac' s'c'
cepennt ad viclum
neceffiriu quicu;in-
gelium fprcucrunc .
* Vi&or Antioc.Cu
offenderc vcllcr,in'i-
punenon habiruros, tvbicunque
qui Apoffolos noTe- -
ccpermr , aut lcrmo- . ,, r ,
nes illorum non au- *
dierinr,ittbctvcpul-
uerem peclib. coha'- "Amc Jicovo
rente.in cos cxcutiat Y* t'-'lc"bl-
• .,, . • liiis ent S <«lo
qutillosnonadmit-misaut Go_
tunt, qtu itmensla- ,„orr!icis in
borifque illorum cau die itmicii .
fa fruff ra fufccpti,te- ^U?M jil' ««»
ltlS llt . v;
g Etvngebantoteo.
Bed.Iacobusdicic.
Infirmatur quis in vo-
bisyindu.p.ec. & o.fuper
e.vn.e.o.&c. Vnde pa
tet ab apoff olis hunc
morcm effe traditum, vt energumini &: alij agroti vngatur
o!eo a pontificeconfecrato .
4« Victor Ancioch.Oleumauteminceralia&laborum mo-
leff ias mitigat,& lumen fbuet,& hilaritatem conciliat.Olcu
quodin facra vnctioneadhibetur , &. Dci mifericordiam, SC
morbifanationcmeVcordisilluminationcm denotat. Dici
tamen poceft orationem hxc omnia eflicere , oleumau-
tcm eorum omnium qux fiunc , excernum cancum fimbo •
lum effe .
h ht audhiitrex. Bed.Lucas.Audiuic Herodes cecrarcha om- Luc.^.a,
nia qux fiebanc,ab eo tte. hzfitabat,eo quod dicebatur a qui-
bufdam,quod Ioannes refurrcxita morruis.aquibufda ve-
ro quodEliasapparuit.Vndcintelligendum, autconfirma-
tum eum ex aliorum verbis crededo dixdfe, aut adhuc hcfi-
tando.J^e»» egodccol.&c.
i QmaloannesBaptifl.&c. Bcd-Mira cocradominum inuidia
Iudeorum:Ioanem(de quo didlum eff, quia nullum fignum
fecic) pocuiffe refurgere nullo atteffante credunt. lefum fi-
gnis &: virtutibusapprobatum.cuius tnorrcm elcmenta trc
muet unt,& refurredtionem & afcefionem angeli &c apolfo-
li viri & ^mins prajdicauerunt.nonrefurrexiffe, fcd fubla-
tumeffefurtimcredfcremaluerunt. ■
g Tbi- F
NICOLAVS DE LYRA.
1 Etconuocauit duodccim Sc c^pic eos micccre. Superius j.c.
dtfttmtefi collaiio poteflatis pr&dicandi fatla apotlolis,hic defcribi-
twexttutio dicifipoteflatis , &primo defcribitur apoflolorum miffio
adprt^caridurn,fecnndo eorum reuerfio ad Cbrislujbi.Et conucrtien
tes apoftoli ad Iefuw.Vrima in duas,quia primo defcribitur ditla mif-
fto,fecundo ex hocfurgens Herodis op'mio,ibi.Et audiuit rex Herodes.
Expofitioprimspartis patetexdittis Mattbdi lo.exceptis qu<e fe-
qmmtur.
i Scdtalceatcsfandalijs, Matth.io.diciturquodnonportirent
calceamenta. kx quo patct, quod fandalia non dicuntur calceamenta
propnejuia tliis poterant >ti apofloli, vt hic dicitur .
Ec
5 Ec vngcbanc oleo mul. Ex hoc locopatet qu«d vn&io extrema
qua eil infirmorum,fuit inilituta a Chrifio .
4 Ec audiuic rex Herodes . Hic confiquenter defcribitur opinio
Herodis de lefu.Et diuidhur in duas partes,fcilicetprincipalem et in-
adentalem/ecunda ibi.Ipfc enim Hcrodes . Circa primum fciendum,
quoi apofiolis predicantibus aduentum Cbrisii & eiusmiracula, quia
nonfolum erantprxdicantes .fedetiamfacientesmiracula in nomine
eius,Herodes audiuitfamam de Iefu & credidit , licetfalfo , quod ipfe
cflct Itannes Baptiila,quem ipfedecvllauerat , & qnod a monuisfur-
rexi/fet.Ex quopatet,quodifte Herodes nonfuitdefecla Saducaoni,
tjui negabant refurreclionem,fed defefla Tharifeorum qui eam coufi-
tebantur,vt babctur udB. 2yC<ttcrapatent ex diflisMait.14.
Ipfe
MORALITER.
l Etconuocauit.\i.Sec[mtur.
Etpracepit cis ne quid,&c. BerJ. Per peram onera feculi, per
panemdelitiaecorporales, per amn iona fapientiae occultatio
dengnatur, quia quifquis otficiuru doclons accipit , neque onc-
ribuj fcculamm negouorura depnmi,ncque delitijs carnalibus
«e-
refolui,nequecommifTum fibi talentum verbi fub ocio leti cor-
pori j debet abfcondere .
f Quicumque introieritisin domum,Ulicmanete , &c. Tbeophilus
ne de guia contingeret eosrcprchendi abalijs in alios tranlcun-
tes.
4 Et audiuit rex Htrodes-.manifeflum enimfallum , &c Sequitur
poftea .
tt
543
GIoford.&NicolaideLyra, ^44
/2"a vi'iUppifr*trKf*i. B*da • Vmishifforianarrat Phtlippum
%mawnsH fmUcfiliQAfracrcrn , fwbquop.if-
fiis efl dominus,& duxilTe Herodiadcm Mlia Areth e , g po-
tiea Arciham. ortij lunuliat buj^fiuam Iqam tulifTe,&: Hcro-
i.l ppt in dolorcin iplius nupcijs copuLUc. Efce*
jpus, vcl lofcphus.
ccfliff-c Hfrodcs,
* Vi.^tor Antiochcntr.Co!!:itimi!r;hincautemtria,Ioat
ncm B.iptiffam capitcmultalfe, nimirumadulcenum . falca
cioncm,&itifiurandum. Quarc li mencisiudiciovalcmui
pialixcaucifcmur , vtquam n>axime,finonprppteraliu
certc ne cum ijs cor
nlongeahtcr
b /X„u ticet t bi bab?-
*$,t?Beda, Qvij vc
1 EfTct.
eft.ali j vero diccbat, quia propheta cft, quia fit vniis ex pro-
a Non doimnus pioplveuium. b Bcd.i.Hicp:onunciaiio, vcl .iiHruUEiua , ve
dubiuuua.
phe'tis:Quo audito Herodesait : Qixm cgo decollaui loan-
* Hicron.Non per iioni.iin.cxp.efle pionunciit .
nem, " h^camorruisrcfurrcxitlpfcenimHcrodgsmifitac
tenuit Joannem , & vinxit eum in carcerem propter Hero-
a Bcda Tcuarchat Iiuic» & Ttaconuidis icgioms .
cpiacc a diadcmvxorcm philippifratrisiui,c.uiaduxcratcam :Dicc-
ptiDci,
Jkda. Soli Hcro-
dcs &:Pbaraolegun-
in fpintu cn: viruice
L! *Hcro4emar$uit
cro, iicuc
Uttioii- K];asA,hal\& kZJ-
bcl , tnalcns apud r©i
gcm pcriclitai -i,quam
B
*q»ando
tur nacalis fui diem
celcbralic, 6c vccrque
folemniraccm fangui
nc fccdalfe . Scd Hc-
rodcs tanco ncqtuus,
quanto fanclum &: ve
ntatis doCtorcm &: re
gis caicrhs prxconc
occidic , &: provoco
falcacncis caputocci-
liante conuiuas infer
iciMnpudint. Pha-
tvtqne ad rao pcccantcm Hnnu
Ce^4o.d chu.ncccidic.Vcriuf-
u ■•*' qwe c.imen cxcmplo
mclius cft & vtihus
nobjs . dicm mortis
f. mper commcmo-
rando cimere . quatn
diem naouicatis luxu
b batenimJoannesHcrodi ; Nonlicct tibi haberevxorem
& volcbat cum
mtiniccmusjculpa
obnoxij cuadamus
qui mortispraxur
ns auctores &J cac
cxtitere.
d Etconfriflat.&c.]
da - Corxfueto mc
fcripturc, cotrifiat
norc,fed'mu.tor
opinionc.Sicut&il
fc Iofcph abipl
queMana chcicutj
tcrlcfu,ficc.">ntr
tus Herodcs
hocdifaimbe.icc!
tabant. DifftVnulatf
mcncis fuae crLfi it
Adhuc viu.-ntis .
fratris tui.Hcrodias autem inildiabatur illi .
Idco, vcl cnim.
occiderenecpotcrat; nerodesautemmctuebatloannem, J
fciens eum virum iuftum & fan&u,& t cultodiebat cum. Et
audito eo multa faciebat,& libentcr cum audiebat . Et cum 4 ^ffam^cdc"
diesopportunusaccidiflet. *Herodcstnatalisiua?ccenam mentc. Scclus u
fecit principibus & tribunis , & primis Galilxar . Cumcjuc
introiflet fiiia ipfius Herodiadis, & faitaiTet, &placuiiTct
Herodi funulque recumbentibus , rex air pncllae : Pete a me
quod vis,& dabo tibi. Et iurauit illi, quia quidquid petieris,
dabo tibithcetdimidiumregnimei: Quarcumexiflet.di-
a Bcdj.Timebat ne HeiodM a|it)uando rc. pikeret vclfiatti am.cus fietet.
xit matri fua» ; Quid pctam ? At illa dixir, ca'put loannis Ba-
ptiftic. Cumq;iinroiuetftatimcumfcftinationeadregem
Inaltan. Dignum ljltationefir.guims piansium.
petiuit,dices : Volo vt protinus dcs mihi iri difco caput loa-
TOpinione non te.
nandocelebrare. Ho d nis Baptiftae.Etcontriitatus eft rex. propteriufiurandum,&
moenim.K» labnrcm » Bed^. Vultoimies fimul fceJciis fui efle confortes , vt inluxui;ofocomiiuu> ciuema:
nafcitur, &fjncttpcr , ,, «■«■**««•»■ . , .
propter iimul rccumbentes noluit eam cotnltari, t fed mil-
folpiculatorcpracccpitafferri caputeiusin difco,& decoila
uit cu in carccrc. Et att ulit caput ebius in difco, & dedit* illud
mortem cranfcunc ad
rcqutcm.
* Theophylaclus.
Lex praccipiebac qtF
frater vxorcm fratris
atccipcrcccum dciun
tUis pt olem non habcrct . Ibi autem erat filia,propter qiiod
cranc nupnar fccletata: .
c Ei inra. Bc-da . Non excufatur a pcriurio pcr iuramencum.
Idcoenimforteiur.iuicvcoccaflbneinuenirecoccidctidi.Et
C fl iHa pacris auc mati is, tnccri tum poflulaiTet,non vtique con-
cefsifTcc
mcnco excufabii,|
fuboccaiioneptct
impius ficrec .
C C.:P'<r cu in
Beda.Opudegij
Cll Chrtffus,a cc
re ablcmditur ,
prio, ideli,aluc
popul%K daturj
laedegentibus, H
Rnm.rix I cck-tia
pucila dat matrif
adukcrx , id eP,f|
gogxinffne crec
rx. Corpusloani
fpelirur v cat
dtfco loca cur ,
humo cegt cu: fpi"
inaltan hoi^ota
fumitur-
Bcda. Iottnnesi
pice nunoratt Jr,i
fama illms qua Chriftus a populo credebalf mino^ar i ot
tur.Chi lilus in cruce exaltatur , quia qui prophcta ta nti
dcbatur ,I)eus &: diis prophctarum eft cognitus. Vnd ci
fe Ioannes . lUum opmet cnfcere, me autem minui . Ioa.ni ,e
tcm que oportebac minui,cum dies dccrcfcere inc:p; ui 1
tu> c «.
S
1 Aliari.
a Chriftum . b Ltgis .
NICOLAVS DE LYRA.
J Ipfccnim.Hcrod.H:c/?("atV«r^j>-t incidcntalis. Intentio enim
pn»apal'i euagelttltt erat defcribere gejia CbnjU.E. quiapropter opi
wone-n Herodis de Cbn^la.fecerat mentionernde dccollatione Joan-
nit Baptilitjdeo inadentaliter bic defcribit modu iilx iecoilationis.
Ei primo defcribitur eius incarceratio, fecundo ncarcerati decollnio,
i&i.Herodias autem.tm/o dccollitt tum .latta . ibi . Quoaudito
difcipuli eius vcne.icc.Sententia auiem iflarumtriumpamumpn
tetcx dttlis Maitb.\\. exceptts qnx fequuntur circapurtem fecun-
dam
x Herodias autem \X\M.Ipfa enim timebat ne Herodes ad prmdi-
catwnem loanmt de peccatofuo ptni eret , & eam mantojuo redde-
M,& idtQ quxicbat mortem Ioannis .
Hero-
3 Herodes autem mctuebat Toan. Solo enim metu teneV
inteif tlone Ioaunis,quia proptcr fancluatem eiut qu£ e<
pupuloytiMcbat (i loamcm intaficeret, ne totus popuius iufui .,
tra eumj>' plenius patrt M ttth. 14.
4 E.t libencer eum audicbic^&ic.rorww ifiud eratfimulatorm
rtex tali auditu Ioa>tni\,& obtemperatt<me dttlts citts in attqi
tineret populum a rebeltone contra •pfum. Et fimtliter qnnrlpofiea u
rauit darc pucll£ faltanti quidauid peteret , fitit n.ahtiofefiB
ratione iuramenti & m<ltttud'ne magnatoru cum eo comedentium I
berct occafionem decapi: andiloannem abfquerebettionepoptdi , </
babuit eurn cxcufatumfaliem in parte propter iHa. Et batse finict
tenet Beda fuper locum iftum,& <fu«d fnbditur .
j Ec concnfcacus efc rcx. Dictt Bedat quod Ucet trifiarctur iitf
ctc,l£tabatur tarncn in corde .
Et
MORALITER.
j Etcontriffft nx.&c.Bcd. D:fs mulatot mentis fue triffitiS
prxfcrt i cic , curn l aittam habcrct m u,en:c , kclufquc,
pxcufac mraincto, vc ltb occahonc piccatis mag s impi9 tie-
rec,
ret,& 16 per jpfum fignantur illi qui fnb fpecic religtofirat
machmarur opus faccre malignatts . Pcr Herodiadem vct
iignacurluxuria.Perfalcacncedifroluciolibidinof..Perqu.
Ioannis.ideff, homtnis gratiofi frcqucnterprocuracurmo
jpiritualis,&i aliquandocorporalis.
Ec
J4T
M
arci
ap. V L
5
<6
i
£ nscft.Chrifiusaucem quilux cfl mundi,cum incipiuc crc-
. fcere dies .
mt a Ettule. Bcd.Tofephus narrat Ioannem vinccum in caflel-
•ii lu Macheronra adducham, ibiquctruncatum . Ecclefinfiica
narrac hiftona,in Sebafthe vrbc Palcftin^, quc. di&acfl quo
dam Samaria cem-
I; poreveroIuli.miPa „" E0cdefiid».r,!iu,'i. Tsy^gog».
eanos inuidentes pueli£>&puella dcdit matn fuar: t Quoaudito dilcipuli cius
Chriflianis, qui fe- uiteum. ^
hrum cius folli- a venct unt,& tulcrunt corpus cius, & pofucrunt lllud in monu
.-CLldine ffCCJUenCa- » Riui ad fontem . Gratias agenres .
up.t,monumcncum b mcnto . Et conucnicntes apoftoli ad Iefum renunciauerunt
imiafiflefc oifa eius a N<" malis confemiatis.
illi omfiia que. egerant,& docuerant.Et aifillis: Vcnitc fe'or-
a Hic brcuis reqnies lanctis.longus labor . Ideo oportuit difcipulos requiefcere:
Erantenim,&c. b Felix l.udmm difcentium.
fumin de{ertumlocum,&requieTcitcpuiillum. Erabntenim
Vt latro. Vtludas. iFelix labor docentium. Quia nondum eft conuiuium korum.
qui veniebant, &tredibantmulti. Etnec fpacium manclu-
a Non folum difcipuli,fed cum doiuino, v: M.uthacus dicit.
candihabebant. Etafcendentesin nauimiabicrunt indefer- 6
a Ignisnon abfcondiiut qai femper lucet .
tumlocumieorlum. Etviderunt eosabeuntcs, & coeno- 7
per csmpos difper-
. &:rurfuscolle-
micrcmalfe, ac
Jenuoperagrosfpar
c
d
c
f
ucunt mulri , &pcdeftresdeomnibusciuitaribus cucur-
rerunt illuc , & pramenerunt cos. * t Et cxiens vidit
turbam multam Iefus , & miierrus cft fuper eos : quia
crant ficut oues non habentcs paftorem ,&ccepit ilios
Kic . n.ifuifle ramen
Ibi dc lerofolymis
■nionachos , qui im-
l-nixci Paganis oiTa
■cgencibus, maxima
Jprum parcemcon-
pregaucrunc , & ad
jlPbilippum Ierofoly
■mam deculerunc, Sc
liilc mi fic ea A chana -
ffio Alexandrie vrbis
tpifeopo , & ibi po-
ftea feruaca Thco-
philusiubcceTheodofioomnibusgentJiim phanis deffru-
ths expurgaro a fordib. cemplo Serap s offa eade i bi pofuic,
Scbafihcam ln honore fancti Ioanms confecrau:r.
• b Etcomtenientes. Hieronymus.Adlocum vndeexeunrflci
minaredeunc.Deogratiasfcmperreferunc fupcr hisquac
acceperunr.
Omnia qn& . Non folu qux ipfi cgeranc & docucrunc apo-
tolidominorenuncianc,fed ecum qua? loannes eis docen
^ribus pafcic.Vel fui vel ciufdem loannisd.fcipuli, ficuc Mac
pxus fcnpiir,vnde fequitur.E* att itlis s
i Ver.ite /e.Bed.Non folum requificioniscaufa,fed myflicc
ficat, quod relicfa Iud.caquxiibi propheoxcapucab-
rac , non credendo m dcferto ccclefie; qua; virum non
uerac, verbi cibana qu di pane & pifciu epulas effec lar-
„rus.Ibi enim pra;d;cacores fan&i qui apud Iudeam non
rc-dcnce, fcd concradicentediugraui tnbulacione preme-
itur, lcquicm adcpci funcdegencib.gracia fldeicollaca.
\ cnic fcot fum ducic quos eligic,vt inter male viuentcs ma
>n ntrcndanr,vt Loch.m Sodomis, &: Iob ln tcrra Hus;
^ Abdiasm dorno Ach.ib.Ecaic illis .
•^ Victor Ancioch.Pcrh ocChrifluscccIefiidocliorcs &
?riftorcs monet, neextcrnistutbis pcrpccuo fc dedancfed
ptiuacim fipe,fecreroqueagences,animos colliganc,cunde
qucapublicisnegotijs&occuparionibusquancum ccs pa-
citucidencidcm feuoccnc. Docec eciam m verbi mimfteno
<defccndences , nonnunquamrefpirare&: mterquiefcerc ,
fcfe
t
8
fcfcquc &: corpus fuum fnotcrr porectirarc, ^ rcficcrc dc-
bere,maxime vero poil miniftcrium abfolutum ■
e T{fejniefci Vt aues in ramis finapis Pufilla hic rcqnics ftn-
chs longius lahor,fcd poft dicitur ilhs, vt rcquicfcanc a labo
ribus fuis .
f "Erant enim. Hier.
Inarca Noc anima-
lia qu^mtus eranc
fbris mitcebantur,&:
qua: foris erant , in-
tus erumpebant. Sic
in ecciefia ludas di-
fcefllt,Iatro acceffir.
Quamdiu receditur
afide, nececclefiar
requies cftfineme-
rore . Rachel ploras
filios fuo s, &c.Non
eft hic couiURim in
quo bibatur vinum
nouum,cumcanca-
bicur cancicum no-
uum in coelo nouo ,
&in terranoua ab
hominibus nouis ?
Cumqumque pani-
bus&: duobus pifci-
bus quinqj mi!ia ho
minum vcfpere vxzq
pafccntui: Cum de-^
cem Cophinioclauavirtutefragmetisplenicolligucur? C'u
fcdec fup thronos 1 2.cnb. Hracl, que func fragmenra Abra-
hii, Ifanc, & Iacob, quando rcfiqaicj Jfracl fal.fi.quado facic
ad t.icie Deum vidcbimusq, in lege Moyii &: prophecis &:
pfalmis de Chrifto legimus , Vnde poft quartam vigilia no-
ttiscompefcitChriftusIefus tumorem mansambulans fu-
per illud,&! dicit. Coitfidite t :go fttm. quia cnm videbimus (icu-
ti eft,timc ccfsabic ventus &: procella,Iefu fcdcnte &: regna
te in naui qiue eft vniuerfalis ecclcfia .
g i/lbkrnni tn defertii.hed.Vetcndo folitudmem fidem curba
ru an fe fequaturexplorac &: exploratam digna merccde re
munerac.Turbxaucem non iumencis no vehiculis,fed pro-
prio labore pedum.iter deferci arripiunt,&: falucis defidecu
oftendunc.Rurfus ipfe cxcipiedo tacigatos,doccdoinfcios,
fanandoasgrocos recreando ieiunos, quancumdeuocione
credenrium dele£lecur infinuat .
h Etpedejlra. Noca quia non in alianj maris ripa finc lorda-
nis nauigio peruenerunc . Sed cranfico aliquo freco vel iia -
gno proximos ciufdem regionis locos adicrunc, quo etiam
pedeftres indigena: pcruenire potucrunc .
i Et w/fc.Bcd.Qiiomodo mifercus fic , Maccha:9 plenius ex-
ponic hoc mo . Ec mifcrcus eft eis, &: curaiur languorts eo -
rum.Hocefi.n.patiperum&:no habencium paftorcmvera
citer mifercri,&:viam vericacisaperire,&:languido.scurarc
Sc ieiunos reficiendo ad laudem fupernc, largicatis ani mare
qua: fequencia eum fecifse dcclaranc .
^Et
D
t M1M4.V,
tcretzitji,*.
■fabi/t.
t M«t,,.^
E
Rom.f.f.
f.C'or.ij.4
(.Ioan,}.3.
NICOLAVS DE LYRA. .
1 Etconucnicnrcs.H/c defcribiturreurrfio apoflilorum adCbri
fimpbi primo defcrtbitnr condefccnfto Cbrifli ad apoftolos reieulet
frcHndbadptyHlutn ipfumfequentem^b' . Ec viderunc. Circa pri-
wawdiciia^Ecconuc. De prxdicatione *cdeuntcsadtpfum.
2 Kcnwn. Miraetdtfaciendo.
3 Ec docueranCPff iicando oflendentes^quod mandatum eius exe
cutifnerantfiieUfr.
4 Et at il. Compatiendo eis de laboribuv fuis.
K VcnitC fe. Vtfctlic t,pofllaborem quiefccrenl alirtuantulnm,in
hocoftendit Cbrijtus tfuodprxdicatores verbi dtuini pofl laborem pof-
funtrecipere recreationem competentem.
6 Et afccrun na. rtfegregaii a tutbis pofent quiefcere .
Et
7 Et vidertint. Hic confequenter defcribitur condefccntio ipfttts
Chrifti ad populu ipfum fcqnentc.Et primo defcribitur dicla cbdtfcc-
ftojocundo Vbarif&orum cofutatio c.feq.Circa primumprimo defcri
bituf condefcenfio Cbrifii adpopulos ipfo> pafcendo,fecundo ad difci
pulos eos de periculo liberandojhi.Et coegit difcipulos fuos. rer-
tio ad infirmos ipfos curandojbt.lit cum transfretafsent. Senten
tia autcm ifiarum trium partium patet ex his qu& diclafunt. Mat .1 4.
vfque ad finem illtus ca.exceptis qu<£ fequutur.Quantum ad ptimam
partevt dicitur.
8 Erant ficut oue s non.Sacerdotes enim illius temporis '&■ prin
cipes erant ftcut lupirapaces fpoliav.tes populum bonis teppralibut^
& per matum txemplumfpiritualibus , fed Chrislus tanquam bonus
patlor pafcebat eos fp iritttaliter continucveibo dot7sin<c fue, & ali-
quando corporaliteryfecundum quod dicittir confcquenter.
Eun-
MORALITER.
4 Ef/j;V;//;r,VfM;re/eorfHW.Theophylu$.QuiefcerefacitChri
*us difcipolos fuos, vt difcanc p rzpoiiti, quod qui laborant in
opere
opere& fermone requicro promerentur , &'quodnon dcbent
contiuue laborare.
f Eipedeil,&c. Adhuctemporibus iiiis pauperesfc rredio-
cresperlonx magiscurrunt ad fermoncs quam magna;.
Tom.j. f
<*
H7
Glo£orcL&Nico!aideLyra. ^l
Allcgoricc,
t fjcbeflct.
Pfd.7t.
•jquid man-
dnccnt noa
Jubcnc.
i Ft ' .Diedeclinntr. Siiluarorturbasrcficit, quia vclfinc
firuli p p: q i mo ,vcl curfi fo| uilt tiepronobisoccubuic
. ' . I <;• fumus hi.crat i f.ime.
B da.Chrifium dei ciumprtcntcm mulrefideliu
Ciicriutelict'sm en Inispiillajconueifjtionis, neglc&o-
que v.i'i> Uni do-
* Vf fpcrc.vnde t,uca«,Dies aurcm corpcrat decl!.
docercmulta.EtcumiahoramuIra5 f fierct,acceiTcrunt*di-
Defertuscftlocushic : &iamliorar
cuntur.qui cibus cft iumentoru maxime.rufticorum ac fetlll
uoru.quuincipicniibusaudicontoisafmora&quafigroulH
ra funccommitcendaprqcepca . Amm.ilis verohd noi
cipic eaque funtfpiritus Dci.Ec idcc dominuscutquepi
nbus ctibues dona,&: femper ad perfe&ioraprouocans. pr
moquirique pambi
Tper a.eobs.
Ioan.rf.a-
Ma:c.i4-b»
Lir>. 2 .cie. con
fcnfu cuang.
AHcgorke.
Xuc.M-cf.
m
/
loan.tS.a.
fcipuli eiusdiccntes
pra:tcriit,dimittc iIIos,vt euntes in t proximas villas, & vicos
* a Q.d.Velhunn-ft officium.
b emat fibi cibos t quos manduccnt . Et refpondcns ait lllis da
ctcillis manducare . Etdixcruntei: t Euntcs erriamusdu-
ccntis dcnariis pancs , & dabimusillis manducare. Et di-
cit cis . Quot panes habctis ? Itc & videte.Et cum cognouif
Libros Moyfi. Prophitas c< Flilmos.
a fcnt,dicunt : Quinque,& duos pifces . Et prarcepit illis, vt ac-
Diuerfos ordines.
e cumbcrc facercntomncs,tfecundumcontuberniafupcrviri
continemem camcm. a PcrfecVmi requicm. Kequicm.
de fcenum. Et difcubuerunt t in partes per ccnreanos & quin-
s quagenos . Etacceptisquinquepanibus , &duobuspifci-
a Snrfum dirigendam aciem mentis ligniticcr arl lucem luentie quirendam.
h bus,intucns in coelum bencdixit,& fregit panes,& dedic di-
urn prajfidiofe
quuntur,& cum pn-
mum notus m fu
Dcus , tunc cxaita-
tus cft fuper coclbs
&• fupcr otnncna ter
ramgloriaeius,
*"VICTOR AN
TIOCHENVS . Di-
fcipuli a Cbufio vt
turbamdimiccar, pe
tunc,al]egancescum
locifobcudine, tum
commcatus guoque
tcnuitatem.At vero
diucsillc&: bcnign'
patcrcorporea quo-
que menfamillis ap
fioni iulliit, difcipu \
ostanrumnon ora-
tionc compelians:
Nc de efcis plus f.i-
tis anxij ifitis, cncgo
adfum,qui magnam copiam , &affluentiam fubminiflrare
valeo.Cum i!li autem quo tenderec.non intciligercnt, ani-
moqucpropter rei ditficultacem pendcrent, fcifcitatus eft
quoc pancs habctiSrIplivcrofacTainquifir.ionc, quinque,&
duos pifces refponderunt.
b Daie illis. Prouocat apoftolos ad fractioncm pinis,vt illis
fe nonhaberetcftantibus,magtntudofigninocefcerec . Et
jnfiiiuans,quia quottdie pcr eos ieiuna corda funt pafccnda
cum eorum excmplis vel verbis ad amanda cejeftia fufcita-
mur.Notandum,q, hoc panum miraculum Ioan.fcripturus
prxmifir.qund proximum cflct pafcha.Maate. & Marcus
hoc inrerfcito loannc, continuo effe fa«Stum dicunt , unde
colligitur loanem imminentcpafcha ftiiffr,decollatum, &C
fequencc Pafcha crucifixum dommum .
c Emtcscmamw. x Auguftinus.Hoc Philippus apud Ioa
ncm refpondetjfcd Marcus a difc.pulis i cfponfum cfle con
mcmorat , volens intelligi hoc cx ore cetcrorhm , philippu
rcfpondiflc,quanqfuam,& pluralcm numctum profingula-
n vlicatiflime ponere potuerit.
d QninqHeBcda . Quinque panes quinquc M faica: lcgis
]ibri,quibus diuins stcrnitatis cognitio,mund] ctcatio,cur
fus labetitis feculi , & ver.i D- ■■■> feruieadi religio humano
generi innotuicDuo pifccs,pfalmi.&: Prophetc.qui erudi-
tum in lege Dci populum deprorniUlcme dommice. mcar-
natipuis nou§ grati? dulcedine pafcebanc quibus tota ucte-
ris te.feries compreiienditur. Vnde.Opurtcbat ota impleri qua
fcrif • i funt in lege Moyfi &propbetii & pfnl.de mc Et cu npuif-
fet illis fensu,vt intelligerct fcripcuras,& itellectus fideliter
anditoribus traderet,quafi benedicens apficis paibus,& pif-
cibus,eos intcrnx fuauitatis dono mulciplicans turbis difpar
tin pr^ccpit.tt benc fecundu Ioannem panes hordcacei di
cuncur.
t
3uinquemilta, fccu
o , fcptcm panibtjl
quatuor milia rcficit ',;
tcrtio, difcipulisfiiiH
carnis , cvfinguinifl
myfteriacredidic, a T
vltimu vcro magn
muncre dat cledt.
vt cdant,& bibant. I
pcr menfam fuami
regnofuo.
e Securtdnm coti, BI
DA Diuerfid.fcub
tus,diftmctior
qui ccclcliam vnai
cachoiicam ficaiit
f Tcr cente. & qi<i
Pcr quiquagint
bilei rcquics . Quil
quagenarius auic;
bis ductus centu
facit, ^ideo vtriuf
quictis perfeccione
fignificnt,fcilicet,corporij-,& menris . Qiu cn.m quielcitj||
aclibus prsuis,requiem habetcorporis.Qui autem acogii
tio nibus eciam perucriis,requiem habet mentis.
Bene autem fupcr vindc fenum di(cumbcntes,Dei p;f
turalimencis ,quipfiudiumabftincntia?,calcatis lllccct
carnis,audiendis implendifq; verbis Dci opcra impcndm
Ideoa!ijquinquagcni,a]ijcenteni,quia tcquieicicurpta
a tnalo opere,vt p( fifit etiam rcquicsm mtntc.
g Et acce. Non nouacibariacrcac,quia incarnatus, non ;il I
quam qua: fcripta erant pra?dicoc , fcd legcm , &. ptopbct |
myfteriis grauidos clTcdrmoi;brat.
^c Viftor Anciochenus.Meritonuncin ciflum fiifpuir.i
gratias agit.nempe quo fado hoc omnibus planuirifaciat
ld totum quod ficbar,coclefli patn afcribcrc.
4« Theophvlacms.Intuettu etiam incoelum, vt infirucrl
a Deo petere efcam , &non adiabolo, ikutfaciuntilli q|
iniuflealicnislaboribus nutrmntur. Ex hocctia turbis ct
innuit quod non eflet Deocontrarius,fed Deum inuocar-J
Dat aucem pancm difcipulis apponendum turbis,vc craciil
do pancm non dubium fed miraculum videatur.
* Victor Antiochenus . Qiiandoquidr m Deus mani|
Ifraelitas in dcierto pauerat,ipiiq, obiicere quandoquc ai
fuerant, 1^ufitju:dy& panem poitri; darr , &c neea m rc pjt.l
inferior videatur,panes hicm defertc multiplicar.InteriJ
neludeis quivariasca]umniandioccafiones»adiicrlusiiIui
venabantur,iuftam aliquam cauillandi anfam oflei at,qua
Deo fcfe adequet.aut eidem fe prefcrat,prius ad celun
ctat.quam pancm multiplicet,totumqucquod ricbat,
turum erar.patn tnbu't.
h Ttegn, Eranreturbasponendadiftribuitd'fc;pulis fni'
quia facramenta fancCtis doclonbus,qui hacc toco orbc pr®
ccnc.pacefecic.
^ Er
NFCOLAVS DE LYRA.
I Eurttes ema-nus.&c.losn <5.3.diciturquofl lcfus que?iiuit Phi
]ippo.Fndeemcmuspane^vtma"dice>n h &ibidf m fubditur, &
H'>caue>n ^i.v^fe«f.2W5fMm.Ipfe.n.fciebatquirlefretfa£turus, &
tuncPhilippusrefpondit.vt lbidcdicif , D- icntorum denanormn
pjws non ff.fficiwit tis ,^rf.qunfi diot.Tantu precmifrnonhabc-
ini!: cii pauperes limus . Et (vc Mar. difcipulos generaliterhoc
refpondifre,licetaliquomodofub alns verbis,£««fc?r emamus dn
eentii dennriis. qUafi dicat fi vellemus eis dare ad manducandum,
oporteret nosireademendum panes precioducentorum dena-
norum,& tamenhoc precium non habemus , &ficfeexcuf.ibat
Pcr
penmpotentiam.Dicunturauremhxdilcipulircfpondiffeilli
quod folus i lulippus refpond't T um quia no folum ex perlbi
fua fed etiam aliorum loquebatur.Tum quia illud quod faeit •
quis de alfqua communirateveldicit,dicifurcommunnaslioc
cifle vel d>xiflr,& ruc difcipufs fe excufantibus de ditinnec^l
ruro populis Chnftu lequentibns dixn Chriflus quod lnc habi
z jQ«of panes bobetisjoan.6 dicitur folus Andreas hoc refp<
difle,peraliatamen vcrba, dicms. F.ft pner bic v» s \ui babtt (ji>\
q-, pjnes^&c.Dicwnax tamen hic difcipuh hoc refpondifTe,in
nerali quod dixit Andreas eo modoficutdiftum eftPlnlipp
Circa fecundam partem dicitur.
Et
M O R A L I T \E R.
Er c^miamboramulta^&c. Beda. Myfticcdeclinata die tur-
PM faluarnr rcficit , quia cum fol iuft'ti3e p-onobis occu-
buit,a fpiri:ualibu$ inediar. tabe fumus faluati.prouocat apofto-
los ad fraftionem panis f infinuans quod quotidie'p
cos fint corda noftra pafcenda ; corum Icihcet , literis,
cxemplis . Pcrquinqucpanesquinquclibri Moyfi, pf-r ^u
pifccs prophctac , & pfalmi figurantur . Duodccirn coph
H9
M
arci
Cap. VJ.
tf°
Va Etfttflule. * Viclor Antiochenus.Duodecim fporta? reli-
i quiisinm]enrur,quomiraculumeuidenuusfierer,corum-
qocqui inteifueranc fenfibus tenaousinfixum hareret.Na
liocquoquc perfecto obfcruatoque, difcipuli dubij adhuc
focrcbant vt euangehfia indicac paulo poft, aicnamquc.
^on enim intellexttat
Qjii funt difperfatotes verbi. Aperirent.
fcipulisfuis, vtponcrcntanteeos, &duospifcesdiuifitom-
nibus. Etmanducaueruntomnes, &faturatifunt. Etfuftu-
lerunt rcliquias tragmentorum duodecim cophinos plenos,
magis proueniffe.ad b &dcpifcibus.- Erantaurem qui manducauerunt*quinque
oftendendam facien
it paribus : Erat enim
tor corum obcxcatum.
£)etnde vc publice
conftaret , tacam re-
rum abundantiam
Quji ficut Ioannes polt hanc refe&ioncm rratim contimut , ventuii crant vt
capetent , & fncerent eum regein.
« millia virorum. t Et ftaatim coegit difcipulos fuos alcendere x
i nauim, vtpracederenteum transfretumadBethfaidam,dum »
e ipfe dimitterct populum. Et cum dimififfet eos : abiitin mon- 3
a Beda. Profe obfecra t.fed pro me impetrat. b Sic ecclefia in fluftibus feculi tendens
ad li tut pattiar coeleftis.
f tcm ora're. Et cum fcro efTet , eratnauisinmediomari, &r
3 Pietatis afpectu,fcilicet corroborat.
ipfe folus in terra.Et videns cos laborantcs in remigan-
Flaros dzmonum.
gdj, eratenimventus contrariuseis. Etcircaquartamvigi-
Comprimens omnia pericula murtdi.
?aleftinx fruausap h liamno&is venitadeosambulans fupra mare, & volcbatpras- 4
prchenderunt,man- AdhoramvtgratiorciTetliberatio.
na iiiico defcende- tcrjrc eos . -j- At Jij vt yidcrunt eum ambulantem fupra mare,
re defijc. Sic thas
tis virtutem , quam
cxplendam populi
necefficatem. Moy-
fcs quondam manna
Ifraelitis fuppedita-
baf, verum id tatum
ad necefTariii vfum.
Si quidem quo plus
colligebatur, hoc fta
tim in putredinem
vercebatur . Quare
vbi pnmum terras
quoque vidua; fari-
nam&oleum multfplicauic,vcrurn tantifperhoc folum,
dumpluuiarterram irngacuradefcendcrenc, vbicnimha:
defcendere cepere,fiatim quoque farina? multiplicatio cef-
fcuit . Ccuoergo difcrimen mter hos &illum sppareat , ma-
gnam rcflduorum copiam reliquam fecit , ita vt illi etiam
qui faturati fuerant , reliquiarum vim mirarentur. Nil vero
mirum fiDominusad fubminiflrandam alimentorum co-
piam , hac poteflate non femper vtatur. Siquidem figYium
nontemercfed publice; vcihtacis caufafieri debec, nempc
quo faciecis virtus per illud maniLflcf',& Carholica rurfum
fides , per illud ipfum flatuatur & nutriatur . Infinuatum eft
hicdeniq; ahmeta ab his perclperc , quos m fide crudimus.
Beda. Secretiora myftena qua? rudes capere nequeunt,
perfewtioresdiligencer inquirunt. Namper cophinos, duo-
dccimapofloli,&perapoflolos fequences dottjres figuran
tur.foris defpeCti, intus falutaris cibi reliquiis ad alenda hu-
milium corda cumulati . In cophinis enim feruilia geruntur
opera, fed ille cos panis fragmentorum impleuit,qui infir-
ma mundi, vt fortia frangat vcl confundac, elegic.
b Quinque tni. Bcda. Propccr qumque fenfus corporis . Hi
dommum fecuti, fignifkanc eos qui in feculan adhuc habi-
tu pofici,cxcerionbus que poffideuc bcne vci norunt. Qui re
ftequinqucpanibusaluntur,quianeceffeeft vt taleslegali-
busadhuc praccptis infltuantur.Qui autcm mundo omni-
norcminciant, &: quatuor funt milia & fcptem panibus re-
fccii , hoc cft cuangelica pcrfectione fublimes , & fpiricuali
gratiaintus eruditi .
c Et fla. co. Excmplu d.T: nobis vt in olbus bonis quxagi-
mushutr.am fauoris retnbutione vitemus,nenosoperano
virtutum ad concupifcetiam fietcat tempor.iliu. Quod ipfc
dominus iiubis infinuans, cii hi qui vircucescius admnaban
tur.regem eum facere vellenc,fugic in monce orare:Ct ucifi
xotibus propcus occurric, vc fcilicec paraci fimus ad aducrfa
coleranda
tolcrada,cauci ad bladimeca fi arrifcrint, &nc nos fi affluat D
cmolliendo deciptanc crebns adno precibusimplorcmus.
d ^d Bcrbf.idam. Bc-da . Bethfaida cmiraseft in«GaKlaea
Andrex & Petri & Philippi prope ftagnum Genciareth.
Sed Marcus dicit pera&a refe&ione vcmlfc trans frerum ad LucX 9^
Bechfaidam : Lucas
quod in locis Bcth-
faida: fadtum tucnc
miraculu. Aiccnim
affumptis ilhs fccef-
feor.in locum defer-
tum quieft Bethfai- * pancs fcr«.
daj. Quodcumco-
gnouifient turba: fe-
quuta: funt illum, &:
excepic cos,&c. vfq;
ad refectionem il-
lam.Sed forfitan Lu
cas deferrirm locum
qui eft Bethfaida:»
non ipfius viciniam
ciuitatisdixit,fed lo-
ca deferci ad eam
percinencis. Marcus
cnim dicicaperce, q>
precederent eum ad
Berhfaidam, vbiip-
fius fines ciuicatis £
notat.Lucasveroqui
non dicic in defercu
locu qui eft Bechfaida,fed qui eft Bethfaid?. Forte no ipfam Ioan.«. a.
ciuitacc,fed locu dcfercu ad ipfam percincre intelligi voluic .
Ioanesdicic turbas maducaffepaneiuxtaTyberiade,&afcc
dentes nauim difcipulos vcnifle m Capharnaum trfis mare,
quiambajfuntciuicacesinGalilxa iuxcaftagnUm Genefa-
rcch,quod ecia TyberiadisaTvbenadeciuitaceficvocacur.
e ^ibijt in mon. Beda. Beneorar qui Deum orando qua?rir,
a cerrenisad fuperioraprogrediens,vercicecuri£ fublimio-
ris afcendit. Qui de diuitijs,aut honore feculi, auc de morcc
inimici oracin lmo iacens viles ad Deu preces miccic : Orat
auiem dominus ^nonprofcfedpto mc. Narh ecfi om/ua pofueric Ioan.yi
paccr in manu filij ,filius camcn uc forma hominis impleret
obfecratpacre pronobis quiaduocacuseftnobis,unde:^f(f- .
uocatum hkbemus apudTatrem tefnmCbrijtum. Siaduocatuseft, ' ' '*
debec pro noflris inceruenirc peccacis.Non ergo quafi infir
mus obfecrac, fed quafi pius impecrac. Omnia qua: uulc po-
tefl,qaia aduocatus & iudcx notter eft akerum piecacis otfi-
cium, alcerum poceftatis infigne.
f Et ipfefoltts,&c.Qm aliquando omnino ta periculis ccclc
fiam deferuifle uidetur , unde : Vc quid domine re.lon.&c
SedquiadifFertauxiliumnon auferc fubfidiu , unde fequit.
g Et citca cjUar. Beda. Scaciones & uigilia: milicares,horaru Pfal.^.
fpacio diuiduncur, patet ergo eos cota nocle laborafte, & di- i*
luculo appropinqnance auxiliumhabuiffc, quiaeii prefluris
obficahumanafragilicas paruicateuirtutum fuarum colide-
rac, in fe nihil nifi cencbras angufliani & hoftni nifurgentiii
jeflus cernit.Cum ucro mcntcad fuperni prarfidij lumen,&
ad perpetua: retributiomsdona erigit , quafi inccx umbras
nocbs rcpcnce orcii Luciferi cSfpicicqui dicm proximum,
id eft, Chriftum nucict. Lucifer namque ctes horas noctis,
ideftjtotam uigiliam matutinam illtuninare dicitur.
h Et voltbat pnttcme eos . Beda. Vc ad horam , fcilicet,
contutbaci, fed concinuo hberati, plus hbcracionis fua;
# nmaculum
NICOLAVS DE LYRA.
I Et flatim coegit dfcipulosfuos afcendere nauimvt prttcederent
cumtransfre.Quia non libenccr rccedebancabfque magiftro
fuo,eius fociecate & doctnna dcleciati.
1 Ud Bctbfaidam dum ipfe. Locus crat unde rccedebant.
_ 3 Et
3 Et cumdimififfet. Per hoc oftendens quod praxhcator ucr
bi diuini dcbet poft fermonem fuum ad Dcum in oratione
redirc, utquidquid boni ibi fcceritglona;L,ei;.fci-ibatur.
4 Et volebat prxterire eos. Eo modo iicut poft reiurreciione
iuam ambulans cu duobus difcipulis fuis euntibus in Lmaus
finxic
MORALITER.
funtduodecim fructus fpiruus fanfci , quibus reficimurin
euchanftia? facramcnro.
3 Etcumdimififfctcos ,abi\tin monlcm . Pcr hocoftendcns,
quodorans non dcbcc in tcrrcnis dcfiderijs lacerc.
Eratnauis in tr.e.ma.&c. N':<uis cli corpus humanu, inquo
■cundii Platonicos anirna ett iicut nauca in naui, que flucti
ouspaffionu irt & concupifccntia- (qua: lunt inorganis cor
porahbus)
poralibus ) frequenter impellitur &: aliquando penclitatur,
nam motus patfionis aliquadofubuertitiudicium rationis.
Scd quarca uigilia qua- cerminacur in Juce macucina , Chri-
flus uenic, quiadum mens ad fuperni luminis claritatem
oculoserigit, paftionum impetusconquiefcit,&cunc fic ap
pbcatio adtcrram Genefarech, ld cft , generancis auram,
pcrquam fignificacurfpiricusauraflcnis , ubiefldoiniuus.
j.Reg.ij.&fanancurinfirmi a languorcpeccaci.
Tom.5. ( 2
w
Glof ord&NicoIaicleLyra. yp
*'9f admiu-
tantur.
14M»,M,
aducrfanris mudi 8f maliu;noriim fpirimum hella quiefoit.
-fc Vi«A(>r Anciochenus. Hac Chriiti vocc audita n
qujdem illorum fcdatior factusrft , mcerm .ipparencis
nouicaseorum ammos «dhucdubios & lufpefos ceneLvti.EU
proprci qoo id qu^d vidcbat', phantafma no cfle accur.icius
difcctec,cumrurfmn
Non cmm puiabam verum corpui fnper aquij inredcie p«Qe.
» putaucrimtphantafmacllc,^ cxclamauerunt:Omncs enim vi
Ifidorus.videbimus eum fiiuii rtt.
detunt cum, & coturbati funt. Et ftatim locutus elt cum eis, &
dixitillis:C6fidite,ego fumnolitctimcre.t EtafcenditadiNos
Ecvlcfiain. » Magnimdine miriculornpi.ee n on cognitionc dci«tis,& huc eft,Nonenini,.\c.
in nauim & celTauit vetus . Ei t plus magis mtra fe ftupebant.
Quaie. *
h *Nonenim jntellexcruntde panibus: erat enim cor eorum
obccccatum.' t EtcumtransfretalTcntvc»eruntintcrramGe-
ncfareth , & applicucrunt . * Cumque egrciTiefTcntdcnaui
mrariilum f!uprrcnt,&: crcptori fuo maiorcs gr.iriris rcf;-r-
i\ nr. Sic (cpe dinina picrjs in inbnj.itionc videtur fidclcs dc
(cruitie quafi blx raneci in man difcipuJos putctur lciu vo-
Juiffr pr.rrcrirc,vndc. (^.ncwf de.& ftiajtkMttijn^d*** affii.me,
\timi. S.d cpnrtnuo donunusadcft\quafi diccrcc-- Cum cran
ficris pcraquas tecu
crv>, &flunvn.iron
opcricntcc;cum am
bulaucrisin ignc,no
comburens.Sc: fiam-
manoardebit in cc,
vnde fcquitur.fr /14-
tim lotfuutus eii , &c.
a Tutaucrnnt , Bc-
da, Adhuc h.rrctici
pucanc phancafma
effc, ncc vcram car-
nedsYirgine afjum
pfiffc . Thcodorus
Inculz .
Mita fides , non pnfentium rantnm falute contcnti lunt , mittunt ad illosper
per circnmirum, »t currant omnes ad medicum.
B
cnim Pharanicanus continuo coenouerunt cum , & praxurrcntes vniuerfam * re-
Epiicopus icciplic v ... o . .» , . r . . , ,
pondus corporalc , gionem lllam , coeperunt in grabatis cos qui ie malc habcbant
Wimrfnm r.-jrnpm Infirmos. . ■ _
fccundum carncm
non habuiffe domi-
num,fcdabfquepon
dcre & carne fupra
marcambulafle.Fb 4 jnfirmos & deprecabantur cum vt vel fimbriam vcftimenti
dcS aUCem Catholica a Koc in futuro. Qu»ndo aufugiet dolor & gemitus.
&ponduseumfecu- cius tan£erent> "quottangeabanteum,ialui facbant
dumcarnemhabuif- ° x l ° .......
circumferrc, vbiaudiebanteum cfTe, & quocunquc introi-
bat in yicos vcl in villas,aut ciuitates, in platcis ponebant
Non ipluro.
fe praedicac, &onus corporeum &cum pondere&onere
corporali incedcrc fupra aquas non infufis pedibus. vnde
Dionyfius in opufculis dediuinis ngminibus ica aic. Ignora-
nuis qualicer dc virgineis fangumibus alia lege precer nacu-
ralcmformabatur,&qnalicer non infufispedibiis corpora-
lepondus habencibus&: maccrialc anus, deambulabac in
humidam S. infi.ibilem fubftanciam.
b T^olite ti. Prima fubuencio eft pcllere cimarc, fccuda.ee-
peftace prajfencia: (nx virtuce copefcere . Nec miriim fi do-
C mino afcendence m nauim ceffac vencus , quia in quucuquc
cordeper gracia fmamoris adeft,mox vniuerfa vitiQrum &
aduerfancis
< tpicquoqucno-
ux huiusrci perico
liim facerec, Petrus
magno animifcruo
rcmricatus ,ad IcsQ
dixit: Domine,fituest
iubc nii ad te vcniye fu-
pe> jt/nas. Pcr hoc ta-
mcnquod laborantj
biisnoftatimadfuit,
diicipulos&nospcr
illos doccrc voluit,
nca mal s^niquclor
ianincidimus,libcra
Cionem c vcitigiopc
cainus : vcrum vi.de
cunque lllaca, forci
ainmo pcrtcramus.
b ^lp» cmm intellt.
Btda. Miractilo pal
nutn, quodchccre
rumconditorol
dit. Ambnlandoiu
pcr vndas, quodto
tum corpus habebac libcrum ab omni grsucdinc pcccjj
Placando vcntos 6c vnd.is , quod clcmencis dominarefl
oftendit.Scd carnalcs ^dhuc dtfcpuli ntagmtudine quidH
virtutum ftupebanc , fcd diuinas maieftacis vencacem 1 JH
cognofccbanc
c Cognoue. Rumore, non facie vel magnicudme fignorura:
eciam vulcu plurimis notus erac.
d Fimbriam peflimenti eius tangerent. Beda. Minimum man")
datum quodquicranfgrefrusfuenc , minimus vocabicur in
regno.crxlorum , vel affumpcionem carnis pcr qium vciu-
mus ad verbum Dci.
NICOLAVS DE LYRA.
f nxit fc longius ire vt habetur Luc. vlf . Ncc ramcn fuit ibi ali-
qua ciuplicitas feu falfitas fccundum quod dicit bca Greg. Hoq
enimfecit.vt fic oflcndcrct fc c» extcrius quahsapudcoscrat
»n mentibuseorum interius, erant cnim dub'j in fide rcfurre-
tfioms Chrifti,& tardi ad credendum, vtibidcm dicitur, & pro-
ptcr hoc cii+bium crantaliquantulum elongati a vcritate,6Y ideo
apparuit cis in pcregrina etfigic & finxit fe longius ire, quia ta-
Jes appannones fiunt communiter fetundum difpohtionem in-
teriorcm ipforum quibus fiut. Et eodem modo dicitur hic quod
voiebat pretcrire eos,quia crant paruae fidei.fccundum quod di-
i ;tur 111 tc^tu,quia putabant:pbantafma eile, & tamen iam vide
rant
jrant tanta miracula eum fcciffc , quod crcdcrc debcbant ipfura I
fupcr aquas poffc ambulare. Circa tertiam partem ditnur.
I . Cutu.jutegnf tf.de.con. Scilicet,illi de terraGenefareih,quia{
perfamamquam audierant & miraculaquaeahquicorum vide-l
rant, cognouerunt,quod liic erat,qm mnrmos curabat,& mira-J
bilia alia faciebat,& ldeo fubditur.
1 Et pr&cur. vni. rc. Quia Gcrafeni miferunt per ciuitatcs ad
hoc , quod adducerentur uifarmi ad praelentiam Chriiti vr hm- j
briam vcftimenti eius tangercnt . ludaei cium erant Uiifindti ab
alijs gcntibus, non folum in Icgc, fed etiam in habitu, quia Nu.
1 5. prarcipitur, quod ftcerent fambrias in anguiis pailiorum, Sc.
talem habitum portabat Guiiius licut Sc legem fcruauit , & ad
tadum huiufmodi fimbnarum curabantur infarmi.
A D D I T I O I.
Jn cap.0. vbi dicitur in poml.Tv^cc efi vcrifimilc,!juod tetnto tem
porc fif<it ocitifus.
Cum Chnitus etiam inhac vifa fummum gradum contcm-
plationis attigit nullo modo dici potuent ociofus , etiam fi ali-
quando ab omni aftione feu cxercitio corporali ccfiafTet , hoc
enim pertinet ad contcplatiuam vita ab extenori aftionequie-
fcere fccundum Grego.in 6 moral.c^ ideo irrationabile eft attn-
bucreChritto occupationem in artibus mechanicis ad remouen
dum ab eo ociolitatem , nec ex hocquod illi dc Nazareth ipfum
fabtum vocabant.conduditur ipfum fuiffc fnbrum,ficut ncc fe-
quitur ipfum habuiife forores, hcet ipfi di*ifTent, ?v(o neforores
eius bic nobifcumptnt? fed fabrum ipfum dicebant ad vih penden
damdoftnnam Chrifti. FrcqUcnter enim hiqui occupancurin
aAionibuscorporalibus,deflciunt abintelleftualibus.Veldicen
dum fecundum Aug. cjuod eoipfo fabrum Chriftum crcdebant,
quo fabri filium,quia coiter fllij crcduntur haberc artcm patris.
A D D I T I O II,
Jn eod. ca. vbi dicitur in poftil. E* quo patct -flttod fandalia non
iicnntur calceamenta,
Manifeltum.
Manifeftum eft ex communi modo loqucndi , quod fandalia
funtquzdarofpecies calccamenti . CaJceamentumemmfeha-
bet vt gcnus ad omnia quibus pes induitur. Vndc ii apofloli pro
hibentur ne ahquo modo portarent cakeamenta , prour intclli-
git Poftillator, ex confequenti no pofTenr portare fandaliacum
fantquxdam fpcciescalceamenti, & lic effcnt eis iniunfta con-
traria prxcepta.quodeftmanifcftecontra rationem: vndealitcr
dicendum cft . Ad quod fciendum , quod calcearoema fcu fan-
dalia pofTunt duphciter portan . Vno roodoinpcdibus prout
communius fit. Aho modo ligatafubcingulovclreconditaiu
facculo vcl in pcra & humfmodi , prout pauperes itinerantes
quandoquefaciunt, vtcum corrumpunturveldeficiuntcaicca-
menta feu fandalia quxhabent in pedibusprouideant iibide
alijs,qua! fccum portant roodo predifto.Pnmo modo nunquara
fuit prohibitura apoftolis vt fandahjs neccalccamentis fcilicet
jn pcdibus , quia hocpertinet ad velocius fcu expcdinus ince-
dendum. Vnde Ifracliticis vt citius exirent de Aeavpto , &
non dclidiofe ambularcnt, prarcipicbatur a domino ut haberent
calccamenta in pcdihus,prout ipfemet poftillator dicit Exo. 1 2.
Sccundo uero modo prohibitum eft apoftohs cuntibus ad predi-
candum,fulicct,portare calccamcma in facculo uel huiufmodi,
quia
I
w
M
arci.
c
VIL
quia hoc eft impedimentu itineranti,ficut & alia fupflua vel du-
plicia,qommnoprohibebanturapoftoliseutibusad pdicandu.
vt m prcfenti ca. Vcriras aute hums diftin&iois.f. de duplici mo
Jo portandicalcementa, patet ex modo loquedi facr^ fcripturf.
fia Mat. i o.b.vbi calceamenta eis prohibebanf , no prohibet eis
portare in pedibus.Dicit.n.7yrec calceamcnta.nec virgam.Simih-
terLuc.io.adicit. T^ec peram,nec calccamenta . non exprimens
jn pedibus,fecundu Mar.in hoc ca.non permittif apoftolis porta-
re fandalia fimpliciter.quia hoc eiTct p aliud prxceptura de dire
flo.fed perm:ttitur eis calccare fandaliis.quod eft portare fanda
lia primo rtodo,vnde expreiTe dicit.Sed calceatos fandaliis,Simi
liter Apofrolus ad Eph.6.c.in eadem materia dicit : Calccatipe-
desin prxparationeeuangelii.Non enim dicit.quod portent calcea
jnenta,quodpoteftintelligifecundo modoportandi , fedquod
portent in pedibus,& fic in his duobus prxceptis nulla eft cotra-
diftio, etiam fi fandalia,& calceamenta pro eodem furaantur,&
de hac matcria vide fupra cap. j,inadditione fecunda .
Ripli. In cap.6.vbi dicita r.ls(pnne bic cflfaber. dicit Poftillator,
quodnoneftverifimileChnftuma iuuentute vfque adtricefi-
xnum annu fuiiTe ociofum.Bur. dicit Chriftu non debuifle opari
opcra mechanica,quia impediuilTet opa intelle£tualia.in qu;bas
Chriftus fummu gredum tenuit.io ociofus dici non potuit . Hoc
dico,quo ad factum , quod & fi Chfs nihil opando corporaliter
ociofusnonfuir,prebuiiTet tfi cxempluociofis.qui abcolume-
iet velame excufatiois.Laborauit lgif licut & orauit,no ad fuffra-
gium
ap. Yll. yy4
giutn, fed ad exemplum.Nec talis labor in Chrifto potuit remit- D
tcrc fummum gradum incellectualis contemplationis , ut Burg.
arguit,ficut nec doltr fummu, ia paffione pocuit remittere fura-
mam fruitionem,dequo alibi.
Ineo.c.\b\ concedunt apoftolis fandalia. Poftillator volens fal-
uarelitcra,Matth.io.vbiprohibeturcaIceamenra,dicitfandalia
propric non efle, necdicicalceamenca. Burg. vu!t,quod fanda-
lia fintconteta,vt fpecies fub generecalceamcntoru.Et folmt ea
contrarietate qua mouitpoftillator de Mat.io. &hicp portare
inpedibus vel in facculo , &c. Sed non videtur maturu de hoco-
portcrc ficri madatii,quod raro & p viles perfonas ficri cofueuit
f.portare calceamenta m dorfo ligata . Ridiculofa igitur videtur
diftinclio Burg.Satis enim diclum arbitror de vfu cakeamento-
rum in pedibus Chrifti & apoftolorum fuper Matth.ro.
De fandaliis aute hic concclfis fecus eft.qa no pertinent ad ge»
nus calcearaentoru . Genus dico Iogicu,fed pp fimilitudine vfus
rcfpftu pedu.modu habent calceamenti,qua: alio nomine dicu
tnrcalige,iuxtaillud Ac"t iz.b.vbi diciturPetro. Calcea tzca'.i-
£<ur«<«.Grecusfermohabctfandalia,vbi noscaligas. Etvtqui-
d.jm volunt,fandalia funtin foleis intcgra,fuperius aperta , & fic
cum non fint calceamenta,habent tameh aliquid fimile,quia pe
dum contra afpinratem vie? funt munimcnta, & fic prohibms cal
ceamentis,conccduntur fandaliafincconcrarietate. Adplenam
enim calceationem requiruntur multa.f caligae ligatur^&c. Ab
huius modi curiofitate funt apoftoli prohibiti , & ce.teris qu£ in
litcraenumeranrur,fandaliisconcenis.
,?
CAP. VII.
j«r-i rco»«e.Beda . Patet quamverafit confefiio domini
JC ad patrem qua dicitur. Quia abfcondfli bxc afapic<ibus &
aprudmtibus,&reuelafli eaparuulis . Indo&i veniunt mfirmos
addticunt,vc vel fimbria eius contingant,&: idco cupita falu
tepotiuncur.Phari-
CAP.
t conueniunt ad eum Pharifa:i,& quidam de Scribis
a Apeiit quare venilTent.
venientesab Ierofolymis . Etcumuidiflentquof-
dam ex difcipulis eius , tcommunibusmanibus id
c eft non loris manducare panest vitupcrauerunt.Pharifei enira
Ideo
fari vero , &: Scnba:
qu: dodlores popu-
lieffedcbcbant.non
ad ucrbum audicn-
duin , non quafi ad
medicu.fedad qus-
ftionum pugnascon
currunr.
b Conmunibusma.
«HIERONYMVS.
Immnndis,vcl com-
munibus manibus
communioncm gen
OumfignificacMun
dicia Phanfa:orum
ftenlii;cfi,commu-
nioapoftolorum no
toca cxccndic palmi
tes fuos vfque ad
mate.
c ^on lotis. De non
lotis corporismani-
busvituperant, cum
in eoruni opcnbus
nihil immunditix iniicniatur.Ipfi qua exterius lott , confcie
tias liucre intus func polluri.
Vi&or Antiochenus.Noncfrhoceofenfuaccipicn-
_ dum, quali difcipuli manus nullo modo laucrin , non lta e-
^ nim res h.ibcc.Vcrum qnia a Dom ino ita cdocli eranr,vc ea,
qu?ad explcndam commuaem corporis neccffccace faciuc,
pro
prorerumvfiijloci cVtemporis comoditateadminiflrarec,
fofi aute virturum frudio cx animo in cumbercncquo tcpo
re\cibus fumendus erat.de receptis apud Pharifseos lauationi
bus,non multu curabant . Hoc autem cum Seribe &: Phari- £
f«Eianimaduertiffent,illosvelutivfitatarumtradit,ionutraf-
greflbi'cs,apud Chri-
VII.
Panem.
& omnes Iuda:i , nifi crebro laucnt manus , non manducant,
i Non Dei. b B.edeumes. c Lauemur. Fruftrabaptizantui fic.
duta in nomine laluatons non abluuntur.
tencnrestraditionemfenidrum. Et aforobnifi t bcaptizentur,
non comedunt , & alia multa funt , qux t tradita funt illis fer-
uare baptismata calicum&vrceoru , e;ramentoru &ele<Stro-
erum. t Et interogabanteum pharifs£i,& Scrib^.Quare difci
r Immundis.
puli tui non ambulant iuxta traditioncm feniorum , fed com-
munibus manibus manducan t panem ? At ille refpondens dixit
ftum acc; fabant.
d Tba.BEDA.Su-
perfticiofa hominun
tradicio crebrius la-
uari , ob manducan- t inquinatfs
dum , &huiufmodi
Scd necelTaria do-
6trina veritatis eos
iubecquipanem vi-
tx qui de ccelo de-
fcendit manducarc t abiutirner.
defiderant , crebro HT
elecmofynarum auo ablutioBei.
rtimque iutiicia: fru-
cluum lamento fua
operapurgarc'
e Baptifmata cali .
Fruftra vaforum ba-
ptifmata fcruanc,qui
cordium fuoruni,8£
corporum fordes ne
gligunt. Non enim
hoc demaccrialibus
manibusdiitumeft,
fed pro mentfum cmund.itJonc,& opeium caftigatione,&
animarum fan6timo;.ia,5£ falutc
f" OnarcdifFipnlitmr.onambuUnt , cJ-f.Miraflultitiafiiium
De7arguunt,qma no feruat prcrcpta hominum.Manus au-
cem,!deft,opera non corpons fed animse lauanda?,funt , vc
fiat in lllis verbum Dci. -
^ Bcrte
NICOLAVS DE LYRA.
CAP. VII.
T comtc HZ.Poftquam defcriptacftcrga diftipulos Chri-
i fti condc (ccnfio,liir confcqucter defcnbitur Pharifaco
wd tum conlutatio , & hoc quadruplicitcr Pruno in corii
obferuantiis.-SccundoinmiracuIisChrifh, fcq c.ibi. Bxexittmt
Tharifii. Tcrtioin lege permiHis io.c.C^uartoinparabolis .11.
cap. Cireapnmumprimodelcnbitur Pharifxorum confutatio,
fccundopopuloriiconlolatio.ibi . Etindrfurgcns . Circa primum
primo defcnbitur Phanfxorumobferuatiovana , f^undo.eorii
inttiio«mo inahgna ,\b<,.Et intcrrcgabant Tbar ifri.tcruo cora -p
futaiio
futatioveraibi.^?7/en'/po»^»?j.quarto)dic^TConfurationisex
pofirioplana,ibi:Erc«OT/»rro///ef/'«rfoii»«»w.Sententia veroiftatu
partiumpatetex d;ftis Mact. ij.exceptis qurefequuntur.
■1 Tbarifxieniw, &c.L.v:a.&: c. Volentcspcrmunditiam exte-
riorcm pretendere,quod haberent lnterioremi , tu tamen eilenc
pleminiquitate,& immunditia,fecundumquoddiciturMat.i2.
3 Et afb.vift bap.non comc . Quandoenim exibant adnegocia
cxtcrtiora in publico.reputabant fc immunditiam aliquam con
traheieabaliis,quitamen erantmelioresipfis, & ideoredeun-
tesa (ahbus negociis lauabant feantequamcomcderent, quali
pm gantcs immunditiam ab ahis contraftam.
Moyks
M O R A I. I T E R.
* Et conucmunt ad tumTbarifi£i,w quidam dc Scribifvemcn.Syi-
rituahter.
ritualiter.IIIotis manibus manducare eft immundum viuentcm
cuchahftiam tractare.
Tom.j. f j
Gldf . ord.& Nicelai dc Ly ra
h<
J@ a Be';eprapbetdM\cronvmus,L.mrw> 1'h.irif.corum rcpri
A mit furcaration!s,idcft, Moyfi,& tfaix incrcpajjonc , vt &:
noshcrecicos verbfs fcriptui.r vincerc roTmur.,
b Bmeirritnm fe. Falfam calumniam vci a ratione confutat,
quafi vos proptcr traditioncm hominum prc,ccpta Dci con
tcmnitis,& negbgi-
catio hoc facic immundum. Vnde . ?{cvpolcMs bibcrit utican
' cAicem dxt/tottu.rum.
Iud^-i fcpartem Dci i.ict5c,communcscibos vocat.quibus
pran.cs bomines ucucur.vt oftrca,lepores,huiufmodi atvnu
lu.que. vngulam non findunt, necrumina:it,nec fquamofa
inpifcibusfunt
jlxo »o.b,
Lcu.io.U.
tiviuareergosmeos
difapulos arc.uitis,
qui infla fefnpruro
S.iruipcndunt, vccu-
odi.mt mandata
Dvi?
C Vos autrm duitis.
Bcd.v Confulcns do-
minus imbccillitati,
vcl.tt.uum vclpenu
rucparentum, praece
p.t vtftjij honorarec
pirrcs ctiam m nc-
celfariis huius vitx.
Hanc aurem lcgcm
Scnbc , &: Pharifari
eis.Benepropheuuit ifaias de vobishypocritisficutfcriptu
Exirinfccu» . a I ' «juia lot-gecll c. r.ln vannm.fcc.
clV, Ponulus hic labijs me honoratrcor autem corum t ldn
r*c cft a mc.In vanum autem me colunt docentcs dodrinas
t
^Snn Oei.
« Ncrc
gcprsceptahoininum , relinquentcs mandata Dcitcnetis
IVani*. 1No:iDci. fScilicct.
tradttiones hominum.baptifmatavrceorum &: calicum,&
f ». ,i,i'i4 M/-Tlil
ali:
llllit Hcitlt,
iaiimiliahisfacitismuIta.Etdiccbat illis.Bcnetirritufe-
cillis pi cccptum Dei vt traditionem vcllra (eructis . Moy-
a Nonuntum lahntione 8c olfico dclerendo , lcdmunerc, fitur. illudcll,
Honora vidu.ij,idelt,tribue neceflaiii .
fcsenim dixit Honoraapatremtuum&matrcm tua,&qui
fubocrtentcs , vt im- c rnaledixerit patri vel matri,morte moriatur. Vos autem di-
11
pictatcm fub nomi-
nc pietntis induce-
rcut , docueruntft-
liosfuos , vtii quis
ca , qux parcntibus
orTcrcnda fiant , Dco
VoucVc volucnt,qui
verus patcr eft , ob-
latio domini prx-
ponattir.
* VICTOR.
ANTIOCHENVS.
V os autcm dicitis . Id
eft , ii quis ob dcho-
neftatos pareces mu-
nus , hoc c& , illud
Dco in facrificium
fcfc oblaturum pro
mifer:t,quod patn a-
lioqui dcbebat , vos
id iuffum pronun-
Mjtt.ij.b ciatis. Vos,inquam,
rcm qua n]-j paren-
tes alerc,&: honorare
omni iurc ebliga-
b.mttir, Deooncrre
licirum aflcrritis . Id
quod abiid nibil eft
auam manifeftana
iiiinarlcgiSjproptcr
veftram tradicione
cuerfio , &: abroga-
tio.
JJJ.Cj.f.C.I
QJkiie potett dicetc. b Fikus. «Quorf Oeo vou
citis.Sidixeritho^mopaniautmatrijCorba^qdcftdonum *
^AIias profucrir. a Sio.
d quodcuquccxmctibiprodent.etvltranondimittitiseum
Boni. a Qui dcbet fuftentari ncceflanjs huius vuat". b Qjtfi inhacrcfcindit:s.
c Dt parcnttbus.
quidquam faccrepa^trifuoautmath refcindeKnrcsverbum
«Veltnamritia: f Non Deus .
Dei per traditionem vcftram quam tradidiftis. Et fimilia hu
•Contu mandatuin Dei, ^Coufuutis lupcrbi» fiumiles aiuocjt & docct .
iufmodi multa facitis.Et aduocans f itcrum turbas, dicebat t
e illis. Audite mc omnes & intelligite.Nihil ef i extra homine,
introiens in eum, quod polTit eum coinquinare, fed qua^de
a Dc cordchotninis. b Alus coiiimunicant.Comrnunc cniru dicunt iu.ixi iinmuiKiu:n .
T Attcntos ucit.
homine procedut,iIIa funtquecoinquinat hominem. Si 3
quishabetauresaudiendiaudiat. Etcum introiflctin do-
^Rclifta, lExponcre.
muma turbaantcrrogabarcumdifcipulicius + parabolam.
f Etaitillis.4 Sic&vos( imprudentcseftis?NonintelIigitis,
quiaomnccxtrinfecusintroiensinhomincm, non poteft
Vel cotnmunicate.
cum coinquinare,quia non intrat in cor eius, fed in vetrem
S vadit,&in feceflum cxit purgas omnes efcas . Dicebar aut, 4
quoniam q dc homine cxeunt,ilIatcoinquinar.t hominem.
ln cjun eft fcdcs «nima; .
h tAbintus enim dc corde hominum cogitationes malx pro- 5
•}< \;ictor Antio-
chenus.
Hinc lcx fecundum '«5
fpiritum,fcpaulatim
prodcrcmcipit.Nc-
quecnimhqc vt Mo
faica , circa corpora-
les cxpiationcs c;bo
rumq; dirfcrcntias,
verfatnr,fcd circa vir l
tutelpintus. Ncmj-
rcrisautem, li vctcri
lcgccorporum inqui
namcnra diiudic.icc,
i^aueifantc , Chri- ,
fius hoc loco con-
tradicere v;dcatut, 1
(loquitur enim pcr-
indc atque fl nulla |
corporalis immun-l
ditia inhomincmca
dcrcqucat, ) iiquidc
lcx vctus ad cxtcrnu L
tantum hommefpc- "
tt.ibat, Clirifrus au«
tcmad inicrnu m^H
tis acie coniicicbj^B
vckiti tempore lflBT
iaprxfcntcquocru*
illis rcbus tvpicis
& corporalibus ftnc
impofituraerat.
f Et vos impru . Cor-
rip;untur,quia,
pcrfcpatcnt ,my(ti«
caputant. Exquoad
ucrtimus viuoium
cffe auditorem, qui
obfcura manifcfle,
aut manifcfle dida
obfcurc vult intelli»
f, Et infecef. BEDA,
Hinc caluminanott
quidam hxrctici, q3
dominus phyiicc
ignartis putet omnes
cibos in ucntrem irc
Un
Thcoph. Volentes Phari&i qua: ofTercbantur , comcde-
rcmflruebant filios, quod ci?m peculia aliqua lubebat, &:
parcntes b^cpctcicntrefponderent il]is,Corbam,hoccfl,
donumqnod amepetis,iamobtuhdomnio , &itahecno
cxquiterent quafi Domino oblata.i.ad faj utem parentum
proficua,c\ ficdccipicbantfilios, vtparcntcsnon honora-
rcnt , & ipfi oblata dcuorarcnt .
d tibitrodeAfid.IriiixosvfusconCamiait ,quod fiicrilegiu
cfl.Vel intcrrogatiue.Quali dicat, Prodcrit tibi r Non de-
bct Hocmctucntes patrcs aflSciebaitftw media .
e 7{tb:lcs'i e.x:r«,e?c.l3-;d.Necidoloih:tuminquanttimci-
bus cfl,inquantum Dci creauiraefl, fcd d.tmon;oru muo-
catio
&infcccfiumdigerij
cum fladm infufx per artus & vcnas «.V mcdullas neruofqi
fundantur.Vn &c multos qui vicio ftomachi perpctem vomi
tum fuftinent,pofl c^;uas cY pradia flatim euomerc dicut,&
tamen corpulccos efle , quia ad primu tadu hquidior cibus
&potuspcr mebrafunditur.S. dquauiscctiuilTimns htimor
& liquens cfca,cu tn vems & attuDus coctaiueric -5<: di-jcfta,
per occultos meatus (qtiosGrici poros vociit ) ad infcnora
dilabitur&: m fccciium vad:t.
A112,. Quatdam fic acccdunt vt etim mutcnt & mufctur ,
ficutctl iplccibus amicccnsfpcciemfuam, mcorpusnolxru
vcrtitur,ev nosrcfeifi in robiiriwiit.imur .
h DtfcordefcoiK/Hww.Beda.Animxlot usprincipalisnoniux-
taPiatoncminccrebro , fedmxtaChnflumin corde
^Argunn-
NICOLAVS DE LYRA.
1 Movfbscnimdixit.Honorapatrem, fiic. Domikns aut iixit
hoc,x>: babetnr Exo.ia.frd Moyfa cxpla>uttiit qtulttcr e/fet intellgcn
dum c>n:ra qu.em inteUeflMmfacerdotes & Tb.r ifxi dorkbant .
1 Corbam quod efl do. Corban tmfrHttrj C.tdonu genCraliter
aicfpcu,n,fcd donu Deo vbLvh vcl ofHrthOAn.Vb irifiii ttfaCerdotes
mataa moa diccbant , qttod mc!:us eratfilijs offerre Deo bonafua ,
t/uam promdere parcntib.in r.cccljitatepofitts, & fic euacuabat pnt-
cepcum
, , M O R A L i T "E ■ R .
TophIhs bu iabi)s me h-.norai. Labijs & non cordc Dcum ho-
nor.ire.eit bene loqui & malc viuerc .
t Btnorritum feciflis .Hocautcm fi.cimn principcs iV prarlati
U-
teptum Dci dehonorr parentum , vt pL n.u> cttctutn fuit MatiD.i^,
j Si quis hz.i.ft tj><is babct volttntatem audicndi vrram , dotlriia,
audiatmeanty&nonvbarifxotum. 4 InfeccfTum.lv^ .:*«»'<*•''•
qu£ eflftrgaXfimpurttatem qu£ cfi in alimeiitojufccpto , cmittit ptr
feceffun: , rctincns dludquod cfi ilipurum ad corporis nutrimentunt,
& fic furgatur cfca corporis nutritiua .
5 De cordchominum.j. confeafus delibrratiui admala agenda,
qutccxplicwt migts in paritculari,cum fubdit .
Arlul-
i acientes ftaruta fua fub gr.iui pcna diligentcr obicruan , cV: pa-
ruro aut nihi! curant de obfei uanone mandatorum Dci .
f Et aduocansiterw>?,&c. Hocclt iramoraie , quodnonindigct
alu moraIitatc.£< indcfutgcus, & c.Scquitur .
Mu-
5)7
M
arci.
Cap. VH.
5J8
ccdut • Adulteria,fornicationcs,homicidia,furta,auariti9
Iuuidia.
ncquiti?,doluSjimpudicitia,oculusmalus,blarphemia,ru
petbia, ftultitia.omnia mala harcab Itus procedfit,& coin
quinant homincm.Et indc furgen s abiit in fines Tyri & Si
b d6is,&ingreiTusdomum,ncminemvoIuitfcire &nopo
a Ideil, B.oiiuna.eccleiia. b Ideo. c In audim .niris ubediuit mihi.
d Occidentalis eccleiia.
: tuitlatere. tMulie'renimiiatimaucdiuitdeeoctM'usfiIiad
a Caulacuiusveneratraater adUum b Humanitatem.
habcbat fpiritu immundu:intrauit,& procidit ad pebdes c
a Hic fides qua credit filiam polTe faluarii
ius Eratenim muliergcntilisSyrophoenifTagenere. Etroa-
gabat eum,vt daemonm eiiceret de filia eius Qui dixit illi ' s
, Sincpriusiaturarifilios.tNonelVn.bor.ufumerepanem '
Gentilibus. Hic patientia qua toties conteinpta vt Matthiusdicitpeifeueiat
filioru,& mittere canibus, At llla refpodit & dixit ei.iitiq;
a Humilitas.que fc noncanibdsiedeatellis conpajat Mytticelocju-.mr mulier gentilis.
^.Argirunruretiam ex hafcntentiaquicogiraticnesa diabolo
/;mmitticput3nt,non ex propria nafci voluncatc.D.iabolusin
cctor,6cadiutormalaiumcogijtationnmefrepotefi,aucorcf-
fenonpoccfr,Siautem in iniidiisfemperpofitusleucm cogi
citioum nofrraru m fcintillam fuis fonutibus uifiammauent,
nondebemus opina
rieum quoque cor-
dis occulta nmari,
fedex corporis habi
tu&geflibusextima
rcquid verfemus in
rrinfecus, vtfi pul-
chra muliercm nos
crebro vident infpi-
ccrCjinceJligicnosa-
mare.
rj» & 'ncle fwr- Reli-
ftisfcribis , & Phari-
fjeis calumniacori-
bus.inparces Tvri 8z
Sidonis feccffic, vc
Tvrios Sidoniofquc
curarec.
b l^cmintm to.BE-
DA.Quamuis lacere
nonpocucnc, nonta
ma factum eft quod
voluic. Sed exemplu
eisdabac, quibusfa-
Inandi infirmos gra-
tiem conferebat, vt-
n miraculis humani fauons gloriam quantum poffentdecliT
iarent,nec camen a pio opere virtutum celfarenc , cum boc
neri vel fides bonorum lufte expeterec,vel incredulitas pra
uorum neceffano cogcret,Ob hancenimcausa Tyri,& S:do-
msfincs intrabat,vt filiam fyrophceniffea damionio liberaret
ic per fidem gentilis fqmmx (cnbarum,cV phaiilaeorurn per-
idiam arguetet.
: Muliet c> im . Marcus dicic dominum fuiffe in domo , cum
- ad eum mulier.Mattharus dicit, quod clamatpoft nos.
^rquod innuit.quodpuff ambulancem preces emiferit-Vc
, go ad cum mulier in domum,fed quia M.ittheus aic.7V(o
tditci ve>h iw.,dedicintel]igere, quodambo tacuerunc,
|Kcumfilent:oingrcflifunc.£ticac^ttract'ntcxuntur, quaj
•- . I n nullo diflenciunc,
Hicronymus. Mi;lier, eft maternoftraRomana ccclefia.
vita, da-moniaca occidentalis barbanes,cuius fides fccit dc
ancouciri . Micas intclkctusqua;ritnon pancm infra6him
ltericupir.
Beda. Mulier gcntilis, fed cum fidead dominom venicns
.'cclefiam lignifkat dc gentibus collectam,qua; pro filia dae-
noniacadominum rogat,idcft,pro fuispopulisnodum cre
icntibiis.vtipfiadiabolifraudibus abfoluantur . Quarbene
ecundum Matthaum dc finibus fuisegrefla,fecundum Mar
C-um ingrcfla ad dominu atque ad pedes procidifle dicit' , vt
cxvtroq; colligatur, quiailli foli fideker,&:rectepro erran-
cibus
tibus orant,qui prifcas fux perfida: mmfioncs relinquunc,at D
que in domum Dci , ld ell , ecclefiam pia fc dcuotionc cranf-
ferunc.
d Sine prius faturari filios . Quafi dicat , Futurum eff, vr, &
vos gentes falutcm confcquamini , fcd prius oporret Iu-
deosquiantiquaelcttio-
ne fihj Dei nominatut1
panc ccelcfti.refici , &c
fic tandem gentibus
vicai pabula miniftrari.
* V ICTORAN-
TIOCHENVS.
<* Chnftus petitaj fanita-
7 cis bencficium diftulit,
8 partim quidemquo lu-
9 dajis per hoc ofiendar,
ro nonpanfe facilicacc ip-
ii fis, &c exceris hominibus
1 2 fanicatem pra:ftarc ^ par
t} tim eciam, vc mulieris
14 huiusfidesomnibusma-.
17
b Intelleftus.
Non adnenfim.
dne. Na & caatelli comedunt de micis su b mefa pueroru.
tM.irr.if.f.
nireltaeuadac.Quo hac Pfti.;7.b.
quoqueracione,compa- PCU.147.*.
racionequadam factalu-
darorum pcrfidia , $c
duritia magis in apertum
veniat.
C Fitiorum.& mit.
BEDA.Miraconueifio E
nam Ifrael quondam
filius,noscanes . Prodi-
uerfitate fidei ordo nominum mutatur.Deillis dicitur:Circ»
iedcrunt me canas multi.De nobis . Mias oues habeo, qxx, nonfunt pai.zr.c.
exhocouili. loan.io.e.
*: Viitor Antiochenus.V-nitD >minusadCanana:os,non
tanquam addomeit>cos,(ed tanquam ad eosquibus cum pa
tnbus ad quos pronvlll j iach fuerar.nihil commune erat.Ec
qma res ita habebar,Tyr.is, Sc Sidomis aduentum fuum '■on
ind :cauic,fcd quantum commode fieri potuitjCcLiuit. F . ciu
hocautem,ncance tempus adgcntes migrare videierut.
Cum quo Iudj?os,propter bencficia, qua? m illos adferebar,
virtutefque quas uiccr ipfosexerccbacad fidem prouocarec
Nihilominusnonpocuicperomnia^latere.Sedncquerario-
hi confentaneum eracvtiis qui fide Ifraelitis mukis partibuS
pretf abant , nullo prorfus mdicio aut beneficio fefe mrnn fe-
ftaret , maxime vero propter Apoftolos , quos ex hoc fncro
certam coniefturam facereoportuir,falucis oftiumgentibus
?uoque patefactum efle.
Dcmuis . Nou integros cibos dignafumrccipere.reli-
quiis cacellorum concenta fum,vc fic^rcniam ad panem incc
grum.
Bcda.De micis,&c. Menfa,fcriprura , vnde. Tarasliin confpe.
meo men.&c. Mice pueroru interna myfteria, quibus humiliu
corda rrficiunr^^ccundu illud;Etadipe.fru.fati.te. Conuerli
enim ad fide cace]li,idcft,q. ingecibus erat defpecTi,u6 liccrej
fuperficie,fed fpintualiu fcnfuu inquuut medulla,& hoc fuh
/& menfa
Allcg».
Pfal.tx.t.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Multeria, ln quibus eft violatio thori alicni.
2 Fornicaf/oflfj.Idcu,i)liciticoncubitus perfonaru a matrimonio
folutanm. J Homicidia. Quibusinferturnocumentum in
pfonasproximorum 4 F«r/<j.Quibusresa!icnaefubtrahuncur.
5 Maruu. In quantum aliqua miulte retinentur.
€ '^tqultis. Qucconfiftuntincaluminiispioximorurp.
7 Dolui.In dcceptionceorum.
8 ImpudUitia.QuiiMam ad tattus & afpettus immundos.
9 Oculusmalui. Quantum adodium &inuidtam, quunonper-
mittunt vidcre reclo oculo bonum prox imi.
10 Blafphfmix. ld clt, m iuriat m Dcum.
1 1 Supcrb'a.V)ti vel prouimi contemptus.
12 £?u/riri<}.ldett,qua:libet lmuria m proximo.
1 3 Ei inde furgens. Hic confequenter dfcribitur confolatio popu-
lorurn.Et primo gentilium.Sccudo Galila;oru,ibi.£f itiru exiens.
Circa primu dicitur.Et inde furgens.Vbt habitat gentiles.ad quos
tranfntChriltusadbencfaceidum eis,relinquens Iud^a proptcr
maliciam
maliciam Phanfaeorum,& ingratitudinem.
14 /•'fi«^.<5'f.Ideft,no!uit manifeftan aduentumeiiisperdifci-
pulos fuos,o(tendcns,quod prcditator, & operator miraculorum
non debet qucrerc propriam oltencationem.
1 5 E: <ion poiuit Ltcrc.U\udnonpoffcynonrcfcnuradenispotc
tiam abfoiutam,fedcont,ruentiam.Non.n.eratcongruum , qnod
aduentus medici lateret infirmos.Nec fuit decens , qct manlfefta-
rctur p fuos difcipulos.vt dictu eft.Et ideomanifeftatus per alois
qui fam5 eius audierant,& aliqm eum viderant , quia non folum
dc Iudaea,fed etiam de natiombus aliis multi veniebant ad eu pro
pter miracula & fanitates que opcrabatur,vt habetur fupra 4.C
16 \A-i\iercnimftatim,vrc. Non cltmtelligendum quodcuraue
rit filiam eius exiftens in domo, quia tuncnoluit facerc , fcd ma-
gis in via cum ipfa clamaret poft eos.vt habetur Mar. r ?.c.
17 Eratenimmu. Ideit,deSvria Phenicis,eft enim Syna nomen
gcncalcprouincioe^phenixautemnomen cuiufdamfpeciiIi<ccon
tratx in illa prouincia,& lndecomponitur fyrophenifla,idcft,de
tah contrata oriunda.
Trootcr
MORALITER. toresdicuturcatelli,proptcrquodnofuntdignireciperc paacrn
"^ Aftt/ifren/OTjCjT.Pcccatrixanimabenemulierdiciturfragi- Dei,fedcumhumilitcrconfitentur peccata,dcquorum numerp
''«^«ifirma, cuius filiacftoperatioadaEmonepoflefla.Pecca- eft mulier lfta cuius filia fanacur , namoperatioprauadctctur.
torcs Toro.5. f 4
559
GIof.ord.& Nicolai de Ly
ra.
5
6i
h Seovfm de tur. I3ED A . Prima fahitis via eft dc curba ccl
ci.De turbaeducitdominusiiifiirnum,cum metem pt
languidavifltandoilluftrac&aconluccajconucrfiiciortisi >
ribus aduocac&: ad fcqucnda prccepca fua prouocat.D
auccm m auriculas inurit ,cum percJonafpiricus faniti au s
cordis ad uitti
m.enfa domino rum fuorum,idcfT,dumverbisD-*i humilitcr
A inbditu&adnrplcndajquarfcripufuntcuiKCtacordis^cor-
porisorBciafupponunc , vtad fpcrand.i fuperna q adomino
inomifli funt prernf» m ccclo, merito fe humilitacis enganc.
a Tropter hac /cr.feEDA.Hic datur cxcmplum cathechizadi
& baptizandi ipfen
Bedi Humilrm .fidelem. Hieio ^Pmilcni humili» meietur quod ppfdt.
a Etaitilli . Proptcrhunc lcrmoncm vade , cxiitdajmoniuma
fiha tua , Et cum abiiiTet domum , inucr.it puclJam iacentem
Abc».
fupralc&um , &daemoniumcxiilTe . Etirerumcxiensdcfini-
Anguftia. • Venaiio. a Frufiuolam volubilitatem. b Afiat contra.
b bus Tyri , vcnit per Sidoncm ad maare Gahlxa: inrebr medios
Mindata decalogi. a Geniu humanum. Quia audiuit. b Qji.i loouutum.
us .- qtuapcr fid~m
ic ccnfeflioncmpa-
rcntum.in baptifmo
atitttr; a damio-
nioparuub qui nec~
dum pcr fc fipcrc
vcl a]iqu:d agcrc bo-
jiipnffunt,autmali.
# VICTOR AN-
TIOCHENVS Mat d fincs Dccapoleos,&adducunt cifurdum, t & mifcum. EtcJe- c
thcusfanationiscau c . p,,iUrcW'P'0ph««inVrna,ionemdomiD1i..dcfideu"us M.fccordia-
fam fidci Marcus f precabantureum, vtimponac lili manum . Etapprehendens
fcrmoniS VUtUCi ad- g Alijjiltam. De toepiiu mundi llWoruj.vertalpirta. 6
fcribit fcdmidcm h eum feorium de turba milit digitos luos m aunculas eius;
redit : cfficax cnim
fcrmo cx efficaci fi-
dcprodibat.
b Tyi. Hicrony-
mus . Tyrus anguit.a
fignificans Iudajam,
fHaphtthah. cui dominus i Coan-
I6.»8.
* Sapicntiam.
b Vt dlcat,Ciedo in Deum uatrem.&c. c Quafi homo
d Qyia inde vciba nmtis.auduus fuidis.medela cunftis iiitirmis.
Docens corda ad domimim dirigi.
b
Etexpucns titigit linguam eius , & sufpiciens in coelu m in-
1 a Gemere nos nocuit vel pro noftiis vel pio noiirum teanbus (upplicantes.
b Vno lcunoiic cuiauit quia Dexs. 3 Ad hymnos & cantica & pfalmoc.
K ge^muitj&aicilli .t ErTetabquodeftadacperirc.Etftatimapertaj 8
guflatum esl flratnm
breue cfl pallium tmm^trumque operire non potcfl, vt tranfferatfe ad
» aliasgentet.
c j/dcwifw.Hieronymus.Sidon, venatio,feraindomita,nofira
o velnatiocft.
UfiS.ii
d Decapoieos.Bcda. Rcgiodccem vrbium trans Iordancm ad
Oncntcm.Quod autem dicictir.revw ad ma>e Ga.inter me.fi De.
Non ipfos cum intrafle fignificat.neque enim mare tranfna-
uigaffedicitur,fed vfque ad marc ven.lTe,atquc ad lacum, cj.
mcdtos fincs decapolcos longe tras mare poficos refpickbac.
Hicronvmus. Saluatorad faluandasgenr.es ab apoftohs de
ducicur,&: docet quod adolcfcenti cum interogati refpondic
7{ofli mandatabtcfac,& y>iues.
c Surdum,& mutum&edz. Qui fcilicct ,nec aures verbis Dei
3'.diendis,necos proloquendis aperit. Qualesneccffeeft.vt
hi qui audite,&: loqui verbum Oei longo vfu didiceruncdo-
mino fanandos offeranc,vt cos quos humana fragihtas nequit
gratia: dextera fanet.
Hicronymus . Genus humanum tanquam vnus homo va-
riap'-fteabfumpiusin protopiafto ctecatur, duvtdet: furdus
fic dum audit,dum odorat cmungitur,obmuf cfi.it duni loqui
tur,mancus fit , dum manuscrigicincuruatui dumc ngitur,
hydropicus fit dum concupifc it , claudus duni pi c v rcdaur,
lepra fufiunditurdum mundatu'-, d*emone impl; ; u duba di
Uinitatem appecic,moricur morcc dum audacrcr exciilat.
f Et deprecabantur.Incammoncm domini prophcta; &: patri
archfjcupicbanc
g Et apprchendens eum &c Seorfum a turbukntis cogitacioni
bus &: aclibus inordinacis fermoibufque mcompofitis educi-
tut qui finari imeretur.Digiti qui m aurcs mittutur,vetba fpi
ritiiifancti,d(*quodia'tur.£> '"*>••■: <ieihic. Ettopera digitorum tuo-
rumfint ca//.Tetigirlinguam.&:c.Spuma de carne domini di-
~ uina fapicntia,qua? foluit ignoranciam humani genens,vc di-
cac.Credoin Dcum pacrcmomnipocencem,&:c.
h Seorfum
genda,&: fufeipiJ
i da verba fahitisab
z rit.Htquiacognijj
ncmveritat7sdd|
fcquiconfcfilo. !w
J quitur . Et expt
Cumfciliccc,adcn
4 fdiioncm fidt-i 1 1
cachcchizatoru i
firuic. Spucurri inM
quc domini cff L
por fapieritiar, qt
6 diCic.E^» ex o>
fimt produ pri«
ta. Vnde,fp;
7 terrarcomnir
cusillurninatur.Sfc
tum cnim , quodl
capicedomini dcp
dicdiuinamciusH
turam expnmic j
exDeoeff. Potl
terra: cui fputum immixtum efr.humanam fignificat i
Sicergoexfputoac terra compofito medicamcntoocu.
ceci nati aperuic,quia gcnushu:nanum pcofeffionem vctfl
que fuxnaturz ab ingcnitiscrrorumtcnebriseruic . Ext
cns ergo linguam mun vc loqui valeac tangiccum ora daib
taaJuerba ii.plencjzprofcrenda concactufuajpictatisiH
mat.
* Victor Antiochenus.Infertdigicos in aures eius.cui
verbo miraculiim pacrarc pocuencquo corpus,modo qui t
biscxpnmi nequic,ipfi vnicum,animaqueincc]iigcnci .
nali informacum diuinaj vircutis vim obcincre commcll
fircc.
i £t/«/picienj,c^f:.Hieronymus,Jn^w«;>.Gcmerenos doc
ic , &: rn cceluin thefaurum nofiri cordis erigere , quod t
compuncfionem cordis a friuola carnis l^ticia purgarur $\
citur.i{ugiebam age.cor mei.Domine anre te cmne dtji.tr.nitri &(
ait illi.Effeta quod cfladape .Cordecreditur ad iufii . : c. h ■
apertx.&c. Aures apert? funt ad hymnos,&: cancica <
Soluicurlingua/vcerucfec verbuin bonum,qu> d non r
ncc minx nec verba cohibere vel prohiberc . Vr \* I
YLgo vi>ic7us)im,ffd verbum Dei non eflaLi^arum m : .... , -. £Cft\
lis Jiecuid ce . Nonin virtutibusglonandum effedi tiic fcc
cruce&: inhumiliatione. Quttmo autem th p*<eci .& t . :u;u
montc pofita vndiquccircunfpecta abfcondi non poccff:f
milicasf emper pr^cedic glonam.
4« Victor Anciochenus . Ccrlum refpicit , parnm quidc
caqtnjficiebacadceleiTempatrtm tanquam adprtmariL
aucore referens.parcim vero humana? natura? caufam dok
&: commiferatione profequens.Expendebat enim in quar
calamitatem &:mifcnamomnisboncj adtioivshofrisdial-
lus,primorumquc parentu incuria &: lapfus.illam deieciff
K ^^e.Adaiirespropric.Aurescnimadaudienduapien 1 1
lingua vt lo»4 poffit etat foiueda,vnde fcq.cur.^uaw apotgt ■
. Et
NICOLAVS DE LYRA.
1 Tropter hunc /ir.lrJelt.propter «15 fidei confeiTioncrn.
X Exiitdemoninmafitiatuj. Quia confefTiofidei decongruo eft
mcritohamiracuh.Cetera patentexdiftis Matth.25.
1 Et Ue. Hicconfcquenterdcfcnbitur confolatio Gal4Iarorum.
£t pnmo in curatione dzmoniaci.Secundo,in miniftrationc alime
ti,inpnncipiofequetiscapituli. Circa pnmam parrem dctermina
tur locus vdi Chriftus fecit fequentem curationem . cur« dicitur.
4 intrr me.Decapohs eft nomen rcgionis,vt diftu eft fupra.c5.Et
huiufmodi regionis una pars cft vltra Iordane,alia citra vt patet in
difcriptionc terr» fanftf. Igit mare Galilecj quod cft quida lacus,
per
per quem tranfit Iordanis fiuuius, relpicit terminos vtnufquc 1 •
tis regioms pr^difle.
y Et addu.eifur.etmu. Nonerattalis anatiuifate , necabinf,
tnitate fuperUenicnte.fed a d^roonc ipfum obiidcnte,eius audi
impedicnte,& loquelam.
6 Mifit ri/^i.Chriftus aliquando fanauit infirmos tangendo c ■
poraliter,vtoftenderet humanitatem fuam ctlcdiuimtatis infl
mentum modo fupra diclo cap. 5 .
7 Etfufpiciensin cgjngc. Vt oftcndcrc fe ucrum homincm .
Dco qucrens auxilium.
g EtattilEjfeta^&c. Oftcndcns fc vcru Dcu curandopimp .
Lt
MORALITER
€ EtadJucunt ei(uniitn>& nu. Spintuahtcr, fu; !i iobc-
diens , mutuslaudes Dei dcbitaSomiitcns , U-t^t. hrifti
^trumquetoUitunmpcdiBientura , quu cum ChuUu^ .ugr*
m
tiatangit corhominisfithumiliterobediens , &deuote Dci 1
laudans.QuodautemChriftus furfum afpicicnsmg-muit , f t
ad ofiendendum , quod omnc rerocdium eft irtdc curo dcuotic s
cjue.rendunj,
Si
,6t
r{
^a Etloqttebaturre.
A Bcda . Illc folus rc-
fte loquicur vcl do-
minum conficendo,
vcl alijs prardicado.
Cuius auduii vtcce-
leftibiispoffitaufcul
"tarc& obfecundare
mandatisdiuinagra
tiarefcrat: Cuiuslin
Marci Cap. VIII.
Vt erufter »erbum bonum.
funtaurcscius, &folutum eflvinculum Iingua»eius, & lo-
a Qui» non eft in altis glomndurn, fcd in cruce«& humilitate. Huiniliras pwccdit •loriam.
qucbatur re&e . Et prccepit illis, ne cui dicerent. Quanto au- »
temeis prxcipicbat, tanto magist plus pnedicabant, &eo l
Hoc, fcilicet.
ampliustadmirabantur , dicentes: Beneomnia fecit, &fur-
dos fecit audirc, &tmutos loqui.
562
b Qtanto autem cis D
pr*cipicb<\t,&-c. Scie-
bat illc qui omnia
nouitantcquafianc,
quod magis praxit-
tarenc , &hocpra>
cipiendo pigris vo-
knc oflendere.quan
to fludiofius quan-
f akundaa*
tius.
, toque t ftcqucncius 1 fcnjentiui.
guam dominus tariu fapicntia? qua: ipfe eft ad loquendum pradicare debeanc,quibus inbet vt pradicaccnt; quando il-
inflruit. Hictalis diccre poceft : Dominelabiameaaperies,&c. liquiprohibcncur.cacere nonpoterant
b Quanto
NICOLAVS DE LYRA.
1 Etpr&cepit, &c. Oitendens , quod benefaclordc fuis bcnc-
fitiis propnam laudcm non dcbet quxrere.
i £uanto dn.Quia beneficiatus de acceptis dcbet fe graru often
dere , & bencfactorem laudare , quamuis hoc bcnefaftor non
quirar.
3 Eteo. Detantaeiushumilitate.
4 Brne
4 Ber,e omnta . Ltcet non expnmat hic nifi vnum furdum &
mutum eflccuratum,tamen plures fuerunt carci & claudi&:
muti curatt , vt habetur Matth. 1 5 . Scd inter illos crat vnus cu-
ius cura hutmirabilior inter casteros : qUia in ipfotna miracu-
la concurrerunt, fecundum quod diotur Hier.quia auditus fuit
et redditus,& affatus,& a dxmone fuit Jiberatus & h.c folus ex-
pnmitura Marco.
i)
M O R A L I T E R.
1 Et pr&cepit illis, nc cui Scerent , &c. Ad oftcndum quod ho-
r r mo
_li_: :
C A P. VIII.
a J1{iLdi.&c. * Vi&or Antiochenus. Vtdommusiam
A antcquo hac via & ratione populu ad fidem alliccrer,
cfcas mulciplicauerat, ita nuncdenuo idem fignum lnftau-
rar , vcrobique commoda eccafionc , qux fc offcrebat , ad
hoc vfus. Ea autem
C A P V
mo de fuis bonis adibus non dcbet qusrerc laudes homi-
num.
k.
a
W@^$^fyWx$\
^^m^0%>
b
jyffl\s&fi
c
tmrv
d
gQ&Sj^
T^Sm^
in domum fuam,dcficientin via. Qiridam enim ex eisdelon-
gc vcnerunt. Et refponderunteidifcipulifui: vndciftosquis
poterit hic faturare panibus in folitudine ? Et interro-
eos: ouot panes habetis ? Qui dixerunt: Septem
gabat
pra?fenti loco crac,
inuicta plcbis qua?
eum fcqucbaturpcc
feucrancia. Nam cci-
duo, vchicfcnbicur,
illu iam fuftmuerac.
Etcnim cum pancs
babcrcnc.neq;
coirmode mdefec-
co babere poffcnc,
cicra dccrimcncicu-
iufpiam pcnculum
imprafi dimitti non
poterant . Quod fi
ciufmodi nccefficas
non vrfiffct , fcrua-
tor vtique cofuctam
miraculotum virtu-
tem, hicnonoftcn-
diflct; fiquidcmcur
ba: non fcctabancur illum propcer corporalem annonam ,
fcd propcer fpiricalem efcam, Ecfiincerim ex toto numero
non decffent,qui hunc quoque fcopum pr^fixum haberent.
b Mifcrecrfnper tur. Quia verus homo miferetur & compa-
uturaffcctuhumana: fragihtatis . Quodde feptempanibus
& paucis pilciculis quatuor milia hominum faciauit , diuina:
pocencia: cpus eft contra Eucicecis errorcm.
Triducfuftincnt.Qgarc trtduo fuftinercnt Macchqus dicic
C flc : Et afcendcns in montem fedcj/at ibi,& accefferunt ad cum tnrbx
nulta babentesfecurn mutos,ctecos, claudos,dcbiles,& alios multos,
(Tproiccerunt eos adpedes eius, & curauiteos . Tutba cnduo do-
minum fuftinecpropter fanationem infirmorum fuorum ,
cumclccl:i quique fidefan«5ta:cnnicatislucidi domirio ,pro
foisfuonimqtic peccacis, animarpcccantiS) fcilicet, languo-
ribusinftantcrf pplicant.
Jrcm. Tutba tnduodominum fuftinet, cum multicudo
fidelium peccaca fua pcr pceniccntiam dcclinans ad domi-
num fe in opere, in locutionc,& cogitatione conuerrir.
• * Theo-
fignuficatbaptizacos. Baptifmusenimillummaciodic.cur ^
& trinaliibmerlioneperficitur.
Bcda. Hoc miraculo dcfignatur, quod viam prarfentis fe-
cuh , ahter incolumes trafire nequimus, nifi alimento verbi
_ \TTTr fuiChriftusnosrcfi-
•*■ V 1 1 J..
N lllis diebus iterum cum turba multa
cffctt cum Icfu.nechabcrentqaod ma-
1 Maicriaminiraculiprimittit. Scilicct Tuis.
ducarent,conuocatis * difcipulisaicillis
t Mifercorfuperturbam, quia eccciam
triduo t fuitinent me , nec habcnt quod
Idco. *
manduccnt: & (i dimilero eos ieiunos
Iudii de prope lege & prophetis edoftis gentes de longe veniunt ad
Chriltum nullius doiflor s de cius ride pnmoniti.
ciat. Hoc vero typi-
ce intcr hanc refe-
6tionem&: illa quin
que panum & duo-
rum pifciumdiftat,
quodibiltcera vc.te.
fpintuali gratia ple-
ne defignat : hic no-
ui teftamenti vencas
& graria mimfnada
monftcatur. Vtraq;
aut i efccfio in mon-
te celebraca eft, v c a-
liorum etiangelifta-
t M.lt.iy.l
t Mat. if .a.
rum narracio decla-
rac:quia vcraquefcri
pcura rcite intclle-
cia praidicat altitu-
dinem celeftiu praj-
ccptoru cZ pra'mio-
rum,& akicudinem Chrifti quieft monsinuerttce monnu.
Ipfe enim axiifieacam fupcrfetiuicacem,i.ecclefiaminalca
bonoru opciu excollic,vV conctis manifcftr>t. Ipfeabinrimis
delectationibus abfiracta pane cceh reficit, atq; ad appccim
fupcrna: fuaiucaciscib: fpincuahsdacopignorcacccndic.
d Si di. eos. Quia rouerii pcccacores m pfencis vica' via de-
ficiunt, fi in fua cofcientia fine do£lnna:pabulis dimiccant'.
e Delonge, Moralicer . Qui mhil carnahs corrupcionis cx-
pertus,ad feruitutem Dei feftinat,delonginquonon venit,
qui ecirfm r.ulla impudicicia, nulhs flagicijs inquinacus, folu
auccinconiugium expcrtus,nec iftedc longinquo.Alij poft *
multa flagida veniunc,c\;ideodelonginquo.
f 5cprfw.Bcda.Myftcrium eft noui ceftamenci.in quo fepti
formis fpiritus gratia plenius crcditur &: datur. Nec funt pa-
nes h »rdeacei, ficut 1II1 quinque.de quibus quinq; milia ho-
minum fatiata funtne ficut in lege, vitalis anima* :ilimentij
corporalibus facramenris cegerccur . Hordei cnim mcdulla
tcnacilfima tegitur palca.
/3 Hicron.
N I C O L A V S D E LYRA.
C A P. V 1 1 1.
IV. M" diebus, &c. Hic confcqucntcr ponitur confolatio Galilxorum in alirnenti dationc.Etpatct fcntcntia ex his qux difta funt
Matth.i j. hocexcepto.
Vem
MORALITER.
1 7« il. Sequitur.
t Mifereor fu. Triduo vero dominutn fuilinent , qui contriti,
tonfcifi & fatisfacicntcs jjro fuo pofle Dei bonicatem expc-
^tant,quorum mifcretux^&pafcit cos feptem panibus,id cil.fe-
ptem
ptem donis fpiritus fanfti , nc deficiant in via liuius mundi.Per
leptem fportas 1 emanentes, iignificantur feptrm dotes qux rc-
feruantur dandae poft lianc vitam: qux funt,clara Dei viiio frni-
tio,tcntio,quantum ad animam Impaflibilitas, fubtilitas agili-
ta.s,& clantas,quantum ad corpus in refurrcftione.
563
GIof.ord& Nicol
lcoiaide
5*4
& Hieronvmus. Septem panes. fcptcm donafpiritus fancti.
& Qii.ittior milia, annus noui ccfia cum quatuor tempnribus
S trpcern fportx:fepte primx ecclelix.Fragmenta panfi niy-
ttici intcllectus primx feptimanx func . Pifciculi beiiedicti ;
libvinouifcitnmcnti, quopifcisaflipaitc refurgcns poftu-
jat.&pifcomfnpci -
pofltum pitinis Jf.i
puli 111 captura pi-
f< iun porpg r.
.1 Super tc, Bcda.
Jn refcctione quin-
Ht ptxccpit turba» difcumbcre fupcr terram. Et accipiens
a Hicinn ,fe_ tcin dona l'rmirui fcnrti. b Oltcndit t)Uintum gaude»t de filmcnoltia.
tt noJ docet granai agere dc utnali & fpiri.Mli rejrctione. c Sacrimenta «uetuit,
d Qu_ia 1'piiitualcin kientiam tradijit cis,c< pcr eoi aliji,
- , fregit, & da bat difcipuli& (uis, vt
Libros noui rcltamenti.
ciculos
\> fcpte'm pancs gratias agens
qucpanunuurbafu- apponerent : & appofucrunttuxbae; & habebant pif<
pra fcnumdifcubuiC c aYt . rr ... n. _,_ • * j
qua; autcm fcptcm 4 paucos; &ipfosbcnedixit, & luilit apponi. Et mandi
* ■ * •• ■ 1 — « - >. * " * - - UV-i» i\*>r tT(-t#»n..n
tnat. K.b
1 . «.4.
pambus rcficienda
cft , fuper tcrram di»
fcumbere prxcipi-
tur: quiaperlcgcm
carnis ddidenu cal-
carc iubcmur qt!X
cft fenum. Omnis ca.ro
ffnum . In nouo au-
paucos:
- Attente audiendo.
b Edent paupercs 6c faturabuntur
tMat.n.?»
lucil.4.
8
culcaces tempor.iles
relinquerc iubcmur.
Vcl quia mons in
quo fit refeftio,
Chriftj altitudinem
fignificat ; ibi lupra
fenum, hic ftipra tcr-
ram reficitur: quia
Chrifti cclfitudoibi
propter carnales ho-
rnines & lerufalem
tcrrenam carnah fpe
&: deliderio regicur.hic autem remota omni cupiditate car
jiali conuiuas noui teltamenti fpei permanentis firmamen-
tumtanquam ipfius montis folidicas nullo fccno mterpoft-
tocontinet,
j) GratUs a^cns. # Viftor Antiochcnus. Quafi cxcerorum
rnore, vircurem & energia circa id quod propofirum crat, a
Peo accipiat,gratias illi agir,cum tamen ciufmodi vim non
aliundc vt f.mdi viri foient, fcd feipfo pcterct.
c Tifcicu. Bcda.Sanctos illius temporis.pcr quos eadecon
dita eft fcriptura,vel quoru,ipfa fcr'ptura,fide, vita Sc pafiio
ncs continet.qui de fluctibus fxculi erepti, &c diuina bcncdi
dtione confecratj refcctioncm nobis.ne m huuis muudi ex-
curfu deficiamus , vitx fux & morcis fux exeplo pr^bucre.
d M.xnducauerunt. Beda.Sunc mtilti qui quamuis omniafua
relinqtiere,&raltiorahu>us nuindi ncqueantimplere.tamen
cfunentcs &.' fitientes luftitiam faturantur , cum audicntes
mandataDei ad vicamperueniunc xcernam.
* Viiror Anriochenus. jOmni ex parte miraculum fic ma
nifefium, pnmo quidemexeorum facuritace,qui epulaci
fuerant : mox vero ex cfcarum copia,qux fuper fuerant,po
ftremoex eorum multitudine,quiad (atunratcm vfq; man
ducauerat.Admoncmur autcm hoc cxemplo,rcrum vfum
cx neccflicace fpectandum &. metiendum effe, mhil auteni
vnquamgrauion ncceffitaie fcclufa , proptcr habendi ftu-
dium fubducendum.
e Qu,<i/u Beda.Altiora prxcepta vel exhortamenta,& co-
fiha, qux gcncralib fidelium muiticudo nequir attingere fi-
cut
ucaue-
Plcnc pcrhcicnuO.
Myfticui.intcllectui.
runt & faturati funt , & fuftulcrunt quod iuperauerat dc frag-
Tritnai ecclelias.
mentis feptem fportas. t Erant autem qui manducauerant
a Annus noui tellamenti. Vt in iplo numcro Je doccant pafto* efle euangclii pticepns.
quafi quatuoV milia & dimifit eos . Et ftatim t afccndens na-
uim cum difcipulis fuis vcnit in partes Dalmanuta . Et exie- x
tcm teiiamento jp- h runt phar_f3»i & cceperunt conquirerc cumeo, quarrentcs *
lam qUOque oC IJ- a proin6delitatec°rum. Vt vcrui homo.
ab illo fignum dc ccclo tcntantcs eum . Et mgc mifcens fpiri-
Incredula.
tu, ait : t Quid generatio ifta fignum quxrit ? Amcn dico vo-
ld ell.non dabitur.ticut illud eft : Si Dauid mentiar. Apofiopebs. Vt infidclej.
i bis,fi dabitur gcncrationi ifti fignum. Et dimittcns cos afccn- 3
Pifcipuli.
„ dcns iteru nauim abijt trans frctu . tt obliti funt fumerc panes
a Mvflice.Chrillum panem vita-,cuius qui iniiniuntar amore minus curant de terreno pane.
& niij vnii pane non habcbant fccu ih naui . t Et prxcipicbat 4
cutliic: SivispcrfcctuscfTc, vadct?»: vcndcomniaqu^ha. f
bes icc.
f Srptem fpor. Scprc fportar.fpinnis fanftj gratia fcptif» 'rmj
repK'ti. 1 iiiot enim fpoixa-de mnco , $c palmaru folijs. ltui-
cus nafcitur iuper aquas,palma victorecoronat.San^iquo» j
que ne ab humore j
aternitatis arcfcant, i^
inipfo virartontc fc
collocant, &:xtcrnar
rctnbutionis palma
expectanc.
g F.t (iatm.Pxo hoc j
in Matthxo habe-
mus:^4 fccndit in naui-
culam, & venit m fines 1
MagedanScd non eft
dubitandum eun-
dcmlocum cflefub
vtroquenomine.Nil
pUr;quctodiLesha-L|
bent Magedali , cciaB
fccundum Murcum.l
h Qu.trentes ab.O^uzm
fi ea qux vider:inc,l
non fuilfent iig;na.l
Scd qmd qu^rat per I
hoc dctcrminatur,!
dc-ccclo, vdinmol
rcm Elix ignemdcl
fublimi , vcl ad firni-1
litudincm Samuelis
xftiuo tempore mu-
guetonitiua, vcl ful >
gura,vel imbres.q^B
fino polientcv: h_H
calunini.ui quicaca-li
lumniabantur qu«r oculis viderant, manu cangebant,utiliu
te fentiebant.Vcl figna de ccelo,manna, ucqui paucis p;tni- j
bus mulca hominum milia faciauic,nunc liciu Moyfes man
na coelicus miifo p pulum omnem paflim reficiac . Vnde
Ioannespoft edulium panum tnrbas quxfilfe dicic: Qs_nd
OperariS f1 Tatres nojiri manducauerunt manna in dtferto.
•j* Vidtor Antiochcnus.Expectabanc uc folem flfterer,nuc
retrorfum fictfteret ,aut fulminadimitcerec, autaerem nn-
mutarer,&c Verum aliudpnmt aduentuscempusdcpo-
fcit, aliud fecudi , prion conuenere &: neccflaria fucre figna
terrena , cuiufmod. ftint , qux dominus in rcrra adhuc
hominibus uerians cdebat . Cceleftia autem poftenora ad-
uentus tempcftatiafferuantur.Nunc tanquam medicus
culce uenit.tunc autcm tanquam ludex, fumma cum glori
& claritate uenrurus , pccnafque a fcelcratis exatturus eft.
i Sidabi. Auguitinus. Deconcordiacuangelifla; tim . In
Marcoita fcriptumefiedicit ,&fignum nondabitur ei.
Beda.Gcncrationi uti,id eft,tentantium Deii 6c contra-
dtcentium uerbis eius.non dabicur fignu de ca-lo,quod tcn
tanres quxriincquibus tamen multa t celeflia iigna dabac i
terra . Generarioniautcm quxtenuum dominum fignur
dc coeJo oftendit , quandocernentibus apoftohs in ccehim
afccnditjfpintum milit ,ad impofitionem manuuir. Apo-
frolorum gratiam faniti fpiricus dc cceloptunmiscredcn-
tibus infudic. _,
K Mcendensna. Bcda. Septe fportismodoimpletisftatim
afcenderuncin nauicula , &: uencruc in fincsMogcda &
@ nauigancibus
NICOLAVS DH LYRA.
1 Vcnit in. Mat. 1 ^.dicitur: Et venit in fines Magedan.Dicen
dum eftquod eadem regioduplicitcr vocata.
t Etexie. Hic confequenterdefcnbiturconfutatio Pharifxo-
rum 111 miraculis. Kr primo ponitur dicta confutatio . Secundo
dilcipulorum repr^lieiio,ibi. Et pr^cipiebat eis.fententia pnm^
parns patct ex diclis Matth. 10 hoc excepto.
3 Sidabitur,&c.hnon dabitur, quiaaccij>iturfipronon,ficut
PtU
Pfal. Quibus iurauiin iramea fi introibunt inrequiemmeam.
4 Et prxcipiebat. Hic ponitur difcipulorum Chrifti reprxhen
fio.Et primo in eis argmturignorantia.Secundooflenditur eort
impotentia,fequentica.ibi. Et veniens addifcipufos.Tettinrepri-
rnitur eorum ambmo vel fuperbia,ibi. Et inde profccli. Circa pri-
mum defcribitur primo reprarheniiodifcipulorum general/rer.
Secundo: ipflus Pctn fpecialiter,ibi.£f ingrcffus efllefus. Adhut
autfmprimoarguiturignorantiadifcipulorum verbo,&fecun-
dofa£to,ibi.Et veniuntlietbfaida, Circa pnmumdicitur.
Cauet<
MORALITER.
Et exit: libs fi|rmm de ccelo quzrcn tibus Chriltus non de-
dir,
dit , quoniam irrifores erant & indigni . Apoflolis autem dedii
quunuo ipiis vidcntibus afccndit incitium.
Fidet
\
J<J
M
arci
Cap. VIII.
566
Lmigarrtibus difturn cft , quod cauercnta fermcuto phari-
rtjsoru & Saducxorum . Scd fcriptura dicit quod obljti func
pancs rollei c , in quo ofienditur quod modicam curam car
nis lubei enc intenci domini pradcntia:.
x Caucte afermento. # ViCtor Antiochenus. Et fl Matthams
fcribat , canete a fer-
<nento pharifteorum &
v^^^oyutp: Marcus
rexo, ifermento pha-
■ifttTnm & Herodia-
rtiorMiw.Lucas autem,
' femento Tharifao-
nm, tantum,nulla
amcn interuenit
lic pugna: Siqui-
lem omnes tres pri
narios Iter lllos no-
linaruncpucapha
ifeos : duo autem
licerpofterioresfe-
erunr.Alcer naque
hanfieis adiungit
aduca:os,alterHc-
odianos. Atneutef
uicrim, velhos vel
los folos excitifte
(ferit . Verifimile
taucem Marcum,
i narracionis cx-
letionem Hcro-
lanos, quo^ Mat-
nus prstermife-
st, czceris adiecif-
Qucm vno verbototu finmi curarc poccrat,p3u!arimcuD
rat, vc magmtudinehnmanaicarcicacisoftendat, &qu;e vix
&: quafi per gradus ad lucem redeat , & graciam fua nobis
indicatperquamfingulaperfccrionisincrementaadiuuat.
* ViccorAn:iochenus. Expuitmanufqueimponit, pcr
hoc oftendens ver-
a Id eft.jLegem Dei traditionibus hominum po(tponere,verbis pridlcare.ftftis impugnare, dominum
-teniaicdo&rinareius vd opetibui non crcaere.
cis , dicens : Videte & cauece a ferrnento pharifarcrum & fer-
a Qijod eft adulteriuin,hoo)icidiuni,tcnier.tas iurandi.iininiatio religionis.
meanto Hcrodis. Et t cogitabant ad altcrutrum dicentes:quia
a Quafihoc ideodicit quiapa.
panes non habemus- iiuo cognito, Iefus ait illis : Quid cogi-
Me. ideo hoc dixifle : quia pa.
tatis,quiapanesnonhabetis? Nondum cognofcitis,necin-
a Spiritualem fenfum. b roft tot iniricula.
telligicis ? Adhuc cxcatum habetis cor veftrum. t Oculos ha-
Intenus.
bentes non videtis,& aures habentes non auditis. t Nec recor-
damini quando quinque panes fregi in quinquemilia , & quot
cophinos fragmentorum plenos fuftuiiilis Dicuntei : Duode-
cim ; Quando & fcptcm panes in quatuor milia : quot fportas
* fragmentorum tuliftis : Et dicunt ei : Septem. Et dicebat eis.
Foft tot miracula.
Hieron.domus vallis, id cft, mundus qui eft vallis lachtimarum.
Quomodo nondum intelligicis ? £t vcniunt Bethfaida , & ad-
a Quinon videtquod fuit,quodclt, quoderiw b Vt lamentationcm de cacitatc cordis^
agat flenscum Itrcmii lubuerrionern ciuitatis Dei, id ett, animx (ua;. Tangimr qui
coinpungirur. c Vt adbonum opus confortet.
ducunt ei c?cuam, & rogabat eum vt tangeret illum. Et apprec-
a Ciuitatcramilocum.Corrumount bo.mo.co.ma. b Vt videantvoluntatem dominiper
flatum fpiritus faufti.
henfa manu carci cduxit eum extra vicu m > & cxpuens in 0011*-
a Mifericordix.
los eius impofitis manibus fuis interrogauit eum, fi aliquid vi-
a Maieftatem.A mjgnitudinc cnim crcatura: cognofcitur creator.
dearet . Et afpiciens ait . Video homines , velut arbores
ambulantcs. Deinde iterum impofuit manus fupcr ocu-
a Mundo corde.
los eius , & t ccepit videare , & rcfticutus eft, ita vt clarc videret
ahominumauc
«acuor . Si enim fermentum pharifcorum & Herodis cra-
«ciones peruerfas& hairecica figmficat dogmaca , quare
oiqu;bus nutrituseftpopulus Dei,non veram dotcnnam
Kcgramque fign ficanc?
« Ei expuens. Beda. Spucum ab intus a capite domini proce
^c.Manus vcro mebra corpons cxcerius pofica . Expucns
', go in oculos cxci,manus fuas imponic,uc uidcaciqa cxci-
tchumani gcncns & per lnuifibilia dtuina; piecacis -dona
< pcroftcnfaafons facfa afiumpca humanicacisabfterfic.
Qucm
Q^id ccgi. Beda.
ccepra occafior.e
xecquid fignifi-
'intquinqucpanes
«i fcptem , & pauci
'Jrbculi , quinquc
bum diuinum attfe
nemquc vcrbo ad-
iunctam, oper;i qusc
admirabilia hnbc-
bancur , & eranc ab-
foluere . Manus enl
operacionis cftfym
bolum Sc organum
verbi aucem quod
de ore procedic , o-
pus ipfum perficic. 1™-rrM'.
d Videx> homi.&c.
Hieronymus . Om- j M.n. t4. c.
nesa?fti'macfibi fu- npr. 6 jb.
peiiores.fe indignu ?*•'*:
mdicans , vc Dauid £
fe vocari hominem,
fed canem morcuu
& pulieem vnum. *p!enaj;
Primo aucemvidec
homines quafiarbo
res ambulantes, id
eft , formas corpo-
rum ica vc non fic fa
cile, an homo fic an
arbordifcerni:quia
primiiSfpfedtusvir-
cucis eftcxterorum
vues vitam,mores,
infpiccre, boni3 imi
tan,malum cauere.
Sed quia longa ob-
lcuritate&defipuit, '
& inter bonum Sc
malu., fidem & per-
fidiam,finceritatem & fimulationcm adhuc difcernere ne-
icit.hoies cernit ambulantes iicuc arbores,quia fadca eorum
abfq, luce difcrecionis mdec. Huic dtis fecuda impoficione
manuum ,luccm oia clara uidendi reftituit , f.quid creden-
dum^quomodouiuendum.quarpr^miafintfperanda.
e Deindeite. Hiero.Vtclareuiderctoia, i.per opera uifibi-
lia inuifibilia Itelligeret,& quae oculus n6 uidet, Si. clat u ani
mx fuaj ftatum poft rubiginem peccati mundi cordis oculo p
conteplarecur . Beatienim tnundo corde quoniaipfi nrft videbunt. Mat j.a.
$ Et miftt
i
NICOLAVS DE LYRA.
Caucteafer. IA eft,a doftrina eorum peruerfa qua pracpone-
uittraditioncsfuas diuinis prxceptis . vtdidum eil cap. 7.
rmento Hcrod/s , &c. Id eft, a fcfh crronea Herodiano-
aro,de ejua di<ftum e(t fupr.capit.^.Hoc autem didum Chnlh
lfcipuh intellexerunt defermento vel panematenali, m quo
ppireteorum ignorantia : Tum quia Chriltus frequentcr fue-
«tislocutus in parabolis , & e.-.s eis CXpofuerat , vt diclum eft.
&ideobene intcllexiiiedebuiilcnthoc verbu Chriili
parabolice : Tum quia iphs vidcntibus Chriftus fatiaua-
.cjuemilia hommumdequinquepanibus& duobuspi-
vrdiftum elt fupr. ^T.cap. Item quatuor miliahominum
z fcptem panibus, vt diclum eft in hoc capitulo Et ideo bene
:!>miTent intellexifie qtlod Chriftus non erat fohcitus de mate
ali pane, nec de ipfo loquebat. Cactera patet ex diftis Mat.jC».
Et veniunt Bethfuda . Hic arguitur ignorantia difcipulorum
/toperhocquodiplis picTennbus illmiiinauitcatcum,pnrao,
•p erfcile , quod notatur cum dicitur.
intartogauii cumft aliquid vi. Et afpi.ait : video ho. vr. ar. am.
onenimdiftinguebat lineamcntahiimanorucorporu,videbat
tamen
tamen obfcure corpora eorum moueri de loco ad locum , & po-
ftea illuminauit eum perfefte , quod notatur cum dicitur . Ite~
rum impcfuit manusfuper oculoseius.Et fubditur.
5 Et reftitutus efl. ita vt cla.vi. omnia. Ccrtum eft autcm , quod
Chriftus poieratcumftafm perfecte illuminare, fcd pertalem
modumfecit, vtdefignaretdifcipulos adhucin parte,obfcuraros j
caligincignorantis, & adclareintclligendum indigebantmaio
ri lllumin^tione , vnde & poft refurredionem fuam apcruit illis
fenfum,vt intclligerent fcripturas, vt habct ur Luc. 2 4-Ht per ra-
lem modumChriftusmaledixit ficum habcntcm tantumfolia,
vt habetur. ihfr. 1 1 . cap. ad fignificandum quod facerdotes lu-
daeorum erant maledicendi & puniendi A t)co co quod non ha-
bebantfruclum iumtiae , fed tantum folia verborum, fecundum
quod dicit Auguft. in horoe. £t iimili modo Icrcmias pophera
quidenunciancrat captiuitJtcmBabylonicam , hocidcmiigni-
ficauit fenlibili lig;no,per hoc quod de mandato domini pofuit
catenas in collo fuo vt habertir Hicreroiaj 27 per hoc delignans,
quod iic catenati ducercntur ludaci in Babylonc captiui. Alij aut
exponunt illuminarione huius ceci fuccefliuefacta propter par-
uitatemfidci ipliuscolliofterentium ipfumChnfto. Etpoteft
efle, quod iftacaufa & prxdiftaconcurreruntadifiijmerieclu,
Etegrejfus
MORALITER,
Videt? r; cauete a frrmcnto , &c. Theophilus. Fcrmcnrum
cst doctnnam corrnptiuam . Hcrodiani enimdoitorcs crant
MJ HcrodemCiinftumcfle diccbanr , pharifzi vcro tra.litio-
ncs
nes hominum Dei pratceptis praeponebanr.
3 Eiceni.&c. Perhocautcmquodiftum czcumilluminauic
fucccfhue,! gnific.)uit,quodaliquandoDeiisdatfuam gratiam
augmentai.doprimamdataru. -
Interrogahat
P7
of ord&NicoIaideLyra. -jc5<
^f a F: »»'/i/. Hierony. Vc videret iri fc quod ante non vidir,
A rioncmm pucatdefpcrans bomodcfalutc omninopoifclc
qu. c iliuminacusperlpcin p.jtcft.pcrnvcrc.
Mvii.cc. Admonec dommus omncsqui agmcione veri-..
racis illuftrautur , vc ad cor rcdeanc > &£ quantum iibi dona-
tum fuerat foli
omnia.
B
t Mu.i«.c,
Luc^.c.
MK1I6.C
c
i.Corin.s.a,
Mat i?,d.
mcntc pcrp< rdinc,
vvbciicricih Doidi-
ena opcracionc rc-
iponucanr.
b •if.
Bcda.Q (UOJ-
nci. !)cc,cxe
plumclt fuiS, nc ii
nurandafacianc , fi-
unrcm quxranc , fcd
diumis afpcctib9 fint
placerc -contcnct.
ljVda. Phihppus
fratcr Herodis cccrar
cbaicurcx, &craco-
nicidis regionis \n
honorc Tybprij
fans.Ccf.ucamPhi-
lippi (quajnuncPa-
ncasdiccui- )appel-
lauit: imitatus Hcro
dcm patrcm fuum:
quiinho.norc Augu
ftiCefarisappcll.iiiiC
Ccfaream, que pnus
turris Strachionisyo
cabatur. Cciarca IJhi
lippi eft.vbi Iordanis
oricurad radiccsLi-
bam : Schabccduos
fontcs : vnum Ior,
alternm, Dan,quifi-
mul mixci Iordamsnomcn efficiunr.
c Quem mc dicunt. Pulchrc pruno fcnteciam hominum in-
terrogac, neconfcffioeorum vulgi opinione, fcd vericacis
agnicione videaturinfirmata, nc licuc Herodes dcaudicis
heficarepucentur.Vnde Pccro fecundum Marcheum dicic:
Caro &fanguis non reuelauittibi. Id efi , doctrina hominum.
d Uomines. Pulchrequi hominum morediuerfamdedrio
fenccnciam fcrunt,homincsdicuntur.Namqui veritatcpo-
tcnciajeius pia mcnte cognofcuntyion homines,fed dij ap-
fiellari mercntur.Vndedicic ilbs: Vos vero,&c. Quafi dicat.
lli hommcs humana opinantcs, fcd vos dij quem me ciTe
dicicis.
e Tu cs Cbriflus. Beda. Omnia ccmplectitur qui Sc natura
& nomen exprimit , in quo fumma virtutum, Paulusdicit:
l^ihiliudicaui nie fcfrc intcrvos^nift Itfmn Chrtjium,& bunc cruci-
fixum . Pecrusmhil ampliusquam Dci filium putnuicconfi-
tendum. Nos & quando &: quomodo natus fic , &t quancus
fic,humanx infirmicatis concemplacione rimamur. Finiser
go fidei mec; Chrifius eft ,finis fidci mca; Dci filius eft. Non
bcec mihi fcirc gencracionis ieriem.Non hccc camen nefci-
rc gerterationis ficJern.
* Viclor Anciochcnus. Hunc locum Macchamsprxfenct
euangclitta accuratius exponit. Marcus namque nc quid iri
Peti 1 magiftn fuigraciamdicere videacur , compendiocon-
rcncus exactioremhiiioria; cxplanacionem prarcermirric.
f Et comminaius r/i.Bcda.Nolmt fe ancc pafsioncm & refur
rcctionem prardicari : quia complctofanguinis facramento
apofiolis opporcunius diciv. Eutcs doccte gctet Hapti^antes in no-
mine
Cor
Et mifit illum in domum fuam , dicens : Vade in do-
Hicron . . -r.i tul cnrdis frxd, 1 rin.VivIe Paulus
BJafpbeniM fili, ,V pcrfcquuiul lum ccclrli.m Dei.
t mum tuam & fi in vicum introieris, nemim dixcris. t Ete- i
greifus cft Icfus & dilcipuli cius in callella Cxfares philip-
i Ncc incuniio riorrre cetlat.
c pi , & in via' intcrrogabac difcipulos fuos, dicens ^is : Quem t
<i mc dicunt ciTe homincs ? o^ui rcfpondcrunt ci , diccntcs : Alii
• Non dominum proplietarum opuontes.
Ioanncm Baptiftam , alii Eliam , alii vcro cjuaiivnum dc pro-
Voi oui dij.
e plietis. Tunc dicit illis : Vos vcro qucm me cflc dicitis ? Re-
3 Bcda.Vnas pro omnibns. omncs er.im idftn fticbant.
f fpondcns petrus aic ci: Tu es Chriitus. Etcomminatuseft
i Eiiin ii'ui;:i '.icieilc. b rmnunit ne ujflionc delitian:. Cau'.a ^iwra non dicam.
s cis, necuidiccrent dcillo. t Et coepit doccre illos, quoniam t
a Nota cuod cum quem tot pati op •irea%filium lioni tnis ap pcllat quia paflo in
catne Cliiiit:> diuuiitas mroalub litmanut.
oporterfilium hominis multapati , & rcprobari afcnioribus
& a fummisTaccrdotibus & fcribis , & occidi , & poft trcs dies
S^e refurrcftionis confortat. Demortc& rcfurrecfione. Scotlum.
nrefurgere. Et palam vcrbum loqucbatur. Et apprchcndens
Addifcipulos.
cum perrus , ccepit incrcpare eum . qui conuerfus , & videns
a Noncontra.
i difcipulos fuos comminatus eft petro,dicens : Vade retro »
a Aduerfatius fiue contranus, qu;a contraria Ioquetis volun tati mcar.
Vtprofalutehominum moriar.
* meSathana, quoniamnonfapisquasDeiiunt, fcdqua;funt
abnegi
tnine patris & filij & [piritiK fancii . Qiiianon prcdclTeccui
poblicc pr.cdican, quem flagcllatum funt viiun, 6c crucif
xum mulca p.ici .
g il^nniam oporte: filmtn bominis multa,&c. Hicron.Sicuc gi
bcrnacoi pcntusccmpeitaccm in tranquilhcacc prarcaucn
nsucas paracos vu
efie luos . Sicuc alib
Si quis vuk vcnii
poft mc
fc. &c.
-.: Thcophylaftu
Poftquam domini
conftffionem difc
pulorum acccprau
dicencium vcrur
DcumjCunciptisK
uelac crucis myftc
rium.
h Etapprebcndens.
Bcda. Amantisaffi
t\ud\ccv..Ablh atti
mine . Vcl vt mclii
in Gixco habetiir
Tropitiiis efio dowint
non crit ittwi . Idci
non poteft fieri.-n»
recipiuntau!
vtDei hlius t
dus iic
Et apvebenaeniKk
Tetrus. Bcda .
mmis amac d
num .Ecquia c
cendodixic.TrtCJ-1
slus . Ec pra?r
fuum audiui: fq
duniMatchcur
tus es Simon ba*
Non vulc deflrui confcfsionem fuam.nec putat polie
vcDeifilius occid.icar: apprelu-id.cqiie cumin aiii
fuum, velfeparacim duc,ic,nc pra^fenctbus ca;ccns
ftrum videacur arguere.
* Vittor Antiochenus.Dicebant fatius eile prorfus
mori quam mori icerumquc refurgereralijs icaquc cmnib
percurbacis &ha:ficancibus,rurfum Perrus ranquam c
ardcncjor m mcdium proiilic , deque co quod quaritio;
habebat,audenter inquint.
i Vade rrtni.Beda.Mulripucanrquod no Pcrrusfcdai
fanus fpincus fic correcius,quo luggerete hoc Apoitolus d
cebac.Scd mihi error Apoifoli de.pretatisaiTeitu vcnies,ni
qua inccnciuu videbitur diaboli.Diabolo df :Vade retro Sai
Pecro : Vaderetromt. Idclt, fcqucrc fcnccnciam meam.
■H Vicfor Ancioche.n.us.Miiura non eft, fi qui fclix aD
minoantc pra?d:cacus fuerac, cam cito prolabicurjSc: impii
gic , iiquidcm nullam ille dc Chciiti pafsione & cruce noi
ciam e ca-loaccepcrac . Chnftum Dci cffc filium , d
ei pacefaetum fucrac,' tk. criicismyitcrium adhuc ipfumfi
giebat.Eru/ tnim '. Et Lucas ait. Vetbum iftud abfconditi
Cecerum ad Saranam cuni Icfum in dc carcc , dit
non eil, vadepojl me Satana . fed dictum eft, vnde Satana,'fc
ptttm ejlenim,&c. Ad P( ciUm vcro qui :i'dhuc pcccar
cluserar,adeoqucpait lefum nonibac.dicicur ,
Sata>ia,fcanda!ttmcs niihi. Vadc- poit me, ld cft, fcqtiei
K QuaDei funt, & c. Meacft voluncas &pacris,vt ;
tchominum moriar .- tu non vis granum irumcnci :n tc
ramcaderc, vcmulcum fruchnn allxrac.
^ Sirfi
Oiuifio,
NICOEAVS DE LYR.A.
1 Et egrejfus eji. &c. Hic coiifequentcr defcribitur increpatio
Pctri fpcculiter.Ec prime ponif mcrepatio Pctri.Sccfo,incitatio
ad
ad pilma martyrij,ibi. Et ccnnocata /Krta.Circapnmupremit
de Cliriito hominu falfSopinio.Sccudojfubditdifcipuloiu si
COguttio,ibi.r«/iC dixit iifs. Vao3&c. quia Pctius pro I
apofto
MORALITER.
f lntmogabat d>fci.&c.Vcr hoc aitcndcn.s,quod doclores dc-
bent mquirere dc fua fama.ur ii bona lir, bonis opcnbus augca-
tur, fivero mala, orcafio rollarur. Nam bona fama doaoris
mulrura facit ad doannae iruftum, & mala ad detrimentum
Gregor. Ciuus vica dcipicitur, rcftat vc cius pracdicaiio con-
tcmnatur:
temnatur.
f Etia.do.&c. Scquitur.
{ Vade rc.ro mcy&c. Per hoc oftendir quod illi qui detinent
aflfeclu camali adhuc apn nonfunt curo fequi : proptcr qu
petenti quodpermittcrei eum primo fepclirc parrem(uucu<
xit : Dimittc mortuob fepdire tuortnos fuos Matthx.8.
Sif
5(59
M
arci.
c
a
p-
vm.
J7
?o
|a Siq*h »ult,&c .Beda.Pofiquam myflerium fux' pafflorjis
5 &: refurrettionis oflendir,horrauir omnes ad mntandu paf-
fionisexemplum.&ornnibus f.-lutempromiccitnnimaruin,
Scd pcrfectioribus, quanra pafiiirus quod a mortws rciurre-
cluriis eflec aperuicformam tnbuens predicandi , vc fcilicct
proiuoquifquc mo
doinflruatu1 .ncque
jnfirmisaluoracon»
rnircancur,
t» pcnega. Non va-
lec apprchcndcre
quod \ ltra ipfum cft
1" (i nefcierit maecare
quodeft.Nifiquisa
frmeripfo deficiac,
AdDeumquifupra,
ipium eft,non appro
pinquat.
# Theophylac-
tus. Sicutqui abne-
p^at alterum fratrem
lutpatrcmquamuis
vulncretur aut mori
•■ ancur, noncompati
*crurnecirritatiir , fic,
^nosdcbemus fper
nere copus noftru,
,c fi vulnerari con-
tingatpa 1 noncute
nus.
Tolhtcncem. Vel
lerabfiincntiam ma
erandocorpus , vcl
:cr comp iflionem
fragendafunt dr fidcria rerrena Vndc fequi(.Qu'J e.pro.&c. D
e £>^i enim t»r,Qjia multiauaritiam vincunc , Isbencia de-
fpiciuntjfed fidci reicitudinem quam habcnt verecundia itn
pedit,non exprimunc vocc^t\ddit.Qjti«nim me.&c.
•$« VICTOR ANTlOCHliNVS.Nonficefffifide
animo rctincas , aut
Prius folis difcipulis Io.ju«:batur altiora arcana,
hominum.Et conuocata turba cum difcipulis fuis, dixit eis;
Siue difcipulus fiue alius. b Alter ftiiftus ex altero. c Veter cn> homiuem
exuai,& nouuui induat.Vnde Paulus' Viuo cgo lam non ego,ui»it autem iu me Clirimis-
Si qu'is vult me fequi , t dcncget fcmetipfum , & tollat cru-
2 Ac fi dicatur agricola:,frumentum ii feruis,j>erdis.
b ccm fuam , & fccjuatur mc . t Quienimvolucntanimam
* S\ feminas.renouas.
d fuamfaluamfaccre,petdeteam . Quiautem perdideritani-
mamfuam propterme, &euangdium,faluarneamfacict:
a Q.ln adueiiitate petde ;da 'eil animp.i n pace autcm cor muniendnm cmni cuftodia.
b Tcmuore pa.is quia ltcet nucie.licci sunbirc- .
Quid enim prodetit homini fi lucretur mundum totum , &
tdetrimcmum faciat anima; fuce ? Autcjuid dabit homo
Cirdcorcnpcre.
commutationis proanimafua ? Quienimmc t confcllus
cordc tantum crc-
das,fcd opus cfl pra?
i tcrca confcfiionc
qux fic ore . Neque
cmm fruftra fua nos
t g.ratiaChriflus iun-
gic; vcmmquolibe- JMat.tf.d,
ro ore eum profi- Luc«'/-g-.
teamur, maioremqj
dilectionis aneotum
in mcdium affera-
mus , adcoque illu.
ftriores hac ratione
euadamus. <• n
f ^wcurf/co.BEDA.
Cum de futura vita
loqucrecur, ldco nc- t enntWiu
fuerit , & verba mea in generatione ifta adulfcra , & pecca- 3 ceflariu fuic , vc hoc
_:__ o.ci:..„l i—Z. e_i i- 4 piomiccerec dcpce-
tricc, &filiushominis t confitebitur eum, cum venerit in *
t
a
s
gloriapatrisfuicumangelisfan&is Etdicebatillis . Amen
Conlolatoria piomiflio. a Dilcipulis. b Ad hoiam
habituri vitam zternam.
dico vobis,quia funt quidam de hic itaantibus-,qui non gufta
a corporalem. b Ecclcliam. A! asvcnientis vel viuentis.
buntmo'rtem,donecvideantrebgnumDci t vcniensinvir
tute.
mimum. Decorpo-
c dici c I-aulus . Cafligo corptts meum,& infer.re.&c. Idcm de
ompafflonc animi.Quis itifirmatur,& ego non infi mor?
Qj enim.Bedz. Duo tcmporaecclcfia figmficac , aliud
' >erfecucionis,quado poncnda cftanima.Aliud pacis.quado
frangcnda
pce-
h:tentivita,vtrudes
adhuc difcipuli hac
confolatione con-
fortarentur,ficutde Pfal.104.sl.
Iudaico populo dici
tur. Dedit iltn re^ones « yeaifot
gentinm , & U.fo.pof.
vt cuilodiant iuflifica-
tiones ei9 ' & Irge 'et9 req
o
l^egnum dci , &c.
Idcft.ecclcfiam contra mundi huius gloria cre£lam. Vcl fu-
turam in ccfis bcattud'ncm,quam in monte vidtrunt.QcT
pia prouifioe iatiu cfl,vt xrernum gaudium camctfiad bre
uc njomentu pr^libatiijad «ducrfa krcda forcius animarec
* C A P. .
NICOLAVS DE LYRA.
poflolif refpondit.Tcrtio,ponitur Chnfli patiionis prennncia-
o,\\>\ . Euapit iui iw.ere. Qjjarto,defcribitur Petnincrepatio,
n.E: apprebcndensTttrus rurn. Petrus enim ex lelofhr.fti vole
atimpedireeiuspafsionem. Etquia iltc zelus crar mdikretus
oiapalfi > Chnlii er.it t rdinata ad falutem gcnerts humani ideo
lerait duram r. prelieniioncm. Scntcntia autem partium iftaiu
atet ex d ctis MJtthji.io'.
itcontioca. Quia Chnftusincrcpauerat Petrum volentem
nptdirep.iii intmems , ideohic confequenter inuitat fidclcs
fi olv-rantiam palfionij. Et pnmofacit hoc vcibo. Secundofa-
1 1 inprmcpio fequentis cap Sententia primc; partispatet ex di
ti» Mn. 1 6 hocexteptoquod fubditur.
' Q^i enim m- > onf ' p<s ,&c. H^c elt uera Iitera,quia fichabent
intiqm fibri & correc"ti,& ct Gr^ci,Et hocpatet pcnllud, quod
lubctur Luc.p.vbi cadc fcntcntia penitur pcr alia verba iic, q me
erubueric
MORALITER.
Ji ^mij wtlt pofl me fequi,& c .Beda.Perfecutionis tempof e po
nenda tftanima. Pacis autem tcmpore frangenda funt defidena
•crrena,
U
crubuerit & meos fermones.
3 \n generj.Quia Iud^i defcenderantapatribusquiadidolola
triam dcclinauerant dimiflo Dco qui eos de'"ponfaucrat in datio
ne legis in monte Sinai,Et ldeorilu ab eis defcer Jeates adulte-
rageneratiovocantur.
4 Etpeccatiice. Quialicut patreseorum perfecuti fuerant prro-
phetas eos occidendo , ita ipfi pcriequcbantur Chriftum morcc
eiusquerendo.
5 Etfilm hominis,&c.Y\ectQ.\tt<\ litera.quia fichabent gr^ci
6 Antiqui.Etpatetper itudquodhabetur Luc o.c.vbi dicif.
Ltfiliin bominii eiubefcct tum.i.non retognofcet eum de fuis,Ii
cuthomonon Ibentcr recognottit illumdequocrubefcit.Etn
talem modumloquendi dicn Hieio dc quadam fancla Qma no
eftconfufaChriftum,ChtiLtusnonconfundetuream.Neceftcu
randum, fi eftimpropr a locutioiecundum regulas grammattcj
quibus non (ubiacet theologia.
CUT>.
f Et dicehat ;7/j,^c.Guftare mortem eft incurrere culpam mor-
talem , quod non fac.unt illi , qui regaun Dci femper at-
tenduHt , vcl qm fcucruaten» vcnicntii wdicis tontremi-
fcunt.
MORAL-
vn
Glof.orcL&NicelaideLyra
V
0
A
luc.^.b
C A P. IX.
ETp1<tre:,r'-r Hictonymus.Pofi comminationemcrucis
refbrrcftioni5eloriaoftcoditur,vnde,'f(frqurtiiri
a Etpnil dics,&c. Vt non rimercnt opprobia crucis,qui ocu
lisfuisviderantglon.unrcfurrecUonis.
Hcda. Er poft dics
C A
i »ifut
IjsLttt.!?- S
fev.Lucas. F.tctum cft
autcm pofl hxc vcr-
ferc dscs oSto &cc.
i *x.*7.3 Q-fcjn,, cjj- rcllirrc-
X-liC.JP. U . - r
irjonis.glona rnaniTc-
ftat.vt oficnlacelciiis
vita? dolccdmc ,cnn-
ftoriim cord.i qux
hoc audi:*e pofsuc rc-
foucat , & oitonario
numcrovcrum tcrn-
porc rcfurrcftionis
gaucnti doccat cfscve
tmu.lpfe.n.port fcxta
1..bb.-uiquacruccma-
fcendit,& fcpnmam
quain fepulchroquic
iur a tnottuisrefurre-
xtc&rnospofl fexhu
;cuhecacesinqui
huspro domino paci
■dcmus &fepcima
animarum quar tnterim in alia vica ngitur, octaua xtatc rcfur
ecmUs. QuodautenVMacth.citi&Marcus domiuumpoit
'£ k x dics v ansfiguratum dicunt, ncctemporc , ncc myflerio
dfcropanc.inrcnim mediosdics rantumponunt. Vnde&
abioltttepoft fcx dies d:cunt faJum.Hic primum quomodo
hoc Jominus pt omifit &c vlcimu quo co mplcuit adiungit,&
iotcmperacius ponir,ferediesocto. Et Myftice.Illi poit fcx
mundi a?tates fanctisabomnilaborequiefccndum,hic vero
rcmporeodtauoflgnificatcfsercfurgendum . Vnde fextus
BfrL &a l'filmusproo6tauainicribitur.D»e>je;«/«rorcf«o,<^c. Quia
pcr fc-x .Tcttes quibus opcrari licet , prccibus eft infififcnciu ,
nc I octauo rCtt ibutionis tepore ab irato tudicc corripiamur .
afr Vict.u- Antiochcn Lucas poftoctodies,quxfequuntur
accidific fcr;bir,vcrumh.rcnonpugnant, fed oppidointer
, fcconfpirant. Quandoquidem Lucas diem quo Dominus
diiit/unt quidam de hic ftantibus, & ilium rurfum quo Pe-
trum lacobum & Ioannem fecum affumpfic, ceteris connu
mcrat.Marcus autem tantum fex illos,qut inter duos cxtte
mos intereeffcrunt,perccnfcc .
luc.f.d b fnmontemex.Bcd.ln montem vtorarct,fccundum Lu-
cam. Inmontcm oraturus,vt fic tiansfigurandusafcedit,do
ces cos qui fruchl refurrecrionts cxpcclat , qui regem in de-
core fuo vjdcre dcfidciant, mcntcm in cxcelfis habere , &:
conimuisprccibiisincumberc. Tres folummododifcipulos
feru ducit,vel quia mulci vocan.pauci vcro elecci . Vcl quia
qui fidc fanchrtrmitatis incorrtipra mcntc fcruauerint,tunc
^terna eins viiionc merebuntur lecari .
# Victor Anciochenus . Potcrac fane in domo gloriam
fuam difcipulis patefaccre,veru quod moncis ccllitudo qua
•damcummaieftatisillius celfitudme cognationem habc-
rct.quos fccum exdifcipulisaflumpfic, in moncc excelfum
fubduxit.
~ c rr.jw/^K^wy.Bcda.Nonveramfitbftantiamcarnisamifjt,
fcd glonam fucura; iux , vel noflra: rcfunccttonis oftendit .
Talis
Talispoft iiidiaumcunftisapparebitcleftis.Tn ruiirioih f
mafcrui&bv>nis&mafis,vt imph quem fprcuerc,quem
dari negauerc,milires qucm crucifi_ rc,Pi!,-.uis Herodefqi
qucm uid.cauere, n« q ieanr iudiccm agnofccrc.
# Viuor Anriochcrtus.Tranjflguraiio c!o qua hic a<>itt
fecudu qbendaexti
P V T IX.
Mqhi »»<-ati pauci vcrj cle^i.
T pofi: dies fex t aiTumpfit kfus petrum & l
lacobum & Ioanncm , &dncit illosinmon-
a Koiifub.liniiam fcramcarnU amiCt. Cloriam rcfurrcitio oftendir.
tcm excclfum fcorium folos , & t transtigu- *
i Sinfti. ' ^f
d ratuscllcoramipfis, &ve'ftimcnta eiusfacl:afuntfplende
a Pc\;u'< amplmt laua ine ib iuiqmt.itc mea. b Non pojeil in tcira ^claritatem date
lidclibiit fuis qujni ei» conlieruat in c^hs.
e tia cxcandidanimirvelutnix >quaiia fullofupertcrrano
f potcadidafaccre.EttapparuitillisEliascu Moyfc,&crat t
Stujicta lus un;i cl.uitate.
g loquetcs cum Tcfu.Et refpondes petrus,ait lcfu.Rabbi bo
n ' QuaamisfUipcraflus.iiifituin tainen fibi altertum indtcat .
nii elt nos hic efle &c faciam9 tria tabcrnacula,tibi vnu, &
Quafi ftupefaftus.
Moyfi vnu,& Eliae vnu.Non.n.fcicbat quid dicerct. Erant
i enim timorc cxcerriri.Et fa#a eft nubcs obumbras cos,&
_
iuimhiloorcfacla c
Na vt Mattlmis n?
rat.Facies eins rcfplcdi
fffot, vcjiimenu autt
cius fafla sTa alba vt ni
Hinc tamen tnfcr
nolicct aliquam n;i
ralis formjc mutatit
ncm in celcfri illo r.
gnOolimfuturam.\
cnitn Chnfii cf)
fecundum fe non°c
immutata, fcd tantu.I
illuftrata , itanecnf
fii quoquc qui co
porc claritaci illn
conformabuntur , i
cundum formam mt
tabuntur,fed illorul
tantum corpora qua I
dam fplendoris
Jucis acccfs ioncm 1 \
ceptura funt.
d Et ve/1. Vcfrirr.eti domini fancl;i. Vndc.Q^iin cbriHo ba
e.Chri.in.Hqc domino 1 n mundomanentc vidcbatur d^B
fta.fed ipfo montcm pctcnte nOuocandorereflilgent.j|
hunc qmdemjili) fumus Deifcd nondum apparuitquod trimus .■
ergoappatuctitfimilcsei erimus,quia vidcbimuseutnM
ti eiljVnde fubditur.
c Qvaliafullo.et ap.&c.Moyfes fanctus morruus, Elias vii k,
incehtmraptus,vifiin maieiiicecudorhino(vc Lucas dki
futuram in illo omnium fanctorum gloriam fignificant <[■■.
tcmporc ludicii Vel viui in carne rcperientur,vel mo-
tf VICTORANTIOCHENVS.Moyfes&EIiaspra-I
teris apparet.Cuius rei plures funt caufcr. Primo hoc fa ^ch
loru opinio rcfucabatur , qui Chrrflu Efiam auc leremia {
vnumex prophetis efle cxiftimabanc.Mox vero planuml
hocmyfterioeuafit.Apoftolum Petrum redte laudatu,qu I
Chriftum Dei viui filium effe confcffus fuerat .
f Elias cKw.Bed.LegisIator , & cximius prophctarumat
rent . Loquuntur cum domino in carnc viuentcoftenc
ipfum efle que icx 6c prophct^ promiferunr.Non in ir...
fedinmoncecumillo,quia qui terrenadefideriamttctil
feuntfolut maieftatemfcriptura; fanda?qua?tndominojl
plcta eft,perfpi'ciunt .
g i\abbi.Qaauis ftupef.tilus infitum tamen af&dlum fibi
dicar,obI:tus fanttisregnum promitti,non irt tems,fed &l
ccjlis , & fc & coapoflolos mortali carnc indutos immorcl
vitc^flatu fubirenon pofi'e,& domum manufadfam nccei*
nam non efle.Lcgi quoq; & prophctis & euangelio tria •
bcrnacula faccrecupiccum non poflinc feparari, vnuml •
bentiatabernaculum.idtftecclclianiDci.
h Bonum efi.Muko ergo melius choris fanclorum intcre ,
dcitatis £fi ui vifionc.Si fic dcicdat humanitas Chnfti tr -
figuiaca, & duorum focictasadpun£fiimoftcnfa.
i T>n<besobnm. Vndequiaquarfiuit maceriaJc tabernacul 11
j@ nube F
N I C O
L A V
C A P.
S D
IX.
£ L Y R A.
liT7 Tpoffdies. Hicponitunncitatioad martyriumfatfto. Illud
±2j cn m quod maxime cxcitat ad tolcrantiam martyrij,eft ma
giiitudo prxmij,qit£ magis mouct vifa quam audita, idco Cbri-
itusoiiendit tnbus principalibns futsdifcipulis glortamrefurre
cTtitjnis in tran.figurationc, in qua ofiendit fe eis in claritate glo
nx.Etprimodcfcribituriflaoffeniio . Sccundocxhoc mouetur
qu?.
quzftio,ibi.Ef inlerrogabant rww.Scntcnna ifiarfipartiu patc x
dic~tis Mat. I7.cxcepttsquacfequuntur.
X Et transfi.Non cit mtelligcdum. quod figura corporis Cli i'
fuerit mutata,(ed quia figutA eil in extrcmiratib.corporis, t -
miltter claritas glon^ cj tuc in corporc fuo habuit eil m exuc -
tatccorporis,cV 16 vocattransfiguratio, & pcrralcmoduloqn
di dicit Apoftolus Plnl.j.d. Satuatorcm expedamus domin.
ftrum Itfum Chnfium , qui rcfomabit corpus humilitaiis n<v. *■
confi 1
M O R A L I T E R.
I Et pofl dies,&c. Scx diebus facl us cft mundus Gcn. r. propter
quodper fcx diesfigurari potcft totus mundi decurfus,quoco-
plcto Chriftus fuos vcrc difcspulos,id cft, elecUosducct in mon-
tcm cxcclimn , ici cft lucceium empyreum gloriofos m amma &
cor-
corpore vidcntcs cius gloriam fingularcm.
f Et apMis El.cum Moy.i, lcgcm & prophetas cum euang o
concordantes.Quod autcm Petrus dixit,Faciamus hic tna tr.l -
nacula,nefciuit quid diccret , nam omnium erit vna gloria li c
vnus deiianus diuinus^licetinillaiint diucrfi gradus.
Trt
j73 Marci
/? nubis acccpfc vmbraculu, vt difcac in refurreccione no ccg-
mine domoru , fcd fpiricus fanci:i fanctos effe protcgcndos.
Cap. VLIL
574
r ViCtor Antiochcnus. Quulergoi
fecohaereant , paucis expcndamus
tiic eft. Q^d. Hic vcre eft ille que Moyfes jfte vcbis pro-
miflc^huicauiaiknte&ocsaufciilcareiubete.Notaq, ucut
in bapcifmo fic in monce myfterifi trinitatis dcciarat' , quia
olonam eius quj,in
a Patri* pro filio refpotidentis.
a venit vo"x dcnubcdiccns: t Hiceft filiusmeus chariJlimus
baprifmo credrnces
..:, confitemur,in refur
Quomodo h.rc inter D
umdifcipuliin 111011-
ce adhuc effenc, Domimque transfigurauonem tora mcon
fpexifTenc,& regni illius nonnnllum lam gnftum haufifienc,
dceo illum confuluerunt , quod fcriba? & phan fa-i de Eha
aducntu ftequenter
a Moyfes & Elias ierui , huic faciendum "beruaculum huic fe ruiendutn rion illis. Et JMoyfei
tanquana me ipium audictis. b Vbi corpit fihus deli»n.iri, mox ferui djfceflirunt ne aa il-
los vox ficla ptuarctur.
b aiiditc illum. fct ftatim circunfpicicntcs , ncmincm amplius
Poft transrigurationeni.
c videruntnifikfum ftantcm tantum fecum. t Etdefcenden-
d tibus illis defnonte, prxcepit illis ne-cui c\ux vidiflentnar-
Nemini dicentes.
rarent, nifi cum filius hominis a mortuis refurrexcrit Et ver- :
Hoc.
e bum continuerunt apud fe, conquirentes quideflet, cuma
a Qji. Siiatnapparuilli in gloria.Quid ergo,&c.
mortuis refurrexerit. Et intcrrogabanteum dicentes: Quid
ergodicuntpharitai Scfcrib.T, quia Eliam oportct venire
a Nonatttet c:Hecundusaduenrus, nifi ille prscedat. Qd. Mon «i hiciduentusrjuem
putatis.^uem priccderet Elias : Eltas enun <um vei)erir,£cc.
f primum ? Qui rcfpondens aitillis : Eiias cum venerit, primo
rcftituet omnia : quomodo fcriptumeft t infilium hominis
a Sic & Elias.
reihone vidcces col
ra Jaudabinuis.Hicfpi-
rirus in nubc luncja,
jllicincolumba , qa
qua percipit fidem
qfquis fimplici cor-
dcferuat : cuncluce
aperri" vifionis qua
ciediderac conccm-
plabicur ripfaqueil-
luftrabicur gracia&
in perpecuum pro-
tegccur.
Et flatim . Beda.
'Cufierct voxfuper
Blium hominis m-
liictus cft ipfe folus.
^uia cum matufc-
iauericfeipfumcle-
: cricDeusom-
iiainomnibus:imo
pfecum fuis vnus p
iiaChnftus, i.capuc
corpore fpJendc-
, vndc.T^ emo afe-
in ca!:im,niftc<ide
yditdecalu fil usbo
toinis aui eft in ca-lo.
Trxcepit iliis. No
c gloriategnifu-
InjricVtriumphiqua
Hn mcnce oftcdcrac
Ipublice piachcari:
[lc&incrcdibile ef-
||ec pro magnicudi-
ffic, &poft cancam
pud rudes aniims fequens crux fcandalu faceret.
Ip Vrrbumconv. Hicrony. Jdcft.cumabforpcamorsfucrit
ftoria,noneruncin memoria pnora.cum abftulericdo
11 filix Son aufcrens omncm lachrymamab
isfanctorum.
Qitidtrgo. Tradunc fcribxfecundum Malachiam,quod
s vcniat anceaducncu faluacoris, & redticaccorda patru
idpatreseoru,& reftituac oia lnanciquumftaium . Exifti-
rriantergodifcipul< hancaduencusgloriamclTe.quam vide
^ anc in moncc,& dicuc Si ia vcnifti m gloria, quare pnjcur-
"or cuus non apparecf maxime quia videnc reccffilTe Eham.
* Vidor
Quaii dicat. Vcntunrs cf> Elias ipfe in corpore ,
vemt tn fpiritu ot virtute,lcilicet,Ioann,s.
fed etiam
vt multa patia^urjck contemnatur. Sed dico vobis, quia & e- t
>■ a Spreuerulr, decollauerunt.
lias veiiit, & fecerunt illi quarcumque voluerunt, ficut fcri-
De montc.
Etveniens addifcipulos fuos,viditturbam *
Difputantej. '
magnam circa cos> & fcribas couquircntcs cum illis. Et
a Indocti,non fciibifapienti-s. b 0^_'i! ; t ti! tns.
ptum cft dc co
Ttmo. n yi) <:A in charitate.
br
confcftimomnispopulusvidensf Iefum , &ftupefacl:useit,
a Quafi ferui.
&expauerunt, &accurrcntcs falurabanteum. Etinterroga-
uit cos : t Quid inter vos conquiritis ? Et rcfpondens vnus
in(H-chab banc Do
minus nucem coful-
tusjprppheteoracu-
Jum non mfirmat,
fcdconfirmac.
* Theophvlacius.
Proponic auce lioc tMat,I7-b
dominus ad refiflen
dum phanfsorum
opmioni, qui ccne-
bancquodprimiad-
uentus priecurfor
erac Elias , quafi ad
inconucniens cos
adducercc,vnde fub
dic, jgr c'it',modo Jcri-
ptumcft , cfc.
f J^-s«ir«cf, &c. Sci-
licct conuerret cor
Patrumad filio.s,& i te&Uo.
cor filiqnjm ad pa- ^
tres.Reliituftcnim
morti quod debec
&: diu viuendo fuftu
lic, vndeaddit.
g Er qimnodo fcrip.
Quafi dicac. Sicuc
dc Chrifli paffionc
prophece miilrifarie
fcnpferunc:ficcv:£-
lias nuilca p,,ffurus
efi. Reflitnec crga t
omnia; Pnmo, c ■-
da hcmiiium il'ius
tcmporis adcr^dc r»
dunun Chnftu,'cii
flendum Aniichri-
fto . J.'Cinde poncc
eum.
animam pro Chrifto.
h Turbam H»tf£».iw.Hicro.Noeft requies fubfole,fcmp oc-
cidit paruulos inuidia, magnos percuciucfulgura m6tes,alij
difcences cii fide,auj lniudetcs cu faflu,ad ccclelia veniunr.
i Conquirentes. Bcda. Quid conquirercnt euangelifta non
dicit.Sed poteft intclligi dehocquxftioncm motam fuifle,
quare diicipuli da-momacum qui m mcdio erat , no pollcnt
liberare. Hoccmmex fequencibus concipi poteft.
K Et interroga. Beda. Nocaquodloca rcbus congruunt. In F
monte orat, transfbrmatur,difcipuhs arcana fua? maiefl.itis
ipcnt, in hno a turba excipitur,miferotu fietu pulfanr Sur-
fum
NICOLAVS DE LYRA.
Ciifovratutn corpnri claritatis p><t.
1 PMir.Sicut 1 n liaptifmo Chnfti auditum eft teftimonium pa
"'^'lefilioeiu'; na^urali , fic & in ttansfiguracione. Cuiusratio
«'i.quiahominesfiun' filij Dei adoptim per allimilarit)nem ad
f nriooem naturalem lpUusChrifti . Quacqaidem,3liiuiil;itio
"r<fdpciter.Vnomodoinprifenti pergratiam.Alio inodom
& pcrfectius per gloriam , fecundumilluJ. I.loan. j.a.
Nttntfili] |)ci fumus,& nondumapparuif quid cnmus: Scimus
quoniam cum appatuent iimiles ei erimus: quoniam videbimus
eum hruti ell . In baptifmo vero Chrifti data elt aquis virtus re-
gcnerandi per gratiam. In transfigurauone vero oftenfa eft cla-
ntas gionae in corpore Chrifti.Et quia in iftis duobus vt dictum
eliaHimilanturhominesfilio Deinatuiali,ideoc6ueniensfuit,
vtin baptifmo Chnfti & e ustransfiguratione andiretur tefti-
monium patns de eius naturali fihationc .
v Et
MORALITER.
TrxccpitiHis, <&c. Perhoc oflendensquod fecrcta cjyuina'no
n'fi dcbitotemporcfunt publicanda.£//<« cumvrne. Sequitur.
f Stddicovobistjuia,&c. Perhocoftendit dupliccm Eliam ,
ficut
2 Etvcrbumcon. Secundum pnceptum Chrifti.
3 Conquirentes , &t. Videbatur enim eis inconueniens, quod
Chrift us morerctur & rcfu rgcret a mortuis : poftq uam videra nc
eumincliriratcgloriofa, .riquam alj venient poftrefurreftio-
nem , ideo terminus rciuncctionis vcl iinis lam vidcbatureis
completusin Chnfto.
4 Et veniens, &c. Hic oftenditur difcipulorum Chrifti impo-
tentia in hoc quod non poterantcuiaredaemoniacueisoblatu.
Vbi fic proceditur , quia circa hanc curatione pnmo oftenditur
difcipuloru impotentia,fecundo Chrifti efticacia, ibi.J^tti rcfpcn-
dens eis Jixit.O ^eneratio,&c Tcrno vtriufque caufa, ibi. F.t cttm
intro^ffain rfo.Sententia iftarum paitium pa ct ex diftis Mat.17.
exceptisquxfequuntur.firi-f^/wjje^c. Scilicet,quosclim:ferat
aflumptis tantum fccum tribus,coia quibus transfigiirai us fmt.
5 Vidi: turbam,&c.coni]ui. C»uu dcridebant eos,co quod lenta
uerant curare dcmoniacum eis oblatum & non potuerant.vt pa-
tet in litera fequenti.
*4tliu4
ficut & aduentum Chrifti duplicem . Otlicium p'rimi Eliae facit
Itomo moncns fratrem chancatiuc, ficut & primus achienruj
fuitinmanfuetudine.Officium vero fecundi facitprxiaiuscor-
ripitnsvx authontate, quiafecnnd-as aduentuscritinpouiuu
ckmaicftate.
Magii'e-f
575
Glof . ord.& Nicolai dc Ly ra . tft
A
.'*;un«lu 70.
t W't. IJ.C.
Luc. >, 9
t illfi ad enm.
t djiiffpEc,
Aimi difapuJil mvftcria rORni rcfcr.it, dcorfum rurbis pccca
miifrlclitrJsexprohrar.Surfum vo cpuris hisqmau lit»
poterat padit, deorflim malos fpiis CXpeUt . Nfic pro mcvi-
10: w 1» rjualiwrc alijs afc edei e,nl its non dcfifhr delccndc-rc.
F.t htemgttut. Hicron. Scicfc inccrrogac,vtconfdlio pa-
riat &IuteffBx& mur-
nnir corclis noflri
fermonibus foluatur
pnusvteffiDicini-
qimatcstuaspriusvt
uiflificeris.
a Et dixi difopalis.
Lraenccr culp.im ob
liquat in difcipulos,
cum fape curario
noncurnntium ,fcd
tutem.vd vindiccc fuam cxpulfioncm.
d . 4b infantia. Hieronvmus. Significat gentilcm pnpulurffl
cui a nstiuirate increuiccultus ldoh !um,vcftulccimmol;B
rct filios fuos dxnionijsvndefequitur.
Eif.cquemercum, &(. Alijcnim igncm, alij aquam vcnt
rabancur.
PfprecandiperconqurfliontmeitpfBit inconimo;h filij. ... e .AdlUUa. HicrOt
I peprecanaiperconquritioncmc*|ij'Hu i"«.««m'M« .".|. \, .ium««. niv.it.ii
de turba, dixit : Magiftcr , attuli filium mcum ad tc habentem t Crcdulitas noff
fpiritummutum,quivbicumquceumapprehcndcrit,t alli- I roftratal.nguair
a Hxron.Al1e.reccatorurnfpumatliultitia. b iiJtiinJia. Ignauia.
3
-dit illum &fpumat, & ftndebt dentibus , & arcfcir. Etdi-
xi difcipulis tuis, vt eiiccrent illum , & non potucrunt
« Quafidicat.llncredulitasveQra i«pedit ialutcni.
b Quirefpondenscis,dixit: t Ogcncratio incrddula , quam-
a Puerum non damonem, vt oftcndat illum darmonio.
traditum propter pc.catum louin ve! parenrum.
cutandortim impc- 1 diuapud vos cro ? Quamdiu vos patiar ? Afterte /llum ad
bTjS^o.Non cme. Et attulcruntteum. Et cum viclilTct eum ftatim fpiri- 3
tust conturbauit eum , & t elifus in terra volutabatur fpu-
a Non quafi ignorans interrogiuir,.led vt dmtmnius inSrmitatis ofte n
fa curationem gtatiorem faciat.
mans. Et intcrroga'uit patremcius: Quantum temporis cft ♦
i cxquoeihocaccidit^ Atilleait. Ab mfantia. Et.frcqucn-
a Mora'iter ira vel libidinis. b Cup.ditatis.
ter eum in igne^m & in abquam miftr, vt eum pcrderct.
VAnr Anrm c Sed fi quid potes , adiuua nos mifertus noftri. Iefusautcm
VK a Libertatcmaibitniindicat. b Qu* Innomine Iefu poflulantur.
aitilli. Si pdtescrederc, omniapollibiliafuntcredenti. Et ,
continuo cxclamans patcr pucri cum lachrymis, aicbat:6
Alias line in.
Credodominc, adiuua incrcdulitatem mcam. Et cum vi. 1
a Alias credentem. b Qjl Comminatio potintia eft.
dilTct Iefus concurreantem turbam, comminatus. eft fpiri- *
tui immundo diccns illi. Surdc & mute fpiritus, ego tibi *
Cuius prxcipere, eft facere.
prxcipio j cxi ab eo , & amplius nc introeasineum. Etcla- 1
homini irsfricur,fcd
vitio . Non txdio af ■
fectuu hoc dicit, fcd
Vt medicusxgroco
tra prarcepta agenti.
Et arguitpervnum
Iudxus incredulita-
tis.
chcnus . Scriptura
bunc hominem :'n-
jfirmx fidei cxciciffe
oflcndit. Primocx
eo quod dominus
ait, 0 yeneraUo incredu
h,kcm.Sipotefiiscre
dere ,cmnia funt pojfi»
bilia credenti. Mox cx
eoquod cum lachry
niisadChnflumac-
ccdcns,^(/i«KJ dami-
tie iniredutitattm mea'.
pixerit.. Tertio ex
co quod dxmonio, ne denuo ingrediatur in cum Dommus
jmperac.Qiiartocx eo cj, ad Scruacorc dicit.Si quidp<>tes,ad-
iuna noijiojtri ra//<rrr»j.Quare incredulitas illius in caufa fuic,
quod d emon ad Apoftolorum vocem ccdere noluerit.Di-
ciSjfl ita cft,cur Dominus Apoftolos obliquc incufat?often-
derevoluicnonnunquam eciamcicra orTerentium fidcm
argf is quibufdam fanitatem obringcre pofle . Ca:tcrum ne
hommcm ad dcfperationem adigat,non in llhus folam per-
f inainorationisneruum intcndit , fcd generatim omucs
ludarosjncrcdulitacis perftnngit. Probabile ht cnim nullos
cxpraftntibus ob Apoftolorum imbecillicaccmoffenfos,
cadeilliscogitaffc,quaj non fatisconuenicbant.
c Statim fpt. Quia dum poft pcccatum ad dnm conucrti
volumus,magis a diabolo 1 mpugnamur, vc vel excutiat vir-
tuccm
ma eft, nifi mnnc
adiutorio Dei.Fiderj
cum lachrymis optl
tavotacapic vc cfl|
Fiat tibi fecundurL
fidem tuam.
* Vidor Ancir
chenus . Arqui ficilj
debar.vc fecredeJ
aieb3c,qua ration \
adiuua mcrcdulitiB
tcm meam dixcritl
Non vnius racionli
eftfidcs.EftcnimfB
desinchoata,cf}rtB
fumcofummaca. E
oifus igicur credel
vt dominus vircu \i
fuaquod dccrat, a |
ijcerer, opushab j
b.it. Sicdifcipulia
Scruatorcm aicba
^idauge nobisfidendfl
f Surde & mute. S]
ritui imputat qucj.
homini prcftacdui)
illc audiret , neqi
loquererurq odp.
cator pcenirens a '
dit & loquitur . Em
ab eo & amplius ntiyk
t>oeas,&c. Exiei
hominc nunqua i
uertirur, ficor fuum feruaueritclauis humilitatis, &: oil
obtinueric homo municatis, vnde : llilo mihi in Dcum p:
cettorem,& in locum mu.vt fal.me facias.
* Viitor Antiochenus. Qyod dicit, ego pracepio tibi. idd
uinar virtucis encrgiam, etiamfi humana fides non adfica
guit . Quando porro addit . Exi ab eo, & amplius nc i.itroeas
am , Indicac facile altera vice darmonem in illumqui
fatis munitus non crat , ingredi potuiife , nifi Domini pral
ccprum ne ld ficret, impcdiuilfct. Quando quidem huc it •
fo cciim vrgcnte, da?monium non abfque ditficulcace & t(l
giuei {.icicne abfcedcbac Nam & vocifcrabatur , & houi
ncm difi.:eipcbac,iSfc tandem deccderecoaduni, morcu
fnnile* dclerebat.
^ Difccrpcu F
NICOLAVS DE LYRA,
j ^illidit illum . IA cft , ad rerram proi jcit.
I Etfpnmat,&c. Ad oftendendum vehementiam pffionis.
3 Et cum -vidiffer e um flalim (pirttm , &c. Videns enin» ie cito
eiiciendum,faciebarpeiusqnod poterat.
4 Et inter. Non ex ignorantia, fcd vr ex rcfponfione patris ap-
pareretomnibusdiuturmtas paflionis & dilficultas curationis,
vt ex his miracul um eflet eaidens.
c Si
c Si quid oo. Ex quo patet,quod pater erat dobius infidc, di
bitans de CHrifli poteftate.
6 Omnia pofjibilia , &c. Fides enim crtxfcntis meretur de coi
gruo, vt ei detur benefkium per omnipotentiam Dei.
7 Crcdo domine adiu. Qui dixit : Credo.non erat omui.io inc
dnlus , fed vocauit mcredulitdtem fuam fidet fux impcrfecti
ncm , quam pctebatsi Chrifto fuppleri & pcrfici.
8 Surde & mu. Non formaliter , fcd effccliue , quia in pue
obfeffo auait uin lmpediebat & loquelatn.
Etfail
MORALITER,
f MagiHer attu. &r. Per iflum ab infantia vexatum a darmo-
ne , (ignificatar peccator ab infantia nutritus peruerfe, ficut rc-
fcrt bcatus Cregorius depueroquinquenm, quemcqm tenc-
rct pater in finu fuo vidit dxmones m fpecie Maurornm venien
tes ad rapiendum ipfum , & tunc Dcum blafphemauit , Sc fta-
tim expirauit.Etquoniamintaliattate crefcentecrcfcit raali-
tia,fubditur.
f Habmtem fpirhum , &c. Quia talii non audit corredtionem
adbonum.
t QA
f Q» i rbicun que apprebenderit allidit illum, &c. Quia cedit cu
libet tentationi demonnra.
2 Etfpumat. Per gaftri margiam.
t Et flridetdentibus. Periracundtam.
t Er avefcit.per ignauiam . Hunc difcipuli curare non pofTui
quia contemnit monitiones hominum, fcd folus Deus ahquai
do dc gratia fpcciali curat cum , Ideo fabditu/.
t Jriifof/. Etnonalius.
t Exi. ab. Quod fit quando cx Dei aditttorio non paticor rec
diuum , ad quod defignandarn fubditur.
Uft
577
M
arci
Cap.IX.
4 a D>/ft?>/>f«^<^c.Hieronymus.Difccrpit diabolus appropin
i auantcs ad falutcm,quod eft ciefca dileda,quosin vetreon
fuum crahere defiderat per terrores,&damna,vc Iob.
4 b F.itf/tfj^cIiidorus.Raban.Sanacisenirn dicitur. Mortui
i eflis,/? t>iu veflra ab.efl cum Cbrijio Ie.d. Vnde infirmicas
Chtifiianorum non
ap.lA. . jyS
Dcum verumcognouerant,moricurumcrcdei-cncc;u)bar . D
Ecqma eis in figuns loqui conftieiierachorrcnrescius mor-
cem,in his quoquc cum ioqui figuracepurabant.
f Capbar»aum.H'.cionyams. Villaconfolationis. Con<miit
praxiicca: fentcncix.occifusdie ccrcia reuireec.Granum fru
* mans,&multumdifcerpenseum,exiitab eoj&fa&useitfi
b
cfimors,fed morcis
fjmilicudo.
c Hocgenuu» nullo.
Hieronymus. Sculci-
tuad luxuciam car-
d n;s percinec , & iem-
niofanat.Ica&igna
ui.ioracionedepelli-
tur. Medicina cuiuf-
que vulneris adhibe
da elf ei . Non fanac
,.i ccuium quodcalca-
neum, ieiunio paffio
r.cs corporis, oratio-
0 re fanantur pcfles
mentis.
# Vidror Ancio-
chenus. Difcis hinc
quomodo Chriffus
uator nofrer do-
inam de icitinio
proponatcmfdemq;
ncccfficace, & vfum
j inflnurc. Neque mi-
hihic paucoru quo-
rundam qui citra ic-
iuniurri d.vmonia c-
'ieceruntjexempaim
opponas.
d Occidcntcnm, &c.
Profpens mifcetrri-
ftia.vc cum vcncrinr,nonimpra?meditatisfcranturanimis.
Si contnffac cos,quiaoccidendusci%dcbctlzt:rkare,quia
dietcrtia rcfurrecturus eft.
# Vittor Antiochenus.C^uando Chriftus de fua morce,
5c cruce verba facir,ftacim miraculum aliquod adiungic.Et
quidein ancc,& poft traditam doccrmam norarohocfacic,
)rouc mulcis paffim Iocjs obferuarc id licec . ExinHe , fcnbic
\f itthxus, capu Icfus ojiendcre difcipulis fuis,quia oportet eum ire
lymat;i,& multa /><z</*.Tunc,inquam quando Apoftolt ll-
p.lium Dci confefli funr.Ec poft cransfigurationem fux
[ionismcmmic.
t Ignorabant. Non cam ingenij cardicace,quam amorc.quia
Deum
Mundo.
cut mortuus , ita vt multi dicercnt, quia morruus eft . Iefus t
autem tencns manum eius eleuauit cum,& furrcxit £t cum
introifTcntindomum , difcipulieiusfecretointcrrogabant
cum. t Quarenosnonpotuimuscijcereeum? Etdiritillis.
c HocgenUsinnullopotcftcxircnifiinorationc&ieiunio. !
Et indc profc&i prstcrgrediebantur Galila:am,nec voicbat
Se ibi efle.
cjuequamfcire.tDocebatautcmdifcipulosfuosj&dicebat
illis.Quoniam filiushominis tradetur in manus hominum,
d &occidcnccum,&occifus tertiadierefurget.Atilliignora- f
5 V»lh pulchcrrim». a
bantverbum, &timebantcum intcrrogare. Etvenerunt
Capharnaum. c^ui cum domi cflent, interrogabateos:
. .... rixverecundia.
q.uidinvia*trac5tabatis?t Atillitaccbant Siquidem in via
Quh •
interfedifputauerant, quiscorum maioreiTet. Etrefidens
vocauitduodccim,&aiti!lis. tSiquisvultprimusefle, erit
omniumtnouiflimus, & omnium miniftcr. t Etaccipicris
puerum ftatuit cum in medio eorum . Quem cum comple-
-Ac ilK igno-
rauam vi
intcncgare
etim
K xuscflet, aitillis, Q.ui(qursvnumexhuiufmodipucrisrc
lpxn.it, i
mcnti montur, vc
mulcfplicmscolliga-
tur,flnonmor/tur,
folum manec.
g >Qiid in via, & ctt.
Hieronymus.Invia
trnctabanc de princi
patu, fimilisrradta-
cioloco.Principacus
enim viingred.icur,
fi«defcricur,&dum
tencrur labicuri &
incercuminquama
finnc, ideff, inqtta
dfi-- finiacur,vndc di-
cir. Qui vulc cfTepri-
mus,&c.
Bcda. Hmccxor-
ta vidctur difpura-
tio,quia vidcranc Pe
rrum,& lacobum & J*»vi8,a
T c r Luc.p.f.
loannem feorfum
duftos in moncem.,
&aliquod fecrcturn Mitt. k.c
ibi ec crcdicu eis.fed rMa«.i8.a
& fecro ficuc Mac- Luc'9'
thcjus dicit.claucs re
gni c^lorum promif
fas, & ccclcfiam fup
pecram ndei a qun ip
fe nomen accepenc
c^dificandrt.purabanc
crgo,vcl illos cres ceteris,vel omr)ibiis Pecrum eiTc plar urn.
h Et rf//i/c»ji,o-c.Illicuncesdifpuc3bantdeprinciparu.& ip
f c kdens do ec humilitaccm.Pnncipes.n.laboranr,humilcs
quicfcunt.Dcfideriuglorixvulthuir.iliratefanarc.&primo p
iimplici monet impcno,mox innoccncic puonlis exemplo.
i Cowp/t?jr«j.Significac bumilcs dignos cflc fuo complexu ,
qui iurc poffiuitgloTiari & dicere.Leuaeius fubcapice mco, Cant.x.I>
& dcxcera ilLus am.me.
K Qgipqua vnum.vd fimplicitcr pauperes Chnfri ab his qui
vclint cilc maiorcs, pro cius honoie ofiendic cfic recipicn-
dos.vel ipfos malitia paruulos clfc fuadec,vc tanquam pavuu
li fiinphccs fint.
______ @*
a Q^Foanam viriuns icnient JiODteniierationisaujiilio.tn
paruuli xtatis bcr.eiicio.
NICOLAVS DE LYRA.
i Etfatlus eii ficut mor.Vt per hoc magis declararctur Chri
fli vircu?.,quia ad ca&um Lhnfti furrexic perfede curacus.
i Hocgen.in B«/.D_moncsenim nonfuncarqualcsin virru
cenacurali,& ideo vnus ab alio poteft difficilius expelli. Ad
cxpulfionem autem iftiusrequircbacur in expellence fubie-
cwcarnisadfpirirum,qua:ficperieiunium,&magnacleua
tio fpintus m Deum qu„ fit per orationem, talia autem ad-
rmcnoncranc m apoltolis.quia proccmp ^cillononcom-
petebateisieiunare,vcdictum eftfup.c.2. Ncccrantadhuc
inDcum pcrfcde cleuatnquia fuerunc rudes, & imperfccti
vlqucquo reccpcrunt poft palfionem Chrifti pleniorem gra
ciamfpiriujfTancti.Matt.t7.dicit illis Chnftus,quod non po-
tuerantilium cjccre propter incrcdulitacem fuam,que cau
faibicftexpofita.Eccenendum,quod vcraquecaufafcilicct
7lJaquchic expnmicur,& llla qucj m Maccheo ponitur,fimul
concurrcruntindifcipulis, propcer quas illum dcmonem
expellcrcnon pocuerunc.
i Etindc. Hic confequetcr cxprimitur difcipulorum Chri-
fli fuperbia,vbi primo cxpnmitur ipfius Chrifti humihacio.
Sccun-
Sccundo expriniitur difcipulorun; amhitio,ibi. Qji cwn doi/.i
<j//c«r.Circaprimumdefcribirur humiliatioChnftiper hoc
quod pr„dixit eis ignominiam fuc^ pafhonis,quam volunra-
riecratpafTuruj, &hocdebcbat difcipulis exemplumeflc
humihationis, verumtamen tanquam adhucrudes non ca-
picbanc ad plenum verbum cius.Ideo fequicur.
4 ^ii illi !gm>. Qyia frcquencer loquebacur cis in parabolis»
propccr quod dubicabanc fi hoc vcrbum cfiet parabolicum.
j ii»ic«>«,eirc.Hicrcprimicurambicio difcipulorum.Ec di
uidicunnparccm principalcm &incidentalem. Secunda,
ibi.£r refpondu illi luannes. Et primar partis patct fentcntia cx
dictis Matth.i8.exccptis qu£ fcquuncur.
6 interrogabat eoj.Non ex ignorancia.fed vt ex doclrina fe-
qucnci apparerec Chnftumnon ignorareverba quxdixe-
runt incer fc ipfo abfence.
7 M illi r«cf/».Vcrecundia dudti.Cuius caufa fubdicur,cum
dicicur.
8 iiquidem in via,&c. Quod in cis erat vcrecundum, & rc-
prehenfibilc, cum magifter eorum eflec humillimus, &
immcdiace cis prxdixcrat humiliacionem fua: pafllonis.
Rjfpondit.
D: 'fip
M O R A L I T E R.
hfus autem.Docebat auttm ift.drc.Sequicur.
t E<ora.Theophyla£tus.Poffquam vero dixerar,quod crat
ttifie,adiunxic quod dcbec laecificarc, vc difceremus ex hoc
^uod poft anguftias lc^titis fubfequentur.
Siquldem
8 Siquidem m vw,e^c.Hier.Vbi notandum,quod ilii cuntcs
difpucabancdeprincipacu, ipfe verofedensdocechumilica-
tem,quia pnncipes laboranc,& humiles rcquiafcunc.
f Et accipiens pu. .erc.Beda.In quo malitia paraulos cifc fua-
eiec, vc fimplicicacem finearrogancin, chaucaicm Anc inui-
dia,dcuotionem finc iracundiaconferuent.
Tom.j. t Aftf-
579
Glof.ord.&NicoIaideLyra. 580
%
h
plwlipp.j.c
Iur.7.4
a Et qtticuu:queQi}ia to pucris fc rccipi docebat,vt caput in
mcmbris , ncputaiciur hocfolumclfequod vidcbatur,ad-
\wnx\i.Et quicwnquemejufu.&c.
b Vcfpondit ilU . Quia dixcrat, qtiifquis vnum cx huiufmodi
ru.rctcpcnt, me i ( cipit,intclligu loannes quod m nomine
cosnorecipiac,
cepcrit in nominc mco,mc rccipit.Et quicumque me iulcc-
a Solum. Sufceyir. b Qui» intercam,:Sc nc nihil diflat.
perit,non me fufcfpit.fed e'um qui mc miiit.tRefpondicilli l
Ioanncs, dicens t Magifter vidimusquendaminnominc +
tuo eiicientem da:monia,qui nonfcquiturnos,& prohibui-
museum.*Icfusautemait. Noliteprohiberccum. Nemo a
c cftenimquifacitvirtutcm innomine meo,&poflitcitoma
a Q.dico.quifquit vnum.ex huiufniodi.&c.fed ne jiaupenatis excufationem piitendatis.Quifquis enim .
lc loqui dc me. qui cnim non cft aduerfum vos, pro vobis
a Leuifllino enim piarcepto excufitionem diluit.
eft. Quifquis enim potum dcdcrit vobis calicem a'qux frigi- j
6x in nomine meo,quia Chrifti eftis,amcn dico vobis,non
„ pcrdct mercedcm fuam . Etquiiquisfcandalizaueritvnum-. 4
a Magni nulla modo moucntui .pulilli occaliones quxiuut.
exhispufillfscredentibusin me, bonum eft ci magis, fi
h circumdarcturt mola afinaria collo eius, & in mare mitte-
qui non li.iccrc am-
bulant,vndcait.
c Ma^iiler vi. nucm,
Qualidicat. Hic 10
iioinincluonon dc-
bctfulcipi.
# Virtor Antio-
tbcnus. Non inuidia
autprauaaliqua^mu
lationcpcrcuustojii
trui filiushecaiebat,
vcrum omncs qui
Chnfti nomcn inuo
q cabant,Chriflumibi
dcm fcqui , vnaquc
cumChriftidifcipu-
lisa?caccm agercde-
bere pciluafum ha-
bebac . Multi autcm
c
d
f
inChnftum alioqui
noncredcntes apud
Iuda:os cxtiterunt , qui iftiufmodi gracias , & pra?rogatiuas
acceperanr. Qualis erat is dc quo hoc loco fermo eft. Talis
quoquc erat Iudaslfcariotes . Namctflillenequameflct,
foloquc corpore Chriflum fequeretur,miraculorum tamen
grana ornatuscrac.
d Et prohibuimus c«w.Purauit cum excludenduma bcnefi-
cio qui non vtitur ofticio,fed docetur nemine a bono,quod
cxpartchabetarcendum, fcdadhoc potius quodnonha-
bet,prouocandum,vnde. Tyolite probibc.
e ^oliteprobibe.BiLDA Hinc Apofto\us.SedfmeoccafioneJi
ue -pcritatt Cbriflus annuncietur, & in boc gaudio femper gaudebo .
Talcsquamuisfignafaciant, & ob aliorum falutemcen-
frantur efle non prohibendi,non tamen eis fecura confcic-
f i.lrnmocum dixerut./« nomine tuo prophctaHimus,& d&mo-
nta ciecimus , &c. dicetur eis,quia nunquam noui yos,difcedite a mt
(jui operamini iniquttatem. itaque ha:reticis,&: fchifmaticis, &
inaliscatbolicisnon facramcntacommunia,in quibusnobi
fcuttJ funr non contra,fed diuifionem paci vcriratique con-
tranam,quam aduerfum nos funt, &: dominum no fequun-
tur nobiicum,deteftari,& prohibere dcbemus.
■jeYlCTOR ANTIOCHENVS.Addithocobcosfor-
^ tafic
NTCOL AVS D E LYRA.
j ^efpondit il. Hax cft pars mcidecalis. Ex hoc. n.cj, Chriftus
dixerat paruulos rccipicndos in nomine eius , quamuis fint
parux reputationis , idco Ioannes mouit quarftione de quo-
dam eiicicnte dxmonia in nomine Chrifti , qui cn non erac
de focietate ems.quem prohibuerat difcipuli: vtru bene vel
malefeciflentad fciendumfiefTenthocalias faauriincafu
contimili. Et circa hoc primo ponitur refpofio Chrifti,fecu-
do,prohibitio fcandali,ib;:£c quifquis vnum de pufillis, &c.
tcrtio.declai-aciocuiufdamdi6ti,ibi:Omnis.n.ignefalietur.
Circa pnmum efl duplex modus diccdi. Dicuncn. aliqui q>
ifle dc quo quzfiuic Ioannes,no erat fidelis. Ahqui.n.infide-
lcs videntes pcr cxperientiam nomen Chrifti virtuofum in
nomineeiusajcicbantda:mones,vthabeturAcl:.i9. Dicit
tamcn Chnflus,c> ille qm fic facir,no eft prohibendus.-quia
taliseicctiodxmonis facicaddedarationem vircucis Chri-
fii.Nec ctiam talis(licct fit infidclisjhabct frontem loquen-
di contrafidcm Chrifti , cum glorieturdcfignis innominc
cius fa6tis.&: hoccft,quodfubditur.
I ^«wofy?e«iw,^c.Infideles.n.aliqui benein aliquib.con-
ucniut cum fidelibus, vt quod Dcus fit vnus &C huiufmodi :
U m tahbus funt cum cis,hcet no in ali js . Alij vero dicunt ,
quod
rafli- qui poflca m prophanas hxrcfes piolnpfi funcE quor\
namcro erat SimonmagusMcnnndcr icem,&: Chcrinthm
plurclqiicalij.fierinihilominusporciT.nehofceqiiidc-iri vc
i .1 in Chrifti nominc mjracula pati k-,fcd quibufdan: pr^
ftigns,&: impofturis,mortalium mcntibus illuiilic.
f Erigidx. Ncpau
pertatc,& penuna 1
gnorualiquisfc cx
cufet. Simihccrdici
Apoftolus ad Galat
Commnnicet autem is
qui catbechi%atur vt
boei quife. ca.in omni g
buiboms. Etnequi ii
fc paupcrtate cxcu
fet, ait. T<lolite erra
Deus non ;V.C|tiaMi.f:
minauerit homo
heec&metet.
g Et qwfquis fcani.\
Q^.iamqiuinhoc gc
neralc fic , porcit ta>
mcn iecundum con
fequcntiam icimo-
nisconcraapoitolo:
dici, quidcpnmati
difputabanc, &c co
quos ad fidem vocabane.exemplo fuo pcrdere poteranc.
Bcda.Nota quod in bono opeie noftro aliquando caucn
durn cft fcandalum proximi , aliquandopro nihilo habfl
dum.Inquantum lirie pcccaco poflumus, vitarc proxim^
fcandalum debemus.Si aucem pio vericace fcandalum f«
tur.vrilius nafci permitcicur,quam vericas rehnquatur.
■x Victor Antioc. Pufilli in primis dicuntur, quiinillun
credunt.Tum illi rurfum qui nomen illius inuocanc.eftoei'
non fcquantur . Tum illi tandem qui aliud nihil valcntes a
quajtantumfngidarpoculum propter nomen llliusoftciuti
h Mola «//«.Hicr.Secundum morem prouinciar.Hcc.n.pc
na maiorum criminum erat.Et re vera cft melius innoxiun
pcenaatrocifllmatemporali tantum finire vitam corpoiea
quam la?dendo fratrcm mortcm animse mereri perpetuarr
Per molam aflnariam fecularis vit^circumitus.iSc labor,p f
fundum maris,extremadamnatio. Melius eft,vc)oluspr:
iub habicu exteriori, non fimulando fe bonum, % fimulad
febonum corrumpere alios.|Lcuius ergoeft fi fub cxtc
habitu ad mortem tcrrena acta conftnngant, q. fi iacra offi
cia culpam cxtei is imitabilem dcmonftrcnt.quia ii foius-c
dcret.tolcrabilior vtcunquc eum mferni pcena eruauec.
quod iftedequo Ioannes qfiuit,erac fidelis credcns in Clin
ftum.&: hocdicicChryfoft. verumcnnoneractancarpcrfe
clionis,qj vellec fcq. Chriftu,&: diicipulos eius in modo vi
di: ficut ncc modo oes fidelcs volut feq, Chnftu p r jligioi
ingreflum.Et talis etiam non eft prohibedus.quia benefici
diuina non folum dantur pcr maiores, fed etiam ahquandi
per minores,&: imperfcctos,vt in hocetiam declaretur vi
tus nonnnis Chrifli,qua; pcr magnos, &: paruos indifferen
ter poteft operari. Ec quia cales i rnperfecLi aliq uando ad te
pus credunc,&: in tempore ccncationis a fide recedunt,ida
fubditur. Tsfjmo eil cnim qui facit -pirtutem in nominc meo . Qui.
fl aliquis imperfedLjs fecerit miracula in nomine Chrifli,&
poftearecedecafide', nonhabetfrontem loquendi contr.
Chriftum in cuius nomine feccrac miracula, dc quibus glo
riabatur . Ec quia non folum in nominc Chnfti fienda fun
miracula,fed etiam opera mericoria,ideo fequicur.
3 iiuifquis enim potumdtderit pcb.cal.aqua frig. Hocdicica'
oftededu.q, qlibct quatficunq , paup pot aliqua pietatis opt
ra facere:q.a pocu acj frigidx pt darc q.libet quatucuq; pauj
4 Et quifquis fcandaif^iu. ■pnum,&c. Hicconfequentcr p<
nitur prohibitio fcandali. Et patcc fencencia ex dicLis Mat
iS.exccpco quod fequitur,
rbi
M O R A L I T E R.
Uigifier vidim.&c.Et pcr iftum quinon crac de focierart?
apoflolomm fignificatur kicus bonus,qui non habec pra:di-
candi ofik:iiim,camcn bonis vcrbis, &: exemplis agic ad cx-
puliioncmdxmonisdecordib. proximorum,quamuisnpn
tequaiur Chnftum perfiatum rtiigioms,&: ckricatum.
Et
4 Et quif.fcan.&c.Greg.per molam afinariam fccularis vii
circuniitus,&: labor cxprimitur. Per^pfundii mans excren
danacio dciignacur.qui crgo ad fecularicatis fpecic dcdudti
vcrbo ca;tcros deftruit, vel exeplo, melius profedto eracj
hunc ad morte fub exceriori habitu tcrrena ada coftnnga
q. facra officia in culpa cxteris imicabile demoftrarcnt,qu
nimirum
1
Jflt
M
iarci
..J
y
a Ltft fcan.Quh llipra docuit,ne fcadalizemus eos qui cre
duncin eum , admoiietquantumdcbemus eos cauere , qui
dalizant.
Scandalon GreceoffcndiciiKim,vel ruina.vel impactio pe
dls. Vcl vc alij, fcrupulus. Ille ergo fcandalizat ftatrem, qui
eidicto,vel factooc-
t
Sine cupito principatu.
c Bonumcfttibirdebilem introirein vitam,quamduas ma-
a Inferni pu.-n.1s cnumeiat.vt cxieneat .
nus habentem irc in gehennam in igneam inextinguibilem,
a Putirdo gehennz. b HlERONCpana exteriuslaruiensinconliimpr.i^vniicpro-
pheta.Ambulate in luminc igais ve:tri,in flammis <]uas luccendiitis uobis.
Confcientia iera.fcilicet dolor interius accufans cos.
vbivermfs eorum non moritur,&ignis non cxtinguitur.Et
a Amicus neceflirius cuius tibi qaotidiants ulibus ferutt difcurfus. b Cum corrigcre
ne<]ueas,amputa a focietate tua. c Quia.
fi pe'stuus te fcandalizat,amputa illum.Bocnu eft tibi,claudu
in vitam seternam introire,quam duos pcdcs habetem mitti
d jn gchennam ignisinextinguibilis, vbi vermis eorum non t
a Qui tibi prouidet. In oculo,no:ui camahccr amici,lpirmialiter adue: firij fignificajKtu .
moritur,&ignisnonextinguitur. quod fi oacuius tuusfca
Quu.
Jilizatte,ciiceeum . t Bonum eft tibi lufcum introireinre-
gnum Dei , quam duosoculoshabentem mittiin gehen-
vbi verbiseorum non montur, &i£ms non
namignis,
extinguitur
Graria fpirituflancli,ueltribulatione. b Afpeifo fale,iictiF'n hollij's fiebar.
Omnis cnim fgne falictur, & omnis vi
a Humanumjgenits. b Purgatorio ignc. c Sipiemia. HIERON li >num
elkueibumDeiaudire, fiie fapientiatcor coudite,immo cum apoitolis faleiie,ideit,.ilijs lnpien
tijm miniltrare. d HlER.ON.Sal infulfum eit.qui amat »nncipa'tum,cjui inqutt me nonau-
der,necconriteii,necde fynagoga cijciatiu u ligen*ghjlttrn houviii. magis,<]uarti Det.
g &iamafaleialiel,t.ur. sonumeiHal. t Quod ii fal infulfum
cafionem cuinarpra?
bet.
5 b Manustua. Ami-
>'' cus,cuius ope & con
filioindigemus quo
tidie.Sed li hic Ixde-
re in caufa animaj
voluent, excluden-
dus eft a nofira focic
tate,ne li cum perdi-
tomhacvicaparcem
habere volumus , fi-
mulcumillo perca-
nius.
c Q^arn dn.is ma.
Hieronymus.Due.
; manus, principatus,
l bumilitas, &fuper-
bia . Abfcide fuper-
biam.tene humilem
principatum.
d Vbi vermis. Beda.
F.xcor vermium de
corruptione carnis ,
&fanguinis, ideoq,-
carorecensfile con
ditur, vtexiccacohu
morefanguinco/Arr
H|s effe nequeat.Ca
roergo, & fainuns vcrmcscreans , quia dc!cclatiocarnaIis
cui condimentum continentixnon relif!it,p<x;nam luxurio
fis gencrr.r xrcrnam.Debemus ergo corpus contmencue fa-
le,& mcnccm candimcnco fapiencfcj ab crrotis,&: viciorum
ftigare.
v ViccnrAnciochcnus. Vermis nominc defignatur fm-
fcclerataqueconfcientia. S quidcm vna bzc sniinaRi
.cricem nuilmfqueboni libi conf. iam.inuiihs pcnicen
uleis.mftaredicis vcrm;sconcinuopunguy:\: rodic.
e Omnis cnim igas.Qhia tcrtio mentioncm fc-cit ignis, 9. ver
mis,Q(tend;c quojn.gcJo vtrumque valc.inui, v.arc.O njuii-
r.imig le.Miredictumeft.Quod.n.fale falitiir,vfrmis putredi
nem arcet.Quodvero ignc.i.in ignc, ifpc: fj faiccainc que
^ueccnfuma.Hiecfecundiimlcgcrin in ho:i i» :"; bancqua:
inahan crcmabacur,vbi in onmi vidunj.^factificio lalof-
ferriprzccptumcft.
■a Viccoi Antiochemis. Cognarumefthuicjllud Pauli-
VBBtofpnin[cutu\ifHe opus quitif. /if.aiC illc,<^iij probibi:, £ft auce
prffcnshic ocus,ex illo Leuitici pctitus.i^«(cy«?J obm&ris\a.
yfaleconaiens,miluiri.lnom>ri oblauoveofferesfjL obfer-
uamus autcm pr?ccpcutn hoc fecundiim myfticltnVfenititn
_ legcmquc
N I £~0~L A V S D £ L YR A."
1 Vbivermit ror e^f.Ideftiaculcds.vel remorms Confcicn-
tiz.qui continuc affl git damnatos.
2 Omnise. ^.Hxpornturdccia.aciocuiufdamdicti.I
enim Chriftus,qcr xl ad euitandnm.fcandalum pcs eflec am
patandus,& mar.us-,& Ocufus eruendus.Qua? quidcm muti
noneft' udaper abfcilioncm, vcl eiutipnem
al'Oiiu i .. I ■ I per rcftnctionemab adtu malo,.quod
fitpcr mi.c- c tic in Carms, ik. diiciphbam , vbi n.ecc(ian'a
cRdi: picnttvNvr.dc-dicitur.Ow.^.^.In quodocecmo
dumacqii!rcnd:difciccioncnVr'picnci;c,qua:acquinturcri
nnis igne, qa vexwo d3tinfcrh"curuv& hoc cftquod
ap.j/\*
lcgemque fpincus,fi omnidonofacnficij ncih i,q<io.j r-luri- D
mum pcr oratiotcai exhibctur,al i;.;d cfonuHi/jiiod in vITi'm
proximi cedar,hoc eff,eleemofyndm adiuxennuis.quo hac
nimirum ratione,gran'ani in aVfpcchi domin; inuct>tarn'us .
Dicimus rurfum facnficii nofln munci .1 falc CondirC;(i iux-
ta duiinafurri hccr.v
* retur. t Etfifcandalizaueritte manus tua , abfcindcillam.
D QHia
Luc.iz,
R.oinan.Ci
E
nnii p:cf'npcuDco
iUalitaucriinusfxob
tulenm9vniufcuiuf-
que ^pinde opus.hic
quidcuif..:lcibi vero
ignc faiietur.quod fi
vcro facrificiLim no
ftrumhtc quoque i-
gne condieodti eft,
diuinoilloccelcRK];
ignc qucm dominus
in terram mittcte vc
nerar,audwtur,ita vc
iuxta Paujidochir.a,
fpiricu pofthac feru8
tcs fimtts.
SalduJc.cdo ftpic-
tia-,ignis,fan6cifpiri-
cusgracia. OnLcUgJa.
Quu oiiims clectus
fapientiacojirur, vt
cfigna viclrima Dci
t eiiicrHiir aksnbus,
J vndcbencaddit.
f Omn.vi.ja.ful. fl!e
4 cnim veredomini vi p
y ^im.ieitqnicorpus, ;^h
&ammamavitusc r.ucif.e
nrundando perarhb Phiii oo.iA
rcm fpirkuffancti Dco cofccrac. Ncc folum fale afpergicur, Romanni.a
feci igneconfumitur, quandononpeocatitantumcoiir ■
pclfiturifcd ctiam pradcntis vita^dcie<5l.itiotoI!i:iir,& fcuu-
ra.-v!C.rconucrkcit)rot.imcntefufpiratcir,vndc^N'--ii.iv.::>n
ucrfacioincceliscii^LcOjlccro per mjfcncorcham Dci, vc
cxhbcatis corpora vcftra hbftram fanct niivtc. Alicer,A!ra
re Dti cor bonortm) hoftia?,& facnficia,bon:iopcrafidd:u.
lnomnibusfacrincijsfil,quianu!lumopusbonucn iine fa-
picntia: Jgnis facnHciam akariconfumir,dcquo. Ipfevos
bapcizab:tin rpuitu!an;to,& ignc. Vcl,!gnis,tribulationes . Matj.c
Rjfpu.ic Uoc ad fupertaray tii fcandalizautia mcmbracuei-
li_ pco.ccpca funt.qma hoc cft igne faliri,& tcncatio.iib.cxcr
ccn ob (Jhriitiuiu >rcm dilccios,&: proximos nobisabncga
rc.Ow.K-./^./a/.Hiero.Vittimagenushumanum^qiiodhicYa
piencia: fate,vel rat.one falitur,dum corrupcio fangmnis.cu
ltodiapucced:ni.%& matcr vermium hicconicimitur,& poft
purg<icono igneexaminabitur.
g iiuddfi [al. 1. fi quis femcl condimentis vericatis refeclus
ad apoifafia rcdicnt,quo alio doctore corrigitur.q. ea q] gu-
fiauic lap.ciHiam,vcl aduerfistcrntus,velpiofpei is ilkscius
rcipuit?Vh.Quis mcdebicunncatatori a ferpente percuiib
4& \\\
iecl.1 z.e
fahfic pcr igncm cribulationis acquirirur fal difcretionis.
3 Lj ov;.)',.Srctitenun m lcge vetcn fal ponebatur in omni
facnficio Dci,lic m omm Opere bono requiricurdifcrecio.
4 Bonum ejifal.ld eft,difct«io bona eft,per quam opcra hu
inana haDeht bomtatcm.
5 l^iodfi fat inful.fu. H it accipitur fal pro hominibtis difcre
cioiicm h-ibentibcis .coqubdaliquistxccilcns inaliquajp-
pnetate non folu denomniaturab eaconcreciue, fed eciacn
abSractiuc licut notabiliter libcralis vcl fapicns dicitur ipfa
liberahras vcl fapientia. Ecper calem modum loquendi
Clarifius dixic apoftohs qui ca:ceros prascellere debebanc fa-
p:cntia . Vosei+is faltcnrar.Matth.^.b.Dicitergo Saluator.
ii^od'[ifsU'i[. QtiiafiiHc qtndcbet aliosdirigerc percmi-
dicitn; .o.-r .< . -./ ■ ; ionis ignc f ipiens cfficietur.Sicuc - r.cntiam fuxdifcrctionis & iaptcntie, fuerit mfulfus pct dc-
cnirn per#igncm dccoqucnccm^ituiCiiam conucctitur m fcciumdiicrctionis,ifiedcfcdus rcdundacinalios.
m fal, Habctr
A
M O 11 A L I T L R.
nimirum & fi folos cadcrct , vtcunque hunc tolerabilior in-
fcrnipa-nacriiciarer.
'candal^.terfa.tua ab[c.ill.&c. SancltlS Iob 29.C.dicit
Oculus tui C.TCO&: pes claudo , id 'cft , confiliarius ignoran-
tiurn &: adiutor impotentmm . Ert;o manum abfcindcrc,5i
°culum,crucrc ne fcand 1 zcnt, cft hominem quantumcun
qtte fibi vtilem m temporalibus a fua focictate cxpcllerc , fi
fufibiad pcriculum ruinxin fpiritualibus.
1 Omtiis
2 Ormiscn.iin.fal.Per igncm 1 mt lhgciepofiiinius fpintuf
fandi virtutc, qui d.uus ftiSt^poftolts m fpccic lgnis pcr quc
omnisfalicciir , quiaeius drfcrctionc ad bonumdirigitur,
quiaiicut dicitur San. 1 ?. lnccrta- funt prottidehtia: noftra:.
t Et om.vi.fa.fat. Id c(t,opus Deo acccptum conditur fpui-
tuffanch dircdtionc.
5 Qrjod ftfal.inf.fn. I J cft,fi humnna difcretio careat fpiritu-
fanclo, non profkic, fcd aliquandomagisotiicit,quiafacic
hdnuuemnimisconiidcrede icipfo.
Tom.j. t 2,
fa
Glof.ord&NicoiaicleLyra. 584
f$ In hncliid .m,& focios cms lignificarccieditur,qui Phylar
A. i;yrucoirupcus,&apoitolaUun pcrdav,,V duininum crade
nori dubirauit. • ■ 1
Qmaautcin itmc multi quosdum mniorfcientia cngit,ab
aliovttJnfocittJtodiCttn^tt, ft quoplusfapumt, coplusa
..orduc viuuccdc-
v, upiunt,(ubiung'C. *
a H.ilfctcmvj.j.tl,cr
p.i. B.d.i. Hibci
liue pacc,non vucu-
tis cfl donuin, Icd
dautiuttoQis argu-
inencum , Quocnim quifquc meliusfapitco decerius dc-
linquic.
* Victor Antiochenus.Ecquidnam inquit Bjpnftaeitfal
quod dominus hoc loco vnumqucmlibct haberc pcipir,di-
M*" ■* cens.tlabetc in vobisfal,ZT fa.cc habete inter yo^Ecquid rurium
Apoftolus
Apoftolus vult,dij att. Si mo v.-Jicrf n<per Ingratia fit eouditat
pn» icaque vc-ibis doccmur.ne quam vi.quam inucuxauei
fionis,aucdiffidijinateriam fubminiKicmcs,veruni vi
vnitatcm invinculopacispcrpetuoincimuifam con
ftudcauuis.Pcr Apofioli auccin vcrba vnufquilibcc noftrUnu
dicu lllius admone-
luftitiam, HlEB.OX.Sil forrertionis amoi pro*im't tempertt,& 4j '.cvtionem
fil luitiiix condin. b Dilert.ooem. • Quidpienter liHjuiiur>mai;no-
peie metiiat.nc eius elofjuio vmtas rumpatui.
a fucrit,in quo illud condieus •iHabetc in vobisfarl,& pacem 1
habcte iDter vos.
tur . Nuin quis pa
nem inanducare po
teft abfqjfale.Num
quis iapor in vcrbis
inambus mcile po-
tcft ? Admoncniur
pcr hxc,inquam,vti oraticnem noftram ad fidci xdificacic
ncm, hoc cft co modc^ &; ratione lnfticuamus , vci graciam
apud eos,qui audiuntconcihct. Intcrqueloqucndum,ccm-
pus opporcunum,ordmcmquc compoikum,& ad fidcm au
diconbus facicndam idoncum obfei ucmus.
Diuifi*
NICOLAVS DE LY R A.
l Habetein j>cty*/«/.IdeiT,difcrecioncm.
Et
2 rtfacem babetc inter voj.Qjd.Per fapientiam pax inccr hc
iniucsacquiritur,&:etiamconieiuatui.
A D D I T I O.
In caf.9.Vbi dicitur in Poftil. Etfimiliter claritasglort? quam
tunc in corforefuo babuitftt in extremitate corforis.
Quod figurafitinextremitatibus corporis,patetexdefi-
nicionc.Figura.n.eft qux tcrmino.vel tcrminis comprchcn
ditur,vtaitGeometra. Sed quod fimiliter fc habeat clancas
glonx,vr.f.fic cancum in cxcremicanbus corpons ,hoc non
|ft verum.Claricas.n.glorix non folum extrcm:taces conti-
net,K-d totum corpus penetrat,cum tocum (ic gloriofum,fi-
cut & cotum agilc.Et ideo in trasfiguratione legitur.irj^e»
dnit f.icies cius.fuutfol. Sed cenftat,quod claritas lolis non eft
tanrum in extremitatibus eius.fed ctiam in omnibus parti-
bus fuis intrinfccis. Ratio aucem quareaffumptio clantaris
transfiguracio dicitur licec figura non mutctur, cft , quia li-
cuc color(qui parciciyacclaricacem imperfecte)m fuperficic
coi poris coloraci attenditur , fic & clariras qux efl pcrfccte
Jucida,iti cius fupcrficieattendi poteft.
REPJ.ICA4ncap.9. vbtdicitnrdctransfiguratione, Toflil.
Dicic claritacem transiigurati fuiffe m forma , & figuracor-
poris.per confcqucnsin extremitaceBurg.aucemdiCichoc
non cffe verum.quia vc inquit,claritas glorix non folum ex
tremitates continet,fcd totumcorpuspcnetrac,cum cocum
forpus fit glonofum, ficut & totum agile . Sed Burgemfiic
vnum
v
ifi
num fupponic fatis dubiunnquod vidclicec corpus Chnili
i transfiguratione fueritgloriofum,non fuit vcrc p.ill;
& formaliter , quodcumgloriofocorporefimulltaie
poteft, quiaomnecorpusgloriofumiir.pafiibileclt. Curn
cnim Chriftitransnguratiofuic facta ad oftendcndum glc-
riam rclurrccuonis ipfis Apoftolis.quornmoculi ^fundum
corpus vidcrc non pocuctunt,fcd folum fupcrficiem cor
ns,c>: figuram,furfice: c dcbuic clantas cxrrcmitacum.Et
to, quod redundanciagionxincorpuspaffibilcexlingul
difpenfacioi)efuericpcnccraciua,abucuiisramennonglo«
ficacis vidcn non pucuit.niii fupcrficiecetius.nifi Bura.aliW
ponac miraculumcirca miraculum quodcommuniccrpojB
cur in amotione obicis rcdundantix gloi ia: , fcilicct q, octm
Apoftolorum fuiffent muaculofe elcuatiad vidcndumcla-
ntatem exiftentem m profundo corpons.
Ncc ratio Burg.concludit,qux vulc cx luera quod refplen-
duit facics eiusjicut /o/.Sol autem habetclantacem iion modo
in fuperficie, fed etiam in profundo , nam fccundum Burg.l
innuilcislocisfimilicudonon eft recipienda omnimi
quia alias effet idcncicas non fimilicudo,qUxcurrat quatuor
pcdibus.Argumcucum autemafimihno valecgcneraliceft
quia ftat faciem Chrifti,ficuc folem refplenduiflc, &C tamcn
clantatem tantum fuperficietenus haouific.
C A P V T X.
3 TT T '"dp rxurgen j.Hucufque ea qux in Galilxa fecit,& do
t, cmt.Hinc narrac qu? in Iudg,i feciccx: docuic,& paflus
ch- tt pnmo qux trans lordanem ad Onencem,deinde qu?
cis lordanem,quar,do vcnit Icncho,& Bethaniam, &: Ieru-
(alcm. Cum.n.om-
A P
ijs modo,qui fanabant', in diuinxcognitionfs mareria ccde-
batjicdalijsquoque.Atnon ita Phanf^is.Illi.n.phoc n
magis lnccndcbantur, mulcoquecffcraciores erficiebantuftf
b T,/;rt»/^'/«r£'».Magnadiftantia mter turbas,& Pharifax
Hxconueniunc.vc doccantur,&c infirmi curentur,ficut Mat
thxusapcrtedicic
Hoc.
bant eum, fi licet viro vxoremdimittcre, tcntantes eum f
nis Iudxoium pro-
uincia gencrai ccr
ad dittinctionem a-
1 .arumgcntiuin Iu-
dxa dicta fit , fpecia-
liuscamcn mcridia-
naplaga dicitur lu-
dea ad difiinctionc
Gililxx,Dccapol!S,
6J cxtcrarurn m ea-
dem prouincia regionum.
* Victor Antiochcnus. Venienti ,TUtem rurfum c cur-
riicturb.cquis i!le morefuoicerum inftituit,necnon a moC
bis,vt Matthxus habet,quib.tcnehanrT,libcros afleric.Ccncu
licauccm .'llis gcminam fanitatem.corporis vnam,animt al
tcram.hnncquidemperdoctrinamillam vcropcr diuinam
Vircuce.C^ccrum coiporalium mfirmitacum profl gatio,no
«1 'Js.
NICOLAVS DE LY RtA.
C A P. X.
T inde exurgcnsHK ponitur confuratio Pharifxo^
rum dc aliquibus ;n lege pcrm!flis,&: primo,dc-
fcrilnctirconfucacioPharifxorum, fccuhdo fa-
ccidjtiijfcq.cap. Prima induas,quiaprimode-
fcnbicur
C A P V T X.
T inde exurgens venit in fines ladxx * vl-
tra Jordanern : & conueniunc iterum turbse
ad eunu , & ficut confueuerat iterum doce-
bat illos . Et accedentes phanizi interroga-
li vt tcncando dcci-
pianc.Has.n dcuotic
piccaciSjillosadducir
ltimu usiiuons.
c Sfhcftv' EEDA,
Cornuro fyllogifmc
tentauit,&quidquid
rcfpodcat capere pu.
ranr. S.dicitdimiC-
ceridam,&:aliamdu-
ccndam,pudicicixprxdicatorfibividcturconcrairc.Sinon
dimrtciid.imjrcus facnlcgij,& contradoctrmam Movfi,5c
pcr Moyferi concra docrrmam Dei faccre . Igitur dominus
rcfpofuin iic tempcrauitjVt tranfcat dcciputun, fcnpruram
fane intcllcdam lntettimonium adducens,&: naturalem le-
gcm.pi-jmamquc Dei fencenciam fccund^opponcns.cj non
voluncaceDci,fcd pcccantium nccefficace conccili ^tt.
fcribitur Phanfxorum confutatio,fccundodifcipulorumiii
ftiuctioibi. Et ctfenbant illtfaruulos. Scntcntia pnn)xpartis
patct cx dictis Mat. i p.Licet.n. Matthajus idem fadum i;.ib a-
ho rcfcrtordinc,non tamcndificrcquantumad vcMMtem,
at dicir Au«.& hoc inuenitur frequencerm vece.Teitam.vc
pote libns Kcz.&c Para.quod cadetn dicta3& fafta expnmuu
tur hic,& ibi,lub alio tamcn ordme.
Ouid
M O R A L I T E R.
I Et inde exurgcm v.nit i<i fmcs lud.u,&c. Scquitur.
Si
x Si licct 7 «-. Vxor ifta poc lntcllig' fapiecia Philofopbic.T.A
hac 116 eft a doctorib.Theologis iiroplicitcr rcpcllenda, rj
8
)'
M
/*"**
arci
.X*
58
s
y
c
f
ploracquoperanu-
cipationem hoc lih
,4 refpondcre compel-
lancur quod ipfum
alioqui refpondcre
oportuiiTct.
j Moyfcs permifit li.
-;: Vi&or Antio-
ij rhenus. quiaprophe
;aM-ilachiasadhoc
? :juoidam tacite lam
i rcfponderac yxorent
mbertMis tute ne defe-
, .;$ ,/«•'{ cnimfocia tna,
:- wof ffdcns tui,&c.
1 id problerna hoc
tanquam omnino in
(blubile , ilii propo-
nunt, conimirum
^uodProphetcXora-
„ oilumlegi , quxca
derecauerac, videc
planeaduerfum,ue-
rum dcminus ferua-
tornoflcrcafapieiir
;iarcfponder, vtne-
queProphetas dictu
intetius, neque le-
gcm camen ullius
niquicatis accuiat ,
(iitautem.
dp jldduritiam cor.Bcda. Nunquid Deusconcrarius fibi eft,
: sliquid ante iuffcrat,&: idem pofi nouo fregerit impei io i
• \ n.Sed Moyies videns propcer defiderium fecundatu nu
iim vxores primas incerficir,auc in malam vitam duci ,
■naluit indulgcre diffidium proprer difcordiam , quam per
>dia,&: homicidia pcrfeucrare nuptiarum copulam.
I Er erunt , &c. Pramnum nuptiarum eft e duobus unam
arnem ficn.Caflitas luncia fpintui vnus ipintus ciirit icur ,
- : Homononfep. Defideno fecunda: vxoris . Deus ieparat,
|ui con:ungit,quando ex confenfu vtnuique propcer ferui-
luem Dei(eo quod tempus brcuc iit)iic habenc vxores qua
inonhabcntes.
Et i» domo,&c. Hieronymus. Non difcipuli interrogaue-
untprius,fcd Phanixi.Scd fecundainterrogatioabalijs,id
:ft ,ab Apoftolis iterum dicta eft , quia dc eadcm re de qua
^harifxi.
Hiero-
v^ap
Hicronymus . Itcrata fcntcntia verbi, non faftidium, ftd D
cfune,& iirim praeftar.vnde. ihime comedimtMhucefmiunt% Etd,i4.c
& qui me bibuntyidtnicfitinat.Mcl^ifiua fapicntia: eloquia gu-
ftsc.i,diligencibus mukimodum faporem reddunr.Quod fi
gnificacum elt quando don\inus pknc manna ad manducan
dum,fubfoiclique
/a Jtillerefpond. # Viclor Anciochenus.Neque femper
; tacet,nemachinacionem, &conciliOrum illorum lgnarus
videatur.Neque fcmper rurfum eos repiehedic.quo per om
niamitipatienciqueanimoperferenda effe nosdoceac.Pru
dentiaucem incerrogacionc,delegisdecreco, illorum fen-r
tcnciam primo ex-
Atille refpondcnsdixit eis . Quid vobis pra?cepit Moyfes ■ 1
b fQuidixerunt, Moyies permiiitlibellum repudii fcnbe- .
c rc, &dimittcre. Quibus rcfpondcnskius, aic. Adduri-
a Moyfes.Q^d.Honiinis e!t conlilium, non Dei imjierium .
tiam cordis veftri fcrfpfit vobis prajcepium iftud. Ab
Non fatminas. In hoc oltendii fecunda effe uitapda coniugia.
initioauternt creatura?, mafculum, &.fc£minamfecitcos
Deus. f Propterhocrelinquethomo pairemfuum, &ma-
Non ad. vxores, Ncn t.res.
trem> & adhserebic ad vxore m fuam, cVeruntduot in
carnevna. Itaque iamnonfuntduo, fedvnacaro. Quod
a Faciendo vnam carnem viri,& fcemine.
ergo Deus confunxit, homo non feparet. Et in domo ite-
De quo Pharif.ii .
rum difcipuli eius de eodem incerrogauerunt eum . Et ait
ilfis.tQuicnmquedimiferit vxorem fuam,&aliam duxcrit,
adultcrium committit t fupcr eam. ec h vxor dimiferit vi-
a Foifan quia paruulumiiatuerat in m;dium difcipu!orum,& comylcxatus fuerar.-
rumfuiim, & alii nupfent , mccchatur. Etofte^rebancilli ,
h tparuulos, vctangeret eos, difcipuliautemrcomminaban-
turorferencibus . Quoscum videretlefus,indignetuiit. Et
aicillis. Siniteparuulosvenireadme, &ncprohibeatiscos.
I Vere talium,quia amen ^ico vcb i- +
k Taliu cnim cft regnum Dci. Amen dico vobis, ouifquis non f
fc/eos,vtcfl hoc.iW- pw^
gebunt iufii , ficut fol in um.i j.f
regno patris eortim. Ad txK.t.c
ignemduracur,vcpa Matc-f-c
niscorhominiscon
firmcc,vceft.Siquis
vulc poft me venire,
&c.
g Qulcunque dimif.
Beda. Matthamsple- U"'"r* '
» vel tfl carnem
nnis. Quicunqucdi- vnam
mifent vxorefuam , 5ep.irir.ioms
nifi ob fornicatione, eotfnjtatorO
&-.-)l.arnduxeric,tncr,fa'oh
, , T '^ tornicar.10
ch.uur.vnaergofo-
lummcdo caufa eft
carnalis fornicacio,
vna fpualis, cimor
Dei,vcvxordimitca
tur, ficucmultircli-
gionis caofa feciffe
Jeguntur. Nullaau-
cem cauia eft Dei le- .
geprXfcr.pca,vcal.at^crel,al>an£
ducatur vmence ea
quxcftreliila.
h Difcipuli autem
comminabantur offercn
tibus. Nonquianol-
lenc eis , & manu, 6C
voce Saluatoris benedici,fed nondfi plcr.a fide habetes puca
banc cu more hominum offerencium impommicate laffari.
i Talium emm efi ngtum Dei.Talium fignificancer dicic,non
iftorum. C^.d.Morcs regnanc,non xtas. Hispromitcicur pe-
gr.i:mciclorum,quifimilemhabcncfimplicicacem,Sc:inno v Cor.u.d
cenciam,quibus congruic illud Apoltol: . liclite efficiparuuli j;
ftnjibutjed maliila patu»li iftote.
4« Thcophylacms . Puer.n.non odic> ncquealiquid mali-
tiofeoperatur, neque vcrberacusamacredifcedic, fedecii
eum Yihbusinduac vcfiimcncis, prefcrcearegalibusmdu-
mentis.S (.&: ille qui viuiciecuudum vircutem ecclefia: ma
tris fua:, nihil huic prajhonorat, ncquc etiam reginam mul-
torum,volupcacem.
J^ iluifq<is non rectpmt rcg. Qiii non perfeuerac in ira, Ixfus
non meminit,videns pulchram mulicrem non concupifcic,
non aliud habcc inorc.aliud in corde.Q.d.S. cales non fueri
us,non intrabitis m rcgnum ccclorum.
NICOLAVS DE LYRA.
I Quid vobis pr£cepit Moyfts. Matth.i9.dicic quod Pharifa»i
hocdrxcrunt Chrifto quafi ei obijcic ndum . Hc dicendum,
SuodChnftus pri mo qua:fiuic hoc ab eis, vt hic dicit' , quia
antKjuam diccrct iuam fentenciam , volebac quod audire-
turcorumfalfaopinio, quacredebanthocefieiicitum, Sc
ideotunc quafi obijcicndo dixerunt.
l Moyfes pcrmifit ItbeUnmrepudtf^&c. Ef in do.ite.di. Quia di-
fcipuli adhuc rudes ad plenum non inceilexerunc verbum
Chrift:,idco cum vcninenc ad domum ltcrum mterrogaue
tuntcum , &: lpfi idcm repetiit quod prius dixerat in praj-
fentia
fentia Pharifaorum.
3 Etoffere. Hic confequcncer defcribicur inftrucliodifci-
pulorum, lV primo ponicur dida inftrudio,fecundo inftru-
thonis confii macio,ibi.Ef proficifcente eo de /er.Prima m cres,
quia primo infiruic difcipulos de humilicace, qua? eft funda-
mencum aliarum virrucum,fecundo,de voluncanapauper-
cate.ibi.Ec cum egreffus effec,cercio,de coleranda aduerfita-
ce,ibi.£r ajfumens itemm duodecim . Primum aucem docec per
hoc quod diciinullflm incrarc in regnum cc^lorum.nifi puc
rum, idcft,humilem,eomodoloquendiquodicicur i.Re-
gum \<,.c.CHtn effelpatuulnsin oculis tuis. Etpatetfententia cx di-
ftisMutibxi 19.
tt
MORALITER.
inmultisvaletadfideiconfolationem, & difpucandocum
^rcticis adcius dcfenfionem , fedfifornia-tur cftrcpu-
dianda. Ethocficquandopropccrrationes Philofophicas
mcipitquis, dubitatc de fide qua: eft fupra racionem.
3 &ojfere.P.iruulipncdici paupcrcs,A gencris infimipcr
difcipulos auc impediences ne oiierantur Chriflo^fignif^ a-
tur
tur ccclcfia: redores vcl religiofi, qui propter paupertatem
vel generis infirmicaccm rcpellut cos a debitapromotione
vci rcccptioue ad rciigionem.cum camen alias fintapti,pro
pter quod impcdicntes arguuncnr orc Chrifti , idco fubdit'.
•f- Talium r(i cnim regnum Dei. Macch. 5. Beati paupercs fpiritu,
quoniam ipforum,&c
t -{aifqvit non receperit rcgnum Dei relnt par. Id eft,fine fupcr-
b.a &C dolo.
Tom.j. t j X?"
5*7
Glof.ord & Nicolai de Ly ra .
588
i
=j hvrediute
poiJidebo'
a t^V4« ■ b '.I leffyJoSrirwm euaB§e1ij,fictltparuuh acci-
pere lubemur.i.ficyt paraulus d oftorib.non •ontradicii ro-
liicrtooosnbnconiponijt.fedrldcliter fuf ipir.cii u.c
ru ■ »btempeR»r,& quicfcjc,ica it nos obcdtcndo fimplicirer,
K fineomni conrr.ididionc vcrbadni debcmusfufcipcrc.
b E:cov:t:<X3W toi, L--HJ
Q-\.np*nh mw, &c. a receperit regnum Dci vclutparuulus, non jntrabjt iniliuci
# Vldor Ant: 1- vtfignitLctu!csli.aui!c:ii. >">■•,:* s;rat".S< l-nieditlionecfle dignos.
cbenus.Cocinue
que illos compl
tuv fuamquc comple
xisbcncdidioneim-
pcrcicur , liquidcm
apco b Et complcxans cos,& imponens manus fuper illos, bcnedi- cu
t:'L r cebat cos . Et cum cgrcffus eflct in via, procurrens quidam + fct
7Exo.io.b
r
iT
e 'Xtcdflf Bcda.Haceftpucnlisinnoccntircafiitas^qHa;
nobisjmicandaproponiciir,fjrcsniim Dcnncrare vclimus.
dotandum fanc»quodiuftitialeg>s fuocpecurtodita.non fa
lum bo na r< mporalia,fcd ectam vitam cciferebatetctnam,
f AfjgiR<rBeda Non putandusett vorotcnc.nuis(vcquida
pucant}dominumin
terrogaflc,&:dcfuji
vit.imencicumcfle,
ctim lcgis mandaca
cuftodifie dixdric ,
fcd fimpliciter con-
genu flexo ante eum,rogabat eum,diccns. tMagilter bonc,
quid faciam, vt vitam jetemamtpcrcipiam 5 Iefusaurcm di-
ComptrationeDei. a Qui folus bonusex fe.alii pcr Ipfum boni .
xkei . Quidmcdjcisbonum? Ncmobonus,nifivnusDeus.
tPra:ecpta nofti, ne adultercs, ne occidas, ne fureris, ne fal-
fum tcftimonium dixeris, ne fraudem fcccris, t honora pa-
trcm tuum, & matrem. At ille reipondcns ait illi. M agifter.
a Aictna cord , eius .
omnia hajcobferuauiaiuuentutc mea. Iefusautem intuitus L
a Ad perfeftioncm, b Omnia omnino.nonpartem ficut Ananias .
eum,dilexiteum,&dixitei, t Vnumtibideeft. Vade,qub#- +
a Beatusqui intelli;;it fupcr egenum.Jipaupeem .
b Qucm nec xiugcviec iiiea dcn.iiuur
cumquehabesvcndc,& dafpaupenbus, & babebisthefau-
a Quiahpcfoluin nonfuflicii. b Imitando.ficut ego «mbulo ambulando.
rum in ccelo, eat veni, fequere me. * qui contriftarus in ver
Caufa mltitix, b HIERON.C^fpinas nafcentes,&
t
pfaj.iotf.3
Joan.io.b
J.uc,u,b
conditoris opus, qu*
jnitio in peccatum
prolapfum , ab ipfo
feiunctum fuerat,rur
fum crigitur,&: quafi
JJ intcr bracbia fuble-
uatur . Impomt au-
tem infancibus ma-
nus, diuina: virtutis
illapfum,proprijque
opcris complcmen»
cum pcr eam ma-
nuum impoficionem
caciccdclignans. Ec
quidem fccundum
communem homi-
pum confuccudinc.
Nam vc vc*his, nu-
merifquc omnibus
perfecius homo e-
, rar, icaque bumana
' quoque vere opcra-
b'arur,5«:patiebatur,
Ac vero incei ius non operabatur , vc homo ,'auc ricu huma-
no,fed vc Deus prouc verus quoque Deus erac'.
c vracurrens quidam gcnu.Bcda. Audieraccredo iffeadomi
nocantumeos qui voluntparuuliseflefimiles introitu re-
gni cocleft is cffe dignos,&: idco ccrtior efledefiderac non
p<r parabolas,fed aperce,quibus operum mencis vicam §cer
nam confequi poffic.
d Quid me. di. Beda.Quia magiftrum vocauerat bontim, &:
non Deum , vcl Dei filium , difcit quemuis fan»5tum homi-
ncm,comparationc Deinoneflebonum.Dequo. Confitcmi
ni damho quomam bonus. Vnus autcm Dcus bonu^non pacer
folus,fed ik filius,qui dicic.E^o fnm paftor bonnt.Et fpirituilau
ttus bonm cfyde quo.Taterde caio dabic Ipkiium bonum peunti
bnsfr.Vn* fcilicec,o£ indiuidua ciimtas,pacer,&: filius,&: fpi
ricuflanttus , folus &: vnus Deus bonus eft . Non igicur bo-
num fe negac , fed Deum efle iignificar. Nec fe magiftrum
bonumnoncffc, icd abfque Deo, nujlum bonum cile cc-
ftatur.
t
t
t
t
t
tribii]os,quaclemcntein dumiiuc.im lutFotautiunt.
fcflus. Si.n.mcntirc-
tur, nunquamim
tus arcuna cordis
iuscumdiligerc di-
cerecur Icfus.diiij!
n. cos qui manc
legis etiam minor
cuftodiunt , &: qi
inlcge min9i"ucr
his qui perfech
dcfideranr,oftcndil
quianon vcnit i
re lcgem , fcd acT
plcrc,vtideadd .:
de , quaxumquel
bes vende,&: da ]
peribus,&:c.
g Ht veni,&fcfWM
mc.BcdaAl.d Pol
concempr is diu^H
Saluarore lmirarc.j
reliccis malis iac
na.Facilius facct.
bo,abijtmcrcns.Eraat enim habcnsmuItaspoffcfliones.Et
circumfpiciens Icfus,ait difcipulis fuis . Quam difficile , qui
pccuniashabcntln rcgnum Deiintroibunt Difcipuli autcm
tcmnicucq.concup
fcencia,vel volupCJB
h Q.uamdifficik.Bcd^Qni mulciplicandis diuicijs incubun
patec,quia vita: altcrius gaudia qua?rcre conccmnunc.S
lmd cft pecuniam habere,aliud amarc. Multi h;;bent.
amant,&: mulci non habent,6«: amanc. Icem aiij, &: hal
&:amanc.Alij vero non habcre,necamare fe gaudec/jui cu
ciorcs func , &c qmdem cum Apoftolo dicerc poflunt . Mih\
tnundus ouafixus efl, & ego mun do. Vnde &: Salomon non .uc I
Qui babet, fed qui amat diuitias,fruc~lui non capict ex e s. lic l j .
minns in his vcrbisdifcipulis obftupecibus dicens. Frfiot
aicimpoffibile (Quod.n.impoffibileeft,omninofi.-:ri n
ceft, quod diflicile, cum laborc poceft ficri) fcd cum mag»
laboreiuuance Dei gracia , vc pecunias habentes , vel e
in eis confidcnces exucis Phylargyna; rctinaculis intrace po
fincrcgnumDci.
■it Victor Anciochenus . Hxc Cbrifti oracio ipfa pccunia
in ius non vocat, auc damnac, fed dlos , qui cicra modum il
lis conquirendis inhianc, auc nimisauarcconquilicr.sdcci
nent.Ac quorfum ad difcipulos,qui paupercs r rant, nibilq
i^ omnmo l
NICOLAVS DE LYRA.
I Ut cum cgref.rffet . Hicconfcquentcrdocetdifcipulosde
voluntiuia paupertate.Circaquodprimo mouetut quxftio,
fec tmdo ponitur qua?ftionis folucio,ibi.Iefus autem dixitei.
JnquafolurioneChriftusprimooftendic quid fic necefla-
rium ad falut:m,vidclicct obferuacio mandatorum, fecun-
do,quid rcqtiiriturad maiorem pcrfccliqnem quxconfiftic
inobferuacioncc6(iliorum,inquaperfcctione, primumeft
abrcnunciaciocemporalium.vcquisliberepoflicfcquiChri
flu,&: hoc ponicur ibi.Itfus autem intuitus , <&c .Scntcncia dua-
rum parciuui pnmarumpacct ex di&is Mat.19.
lefus
MORALITER," "
2 Iefus autem intuitus. Hic docecur voluncana paupcrcas, <S
primo quancum ad cius perfectionem,fecundo, quatmn ac
eiusd^fficulcacem,ibi,^«/co»myi!af«/.cercio,quantumadciu
rem unerationem,ibi.£;pofl h<ec capiteipt.ai. Scncentia ifta
rum partium pateccxdictis Mac.i9.exccptisqua;fcqiiunt
lcfus autem in.eji eum,& <#.f'.Proptcr bonam coniicrfacioner
fuam prartenram, oftendiciibi vultumamicabilcm. Vc
rumtamen ad perfectioncm maiorcm non pocuit afcendi
repropter impedimentum diuuiarum. Aliquienim fur
apti ad bene viuendum ininferiori itacu, non camen in in^
iori,& perfectiori.
Tropter
f 7S{Viiin/;r<ii/r.Sequicur.
t MagiAer to.^.ipfum incerrogabat,quia liccc crcderet cum
homincmpurum,canveneum reputabac in legc peritum ,
propcer quod 1 efpondit dicens.
t il^id we dicis bottmn . Ex quo crcdis me homincm pu*
rum.
t 'PMCf^nno.eJrc.Q^iafidciat, eorum obfcruatio fufficic
ad fahitcm , fcd non ad euangclicam perftdioncm , ldeo
fubditur.
t ynum fi.</ce.Bcda.Non partem tantum,ficut Ananias,&:
SaphiraAct.j.b.
Et
t Et da paupcnbm.Nonamicis carnalibus mfifuciincind.
gences.
t Ef ba.tbe.in ca. Chryfo Oftcndic quod plus rcddic quant
maiuscft ccelum,quam tcrra.
t Quicontri.abijtma, Impedirusapcrfcctione, quamqua:
rcbat,poifcffionuamore. BLDA. Intcrpccuniashabcre,<S
amare, multadiftantiacft, vnde. Salomon non aic Q[
habec , fcd qui amac diuitias , fruftum non capict ex eis . E
accipit amarc pro fidcmindiuitiisponere. Et de talibu
fubditur.
t Quam diffiii.qni pecuniat bab.Et capitor hic difficile pro ir
poflibili , vc pacec cx licera fequenci, &: declaratum fiiitplc
nius Mattha:i 19.
Eccr
8o
Ma
rci
c
ap.
S\
)
>
uercr Fortequia cii-
uitias promhsio ha-
btiere, vcl c-x coco
conccmnere didice-
runc, vndeDatud,
annorum fabulam noft refurre&innem iuftorum dogmati- D
zant,quandoomniaqi}a?proprerDaimdinnTir.u;CnH!)ti-
plici nobis fennre func reddenda.infuper & vica arei na.ncc
videnc quam iinc mepti,(altcm m ccncenis vxonhus fecun-
dumaliosciiangcliitas,prxfcrrJmcurndommusa';c.!r, nec ^
nubcnt, ncaue nu-
y oivrr.r.oinbonlshabcbmu ak-cilioli (j'>am c:;TiL:'e tiir pccuiiias
k babet inregnum Deiintroibit ? voluic per hocilhs ndmonerc,
nepp paupertatcm crubefcant.aut animum dcfpondeant.
a Farlinsefica. Beda. Quomodoergo ineuahgeiio M.ic-
rtieus,&: Z.tcheus,&:Iofeph,&: m vetcn Teftamcnco,quam
tdurimi diuices wicra
a Quianon poterantintelligerc
0'bftupebant in verbis eius . At Icfus rurfus refponriens , ait
a Nondicit hnbentrs,fed in eis ■confiueutes.
illis.FiIioliquam difflcile eitconfideentes m pecunijs in re-
a Vcre difficilc^quia. b Chiiiium. c Anguftias f.Mlionis.
Vmcus, 8c pauper a gnum Dei introirc. t Facflius eftcamclumperforaniena-
Q flim egO . iicidem. Dimtias aniantcm. Qiiorl elt [.snpcrum.
D hj icia: fi atfluant, cus tranfire > quam diuitcm intrarein regnum Dei . Quif
1 P.oJiCCCOrappOIiCrC. a Ouain ante quia idcm repetendo confirmauit. Cu'm pencom ncs cupiant Heridiuitcs.
Nohaicnoliccfuici- b magis admfrabanturjdiccntesad femetipios.Etauispoteit
fn v» n^- faluus hen?Etintuensilloskfusaif, ■Apudhominesimpoi-
AUegonce. baci- r * .t r
lius eft Chriftum pa c libife elt, ied non apua Deum Omnia enim poihbilia iunt
R CI PCO dflcCforibuS lC Q^aaud.uitdiuircsnonpofieintrareinrejnniucaslciriim.
cnii, quam eos ad d apud Deum. Et ccepicei pecrusdicere. Eccenos dimifimus
: Chriftu poiie con-
ocrti.Camelus cnim
Chnfius cft fponcc
humiliatus inhrmita
cis noftra: onera fu-
ftulic inquo.n.me-
lius intelligicur.Qua
lomaiorts, humilia
tcin omnibus.Acus
pficliones. i.doiores,
paffioncs . Foramen
acus,anguftiapa!iio
nis,qua(veluclc;lL)
veftimenca nuiira:
natutx quodammo
do rcfarcire. i. rcpa-
o,f
c omnia, ckfequunfumus te. Refpondenslefusait ■ Amen
ncovobis nemoeft, quireliOjUeritdomam, autfratres,aut
forores,aut patrem,aut matrem, * aut filios, aut agros, pro- i
a Omnesfanrti,& quicumquehabent communicantuici.
f pterme, &propter Euangelium , qui non accipiet ceanties *■
a Spirituales. 3
tatum nunc intempore hoc doamos,& fratres,6cforores, &
a Hocenimperfcuuotionibusplenumeit tempus.
matres,& filios,& agros cum pe'rlequutionibus,& in igculo
ludjs de ApoitoioaprwUta.
S futuro vitamsternam.tMulti autem eruntprimi nouiffimi,
bcntur,&: ca rcdden
da m hoo tcmpore
cum periecutionib.
quarpoft refurrcelio
ncm omnino iuftis
millarcrunr. Senfus
crgo eff.-qui propcer f AmpJius ftu
euangelium Chrift< pcbani
carnalia reliqueric
fpiricualia bona rcci
picc,qua:kiimcrico,
&£ comparatione,ita
erunc quafi pr.ruo
numero tercnanus
comparatus,quia fra
trihus, &. foronbus
(quib. Ipjritualiglu-
tinocolligatur)mul-
togratiorcm etiam *aut vicorcni
in hac viui recipic-t
charitate,vnde,mul-
titudinis crc.crat cor
vnum,6canima vna E
&: eranc ill s omnia
comnitjinia. Aliter
Cenccnarius a lxua Aft-4l!f
tranilatus in dcxte-
Vt latro.
m.m, liceceadcm m
& nouiilimi primi. Erant autem in viaafcendentes Ie- 4 ficxu d-gitorum vi-
a Quafi caput viv.ssmoriturus pro om.i b.is. Ad m.irtcm impetrr.itus, 5 UCVCUi tCIlCre Uglllfi
rofolymain, & pra^ceMebant illos lefus, &ftupebant, 6 cacionem,velfiguia
' ■ ■•"•- quamdenariusm I9
iianurncium camen
quarititatis magnicudinc fupcruadit,quiaomncs quipro-
ptcrregnuiti Dei-cemporaliafpcTniuif . cciam mhacvicaper
ifecutionibus plcn^ rcgm gaudium ndecena pr^guiiant.iii:
in expectafioric p.uns coeleftis qiic per dexcciam iigniiicat"'
omniumpariterelccictiuiii vcr;fiima diiect.Onc huimtur.
g Mnlti ««.Ccuia mult! incipiunt,fcd non perficmnt.Tcm-
biiis fcncencia lubdicur.MuIci auccm,&c.
i.atro m cruce confcilor eodem die quo pro pcccatjs fuis
crucifixus cft, gracia fidei cum Chrifto in paradifo gaudet .
Qtiocidie quoque videmus rnultos laicos msgis vicie mcn-
tis exccllcre,&alios a pnmaa:cace fpiricuaiisftudiofccucii-
te.s,ad extrcmum ocio corpciccre.
■;: Victor Anciochenus Iili aute inter ca:rcros fururi font
pnmi qui in Chnftu crcdut fc-feque ac fuaomnu (ppccr >psw
dderiiilc.pcrnoiiiiiin.os P.fofiff os lnnuere Videcur,idqu<d P
antcquoq-uc vifus i.ii fcerccum niinnum blios ngm ni tC
mbiascxcra iicpdicabdtivclccrccpcrnouinimoscriuicco.il
losdclignat, qui pciurtijsobiiin&tiusq. parcif.a»iha:iccquo
ru proiudc I .'lus pci ditbcilis cfl. Cercum cft.n.Apoftoios ad
diuices(p'ct .11 c mxiridddtcebsnuEt quispoteH faliun fieri,
h" Ht liuftbaiU. ldto. l.qma n rmme,ancquodrepaflufum
.mukaa iLimrniS fxcidocibus & (cnbis pradixcrat, &C octi-
deudum.McciKb.:iic ergo nc vcl ipiicum co occidcrcncur,
vcliiiccuius vica^ma^iilcnogaudebanc,occiderccvir,
" Et
raredignacuscil.vu
dc pcft Irpfum mc-
litisinduci gatideamus.Ad hoc teftimonium Apoftoli.^«/-
cuntjuebapn^ati <-liis in C /;i;//o, Cbrifiur/i * >
^e Victor Antiochcnus Oblciuandum hicqnoquceft do
minum noniimplictcc <,:tere ditrikile eil • diuittm ni rc-
•1 Dci intrare,! d qtudam ea pnall A' vilicrrcncia vsu
rcm hanc quodanwnodo m pofiio I;.mi duiiv.ic .C/uod difci
niusexexcmp ) quod dccamclb, >i: foramne acus in mc-
dhimadfcrt,pacet.0.ti.nd,tur aucem coelcifium rerum me
dicacoi impgre vaware doiitim clieciulmod<,qcotl hami
niba«;diuicibus,Ct: prc;poccnt;b is non temcreobueniat.C^ua
re Dominus quoquc ftudiumUocpcculiare Dci opus ap-
pcllac.
b Et cjuispo. Cum plures finc patipcrcs,quam diuiccs, non
hocdix!irenc,nihindiuiciimiiumeroincellexiUenccuiictos
quid:ttitiasadip:fci vellcnt.
c ^ipudde.'Qu\ a cupidiratecerrenorumad charicatcm x*
ternorum conucrtere potcft,6c fuperbos facere humiles.
d Ecce nns d/.Grandis fiducia. fiicacor erac,diues n^n crac,
vicium manu,cv: a. tc qua:rcbat,£S<: tameu confidcntcr dicic .
Eccemsreh j li n r, o n u \t6C:.
e £f/e./«.Qtiia non fufficit,licdimittcre iungit quod pcr-
fccfum eft , Oc fecuci fumus tc . Q^d. Fecimus quod uiflifti .
O^uid crgo dabis prxmij?
f Ccnties ta. .Beda . Hac occafionc quidam Iudaicam mille
annorurn
D'E
N i C O L A V S
L Y R A.
l Tropter mc.ldi. ■fl.proptcr amorcm mci.
2. Etp.opter f«.!^.Idc(i,HocltinamCbnfti.
3 ^ind/iiic.Q.uiapioccmpoalibus acccpciin pra?fcncibo
na fpirirualia , quastantum cxccdunt temporalia quantum
ccncenaniis vnitatcm. Ahteraurcmpotcftcxponi dercli-
giofisquipro vnopatrecarnali , vclfratredimitlb. habenc
fpiritualcspatrc.s,&: fratrcs nukos,&: pofleftioneSj&agros,
inquancum ex poiT ftionibus otnnium ftdclium fucficienter
fuftetitantur fccundum illud Apoftoh,2. Cor.6b. Qjj.;finih'U
b»bentes,& ommapvffidentes.
4 E/ no.p. Quia rcprobacis Iuda:is quibus data fuic lex tap-
quam
~ M O R "XTT I T "E ~R~
Ecce nof dimftmus omr\a,& fi .Hoc moraliterfacitquiinor
difiatiimamorcmadornnia tcrrcna depomt, &:talisnunc
rccipitcenticsiantum, quiapco abiccitone carnalis amo-
us
quam populo a Deo prxclecto , genciies lunc vocaci . poteft
cciamcxponi aliccr.quiaaliquitaidevcnientcsad ftdcm.vcl
rciigionem,aliquando lca feruide operant ur quod pra:ccduc
racritis illos.qui venerunt in iuuentute.
5 Efant aiain vi.1 . Hic confcquentet Chriftus inftruit difci-
pulos dc coleranda aducrfitatc,bt primo ponitur eorum in
tirtictio, fecundorcpnmituripforumambitio, ibi . Lcaccc-
dunt.Primum doccc Chriftus exemplo fui,quia pi ompce &:
hilariter afcendebat in Icrufalem,vbi erac pafturus n ortcm
fccundum quod difcipulis iam pra:dixcrat,& hoc adhuc rc-
plicat,'& pacec fentencia ex dicbs M.ic.io.hocexccpco.
6 Et ii/<pebant.Ex hoc quod tca prompcc,& hilariccr ibat ad
locumpaiiionis.
rt
ris rccipit charitatis donum , quo lc &: omnia ordinat m
Deum .
f A?fi/^^rfwm<»t.Quiadctcnticircatcrrcnoruman^orem
inordinatum , primi iunt in hoc fcculo , fcd ctunt noujfiimi
in futuro.
Tom.j. t 4 Qttia
I
Glof.ord&NiceicudeLyra. 592
yoi
Prxu<densdifc;piilorumanmiosexpnffio-
crtui hin )os, longc aoCa & paflioms p^uam, ft re-
4,
lurrectionis «ioriarn prxdicic,vt cum moncntcm vidcrct ,
rcliiircchi:ii"miiondnbit.irciir.Pigano'umquoqucd'.'inc-
pun .sciuccmi.rjJcO^ptrccCuntuca^cum & pafiio
n;s tcmpus quali tu-
Imt.io.4
.i)S*»S.l
ftbt.z»*
turoium prjcfcuiso*
ltciidic , & locum
morcis quafi mtrc^
pidusad r.
.$« yftor Atino-
chcnus. Operxprc-
nutn vidchatur , vt
dominus ifte hxc fo
re difcipulis prxdi-
ccret. tum quo hinc
Qjra vidcbant eojtimere.
&fequentcstimebant.tEtaiTumensitcrumduotimmcoe-
* U—.- t. LHm>
Hic II ilicct.
rantesin fcconcellum audituros quodpetitiom flati:.
mktqnt.
d . :'ut bttptifmd.hcm qu* cilix vnde nlibi de paftione fun di-.
cit. B .pulmohabcobaptizari, & quomodocoarctor vfque
pcrficiacur.
e CaVcem tf «i.Bcda.
Iacobus ab Hcrodc
1 capirc truncacur Ioa
ncs in fcruencis olci
pit illis diccrc , qua? cflcnt ci vcntura , quia ecce aiccndimus | dolmm miflus. Imfe
a Adq«empertinetpati quia non poteil diiiiniras pan.vcl ledi. ^d Corotiam 111110/-
Jerofolymam,&filmsnominis tradcturpnncipibus faccr- ni Arhlcca Chnfti
dotum,&fcribis,& fcnioribus,&damnabunteum «tiortc,&
tradcnteum gcntibus, &illudentei, &confpuenteum, &
flagellabunteum, &interficientcum, & tertiadiereiurget.
difcercntquodfutu- b -f£tacccdunt ad eum Iacobus, &Ioannes filij Zebedandi-
rum erat non igtlO- A<hiteli..enominemunu».
jj raffc, fcd omniadu- centc , Magiftcr volumus, vt quodcumque petierimus fa-
Intcrrogat.vt ftultitiam confeflis corrigar.
cias nobis.Atillcdixit.Quid vultis,vt faciam vobis? Et dixe-
runt. Da nobis, vt vnusad dextenm, & aliusad finiftrarrL»
{Cegnare vultis.quinontneruiftis culmen honoris fine cxercitiolabons.
c tuamfedeamusingloriatua. Iefusautem ait eis, Nefcitis f
z
3
dum ante prxfciire
Tum maxime quo
planum hinc forct
non inuitum,fed vl-
jroncummoinsfup
plicium fubiifle,atq,
vnum hoc in caufa
erac, vt frcquencer il
ludipfumforerepe-
terer,& ne cruciati-
bus lllius plus xquo
conturbarencur.
b Et acee. Audita
refurrechone,imme
mores fecundt ad-
t "aperunt uentus pucant ctim
indignjn n)ore hotninum re-
gnare.Macth*usdi-
cic macrcm poftuljf
»t dift. dia.fcfedMarcusdicic
fonifunt. p. ipfosdciidenunieo-
411.3 r.nullu? rum volensapcrire,
?n™'- c quorum tolilio ma-
ter petcbac
4< Victor Antio-
chenus.Nam quo fi
Pallionem vndc apptopinquinte pafllone fua.Fatcr fi vis rransfcr calicem hunc a me.
quid petatis.Potcftis biberc calice que cgo bibo,aut baptif- 4
a Idcit tincrura paflionis.
d modquocgobaptizorbaptizari?AtilIidixerutei polTumus
J Icfus autem ait cis. Calicem quidem t quem ego bibo bibe-
tis,& baptifmo quo ego baptizor baptizabimini, federe au-
tem ad dextcram mcam, vcl ad finiftram, non eft mcum da-
g JV . ; t ;uiiem eorum
h revobis, fedquibusparatumcft. t Etaudientcsdecem in 5
1 dignatifuntdeIacobo,& Ioannc. Ieiusautem vocanscos
ait illis, Scitisquiahiquividcnturtprinciparigentibusdo-
minantur eis, & principcs corum poteftatem habent ipio-
rum . t Non ita eft autcm in vobis , fcd quicumquc volue-
In coelo. In tetra. Ideft.
rit ficri maior , eritvefterminiftcr, &quicumquc volue-
•* a Quod dcbe.is smplrcri,
ritinvobisprimuscflc,critomniumferuus. t Na'm&filius
lij fupplicanoncm
inft ituai it t fficaciorem, pcrque mntris inrerceffloncm Chri
(mm facijna tn fuam fentcntiam inducanc , vcl certequod
ruboreimpedaiper fe pctcre non audcant matrcm ailu-
muntealcmque vcluti cJypeum Chnfto obiiciunt, verum
licet mater mterucnirct, petitio tamen filiorum erat, vnde.
Ec m vtroqne euangclifta dominus non macri , fed ipiis
rcfpondic.
c \efcitis qnid petath. # V\Qtor Antiochenus. Nefcicis
quanta res fit ad i)ei patris dexteram confcdere non intelli
gicisquantointeruallo feilio ifthxc omnium lupernarum
Virtutum vim,& dignicatcm excedat.
d ^it illi dixcrunt poffumus. * Victor Antiochenus. Spe-
rantes
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et (cquevtcs timebant. Qnianondum erant pcrfetli vfque
ad t(.lcrantiam marcirij.C^iod patuic per cfflctum, quia Pe-
trus intcr al:os ferucntior, poftca timore mcfrtis negauic
Chrittum. 2 £t^ccfdM»ii,H'CConfcquenterrcprimicurdi
fcipulorum nmbitio. Etprimo duorum m fpeciali, fecttndo
o mnium in gcnerali, ibi. Audientcs decem. Senccncia pri-
mx partis patcc ex dictis Mac.io.cxccpco quod feq.
Fd\
M O R A L I T
R.
| Quia eccc afcendimus . Frcquenter prxdixitdifcipulis paf-
fioncm luam,per hoc fignificans quod multoties cffct paifu
rus m membns fuis,vnde Atl.9 a.dixit.Saule Saule quid me
perfcqueris? Et Petto immincntefuap.-iftionedixit, Vado
Romam ltcrum cruciPgi.
2 Et accedunt . Ifli credebantChnftum in Ierufalem tem-«
poralitcr rcgnaturum.Etquoniam erantcius cognati,vo!e-
banc
proccftit ftatimque
in Pathmos relcga-
tus.Itaquc &: marty-
rio animo non de-
fuit,&calicem con-
feftionisbibit qucni
bibcrunc in camino
trcspueri,licrtr
cutor fanguincm no
fuderit.
f bedere a<t. O
Vultis.vthoctri
vobis? Sccl regnuni
cocloium non cft
danns, fcd accipicn-
tis. Non cnimperlo-
narum acccptio clt
apudDc-nm,fcd
cumquedignu^
rir, 3Ccipictqtiod|^
perfonx, fcd vitxpa
rarum.
4i V'ctor Ancio-
chenus . Monemini
quidemcicaufa
tifq,- mei m paii,
iocij .achocint
fatnocft, vtpii.
vobis fcdes vii
cetis.Si.n.aliusquif-
piamacceilcntq
tacum manvnoom
ncmaliam vuttil
fecum dcpoi taucrit
autccrtemulto plura multoqueexccllencior.i vucutumoc
namenta in medium attulerir,quam illa,vtiquc prxcc
g rokis. Adhuc fupcrbis, C^dSi vultisaccipcre,nol)tce«W
quodelfsai.j paratumcft. & vosalijeftotc,& votiis paratfi
cft,quod eft,pnushumiliaminiqui lam vultiscx.ih.ui.
h liidignaafitnt.hlori dc macrc,l< d Jo fiLjs, qui ignorantCS
menfuiam fiiamimmodkacu^idit.ice ardcbanc.
i jtfts autem vocam roi.Humdts m;igifter, &' pius, & mitis,
nec cupidicatis immodicxduis arguit, nec dcccm mdigna-
cioius increpac, & liuoris, fed docec maiorem cflc q nimor
fuent,& drim qui fcruus lit. Fruftra igicur,aut il li ad maiora
fufpirat,aut hi fupcr dclideno eoiu dolent cu ad fummitatc
4$ vir-
3 F./ij Zebedti di.M .gifi. Marth ao.dicitur.quod matcr co-
rumformauit lflam pctitionem.Scd quiafuit introduftaad
hoc pcr fihos, ideodicunturhictam fecifie. Quiaquodpct
amicos facimus quodam modo pcr noliplos facimus.
4 ^futbaptifmotjtwegobapti^. Tinciuram enim fanguinii
fui m fua bencdicta paftione vocat hic baptifmum.
j Et aud.entes dicem. Hicreprimirurambitiodiicipuloruii
in generali.Et pacec fcncencia ex dicbs Macth.io.
Ef_
bant efle poft eum primi.Etiflis quantum adhocfuncfim
les.qui de terrenis hononb.funt multum folliciti.cV dc ctr
lcftibus ncgligcnccs,quod eft valde fatuum. Ideo domintt
dixit illis.
f Ticfatis quid . Sicucfacuusquipeticcafeum» &negli2i
aurum.
5 Et audientcs.Humanum quidpafli,propterqucd Chriflu
vtrofquc reprimcns, ciepit eos docerc de hunrilitate , pcn
honot cuelcllis acquiritur,& contemmtur terrcnus.
Et
m
M
arci
c
icumm non potentia,fed humilitas ducat.Suis deniq; pro-
v. ponit exemplum,vt fi dicb paruipenderec, ad operacrube-
icercnc^m & filius hominis.
Et veninnt laicho. Hiero. Icrico Juna vel Anathema quod
Tln cunc
congrtiic appropinquanci paffioni
prxpar.ino cfi celc-
ffoierufalem , vnde
lericho defei cres, le
rufclem.i.vificni pa-
cisappropinquanc.
b Et proficifcente eo
Defe&uscarnis Chrifti ,
fNott eum qui miniftrat , hominis iilium «ppejari
ap. y\* jp^
ferr.alij cres qui gencibus fcribnnt corUieriis,afinum cantum D
ad dominum ductum dicunc. ^
Carci quns dominus llluminauic hommes ituit fupernre
lucis(qua:Chriftus cft)nefcij,fed ipfo donantcaclconficeri-
dam caxicace & pecendam ventacis lucem func compiincTi .
Icncho,lunaquede
d iuxta viam mendicans, QuicumaudiiIet,qui,iIefusNazare- l EJi*&En
e nustcft,ccepitclamare, &dicere: lefufiliDauid mifcrere ? ^c*?
mei.
ccepit <
ffeccttsiU. b IDunones compclcent clamoiem paupcris quem exaudimt Dominus .
EtccmminabanturillimuldjVtcaceret. Atillemulto
rm
. fQiiitranliensf.udiuit.
magis clamabat,rili Dauid mifercre mei. Et ftans Iefus pr?ce
TFer Apoftolos. a 1IU eft.Perfaiera in oratione.
g pitilIumvocanEtvocantca!Cum,dicentesei: fAnimjequior 3
a rretpcemtentiam. b fPerbaptifmum. c INudus veteri homine. ivr bimiulusfu-
|j permontes
a 1 Intantum vt etiam
^ animam daret.
hominis no venit vt miniftraretur ei, fed vt m iniftrarec,ec da -
^Nonpro omnilms.fecl prohisqni credere volsnt.
* rct animam fuam redemptionem pro multis, < Et veniunt le-
cda.quiaafcenden b richo. Et proficifcente co dc Iericho,& difcipuli eius,& plu- i
te.ldcalOS dominO a THiero.Quifcrip;uramlem:Jr,necc..nip]er, iuxta menfam men-
&fidelibusfequenti . , . .. __... <*■<*'» *t»m-
bus.cundis.f.cleais c rimamultitudme : nIiusThimeiBarthima?usca?cus fedcbat t
ijiiomundicum
}][o re^num ccrlefte
in^rediencibiif, mox
gecium pcpulus diu
pcrfidiaca;cus,audi-
to Chrifli aducmu,
ccepic lumen falucis
fperare. luxcaviafe-
der.s mendicac, quia
nodum veriracis iter
agnofces fedula dcfi-
deriflnquificioncad
hocvenirecocendic,
vtCorneliusq Deu
quem colebac, crebrisprecibus vc feilluminaredignaretur,
orabat. Tranfcundo audic, ftando illuminac quia per huma-
niracem miferccur, in qua natus, paffus , refurrexit ,afcendic
ejua: eft actio cemporalis, & craniicoria. E t ftans caxum illu-
minac,quia verbi arrernicas non tranfic.que in fe mancns om
niarenouac Scare Dei,eft incommucabili difpenfatione mu
tabilia cuncta difponere.C»uare ergo traniiens audir,ftans il-
luminat ? quiaquiproptcrnostemporaliapertuht, mdeno-
bis lumen ctibuit,vndc tranhtu mutabilitacis habcrc ncfcic.
Beda Marchxus m hocloco dicit duos carcos fecus viam
fcdcntes llluminatos. Lucas.cum appropinquaret Iencho,
vnum illuminatum pari ordine: fed Lucasfcnbirquod M.ic
thms omihc. C^uod aucerh hoc loco Marrhams duos dicic ,
Msrcusdicit vnum,altcrumnon negat.Sciehdumeft vnuin
cotum fuiife notiflimum : vnde nnmcn eius, & patris com-
mcmorac Mircus : quod m ahjs non facit , mii cum lairum
exprefiic nomme , quia & ille nobihs fuic : Ica ifte ex ahqua
firlicicatedeiectus , notiffima: , & famofiflimx mifciii ruic
quinonfolum cxcus, vcrumcciam mcndicus fedebat: Hu-
iusergoilluminacioncmMarcus dcfcnbit, quia hocmua-
culo maiorem famam comparauic.
Beda.Appropinquans ergo Ietichocecu vnu illuminauit,
quia in carne veniens,&: paflioni propinquans,no multos ad
fidemadduxit.Non enim primoded paucis annisancequam
pateretut lumen vcrbi exhibuit.Sed dc Iericho proficifeens
czcos illuminauit: quia refurgcns a morcuis.acqueafcendes
inccelum,Spiricum fanctum Apoftolis milit.eosque ad illu-
minacionem omnium populorum m mundum difperfic.
Tvpice. Vnu,appropinquansIcrichoillummat,quiaante
pnffioncm fuam vnirarum Iudarorumpopulopr^dicauic.Ec
Z pmficifcens de Icricho duos,quia poft rcfurrettionep Apo-
fto1os,&: Iud^is,c«: getibus pra:d:cauir,cV: xrcrniediumicacis
&:affunipta? hurnamracis arcana patefecit. Marcus vnu fcri-
bit, quia ad ^cntcs, quibus fcnbcbar , refpicir qui ommno a
lutc crant alicni quorum caecitas qwantofamolior, tanto il-
luminatiogratiolior.Marthijusduos^quiaHebr^iscrcdcci-
tusfcribcbatEuangeliuquod ad gentium quoq,- notitiam
. ctatpcrucntuiu, vtodcvfdcm vn.imfideigratapertincre
doccrct.Hmc etia cit quod iVlatthxus afinam,& pullum re-
„ fert,
Matt.zo.d
Luc.iS.f
fedtum noflra? rnura-
bilitacisfigmficatvn
de. Hemo quidam de- t-ue.To.e
fcendcbat ab lerufalem
in lericho.
C Bartblmtsus c&c.
Hieron. Carcitas Iu-
dajoruquajilluftrabi
turin finein aduetu
och.
cumau. Poptl
lus gentiu audita fa-
ma Chrifli,cuius par
ticepsquajrebacfieri
contradicebant mul '
ti , primo Itidcci poft
eriamgcnnlcs,nC.l-fConfi(Jtf>v<lI
iuannandus fanaduf Bono animo
que mundus Chriftii eiio-
J1 efto, furge'vocautte. ^uiproiec5tovecftimentofuo,"exiliens 4 inuocarer, nectan 5
k vcnit ad t eum . £t refpondcns Iefus dixit llli . Quid tibi vis JoslctcT pKeord,na* E
. ., inipugnantium fu-
ror prohibere.
e FiliDa. Hierony. Pcrmcrira.Pacriarcharumilluminacur
Iudaicus populus, cui adeft mifericors Deus,& miferator il-
luminaas ca;cos,&: crgens elifos.
^ ViaorAntiochenus.CtcusChriflumDominumfi-
JiumD.uudvocar. Etquidcmdommusgenus ilhid nonrc-
p'id;.ic. cfto ahbi omm carnali gence fefe fuperiorem oftcn-
ditkr.nequeenim fauicatecst .oimpenddfec fi Dauidis fihu
falfo iilu vocaflet,aut ex vana fidc auc blafphema oracione &
noie cundccopell aflet, Sicuci nugantur,qui quadam excer-
na tantu apparetia Dei verbfi m mudii veniiTe, aiicex aliciia
ari-
NICOLAVS D£ LYRA.
I Etproficiftenteeodeleruho. HicponirurinftruCtionis pra;-
cedcntis confirmatio per illummationem caxi.Et patet fen
tentiaexdictisMatthajizo.cxceptoquodfcquitur.
» Ctcusjedebat. Mauh.zo.dicitur quod crant duo c*ci, fed
quia
Iubilantia,& no ex Dauidis mafficarne fufcepiife mcuun
f ^ri/.m«/.^.j.rngiaucfcentcbcilovitiotum,nianuslcnai
da; (unt adjapidcm adiucGtij cum clamorc, id eft,ad lefum.
Hiero.Conueniensotdo faluus.Audimuspiim6,deinde
clamamus per ridcm, vocamur per Apoftolos,furgimus per
pajnitentiam,cxuinnirpcrbaptifmum,interrogamurpvo-
luntate.-vndc qu. proiedo veftimeto.fuo.exilirenudus vece-
ri homiH£,difcit*vt hinnulus 'fahcnsfupcr motes,fe^niciedc
pones,p.iti i.irc h.is,c\. ,pphct.is,apcftolos in altis confideras.
g £1 vojck, Bcda. Allrg.Carctimclamantem Dominusvo-
cac , dum populo genruim fcienciam vcricans dcflderanu AIlc£°'
per fanctos pr.tdicacores yerbum fidei commiccic . Oiii vo-
cances cxcum inirnarquiorcm effe , & furgere , ad cumque
venirc,pr,ccipiunr,cumpra;dicando <pem faluris h^bere,de
yitioruin toi pore furgere , atquead vnrucum ftudia quibus
illummari mcreatur,accingi ;ubent,quafidicac,Accediccad
eum,& il.Et,Surge qu: drQr.&Tc!
h ii^i proietlo ve.fuo. Id eft abicctis mundi curis , cxpcdico
mcncis greffu ad dacorem Iticis properac. Pdl.jj.a
i Exihent.Pioptatp voluntaccm conipletionedefidenj re- EPhe-^d-
muncrat vndc.yuodcunq; prticr-tis in oraione oedetes accipu tis.
K Q^idtibiws. 4« VicTtor Antiochenus.Curdominusiftud Inf'll,c
rogat^ ncquis dicere queat Chnfium aliud dediffe,aliud cx-
cum cx petiuifle: nam pnus vbique illos voluntatem , & fer- p
pum qui fanitatem ambiebant exquircre, exquifitamquc
praefennbus omnibus patefacerefolituseratquamfanicate
praeftarct . Parum quidcm quo alios ad piu qucdam zclu &C
armulationeprouocarcc,parcim etia quo fanitatisbeneficifi
j^ indignos
quia vnus erat magis nocus, &c clamabat altero fortius , ideo
hic folus expnmitur.
j Anim&qnior eslo Id eft, magis quiecus animo, ac fi dicaat
appropmquac Cua illuminntio.
4 Quiprouflo.In quo mcdicabat,vc ccleri'veniret ad Chrm.
_ I{abhoni.
M O R A L I T E R.
Etproficifcetceodelericho.& difcipulis eius,& plurima.Sccit.
Bartbim&usca.f .Barrhimaeusq. filius pinguedims interp-
taturfignificat homincm cclitijs carnalibus nutritum.io di-
cntur c^cus fcilicct fapietias lucc priuatus dc qua dicitur Iob
2o\quod
a8.quod non inucnitur in terra fuauitcr viuencium,quia dc-
liaa: carnaies bcbctanr mtcllectum.
f ^_vi cum auditfet.ta.hs cnim cum audic dc Saluatore,dcbcc
clamare pcr oracionerq dcuotam,vc ab eo rcfcipiat fipicn ce
lumcnqui dacoibusafIlucntcr,faicedc ncccifarijs ad falute.
591
Glof.ord.& Nicolai de L
L_yra
59
& fn i olforum puMicc conft.tret.Qimd in his patct pn-
A mo quidcnVex ardcti <!iuc ini ic,m_x ?ero e* eo cui
a Joii i.cunicmnialacritatcexilicnsad liluac-
tu n.vt cxpedicior elTct quafi vcccrc hominc ab
..u.tcliimoiiiupcihibuit.ait.n. V*te
fid mftiit,
quefalutcmco-
leqomiiSDonj vtlo-
knt mgrati.rciilir.
i*uih.<c.!. Scjitqaidvcl
■jMatth. »a.J pcj; vuli,cpl< >d i. (.1.1
4u?.»f i rc & noS pcccrc praj-
nofcit qumnportu-
Dcadmonctadoraii
dum & tanjcn dicit . Scit r.amquc patcr vcfler quid opus iic
antcquam pctatis cum . Ad boc crgo rcquinc vc pctatur, U
cor ad oracioncm exciccc, vndc cjfcus.
# Theophvla:tus . Dicit .niccm quod fecucuseft domi-
rium ln via.icilicct in hac vica, Quia poli hanccxcluduntur
omncs
» ■■ — '
faciam?Ca?cusautemdixicei.Rabboni, Tvcvide^am. Iefusati-
tcm dixit ci. t Vadcfidcs tua tc faluum fecit £t confeftim vi-
dit,& lecjuebatur eum in via.
omnes quihic eum non fcqiiuntur cperandonvWarac
a vt^bboni vt v.-.No aui u qu„nt,fed lumcn.Caxus cninu
uitias habcrc rotcft,fcd no vidcrc qti.id babet.iixcplohfl
no t.Ji..s «l;iiiri.isqu.i'r.imus,loi im cum lolis At__
lis wdcrcpoflumusadquamviafidcscir. VndeiJlum
crco dicitur. /^
a 1Vnjmp<tijaDomino h:incre<]niram»f vidram iHdes ttta filjm ■
Toluma.Do. , "/•«'"«
b Vldlt & |
da. Vidct&
Ctiv qui cjuo;.
lncelligicoperatufel
qui imicari vndcfl
quis mihi m
mefcquacur.
c Jn via. Confideremus qua via graditur , &c fcquamur t
humilitatcm.pcr Jaborcs.
Via qux dicic.Cgo/i«w via,veritas,& -vita. Hax cft via an
fia qu c ducit ad ardua Ierofolymx,&: Berhania? ad rnoi:
OJiuarum,qui cft mons lumims,& confolactonis.
NICOLAVS DE LYRA.
i i{cbloni. Id cft magiftcr mi.
P V T
X I.
•faoc
C A
ET cum ap, Sequirur. .
a B«tj.i5cda.l3echania villa fiueciuitas inlatcre mon
t;s Oliueci , qu_ ftadis. 1 3 .ab Icru falc vbi Lazarus (ulcicacus
cft.domus obedicrie intcrprecat:.Ec bene Ierufalc vcncurus
B & mudum fanguine _________________ r« A
redepturu«, pnmo A
Bechanam vcnic, £_
ibi a deuoca muliere
vnctuscfiquiamul-
(tw antcpaifioncdo
cedodomu (ibi cbe-
dicntixfecit, quoru
pia aitione quafl o-
doritero vngucnto
dcle&atur.Hmcci-
uitas ctia hxc m mo
tc Oliucti poiita dici
tur , v| ecclefia pcr
graca Deiciielalua
c! ■ lignctur,qua vn-
ciionc ipiruuulium
ch.nfmacu,i5tfcicn
t x & pictacis luce
foucc.Moscnim O-
liucttfpincualiurndl
ilribucorgrjttarum.
Neautcmabfconderetur ciuitas fuperhunc montepofira
mictit duosdediCipulisluisin caftellum quod contracos
tlijdodoics fLilicct,qut indocla vcl batbaiaorbisloca,qua-
ii oppotiticafttJli roenia prcdicationc diruerenc.Duos pro-
p.cr \eritacs ftienciam&operis mundiiram.
b Duosn dija.HiLi.llmi vocantur,bini mitLutur,qtiia(ha-
ric.s i.on 11 vi oc6f;(i t, vndc. rxj-ii Duoedutuc Hebteps
Xcde^.a dcA^gypio. Duoponac bocrumdc c.rra f.in^ta^vc fempcr
p:xpoiici cuniungam opcn icientiam.Duq ma Jara c/e dua-
Luist.ibjfisjpf.iacinduobus foncibus abluancur & abjuanc
^* cV cKiobus vecliDiii arcam domini portcnt, &. mcer duo thc-
iLibi;ndi>!i)inuuicognolLaut,fp.iituif«cntcpf.illentcs.
c Et it»i //,.J^tda. introcuntcsmundiTi, prcdicatorcs inue
p'Ctut poi uluin n.itionum,pcctatoiiiiii iuiiiculis alligatum
6c cciatii ludxorum.Omntscnim pcccaucrunt.Vndcapud
Macthxum alinaquoquc cumpulloalligata repcntur, qucj
fubiHgahs.ac d omita fignificac fynagogam.qua: iugum k
traxerac Pullus lafciuus, is: Jibcr gacs fup que nci.iojidi
fedic , qanemo rationabilmm doCloitieifrcnu cc-
impoluit, quo vcl lmguam amaJocohibcret,vtl in
vicx irc cogerec . Duo difcipuJi ad aialia miffi , du,
prxdicarorum vi
P. X I.
f Vifioni pacis in qua iminobilis fcclicitas quz eft mater
oinnuun nolituni.
Tcumappropinquaretlerofolyme,t& r
Bethaniiead montem oliuarum, mittit t
a ^Chantate iunclos. TFropter dilecVonem Dc ,& ptoxiini.
duosexdifcipuhsfuis, tSiaitillis. ltem t
caitellum quod cotra vos eit . Et ftatim
ICientes. IPeicstis.
d introeuntesilluc, inueniccispullumligatumfupcr quem ne-
a IRjtionabilium Doclomm corr gendo.
moadliuchoaminumredit. Soluitcillum, &adducite. Etfi
quisvobisdixerit, quidfacitis, * dicitecjuiat domino necef-
farius eft , & continuo illum dimittet huc. t tt abeun-
tes inuenerunt pullum ligatum ante ianuam foris in bi-
TFidei.
uio, &foIuunteum. Etquidamde illic ftantibus, dicebant
Hm.f-h
Alleg*>.
fubiugal
ingeccs,ali;i
cucifijncm i
Ecabcui
&c. BLMcpullus
cc lanuam f
uenirunnbiu
nuacnimefi
aic. Egofum.
mum per me fi
troicvit, cgredi
ingrcd rtnry c
«cquibuspjl
pulus gcnciu
bac, cuadhu
ianuam , 111 biuio
gatus crac. B
biuio, quianoj
huc vnam vi
queviacert
bac,fedpluc&
vndcLi s a;c, qc
dixerunt domini eius ad iWos.Quid foluiii> pnlli*. i No vjuqui;
pc fuperfi.Cioni dcdicus erat,fed pro libitu immundoru fp
cuum cipcibacur varij? erronbus.Comunis.n.qui cfi qtiii/
munduseftquiauccm mtinJus i^ia.iduscft,! >Iius D;id
d Vulluntlt.lero. TuJJus Iigatus &L md jmitus qucm
&. domant,populus gcutilis cft. Antcianuam tidc i,< um vii
cul s pccciitotum iuo um 111 biuioflatin libctcaccarbur
dub.rac inter roortcin &. vitam.
•: 1 hcoph.Vel./n biuio.ldifijn vitahacfoHiruscftaut
difcipulis pcr bapcfmu, cV: hde. Cofidei a vcro quaca dfis di
cipulispiadixcfit.l.qiK)diPiienirtipul]u,vndc-i
tim irit>otutes &c. £t quod itnpcdiitc abaccipiedc vnde fec]
%.\iV.Etftifuis-»obisdiXi.r.tqwdfjiiii^dc'tc&c. Ecqcth
pcrniittuiit atC!pcre,vndc fcquc.i-' <■<>■ tinuo iliudun
Et fknc dominus prxdixcrac.ua uvplccur,vnde fcquitur. t
flbcuiu.ir,uii,,pni.lig.a>ite ianuautf»ris j«. biuio & foLuunt >
tf Et
■ 1 ■■■■ - ■ ■ _. _~
DiuLS^
N I C Q L A V S D fi L Y lt A.
C A P. X [.
Er-»n._^.Hiccon{.c]u;ntcrdefcribitur confiratiofacer*
dotum.Ecpri.i oponituraduccusChriftiadtcplu,fccu-
do,fubduurconfucacio faccrdcrum,ibi . Et a!iad't -.Scnten-
tia pnmae par tis patct cx dittis Mat.ii.cxtepcis qua fcquur*.
1 ht
1 Etcumap.Ier. Monsenun Oliucti eftmediusinterleru
falem $c Bethaniam Sc ideoeftpropinquus vcrique.
z innuenietspul. ...Cnm ipfoafina cracfitruliccr fccundun
quoddicicM.icthxus. Sed Marcus lnccacccdcea quianoi
oporctcquodommaa quolibeceuangclitfa rcfcrancur. Lv
quia principalitcr quxi cbatur puJlus ad obfequium Chriit;
Bene-
MORALITER.
1 F.i cum ep& quitur.
f M.itnd.exd:. Pcrbinarium infinuans qtioddiTcipuJi ftti
labcrcd-b t-cmiii.imchiriciccri)t,iIicccDci&.-.ptpximi.
| /fK/n.j.I-iLiiiumundumadpadicandum.
f Jlluc,
t JlliiCyinne.pidlum liga. Id cft homincm diflolutum, prau.
conluecudmc ligatum.
t Snper quem «c.Quia null i voluit obcdirc.
t Soluite. Monitis vpftns cxcrahciues cumdcfuapratv
cqnfuctudine»
Et
97
Mc
arci
Cap.XI.
'j I Et din /.Beda.Quia in foluedo contradicebacaudito no-
A jjinedomini dimifcrunt. Quia magiftri errotu qui pnus do
< uibus conti adicebant,poftquam per miracula virrus fidei
,.minica:apparuit,amphiis refiftere no valebai: & ficliber
(edentium populus ad Dominum ducebatur . Et imponunt
yeilimenta Itia^ .
a fC^Quispoteftdimitteiepeccat*
tp.
$8
rr
iueiunt Apoftoli fonioies.
illis: Quid facitis foluentcs ptfllum ? Qui dixerunt eis,ficut
^Quja Domino necefliiius eft. ^Ptillum.
a praxeperat illislefus:&dimiferuntcis. ktduxerunrpullum t
a Peibaptifmura. b lldctt, prmamltolam im-
moitalitans
rh •<? b ac^ Ici"um:& t imptfnunt illi veftimenra fua , & fedit fuper +
VynnltO j "fHilunt quicoipoialua neiabftim-mi.-nn uoinam , vtinemi itei paient ; vel, 4.
jl2na O- bona exe,r.pia lequemibus pixbeant. *..-'., T
i Vt inoiVenfo pede pullus tianfiret.
c eum. tMultiautemftraueruntveftimentaiuainvia. Alij t
d fSententias. fDelibris. tProplieta|Parri.irdia:.
c aute frondescazdebant de arbonbus.&fternebant in via.Et
lApoftoli. fSaluifica.
f quipra:ibar,&quifequebarur,clamabatdicentes: i (Jfanna,
jj benedidtus qui venicinnomincDni, benedicluquod venit
^Mane venii ad Iudaos Clmitus.
ne
oftrinam , fcilicct
ircutum: vel fcriptu
:rumdifcretionem,
\\ ecclefiaflicorum
rum varieta-
:ibus hommu
i'(i}udaante
1 1 , quo
forcfiantdig
:.
Jheophylactus .
on autem co ab ei
.•ccflarius pullus,eu
nTUuic oftendens,
debebat fe ad
cntilem populum
insferrc.
ij ftdit.Hicww.
xpit regnare ,. vt
itegnec peccatum
lmortali vel lafcma carne : fed iuflitia & pax & gaudium
g fpintufancto.
■dti autemflra.Quiz multi martyres fc ,pprie carnis ami
ucxuenres,fimplicioribus via fuo fanguinc parat.vt inof-
nfiad fupcrnam cinitatem.ad quam ducit Iefus incedant.
Moraliter.Saluator noftcrafino fedcns Ierufalem tendic
landoanimam caiufquc fidelis rcgens, quafi iumentum
um ad pacis auerea: vifionem duot.In pullo ctiam fedet,
:mccclefiiv!::uer(a.!iter pixlidetjeamqueinfuperncpa-
sdctideriuniaccjcndit.
Hicro. Muiii&c. Pcdes , funtextremiquos adiungen-
im,conflituit Apofiokis,qui'ctfi non funt.doifum.inquo
ditdominus, t-ain.cu cum militibusa Ioanneinfiruuntur.
Mi) aut. Hicro.lufli vrpalma fiorebunt,Angufh In r.idi
bus, lati in floribus oc trudbbus : quoniam bonusodor
bnfli funt : & fiernut viam mandatorum Dei bona fama.
Beda.Alij autem.Frondes vel ramos dearboribustcdur,
n doJtnna ventatis vcrba, & fentcntias patrum de
m txceipunc libris.Iit hax in v-ia Dci ad animum audi-
risvenientis bumd'pra?dicanonefnbmittunt.
-;: TheophyIacr,us.Scernamus&nos viam vitenoftrecc-
•nces ian os dearbonbusjd cft,fan&os imitantes . Nam
bores fancii funr,de qiubus ille ramos ccjdit.qui virtutcm
irum imitatur.
i Et ijut prmbant . Prarccffit ludaicus populus fecutus efl
:ntilis.Etquiaomnes qui fidclcs funt vel fucruntinChri-
iimcrcciiderunt & credunt,& qui pra:eunr,&: qui fequun-
iannatlamant : quod faluanos Latinedicitut: abipfo
lim omies pnores etiam falutcm quxfierunt.
Theopfiylacrus . Std & qui prxeunt &£ qui fcquuntur no-
torum acUumijad laudcm iunt Dci.Qj.i:dam cnim in prg-
^ ritavitabcnum {eccrunc initium , fcquens veronon eft,
:• cquc m laudt m Dci finita.
c?/.> <juipe. Quonir.m vnafidcs, vnafpcsomnium.
Ilitxptctabant& vcniu'umtredtbant,c\:nos vct> flccrc-
iS. Etiji , prj-.bai t. Hiciu. Piacuntpropheta:, fcqtumtur
.xoh.uiyjiUi a, yflttm inuocat,id cft.lcx legem alteram.
, . g Bene-
Benectit.iiim.S>ec\iv6um foannem.Cum turbrc cum r^pcrc.D
vdlct,(S<: facere rcgcfugit:& regnum adhuc vjQyrus nohnt.
Nunc autc iain pafiui us regem non refugit fedici.Non bym
nos filio Dei, &c rcge dignos non cos rcprimit qui regnu Da
uidincoreftaurandum,(Si:prifca:benedi6tionistionuin con
cinunt: quiafciliccc
jTlieophylacflus. Vel proliibentesfanc dzmones quibns
t
non tei-nporalis, &c
terreni,fcd a?terni iu
c<rlis rcx ciicc impe-
nj: adquodpcrcon-
temptum ir.oi tis, &:
glona rcfurrectionis,
6c triumphum afcen
fionis pcrueniret.Vn
dedi fc: i pu 1 is poft re-
furrtctionem aic. bar
ta ejl mihi omnis pote-
ftas in caslo, & in terra.
h J\tgntirnpatris,&c.
ISeda. Perhocquod
iunguur : pfanna tn Hofislma
excellls: quodcfi la-
lus : fignificat quod
Mattli. i?..d
i. re^nu * patris noftri Dauid:oianna in t exceliis. Et intr6aiuit ' aduentus Chrifti no I™ mi;
iolurn hominum fa-.-Luc.j.c
lus,icd tocius mundi
tettena iungens ccclcftibus,vt ci omnegenu ficccauir,cede-
ftium,terrciirium,<Siinfcrnoruin. E. i
Hicron. Hoc Gabrieh confonat:qui ait:Hiccrit magnus,
&filiusakifikni vocabicu.'':.& Dabic i]!i Dominus Deiisfe-
dem Dau:d patns fui, Vc fcilicet gcntcm quam Dauid tcm
poraliter rcxit , & excmpla mfticia: pra?buic , tV fpiricualibus
hymnisad fidem,& Dei amorcmacccndic,!pfefan£bis,ver-
bis, donis, & protniffis regnum ccrlefte regcret, & ad vifio-
nem Dei lnttoducciet.
i Oftnna in ex. Hrergn. Saluifica vt iufti a^dificcntur in rui-
nam Angelorum , & teircm f iluentur ab co bencdicio vin-
cciitc,&: vcnicntein nonune Dommi.id eft,patris fui: quo-
ni.nn filius de patrc nomen fufcepit,& patct de fiho.
Olauna : vcrbum Htbraum,&compofitumcxintcgio,
& corrupco . Hoiiah rnim falua, vcl faluifica, na mcericdio
deprccancis. Deniquo m Pfalmd vbi Sepcuaginca lntcrpi e-
tes ttanftuJcrunt: O Dommc faluuni mefat.-in Hcbraroha-
beturnaadonai Hofiah na quod nofter Hiero.itatranfiulit.
Obfecro dominejuba obfecro. ldem crgo eft. O Domine,per in-
terieciionem t bfecrantis,quod obiecro Dommcper ipfum
verbum obiccrationis.
K Et it> 'ro.Hiero.Iam appropinquante paflione \a loco paf
fioniprxfinitoantefccula vukefie,vtqui cumcapere vellec
lbi inuenirc polient, vt oftcndvret,q, non inuitus,ied fponte
mortem iubirct.lntroiuic autcm ance quinquedes Pafchar.
Dicic enim Ioannes,q, ance ic:x ciies Pafchsc venic Bethania, Ioan,it.a
vbi ca-na ci facta, & Maria ibror Lazan vnguenco eum per-
fudit,&in craftinoafino fedens obuiantecu palmis tutba le
ruialem vemt. Inlegeenim diclun\cft,<j,decimadiemefis
tollac vnuiquilq; agnum,& fciuct eum vfqueaddecimum-
quartum dicm n cfis,mmolcrq; cu mulntudo filioiu I frael
ad vcipctum. VndcDominus ciccima die mefis,i.ante qum
que dies Pakha: ciuitatcm in qua patcretur lngrefius cft , 6z
certum fua: immolacionis diein confpirante peum ol con- F
iihopnncipum,&: ienioru cxpcdauit . Agnus immolabatur
I4.die primi meniis ad vt fperum,& Dns eadem hora agni
cu diiupulis fuis maducans vbi legalis Palchrcdccretacom-
«^ pleuit,
NICOLAVS DE LYRA.
seneditlum cjuod. Crcdcbant cnim ipfum citoregnarc in
-gno Dsuid, & rcftitucrc regnum tcniporalc quod a Ro-
laniserat vfurpatu,cuiuspiiudixit Chnfiuscoram Pilato
oann.i8. f i\tgnum mcum non ejl de boc mundo . Scd iupple de
coclo.
c<rlo. Ethocdiuinaordinatione fignabatur verbislaudan-
tium,tum diccbant.
2 Ofar.na inex. Licet non intclligerent,ficut &" Caiphas di-
xit nnu tem Chnfti futuram pro ialute mundi loan. i /. licet
hoc non lntclligercnt.
Et
MORALITER.
Et du.pul. Ad confc-ffionem fidei Chnftiana:.Sequitur.
Etmpo.ilU ve.ld cft,virtutumopcra.
Etfeditfu. tuni. Per obcdicntia:a6tum.
Multi auttm flra.Na quar.doaliquis infolens petfeciecon
cuitur ad Dcu^hj plurcs animari folet ad iimilc faciendu .
Mi\
f ^ili) /tutrm frondes . Pcr qnasfignificaturlartitia propter
quodperilkisfignificanturilliquigaudenc, &: Deumlau-
dant muraoone rah.
•f Et mtroiuh lcro.in tcmplo . Beda.Formam nobis rcligionis
quam fequamur demonftrans, vr cnm quelibcr loca in <i bus
fit domus orationis intramus,ad hanc primo dmertamus.
Et
599
Glof.ord "& Nicolai de Lyra . 6oc
t abij*
gendafcccdunnus.
* Theophvlacrus.
Myfticcnucem Do-
tniuus iniroiiur m tc
plum,fedrurlusexi-
uit , oftcndcns quod
ipsu rclinqneixt dc-
ferrum, A^ intapi-
nam.
b Et circumfpe. &c.
Non fcmcl hoc tc-
cic, lcd pec omncs
xicns tn montc Oli
ueti morabatur , fi-
cut Lucasait. Doccn
do cnim incrcdulis
officiu corretrionis
B fcdulusimpendcbat,
tPe cufto.ei*- mancndoapud fide-
lcsgraciam bcnigni-
tatis ptopitius cxhi-
bcbat.
Moraliter. Circun
Theoph. Volcns oftcnderedif-ipulis quod fi vellci
qui crucifixun craic tpfum,in mome.o pofleexccrmi!
d tJoncnimerattemp.ficoru. •fcChrvfofioinus.Don inu
rctcpns fiudiiqua.';iiuctn ficu,& nou mucnicns malcd
Qutaomncsqut mandata legisadimpUnr, ifti fuo tc
refrufbficaredi
tur liaiccttilliidu
d.uu , non mttcbi
a
b
I«.x» t
cha.c.fi
luc.io.g
tlfa.Kf.*
& plcuir ,cerc ffus eft, cu cis ad locu oratioms, vbi coprchcfus a
A IuJxisA' li-j;arus, iam facrm bcarc immolanoivs inchoauic.
a intewiplum. Excmptota dcdtc nobis,vcquocunq; vcinre-
mus, pt unum ad domft orat loms ii ibi ficyliucrcamus : & cu
iv. s pt roiationisfludtum Dcocomcd.iucrimus .adcapro-
pcer q - 12 vc; . i m us,a - * ^ ^^ ^^ Tiwx eniiB ?ttl?eIW„ fllit, & * «ib mim. w * »
nbc ..»Uum hol>i.mm n.uc.mcy^ mundlv,llUI n0,
Ierofolymam in tcmplum , & circumfpedis omnihus cum « Ql» ^"
. , y, I ,„ u.Oc .0. u*»«U. ,g,o p.ruu.o .pud U.».. * fa~ c.usjubcc. hofpu.u». 1 1 M I mCTCh «I
iam veipcra eOct hora,tc'xijc in Bethamam cum duodec m. t ^ < £ rmane, <r
EtaliadiccumexirctaBethaniaeafurijt. tCumquevidiiTct ,
, ,ld c4Jyn-opm.ucffit.rn m.nd.c homlnnm, «c faperfKiionibui icop.ua., cu. dcncga, fruflum
^^^,^^^h^^^\^^. d- 1Ej„i opcis.
al5ceiicumhabentefoblia,vecnit,Gquid I forteinuemretin
lcdpcromncs b ^ , ., ., . _. ^i,|u.x.nfiocf.ua.^b..-,
au.nqucd.cs. Pcr d ea.Etcum vcnilTet adcam, nihil inucnitprrcter folia. Non
d.cmin rcmplo do- c cnjmcrattempus fkorum.Etrefpondens*dixit ei:1Iamn6
ampliusinarternumquifquam cxtefruaummanducet. Et 3
audicbant diicipuli cius,;& veniunt Ieroioly mam . Et cura
f introiflfetin templum ccepitcijcerevendcntes, & cmcntes
g fQuodfolior.cionidedic.mr. TQui honoics ucndum, & gt.d.s crmmt.
h detcmplo:&incnfasnummularioruni,&cathedrasvendcn ]
1 tium columbas eucrtit; t Etnonfincbatvtquifquamtranf- 1 ^J^0^
» ,Coramuneimmundummerc.ndigratunonDeod«t.catu.i.. _ y.i tfa... ^
fcrrcr vas per templum : & docebat dicens cis : Nonne icri-
* ,Non taurorum, ueli.ircorimi.
k ptum eft: tquia domus mcadomus orationis vocabitur,
mnuisautcmapct
ctis no folum
vtvtrtucesobfcruc
fcdfupramad
clificcnr.
•;: Vifror Arr
chenus . Ini
facto illo
quodda'1'i in:
babenli (t^bitur, ej
q.ii non babet ctiem 1
ftveiur id qtlod ball
videbatur.
e lam rirn ■
fpecb,&:ca:t.Infpicic
omnia corda, & in
contradiccntibns vcritaci non inucnic vbi cr.put reclinet.Sc-
ccffitadfidclcs,&:ineisquiobediuncmanfiuncin fccic.Be-
thania namquedomus-obcdicntise intciprctatur.
c Cm.quevtdiffct. B"da.S.cutpcr parabnlas loquiturica fa-
cit:ideo efuricns in ficu fru&um quent. cuius nondum tcpus
clicr.ouic.liacameperpccuaftcnlitatcdamnauii.vtoflede-
rec plcbcm quam docebac propcer folia,id efl, verba lufticia:
qu? habebat fine frudru,id eft,bono opcre non poflc faluan:
fcd exc:di,&: in ignem mitci . Efuiicns ci go dcmiims vidic
ficum foha habcntcm , & fructum m ca qiiarfiuii & ncn in-
uenif.quia falutcm bum."ni gcncv.s dc icicias viditluda;;m
habctut m eloquia lcgis 6i prophctarum, qtiafiuir in ca fiu-
clum boni opcns docendo , ccrnp;cnc!o,mirficulalacicn-
do,&: non inuenir,idcodamn.iuit.
^« Viclor Antiocbtnus.Er.curinquis,feruarornoftcrfi-
cui ,qua:infonsalioquierat, nequcemm fiaiunTtuncccm-
pus erat,malcdixit?Ptopter difcipulos hocfecic. Pjfteaqua
enim vbiquc bencficia prxftitcrat,nulluu. autcfn punicrac,
confcncaneum eiat.vt ahquod quandt-qi c pumentis virtu-
tislpecimcncdcrct, quo Apoftolihincd;lccrcnc, licctlu-
C dsis veniac poenicenciecjue iocum ctemcn ccr mdulget , nc-
quc omnem ftati m vita- fuccum lllis adioict et, tamen,imo
vcro in nihilum illos tcdigerc potuiffec.
•j* Theop.
aChnfto. D.l
me mal. in ig. •
r /.'. & non de, nB
Arbor ftcrif^H
ncto, fcd potiusG
flo paupcri, & efurienti frudrum pieratis quoindigcJ
f Capit eiye.ln ipfa re oflcndit quod pcr f guram in f«
cic.Ficus emm non peccauit li^antc tempusfiuttum noii
buic,icd faccrdotes.
g Fendentes. Bcd;i. Ea fcilicetquequidelonginqiiover
runtab indigenis offcrcnda emcbanc. S- cigo hoc ;
quanco magis nfum,5i vaniloquium,&£ huiuimodi?
h E/ ca. Beda.Colubas vcdunt qui dc impoIicionenMi
munusaccipiunt , perquamfpinuisdacur, c.ui pei
bamfignificarurqui m fpcciecolumbe fuper ( h:
parun. Hoiuincathcdraseucrcic, quiafacerdocu
don.inusdcicruic. Hinccanoncscalcsa lact iduciopnu
pixcipiunc.Omnesenim cales vcIanceDeioculo>
humanos fcmpcr priuantur iaccrdotio.
4« Thcophyl. Sed &: iiqu:s bspufmacis gratiam^&rpm
cem cradidericdxmoni^pcrpeccacumjliamcoliir^
didit,&: piopccr hocforas eft,&: de tcmplo eijcuur.
i Etmnfi. Fucuniudicij cxemplumprxmictit, quadoo
ncs reprobos ab cccleiia rcpcllit,&: ne vltraad cam nirb;
dam increnca:terno vetbcrecompcfcit.
K Do>»«u»t.Moral.In pra.icntidomusdominicorefi.L"
ecio,cordis pui ihcacio.vc non caium peccaca qrx incraw
lac compunCtio diuiru.tus immifla,icd ne vlcra i cpctarar :
4^ luuc!
. ■ !
Aflu.ij.t
NICOE AVS DE LYRA.
i Et cir.&c. Licet fuillcc hononfice rcceprus a communi
populo , fc pra-dicaflcc per cocam dicm viuue ad vefperam ,
nallus tamcn inuitauu eum ad hofpicium in domum fuam :
&:idcoctimdifnpulisredijcin Bcchaniam, vbi mancUnc
Martha,Mana,&: Lazarus.
l I| alia die cuin i A;r«if.H :c confequenter defcribitur cofu-
tatiofacerdocuin:&:prinu)iignoicnilbili:fccundo,facfomi
rai»ili,ibi.Ef chwi/xrw/ifiKCcicio.vcrboracionaoilijibi.Ef ve-
ntuJtt rurfum. Scnccncia primar parcis pacec ex dictis Macc. 1 1.
3 Et cum introiffent in templum. H ic ponicur confucacio faccr-
docum
docum fa£fo mirabili,&' primo defcribicur dicfa conf;
fccundo, mcidenter ponicur dilctpulorum inflruciio,;
cum vefpera eflec. Circa pnmum icicndum,c)j ians in
le faftum fuic.cj, vnus homopaupcr omncs vcndenccs,
mcnccs cijcercc de ccmplo, &: nuilus ei rcfift eret. Sec f
cnim o, dtcunc fandi, quidam fulgor mnabilis egrcdid
de vulru cius,& oculis.quo ccrnci iacerdotcs,&: ccia al
valcbanc refiiierc ci.Ec lflacieelio fuic ilgnum.o, faccrcjoi ;
cifcnccijciendi deccmplo,&: orficio,canquam iiidigni.
4 Etnonfinebat vt qnifcfnam transfer.vas per tetnplnm.kt !
de vafis humanis viibus applicandis, quia vaia diuino <
^^^^^ depurata
M O R A L I T E R.
i Et chcirfpe.tjw. Qin.i nullus rcccpit cum in domum fua .
f ^Ab )t in BctbaniamSluaiviw, gaudiofc rcccptflcnt cnm m
m3nc;i.' iJco pciiflosfigmficanturilli quicumg ludiorcci
piunc predKationis vcrbum,& tamcn nonfaciuntftuctum.
f Cfmtjue v,dif.[(lcu pct ipfam flgnificatut hypoci it,. habcs
t.intum .ipp.ii cntiamfanchiatis,&: non cptra:proptcr quod
X>c\ malcdictioncm mcurric,
£t
5 Ef cum introiffet &c. Ifli func adulatorcs qui laudes fal i
vcndunc pradacis , &: ipfi cas cmunc ecclefiaf hcis bprtcfic ^
indcbicecollatis.
t Etmenfas. Iftifuncmaliprarteri, &curaciqui magis f
dcnc pccunijs lcuandis,quam animabus faluandis.
t Et citbe.&c.ld eft,ecclefiaftica facramcnca.in quibus
tur gracia:fic igicur domus Dei fpelunca iatronum cfbcit
quta latrocinrum cft cjuidquid didtis modis acqun icur.
flO
M
ara
\a
cdittinagratiapcrfeurrans. ,
■itcmfe. Ad boc coim in rep?o erat, vt vel no danrcs
atcrperfequcrcLur, veldantes fpinru.ilirer neparet.
l,&:domus Dei mens efi,& confcienn.t fideliu,qujp
in :iwne ^pximi peruerfas cogicaciones ^pferc , quaii in fpe-
Ma iacrunes leii-
Cap.XJ.
601
de:, &c fimplicicc
orliecesintcrriciut:
& ;mens iam non
$ dous Dci , fed fpc-
jur-acft latronum.
ncophy-ladtus .
Sp.jcam iatrouum
tcr.^lum nommac,
praerlucrum.Ges
naique latronum
Bjcrum fe congre
Mquiaergoillaa-
Hdiaqu^adfacn-
3 oblata erant ,
■1 lucri vende-
H, latrones lpfos
Bj. Adhocenim
in mplo eranc vel
Hod dantes cor-
Hjjiter perfeque-
^tcunveldantesfpi
n iliter nccarenc .
Kicns fidehfifpc-
iua latronis fic ,
0 relicta iim-
e fancticaus,
:onacur agcre
qcvaleat proxinus
n< :re .
rt trdamfj. Beda
A dicibus arcfacca
cficus, vcoffende-
i 5Non in Iudxa.nc I lerufalem tartum
a cmnibus gentibus. Vos autetn feciftis eam ipeiuncam latro
fli ftmc fcripra:& hofc rame legimus factum prccibus G rcg o
rij Neoc^farjg Ponri Epifcopi.Sed mos.diabolusproprer (11-
perbia qua fe contra Dcum crexic dicens. Similis ero altifii-
mo,hicad praeceptum predicatoru abclecfisexpulfus in ma
re, i.in infideiium aroaras , & turbulenras mentes vcfaniam
fuam exerccre
miciitur
acrius in
D
k
per-
qui ranro
eos quos
num. t Quoauciitoprincipesfacerdotum,&Scriba2quxre- t pofiidetfkuit,quan
bant quomodo eum perderent; timebantenimeum : quo-
niam vniuerfa tu.rba admirabatur fuper do&rina eius. Et t
a TQuia in ludzs tenebras reltfjuit Sol egrediens. b ^ Ad aliam b;iieuo]am,
& obedicntem.
cumveTpera ciTet fadlaegrediebaturde ciuitate. t Etcum
a ICumSoI occidir ludcris.cnu.r Auoitolis. _ b ftpfe cum Apoltolis. c fSynajogarn.
d ICain.it c.iteris,acjmbusoinnis Hmguis iuftus requiritur ab Abel vfquead Ziciiaii.iiii .
b manc trabnfirent, viderunt ficu tn aridam factam a radicibus
c recordatusPetrusdixitei : Rabbiecceficuscuimaledixifti
aruit-EtreipondensIefusaitiNis. tHaberefidem Dei:tAme
a fld eit Clitiiio, cjui el: inor.s irekensde lapidesbfc.lo (ine i.iaiubus.
d dicovobis, quiaquicunquedixerithuicmoanti, toIlere,&
a fGentes.
mittere in mare\& non h«eiltaueritin corde fuo,fed crcdide-
rit : quia quodcumque dixerit fiar, fiet ei. +propterca dico vo- 2
bis,omnia quxcumque orantes petitis credirc, quia accipie- s
a 1 Reftac ridei. b f Vos qui tanta: perfectionis non eftis.
e tis,&venientvoabis.Etcumftabitisadorandumtdimittite, 4
a TQneiimoniar. b f Qui vos larfit- c 5M»gna fiuucia. d tNonuniuS.umncs
, enim fratres eltis.
fi quaid habetis aducrfus aliquem,ut tk pater vefter qui in ce-
a ftnffis. f TrcniL-nda lentenvta .
liseft,dimittatvo bispeccata veftra.tQuod fi vos non dimi-
icritis, necpatervefterqui inccelis eft dimittctvobispeccata
1 A Bethania.
veftra. Etveniutrurfumlcrofolymam.EtcumambuIaretin 5
■rgcns ur.pij, no
ad mpus.vei ex parcecorripiendj extemorum incurfibus,
cc :r pccnitenciam libcrandadicut fope faclum efi.ftd om-
H»crnadamnacione icricnda.
htcr. Arefactaeli a radicibus , vc oftendarur non folum
hu ano extrmfecus, fed dmino mcus iauorc fimdicus defii-
tui Ja.nam 6c vitam perdidic in coelis, 6c pacnam in cerris.
datus Pc.Pctrusagnofcic andam,^ abfcifam, radice
^i lccedic oliua pukhen ima fructifera vocata a Domino *
Vi e fequitut: *Amtn dico vobiu
nquedtxe. Beda.SoIcntquidam dicere,c)j noftri no-
di. plcnamfidem habucrunt, quimoncesctansferrenon
pc itrunt . Quibus refpondemuSj q, nec omnia fa-tta Chri-
fti
roa piorum lxfione
fe expulftim gemic.
Hicrony. Sedhoc
f iclum eft . quando
dixerunc Apoftoli :
Dignc transierimur
ad gentcs , quia vos
indignosiudicatis.
Bcda.N0tand.1eft
diftinctio tfeprecan-
tium. Qi^ii pcricctam
fidcm habtcorado,
vcl iubcndo etiani
poteft cransien e,vcl
corporalcs monces ,
veletiam fpintuales,
vc Paulus de Elima
ma^go quem ocuhs ,
& arte nefanda pri-
uauit : 6V. dc 1'hyro-
niiTa in Philippis .
Qui aucem ad fifti-
gium cance perfedio
nis afccndere ne-
qucunc, pecanc iibi
peccaca dimicci, quo
ad vicam mereanciiL
incrarc perpecuam :
& fine dubio impe-
trabunc, ficamenin
fe pcccancibus primodimirrunt.
c Et cum fta. Hieron. Mai cus fuo more.feptcm verfus ot a-
tionis dominicas vnaoracione comprchendic . Isnamque
CUi dimifla funtomniaquidamplius rogabit,nifiqu6dpcr-
feuei et in eo quod obciniiit.1
# Vi6lorAnciochcnus.Senfuscft,vtanimimudiri:!quam
vera penitcntiapanr,vobrs obtingat,veniamq; peccacoi urn
confcquaniini , pc: grattntam imiiri.-r ab homme vcbis llla-
tas condonationem, viam vobis ad Deum muninr, anfam-
que,vr vcitras verbis noxias, gi atuuocondoncc, illi aftcctu.
Pcr hxc autem Apoftolos in fpem engit,quaii dicac,nullam 1
vnqua repulfam metuefitis,dumodoorationcpura fideque
^ munitam
|Mitc.'n.b
tlnbeti1!
M.\u. 17. c.Sc
J2.C
Ifa.i4.c
M.irth. ?. r. a
loan,i<i.b
f Mn.e.b
E
tMat.i8.4
NICOUVS D E L Y R A.
ij.itataibidebebantciie,^: nonalia.Czterapatcntcx di-
ftMact.ii. 1 £(fKmTf//5craf/Je'.Hicincidenterdefcri-
I difcipulorum mftrHttio,eoquod Petrus fecit mentio-
nc carcf.Klione ficus fubita ad maledicttonc Chrifti,& io
■ uic eos occafione haius dc efficacia fidci.Sccudojfie cf- .
!racioii!s,;bi.T'/-op erea^co^y^.Sentcncij prime par
1' itetcxd ,ti'; Much.ii. 2 Troptereadicovobis.H\c in,
.eetiicaciaoiationisqiia;procedicex duo-
ci, vricli.ccex nd.iccicicudme , quod nocatur c,urodi-
? ilffcimtfue orjrttetrfTc.Ei hoc eftmtelligendum,
q' joqu'sorac,pie,profc,c^ perlcueranter. Nifienimqnis
idctt,de percmcmibus ad ftlute,oratio eius non cft
ilis. Iceii oret proaliodepcrtinencibusad faluremv
rc cftcciu ex dcmcrico ll 1 ius pro quo orat. Ite ii ora£
piprofe,-ioi: in p: , (cucracer pot carerc cffcvtu, quu Dcus
i;i flacim dat bencficium petitum,fcd diffettaliquandq vc
c<ruocemporedctur,& vtcxdilationecariusheat. Sccu-
d n ex quo oratm b.ibec cificacia.cft difpofitio orats .f.qn,
niretmctiram, vcl rancorcmpillurn qui fibimiuna fccic
vIedrEccl.i8.a.Hoinohominiferuatiram.Cv: a Dcoquc;-
i ricdclam.quafi dicat fruftra: pcopter hoc.Et fubdicur .
4 Et cumjtabuis ad orandnm. Sciendum camcn,quod hoc in-
ccih-
telligiturdercmiflioneoffenfx, quiahomoteneturcfTein
clr.n tac ■•, lcd rcmilTio iniuriz ilon eft de neceiTitace. Poceft
enim aliquis peterc fecundumordinem iuftitia; recompen-
facionem pro liiiuria fibi fidta.
5 Etveniifiitrur.lcro. Hicponiturconfutatio facerdotum, An chriiri.":,
Sctfbarum; &c Scmorum verborationabiln&patecfcnten- vitandi ic.m'
tiacxdictisMatth.il. ( iadi canla,de-
Ad euidcnciam di^forum.&dicendorum qu^ritur vtrum buit p"t"I"1 ^
Chnftus tn prardicationibus fuisdebuic vitare offenfionem , "^ incTepa-
vcKcandalum facc;dotum,Scribarum,& Pharifxorum. tionem.
Ecacguicurpnmoquodfic i.adTimoc.^.a.dicicunScnio-
rem ne inorcpauens: fcd obfecra vt patrcm: pra-dicti autcm
eranc fenjores populi,& pacres:ergo&c.
hem t.3d"Corinth.io.g.dicitirr: Sine offenfione eHote lud<cis,
& genubns^? cccltfi£ Dei : cunvigitur iada Chrifti , & dicfa
fuerintnobis cfata pro excmplan , videcurquoddebuitca-
uci f .40 orfcnfione prajdictorum.
Contra If.i.S.fuera.t prophecatum,quod Chfiftus foret jn
lapide oiT. nfionis.cx: petra feandili duabus domibus.I(i;;cl. Sc.1nd.1kim
iln. Duplcx cft fcar,dalum,actiuu &paflluu.Actiuum no duplex.
habtuc in Chi :u ■ locfi,cj.a caicfcadalil eil didu vcl faciij ah-
cuius minus i :: ifi.,p;\-Ljcs alceri occilionc ruinc,vc hf ex ver
bis Hier.fup Mat.Oia afu facf a Sc dicf j Chr:fti fueruc rccbL
iima,
J
MORALITER,
f ^S0audil6frincipesfacerdotum,&c.Adhuc durat iftaperfe-
cutio
cutio contra detcfiauics vitia corum
quitur.
Bapt-fmis Joannis. Sc-
6oj Glof.orcl.&NicoiaicleLyra. 6
o
IMiti'»i.c
luc.io.a
PJl.IjJ.C
4& munjtam cbculcritis.Quia ergo diuinam illius vimucm non
& fatis t xplor uim habebant , proprereaab incrcdulit.itequa
tc ucbantur, cacitc illos abducctc, nccnon quantum iit fidci
ior oftcndciccpntcndit.
a la qua pottit.ttr.Di: Dcj dubitant potefiate:&: volunt fub-
mtellijii duboli ctle
quod tacic,
* Thcophvla:tus .
. ^- autem diccbac,
Jcntcs, ipfum io
iudicationcm redu-
».cre, vt lidiccrctjin
potcflatc mca.ipfum
lencrenc.Si.-nitemdi
ceict,inpotcftatcal-
tcnus,ab eo difccdc-
re jropulum procura
rct.qui ipfum Deum
cllc crcdcbar.Domi*
nus vcro illos inter-
l( dcloanncnon
frulira^ncquefophi-
ftice, fed quiadceo
Ioannes perbibucrat
teflimomum.
b laienogabo. Pote-
rat apcrta rcfponfio-
necalumniam tcnra
torum confutare : fed pmdcnter intcrrogat , vt vel filentio
fuo vel ientcntia condemnentur.
c Si dixerimus.Hicr. Dc lucerna mundi obfcurantur : vndc
dicitiParaui jucerna Chriflo meo: inimicos ems indu cofu.
d Qtare ergo &c. Quafl dicat. Qiicm confitemmi dc ciclo
habuillc prophctiam: mihi cefiimonium perfiibuic „ ab illo
audiiiis in qua potcftate hax f acio.
e Si
tcmplo, acccduntad eumfummifacerdores^ckrcrib.Tj&re-
CMn Bee!*ct>ub eijd»d*SK>oi>, a f Apeitc tihuni Dci urgiiit, <jurm put-nt non luis ,
- iub u.nbir .
niores,& dicunt ei: 1ln qua poteltare ha?c faris: 8* quis dedit
tibi hanc poteftarem,vt ifta facias?Iefus autem refpondens,
ait illis:Interrogabo vos,& ego vnum verbum,& refpondete
mihi,& dicam vobis ln qua poreftate hasc facimi.Baptif mu
Ioannis de ccelo erat.an ex hominibus?Rcipondcce mihi At
1 Cornuto coarcYati lyllojjiliiio.
illi cotrirabant fecum, dicenrcs : Si dixerimus de ccelo, dicet
nobis: Quarc ergo non credidil.is ei? Si dixerimus,ex homi-
nibuSjtimemuspopuium.Omncs enim habebant Ioannem,
quia vere Propheta eflct.Et refpondcntes dicunt Ieiu.Nefci-
a IQuia nonuultisfaten uot quod lcitis.
IHteion.Hic cum pciuerlb peruartitur Deus.
mus . Et refpondcns Icfus,aic lllis . Ntcjueego dico yobisin
qua poteftate h_c facian_.
e Si dlxerimui. Quodhbet horum refpondcant: v.
laquctiruuurostimcnt lapidationcm; fcdmagisc
ncm vcntatis.
f ?^«/Mf^(»//.,f*>ti.Beda.Duabusi isfcientia
ooculc^curquxrcntibu&,cumau;hisquiquxritniinusi
ligit.autod
temptu vcritati
diginisefTcuidi-
apcnn.Propcer.
rumdicicUfj Ac
mulca habco v
diccrc,quznoj
tcftis portaw ui
Propcer alterun,
litc fanclumda
uibus.
* ViaorAil
chenus.CumiH
to lic refponfui
re vos detrcthti
quod veruoj igi
tis , (ed quod vt
dicere noo vc
liecjue < .
qua potejiate hi
liann Non r<
autcm ncfuo.k
fpondct«o/irf/r0
quidcmteflemillum,quiintefli.-nonium vencrat.vi
n;um perhibefetdeluaiinenon recipicu. Enimi:e
lllius tcftimonium me veram illam mcem eiie c
teliigeretis vtique,mc mrc tcncbras a ccmplo fubr
quid enimaliud funt au.intn, "<_ turpejuccum qt
plum fcatec , quam tcnebhe ,.qua: bonum „ honc
ni non hnunc.
NICOL/VVS DE LYRA.
fima:„idcoquefiioifia intelligiYdclcadalopaffiuo. Qtiod
cft quandoaliquis cx ditto vclfatio akenusbono fcadali-
zaturex impei tetiionc fua . Et iftud feandalum aliquando
proceditex ignorann:, vel liriirmicacc tllius qui icani.iliza-
tur. £c tucditia vel fatia hona.occultada func vel differeda.
quoufq; infirmi vel ignoratesinftruatur, nili finttalia bona
quajfinrdeneccflitatcfalutis, quarnonfuncomittenda pn
icandalumalterjus.Siautinfirmi Vv.lignorantespoftinftru-
ftione debitain fcandaloperrnaneam; sa cale Ladaiu non
^ procedit cx infirmitate vel ignorati3,fcd malioa. L;t cale fca
dalu eftcontemnendum,maxime/qneli conti a bonumco-
mune:quiabonumcommuiie fcmpereft pratfefendu vcih-
tan&paciquorumcuquehominu linguIanCi..XaleautcfuiC
fcandalu facerdocu,Scnbarum,&Phanfa:oiu,quia fua m.ili-
Cianitcban^impcdircdoitrinaChrifti, m qua confiflcbar fa-
Jus
lus poptili . Irrm fuis maiis excmpl is5cV monbus ;
populus ad peccadum. Icem perdoctnnam fuam
cuabancDei mad.itaproprer fuastradiciones , vc
fup.&idcoChnftusinpublicodcbuicvitia eoru r<
remecabhocceifireppfcandilu.Propcer quo i '
cu difcipuli dixifiwit Chnfto.S:is,quia Iudci auditoho.i
bo,fcandalizati funu-rndit. Simce iliosrceci func,&ductl
coru. S; cecus ceco dui:aru prefteciambo m foueam cad |
Ad pnmu dvcendii,cj,lo^[.turdefenib.honeftate, &in
bus.-nodcfcnib.a:catc,malii.'iacorruptis:q..ujK":fu,Kaai
arguedi,licut Damel dureincrepauir illos fencsimpadn.
Daniel, i j. Ad fecudu diccd'.'J,o, ho det ec line orfcnfil
lud^is, & gcnbus, ira q> dicto fuo, vel t tdo minus
pi ebeat alicui occafioncui ruiiie. 5-d ii de ver
iumkur rccfiusorinpcrmittitur , q>uam quod vericasrcl
quatur,fecundum quod dicit B. Grcg. fuper Lzechiclcn
MORALITER.
Dtub. de cau- t 'Keque ego Hi.vo. Beda, Quaii dicat. Non dico vobis quod
fisicuvcriu- lcio.quiano vultisdiccrequodfcitis. Duabiisautem cauiis
■ '.___ maxime
fis occultida.
maximc fcientia veritatis eft occukanda quercntibus.Cl
is qui querit.aut no eft capax ad intciligedcj quod quent |
indignus eft,vc ei dcbeatapcnn: & hic vcruq; concurrc '
A [\ Xli.
a T2'f capit illis in
\_j parabitlis , &c.
Scquitur. Lacutm. i-
ue torcular,autalta-
re,autill.uoiculana
quoruciculoquid im
plalini
X 1 1.
TDomuni Tfi-aclplanrauit.
C A P
■ |i/wunni i u*C! ^M^ui.mir , a»
T ccepit illis in parabolis loqui . t Vineamtpa-t
a 1 Deus pit« humano aficftu. b fCulrodiam Angelorum.uel niun.m t
ftinauitho^mo^&circuncleditrepernj&ft^clitlaVu, |
M 5Tciiip!mn, t, ISacerootibus. 10i>crarijsconducl.5l]ora ieit:a, Jc lcjtta.cc nor.a. a.
b & zdificauit turrim , &: locauit eam agrkciis, & percgre j
pfalmipr.r-n.
b Tercgrepmfe, \
Jiberu arbit
pcrandi noa m[
tione loci , quia t
queD.eus,3&ofl
compler
$ Siruh
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XII.
l TJ r cip.il.inpa. Hicconfequenter ponfttJr confutatio fa^
L/ ccrdotiim.&feniorumiuparabolis. Btpiimopom-
turcu.ifucariofacerdocum/ecundoPhanfcorum.cx: Hcro-
dianoimn, ibi. Et mtmritadenm . crrcio Saduc^orum, ibi. F.t
untadeumSaducai. quarcobcribarum, ibi. i>*omodoe /o
diotut f,nbx . ScntentiapTimcparcispatecexdiais Match\-i
21.
M 0 R A L I T E R.
\ E\ca'' ■ ■•'-', i"ae.impijit.bomo. Ideft,Chri-
liuspl.n,:
t J'-' - ndbdcriham,
3 &
zi .exceptis quefeqtiunrur.
2 Vineam pasii.bo. i.c oluic. Et dicitur a paftus pafta pafl i,
&. cft pi oprie moduscojtndi qiiu pjmtur fimus, vel pin -c
do tcrnrcuca radiccm vmcx, vel arboris. Radic esenm >
cundu Philofophum l.deAnima.funrori Ikmles.q
m alaliblisperoslUmimralimentu ,vndea'i.ati
fie per radices trahitiir alimencum certarnafccn.ao;
Mifodit Ucum. Lacus proprie dicimr locus vbifecijuur ir
_________ a^"'
3 Etfbdit lacum. Id cft, abundatia: SpiritulTaniti dcfliiM ^
t Etxdtficauhturrim. i. fpintttalem Angelorum cuftodi i.
t Et locauit eam .yricolis. fd cft.Qiytfijanfs, •
t Etpcregre prcfciTus efi . Beda . Non !oci mutationr ,
abn
3
w
M
arci
Cap. XII.
r««w. Primo mifllis efl Moyfes.g. fructum legis quam
ded'aca culroribus mquirebac, fcdcarfum d:miferunc&
vac im: vnde.Irrirauerunc Moyfcn in ca.& a.fan.do.Ec ve-
xat eftMoyfcspropccreos&c.
b r ittnm w/.tf./fr.Dauid & alios pfalmiftas,qui mifli func
poivloyfen: vccul
£06
tor .vinex ad cxcr-
CI'ri faoniopcris ex-
cit;'nc. Scdipfum
qucue Dauid, qui
cap pfalmodia:, &
fonin Spintufancto
Herac,afaiecerunc
fltes. Qux nobis
^JmDMid , autqudt
HeM* in filio Ifai ?
p|t rurfum alium.
cum cum cruufigcnres fidcm ciu; extingucrc , & fusm iu-
ftitiamquajex legeefhpctfeneniccbaitiir.
f Et eiecerunt. Notac pcrtinaciam eorum:qu; ncc crucifixo,
ac refufcicaco Dominoadprxdicacioncm Apoftolorum cre-
derc voluerunt, fcd quafi vile cadauer proiccei iit: quia qua-
tumin feerar, a fiiis
D
.prcnecarum
cho-
a TNon in prouemu,fruif>us,quia nullusfr.it. h «Frophetn.
a profe&us eft. Et mifit ad agricolas in tempore feruu m,vt ab
a 1 Frurtus uinca obedentia.
agricolisacciperetdefrudtu vineje.Qui apprehcnfum cum
a tAIij propTiets cxfi,alijunliieriti,alij occifi.
^cecidcrunt, &tdimiferuntvacuum . Etitcrum mifitalium
feruum ad iIlos,& tillum in capite vulnerauerunt,& contu-
c melijsarTecerunt.Etrurfum alium mifit,& illum occiderur,
& plurcs alios quofdarn ca:dentes,alios vero occidcntcs Ad-
a ^Chxiftum vnigenitum.
hucergo vnum habens fiiiu*m chariffimum, & *illum mifit
IPer uoni.-.m.
d ad eos nouiiIimum,dicens:quia reuerebuntur filium meum.
c tColoniautemdixeruntad inuicem:t hiceftha?rcs.Venite
occidamus eum,& noftra cric h*ercdiras:& apprehenden tes
a fld elt,plebem.dicei'(es,quia Samaritanus cs tu,
& darmonium habes.
f eum occiderunt,& eiecerut extra vineaam . Qiiid ergo facict
j&rcs qui fub g dominus vinese?, Venict,& pcrdetcolonos,& dabic vineam
E X prophetis fue TQu.quo jlio modo implebitur hrc Tciiptuia. [IChiitlum.
intelligimus.vn h aliis.Ncc fcripturam haclegiftis: t Lapidem qucm rcproba-
I bi.T^eccJfe efl ii»«
r mnia qu.t fcripta
u Uge Moyfi , &
dum eft iftud,& eft mirabile in oculis noftns.jL t quejcbant
1 VictorAncio-
lis.Perpnmum
Bim.alij ecs paftores,& Doftores defignacos volunr.qui
2 E'i,e vixcre,6c ipfum eciam Eliam,caBterosque prophe
tnc temporis apud ludeps florebanc.Per fccundum
■:um fuis foeijs ,
■ iis srtcftacioni-
■opiiium conuc-
Hic,&malahui'c
H:\renturapraedi
■jit: Etrurfus aliu
JB:.Histribusfer-
gradibusom
f Migiftii , qui ie & alios Deo d-gnam domum atdificare d^bebant.
b ^Duos condcns in fenietiptb, ex utiocjue popuio unam ciuititem, &
uuum templum iibi ^uiri.ans.
ucrunta?dificante's,hicfac5luseftincaputanguli: a Diiofa-
finihus excludentes
gentibusfufcipicndu
dederunc
•5« Vi£tor Artcio-
chenus . Coloni illi
Chriftu excra vinea ,
hoc eft , exrra cem-
plum, &c ciuicate eic-
dum.occidcrunc.
g feniet,erc. Beda.
Auferecur avobisre
gnurn Dei , &: dahi- *fuum
turgcnti facienufiu
ctumeius. Hocaute
diuinicus fiiiffc pro-tMlt%lli4
cnratum prophccico
tcfhmonio, velexc-
plo probac dicens .
1\rc (crhturam,&c.
Hieion.Vineada-Mm8'1*
Cur ali js ab oriente,&
occidente, &c aultro,
& aquilone vcnien- 'Pf*Lii7.«
. t ' „, , Mitt. ti.d
CibuSj& recumbenti- Ltlc>.0.c
Wis curo Abrahatn >
lhnc , & tacob in re-
gnoo.Tclnrum.
B.:da. Cuicunque .. . .
fidelium myftenum m>tuiui
I faiam, Ofcam,Amos,&reliquoshifce patnbus xqua-
|o.!*r tcrtium autem Ezechielem.Danielcm.aliosq; illius
Hjiynagoga:duces,^<: miniftros. Iuxtahanccrgoparti-
C'oim,patcrtamiliastr;busdiuerfis annis,hoceft,tempori-
■Menit fructum ex hac fictnvel vinea qu<etcns,fcd nullum
fteric Ad prophctas itaque triennium illud rcferatur,vc
Husaducntui Domim noftri afferuecur,& non tcrtius.
«w reuertbuntur. Non hoc ignorando dixit, quia omnia
H,fcd fempcr ambigcre dicitur Deus,vc libera voluncas
Hnircfeructur.
i Ida . Intcrrogamus A rtiu, &C Eunomium ecce pater dr
Hare,Sc fentetiam tempcrat,^c quantum m nobiseft df
■pentitus.Quidquid pro patre refponderinchoc intclli-
Bprofilio,qui fedicit ignorarcconfummationisdiem.
^:tor Antiochenus. Hunc autem mific,camecll quid fu-
Bncracnonignorarec, quocolonos illos omni prorfus
Hninia,& porna dignos palam oftendercc,fi hunc canco,
Hn benigno filiofamilias morcm non gererenc
• >loni autem. Bcda. Probac Iudarorum pnncipcs non per
Sp* ■anciaChnflum crucifixiffe, quiainceJlcxecunccumcc
\z-\o df:Poflula a me,& da.cibi gen.harre.cuarn.Scc.Vndc
lbiofulcnces dicebanC.Eae mundus totuspoft eurn a.&fi dimit
v. am,ftc omncs credentin eum. Harredicas crgo filij Dci cc-
lci cft de cunctis gecibus ci data.que fangume acq.fiuit,re-
furJdopoffcdit.Hancmalicoloniptarripctcmolicbantur,
cum
bapcifmi, q, operado Luc.if.g
exerccaccommicccicur.qiiafivincaquamcxcolatcilocaiur. Mnt.»t.d
Mittitur feruus vnus.vtaker^ tcrtius : qui tnittd acc;p;at,
cum lcx, pf4ilmodia , prophctia , quarum acf monitioncm r.d
bcncagendum populus fcquatur, legicur . Scd miffus feruus
cocumelijs atfettus vcl cxfus clicuur,cum fcrmo auditus vcl
contemnicur,vcl blifphcmacur. M lfum heredcm qua ncum
in fceft occidic,qui&:fiIium Dci conculcac, vV:fpiricuiga-
ciequofanciificacuscftcocumdi.im facic. Peidico malocui-
Core vineadacuralij.cum dono gracixquod fuperbus fpcr-
nic.humilis dicacur.Manum mittei e in Icfum,cimore cui be
recinencur, cum quilibet folo nominc fupcr cam quam non
diligit ccclcfialtica: fidei & pacis vnicaccm,proptcr cohabi-
cancium mulcicudinem,auc erubcfcic,auc cimet impugnare.
Cumaucem cempus fueric peifequendoecclefiam quafido
minum ctticifigerc,&:oflentatui haberc gaudcbic
h Lapidem qucm rc.Hiero.Lapis reprobus,quem geffir angu
lus, coniungcnsincccnaagnum cum pane,finicns vetus, no
uum inchoans Teftametum.hic pftat mita 111 oculis noftris.
•}< Victor Anciochcnus. Dominusfeipfum lapidem vocatp
^dificatot cs aute illos lpfos, quos paulo antc vinea; colonos,
nimiruludeoiu potifices,& doctores;fcipfum porro poflea
quaabarchitcttisillisrepudiatusfuerat in caput anguli co-
fticutum afTcnt vtpote mediu inrer Iuda:os $C gcntcs. Addic
cadeadomino fattum elTc&L apud hominem pratfertifh in-
cclhgetes miraculi loco babcri.Adinitacucemm &C merico,
Chntfum poft morcem Deum viuu in medul prodire,fum-
maq; potetia cclcftib.fimul, & tcrrcftnb imperarcSc getes
ante profanas,sac^asdeoqueaccepcas &: familiarcs efficcre.
Et
NICOLAVS DE LYRA.
aq z a nuulo, & ibi colliguntur . Et ad fimilitudinem huius
loi s vbi rccipitur vinum ftues a torculari,dicitur hic lacus.
» tic eil fcrf.Ex hoc dicit Bed.q, faccrdotcs,&; legifperiti ha*
buerunt
buerunccognicionedc Iefu.tj ipfeerac vereChfsinlege^n-
miiTus : fed ifta cogn icio poftca ex inuidia fuic in cis obfcura-
ca,& hoc plenius ruic dcclaratu Macri.i q.quada de hoc mo
tainfi.huiusc. 2 Ei flarfre.ettro fene.Ex quo pacec eoru obfti-
natio
MORALITER.
ie dicitur a vinca , quia vinitonbus hberum opcrandi ar-
t>iiumdcreliquit.
■t Et mi.feruos fuos ad agr.lcl eft , bonos epifcopos ad malos
^riftianosatguendum . Etaliquos carciderunt.vt Ioanne
^mafccnum , cui abfcidei ut manum,&: fanttum Briciium
JitiimehjsaffcZtum, &Sanctum Thomam Cantuat icn-
"' cccifum,&: dc plunbus alijs fimilia leguntur.
f tAdbnc
f Udbucer.ynumh.f. Hiceft Chriftusg.mittit*inuifibilitcr
a patre,quando aliquem inftigac ad bonu: fcd aliqui funt in-
grati,eius mftinctunon folu repellcntcs, fed & peflime age-
tes:ptopter quod quantum in eis cft,occidunt cij.de quibus
df Heb.6.a. I\urfus crucifigcvtcs filiu Dei.Et fic Dei iuflitia ma '
li perdtuur, 8c vinca iocafalij, cti coifi loco boni fubroganc1
l Ef quxrebant cum te.& ti.t. Rabanus. Hoc quot^die gcritur
m ccclcfia, cu quilibctfolo nominc fupcr cam quam diligit
ccxle- •
607 GIof.ord.& Nicolai de Ly ra. 6
->
J-uc.tn.d
a Er nu;.+ic«».Beda.Turbam ttmebancatquequodperfe
nonrocerant, tcrrenx potefhtis immbus ethccic tcncabat:
vc! vt:pfiamorcecius vitetetur unnunes. Nupcrcnim Iu
tuc.»* t|2., fu^ AQRuftcGrtoc . quando in totoorbpwebrata eft
delc: iptio.rtipediariafacbcrat.Vndc feditio ma^na.Alijdi-
irb.ic Romanis pio
omnnus militanti-
bus dcbcre tributa
perfolui.Phanfari 116
d.l.cre popuJfi De«
quidccimas,&qux
in legc praxripieban-
cui foluoret , lubia«
cerc legibus hun.a-
rns • Cuius fcditio-
nis fomes adeo in-
ualuit, vt poft re-
furrethoncm Dumi
ni patriam, -V^ gen-
tcm , & regnum , &C
omnia perderc ma-
lucrint , quam cifc
tnburarij.
h Mapfler,fci. Be-
B da. Bianda,&:f<au-
dulcta inrerrogatio
ad hoc prouocat rc-
fpDTrdcntem,vt ma-
g:s DcumquamCc-
farem timcac, &di-
cacnodeberc tribu*
tafolui.vc audiences
Herodiani feditio-
niscontra Romanos
li de c.irnisrefurrtxttonc qiixftionc rlirecrc mou?!:
guixauccm ccm quandam tan.qyam vercgeftam,<
le (ic)nunquam vfu vcner.c y.z.} \ n.mi m:
dmcfatribusiuinii ii-.Kici b nunnmexti
dirri ulcatcinfcChriCUnncoicctuios, nulhiii j; pofi
iMlll C
ctioncm fUj
cercoeui
Sjdticsi fr{M
da. Qui
ncm co
ncganc, vcl n
diiiir, anima
cantes intcrn
corponbus, rec.C
■f cenfum
1 livpocrifim,
fuuuUtionem
tMut.'»o.e
I.uc.io.d
Kuii» 13. b
tW*ro*
t f Ovufi mentitum conu» f«,in <luo mntft pinbinr mm 'ic ra dkuTr.ipGi ervm e.1 b*re»,illi nnli i oloii.
b U<< modicum tunoic retarU4Htur, i]u i «umhiiii u nciat hoi.
eum r.cncre,& timuciunt turbam . Cognouerunr enirn, quo- c
^ldellutoptcr, ^AUasdirctit.
niamad eos parabolam hanc dixcrit. Et rclicfto ilio abie-
a IMilitibus Hcrodis, i|iu Icroiolyinis cnnt illis dicbus.
a runt.tEtmittuntadcumquordamcxPharir«cis,&Hcrodia- z
• ^Mellitiiicrnionibus ciKuaJmt , i'u.ui apcs mcl portan-
tcs in orr, aculcam 111 aorlo
b nisvtcumtcapcrcntin vcrbo. Qui venientcsdicuntci:Ma- t
giftcr , fcimus quia verax cs , & non curas quemquam . Nec
enirn vidcs in faciem hominum: fcd in veriute viam Dei
c doces. LicetdarittributumCa:fari, 'annondabimus? Qui
fciens t vcrfutiam corum.ait illis . Quid me tcntatis ? Afrer-
• «Sapientia fjjicnter agit, ut tuis fermonibus capiantui.
d te mihi denarium, vt videam. At illi obtulcrunt ei.Et ait illis.
Cuiuscftiinagohxc,&infcriptio?Dicuntci.Ccxfaris.Refpon
*, Quod neceflitatis. a ^Nummum.tributum.pecuniam.
c densaurem Icfus ait illis : t Rcdditcergo quse funt Carlaris f
a tQuod uoluntati». 5vos,3cdcc:mis, primitiaii. b ^Quia inlidiarum callidit.ite pra-ua-
lere non potetant. c 1 1d e.t , lupcr ftpientia eius.
f C3Bfari,&qu*xfuntf)ciDeo. Etmirabbanturfupereco. THtvc- j
g ncruntadeumSaduccei, qui dicuntrcfurredioncm non ef-
fe, &: interrogabantcum , diccntcs : Magiftcr, t Moyfesfcri- t
pfit nobis , vt fi cuius fratcr mortuus fucnt , & dimi.erit vxo-
rem,& t filios non reliquerit,accipiat fratcr cius vxore lpfius,
P6I.4J»
aurtorcm ccueanc. r r. r ' ■ r
c Qui fci. ver. Qui h & reluicitct iemen fratn iuo. Septcm crgo iratres crant,
putant intcrrocncio-
nctn Saluacorisigno
rationemede non difpenfationem , exhoc locndifcant ,
quod potuit fcirc cuius imago clfet . Sed intc:Togac,vt ad
fcrmonem corum compeccnccr rcfpondcat.
d Denarikm.Dcnatius genus nummi qui pro deccm num-
mis computatur,&:habctimaginem C.cfaris.
c l\edditc er.qu&funt Cx. Hoc ipfe fccit pro fe 8i pro Petro
foluendo tributa . Qv&funtDeiDeo . Hoc quoque fccic patris
implcns voluntatem.Aliccr./<jii^ equx fnnt C<c7'.C<*.Fmpref
fioncmfuximaginis.^Ke/a^f DeiDfo.Animamlumine vul-
tusciusilluftratam: vnde. Siguauimeftfiipernos lumen
vuhus'tui,c«:c.
f £t tjiuejunt . Victor Antiochenus . Adiunxit autcm reddite
qu&funt Dei Deo,nc quam ludeiscauill andianfam rclinquat.
fsfam ni hocfeciifet,dicerepoceranr^ Crfan adulari voluif-
fc. Siquidemabiccli quxdam res vilifqueferuitus videtur,
hominem homini obitnctumcertumqtie vedr/gal ilhexol-
uereobligatum cffc, Deoautrm nihil . Dcmum rcfponfio-
nisacumenadmirati(nequcenim vllarationcillum carpe-
rc pocerant)''idi conrufiqueabicrunr.
g Saducai &c. Dua? hasrtfes erant in Iudaris, Pharifsorum
*<:Saducarorum. Phanfei craditionum & obfcruacionum
(quas illi dcuccrofis vocant)iuftitiaro prxfcrebant: vnde Sc
dmilivocanturapopulo. Saduca:iautem,idcft,iufli,t5<:cor-
poris &: anim^ reiurrectionem negabant.
■H Victor Antiochenus. Et qmdem nullam hic il-
li
iufmodi fibu
gunr,quac
ci aru,tiac cos qi
fv.'runc rei
corporum.Poto
cem , &. tn jctk.
run» ahquaudo
accidcrej |
h Seprc»
Jk'd:i . 1
ncm f.tbuiaj o
nunc, vcr
nemncgec: Scc
fticc,fcpt
iine filij
ommb.n ;
gruunt : <
vitam (c;
diebus v
bonoop^^H
fuiic ,
morie.
mum,&-ip
na conuerfatio morirur, id eft, rranfir,quaii vxor mfot
da,quam illi line fruAu boni opcris excgerunc.
Hier.Mulicrfterilis, necrelinquensfcmc!^. cx fcptt
tribus,nouiffimc mories,fynagogam figmii,
mortuamafpiritufepciformi.qiu feptem patriarch
uit, qui non rchquerunc ei femcn Abrah^ quod Chrj
eft.Licetenim Iudxis nacus.camen gecibus d.ios
lier morcuaChrifto,nulli defepcem m refurrcctit
cur. Sepcenanoenim perfectorum vniuerikas figv
Sicut verfa viceper Ifaiamdicicur . ^tpp ehc»
lieres pirum vnum . Septem func ecclcua: q>ias domii
amar,arguic,caftigac:adoracenim vnatidc. Heftintl
fporca: fragmencispanum plene. Panes vc< b^ IpiiiCL
Sporca; veroeccleiix. Panes lefus bcnedcens fregic.tS
puh eius diuiieruc curbe, cu die fepcimo bened:x;c opcra I
requiefcensincis. VndelucefactapMmodie.quicti fapi
ria:& firmamenco in fecudo, qui cft mcclledusiSj andatj
tio,qui eftconfilij:& luminibus quarto,que func virtutt*:(i
volatilibus &: pifcibus quinto^qui funt fciccie.-animatii & \
ma viuente fexto homine ad lmagmem Dei ficto,
pietatis: fepcimcdiefpiritu timons dominiqui pcnnaj
ianctusinfeculum feculi , Sc rcplct orbem tcrrarun
Ecclcfia repletur non habens macula,neq; rug.im. Idcoi
Ecclcfia fcptiformi,id cit.pcrtedo cimorc repletui
ftus faluabitur,qui rogac Non incrcs in ludiciuin ..
NICOLAVS DE LYRA.
natioin malo.
i Ettimuerunt rw&<t»w.Exquopatet,quodex folotimorcpo
puli retardabantur a morce cius.
» Etm.aie. HicconfcqucntcrdefcribicurcofucacioPhari-
fxorum,
fa:oru,&: Hcrodianoru: *L patct fcntcntia rx didiis Matt ■
^ £f ve.ad eunt fa. Hicconfequcncer poniturconfuiatit W-
duc^orum:Et diuidicur m duas,in pjrtem pnncipalc
cidentalem, Secunda ibi, Et acccjjitvnusdefcribu. Scncctl
primx partis patct cx diitis Mact.ji.
M O R A L I T E R.
bcclcfiafticx fidcitS.: pacis vnitatem , proptcr coliabitan-
num fratrum bonoruin mulcitudinem auteiubcfcitaucti-
rncc ifripugnare.
i M<i<iiUrfimus,&c. Communiter dicicur . Qni bene fcic
Vngcre.bcnc fcit pungorc, proptcr quod mmuiotcs vngunc
c.cocl.i;» •Ur.c<.t:i*siuas,vc mciiiispoiTint vcnam pun^ere:
& fic fecerunt ifti,&: fimilitcr alij prodirorcs.
f l\cddite ergo,&c.Pcr Hcrodianos qui glonates in pclli
mterpretantur,pr^lati benc fbrtati fignificantur.Per Plw
fxos qui mterprctantur diuifi, fignificantur rcligioii hab
Sc vita ab ahjs diuerfi , &: ifti reddere debcnt Deo dcuoi
ncm.tSd mundo vitamexcmplarem.
j Mj£isleriMoyfeh&c.kxfoii3.i\iT vt funra Matt. J.
Intct
4g9
M
arci
<f
Cap.
All.
6io
meu inflammatiicc fpinasfub malcdiadgtlwftwCas abfij
niit.Inqu.cns : Dcus Abraha & Dcus Ifaac & DeHs i,c Ter
Deu iiommandotnnitatcfigniiicac , Deu itcrans vna fub-
itantja.ViuuntautquivendicantDortioncmfuaqu.mcIe-
geriu.Morcui vero iimc qui qucd vendicauetuc pe' diJcrur.
De mortuis ahtetrt. &c.
&primus accepic vxorem , & mortuuseft, nonrdidofenii-
ne. Etfecundus accepiteam&monuuscft,&ncciftereli-
quicfemen. Ectertiusfimilitcr. Ecacccperuht.eamfimiliter
fcptem & non rcliquerunt femen. Nouiflima omnium defun
Munthiu conuerlatio. I
£ta eft & mulier. In refurre&ione ergo cum refurrexerint,cu
ius de his erit vxor? Scptem;cnim habuerunt eam t vxorem,Et
Q^iia.
refpondcnsIcfus,aicillis:Nonneidcoerratis,nonfciencesfcri
a Ideo. b Cluiaum.
pturas nequc virtute Uei ? Cum enim a mortuis refurrexcrint
3 Wcmn iki m,tr; __. i* : - ' f .- ...
>domine:qui.i r.on iufiificabicurinccnfpe&u tuoomnis
ities.De his fcpce qualicacibus fpiritus.comemorat Dauid:
yjdniglg-mid >io[hapcper'it,quid diligcrnia qu*[icri< ,quid dinina
lia contiilcritycffidinimici infligatiofraudaucrit,r-uid obliuio
kricafubtraxcrit, qtiid bwmana fragilitas intulerit, quid ignorantia
UttHtda ff.Hcrit.
imnrs efFcctus
pfalmis inucni-
'rimus. Coccpit
■: & pepcrit ini-
(iatcm. Secundus.
.i in rnntnritate
naui. Tertius.
]c<t.i & occuita fi-
yi.isitu.t . Quartus
t . Inimici mei anima
rim circundederunt.
(nnuis. Obliuioni
i us fum tanqua mor-
ts&c.Scxms.Oijo-
hmUmbi ilici l/nple- t * Nemo ibi morimr, nemo natcmir.mc infam neefcnex ibi.
L< illuftonibus. Se- b neque t nubent neque nubetur, fed funt ficur angeli Dei in ce
lfflUS. DtlHJaiuueV' , . " S ■'Jutaqu*«'onePI»b""[u«eftion<meire. S , fc
|« men & ig»oran- c Iis- De mortuis autem, quod refurgant , non lcgiftis in libro
Moyfitfuperrubum,quomodoillidixeric Deus,inquiens, t
a Hicprobat.Titernitatem animarum. *
ego fum Deus Abraham,& Deus Ifaac, & Deus Iacob ? Non
Hic refuneftioncm corporum. ^
cft Dcus mortuorum , fed viuoru Vos crgo multu crracis. t Et i
acceffit vnus de fcnbis,qui audierat illos t conquirentcs: & vi-
, .„ , .... r Cumindiuerlislibrisdiueileordinenmr
3 domini ilk.- d dcns quoma bcne illis relponderit , intcrrogauit t cu, quod ef- *
lances.Spincus fa e fetprimu omnium mandatu.Iefus auce refponditei : quia pri- ^
mumomniummandatumeft. t Audi Ifrael,dominusDcus 3
a Dij Gcnrium multi funr.
t tuus Deu s vnus eft . Et diliges dom inum Dcum tuum cx to-
to corde tuo, & ex tota anima tua , & ex toca mentc tua , & cx
Id eit maximum.
tota virtute tua. Hoc eft primum mandatum:fecundum autcm
fimileeft llli Diliges proximu tuii t taqua tcipfum.Maius horu
D
.fpincus fcpci
rints eneruac vel
minat & illumi-
c Vnde feptem iu
ab auftro ar-
inres, SJaquilona-
i tencbrasin taber
.n
kcnciam repellic.
pritus inccllectus
ugentiam rationa-
almd raandatu non cft. Et aitillifcriba : Bcnc magiftcr vericate
quarric.Spiri-
t conl"ii;j,diuinam
Jenciam pru-
t uerinnuit. Spiri-
| c virtutis , inftiga-
tnesfortiter recun
c .Spiritus fcientic,
Hliuionem lubrica
ieffe non finit.Spiritus pietatis humanam fragilitate cle-
rnterinduJget.Spiticus cimorisimprouida ignorancia at-
^nter &. benc dccoquit & hcne replet. S ipiecia domu edi-
f it.Intelle£tusgubernacula inuenit. Cofiiiu bona diicreta
i K.Virtus,mpacicntiaanima poffidet. Scieciadaiitisfidei
ifalutismuncraacquirunt'. Pictatc.profpentaspfentis vi-
^&futuraconiiftit. Timorehumilicasconferuacur, & oe
■|:catumcxpellicur,quia iiuium fapicntia: timot dommi.
i Cumdmort. refur. nequenub. \&c. * Victor'Antiochcnus.
■lfus horum eft . Vos S.iducxi pro rationis veftrar funda-
iwo mendaciumponitis fcripcursc,qua:decainisrefur-
Ihone agunr,non intel!igentes,ncque vircutcm Dei,qua:
ia verboex ijs q non func, cofticuit vniucrf.i,coirupcaque
c naere dilapf i,in mcegrum identide inftaurat.non com-
ln<-ndentcs,Emnt ficuc angcli Dci in calu.Qucmadmodii.n.
a ;cloru mukitudo tamctfi mgens per generatione no eft
riltiplicaca.nc qiic vnqua mulciplicabicur,fed trh per crea-
| ne , ica quoquc cx fufcicacorum hommum mulcicudo iq-
l illif?culo,pcrgenerac!onem amplius no propagabicur.
c 7{eque nn.ntque. Bcda.Gra:co idiomaci Lacina confuetu-
cnon rcfpondet : Nubcrc cnim proprie mulieresdicun-
f:& vin ducere.Sed nos fimpliciccrdiclrum incclligamus
rquc nubcnc vin, neque nubcncur muhcres.
c Dcmor.au.ejr c.fuperru.lc. in qtio fimilicudo veftra in quo
J! is ardcbat, fed no cius fpinas columebat, iic vos cJoquiu
.. mcum
•2« Viftor Antio-
chcnus. C^iodaure
carnis rcfurreciio p
diuinam pocentuim
fieri queac, eadem-
que certa futura fic
olim,iddominushu
manx rat/onis an>u-
mencis miffis , ex di- f „nrtMi
uinar fcr.ptur.T fun- f ^
d.imentisconfiituic.
Ncq uc emm Deus
apud Moyfcn eoru
quenonfdncDeum
fe vocar,ied rcrfi exi
fietium. £^o, inquic.
Ibi fum Dsits ^ibrabam p:
&Dm Ifaac& Deus flX0(j. ,b;
i«(.o^,hoccfi,ego vi- Matth.ii.c;
ucncium eorumque
exifleciu DeusiLim,
mortuorumautauttMKthlld
eorum, qine nuiqua
CXiftuuc , non ira. t dif]»utant«s.
Beda. Gummul- , r f '
ca aperriora celtimo f n"
niaderefurredione
poffet proferre ', hoc
tamen protulit nUa-
uisambiguum:quia
Saduca?i, necaiige-
los.necfpincum nec
rcfurrcctione corpo
rucoficencur:x-:uii-
marfi interitii metiu
Cur.Tantumquino, ffcilt
libros Moyfi icci'-
piunt,prophctas re-
fpuut.Scultumi
K'rgo
craceorum tcit-mo-
niu protcrrc , quoru auctorirate nolebat rccipere. Porro ad
etcrnicate aiaru pbanda ponic cxcplu . Egofum Deus ab?a &
De.Tja.& De.Ia.Ez mfert: Deus non cflmo.fed vi.vr cu probaue
rit aias manere poft morte : non enim poterat Dcus effe eo-
rnmqti! non fubfiftercnt.cofcquenccrinducereturcorporu
refurreaio , qua: cum animabus vel bona vel mala gcflcruc
d lntcrroga.eum. Hierony. Qiiid fibi vulcharc quzflio cum
hocfciantomncsperitun legej1 Sed diuerfa in£xodo&
Leuitico & Dcut. ordinancur madaca. Dc his emm duobus
vbenbus fuper peaora fponfa: Jeuacis alitur noflra infantia
c Tnmum ornmum,&c. ivjaximu quod ante oia debemus m
corde, quafi vnicum pietatis fundamentumlocare,hoc eft,
fcilicet cognitio atque confeffio diuina: vnitatis cum execu
tione diuime opcratioms, quas in dileccione Dei & proximi
perficicur,ha:c eft fides qua: per dilcciionem operatur.
f Simileclt. fcTheoph. Propcerhocdiciteffefimile' quia
hxc duo madaca alrernatim funt fibi confona, &reciproce
couercutur. Na qui diligit Deu,diligit & factura fua. Princi
pale auc faitorum eius cft ho:vndc qui diligit Deum.dilige-
rc dec oes homines.Qm vcro diligic proximum,qui mulco-
ties dac caufam fcandali.muko magis eum dec dili^cre qui
femper pra-flac bcneficia,& ldeo propter cob«rentiam'ho-
rum mandacorum (ubdit.Maius tmtm aliudmandatum noneft
g Benc mag, Bcda.Oftcndic fcnba in hac i nfione mrcr fcn-
bas 6c phardcos grauem quaitionemdiu vcrfaia cfi>,qiiod
eflec
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et acceffit. Haecelt pars incidentalis . Quia emm Chriftus
' futaueratrationabiliter phanfxos, & Saduc2os,hoc videns
< dam fcriba quaefmit ab eo.
• , * Qnod
MORALITER.
httrrcg. eum , &c. Ifte quxrebat deprimitate dignitatis, vt
patet
2 fh<od c/fctpri.Quh de hoaerant tunc qoncs apud fapicnres.
3 lefns atttcm re. Vt patct fentcntia cx didtis Mat.21. exceptis
quzfequuntur.
4 Bcnc «ugijlerify ve. dixijli. Ex diftis videtur, quod ille
_» fcnba
patet ex fequenubus : propter quod fibi fimiles funrnouitij qui
ftatim ardua religionis voiunt faccrc,& non potcntcs reccduat st
religione.
Tom.j. v
6u
Glof.crd.& Nicolai de Ly ra.
12
A
Mat.n.c.
clarat fc ruillc.
a T{on longr es a re-
gnoDti^&c. Iiid.uus.
Quomuisad cencan.
dum vcncrit: l.on-
gior namq;cftigno
rancu quam fctcn-
tu, vt Saducaris dici
cflcr primum m.mdatum & maximu in lcgc.Al.j hofliasS: dc parcr vcncna inuidix fuperari poflc, fcd difficile oefccrel
facrificia laOdafa int. Al.) ndci & dilraionis opcra pfcrcbac, c feM»* dtcuntfcnbx. * Vitor Anciochcnus .
quia plurinu p.itnin< antc lcgcm ablquc omni lacnticiomm
i on iuctu dmc, cx fidc tantu quar pcr d ilcctione opcraf Dco
plaaKTJinrncmo autcm abfq; tidc oiidilcchonc m qua fcn-
tcmiafcnba iftcdc-
dixifti,quiavnuscftDeus, &noncftauuspr.xtcrcnm. EtJ
vcdilig.itur cx toto corjc, & cx toto intellcciu , & cx tota ani-
ma,&: cx tota iortitudinc : & diligerc proximum .tanquam >
feipfum , maius eft omnibus holocauftomatibus & facrificijs.
Icfus autern videns quod fapienter refpondillet dixit illi:
a QuU neui icilamenii icntentix .V eiungehcz perfertioni confentit. #
tur.Erratisncfcicn- b Ndnlongcesa , regno Dci. Etnemoi3maudcbatcum mtcr >
-"r.riiuiirit nt-niu^ » Hitton.PaIam loquitur.vt inexcufabilet lint.Sc vt igmt incenditarida lcnbarutn Sc pha-
tCS lCriptliraS ntqUC rilzorum excrnpla.
virtutcmDci.. rocrare. Et refpondens Icfus dicebat doaccns intcmplo.t5
1 hCOpnyla^tUS. O Honrcprehenduntur.quia Chrimun Dauid hliwn dicunt, Icd quia Slium Dei efle n.»n ciedunt.
In nOC tamcn non b. Hoiwneii» hmplucm. ,
cflcpcrfcaumtcfta- c Qutfmodo dicunt fcribx ChriftHm cffc filium Dauid? Ipfc T
a Non eiioie, non propna volumate.
enimDauid dicit in fpirituTan#o : t Dixitdominusdomino
d meo, fcde a dextris meis , donec ponam inimicos tuos fcabel-
lum[pcdum tuorum . Iplc crgo Dauid dicit cum dominum
Tantum & non Deus.
& vndc eft filius eius ? Et multa turba eu libcnter audiuit. Et di-
a Voluntatem aiguit, nongiadum. b Cultioiibusvellimeotis in publicnm procedcie.
e cebateisindo&rinafua: t Cauetcafcribisquivoluntinito0-
Iisambularc,&faIutariinforo, &in primis cathcdris fcdcrc
ica,pcul>vcance.dq; . ■ . ' . » . r , .
coanimodiifcrcbac, f iniynagogis,& primosdilcubitusinccenis: qui qeuorantdo- gradum rcdai
LjSp/ vcca^qux-adfincm mos viduarum t fub obtentu prolixz orar.onis : hi ac- 5 ^.IbaTarwtS
lllinC ODCinenaUtn a QuAmquiainanrinar.guliiftantesoiaie, hienimnonfolum laudeshomintjm, ve» jr • l • l '
■ipfi adhuc dccranc, Ium etiain pecaniam quarrunt. roro Iitibus nucrc
ftudiofc inqmrcret. cipjent + projixius iudicium . Et fedcns Iefus f contra fc , qui in catlx
Bcda. Matchxus Moyfimagiftcrvi
dicic,quiaccncando quarrebac,cni fecundum Marcumdici- appcllari. Duabus decaufis vanxglfri.xcupidoscaueri
tur. 7{on longe es d regno Dei, cum fcripcura dicac, in fimplici- bcmur : ne corum firnulacione feduaunur ,vel xmulacior
tacc cordis quxricc lllum, quoniam mucnjccur ab his qui no
tentanc cum.Scd forteaudico rcfponf ) dni mox ad piccatis
gratiam rcdiic,& qucm prius tencando decipicndum pura-
uic.mpx ampleccendo fequcndum cognouit.Auc ccrce cen-
tacioBcmarcipiamusnonmalaquafidccipere volencisini-
micujfcd cautam quafi cxpenn amplius volcncis. ignotum,
fecundum ilIud:Qui focilccrcdit,lcuiscftcordc,&:minora
bicur.
b Et nefno. Quia in fermonibus cpnfucanr/,vkra no incerro
B
JC.tI.f.&
tur: nonenimdicit
intrarcgnumccelo-
tumcs>fcd»oa longe
ts d rexno Dei.
* Vi&or Ancio-
chenus. Hoc ipfo
quod non es prtcul a re
^»>OiD/i,aiebacillum
a rcgno adhuc difta-
re iudicabac,ecfino
quam faluacor illum laudaucrac qui vnumcancum Dcm
cffc dixerac.nc iurc illi ob jccrc poflirtic.qd figna quidc
miiacula pacrarcc, lcgi nihilominus & Dco hoc ipfo manil
fte aduerfarctur,( .
diuinitatcm tc.
fibi arrogarct. Pro
prerea quxfli.incn
liac moucc,arcequ
damhuc -.Ilosindu
ccrccontcndcns,v|
ipsu Dcucflcagnc,
fcanc &: faccantut
d Sedeadex. N6j
hoc infirmicatefilij
fedquiaalcci
ro opcracur i
Nam & filius lub.
cicinimicospatrM
Deum patrem gU
rificacfup^rccrran|
e Cauctc. Bcda.NI
n , quia non vcc
eos quihuius olri.
funcm forofaluta
primos fcdcre , f.
quia hoc auidnt
quafi improbosd
cec efle caucndo
animam fcilicet i
t
f abunditiut^
Mnt.ia.i.
Sjpjea.u.
IcfJelip.a.
£ gant,fed apcrte coprchefurr. llomana: pocef tati cradiit, vi
de
ad idcm infl.imm.emur.
* Theophylac^us . Spccialicer eciam Apoftolos doc
nullarn cum fcribis habcanc c6uerfacioniem,fed ipfum Cbj
flum imicccur , ordinanfque ipfos magifiVos in his qu^ foi I
circa vicam agenda alios,ahos cis fuppom c.
f Quidcuorant doraos viduarum . Quafi putCfvni in • . Jiciofdl1
ri.ab infirmis & peccacorum conicicntia :u.i'bacis pccunia
accipcrenondubicant:cucominendec I covoraru-
nns porre£ca ad dandum:non|colletCta ad accir ■ic.udunuqo
bus illud congruit. Oratio eius fiac iri peccacum.
G.tr
NICOLAVS DB LYRA.
fcriba inrerrogaucrat Chrifturr.non ad capiendum eum i'n ver-
bo ficut alij praecedcntes , fcd ad audiendum vericarem , quam
fcirc dcfidcrabac proprer varieratcm op:nionum. Vel ahter po-
teit dici, quod a principio malitiofc quarfiuit , fcd ex Chrifh rc-
fponfione contntus Chriitum commcndauit , & Chnftus eum ;
videns ipfum emendatum. Et hanc fecundam cxpofitionfm po-
fuit Matth. 12. Augult. vcrohbrodeconfenfueuangeliftarum
ponitvtrumq;dicens. T^ccmoueat qucmquam,quod Mattheus
dicit tentatem fuifTe a quo doroinus inttrrogatus cft. 1 ieri cmm
potuit,vtcjuamuist<ntanbaccefIcrit,dominiiatTenrefponfione
correltusht , autcertc ipfam tentationem noii accipiarousma-
lamtanquam dccipcre volentis inimicuro , iccltanquam cxpc-
riri volentis aroplius ignotum.
j Et diliverr proximnm tanquam fcip. maivs ef! . Circa hoc cnim
f unc crant opiiuones doftoram : quia quidam dicebat facnficia
&ob-
M O R A L I T E R.
QyomoJn dicunt fcrib* Cbriftum effefilium David ? Pcr Chri-
ftum qui vntfus intcrpretatur re», per vnclioncm inflirutus {\.
cuteitrexFranciar fignihcatur, qm filiuseftepircopi P.irifien-
iis m fpititual.bus,& eius dominus in temporalibus;|ic Chnfius
& oblariones magiseffeacceptaDeoquam exercitiuminop
ribus charitatis ■ A!'jautern ditfbsnt contranum . Et hi'iusop
nionis qus vera eft,videtur fuiffe ifte fcriba, & propter hoc eu
difTtum ,'pprobatura Chnftocum (ufcuiitur.
X ?v7o» longeefldregnnDn. Ideft.averitateeuangelijqu*
plunbus locis vocaiurregnum Dei,&indecredcndum cit,quc
ifte conuerlus fuit ad Chnftum.
3 Etnfpondenslifus. Hicdefcnbiturconfutatio fcribarum
primepomturdicla confuratio, fecundo difcipulorum inftr
clio , ibi : Etfedens lefus contru G^opbylacium. Seotentja prirr
partis patet ex di^tis Matthxi x j. exccptoquod iubdirur.
4 Qitidtuorant domosvidvarum . Bona earum fibi attraheni
faliacitcr per funulatiQnem fanclitatis.
5 Hiauipient p dixitis ittdicium . Quiafimulata fanftirasdi
plexcftiniquitas,fecundumquoddicit Hieron.
6 Etfedens Jefus contra. Hif ponitur difcipulotu inftructio.S
ccrdot
cft fihus Dauid fecundum carnem eiui dorainus fecundum dc
tatem.
•f Cautted fcribis qui volunt. Tn fine concludjrur.
5 Hi accipicnt prolixius iudi.Jd eft,condemnationcm,quia fici
dicit Hier.Simulna fancticas duplex eltiniquitas.
6 Bt jtuens lefus contra Gav>pbylacium afpicicbat tjuo^od-i "<
lail-ii
■I*
Ma
rci.
Cap. XII
6
J4
j c^Xfpbihehim. Bcda. PhvIaxeGi'ece,feruareLacme.Ga
; Pcriice.diuiciar.Gazophylaciu loct/s quo dinicias feman-
ir & Arca, I. m qua populi donaria cogrcgabantuT ad vfus
IpjpIi.VncIein Iib.Reg.TulicIoiada poncifex Gazophyla-
Jum vnum,aperuicque foramcn defuper,&c.&porcicus in
ubus fcruabancur.
Diuitiarum cuftodiam.
gazophylacium afpiciebat quomodo turba ia&aret xs in
a Hieronyinus. Qni pioiuunt de thefaurn cordis fui noua & vetera,
qu* lunt incerta & occulta vtriuirjue icltamenri.
c gazophylacium , & multi diu jtesiaclabant multa. f Cum ve-
Spiritu. a Dilectionem Dei &proximt.
Fcclelia.
d niflet autcm vna viduatpauper mifit difo minuta, quodeft * „ 1J1?c^immaS'.
j + j-r ■ i r -ii- j a1 i- nrarum parrcs fibi
e quadrans. Et T conuocans diicipuios fuos ait lllis. t Amen di-
f co vobis, quoniam vidua haec pauper plus omnibus. mifit,
g qui miferunt in gazophylacium . Omnes enim ex eo quod
abundabat illis miferunt, h*c vcro de pcnuriafuaomnia
qux habuit mifit> toatum viclum (uum.
ndc; Kxc vcrba lo
iucus eft Iefus in
jarophylacio , do-
Jnsinccmplo.
I jlfpicicbat quomo.
!:uc appecitores
I limacus & vanar
jjrie caucndosef-
Idixit, & limulacio
, orancibus proli-
jjsiudiciumpraedi
: ,fjc eciain offercn
Jiiiiftoexarninedi
:rnit,vcrecribuat
lis.fecundum
]r & opera, quod
hodie facrc in ec-
C ;iia.
Diuites. Bcda. Diuices, Iuda?i de iufticia legis elaci. Vidua
mper , ccclefia qua; fpincum fuperbiar , & cemporales rc-
m concupifcentias quafimundi diuiriasabiecic. Vidua,
a eius vir pro ea morcuus eft,&: ab eius oculis occulcus in
, .-16 eff . Harc duo minuta ofFerc , quia in confpe&ii diuina?
jiieffacis qua oblacioncsdeuocxnofrrzopcracionis quafi
< to numero confcripca; , & confignaca: feruancur, vel di-
1 tionem Dei, vcl proximi, vcl fidei oracionifque munera
] oofferr.C»ua: refpcttu fragditatis minuta,fcd meritopie.
i entionis acccpta , cunctis iuperbotum Iudarorum opcri-
t;pnefianc.
c rtdua paupcr . Hieronymus. Hzc paupercula me&fi-
a'esfignar,qui miccoquod poffum,& dciidero quod non
p fum vobis explanare . Non quancum , fcd ex quanco dc-
fi-racDeus.Vnufquifquequadrancem poceft offerre Hec
etorta panisin Leuinco, quaeeff voluntasprompca. Qua-
d ns quia ex ccibus coniift ic,cogicacu, verbo &c faclo.
* Viclor Anciochenus . Timc icaquc , &: Dei iudicium
admi-
admirare. Ncque enim is cam munerum magnicudinem D
confideracquam animi alacricacem &: prompticudine pon-
derac.IIli,inqiiir',qui opibus afHucbant,ex eo q, ad quocidfa-
nu vfum neceflarium non eracimpendci uncHecauc cotii,
quod in bonis habcbac,obculic. Hccprouide vidua noti fojii
fcrrbis & ph arifaris
vcrum lafciuiccibus
.quoquc vencrique &
gulx dedicis viduis,
mulcis parcibus fau-
fiior & honoracior
fLtic.zi.a.
Hicronymus . Quia tota voluptas corpoiis in vidlu conftftit , vnde totus
labor homiiut in oie fuo elt
parres libi 1 24.q.i.ordl.
fumences , garrulis in fin-
blandifqucfcrmoni- De P™^
i j.cap. l.ach.
bus, necnonnugis
ad animae falucem
nihil faciencibus,per
pecuo intencx, im-
pune ligurmnt.ligu-
ricncefque &alicna
abfumences , vaga: *■
pafiim per domos di
fcurrunt: Ha?c autem cun£la qua» habebat nullo vicar prarfi-
dio fibi relifto,clam, Deo largira eff . Neq, enim procerum
affencacione, auc adulacione moca fecic,fcd Deo fecrcco vo
luncaccm fuamprobarevoluic
e Quadr. Quadrancem vocanccalculacoresquarram patce
cuiufque rei, fci!icec,loci, cemporis,pecunia;. Forfican ergo
hic quarcam parcem ficli : id eft,quinque obolos fignificac.
f Vidua A<«c.MoralicerincimacurquamficaccepcabileDeo Morallter»
quodoffercur bonoanimo, qui non offerenrium fubflan-
tiam fedpcnfac confcienciam. Nec perpendic quantum of-
fcras m eius facrificio.fed exquanro.
g Omnes enim. Bcda. ludams ex abundanci miccic in mune- Allegorice.
ra,quia deiufficia fua pra:fumic& dicic: Deus gracias cibi Matth.x8.b.
ago , quia non fum ficut cxceri homines , &:c. Omncm vi.
ctumfuum in Deimuneramiccicecclcfia.quiaomnequod rbidem,
vicicdicic non fui effc mocici , feddiuini muneris dicens : Pfal.jS.b,
Deus propicius efto mihi peccacori.ck: icerum. foccicudinem
meam ad ce cuftodiam: quia cu Deus fufceptoc meus,Deus p
meus , mifecicordia eius pra:ueniec me.
NICOLAVS DE LYRA.
olotescnim qui erantauari,docebantquotJ illequi plusoffe
mt in teplo abfolute loquendo,iplus habcbat de naento,quod
ei alfum,qui3 quantitas mcriti non accipitur fecundum quan-
ti :emdoni abfolute,fedpercoparationem adfacultatemdan-
ti.k promptitudinem fua: voluntatis & deuotionis.Ec hanc fen
tc tam docet Chnftus cum dicitur . Etfedens lefus contraga^o-
pbyla-
phylacium. Locus erat vbi ponebatur pecunia oblata pro necelTa
rijstempli & facerdotum & mintftrorum.
I Et multi diuites laftaSecundiim doitrinam illorom faccrdo-
tum .Sequitur fententia Chnfti.
s Viduapau. Non abfolute loquendo,fedconfiderata faculta-
te fua.plus eft enim vni pucro ferre quinquc quam viro forti fer-
reviginti. Etcodem modopluseftpauperidarcmodicum,qua
diuicimultum modo prxdifto.
MORALITER.
uwttas in ga-^ophylacinm . Magis ponderans quantitatem de-
Oi onis,quam munerts,vnde confequenrcr vidua pauper poncs
<h minuta plus laudatur ab co quam diuttes ponentes muncra
m ;ua.
Morali-
Moraliter. Hxc viduapauperdicipoteftperfonafimplex ca-
rens diuitijs &. icripturaru notitia , quae tamen apud Deum plus
mcreturorationibus& bonavita, quam potentcs intemporah-
bus & fcientia magna. vndc Auguftinus cum lcgiflet vitam Pau
lifimplicisdixit. Simplices & illtteratirapiunc ccclum,& nos
cum literis noftris trahimur ad infcrnum.
A D D I T I O.
i cap,h- vbi dicitur in Poihlla , quod qnantitas meriti non ac
fccundum (jiiantitatem doni .
> quantitate meriti quomodo accipi dcbct proprie habetur
inriiTuparte. q 95.artic.4.incor.q. vbt ficquantitas meriti ex
<li bus potcft penfari. Vno modo cx radice chantatis & gratix:
&ilis quantitas meriti refpondet prxmto cffentiali, quod con-
filf m Det ftuitionc . Qui enim ex maion charitatc aliquid fa-
<i ruetur Deo perfeftius. Alio modo poteft penfari quantitas
ir itt ex quantitate operis.Quae quidem eft duplex,fcilicet,ab-
ftLta ic proportionabilis.Vidua enim quar mifir duoarra minu
t;i gaiophvlacium minus opus.fecit quantitate abfoluta, qua
ilaui magna numera pofuerunt,fcd quantitatc proportionabi-
I idua plus fecit fecundum fentetiam domini: quia magis cius
f ultatcm fuperabundabat : vtraquc tamen quantitas meriti re-
f ndet prxmio accidentali , quod cft gaudium de bono crcato,
Itcfanftus Thomas . Quibus bcne conlideratis & ad propofi-
' n appticatis , patct quod haec vidua commcndatur a Chnfto,
cx hoc
cxhoc folumquodquantitateproportionabiliplus fccit quam
alij qui maiora obtulcranc,non aut dequantitate meriti eflen-
tial is, quae cofiftit in radice chantatis,que quidc charitas eft cau
faproxima deuotioriis.Hoc.n.foli Dco eft notum.Vnde nou di-
Xir Chriftus : haec vidua plus mermt, fed dixit, plus oibus mifit.
R E PL. Incap.n.vbi poftillator dicit, q, quatitas meriti no
accipiturfmquantitatcdoni.IbiBurg.dicit fatisbcnc & lotor-
mitercufanftoThoma& Poftillator.Scdadditdefuo,q>Chn-
ftus non comendauit vidua dc quatitate mcriti cflcntiaiis: quod
confifiitinradicecharitatisqclt caufa proxima deuor onis: Sed
ficdicendo vf Chriftiinondirefte reprobaffecrrore facerdotu
dicetiu, quod plus meretur qui plus offerr. Hoc aut probat Chri
ftus cflefalfum dc vidua q obtulit minuta duo,quia maioris me-
riti eft ex magna deuotionc offerrc m6dicu,tj rcmiffa dcuotione
multu,quia Dcus plus pcnfat affc£tu,qua cen(um,fccundu bca-
tuGrcg.Siigitur viduacomendaturex dcuotionequa fccundu
Burg.caufatur cx chantate,fcquitur quod eius comcda tio perti-
net ad quantitatcm meriti ctTcntialis,cuius oppofitit dicit tiurg.
Tom.5. v z
6,;
Glofcrd.&NicolaideLyra. 616
A
C A P. XIII.
!e:..
rCimrp rcdetcinplodownapomnta
J^ . & compofltio mandacorumsr*der?r
cfhvc nihda Iudx:s fmplcri jrollit.cc capucfub.aco viuucr-
i.i intcr fc mebra compugnent . Apte poti laud..tam in pau
;l.i rr.ulicrccc-
TM«. 14. a
i.uc.ki.b.
clcti.v dcuofioncm,
dctcmplo cc rcditur
qtiuiu:v!u.i 10 gcn-
rifti c<
ha, [udaafuxpcrft-
dutptxn :s,crat luitu
rt^icdiftciantiwa,
b Jtu.ifrnwcxdi-
ftipults l'i"t. * Victor
Antiochcnus. Mar-
cus vnu 1 ucas quof-
dan.Matrhausdifci
pulos vniuerfe qux-
ihoncm hac mouif-
dcnt.Marcus rur
funi & Lucas vnam
g duntaxat quarfhone
• ccMimman »<**» fcnbUt cam
d.. tunt. ninr.ru uu.r dc Hie-
rofolymorum & tc-
ph ciicrfione agic.
Exifhmabanc hifor
te fccundum Chriff i
aducntum,&Hicro
folvmorum dcuafta-
tioncm «d ldcm tem
pisfu- r.ontclii
[uebani ea vc in £
drarri.mZ •robahcl>ui Machabko*.
n4r:»qtiictusmanct,dufnp?rboT8d
tcfiatur ainonua.Mottial.oUuaiu hucht'*! c cclciic
d:ii..
T XIII.
C A P V
T3/>n ofte ndens <\\>x vetbo cKcut.
+T cQ egrcderciui dc tcplo, ait illi vnus ex
difcipulis fuis: M jgittcr alpice cjuales Ia
Hicion. Qiijt cnuni-r U potiu* ii>cmciRij funt qtjain tuftanda.
pides,& quales iirucr.uia:?Et ifidcs Iefus
ait illi: Vides has oes magnas «Tdificatio-
Pc ruiua tcmpii & excidio i;ciit'S dilpu;.
ncs? NorelnicjuetUpisfuperlupide.qui no dcliruatnr.Ltcum
lpfcliiu>n'!| ntii congruit vctbis. b Cliiu ftxdiittM oniniaefle Jeiirueiida, dilcipuh
to tempu» .V ngna dc;'.tuCtionis quxrum.c,: cuin (e.ihmoo.
t
-jex aduerfb
tetapli, c re-
gionc tcpli.
d.i lunt
tMat. 14-»
J_UC.il b
Epliei.f.lj
f rumorcs,
i Luc.ii.c
fcdcrct in montc oliuarum t cdntra cemplum , interrogabanc
cum feparatim Petrus&Iacobus&IoanncscV Andreas: Dic
nobis quandoifta fient ? & quod fignum crit quando harc om-
c niatincipientconfummari? EtrefpondensIefusc?pitillisdi- ♦ Holi ne hisj
f cere, tVidctenequisvosfeducat. Multienimvenientin no- f tantibus ccrreaat
,. x ■ , B i r i /-> + & ne Icrof<
illcnon n
arborcs fcd <
gignir, q..
al.rtir, vmb;.
tur.reqiiK
bnitur,infirmicasM
uicur.
C Et refpon. Bcd
A tcmporedomin
c.c pafiionisiiipoJ
lo ludxorum
troncm icdii
clcgerunr,Chr;fiulj
faluarorcm abiccH
rut,r.cc bcllahoftl
ncc fcdnionc
ceilaucrunr.S
minemeodicentes,quiacgo{Hm. cVmultosfeducent. Cum t
a Ho.iitun. b Scdttiones ciuium.
audiericis autem bella.&topiniones bellorum nc t timueri-
§ tis- t Oportet cnim h$c fieri, fed nondum finis. Exur- t
get cnim gens fuper gentem, & regnum fuper regnum:
IucJeamquedcfer
admoncntur , qt
nonftacim hnis.
quadragcfimu cni
annu defolat
pus fpcciarc M.ic-
thcus autem , dc Kmpli & ciuitatis deftructionc fcorfum.
Dc fecundo rurfum Chnfti aducncu feculique confumma-
tionefeorfum irJtcrrogaffc tradit. Potuitcciam vnuscxce-
ros anteucrtcns pccerc , quod alu pijflca repeciucrunt,quos
Macchaus cradi c indcfinitc pcrcm^.nos . Vc vcnfimile fit
non on.i ics fe J eos tamu m ;d exquifulie , quos Marcus pau
lo po't, ad Icftim acccif Kfc, eaquc dc re cum coniuluiff c ex-
pr.nic. Hi enimtSECcris maiorem fiduciam Sc hbercacem
apud dommum habcbanc. Ad alccrum dici poccft, de vcra-
querequxftioncmquidem agicatam fuitfe, uenun , Mar-
cum .S: Lucam vnam tantum , Macthxum autcm vtram-
qiieatcigilfe.
c yidcs baf . D iuinicns cutem procuratum cft, vt patefacta
pcr orbcm iidci euangclic^ giatiajpfum tcmplum cum ce-
rcmonijstoUerctur : nc forceaiiqui$ paruulusadhuc , ac la-
Ckt nsin nde,lJ vidciccmancrcillanpropherisfadajadomi
no inftiruia , admirando ihndtim icculare, paulacim ad Iu-
, daifmum relabcrccur: Auicrcur crgo vmbia,«.x: pahtum tc-
1 nct vencas per orbcm dcclarara.
Hieronymus. Prxnunciar cladem nouifsimiccmporisid
cftjdcittuchoncm tempii cu plcbc 6c litcra fua. De q*ua: La-
pis .
UMKlXCvvkl
ccmpli
bis ac
na
: cx.
dium protelatum eft.
f Multi enim vcnicnt. Immincntecxcidio multi vcneru:
fc cflc Chnftos , &. iamtcmpushbertatisadcflemeuc
Mukictiain ccclcfiatemponbus apoftolorumintercetc
dicm dhi inftare minati lunt. Mulu m nominc Chrifti vci
reAncichtifti quorumprimus Simon Magus,cu!aufcult
bancomnes qui cjrantin Samanaa mmimo vfqueadraax
mumdicentes. Hiceft vircus Dei qtt c vocacur magna,(
quod muko cempore magicis artibus dcmencallcc cos .
g Exurget enim. Beda. Hxcomniaanrculcimos&accrb
fimosdolores, quibus omms uaftaca eft prouincia ccmpo
Iudaica? feditionts conftac ad liceram eontigiife.Poccft uei
regnum fuper regnum 6c pcftilenci^ corum quorum f.
ferpic uccanccr,& famesaudicndt uerbym Dei.& i
uiuucrfeterra:, &auerafidcfcparacio,iii hfcicis magis
ligi : qui cotra fe iruijccdimicaccs, ccclefic uicton.1
* Victor Ancibchcnus.Significacper hxcaucem f<
quoque lmpetum in Iudxos faiturum,bcilaq. & pfaeli
tra ilios concitacurum , no folum per hofhles exercictis, t
rum cciam per fame,ccrrxmotus,aliafq; plagas, qu.ilc^
catoribus diuinitus isfern folent , hxcautcm omniai«/fcll
dolortm qui nimirum obftinata: illi gcnti obuenturi finr.
NICOLAVS
C A P.
DH LYllA.
XIII.
ET cMh egredercrur de tcmp. Svpcxiusi primo cipirulo vfq,- huc
Hocuit Clinitus pcr viamamonsmiraculafaciendo.tSc bcnc
hcia confc 'endo . Hic incipit doccrc per viam timoris , tcrrorcm
futuri ludici) jncuticndo.Et circahoc primoduplcx quxitio pro
ponitur, fecundofoluitur, ibt.Ecrdpondcn. Iefus. Circapnmum
proponitur quxftionis occaiio.pcr hoc quod Chriftus tcmplum
przdixit dcitruendum, & ideo difcipuh qua-fierunt ab ipfo pri-
niotie temporcJiuiusdeitrutflionisquod notitur cum dicitur.
2 Dic nob ; (/nando bxcfient,<&c. Ec quu poll defhuchone tem
pli crcdcbat dc propmquo vltimom mdicium iicn , ldco de hoc
qua:-
quzficrunt fccundo quod notatur cum dicitur.
j Et (juod fi&nuni cnt quando h.ic omnia incipicnt confutn. Tu •
cnim erit coniumrriatio huius mundi.
4 £fKc,/^o^rfeHjJc/i«.Hicponiturdi(;'t3equ.TfiionisdupIicis •
lutio,& prirao pnma?.fecundo fecund.T.ii)i. 0 >.it< < > ^'O.Cir
mumprcmittiturdittritodeftruclionis tcmph inchoatio
cundo confummatio,ibi.C»w autem vi ieritis. Adhuc circa ;
prredicitur quid eueniendumtjtoibus jr,entraliter,lecudo
difcipuhsChrifti ipeciahter, ibi. {■'ideteautem •>>ofr>ietip[os.
primum prsdicuntnr pencula , f fcductioerrons , ibi. Via
(jhis vosfcdhcat. mcuiiio timoris , ibi. Cttm andicritis. comor
bis, ibi. Swxctgetis , e^c turbano orb:s , ibi. Et crunt tem.t
Lt patct iententia lftarum partium cx diiftis iMat. 24. vfque 1
M O R A L I T E R.
I Et cnm (grcdcrcturdc icmplo . Templum i)ci qua?hbet rcli-
gio potcit dici , qu.x lic deiituitur, cjuod 11011 remanet l.tpis fu-
per lapidcm , quando 11011 rcmanct ibi conformitas aliquaad pri
mum tundjtoicni.
f. Et cnm feacrrt in montr Otitiarum contra tcmphttn . Per hoc (i-
gaificauit.qdculiusr.oui Tt-it.abiiccrct ccremoiiias tiid.Torum.
f MniU ciutii ■Pcnici.t in 1,0. Alhanafius . ln uiaquaquc liTrefi
diabo-
diabolus figuratus d.cir.EgofurnChriftus,& apudmc v<
tas cft.
f Cum autcm .vidicritis bcU.i cr op. Ambrofius. Sunf au:
alia bella qu* vn icntit C.hrilb inus , fcilicet, duerfarutn prc '
cupiditatum , ftudiorum contiiclus , multo euimgrauiore, ii "
hoftedomcttici quam extra,nei,
f 0/w.Scd nondum eft finis.Magnitudo malorum pceden
gcneialciudic.ueitfiguraicquentiu mcoparabilitcr gratoio
Tra}
«>7
M
arci
Cap. XIII.
618
yidetemittm. Bccte. Quareharcomnia inferantur, dirit
idete&c. Eaenim veliolamaximacaufaeftexcidi^quia
if} occiflonem domini , nominis quoq; ac fidci praxones
nul & confeftores impiacrudclitate vexabanc.
# Viftor Antiochenus. Opportune interferichocloco
commoda,&:per-
plo pofuit, vel ftatua Adriani equefiris , quar in ipfo fancfo- D
fan&orum locomultotemporeftetic.Abominatioquoquc
fm fcriptura, idolti nuncupatur,&c ideo addit, defolationis,
quia in defolato teplo atque deferto , idohim pofitum cft.
* Vi&or Antiochenus. Sunc qui Pilarnm clam nocfe Cc-
fans fi"num in tem-
cutioncs,qiieApo
Miscotingcnc.que.
rnen geminacon
■jfacionem adiun-
Emhabcc,alceram
, malorum com-
Lnione, ( nequc
i. (imipli folivexa-
>nem illam fufti-
■buncfcd vnacu
ultisslijs)alteram
: co quod propter
V hriftinomen,iiue
I oprer Chnftum.
lum jhxcincom-
I oda perpeffuridi-
lncur . In tejlimo-
im illis.
* Idcm . Signifi-
atur per hax nul-
im Iudxis iuftam
xcufationcm reli-
uam futura. Quip-
c cum apoftoli &C
ropter incommo-
i,quxillisauctori-
^ ispertulerucapcr-
I m aducrfus eoru
•rfidiam 6C incrc-
a Lu Tm* motus mngni erunr per !oca & peflilentnT J: fames.
&eruntterra: motus perlocaj&fames. t Initium dolorum
a hxc. t Vidcte autem vofmecipfos. t Tradent enimvosin
concilijs, & in fynagogisvapulabitis, & t ante regcs &pra-
a Conftnntes animos tim bona cauft dabit. Hieron . vt damct eccleiia. A finibustcr. ad
tcdo.cla. Q. Ncde perditione vellrigeniistritiemini.quifocioideomnifcusgenti-
busellis habituri.
b fides t ftabitis propter me in teftimonium illis . Et in omnes
Ante prifides.
c gentcs primum oportet prxdicari euangelium. t Et cum
a Volunt.nem tantum ofterte:ego loquar qui fum in vobis & gtatia fpiti-
tullanrti in refpondendo aderit. b Antcpratfides.
duxerintvos tradentes, tnoJlite prarcogitarc quid loquamini
A fpiritu.
*fcd quod datum fucrit vobis in illa hora, id loquamini,
Quod continet omnia fcientiam habet vocis. a Hoc in perfequutionibu3 frcqucnter vifum elt.
plu mtulifle.&ere- tlnitfa, .
xilfedicant, eamq$
rem magnas ihter TMatdwfc*.
ludeosturbas&cu-
multus excicafle.Ex
eoentm ccpore, vt
lofephus refct.inte-
ftina fedicio exorfa
non prius graffandi
&: faruiendi finem
fecic, quatemplum
incenfum,&ciuicas
toca in vaftam foh-
tudinem vcrfa eft,
hanc ergo C?faris
ftatuam i templum j Lue.n.e
& 24,3.
f Apud.
t Mat.'i'4.b
d Nonenim vos cftis loquentes, fed fpirituifan&us. t Traadet f illatammericodefo
Non eft eorum fide aftcctus quorum diuerfa eft RiesL
autemfratcrfratremin mortcm, & paJter filium, & confur-
gent filii in parcntcs , & morte afHcicnt cos . Et critis t odio
a Tam bona conftanter caufa tuenda fuit. N°n enim maityrem facit pcena f.d caHfa.
omnibus propter no"mcn meum. f Qui autcm fuftinucrit
a Finis non pugna coronat.
infinem, hicfaluus erit. t Cum autem vidcritis abomina-
lationis abominatro
b Matth . In loco fanfto qui idcm
Prophctas qui hoc prardixerunt.
a Amichriftum vel impginem. Adriani vel Carfaris miiires: Vift.
ett quia in loco fintto abominatio ftare non debet. c
tioneam & dcfolationcm * ftantcm vbi non t debct , qui lecgit
intclligat. Tuncquiin Iudajafunt fugiant inmontes, &qui
ikatcm tcfiimo- g fuper tcclum, non defcendat in domum , nccintroeatvttol-
um laturi fint. jat q^jj <jc cjorno fua , & qui in agro erit non reucrtatur rctro
Et in omr.es gen. , L n. r * °
•da. Qyia nouc- h tollcre veiUmcntum iuum. t
c dominus corda
fcipulorum de per
tiones lua: gentis triftanda,hoc modo confolatur vt fciant
fiilTisIud<Eis fe fociosrcgni ccelefliscxtotoorbehabitu-
s.Sicutenim ecclefiaftica: hiftoriartcftantur multoante
* cidium Iudarar, omnes apoftoli ad pra:dicandum cuange-
\ mper totum orbem func difperfi,exceptis Iacobo Zebe-
H:i, & Iacobo fratre domini , qui prius in ludiea pro verbo
ungeli) ianguincmfudcrunt.
. <i Ltcumduxerintvos &c* Victor Antiochenus . Dcnun-
|*iitillis neanxie przmeditencur quid refponfuri fintcora
Jjgiftracibus coftituti.f^o enim mc\\iit.Dabo vobis os&fapien
tm,cui non poterutrefiflere.& contradicere oes cduerfari) vefiri.
1 Tradet autemfratcrfatrem in mortem.Vi£tor Antiochenus.
H) id bella intcflina occultafque fediciones & machinatio-
is &tancam rerum omnium confufionem,&: tempefta-
In graflatura infinuac,vc nullus prorfus familiantati,aut fo
' i^cati, nulluscognatiomautafflinitatilocusreliquus fucu-
. t.fit. Quofit vttriplcxbelligenusafllgnariqueatjvnum
I cod infertur a familiaribus &: domefticis : alcerum , quod
almeticis &: fcdutloribus.Tcrtium £>c poftremum, quod
r acxtens hoftibus. At Simon interim folamcn adfert qUod
HcomniapropterChrifti nomenilliseucnturaprardican-
' C-.hoc vnum enim proptcr futura fpcm, at cfl ad mitigan-
cm & fubmouendam omnemomnino animi triftitiam,
ccernamque xrumnam vndecumqueortam vcltllatam.
t Cum autemvideritis erc Beda. Potcftabominatiointelli-
gvelAntichriftus.velimagoC^faris quam Pilatus mtem-
plo
t
t
t
nem vocac, quippe ^
que. illi feditioni per * .^° ha"
quam ciuitas tota ln
perfectam folitudi- f Mat.io.c.
ne verfa eft, caufam 8eZ4.b.
initiumque dederic f Perfeucra-
Maiorem autcm m uerlt*
modu admirarihic
licct cum Chrifti vir •• ©pottct.
tutem, tumapofto-
loru quoqj conftan-
tia&: tbrticudinevc
quicocoillotempo-
t^*' "*.*i * "T l re , quo Iudajoru res x «,...•.
Vx autem przgnantibus & t cranc affliaiffime vc f M 4
poteexomni parte
oppugnatSjConftan
ter femper facris concionibus operam dedennt.
Beda. Iuxta fpiritualem fenfum cum viderimus abomina
tionem defolationis ftate vbi non debct,id eft.h^refes & fla
gitia regnare in eis qui c^leftibus mytterijs funt confecrati,
cum operantes inquitate,loquentes mendacium, viros fan-
guinum& dolofos pacem fidelium turbare pcrpcndimus.
Tunc qui in Iudaea, id eft, in confeflione veras fidei perlifti-
mus ad montcs fugiamus , id eft, cirimina virtutum. Tunc
qui fuper ce£tum qui fcilicet cxcedit animo carnalia, &: tan-
quam in auralibera fpiritualiter viuit.non dcfcendatin do-
nium adinfimos fciliceta&uspriftinaJconferuationiSjVtea
qux reliquerat mundi defideria carnis vt repecat.Domus
noftra,vel hic mundus vclcaro,in qua degimus.
f Tunc qui in.Iu.&c.Beda. Hqc fadta funt cu appropinquan Luca «. d
te Romano beilo &: ladex cxterminio qui in prouincia erat
Chfani admoniti oraculo ('vtEcdefiafticanarrathiftoria)
trans Iordanc fecedentes , fub Agnppa; regno manebac ad
tcmpus in Pela ciuitatc quecum ea qua: fibi obtcperare vo-
luitpatteludxorumfemperparebatimpcrioRomanorii.
g Et quifupertetlu non defcend. •}< Vicfor Antioc. Quafi dicat *.Reg. 4.6
magnitum tpisbeneficijlcco ducatisfi vcl nudocorporc
cuadere morte licet: quamobrem qui tucin teilis,velagtis
vedabunfnefint folliciti,vtdcfccdat,&i vcftimetaaccipiat.
Per hqc aut alia gcnus fimilia mala prorfus ineuitabilia talif- p
que calamitas infinuatur , qua? nunquam habitura fic finem.
h ytau.Trag.&c. Quiavel vteripoderc velfiliorufarcina i.Reg,». b
4S erauara:
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et cum duxerint vos. Cuias fcntentia patet ex didis Mat.ro.
1 Cum
2 Cum autem videritis. Hic pratdicitur confummauo defolatio-
nis tcmpli,& patet fcntentia cx diclis Matth. 1 4.
Orate
MORALITER.
' Tradttau.fra. Spintualitcr autcm vnuiquifque traditpro-
Mquum fuum in mortem,quando vnus inducit altcrum in cul-
mmortalem.
Cumau. vi. Perquam potcft intelligi fimonia; \itiumquod
IDeoabominabile . Ett etiam defolatiuum ecclefiae.quia per
<indignipromouentur,& digni repclluntur. Quaequidem
'owinatio ftat vbinondcbet,quandoin ccclcliae praelatis !o-
cum
citmhabet. f T«nc^«Mdeft,inconfeffioneveritati$coquod
ludza confefiio interpretatur. f Fugiant.lA eft,rccurrant ad
ciues corleftes per orationcm dcuotam vt Dcus amoucat pc-
ftcmiftam. f Et quifu.ldcft, bonus contcmplatiuus. Et qui
in agro , id eft bonus acliuus neuter iftorum quzrat , fed ma",is
fugiattalcm promotionem, vcl potiusdamnationcm,idco (e-
quitur. f Vs. autcm pr#. Id eft , tllis qui conccperuni in ani-
mo taliter promoueri . f Et nutrieniibus . Ideft,proniotis
Tom.5. v 3
6io
Glof.
or
d & Nicolai de Ly ra. 620
nar fugere non potcrunt . Vndein hbrohiftariarum
ii vxorcm lonathc turbatam ftiga,nliumhiuiluolap-
luin rcccpiflc pci pctuodaudum .
a 0'ateantcm. Huronymus.Vt non fiat fuga veftra hicmc
vcl fabbaco. I lido. nc tiniatur fruftua opcns vcftri cum finc
pons . Hicmc
thctamibut.
eniui finitus trtitt',
fabtvuocempus.
Btda. Oi-j 1 autcm.
Si dc c ptiuit.icc a
Tito Sc tno
orarcdcbent,nehat
fuga coruin hyemc
vcl fabbaco.. Hyc-
mc cnim prohibct
fngus ftigcrc ad fo-
litudincm,cv in mo-
nbus defcrtis lacc-
rc . Ih fabbato ati-
tcm.auc cranfgrcffio
legisfi fugiunc ,.mc
mors,liremanont.Si
dc confummacione
IMat. 14,
fc dcccpcum crahcbanr.Sed ibi nullus erat fidd^s.quc DeuJ
cxhottarccur, nc pucrfos niagiftros fcquerecur. OCs^ob-H
fldcntcs &; obfcffi ahcni a Chriflo obdurabat.vh melius rjc
hxrcticisaccjpicnduquicontraecclcfia venientes,feChri-
ftos cflc mcnciunruuquorum priinus Simon Magus: cxtrc
mus Antichriltus.
u, autem . Orate mtem Tt non fi* fuga veftra hveroe ve Mabbato. * ThcophylattUS.i £
Poftquam caqiic
Hieruf.il
ccroiori lormenn i.nc,t...u« ■«■««• ■»-" ,. . banc,doniinusconi-|l
irimtenim dies llli rribulationis tales, qualcs non tuerunc ' plcuic> nuncdc
ucntti loquicur .
cichrifti, dicens;
tunc fi quis vubis d
rit : Ecce bic tfi (
jlus,ecceillic,ttetri
dcritis. Hoc au:
quoddica ,
fic intclligas, idi
ftacitncn.ii. oniplc
ta fiierinc fupi
cta circa Hicrufalil
ficut & ..iul
poftChrifti general
tioncm dicit: /«<fcl
bus illlsvcnlt loanattm
t nutrientibus in illis dicbus.Oratc vcro vt hyeme non t fiant
Ueo onodiMi.Eniiit Mte Hxc f ro.u.r ti Annchriftum quwdto "Sfe^
iccib.ora lotmenw inteienror fidelibu.,5c «luou grauiui. cit.ligna o.u«MJue comuaOMW.
abinitio crcaturx cjuam condidit Dcus viquc nunc, neque
bficnt. f ec nifi t breuiaiTetdominusdies, nonCuiiTet falua
Hiecon. Ne malitia mutet iTitcllcclum eoium.
c omnis caro. Sed propter elcftos quosclcgit breuiauitdics.
d tEttunciiquis vobisdixcrit : EccethiceltChriftus, ccccil-
lic , nc crcdidcritis . Exurgcnt cnim pfcudoclirirti & pfcudo-
prophetx , & dabunt figna & portenta ad feduccndos ( Ci fieri
potclt ) etiam ele&os. Vos ergo vidctc : Eccc prsdixi vobis
* ° Adgelidacorda.
omnia . Sed in illis dicbus poft tribulationem illam t lol con-
tencbrabitur,& luna non dabit fplendorcm fuum,& ftellar cq-
B^-cuH^S; f lieruntdecidentes, & virtutesqua; funtincoeiistmouebun
1 M;nh.i4.C
Luc.ii. e
r;t Ettunc videbuntfilium hominis vcnicntcm in nubibus t Nl^1^' Immcc
¥. i,i^ 1 r o polt t~nni1i n:itui;c
h cumvirtutemuita&gloria. Ettuncmittet angelosluos, & tcn^Non.fi
a Vt triticuin ventilaium, de atea totius terri. CCrmillUCC VC"I llldi
:2:abk clectos fuos aquatuor ventis, a fummo rcrrx lhncic.Sx
loco Ti<>..
i congregi
Sc charicas noftra in
Chriftum non refri-
gcicat.ncq-, vt ocio-
n in opere Dei tor-
pcamus virtutu fab-
bato. Hxcenimdo-
nuni loquutiopartimadcaptiuitatcm Iud.iicam, partimad
diemiudicijpettinet, vnde Mactha:u$:Dicnobisqu.indo
Matth.»4a he;c erunt,&: fignu aduentus tui,& confummacionis fecuji.
b Et nifibreuiaffetdomi. Q.d. Quod in tancis malis reftigiu ?
Qike fpes elc.ais?hoc folum.f. vt Deus qui dat vircuce patie-
dv^reuiet potctia pfequedi,& hoccft. Et »ifibrei<iajfet,&c.
Bcda. Etnifibreuiafletdhsd.es. Hacctribulacioquanto
cartens grauior, tanto breuitate moderatior . Tnbus annis
fcilicet,& dimidio quantu ex Danielc & Apocalypfi Ioan-
nis conijci poteft,ecclelia per orbem impugnacura eft.
* Vicior Antiochenus.Vel per omnem carnem, vniuer-
fam Iudajorum gcntem defignat,hoc eft tam eos , qui intra
ciuitate obfeffi tenebanf,qua eos qui extra illa in diuerfis lo
cis& ciuitatibus diuerfabancur.Neque.n.illi folu oppugna-
bantur & ad ncce petebantur,qui in ludxa xtatc agebat,{ed
alij prztcreaocsquipcrcerraru orbepaffim difpcrfierant.
C Sedproptereletlos quos elcgit breuiabit dies. * Ibidem. Quos
quzfo eledos vocat i Eos vtique quos in medio oppugnato
rum cactu fideles comperit. Ne enim Iudxi mcncui poifent
mala, quarperculetanc&:perferebanc,proptercledos illos
& promulgatum Chrifti euangelium accidifle.Oppoficum
vcru afleric. Aflerit, inqtiam,nifipauci illi eleftiextitiilenr,
ad vnum omnes fundicus intetituros fuiffe. Etenim ne llli,
qui Chrifto per fidcm ex Iud^orum genere adiuniti fuerat,
vnacumca:tefisinfidclibuscxtingucrencur .benignusdo-
minus cruenta illa bella cempcftiuc difibluit,fa:uifqucpra:-
C lijs , & pugnis mature finem impofuit.
d Ettuncfitjuis. Bcda.QtjidamhocadcaptiuitatcIudaica
rcfcrunt.quado multi Chnftos feefledicentes.populupoft
fc
NICOIAVS D E L Y R A.
I Oratevcru. Hicfolnitur fccunda qaaefho: In cuius folutione
Saluator primo excitat difcipulorum dcuotione.quz eft neceih
ria cempore magnz tnbulauonis . Sccundo prxdicit cribulatio-
nem
teftnon fcilicet quando Hierufalem defolabitttrfcdi
tempus aduenttis Antichrifti,
e Sedinillisdiebus, &c. Beda. Sidera in iudicio vujc!
obfcura,nonlucisfuajdiminiicione,fcd lnperucme
luminis claritate, i.fummi iudicis cttm venetit in iv.uc
fuacVpatris^&fandoruangclotu.qtiauisnihilprtj;
reintelligi tunc folem&lunamcu alijs ficleiibusad ci
fuoluminepriuari^ficutfolinpaffionedhi.Luna.n.cai
poris cu effec plcna fub ccrra lacebac, vnde iliud lo.
imperfeclu eft,qui cu dixiflet: Sol conucrtetur m tcnei
addit&lunain fanguine antequaveniat dics dhi ma
& manifeftus. Etquoddedieiudicij Ifaiasdicit; Em-
Itma &folconfundetur,&c.Scd peradto die iiidicij & clar.
tcfuturasgloria vita:,cum fueritceltnn nouum & t<
ua, tunc fiet quod idem propheta alibi dicic • Et erit lnx lm
ficut fol & lux folis erit fcptempliciter fuut lux fcptem dicri'
t Decident. Alumincquandopcnedecrjcfcincn Ab;
cui affimilaca: funcftellx.
g Et virtuus qu£ . Bcda . Qu,id mirum cremere homines
cum afpedtu iudicij tremanc angelicc poccftaces? Vndc
Columnx celi contremifcuntl& paucnt ad nutum eius.ILt qutd pat
tur virguladcferti, vbi concutiturccdrus puadifi?
h Mouebuntur. Hieronymus. Ad ii3 vi ndicta: quando mi
tcnturafilio homiuis venience in nubibusctrli cum virti
te, qux pnus ficut pluuia m vcllus defcendit in hunul
i jiqua.uen. AbOnete& Occidcte, Auflro AquiK r
nocrhabhis, fed afummotcrra? viquead fuainuicd'.
extrcmisfinibus tcrra: perdneclfi vfq, ;id vltimoscctn
cius, vbilongeafpicientibus circulus cadi ccrca: vf ini
nem futuram ante iudicium,ibi. Emnt cnim d:ts illi tribuUl
tertio prxdicitiudicisaduentum,ib.. F.ttun vidcbuut fitium b
quarto excitat attentiortcm credentiumabi. sidctc}vig:latcyC'
& ldeo cuncl udit m Hne .
Qu
Lnc. i r.
MORALITER.
fimoniacz , fe laute nutrientibus de bonis ecdefiae.
1 Orate vero vthyemenoifi.liied^tdidx promotiones fimo-
uiacae non iugiantur tcpidc , fcd m charitatis fcruorc.
Erunt enim i;es UlitrtbuLitionis t.ilcs qualcs nonfutrunt ab ini~
tio creatur* qnim condidit Deus. Scilicct, maioresquam tcmpori
bus tyrannorum,dcqua beatus Bernardus exponit illud lfa.
38. c. Eca in pace imar.fido mca dWjr;//imtj,dicens,quod hoc di-
ccre poteft modcrnis tcmitjribus ccclelia, quia malora mala,fpi
ritualiter patitur/ubp.ice pnncipum Clirilhanorum ,propter
fimonias cVcalia mila c!»ricorumquam patereturex periecutio-
nc tyrannorum,& dom.nus per fuam gratiam breuiet ifta mala.
t runcff.j!tis,a-c. Dccpifcopovelfacerdotcmalcpromoto,
qui
qui Cliriilus } id cft, vuclus dici potcil , co quod pcr vndtiooc
cft inilitutus.
f 7v;e credideritis , &c. Quia fic commcndantes cos de fcicnt
vcl vita funt mcndaces. Sequitur.
t Sol contcnc. Id eil, Chnfius fecundum apparentiamhom
num , vnde dicunt , quando fiunt tales peruerfir promotionc
quod Chnitusdormit, eoquod talia mala pcrmittit.
t Et JltlUcaliyCrc. Nam hornines boni & litcrati per du£
depnmunturinecclelia ])ci.
•f Etvinuta qu£. Namhomines contemplatiuimirantura
quandoproptcr prardictade patienua Dci.
t £-r tunc videhunt uli. Quia recogitant , quod Chriitm bof
viris h;c deiec^is refeiuat boaamaiora.
J.ft*
»11
M
arci
G J . t 7K , Qj "fi dicat, quomodo cum fufrmt fn ficu
mma in floi cm crupir, mrcHic.iris ad-
P
XIII.
>22
tiimafi- : > iroTis&fauomj,ficciimha?cquaefcripca
s,non }LHetisiamadetiefinemmundi3fedqua-
»cjrcwi'!oi es ucn ire , qui oflcndant prope effe.
Beda. Ficus fvna
Frepjieti».
vfqueaiTummufiiccrli. t A ficuautem difcitet
Auxquiaadfe
f >1 -c irf , u nde : Wckr?, vi$xtr,&c. D '
Hilarius. Filfes & -fpiriiiis fan&ui , q-rn-nnn funt a fc,de M*«K. z^.
die lllancfciunt a fe : pater aiifeni quiaa fi-eft/eita fe.
d F.t iamio\i^&c. Hierou.£i,fciliccr,qui pr.rtiicat.Cui dici- i2CCh ?i c
tor: Si non artinlneiauews irwquo ihiquiraccm ..fi>am,f.i.ngui-
ncm eius de manu
ltc domino
irh iuflitie non
;ercrnaftcri-
jrccdamnatr, cfi.
S quia txcitas ex par
tiontigit inlfracldo.
t ,in. (Scficomnis
fliel f.iluus fierer,
;nJ:$ nrborfici
Hctum rcddetque
■Mrauit , undc lob:
r.flpr&ci.fu.rur.
Hocutfactu
Hleris , fciro in pro-
Bnocflediem indi
H, & xfiatcm uer<£
ljjis& pacis.
Hieronymus.Fjci
ola,idcft,pro-
.. Folia nata,
funt praden-
,1-flasueroproxi-
idics cft iudicii,
i quo unaqun-que
nor manitcftabit
od inrus habutt
.- aridum ad com-
rabola
paranoiam.
Vcrbi.
Cum iam ramus eius tener fucrit , & nata fuerint folia , co^no-
fcitis.cjuiainproximofita^itas. Sic&vos, cum viderkis ha»c
fieri, icitotequodinproximofitin oftiis. Amcndicovobisj
a Vol omrif genus hoimmim , ve! fpccialitcr iiidxorcm .
cjuoniam nontranfibitgencratioharc, donecomniaiftafiant.
Ccclum & terra tranfibunt, verba autem mea nontranfibunt.
a Qji.s :°na illms diei primincii.dixi; Dc die autem ir
Dedie'autem illavel horancmofcit neq/ie angeli t incoelo,
Hieron. id eft , corpus cius in terra'f niitum , nvtcd cir ccclclia. Nobis.
In ^uajfc rilius. Hieron.Vigilia opus e.t mentis ante mentern co:po;is.
nequefilius, nifi patcr. Videtc, vigilate&oratc : Ncfcitisenim
a Iudicij. b Hieron.Corpus Chntti incceiuni dclatum relinquens fonitun ,id t\t,
ecclefani. Locus canns propri* teira eir.
quandotcmpusfit. t Sicuthobmoquiperegreprofe6lusreli- t&vniouq;
a Hieron.Odo talema fecundiun Matthzum,deeeuT minasfecundumLucam. ,* ,- .- .opits itinni.
quitdomumfuam.&deditferuisfuis potcfftatem t cuiufque + J!5oW(^eSi-E
a Qiii ducitindomuin cceli: c . ■ . >N p ■ .* .
ialuator. C^upd, ad fMlt I4.j
hunc autem Jocum & ^j.a
Qnando occua lunr primogen:ta 4.«gypti .
tuarequrram.
c PigfUitcer%d. Pte-
miflo patrislamiiias .
cxeplo-ctir conimn-
mationis dicm rcti-
c.car,dicit: vigdatar-
go. Qui dormit, non
corpora,fed phmra-
fias vidctjCum emgi
lat mhil habct dc
his que viderar.^Sic
funt qius mtindi r-
morrapit in vita.dc
ferit poftvitam .
f J^cfatis^uandoclo
triinus dnmus veniet.
V Vidlor Antio-
f Sauta/uii
.t q«i in cclo \
fiittt:.
I operis , & ianitonri pra^cepit vt vigilet. t Vigilate ergo , nefciris |
a Qnando occiia funt primogenita Aegy; ti .
f enim quandodominus domus vcniatfero,an mendia nocie, an t
gallicantu , anmane: ne cum venerit repente,inueniatvos
a Hieron. Hoc fine concludir fermonem , vt Aramunc omnium prxceptnm no-
uifiimiper pritnoi audiant. b Generaie bontun non iiii^ulare.
g dormientes.Qu^od autem vobis dico,omnibu'sdico, vigilate. x
Irendtim , an uiri-
( ad plnntandum in cdcn cum iigno vita: cufus foJia in fa-
n Gcntium , id eft , verba quibus dicetur, Venite bene-
Mipa.mei : &c.
I Calttm 6- tcrra tranftbunt. C?lum acrcum,a quo aues cccli
l nubilia celi,vndc Petrus : Cccir.m autem tjtii ntthc funt & trrra
i 'em verbo rcpofitifuni & igni rcfcruati, aperte doces, quia alij
i!i funt igneperituri quam aqua perdin, i.inania & nehulo
1 Aquaenim diluuij qux tantum quindecim cubitis cacu-
l na montium trafccndit vlcra acns actherifq, confinia n5
{ruenit.Ecclcfiaftes : Generatio prstcrit, & gcneratio aduenit:
fa reroin xtcrnum flatSic ergo celum & terra tranfeunt,fc
iBndum imagincm, manent in xtcrnum fccundu cftcntia.
h 7{eattefi. ln ^oenim funtocs thcfauri fapicntiar& fcicn-
rabfconditi. Idcoabfconditi,quianobisfcirenoexpcdir,
H ait:1V'jMi eft veflrum nofjc tcmpera,vei mo.qus. p.p.in f.p.ln qub
Mendit o, fciat, fed noflc apoftolis non cxpediat,vt fcmpcr
Bxrti de aducntu iudicis , hc quotidic viuant quafi alia die
Hlicandi.Scit etgo filius fibi, fcd no nobis,vt femper fimus
folliciti
atnnet cxcicatigna-
uos& dclidcsadfiu
dium& vigilaciam,
monetquevt quan-
tam cura&diligcn-
tiam circa pecunix
coftodiam adhibcc,
qui ne furto fubducantur,probabili rationc du£ti formidanc
taumillr, &nosomncscircafaIutem nofiraadhibcamus.
* Theophyla^tus. Vide aute quia hon d: xic.Ncfcio quan
do tempus erit , fed nefciris. Proptcr hoc cnim hoc occulca-
uic,quianobisexpediebat.Namfinunc ignorantes finem
non curamus , quid faceremus li finem fcircmus ? M ilitias
nanque noftras differimus vfqtie ad vltimum. Attcndamus
ctiamdi<-tiones:feron3niquefimscxiftit,cumquismoritur
ln fene&utc , hiedia no£te, cu quis moricur in mcdio iuucn-
tutis,gallicatii vcro cum ratio coznpiccur in nobis.Cu enim
incipirpuer tccudum ivrioncm viucrctuncgalkis in covo
cifcratur excitans a fomno icnfualiracs : M.-nc aucem pue-
rilis eft xtas,oportcten:m omnes ifios fincm prcicircnam
&: puero cauendum,nc imbaptizatus percranfcat.
g Quod atitetn vobis. N6 folum reiftorcs ccclcfi.x fcd & om- .
jics vigilare praxipimur,ianuas cerdiu cuftodientes,ne anti
qui hoftis mala fuggcftio ftibiritret, ne nos dns dormicntcs
inueniac, vnde Paulus : Vigilate iufti,&: nohce peccarc.
_______ #CAP.
NICOLAVS DE LYRA.
5 Quod autcnt vo. Oftendensquorlnon loqucbaturprodifci-
|!istantum fed prooranibux fidclibus pr3clentibus& futuris.
'ntentia autcrn iliarum partmm patet cx diftis Matth.24.
jAdmaiorem pr^ditcorum lntclligcntiam qugriturhic,vtrum
hriftus doftnnam fuam debucnt tradcreknpto.
Et vidccur quod fic , quia fcnptura inuenta eft ad hoc vt do-
i ina memonz commcndctur, (ed dodlrina Chrilh crat maxi-
i;mcmorij?rommendanda, ergo, &c.
Item fif;ura debet refpondere figirrato & c.conuerfo, fcd lex
tus qua: fuit iit^ura Jcgis nouae, fuit data in fcripto ergo, ikc.
. Adcontrarniinarguitur, quia r.uliihbnabeo ftnpti haben-
rmcanone, fed taiuuadifupuhs fuis, vtapollolis & euange-
itis.
Rtfponfio . Doclrina Clirifii fuir immcdiatctradita a Deo,
liaipicin vnitatcperfona:fuit,& cft vcrus Deus& houio.Ve-
sautemTeftimetum licet fueric datum a Deonon tjir.cn im
ediate,fcdmcdiantibusangeiis,vtdicifur< ial.3 c. Isxdatacfl
1 angely. u, rnanu mcdiatons . & Acl. 7. g. dixit Sccpiianu1; Iu-
d$is:
daris : jltcepifiis Igem in difpofuionem an«!.l>rum. I:t idco doclri-
nc Chrilh dchcbaturcxceilentilhmusmodustradendicam,qui
<lt in hocquod dodlrinaaliqUa non immediate fcribiturm pel-
lemortua.fed in mentibushoirioum,qua: funtadimagme Dei
facic.Quod iictum eft de doftnna Chnlh.quam imprcllic men-
tibus dilcipulorum. Ethocfuit prardiclum lerem.^ i.e. Ecccd:es
venit,dicit duninus,® feviatn domui Ifrati&r domui ludafadus no-
UHWy notijecuiid:m pablum cjuodpepiin dipairibus vcfiris in die qut
apprehendi t»4>iHi,> eorura, vt cductrou eoi de'ter>a ^legypti,&i. Et
fubditur. ■ it paclum quodferiam cttrn domo \frdti,dahc I -
grrn mcam in vifcmlms caium, &- in carde eonm fcibam narn. Scu
pcrapofiolosaliofcj.-dikipuiosChnihderiuataeftdoclrinaeius
veibopraedic.itionis& etiam fcripto, vt patet 111 euangelqsapo-
itolorum & ep ftoiis : Ex hoc patet fblutio primi argumenti.
Ad fecundum dicendum, quod figura dchcit a perfcfticnc fi
gurati , & ideo lcx euangclica non lolum fuit fcripta mtabuhs
bipideis& pelhbus mortuisficutlex vctus , fcdctiaminmenci-
bus humanis,vt diclum e!r,qu.nuum ad pnmam ciusconfcriptio
ucm.Sccundano autem fuic fcripta in hbris,vt diitum eft.
CAP,
M O R A L I T E R.
iA ficu ahtent . Cum cnim incipitramos & folia producere ,
Snarn cft fruftificatioiiis futurK.lic bona indoles mucnis fiainu
'tbrini profeftus fcquentis. f Sicut b»mo,&t. Moc dc Deo
'citur.eofida nobis mpr.Tfentinon viderur. | Htdeditfer.
icdici-ur, quia dimittit homirtes agcrc fccundum libcrtatem
W.oluntuus. | ti ianit(/rif&t.ic\ cit, rauoii),qii^ clcbct ef-
feyi-
fe vigil adclaudenduoftiumconfcnfus diabolo,& ad apericndu
Chrifioquiad oftium pulfat.quandoadbonum nosinuitat.
•f Seroanmed\ano£l,&c. PermaneGgnificaniriuuentus, per
gallicantum viri lis ftatus,per mcdiam noftcm feneclus,pcr fero
fenium. Et quia domini atluentus eft nobis inccrtus, idco vigi-
landum ett omnibus«tatibus, v^ in mortc vcnientem cum reci-
pumus per bcatftn voiuntatem.
Tom.j. v ij
6i$ Glo£crd.& Nicolai de Ly ra<
>24
A
C A P. XI III.
X2 Rtt guttmpa. Hicronvmus. Pafcha^tranfims interprc
_ tacur,Pbafc vcroimmol.icio.In immolationeagni oc
tranfuu per marc vcl pcr Acgypru pi^figiirnrTpaiTio Chriftt
cV icdcinptiopopulidc uiferno, quandopoft biduum no*
vilitat. i. plcniflima
Mvt'i.i<i
IUC iJ.J.
I.^n.i 1,3.
lCur.j.t
iR)t.U.a
Eiod.Ti.4
Exod.n.
B
d dic fcllo,nc fortc tu mulrus ficrct in populo. t Et cum ciTet * Bc-
i Siinonenim ol>rdictndi..itur. b Nouveuprif.inmnmanet , vt virruscuranrii
pppateatXtpfefus cnim fucrar, fcd i .tomino curitui erit. Hicron.Eccle/ia
habens iiJcin CJltst dicit r..tr. :ne.dc o.fuuni.
( thania: in domo Simdnis leproil , & recumberet, venit mulier
luna , artate Chrilti
fucb,vtp.irtcnuh
i tcncbroij c.uncs
agni imouculaxi q.
tollit pcccap niin
di,in vna domoqiue
clr vna ccclclia ca-
thoJica, calccaticba
rit.itc, v. aimati vir-
tutc comcdamus di-
cctCS : Eltwm Tafcha
no.;mmo. rflCbriflus.
B-da.Pafchaqitod
Hcbraicc Phafe.a
tranfitu, non apaf-
iionc, co quod Ctect
minator vidcns fanguincm in forrbiis IfMclitantth rrnnfic-
rjt,necpcrculIeritcos,vcI dominus auxilium dans cis dcfu-
perambulauerit , cuius mvftenum Ioanncs apcruit . Ante
dicm fcflii Pafchx fcicns lrfus quia vcmc hora t -ius.vr cran-
fcat dc hoc mundo ad patrcm. Vbi oflendir fic mvfiicc no-
r«tu,quodagnus Dei qui pcccara mundicclbcdc hccnuin
docflcttrnnliturus. Vcl nos falubri tranfitu,de Aegypciaca
frvuitutc rcdcnipturus cfl vcl educhtrus. I>. •da.Pafcru,folus
dicsquoagnusoccidebacurad vefperaquaic.ick-cinia, hina
primi mcfis, Azymaquindccima luna, qn filij Ifracl cgrefB
funt dc Acgypto,qux fepcem cclcbmbancur dic bus,i. vlque
ad vicefimum primum ciufdem mcnfis dicm ad vcfpcram.
Sed inditferenceralcerumproalccro ponicur,quia &dics
Pafcha: ifl nzymis celebrabacur, &c nos quali peipccuum Pa-
fcha facicntcs , fcmpcr ex hoc mundo cranfirc praxipimur.
Vnoquippedir agno immaculato immolatoad vcfpcrum,
feptcm cx ordincdies fcquuntur azymorum,quia Chriflus
pro nobis fcmcl in finc Lcculorum vel teporum p; ifus , per
torumhuius fcculi tcmpus ( quod fcpccm dicbus agimr)m
azymis linccricatis & veritncis nobis pr .ccepit efie uiuendu»
& omni nifu dcfidena tcrrena quafi Aegyptt rctinacula fu-
gcre , &L ucluta mundana conuerfatione fecreram folitudi-
nem itcr,fcilicct,admoncc fuHire uirrutum.'
b ' Et <jujttcbantfumtnifa. Hieronymus. A principibus cgref-
faefl iniquiras, qni tcmplum pararc,cV uafa,cV.fepunftcare
fccundum legcm ad cfiun agni debucranr.
c Ticn in diefifl». Hicronvmus. Vicant diem fefiuni, quod
conucnic illis : Non cfl fcfliuitas eis qu: uitam & rr.ilcricor-
diam pcrdidcrunc.
* Victor Antiochcnus. Sanc fcflurn proprcr cxdcm, que
iamtumanimoconccpcrant , haud inuitc tianfiulilTcnr.at
pcrlcgcm nbn finebantur.Siquidem dccrctum,quod in ]e-
galibusillorum libris rraditum extabat , impleri oporrtbat.
£rat aCt illud eiufmodi : Vafba vtfirum quartadecima dit rnen-
fisprimiimmolabitis. In co enim mcnfc illoqucdic ucru illud
P^ft-haimmohrincccflumcrat. Olk-nditur hicautcmquo
Chrifius Dcmnus in mortcm, quam nofln caufa fubi jt, ul-
tro
tro fcfeobtulerit. Qjandoquidccum iHumcomprciicdcrt)
volebant,vt f.vpcnumcro iam dudum ance volucrant^c .
prchcndcrc non potucrup.c.Qt.undo vcro de illius copi cbe-
lioncnihildelibetatfi habcbanc: tuncprctcromncriillorG
fpcm vlcro fe lllis dcdidu, faciumqi cfl,vc id m quo diu mu]
tumque magnoitu
C A P V T XIIII.
Ttanfitns i quod Hcb. pliafe.
\ Rat autcm pafcha & azyma poft bi-
duum,ckquxrcbant fummi iaccrdotcs
& fcribar, quomodo cum dolo tcncrcnt,
cVoccidcrcnt: Dice^antenim : Non in
Non fcditiunem nmcbant , fcd nc aumliopopuli demanibuseorum
tnltrrciur.
t
dio incubucrant,tan
dcm aliquando ad
fidcm perducerent.,
d Et cum effet Beth.l ,
Hicronymus. H
nulus ccruoru fcm- i
pcrad lectulum fuC
rcdit, idcft, filiur
obcdiens patri vfq
ad morcc .• obcdicn
riam a nobispecic "'
Stmon cnim ob;;-
diensdicitur.
* Victor Antio-i
chcnus. Ivdomo Si-
tr.onis. Qnz in Bech;
nia fn domo Simonislcprofi nccidcrunt,i]la cciaMactharii! ;
arqucatqucMarcusccterisadiungit. Ecprimaquidcm U
cic, unani eawdemquemulicrcm apudomncs Huangcliflj
dccancariuideriqucat.Ectnrcs itanonhabcc Namapuc
tres una cndemquc cclebrattir . Nempc ad mirabilis ilia La
zari foror Maria: Atq,- hoc ipfum qu.-que Ioatmcs regixci
uitacis Kpifcopusprofitcatur.Oriecncsucroaliam illamci ■.
fe dicir.quq apud Matth.Ttim ot Marcum in domo Sin
lcprofi unguecum fupereapuc Tcfu cfTudit, aliam rurfu
quc cv. in ciiiitatc pcccatrix efTet.indomu Phariftji ingi
pedcs illi» s lachrymis abluit & unguento perfudit.Apoj
narius c.mdem & Theodorus eandcm npud omncs Luang
liftas dcfcribi aiunt , loannem uero hiftoriam illam carten
accuratius perfecutum. At longe uerifimilius fit quod pauli
anrcdicebatur,ncqucOiigcncs quoqucdifcrtc inficiatui
etfi de ca, cuius fir mentioapud loannem nihil dicac, uidc
licct Macthajum Jvf nrcum, &: loannem de cadem omnini
acere,omncs namque in Bechama (qwx eft vicus quida i
Hicrufalcmnonproculdiftansjrcm hancaccidiffetfaclui
AtillaverodequaLucasagic,aJiaomoer.u;fcribicenim
EtecctmuGer qu&eratinciuhate peccatrix vt cognouit qttia JV/i
accubuk in domo Tbanfxi,&c. Harc itaq ue &: pcccatrix eraci
inciuitatcviuebar.AIccraaiitcmillnncqjpcccacrixappcll
tur, ncq; in ciuitatc vcrfatadcfcnbit , fcd in Bethanic, vicc
e Simonkproft. Hieronvmus.Simon lcprofusmundumit
fidelem primo , poftea fldelem figmficat.
f Etrccun.bcrcive.&c. Hicronymus.Recumbcntcfcipfoi
cfl.humiliantc fc,vt cum tangcret fidcs peccatncis, qua: d
pcdibusafccndir nd cnput.a capiccdefcendicpcrfidcm,!
tft,a Chriflo ad mcr.:bra eius.
g Mulkr. Bcda. Maria Magdalcn.i foror I.aznri quc fufcii .
uir dominus.Hoc loanncs dicic eflfe facltim ante fcx d;ci I
fbarpndiequam afmofcdcsvcncritleruialc.Ipfa eftenn
noalia.quaiquondamrdhuc pecc.itrix(vt Lucasicribit)p t
des domini rignuit Sf vngucnto vnxit nunc )iiftifkata& y^
miluris facta,non tnnrum pedcs, vr Ioannes dicit.fcd &.' c
put,ut M*|tha:ui&: Marcus fwrhibct, olco fancto pcrfud; F
NICOI.AVS
C A P.
Dli LYllA.
XIIIl.
I TT7 f <?.' aut c m, &c. poflquamdefcnptacft rc^uctiopfccatoris
JLj o Deum psr mrdiatons pretticaiioiicm.lnctonlctjucnrer
dcl».rib lur cadem reductio pcr paHionis fu* rcticmptionem.T,t
quia fupenus p:a tiiMt paflioiiem ftiampcr ludaros nuhoanda,
& pcr gcirilcs confummandam , adquostunc pcrtincbariudi-
tium fanguimstn jcrufalcm : ideo primodcfcnbitur eius paHio
prr ]udxns iiii.!n>.ua,fecundo, pcrgentilesconfummata,ca.fcq.
( :rc;> primnj quatuor per ordinem defci ibuntur. Pnr«am eft
ipiius C.hrifli vcndino, non ex cius ignoranti.i, fcdex eiusprje-
tia & voluntafc,fccundo.venditi traditio.nonex ciusdifpli
fcdiliaiitatcibi. Et p< twa d:e atymiihm. tertio, trnditi
compre-
MORALITER.
,/•' . Thcopliilus. Volmt cnim dominus in
Pifchat-. ,i]u:.i iL.icer.it vcrumPafcha.
". &c. Adhuc ahqui dc iltis Clwiitum perfe-
: u katataiuns luis.
f E,
comprchenfio, non ex fua impotcntia, fed mifitatCjibi. E taib
toloqueme. quarrocomprchenh condemnatio^ nonekfuaim
fiitia fed h\uaihute,ihi.Summi vero facerdo'es.
t Circaprimam partem pramittirur vcndition;socc3fio,qt
uit duplex.Primafacerdotuminuidia.cv bxc ponitunn pnm
pio . Secunda fuit ludarauantia, qui voluit 1 ecupcrar»prcc.iu
vnguentie(Ti»li,quajponituribi. Et cnm tffet B< rhanitt.&c Tc
tio ponitur ipfa vcnditio , lbi. ht ludas Scariotbes, &c. Secunt
pars principalisincipiribi. Et primadies a^mornm .vtdifta
cft . Et diuiditurinquatuor, quia pnmo poniturpafchaleco:
uiuiumad proditorisrcuocationcm, fccunclo, mflituiturcuch
rifba: facrameixc.ii ad chanratis vnioncm, ibi. EtmauimM
busiliis. letuo, prardicitur difcipulorum fcmdalum adeorUi
conrirmationero,ibi:£ti»'/!//<i Itjur. Ornncs verojiandalrtjibim:
C
f Et cum cjkt , t&c. Per hoc oftendit . cjuod pradicatorcs n<
debcntabhorrerepeccarores.
t Venit mnlier ba.ala.&i. jvlulier ifla cfi rationalis anima,q
frangit alabaflrum , cum rationabilitcr domar corpus propnu
Tt quoniam hoc cedit ad honorem Dci , tilundn iuper car.
Chrifli i.Ccr. i i.a. Caput Cluifti Deus.
En
Dja
!>2y Marci
Htt ^flabn. Alabaflrum mnrmorcandidum variisguttis
a ^mvrigucncaincorrupta fcruet .
Gap.XllII.
616
Jifiin
■rdi fpccati. Pifiica n.irdus dicitnr mixta.quia fton folum
j radice,fcd de fpicis &de folijs compofitum erat, quod cft
kiofius.
CarinWcfidtrium.
habens alabaftrum vnguenti nardi f pifticar preciofi , &fra-
Carnali de fiierio
HietJn.Per fynecdoclicndiciturunm pro injltit & multi provno.
° (aoalabaftrocrhiditfupcrcaputeius . Erantautcm qmdam
c .
d indigne ferentcs t intrafemctipfos , &dicentcs. t Vc quid *
c perditioiftavngucntifa£heft ? Poteratenim vnguentumi-
e ftud venundari plus quam treccntis denariis,& dari paupe-
BoJa.Hocde folo Itida,synecdot:hyco..
ribus . Etfremebantincam Icfusautcmdixit . Sinitccam
t Quid illi mokfti eftis ? Bonum opus opcratacftin me, f
Scmpercnimpaupcreshabetis vobifcum , & cum volucritis
poteftis illis bcncfacere , meautemnonfempcr habebitis.
l-j a Hieionymus Non aliunde quzramus <]uod in norrs lubemus.
, .. • . • . a 'delt,Antequam«eniretquiexcluderet.
. Qu od habuirhasc fecit , pr.-eu enit vngerc corpus mcum in fe-
pulturam . Amendicovobis ; vbicumqueprardicatum fueric
c £t fratl. H I E-
jbNYMVS • Do-
jisimpletaodore,
c lum , terra eft.
fi&umalabaftrum
c.iale eft defide-
r:ii,quod fragirur
a,;apur., exquoom
nrorpuscouipagi-
num.
kda , Deuotio
lUia;,rldem,&p!'?
t?m dcfignac fJc-
• efi£>qua;diCit,Dri
e;trcxinacaibitu
fi,nardusmcadc-
c odorcm fuum.
Ciodad litera Ma-
1 manibus com-
juit , & qutidie
iitualitcrinmcm 4 cuangelium iftud m vniuerfo mundo *, & quod fecichxc.
Ebfuisimplereno * '
dinit,qurt: intoto
rndogloriandodi
c . Deoautemgratias ago qui frmper triumphat nos in Chriflo lefu.
I odorcm noticia: iux manifeftac per nos in omni loco, </«o-
n nChrifli bonus odo; fumut Dco . Cum potentiam diuinitatis
c jqua: i!li vna eft cum patre digna reuerentia conficecur,
Jdat , &pra:dicac. Caputeius vnguentopcrfundit precio
f :um humanitacem digna rcuerencia fufcipit . In pedcs vn
g:ntumpifiicum,ideft,fidele , & verum perfundi, quiailla
n uram e:us, qua terram contingere,id eft,intcr omnes con,
rfaridignatus eft , piapradicatior.e&deuotisvencracur
cequiis.
d EranfaH^w^iiaw.Bcda.Perfyuecdochen pluraleprofin
gari pofuit. Ioannes Iudam hocdixiffe dicit , quia fuerac
fi ,& loculos habcns ea qu$ micte.por.Forfitan, & aln d.fci-
p i auc fenferunc hoc.auc dixcrunc auc Iuda dicen ce perfuafi
ic,& omnium voluntatem Matthaeus & Marcus vcrbis cx-
S» ilerunt.Scd Iudas quia fur , & alii propter curam pauperu
lacs autem illum folum commcmorare voluic , cuius hac
d ;aufa furandi confuecudinem mcimare curauic.
« Vi&or Antiochenus.Multisprouide&variisremhanc
» mu)antibus,Dominus,qui omnium fenfus , & corda com
ptahabebat.tametiigcncialioracione vtaturfolum Iuda
tqtiam aiiarumperftcingit verius, quamreliquos difcipu-
h Nocat enim ex quadam potius animi fimplicitate , quam
Ijnalitiaautinuidia , mulieris factum improbaffe: venerac
i *an illis in mentcm illud Chnfti .Mifericotdiam voto & nonfa
tiicium.
* Vt quidperditio i/k.Hicro.Perditusdefalute perdicioncm
«cnitjVtm ficu fructifcramorcislaqucum nancifceretur.
f Toterat
f Toter*t emm ^a^.Hierony Sub prartextu auaritfarmyfte- D
num loquirur fid^.Etcn.m noftra fidcs treccnci femituri de
nari.s.tdeftdecem ienfibus percorpus,& anirnam , & fpiri-
tum tripl.cans,vt & nos ficuc Gedcon trccentorum virorum
numerumaffumentcs^AUophylorumcaftra paupcrcs fpiritu
fractis lagiu ulis no-
flr.s cum turbis,&
lucernis deftruamus tfTWhvel
EtficutAbrahamcu p*"t>*t*.
trecciitis viris fpolia
diu.damusadvefpe.Ad -j
ram. • ^
* VICTOR
ANTIOCHENVS
Cum difcpuli vn-
guentum ittud plns
crcccncis denanis di
ucndi pocuific afte-
rutquantum mulier
illa in vnguentum
illud infumpfcrat ,
quantumq,- eft confc
quens.animia lacn-
tatcm , & piecacem
crga Chrifturn de-
claracnobisdiuinan
dum relinquamus. ^
g Bonnm oput ope*
;-V( / r<jfd.Hieronym.C»ui
credic in Deum, repuratur ei in opus iufticix. Aliud enimeft
credere ei,aliud eft crcdere in cum,ideft,cotum fe iniic crc in
illum.
h Me autem nonfemper. Beda.Corporali prefcntia, & Familia-
ritatc coniuncTum ficut nunc, vnde Apoftolus . Etfi noueri- -
musChr.flumfecundum carnemfednunciamnonouimus J" r']
Spiritualiter autem fempcr cft nobifcum;vnde.£c« ego vobif.
tum fum pfqut ad confummationcm feculi o.di.
Hieronymus.Itaintclligendum cft,Mcautemnon femp
habecis in corporali pra:fcncia,vt prius ia conuiAu & familia
ritate.Vnde & per Apoftolum,Si nouerimus Chriftum fecu
dum carncm,fed nunc iam non nouimus.
i iiuod hahuit.C^xod putatis pcrdicionem cffe vngucnci otB *'c*T'i-
cium fcpultura: eft . Nec mirum fi mihi dedic odorem fidci
bonum,cum ego pro ca fufurus fum fanguinem meum.
* TheophylacTus.Pramenir enim quati a Deo dudta vnge»
recorpus meum m fignum fepukurse fucura: in quoprodico
rem cofundicac ii ei dicac . Qua confcientia muli^rem con-
fundis,qua:infepulcuramcorpusmcu vngic , tcipfiim vero
non confundis,qui mein morcemcradis?Prophetifat autem
dnscofequeterduas prophetias.f.quodEuangcliumeius prg
dicabitur in uniucrfomundo,&c},opnsmulicris laudabitur.
K sAmen dico -pobis. Bcda. Nota in Chnfto notitiam futuco-
rum .paffuros poft paucos dics:pra;fciceuangelium fuum toto
orbeprardicandum.
Bed.Nocandum,qa* ficuc Maria coto orbc quo eff ecclefiadi-
fufagloriammeruicdepioobfcquio , quod domino deuo
tecxhibuic : fic,&Iudasqui eidccraxit,perfidixnotalonge
4& latequc F
.j.c.
NICOLAVS DE LYRA.
f".o,defcribitur Chrifli deftderium adnoflram redcmptionem , ibi.
E'cniuntinpredium. Tertiaparsprincipalishuius capituli ,qu*
WJ«,ii?i. Et adhuc co loquentc . Diuiditur in tres,quia primo de
fc'itur lud&fraudulentiaJecundo,Chrifli patientia , ibi . V nus au-
tti decircunftantibus.rf«/'o,rf//"c;p«/oi«m ignauiajbifYunc di
fciuli relicto co k\«czur\t.Q^aTtaparsp~incipalistqu& incipitjhi
Sinmi vero faccrdotcs.Di«i(ijrKr in qttatuor,quiaprimofcrtbicur
«tifjtioChriiiiperfalfos te/les,fecundo , eiits condcmnatiu prr iniu-
J» »Hdir«,i&;.Exurgens autcm fummus facerdos.remo,co«</?
"'fituperatiopcrmalignosfatclUtcs , ibi. Ecccpcruntquidam
Ccuere cum.Quarto,negatio Tetri per tres viccs,ibi .Et cum ef-
fct
fct Pctrus Sententia autem huius totius capituli patet ex ditlis M*t.
z6.a.t>bi ifla funt cxpoftta eodem ordine qun hic ponuntur &■ fub eifi^
■perbispromagna parte& reflant panca exponenda qu& difcnrrentur,
Jn prima parteprincipali dicitur. Erat aute pafcha,& azyma poft
biduum.Solemnitas autem pafchalis ludxorum cclcbtai quinta deci
ma dieprimi menfis , vt habetur Leui.2$. Hxcfolcmnitas incipiebat a
vefpere quarti-dccimx diei quando immolahatur agnus , ejr tunc vcfce
bantur a%ymis vfque adfeptimum diem.
I Alabaftrum vnguen.Z)(i£«/7t aliqni , quod nardus efl hcrhafa-
ciensfpicas in cacuminc, de quibus extrahitur liquor cptimtisjicuta-
qua rofacea de rofis,& talis liquor vocatur hic vnguentum . Jlii) di-
cunt quod cflfmtex vcl arbo r paruula , & iudefluit vel extrahitnr
liquor modo prtcdiclo.In fccunda parte principali duitur.
Et
MORALITER.
\Trant autem quidam indigne ferentes intra Jemit . Iftisfunr
kilcs illi , qui grauius portant expcnfas decem iolido-
rum
r um pro Chriflo,quam quinquaginta vcl centum pro mudo
idco fequicur.
t ' Sittite Ulam.Eius approbando operationcm.
Et
7
Gloford&NicolaidcLyra. 62c
<.*«-4b
'^l.uequcinfamnrur.Scddominushomim pi.il.iudi: rcmunc-
A rac.tucu: J.mpii contumctias rac ct,
a rnus ^i/w.Hicron.Vnusrum. mento,nomiric noq
numinccorporc non animo.vndc fponfus ad fpon&^»«r«
i Jri c»r w-mw Kor mc-j m vno otulorhM hio.ua , cr *« »/jo crwe foWi
hn.Oculus . &:crinis
Mu n.b-
J.IIC )O.C.
icft& virtqs
quoniam ludx cum
fcius f*mi- cxtciis d;i'tur : /-'o-
oiaunic^, £a l/j|;jw ,// «o^ n^-
fieiiumreziu Dci
Hcii loW pytaiatcm
toL&C
b jb:itad. lUeabiit
T .l.it.a.
a Rc1r.;.Dm»uimcfluCtngiicau»ulu:otpj?Jrnr.'''-rr«-''""''!:i:1'; . +
* narrabitur in memoruln t e s Scajriqus vnus
a fcionuiuim
poluii ■ _i_ 1
b deduodecimabiit .moafasfl .rodcrcteum
e . v Kaiaumi.
illis. oui audicntes gaujfi funt , & prtfmilcrUM ci pccumam
J.l'«"5i-J
'^-*"w""i. ,,.. la&iitu.,*
gdpmcitycs : & pofi, d fcdaturos, Etquacrcbatcjupmodoillumopponuctraderct. ;
qu\m tximt , r»«r«* c £ a j!C n7Vmorum cjmn Jo pafcha immolabantvoicut «
iueuusaihaiM.H\C 1 a , ^vt^nWorMwiDtliiiiglfioig. rO-o4»CC}_
nox h< ifti I '■ indicat difcipuli i Quo uis camus,& paremus tioi comc dcrc pat-
fdcimam.ynuquod ftiuuupu.. v^....^,.,,.;,,.- l . .
S cha^Er/mitritduoscxdifcipulisfuis , &dictteis:Itcincim- t
g a IYmuiuut populut. b L%irtTitcuc. _
tatem, &occurrctvobis hdmo t lagcV.am aqux bamians. t
*] Scquimini cum, &quocumquc inuoicnt^dicue domino do
piut uni. r |
musquiamagt-terdicit: Vbieit refeCtio mea ,-vbipaicha 3
cum difcipulis meis manducem ? Et ipfe vobis demonftra • l-
kbitccnaculimigrandcltratum *, ^ilhcparatcnobis • Et
Joan.-y.a..
VCom.c
Ijc.iu
liniilciungitur . Ma-
ria currit ad apofto-
los , vtdiei diei eru-
clec vcrlnnn , Iudas
adl udxos , ytriox
no&i ir.di.e: fcicn-
tiarri.
C rtproderet rum il-
lit . * THEOPHI-
1 ACTVS.Vcannu-
B ciarcc Illis quando
folus cxiftcrcc.Tiinc
Bant autem in ctim irvuercquindodocebir,propter rnvbavn
d Et^uxnbat <juomodoiUum,&c. Hi.-V.>nvm. PPomiCCU fe c:a-
derc.vr m.vj;ifter eiiM ance dicebar : Tibi dabu banc potc.ta-
rc-m vniucrfam.
Bcda.MuIcihodic fcclus Iudarcxhorrenc ncccmicn canfflKj
Cu eiiim pro mueribus falfuni concra qucmlibcc cclhmon .u
dicunc,quia vcccacempro pJcUniaftegaot,Dcu propccunii
vcndunc:Quidicit£eo/«m>..j,"«'i»«aj & ww.Cum locictaccm
fraternitatis aliqui difcordia c6maculant,Deum prqdurw, $a
Deus charitas cit Ec quod pcius cfi.non infirmicatc,n6 igno
rancia,fcdficutIudasquxrutopportunicaccm,vtamotisarbi
tns mendacio vcricacem crimmc mucenc vircuccin .
e E: ptimadte <r%ymorur».Bcda. Qu.irradccima luna , quando
abie£tofcrmcncoagnus occidcbaturad vciperum.Quod cx-
poncs Apoflolus aic.Ec cniin.P<i/t/ja noflrum immohnis efl Cbri-
/toj.Quamuisenimfequenndie quindecimalunaiiccrucifl-
>us , hacramcn node qua agnus immolabatur , &; difcipulis
iuis corpus fmguinemque ftiuin dedic &: a Ei Jxis tenrus &: H
gacusipiius immolati6is,defl,fiix paiflonis exordifi lacuiir
liidorus.Cum amariiudmecomcdicur azyma , qux cft re-
dcmpcio noflra. Amaritudo enim eft pafiio dormuk
f £>uoviieamus ,& pa)xmustibi,v;.mp. * Viiftor Antioche-
uus.Hinc manifeftum fic Chriftum dominum nullum pmpri
um domicilium,auc diuciforium babuiilc . Idem dc illius di-
fcipuliscicra cemeriracem dici quoque poceft,vcqui iam dti-
damanccabomnibus feabdicaiEnc. Nam fi quam habuif-
fcnt,ad illam vcique leruatof crri iriwcafleDt.
5 IwinciH/ra.Bcda.Indiciumc*ftprefcicri.xdiuiiiitatis,qiiod
^Ccumdifcipulisfuis loqucnsquodalibiiic nouic . Pulchre
C aucemparacuris Pafch.ihorno iagenam velamphoVarft ( fc-
cundum almm cuangcliftan^.iqux baiulans occurric,vc ofte
darurhuius Paich? myfterium prq ablucionc mundieffeccle
bradii. Aqua enim lauachrum gratie,Iagena fragilitaterh co-
rum dcfigiiac.per quos hc;c gratia mndoerac mmiftranda.vn
dc,l»abemus thciauru lftum m valis fkfilibus . l-aranc Pafcha
» difcipuli
difcipnb/'b aqux infertur 1 1 • •" a , vt ad:-lTc t<
, | icusdelim::
bus cruoraufcratiir , &adtbllcnda mundi cnm:nau
sbflptrtmaconfecfctur.
Hi ro.i.Cimcas ctt ccckiiaquxmuro Fidci c;:igicur,hom i
occuvrcniprin
populus cft, acnphfl
vaaquxicxhcc
h Homo
13 E D A.Coiifultc,
ap.-.xbaiuli, &
nidomus tacica fu:
vocabula : vt
bns vcrum pifcl
cclebrarc vokntibt
ideft , facramcnr
Chvifii imbui; cui
quc fux mci
ipitio fufciperc/juJ
icnribiicl.i.ukasd.!
J.i lignecur.
* ' V 1 C T 0
ANTIO
M crit ilios .
ii-in tuoi 1
liiini pct li!
po uiiTe
qui foio v:
fpiris htiiiis .
mouci\
1 ifi?m
non potuiffclrDeindc VttQ q uia vt M.ircus & !
ignorab?.nr,qua(i ccrrym icinerisducem , dedic d^H
Ncocc-r autcm Euagthftarum,Chriitum, cccu pafc
dixiilc,ijr:b':r;vct-ri./'/"' cfidmoforium. vclcanattc
atm d:ji';pnUi n:ch mioiduccv.':
*Th<ophvladus.L",gcnam aquxporcatqui bapcifafus c
Dni aurcm bapciimabaiulacvciiic adrcquicm ieci
tionem vjucns.cS: iicuc \n domo rcquic ponitur .
««'/li.Hicrony. Qni ducic in altum vbi rcfectio Chr:
Vndo Kaab cxploraconbus mandac , vc non pcr ima,fedj
cxcclfuvent.
K Ceenacnlum £)•/•». Hierony-Ecclcfia magnn,quxnarrac 1
mendomini ftraca vartecate virtuctim, bc linguarum , vn.
Circumamidavariecatevictucu , inquaparaturdoniinof
ca . Dominus domus Perrns apofloluscuidcminus doni
fuam credi Jit.vc fic vna fidcs fub vno pafiove.
Bcda Genaculum lcx fpintualis , qux dcanguft/is liren
grcdiens m iublimi loco rccipic faluacorcm . Nam 1 1
occidcnrcrn liccram fcruauerit, qu: m agno non aliuJ qua
cus lncellcxcric in imo pafcha ficic , quia maieflacem fpiri
nocomprchendic in vcrbis Dci.-qui auccm baiulu .1
grane prcconem in domum ecclciie fueric fecucti ;,
tum fciencic illuftrantcm fupcrficicm lirctctvakcndcndc'
alco memisfohoparacrcrectioncni Chnfio, quiact
icc facramcca &:c.legisdccreta eius eilc facrauiccaci
* Thcopbyla tus Domir.us domus inrcllectus eft qui c|
dir cqnaculum*gra"ndc , id cft, altitudincm incelligentiaru
quodctfi altunVfir.crrmenmhiih.ibc- vanx g!
r,is,fcdftcrnicuvcv plantim fichunulicacc.lbi auci m,idcft
cali metc p ifcha Chrifto paracur,a Pccro fcihccr.& loannx
eftaba5honeeV.'comcmp!.ic;one.JV'!a. Coniulteautcmf
baiuli aqu?,ftuc domus riornini funt pvcrermifta vocabul
ommbus vcrum paicha celebrarc voli nnbus !i -c cftCl
ftifaciamenris imbui,eumquc memishofpicio iufcipeici
ini-,f< >IH f 1 , . ,ll».-.,. /1.1.1 ,1 1 ifl.rit ».«■! f
lcncibuSjtaculcas danda flgnctur.
S'
NICOLAVS DELVIIA.
i Ec priuu, S^c. De ijla die cfl cvtrotter/ia i.nc, Grxcos & Latinos
qu*pieiHUStt,a3ita cll Mn.zC.Ioan.i 3.
Z Ojcuitc: uobis,&:c. IJlud jignumdedit eit adinucnicudum /0«
fiimpto iunu . Li ertasitur ywd dominut ilUu damui cjjct d'i'cipulut
Cbrijli
MORAHTE R,
•f tEt/«Jajfc/>(ir/(wiii,v-,;/..Ucc!u..\Lii!rihi)diefcelusIuHc.fcil'i-
cer,quod domiimrn jc n ,-illrum deumqae fuum pccuniavcft-
ii;.lciir,vclut imfnane ac neranum .lbliarrcnt . Ncc t nnen c.mcnt
iiam tum pro muucnbus chantatis ac vcruau:» vita lpcrnUcDcu
c^ui
Chrifli occuhus.
3 V bi cft . Idiflyignus Tafcalis^ cjni.i dotnlntis illlns dom
lurap ouidic de locojcd ciiamdc agno.
4 VobisdeJ'/ illo c&uculoTafiba comedcrunt , &',ai!k f*
rcfuricft.ontm iatucrttut aijii'tuli pxjtirmctumludAortm
Utn. pi^-jiaranC autem m
rucu!
29
M
arci
4-tirefptre au.Wcron. Vefperadiei vcfperam indicat mun-
A dj^irca vndecimam namquehoram veniuncnouiflimi,qui
pini dcnarmm tccipiunc virx gcerna: , quia anre crucem A-
Biiameracininfernn,& poft crucem lacro in paradifo.
b Jmen di.Sicut de paffione predixerar,ica dc prodicore pvq
d-tdans locumpoe
Cap. XIIII
6jo
ijvccum incel-
jjjflct cogicaciones
fu prxfcni a Deo
Biterec cum fafti
| Non camen ex
e delignar, ne
Bj-tc redargurus
]ii udecior fiacMic-
Bcrimen innume-
I , vcconfcius pce-
im ;;gu.
ex vo. Dum
arsxuicur ve
pons fponte fua & procuracione vcnit,vnie.T>ot:flatcm babeo D
poncndi ani.mr.vn, &c.?cim quam frangerec bcnedixc, quia na- Ioan.io
tiiram huminam quapaffjrusalTunipvjc.v racu picfe,&fpt-
ricufamtograciadiuinaj vircucis impleuic. B--nedixiCpancm
& ft egic,quia hominem afnimptum ica morci fubcf dic , uc ei
diuiua? immdrcaTira-
abieruncdilcipulieius, Scvcncruntin ciuitarem
, ckinucnc
Fine mundi
C
d
e
f
runtficutdixeratillis, ¶ueruntpafcha. Vcfpercaurcm
fadovenit cumduodecirn , &difcumbentib.cis, & man-
b ducantibusaiclefus. t Amcn dicovobis, quiavnusex vobis
tradctmccjuimanducatmccum.Atillicoeperuntcontrifta-
ri,&diccreiigillatim.Nunquidcgo?t Quiaitiilis . Vnus cx
duodecim, quiintingir manummecumincatino , Etfiiius
quidemhominis vadit (icutfcriptumcftdeeo . Varaurem
i Hieron.MuItibonumutIud«faciuncr fed nihileisproficit. b Simpliciterdiftum
comprobacur h hdmini illi per quem filius hominis tradetur . Bonu m erat ei
a La:ens nmeiuo utero, mcliu. eft non effe quam ad tormrnt. efle. Alias luiflct. -
. finatusnoneaiTerhomoilic,+ EtmanducatibusiIlis,acccpitIe
^ fuspane&bencdiccnsfregit& dcditcis.&airSumite *;hpc
a Hleron.GryianonmeretisfaluaufumusaDeo.
i bcne ih- 1 cftcorpusmeu.Etacceptocalicegratiasagcsdeditcis.Ecbi
nfona VOCe m Nonu51cris.de quo H;.c bnguw teiVimcnt; e». QtMdumwKUuit aJuos Deus
bcrunt cx ilio oes. Et ait illis . Hic eft fanguis mcus noui tefta-
jcnplctur. Qi
ba pa.me.ma. luper
lup. Omnes can-
Htur vt fi.it ilarmo
in cuhara . Om
i), nerui
fpifl ccn
rc ondenc. T^unquid
amdominci Vnus
iiffus,&:pcccunic
31 tfeaiiectus diXK.^ynquid rgnfum ]{abbi.
d foBrr//?4ri.Sciucvndccimquia nilfll malicontradominu
cc taueranr,fed plus crcdunc magifiro quam (ibi &: timetes
fr ilitate fuam trifres de peccaco fuo interrogant,cuius no
banc confcicntiam.
• 'uHs cx f/«o«/ec/»M.Hieronymus . Scparac feorfum ouem lu-
jncupic.Ouis qwe de ouiiiegredicur, lupi patetrnorfibus.
>jtiihtin. Bcda Mira dominipaticncia • Prius dixic , vnus
txobis tradct me,pcricueracproditor in malo.Apcrtiusar-
gH,& tamennon propriedclignatur. Iudasaliiscocnfracis
lS: anum rccrahencibus a cibis.remeritacc cV: impudcntia
qUdominum cradic , cciam manum cum magiflroin cacino
|jtt,vt audacia bonam confcienciam mencirctur.
tktfilius quiJem bominisvadit. * Vicior Antiochenus.His.
ve is roortem fuam cranficioni , auc difcefluicuipiam fimi
■•oflendic,quam verx moru.dixerat idcm ancead Iude-
■uoque.^ddo ad cum,(/ui mific mc . Sigmficatpcr candcm
H*m quoqucfponce ad rr 01 rcm abire.
("XiiM.ljcda. Infempiccrnum vxhominitlliqui admcn-
Bdomini indigne acccdic. lilc cnun in cxemplum Iuda: fi-
iu hpminis cradic non Iuda;isquidem peccacoribus,fedca-
■ peccaconbus mebris,fcilicc-c,fuis,qui accipcrc dominici
■loris facramentum tcmeraneprarium.it. Illc dommu ven
Altii ciustimore&nmorcncgicdcocerFenaproillo, & ca-
<iti,imo &: cnminofa diligcre & curarc non metuic.
ij «awrew.Beda.Ncc primo ncc fecundo correftus pcrnitac
feoatientia domini nucrit impudentiam fuam , & thefauri-
JaiDi iram.Pcenapredicicur,vtquipudore non vincitur, ti
aitecorrigatiir.
i /(«(/«Cijnr.Beda.Finito vetert pafcha qct in commcmora-
licclibcrationispopuli Dciab Acgypcoagcbat', cranficad
ioj,quod in fua: rcdcpcionis memoria ecclcfia frcquecare
fpbat,vc fciliccr.pro carncagni acfanguine,fui corpons,ac
■ii uinisfacramenrii fubfiicucrct,& fc effemonftrarer.o/yw
<ninus & non paniubit cu,tu cs (accrdos in *tcrnu,&c.¥r:an-
g:i?fepancm,quemdifcipulisporrigic , quiafratiiofuicor-
_ poris
tis veraciccr iijclle
pocenciam demon-
flrarcc, idcoquc vcJo
f ciusa morcercfjfci-
candum.
* V I C T O II
ANTIOCHENVS .
Infinuachic , Iudam t &a!iusnun
camctfi diuinorum Sulcl <-'g0«
myflcriotum partici-
r pemcrTeftumfuifem
per fimijem maolif-
fe,hoccfltrcmer?d.c
illiusmcnfE ciborc- \mt.16c.
fcctum,nihilprorfi's Lnczz.b.
f mutatf7,autemenda- I-Gof"-e. >
tum cffcrvcrum m * eomcdlc
.fuahcquitia, &ana-
ritia obftmate vfque
perfliricffe . Ipanhes
t pofl acccpra bucella
Sachnnjniinillumm
troiffefcnbit. Echoc
,r. eade caufa noncon-
tigicquodSuhanasacccprum Chnfli corpuspro mhilo du- 5
cerecauccScemnercc, fed quod Deusimpudccemproditoris
aufim impunem abire non vcIlqc.Dominusaucem,licecom
mum confljioru Iudxgnarus eifcc , atcamcn a facramenrifui
acceflu illup non prohibnic.Cur ica^ nempe vc hmc difcac,ni 'ciem. /ib <
hil eorum pr*termififlc,qua:eu ad fairun mcncem reducerc c-1?- Contt
quoquomodopoceranc SuhcCameh, qui ludaantepofcitu A?oft-al»
Euchariftisfacramentuni exiiffeexiflimenc . Sancloanncs nonnulh'
qiuddim eiufmodi fubindicaremderur.Diounthi ncquaqua
dccuiffcuccorporis Chrifli miniflcr fihu.ii is comuibnis fym
bolum accipcrer.adduncfidcm, Chnfium cquanimiccr cole-
ralfchcc uero tacum piaculum neuciqua permiccere uoluilfe
k, ^rcc.Hiero.Figurans corpus fuu iii pane quod efl ecclc r
fia prxfens qu.c accipitur m fide,bcncdiciciir in numero.fran Exod,I1,d-
girur in paffiombus.datur cxcplis,fumicur dodnnis.Formas
fanguine fuu in calice uino Sc aqu 1 mixcii , uc alio pur^emur a
culpis,alio redimamur a peliis.SanguIc i;aquc agry domus fer Myftice
uacur a percuffionibus angcli. Ec aqua mans rubri omn^nn-
cur tnimici,qug func myftena eccjcfia; Chrifti. °
Beda.Panisqui confirmaccorhominisrefemtradcorpus AP0C-I7-d>
uinum quod fanguinem operacucad fanguinem. Sedquia
nos in Chriflo,& Chriflu in nobts mancreoporcet,uinum a-
qua mifcecur,quia teftc loanne, Amjac popuh funrmcquca-
quam folam uinum folum,ficuc nec fohun grahumi fincaqug
confe£lioncinpanemcuiquam hcecofkTic, ncuidcatura
membris capuc feccrnerc , uel Chriftum fine noftra5 rcdem-
ptionis amore pati pocuifle.uel nos iinc illius p.tfiionefjluari
* ViciorAnciochenus . Quoddominus poccflafcm cele-
brandi , & conficiendi noui ccflamenci myflcria Apoflolis
per ha:ccontulerir,hocnemo,opinor,in dubium uocac.
1 Gratias. Gratiascgit&bcnedixitiam proximuspaifioni,
qui penam aHchac lniquitatisfufcipicqui nihil dignum pafiio
nc cgic, ut oflendat quam cqnanimiter unufquifque propria;
culpa: fllagella fuftincre dcbeac
m B/tc.H;cron.Ebrctas fehx,fhlutaris facieras qu^ quanto co
piofius fumitur tato fobnccacc mccibus dignacur donai c . Ev F
NICOLAVS D E LYRA.
M< fpiritumfanftum recepcrunt in die Tentvcojhs
En.a.
4& ludas
, ytbajtetur
I Qin
l C^u ; 1 ncin . trnti. Vas ejt /uiUe ad refngeraudum vinuxiy & itt illa
tr.u tus Utlnrarum agreftium , cum , quo carrtes agni debtbant come-
di,pi iiicitur.Exodi.il.
Abba
MOKALlTER.
"a)lo,idcfT,ui homine per oracionc 111 Deum cieuato Gran
Ji Jngituduic longamimtaciSjlaco latitudme Chancatis,ftra
^anetaccuircutis.
."efp. Per hoc autem quod Chrifiusin menfadenuncia-
u'uumproditoremdefignauic quod mulciptodicoricucnt
u admenfamfuam.
Jieronymus.D:c facrdos, dic clcricc,quomo eiufdem
sdcofcularis ul.u utr^inis,quib.dcofcolaius cs filia mere
UlCiS,
tncis.oluda oiculo filiuin homims rradis?
t Ei mu. Pcr Icfum qui falus lntcrprctatur incelligitf bonus
prelacus Chnui uican us,& de fuaiubditotuque fuoru faluce
follicitus.hicaccipicpanccudifgcnccrfludecfacrafcripcura
& bcncdicicqii DcoactribuiceiusincelligeiHi5,franeiauic
& dnc deuocc predicando,ccotra dc ignorante dicicur Thrc.
4.a.paruu4i pccieaincpancm.&nonfuicqui fran.
t Et «c.Pct qiiepcrfequutiodefignaturin fcnptura,hicca
lixjfiimic' paticcer colcrado & datfaliis ad fimik cxhortado.
Et
fy
Glof.ord.&NicelaicleLyra. ^32
habcbat.
Hict onvmus. In moce O! iueti tenetur Iefus,& indc afce«
dit ad cclos.vt fciamus quia vnde afcendimus ad celos \
vigilainus , & oramus & ligamurncc rcpugnamus in tc-ra.
c Om««/cd«^.Bcda.Pra:dicitquidpafliui fint,vtcutn p.if-
fifuerint nondclpe
Hinon. Ito multis ef unditut (ed non omnes emundat.
od
fudas bibit/cd non faturatur.nerfiumcxtinguit ignisxtcr
A ni,quiaqunndi2;iie Uur.it myikriaCliiifli,h!cma'ulainlu
naoftcnditur qi:a; nunqua dclctur.Lunacci lciixcompara
tur mcrito.qux a fe non habct fpbndorcm fcd a fole ccrtis
;ts fufcipir lumcn, id tft,a Chrifto qui pcrmancc ln xtcr
mim, S uitcmmqui
dim inccclclia qiuis
fccrificiun. nblhim a mcnti , quiprornultiseftundctur. t Amcn dicovobiscp
croundat, fcd infi- £ iamnonbibamdeeenimine vitis vfque in diem illum cum
pieOS COgitatlO pCt1- 1 Hitron.Laudabunt Deum qui tetjuuunt eum.El adoiaueiunt cum Sc
A \r r id t'll9n \S> • OUi manducaueiunt oimies pingucl teirx.
Ifartk^ fc crudclitatiscirnp < illud bibam nouum in rcgno Dci . Et hymno* dieto cxierunt
mifcucrunt. Sanguis t jn montcrn oliuarum . Et ait cis Iefus : Omncs fcandalizabi-
.»**Ub.S pr°o nludsct- J mini in mcin nocacifta ; quiafcriptumcft: t Pcrcutiam pa-
l.'H. r 1 Anoftoli. b Hieion.Fioir.ittiturrefurreftio.nedefrcifnt.
P/"
Ajioftoli. b
ftorem , & difpcrgcntur oues . Sed poftquam refurrcxero ,
fa prarccdam vos in Galilcam , Petrus autem ait illi : t Et fi om- 3
« Nonefttemeriijsn-c mciidacium, Ced tidci aidcn» affectus. b Peirus cx aidoie'iidci pioinittebat,
le.l Cluillu. .t IVus futura urrnourrai.
n^sfcaneializatifuerint, febdnonego. Et ait illi Icfus : t Amcn 4
i dico tibi , qui3 , tu hodic in hac noclc prius quam bis gallus
voccm dederit, ter me cs ncgaturus . At ille amplius lo-
qucbatur: Et li oportucrit me llmul commori t tibi, non
tenegabo. Similitcrautem & omnesdicebant. Etvcniunt
funditur,non omncs
cmundat.
a« /jm«o»/-i.Hiero.
Hic muratfacrificiu
fcd non mutat tcm-
pus.vt nos nunquam
ccena Icfuantcquar
camdccimam Juna
faciamus. Qim facit
inquaitadccima rc-
furrcttionem, invn-
decima cocnam do-
minifacit.quodnun
B quam inucntum eft ncc in no. ncc in ve.Tcft.
Xfj.j.h. b Vitis. Bcda.Vitis vcl vinca domini fvnagoga,vndc : Ifa.
Vinea domini Sabbaoth domus Ifracl cfi . De hac dominus multo
tcmpore bibitrquamuis plunbus ramis i n amaritudinc con-
uerfis,pijs tn quorumdamcogitationibus fummifque vircu
tibus dcleclabacur . Sed poft paflioncm dfii figuralia, m fpi-
ritualcmfenfumtranflaiafunt.Iturusergoadpaffioncmaic
lamnon bibamdc gcnimine vitis vfque in dietn cumil.
bi.vo.in.re.Dei. Quodcft,non vlcracarnohbuscercmonijs
fynagogx dclofcabor,in quibus crat & pafchalis agni facra-
tncntum quod precipuum cfi. Adcnc tcpus cu in regoo t)ei
{jofitus immortali gloria fublimatus, de falute ciufdc popu-
1 baptifmo rcgenerati nouo vobifciun gaudio perfundar.
* Vi&or Antiochcnus. Patris rcgnum fuam rcfurrecho-
ncmappellat,pcr hanc enim & ipfi rcgnum obuenit.Etcx-
terishominibus eiufdcm rcgni focietas obtigic.Illud igitur.
Nonbibamamododchocgcnimine vicisvfq;. ad diem ll-
lum', &c. vtrumque denotabat , nempe mortis & paffionis
Chrifii vicinitatcm,&ccrtam nihilominus eiufdcm cx mor
tuis refurrcftionem, & circa pafcalis tempus myflcria per-
ficiebac,quo omni ex parte coftarct vctcns legis author cx-
ticiffe, & illa qua; lftic obtincbanc,ca adumbraffe qux perti-
ncntad nouam.
c Ethymnoditlo. * Vi&or Antiochenus. Antepaffionem
laudat gratefque Deo dcpromir pcr hoc oftendcns,fe vltro
libcnterque pati.Tum nos quoquc exemplo hoc admonens
vt aduetfa figna q nonnunqua fefe offcrant , grato patienti-
que alo petfcramus.Ciboquefumpto dc perccpto munere,
Dco largitori debitam gratiatum atStionem perfoluamus.
Io»n. i>. Beda. Potcft intelligi hymnus qucra (ecundum Ioan.pa-
tri gratias agens dccantabat : in quo &c pro fc &£ pro fuis di-
fcipulis, &prohisqui perverbumeorunicrcditurieranr,
clcuatis lurfum oculis precabatur: Et pulchrc difcipulos fa-
cramcnto fui corpons & fangumis imbucos,&:hymno didto
patticommendatos, cducit in montemoliuarum ,vtdo-
C ccret ncspcr acccptioncm iaciamctorum, & per opem in-
terccffionis fiue ad altiora virtutum dona, & charifmata ian
di fpiritus quibus in corde perungamur,dcbere cofccdcre.
d Jn montcm oliuarum. ^ Vittor Antiochcnus. Cur in mon
tcm cxijt ? Qyo fpretis latibulis, ijs commudo loco fcfc
cxponit , mamfefiumquc faciat , qui ilium comprclu-ii-
furi crant • Maturabat cnim illum locum occuparc, vbi antc
orarc folitus erat, &: quem proditor optimc compcrtum
habcbac
rcnt.fedpccnitcant
f jr««o.ifi<r.Qiiiebr;
iunt,noLiccbri)suc
&c qui fcandalizan
tur, nodc* fcandali
zantur, id cft,mcnB
obfcuraci.
Hicrony. Omnc
cadunt, fcdnonon
nes iaccnt.Nunqui'
quia dormic nona
ijciet vt rcfu
Carnalc cft (
diabolicu eft iaccn
g "Percutap
Hicronyin. I
paftorem. Pr
poftular pall
dni.patctrndet.Pc
cutia paftorcm. Pr
cibus fanclotii fili:
a natrc mittitur:i.i
carnatur & percutitur,& patitur, difperguntur oues pafio
capco.Refurrecho promittitur.vt ipcs non cxtinguamr.
•jc Thcophylaclus . p;.;it autem pztcr percutiam p4
quia ipfum pcicutid;m:fic.
* Victor Antiochcnus. Cum Pctrum,ca?tcrofqueori
prccari&dicereoportuiffctadiuua nosdominc, n
aucllas, fibi fuifque vinbus nimium confifi , ea temcre
niifercqtixnonpr.Eftitcre. Siquidem Dominu^nimia
lam quam pra; fc fcrebant audaciam, animiq; fiduci.;:
fligare volens, Petrum quidem in trinam negationcm
labi,ca;tcros vcro omncs pcr fug.im difpergi palfus eff.
h Tctmsauicm. Hieronymus. Anis iineptnnis m altun
larc nititur , fed corpus aggrauac animam,vt timore hu
na: mortis , timor domini fuperctur.
4« Vicfor Antiochenus.Hic tu modo perpcnde quam d j
miflus , quamque modefius. Apoftolus Petrus poftlaj
cuaferit. Qui cnim ante cafum nihil non fibi arrogarc.
bat.ispoft lapfum contraria ftudiafcdatusnihil qiiicqual
fibi.fcd omnia Chrifto dno tnbuebat. Ftri lfaclu.it-\kbxM
ejuidnosintueamini,rju.ifi nottraviriute,aut pottjiutc fecerit»Htbm
ambulare,OHcaur hic aut nobis fingularc quodda documtB
turn, nempe ad dcpclkndas grauiorcs tentationcs, nu
promptitudinc fat cffe, fi ccclcftc fubficfiu dciijcncq; vlia I
ruriusfupcrnaturalegratiam fpiritualelucrum aifcrrc/id
m: promptitudo fludiofique hominis fyncrgia non adlir.
i Risgallus uocem. Beda.Alij fimplicitcr.-Pnufquam;.
cantet,ter me ncgabis.Marcus: Trius quamgailus bis uocc
deritjer mencgabis. Quod noncficoncrariu.Tota cnim Pci
ncgatio ttina ncgatioefl, & incopropofitoanimi rc»I
vfquequo amare ficuit . Hec tota fi pofl primii galli cacfi i
cipercc:falfumtrcs dixifle vidercnturquufixcruntdoi
dixittc.Triusquamgjllus cantct,ter me ncgabis. Itcm fi tot.i
percgiffct quam gallus cantarc inciperct , fupcrfiuedr
Marcus ex pcrfona diii: prius quam gallus bis voccmded
rit:ter mc es negaturus.Sed quia antc primum galli car.
incocpta cft : attcndcrunt trcs non qn cam implcturus
fcd qn futura .• qn cccptura : quia ci :na. Scilicct , ca?pit;
gallicantum.Potcftetiam intclligi, quiaancepriniumj
cantum tota in animo eius fucrit, quamuis cnim vcrbis ar
prinuur. gallicantum iit ccrpta , & ancclecundum compi
ta.-tameninaffectionc&timorcaniiniPctnantepiiimi
galli Cantum totactrpta cftdicuc & illud.Qui vident nni,
rcm ad concupifccndum cam,iam maxhatus cft cam.
g Hicro
Eth
MORALITER.
Ethymno. Pcr hoc oftenditur quod afccndcns a d vitam ar-
ftioremprimodcbct implorareclcmcnmm diuinam.
2. Et ait . Chryfoilomus . Carnale cfl cadcrc, fcd diabolicum
cfiiaccrc.
3 Tetrus. Communiter accidit quod illi qui alijs in virtutc fc
prarferunt, turp.us a!ijscadunc,idco fubdttur.
4 *4men
4 .yfmen di.&c. Et yc.in pr£. qunddi.Q»odinterprtt3tur va
ping;ucdinis,idcofigJiificathumilitatcmgratiofam.Perhoci!
tur quod Chriil us oraui t ibi humilitcr.fignificatur quod orai
humihantis fc vcraciter Doo eft acccpta. Ecclcf. 3 j.capicOra
bumiliautis \e nnbcs prnetrat , &c. Per hoc autem quod dif 1'
dominus hic terorp.fTc,docuitnos orarepcrfcfte^quiapcrfcct
couhlht in tribus,fciIicec;principio,mcc!io,& fin«.
(^uemcumqm
'3.?
M
larci
c
a
P
XIIIL
^H
rrnn-
g. taierorvir.i^.G iHuscantac.Petrusnegatter.Gallus
pirir.is f.inctuscfr.Cuius voccm proplntis, oc\ipo
ncgatronequa doaiinun» negauimus.nof.
ncillxextei riti exhortamurad amaritiimos flctns
ipfum.qui male cogitauimus de Deo male locuti fumus
I
iimuni,& ma
k adnofme
habuiascrnuscnm p.itrc. Orattranfirecalicem, qu ia homo D
•fed propter quod imflus efr, reminifcens pcrficic difpenfatio
ne, & dicir. l^oiwpwdego voiofedqnodtu.Qxl. ii monuir mors
mc non moncnte,feai'id,im carncm tranfcaccal ix,fed quia
alicer non ficc, \iin quod C^o volo,Jcd qnod tu.
HIERONYMVS.
a in pradium cui nomen f Gethfemani 5 & ait difcipulis Cuh;
b t Sedete hic donecorem . EtafTumic petrum,& Iacobum &
£ Iohannemiccum,&cocpitpauere,8ctedere . EtaitiliisTri
e itis cft anima mea vfque ad mortem t Suftinete hic, & vigi-
|" a Humilitatemmcnnso.lendit liabitu corporis.
late . * Etcum procellifict paululum, pro*ciditfuper terram
a H^on.Hebreic?,& Grxce quia non cft diitin&to Iudii & Gr.rci.
& orabat,vt fi fieri poftct uan, firet ab eo hora,& dixit. Abba'
§ patcr, omnia pofiibilia funttibi:transfer calicem hunc a mc:
fed non quod cgo volo , fed quod tu Et vcnit, & inueniteos
v Hieron.Sicut dotmiunt inente,ita dormiunt corpore.
dormientcs. Et ait petro, Simon dormis . [ Non potuifti vna
i hora vigiIare?VigiIate,&orate,vtnonintretisintcntatione
, SpiritusquidempromptuscftjCaroveroinfirma . Etiterum
1 abiens eundcm iermonem orauit , diccns- Et reuerfus denuo
■j^ a Langiicicuntocuiiapoftolorurnnegationeuicini.
inueniteos dormientcs.Erant cnim ocifli eorum grauati , &
ignorabant quid rcfponderent ci . Et venit tertio , & ait ills:
Dormite iam,& rcquicfcite.Sumcic . Vcnit hora, ccce filius
hominis + tradeturinmanuspeccatorum . Surgite.camus.
Ecccquime t tradetprope eft.Et * adhuc eo loquen-
n
-IIERONYMVS
1 , quod Pecrus
nc , &:ccrcione-
• J-fcdqoitquamgal
inic, &:difce-
ix diribus tenebns
Hina lux nunciata
f.conuerfus amare
OTiic&icrina: nega-
u Ijnis lordes lauic la-
llimis.
H Getbfemau i.Hicro
l&ldeft, vallispin-
• gum, vbicaunpin-
P^sobfederut eum
{ vituli multi cir-
(idederuntcum.
| Sedet hic . Ifido-
j, . Separantur in
<rione qui fepa-
rtur in pafilone:
qailleoracillidor
nmt pinguedine
cdisopprclfi.
c owec orem . Beda.
BCa dominus in
ce orat , admo-
ieS:nos vcorandofublimia.idefLccrieftiapetamus . Sed
u in valle,&: hoc in ualle pinguium vel pinguedinis.monet
milicatein oraciombus tnberc, & pmguedine dilctio-
rnx.Et pulchreapproprians morci ln uallepinguium
orj.quia per valle humilitacis &: pinguedinem chaticacis pro
ics fubiicmortem,unde. Humiliauic femecicpfum factus
jbliensvfquead mortem . Et maiorem hacdilectionem
«Jiohabec ponat quis animam fuam p.10 amicis fuis.
JttZtcapu. p.Hictonymus . Pauerc&cnftaridocemur anre
■pum mortis,qui non poffumus pcr nos dicere niii per il-
mk.Vtnitprinceps huius mitndi & in me non habct quidquam.
Wrifiis e/Z.Bfda. Non propter mortem triftis cft , quiaeum
Witio corp oralis affjcius no formido mortis oftendit . Na
firorpus fufcepit omnia debuic fubire qtii» funt corporis.vc
Iirer,&:fitiret,angeretur , &: rnftatctur . Diuinitas autcm
Iflaitcommutari per lios afTeetus.
B:da. Trifiis eft anima &:c. Tnnet Chriftus Petrus non ti-
Wfj,im modicit.Ammam mcam pro te ponam.Chriftus di-
■Inima mea turbata eft vfqucad morrem.Pctrus quafi ho
Irim mortis ignorat.Chrifius,quia Dcus in corpore con-
■tusexpomt tragilitatem carnis, vt homo vcrusapparcat,
HiJefianinia mea.Snfccpit crifiitiam hommis,&: volunta-
tci hominisficuc&:doloremhominis,qui profequoddole
Hohabuit:fcrnot:a dclc3acioi'ica:tcrr.e. diuinnatisatticitur
*Jtio humanx infit mitatis .
^ttTheophylactus.Quid autem hoc fit intelligunr,quafi di-
Hniftor cnim non quod mori debeo , fed , quod ifraclicas
pnanqui mci mc crucifixuri funt,&: pcrhoca regnodeide
bc.excludi.
• Victorantiochenus. Vbiqueilloram fuperbiam,&: con
iam trangcrc,ipfumque ad connnua , &: pra:inia c^lc-
uocarcconrendo,fcd incafliim omnia
i |»/l/n«f.BcdaNon a dormitionc pracipitabfiincre, cums
llcft tcmpusimir.cntedifcnmine,fcdafomnoinfidclua-
'!«! torporc mentis . '
5 itora.BcdA. H5C voxcfifonusinfirmitatisnofire. Multi
Kmt mortc futura fcd habct rertu cor vt vicct mortc qua-
^1'tIunt.Scd fi no pofTunt dicat quod ipfe Chriftus.Pater fi
lc po.tra.a mc ca.iftc.Eccc habes voluntatc humanaexpf-.
u vndc,rcctu cor,fcd no qo* cgo volo fed quod tu vis , vn«
deJon vcni faccrc voluncaccm meafcil/ccr,quam ccmpora
fj "tdumpfi cx virginc fed voeiusqui mifiicme.quafciliccc
habui
f manete
Mit6..ic.
tMitt.jCe.
f .'i:nbi>l'.iui
* continu»
E
Hac concia Eucicia
nos quidiciiiK vnam
tantum in Chnfto o-
pcranoncm , vinm
volunratem ,bicau-
tcm oftendit bn
nam , qus pernih.r-
mitatem carnis rcctl
fatpafiionem, ivdi-
uinam, qiuc promo-
tactlpcrficcre difpe
facionem.
b Scd non qnpd.
Hieronym. Vfque in
fincm non ceflk do -
cerc nos patribuso-
bedirc, & volunta-
ccm eorum volunta-
ci noftra; pca?ponere.
i Et ait Tetro , &c -j-tradit
Qui dixcrac . Ec fi o-
porteat me mori te-
cumnon te negabo
ecfiomnes fcandali
zaci fucrint , fed non
cgo: nuc crifiicia: ma-
gnicudine fomnum
vinccrenon poccft.
K Vt «owin.Nonaic
vc non tentcmini, fcd vc non increcis in ccntationem , id cit
vt tentatio vos non fuperer,non tencat intra fuos cafTes.
Hieronymus.In tencationem mtrat qui orare negligii. Ter
difcipulidormiunt.terdominusoransfufcitat.Trmadormi-
tio ttes mortuos quos dominus fufcitauit.fignificat . Primus
in domojfecudus ad fepulchrum,tcrtius deTcpulchro.Trina
domini vigiliac cres perfonas nos habcrc in orando docet)&:
de preccritis &: de prxfcntibus,&: futut is veniam r.ogaife.
1 Spiritus quidem. * Theophylact.Quafi dicat .Spintusqui-
dem vcfterpromptusefl ad me non negandum , &: propcer-
ea hocpromittitis.Sedcaro vcfiraintantum infirmaeft quod
nifi Dominusper orationem uirtutcm carnidederic , in tcn-
tacionem incrabicis.
* Vidtor Antiochenus . Qaro naraque^ ponderefuo ad imafm-
per trahit. Beda.
m Etitentmabienseundemferm.d. # Victor Antiochcnus Qjt
Dominus r.ofter fecundo,&: tcrtio ideorationis opus repccit
illud indubitata^ueritatisargumetum exiftit. Nam euifdem
iteratio in fcripturis facris^rcrtu reieuencum oficdit . Quare
etia IofephadPharaonemaiebat.Q"^ autem, uidifc fecundo
ad eandem rem pertincrc, firmitatis indicium efi,co , quod
fiat fcrmo Dei.uc ergo idem fomnium rcpeticum eft, lca do-
minusnofierquoqucutccrtofeucrum hominem clfe pcr-
fundcat,eandem orationcm tertio tedmtegrac.
Tcmcrarios reprimir,quiquidquidcrcdidcruntputantfe
pofteconfequi,fcd quancum ex mentisaodorecofidimus, ca
tur.i cxfragilitate catnis timeamus,fedtamen fccfidum Apo
iiolumfpiticu factacatnis morcifeccmus.
n Dom.Nota. q, hoc difto, aliquatulu filuit &: teqcucrut.ude
dicitur.SK/.q.req.euiftis deindc intulit.Ecce uenit hora, &ic.
* Theophyl.Quod Ironice. Dormite ij»/,apparet pc-r hoc q,
fubdit^a^cu venit bora.&c. QA. nunc tcmpus cfi ut dormia-
tisquandoinimicusappropinqu.it DeindefLibiuna;it./;/r^f.i
mus, non vtfugetcncnocdixicfed vc inimicisobuiarenc.
o SBrgi.Poftquam ccrcio orauic;& apoftoloru timoro penice Gen4.a.
tia corngeudum docuit,fccurus ad paffioncm pergit,diccns,
Sur.ea.Qjios uon inucruanc timences, fcd vlcio eamus obui
am,vt patliiri gaudium &: confidenciam videanc.
sf Vi<itor Antiochenus.Perhsc, ficucper ca?teraferme
omnia,nullius,quod fiebat,ncccffitatis fuifte oiicndit,ftd ad
mirabilis cuiufdam difpcfationis , etcnim proditorcm ccrto
vcnturu lcicbat,&: tame ea be caufa ab cotuga nori inib; -t vt c
obuiam
NICOLAVS DE LYRA.
1 r\bbapaccr,omnlapofTibilia,&:cJ<iew/^»///;f4«r,f<^w<,» v-
ttum
num ejl (ir&cum , & diud Latinunt . Intertia parte principattdi
citur.
Ec
^
GloLorA&NicolaicleLyra.- 6}t
& obuinm quoqur illucproccdcrct.
A a ^"" * '"^5 Si.bjr.ymn dcduoaecim. * Vittor Antiochcnus.
Qiiod vnus dcduodccim Arjoftoiorutn nbmcm, vtucum
inrba vcniffc fcnbicur, id lolagnea) diabolt roaliliam mfan-
dj-.nquc ij.odicorisucquicum, & impudeariain arguit.Qui
cnim p.iri cum ccjtc- ^^ ^^ de virtme fea|Bj qul drfyetlt de aillilio Dei.
ic&dl^ru JpSS - rcvcnitludas Scharioth vnusde duodecim.&cumeo turba
rnulta cum ^ladijs & lignis miffi a lummis facerdonbus & icri-
b bis & fcnioribus. Dederat autcm traditor cis iignum , di-
bant ,& ad fuaa propriores crant qua ad p.uicndi fiduciaJ
Brda. 7 S'i uc 1'ecrusqui negatione lachryn
abluiti&:confcfli<»ned<>miniciamoriscrina,fundicu
Cauic , nv uperacioncm eorum oitcndic ,qui in rn utyrjo i i
uncur.Sicdifcipuliairjquiarcicuhimcomprehcnlionisf
giendo prcuenecu
bacur , is corum du-
ccm &ante(ignarjg
tc praUc qmChri-
fiumadiuppliciuini
&:morcem petituin
vcncrant.
1 mt» fccute.
* Mitth. i«.c
X"C.J.f
l-oii. 18. b
ttcc7.l1
Qiicmcumqucofculatusfucro, ipfecll, tenetccum , & [ £
ducitc t caute . lit cum veniflTet,fratim acccdens ad eum, ait ™fc
a Mieioa.AdciUofrphviridtivufnditin.iti: •-•bui,
Jc frnum peitianlmti annnain cms.
b iiff. Hieronvmus. „ , _ . ... »
Dat ijgnum ofculi e t Auerabbi: EtofculatUsefteurn. At llli manus inicceruntia
TEJ.it 5,.»
B
TMitth i«,f
Io.in 18. b
• jutcm.
"Vum. ic.c.
Luc.iz-f
loan.i8.bv'
cum vcneno diabo-
li:SicutCainobculit
facrifkium fttbdolu
&:reprobatum vndc
vinuin cum accto in
cruccponurit.
c f^nbbi. Bcd.i.lm*
pudens &C fcelerara
cofidcnria nugifrru
vocac&rofculumin-
gerit ei qucm tradit.
Aliquid camen ha-
bet de verccudia di-
icipuli,quianonpa-
lam cum pcrf.-qnu-
rioribuscradit,fedfi-
gnoofculi. Sufcipic
ofculum dominus
non vc docerec nos
fimularc,fcdnepro
ditionem videacur
fugcte. Illudctiam
complec : Cum his
quiodc.pa.&c.
d Vnm. Beda. Pctrus fccundii roan.eodem ardore mentis
quo carteta. Scicbat enim quando Phinccs puniendo lacrile
gos.mercedcm lufiitie; & facerdotij perennis acceperat. Lu
cas ait. Quia dominus tam auricu.fa.eam.Ipfc enim piecacis nti-
quam obliuifcicur, hoftes eciam itios vulnerari nonpaucur.
Mvftice. Doccnscos qui in fua? morcis confenfione vul-
nus am nu concraxcrunc , fi dignc penicuerinc falutcm pof-
fc mcrcn.
* Victor Anciochcnus . Neque enimgladio aduerfarios
nos vult ftcrncrc , auc profligai e , fcd vii cucc , & prudcntia,
& bcncuolencia, alijiquc fimilibus.hf c enim func arma qui-
bus aduerfus hoflcs fanuliariccr nos vci iubec . Illum porro
qui plagam acceperac , vi quadam diuina vt alius Euangeli-
fiacxponic, in inCcgrum flacumreflituit illos, qui adcom-
prchendcndum cum veneranc, hoc quoque flgno fc Deum
clic palam oflcndcns.
e Ttmquam adlarrc. Bcda . Quafi dicat , Stultum cfl cu gla-
d:js &i fuflibus comptchcndcte , qtn vltro fe vobis tradit , &
innotu- quaii latiranccm iruiefiigarepcrproditorcmcum
quotidiein tcniplodoccat. Sedideoaducilum mecongrc-
famini in tcncbris, quia p<ucflas vefira in tcnebus cft.
Tunc .ikda.lmpletfqj dix:t,q, oes fcandalizarcntur in ip-
fo in illa nocle.Naeiii tuiba pcrrnicccncead pctitionem do
nuni tuget unt iccudum Ioan. pauorcm tn mentis oflendc-
bant,
caucclam fu
docenceos.quifei
fupplicia minus fcj
ciunc ldniieos : qui
tutiuseftlatcre, q;
difcnmini .
lerc.Itaeciamad
qui relicj
iyndone nuduspn
fugitabimpijs,ii!.
rum opus dcligi :
&c animum quivt:
curiorcsiintjOtutj
mundana abijciui
&nudi pocit:
no famulari, qu:|
niundo adharrcnJ
matcnam tei
&a Djo rcuocanl
aduerfanjs dare
dicerunc.
g ^iddc . Quis : •
tLicriteuangclifta •
dicic.Quu vcropt
cxrcris do,
amaucric,rcsJ)jB
dicauit, alijs :
cibus iple doncc
hoftc comprchcn
timorietrahit.chaatasttahit. TCtUr chailtaCIS V
a longc icc|uutus elt cuni vlquc t culo aftrictusdon,
numfcquinonoti
fic Ncndumcami
perfcclam charicatem b.ibnit qui vel tencus fugcre poti
Poflumus tamen hunc loanncm fuiflc lntelligerc prxca;
ris dilecSlum a magiftro,quem eo tempore fuiire adolcfcc
tem longa poft vita cius acfa indicio eft . Potuit autcrr
ficri,vradhoramelapfus,moxfumptoveftimentoredier|f
&L fub dubia nocfis luce fe turbisducentiu Icfumquafiun
ex ipfis immifcueric,quoad perucniretadacnumponti
cis,cui erat notus,ficut ipfe dicit.
h jlt i/.Sicuc lofeph reliCto pallio nudus dc manibus
dicxdomma:effugic. Quiauc uulceflngercmanusiniqi •
rum rclinquens mence qua; mundi funt , pofr Iefum fu
i Ab e. Quotfi & pfentiacieteftabacur &: fuga. Non
cuius amorem etia abfens corporc fixu feruauit in mencc
K Summum. Caipham , f.qui fecundum Ioan.eratponi
auniilliusdequoconfentaneum fcnbit Iofephus.quodp •
tificium fibi abiquc tnerito dignicacis emerat a pnncipc i •
manorquid ergo nurum,fi iniquus pontifcx inique iudit J
1 ^llonge. Bcda. Quia ncgationi proximus,fiChiift<
ximusfuiflet non ncgaflet. Inhoctamcn admitanduscl
quod dominum non rcliquit cciam ii tuncac . Quodt::
naturx cft, quod fcquitur, dcuotionis eit, quod uegatcb -
ptionis eft.quod panicet fidei eft.
AUeg. Qiiod ad paffionem cuntc Perrus a longe fcquii :
figniftcatccclcfiam quidcm fccuturam dw paflioncm,! '
longe dirTcrenter,cccIcfia.n.pro fc patitur: illc proccckl
4$ Mtty
& tenucrunt eum . t Vnus autcmquidam dccircun-
ftantibus cducens gladium pcrcuffit feruum fummi facer-
Hieron. Pridicatio fctn.iu litum tegni Dei abfcidit hidiis.
dotis, & amputauitilliauriculam. Et refpondensIefus,ait
e illis : Tanquam ad latronem cxiftiscum ghdijs Scligniscom-
prehcnderc me. Quotidic eram apud vos in tcmplodoccns
f &non metenuiftis. Sedvtimpleanturicripture. t Tuncdi-
a Hieron.Admplctum cft.tlongaiti a me amicum 5: ptoximum U notos mcos i me.
g fcipuli cius relinquentes cum , omnes fugcrunt. t Adole-
*■ Niliil induinenti habebat niClolamfyndonem.
fcens autcm quidam fequebatur cum amicStus fyndonc fu-
Aliasreiecla.
h pernudo: &tenueruntcum. * Atillcre!iclafyndone,nudus
' Hieton. Tch cangrcgatio tautoium in vaccis popu'.oxnm.
i profugit ab eis . Etadduxerunt Iefum ad fummum facerdo-
« tcm. t Et conuencrunt * omnes * facerdotes & fcribx &
a Hicion.Vitduplex atiimo incanftans eBin omnibus niji lu
i feniores. peu:us autem
I
NlCOLAVS DE JLYRA.
I MtdMtite.Hc forterapiaturdcmantbus veftns,quia populus
comrnuois hab .bat deuotionem ad cum.
l jtdnlcfcens. Qtiiaitie non nominatur hic,ideodicuntaliqui
quod i uic Iacobus ixatcr domini . AlijMutero quod futt loanncs
cuan2;c-
o
euangelifta , qui iunior erat inter apoflolos. Ali) autem dicu>
quod f utt iuuenis de illa domo in qu.i comederant pafcha.
3 lAmitiusfyndcnc. Id cft,veffelinea.
4 Super H/<Jo.Sciiicet,coi pore.quia non habebat aliam.vetlt i
In quatta parte prnicipalt dicitur.
,/fudi'iii
MORALITER.
f Q^emcumquc. Amicitix figms proditorcs vtuntur , vt eorurrr
dolus latentius peragatur.
f F.t am. Hoc lignum fuir dc mentis aure Iudcorum amputan-
da.lirur patct pcr crfcc"tu,quia nihil audire volunt de falutc fua.
\ jlt ilie rc.fyn.nn.pvfn.ab. JLkda. Quivult iugcrc manus ini-
quorum
quorum,relinquensmente quaemundi funr^fugiar poffClj-
ftum iicut lofcph, rcliclo palho fugit de dominae maiiibus irr »
dicar.
•f Tctrusantrm,&c. Beda. Merito a longe fequcbaturqui c
de proximo ncs;aturu»,noii cuiro nc^arcpoflet, fi Chnftus p
ximus adha:hii.t .
Etfcdc
J
7
** i V' i*
a ^m«w.Hicronym.
iida:moniaf|.;nr. ly
non a<r,nofcebar,fed !on?cpofJ dceof.itura canir. J}
* ViCTOIl ANTIOCHENVS. qMaiidoquidcm multi
Chriftinomineappcllabantur . Nam,fccerdoces,& prophd-
tas, & regcs,Chiifti dicebantur ? propcerca Poncifex in
tcrrogar,flcncjp!'cChnituvpcreiccJicnciam , hocefl Chri-
frlis Dci bencdicci
. filn.ii:Qyxr;thocau
intro in atrium fummi ficerdotis , & fedeb.it cum miniftris, f tcm noh vc credat,
&tcalefaciebatfeadin:ncm.tl''ummi vcjofjcerdotes&orn t vcru vchabeac, quo rMatt.i*f.
.. , t ■ i r * r n- illumarauac.&corv Luc.n.g.
ne concuium cju^rcbant aduerfus leium tdtunonmm , vt
i Me:itita e:i inic|U'tas,libi,vt rc^ina aducifus Iole»h,tJcerd.nes aJueilus,Sul'anim,{cd ignis
line materia dcrecit.
cum morti traderent,nec inueniebant . Muki t enim falfum
teftimonium dicebantaduerfuseum,&tconuenientia teili-
a Quod vamtux incertum e.l.
monia non erant : Et cjuidem furgentes falfum teftimonium
ferebantaduerfuseum,dicentes . Quoniam nosaudiuimus
a Dpmi-us dixit,Soluite vos led non ego.qnia nullus debet fibi inforre niortem.
eum dicentem. t Egoa difTo.uam tempium hoc manufac1;um
Hocaddunt.vt propne de tcinylo .uiaico videaturdijiille
Dom.nus dixh.wfcipbo.viuuin arflina! (ii>nih"cahsi& fpiians templuin.
& t poft triduum aliud non manufaclum adificabo. Lt t non
cratconucniensteftimoniumiilorum . Etexurgensfummus
facerdosinmediuminrerrogauitlefum , dicens . Non re-
>Ille
Act iumdecularis circumitus cfr. Mi
11. jLjUiisdcfidenum carnale, cumquibus
ci nt.;nc:vfiere peccaca non valcr.
t it calefjc:-.'.\itfe.Qcdj. . Eft ignischaritat''s , de quo dicitur
j ^em vcn; mittcre jn ccrram,&: quid voio niii vc atdeat?Eft
ciaxncupiditritis, de
licicur. Oamcs
: ihcrantes vcluc
j ?.inuscordaeoru.
jcfupercredentes
tiledenSjVanislin-
3is eos domiiinm
Sclaicdocebat.llie
, atrio Caiplu: in-
jiJuinalignifpiri-
{ acccnfus , ad ne-
«idumac blafphe-
rndum dominum
pndorum linguas
c nabac . Q^iode-
Irt incus iii domo
i iigna fynodus ge
luchoc ignis ina-
|3 liuer fngorano
ccnfus figura
I:. Q^uihuius ignis
nrio flamnu
c, dicac, Fa-
js fum. ficuc vccr
,)ru!na,&c.Inqui-
hauccmilammarn
nncacis vitiorurn
i nina obruerunt
;dommo audiant.
i <ion:am abnnduc
J i qtiicas , refngefcic
ciricas rnukorum.
I^icfrigorc torpcns
aaara Petrus.quaii
p;nis miniftrorum
(iphecalcfiericupiebar, quiatemporalis commodifolatitl
p ndorum focietate quercbat. Sed 'efpectus a dommo tum
i! em pcrfidorii corpore,tum mfidehtatem reliquic mentc.
Epoftrefurrcftionem dorrani>fancto igncrecreatus.fundi-
iiexceffumtnna' negationis trinadileccicnis confeftionc
pgauic. Tuncenimcomplecaillamemnrabih capcurapi-
fum.cum vemrcc ad dominum.vidic cu difcipulis fuis pru-
n pofitas&pifcem fuperpoiitum , fcpanem, moxquefui
c dis arcana prunis inflammauicamons.
c F.w/ifwfr/Z/w.Beda.Faifus qui nonineodemfenfudicta in
t igitquodicuncut.Dominusenimdixeratdecemplo car-
Jisfm,fed inipfis verbiscalumniancurpaucis addicisvel
ntatis-
Mos htjreticorum cft,vmbram dc veritatc traherc.Ille non
itquod illi dicunt,fcd firnile vet bum.Vt de templo corpo
rfui quod poft triduum refufcitauit.dominus dixic. Soluice
v ,fed non cgo,quia nuIJus debet libi morcem inferre , Hoc
a iiint,vt propne de templo Iudaico videatur ciixifle.
d Et txtirgens,&c.katus,(\uia non inuenic iocum calumnia:,
n cucorporis infaniam mcncis demonftrac.
t \onrejpondens ,&c.Ad rcfponfum prouocac,vt ex qualibec
^ncfermonislocumaccufanJi lnucniat . Xefusautem
"'i refpoudit, quia prasuiditquidquid rcfponderet incalum
"iivcrci.
ruesChnH. Hirony. Qucm expeotabatalonge non vidc-
; wprope; ficuc Ifaac caligantibus oculis, Iacob fub manibus
non
L,aD.
Xilll. 6
2
6
ipondes quidquam + ad ca, cjujetibi obiiciunturabhis
Stcut ouis ad ocoiionem ducitur,& obmutuit a bonis. Taciturnitas
Chriili Apoicgiam Ada: foliiit.
autem ta^ccbat , &mhilreipondit. tRurfumfummusfaccr-
f 4os interrogabat eum, &dixitei . TuesChriltusiiiiusDci
Hieron.vt incscufabilcs lint. Eedb.Marcus,Ego lum M«t.Tu
di.\ilti,quod idem elt.
g benedicli.Iefus autem dixit illi . Egoa ium,& videbitis filium
Hieton In iuta regnantem Scmpitcrna & uututc diunu.
h hominis /edentem a dextris virtutis Dci , & venientcm
Summus autem faccrdos fcindcns
cum nubibus cceli
s-
damner, fifchoc ef- ,
fc forte refpondcac.
Ncquc enim itacon-
paraci erat pontifi- Tautcrn
ccs,vcalinuando cre
dcrcc Q,uare domi- tarquafufEc
nds apud Lucamica ctia.iurbon
ilIo;Watur . j^ SSSS1
d'xno vonctcitt:s mi- Vi,4or Ai-
hi. Verumcaincn ne- uu«.h.
hoc Uiis reliquum
fm, vciurediccre
queanc Scruatorem
nolirum fe Chnliu ^ neCic<m\de
Dei filium efle,'uif-
qu;>m difcrtc aitir-
mafFe,obid Mucus
' planis verbis id iliu
pronunciafTe COnt-
nicmorac.r/i es Cbri-
fliisfliitts Dei bcnedi&i. Mat.iff.
P.-.T h.rc plano fcnfu- Lucx.n.g.
oftcdirur, Caipham
t carceiofque Iuda?o-
rumprpccres. duii-
nitacis Chnili pror- £
fus ignaros no fuiiie.
t Vcnerac surcm mi
eiusreifiuenoc.tam
Phi!ip.i.a.
fiue fulpicionc", pcC
flgna qua? cdiderat. Na quorfum hoc folum, ipfe ne Chdftui
I). i ben d;it! filius eilcr,intc:trogareattincbat,niIi eum id cf
fe luipicati fuifienc ? Ncqucc nim ex aliis reis quidpiam t.,le
inte. pgarc foliti erant.
g Et ro S.xcrdos intcrrogat filium Pei.Icfus refpondic fi-
lium homiuis , vc intcii:g.)mus cuudem filium De/ cffe filiu
hom!n;s,oe q laarnicaccn faciamus in crinicacc,^: homo in
Deo.ct Dcus io hotninr: fic.
h vidcxins »i> .Qiii? humiltauir feipfumfactus obediens vfq;
ad morccnv prc p:cr quod .V Deus exaltauic iilum,& dedic ii
li nomen qv?od efl iuper omne nomen.
4« Thccphyla.tus.Ac fi diccrec videbitis me tanquam fi-
lium homuiisa dcxtris Patns fcdetem. virtutem nanquc hic
Pacrem"dicit.Non autem fine corpore veniet,fcd qualis appa
ruit crucifigcnt:bus,in iudicio eis apparebit.
i C"fi%>'t'i"bus ca/^.Hieronymus Afcendit in nube,cum nube
venict,id eft,cum coi pore folo fuo quod afuimpfita virgine
afcenditcvcummijkiformiecclefia , quxcficorpus iplius Efa'»*-a
&c plcnitudo ad ludicium venturus efi , ficut dicit Matthcus
Cum autem fiiius homiuis » &omnes angeli cum co,
&c
K Stimmus autem facerdos. Bcda . Eadem rabies,qua;priusde
fedc exculierat.ad fofiioncm vefiium prouocat,vtoftcndac
Iudavos faccrdotalem gloria perdidifle , & fedem vacua efie.
Musludarorum erat,cum aliquid blafphemia?, & quaficon
tra Deum audiut,fcindere veftimcta . C^uod etiam Paulus «.V
0 Barnabas
Mat-24-c.
F
NICOLAVS DE LYRA.
1 ^udiuimuf cumdiccntcm, Vgodijfoluam templum boc manufa-
'"v^r.Falfumenimimpofucruntei, quiahoc nondixer.it , vt
"«ur Ioannis.2.fed fic dixerat:Soluire templum hoc &c.predi
c mortem fuam,in qua corpus eius quod erat templu deitatis fo
lutum
lutu elc.pT fi de marenali templo intelligat,adhuc fa!fum impofue
runt quafi abfolutc dixerit^quod tamen dixerat cu condittonc, ciC
icleo bene fubditur. Et non erat coniicniens teflimonium itlorum.
2 lefui antcm dixit illi^&c. Intcrrogatus de ventatc diumorum
refoondet qui pi ius in aliis tacuerat,quia de diuinis no debet ita
tacen
MORALITER."
^/erffW.Hieron. Atrium facerdotis eft circumitus fecularis,
iniltri daemoma,cum quibusqui sedctnonpotefi fierepecca-
'g»'s autero defidenum «it carnis.
^tnmi rerofaccr. &c, Modus autem iniquorum cftaduerfus
inno-
innocentesq«3frereteflimonia& reciperefilfa.
t Sututhus tijtiemfa.Jiin.Vcr hoc fuit figniiicatum,quod prxfcin
cfendum crat facerdotium Iud.To»um , Ticut & ftabilitas facerdo-
tis Chnfti.per hoc quod cius tumca etiam a crucifigcntibus cum
non fmt ftiila,
I*
'39
GIofcrcL&NicoIaicleLyra. 6*40
& Batnabas cum in Lithaonia qiufi dij honorarctur,fcccrunt.
A * Thtophybctus . VtcrgoroonflrajrccquodChufrusaw
pu;im, & uicoki^bjlcm blafphcmiam^dixcnc, vcfiuncnca
fcidic.
a /'< ^/'«?/4/''j.-i-r,Hicronymus. Hoc cft Epbod in quo Iu-
dxi h.-bcbunch>>iiO
( opw habe
piin liibus.
1 fleg.iftC
loap.ij.tl.
veftirnenta fua, ait. Qiiidadhuc t defidcramustcftes , t Au-
diftis blafphemiam , quid vobis vidctur ? Quiomnescon-
a Uro.
demnaucrunt cum clTe rcum mortis . Et ccpcrunr quidam '
rcm.ninMcainc.Hic
adcft Samucl fcillo a
. •>;. manu SjuI b
uk. 1US C
LllcS
tunicim Chiuii.fcd
fjCCrdoS lCldlC l.l- b Vt velainenta cjiJmm atitcnci . c Vtcaput iioitrun, qnod Adam eli I' ntrct. qill p: O llOOlSlU
ccrdocu fui digmca d confpu'erecum,S<. vclarcbfaciemeius, &co'laphfSeum carde- t ncbac.
CClil, 1 Oppiobtiitexhonoiatus. Vt applaudautus ei miinbus. Tledi maxilUra ^AlaplS C.tm CCl
Migno royftcrio . ,. , . , . - .« . • ro"ma,apiSjaL fc B.-da . Qui tunc
c re,&dicereci. prophetiza. Et miniltrialapiseum ca?debant. f fuscftalapis,&i
a Factemmeam non auerttaconfpucntibus in tne. Vi noslauaret.
Vt veliinenta coiJiuin autciici .. c Vt capui iioitrum qnod Adam ell 1. tarct.
danr.Hoc vcbmcncum vfquc hodic minct fypercor c
quod inChnitiimcrcdcntibuscfi abl.icum.Vi.de coc
cc vcluc cemplii fcifiijm cft,& fancla fanctorurn arcana p;ic \
cla.
c Tropbiti^a. Secundum alios . Quis te pcrcuiilic . Hoc -
ciunc in concumcfl
cius qui fc propiL
tam vohnc habcL
Scd difpcnfauichj
vcnosad toleran [
pro cius nominc |
rifioncm prc;
t Mu.ii-.
Lur.ii.g.
L jti.jU.c.
Tttubatio.
t Et'cumelTet Petrus in atrio deorfum, venit vna cx ancillis
h
I 01 3UUI
fummiiacerdotis.Sccumvidiflet Pctrum , calefacicntcm fc,
afpicicns illum j ait . Ettu cumlefu Nazarcno eras . Atillc
negauitdiccns . t Nequcfcio,neque noui quid dicas • tEC
c PraJicatot, qui dicit.Vigilate iulti.Jc nolitc peccaie.
anteatrium,&galluscantauit . Rurfus autem
a Confenfus. Mon quz ptius.Vnde Matthius.Vidii eum aiia ancilla.
Cum vidiflct illum ancilla* , coepit dicere circumllantibus,
quia hic ex illis cft . Atillc iterum negauit . Etpoft pufii
Actus.
lum rurfus qui aftabant , dicebant Petto . Vere exillises,
B
imcftjVC inpaf-
iionc dommi pon-
tifcx fua vcflimcnta
fcinderct, cnm do-
mini tunica ncca
crucifigcntibus mi-
litibitns fcidi potuit.
fVpcjue noui Figurabatur cmm q,
nejjuefcio. faceidonum Iudxo- Kcxiitforas t
bu- rum pro fcclcnbus
pocificum cilct lcin
dcndum . Solidins
^croccclcfix , qux
vefiis cfi rcdcmpco
ris.fui.nunquam va-
lecdirumpi.Quam-
uis.n.Iudxi,genciles,heretici,mali Catholici , humilitatem
dni eontcmnanr,eius tamcn inuiolata pcrmanctcafiicas vfq;
adconsumationc fcculi in llhs.quos forseleccionis inucnent.
b .Qjjdvob.VMetur . * Victor Antiochenus. Non attCai-
pbas condemnacionis fenccnciam per feyaut ex fe, fcd exigic
il l.im ab aflclToribus,6<: circunfiancibus,canquam dc hoirune
in manifcfiano.plancqucconfefib blaiphcmixcriminc de-
prehcfo. Pr^oc cupac aucemaudicorum animos eiufmodi fer
tnonc. Quid vobis vidcturlTLn apercam modc blafphemiam au-
diuiftis.Hxcponrifcrx non tam illos, quiadcranc , vtmortis
fentcntiam m Iefun» fcrrcnt.fua oratjonc incendcns.quam vi
quadam in^porcuna huc prorfus compcllcs. Aut non ipfi, fcd
ipfe venus odio , &:inuidia inftigatus ciiismodifencentiam
promit.
c Qti omncs ,&c.Hicronymus . Quo reatu fuo ncflrum i ca-
tumfolucrcr,&: vclamen raciei fux vclamcncordium nofiro
rumauferrct ,& fputisiufccptis faciem amnixnofirxlauar
rct, &colaphisquibusincaputpcrcufFuseft , capurhum.ini
gcncns quod eft Adam fanaret . & alapis quibus cxpalmarus
clt,maxima laus cius a nofli is manibus & labus pl.iuderct. Vn
dc.Ow«ffv»c«reyf/(jMrfircw<i^/Ai^.Etcrucefua,ciuciatumnoftiu
folucrct,cv: mortc fua noftram necaret,quia ferpcnte de vir-
ga facto,alu abforpti iunt ferpcntes . Vndc.Ero mors tua o
mors,&, morfustuuseroinit-rnc , Opprobriaeiusnoftrum
obftruxcriicopprobnum.VincuIa eius nos liberos feccrunc.
Corona fpinca capitiseius,diadema rcgiu adepti fumus.Vul
ncribuscius fanati fumus.Sepulcura eius rcfurgirr us.Defccn
fu eius ad inferos afccndimus ad C^los . Hic inucmcur mei ih
orclcomsmorcui. Hmcpropheca . iltodretribuatndominopro
omnibus qu& rctnbuit mib>}
d yeUrefa.6-c.N0n vt fceleraeorum non vidcat, fed vt ipfi
quonda Moyli icccrunt.a fe graciam cognitionis eius abfcon
dant.
Qkc.iyd.
cxdicurblafi
talforum Cl
rum. Qiiici
pcus fahiiis infip
lium , nuncvif.M
fidclium opprotl
exhonoratur.
g Etcumefftt. I
cilla primumPl
prodit,cum viri j
gis pollcntci
gnofccrc, v
fcxusi morte
ni vidcatur pea lc
&: pcr paffionen 0
mini rcdimcrctur.Ec idco mulier.prima reiurrecuonis
pit myftcrium,& niadaca cuftodit,vt vctercm pra
lus abolcrec errorem.
* VICTOR. ANTIOCHENVS,BcatusPetrus(prc
dommo pra-diccum iucial^infltmatur.vniuciiorum d
&L Seruatorem ncgat.Idquenon fcmelJ& itcrum, fcd
vicc.Ncqueid fimpliciterrurfumded cum iuramcnto,
dutaxacancillxvoceextcrrjcus, &cxanim3tus>vtiquefi 1
illaconfternationeariimiquepercurbationcocc3;c.".ui
nic^ illius COinmimtionis.Qui mc ncgauerit ccram hnmin\
gabo , er tgo curn coram patre n>ec,tjui ejt in calis , penitus 1
fuerat.Qiiadoquidcm non fcmcl tancum^fedahquotic
omnibus illum negat.
h ~4t r7/c\Nota,quod negat Chriftum qui (c negat eiusii
difcipulnm.DominusenimnondiKit,Negabistedn
meuro.fed me negabis.Negatut ergo cum,cu fe negauit k
cffcdifcipulum.
iEf fx/;r/br^,6^c.Hieronymus.Petrus fine fpiricu, vociaiB
Ix ceffit.cum fpiritu,nec regibus nec principibus tctratoB
Pnma ancilla titubatio,fecunda conlenfio,cercius vir ,
Hxc trina negatio.quam abluit pcr fiecus vcrbi Cbnfti r 0
datio . Tunc aucem nobis gallus cancat , cum p-xdicatcai
compuccioncm corda noftra rcuocac. Tunc incipirnus r t
cumignimurintusper fcincillam fciencix , & iorascxi«
cxtra quod fuimus,
f^ 'Gallus cantauit. Dc hoc gallicnntu alii tacent , non taw
ncgant.ficut & alia multa qnxalij dicunt,ahj prxcereun
* Victor Anriochenus . Tcerum hic ncgar , fmc ant
qux circunflantibus vnumillum exdifcipulis IciucfTeilli-
cium faciebat,eadem fueritcum prima, vt Marcusinfi ia
rc videtur,fiue alia,vt.Matthxus fcribit. Nequeenimftb
tium ammus fuit,vc lflhuc accurarc mcmorix prodt-rc:
NICOLAVS DELYRA.
taceri veritasfi intcrrogctur ficut de bnmanis.In qnartaparte minusprincipali diciturfic.
Nam.
MORALITER
JLt caprrunt qmdam confpucre eum.&c. H'Cronymus.Vt fputa
minibus fufccptis, iaciem atumac noftrx lauatec , Si. vciami-
nc facici fux vciamen cordium noftrorum auferret.
t Ef colapbis eum c&dert,<ty dicerc cifropbeti^a.Quibus in capi-
tc
tepercuffuseftcapuchumani gcneris quod cftAdain, ;»
rct.
f Et miniflri alapis eum cadebant, Quibus expalmatus cl
eius maxima manibus noftris.labiifquc plavidcret,vt d;c 1
Omncs gcutcb plauditp mambus.
M
arci.
C;
ip.
XV
642
-rabat,vt quod a J falucaris fidei rattone non ica mul-
. )];onfr: rec.C^iumobre Lucas nulla ancille fact.i mcntio-
fec propoficum
t i|l .rac,lummecon
lCi unt omnes vi-
:' dc ec Pecrum fe-
'' cuioncgalle,nec-
nocummramento
fe loniinem ilkim
» nr cognofcere al-
nitct . In dic quc tertio nerancrat.fe tertio amare profetTus D
eft.QuoJcnimltenebriso^Iuiioniscrr.iuir, fjjera,re. ialucis
rememorarione correxi'c,6\: ciuv uiii adcpca pcatfentia plenc
tocum quidquid mucaucr u crexic
e Etcfpitflere. Jkda . Quam noxia prauorum colloquia
mcer ifideleshomi-
1
1
i!;inccfccudimne<iat!onem,Petrum vnum ctfccxijs,
ibacquieratcum Iefu,virumfuiflecommemorac,ve.
jUfl:cec hec non icaexacteinccrfeconucnire vidcatur, in
ce -imen quod hic
a nam& Galibuses^.Illeauteccrpittanathcmatizare, &iu
rare, quia t ncfcio homincm iftum qucm dicitis . Et f itatim j
b jtcrum gallus cantauit . t Et rccordatus cft petrus vcrbi
quod dixerat ci lefus , priufquatn gallus cantct bis , ter mc
Compungi.
c negabis. Et tcocpit flerc
ncmfenegauic nof-
fe quem incer con- tDeteflati ,,e
difjipiUOS lam fillU «micre
Dei fuerarconfviTus t^eeundoitc-
Scd in atrio Cai- rum
ptwe pocnicentiam
agere non potcft ,
cgreditur foras ( vc
1 t-\{\C
Bv**^G4/».Bcda.EademlinguaGalil?is & Icrofolymi-
I, fed camen quaxunqueprouincia &: regio habet pro-
J m loquendi fonum quem routare non poflic. Vndecum
Iftoli omnibuslinguis loquercntur, inccr alios etiam qui
Kicabant hxdxi dixifle refcruntur. T^nneecce omnes ifli qui
u untur GMMfmt*& quo.n.a.v.l.n. in qua natifumus ? Et Pe-
rt loquens fratnbus in Icrufale aic.Nocum fadum eft om-
n as habicancibus m Ierufalem , ica vc apellaretur ager illc
jinacorum acheldcmach,quod ideo dicitur, quia nomcn
, jaiitei- Icrofolymica.',ahtcrGalilxifonabant.
t Bffcor.Bcda. Pctrus nodte negacad gallicancum poe-
nitet.
alij Euangelitta? nar-
rant) vc ab impijs fecrctus.ncgationis culpam hberius abluac
flecibus.
* Theophylaaus. Lachryma: enim Petrum Chrifto per,
pemtentiam adduxerunt . Confundantur itaque Nouatiani
qui dicunt, quod qui poft fufceptionem baptifmatis pccca-
uit non fufcipitur vc fibi deli&um remittatur.Ecce enurl Pe
trus qui & Chrifti corpus fumpfir,& fanguinem,per penicen
tiam eft fufccptus . Etenim fanccorum defeclus propter hoc
fcfiptifunt,vt & nos fi per incautela deciderimus,recurfum
haberemus per corum exemplum , & fperemus pcr miferi-
cordiam fubleuari.
NICOLAVS DE LYRA.
■ Nam & GaliUus es. Lket enim cflet vna lingua omniumHe-
i orum, tamen fecundum variaspartes ludxx vanabaturin aliqu*
■ pittatcJicutUngua Gallica in Tkardia & in T^ormadia per qua
percipHur inloquela de qtia natione fit aliquis.
2 Cepit ana. Idefl , maledicerefibiipfifi cognouijfct lefum,vnde
anailxmati^atio fignatiuraiionem qu* eil perexecrationem fcilicet,
quando aliquis imprecaturfibimetipfimalump$nxfiitafttficut impo
niturci.
perci-
M O R A L I T E R.
1 Ef/^.Hicr.Gallushicisnunciusquidcftnifi fpiricuflan-
; s.cuius vocc m prophecis & apoftolis nos de cnna nega-
cione
tioneexcicamuradamariffimospoftlapfum flecus , gmale
depeocogitauimus , &malclocucifumusdeproxuno,&: _
malcfecimusadnofipfos. E
ADDITIO.
ln cap. 1 4. Vbi dicicur in poftil .^ibbap at er,t'de fignificac ta-
mcn
rnenvnum.&c.
Abba eft proprie nomcn fyrumJideft,Chaldaicutn,&: firc-
quentcr habccur in cranslacioae B:blix Chaldaic* .
C A P. XV.
p Tc(fc(!im,&c. Scqui^.w^.WMw.MoscracIudeis, vcquc
[_ morti adiudicaficnc, vin *iu iud;ci craderenc.Ec nocan-
ii», quod noti cunc pnmu iigaueranc,fed mox comprchcn
iii nude 111 horco,vt loaanes dicic , &: lic adduxcruc cu ad
niiamprunum.
Hicrony. Adcft
tfon v.ndus aDa-
a. Satonincerpre-
turfol eorumqui
isoccubuic fol 111
eridic.Dalila, ficu
intcrprecatur,id-
Vynagoga qua: li-
i!c morc limpidu
quorcm no tcnct,
: qiufquilias im-
lundascolligit.Si- c
)ii noficr maxilla
cibiluiinnumcrascatcru3sIuda:orum&: dxmonum hic
;cniic>&:toncepcrcnnjs vitxfiticntibus nobis.i. corpons
tiu
C A P.
Vide quam fint folltciti in malo toti nofte vigilauerunttt
faceicu: honucidiuiu.
T confeftim manc confilium facientcs fummi
lacerdotcs cum fcnioribus & Scribis & vniuerfo
a Non folum ad rihtum,fed etiam ad Herodem durtus cft
»t illudeiet ei vterque.
confilio vincietesIeiumduxcTunt &tradidcrunt pilato. t Et
. intcrrogauiteu pilatus.TuesrexIuda?oru. Atillcrcfpondcns
ait illi.l u dicisTEtaccufabat cum fummi faccrdotcs in multis
fui apcric.
b Tuesrex Iudtorim.Cum Pilatusnihilcriminisinterro<;at
nifianfitrexIud5orum,arguicur impietas corum quinec
fallo quidem quod obiiciant.inuenerunt.
c Tu dicis. Sic temperac refponfum, vc veru dicar,nec tame
calumnia: paccac.Ec
X V- noca ' °iuocl PBato
qui inmcus ferc fcn-
ccnciam , aliquam
parte rcfpondcric .
Saccrdocibusauccm
6c principibus rc-
fpondere nolucric,
indignofque L-rmo- tMat;i7.b.
nefuoiudicaueric.
4« Victor. Ancio.
Vel vius eft hoc rc-
fpoli gcfiere, ne pcr
abfolucam folcncm _
illoru calunia cofirmare videretf.Tu ct ne per csquiiita cri- ^
minum luftificatione aut dcprchctione , in timons cuiufpia
$ fufpi-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. XV.
ET confc ftim . Hic confr.qv.enttr defcribitnr Chrifli paffio per
^entila cofummata . Et primo dcfcribitur ipfms Cbriflicrudelis
vwftoSecnvdoeiuijidelis & deuota tumulatio,ibi.Et cum iam fc-
toeflctfaitum.Tr/wd in ,tuaf , quiaprinio defcribitar Cbriili i"i-
^•icondem>tatio.Sccuuo,i»iquafcnte^t:x cxecutio,ibi. Ec poftqua
lilu-
illuferuc ci.prima in qua'.uor,quia primo Cbrifius gcntili iudici pre •
fcntatur.Secundo abcocxami»atur,ibi. ILtintcrrogauitcvim Pila-
cus.Tmio eius innoccntia dect.tratur,iiji . Pcr dicm ancem fcfiu.
Quarto,inique condemuaiurjbi.Viiatus autcm volcos faCisfacc-
re populo.Scnrcntia iftarutn partiumpatet ex ditin M atth 17 .vbi
isiaponuntttreodem ordine a principio illius ca.vfquc prope m.edium
tarnci aliqua fnnt ibi interpofita quahic omittuntnr , quia Marcus
breuitattfludtbat,vt ditlurnfuit aprincipto buius Ubri .
Poft-
MORALITER.
t EthtemgrMi eutn Tilatus.Tu a rtx ltdxomm . ludari craditi
fuoc
iunt Rovnanoe>'
norum PraBildi .
Tom.5.
rui qui faluacorem cradtdcrunt Roma
Ita
6-i*
Glofcrd.&NicoIaideLyra. %
& furpi"rk.ncmfortrvcnirct.
A .1 RirMfwi.Bthnicuscendcmnatlcfutn, fcdcaufamrc-
tcrt 111 r. p il im ludxorum . Ftdt i **•«*.,* . .
b 7, : Vicc.t Antiochcnus .Vmcusbicim-
pt/s IuJxjs prdpofitu» crat f.opus,vt vuxautU jrcm m mor-
tem : m da-
ttnt. Fach» hoc pro" 1 juu^.iuuui luiiunnmviivi
""de dimirtcieim
detibus,& i ff q ■ m ptrpura cncco-fimillitna. Po
fcvidcri .1 ptirpuramc6nicmorauit,qtti(
nws hab( nuiseifcccoccinca. Et indu. Vcfhni:
fii;tiu)d.uiis,iJcfi,lud.vispurpura;iiduiti.ir,idr'lt,;
clclia dcamans populis collecta.Iccm eafcandal'Zjntc(
111 finelud
tus
rilatasnutcmrurrumintcrro<TauitcumaiGcns.Nonrcrpon-
t Potiu»
1 ficndcntci
t QMiiit»jd- k U.iiiiinc icfolortlm
ur< ii.mtc.Uu c,.|u to nC-
,ur * qun . :|dc
ut< Choliiim )c
(uui no fcmcl fxpitu
ab omm protfuscri-
inme ahcnu pronu-
, •.^•w» nifcftas calumniaru
caufas hmcindccol-
[igentei , vjgcnt fic
lnltant TntietoLtecrn-
cifigeeunu lnfanis vo-
cihusclanvtant.
C Vt ma%is Bar. lie-
da. Adhxrct Iudxis
vfquc hodic petitio
teiqncmdU {ha.qua totolaborc
citiiregcai. impetrauCrunt Da-
tacnim opnoncfibi,
pro Icfu latronem ,p
laluatore inccrfcAo-
rcm clcgerunt. M~-
nco cigo falutcm sc
vitam perdiderutSi
B terocinijs acfeditio
t Quod eft nibus intantu fe fub •
ptxtorium. did runt, vt tegnum
ik: patnam perdcrec
&: hbcrtatem corpo-
ris&animxnimqua
recipcrcnt .
d Tilatusvero. Mul-
tas occafionesdedit
Pilatus liberandi fal-
tt cruciswiliMf di&ttfturj
, Nc tnuiendiluensj |
desquidquam ? Videt inquantis teaccuhint. IelusautenL,
l amp!iusnihilreIpondit, itavt miraretur Pilatus. t Perdiem
autemfcllumfoiebatdimutereiilisvnumcxvincxisquecu-
quc petiflcnt. Errit autcm qui diccbatur BarrabiS , qui cu ie-
duiofis erat vincrus,qui in feditione fccerat homicidium Ec
cum tafcendiiset turba ccepit rogarcficut femperfaciebat
illis.Pilatusautcmrefponditcis.&dixit.Vultisdimittamvo-
bis regem Iudxorum?Sciebat enim quod t pcr inuidiam tra-
didiuentcumfummifacerdotes . t pontificesautem conci-
IHircum eniillannra .
c taucrutturbam,vttmagisBarrabamdimittercteis. Pilatus
autcm itcrum rcfpondcns, ait lllis : Qjjid crgo vultis faciarrL.
tregi Iudarorum ? At 1II1 itcru n clam luerunt crucifigeetun.
,Q^oJ diccndo lclum abfiluit . b IrUCini» fat s iux nclente, , non interroaationi lelpon-
dcnies pratfidis .
d pilatus vcro dicebat illis.Quid enirn mali fecit? At illi r nu -
c oisclamabant: Cracifigecum . pilatus autcm volens fa-
" 1 Hiicutn emiflarium . b ?'0 peccatis oc-.urnduin.
f tisfaceie populo dimific lllis BaVrabam,& tradidit Iefuni
f Vt no» i cmdaubus hbevaret .
' flagellatiscsfum, vtcrucifigetetur. t Militesautcmduxc-
runteum in attium t ptxtorij,^ & conuocanc totam cohor-
Oennli ecclclia .
h em> &induunteum purpura, & t imponunt ci plcclicn-
a Vt legc, efficamut .
tes fpineamcdronam, ckcceperuntfalutate eum. t Aue
i rcx ludxorum. Et percuticbant caputeiusarundine , &
k confpuebantcum, &ponentes genua adorabanteum .
uatore, primoiufio
confercs latronem,deinde inferes, tyid ergo vultis faciam regi
/a.Cumq; rcfpondilTcnt,ctucifigatur, non fiatimacquieuic,
fcd fccundum fuggefiioncm vxoris qux mandauerac ci ( vc
Matrhxusdicit)"^/;)/^;, cViufio llli refpondcns aic : i>uid
enii» molifrci'i Qtiod dicendo Icfum abfoluic .
pfal. n.e e Jlt ill waps.D iUid.Cit cundedirtint me ca.tn.&-c.Eh.Expcfta-
Efa.j. b. uiV[f cet imhciuniiffcerunt autcfn initjui.& i«/w/.HieronymuS.
i-cu".i<;.c Pada cft hxrcdicas mca mihi ficuc lco m filua, dedcrunc fu-
r-r mc vocemfuam.
Barrub.»n &tra. Hiero.Hifunrduo hirci,vnusapompeius,
ideit.cmiilarius cum peccato populi in dcilrtuni mfcrni ab-
folucusdimitciiur.Altcrpropeccatisabfoiuconim.vcagnus
occiditur.Pars domini fempcr ma£latur,p.us diaboli, qui ett
magiftcreorum effrenaca m tattara prxcipitatur.
g itjimfia. Vt nos a Hagcllis liberatct,vndc: Flagellum non
appro.ta.tu.Cum prius diccrctur •• Muiia fiagdl.ipcccatoris .
bcda Iefum fla.c£. Ce/us cft ab ipfo Pilato , vnde Ioannes
Apprehendit PilatusJefum &fljgcllauic . Ec pofi fubiunxit.
EtmiLtesphclentescoronamdefpinii^ &c. £t militibusilludcn-
dum pr.ebuit . (^uod ldeo fccit , vt eius pcenis &c opprobrijs
fatnrati vltramorccm non ficuenc.
* Vittor Antioche. Aut hoc fecicquo publiceconffct , non
cicragraucm caufam rnorci adiudicacum cllc, adeoquc iudi-
cium futmi ab omui iniufiicia 6c miqutcacc alicnum cfle .
Mar. *7-c^ h Et indn. Ceda. MaCCilXUS ica.£f ev.enm cbla.toc.cir.ei. Qtiod
C idcm clt.Pi o rcgia epim purpura daca efi ci chlamy s ab illu-
dcncibus
P"al.9o.b
pfjl. 5I.C
Iooji.i>. i
rurfum mchutur
bc.Cumenimplj
tudo geciu fubnj
uerit ,tunc(.>!
raelfaluuserit . (,|i
rex dicebatur.i
facerdotcs bL k\
impouebant,
periu m p;>puUv
paret, illudcnji
duunt purpura
rcges vcunf, p
dem.ue fpmca
na.profceptrorel
c.tla nu ;!i)iiac, 1
Ma:;h i
rant qu.iji rt^ew, i
Sicuc Caiphasj
fctensdixit. Optl
enim vnum
mori propoj
rnil.tes omnia
fhcc ncfcietcsfl
Pnrpura caroei
bra pailionibi
de .i^-uci/./
d'.i'ncmmn tumt^^M
t.fi.ccl. in lor.
coronaportat, ,a
$> nobis
t;]is n.iftra I
ddicta. Vr.de
gnusDei, tcct
pfcc.:t.iwttndi .
autemfpinxpecn
fignificciic d
fic oficp.ditTfri-w
(f>,r.a. & irirger.titm
efi, confcientiatua,pu£liones tibi &: aculeosvicibrum p
crearcnon ceffabic. Quod veiofccudumLucaapudBB
dcmalbavefteindutcur, Sc fecudumaliosamihubusPl
coccinco vcl purpurco habitu.induicur , in vno mnocctl
humanicatis caftitas.in alcero exprmic'' veritas p.ifiionisw
quam vcnit ad gloriam regni iminortahs . PurptiracnitB
pafsioncm vVregnum fignificat . Scdquia vtaic Apoffcs.
il^uttjitotbapti^iti eflis,Cbrijium indni.&c.Eh lUs vciaorm i
rt>i«(i«erij.Pot"ftin vtroquchabiruprobtoia quidemin; 1-
cotu ltidiciojfcd domini clcclione gloriofifsima multiti o
elcdotu defignai i,qux m martyrcs cetcroTq-, fidcies dif i-
guicur. Alba vcftcmduiturcum munda confcfsioneiu>«
rum circundatur . Purpura vel cocco veftitur, cum cnuj o
glonoforum martyrurn gloriatur .
i Et percutitbat caputeius arnndine,ctc. Caput Chfifti Deus \.
Caput ergo Chnfti percutiunt qui eum dcnegant ciL* E i-
Etqtu fciipturxaudontateerrorem fuum dcfcndunt
fcnpturaarundinefolec fien )quafiarundinccapuceitis
riunt. Infaciemciusfpuunt qtu prxfentia gracixeiusc
crandis vcrbis cx mterna ceex mentis mfania conceptis
ipuuuc,& cum in carnc venifle ncgant.
K ^idoi abant eum. Ccuafi falfofedixijfcc Pcum . Sedho
(quod eft grauioris tnfanix) quid.im cum certa fidc vt I
vcrum adorant , fed peruerfis adibus mox vcrba cius qi
f abulofa defpiciunt,ac promilia regm ilhus ccmporalibus-
lccebiiS polf ponunc .
^ Etedn
MORALITER.
i HavtmirareturTilatus. Scilicet, dc eius patientia,qucm au
dicrat pci i:um in lege &C potentcm ad omnia rcfpoiKk-rc.
» TontiHccsautem cdcitautrunt turban^e cAdhuccnim hodie
ali^uinwgisnituncurfaluarc, 6cctiapiomouctcma'iosho-
unncs
mincs quam bonos .
3 Tilattts atttem ,&c. Sicfaciunc mali iudiccsprofauore!--
maim iufiitiam fubuerccnces .
4 Etca. Ita faciunc mulci in ecclefia,deuotc falticantes ci
in appnrentia, fcd eum expoliant bonis & afflignnt , oC \
cutuint m mcinbns fuis .
Star.
45
Marci
jt 4 pj edncr»t !llun],vt cn'r;.W c:onvmm. Hic edncitur Abel
» flagrum a frarre vc perimatur Hic adeft Ifaac cfi ligni- , &5
ham cum aricre inter vcpres het ente.Hic adcft lofeph
irjninicalitafanguine. Hicadeft Moyfes cuvirga &.
ice lufpenfo in ligno.Hic bocrus in bgiio portatur.Hic
„cft £Iif_rus cum
:.c
.e
rnoadquerendam
j _urim qure in imo
i-merfaeft,__naca-
, cadlignum, ideft,
j nus humanu , qcP
.,'. ignovetito min-
1 rnnm,cecidit,per
c.;num crucisChri-
;'&pcrbaptifmum
iu.r ad paradifum
Htauic.Hicadeftlo
lisdeliguonauisfo
Cap. XV. 646
c CaluarU loca. Hieronymus.Tradunt Iuda.i,quod in hoc b- D
co montis.immolacus fuerir aries pro Ifaac , vt ibi decaluc- <3e_er._-,_
tur Chriftus,ideft,carne fiia fHlicec ludxa carnali fcparecur.
Beda.Excraportam ciunc.fbancurcap!c.idamnatorum,__:
Caluarixdecollatorumlocadicucur.Idcoibi crucifiwis do-
minus, vc vbicrata-
Gcntili ecclefia.
-jEtpoftquam illuferunt ei.cxueruntillum purpura, 8-indue- _
Iu-_is. Tancjuarn frater Cain.Abel in agto.
j* runtcumvcftimentistfuis.ckeducuntillum , vtcrucifige-
c rent eum. t Et angariauerunt qucmpiam pr__tereuntem. t
d Simoncm Cyren_eum veni.ncem de villa , patrem Ale- 3
xandri & Run* , vt tollcret crucem eius . Etperducunt
e eum in t Golgotha locum , guod cftinterpretatum Cal-
* Amara vit s.amarum Tinum facit.Sc propi.iar Lefii vnde.Dederunt in eic.im.meavn fel, & in
lituneapotaueruntmeaceto. b Noluit bibere.iecu.idiim Matihxurn.
uarixlocus.t Et dabant ei bibere myrrhatum vinum,8_ non j
Maledii!tusomnisquipendetinlignofartHseItma!ediau9vtno(frum tolleret maledi&iim. 4
In quaiuor ordincs. In qtiatuot partes fecundum Ioanncm.
a
b
h accepit. t Etcrucifigenteseurndiuilerunt veftimenta eius,
,,,5_ in mare vcn-
;mqueceti triduo
i.iflus.
Ktcw.Hieronym.
|,fa crucis fpccies 1
jid e(t nifi forma
uadraci mudirOnes de virtute fulgec, Arfto dexrera tenct,
_ iftcr in kua conliflir,occidens fub plantis flrmat*. Vn Apo-
o\as.Ft fciamus qu&fit latittido,higitudo,fubl:rnitas &pruf<AudTi.
' ,._.;n f/->i-mi -rnric orl i=rlir>rn vnl-inr hnmn nrlnrir X/ noMf
c Mandata. Et al.a prxter tunicam.
,ues in forma crucis ad echera volant,homo adorat & natat
iforma crucis,nauis per maria ancenna cruci aftirmlata fuf-
atur.Tau litera fignum falutis & crucis demonftrac.
£'r_«£„ri_HfrH«t.Beda.Ipfedominus primo crucemfua
3rtauit,ficut loannes dicit.Poft lfte Simo,de quo &c ahj dt-
d int, &: hoc fatis cogruo ordine myiterij.Chriftus enim paf-
is pro nobis,nobis re.ex.vt fe.vc.
# Theophyla_t.us.Dixir autem quorum filiorumcrat pa
r ad maiorem fidem <5_ affirmationein.Nam homo ille ad-
jc viucbat, qui p Jtcrac omnia qua. circa cruccnvfa-ta funt
larrare.
Et q.i no Icrofolymica , fcd Cyreneus a ciuitatc Libya. re-
cpcreum gentcs fignatur, qui quondapercgrini&hofpi-
•s tcflametarumuc obcdicnd o ciues funt <S_ domeftici Dei
cutalibi.Hercdes quidem Dei , cohxrcdes autem Chnfti»
nde.Simon obediens.Cyrcneus ha.res incerpretatur.
Ec nota,quod dc villa venire dicitur.Villa enun Grgce.pa
os,vnde paganos appellamus,quos a ciuicate Dei alienosfc
uafivrban$conu-rfacionisvidtmus experces. Seddepago
:mon cgrediens crucem Icfu porcac , cum populus nacionu
a_anis ntibus rclictis vcftigia dominice,pafsionis obcdicn-
Jeramplectitur.
Hiero.Simon qui portat crucem in angaria.hic eft qui la-
>orat pro laudc humana . Cogunc eum homines huic iabori
werunoncogittimor veldiieftio Dei.
i Tatrem^lexandrt. MagiKjopinionisSimo ifte videtefTe,
:um 5_ Hli j cius tanqua noti omnibus cx nomin. deflgnant'.
Hierony.Alijpermeritapatrumfuorum commemoran-
f ur,alij per merita filiorum.Hic aute Simon qui crucc in an-
ana porrat filiorum fuorum mencis qui eranc difcipuli co-
lemorat.Pcrhocmoncturmprefcnci vica pacrcs adiuuari
ermencafilioru fuorum,vt populus ludaicus p patriarcha-
jm, prophetarutn,.- apoftoloru merita fepe commcmora
jr.Deamaricud neenmiradicisfurgitdulcedooliue . Vn:
liercmias. Oliuam vberem,pulchram,frucbferam,lpecio-
Hm vocauit dominus nomcn tuutn.
Calua-
rea damnacorum,ibi
erigacur vcxilla mar
tyrum . Ec quoniam
pro nobis factum elt
malcdidtum crucis
& flagellatus &. cru-
cifix5 profiluce om-
nium qmfi noxius
incer noxios voluic
crucifigi.
f Etdabarit.HED\. Matth._7._
Matth<_us,cum folle
mixtum,quodidem
eft. Felcnimproa-
maritudine pofuic.
Myrrhatum cnim vi
numcftamariffimu,
quamqua fien pollit
vt & felle 8_ myrrha amariffi:num reddercnt vinum .
jt TheophylaCLUs. Velordmationc quadamcxiftente, £
alij aliaafi_rebac,quidam acetum ._ fel.quidam vinum myc
rhatum.
Vi-tor Antiochenu^.Siquidem non omnes deeadem
propinatione agunc,fcd de alia 3_ alia , vnus namque ex illis
quidantequam in crucem agererur faltum fueric , exponir,
alter veroquid in ipfa cruceoblacutn fic defcribit. Sicquoq;
accipere,6_ guftarum rcddere,&_ inicio guflare noluifle,non
pugnac,ficut nec hyfopi quoquc quod exprefle no memine-
rucaduerfacunabtic Namcum milicesmulcanefariefumma
culiccnciainlefumdeiiijnarentCproutin magnainfamentis
multicudinis cofiilione ficri cofueuic) vnus obcrudebac hoc,
alius illud,alius ice aliud.Mulca quoque qu^ iftic fa_ta fucrac,
ab Euangeliftis omnino prxcermifla func . Addi his potcft.q,
fcnbitiC«w« accepifjet lefus acetum dixit confummaturh t-fi. N6 di-
cerc vcre bibifTe,liquidem fimpliciter cancu deguftaLe,&: no
bibere nonconcradicuncfed prudentis menti vnum ideque
offerunc. Ncqueenimtuncaucvcforsferebatqu^accideiac
fcripcis mandabanCjfed accurace &; bona fide. Nequc quoru-
Lbec rurfum hominum cepora fcnbcbanc , fcd eorum gcate,
iifquc adhuc vita fuperftictbus:qui fi quid litens coprehcnde
re aufi fmflent preter ld quod hic acciderat faliiratis cos re-
umcere poterant.
H;eronymus.Etdabaut,8_c hocacetofuccusLttalispomi Pf-I--'-.'
abftergitur. Etnonacctpit. ld pro quo patitur , vndedeco.
Qipd non rapui tunc exoluebam.
g Et non accepu. Match£US.Et* cumguflaffet noluit bibcre.Indicat
Mattharus , quod pro nobis amantudinem mortisguftaue-
ric,fcd die tcrtu refurrexit.
h £. c»-«c/^.«feje«»».Hicronymus.Hicfigitur faltis in ligno.
Primo infixa eft mors rn Iigno,lignum pnmum,fcicnci; bo-
ni &: mali.Secundum boni tantum,&: viti_ nobis lignum eit.
Extenfio prima; manus adlignum,morteapprehcd!t,extcn- P
lio fccundae vitam qua. penerac inuenit.Ligno hoc vehimus
per marc vndofum ad tcrram viuentium.
i ^ejV(we«f„/«_.Beda.Quadripartita veftis Chrifti fecundtl
numerum militum,fignificatecclcfiam quatuor parcibus oc
bis __qualitcr,ideft,concordicer diftribucam.
^ Hiero-
NICOLAVS DE LYRA.
Poftquam. Hic confequenter d^fcnbitur iniqua fcntentix lat£ in
■mcxecutio,vbiprimoponituripfiusCbrifliiudicati crucifixio,
ccundojruciSxi illufto,ibi. tc pr^ce. blafpbemabant,tertio,'l!ufi ex~
i»atio,ibi.Ex. facta hora fcxca . fcntentiaiflarura partium patet ex
iiftis Mattb.iJ.exceptis quxfequutitur.
2 Patrcm Alexandti.f/ic dicit Hieronymus,quod nomen iflius Si-
nonis hic exprimiturrationefiliorum fuorum, qui erant difcipuli
Ckitti.
Et
3 Et dabant. Dicunt aliqui , quod iflud vinum dicitur myrrbatum
exproprietate myrrbx qutt efl valde amarajfla tamen amaritudo catt
fabatur ex admixtione fellis. ^ilij auttm dhutfluod nonjolumfuit ibi
mixtio fellis,fed etiam myrrb&.
4 Et non accepir. Con trarium tamen videtur I0an.i9.fvbi dici-
-«r.Cum acccp.Icfus acct.&LC.^tdquod dicendum,quod aliquid ac
cepit ad guflandum,modicum tamen propter impletiovcm propbetne di
centis.In fiti mcapotauerunt me aceto. Et quia illud quod modi
cum efl quafi nibil rcputaturjdeo bic dicitur,q{io4 non acccpit,/ci
licet adperfeclc bibendum.
Erat
MORALITER.
It angariatiernnt. Sic multi portanc hcdie in angaria cru-
c«npenitencix.
Ec
3 Et «farW.Similiter hodic multi dant Chrifto bibere potti
amarum,& diuidunc fibi veftimcncafua,rapiencesbona fim-
plicium Chriftianorum.
Tom.5. X 2 Et
6\
GIof.ord&NicolaicleLyra. 648
Hcro Veftimentadni mnndata ftinr.quibustegiturcor-
A pinciusquodcftfCcI.-iia,c]adiuiduncurinicr mdtesgenctu
vt fint q.utuor ordmcs.cum & vn.i fidcs,id< !gan,vi
diiati.prcpoAii.fcparati. Sorcut lunt Cumca indiuha qucclt
pax oV ventas m cunctu io nwdu rcgulis annffcus vcl anuli .
Thcop. Quod au-
AB* fiu. 1 r t
a mittcutcs fortcm fiipcr cis quis quid tolleret Erat autcm ho
b ratertia.cxcmcifixeruntcu, t Etcrat f titulus caufxeiusin
Hcbnlc<iCtt*tt & lirine.
Latronibus-.
fcripturaqu:cdicit:, Et cuminiquisreputatuselt. Ecpraztc-
reuntcs blafphcmabanteum mouentes capita fua , Sc dicen-
f tcs: t Vah qui dcftruis tcmplum Dei , & in tribus diebus rc-
a Inlulrmr ncfcruliliueni qujm inchoauerit.
edificas.Saluii fic tcmctipiiim ddcedens de cruce.tSimiliter
& iummi facerdotes illudentcs ad alcerutrum cum fcribis
a diccbant: Aliosfaluosfecit, feipiumnonpoteitfaluum fa-
" Fi Jii.lulenta proiinlsio.
h ccre^ChfiftusrexIfracldefccndatnucdecruce, vtvideamus
P!uiaIepiobnj:uljti.
i & crcdamus. t £t qui cu eo crucifixi erant couiciabantur ci.
tcm poncbunc fortc
fliper Vcftiircca cius
Tlnfcriptio h<>C illudentCS ktC-
runt quali rcgil uc-
ftirocnca duu icnrcs.
Ezenim vil .1 *.
non v.iiJc prcti >fa
hoc aurcm LoaiUlCS
7Ernj d Bittngclrihi planius
Lu.mi.J exponic qma.f. miji-
tcscctcra itiquattioc
Matt.»7.c P-1rtcs iuxta uul,n mi
incrum ditudciucs,
dc tunicaqua; incon
futilis dclupcr cotcx
tapertotumdbitem
miftrunt.
•je Thcop.Scripferuc
autcm huc titulum,
fcilicct caufampro-
tM"t.i7.e pter quamcrucifix'
r ic 23. f tii^qunfivituperan-
"* ' ^ tcs cius opinioncm, qui rcgcm feipfum facicbat , vt fic pra:-
tcrcuntcs mifercri non valercnc , fcd magis e; unpropera-
rcnc tanquam tyranno.
a Mttentesfor. Hiero. Supcrcunicam, fcilicetqux eratin-
confutilis.Hxc lbrtitaomnium parcium fignificac vnitaccm
qux vno vinculocharitacis concinctur, quia quae fupercmi-
netomni fcientia?, tk fuper omni.iprxccpcaeft , quafl dcfu-
pcrco.ncexta cft.In fortcgratia Deicominedatur, licenim
in vno adomncs peiuenit , cum fors omnibusplaceat, quia
Dei gratia in vnuaread omnes pcrticnit , 6c iors iblius Dei
iudicio venit, vcl cedit .
b Erat autem bor.i ter. Hicr. Hoc proprie Marcusmam fexta
horacencbra: fuiiudcrunt ccrram,vr no quis poifct mouere
caput. Atiicciimonamque fructu Marcus afcenditadcen-
. tclimum,ideft.accrciahoracrucisvfque ad tcrtiam refurre-
dtionis qua?pwfttresdicsfuit. Tricetimusfiuitusincruce,
fexagcfimus 111 tnterno,ccnteiimus m paradifo . Quafl dico,
quod milircscrucifixei unteum,quod factum eit hora*quafi
fexta fecundum Io.inncm,fcdpnus Iuda;i horatercia cruci-
fixciuntcum,qui magisdicendi funt cumcrucifixiflcqua-
uisnit.incurhocd;ffimulare,quam milices qiu fecundum of-
ficium fuum diici fuo paruerc.
c Et cra' ti . Bcda.Titufus ofledit,quod ncc occidcndo po-
tueruncciiiccre,quod no cileteis rex vndc. Egoautemconjiitu
tusjum t&c ab eo,&c. Benc cnim fimul cf f rcx &c pontifex, cu
eximiam patri fu<£ carnis hofliam oftcrrct in altari crucis , &
regis dignitaccm titulo pi •««enderecvc ciicbs mlinuarcc, qcf
per crucispacibulun6pc'.dideru,fedc6finnaueric nnperiu.
ili «li Jamma Hiero.Quod m titulis pfalmorG prenocacur. In finem ne
n| corrump.)s,«i: cum cribus hnguis.Marcus ludeoru , balilcos
olu-*aexomoliiIbn,rexconfeHorum,ha? treslinguaincrucispati-
bulo comunctar func,vc omnis linguacommcmorarec perfi-
q diam lud*orum.
d Etcumeo cru. BcdaSicutdicitapoftolus.Vetushomo no
lterfimtucuillocrucihxusett, vc deitruatur ccrpus pccca-
ti, vt vlcra no dominec fupcr no; peceatu . Qjiadm crgo aguc
opcranoitravccuacuctcoipuspcccaci, quadiuexcenorho-
mo
fcriptus:RexIudo2orum. Etcumeocrucihgunt duoslatro-
a Oue» » dc»ui.. HicafTumitut. b Hoedo» a lintitns. Hic icl.nouitur.
ncs, vnumadcxtris, Scaliumaiinillriscius. Etjmplctacft
mo corrumpicur vt inrcrior rcnou^rur,tcpus cft crucis,
quidcmecfunrbona opcra camcn .. Jhuc labonofa,quo
mercesrcquicscius.Scf k"> dicitur ips giudenr.es, vt rcqi:
futura cu hilaritacc crpcdcmus in Jaboribus . H.mc h
ucc lignac crucis lacicudo 111 craafuedo lig:w , vbi figunti
manus.Permanus.i
opcra.pcrlaticudin,
1 hilaricatcmoperant
intelligimus,quiatt '!
flicia tacic anguftia; l!
Pcr alcicudincm ci
caputaduingici
pectationcrccnbut
nisdcfublimiiuftit
f Dci.pcrlongicudit
f quatotu corpusexJ
ditur,tolcrantiari
delonganimcs d
tur . per profun
quod tcii.ccft 11
ipfum facrameni
crccum. VndcAp
Aolus. Vt i.i t7;<jr;t«jl
radicati &fundu
fitis conprchc- Ire a
ommbns fanftit qnx
Ltitudo, longitudOifui p
tnitas & pi vfioidum .
e DuosLuronef . Bcda. Latroncs quicumdominocrm
func figuaceos qui fidc & confcflioncChrifii, vcl ago
manyrij,vd qudlibecarctiam concinenciamfiibeunc. 1
hoc pro artcrna gloria gcrunc, dcxcri lacronis mcnc^ » 6c h
iignanc. Qut aiic pro humanar gloriz vel qualibet mim
gnainccncione, lmiftri lacionis mentcm lmicarur&ia.
* Vittor Anciochcnus. Eracfine Ifracl quodquidcm,
Iudasorumftadiwm 6c fcopum accincbac,nihilaluid , quai
mera indignaquequaxiamcontumeliarciplaaucetn pi
cice lllius, Et cum intquis reputatus eji fide cxplcuo, 6t m uiei
^cemreductioerac.
* Theophyladus . * Vcfciliccchomincsprauamop
nionem concra eum concipcrcnc , quod cV ipic lacro 6c m
leficus eifec .
Hiero.Cuminiquis vcritas depucaca vnum rclinquitfit
ftrum,alterum ailumit dexcru, Uc facicc in die iudicij, ex
mili cnminedifsimiles fortiuncur vias , Alcer prxcedic F
crii ln paradifum,alter luda rn mfernu.Confcfsio brcuis vi
acquindongam, &c bialphcmiafinitapcnaplecticur^ccn
Hic pullus lude ligacur ad vicem.ana bologiam, idclt,pall
tinguur m languine vua;,hic laceranc hcrdi vineam .
f Mouemesca. Hieron. Einicciturmois iniquorumq;
excitantur vincula mferni vlque ad ceruiccm,quc clt c
humanigcncris.
g t^/io^.Hiero.Eciamnolentesconficencur, quo !
tecit faluosjcv: fe propria damnant fcntcntia,quia ahos falu
fccit, &. le ii vclict ialuarc potcrat.
h Dtjcendatnunc. Plus cit dc fcpulchro furgerc , & r
non crcdiderunt.Hi omncs declinaucruiiClimul muci
difunc.
i £rrja;c«wjeo.Beda.Sccudum Lucam vnuslacrobla
mabat diccns.Si cu cs Chnflus,faluum fac cc 6c nos.Alcer i
rcdarguitoi dicit . Dominemementomcidnmvcnerisinu
tuit. Sichodieg_rictocorde &.fictamccedominic^ pafl
facramentagcilanr, ad mundi gaudiahberan a donur
piunt,&: idco a donuno conccmnuncur, ncc vila rcfpr
digni uidicantur.Qui autcm c um Apufiolo in crucc t_
4 ">\
NICOLAVS DE LYRA.
i Etat au.Io.xix c.Dicitur Erat aucem hora quafi f%xta./ccHn-
dumy
dum,veritatcm erat bora mediainter fcxtam & tcrtiam,med'
ro denominxiur ab vtro//ueextremorum, & idco ab cuungtlifiis 01
do denominatur tertia ali^uando fcxta.
Vidcn
MORALITER.
EtcuminirittisrcpittatuseJl.Sicfilhodic iplius mcmbrij per
mftitij fubiierlionem m multis locis.
E«
>
t Et pr&tereuntcs blafyhemnbant eum mouentcs capitafu" , &
centcs.Hoc limiliter taciunt detracloresbona factamembror
Cluiiti denigrantes.
Dctt
49
M
arci
ap.XV
6)0
j\ ginancur.itapotiusaprefcntibusxrumnis opcantexui, vt
flntumfanctfi fuum in manus Dei commeder, vnaquccum
( irifto regni celeflis participes eife defiderenc.Vnde domi
i s preces cius qui falucem quercbac pie audiuir, quia qui in
dartonibuspofici a domino tantamoemporalia folacia
iltuntj&atcmpo
libus feparantur,.&
fcroispriuantur, qui
ildtia petunc ad ea
i c dubio Chnflo
i:diance&miferan-
iperucniunc .
'Victor Anriochen.
J-cas akerum cx llla
jliim conuitiatum
a Sol refugir quia non potelt videre monem Chxifti & collaborat laboianti. Vel nc inipi j blaf-
phemantes lua luce riuereutui ...
a Et fa&a hora fexta tcnebrz fadtse fuiit t per totam terrarri.,
b vfque in horam nonam . t. Ethoranona exclamauit voco
• a Beda vthomoloqiutur.vt homo tfet,yr homo ciucirigitur,vf hoino tnrbatur .
magna Iefus dice^ns . t Eloi eloi laminazabarhani quod cft
Hier.priiKipium eli viceiiirri piirni plal.quod enim in medio poniiur lefpice inme in Hebraio non
habetui ,
interpretatu De9 mcus Deus meus,vt quid me dereliquifti?
rat,alterum vcro d Etquidam detircumftantibusaudicntesdicebat.Ecce Elia
nuinatorcm
Info-
ltiam graui oratio-
a Ipfos cauos igni aptos'
vocat.tCurrens autem vnus, &implens fpongiam aceto,
a Ddio malitia. . b Ainarittiriine'ni ., c Dulcedini .
circumponenfcjue calamo potu m dabat ei,dices . Sinite,vi-
^Qui dc coelo.
deamus fi veniatEliasaddeponendum eum . lelus autem
a Nos cum nulla,vcl cum vna qux de teira. . Fater iii mauus tuas commendo f piritum meum.
CcCtum aperuur .
tj compreflifle. Cui
"-j^inde magna ma-
(jt magnufq-, honos
? liChnfto promilfus
•;.eri nihilommus
jtuit initio vtrum-
cquodcaufampro
er quam dominus
mertem condem-
c9 fuerat ignoraret
ifphemaife , poftca vcro Chnfti innoccntia compertaal-
quideconnit js valefecifle.alccrum veroinfanabiliani ,
; irialiriadecencum , poircognicam quoquedominiinno-"
( itiam conuitiari perrexifle.
}TheophJndiciumfuntduolatronesduorum populorum
daici^cgentilis,ambo iniqui primo,fedgcntilis peuicens
. iaiotVs vfque in finem blafpbemans .
lahora. Lied.Norandumquodhorafexra.i.fole reccf-
i cericro mundi crucifixus lic,&: diluculo.orieuce fole re
( rcxic, quia morruus cft propcer peccara noftra,&: re.pfo-
,bl'riuf.no.! 'e Adamenim peccacedi^tum eft,quod au<
ivoccmdnnvni m paradifodeambulantis ad auram oott
imdic mclinata iam luce fidci. Ad auram refrigefccnte fer
i recharicacis.Deambulans aucaudiebacur , quia ab homi-
i peccatc recefferac , Racionis ergo imo diuine pictatis or-
3 !<1 pofccbat, vt eode tcmporis articulo quo. Ad<£ preuarican
tickiferac ,' lacroni pcncenti iar.uam referarec paradifi . Ec
ca hora primus Adam peccando mundo morcem intulic
< Itrn hora fecundus Adam mortem nioriedo deftruercC .
Victor Antiocb. En hacipfahoraexhibccurquod Iud^i
::ea Chnfto peciueranc ncmpe fignUm caMe.fte.noc autem
Jilo poft aliud maius confequicur,& quodnam lliud? IUud
'quequod dominus fe daturum prom:fcrac Gencratio, aici-
!a &adulcera fignum qua:nc , & fignuro. non dabicur
• nfllignum Iona?prophetar,&aliorurfumtoco Cuexal-
icricisfiliumhominis,cunccognofcetisqula^gofum.Ec-
im mulco admuabilis eratjCtim ex crucc adhuepcndebat
' tute illius ha:c accidiflc , quam fl cum in cerns"adhuc am-
tabaceueniflenc.
Utnebrmfa.Hict. Hic adeft Noeinebriatusac nudatus c^to
Jterra incbriofo p^lho tedus,& ab homine irrifus hic ftilla
i-delignofanguis.
tJ««wcttj.Hier.infcnbiturpfalm.ifte. Proaflumptionema
1 ina^quaChnftusadcruccmducirur. Verbafihjhominis
1 ?fopheta!, Vnde ctiam fequituriuxtaLucam , In manus
Ciscommendofpintummeuni.Nonahora,inucniturcuer
i Jomo decima drachma qua? penerac .
• rhcop.Vel hoc loquicur homo crucifixus Deo ^p memos
j ym hommes fumus derehcti: ipfe naq; a patre derelic^9 fuic
'Ji.n.quidicic, nonfimfalns^edpatcrmtcueJi.Ethctinmhoc
pro
pro ludgis dixerit fecundum carnem Tndcus exift^ns , ac fi
dicerccvcquid populum Hebraicum cum derciiquilii vriuii
crucifigeresfiliu^ficut.n.aliquandocofueuimusd;cereDcur
induic me.i.meam naturam fcilicec humanam fic & bic de-
rcliquiftfme.oportec mcelligere humanam uaturam vclTu-
daicum populum.
d £i qnidam. Non om
nes. Forfkan rnilices
Romani non inrelli-
■ gentes propnecacem
Hebrii ■fermonis , ex
co quod dicitur Eloi
putaucrunt Eliam ab
eo vocari . Vcl ludxi
f folito libi fermone
verba domini depra-
uanres.imbccilliratis,
infimabant cu quod
Eiia: vocarcc auxiliu .
e Ctrrcns aute . B^da,
Ioancs pleniusdioc.
l\)ftca fciens kius
quia lam onmiacon-
fummata fuiit vc con-
D
t fupcr
Ioan.i^.f.
emilTa voace magna expirauit. t Et vclum templi fciffum efl: t fummarcc
O a Nouillimi primi.Gentilisconfitetur {Hetisifcdaicaca-cata negat vilitat eius erroi peior ptiore. rarfirif f JMi Va« Pron
h induoafummovfquedeorfum . Vidensautemcenturio, r puf ku crac accco pie-
num , &JcjQJt(oc mi:
nus feciftjs.dacc quod eftis. Eranr.n.acecum degenerances a
vino prophecaru & pacnarcharum, ranqua de pleno vafc de
iniquicace huius mudi pleni,cor habentes licuc fpogia cauer-
nofis Sc cortijofis lacibulis fciudulecCi.Hiifopo circupofuerut
fpogia aceco plenu. Hiffop^ herba humdis ped9 puigas Chri
fti flgnificathumiiitaxcquacircundederunt Sc circuucnifle
putaue'rfic,vude..^//5t\sjej r»edomi?ie H:ffopo,& mnndabw. Chri
enimhumilitatenuitfamiir,q.anifihumiliaffetfemetipsu fa-
cfus obedies vfq; ad morcc, morteautcrucis, finguiseius in
mundationenoftra fufus noeffer.Per arundinecui lmpr.fita
efl fpogia/cripcurafignificacuivqu^hocfadtoimplccui/jtiia
'ai'undinefcr]bicur.ficutJocucio(qtie pcrlinguamtornii.tur)
linguadicitur.Vndefnguagr^cam 6c lacma dicimus. H'cr.
Currens antent.lnucrw: iimiiicuduie eoi u.Spc\ '.': ^xincaua, i'.a-
cc arida,ignibusapra,uvpk't aceco , hocmartcii& odio ucl
dolode quo diis piacauic vmea Sovcth.Et quomodo cduerfa ri (I
amaritiidineviut alioix,etexpect.iui vtfaccres vuas,et fecifti fpinasi
f hfrs tfj/.Bcd.Quid dixenc Lucas aperic . Tatcr in manu> tnas
•commcndn fpiritum mtum & boc diccns expirauit . Quodauc dicic
Ioancs. Cum accepifftt acetu dixit confurnmatu eft<cr inclmato c api
tc tradidit fplritu . Incer hoc qct aic. Confummath eR &. illud. In-
clinato capite ttoufu fpiriium . emiffa cft vox illa msgna, quam
Ioannes tacec,ca'Cen commemoranc.J» manus tuasj&t.
tMn,i7.f.
Lucz.^s.f.
Pfal.ecb.
E
Phil.i.h.
Efa.j.a.
Ludj.f.
lo.i^ f.
Ltic.ij.f
Hier.Icfusafic.Infirmacaercnimcarnemox vircusdiuina
iqnaluic que dicic.Aperice mihi porcas lufticie.&c. Nox auce Pkl'i»7«c
cum nuHa,vcl vna voce monnuirqui de cerra fumus.Ille.n.
cumexalcaca voceexpirauicqui de celo dcfccndic
_g Etvclumte Vcarcaceftamcnu,&omnia legisfacramenia
'qu^ tcgcbancur appareat Sc ad gentes cranfeancAii/dict ba-
liit.}{otus in lud&a Dcus in Ifa.m.n. t.Nunc aute.Exaltarefuper
ctf.Deus <& in omM,&c.Et in euangeho pcius. In vidgcntum ne
abieritis . Ec poft paffionem. Ite & docrte omnes gcntcs .
# Victoc Ancioch.Vnahi'C vox& velumcemplidifcidic&
monumcnca apermc, Sc domu Dei defercam reddidic. fecic
hoc auc non in ccpli corumeliam, fed in faccrdotu notam .
Oporcebac adhuc vacicinium quod de fucura templi defola
cioneeditum extabat implen.Oporcebataequelegis vmbra
lam confummaca iuftifica.tfque per fidem m Chnflu Lmcta
fanftorum iam candem pacefafta demonftrare .
h ^;</twd«rew.Qftediturquarecentunomiraturr q.i vidic
^ eain
Pf*I.7f.a.
Jbid.j^.a.
M:it.io..1i
Ibid.lg.d.
NiCOLAVS DE LYRA.
Vi.au.cen.q.cxaduer. Fidebaicnim,quOdilU vox nopoterat
na-
MORALITER.
^fns me.Proptcr q, no dct Chriftianus mirari li a Deo pcr-
■"ttitur per malos tnbulan.quia ficftio capiti coformatur.
«>e/«wi templi fciffum eii. i. Corin.j.d. dicitur Tcmplum
^ifiiivtum clt qiiod cftis vos,& idco vcluni huius tcmpii
fcin-
raturalitcrfomari ab homine fic propinquo morti, & idco conclufn,
quod tffttfcrmata virtute Dei dicens . Fcrc hic homofilius Dei crat.
Et
fcinditur quando percopaflioncm mortis Chrifti fidelisab
omni terrcnorum inordinato amorefeparacur .
i Vidrm autem centurio.Vcxhocc\\\oc\ iftcgentilisconfircha-
tur in Chrifto veritatem deitatis fignificata fuit illuminacio
iucura ^cncium.cW: excecato Iudaforum .
Tom.j. x 3 Venit
-ji
Glof.ord & Nicolai de Lyra. 6y.
A cum flc cxpiraflc,idcfr,fpiricnm cmififse.Nullus cnim habct
poccfutcm cnvccendi fpiruum nili condicoc ammarum.
* Hicr onvn .us.Gcnulis populus conficccuclude* cccaca nc
gat vi fiat cis crror peior priorc.
* Thcophvlachis. tcficordoconuertitur» dumludari
occidunt , & gentilis
*IlUu«. confitctur.&dikipult .-*_*"■■ . r t i rr • ,»
fugumt , 6c nmlicrcs a qUiex aducrfo ftabat,cjuia uc clamans cxpirailer.,ait. Vcre
C>pc«.iant . CcnCUCiO Bcda.Hominon & Dcum conlitetur.
fM-Tt._7.f.
LiU »>g.
Arrius gemi-
liumcrcdiili-
ute confun-
tur.
t Honeftus
cuafi-L
b hichomofiliusDcicrat.tErantautem &muIicrcsdclon
c gc afpicictes intcr quas erat Maria Magdalcnc,& Maria Ia
i Ad dirtcrcimini Iacobi Zcbcdxi cjui imcr pritno. •poftolos vocatus clt 8c clcrtiu a domino
cobi m_no'ris,& Ioleph matcr & Salotne. Et cu ciTet in Ga
■ Bcda.Mos ctat vt muli.rc. prsceptoribus dc fua fubftantia miniltratem* .
liKxa fcqucbantur cura,& miniftrabat ei,& aliae mulra. qu$
"Amus _. . _. , , r 1 ,r ,.nfine- r . tratad CThrifliar
rxdicat d fimulafccndcrantcumcoIerofolymam.tEtcum lam.iero i baPtizctur,quod
idc mc- « eflct fa&u,quia erat parafccucquod cft antc fabbatum, vc \ ficat nomen Pik
*_ ■ * __• _ ..._.:_..- JT .... _ _-.-. : L. /-.....„ ? Cl. . 1« llnllcntn.
fi
♦Ipft.
|Mu.t7.g.
Lic.i; g.
i-_ai>.g.
loan i9.c.
£
eft.quidomat gc
nit lofeph ab Anmathia t nobilis dccuno, qti & ipfe erat 4 fcras t vt rcgat°c
Adchrimanos. Maiieatot. 5 virga ferrea , &•
expe&as rcgnum Dei. Et auda&er introiuit ad Pilatum, & ° facnficium quod
viaticum. natur pcenitcntibi
pctiit corpus Iefu .Pilatus autcmmirabaturiiiamobnfict,
& acccrfito ceturione interrogauit eu,ilt ia mortuus cfTer,
& cum cogrvouiiTct a ccnturione , donauit corpus lofcph
a Cor mundum, & pcccatis mwtuum.
t * Iofeph autem mercatus (ynddncm , &deponens
In muniminc fidci.
eumjnuoluk fyndonc , «5- pofuit cum in monumento
__XO:l(.«.
Gcc-z.a.
auu.mdic_curqo.ccn-
cum militibus prxeff.
» Vcrr,<? f.Hierony-
mus.Notaquodccn-
rurio antc crucem in
iplo fcandalo piflio-
nis vcrc filium Dci
confitetux ,3-Arnus
in ccclciia p
crcaturam. Vnde
rito pcr c cncurioncm
fidcs e-clcfic, fignifica
tur.quc; velo myfterio
»um ca-lcftium per
n.ortcm domini rcfc-
rato continuo Iefum
& vcre mftum homi-
hem,&: vcrc filui Dci
fynagoga taccntc con
firimc
b Erant au. Hie.SlCUt
n >n excludicur mulic
bris fcxus a falute per
Minam virginem,ita
non rcpellicur a mvfte .
no crucis fcientu. &: refut te&ionis per viduam Maru Mag-
cL.cnam 6_ca.tcras matres.
c lacobi mtorit & tofepb . Beda.Minorem Iacobum dicic Ia
cobum Alpliei»qui8_fraterdomini,eoquodeiTet filius Ma-
ri^ tnatcrtera: domi _i Dc qua Ioannes Stabant autem iuxta cru
ce leju mater eint&foror ma.aus Maria Cleopb.t, & Matia Magda
/cvjc.Cleophe videtureamdiccreapatre velacognatione.
d Etcum iamjcro cfletyQrc. Bcda.parafceue Grxre , prcpara-
tio Latme.Hoc nomine Iud^i intcr gr^cos morantes fcxtam
fabbatiappellabant, quiaineoq fabbacocratnecefsariapr?
parabanc iccundu quod de manna dictum eft. Sexta die colli-
getis duplum,&c. Quia ergo fexta die homo fa«itus eft , &_ tota
mundi creatura perfecta cft.feptima aute conditor ab omni
opcrefuorequiciiit.Vn__hucfabbatu,ideft ,rcquiedici vo-
luit,recte faluatoreadem fexta diecrucifixus homine reftau
rauic.Ideoquc cum accepifset acetum dixi i.ConfummatumycHy
ideft.diei fexta. opus copletu eft quod pro miidi reparatione
fufcepit:fabbato aute in fepulchro requiefces , refurrettionis
qu? odaua die futura erat expedabat exitum, vbi noftr? de-
uotioniso. tetnbutionisprjelucet exempluquosinhacfex-
ta er.ace.pro domino paci»& mundo necefsccft crucifigi . In
fcpcima vero ctate, ideft , cum leti quifquc debitum foluerit
corpora quidem in tumulis.animas autem in fccreta pace cii
domino gaudctc, & poft bonaopera oportet quiefcere , do-
ncc octaua vemecc c^cate & ipfa corpora refurredtionc glorifi
catacumaniroabuslimuluKorruptionem ^tern^ h?redica-
tis accipiant.
Venit
>cponcns . All go.Iudaicut populiu deponcns dcl'|>crationcm
Katnatna ciuita. Hclcanx k Samuclts
b
c Venit /^''.Hiero.Iofeph venic fcro parafceucab Arii i
thia , quar intcrprctatur dcponcns , nd deponcndum corf s
Chnfii in vnonumcnxo.iyobilis dnurio e.xfjc. redem.Dei.hur^
adVila.^r pitiit.cor.lefu. lolcph iniioluit fyndonc,infvndct
inuolutu corpus pofuic in monuinccum q3 cxcifumenc ■
pctra &aduolu
dem ad oftiu monu <
ti. iMati_eafpiciunc .
poncretur . H^cop
niacongruunt ad ►
pulum Iudaicun. I
fine ercdenccm , i
nobilitatur fide ,h
Abrahxficfiliusdc^
nit defpcrationcm c
peftat rcenumDcu
tratad Chriftiano<|i
flfl
Pilati
cft , os mallcatoris
b qiicSc
fine,ideft, viaric I
Etmudocordc&: :
cacismorcuo,imn i
in munimmc fidci *■
bilicum operctilo I
pcr opcra charini ,
concludic. Fmisci i
prxcepti cft clur;
Afpicientibus alo.i
elcdis qu; funt ftell_e maris,quando fi fieri poteft fcandal E
buncur cciam electi.
* Theophylactus.Imicemur&nos Iofeph , rccipicr .
Chrifti corpus per vnicatem,& ponanius illud m monunu
to excifo in petra.idcft, In anima mcmorantc &: non obJ; f.
cete Deum.illa enim anima eft ex petra excif_t,idcit,cx C i-
fto qui cft petra.qiu continet firinicarcm.inuoluere ctij s»
bemus ipsu in Svndone,ideft,in corpore puro fufcipcrc. j-
don namquceft|corpusquod eftanim^indumentuni:di*t
cnim non foliimpuraanimacorpusChriftifufcipcrc,fcij|
corpore puro.lnuolucre autem oportct. fcd no apcnrc,i ■
fandum claufum cft & occultum.
f. Decuro. Officiucurif adminifiiasmagn^dignitntisaid
ffculu,maioris apud Dcu fuine legicur . Talc enim iuiii. c-
cebat,qui corpus domini fepeliret , qui & per iuftitia din
efiet,__ per nobilitatem feculans poccti^faculcate obcnwB
Jvlon emm ignocus auc mediocns ad pr^fidem acccdcrcSt
crucifixi corpus poflct impetrare.
g Jofepb autem. Beda.Ex fimplici fcpultura domini, amt io
diuitucondcnatur,quinecin tumulispoffuntcareicdiu; s.
3 Allcgorice.CorpusChriftijnonaurOjnon gcmmis,au,C'
rico.fed lineo puro obuoluendum eft.
Moraliter. Autcm . Ille in fyndone mudalefurn iniK
qui cu pura mente fufcipit:Hinc ecckfia facnficiu alui i
lericoneq; panotinv5t:o,fedlineoterrcnocclabac, ficur
pus domini in fyndonc munda fepulcmn eft.fic a papa S
ftrofiatutumcft.
&Q*
NiCOLAVS DE LYRA.
I Et cum iam fero fa&um efTet. Hic Jefcribitur ipfius Cbriili
dcuota lumulatio,& patct fentcntia cx dilln Alatthxi ij. exccptis
qutfequuntur.
z Quiac.3tpafafccHC./_f/., pr<tparatio,quiatunceratferia{ex
ta in ejua praparabantur ea eju<e debekant comedi die fetjuenti.
3 Vcnit Iofeph. _/_"<. fcpcli endum Cbriflun amequam intraretfab
batum in ijuo non crat Ikitum facere talia.
Ab
r-
4 Ab Arimathia. Qu& anttquitus dicla efl ^amatba tde qu'<dt
Samuel,vt habetur. \ ,I\egum.
J Dccuno,qui & ipfe ctat,&c Idefi^ynus dc cnriaribHS.lt»
riones emtn dicumur,quifunt dc curia alicuius magni princrpis.l p*
tur etiam deturiones,qui accipiunt curamplebis.
€ Et audadcr introiuit ad Pilatum. Triut enim cratdifci)
Cbrijii ouultusproptcr meturn ludxorum ,Jcdcxmpio mrtn C
animatus vflendn fe publice cffe Cbrifti difcipulnm ,pete»do eius[ p
turam & txequendo.
I
MORALITER.
3 Venit Infpb ab ^irimatbia. Scquitur.
Ef />-*»/>. Moralicer lofcphqui inccrprctatur accrcfccns
corpus Icfu pcticquando perfona crcfccns m vu tutibus cu-
cha.ifciamfumic.EtinuoluicinfyndonCjquandodcuotionc
fuam
Hf
m
o.
fuam abfcondit ab humana laude. Etpon it in monumc
quando Jtigitercogitatdcipfo , quiamonumentumdic ir,
quali mones mentem . per hoc autcm quod fanda: muli es
afpiciebac vbi ponerctur fignificatum fuit quod rcligiofc iCi
fon_equ_efunt mundo mortu_e,debentcum eopercop p
iicm fcpcliri,vtrcfurfccl:ioni5Ciuspaiticipesficninefe. ifc
fo
M
arci
/f O^oderat ««.Bcda.Dicitur, qucd momlmcntum domi-
domus rotunda fuic de fubiacenre rupe excifa tante altitu
nis vc homo rcdus confiffes vix cxtenca mnnu culme pof-
accingere.Hchabcc introitumab orientc.cui lapts ilJcma-
lusaduolurusatqueimpofuus cft. fnemspaiteaquilonati
fum fepulchrum,
Qnat e(t Chriltuj: b Per opera chatitn tij.
Cap. XVI. 6j4
non cttra peculiarem Dci prouidentiam & fapicntiam acciD
ciic , fiquidem per hoc vnum picc aiitum eff , ne vfla prorfus
fufpitiooboiinpoflicalinmptoalio inderdurrcxifle.
b Mariaau. Be.Lueas diatqni.iafiabaniomnes norieiusaLuc''i7'1»
16ge,&: mulicres qux lecutx fuerac eu.S.d aliis depoficocor.
porccuisad fua re-
Aliasin. c Opernilum fidei.
eft, locus domi-
acorporis deea-
:in pccra faclus eft
ptcm habcnspe- b monumenti . T Maria autem Magdalena: &MariaIofeph
longitudmis ,
a auod erat excifum de petra, & adudluit Japidem ad oftium
tlecti i]ui iuntltellxmaris.
A lenge qma fcendalizabuntut li iieri porcit etiam ele&i.
afpiciebant vbi ponerctur.
:s
■iumpalmoru me-
raapauimenroal
•is cmincns . Qui
;iJiccc locus non defuper, fcd a latcrc meridiano pcr totum
i.cct vndc corptrs infvixbacur.Color autcm momimenu &C
jctlli albo &: rubeo dicicur elfe permixciis.
* V<&or Anriochenus. Exhoc.aucem Iofcphi fadlo &:
jmmam animi illitis confranciam & fortittidinem fpecLtre
let parum cnim aberatquin vitani ipfam Chrifti caqfa
jipenderec .Qufppequi Iudxorum onumim inimiciriam
oprcr lllum in fe fufciperet,& fumma rurfum etufdc erga
{•minum noftrum ffudifi Sc beneuoIentiam.Non ob id foju
\od corpus a Pilato impccratvm honoiifieenciffime & fum
luofitsime fepeliret,verum ob id ctia qriud in proprio eoq;
Mjomonumeto lllud coderet.Intenm quod Chnftus domi
»non in vetcri , fcd rn nouo monumento conditur , illud
non
fl
uirji
mcatib9foJemuIic
rcsqua?arctuisam.i
bat funus fubfecucx
quomodo ponerc-
tur infpicere cura-
bat ■vtci-congrnort:
pore munusdeuo*
tionis offcrrcnc.
..* Victor Antio.MuIieres afstdent.&accurjic, vbi domi-
nus ponatur,obferuanc.quo f udefs,quorum furia muneribus
iainfoicedeliniueiaorrabeuncibusdemorruumChrifticor-
pusliberiuscomplecriconcrartarequcqucac . Offedunchs
aucem ad morte vfque mag nam animi forcitudinem & cha
ntatcm magnatnqueinpecuniarum impenfa liberalttaterh.
&. mngnifi-entiam.
Beda. Moraliter Sancte.mulicres dieparafceues ideff
pripararionis idem faciunt,cum amma: humilcs &c quo rna--
loris fibi confciae fragilita:is,eo maiorc faluatoris amore fer-
uentes.pafsionis cius vefiigiis in hoc fcculo (quoprarparada
requie s futura)diligeter obfcquucur.Ii,t fi forte valeac lmira
ri pia curiof itate quo drdine-f k ei9 pafso amplecteda jjpcdot.
NlCOLAVS DE LYRA
Etaduol. Circa enimfcpulcbrum trat qu.tdam claufura , & ad
etiam ab aliis quifuerunt cum eo infcpultura Cbrijtf.
Maria au. Idefl,quxcrat mater lofepb.
millius daufurtfuitpufnus lapis magnus non afolo lofcpb , fcd 3 Afpi. v.p.^J boc vttrafafiofaibato venerft ad vn"UfiC(»-p* ';/*.
etiain * r
a
C A P. XVI.
p Tcum tranf.Beda. Lucas dicit qma reuertcntes a monu-
■!j mcto parauci ut aromata & vngueta , & fabbato filue •
i:,cjuia madatu erat,vt fabbati filetiii a vefpera vfq; in vef-
j a fcruaretur.Ideoque religiof? mulieres fepulto domino
<m licuit operari,
i;fi, vfqueadfohs
<:afum vngucnta
j-auerunt,vt Luras
c it. Et quia $rA an-
tcmporis exple-
riot potusnmt , mox
ttfatlo fabbato, idcft
<:idente folc , vbi
«erandiliccnnare-
't, fcflinauerunte-
:rc aromata ficut
arcus dicit vt ve-
num fuerant fecitte cu atomatibus ad monumctuu venerunt
& eiquem yiuetc dilextrut,ctiam morcuo fludio humamca
tis obiequuntur. Et nos ergo in eu qui mortuus eft crcderft
fiodore.vututu refedicumopinione bonorum openi qusc-
nmusdominuin,admonumetu eiuscu aromarib.ventamtis
quodaute mane ye-
C A P" XVI niiinradmohumccu £
Poft dittia fabhlta imdiit dles . orto >» folc , ideft CU
T cum traniifTet fabbatum Maria Masda z iam c$}"m ,ab on"'^
Eleft.qmfuntftellxmatis. ° partd albcfcCfCt qif
lene&Marialacobi&Salomc emcrut
aromata,vt venientcs yngeretlesu.f Et 4
a jdeli.prima faljbaro Eadem ptima fabbaihi diciiur qu.T nnncdo-
minica appellatur.Theop.vclvna.ideft.piima dierum lubdoruade.
fabbadu hamcjue die hibdomadx rrancupanrur. b Idell.rcquvctio-
c rmnctipa
num in fabbatis cultodicbanrur .
valdc manevna'fabbatoru*m veniunt ad monumentuixLi
ntes mancvnge
nt lcfum.Ncquc vefpetc fabb.ni prt^occupante iam no£ti's
ticulo monumcntum adire valuerunr.
Seucnanus.MulicreshocIocofeinincadcuotione difcur
■ it qux non vt uiuent; fidcm,fcd vt mortuo vngucnta de-
• urrt ad Icpulchrum & vt fcpuko parat m^ronsobfequia
invtrefurgcnci diuinoriun gaudi.i triumphorum.
Thco.Noncnim magiftudineatquedignitatediuinita-
iChrifli fipiunt ,uencruntautem!uxtaconfuetudincIu-
«orum vngerecorpusleft, utfcilicct rhancret odorifctu
^nehiimiditarefcaturiret,naaromjriuirtutch.lbcC defic-
< iuarn humidiraccm corpons abforbentia, undc incorru-
wnconfcruant.
Vt venienus pngcrent. Moral.Sanci^ mulretes, que domi- auroram , ut tantus fplendor puxparatis oculis pofs'ic uidcn
num 0 cum
fttfolisorientis vici-
nitate.adlitera ma-
gnus qtixirendi Si in- f Mat.s8 a
uenicdi dnm fcrudr Lnc.z^.*.
chantatrs oficditur . i'""-*"-»
Myflice autem no-
biscjocplumdsfillu-
minata facie dccuf- ->
fis vinorumtenebris
odote bonorum operum dfio &oratiom5 fuauitatc offiitte.
Hic.Nunccu aromatib.rcdolctib. cumfpofa&adolefccn
tul;scununt,poftcacc")fpetgimus libru.i.cuelcmetis noflre. Sj^'
."2^sic7troducitnnsrex in cclliaraftia.lSlucfurgitamicaMarir.byems tjffl.uj.i
nbuipluuia reccffit ,flo.ap.uox turtmis audita cft in tcrra noftro,utfto.
odo.de. rcdiit fponfus deumbrafubquadormiuc m mcridie
Poii.triftia fabbatafclix irradiat dicsque pnmatu in dicb.te
hei; luceprima in ea luccfccme.cV domino m co cu triupho
rcfurgente &: diccme.Hxc cfi dies quam fccit'dominus,&c.
c Et //d/.w^.Hie.QfJaluis dicit diluculo.DiIuculumefcin-
tertenebrasnoctis&diciclariratein qua ialus ucnitincc-
clcfia declai ada morc fohs.qui cofurgcns rofeam prasmiuit.P !
NICOLAVS DELYRA.
c a p. xvr.
J Tcum traf. Toflqna defcripta cft rcdutliopeccatoris in dcu pcr
j Chrifli prddicatione & fu£ pafjionis redcptior.e I) • c confequentcr
fcribitur diclarccfuciio per fuarcfurrcclionl & afceftone. Et primo
fcribitur man/fcflatic fuxnfurreclionis.sccudo fublimatio j«r afcc
mis.ihi . Y.t dominus quijc lcfus.prima m duas quiapritnodrjcribii
lationfurreclionis f dcnuciatione angeh.Sccudo f apparitio
■ ipflus domini iW.SurgeS lctus.Circaprima parte dcfcribititr adue
tmulteru cx deuotione adfcpntchru , vbi audicrut ab atigclo > cfur-
rexiffe
rcxiffe dominii & boc efl quod dicitur. r Ec ritm fr9f. ^<>Z&u
enim duraueratfabbatu non erat cis licitii dliquiU cmcrc,fi d in vefpe-
rc citifde1 dici terminabatur folcnitas,& tuc cmcriitarotuata,vt in cra
flmobmemane venirent adfcpulchrum,ideofubdhur. a Ec ujJ.
i.primadieruillius hebdomads, poflfabbatum ftatt diciturGen.l.Et
fa&ueflucfpere & rnane dies vnus,idefl,primus . S ciendu etiarr, quod
cmnes dies illiUs bebdomade vocabatur fabbatapro taio quia crantfe
iliux eo quodfolenritat pafcaiis dnrabatfeptem dkbus .prima tamen
dics & ftptima frant celcbriores intermediistita quod in illis poterant
emi aromata illa.
Orto
MORALITER.
aij. Seqmtur.^f j>f,j»«.Grcgo.No* autc ineii cj mor-
tuiu
tuus cft credcntcs fi odorc virtutu rcfVrticu operatione bonorii
opcru deu qmrimus,ad monumdu ipfius cii aromatib» venjmv.
Tom.5 . x 4
«55
Glof ord.&NicolaicIeLyra. £5
4*J cumrc^pusdominrccrcfurreelionisilluxit, vrtunclauLs
A Cnnftn . iiafaiiCtjrunifemiiiariim,qu.mdo
>b«.»i< vjca Sjlumcncrcdulitatismfiidit.
a Ortoiamfok. •}< Augultinus.Qui>dL.ucasdicir.^We<i,i7>»
cnlo. Etloannes. Manccuwadbut; leutbrftfout, Hccin.clh-
iaruis dicens.
tioncomnem,que fc incer Euangcliftas offcrrc videtitr,d
phoniftii e mcdiotollanr. Aiuntitaque, altas cife muhei
quainm fit mcntioapudMatchcu ,alias rurfum quarfiap
Mareiim.AddiintMana Magdaki.am.piopccr Incc
gaChnliumftudiu,omuibus fc adiuxiife,eaqucde<
llli diuerlas
a Legcin mjH"
lapidcm ab oftio monumenti ? Et reipicienres vidcrunt 3
» legem muiti». f ideft, etiain iiiiiiitct tangii in vteiugeiintusom-
nium Sc omtifrus ftauis.
c rcuolutum lapidem . Eratquippe magnus vaHc. Et in- 4
t Boda.lndoiruini.lcilKet^mintiamquaeratexcil.-. 111 jictra. b Regtiaiuem in pio-
fucm . Hiciuucim iiimam iciuircftioms timennbut moitem oflendit .
d trocuntcs in monumentum viderunt t iuuenem feden- 5
C » Qmtvcra Ixtiti» e(t, holte rcpullorejnoadcpto : b Hicionynius.Quod oculu»
non vidit. nccauii»audiuit >ju.t pia do.dili.fc.
tcm in dextris t coopcrtum ft;olaacandida, & obftupue-
Deu» cbantas elt.umoi non eft inchaiitate.
f runt. Qui dicit illis : Noliteexpauefcerc : Icfum qua?-
g Aloco. Acaufa. < fljdix amara ciuciseuanuit , tJos vita- cuiniiucUt-uiciupu.
qui iicuit in moite iunezit in ^loiia .
h ritisNazarenumcrucifixum.furrcxitjndncithic. Eccclocus
1 a Mulieiibus d;ciiui,vt nuncient Apollolis , cjuia pci muiicietn, moi»nunciu»eft,
pci mulieie» viiaiefmgcnj .
Kvbipofueruteum.Seditedicitcdifcipuliseius& petro, quia <
L/ildr mane , ort» um
fole, idclt, cuni
abO. lenrispuce al-
i-icc,i]u.)dtic vti-
qucfblisOricncis vi-
cimtacc: eiui cnim
•ft illc fulgot , qui
nomirte Aurorx ap-
pdlarifo]er,ideon6
jepugnatei q. ait,(n
ndhuc tenebr.t eftft , dic
quippr fisi"iicrc,rcli-
t Ioiittu.ti qui^ aliquid rcncbra-
rutancoininus funt,
quanto magis oritur
lux . Ncc accipiendu
cft quod ait. Valde ma
ne orto iamfole. tan-
quam fol ipfc iam
vidcretur fupertcr-
ram, fcd de proximo
aducnientc in has
partcs folc,idcft,orcu fuoiam cejum illuminarc incipiente.
b Etdicebant adinuicem. Hicronymus. Aquilarcongregacur
B ad corpus,martyres &: Apoftoli vident lapidcm rcuolutum,
qui eft lcx mortis.quafi dicat. Vbi cft mors aculcus tuus?
c r\cuuluium lapidem Beda.Quomodo lapis per Angelnm fit
reuo|utus,Maccha?us dicit.
M«*.t8 a. Allegot icc.auccm lapidis rcuolutio refurrcctionem facra-
mencorum Chnfti qua: vclamine literx lcgis tecta erant in-
ixo.»4.c.at finuar.Lexctcmminlapidefcriptaeftcuiusablatocegminc,
ji.U. & j4u. giona rcfurrectionis oftcnfa eft,& abolitio morris annquar,
<ic vka nobis fpcranda perpetua toto orbe cepic prardicari.
•fc Seuenanus. Obfcuracum erat vcftrum pccltus , ocu-,
]i claufi , & idco pacefa&i fcpulchri gloriam prius nph vi-
debacis.
Etdit,4. d Juuenem. Hicronymus. Non fenem", non infantem , fed
iocudum xtatc vt diciturXewre iuuenis in adolefcentia tua,
qua; non eft hic vera dufn ienio mixta.
Beda. Mtilieres Angclos videnr qu^enmaromatibus ve-
ncrunr,quia illaj mentcs fupernos duesafpiciunt ,[qux cum
virtunbusad Deum per fanctadefidena vcniunt.
* Theophyladus.Si Matcharus dicit Angclos federe fuper
lapidcm,Marcus vcro quod mulieres introeuntes monumentum
•pideruntfedtntemiuuemm^nonmircris.hlam quem vidcrunc
pnus fedentem fuper lapidem , ipfum ctiam intus m monu-
mento poftmodum viderunt.
* Auguitinus. Aut intelligamus Mattharum tacuiffe de illo
Angelo quem intrantes vidcrunt,Marcum vero de lllo quc
foris fuper lapidem fedente viderunt ,vt duos vidennt , & a
duobus iigillacim audierint quacdixennt Angelidelefu,auc
ccrteintrantesin monumeritu,inaliquaicpta.macen?dcbe
musaccipercquacomunitum locfi tucfuiliecredibileeftin
aliquo fpacio ante pctra.qua excifa locus iadtus ftierat iVpul-
ttir^ vt ipfum vidcrinc in codem fpario fcdentem a dextcris
qucm dicit M-mhxus fcdentcm iuper lapidem.
* Viiltor Antiochcntis . Non ncfcimusautemeiTe,
qui varias viliones contigillc dicanc,edoceanc , eaquc ra-
cione
■ r>id occafum roipoii» . b Cniiflo .
orto iam iole , & dicebant adinuicem: Quis rcuolr.ct nobis
■ ic peccatuin.
- b
obcigiiTc . S^
tandcm tcpou q -
Lhis a muhcribih I
monumcnriiin v< ■
rum eft, abl
liftis diuerfa .
ri.Sccundum
f,itui-,libri alias n -
ieres , alia tempc
Re conrenfii
Eujngc.lib.3.
c
aliarefcruntvifa
queitavnus Euai(c
hfta, quodabaliis
tcu fuerat no euci
c Scden.indti
Ad mendianam |
tem loci dlii
poiictim fuer.it i
pus Icfu.Corpn
nim quod fupinf
ccns caput habc
occafum,dcx
cefTe crat habcrt
anftru.Scribitaurc Matth?us,quod Angclu qui reuoluit
dc ah oflio monumcti,pnmo vidcrut fupcr ipfurrJapidi
dcnte.qui eas intrare in locu vbi poiitus crar.Dominus c
& vidercquod lam refurrexira morttns Lucas auten
intrantcs m nronumetti duos Angclos ftatcs ibi inc>
Greg. Perfiniftiam vicapnEfens ,pcrdextera vic
fignacur iuxra illiid.Lmaeiusfnb capite mto,& dcxura aui
xabitur mc. Quia Chriftus ia pra?fencis vjca-corruptionc
fierat,re6tequi eius vitam perennc nuciabac m dexccr,
bar.Qj.ii in ftola candida apparuic,quia &c k\q &c nofhe I
tacis^audia.nunciauic.lllaenim Dominirefurreccio, .
ad immortalitatem reduxit,6c: ad Angclorum numcru
ftituens celcftis patnt^damna rcparauit.
f 7\(p.ex. Gre.Q.d.Paueanc 1II1 qui 116 amant aduentun
mini vr fupcrnorum ciuium,qui vitiis pretli dc cortim I
tate defperar. Vos aucequid cimetis qu? vcftrpsconc
detisfVndc Macth.Angeltim apparuillc defcribem a.
afpiclns eius ficut fidgur, & •pcflmenta eiusftcut nix.
g Icfmn. Salutarc?. Sed qma mulci no fubftanhaliter fi
. tupatiue hoc noniine dicebantur,dcterminac per locum i
zarcnum,& canfarn fubdicCrncr/?. Atqueaddit.
h Sur.non ejl hk. Vtr przfcntiam carnis,qui tamcn nnl.
deeft perpra?fentiam m.aieftatis.
i hcce lo. Oftenditur morcalicas morralibus ad acl
tiarum debnam, vt mtclligamus quidlimus &i fucnmt|H
fciamus quiderimus.
K Et Perro.Beda.Peti us voca.tur ex nomine.nc dcfp:
negatione.Nifi enim cu Angelas nominatim exprim
magiftium ter ncgauerat.intcr o^ifcipulos venirc no n
Et notandum cur eum que tcclc.fif futjoninipotcs pi
propofuit,ad ancill? vocenegarep>ermifit.Hoc.n.ac;
magna pietacis difpenfacione,vc qui fucurus crac paltor
fi* m fua culpa d ifceret quomodoalns mifcren dcbei
Hicr.EtTet. Qiu fcindignum difcipulatu iudicat,t
magiftrum ncgat .Scd peccata pra:cerit.anon nocc
dononplacent,
Tr<tc\
NICOLAVS DE L Y R A .
2 Orto iani fo. Jdcjhad ortum iam appropincfuante. Sol enim po-
teil inielltgi oari duplicilur. Vno modo perfec7e,quando primo egredi
tur,& apparetfupcr terram,& fic non accipaur bicuilio modo quan
doluxcius incipit appirerc,fcdicet m aurora,& fic accip i bic ortus
[olit,& ideoloan.2o.dicitm tjuod adbuc tenebr* oant , ijuia aurora
mdia efl mter tenebras aoclit & lucem perfecJam diei, & idco ab vtro
que poiefi nominari ftcut mcdium ab extrcmit,quiapartiiipatnalura
ytnufqueextremi. 1 Quis rcuo\. Q*aft dicvt,non poffumus rtW-
uerepcr noftpfat,quia erat magnus faldc , & pofitktfubditur. 3 Vi-
dcrunt rcuo. 7'er ^ngelum qm vcnerat ad manifefiadum Cbrifli re-
jurrc
furreclionemfaclam. 4 Ecincroeun. Ideji,intra cla»furaT,m
eral cir ca monumtntum . Dicitun auttm morAtmenlum quafi nnwu
t»entem,fcilicet iltius qui afpicit tt oret pro anima fcputli &&'■ P&
tctdemortepropria. c Vldcrunt \U.LucA.ia\.a.dicitu> . i
viri aliiterut fecus illas in vcfle fulgei>ti,idefl,duo JtngtU m //
rorum,proptcr hoc dicit oiugufiinus,quodibi appayueiutrrcs^fi
ynus extra mo»umentu,intro tamea pr&diclam claufuramfidens
lapidem reuolwum,fed imra monumer-tum apparxerwit duo, yn
caput & alius adpedes vbipofitu fuerat corpus frfn,
5 Dicitc d i. jpecialiter nomininat 'I>etrum,aliter nonfuiffu ,
yenire adprotfcntiam Domini qutm mgauciat .
Inti
M O R A L I T E R.
) ViicrmtrtuQiuiuii.. l'cr hcc autcm icfcratio myfte riorum
• Chn»
Chnfti i1gnificatur,qua: vclamine legis inlapide fcripta;
bancur.
Tr
gc
)7
Ma
rci
Cap. XVI 658
gemitus. Imicatur muliercsanterefurre£cionemomnium D
quod faciuncpoft.i. quodfackirxfunc fugiuuc morcem& Efa-jf
pauorcm .
* Vidor Ancioch. Ecfi Maria Magdalcna , & Maria Iaco-
bi , &: Salomx aiomaia prxparaueranc , accamcn fi Eufebio
Cafanenfi crcdimus,
Non ficut vidifHs:
a praxedctvosinGalitaam . Ibieum videbitis, fjcutdixit f
b vobis . At illae exeuntcs fugerunt dc monumcnto. Inuafe-
a Angclorui" & liominum.
c ratenimeaspauor&tremor , ckncmini quicquamdixc- 2
d runt.Timebantenim.Surgensautcm Icfusmancprimafab
a Quomodo,& vbi h.rc apparitio ta&» Gt.Ioaane» plemkimc dicit.
e batbiapparuitprimoMariasMagdalen^ , dequaciccerat
a pr£ce. vo.Breuis fencencia infyllogifmis, licet ingens in
^ quitatepiomiffio.lbicfTgaudij no(trifons,^cernicatisnO'
li ' origo prarpa<aca eft.Ibi cogregacur difpcrliones Ifracl,
^ uiancur concrin corde.Ibi cum vtdeb.ficut dixic vobis .
{vnficuc vidiftis.
yscedet. fkncdc
rlempcorc nofiro
( ;cur dc Galilxa
, nque rranfmigra
t facta lnccrpreca-
ti.Iam.n.apalfionc
are!urrectionem,a
j>rte advica,apce-
radglona cralmi-
g ucrac . Ec bn poft
Burreciionem in
( hlxa a difcipulis
vewcquiarelurre&ionisciusgloriapoftlxti videbimus,
\ ufnodo a vitijs ad virtutnm celficudincm cranfmigremus .
Ejuergoin fcpulchro nunciacur,in tranfmigrationeoften-
Eur.Ec. qui in mortificanone carnis agnoicitur, m tranf mi
Mitione mcncis videcur .
. Bed.Nota q, Maccus dicic.Praeccdcc vos in Galilram ibi
, ^videbicis licutdixic vobis.Nectamcn ibi vifum reculic .
^.cdieus autdicic,difcipulosin GalileamabiJLrein monte,
iquebominumvidiifc&adorafle, &:prxccpcum ab co
.iXpiikeudijdoccndi.bapcizandi oes geces in nomine pa-
ilij &:fpiricuftancci.Alij auce Euangeliftijdocec eum
pius difcipulis visu fuiffe.maximedie refurredionis
ufalc,& ipio dicin caftello Emaus.Quareergoin Ga
J afpecialicerpreccfiTuum,&: ibi videndum predixiccum
1 3; ibifolu necpnmum vifus fic^Quia vero fpecialiter hcc
xnon Euangcliftx narrantis, fed angeli cx mandacoDo-
: ni , & ipiius Dni eft,piophecice di dum incelligendu eft_:
ulil^anamq; tiafmigratio vel reuclatio dicitur.Pnus fecu
< tranfmigrationisiignmcationciTi , q,dicitur. Prxcedcc
'sinGaliixamibi cum videbicis, figmficac, quod gracia
fii de populo Ifracl erac crafmigracura ad genccs a qui-
hApoflolinullomoprxdicances lufciperencur , mii cis
jis viam prTparaffec in eorum cordibus,& hoc eft. Trkce-
t fotin G^/.-cTw.Quod aucem gaudenccs mirantur , v:5tis
. inib.difficultatib.apecirifibioftiuminDomiuo pcrillu-
1 nanonem fidclium,hoceftJ/.,< eum videbitis. i.ib\ membra
«isinucnictiSjibi corpus cius viuum m eis qui vosfufccpe-
'rccognofcc-cis.Sccundu aucem hoc quod GaMxa rcucla-
1 dicicurmo intelligedum cft in forma fcruiTedin qua cft
alis pacri qni dicic . Ego diligam eum &: oftedam ei mc-
;lim,n6fecundnm hocquodvidcbanceum, non ec kcun
• « hocquodcumcicacncib. videndum&tangendumpoft
! urredtioncm ofteditjed fecundum ineflabilcm lucc qu?
jminatomnem hoicm venient m hunc mundu,iecundii
iiixlucetintenebns&ccnebrceum non comprchcde.
1 ucnospceffit,vndead nos vemes nonrccefTH,&: quop-
xies non nos dcfcruit . llla.n,rcuelatio vera eft Galilxa cu
mles ci enmus,&: vidcbimus eu fi.cft. Ipfaec cnt beatior
. nfmigratio cx ifto feculo in illam a5ternitate,fi cius pra-
■pta (ic ampledamur,vt ad eius dextet a aggregan mctea-
Ui.Tunc.n.ibuncmigne.n.rcernumfiniftn , iuftiauceiri
" 'amecerna H -i: illuccranfmigrabuc, &:ibi cu videburtr,
« 0 modo no vident impij . Toltetur enm rnpius vt non vidcat
itrfatem Dci,& impu lumft non vidtbunt . Hec cft autcm vita
:cma,vc cog.cc vc.de.& que mi.Icfum Chnftu,ficuc in il-
L Irternitate cognofcetur.quo &: nos perducct proprer for-
nmfjrui.vt libcricontcmplcmurformam Domini .
C 'f ngcrunt . Hiero.De tucura vita dicitur. Fugict dolor &
gcmi-
5
non funt tres illx cz
qux orto iam folead
monumenrnm venc-
runt, fedalia:, Inno-
minat? . Multar cnim
cranc , qux vnacum
Chrifto Hierofolyma
afcendcrant. I!le vero
qua: fecundum Mar-
cu , cxorto iam fole,ad
fcpulchtum venerut,
erant admodum fimplices & imperfe£he. Quare etiam non.
nowluded manead monumentum veniunt.Adhxccum ab
Ani^clo ai sdiuiffcn:. fte & nnnciate dijcipulis cins & Tetro, fta-
turi rugei unt, nequc quicquam omnino ex ijs,qua? in man-
datis acceperant,cctcns patcfcceiunc.Mccuebanc.n.ncque
fidcm quoquequainopercebaCjVifionihabebanc.Ecquiaca
lcs cranc,nequc qux faluatorem viderent, neque Angelum
inftar fulguris fiilgentenl.aut duos Angelos in monumento
fcdentcs.autduos viros iuxta.vt Lucas narrac, aftances con
fpicerentdignxvifxfunt.videruntautcmqucndam tantii
luucnealba ftolaamictum hoccft vifionemaninu illaru cxi
licati &: iimplicitati planccoformem. Sccundu Eufcbiu igitf £
Marcus non de Ma?dalena,fcddealijs incerti nominis mu
lienb.hax narrac , negac.n.ficxi poffe.addit idem, vt Mag-
dalena poft tacas rcs vifas,orto demum fole ad monumentii
vcniret,aut quis lapidc rcuolucret.anxie inquireret.N5 de-
funt candem.qui Euagcliftas aucG}.s ijs, qox in Chf i refurre-
ttioneaccidcruc no imerfuifle dicanc, diuino incecim fpiri-
cu rc-m omnem ica ordinatc&adminiftrance, vc omnibus
palaconftarcc,dc rcfurrecfionis miraculo, ca:cerifqueomni
bus iidei myftcnjs hmplicicer, omni prorfus curioficaccan-
jciaque difpucacionc feciufa.fcripfifrc 6C docuiffe . Illud ipsu
camcnca fapiencia&caucione, vt nunquam vcrc puguana
pradicaucnnc,aut litceris mandauainc.
c Et «<■. Hier.Quia illi foli myftctium refurre£rionis videnr, loan.io.a.
quimcrucrunt, vil fecundumloan. Pctrusautem furgcns L«c3.i4.k
cucurnc ad monumcncum,vc viderct qua: audiuit •
Bed.Mor.Erne.q.d.LuCjfit regrc.amo.nujhu o.//.t>».Macc.
Etexierunt ci.dc mo.cuti. & gau.mag.cur.&c.Scd pofTum^mcel-
igerc.quia nemini Angelorum quicquam dixcrunCi. ad ca
qux ab illisaudicrac nihd refponderunt , autcuftodib.quos g
iaccntcs viderutit.IUud aut gaudium;cf Matth.dixit,non re
pugnat cimori dc quo Marcus fcribit, vtt umqucn.in carum
ammo fu t fcd M ucharus timorem cacuit .
d^ttndM.Manefurrcxerit.ferofcpult^eft^vthocadimplcrct.
Ad vefpcru Jewo.fie.& ml ma.U. Sepultus crgo fexta fabbati q J?Ch1.ipA.
vocar^parafceuecirca vcfpeia fequcci notte& die fabbathi,
cum fcquer.ci notte m monumento p(..fitus,dictertia.i. pri-
mo manc pn mo fabbathi furrexit.Et bfi vna die &C duab.no-
chbus in fcpulchro iacuit.quia lucem fuae fimplse mot tis no-
ftrxduplxmortistenebrisadiunxit. In mottc.n. anima:&:
fpinnistencbamur.vndc ad nosfuam.i.carnis mortemattu
ht,&: duas noftras foluit,fimplam fuam duplx noftrx contu
lit,&: dnplam noftram moricnsabftulic .
c ^/>.p.\/u,<.A/<j£.Marie Magdalenc primo ofidi^de qua eic
cciatfcpre dcmonia.qi meirccrices",&: Publicanipceduc fy- M«th.is.e.
mgoga 1 rcgnu Dei.vc lacro pceffic Apoft. Apoftoli fiec & lu
cct cia nccdii videruc,fcd cico cololabunt', vn. Et ilii aud.&c.
b & Bcd. F
NICOLAVS DELYRA.
flnua.c.e.p.P.ri/jfo/ifij apparit.one ^ingclt^gr exvifione cuflodu
* Utebaiibiqiijfimortw. a Etne.Contrariumvidctur Mat.
"• vbidicitur.Cunentcs nunciate difciputis . Quod foluit Aug. quia
tndtcitur bic. Nemini quic.cii\3.dixcnint.l.de cnflodib.ncc etiam
igdoloquenti refponderuntjedcucurreriit nuciare jlpoficUs (juod
kera.t&Viderunt. } Suv.sm.le.HicmanifetlatHrrefurreilio
pxr
pei atiparitione Domini. Etdiulditurin tres parter fecundnm tres ap~
paritiones.Sccuda ibi.Poft hxc atic dw.Tertia jt/.Nouif.auc. Circa
primum dkitur. Sux.AUt lc.Sctendu ep apud Heb.dies bebdomadx de-
nominatur afabbatbotfuta denominatiofit a. digniori,et ideo dies i!U
(fu.n mmcdiate [equitur fabbatbum vocatur,primafabbathi.& alta,fe
cunda fabbathi,idefi,afahbato & fic de altis. Dixerunt aute aliqui ,
(jnmi Chriftus refurrexit mcdia nocle, & tunc h<cc diRio tnaric no re-
frtur
MORALITER.
"Prdcedcty&c.Qux crafmigracio intci precat^propter quod
uivulc Deu vidcre dcbcc Uc vitijs ad virtutcs trafmigrarc
i-tnemini. Theoph.Mulieribuscnimaudirc, non loqui
«wn eft.difccrc, non doccrc .
Sur-
2 Surgcns autem. Bcd.RcclcraitemhzcmulicrqUailxtitiam
Dominicx refurrcdionis primo nunciauit, afeptem dxmo
nibus curata mcmoratur,nc quifquam digne p^nitcns de vc
niacommiflbrum defpcrarct, &: vcvbiabudauicpeccacum,
fupcrabundarc gratia monltrarctur.
659
GloCorA&NicoIaideLyrai 66
>
0
A
J«Utt.»4.c
l In nrincfpio mi.!icraufr->r cii.pc viro fiiit , cxecutor
v.rerrons excit.tmfic q pr.ma mortc ^ftaumrefarrccW
pnma videcMc ne cpetui rt"-uus 3Pl,d vuos opprobrmm iu;
ftiricreC que virorulparrastudcracaia^iudic&graciam. \ n
hxcqu* lu^cntibus Ixtitum rcuirreccioms prima nuncia-
uir, a fcptem dcmoni
hus curata mcinora-
.biabnndauit
iperabup-
dafi "'|Tra
rCtur . v
pro vriiucriitacfc
nut.Qjc.uuc-in.i lcp
remd.emombushoc
cft vpiuerfis fccleri-
biiiiibcracaertft; pri-
rha rcfurctritecn !->->
4i«ftca. mtnumvidir,neq«iis
IbWc-n. cJignc pcmcens dc vc
^ nfa defperet, videns
ea ri qu )iv.iin.i coc
vicijsfubditam,ncca
DebdilccJcam.vcipfis
1 ,\Jangcliftis & Apo-
ftolis refurrectionem
fLuangclrzaret.
a Et illi aud. Bcda.Quo.d difcipulirefurrectioncm tardc cre-
dunc.non tam eff lllorum infirmitas, quarh noftrafirmicas,
dubitancibus enim refurrcclio pcr multaargumcnta moftta
ta eft,qiiibus &c nos firmius folidamur .
b Duobm ex bis . Bed.Hoc Lucas apertius . Oculi eorum tc.nce.
lMc.14.% ^.^c.poftcognonetunteuinfradioncpanis. Ecfictit l.uc.
att^urgenteseadcm hora re.funtin Hierufalem, cVc.
c ^w6«/jnf;/»«i.Hier.Fidcshiclaboracagens actiuam vitam,
illicconcemplatiua fccuraviiioncrcgnat. Hicper fpcculum
contuemnr unaginem, lllicfacicadfaciem videbimus ven-
rate. Vnde pofthocduobusexcis&c.ambulaiitibus,ideft,
laborantibus oftenius cft in alia cfhgic.Et rllis nunciantibus
C non cft creditu,dum ficuc Moyfcs vidcruc quod no fuiiic.e-
bac
batcis VndeM )vf*sdcit. Oflende mibi teipfum. OblicusqH
nisfuKpoitulaciniftavicaquodpoftJlIa.n ip \'m
tuva .
d ?v>r;7c7f Bed.Kucas aiitcm die't. Tn v..-.H'em ro-ijr.riH
cos qui cum lplis erant diccntcs. Q^ia fur. D tminns vere&\^
Sed ii(itandum,rb
fcptem uxmonia. Illa vadens nunciauit his qui cum eo fuc- \
rantluccutibus &flct\tibus , ckilli auejientes quia viueret ,
a & !(J I nll.
& vifus cfletabcaj non credideriuu . t ro'itli:ccautem> 2
«Libtirantibii».
b duobuscxcis ambulantibus oftcnlus eftki aha t cffigie
a NVu 111 n»fu« fa» .
d cuntibusin villam . Etilli euntc.snuncnucruntca?tcris,ncc
Atiil>ii euiam. I Di« Afceiifionis. Vt oinncs ic.ko fint, & omnibttf naircnt q
mumtcr viiictunt 8t audirroot. .... ,
c illis credidcrunt . Noiummc autcm rccumbcntibus llhs >
3 Vt liKicJ.ii ci
vndecim apparuicj & cxprobcauic incredulitatem illo-
f rum &duntiam cordis, quia hisquivideranrcumreiur-
.1 H ix.Sanc poll tcceptutn luiritum fanftuni, tan:juam iiunc limjla pcr
,nem cmriiuiata.
rcxifle, non crcdiderunc . Et dixiteis.t Euntcs inmun- 4
aliqui fuerunt q\i
credidetunt . Vi I
Marcus , T^ec UR^ J
■>/. Seuenan. Vil
M.ucus dicit.^wii
ttcrnnt cxteris nec ilii.l
didcrunt . CuiT. I.tk
dicacquod./aminil
1 iturvefur,
.LLtSimoniapi
rniifc.qu!
dum cft nifi aliqfc
lhi fuilicqui
crcdcre .
•5« Thi
Tunc ciiim
iK)Iis vndeciiii |E
dicit, ftd dcquill
d-am alj« qtiodesl
risnominat .
c A' xutcm rcamheittibus illis vndccim.& c. Rid Qu. I
■gefimc) dic quando erat iam ab cs rccciiutus in cx
cismaxime il]odieexprobrarcvoluir,quia ii^qul^H
eutn refurgentemnoncrcdideiti^antcquamffuni
derent.cum poft Afceniioitcm ciuspicUicani
gchumgentcsqua' noh videtntcrediturareftent. Vndt
tun adiunxit M.ircus,6v d.xit. Eiintes in mundum vtiiner/mk
dicateEuangclir.rr. .
f • Durithm cordis,rfui.i his qu i viderant eum rcfunexij]cyiflUM
dcrwit.Et dixu eis, &c. Hier. Vt iuccednt cor carnci i
rateplehuin.HtncquodcateriKC martyrum mortcm ln
fxculi libcnterafiectant, quia noruntpro tcmpotaliinti
tu peipetuofe ciie vicluros .
Omn-
NICOLAVS DE LYRA.
fertur,ad furgens,fed ad ferbum quod fcquitttr^apparuit^juia illa bora
primoapparuit Marix M.t^d.iloix. ^ilii autcm dicunt , quod rcfurrc-
xit inJivora : & tunc ly inane rcfcrtur adfurgcns^ ita quod determi*
nat hqratn refurreUionis . Et buius opiaiona cjt ^iugnftinus cr com-
tnuniter teneiur .
i Scptem dxmonia . Illa vadens . Ex boc dicunt aliqui , quod
fucrunt Ui.t MarU , &■ qu.clibctfuit cognominata M.igdalcna . Fha
earum, & alia dicjtur f/iit joror La\an nonnn.ita a M.igd.ilo ca(iroy
quod ceffit inparic cihs dc b&editzte patcina, cjr ijia non kgiturfuif-
fed&moniaca. ^Afia qu,efiit aaia.de. Magdaio ynon tamen domina il-
liuscaflri, & ifiadicitnr ftfiffe ■pcccalrix , & propter peccatafua pof-
feffj. a i£moniis . G'<gorius autcm dicit quod fuit eademy& quod p.er
fcptem d&moaia intclligu ntur omnia vitia : Et vfus ccclcjix iu officia
boc tenct.
2 Poft haec aute. Hic defcribitur fecnnda apparitio, quxfiilafuit
dmbus difcipuits Cbnflt cu/itibus in Emaus . Qu&m appanliomm, dc-
fcdbit plcntus Lucx 24. Et quiaerant dubii inndt, vt widem dictiiir,
idco Cbrijinsapp.iruu eis in alia cijigic, rtpcr ijoc dcftg>ia'rct qttod ta-
lis erat apud coua mcnte.Dieunt autcm aLnjiti qnad bwcfacTum cftper
aliquam-mutationcmfaBain infaac Cbrtjti , ftcuiin ttansfigitratione
per chritatemglori4Lad-hora/n,vt diclumfuu-fupra i^tap.^rlu-vcro
dicunt,quodifla mutatiofuh tantum tn oculis videnttum, et buic diclo
toncnrdat qaod dicitur 4e ifia opparittQJK ..Luc. 24.6 . Ocull auteni
01 fi tcncbantur,nccum agnofcerent . H^.ditcrat,i;uc t.v><oi
faMum Jtt nou fuit ibt altt/uafaljttas . Cums ratio esi q liajicut qltquid
potefl iingi verbis,ita C~ facl;s,primurn atuchiji' Jlic faijiiate, vt pa-
Hci'ipar.i.nouiac v£t.lijlaituiit!,(j:iibui aUquut Jingtlur rabis aJ re
xttatcni dtquaM coitnenienaus dcftgiiandam.Et coiem ruodo luc Cbri-
fiuf
fVjifaflo appxaiit in effigie,vt b'c dicitur. Et fiijxit fe longiUS y
Vt babcttir Ljtc.l^.d.vt pa boc dcftgnarctnr quod erat qitoda
alicnus &longinquus ab corum cord.bm qitibus apparebatpr^/^M
biuminfidc,£r hoceltqudddieit Gregorius Hoincl.15. quia ai
eorttm cordib<ts peregrimn crat eis a jidc iftfc longirisfin xit
3 N'oui(Ti:ncaiiLcmiie.H/c^c/c/-.iv:;. pparitio d
cunt afiqui,quod npfuitfatla. hi die jtfcaijioni> [, d anttjM
bic dcfcribnw. Et exprobr.i.mcre.^flff cnim ditm lAjcenftMi . ■
furrettio Domint tot argumcniisfuerat declarata , quod 1
erant tncreduli../dij autem 'dicunt,qiiodfacla fftit ':.: dicafte-
ad hoc concordat tcxtus ,cum di< iW.N;niif!imC 'auteni i\.
qttodpOjleaJiibditur . Ht_Dominus qutdetri JcftS pojiqnam locutum
cis affumptus ejiir. caUt::JLxqio vidctur quo.i ijia apparit;
immediate antt ^ffccnjioncm fuant.^Ad argiimenittrn ti. c/
tcil dici,quod incrcpanit incfednlitutem nvu . ipoCfOlorttti
rttm altorum aut eyarii cuin ci > ■: Chnjii non j^H
ad plcnum a! poftolis...-; ncrepauil ino
tcm ^pojtol/rum, non quf Ui /c e\ at in c.' ,
patctdcThcroiaq,,
aitjnon credtdcrwit M :•:
iiertbus. Et colu pdUolis inc
hanc uuredulitateni >:J dcfignandu n
trant-^nttaidJ,-»; putet exfiuiu»ntibus,::;iait uieaicu ■
& coniemn.mdx,fi non crcderent ^■ipojtulis debis qux ipft vidtvft
inChriflo, vndelubiitnr .
4 Euutesinnuindumy n.praKJicafcEuJ
ldrfi,omnib,i>iin>.
ejfeenim conuenn cu-n iuaujniatis, pi r ■
tiSfpcr Jentirc atm a!<a;iai:bus,per i;s:
gn.au r uovtine omnis oca.iirx .
■
Qi
M O K A L I T E R .
i Tc-Ji btc autcm duobtts ex eis ambulantibus ofienfus ejl i» ctlia effj-
'6:c
gieeuntibns iu viilam.Et illi euntes nvmciaucrunt c£teris,nec tiii.
diderunt, o"£. Per hoc iignincacur quoddubicancibus dci
ucritas non rcuelacur apcrce .
Trs
lc
iol
M
arci
g Si mmtifcrum quid,& c.Dtim pcftifera<> pcrfnafioncs audiu- > 0
nec ad opcraticmcs vfque perducunt,quod mde eis non no-
ccc fi mortiferum bibunc .
h Super<£$rosmanns,&c. Dfi prbximos inbonooperecofir.
macos roboranc excplo bone operacionis, fup xgros manus
imponuc, & benc ha-
a dum vniuerfum , prjedicatc Euangelium omni crcaturx. t bcbunc.Hecmiiacu-
a Beda.fide qui pei dileftioncrn opeiacut . la CanCO imiora,quan
b Quicredidcritfii baptizatusfueritjfaluuseritjquivcronon l
c crcdideritcondcmnabiiur. Signaautcmcosqui credidc- 2
a Beda.JJonis e.ihortationibus raalitiam aufereudo ab aliorum cordibus .
d rinthajcfcqucntur. innomincmcoda^monia eijciendin- 3
cf guisloqucnturnouis.fcrpcntes tollcnt, & fi mortifcruquid 4
g biberint,noneisnoccbit,fuper#grosmanus imponcnt,& ,5
U Qiudecelodefcendit. _
bcnchabcbunt.EtdominusquidemIefuspoftquamloquu 8. S«°da modo loquu-
f Vnde veneiat- Q ■ , " '* ""o^*
i tuscfteis, alTumptuscftinccelum, &fcdeta dextrisDei. ?0 S£S^S!!
L ^rrxceBtumooedicniia.obe.lii-ntiam lignj comit.iniut . ■•
l Illi autem profe&i predicaucrunc vbiquc dno cooperantc ,
% a^wa/frf^ar^.Omninationigencium. Antcenim dictum
\ e U», viamgentium ne abie. vc.f. apoftoloru prius a Iudsa re-
rlfa pra-dicacio cunc gencibui adiucorium fieret.
Hicr.Omni generihumano.quodhabccaliquid commu
1 omni creatura:, angelis, peconbus, lignisjapidibus , igni
i aqiia?,calido & fri-
jojhumido&ari-
Vqujaminor,mun-
, 5 homo dicirur .
Theop. Vel omni
(;atura;idefi\ crede
1 i: non credenci •
J ,Q«i credider. &c.
] rahos paruulicre
«nt,ficucexal.jsea
< £ in bapcifmo eis
initcuntur peccaca
intraxerunc .
. Theoph.No enim
ificiccredere . Na
licredic &nodum
B , bapcizacus,fed Ca
■lecumenus nodum
•perfe&e falutemadeptus.
Greg. Forcafie autcm vnufquifque apud femetipfum di-
t.Egoiam crcdidi,faluuscro,verumdicac lifidem operi-
istcneac,vera ecenim fides eft,quann hoc quod verbis di-
t,openbus non contradicic .
signa d».'ew.Nunquid fi figna non faciamus,no crcdimus?
dhecin cxordio necefiana fuerunr,vc fides miraculis nu-
;retur, fidcaucem ecclefia* lam conftrmaca non func ne-
1 Taria .
. Dxmoni* eiicient, & c. Hoc hod ic fpiricualicer facit ccclcfia,
mpercxorcif.nigraciam manum credccibusimponic , Sc
.tlignos fpiricuscxpcllic.
1 Unguis loqnentur nouis, Hoc fic dum fideles veceris vica? fe-
1 ana verba relinquunc,&: fan^ta myfteria infonant,&, Dci
] des&pacenciam quancum valent cxtollunt .
Verpentes tollent. * Thcop.Hoceft,difpergentinteIlecrtua«
) Xicutillud.Calcabitis fup & ferpetes & (corpiones.Incel
liuahter incclligitur . Poceft auce incelhgi de fenfibilibus
: pencibus ficuccciam Paulus a vipera nullam habuic nocu
\jencum . Sequicur .
I * Theoph.Mulcacaliafa&ainhiftorijslcgimus. Mulcos
) mque vencna bibica Chrifti munica fignaculo ledere no
C lebanr.
Si
Cap. XVI.
66
02
to fpiricualia.per hoc
cnim anime^ fufcitan-
cut non corpora .
i Incelnm. Atlg. No«
ta,quod aliquado ce-
los pluraliter & ali-
quando cekim fingu
lanccr inucnis , fcd
(i
fingulan. Adoriente
vero qucdPfalmifta
dicit jcuangclifta? ca-
cenc,fignificacIerufalem,qu£eftinorientispaicibcolloca-
ta,vnde apofiolis vidcntibus afcendit, & tena mulcis pleua
miraculisvbifideliumcredulicasplusac^ibusqnamlocucio £
nibuserudicur.
K fr/et/wrtrfeAr.Bed.Etnuncomniaiudicans, infineomniu Aft.7.g.
ludcx vencurus eft . Sccphanus vidit eum ftantem, quia in
certamme habuic cum adiucorem .
^e Augu.Scffioncm igicur iftam non accipiamus quafi fic in
humams membrispoiicus,tanqua pacer fcdeac in liniftia,&
filius fedeac adcxtns,fcd ipfam dexceram incelligimus pt>cc
ftaccm.qua acccpicillehomoa Deo, vc veniaciudicacurus,
qui pnmo venerac mdicandus, Scderc enim habicare liicellt
gitur,quomododicimusdequocunq; homine,in illapacria
fcdic pcr trcs annos .
1 iliantemBcd. Nocaq, Marcuscuangcliumfuumqmnto
inchoauit cafdius.caco in logir.quiora cempora fcribcdo poc
rcxic . Njqucn.de natiuitace iplius domini auc precurf» >ris
cius,neq; de infancia.nec dc puencia cuiuslibec horu aliqua
commemorans.ncc dc natiuitatc faluatoris aliquid fcnbcns
exccptoquod incapiteeuangeli fui filiumDei nominat .
Ab initio euangclica: piedicanonis quod pcr loanne faClum
cft narrando pcrucnit, quoapoftoh idem cuangclij vcibum
per totum oibcm femmaucrunt .
& Aug. F 1
NICOLAVS DE LYRA.
:Q»i crediderit.No.n fufficit fldes abfque baptifmo.per qucm
■ quisincorporar Chnfto li adlit facultas recipiedi baptilmu.lt
t no adfit facultas fulricit baprifmus finguin; s vt in martyrib.
• i pro Chrifto fuerut interfcciiantcqua eflcnt baptizati,vcl tta
! nis ficut efl m habennb.fide Chnlti , qut dcfidctat bap ttlm u
i przuentuntur morte, antcquam hoc poliint adtmplere.
' Signa autem. In primitiua ecclcfia fides erat nutrieda & firma
1 mtraculis,ideo gratiamiraculoru non folu dabatur apoftolis
ali js maionb.fed etiam frequeter ali)s limplicibus credenttb.
Lingiis loqueniur.llocUCium eftin apofiolis & alijscredenti
isqmcrantcumeis, quando per grattam fpintuifancli in die
mtecofles reccperunt donum linguarum .
Serpet tol.Hoc patet de Paulo Acl.i8.a.Qui pcufs» a vipera x
illo Izfus fuit,fed vipera pcdete ad manu e:us in ignc cxcuilit .
Etft mortiferum quid bibertnt. Quod paret de loannc Euangc-
:li(la,qui vcnenum mortiferum bauftt,& nihil ei nocuit.
Etdominusquidem Iefus.Hic confcquentcr defcnbitur afccfio-
sChnfli fublimatio,cum dicitur .
Jffumptus cflin celum.No virtutc alicna.fedpropria . Turo-
:Deitatisquaptomnia.Turattonehumanitatisglortofi;,quia
>rpus glonofum obedit ad nutum atx quatum ad motum loca-
m per dotc agilttatis qua; crat in corpore Chnflt glonofo,& 10
ubes quc- fufceptt eu ab oculis apoltoloru,vt hetur A£t.i.& an-
ge-
geli affiftcntcjnofueruntibtnifiadoflendendu, quod creatura
corporalis & fpintualis fubiccla cjt obiequio Chriiri .
8 Et fedet a dex.DnSi referatur ad Chriflu ratione deitatis, fic
ifla feliio importat xquahtate cu patre.quia fecundum diuinita-
te filius cfl xqualis patri. Si aiit refcratur rone humanitatis, hoc
p; elTc dupliciter.Vno mo tnquacum eft vnita acTualtrcr ipfi ver
bo,& ficifla feffioimporrat quada aflbciatione honons,qaeadc
vcnentione venerat humanitas tnquantit vmta verbo cum ipfa
deitatc licut velt s regia ru ipfo regeqn eflea aclualiterindut9.
Aliomo fecundufe,& fic federead dexterapatris delignat eflc
in pottortb.ei' bonts,licut dextcra eit pars nobilior & potior cor
poris Defignatetquandaiudiciariapoteftateqcomunicataeft
ipfi Chfo hommi.quia ficut fuit tudtcatus in forma humana , fic
vemerad ludicandu mundu,fecunducp dicitur Act.i.b.Qucad-
modum vidiflts eum afcendentem in crlum.f.in forma humana,
cui copetit virlenoculis corporalib & ilelocoad locu moueti.ita
vcniet in eade forma ad tudicandu nium'u, vcruntatne mdicatus
fuit tn forma humana paliibih^afccndit autcm in cejum & vemet
ad iudicium in forma numana impaifibili & gloriofa .
o Itit <t/rfeff/.f.apoftoli & Chriftt dtfcipuli .
10 Pr-tv/fcJi.Secundum mandatum Chnfti prardiclum.
1 1 Trxdicauerunt vbique. Secundum quod dtcttur Pfal.iS.a.In
omnem tcrram exi.fo.co.
1 2 DQtnino cooperante.Eos dirigendo & protegendo .
Ec
MORALITER.
titd.euan. Id eft,omni homini indtffcrentcr fineacceptione.
fyna autcm.ln nomtne cn;m etus dxmonta ei)ciunt,qui dx-
^num tentationes ftde & iigno crucis repcllunt , licut legitur
e'anfta Iuflma . Linguis loquuntur nouisqui verba facra ha-
'ent 111 ore,diraiflis fnuolis & immundis . Scrpenccs tollunt qui
dc-
detra£toresefficaciterreprehcndunt ,mortiferumbibunc, fed
eis non nocct, qui pcrfuafioncs mortiferas audiunt fcd non con-
fcotiunt.Super xgros manus imponunt & benc habent, qui per
bona verba & opera alios a percatis retrahunt & in bono confir
mant.Et lixc figna fpiritualia funt corporahbus meltora, quan-
to quz funt animx corporahbus przfcruntur .
66$ GIof.ord&NicolaideLyra. 66 ±
@ ?> Auauflinus.Nonvtiqticndominolicrnandatumefr
a Apoftc.hs.tanquain ipftfoli > quibus tuncloqucbuur , t.m-
r tum munus fucrint
& fcrmoncm conhrmatc l picctiri , fcd ficuccis folis
T^iuLfcnue t fcqucntjljus flgtift , v.dccurd.xnlc. Eccecgo
i«fiSw, t t b ifcum fum.»vfquca4
conuimmacioncfjculi.quodcamcn viiiucrlylicclciic* pro«
m :iilsc quc al ijs moi lcobus.alijs nafLCCibus,tnc viquc ad (9-
cnli •
tw
rnli confumm arioncm fucura cft, quis non intclHgic ? n
•je Theoph.Sacridurneftauten<& hic.quodlerm^peroL
ra conftrmacur . lkticin Apoftol.s tunc operatic
firmabatit furmonem. fcqucntibus ii^ms . Fiat
Chriftc vc nolin fenmSncs,quos dc virtutc dicimti
raconfirmentur & .ichis.vt tandcm fimusperfccb
rante in omnibus verbis c\i opcribus,quiaccdcccc,&:i.
lium Sc opcrum glona, Aiiieu .
N ICOL AVS DE LYRA.
1 Erfcrmoucm confii-inanre fequcncibus tt^ais.siemt.n.rteiU
Ui qualubiacetfacultati nainraliintcUeclns ,declaratur &firmatur
fer rtdudionem adprimjprincipia pcrfe nota,ftc vcritjs <]<( tranfce
dit natttrale lumen intclletlusfcuiufmodi esl dotlrinafidci Catbolicx,
faltcm quantttm ad principales artuuios fidci)dedaraiur & firmatur
• per
per opera miraculifa foli Dco poffibilia.Cum enim talia fiunt a
tnonium veritatls ipfius do£i,inx,dcclirata esl vcritas, cum Dt
pofjit effc teflis aliduiu+falfuatii.Et boc mo declardta eil vcritas c -
gcltcacoram principibus & poteflatibns acfapicntibns bnius m<,i
ad Uudcm & gloriam domint noflii lefu Cbrifli , Cui cfl bonor e
ria infcculafxculorum , *Amcn ,
Jncipitproemium vencrabilis Patris Fratris Nico-
lai de Lyra fuper Lucam .
Ucicsbouis a fmiflris ipforum quaSkm fuit
dictum m pnncipiocuangclij fccundum
Mattharum. Exechicli prophctacin vifio-
nc animahs quatuor facies habentis, defi-
gnatumfuit ChnftiEuangeliuforequa-
drifane defcribendii.videlicet a Matthxo
infaciehumana.a Maicoin facieleonina,
a Lucainfaciebouina, a loanncin fiici»
aqui!ina.& 16111 vcrbopropofirocirca Euageliu I.uccquatuor
tfv-fi^nantur.primumeftelegantiaftilijCudicitur.F^/w.Materia
libri%m fubditur Bonis. Ordo I uangclij, cumdicitur. A ftm-
£ m/f.Prx^ixio numeri,cu idditm.Ipfornm qita. Circa primum co
fiderandu^ facics eft clegantior & nobilior pars corporis.tk 16
conuemcnter per facic ROtitia & clegantia fcnpturx delignatur
qux m Euageho Luce fpeciahtcr reperitur.vt patet inruenn,pp
quod dicit B ITier. Scrmo aurem Lucae 'am in Fuangclio quam
jn Aclibus Apoftolorumcompfiorelt&Tcculariredoleteloque
«a,pp quod de hct pt dici illud quod fcnbitur Apocalvp 1. Fa-
cies eius ticut fol lucct in virtute fua.qa ficur clamate folis reful-
get tota miidi machina.fic e\ Hef« ripnone Euagehj feturidu Lu
caiaelegantcrrradira, refulgct di relucettota vniuerfalis eccle-
fia.Circa fecundu conlidcrandum, q» bcct Lur.is LUiangehfta de-
fcnbattotudccursuUuangelj inct;- leVaChnfti miraculofacon
ceptione,p traficns per eiuj nariuit.i e,connerfanone,mortc , & .
rcfurrcftionc.terminas eius Euagehu in eius afcelione vt fic ab
codcincipcrct Aclusapoiioloiu inquotem-inauerar Chfi Eua-
geliun.tn eiusprii)CipaNsiiUetioeftcirca Chnfti n,orrc J< p;'fIio
ttemd.ftriucn.a, pp quod lpfe Lucasdehgnaf hifacie bomsq»
eftannimal lmmolaticiu ferunHutraJitionem le^ s, ppq, fuurn
cuaugehu inc^pit a facerdotio Zacharije.ad tj oiiiciu lpectas ini-
molare . E,t 16 materia prmctpahs huius libn delign.itu' m facie
bouis.qa licur dicTtu eft, Lucas prmcipaliter deftnbit lesu Chri-
ftii pro nobr, immolatnm pp t(, de lioc poteft exponi cj> .ftribit
Pr0uer.l4.Vbi plurimc- luncfegetes, ibimanifcfta eftforritudo
-bouis.lnEuangeliq.n.c6tinenturfcgetcsplurimae,vidclicetdo-
,
mi-
mininoflri IefuChrifti verb.i q fnntanimarii pabula.iliieti
. manifeftaeft fortitudo bouis. Virtus.n.fortitudintscftcirjcatc
biliabon^ mortis,fortis n.impauidus cft circa bonam<
4.Ethic.mors aut Chnfti nt>n folu fuit bona,fed etiam precio
fima,fuit etia tirca maximeternbilia , & ldeo virtns fjrtnu..;
Chrifti hominismavimeapparuit 111 ipfa. Lt qa Lntaspcart:
dcfcribithacmolte & pafiinne.vt didum cft, iode ciusEoai
lij defcriprioneconuenienterdf cp ibi cft mamfeftafortitudo
uis , quia ibi maximerelucctfortitu^oChnfii h^-iinisnn
immol.iti ad modubouis.Circatcrtiuconliderandu,q>
uis erat tertiain fitu ilhusaialis hentisquatuort.icies. I aci;
hominis erar prima.quia in reclo afpcc"tu prophctc iita,& per
fcquensfacicsleonis fecundo ij eratin dextera qa parrtJH
priorefi & potiorfiniftra, & fit faciesbouh q detin!; i
pirre erar tertia prout :n principio Matthxi plenu; fm
tu,^ fic niter quatuor Euangelia Euangclm Luce rener tcrti
cp notatur,cudicitur.A iiniftri,.In figunm huus dinf lud. 7
quodtGedeon hebat in dcxtcra tuba & in tinifir.i lap.Tde.l
Gedeo vero Marthaeuseuagelifta po' iiitellis;i . q-, Gedeoim
preraturcircuiens m vtero,& Minheusdeftnbir C hrifturari
de vtero virginali.Pcr tnta vero in tius dexrera cxiitere, mtei
-gitureuangeliii M rci , quor! eftqu.ili qui(:5 ru^itu^ leonisc
allimilatur fono rub$ ternbihs. Per lampadcm m tinift ra exiftc
tem.intelhgitureuangeliuLuc^cp procedir lucidc & clare,&
de hac finiftra poreft exponi quod fcr bitur Prou. 5 . In Irniftra
lius diuitia? & glona.In euangclio.n.Lucac virtutum diuitia-i
tincturaftualiter& gloria virtualiter, quia perexeror umr
tum acquiritur gloria beatorum.Circa quartum confideradu
q> heet- plures fcripfermt euangelia, tamen quatuor funt appr
bata.vt df in prologo fuper Matthxum.& hocpp ^guram fac
menti oftenfi Exctlueli prophetxinanimali hente quatuori
cies,& in rota quatuor f icics hcnte,Lzec. 1 . Et ifte quaternan
figararus eft in multis quaternarijs,\ t declaratu fu;» tliffufius
principiecuagelijfmMarcu.Etvltimodefignumiiiif. iteAp:
4-in qu.ituoranima!ib.oculjtisante &retio , quia cuai
refpKiuntadfempus prcreritum & furutum.Dequ bu
hbusibidem fubdjtur.quodrequiem non habtbant die acn
£te,diccntia . Santlus Sa<;c7><s Sanclus D? mmus Dcus Omnipottn
cuicjtljQnor &gloriai>ifacula feculo<umyjlwcn .
lncipit Prologus S Hicronymi in Euangc-
lium fecundurn Lucam .
TVel Antioclienus.
I
V C A S Syrus nationc & Antio- .
chcnfis artc trtcdicus , difcipulus ^
. a Petri & Jauli ,Crdni."xime Pauli. b fComr
comiifln.
J apo{roaIornm , poj|lfa Paulumfequutus vlq
a Moricm vel fidei.cjuii id m prardicault .
7 ad t confummationem eiusferuiens domir j
finc
fncipit Pollilla Vcncrabilis Patris , Frntris Nicolai
de Lyra fuper Prologum Hierony mi in
Luangclium Luca: .
U:\fi\<;~i? Vcas Svrns natio . tunrgclio fecundum Lucam B.
3 VSn^ lliaui yi,us Trologu pr.iu.uti: . J,i qno p- 'mo czprinjit
3^\ mmcndattoncm,fci u-ido ,fn.im tXciifatior.cm
/i»'.C»uoq ,-s lcgcnul u:,.r ,cap>imur>ip,c>nu;i!nrco
maidqtio B.Lms,quantum ad cuaugelium ub codtfcri'
(ctunio,qua>itumaddzfct<ptiotunilAEluHW ap , ibi .
Clli L'uc'cn6 r.'.Ai:i[i.^cc.Tni> ad:i' •liiut in trispa tifsfquiajrfi-
m 1 ffiteuuttur I uexfcriptorit autborita^j^i undo, ft ribettai t.Tt ■ ffitds
ftue
fiue vii!itis,ibi.Q^<i cum iam effent fcripta.tertio, fcribcndi
as,tbi, Cni idcopoH baptifmum. Circaprtmum dcciar,
atitbnritas cx patria,cnm dicitur .
1 Luc.TsSvrus nzuo!l uit euim antiquitus Syria valdc nobilisp-
uincn.Etaciuitatcpropriatcumfubditur.
2 AiUiocbcnlis.F.M.7 emm ^luiwib j valde nobilis cittita
to rege ^fic a>dificata,& irinomnc .A„un
3' Arte mcdicus.f t ex medtcina corporali dcftgnareturfuiwHs 1
dictisjptritudis animarum .
4 Difcipulus Apoftolorum.Qjiia ab ipfts didicit cuangeliitti ,
cundum quod ipfe duit in prologo [ui atangcltj vtpatcbith
c Paulu fcquutUS. Qnia fuit corncs indiuidnMfuX pengrinaW- '■"
6 Vtqucadconfumniarionccius. Ter martyriuinwwe Ro*
7 Scruiens dommo Ftut qudntum adexercinumboui •
<
^
Prol
°g
US
666
i Mortsl!,quod ex continentia pater.
f„:criroine.Namncqucvxoreinvnquaha- !
f Exiltens.
b*s neq; fili°s, feptuaginta quatuor annoru 5
oljtinBithynia plenus fpimufan&o . qui 4
a Apfeudo.&averis. b Hebraice.f
ciniamcflent fcnptaeuangelia , per Mat- 5
j| :ljm quidem in Iuda:a,per Marcum autem
11 aip:xa*t«. f Grxciac.
intalia, fancloinftigantc fpirituin Achaia; 6
pitibushocfcripfitcuangelium, fignificans 7
a In ptologo fuu . b Ad d rrerentiam prxfcnns qui cft
Hieronymi.
etiipfc in pnncipio ante fuu m , alia ciTe dc-
Ideil.pritet hoc cjuod melius ordinauir. Hiftori.t.
fc pta. Cui extra ea que. ordo euagclicae difpo 8
* TNeceffiriacaufa. c;
(iDniscxpofcit.eamaximeneccflitas laboris 10
a Etmaxime. b Ab omnibus prophetispra:difti .
fjVtprimum Gr?cisfidelibusobmniprophe u
a Quantum ad prophetas. 1 2.
t;oneventuri mcarnemDeiChrifti manifc 13
T Etvi.
f eflet humanitas , nc Iudaicis fabuiis atteti , 14
gi,blolegisdcfiderotencrentur , velneha> ij
reticis
16
18
'9
20
£1
12.
*3
rcticis fabulis" & llultis pollicitationibusfedu O
&.i cxcidercnt a verirate,e!aboraret.Dc hinc,
^Ahacaufa.f.tertia. Sil. Baptifts ,
vtin principio £uange!;j loannis natiuitate
^FrxmiiTa. Ad honorem cuius .
prsefumpta, cui Euangelium fcribcrecin quo
a Verbo in prologo fuo,8£ in ipfo opere.
ele&us fcriberctindicarct, ccmtcftans in fe
f Plenefcript!. f Euangeliftis .
completa elTe , qua? ab aliis elTent inchoata ;
Tl.uca: .
Cui ideo poft baptifmum filii Dei a pcrfedtio
negcnerationisinChriftot impleta: , & re- Tcompict*
a Quja Mattharus iam fcripferat . Sed. Chriftcvel Iofeph.
qui fuit initium natiuitatis Chtilti,vnde Genealogia incipit a lofeph.
petenda! aprincipionatiuitatishumanarpo-
^A fpiritufancto. ^Scire volcntibus .
teftas pcrmifta eft , vt requirentibus dcmon-"
a Per cjum.f.perChrrrtum . b Ipfe,vel quilibet Deuin.
firaretin quo apprtfhcndenScratper Nathan
IDauid. ^ldell.inprincipio .
filium* introitu recurrentis in Deumgenc- *DMii
^ldeft dcducto . Alias infeparabUis .
rationis admilTo , indilparabilis Dei, vt pras-
a Ide(t,hominemin<]uoperfe&afimtoperafex dierum.
dicans hominibus Chnftum iuumupusper-E
fedi
NICOLAVS DE LYRA.
I mecriwwe.Quantu adeui:ationenamaii,quia vixitfinepec-
ti notabilifaltempuitfuamconucrfionem. Quod declaratur
c iiocquodfubditur.
1 ^am neqne vxorem vnquam habens. Ex quo patet eius conti-
n< :ia .
j iptuaginta & qnatuor annornm ob:it . In prologo fuper aetus
ap tolorumdr Oftogmta quatuor annoseratis agens.&c.Etdi
cu: aliqu,qd iftud cotigic vitiofcriptorumaprincipio, exquo
al ibrifequete.siiiliot luntdehcientes. AiiJ dicunt.cp inprolo
gcuper Actus apoltolorum computantur omncs anni lux xta-
tishic vero computanrur tantum anni conueriionis fu$ ad fidc
Ciolicam.Sed hocnon videtur probabiliter difftum , quia hic
dii ur quod antc conueriionem fuit arte medicus. Puer aiit de-
ce annorum rantum non poteft illa artcm fcire , & multo mi-
nu:xercere,quod tamenoportetdicere fecundumiftos.
4 lenus fpiritufanci .Ex quo patet eius f^hx confummatio .
5 jcumiam c(p;-i t/cnpfa.Hicconfequenteronditurfuc; fcrip»
tt: vtihtas.ac ct ncceHius.que; futt duplex. Vna pp veros eui
gi.tas.qm licet vera (cripiiflent,tfi aliqua de Chnlto omiferat,
q liinotitiaeft valde vtilis,iromonccciIaria , vt de coccptionc
t atiuitate noHri Sjluatons,& et iui pr^curfons,q pcr Lutam
it fuppleta, vr parebit infra: vt iic quatuor euagclift^ rn de-
t jcndo verirare tluan^elij concordarcnt , & tn linguli aliqua
p 3na diccrct Sccundo fuit necctfitas pp pfeudo euangehftas,
q iubr.oie,difcipulorum Chnfti, vt potcThom^ & Matthiae,
fc )ferut euagelia infereces harrcfcs vt fub nomine difcipuloru
C -ifti feduceret limpl:ces',quoru faliitas exdefcnptionceu.in-
g*]Lucqdeprehendit,ficut& pcr aliacuagcliaa Vtatth^o Mar
co: Ioane dcfcnpta Hanc igitur fententia ponit hic Hierony-
m fatis inuoiute pmittens cp Lucas fcnplit poft Matthsum &
M cum,cum dicitur. Oui cum iam ejftnt jcripta .
6 n lAthaixpartibm Hoc eftin Grzcia .
Jiignificans ttiam ipfem pru.cipio.i in prologo Euangelij ab eo
dinpti,vt patebitinfra.Confequentcr ponit caufam iecunda,
qtre fcriplir fcilicet ad excludendum hziefes cum dicitur.
% «i«tra.Ideft,p,-2ter .
Vi.aqu&ordo Eu i:>gelic£.i. prxtcr lllamcaufam fcribendi illud
«ingelium.qua: fuit vt veritas cuangelij in quatuor Cuangelijs
0 maretur propterquodmyftermmin fcnptura facra multi-
P lterdeugnatur.
1 Ea maxirne neceffitas laboru .f.Lucae fcribentis .'
M Fut t>t iabo'aret qnaliter manifefla effet humanitas Cbrifti Dei.
^ ueft verus homo & verus Dcus .
VTfimum Grxcis fidclibui.Scilicct effct manifefta dicta Chnfti
«^nanitas .
1 Omnipmphetatione venturi n carnem . Cjuia omnes prophetae
«sms aduentu prophetauerunt , fccundum quod dicitur Acl.
•g-Huic omncs prophct* tcftimonium perinbenc .
14 T^eludaicisfabulis attn''3;nfoto legis dtfiderio tencrentur.
CrcdcntcsefTcfalutem inl.-gisobferuatione.
ic 2^e bj.r<ticis f+buls &-fl>4ltisp>dcit*itionibnsftduc7i.Perp{e\t
do cuangcl ftas vel alios harrcticos .
1 6 Exciderent a vcritate. Quia primi credcmes de Grexia erant
in fide tcneri,& 10 indigebant per euangchum Luce(qui Grxca
lingua fcnpfit^in fidc lolidan.Confcquentcr Her.ponit raufam
pnmam fcnbendi euangehum f vteaquxomiila erant abahjs
complerentur, & hoc eit quod dicitur .
17 Dehinc vt inprmc.pio euangrli) loannis.C. Baptiftx prxcurfo-
ris dommi.
18 K(aii. itate prjefumpta.Un principio Euangehj Lucx pofita .
I p Cui ruan%elium fcribere. .f.Theophilo epifcopo 111 hoc quod
cuangelium fuum inc^pit a faccrdotio.
20 kt in quo elitlui fcriberer ind>caret.\.\n quo animali eleftus ef-
fet ad fcnbcndum cuangehum,fcihcet in figura bou;s,quod cft
animalitnmnlaticium .
21 Contettans in fe.i.xn euangelio ab eo defcripto . Ft bencdicit
in fc & non a fe , per hoc inlinuans quod fcnptura fui euangeh;
cilet Deo attnbuenda tanquam principah fcriptori .
12, Complrta (ffi qux ab altjsejfem inchoata . Licet n. Matthzus
denatiuitateSaluatorisfcripfent, nontaroen ita pcrFrtlc licut
Lucas.Matthxusetiam & Marcusconceptionem&natiuiratcm
prxcurforis tacuerant,quam Lucas cxprcHi t,& in multis alijs di
fta eorum complcuit . p
23 Cui uiYu.Hic confequenter defcrbitur modus fcribendi ena-
gehu Luc^ fcu quahtas.In defcnbendo.n Chnfti Genea!o2,iam
Matthxus mchoauit ab Abraha vfq; ad C hnftum defcendedo .
Lucas aur ordine retrogrado inchoauit a Chnfto afcedeiulo.non
iolu vfqj ad Abraha led ct ad Dcum,vt patebit inf. j.ca. Cuius
rofuit,qUiaficut Marthxusondebat modumqualiter Deus ve-
nit ln mudu carncm aflumendo a patrib.defccndcntib. ita Lucas
onderet quomodo per bcnediitam Chnfti incarnationereduct-
mur in Deii per veraro fidem que, ei fuit in patnb.veteris Tefta
menti,licetnonitaexplicira iicuteft infidelib.noui reftamenci,
Hac aut fcntetia ponit.B.Hitronymus multu intncate, fed cgo
accip a verba eiui no iecundum ordinc fcnpturae fed fcntentif.
Cui. C.Luce^.potestas pcrmtjja rii.ideft.conceffa,^ tcrfttlione gevc-
rationis in Chriflo irrpletx^ ldelt , fcnbere peifefte G enealogiam
inChrifto impletam^qma lbi terminatur defcendendo . Ec repe-
tcndx a printipio naliuiras hkmanm pcttflas pctnnffa f/i.Idtft, rerro
grado modo fcnbere Gencalogiam prcdiclam,m qu.i incipit ab
hiUmanitate Chnfti.Po/2 baptij.fi. Z)«.Q,uia poft baptifmii Chri
ft iromediatefcnpfitGenealogiapr^diclamjVthabeturinfra j.
a.loan. i.propter caufam qux ftatim dicetur pr^difto modo de-
fctipfirGcnealogiam.rtre^«!W/fii«i.idcft,fciredefiderantibus.
Dcmonftraret in quo apprehendens erat. i.ipfuna Deum in quo tcr»
minat GeneaIogi»m,in cuius appreheniionc per apertam vifio-
nc conliftit bcatitudo . Introitu admijfo gcner.in difp.Dei. Id eit,
ipfitM
Glof.ord&NicolaidcLyra. 6" 6;
| Aonjioi
0J7
. Ad «»ra» "d» <«Uit Vet ftopin qvem o ntiia funt reifefta.
A fcdi hominis redirc in k pcr hlium faccret ,
> Chmt.tel Kiitur. ^ AiDeum.
qui pcr Dauid patrcra vcnicntibus itcr prae-
* lde*.l't*»<n oftendebat
bebat in Uuifto . CuiLucccnon immeritoc- i
tiam icribendorum a&uum apoftolorum po- 2
«JVne in minirteeio,<n>u b.nc Unulit.
tcftasinminiltcriodatui ■, vt Deo in DcurtL, 3
a Dtft» iJcroboi* ia 4<i* pittnH Deu»e(& «oiopnnt.
luii i fciicet .
pleno, & filio pcrditionis exiin&o , orationc 4
i ab ipfis apc.ltoiis fa&a , fortct dominicaecle- ■
clionis numcrus complercrur . Sjcquc Paulus 6
conii.mmationcm apoftolicis atiibus darcr,
qucni dui contra ftimulum recalcitrantcrru 7
dominus clegiirec. Qupd & Icgcnnbus ac *
t requi-
Trr q.iaiuuit. i
9 trcquircniibusDeumctiipcr fingula expcdjn
io anobisvtilc fuerac.fcienstamenquodopenU
1 ' tcm agricolam oportcatprimum de fruclirL
**• Liudem h:im nam. v [
13 fuiscdcrc, vitauimuspublicam curiofitau
nenontamvoIcntibusDcum dcmonftrarc -
dcrcmur quam faftidicntibustprodidiifc. 1 1 - 1
dorcm obfccro ftudiofcpaginas reccnfcnu-i1
huius hbri,ea qux incaute contra eas ftyli p .
currcntis dtfignata veftigio funt, non mo j
coniuncjat crrori,icd pcto mear ignofcerc ig j
rantici& quc obftinatio legeris ampliata vir s
exercitatad purum dociles , mentis mce. fai -
ribus mciquc mcmor bcnigne.
NiCOLAVS' D E LVRA.
ipfiasCh.iitiqui fecundu Dcitatecit. indifpar a patre , qa ficut
«ft ci c-qualu t^eClmflu ■ .Vonk 111 introitu.i.in principio Gtnt
r4.i.Gciicalog!Jcabco<JefcrptxJi/c//rJnL»c«'».^uia adipfum
terminatur,vt di&u eftPn Natlian taT.u.Sicilt.ri.M itih sui po
nit Stloroonc filiu Dauid in Genealogta Cbrifti ab eo defcripta,
itaLucas pdmt Natha hliii Dauidduprrri ca. Vna cft, quuNa-
tlundrr'uilTefi:tusl)iuidadopuuus ivHautreduumurinDcu,
perhocu>ciric murrilij Dri adopriui,& i6Lucasqui fcnbijC Gc
ncaio<Maalccdciidoiu Dcii, defcripfucu perNaihin filiuado-
ptiuu°AliJ <-»«•* quiaNatha iiuerpretatur donum,& ioiigurat
(Jhuilu.qui cft filjiU naturalis,& per hoc quod fuit in nubis da-
tus a patrc,eili..mur filij De: a doptiui , quia per cum tanqua pcr
HicdiatoremrcducimurinDcumpatrcm, ofubditur. Viprx.C.
ipfe LucaiJHomifltiW Chrifli fn. Quia darus eft hominib. a patre
procorii (alute. Op'<spe>.h i conditionc naturx humanacinfta-
tu innocentic, quxfui: perfefta virtutibui,& fcietijs. r\ectirre. in
/"f.i.redire in dignitate pnftma a qua cecidcrat'. Face.perfi.i. per
J$ NithinfiLjuratiuc.roneprxdiclajfcdpcr Chnflu cffecttue.qui
cft Dci filiusfccundunaturamdiumam & filius Damd fecundii
carnem.Q^«'pcrDa.p4.»e.:nC/;n.i.dcfcentibus vfquead Chriilu
per generariones.7rt.rp.-.»:6i?.i« Cbriji.i. viam & modum vcnicndi
vfqucadChriftum.
i Cui L <ci*.Pofita commcndatione B.Lucx in fcribendo cuage-
lium.hicconfcquenter poniturciuscommcndatio in fcnbcndo
Aftus apotiolorum.cum diatar.Cui Lucx non imme.i.non irratio
nabiliter, fed cx magna ratione .
2 Eti.im fcrJ\^tcluum ap^fiol.po.in mini. d,\ Qtiia ficut fupra di-
clumeft/uit difcipulusapoftolorii & fpcciaiiter Pau!i,cuiusfuit
comcs indtuiduus,& lic vidit faila eiui,de qmb. hbcr Aftuii apo
flolorumpromaioripartcloquitur quxcertius potuit fcnberc
tanqua vifa. In principio tamen illius hbri fit mentio dc Chnfti
afcenlioue & Macthix clcclione,& hoc cft quod dic::ur .
Vt
} Vi Deoin Denm imple. Chriftus autem dicitur Deui u
quia lilinsfempercftin patrcquiriturtiad ipfam Deitat
tum veroadhumanitatcmfuit plenecum Dco patre,qnaadH
humanitatc glonofa aflumptus cft ad dextcra patris , dc
mentio in pnncipio libti .
4. tt filio pcrdithnis extinft ■• i Iuda proditore,dc cuiusmort i
dem agitur ante elcftionem Matthix .
5 Orjiione ab ipfn apoflotis f.icii , for:e dominkx eleclionis nun u
complcreiur. Quiain eletftionc Mitthixapolioli prcmiflj
nc dederunt fortcs,& cccidit fors fupcr Matthiam & lic r<
tus fuit numerus apoftolorum duodccim a Chriflo clctfiorn c
quorum numcro Judas ceciderat .
6 SicqucT:uiits.Qui3 in a£tibus ciusift': liber tcrminatur.
7 Quem du contra Uimulum rei akilrante><i d minn* el
pcrfequeretur Chriftuminmcir.bns fuis,fuit aChrifto e
vt habctur Act.ro.
8 Quod&l « htibns.VoR.Lucc commendationem.riic H
musponit fuacxcufationead horqd ita breunertiaiierat
fecit ad vitandum prolixitatem & crnoiitatcm, & hoc c
dicif^tode///.i.quamuis.Z,^c«f»t«J ac te.Deum vtilefut.*no ■
j5f.idclt.per nos cnucleari .
9 Pfry/«^«/a.i.particulatim &pleniui.
10 Scient fawc/i.ScilicetegoHieronymus.
1 1 Quod operantem agricolatn.i.do&orcra .
12 Oportea' primttm de fruBib.ua fuis ederr.i.de doclrina fuafn i
perciperc,qnod 6tquandoauditorcsproficmnt.
13 Vittwituus pubiicam curiofitatem ne non tndtre.tam.i t;
Dc»;onfiV<i.i.plane oftendere.Z)fr</«.i.vcntatc dc diuinis. i>i;J
■quantum, Fasudientibus p>-o<f/.i.fcribcreab libitum & Vu
curioforum,qui atttjdiantur in auditu vtilium, & magis i.
libus & parum vtilibusdeleclantur.Vidctur ramcn in al.
falua rcuerentiaB.Hicron.ipfjm fententiam quxp!anc& i
dc dicipoffer, vcrbis obfcuris & intr;catis obumbraffe.
t(~^\ 1'oniam auidem. Beda.Lucas de omnibus qu£ fecit Ic-
V^ fus &c docuit vfquc iu dicm qua affumptus eft fcrmo-
ncm tjctiuus, pnmoeorumquidecofalfa fcnpferunt re-
darguic audaciam . Scnbit aucem hiftonco ftilo . Magis
ciiiinindcfcnbendisrcbus quam exprirnendis pra-ccptis
fludium habuit, & hifiorico mo-
rc de narracione fumpflt exor-
dium,&: eam hiftoriam plena di-
gcftionc profequitur .
ficda . Nota , cx caufa maxi-
mc fcnpfiflc cuangclium , nc
tquj loquidl p{CLido cuangclijs cliet faculcas
p- 'xdicH"idi,qui lub nomine Chri
Prooemium B.LucxinEuangcIiurrij
fuum incipit .
a VI Bjfilidcs Appelles & qui fub nomineThom*
»ci Matthix vel apollolotuui Oilla lcnpfeium.
t Voniain quidcm muiti conati
^c Sanclus Titus Boffrorum Epifcopus . Cxteri 1.
gcliffxabipfisffacimrebusiriitiuinfaciunc,Lutasvero [
quam grandia quxdam expolicurus bieui exordio \\
miffo , rem aggreditur .
b Multi . Bcda. Non tam numercfitacc quam hirefurt
uerfitate. Ciinnon fpiritulTal
munercdonaci , fed vacuo L|
re conaci , magis ordinarcnt
rationc quam lnftoriz tex<. :
vericatem .
1 c Conati. Ambrofius. I
z natur , qui incipic riccpcrfi|
qui luis vinbusnon gratii
< U: apoftolorumque ccniati funt fecbs perfidix inducere . qux irrigat confidit.qui quod ab aliis didum vidct abc l
* San- S "1CC1
Incipit cxpoficio VcncrabiIisPatris,Fratris Nico-
lai dc Lyra fuper Proccmium .
QVoniam quidcmJ/c i,cip't Beatus Lucasfcribcre.Etprimo
;'uo CHangciiopr<c*,iitlt pr*fationem> jecunda JHbiunyttiugcltj
nui , uiionemtibiJuit in diebus Uerodis. lnprafationefuapoiut diipli-
cctn
cem caufam qnare fcripftt euangclium.f.ad corrpkndtitr, aliqu* 1 1
Mattbxo & Marcofnerant omifia , vel minus plcne ditla y-&« x'
tludendiifalfa qiu ab h-xreticis fub nomine difcipnlorum Cbri]ii \r[
ptafucra>it,Jic:ttplenius difturn ci~l in pnhgo Hieronymi, & »<
quod dicitur .
1 Quon ia m quidem./.c? rte. . n V
x Mulcicouutt i"untordinatenarrationcsrerum./(/fA •
n
669
P
rooemium.
£70
} tcndic.Non comtur,qui diuino fpiritu rcs , Sc ditfa mini-.
A rantc^cepu corpplec.
Sanclus Ticus Boftrorum Epikopti^Conatifunt.htnulgmfr
jcefLcencarunt.adorci velaggreffi funr.M iccheus non cen-
uic,fed cejefti fpintu afflatus , confcripiic idcm ftacus de
l3rco,Ioanne,& Lu '
Porro buangcliu, - . , - .
od infcribitur fe- a tfunt orc" naret narrationes qua? m noois t completa: funt, x
a Euangelit.
b Non (bjum corporali fed potius tnentis intuito.
J
mdum Aegypcios,
i jllud rurfum , -q<F b rct u m,ucut tradiderunt nobis qui ab mitio ipii videsrunt}&
ecim Apoftolo-
jticulumprefcfcrc,
j>c ab iis prodiic
iifiuagelium fcri-
Pecri ore fueranc pra?dicata,confcripfit.
Ambrofius. Hoc verbum non prolatiuum , fed fubftan-
tiuum inciriot i mente videtur.Vnde Moyfes dicir,q,i pupu Matt-4*c'
lus videbat voce,qus non folet videri fcd audiri. Audiuic Pe P
trus verbuimqn diicu eft ei.veni poft me,faciam ee pifeator. Exod,locaP'
homin. Miuifiracqii
tollitcrucem, &fe-r denirsimz
quiturChnflum. fc'e™*.
e Omnia. Beda. Non
omnia qucj aficcucus,
fed deommb.qugad
fidcm lcaentiu cSfir
Non r.os fed in nobis Deus feeit.
a Huius verbi quod c aro faftura eft. b Et quoniam lioceft.
c Non humanj voluntate.fed fpiritulanfto intu» inlliganrc.Cuius gratia geritur.vt id quod
C
d bonum e,i,nob:s etiam bonum videjtut ~ . 3
miniftri fuerunt fermdnis, vibfum eft mihitaflequuto a prin 4 madacredic idonea. t-fteaato
cipioomnia, + dili^entercxordinctibi fcribcre optimc * Eccofulcoemmmul
e r i & r 6 caprgcent , qu.ealu
f Theophile, vt cognoicas eorum verborum de quibus crudi 7 dicunc , ucdiuerfa m
tusesjventatcm.
|re conaci func.fe-
lirur permulca a-
angclia,verum
|. iclcfiaex omnibus
t .uuorduncaxacrecepit.
J Cow^/fw.Ambrofius. Rcdundancper vniuerfum mun-
B , m,mences fideliiim riganc& confirmanc.
Ambroi ms.Quod redundac in nullo deficic,& de comple
nemodubi cac,cum fidem arFe&usaftru!C,exicus probac.
j\er»m. \i Ongenes.Dicita*item Rerum, quia non fecun-
imphanrafiam iuxca hsreticos , exercuit /efus carnalem
fiusaducntum,fed cum vericas effec, re vera negociu pro-
:utus cft,aff ectum auce fuum indicac ex hoc quod ait. Q«£
tobis compktxfunt. Ideft , qua.' in nobis manifeftiilime func
tcnfe.
, Xobis. Bcda Non folum Marcus & Lucas auditu didice
1 : quar fcribercnt.fad etiam Macch^us 5t Ioannes mulca de
i anria, puerici a,gcncalogia Saluacoris filns narrancibus di-
» xrunc.
i Viderunt,& miniflrifueruntfer. Ambrofius.Gemina vircus
( m hominc perfe&o , incencio 8c aiho. vcramquc nocac in
jjoftolis fuiifc,&: vifioncm,idefi,incencionem, & minifte-
rm,ideft,actionc,vtpcr ld quod videnntdiuin^cognicio-
r incc[i;gacininccncio,peridquodminiftri fuerunr,eoru
jU()decl.irec'.ir.
;• Chryfofiomus. Euangclifiaautemnon folum tcfli-
iocontencuseftproprio , fcdad Apoftolos tocum re-
f :,indc robur vcnatur fermoni,& ldeo iabdit.Sicut tradide-
mnobis,&c.
EufcbiusCaefarien. Traduncautem quod Euangc-
C li n fuum cx Pauli orc confcnpferic,ficuc 2>c Marcus,quc. cx
Pecri
NICOEAVS DE LYRA.
» neHangclicorum,quia ftcut dicium efl aliqui (cripferant vere,fed ta
> i aliqua omittendo,aliqua autnm falfe barefis inffrendo.
' Qne in nobis complcra: func rerum. Idefl, Euangelio a nobis
/ptotfuia comple uit dtcla eorumqui vera fcripferant,v exclufit
1 a torum quifalfa inferuerant.
2 Sicut tradide. Ipji apofloli a quibus didicit ■peritatem euangeli).
1 Vilum cft mihi. Scilicct,veritatem euangeli) modo prxdiilo.
4 Omnia a pnn.di.cx or. i^ia incipit euangelium fuum a conce
p neprxcnrforis o~ Saluatoris.Quod autern dicit omnia, noeflintel
indum,quod omnia atla Cbriflifcripferit , quia totus mundus non
f:t capere tatam fcripturam,vt babetur I0an.21.fed accipuur bic
0"ia,quiafcripfitdeomnibusneceffari)s,quorumnotitiae>at necef-
Uaadfdutem.
Opci-
8 Euangelio gracia re-
fulgerec,&:propriis
quibufdam libris fingula myfteriorum gcftorum miracula
cminerenc. g
Ambro.Prolixiorem notac hunceuagelii librum qua alio a<Q,rj j,
rum cuangeliftarum, vnde & a Paulo ]audacur,quia oia ailc-
quucus eft.no quod omnia fcripferic, que nec mundus capic.
* S.Ticus JJoftr.Quaj dicichuc cendunc.Poftea qua omnia
qux fam inde ab exordio,acciderunr,accurace percepi,forfl
can periculi expers non forem , fi canci pondens res Illencio
prcmere.Scnpcurus fum aucem non qua? obiccr cancum audi
ui,fedqueexplor.icenoui,qua:queordine j^exacicaprimo -
inirio confequucus fum.Comendacaucem beaci Luce dilige
ciamipfeeciam Apoftolus,fcribicenim. Miftmuscumillofra-
trem noflrum cmus laus ett in ecclefia.
f ' Tbeophile. Beda . Thcophyl. Amans Deum, vel amacus a
Deo.Qni amac Deii vel a Deo vulc amari,ad fe putet euage
lium fcribi,^ vt bonu depoficum fibi conimendari.No no-
ua Theophilo promiccuncur,fed eadem quib.cfterudicus,vc
quo quid ordine a Dno geftum di£tumve fic agnolcac , quia
pcrfccius non folum in Iefum credere,fed &c fide perpecua:
diuinicacis & cemporaneaj difpen facioms illius debecordi-
nem noffe.
•}« Chryfoft.Velvccercicudinem haberes,&fecurusexiftas
qua? audicu perceperas profpic iens in fcripcura;.
* Theophyla&us.Plerumquecum finefcripco aliquiddi-
cicur,calumniancunlludquafifalfum,cum veroquiaquxdi
cicfcripferic,tuncmagis credimus quafinifipucacccvera,nop
fcribercc _
#CAP.
5 OpcimeTheophi.£* boc verbo dixerunt aliqui,quodifleTbeO-
pbilusfuit virpotens &■ princeps ^Acbaite , quia Taulus tali modo lo-
quendi vtitur ad Fefium,^cl.z6.f.T^o infanio optime Ftfle.Sedillud
motiuum nullum vidctur , quiatalismvdus loquendi propriusefl ad
prslatos qui alios debet excellere in bonitate vit<e . Item non efl veri»
fimile,quo d tantus euangelifia omiffis epifcopis(ad quorum officiti fpe
£iateuangeliu,fcire,& de bocalios docere ) fcriberet principi fecuUri
euangelinm.Et ideo meUus videtur dicendum, quodfuit epifcopus , vt
diilnm eft,fup.& boc videiurper boc quodfubditur. Quibus eruditus
es,&c.Dicitergo optime Theopbile,n'o quodproipfofolo fcribcret,fed
quiafcripturamei dirigebat pro ipfius & omniumfidetium,Jalute.
6 Vc cogno. Scilicct,pknius.
7 Veritacem eocum. *Ad fiJem catbolicam pertinentium.
8 De quibus erudicus,&:c.3\(e» tamen itaperfcfte ficutpofl le
clionem buiusfcriptur*.
IN-
Glof.ord.& Nicolai de Ly ra.
7*
c a p v t i. L r __:
rft hi diebus Httodis r\cg-sl:td** . Ambrolius. Vi-
nilusl'acerdG:alishoftia.Pcrvitu!umergohoc
Eua .gclium figuratur, in quo a ficcrdoubus
mchoacur,&: in vitulo confummatur , id cit, in
1 N C 1
Chnfto qul pro mu-
di vita immnlacur.
* SmdiisTTUsRo-
Ihorum. Memtnit
autcm Hcmdis Rc-
gis,ricqucii; tcmpus
quo Rtfta lunt quac
Inc ujrr.uitur, latcac.
Appcll.it auccm Iu-
Ucorum rcgem,quia
calitcns nudat,qu£
apud ludios Conti-
gcrant .
_» t» iacerdos quidamAnt
plcuicotdincm.dixic
icgem, 8_ rcgioncm
lnquati.ic, iaccrdo-
tcm __ «cnu ni cius
8_ vxorcm ilhus ui-
du:..t .
Lkda. Ambrofius. .
Non folum a parenribus.fedeciamaprogeniroribus nobili-
tas Baptifta: monflratur, non hx lan poccftate fubltmisdcd
rclwione. Talesenimparcntcspi-cnunciushabered-buic,
vcquafiiure natura:iniufamfidem aduencus Chrifh prxdi-
carec. , ...
Ambrofius. Docec diuina fcriptura m his quos commen-
dare volumus, aon foium mores, fcd cciatn parcntes opor-
tere Laudari , vt quaii hxrcdicano lurc puntaiem habere vi-
deantur illi quos laudamus. Nobihtatur uaquc Ioannes Ba-
pcifiaparentibus.miraculis, rnoribus.muneic, pafsione, fic
Samucl , iie Ifaac a parentibus nubilicatcm pictatis accepic,
quampofterisrcliquic.
c Zacba.ias. Zacharias , memor Domini : Cui apparec An-
C gclusadextrisalcans, qmaeiqui m_mor Doinmi eft,de-
jnonftracur mvftcuum ,
Dc
d De vict.Abia. Beda. Abia,patcr Dominus. Ec aptum fuitfl
vtmtemporeoiiiij p.icti> Dom;iiicenc-pcuse'detiftc qu
p.urcm Donunum pradicareti
Cum Dauid culcum domusDomini amplinret, mini '
ftcr.ai--c:dotumi:i_4.forc>biisdiuific. Iiquibus-amilian
Abia dc q.iaZacha
rias forso-tauacon
t:giC, vcprxconou
Tcftameiiti m octa
uc.forcisviccnal
tur,quiapero-to,ni
uum,iicurperf<
Teflamccumdcd:
racur vetus .
c Et vxor Ulitts dcj
kabus^iaro» , & ;,.
hicncius. * Sjn_ti
Titus Boftrorui
Cum Zu harianu _
tnnque kgitimu
faccrdocem extitii
oflcdeif vvllct, vx
rcm illius de fili.i
bus Aaroottumdtp
xilTe afteric .
f Eli^ibctb. Y
bech , Dei mei facuriras , fignac M.ina;n,qu cpl.naD
tuic.
g Erant autem ainbo. Bcda. Ambrofius. Plclialaudai
qua; gcnus m maionbus, mores 111 xquicacc, ofricium
facerdotio , fafcmn in mandatis,iudicium iu iufiili_ati_i
buscomprchciidic.
h lufii ante Deum . Ambrofius . N >n cnim omns quii
ituseft anccho nmes, iuftuseftance Deum . Aliccr cnu
denth'omines,ahtcrDeus,hommcsin faoe.Deus uic
Ideoq; ri_ri poteft , vt aliqi.js arfecrata bonitatc populari i
ftus vidcatur nuhi,iuftus th non tit ante Deum.ii iuftici;
ex mencis timplicitateformcmr,fed adulacione ii.nulem:
* San-tusTitusBoftroium.Inftusefle ancc Doum.iden .
iolida: pcrfectarcj; laudis eft.Solus tiamquc Dcus cft. q
rmauni corda cxa.ie pcrfpc&a habcc .
PIT EVANGELIVM
SECVNDVM LVCAM.
C A P V T I.
f Iam alicnigrn, rcgnihit.
Vit indicbns Herodis rcgis Iuda?a: fa-
cctdos quidam nomine Zacharias dc
vicc Abia , & vxor illius de filiabus
Aaron , & nomcn eius Elizabeth .
. a N>>n coram huni..ul>us , quia oiums iUnlis iu lcjc
CijIcUuta fuit ■
b Qumon fallilur vi himinct.
Erantautcm ambo iulti anteDeum,
Bli__io.
Incipit Poftilla Vcnerabilis Patris , Fratris Nicolai
de Lyrafuper Euangelium iecundum Lucam .
C A P. I.
Vic in dicbus. Hic incipit Lucas narrationem cuange-
l*i : Ef diuiditur in quatuor partes,quia pnrno defcribi-
tur saluatoris ingtejjus in mundutn pcrfuamincarna-
noncm . Secundo , eius progrcfjus per fnaw prxdicatio*
netn $.cap.Tertio , eius egrefjus de mundoper fuarnpaf-
fionnn zi.cap^Qgarto eius rcgrefius ad patrem per fuam refurredlio-
nem& afcenfionem za..capit. Vrima in duas , ejnia priuto dcfcribitur
prtcurforis & Saluatoris conceptus . Secundo vtriufqrte orius , circa
mcdium im-uscap.ibi : Exurgens autem Maria . Vrima adbuc in
duas,quia primo defcribitur cnncrptus pr£curforisy fecundo ipftus Sal-
vatorisjbi : ln menfc autcm fcxco. Circa p>imum,cottccp:us pra-
cur[oris oftenditur mirabilis ex tribus yprimo tx parentttm conditianey
fccundo tx angelica nunciatione , ibi : Fa_tum cft auccm cum fa-
cerdocio. Tertio expatris incrednli pwii'ionc,ibt: Ec dixit Zaclia-
ias. Circa primunt in dcfcribendo condtttonem parcntum beati loan-
uisprxmittitwr tempus rcgisfub quofucrunt^ cum dicitur .
Fuic
i FQicmdicbusH-rodisrcgisTudx:-. Qjialacob/PtO^M
fbkitu propbetico dixit Gem/is xitK.b. Signttm aducf.-ius (
do regnurn ImUx cffcl translation ad alienigenawji cundum q»
cititr ibidevt : I\(o« aitferetur fccptrum de IihIj <y dnx defcmoi
donec veniat qiti mittendus cfi,&c.lfie autcm Herodcsfuit alu
qitia patcrfuus fuit Idumx.ts .
2 Sacerdosquidam nomine Zacharias.Pae„-pr<?/7jotfc»i
ttis inteliiguur qitod iilc fuit famojhs ut pita&doSrina .
3 DeviceAbia. Sccundum quoddiciturprimoVaralipon
Dautdvolens ampliare cultum Dei ordwauit dc vigintiquatuo
rationibus vigintiquatuor facerdoes , quifnccefjiue feruirent pi
domadas in templo >Domini,& otlaua fors ceciiit fuper ^hiam, vt i
dicitur, de qno defcendit ifie Zucbartas .
4 Et vxor illius de filiabus Aaron. Hoc txprimitur, qniapro t
digmtatem facerdoiaUm filu deiribu ^iaroit d-.Ugcnaus & ho
feruabantur .
5 Ecnomcn eius Elizabcth . Quod noweu exprimitur ;
cius bonam famam & vilam , ficuttiitlum tft dc Zacbatia
fubditur .
6 Erancauccm amboiuftiante Dcum. llocdicitttra.:
dendum hypocrifis ficlionetu .
Inc(i
MORALITER.
Tuit in diebus Herodis rtgis Imixxfactrdos . Inrcr Euangeliftas
ucas fignificatur per myfticum vituli vultnm quieftani-
mal immolatirium , quia praedicaucrat Chnftum pro nobis
mmolatum. Immolare vcropcitmcc ad fuccrdotis ofbciu,
?r_j
propcerquodafacerdotio Euangelium incccpir.
6 Erant autem ambn i'»(ii. li :ne cx uiftis accepi t origincm jii
nunciarc vcncrat iuffitiam confumm.it im .
t ^intc Df«w,r>(,Nonficuchypoaita;quifingunciuflit
antc mundum ,
il
■ ■ ,
Lu
QX
Cap. I
A
a Non qaod non p«ccauerint,fed <]uu pergraliam Pt-i aMuti peccarc deiiciinr:
incedcntcsinomnibusmandatis & iuftifkationibus Do- i
J?ux cauiac non habcndi ineirorantur.vt maioi apparcat virms.
mini t finequcrcla . Etnoncratillis t filius,coquod 3
cflct Elizabcth fterilis , & ambo procefliiTent in diebus 4
fiiis . Fadhim eft autem , cum Sacerdotio fungeretur Za- J
c chariasinordinevicisfua:antcDcum,{ecudum confuetu-
■ /- 1 • •• r Hicnotatuj : lumimis. _
g dine Iaccrdotii,tforcc cxiit,vt inccnfum poncret, ingrtflus 8 Plu™ » cum fanguine
quem offerc pro popu
Jo.Qu.itucforcequx-
rebatur,cum verus facerdos adhuc knorab
Manda.& iu. Amb.Be.Prius mandatu,fcct!nda eft iuflifi-
itio , cu enim mandati sccclcflibus obedimus,in mandacis
>ci inccdimus.Cum rccce & congrue iudicamus,tcnere do-
iini iuftificacionem videmur.
* Sanctus Ticus Boftr. CurinomnibusDominiprxce.
tis&ccrcmonij &«*.<*
rf^,Hoceft,incuJpa-
isinceffiflcadditur?
uo huic cognofca-
, nullum prorfus
im,a"t manis glo-
Efludium,autal;ud
lodcunque iftiufmo
\'icium in animo
uiiTe.
Sine qucrela. Fccc
f .peratamftitia. Pie-
que durior iuftitia
" miinum querclam
ouocat.vnde Apoftolus.Prouidentes bona non cantum co
m Deo.fed ctiam coram omnibus hommibus.LLtcccleiia
Sfe fls multum iuftllS,Vcl./««rf«/'ci ia omuibus mand.u<j-
mficationibus Do.fivequer. Ideft,fincc6fcienria vane Jaudis.
ttnon erat illis. Beda.Diuinitus procuratum fuic,vt de pro
cftisdiuquefruclu coniugiipriuatis Ioanucsmfceretur, vc
inato ortu prohs Sz lpfos donum Dei gratius afficerec,
;ceteros flupor miraculi pararetauditui futun prophetaj .
nde poflea fubditui .Pofucrut omnes qui audierant in cor-
efuo dicentes. Q ui fputas puer lfte crit?
! Sanct.Titus Boftr. Quia vcro Euangelifta? in animo erac
imirabilem Dominiortumorbi patefacerc limulque eu,
linoflncaulain mcdmmprodibac, naturxopificcm elfe
Jendercprxnjittitfterilis mulierispartum . Subdiccnim.
tnon erat illisfiliin eo quod (Jjetfltrihs.
Chrvfoftomus.No folum autem Elizabeth erat fterilis
d & Patriat charum coiuges,Sarra,Rebccca,RacheI, quod'
.decus erac antiquis Non polliimus dicerc qnod pcccati ef-
dusefTcftcn!icas,cun&i iufti,cun£ti virtuofi. Hxcaucfiiic
:rilicatis caufa , vtcum vidcrisvirginem parienteDominu
n iis incrcdulus , excitans mentem tuam inahum tterilc.
Theophvl.Ec vt etiam tu addifceres quod lcx Dci mulci-
icacioncm tiliorum no appetit corporalem fcd niagis fpiri-
ikm.Trccffcrant Ambo non folu fecundum corpus,fed fe
C mdum fpiritum afcenfioncs in corde ponences,& vita fua
vc
^74
5, quafi in dichoncfieam D
vtdicm,& non vt noctem hatcte
bulanccs.
d FaSdm efl atttem. Cum cx precepto Moyfi vno faccrdore
deccdente,vmis fuCccdere iubcarur, tempuicDa-ndfiatu-
tum cft vt vicjffim mauftrantcs per octonos dics A fabbarhb
vfquead /abbathu te-
porc vicis fue; finguli :
caftimonieftnderenc,
nec iocerca domum
tangcrenc.
c In ordinc vicii fum pltiu*
ante Deum. Ambrofius.
Zacharias dcfignatur
fummus facerdos qui -Z"1»»""»
vnotahcuni annicem-
porefolus mcratcem-
icur qunn a*cer-
iuimpermanerec,& cunc viceseiacnuncperpetuicas .Solus ■
intrat-,quia illum fignificatcuiusfacrificium non effetcom- »
munecumcxteris.' ** .
f Sone. Bcda.Non noiiatuncforteelechis , qtiando inccn-
fum erac adolendum.fcd pnfca force praeledtus,cum ptimii
cx ordine fui pontificatus in viccm Abia fuccederet.Hax fo-
lemnicas fcptimo menfe celebrabae',«<: dies expiacionis fiue
propiciationis vocabatur,qn folus pontifex introibac in fecu
dum tabcrnaculum cun 1 fcnguinc . In quo fignificacur lefus
facerdos qui implcta difpefatione carms.celi , fccreta fnbiit,
vtpropitiufaceretnobispatre&: interpellarec pro peccacis
eorum q ui adhuc pro foribus expectant orates & diliguc ad-
uccum cius.Pulchre igirur ea diedefcenfio eius per Angclu
nunciatur.qua cius perlege afcefio figurabatur,quia qui dc-
fcend-t ipfe eft qui afcendit , qui quodammodo prxdicitur Ephi.4*.
dumilkpromitciturpraxurfurus.
g In^nifnsintemplum. * Chryfoftomus.FngreffusZacha
rias lnTcmplumvtprcccsfcrrctprocunctisad Deum, ic
quafiDeicx: hominum inediator,vidic Angelum intus ftan-
tem.
A mbro. Ingreditur Z icharias templum.ideft , Chriftus m
Manam,popuIusoratlibertatemdecaptiuitate . ApparuTt p
nondixit^vcnir.quiaanteibicuc.Zachanasturbatur, ideft,
IudsiaduenienteChrifto. ' '/
San.
NICOLAVS DE LYRA.
Incedentes in omnibus mandatis. Quantum ad obferuan*
iliumprieceptorum.
EtiuftificationibusDomini. Ouantum adobfcmantiamce.
wniaHum.
Sinequerela. Quantum ad obferuantiam iudicial umrfuia paci
xt&proximosfc habcbant.
Et non erat eis filius. Cuius duplex caufafubditur. Vnafpecialis
ulierisfcUicet fierilitas.^ilia communis vuo & tnulieri fcUicetfene-
us,& boc esl quod dicitur.
Eoquod effct Elizabeth fterilis & ambo procefiiiTenr,&c.
t auod tranfierat tempus gcncrandi in patre & concipiendi in matre
cundum cnrfum communem naturx. E.x quo apparet conceptio prscur
rii miraculofa,quia nonfuitpcr naturam tantum , fcdper naturam
tua diuina adiulam.
Faitum efc aucem. Hic defcribitur concepno pracurforis mira
lii ex denunciatioue ^ingelica.Et primo defcribitur loci conditio. Se
tndodenunciatio ^nge/i,tf/.Apparuic autem.C/rca primu dicitur
ictum eft autem. Vatri enim exittenti in loco fanclo,fcilicet in te-
m diuino officio occupato ,fac7a efl diuinadenunciatio\dcprole
ibcnda,addenotartdumfan£iitatemfuti<ramprolis.
SortC exijt. Quia diflributiones hebdomadarum in quib.fuccef-
uedcbebant vigintiquatuor ficerdotcs mimttrare, t>t prxdidum cfl,
wunt diflribut£perfortemyvt habetur.i .Vara. 24.
Vt mcen.poneret. £ < hoc loco dixemnt aliquiyquod Zachtrias
iiif ontifex velfummusfacerdos,quia incenfum ponere femcl in anno
intra
intrafaticl/tmfantlorumjcilicet infrslo expiationis foli futnmo facer
doti erat licitnm,& hoc videtur diicre beatus *Ambrofms,& Bedafu-
per locum ifiumi& tempus conceptionis prxcurforis videtur corcorda
rc,quiafeUum expiationis celebraba tur decima die fcptembris,& pofl
illndfuit conccptio beati loannis circa finem eiufdem menfis , reucrfo
Zacharia ad domumfuam pofl complctionemfui offkij , &ftcab illo
tempore vfque ad natiuitatcmbeati loannisfluxcrunt nouem menfes,
qui cimtincnt periodum aconceptu pueri vfque ad natiuitatem . Sf<f
qualitcr ille Zacharias fhcrit fnmmus facerdos non legitur,ideo ad de»
darationcm buius dixerunt aliqtii , quod vigintiquatuor facerdotcs
prxdicli erant tcquales in ordine & in dignitate , non tamen fmul fed
fiiccefjiuc,qitiaille in cuius hcbdomadafeflu expiationis cadebat, erat
fummus jaccrdos toto illo anno.Et adhoc confirmandum inducunt il-
Indquod dicitur loanms 1 1 .quod Caiphas eratpontifex anni illius.Di
cunt crgo quod Zacharias fuit fvmmus facerdos anno illo,eo quodprs-
diclum feSium cecidi t in \>tbiomada ipfius,fed quia nulla fcriptura ati
thcntica ntq; lofephus, ncque alij hifloriograpbi defcribentes facerdo-
tium luds,orwn,aliquam memione faciunt de fummo facerdotio hutut
Zacharix,ideo faluo meliori iudicio videtur melius dicendum eit fuiffe
fimpliccm facerdotem . %ecexbisqu&indut7afmt,oflendilurfwffe
fun.mus facerdoSffedmagit oppofttum vtvidetur.
Tnm quia dicitur hic quod ingrefftts fuit tcmplum adponendum in-
ccnfum tantum,hoc autem licitv.m erat minoribus facerdotibus,fccudu
quod dicitur Heb .y.In primo quidem tabernaculo quotidie intrabant
facerdotes facrificiorum minijieria confummantes,quia peraclo facrifi
cio in altart holocauflorum quod crat in atrio vbi miniflrabant mino-
res facerdotcs, (acerdos, qui ibi mbiiflrauerat lotis prius manib.& pf- '
dibus -
MORALITER.
» ^aclumefiautcrv. PcrZachanaqui Domini mcmor inter-
Pretatur,bonus prarlatusfignificat^quifemper in fuo pcCto-
tcdcbet gcrcrc Dci mcmoriampro fua & fuorum fubditot u
falute.
falutc.H ic aiwem templum ingrcditur pcr diligctem diuin'
culius iolicitudinem,&: offett inccnfum per feruenrcoratio
nrm,& pnpulus orat per eius informationcm & Angclus ap
parcc ei pcr diuinam confojationem,ideo fubditur .
Tom. 5. y ?^
<?
6)c
b
Glof.ori&NicolaidcLyra. 67
• Snn.T.nisRoftr. ^^^P^^ ^?S^W«^A^^
1 mtjnlmocmufin^d, crat£.< tv> riafcca proptct is,vnet.iim f prxa-ncia tcrricos fenfcrmt^ai • ip. -orc horrorccom
P^'nicoiamccn^rc Pgjgnjjv. A nReIisdlckur ap- * Athanaiiu* . Vndcuond.fficiLs F» bonorum
..r. Amb. h-da. IJc ucpfciucnnpcj^u. v malorumquc dif,
intemplumDomini , &omnis»nulritiidopopuliemforis J
oianshoraincenfi . Apparuit aurcm illi Angdus Domini %
ftansadcxtris altaris inccnfi . Et zacharias rurbarus cft
vidcns,6aimorirruitiupcreum . AitautemadcumAngc-
, hft, pro popul. redemf.ione.non Pro fooole,qu.rn dcfPetabJt fe Pc ^«'^ . 4
lus.Netiracaszachana , quomam exauditaeit t deprcca- * jnconcufll fot
Bed.E«eo«JoWuti5eiPri.n»ur,au»illi» natiuiiM Pi»Uc.«ui,qu: ptcconindo tedem- nermanl>rjr 1
ptorif.t.teif*ftutu»,Prxd^r(!oi>emte<.riim&fiicmCl.r1ft..i « pcrmaniCnt , I
Et vxor tua Elizapeth parict tibi filium , & vo- 7 eftqu.videtur.
**'' * c ijuoniam ex
efldeprccatiotua.. r
>vor f«J EifKjbfth pariet tibifilium,& vocnbis nomen eius. L
taeft inagis quam petifii . Rogafiipro hbeiationcplcbis M
donatus cft tibi pricurfor.
Ambrofius.MuIta diuinabenc-ficiahicfuntcongefca.pL
mum.dcprccation.s fructus,dc;rde frenlis parcus.Tum l;l
tiaplurimorum,&:magnitudoviitucis , alt)flimietiam
phecra promitntur.C^unctiam ne qua cifec dubitatio, futitt
nomcdefignatur.Tancis igitu. iupra votum flucntibus.n
immerico diffidentia pena plect ltur filent.i.
* Aug.Vbi primo actendendum efc, qma non cfc veriffi
lc,vtcu pro peccaris populi vcl falucc,vel rcdcmptionc fa
ficiu ilie oficriet,quod pocucns pubiicis votis r.lictis.l:
fenex vxorcm habens annu.proaccipicnclis filusorarcp:
fertim. Na ncmo orat accipcre, qd ac ccpcu. G cflc cidpcr j
Vfquc
pqidcri.fedre
.iw afpcchi vi-
(!< ntur.nccrin;
►flra cfi ilios
vid. i inpotc-
ftntc illorum eit ap-
parcrc&:v:denquan
dovolut.Ltbcncin
« tcmplo, mxtaaltarc
&adextn$,apparct,
quia vcri facerdotis
tio tua
tio. St cnim |
more fucxeffencf.
duim.aDomino
ri(icfcianius.'.ux'l,
quiafecuricasiiiiM .
prarfentis maicfta
jndiciumefi.Siaif
in :
ho-
efiquividetur.
aducntum , & mini- .-.*', j a
ficrium facrifici j vniucrfalis,& ccelcftis doni gaudmm, quod
perdcxtcramfignificatur,pra:dicit.
* Chrvfo.Manifcfteautemapparuit noninfomniseoquoci
rimis arduumannunciabatur, vndc manifcftion & mirabi-
iionvifionccgcbat, .
* Uamafccn. Tamcnangclinonvtfunt, hominibuspatc-
fiunt,fed trasfigurati prout poffunt viforcs, afpicerc,in quod-
cunquc iuffcrit Dominus .
* Bafihus . Dicit autemaltarisinccnficoquod alterum erat
altare dcputatum ad holocaufia .
* San.TicusBoft.ExtabataliaarazreteCtain quaaliadona
& facrificiaafierebancur.
b Et Zacbarias turbatus efl videns,& timor irruitfuper eum , &c .
Ambtofius . Solcmus turbari & a noftro aifecTru ahcnari
quando
NICOLAVS DE LYKA.
dibus accipiebjt prunas de ahari bolocauflorum , & iitrans primam
partcm rempii qu* vocabatnr fanilum veifanila , concremabat in illa
fuper altare incenfs thymiama,& tunc erat facrificium confummatum
inillaveroparte templi qut dicebatur fanclum fanclorum folusfum-
ptusfacerdasintrabat cum fanguine hirci & vituli immolati propec-
(atQ popnli, vt ex tUo ttfjiergeret contra propitUtorium . Q»od autem
Znhariasintnuerit cumfanguinetali ,non d.citurhic ^ftdfolumad
fonendum incenfum. Si enim mtraffct templum ad inferendmn fangui-
mem intraJanclafancljrum,no e/i verifimik, quod Euangei.fla tacuif-
fet cum hoc ftt maximum inter omnia qus ad ojficium fummi faccrdo-
tis pcrtinebant,vtbabetur Heb.?.& Uuu\6.& ideo no videtur,qnod
fntrauerit fanUumfantlorum quod erat de officio fummi facerdotis , fcd
folam primam par tem templi ad quam ftmplices fucerdotes potcrant
fngrcdi, vt ditlum efl .
Item Angehts appa-uitipft occupato in folemnhri partefuiofficij
proptcr folcmnitatetnnuncuqi4odnuncia'evencrarMic autcm d.citur
quod tvpxuit ei flans a dtxcis altaris incc.fi.Iliud ahare non erat in-
tra fanhumfmtlorum , (i.cw.dum quod dicL Huronyn. & omnes Do-
Gores &• Htb<Ai cjr CatMtei , exccpto ^iuguliino , cuius dillum non
yidnur in hoc tenc»dum,tum qnia comrariatur difHs omnium aliorum
euorum ahqni fucnint vtlde experti in fcriptura vctcris Tefiamenti.
Tim q<ia r^xnufacrgfctpr-trj. vidrtur contrarium dicerr. Exod.vlt.
& lO.vt ibidtm piemui declaraui.Qui d antem diciturfoti futnmo Sa-
(crdotilicnum ejfeponereinceifumiitrafantJumfanclorum in die ex-
piationh,diccndum qutdvcrum eft , fedUludincafumnon ponebatur
ad offerendv», fed vt nebula inde confwgcns operiret 'oraculum qttan .
dopontifex ujpergebat fanguinem hirci & vituUcomraoraculum,vt
babetur Leuit.\6.non autem habetur ex hoc locaquod' Zachariat po-
fumt incenfum hoc mdo, vt patet ex diHh, fed folum quod pofucrit in-
ctnfum offcrcns tpfumfuper altareincenft ad confummationem facrifi-
cy.Quod awem dititur,quod expiationis dics cecidt tn bebdomada ftta,
hoc n«n probatur,vtpatet ex ditlis,& dato quod vcrumfuerit, non ta-
men ex hoc concluditur quod intrauerit fantlum ad ponendum incen-
fum,quiapropter iUum ingrejfum r/utpertincbat ad lummum pontifict
tanlum,quotidie inirabant facerdotes minorcs ad offerrndum inccnfum
in aUart incenft,vi prttdiclum cfl, & hoc modo mgrcffus efi Zachanas
in hcbdomadafui mtniilerif . Quod autem viterius dtcitnr,quod de vi-
gintiqua-
gintiquaruor facer dotibus ille crat futnmus facerdos vcl pvm
annutn, in cuius btbdomada tadebat expiationis frfium,vidttut
tHtium.Tum quia hoc i» nullafcripiura authentica habetur.Timqi
vt babetur in libris l\egum & Tatahp.poft ordmationem i
tuor Sacerdotum vnus erat fummus Sacerdos fuper eos , non fo.
annofed per tutum vitam ftum,& ita communiter fatlum eji vfcue \
temput Macbabxorum,in quo Gr£cifuper Judxos vbnnucrunt Dot
nium,& tttnc cx cupiditate Grscortm & ambitione ludeorut
funtamoti de facerdotio ante mortem,& alii i»(iituti,ftcut patet i.l
chab.4r.de Iafouc,& Menetao,& Lifimacho,& \a,.iap.deMchit.
Et eodem modo poflea fatlum efi quando E^omant capcrunt ludxiu
minari , quia tunc erat venale facerdoiium , vnde dicit lofepbus a
Caipbas ernit facerdotium vnius anni , potuit etiam efsc qttod ludti , i
terfe ordinaueruntpropter ijias contentiones , & ambitiones quoi
cerdotium vuius duraret tantumper annum.^id ditlum vero.-
ft)\& Bedtt dicendum,qnod non ioquuntttr affcrtiue .
i ' Etomnismultitudopopulieratfonsoranshorainccr
Ouia non erat licitum populo ingredi lemplum,fed tantnm a't ium .
2 Apparuit illi Angelus Domini ftans a dextns alcans i
cenfi. Hic lofcqueter defciibitm •■^ingtk dcnunciatio & prtmiiti,-
Zacbarix fiuptfatlio, cum dicitur.
3 Ec Zacharias curbatus eft videns.f.ex vifione ^lngeU infoli
&exfragilitate humanaiiixiaU'gd>campoiefiatem,ficut de l
niele legitur.Danieh \ o.propter qtiod ^ngelus conjoiatus fuit eim <
ccns.
4 NerimeasZacharias. QA.Veniadconfoiationemtum, i.<
fubditur .
y Quoniam exaudi.depre.tua.Ffe<7««i/cT.«.z>r-«»» deprecatus •
rat de Aduentu Meffix,& de habenda prele . Et ideo jtngtlus vtn ■
queftbi denmciat,dicens .
6 EtVXOr.tuaEli.pa.tibifi.EfAWf. Tibi,hoc eil,ex te.tamenc i
virtutc fiaturafiiit ibi vinus grati<x,vtptxdiclum cfi. ^ingelm tttt •■
loquens Iofrph departu Maris,non dixit.pa.tict tibi Jedparia
tcquia lofepb nthil cooperatus cftjbi.
7 Et vocabis nomen ejus Joanne. Trmominatur ab jin^ >
propter fanclitatcm eiusfuturam, & officiiproprietate.Ioannes.n.
terpretatur,in quoeflgratia,quialoanncs Chrislum manifeflauit ; I
quem gratia & vcritasfatla efly vt habetur Ioan. t .
Et
*
MORA LITER. rusnunciatur.i.dcbonofuccefforcaliquadoccrtificac^.fK
fuit bcato Martino de fucceifore beati Br.6tii,&; bcaco A'"
J^c timcas Zacharia , quoniam cxaudita. Et filius ei nafcicu- pri de iucccfiionc beati Germani,
rus Et
77
L
C^a
p
i
celefti glorie^ mnncipatum a f<eculi illcoebris abftinerc.
d Et fpiritufan.repk.tied Cum intrancc beaca Maria, trt vcc-
rogeaicricisexulcauic&pcurflonisfu^ofticiuquoadpocuic
impleuit.Necdu erac illi fpiricus vite> Sc la erac fpincusgfa:.
e Etmultosfiliorulfraelconuertet, Beda. Cum loannesChri-
fto reftimonium per
audica fic ei9de-
ecaooprobstper
>cq,gigned9erac
ifili'cTamas.Hffc
,nHsDei$tollit,&c.
Theop.Quafi ip-
-dicete, vndeerit
:hi hoc manife-
ti ? aic Angelus,
, adeo auccm ille iam fe habicurum filios defperabacvt
A [cAngclopromiccccinoncrederec .Ergoquodeidicicur.
yjuditaeft deprecatio tua . Pro populo incelligedum cft cuius
ili quonia falus & redemptio , & peccacorum abolicio
x Chriftu fucura erac,adhuc nticiacur Zachana? nafcitur us
uuiaprarcur-
rChnftidcrtina- a cabis nomcn ciusloarwicm . Eterittibigaudium, &cxulta-
lCUT. *» a Quiapef eiiK prarchcationeingaudebiint iu vitam acternam .
Chrvf Vd QUod ^ Amb.nonviitiitecorporisfed animi magnittidine.
tio , & multi in natiuitatc eius gaudebunr. Eiit enjm mabgnus
coram Domino , vinum & ficeram non bibct , & bpiritu-
f Manens in vterp .
fandoreplebituradhuccxvteromatrisfux, &muItosfilio- 7
rumlfrael conuertct adDominum Deum ipforum. Etipfc 9
i prius nams.priu» p rxdicit.prius raoritur,przcurrit przco tudicem .
ISanfto. Signorum,
* pra?ccdeat antc illum in Spiritu & virtute Eli« $ vt con-
h ucrtat corda patrum in filios , & t incredulos ad pru-
Prxccdct .
,• dentiam iuflorum , parare Domino plcbem t perfcdtam
* Et dixit Zacharias ad Angclum . t Vndc hoc fciam ?
6;3
D
c
d
e
, hocquod EJiza-
tparier.credeso,
ccaca populo suc
imflTa.
;lomnem& cr.&c.
' Beda=Singularis meriti eft iedicium quoties hominibus a
.', eovelimponitnomcnvel mucacur , vcAbramqui pacer
y ultarum gencium crac futurus,Abrahaeftvocacus.!acob
i Deii vidic,Ifracl cft appellatus.Ioannes ergo incerpreta-
-inquoeftgracia vel L)ii gracia. Primo, gracia fterilibus
jrentib.donatur,deindeipli loanniqui magnuscoram Do
3 futurus,& fpiricu fancto ex vccro macns replendus.Po
lcmofihjs Ifracl,quos ad Dominum eracconuerfurus
l Siudium & cxult.uio,& tnulti in natiuitatc eius gaudebunt , &c .
Bed.Merico gaudec pacer qnod in fenecvtute nacu,& quod
isgracigaccepicfiiium. Gaudencalijquib.regni coeleftis
i igelizarer ingrcflum. Naco precurfore multi gaudecNa-
t Drio gaudiu magnum nunciatur , quod cric omni popu-
1 pa hic falucem mulcis prardicar, ille vero omrjibus dac .
\mb.Gaudum & cxukatio. Moncncur parenccs no mi-
racias agerc pro orcu fanctorum filiorum qua pro me-
Non cnim paruum munus Dei eft dare liberos propa-
j oresgeneris,!uc<;efn\jnishercdcs . Iacobmgenerac;onc.
i nliorugaudccAbiaha; filius dacur Zachanas exaudicur .
J mnum lgicur munus,cft fecundicas parencis . Agacigicur
{rcs gracias quia genucruc. fi! i j quia gencrau, uiacres quia
norancurpra:mijsconiugij .
c^inum&jiceram. Bed. Magnscora Deo vircuciseft pr$-
c are m deferto gaudia ccjeftia , cerrenas delicias afperna-
robludu lafciuiecis puelle capice cruncan.Cuius ordinem
ligmtudinis lubiugit.^ia»/» & flceran no 6;.Siccra incerpre
turcbnccas.C^no nominc fignatur omne poculu Dei qua-
^aquematcnatactum <^ inebnarcpolTic.Decccaucem vas
_^ cocle-
NICOLAVS DE LVRA.
tttrittibi ^av.Inmenteinteriut. i Etexnltatio.Extcriu^.jyi
nr.n.exulrarjo quafi extra fa!tatio,& hoc efl proprie,qn gau-
im efi faniiiinterius,qaod no poteft bcne contineri.o^n appa
i exterius. j Et multi in njr/.f.^^.Secundum q, dicitur infra,
'oortueiuscongr.itulab mtur vicini. Et nuncSt vidcmus
Jplemm,q-dic func nariuitatis non Vu feftiuaturab omnibus
< r (run!s,fedetaSar3ccms&aliquibus alijs. 4 Erit c.Vnde
«itSaltntor.Mit.i i.b lnternatos mu'ierum noufurrexit ma-
• loaneBaptifta. 5 Finu&c. i.quccumq; potu mebriatiuu.
tt{o>i bHxt .Erat etiam Niiaratus.i.confetratus Domino pcr
t ara vitl ful,& idco ab omni tncbnatiuo abitinu-t.licut Naza-
* inveterilegetemporefeparatiomsfus.vt habetur. Num 6.
]Etfpiritufan.rc. Quantum ad purgationemong nalis pccca*
tScadopentionem bonimeritonj. 8 Etmuiius fi.ljra.con.
«Oo.i.adChriitum per fuamprzdicat. 9 Et ipfeprdt.Vrwco
l'pterfimilitudmem vitz,qui? vterquevixit in auftcntate vi-
^is& veftitus.Secundo,propterlimilitudin5 inveritatc cioftri-
I', quu vterque conftanter vitu redarguit , ctiam perfonarum
ma«
hibes, infideChnfti
bapcizas, dicaC filiQS
Ifraelad Deucouer
cifTe,pacec Chriftum
effe Dominu Deuai
Ifrael.
(Twedetante.JieSi-
cucElias pre;co ludi-
cis, ficfoancspr^co
redepcoris.Amboin
10 deferco , ambo vi6tu
11 parci.veftitu inculci.
iz Ambo regum infa-
r j niam colcrar. Illc Ior
tiocredibile*
14 dane diuiftc celu peci tanpTatwn
15 curus, hicadlauacru diTpofTcam
falucare quo co;lum fI^ c*"
petirur conuertic.Hic cum domino conuerfacur in ccrns.illc I? ° Cim'
cum eo manifeftacur in gloria .
g Infpiriin&virtute. Amb.BenemngGcurfpiricu&: vircilte.
N6 enim line vircuce fpiricus.nec iine fpiricu vircus cft. Elias
vircucem habuic abftinencia^, Sc pacicncia^ 6c conuerccndi
aninvos populorum a perfidiaad fidem,fpincumaucem Pro
phccandihabuic.
h Conuot jr.e^c.Bed.Corda pacru in filios conncrtic du fpiri-
cualefanctorumanciquorum fcienciam populis prajdicado
-infundic.Prudencia vera iuftnriicft,n6 delcgis openb.iufti-
tia pfumere,fed cx fide faluce qutjrere, vc quauis in legex>o-
fici.legis mlfapficiac,gracia cn Dei fe faluandos\p Chnffum
incelliganc . luftus.n.cx fide viuic . Qua fentencia,cia diucius
increduli,&pIoan.imbuci,<8c:pEliafuncimbuedi.Fereea- RonM'b*
dcm verbaq Angelusdeloanne, Malach pr?dixicdeElia.
i V trare do.&c. * Theop.Ioannes plcbem parauit,n6incre- Malae^.b
dulam,fedperfectain.i pi^paracamad fufcipicndu Chnfiu. .
* Ong.Sacramencuin autcm Ioannis vfq; nunc explecur in
rnundo.Quicunque.n. crediturus eft m Iefum Chriftum,an
tea fpiritus 6c vircus loannis m animatn ilhus vcnic,& p* ^pa
rac D.imino populum pertettum .
k yndet&c. B0.S1 ho elfec g. promictebac impune licerec q-
rcrc fignu , fed cu Angelus lic % ^mitrit 116 decec dubicarc .
Bcd.Propcer alcicudmem promifforum dubicac,fignu in-
quirens quomodocrederc valcac,cui Angeli vifio & allocu
cio pro fignofutticere debuerac.Vnde cacendo menco difB
denci? p^nam luiccui cadcm cacic urnicas,& fignum fidei q»
qudcfiuu,& lnfidclitacis ciTec pcna,quam meruic .
@ gjf"
. ^ , p
magnanim.Tertio propter fimilitudine officij , quia ficut Elias
praecedetaduenturo Chrifti fecun'dum,ita ioanncsprimu prs-
c< Hit . 10 ^fcoH.e^c.Scilicetpatrumvct. Tefia. addifcipu-
los Chnfti,quia plures deSacerdotibus & fenior busludxorum
quidicebanturp trespopuli. conuerfi fueruntper Apoftolosad
fidcmChnfti. II Etincr. Scilicet illos qui pnusfuerant m-
creduli. 12 ^tdpru.iuH.Q^x prudentianon confiftitinope-
ribus legis.ex quibus non luftihcatur , vt habetur Rom.j.fed in
opcnbus fidei chantatc formacar 6^ deuotionis .
15 "Paratt,&c.Ver Euang.iufceptionem, quia nemincad pcr-
feitumadduxeratlex,vthabeturHeb.7.c. & propterhocillalex
dicitur lex timoris.quia imperfeftorum eft timore penae retrahi
a malis. Lex autemEuangelica d,citurlexamons,qma perfefto
rum eftretrahiamalisamoreboni. 14 Etdix.Zac. Hicoften
duur conceptio prc,curioris mirabitit ex punitione incrcdulitatis
in patre.Etprimoponiturdifta punitio,fecundo,fequensconfo
latio , ibi . htfatlu (l~1. Circa primum fciendum, quod Zacharias
verbis Arigcli non crcdidit, quod oftendunt verba eius cum df .
1 5 yndt buifcianti Et caufa incredulitatis fubditur .
Ego
MORALITER.
EiWK/riiwuatift/r.Magnum.n.gaudiumdebetelTedebonipa-
3njcreatione, quaf eft quaedam natiuitas .
Pndc hoc fciam} Per hac aute,quod dubitans facluseftmu-
1 «Pdemciilamocon 1 nsapertum cft os eius, & loqucba-
r°«ncdiccns Dominum , fignificatur quod lingua dubitantis
in
in fide fadia eft muta, quoniam eius oratio non eft Deo ac-
cepta , fcdhoroiiiis infidefirmieftDcograta. Ideodiciturla-
cobi, pnrri,a. Siquis veftrum indiget fapirntia ,poftulet eam k
Deo, qui oat on nibusaftluenter.pcftulet autcm infidcmhil
harlitans,qui cturo harfitat fimdis cft fiuclui maris &c Seqmtur.
Non cr^o xlumct homo ille, quod accipiat aliquid a Domino ,
Tom.j. y i
>
679
Glof! ord. & Nicolai de Lyra,
6"8
per craditionesI}hanfeoru difcifa minushabijis cftadge
I*ndu.ingrediturZachariastemplu,quiafaceidotuinclt
trare m lanctuanii, &c incelligeren< luiiiima myticriormv
Jeftiii.Furiscrac multitudo, qtnadii myiiicapcticuarc m
ncccliccii vtliumilitcr jntcndatcJoctoiuii) monitis . J}.
alcan Thymian
Aa Fiofum fenrx &vxor mcaproceflit,&c. # Chryfoft. Aeta$
intcmpcftj.njtura inepca.cgo gcncrans dcbilis , tcrra iten-
Jis.no autcm ccnfctur proptcr hoc dignus vcnia lacerdos,du
fcricrcrucxpuliiilat.quandocumque.n.D^usaliquod iiidi-
cat.oportet m fide fufcipcrc.Nam fupcr huuifccmodi difce-
ptare.continr.aaseft • _ .
a tEgo.n.fumfcncx.&vxorrncaproccflitindiebusiuis. Et l
" a Fortitudo Dei . b Aliasalsilio.
rcfponcicns Angelusdixitci . Ego fum Ga briel quialco*
b anteDcum,&miflus(umloquiadte, &harctibi£uange 4
' a Ced.Dai (ienuni quod rogatur vt qut dilcrcdendo loquutus eft.iam tacendo credere «.licar. r
lizare. Et ecce eris tacens & non potcris loqui, vfque i n die 6
quo ha!C fiant pro co quod non credidilti vcrbis mcis quc. mcduiia quaii dc i
c implcbunturintcmporcfuo.EtcratpIebsexpcdtansZa- 7
chariam, 6c mirabantur quodtardarctipfcin templo .E- 8
Per hoc.f.
grciTus autcm non potcrat loqui ad illos. Etcognoucrunt 9
d quodvifionemvidiiTetin tcmplo.EtipfccratinnuesiUis, 10
c &permaniltmutus.Etfa»Scumc(t,vtimpletifuntdies'' offi-
Ofricij Zachanz
cii eius abijt in domum fuam. poft hos aute dies concepit
tCc.il,b. animc,,vnde fequ C.
Er Tefpond. ^tngel. Eg«
fum Gabritl .
+ Bed. Qiiafi dic.it fl
talia homo promitte
rct impunc lignii iia-
gitarcliccrcr.Atcum
"Ft0 Angclus promittat,ia
dubitarc non decct.
# Chryf.Vtcumau-
cjias mcaDco mifsu
forr, nihil humanum
eftimcs cxhisquaeti-
Oidicunf Ncq;cnim
cx mc loquor , fcd
mittentis rclata do
nuncio, haeccftcnim
R nuncijbomtas.vcni-
"hilcxfcrcfcrac.
ni£,n.iiLituium Joa
agnufcit,quiadum
ct.ncs aicor;
diuinx lcctioi
rcnt.gratiamDd
lefumQinftumvc
ram, dcintcriorilii
11
b jtnte Dtum. Bed.Cum ad nos veniunt Ar.geli,fic excerms
jmplcnt miniftenum,vr tamen ante Deum mcerius per co-
jcmplationcm agiftant.Quiaetfi Angelus efi fpintus circu-
(cnptus.sumus fpiritus qui Dcus eft,incircunfcriptus efi,m-
pra quem currit Angelus quocuque moueacur vel mittatur4.
4« Sanftus.Ticus Boftr.Quod Angelus pro refponfo adferc,
ciufmodj eftV.Quandoquidem Angelo.qui Deo affiftic , fide
npn habes, ncque Deo qui illum miiic, credis.magifque rei
3r^pcultatem,quam dicentis virtutcm cofiderans,voce edi-
difii planc incrcdulam , proptcrea voce tantifpcr orbabere,
donecte lam cxp!e:a , 8i tuam in credcndo tarditatem , &£
Dei rurfum agnofcas potcntiam .
« Eteratplebsexpeclans. # Sanccus,Titus Boft r.Moras filen
tijquecaufam,quampopulusdifcereauebat,Zachariasnuci-
bus indicat.fiquidcm huc fpectat,quod Euangdifta dicic. Et
ipfc eiat innuens iU'n,& permanfit mu>us .
Bcd.Alle.PerZachariam facerdotem,faccrdotium Iudeo
ru.PerElizabeth,lcx(ignatur,quc^acerdocudo6trinisexcr-
citata,quafi vinliauxiliofpiritualesfilios Deo gignere debe-
bat . Sed quafi ftenlis erat , quia ncmine ad perfettu ducebac
ncc januam ceh apericbat . Ambo erat mfti quia lex bona,&
rnandatu mftum &C fancui & facerdoriurn U gale fecundum
difpcf itione illius tempons,bonum.f.inetum &C iuftu.Ambo
procefleranrindiebusfms.quialcgalisdcuotioteporeMoy
h quafi ln adolefcencn fliic &C effl oruit, fed aduemete Chri-
Q fto iam inciiruacur ad fenium.cu &C facei dotij ordo prr am-
bujones & concentioncs pontificum cofunditur, & ipfa lcx
per
rcpcnunc . Et hoc
Angclum, qu ...
Angdos otclinata
nunu iiicdiatons.I
credensmutusfit,<
mutus eft qui fpin
Jem fcnlum in Ji
noninteiligit , fici
ii magilierquaiivcrl
ratioms expcrspof
non docet,fed quaifi tacitis nutibtis innuit , quia ncc rati
attendit facrificiorum.neccuiat fcre dicta prophctatu.
to pcrmanenteZachariacon^ipii. Elifabech loanncni ,
licctpontificcs&:Pharifa:i,necipfiintrenc,nccauditoi
intenoialcgisiniraic pcrnuttancintCnoratame U
mentisChriftiabundac.Coccpami Eliz.ibeth quin
fibusoccultat. Siuequia Moylolegifet quiiiqueli.
ftcriaChnftiparabolatimdelignac.Seu quiaipfalexi
difpenfationeminquinque mundi xtatiDUSper MflH
facta vel dicta figurac,quia idco & mcarnatio Chnli
ta fcculi aetate futura, vel adimpletionem lcgs ctat
ra, reciefexco menfe conccpti loanms Ciuilii m
nunciatur.
d Et ipfe erat innucns ill>s,& permanfit rnutus,&c. Sme \
poralesactusindicarcmoliens.necexpi iuicns voJu
Cuifimilis populusludgotum, accuumfuoiumin
reddere rationem .
* Chryf. A vi gencratiua ad organa voc.lia vincul.; .
runtur. Nec mtuitu facerdot j ei parcitur,lcd ob n.ic p!i c
batur amplius, quiacirca fidcm ceteris prjrciil d<
4« Theoph. Sed quia verbum quod iugi aium > h .
teft etiam fuidum hgnificare . Quia bene c lis
non potens loqui . Conuenienccr emn i hxc Juo
Tanquam enim inobcdicns futditaccin iiicurrct.ck ta
contradidor tacjcurnitatcm.
e Vt mp'rtifunt,&c Quia vicis fue; tcpore , potifices
tantu ofticijs mancipati,no folum a complcxu vvo
^ ctiai
NICOLAVS DE LYRA.
1 EgoemmfuNt&cCtQd.tempusgewrandiinmetranftit, &in
ta tempits concipiendi .
% Et rcfpondens Angelus. ^tgwndo eius ineredulitatcm .
3 hgo fum G.yb.jt>igt luifa^cJus^lans profalute Ifrael, vt babe
turDan.pd. 4 Quiaftoantc . Licet enm ^Angcli mittanturin
rninilttriurn ptofalnte bommum,vt babatu W. b.i.tamenon receditt
0 contemplatione dtuina,& fu'd>cumur Dcoaftarepet iugem cotem-
plationcm .
5 Et mif.fum !o.5cc.£* parte Dci cuius reritas no potrfi impediri.
6 Et cc.cns txpropter wtredulttattm tuam . Tum auia ^ngelus
dedit.ftbiftgnum rtfpettu fvtttri impkndi, & penam ratione incredti'
litatisprtteritit. Tot enimfigna vcritatis concurrebant quodZ-tcba-
tias non potuit difcrtdere abfquepeccato,quia ^tngtlus appanut ei in
facrp loco,& exiiienti i» mmifterio diuino,nur,oabat eui ea qutper
tincbant ad omnium hominumfalutem & ad Dct gtoriam , ex quibus
dtbebat Zachari* cottflart, qund crat bonus iAngtlus,etper co/cquens
(juoderat verum ditlum eius,cum tnttiri non ptffit, ttin hocpcccauit
Zach.nias,quiaerede's feipfum bonum Ungtlum exprediSis circufta
tus(quibus ioncurrentthts nonpcrmittitur^ngclo Satbanf vttrans-
figuret fe i n ^Jngelum Ucis ) &■ tamtn non crcdidit verbo eius , & in
bocpcccau!t,proptcr quodf.-nitus futt.
7 Et crat p.cxU&M no etat tis Umnm intrare templum,fedatrium
taiiium .
Et
8 Et mi. quod car. Qiia oblatio inccnfinonrequirebat tat m
tcn pus .
p Et co.Tamen ntfcitbat qttalem . E r boc enim quod v/d^H
oem titis mtrabtlitermutatam ex coll<cutione cu-t Idng
loqui not> pottntem,conitc7urabant ipfum babuifje vifionem.
io Ec ipfe crat innuens.il.///g»« vifibiltbus , quia aua.
nonpoterat .
11 Ec factum cft, &C. Hic cot/fequenter ponitur Zaibaru
laiio,ncn quantum ad faqutU rtfitutionem , .frd quantum au
fromiffi coceptionrn. ,t um dicitur.Et fa6lumeft,vr lmplc
of.e .abijt in do.fuam. Quia tota hcbJomada qrua m tempio <
batSacerdos adhocdtpntatusm ttn.ib pianebat ,
propria ntgotia intcni us ad Diuina.Et ex hoc inohuit 1 bfueti,
aliquos religwfos fancla & honetia.f.quodiUe qui cfi tHbdemmm
pirtotam hcbdomadatn manet intra chuUrum,»on cxicnsndex
ra negotia,intent»s ad diuina,quia ilio lempore medius cfi , &fc
fltr tnttr conuentutp e? Deum .
1 2 Concepit Elizal>cth,&c.D^//c/ de caufa. Vna/ptia. lic
conccpta prole gauderptjamcn vcrecundabatur aliquantulu, eo 1
iam tranfierat trmpus vacandi amplexibut caufaproiis gencradt
tut Sarra dixit Cenefn. 1 i.?(.flquam co- fenui & Domjrm
tulus eft,voluptati operam dabot Q^aft iiicat,non decet , Mta c.
eft,quia magis voliut ccrtificari de uduentu rei antcquam id pn
laret .
1
tt
6h
L
UC?
s
.-' '
682
i .1 a domoru ingreflii abftinebac.Noftris aut facerdorib.
hs nocarnalis fucceflio, ied fpualisperfe&io qua.rit*, qui
ou id.epra.fto debet eflealcari, perpecuacaftitasind_cicur.
Amhroi. Occultat, quia partus fui erubefcit .etatem,
neLfenc&uielibidinr vacaile videatur,qu* etiam iniuucn-
tu nondebecexerce
Cap. I.
facerdote qui pro pcccatis omniu fe offerrer. In dic ieiuniorii D
conceptio Ioartnh pra.dicitur , quia per ipfum -affiidlio peni-
tentix erat pr.rdicanda .
c In men.aH.fe. Hie.Sirut fexto mcfe mifliri eft Gabriel Angc
lus a Dco n ciuitatcm CzMlxx , ita lc xrn millcnario m.flus
cft Lhriflu*.
rahlxa.,
nicaufafobolis.Et a vxor eiuSj&occultabat fcmenfibus quinque diccns. Quia
e];n lastatur carere 'ifSi*.
b fic fccit mihiDominusindiebusquibus refpcxit auferre
1QuoJ non opyi-biHjin Dom.ni. 1 Vicelimo cjuihto tiie M.iuij Domi-
nusconcepiiiscit & j>afl'us.
c opprobrium mcum ifltcr hom ines'. In tiierflc autem fcxto
d miflus erl Angelus GabrieJ a Dco in ciiii.rarcm Gajilea., cui
' Qiiia Naza_eus,id?l.,/ar,c.;r{arHf.ornm nuuciabr. tur tutui us.
nomcn Naaz.iretlVadvirginem defpon.atam viro, ct.ino- 4
a Iofeph,lahutor,qjiia faluauic.Ac^vmum i/imc,lic ifte Mariam ab inf-imia
t hoc refer.
mcneratIdfcph,dedobmoDauid,&nomevirginis Maria- J
Et ingrcfTus Angelusad cam , dixir. Aue gratiatplena 7
"»V<'i
0p obrio fterili ratis ,
qu opprpbrium eft
mieribus no haberc
B;,nQnhaberepr2-
ini niptiaru . Propce-
rejpfx ni;p:ia cele-
br.cur,&:coituscar-
cen.poce con-
cri qenerauoni excu
fet.Hincdaturintel-
iziuod iamnoncon
ue.bant interfecon
Hj concubitu, nc-
;n ea quasfcni-
:c non erubcfcerct coituryi.erubrfcerct partum.
da.lirubcfciconus parenrjsgua!id;Li:iu'fcitmvffcqiim
.d queoccultat fc.quia genuft filium.venicce be^
tjfjri;; txulut.quia geirjicprophecam,qu.eanceerubcf.e
hKncdxir.&qui. uiibicaucracririuatur &clamac : Ecce
vi daett vox faluratiohis cu_c in &_c.
mbr. Occulcac fcfpiopter pudicmaui, y t probaret fi veru
cpnceperar.i_Vif;«//^j q^nque . Hqceft, quinque milli-
quinquc libns Moyfi . auferre oppr. fterilitatis,
ceptKinisinfcnedyte.intechoui_nes« quod non fuit
luii. apud l^eum .
* ngencs.Ideodicic. Mcnfibus quihque . Idcft.donecMaria
ce ipercrA' i^tus eius exuluns cum gaudio prophctaret .
ficfecit Jied.Geflafunth^cinquit ioanncs Cliryfo-
^,mcnfcSeptebri,octauoKa!cndiS 0-tobns,Luna. 1 1.
'braturie.uniu Sccnophegij: inxqqihpciio qnmcipic
efcere,quiaiileconcipiebacurqui.dix.ic. Mc oporcct
fitc" fcere. Minoratacnimftieratluxa;ic.nc-
n iecundum lcgcm Dco facrificiaorteuencurqiiaia
: dcbent cu Baptiitaconcipitur.Et idco patcr eius inu-
to. : ,• quiacpottctfacctdocalia facniicia cctiarc veiuente
facer-
NICOLAVS D E LYRA.
me.au.fex. D fc> 'p"> cnnceptu pmcurforisjjic confequenter de-
Wftr cocept ti S.tluatoris. Circa qmdprimo ponitur ^ingelica jali*
WLStcmdo M iri& confo!atio,ilji.Que cu M.Tcrtio,'ilii conceptio,
■pixitautMarij. C rca pnmupr&rmtUtur tcmpusfultttationis>
ti:itur.lnmen au.(caconcepeupriecurfom,eiJii fuit coccptus in
5( inbri chca finem menfi :Saluator autem circa fincm Martif.
l iif.eft An.Ga. Q^od aitt bicponuturtot nota propna,f. ^ingeli
R >mginis,ad qua mitebatwfyonfi fui,& locr.hoc fwt ad oilenden
ii certitudinem b/fiori*. j Cui no.Na.Hor fnit,vt adimpleretur
p> betia lfi. \ i.a.vbi dicitur-.Egredietur -pirga de radice Ieffe,ar flos
4t iice eius afctndet.Vbifccudum reritati m Hibraicam babetur: Et
WareusderadiceeiHsafrendet. 4 Ad viig.de. Et*boc dinwa
WMtionemitlt'pltci rbnefaElu e\~if*t delponfaretur antequam impre
Wpur.Et accipvini aliqnx caufa: cx parte pueri,aliqujt e.xpattr ma
mp aliqudi exparte noftra. E v parte aut puerifuit cnnucniens ipsit
it rgme detyonfata nafc;, ne a'o i'i Idelibust.iuquant iilrgitimc natus
utr,ur.de dicit Amb.fuper luc.Quid ludxispnffei afcribi,fs na
adulterio videreturperferjni. SeciH:do,vt mncto con/ueto fcriptu
n yigtnealcg:a Cbrifti dcfcribcrcur pe* vvk >-. Tertio,vtpaitus vir
|i» &iabolocclaretur,Qumto,vtpuer natns alrfcpb ntitrireutr ,vw
icpaier eius ditlus cM,q'tii nutri.ius eius fuit . E v parte verb ma-
Uvuipiuntur alinux caufa.Trimo, quia per defponfationcm fuit im-
t» hapctna Lpidat'nnis,nc tanqua adultera calvnniarctur a Iudxis.
fl !«do,w per hoc ab infamia liberaretur. vnde dicit .Amb.fuper Lu-
tc fluhd defponfata eft ne temerattS, virginitatis adttrer ctur infamia,
ttjauis atuu< corruptAa piderttm infig"e prafcrre.T crlio^pi virgi-
* lofepbexbibcretur minisl:.riu,vt dutt Riero.hem cxparte noitra
"•piuntur quinq; canfx.Trimo,quia extcilimonio 'of.pb coprobatu
''■ mius Cbriftu tx virgiae natu,vnde dicit ^Anb.fuper Lttca.Locu-
f «rtteftis pudoris mantus ad'>ib:tur ,q<>ipoffet dotcre intwiam, &
vi'd'tare
h 1Non
-o!tmi'_d lolepb.lrd ad Ma.iam hoc iefett-rid.i-tf-tf. ... c Bed.Mariam.uis Itella-iel .lonii-
ria.qux iucem fluctuanubuj in la:cnlo ceruit, & di>mi»-™ touus mundi.
b
d Gabrici lic.Ideo Att
geli ex nomine aliqii
fignantur, vtcxipfo
nomine q.d miiiiftra-
turi veni-inr, demon-
flrctur. Gabnel fbrti-
tudoDei , quiaillum
nnnnac quiaddebel-
J.mdum diabolum vc-
riiebac.
e Jfd.vWg, Muliera
diabttJo fedu<aamor-
teintiil!c:Conrr,Tnui-
1 icr ab Angeloedotfa * repleta .
c
iVl «.^
[v 11 i. I i L K.
'"fte.u.crr. Hic.Et bh Angcius ad virginc mictit",quia fcm
f Et no.vv.Mi.Qit^m-
is te lntcliigis 111 huius fc
IreftAngeliscognata vMriiii itas
'^'marisftella.Be .O c;uifq
*".iPfluuio mter turbmcs Sc fpccllas magis Huttuarc qua fup
Iraambulare,refpiccftclla,vocaMana. 6 Et'm*in.adeam»
Bcrnar.
■
faiutemedidic.
Ke. Dc- defponfafa ^are rMar?
voluitnafci.vtp fofep^fv^xcremroido $&itffofl&& ntqaafi ^^ualauvl-
adulcera fagidarcf.lnquo &.impudicis virgifub. o.-.caiiarol- ■
l!cur,nechcfir matredniiuiiTc rnfamata. fic.vfr^t» folatiu vir-i,
tcfievi!-ginitjcishabercc,1v vi;di.:bolu.s mvifoiiu iirnorafer.
Fides etMarie vcrbis niaior^fcrir;iti.'r,.& men(i;u i-jcaurarc-
mouctur.Vf enirh culpam otnmbraiic Voltiitren'-iedac;o:n-
nnpta virgo. M.iluit Domlnus aliquos de' iu6 orcu ou.im do
macnspudoredubitarc. Si icbaceninilubrKamfainampu- -
dons.ncc ^oluicorriis fuifidcm rnac is iiiiu. js aftruere.
Amb. Myfiice.Mana dclponfita,fed virgo,:typuiS Cfl ecclc
iixqurj-eftimmaculata.fcd mipui.Oop^p-enos^icfpintu vir ■ '
go,p.ifr: nos fine gemitn virgo, Fc ldeofonMt Mana al jnu
pca,rib alm repleta , qu:a fmgnliE ecr.feh.T ■ipir-itu qiudem rc-
plencur, camen adfpecicm ccmp(.rali.< faccrd.itis.
f j£uegr.p. Gr. Verc gi ana pltma , qua prlma mter feminas
vi' ginicacis gloriofum muiius Deo obcuiit , qua: eoam idco
Angelicovifu(Si:alioquiomeruic,perfrui, qua»gratia'totius
auctorcm mundo edidit .
* San.Titu. B oftr.Quandbtjtiidem DeusadEuamdixcrar.
Indoiorepamsfiitos . lJropterca Arigelusgaudmm, perquod c
dolorolimdecretusfoluatur,virgimdcnunciat. *"
X)orni-
vindicare opprobriu,fi non agnofceret facramentum . Seckndo,qi4i'a per
boc verba virginis virginitatH fuam afft rentis tnagis credibitiareidnn
tur.vade dicit ^imbr.fuper Luta.Fidet Marim. verlis ma^is afrlhitur,
& mendacii caufa remouetur.culpa.n.nbumbrarevnluijfe mendacio vi
dcretur inattptapntgiians. Caufam aiit n.entiendi dejpoifata non ba-
buit.cum conibgypr.tmium & gratianuptiarum partusfitfcemidnu,
qtiA qkidem dnopertinent ad nofirx fdei firmitatem. Tcrtio,vt tollcre-
tur cxcufaiio virginib.qn&fphuaHtdam fuaincurrunt infiwia. Vnde
^Lmb.fuper Luca.J^on decmt virgtnibus finifi; a opinione viuentib.re-
lameexcufationis^rclinqut.tfttbd infamata quoq; matcr dht vidtreiur.
.Qjiarto,pcr (roc d, .'ignatur rcclefia qu£ cwnfic virgo, dcfponfata tame
ejt vni Vi,o,vtdicit ^i ug.lib.de fanclu virginitate.Q^b'to,qu;a en qubd
tnater Dhifuit dcfbonfata cr vi>go, inptrfona ipfiwfimui virginitaS
& matritmo/iiu bonorawr contra l>£retices alteri ittoruni detrabentcs.
5 Dc do.D.Hoc exprimitur ad oliedendu,rp Chriflus defceniu defe-
mine Dtmd,ficuf fterat f .ppbctas prehcl.-m . L cct.n.hfipb «0 fuerit
patcr S aluatprisytn virgu Maria dcqtta Cbrifius caml ajiiipfit,ft'it de
cadet-tbucu lofeph. QJ p> obatnr pe* boc 9, mulieres inhsreditate pa-
ternaftf cedetes no potcrat cotrabere matrimoniu nifi cu virisfae tri-
bus,nc jitret cofnfiofortittm,vt babetur ex dhifnla t^t*.'6.Heata Vir-
gofuit vnica Ioacbim patrifuojuccedes eiin hxrcditate.Ex qur> fequi
tUTitp ipfa & Iofepb cui defponfa: afuit,erant de eadem tribti.f.Dauid.
6 Et in A.id e. Be r.fuf Mijfus efi, duit <p ingrrffus efi infecreto cu-
bicu'.o,vbi claitfo fuf fe oftio orabatpa'>e n abfcondito. Si.n.conccptio
pr£curforis fuit dcnuciatapatri otcupato injacro officio, vt prxdiclunt
efijnuita vbabitius efl tp conceptio Saluatoris denuciatafuit virgini in
deuotione & oratione ailualiter exislenti. 7 Aue gr.pl. Quod expo-
nit Hieron.in fcrmone de affttmptione,& bcne plcna,awa cxterisppar
tcs prjftatur gratia: Mart# vero totafimulfcinfudit plcnitudogratix.
Item iilagratia non folum impleuiteius mcntcm,fed etiam ventrcmjn-
quantumjingularigratia Dcifatlum cfi ,vt conciperct Saluatorem.
Dimi-
iicniar.Quo>ingie!ic:s?In focrcco cubiculo vbiorabat patrcm
inabfcondico.Jccm Ambrof.Difce virgine moribus quefola
mintimispenctralibus.quam nemovirorum videtfolnsAu-
grlus rcperirct. 7 ^uegrattaplend. Hicronvuius.Etbcnc
plcna,qu:a czteris perpartcs pra:ftatur gr»cia.Man$ vcroft-
nuil totam ic infudit plcmtudo gratiac f
Tom.j. y t Qf*
683 GIof.ord.&NicolaicleLyra. 684
tiam.nunqna eam quafi peregrina t.->Ii' /alutatfo extcmiifl
c it4i(^"^lui'i.N.tttmvji ^•/r/tf.Ttirltat.iminWitaJalu
tirfnequafitamibariusnoram vocarex nonvne. Ne umt
jube't,&:quarc§rat'*p"nnam vocaueiit,p!enmsexpl'Cat.
.$* SaiK-tus Ticus Boiii.Qjod Auguft, I w n ifh yttim.V
icom4m
ve«
rcpida- d qualis cflet ilU falutatio .
efl A' c .? ****
«aijus Maria : ihuenifticnim gr;
ic omncs af- f jcs ,n vtcro^ & parics filiurn . & yocabis nomcn cius lefurru. ^ gg
Cri.HinCUI" 5H:cvcinmDfiiminDco|>atie. IV l^
iiHcres pto- g Hiccritniagnus,&filiusalciifimivocabitur. Etdabitillidns " ^™
udons imi-» * p ' 12 n.*mint
0 a Dam**ttttm, (^uamnouocnfticatisamofcadcclcfliafu-
A flunr,& poftmejiantcbutoana narura.omm plenuudiiic di
iiinicat sconfeciauit.
b frn.difotn-xmntifibiu. Quzfinccxemplomulicbriscon-
ditionts,* vnt:o,&.matcidlA Dcumgcnuit,
c Ju.baa tfi ,
Quiantfticbatliprc. a pominustccl,m , benedifta tu t m rhulieribus . Quaccum
tlim jn hltUrUin ^ ( Moiehuniln*ft;n;i t.m.cieAngelicavilionc, {tc»rinl>|Uf Ulujiuone . '
1 ■■*•*-• dS'qUOd US ct aud,,ret » turba'ta c,t in lcmicme cius» * «#»Wt
Beda. Trepida- d qualis cflet iiU falutatio . Ec aic Angclus ei ; Nc umeas
M««.liuim^fl X- #• * Hicverwuhomineniderubit.intianiaienii twli A"(;clmall.
»c virtmiiiii i-i' > t*. v .«..•• 1 i^v j. _ •» a
ad ocj ' viriingrciius Mana : inuemfticnim gratiam apudDeum. t Ecceconct- 8
fuuerc, Scomnesaf-
atus vcrcri "
fcant mul
poliiq p
tari . Solamfincco-
rmtc Angclus rcppcric , nc quo generc de hominis depraua.
retur nffatu .
•je Atigtift. Dowi-jKJ/etum.Magisquammcctim.Tpfecnim
£ in tuocftcordc, intuoficvrcro,adimplcc lncnccm, adim-
plccveurrcm.
* Grarcus.apud San&.Tho.Hoccftaucem cociuslcgacionis
complcmcntum Dcumcnim vcrburn, vt fponfum iupra ra-
tionem vnionem crficicnscanquam ipicgcrmmans, idemq-
germinatustotamnaturainhunianam iibnpljconfirmauic,
vlumura vcroponicur,vc pcrtcdiflimum & compendiofum:
tcncdttla tu in mulicribus, Vna fciliCCt prx cunttlS muhcribus.
vt etiam bcncdicantur in te mu!icrcs,ijcut maccrm filio,fcd
niaguvccrquem vcnfque.
d i^atisefjet. Ambroiius.Exverecundiapauet,exprudencia
nouambencdidionisformulammiracur. Erubuit Elizabcc
d t* culpa,Maru de vcrecundia. In mulierc enim modus adhi
bctur,in virgincgraciapudorisaugccur.
$ lb. Id. At&cndevirginis&:pudicam,&prudcnte,&ani«
immtimulcSs vocem.Audicalarcicia^diCtumcxaniinauic . Ec
-ncque manifefteobftitttperincredulicatc, ncc ftacim parc*;
c-x l ••.jitacc. Qua* lcuitacem dcuicans fimul &Zacharia* duri-
tia:n,vndedicitur. E' cogtt.&c Nonconccpcio , nam adhuc
ign jrabacimmenfltacemmyftcrij , fed Salu tatio , nunquidli-
bidmofa,vta viroad virgincm,andiuina> dum Dci taccret
nientionemdicens Dommus tecum.
■fc Arrbrof. Bened-diomsetiam nouam formulam mira-
batot , qu«e nuiquam cftance comperca, foli Manx hxc fo-
nabatur .
* Ongenes . Si cnim fciuiiTct Maria ad almm quendam fi-
C milem fattum cllc fcnnone,vtpotc qua: habcbac legis fcicn-
tiam
illi cnni alijs im
conHini*crat,fl'qt
umltialijante'
gnti.iin apudl)
iniienc*rtiMt; Acv
quod fubiung
p>*. Etcmcipt
ricsJiUtm . ld noh
comnume ft
onis i
ocatirein<
num nofti
1? nonaliimdeq
ipfotnetvirginis vtcro, carnis noflra: fiibftantiam fufccp
piantim taciat .
f Eip*ricsfiL.^m. * Grcg. Nif. Quoniam co'ntin"itfpci
litcrditiinumconcipiipintiim,^ ipiritumparerel
fccundum ptophecam •• Uc^adJid.c'. Kt ptret filium.
-X Ambrol. Ncm autcm omncs fiint ficitt Mana, vt duiv,
-Spiritu fantloconcipient vcrbu.-n p.iricnt . Stiu.11
abortiuumexcludant verbuni anteqiiam p in iiu,fo
vcero Chnftum habeant,fcd nondum formatum.
g icfttm. lefus Saluator.iiue faluraris dicicur. Ipfc enim
uum facier,non populum Ifracl, f dluumpopulum.iiiK
prxputio.Uue cx circuncihone.in vnum ouilc ftib vno pal
re congrcgatum .
4« Sin.Ticus Boft. M'cricoIefiisappc]!.ituscfl,qup.fji'L
noftrarcaufj. inhunc muiidum liigrelfus eft Q^i
dcm nomcn hoc Iefus in Grarcam linguam u .
Cuvatnxfixvitxiwiv, Hoccfl Dci falutcm ficfanitarci
h ti.i. ertt magi.u*. Bed.Arr.bi .Non quod anrc partum vi:
n:s magnus non fuerit.fcd qui.i potcntia quam filius Dci
turalitcr habet , homo cxtcmporc crat acccpturus, vc,
fit periona,homo cft Dcus.
Bcd.Ioannes,magmis,vthomocoram Domino. Hic 1 .
gnus,vt Dcus Sc Dci hlius.Ioannes magnus mcrito abflii
tu',quia vinum 8c iiccram non bibitihic magnus potencial
turc, quia cum pcccatoribus comcdit .
* Ongencs.Vidccrgomagnitudincm Saluatorisquor|
doin totoorbcdirrufaiir,aiccnde m ccelos, quomodo co ■
ftiarcplcucntidcfccndc cogitationead abyflos, oc videil:
cum defcendifie : hoc vidcris.pancer incucberis operc cc •
plecum, hic magnus .
Sedem \
NJCOLAVS DE LYRA.
1 Dominus Cccum. l^on tantum pa ejfi •;tiamtpotentta,& pr&-
fentijm^uaitir ift in omnib<s rebus.T^ec JoIihh per gratiam,eo modo
quo e(i m fantln borninibus , jed etiam\per cai nis affumpiiottem , qu a
corpus diuinitatis vnitum , fuit formatum de beatnc vtrginis purijfimts
fa*gnirHbus,& mtra vtfceravirgints latuit nouem menjibus .
Z Benedicta t u m tnul . ldefi#r& omnibns mnlicribus,ide\lyomnct
mulitrt\ bntcdtcentur in te ficut cr viri infilio .
3 Q^u.ccurn. Hic conjequenter ponitur virgtnis c"nfolatiode duo-
b'ts.T f' iit ida ptioue filu.Secundo,de modo conc;piendi,'bi:Dixit
autcin Maria ad Angclum . Circa primum fiiendum, quodbeata
v:tgofuiilat'at vtdetc^dngclos , c* ideo de appariuone Jingelt non
fu:t admtrata& turbatajcd defalutationeinfoltta, atiiamhil mirabi-
lius t jlvere bumilt quam fuaexakatio , & idco cttm beatavirgotffet
hu /iillima, tuditnsfaluiationem tanue cxallentix turbata fuit non tur
battont tncrcdulitatts.fickt Zacbarias, vtjupra diclum eft , jedttirba-
t'-oue actn iraiionis.ldeo bcnc diiittir .
4 Turbata eftin fcr.eius. Scilicet ^fngdijion autem in viftone.
5 Ec cogitabac. Q^od enim turbata fuit , virginabm vcrcumdiam
hHmUmoJttndit . Qncdaiittmcogitauit de tftafalutationc,dcclarat
prrdtiiiiam maxtmam Mar,te,er ideouingelus eam confolatur dicctts.
6 Nc rimcas Maria . defalutatione mfolita. Cum caufa (ubditur.
inue-
7 Inuenifti enim . t^pnfol <tr. pro tc , fcdpro totc humano
Idco fubditur . 8 Ecce concipics in vcero. Uuiahxcco
non efifatla pcr apertionem clauJUt Vi>ginalis ,ftdper vtrtutc
tujjantlt imra vterum virginis corpusjnuformantts .
9 Ec panes filiu. ytrgopermancns inpartu,ftcut &in concep _
10 Et VO.no.e.Ie. ?vj"i dtcit iinpo>,cs , quia hoc nomenfuit
turn a Deo patre,fccundum quod fuerar ftzdiclFtperlJa.Tropr
yocabttur tibi Homen nouu>n,quod os Domini nommauit. Sed ii
men fuit diuuigatum per ^ingtlu ipftMarix & Iofeph, vpert^
1{omen eiiam trnp Jttut/, eH fi cundum prop<ietJtc»' futuram,"
lus humant gcneri, futma eratpcr hjum . Ltkoc ifl cp dtxit. '■
ipfllofepb Mattb.i.d.yocJjn nomen ttus I>fum: tpfeenimfal-
ctct pnpulum fuitm a petcatis corum . lefus cnmfalus interprt
11 H ;c ei it mag. St mper enimfuit magnus Deus , fcd futums -i
magnus homoy& mignus Troph' t.i, fecuitdum quod dtcitur !;■
Trcphetamagr.u' ju.rtxit tu uobis .
Ii Ec fil.us iliiffrmi vo. Idtfi , 'pftus Dei quifdus eft altij
homo tntm altus efi tnter creatttras corp.irales,fed~4ngelus altw
autemfolui aiitffimus . Iiiaetum fiiiatio Dei acapitur bicperr i-
tam, in oinnibus auttm aliis quantumcumquc fanclis efi lantu
tio Det po adcpttorcm .
• V —"%• f* * HMOl*» »»"'1 i/t ,
1 3 Et dabit illi Do.Deus fc.D J. ContrariJi videtur pcr boc <
babert
i
• MORALITER.
t Qys cvm audif.tur.efl. Quod turbara fuir virginalis fuit vctc-
cundixQj.-dnon Ff*iturbata,ctifl.intie.Qiiodcocuaiiitqua
lis ciict !lla falut.itio,prudctie V"dc cariir ecclefla^Virgo pru
dcntiffinia quoprogrcdcns, quaii aurora valdc rutilans,cV:c.
^ tytimtasAfarM. Bcrn.ird.Solcnc vugincs (qux vcrcvirgi^
ncs
ncs func ) femper cflc pauida: , &: nunquam fecurx , & v 1
incndacaucac.cttutapcrtimcfccre.Diciturcnim.i.Rci
quod Th.imar cum fratrc fuo credens efle fecura , fuitab
dem violcnterdciiorata.
8 Ecce con.in vte. Iam cnimeurn perfldern &dcuotionc
ccperac in tordc f io.Ec hoc modo debcmes cum coapc
iidcin Sc deuocioncm,&: parcrcper fdnitara operacionct
Ett
■n
%
L
UCX
Cap. I.
686
% { SedemDauidpatrtseius Bcda. Ideft, Ifraeljticam plebem,
a jj |);.ti;d& filij eiiis teporalis regni gubernacala prarbue
vocaretregnum. Ec non folum in vna
piam.nempe vt virgo pareret.fa&utn fuerar, neq; in pofto D
rum vnquam futurur» erat.Qyare Angehis qu.eiicum to bo
nam partem accipiMnodurmjue bis verbis t-xponir.
c Spiritufianilui. Spiritus fupcruenicns m virgine, & men-
te illius a forde vicioru caftificauic, vc cekfti eliec digna par
tui,&in vcerocitis,
a In pratlenri vita corda inliabirans rfgaabit In futuro dc exilio ad gloriam vocanj.
a Deus icdem Dauid patris eius t & rcgnaabit t in domo la-
a Beda. Ifaiaj, Et pacis eiu» nonerit finis.
In fzculafzculorumlaudabunrte.
cob in zccrnum , & re^gni eius non cric finis Dixic autcm
a Amb.Liquct,quod faciendum ciedir, quzquomodo tietquzrit. b Vt concipiam & ua-
riam.qua; in uirginitate permancrc difpolui. c Ecce tangit quod ipfa uouerat ca-
uitatein.
b
JntHuius regnum fpintualedatum elt Chnfto. qii difpo
jum cft a Deo,vt de femine Dauid incarnaretur,qui illam
ntcinperpetuum
teIudo:orum,fed
7iiabic in domo
in acernum,
r,incocaeccle
1 qux pcr fidem &
jnfcffionem Chri-
ljad patriarcharum
ircinet fortem. Si-
1 ii. ; J*.T>~
in illis quidePa- b Maria ad Angelum : Quoamodo fiet iftud, quonfam virii non
; tarchani forte na
tSiue inhisquide
H-aftroincifiinOli
Wljllbonam lUntin- - a Quia non per uirilem coitum
Blti.
*Bafilius.Nonau
inin.m:itcnalife-
( Dduid fedit Dominus traflato Iudaico regno ad Hero-
,ni,fedfcdem appellat Dauidinqua refedicDominus ,
Jiflolubileregnum.
*Chryfoftomus.Dicitautem ad pra:fens Domum Iacob
i qui de numero ludcorum crediderunt in i llum,vc eni m
ulusdicit. Nonomnesquiex Ifraelfunt: hifnntlfraeli-
Jedquifunt filij promiiiioniscompucancurin femine.
! Quomodofiet . Ambrofius . Cum Sara riflt depromifsio-
i Dci,& Maria dixit.Qupmodo fiet iflud,quotiam virum non co
i >fco. Cur non fuerunt muta:,ficuc Zacharias <? Sed Sara &C
Jirianon dubitanc faciendtimquodpromictitur, fed mo-
t t\ requirunt.Zacharias qui negac fcire, negac fe credere,
tilmm auctorcmfuarfideiqusnc ,&:ideoaccepicfignum
rcndi, quia figna non fidelibus fed infidelibus dantur.
kda. Legerac Maria uirginem panturam,nondubita-
c , fciebat enim quia impleri oportebat quod ab Angelo
r iciabatur. Sed quia quomodo fierec non legerat, ncc ab
i <;eloaudierat, quo ordine lmpleri debeat, requirit,quia
r ; lttyfterium a feculis abfconditum, a Prophetis non pra;
c tum , ab Angelo eft rcferuatum.
r Sanct. Titius Boftri . Neque enim ante eiufmodi quip-
piam,
redemptoris corpus
fuaoperationc , non tfuperdomux
virili femine.creauit
de carne virginis.
Vndecc idefpiutus i
nominatur altifTimi.
Spirituffanili . Nomc
eft omnis gratie. que.
< cognofco ? Ec refpondcns Angelusdixic ei: SpiricufTancStus \ aDeoinfphacur.r/r
a Conna incentiuauitiorum. Dabittibi umbram contraomnem tribulationem. 7 tu* altlfjimi obumbr oblt
fuperueniecintej&virtusaltiflimiobu^mbrabictibi. tldeoq; 8 tibi- Abfconditc in t mt6,A
a Quia non per uirilem coitum. i 9 AegVptUm fugien-i'^
A & quod nafcetur ex tc fandtum , vocabitur filius Dci . Et eccc « do-Vel, rirtusaltijfi-
e 12. miobumbrabittibi.Vo
teftvtraquevSaluato
ris nacura intelligi,quia vmbra a Iumine & corporc obiefto
folec fbrmari. Et virgo ficut purus homoplenitudinemdi-
uinicatiscapere neqmbat, fed vircusalcifsimi obumbrat, du
incorporea lux diuinitatis , corpus fufcepithumanicatis, vc
fic poflet Deum paci.
* SanausTitusBoftri.AtquomodoChriftus,qui,Apo-
ftolotefte, Dei vircus eft, fuperueniet ? Sane tii vim catlitus
allabencem non cernes, interim my fterium illud, quod fub
lcnfum non vemt, fabre cffcftum dabit.
d SanQum vocabiturfilius Dei.Iefus nafcicur fanaus,qui con
ditionem natura? corruptibilis vinceret,& commixtionc co
pula: carnalis conceptus non eft . Nos conditione corrupti-
bilis naturxconftriai, per gratiam poflumusfan<aificari.Et.
congruir, vc qua? concra morem virgo concepic, fupra mo-
rem humana: confuecudinis Dei filium gcncret.
e Etecce. Beda. Ne virgodefperetdepartu^accipicexem-
plum fterilis anus paritura?,vt difcat oia Deo pofsibilia que
ordmi nacurar videntur contrana. Vel,non quafi incredula
exephs hortatur ad fidem,fcd credenti qu? audierat amplio
ra rcplicat myfleria.vtqux Deum virgo erat pantura, praj- ^
curforem quoque de anu flerili nafeicurum cognofceret.
Cognata
NICOLAVS DE LYRA.
h eturHicr.2i.g. de Ieconiarcge Iuda: Scribam virum iftum
fiilem, nec ent de femine eius qui fedeat fuper thror^m Da-
u . Beata autem virgo Mana de qua n«us eft Iefus tfefcendit
& econia.vt patet Matth.i.quiaponiturinChnftigenealogia.
Lcnduquod Ieremias loqmturde regnotemporaltipfius Da
I ,inquo nullus poftea regtuuit dc femine lechoni.cquia Ioa
j Hircha & aliqui ali) qui refumpferunt regium nomen in Iu
i lante Herodcm Afcalonitam, non fuerut dc tnbu regia.fed
tribufacerdotah: Chriftus etia qm defcenditde Iechoniafe-
ndumcarnemper virginem Manamnd fedit fuper thronum
] uid loquendo de temporali rcgno , imo iftud negauit coram
] ito , dicens. Regnum meum non eft de hoc mundo.Ioan. 1 8.
gmneninrefurredtione fua accepit poteftatem etiam in quan-
I I homo fuper omnem creaturam , lccundum quod ipfe dicit
ltth.28d.Data eft mihi omnis poteftas in cejo & in terra.In-
Jmtumenim Deusnon accepitaliquam poteftatem de nouo
:intempore.Angelusautemhicloquitur de rcgno fpiritua-
Ik ce^lefti , quod figuratum fuit per Regnum Dauid tcmpora-
] licut & celefhs Hierufalem per temporalc.vnde & fubditur.
Etrcgtabit indomolacob intcternum. Id eft, fupcr eleclos.
edomoenim A braham & Ifaac aliqui fuerunt reprobati,ficut
iiael & Efau, fed in domo Iacob omnes eius filij a fanftis do-
hoc quaefiuit beata virgo dicens. 4 Quufiet. f anquam enim
certa de fafto, quxrit de modo fiendi . Cuius caufa fubditur.
5 iluo.vi. noncog. Ideft, non cognofcere propono. Secundum.
«nim quod dicunt doftorcs catholici, beata virgo antequam dc-
fponfarctur Iofephhabuitobferuantiamcaftitatis virgmalis in
defiderio, non tamen fic vouit exprefle, fed cum poftea Deo or-
dinateeflet eidefponfataquieracinfimilipropofito,fimul emi
ferunt votum . 6 Et refpond. ^ing. Ad declarandum modum n„« ™;n\^
concipiendi. 7 VtXteiSpmt.fu.mte. Ideft,nonconcipicshu nes qne; Ca-
mano modo,fed diuino,quia non virtute teminis virilis,fed vir- tholicae cenen
tute fpirituffantli : Et bene dixit : Superue.in tc. Quia prius ve- lur« .
nerat Spirituffanclus fuper virginem adhuc in vtero matris exi-
ftentem eam ab originali purgando,vt communiter dicitur.Vel
fecundum alios, vtcommunitcr etiam dicitur a peccatoorigina-
h pneferuando. Sed in conceptione filij Dei fuperuenit fpintuf-
fanctus, 1. lterum venit ad conferendum maiorem gratise pleni-
tudinem qu$ non folum fan&ificauit mentem,fed etia ventrem.
8 Et virtus altijji. Id eft, Dei filius, qui eft Dei patris fapientia
6 virtus, vt dicitur 1. ad Corin. 1 . p Obumbr.ti. quia in beata,
virgine fub vmbracarnislatuit virtus Deitatis. 10 Ideo.&c.
Dicit fanftum abfo!ute,abfquedet erminationc,quia fi dixiflet
fanctus Deusvel fanftushomo velaliquidc6fimilc,noexpref-
fiflet fanctitatcm eius complete,quia in eo eft fandtitas diuina &
onbus inter elcdlos funt computati , quia etfi aliqui pcccaue- ^ihumana, & quicquid fanft itatis pot cogitari in quacunquecrea-
-nt, panitentiam egcrunt.
Etregni eius non eritfinis . Chnftus enim non folum inquan-
iin Deus.fcd etiam inquantum homo regnabit in aeternum,nd
I umfuperhomines,fcdetiam fuper Angelos.
Dixit a'item Mtri.i ad ^tngcl. Hic confequenter ponit" confo-
1 io Miria: quantii ad modu concipiendi, licet.n.crcderct firmi
: verbu Angcli implendu de coccptionefilij promilfi, quiatn
igdus ad plenum non cxprefferat modu concipiendi, ldco dc
hoc
tura,cminentius eftin Chnfto,ideodicit fandii abfq; determi-
natione. Sirut et dns dixit Moyfi Exo.j.d.Hgo fum qui fum,lic
dices filijs Ifrael: Qui eft mifit me ad vos : vt per hoc oftenderer!
quodplenitudo effcndi, immoinfinitaseft propriaiplius Dei.
H Focabi.filins D«'.Non adoptiuus ficut ahj,fed naturalis.Et
ad maiorem affertioncm declarat Angelus diclu fuum per exera
plum.cumfubditur. 12 Etecce Elizabctb, &c. Vtquifupra
naturam conceptii dederat ftcrili daturus crederetur & virgini.
Ethic
MORALITER.
ttreg.in&c. Quiinterpretaturfupplantator . Inillis enim
uifupplantant paffloncs inordinatas & vitia , regnat Chnftus.
jutem qm fupplantantur ab enSjdiibolui*
Spiritufit
f Spirituffanc7i4i,&c. Prius cnim in cam venerat m fua fancti-
ficatione, & fuperuenittn filitconceptione.
1 z, Et ccce EliZabet^&a^Qjix fenex erat & fterilis,& tamen ex
Dei dono concepit & peperic filium maxirni valoris, Sc pei
hoc figndicatur , quodaliquando perfbnx prnueclsxwto, Sl
Tom.j. Y 4
£8
7
GIoford.&NicolaidcLyra.
^88
A
Angelus , qucm vi iftur qua: in motanaprogrcditul
ficanimaqua: vcrfi&m t>~i concepit, virtutuin cacumirl
grdiuamorisconixendic,vcciuicate I:ida,ideft,coi
nis iV laiidisarccm pcnccrcc , &c vfq; ad perfcctioncm fidel
jpei,& charicitis, quafi cribus mcntibus in ea commocccu i
d Exurgens auitm M,
a Cn^ata tua. Q"M'a de cribu Leui , id cff de rribu.Dei.
Bc Tcjd Aaron qui • ' I .em er ic, acccpic
vxorc d i ibcth ,forore Naafon. Et mpode-
j.Par.n.4, ris Daui d lcgirmts , qd Ioiada pontifcx vxorc habmt de tn-
bn eeh filiam Ioiam , vndc vtraq; cribus regahs
canc . ri. . r _
Elizabct cognata tua, & ipfa concepit trlmmin Icncttutc
Miinds. Aconccptione.
Et hic mcnfis cft fcxtus llli Cjux vocatur ftcnhs , quia
crit impoflibilc apud Deum omne verbum. Dixitau-
a icccprompuobcdiemU. Vi dicimr. FiliusanciUi tui.
Fut Bnc virili rctninc conccptus in uiigmc.
fncilla Domini fiat mihi fccundum
Pa*
.1«*»
coniunChe. Hc Ma«
ria & l.ii/.abet co-
gnacx.l ur,
vc dc vttaiiticinbu
jncdiacoi nafcatur,
qiu rcgnac in icer»
num,&:clifaccrdos
in ctcrnum fccundu
ordinem Metcbifo
dechEccoiiuenicvc
cum alccradcfpiri-
tu conccpcnc , al-
jj tcra fpirttu rcpleca
iua.
non
b tem Maria : Ecce aa
c verbum tuum.
f tionc ln
Et difceffic Angclus
ab illa- Exurgcns au-
d ' i Nonrcurtatafyoxiusiti^m, b Non gaudctdiuinpiibhco uioVri
ctcm Maria in diebus illis, abiit in montana cum fcitina-
a Vr grandsaz ptltgnanti .uucncnla dcferuirct.
ciuitatem Iuda,& intrauit in domum ZachanaTj&: fa-
dc dono qucd cm acccpiuc didicctat.
riain dicbnsillis, aln,
in montanacum fefl\
nationc in ciuitatcm .\
da. Ambrofius. Ko
incrcdula dc oraa
lo , non inccrca tij
nuncio, non dub
cans de excmplo fc
lxta pro voco,rel
giofaprooHScid,fi|
ftina progaudk>,vJ
tatElizabeth,&esl
io dem humilicatcqi
" Angelocxhibuit.n
nrnnhi-«t-Ilierir Secfl ■ O^aii^onpratuijn^deaonyquodcsmacccpiiicciaicciat. - , ■ * .ttngClO CXmDUIt.l
dumcamcm quoq', 8 ItfWUU EllZabtth. £C faCtum dt. V( audlUlt falutationcm J» minibus.
luoq
videantur fuiilcco-
gnatar.quxiecutidu
Deum fpintualis cognationis confortio non carebanc
* SanctusTitusBoftri. Admirabili aurem fapicntiffima-
quc {acrofantti fpiritus gratia , Sc prouidencia faftum efT,vc
hxcquoqueZachariajconiuxpenndeacque Aaronis , Eli-
zabcch appellarccur,quo nimirum per nomintim cognacio-
nem,hanc generis propinquicacem, cx prima illa Ehzabeth
proucniiTeTiquido difcamus.
b Eccc ancilla Do. Non defingularitate meriti fecxtollit,
fcd fuecoduionis & diuinxdignacionis per omnia mtmor,
feancillamilliuselie facetur, cums macercligitur,&r cum
magna deuocione ptomifiionem Angeli optac impleri.
•je Sanclus Ticus Boftri . Hxc facratiiTuna virginis oracio
hucccdic. tn cabulafum,quamuis fcripcuram excrpere ido-
nca: Scnbac in mc lcriba ille, quodcunque vifum fuenc, fa-
C ciacdcmcvniuerforumDominus , quicquidlibueric.
c Et difceffit.hcdz. Accepco virginiscofenfu, celcftia pecic
■ Angelus,
3 berecurat.Et
tnim minoril
periorvcminoradumccur:vndecicobencficiaadiiaiisM|
nx & dominicx prxfcntia: dcclarantur dum fubditur . Ei\
Clnmrflvt andinit.
* Chryfoftomus . Vel aliter cclahatqux fupradiiftafu
in fe virgo, ncc cuiquam hominum p.i nitno ;
dcbatarjillispoiTc fidemadhibcrinurandis relatil
magis purabac fe paci comucia ii diccrec, quaii volci
proprium p.:lliare.
e Et intrauit in domv.m Zacharix. H:n c difcant fan£tx mul
rcs,qua fedulitatcprxgnantibus debeac cxhibcrej^^H
f Et [alutauit Eli%abcth . Beda. Priorfalucac,quia»^^B
quaitto caftior, canco humilior fic . •
g yfaudimt f.tlutationem, &c. Bcda. Ambtof. Ordinc nnr
rx pnor Hlizabech audic voceni , ied racionc i>
loannes exulcac, quia prior fencic graci3m,quia licu
rix , fic lfte domini fencit aducncum.
# a E.i
NJCOLAVS D E LYRA.
1 Ethicmenfts. Scilicecmcnfisinquoipfaconcepir.
2 Quk »oc<jf«ry?er//«.Eiusenimfterilitasatanto tempore iam
crat nota,quod iic vocabatur: Veruntamen,quia iftud exemplu
non eifvfqucquaque perfectum , quia maius eft virginem con-
ciperc quam fterilem , ideo Angelus inducit rationis efhcaciam
<x Dci omnipctentia, cum dicitur.
5 Quia non erit impoffibile. Id cft, faftum : qoia dicerc Dci eft
facerc, fecfidum illud Pfai. 148.8. Dixit &fa£la funt . Qnicqmd
cnim contradiclionem non iroplicat,totum eft Dcopoliibile,cu-
iufmodi cit, virginemconciperc.
4 Dixit autem Maria. Hic confequcnter ponitur filij Dei con-
ceptio:quia Mana certificata de fa£to & dc modo ficndi afTeniic
fldc & deuorione dicens humihter.
J Ecce ancilla Domiui . Supcrquod verbum dicit Bernardus :
<cMjaecttcamfublimis humilitas , quaecederenefcit hononbus,
infolefcerc gloria ncfcit ,mater Dei eligitur& ancillam fe no-
minat.
c> Fiat mihi fccundum verbum tuum . Quod ftatim faftum cft4
quia virtute diuina conccpit iilium.
7 Et difcejfit ^ingelus ab illa . Peratto nuncio1&: filio Dei con •
ccpto.
8 ln dicbus illis. Poitquam defcriptus eft prxcurforis &: Salua-
toris conceptus, hic cofequenter defcnbitur v triufque ortus.Et
primopra:curforis.SecundoSaIuatoris,fc.cap. Orcaortum prac
curfons prxmittuntor aliqua praccedentia . Sccundoaliquaor-
tumcohcomitantia, ibi. Maufu autem. Tcrtio, quxdamortutr^%
confequentia.ibi. Etfh&.etl dicollauo. Circa pnmum triapo-
nuntur. Pr.mum cft , exultationafcitur» mfantis. Sccundum e(t
mfpi-
lnipiratiomatris , lbi. Etrcplcta esl. Tcrtium, dccantatio
nis,ibi.Ef aitMaria : Mirabilis autem exultatiopuen nafi
fuit propter- prxfentiam Domini fuiin vterovirginali, &«)|
prxmittitur aduentus Marix , cum dicitur.
5? _Ex ^twj/rfewMiina.Aquietedeuotionis&orationisqi
crat prxaia omnibus operibus fuis.
10 jlbiitin mvntana . Quia locus vbi manebat Zachan..
ahior G ililxa , a qua recetlit Maria.
1 1 tittnfeflinatio, Vr oilendcret.quod virgo non debet ■
ri in iocopuMico,necibicontraherccolloquia.
1 1 Et faltttaiiit Eli^cbeth. Tum quia crat humillima.tun
crat iunior,& idcoprms eam falutauit, & quiaad cius obl
vcnerat.
I } Etfafl. cil &c. exnl. inf. Congaudens ad prxfentiam I")
Hocaiitduobus modispotuitfieri fm quoddicit Augult. V M
modo fic,q> loannes nondu natus cognofceret pcr fpintu
cltim dnm prxfente in vtcro virginis , & £m hoc oportet d
quodineofuit accelcratus vfiisrpnis. Aliomodo, iictp |o
noncognofccret prxfentia Saluatons, fed matcreius qua
bat vsuioms . Illa tn motiopuen & exulratio t.icta efi a 1
dectaratione fanftitatis virgiins & prolis in e i cxiitetis, li
beato Francifco legitur , qd aucs r6ne carentcs plicatiom
atteteaudiehatach vcrbaeiusitelligcict. Quodtaclueft
ad approbatione pdicationisvin fancli.Neutrutnmodu -
romate alfcrit Augud.fed dicit, qd iiue lioc mo tiue 1II0 ta£ta 1 1
rit difta cxultatio, attribueda tn c(I diuuio miraculo.
tis pater,quia non poterat fieri per natuia.Aliqu» autem .
polltores dicut detcrminatc, qd fact i futt dicla cxultatio prn^
mo: VfidicicGrccusexpofiror: ProphetapareteacutiU:
auf
M O R A LTT E R.
bnmsoperibusfteriles cxdonis fpirituffancli faciunt roagnum
fruftuminecdeiia Dci, ficut patct de fanclis Dionyiio& Au-
gultuio , qui proueftx xtatis vocati fuerunt ad fidcm Chrifti.
5 Ecce ancilla Domini . Ber. Quxefttam fubhmis liumilitas,
Sux ccdcrc ncfcit hononbus , & uifolefcereglorfa nefcit, matcr
>eicligiturcV:ancillamfcnommat. 8 Exnr.au. Ambr.Qua
1.1111 Dco plciunitiadmontanaconfcendercr. Cv.mfcflina. Am-
brolius. Difcite virgmcsnoncircnncurfitarc pcr alieiias xdcs»
non dcmorari inptateil, non aliquos in pubiiroin:mifccre fcr-
rnoiies , ccce M ana 111 domo fcra , fcitinat in publico.
t Ec
F.tint.in do.Zac.&c. Arnbr.Difcite vos fanclxmulieres fedt
tatemquamdebeatisprxgn.mtibus exhibcre cogiutis,M>
qux anrc ln intirais penctrahbus verfabatur, non eam a publi
virginitatis putior, non aitudio afperuas montium, nonabol
cio,proliXir.isiti!i<-i;>rerardaiiit.Difcitcctiam virgineshurni
tatem Marx,vcnit propinquaadproximam,iunioradlcii!or
ncc folum venit,fed cnam pnor falutamt.Decct cn:m,vt qua
tocuftior virsro.tanto iit huiTilior.nouerirdeferrcfenioribus.l
magittra humilitatisii. quaeft profctlrocaititans, quiaiupern
vcnirad infcriorcm. vt infcrioradruuctur: Maria a iliuzabeil
Chrdius ad loanncm.
Etrccla.
$9
Lu
cx
Cap. I.
690
fmxultatvt.&c.Qw^hn^in non pocerac , animo exukanre
Eat,& fux prxcuriioms otriciuni inchoac. Ecceapparec,
" j angelu? chxeracfpintu lancco replebicur adhue ex ucc-
;ns Uuc.
Ambrofius . Beda . Non prius repleta macer quam
jfiliusreple
a QuiafcnfcrataduennrmDomini.
£ Maria: Elizabeth , t exulta^uitinfanSlnvteroeius
*-* 3 Nr»n ram rlamnf.i nitam ffeuatftt. b
Et reple-
a Non tam damofa quam deuotoa. b Qjtia magna clona Dei cognouir.
taeftlpiritufancfto Elizabeth , &exclamauit voce* mabgna , &
a Prophctant matics fjiitituparuuloium. b Non folum inter mulieres benedifta.fed inter
benedictas maiori benedictione iniignis. c Non ficut slii homines benedidti , fed jicut Apofto-
)us air.Qni fuper omnia Deus bencdidtus in fxcula,& per queni benedicto venit alijs .
dixit . Benedidtatut intermuheres, & benedi<5tus frudtus
a Ambroiius.Quafi dicat.quantum bonum mihi accidit.quod matcr Domini mei venit ad mc,
lcd quamca iuititia,quibus meis meritis 1
Et vndea hocmihi, vtveniat mater Domini
ventns tui
f mei ad me ? Ecce enim vt facta eft vox falutationis tuas J
g in auribus meis , t exultauit in gaudio infans in vtero meo . 6
J1 Etbeataqua: t credidifti,quoniamperficientureaqu£edic5ta 7
njreplcc, & macre.
- JVna aiue concc-
p,ii,Elizabccpoft
C('-pcum replerur.
' ORIGENES.
cem anceare-
plusfuerar, fpincu
<j(ecaiTiiterec,que;
Cifrumgerebacm
uyio.TuncauceySc'
fccu erac plenus,
fcfcrefukubacmpa-
E:e.
fciimbr.Illa auccm
qi fe occulcauerac,
&;oncepei"acftiiu,
jjareiecejntquiagerebar prophetam . Ecqux erubefce-
t ancc,benedicic,vndefequittir.Erc?rc^wcJKif voce magna Bc-
.'oce magna clamauit, vbi Domim fenlit aduencum,
qireligiofum cjedidrt partum.
Ongenes.Diciraucem. Benediclatuinter mulieres. Nulla.n.
v uam tanca: f iiic gratia? particeps.aut effe potenc, vnius e-
n diuini germinis parens c-ft vnica.
c ?iwd/fl4f«.Beda.Ambrofiiis.Conueniuntuerba Euange.
lijimverbis Pfalmiinquopromittitur Dauid . Defructu
ui cris tui pon.-m fuper fcdem tuam . E t eadem voce Mana
b edicitur ab Elizabcth qua a Gabriele,vt &c Angelis & ho
n ibus veneranda,& noltris fccminis prxferenda monftxe-
n
d tbeneditlus f.ncJns. * Theophyla£tus.Quia veroaliasSan-
ftmulieres fuerunr , quauamengenueruntfilios peccaro
latosfubiungit. EtbenediH^sfru.lusventristui. Vel ali-
Hntclligitur.-dixerat.Sc? .cditla tn inter muheres .Deinde quaii
in rrogantc aliquo quare,fubiungit caufam . Et benedifl.&c.
diciturm Pfal. BenediSus qui vemt tn nomine Domini Dens
D. vms & illuxitnobis.Confocuir. enim facrafcripcura.&pro
Mnircciperet.
'Origenes . Fru£tum autem ventris Dei genitricis domi-
n i dixic,qiua nequaquam ex viro,fed cx fola Maria procef-
fiS:aqfcmefumpferutapatribus,fru£tuseoru & exiftuc.
• Graecus . SoluscrgohicfrucStusbenedictuSjquiaabfque
Vii & abfquc pcccato producrtur.
Beda.Ifie elt fructus qui Dauid promittitur. Defrutlu ven
onam fuper fedem tuam.
Luifebius.Inquaparceemergir Eutichis redargutio dum
iSvencrisChnftus aflericur . Omnisenimfructuseiuf-
cnnacurscftcumplanca.vndccSc: vrrginem rclmquiturc-
rn cffe naturq cum fccundo Adam qui tollit peccat mu-
d ed & qui phantafiicam opinionem de carne Chnfti con-
mt,in vero Dci genitncis partu erubefcant. Na ipfe fru-
x lpfa fubftancia proccdit arbons.Vbi funt ctiam dicen
tes,
tes.quafi pcraqua: ducftum Chriftum tr.infiiffe per virgjuem D
aduertant ex didis Elizabcth,quam repleuit fpintus Chri-
lium frudtum fmffc ventris.
e Ec vnd.boc. Beda , Ambrofius . Non ignorat fpirituffancti
efTeoperacionem,quod matci prophetxa matre Donuniad
peifeclum fin piqno
ris falucctur,fed noa
fuimenti hocfed di
uini faretur efle mu
neris, quiaidem fpi- •
ritus qui propheua:
donum dedit p.uitcr
humilitate praefticit.
H Sanctus, Titus
Boflr. Cuiufmodi
fuopoflea temporc
deprompturus erac
Ioanes emfmodifd-
re hoe loco dcpro-
micmacer illiusEli-
zabeth Vtenimillc
indignum fe pronun
ciabat,qui Chriffo proximeaffifleret, ita hxc quoq; deipara;
virginispra:fentiaindignamfepronunciat.Vnde,aithocmi
hi,67:c.Qnafidicat, quo exccllcnti operepromeritafum , vt
mater Domini mei ueniatad me ? vocataucem illam matte E
cum vterumadhucgeftarerpartus tcmpus pt ophecica voce
anteuertens . Prxdicat vero lllam beatam , vtquasccrto ea
effettum fortitura crcdiderit, qua: ipfi a domino prxdiAa tuc
rant.
•jc Origenes . Diuina autem prouifio duxerat Mariam ad
Elizabeth, vtloannisteftimoniumab vteio perueniret ad
Dominum. Extuncenim Joanuem dominusinProphecam
confticuit.
f Mater do.Sentio miraculum,myfterium cognofco , mater
Domini verbo fceta,Deo plena.
g ytfalla.Ipfo momento qtjo vox inttac ad aures corporis,
virtus fpintualis cor intrataudiencis,& non folum macrem,
led eciam fobolem amoreadueniencisacccndit.
h £x»/fa»/r.Bcd.Reuelantefpiritu quo implecaerat,inteliV-
gitquid exultatioinfantis figiuficet.-fcilicetveniflematrem
lllius cuius pra:curfor erac futut us. Ec que aBte onus parentis
erubefeebat.diinefciret myftetium reIigionis,iam benedicic
Et fe occulcabacquia conceperac filium,ia£tat fe.quiagenuic
prophccam,Ec qua? occulco cognouerac,his qui fimul aderac
£c audiebant paiam Euangelizat, diccns.Beata quat cre. Credi-
dit virgo,vbi facerdos negamc.
i Et fo.Apparet Mariam non dubicalfc,fcd credidiffe,& idco
f ru<5tum confecucam effe . Appareteciamflizabecipfavcr
ba Angeli ad Mariam didaper fpintum intellexiffe.
Ambtofius. Beda.Congtue ante Iohannem Elizabeth , &:
ante Domini genetationem prophetat Maria,vc ficut pccca
tumin initioa muliereccepit,itaininiciofalutisbonaamu-
liereinchoarent.
* Ambtofius.Sed&vosbeatiqui audiuiftis , & crediftis.
Qua:cumque enim credident anima , & concipit & generac
Dei verbum,&: opcra eius agnofcit. F
\ & Beda
NICOLAVS DE LYRA.
i' Calutatque propbetatum . Etfibdituribidcm . Etinfinuauitgra-
* nalur£ ignota extiterant,reclufus vcntre miles agnouit Domi-
«^ acregem oraurum , vcntris tcgminenon ob/iante myfiicg vifioni,
imnonpalpcbris,fed fpiritn. < *
I Et replc.cft.H.c conjequenter dcfcribitur infpiratio matris, qu<e
mdiiur,cumfubditur.
i Etexclamauit voce ma°na.Tflamagnitudo magis intelligenda
<1 tiione denotioms interioris quamfoni exterioris.
i Bcne.tu intct mu.Idefl,fuper omnes mulieres. Culus ratio , fub-
iir.
4 klbcnedi.n-u.Terhocenimquodconcepcrat Deifilium,contra~
xerat
xerat quodammodo infinitatem bonitatis,inquantum matcr cflfili) bo-
nitatis infimtic^ingelus auttmjaluians virgmcmfupra non dixit,ben<
ditlus fruttus uentris tui,quia virgo nondum conceperat filium Dei,fed
poftea cum confenfit,tunc concepit,vt fupra diclum eft.
j Et vndehocmi. lflaenimnonpoteratfcire Eli^abetb nifiper
reuelationem fpirituffanSli.
6 Exul.in gau. Ipfa enim Eli-zabetb per fpiritumfanclum cognouit,
quod illa exultatio fuit proptcr prtfentiam Domini in vtero virgi-
nali.
7 Etbeata qua?. Quiaperafcenfumfideiconcepit.
g Perficientuf ea qua: diita Ter ^ingelum nunciantem & etiam
perfpiritumfanclum mentem virginis illulirantem,<& ea immediate do
centem.
Et
M O K A L 1 T E R.
| Ztrtple.cft fptritufanfio Eli^abeth.Sahccr. audita falutatione
^tis, quiaquascunquc iplarefpicit ocultoclcincntiasvel
suur,rccipit a Dco donum gratia: &: m laudcin proi umpic
Marix.
Maria:.Ideo fuhditur.
z Eicxclammit voce mcegna,& rfair.Origenes.Si autem Domi
nus nec augmentum nec detnmentum rceiperepotcft,quid
eft quod Maria loquitur i
i Magnificat
"c
69, Glof.ord.&NicolaideLyra. 69;
rerChrifti, feciidum fpiricum omnium fruftuscftChrifl .]]
Magnificacur Dns, non quod c; aliquid humana \
gac fcd quia magnificarnrii. nobis.dum anima noftraquc»
fnuginem Dei creata eft, periuftitiamfeChrifioc6forn|c
qui cft imago pacris . Eciic dum ipfiunChnftum imitank
magnificat,quad;|i
0 * Bcd.Omnisaiiremanimaquxverbum Dcimcntcconce
A picv.rtutumftatimcelfacacuminagrcflu cofcendicamons
quarcnus ciuicacem Iuda.i.confeffionis&laudis arcem pe-
nccrare,& vfq; ad perfcaioncm fidci,fpei,& chantacis,quali
tribus m ca mcnfibus valeaccommoran .
a Magnificat nnima. rer.onfione Eli.*r*.h , *M bcat.m p«<lic»ui. mitrcm Domini appellauit fide
JoMem ujffinSn.» fi «eert^ ^-Suxpc.c™Et?u*vu£tnaU0udo^ac
ncrjfiuemoinniapiovenera utaiteAu . b .
funtttibi a Domino. EtaitMaria:Magnificat anima mca
Pa.rem. M»Wo««t _
Dominum . Et exultauit fpiritus meus , 1 n Dco falutan meo.
«, Vt vnu» Deu» . ... r 1 $
Quia rcfpexitt humilitaternancillac fuar, ccceenimcxnoc ?
1 Iadxorum 8t gentinm. Aliaiomnesgeii.es. t> Et . _ •! • + 8
*bcatammcdicentomncsgcncrationcs. Quia fecitmihit
_ . - . : i.„: ...„., ,,„■* („•„• rinfrrnditlonee . & inuocat.o liuius nommis
nua Dominum . Bcda.
Primodonafibi fpi-
rituihtcr concena
1e> profitctur, dcinde
bcncficia Dd qui-
bus gcnci alitcr hu-
c
d
mano gcncri i cter-
t jnniitatem num confulerc non
exiguii atcm, defiftit, cnumcrac.
fiue n..h.lita- ^v fi (JJcacTantc
aon %)ifi«t muncre me Domi-
Wiuulanimt IlllS fllblimaUlt , VC nnrt.tatistacitparticipes. h»wiw|»«»«jm»
•ounc nullo ii„gu?omcio f magaaviuipoccnselt, &iandunomen eius. Ecmiiaicordia
* cxplicarc poffim,
fcd cotu an
r
3
4
t
5
6
a Quia fingulat s potentj* cul.ni.ie omn.a 00* rcc.i tranfccndu longe , & inuocatio liu.us nomini»
finrt.tati'. tacu part.cipes.
«Iiim; mcepta dihtatur.
is.u v.v-1.1. »■■ .1 mtc-
rioris affccrG magnis graciarurri laudib.offcro . Totum quod
■viuo,cocu quod fentio, totu quod difccrno,in eius n.agturu-
dine contcmplanda,in cius preccptis obfcruandis impedo ,
.jt San6his,Ticus Boftr.Cum facrofanJa virgo dicic. M^nik
cat animamea Dominum .fcipfam laudis hoftiam fcfe offcrre
oftendit,idque cx debico, fenfus enim eft . Quam illuftre &
magnum cft myftcrium & miraculum,cui fubferuio, tatum
cum magnificareobligor.qui mirabiha in me & per me ope
ratur,acquc idco,spiritus meus in Deofalutari meo . Exultat.in-
gencique gaudio perfufus,in eode fefe oble&at Erenim qui
mudo falucem per me largicur , is & Dcus mcus & Scruacor
meuseft.Spincusaucem&anima proeodem hocloco vfur
pancur. m
t> Ecceenimexbocbeatammedicentomnesgencrationes. Sactus
Ticus Boftr. Quafidicac , non cu fola Elizabeth pofthac me
felice fortunacamquc predicabis , fed omnes omnino fide-
lium omnium generaciones .
Beda. Moraliter. Quecumqueanima credic , concipicfc
generac verbum Dei,& opera Dei agnofcic . Sit crgo in fin-
gulis anima Marie. vc Deum magnificet.Sit in fingulis fpiri-
C tus Marie,vc exulcec in Deo. Ec fi fecudu carne vna eft ma-
ter
9
io
ii
12
15
parcicipatione n-
gnitudinis, cius |
fublimior,vtillam
ginem fplenduio >
norum colorc i&t .
runij&quadatj-n.
lationevirtutis 11 1
vidcatur exprimc .
c Et exul. Bec .
Quia terrcna non 4
ro , profpcritasr.li
emollitmc, aduc^
tas no frangit, foJ
la lllius memoriac
lcctaca quo falus fc
ratur eterna,illius diuinicace letor cuius ccporali concepc
nc meacarofetatur .
d Qjtia refpexit . Beda.Ecce quam vilia de fe fentit,& tot
gratia: attribuit , fuo iudicio fc humilcm fcntit, fed rcipt
gfc fic fublimata,vt voce cunctarum getium bcatitudo
pr£cipuadicatur , vtfjcutperfuperbialiiia:morsintfaii
mundum.ficperhumilitatcm Mari«c vite inrroituspai
tur.Ideoctiam magnificac anima mcaDominutn, quia
hi magna dignatus eft facere, nihil meis meritis cnbuo .
ma2,mcudincm ad illum refero , qui eftcncialitcr potens
Sc dc paruis ic mfirmis magnos faci c & fbrtes.
e Q*ife. 7»i.m<j.Quiainmecarnemfumpfic,& meapea
mundauit,&dona fpirituffancti rruhicontulir,.
# SandusTicusBoftr.Admirabilia, inquit.permcopcr
eftpocens ilkyiam cum virgo cffcm,pi?potcnti illius vc
tarc nacur^fines fupergrefft^jaccep,: Nulliufq; vui comi
cio vfa , digna cfTecta fum , quq non cuiuiuis promifcue
vnigenitiDeimatcr.filij Dei materfierem.
f Etfan.Be.ln Gr^co Agyo , q, fonatextra terra.qa nor
eiusc5fecrati,no in terracouerfione, fcd in cslisdenclv
g Et wi.Beda . A fpecialib.donis ad geneialia Dci iudic
4? conue:
NlCOLAVS DE LYRA.
I Et ait JL/j.Hic confequenter dcfcribitur decantatio virginis,
& prsemittiturtitulus cantici,cum dicitur,£rair Mari.i. Hoc.n.
<3ticum flc intitulatur,quia Canticum Marix nominatur , & fub
ditur ipfum canticum.
* Magni. Quafi dicat Mwia . O Eliz.abeth tu mc magnificaj,
iied ego tor5 deo attribuens ipfum magnifico in hoc cantico. Vbi
primo ponit ur modus cantici. Secundo fubditur caufa canradi lbi,
Qyia tefpex. Cuca primum declaratur laus virgmis tanquam ma
gna,cum dicitur.A/^nJ^. Secundo,vt dcuota.ibi.
3 ^f.nimamea. Notatu hbiamea.Tertio,vt debita, cu dicitur.
4 Domin. cuidebeturlaus&honor.Quarto,vt iucunda, ibi.Ef
ex.fpi.m. Quinta,vt refta,ibi.In deofaluta.&c.Et dicit.
5 Jn Deo. Ratione creationis.
6 Saltttari. Ratione recreationis.
7 Meo. Ratione affumpt^ humanitatis,quia fic fuit ipfius vir-
finis & non alterius.
Qjia refpe. Hic cofequeter defcribitur caufa cantandi.f. diui
rubeneficiacoIlata.Et primo virgo iccoht beneficia libicollata
linguIariter.Secudo,beneficia collatatoti mudo g<rncra!itcr,tbi.
E.wi;/t*r/Voi'rf/4e/.«/.Tertiobcneficiacollara populolud^orii fpe
cialitcr.ibi Sufcepit Ifrael. Circa pnmii df . Quia ref.bu.a/i.f. Q^
virfo
virgo beata.Bene debeo magnificare & laudare Diim. Qitu f.
hu. Quiahcetex omnibus virtutibusfuent difpofita adcot-
ptionem filii Dei.fpecialitcr tamen hocfuit ex humilitate.
0 Ecc.enim exbtc &c. Idefijud^i & Getiles.Exomnibi^e
nerationib.aliqui funt couerfi ad fide,qui cofitcntur ifta vir ae
beata.Hoc et patec in Sajraccnis , vnde in Alchorano Mahu K
df de Maria virgine.Dixerunt Angeli.O Maria Deusanm at
tibi verbuex ipfo.&erit nomeeius lcfusfilius Marise. Et b
in eode libro dixeriit Angeli.O Maria Deus vtiq; elcgit te,' )«
rificauitte,& elegit tcclara fupmulieres ffculoru.Etmult. lu
ib. dkutur ad laude virginis. 10 Quia.fe.mi.m. In fanftifico
ne,fedmaximainfi!ii Deiconceptione . n Qnipo.esl. Vfi'
te.n. potenti^dei infinitx fjcla funt hec 12 Et fanB t.f
Quia quicqdfanftitatis po: Cogitari,rotumerr:inentiuseitiko
1 j Et milc.cius. Hic recolit beata virgo beneficia cxh.bu o
mundo,cum df. 14 Et mifericordia cnis. Idcft,bcnefiou ra
nationis quod ex mifericordia dei factum cft.Vn petebat V jid
Oltede nobis Dnc mifcricordia tua.q.d.Oftedifti potenani 1 in
in creationCrnundi dc nihilo,& fapientia tua in mundi gubini
tionc hc nrdinata,& mltitia tua in peccatotii punitronc,lic ; ir
dilumo & fubuerfione Sodome & Gomorr^,& rdeooftend 10
bis Do mine mifericordiam tuam in filii tm incarnacionc.
*4pr<
M O R A L I T E R.
I Magnificat anima mea Dominum . Scd fi confiderem dominum
Saluatorem imagincm efle inmiibilis Dci, & animam meam ta-
ftam ad ems imagincm.vt iit imago imaginis.tuc videbo quomS
if) excmplo corum qut folent imagmes pingcre quando magnifi
caueroanimammeamopere.cogitatione, fermonc, tuncim.igot
Dcigrandis eiiiotur,&ipfe domirjus cuius imago cft m anima
mcamignificatur. f Etexuhauitfpirit.&c.
Tlicopli.IlleautemDeummagriihcat.quidignefequit Chrt-
ftum,& dum Chnftunus vocatur,Cl>rifti non minus dignitaterr}
ma-
magna & cxlcftia opcrando,& tunc fpiritus eius ideil, fpm
Jcchanfmaexultabit,& non mortificabitur.
S Qjia refpexit.&c. Aug.O vcra humilitas, qux Deumh
nibus pepent,vitam mortalibus cdidit,cc fos innouauit , mut
putificauit,parad.fum apermt,& hominu animas Iiberauit, i
eitMarixhumilitas,fcalaceIcftis,perquaDcusdefcenditad
ras. 10 Qniafece.mibi. Chrys.Dkitautemquipotcnsel
11 quis diifidat in conceptionis negotio,dum virgo mancns cc
pit,rctorqueatmiraculumadpotciUtamoperantis.
14 £fwi/f.Be.Afpecialibusfedonisadgeneralia conoer
totn
ni
m
U
e
vt
.c
1S
m
Lu
cx
'■i c erc7c,&: cocius humani generis ftatum defcribcs , quidfu-
^ p bi,quid humiles mcreancur^quid filii Ade per iiberu ai bi
' jI:,quidq.'filii Dei sticper gratiam.explicat.quafi dicat.No
j, ii foli fccit magna , fed eciam omnibtis timenribus eii , in
Clni progenie ludxotum Sc gentium. Vel in omnes proge
j-$ totius mundi
cj5crcdicuras pvx~
In nmnigente.qui timet Deum acceptus eft l!li
;5mcndaca mifc-
r jrdia in cimcnti-
fc;,fubditquidcon-
:ores mereantur.
£ j fetit poien. in bra-
ti/Vo.Bcda. Ideft,
i jDeifilio perque
cmiafaciafunc, pter
t;m omnia poteft.
w |r quod brachium
* cperiic
Cap. I.
604
# Bafilius.Difpofuitquidemnospr.-tfensverbum.etiam D
quoad fenliblJia,educens rerum mundanarum inccrcitudl-
nom Caduca fiquidem funt hcc.ikur. *nd.i que ab impetq ve
torum hmcmdedifTundicur . IntelL-aunlireraiitemfumen-
docfunebat genushumanum, eXcepfis Iudxis,hosnamque
i ditaucnt lec^is tradi-
2 tio , &c fancVorfi doe -
. Ethocperfilium. j mata prophetann^
ciusaprogenicinprogcnies,timentibuseum . Fecitpotcn- 4 Quia vero non hnmi
uam m brachio fuo , dilpcrfic iupcrbos r mentecordisfui. 6 huma.mo , tfimiifi tCogiutionc
w^deponet. _ ,? funt inanes, nihil de-
t Depofuitpotcntesaeicde,&cxaItauit numiles . Eiurien- 8 fcrcntes nonfide.no'
Eed Situttnedicus igrum.
d tes implcuir bonis, &diuitestdimifitinanes. Sulccpit Ifrael
Id eft, v t ir emorefle t.
c puerum fuum, t memorari mifericordia: (wx . Sicut loquutus
* cftad patres noftros,Abraham&feminieius t in larcula.
D
fuperbos
j"nte cordisfui.ini-
imtotiusmalifuperbia,perquamprimus homoexul fa-
k nseft,in qua perfeuerantxbus grauior vindicta futur^ difper
m referuatur .
« Sanct.TittisBoftr. Siqc;demopushoc non hominis
mnus lllius opus eft, pacris namque brachium eft filius.
xra \Wud;LiberaJii in brachio tuopopulum tuum. Per hunc igi-
rconcrafpiricualcs hoftcs.qui iam olim in genus noftrum
annidemexerccbanc, victonam obcmuic triumphumque
atit.
Cy'nllus.Erant& quandoque ludadpoceftacefuperbi,
: J proitrauit hos increduiitas . Ex gcncibus aucem ignobi-
& humiles.per fidcm ad apiccm confccnderunt.
Depofuit potentes defrde. Rcda. Pauluspro fuperbiadefedc
;alis do&rine dcpoiitus ob humilitatcm ad Euagelizanda
!c fublimatur . Sic eciam fit farpe in alijs.Superbi qui fupra
,:nfuram fe extollunt. Iidem potcntes quiano in Deu,fcd
; fua virtute confidunt.qui dcponuntur, qina omnis qui fe
< altat humiliabicur,& qui fe humiliat cxalcabitur.
i Efurientes impUuit boms. Beda.Qui a;rernatoto ftudiodc-
)icranc,facurabutur,cum Chriftusapparucntin gloria. Sed
i icerrcnis gaudent.m vltimoinanes totius bcacitudinis di-
ntcuncur.Iii prsfenti etiam videmus humiles diuinagracia
iplcri,fuperbos lumine vcritatis pnuari.
Bafilius
9 fcienriam , & fpe bo-
io norupriuarifunt,cV:
1 1 a tcrrrena Ierufalem
u & a vita futura exclu
1 3 f i.Quos vero de geti-
14 btis fhmes& iitis co-
is triurrat, cum hafif-
fent Domino.replcci funt fpiricualibus bonis.
d Sujccpit Ifraei.pu.fu. l\>ft generclcm diuinx pietaris &r m-
fiitia;corrimerftoratione,ad iinguiarcm noua? mcarnatinnis
dilpenfaooncconuerrit vcxbw.Sulccpit, quafi medicus a?grii.
Vifibilis nccr hi)mmes fa<tuis,vt facercc Ifrarrl.idcft , viden-
tes Dcum.,pi:crum fuum iibi obedienccm &. luimilcm,quia
nonnifiper hnmilicacem faluandifunr.
•Ji SandusTitusBofrr. Hocadcatnalemlfraelemreferri.
poteft. Siquidcm niultas nyiiadcscx ipfis in Chriftum crc-
dideruntciedcntcfque fkuc-mconfccutiftiht. Poteft rur-
fum ad fpu itualcm,hoccft, ad cosqui mtci nis mctisoculis
Deum cernunt(hoccnim (onat Ifael)cuiufmodi funt,quiex
gentibus ad Chriftiirn conucrii funt, naud incommodari.
e Memorari mijtruoidisfna. Quia quod homine redcmicno
mcritum cfc hominis,fed donum diuinjB pietatis.
f sicut locuiuseft aa patresnojlros. Memoriam patrumquibus
ha:cfalus rcuclacacftfaciens , Abrahamnommatim cxpii-
mit.cui pnmo mcarnafio manifcftataeft.
g Et ftmtni eius infecvla. Non tam carnc gcnitis , quam fidei
vcfcigia fccuti.quibus adtichttis Saluatons m farciila ctc prq-
miffiis , quia ipia pronufsio hxreditatis nullo finfc clatidrtur.
Nam& vfqucin fincm iaxuli crcdcntes nton dcerunt, ic
bcacitudinisencgloiu perennis.
$ Manftt
Tcmific.
•(-vfqtieinfie-
cuium.
E
NlCOLAVS D E L Y R A.
A p~o.[.Iud&orum,quia ftcut dicitw loan.^.c. Salus ex Iud<eit
ytjitia incarnatio fafta efl in virgine ludma natione yfedquia benefi'
mincarnationis ad totum mundum diffunditur .Ideo fubditur .
Inproge.SV/iVccr omnium-cntium.feruntamen, auia licetbcne-
ciim incarnationis fe extcndat ad omnes quantum ad fujjicie/ttiam,
mtamcn quantum adcjjicaciam , fedtantum ad iuflos , Ideo fub-
tur .
Timentibus eum f.timore & filiali & caflo .
Fecitpotcntiam m brachio fuo.i.in filio fuo,qui vocatur bra
UM DtmbiiJfai&.jl.a.BrachiumDomini cuireuelatum efl .
Difpei fit fupcrbos.f./fg^triroj <? Tharijaos qui fueruntfu-
yhi .
Mente cordis ftti. Spementes confdium Dciyt>t dicitur infra J.c.
tioft cum CAteris lud&ts.qt. anho a paffione Chrifii fuerut capti, '&
ftiuati per Titum & yefpaftanum,& per orbe difpcrfi.Et Loquitur
t virgo de futuroper modum pnetcrhi, propter certttudinem euetus
tTropbeti* .
Depofuitpotentes dc ["cdc.i.ludxos qui erant potentes inle •
&?(opbetii , dimittens eos cx fuo demcrito in profundo errorispC'
cundum
cundum quod dlcitur B^omanorum. i x .cap. Cxcitas cxparte contigif
inlfract.
8 Et cxaLhum.r. Gentiles humihtcr & deuote pradicationem ^ipo
flohmm fufcipientes. F.t ideo fnbdiiur .
9 Eluricri.impl.bonis . Qaiagenttlet cum magno defiderio, quod
per efurienti m dvftgnamr , vetbttm Dei receperunt .
10 Etdiuicesdimificinanes,?./^^erifOf diuitus fcripturarum
priusreptetoSfdimiftt inaues pir exc&cationem eorum <■& falfurn i«-
tcllcflum fcripturarnm .
n Sufcepit Ifrael puerum fuu . Hic recolit beata virgo benrficia
exhibitapoputo ludttotum fpetialiter , cun> dtciiur . Stfcrpit. Qjua
Deus acccpit carnem puerilrm depopulo Ifraci, quodfuit bcneficium
^illipopulo collatum, maxime qnantum ad credentei dcpvpuh ilio .
11 Mcmorari mifericor.fuaj.^c/ modum enim recordautis fe ha-
buit, quando fiiium fuurn patnbus antiquis promijfum m carne mifit.
Idco fubditur .
1 3 Sicuc locucus cft ad pacres nol\ros.i.ad patriarchas & Tro-
phetas .
14 Abraham &: {cminich1s.Secur.dumquoddiciturGe.22.Infe y
tmne tuo benedicentur omncs gentes teme .
I - In fxc.J^w caro humana permanebitfiternalittr deitatr rnrta .
Man-
MORALITER.
itiushumani generisftatu defcribir, diccns.F.f m//er.ei«x<t
'age.inpro.timcn.eum. Qjd.non mihi foli fecit magna, fed&l
^omni gente,qui timct Deum acceptus eft 1II1 .
Ff«V potentiam in bracbio fun. Origcn. Timctibus aurem fe
«it potcntiam in brac hio fuo.quia licet mfii mus ad Deum
^cns , fi timuens eum, promiiTam virtutem confe-
lueris .
\toynfuit potentes. CvrilknMagnafapicbantd(jmones,ge«
"'«rnfapicntcs^Ph-trifasiSc Scnbe Iud?orum,hostamede-
'^iCjCrcxitqiichumiliantcsfe fubpoccnti manucius,dans
lliis
lllis virctitem calcandi fuper ferpetes &. fcorpiones omnem-
que poteftatem inimici .
9 Efurientcs impkuitbonis.G\oiTa.Qni eterna toto ftudio qua-
ii efui ientes defiderant,faturabuntur cum Chnftus apparue
rit.Sed qui terrenis gaudcnt, infinetotiusbcatittidinis ina-
ncsdimittentur.
1 1 Sufccpit ifraelpuerUmfuum . Bed.P.uerum fuum obcdiente
fcilicct&r humilem,nam quicontcmnithumiliari, ncn po-
teritfaluari.
1 3 Sicut locutus tfl adpa.no.^ibraham & fr.e. Bed. Scmini cius
dicit , non tam carnc progcmtis quam fidci cius veftigia fe-
quutis,quibus aducntus Saluatoris vL f^ciilatftpromirius.
Mtn-
•95
Glof.ord&NicolaideLyra. 6$
i
•
?r atucm Mir. Brda.T.-ndiu m.infir,doncc videret pre
curfor.MUt.uKa^proptcrquanuximcvenerat.Nccc.jua
bmfliawratistandiununfit.fcdvttwtQtfporc^tliza
h & loanHiscrcfcrci profcftus , Na <i in prirbo actoentd
Uuurcpleti.multQcaui^upcradd.a,
titamota manfionis.
..m.T.tusBofir.
Rcdntaute' qu:a cir-
ca EHiaberis p.utii,
magnahominuniuly
tudoad Jtaxhari
dcs confluxura cmr,
gpautem f.mclif-
iirru virginco quoda
t cftpu itlh. pudore tenta , homi-
nuro confpcctu dccli-
nabacCur tot mcnfi-
busifthic m2fit?for-
fan vt admirandc rci
jj cuennun fpcctarct .
Tum ctiam quod e-
iu fdcm rci magnitu-
dmc attonita.quidquc facro opus non fatis gnara, c|eiis quae
ad fe aitincbancconfJlium cajpcre vcllct.
Myiticc.Animacafraque. fpirirualis vcrbi dcliderium co
cipit,iicccffc crt,vt alta excrcitus ceicftis luga fubcac,& quali
rrmm meniium dics ibidcm domorata, quoufquc fidei ipei,
& charuatis luce radiccur,pcrfcucrarc non deliftat.
b hnphtnm esl. Bcda. Verba nnplctionis facra fcriptura in
bonorQ tam ortu,vel obitu,vcl aciu ponercconfueu!t,quoru
v;t.i plcnitudinem petfcctionis habcrc fignar.Vt implcti sut
• d.cs Mane vt parcrct.Implcuit Salomon edificarc domum.
lof.t.x Dcfunctus eft Abraha plenus dicrum.Cnm venit plcnitudo
temporis,miiu Dcus fiLium fuum.Sed cotra dics impiorum,
inancsSu vacui.
* Sanftus Titus.Obfemacione dignum cft.Num in tota
vctcn & notia fcnptura , dc peccatons ortu vfquam di&urn
compcnatur.Et impletum eft temfuspa> ieiidi.A.rh\tor cqiiidcm
nou raale quempiaillud fcnpcum inuenturu,n;Iiverbis,qui
nafciuii,iuHus nominatur. Q^uiaergoiltudhiclocumhabct
rcctc Euangclifta ait.El^ibeib impletnm cfl, & c.
c Et aud>s. AmbroIius.Bcda.Habcc fandtorum cdio lentiam
plurimoru,quucommune bonum cii . Iufbtiacnim comu-
nis
a Pufl parrom eiuj. 2
Manfit aurem Maria cum illa quafi menfibus tribus,c< rc- 5
b ucrfacftindomumfuam . Elizabeth autcmimplcrumcft *
t tempusparicndi,&pcpcritrilium . Etaudierunt vicini & 6
. cognaticius , quia magnificauitDominusmilericordiam 7
fuamcumilla > &t congratulabanturci . Etfa&umcft 9
d indieo&auo, veneruntcitcumciderc puerum > & voca-
r a Amb.Bcd.Spiri:ii propheti* didicit.quodnun didiceiat a marito.nuti potrtatjgnoraie pif-
nm.ciumqux ptophctauciat Chnttuin. f
bant cum nominc patris ful zachariam. Et refpbndens ma-
a Arubi.Bed licutab Angeloiathaiia: erat prxnunciatum.
tcreiusdixit. Ncquaquam.ied vocabicur Ioancs.Etdixcrut
r.tSviitusoft.cVidcoinorru iiifiifuturevir^infigneprcmit J
tur,& eratia tuturx vircutis cxuItation« vicinorum pra-figi ;
rahtCaUgnatur.
d Die otlauo. Pcr circiioifioncm rcMitirectio Domini '
tur,quia & octaua dic,idcfi,poft fabbatbosm fa6ta eft. Et
illaa reatu mortu a
fuluerefolebat.fic i
fia immortalis vit.
naciuinrC-, cV in autc
rc noftro exlubiiit
& in nobis nvonfl
uicfperahdafH.
•5« Chryfoftomuij;
Circfx ilioins norrr
pnmo tradita ctt A
bi ahx in fignu diftir.L
ctionis, vt genus^H
tnar: ha: impcrmixl
tuconferueturj&
C3l,4.a,
C
^ promifia bona cou_
l*> quivaleanr , vbiai
tcm pacti confuiro
matur negotium,oppofitum fignum dc inediorolhtui
igitur & pcr Chriftu Circucifionc ccilarite baptifi ,
dit,icd antea Ioannem circiicidi dccebat,vndcdicit".f
efl,&.c. Dixcrat aute Dominus , Inf.ms cclo dieru circunt
ir. »oiw.HancautctcmporismcnfuramaduinaclcmGCiac
ftitutam anttimo dupiici de caufa-Pnmo quide vt in tcncr
ma ^cate leuius patiatur dolorcm fectioms carnis S codo^
cx iplis openbus moueamur , quoniam hocagcb i
Tcnercnimpuer minimusdifcernit qua; cirr.iij.fiKr
poit circuncilionem autem nomcn imponebatu
quitur.^r vocabant e«w,crt.Hi >t autcm idco ficbat,qui .pni
oportet fumerc fignaculum Domini , & poftca nunicn lu
manum , vcl quia nullus nifi pi i'us abiiciat carnali.i , c.
gnificatcircuncifio,d:gnuselt quod in libro vite. nomeciu
lcnbatur.
e Et vocabanteum. Beda.Ioannis celcbrata natiuitas, «ftnc
ui tcflamenti inchoata gratia,cui Iudei(tju' legisobfcruati
ne quafi afrinitate iuncti erant)nome patns vt Tut imponcrc
quia magis iuftitiam qua- ex lege clt, volunt fuicipcre, quai
gratia qux ex fide.t^ui puerum nominc patns vocaCi
gurat diio noua gtatitj- muncra dcclarate cuperct cii pc
^ cott-
NICOLAVS DE LYllA.
1 Manftt avtem Maria. Hic confcquentcr deicnbutur cocomita
tuortum przcurfom.quorum primurefpicit virgii)e,quodno-
tatur cum dicitur. Matt/it autem Maria cu>i 1IL1. Idclt,cum Hliza-
bcth pro cuius confolatione &. obfequio vencrat.
X Quafi menftbuf tribus. Etlic patet quod manfit vfque ad tem
pus parrusLlizabcih , quia m fiftt fexti menfis nunciauit fibi
Angelusconceptionem Ehzabeth.
3 Et reuerfa eft in domum fuam. Completo tamen prius orc j pr^
curforis.vtcommuniter df.Vnde dicflc aliqui, qnod ipfa reccpit
prscurl'orc&tenuit.Aliquitndoclores,vt Theoplnjiis Grarcu<;,
dicunt qd imminente partu l.lizabeth rccclfit.Tu q.i virgmcs in
partu mulierii no folcnt adcfll.Tu quia aliae muliei es la venerat
ad partum Lliz^beth Et idco cbfequium Maria: non erat vlrra
fihi neceirarium.quod per alins mulicrcs pott-rat ficn.Secudum
rcfpicirmatrcm prarcurforis,quod notatur cum dicitur,
4 Eb^ibetb autemimplctum efi tempuspariendi. Scilicet noucrn
mcniium.
5 Etpipcritfi Sicut per Angelum fuit przdiclum.
6 Et tudierum vicim. Ideft,illi qui crant cohabitantes.
7 Etcognati. Qui erant ex eius confangnimtait &aiiinitate,
Quia t»a^ntf}ca,Dominus.ldcli,magt\iro miiencordiarB ci ft^
cit
"P*
cit auferendoftcrilitatisopprobrium, & dandotantumactafci
filium lic nunciatum roirab;litcr,& conccptumfupcrnaruraJitc
0 Et congratulabantur ci. Sccundum quod dixerat Angclus Z. |
chariar JlWri in natiuitate einsgaudcLunt.
10 Etfaclumeft. Hicponuturcofcquentia ortum pra?curfori',
C^uorum pnmum ell.puen noui nominatio , fecundum , popu
admiratio,ibi.t"rw;V.tfi/i«»r vniuerft. Tertium patris inlpiratic
ibi.EtZacb.trias. Circaprimum dicitur.
1 1 ln dic Otlaua. Scilicet a natmitate pratcarfjrtis.
it Vcnerunt circumcidere pHer.o». Sicutpr.rcipitur Gcne.17 D
ratione huius praccepri & modo intclligendi diclumfuit ibi . f
quia in circ uncuione imponebatur tunc nome pucro^iicut mod
imponitur inbrptifmo,ideofubditur.
I J Et vocabant eum "oniincpjirisfui Zachariam. Quia iftud 3r '
tiquitus fuit fatis communiter obferuarum, & adhucobfcruau
(requentcr maxime i n magnis perloms.qd primo genitus fiut
nominatur nominc patris.
14 Etrefpor.dem ir.atvreius. ScilicetuocabiturZacharias.
1 5 Sed vocabtturloannes. Hoc enim fuir libi a Dco reuelatui
quia a marito non didicit.cum eiTct f.clus mutus antequam re<
ret ad cam dc templo,vt patet cx praediCtis.
Tvjw
MORALITER.
I Manpt autem Maria cum tl. Moraliterautem Maria dici po-
telt quaclibet perfona fibi dcuota,licut &C diligcns Deuro Deus
dicitur fecundum Augu.Dirit emm fi tcrram diligis , tcrra es.li
aurum diligis.aurum cs , & (i diligis Deum , deus es,fcilicct per
chantatis vmone.Haccigitur Mam exurgcnsafcenditin montS,
exurgit acidije icporana cxcutiendo.afcendit in moueant diinna
mcditando,inciuuatemludx,confemoncmdiuinc laudis cxer-
cendo.intrat domum Zacharie. ecclefiam dcuotc frcqucntando,
& falatatFJ.zabeih.idcfi.Mar.amadquim habet fpccialcm de-
ootionem.Llizabetheni.Ti intcrpretaturDei .ibfconfio. Et hoc
corqpcnt Manxinjquadcus nouem mcnfibqi fu:t abiconditus
ifa.
lfa.4i>.c.Vcre tu cs Dcus abfconditus Saiuator Ifrael.Et ab El
zabeth,idelt,Manarcfalutatur,quia fuim<:morum nequaqu.v
rmmcmorcxiltit , £tmanetcum taliperfonafibtdeuotatnbi
mcnlibus,;dclt ti ibus temponbus,fcilicct tuuentutc, fcnectut
&mcdiotemporc.
4 Eli^abu ant ,?rc. Be. Alleg.aur loannijcelebrara natiuira;
gf.inout Tcftamctimchaatafublimitas. Cui vicini &cn^nati|
tns nomc magis qua Ioannis imponere volcbat,qa ludaci c| ci
gs obfcruationc quafi atfinitate iundticranr , roagis iuftitu
qu? cx lcge cft feclan.quam fidei gratiam fufcipcre cupieban
fed Ioannu hoc eit gratie^ dei vocabulum , mater verbis , & p
terlitcns pronunciare fatagunt,quia& Icx ipfapfalmiquc
prophct; apertis fcntcntiarii vocibus gutiam Chniti prxdicar |
97
L
UC£
Cap. I.
698
d fueta vetcris faccrdotii cdi&a prardicare. Vndc beneZ*-
memor domini incerprecacur,quia memona anciquej
H-ruafionisa D.Hniiiodacrfigurac ,Materqn;cverbis,<5c
ftrqui fcriptis quod Ioannes vocecur aftruuc,fignificac qd
Ilegis doctrma,dc fufcipieda gratia Chrifti vma voce in-
, dicendo per
atorcm.Vroobe-
fdtabit vobisdo-
r, us de firatribus ve-
ji ipfum audite , &
tim facerdotiitm le-
a, cfremoniarum ty-
ej quafimucis lice-
■imfiguris )gracia
liifi recce in
:ur,expnmir.
a 'innuebant autem
fuius,&c. Qui in-
ftnc pacri de no-
j^icpuen , iignifi-
■t illos qui ccfti-
Iniolegis , inten-
d aiiruere graciam
Ambro.BeR.aduerte hoc nomen efle generls fed vatis.
ad illa • Quia neino eft in cognatione tua,qui vocetur hoc
i Amb.Quia incredulitas a'atumiei eripuit & audituin.Qrod voce not/poterat manu & li-
teris locutus,Sc nutu interrogatur.
a nomine. Innuebant autcm patri eius , t quem vellet vocari
a Amlir.Quialex lcripta in tabulis lnpideis myfteria loqumir b Ambr-.Bcdc.Hoc
noincn nos non imponimus.cjui tam a Dco accepit,habet luum noinen.cjuod agnoui-
mus,non quod clcgimus.
cum. Etpoftulans pugilarem.icripfic, dicens. Ioanncseft
De conuenientia inter patrem otmatrem. b Iam foluit fidcs linguam qu m
fama tranfcendit.Prxcurrt5tia figna prabent iter praxurfori D
vericacis,& fucurus propheca prxmiffis comedatur aufpiciis.
d Et idck<n'mpam,&e. Chrvfo.Non quocunque modo <*ra
tiam Spiritufianth nactus , fcd ad plcnum , & f ulgebac ineo
prophecia; donum . ,,
# Origenes.Ple-
nus aucem Spiricu
fancto Zachai las duas
prophecias generali-
ter nunciat.primam
de Chrifto , alreram
deloanne.quod ma- Tqtu"
nifefle de verbis illius
probacur in quibus
quafide pra:fenti,&;
quafi iam verfaren-
5
incredulitas ligauerat.
13.
turinmundo,loqui-
b nomcneius.'E7mi'raaufuntvniucrfi. ApebrtumeftautemiHi- 4 ^lfJftr^**?
„ ,. . ,. r ,. T tno cle ialuatore di-
co os cius & ungua cius, & loqucbatur benedicens Deum. > eens. Beneditlus Domi-
Et faclus cft timor fuper omnes uicinos eorum , & t fuper 7 m DensIfr^-
tJJ-iL ii r> a c & prophctattit di.
omnia montana Iudee. diuulgabantur omnia verba hec. Et 8 Beda.M a<ma laraitas
a Excitatimiracuio.Sc timoreflupefadi. b Taciteeucntuni reiexpcftames. eliiun<*ruZe*r';« tL~~
>r • • b i / i- • uiuuut. (JiCLHiis . JlCCc
potuerunt omncs qui audierant in co rde luo,dicentes. quis 9 loquela qiue fola abia
Theophyladus. d putaspuerifteerit?Etenirn manusDomini eratcumillo Et IO weftdittidencf-.cum
l Et mirati funt. &c.
e zachariaspatereiusimpletusertfpintu fancl:o,&: prophe-
Apparcnsincarnc.Quafi dicat longius a fc rece-
a Bed.longa tnfirmitate tabefcentem.
dentes iuttiricare curauit. £it vel iit.
m cacicurnica-
feariae miracus
)puUis,Ica&cu
us eft vnde di-
Itfatlim e(iy&c.
iropcer hxc duo,
mm aliquidcir-
tum pucrum v-
iiexifiimant,hccauteomniadifpenfatiuefiebac,vtqui
eif * Chnfti dcbebat, exiftcret & fi Je dignus vnde fe-
fueruntomnes&c.
'mrtmned m. Quia dcclarato&confirmatonomineloa
icruitos Zuhane & benedixit,paccc,quu manifefiaca
r Apoftolos gracia noui Teftamenci. Mulca ec turba fa-
icfi/cli.tacacicurnicacenociua^obedicfidei^pr^dicat
redepcons,«Sc qux prius occulcabancur m facerdocio le
acional^liccr nuellcfta foluiicur. Quod in die circunci-
;Ioannis factus eft cimor fuper vicmos, fignificacquod
orc dominicxrefurre&ioms, Apoftolis darofpincu &c
cacagloriaChriftijfalubnscimornon folum Iudseoru
ant vicini vel ficu loci,vcl fciecia legis,fed etiam cxtera
{jjptium corda cocuffit.Nec tacum mStana Iud^, fed
amundanircgni mundan^q, fapiecix culminaChrifii
fama
TTv"
NICOLAVS DELYRA.
IBO elt in cc .gnationc. J^on eii intetligendu,quod nullus lu
tatus fdfftt prius lo'annts,quia alu lud&i fuerunt antefic no-
^Hu.vr. x.Macb. I .de loannefratrc luda Macbabai, & de Ioa
! cognatio bic accipitur propinquitas generisy quianul
:c vocattii de cognatione EJi^betb aut maritiem.
au.pa.e. Verfivna vi(ib;lia,ex quopatet quod non tantum
led ctiamfunlus.Si emmpotuijjet intelligere verbaqu* me
"iui exprimw.t mentis conceptumyqu£fiutffent ab eoper ver
n' non per alia figna.
ieseli nomcn eius. lde/l,boc nomen non impano^fedim*
MmefiaDeo.
mirari funt. Hic confeauenter defcribitur populi admiratioex
:itqu£ vidcban: arcapuerum natum & parcntes eius^vide-
rabiliconuenientiapatrit & matrjs in nominepuerit& in
iitapatrwdco fubditur.
[ ipertum eft au,&C. Ter confrffionem enim fidci fcripto quam
Tt-'fjcerenonpo:era',-neruitltberari,(icut propter verbutn dubua
ratligari.
* i.tfactcft c.m \ fupcr om.&c. Idefl admiratio magna vtlti'
"*iowi«( <juiftc mirab.l.ter punttrat Zachariatn & libcrauerat.
' :t fuper omnia. L^tia fafta infoliu & tnirabilta libentius nar-
rantur
tin tora moti
tana,re<>ione.
E
ir fpintu Prophctix rc-
li ftitutaeftcredenti.
ij AMBROSIVS.
f tauit dices.Benedi<2usDominusDcusIfrael,quia vifitauit J4 t:lizabethpaucis,2a-
g a Sanguine filii redtmit fub pcccato vendita. . b Quatn iuam vifitando iccit. c Id- 15 c"3ric1S millciS pro-
. cafitm.mcelfitudiucmfaW> Itf pheUt , VtCrquC fan-
h & tccit redemptioncpIebisujas.Etcrexitcornufaiutisno- ,7 do fpmtu rcplerus
loquebatur,fcd difci-
plina fcruacur , vt mtilier magis difcerc qux diuina func ftu-
deacquam docc-re.
f Beueditlm. ^uia dum bop.icatem Dei rogauit pro.libcra-
tione,prxcLirfor donatus cft.
-K Chryfoftomus.Dum Deum benedicerec Zacharias,
vilicationem dipic effe fadtam ah co erga populum fuum,fiue
materiales Ifracli:;isqLi!Svclicaccipere.^<?'//'frw»ii^o«fr^^
pmerant domus Ifrad. Siue fpiritualcs , ideft fidcles qui diicni
fueriinthacviftcationc,cfbi;acemcrgafcdiuinam prouifio-
ncm facicnces.
g Vifvauit. C^iiodproxime facicridum cognouerat.Prophe
t;co more quafi lani factum narrat.
h Cornufaluiis nobis. Beda.Per cornu quod carnemlexccdic,
cum omnia offi carne ccgancur,rcgnum Chnfti fignificatur
quo mundus & gaudia carnis fupcracur. Incuius figura Di-
_@ u.d
8
rantur. 8 Ec pofuerunt onmes. Qnia talis mag;s t,icmon<e co~
mcndantur. 9 Di^entes.C^uis putas puer ifte ent. Quafi dicat
valde magnus ctit.Cuius caufafubdilur.
io Ecenim manus Domini erat cum illo. Idesl vinus Dei ope
ratiuamiraculorumcius anmmciatione ,conceptione & natiuitate
oilenforum , exquibusrationabiliter concludebatur magnitudo pueri
futuracoram Dco,ficut fuerat pr&ditlum Zacharix. Etenim magnut
coramdomino. n EcZachanas. Hic confcquenter defcnbitur
patris infpiratio,cu dicitur. Ec Zacharias pacer eius implecus cft
lpiritufand. ht fybditur ciuspiopbetia pcr tnodum canticifcu diui •
ntelaudisexprcjftsumdicitur. 12 Benedictus. /« quocantico
primo pram>ttit pertinmtia ad redemptorem. Secundo pcrtinentia ai
ipftus pr£ct.;fotcmyibi.Ei lupucY.Clrcaprirnttm dicttur.Bcncdifi.
tio.ominupergeneralemgubernationem. 13 Deus.Per crcatione
I 4. Ihacl-Tcrfpecialem cultum & dcuouonem & beneficioru fpe-
cialem popjdo Ijraelexbibitionem. 1 $ Qjia.viil.ldefl,vifitabit.
Loquitur enim defuturoper modumpratcriti p<optcr prophetm certi
tudinem.Hxcntttem vifitatio fatla cflinCh.t/ii tiatiuitate, quxerat
adhuc futura,&: ■ couerfationeyq 1 vifitauit nos ficttt medicus infirmii,
ficut dicitm 'Ltic.6 .c.Vtnus dcillo exib.it & fanabat omnes. 16 Er
fecit rcdem. Infua bcnedttTtipafiionc^per quam redempti fumus.
17 Eccrcxitcornufalucisnobis.7(/e/?, virtutem confequendi
falu-
M O R A L I T E R.
6 /w.eW.Gre.Myfiiceteporc dommicae refutre&ionis prxdi
CigratiaChriUi,falubnstirriorfi6foluIjdstorum qui eiar vici
n:|litu locivel fcietia legis.led etiam cxtera>u gentiucord^
Mcct.ii' &moiu<iialudz«,fedomtiia,ra "iani rcgm,
ni'iuJEquefjpiciureculminaChii[>ifama tra cedit. t Et
•^^c.Per Zachana facerdotcm , dcfignatur bonus epifcopus,
qui
qui fpintufuiao debet clfeplcnus,& patcr fpiritualis Ioannis
ii-lelrhomiiTi gratiofi rora.n deohominibus bonus Debct etiata
JJeumdeluis benehais co:iaudare,ideofubditurdicens.
12 B?hc.]<dus oon.it.us j) w. (Jeft,omnium fidehum.
I <y Qtta vifitau.t.&c. In ft.i niiiuicatc, inqua vifitauit noso-
tien» ex alto,vt dicitur infra. 1 5 Et fccit rcdcinptiontm.&c.ln
fua paflionc 17 Etertx.y c. [n fua rcfurrciflionc, & Afcefionc
In
&99
Glof.ord.&NicolaideL
tipRcaha tr. Mn
yra. . 7C3
ulciplicatum eft enim femen Abrabam.ciihf,
gencium populns.pcrtidcm ad Cljnfiumconu>.rujs,cc[c
tur in llhus fcmine.
f Et tu puer Ttapheta altifp.m vocab.er>> , prsihh cnim a
XJowi«ioardrf,^<:^5cJ.Nonmii'um,il alioquicur in(
ciicrum,
& uid Salomon cornu olci,funt in rcgni gloriam canfecraci , n
A prmsSaullencicula. . .
i.Rrg. *m cornu. Ideit.Chnftd.quia cornu nec caro nec os. Sic Chn
ftus nec cjim cantum,ncc os cancum diumicatis.
a o»iafxculuf>intp<-opheuyum. B E D A.Tbca wetcris ccfta,
fcripciira de Chrifto
puccclTlc . Er a tcm-
potc Adx lancci p.l-
tres , fuis quiq-.ic fa- i ~m
vbs c:us diipcnfacio- b c5lorum,qui alxculoiuncpropnetarum Tcius. Salutcm cx
nis jcflimommn rcd- c inimicis no{kris,& demanu omnium qui odcrunt nos.Ad
OUnC. ' ( MeJnorcmle oltendi(,vrl,metMorc( nottacerct.
b salutem ex immt- fac;cndam mifericordiam cum patnbusnoftris,&t memo- s
' » * , F.t ad faclcndum. Bcd.In (c bcnediccntui omnei cognatioce* tetf*.
c raritcftamenufuifancii. IufiurandumquodiurauitadA- 6
a Sulicei pcr carnem »el per tidcm.
braham patrcm noftrum daturum fe nobis. Vt finc timore 7
dc manu inimicorum noftrorum libcrati , feruiamus llliln 8
vccro
qui
matris l.i
tioncm M,in
■ QiiUdel.idtitnafcetiir. b ne fcmore Dauid natu».
a bi$ in domo Dauid pucri fui. Sicut loquutus eft pcr os fan- i Uic , um nacus j
vocema^nouic
Ercxit nobis faluccm
c\ mimicis ,6»; eft ex-
pl matio fupcnons vcr
ticuli, inquobrcuicer
idemprxmifcrac . Et
£ erexh cornu fattttu nobis.
C Omnium qui oderunt
•M.BEDA.Quaiidi-
cacvcl hominum pcr-
ucrforum, &C fpincuu
immundorum.de quo
rum manu inccrim , &
fpe ialui f.icti iumusx
&in futuro rc ipfa fal-
uandi*
^tdfaciendam mifeti-
Intcltertu.
Opcrationc.
Non in confueltu hom: num.
d Nonadho/ain.
fanditatc&iuftitiacoVamipfoomnibusdicbus t noftris.
f Et tu puer Prophcta altiffimi vocabcris , praeibis cnim ante
5 faciem Daminiparareviaseius.Addandamtfcientiamfa-
iutis plebi eius>in rcmiftioncm pcccatorum eorum. pcr vi-
• Kl.in knminiim mr>riri« k P*r Vil^rra. C AlUimpta catnC.
Non hominum meriti».
Per vilwcia
d
cordiam cum pattibus noflris,&memorari teflamenti,&c. Locutus
cft ,& crexic nobis falutem ad facicrtdam mifericordiam , vc
mifcricordiamquampatnbus promificimpleat in nobis , &
iuramentum quod fecit patnbus dcliberacione noftra, in no
bis per Chniium complcatur.
Gen.li. e lufturandumr&c. * TitusBoftr.Epifcop.Dixeratemrn
42 Deus ad Abtaham,Bencdicetts bcncdicam te, er multipikans mut-
tiplicabo
proptcnllos:
dosqui adcranc Fu
tura tilu mun
perAngelun,
rac,depromic.
Beda Cum
nuno loquer.
pcncc adPcophib
vcrb.i conuc
hoc quoque bc
ciumcfTedorain
fignarct,necun
blica nu.ncrarec,
iiingrarusfuabc
cia cacuiiic v
quxag-iofcc
niiofuiccp
g Scientiamfalut
bietm , in rc
peccatortim eorum
yifcera mifericordi* Dei noflri,in (jtiibus vifitauit nw.tTr. Bed
menIefu,ideft,Saluatoris cxponcrc,&: dihgcntius
darevolcs,falu.cisfrequcncacmcncioncm,cumcornuf
erigendum ,falucem cx inimicis fucuiam , fcien
lucis plebi dandam commemorac . Ec nc cemj
falucem promicci pucares, addic m remirluiiem |
rum eorum.
a y ciDux» patut uiium .ci* wu^h^iii»». |^j
fccra mifcricordias Dei noftri, in quibus vifua uit nos ones 1 5
tf
NICOLAVS DE LYRA.
falutemtttetnam,&bocfccitinfu<trefurretlione, qttarefurrexit ad
vitam immortalem » educens patresfan Qos de limbo inferni , deteatos
ibi,& fua ^ifcenfione qua illos ad cttcilia introduxit*
1 In domo Dauid pu.eri fui. Quia ijta adimpleuit Cbriflus in car*
Qt affumpta de Domo Dauid.
2 Sicuc locucus.eftpcr os Sanclorum qui a fxculo func, &c.
Hoc cil,a mundi principto quiifiapr&dtx rnnr Jvcmdum qnod dicitur
«^S.io.Z».Huicomncs Prophecajteftimdnium perhibec,<3cc.
Et ftcut promiferat perTropbetat,ita fiieltter adimpte-m.
3 Salucem cx inimicis noftris,6c de manu omniu qui Scle-
runc nos. Supple confecuti fumus per Chrtftum , videUcet.de mundo,
carne & diabolo.
4 Ad faciendam mifericordiam cum pacnbus noftris.J^aw
mytterium incarnationis imptcuit,nonproptet noftramiujUiiam , fed
propter fuam niifrricordiaih adimplendam quampatribus promifit.
j Ec memorari teftamenti fui fandi. ideft>p.ttlifirmifpmi qaod
babuit cum patrtbus veteris Tefta.de Chriito veuturo.De quoteitame
toad modnm rememorantis fett recordantis fehabuit quando paBum
impleuit.
6 lutiurandum quod iurauic &c. De quo dicitur Gene.\ jsc. Per
meipfum iuraui,&:c. Qupdiwramentum mpteuit Deuspatcr mitten
dofilium,
7 Datu ru m fe nobis. Quia Deu s pater dtdit etiamfe nobis in filioy
qui esl ciufdem fubflanru cumpatre. '
% Vc finetimore de manu inimicoru noftrorum liberaciV
ckC. Quia per hoc euacuatur timorferuitis,qui non eil in charitate.
Ec
^ Et CU puer. Hic coafequenter exprimit in cantico qu* pert,
a.d,px$curforem,dirigens ad ipfumfexmoncm.Si au tcm qiuratur c
adipfumfermontm dirigeret,cumpuer adhuc non i>ucLiigcret?D
aliqui,quod virtute fttpetnaturali iiiletligebat patretn loquetem.
intetligit Ciiriftum in vtero matris cxiftentem,vt prxdiclum e\\ .
aut dicunt,quodftc loquebatnrpuero , non propter eius i>:tt^^M
fedpropter aiiorum infiruclioncm de myflcriu incarnationis qui i
bant vfum tattonis.
io Prophcca alcifsimi,vo.&c. Cotra hoc videturitludlot
c.quod loannes BaptiiU negauitfe effe Trophctam. ^ii quoii
quod verum rejpondit fecundum intentionem qu&renttum, quia t
batfieffet vnus de antiquispropbctis,vt EiiasiElif*us,*el6wn
vt patct ibidem,& fecttndum veritatem non etat vnus dc ;
etiam dicitur quodncgauit fe effe ptopbetam tantu,quiafuitft
ta,& phis qitamTropheta,fecundu tefiimonium Satuatorn Ma
1 1 Pranbis enim ancc faciem Domi. ldeii,antefHiim f
eft fimiiitudo velfacics Dei Tatris .Terfacieenim dcjignatut*
fecundum Grcg.fuper E^chietcm.Ea autemqux ad notitu
in diuinisfilio appropriantur.
j 2 Parare vias cius. Terpmdicationm Cimfium annunci.
& per baptifmum affuefacie»doxquia homines per baptifmum lo
difponebantur adficiiius rccipiendnm baptifmum CbrifiL
I j Ad dandam fcicn.falu.ple.eius. ldefl,adpt&ditand*m i
tcmfiendampet Cbriftum.
14 Per vi if cra mifericordia: Dei noftri. Idefi, per inm
occultam Dei mifeticotdiamfafh funthsc\
I J Oriens ex alco. ldefi,cxfinu patris in mundutn .
lil
■ ' ■ ■ ■ ' 'ii 1
MORALITER.
I ln domo Dauid pueri. Quia de illa domo nacus fuit.
1 Sicut loqvntut efl per osjantlorum. A&.io.g. Huic omnesTtQ-
fheta teftimoniutn pewibent.
3 Salutem cx inimicis noflris. Scilicet dzmonibus Sc tyrannis.
4 ^td faciendam mifeticotdiam cum patribus nofltis . lh limbo
ptiui decencis .
j £f memorari tcflamentifuifantTi. Et quid fit illud teftamcn-
tum,fubditur .
6 Infiurandumquodiurauit ad^ibraham patremnofitotumdatu-
tumfe nobis. Gcn. 1 2. Bcncdicentur in fcmine tuo omnes gcn
rrar. CfHiod implctum cft in Chfifto .
h
8 Ftftne titnorc de manu inimicerum nofirorum liberati, &c.
licet feruili .
f Seruiavtus illijn fant3itate,&c. Quia ipfe eft fanctulTancl
9 Et tupuetpropbeta altiffimi ^ocaiVew^c.Grcg.Quifqu
tcm pr^dicando,a fordibus vicioi um audientiu corda m
dac,Domim vcmentisadcorviani praparacEcficpati
per Ioanncm piadicacorEuangelijdcfignacur.
1 5 ^id dandamJfientiamJaliitis,eyc.tLt non cutioficacis.
f ln ren.iffionem peccatorum . C^njj fit per Dominum ope:
tem,& per prxdicacorem difponentem, ideo fubdirur.
14 Tct vifccra,&c: In fua naciuitatc,vc dic^um eft .Etad
qupfidic vifitat illuftrationc fua; graciaydeofubdicur .
lllt
l
ic
'Ql
L
1.
f jj lUttminirehh. Beda.In longa peccacorum & ignorantKE
Lcacc deprefiis.quia cxclufis errcrum tcncbris attulit vc-
j n cognicionis fux lucem
:eru:t.
\ji dirigenioiped.es
, Ifos in yiam pacis .
: tr autem crcfct bat.
1 pcreVmnia grcf-
i nofirorumoperu
jminacoris noffri
ixix concordent ,
H-jec ad manfio-
rmperpctua? pacis
&c certum icer pacria: coelcftis
UCSC. V^ap. 1. yoi
niselegir, vbiprima:uamexig:cetatem, vtiuueiiislibcrius D
ab amorc mnndi audi cores fuos rciiocarer.
■}e Eratindefenis. Sand.Titus Bcfti Curifk;d?Ncmpe
vtfupcr mundanum. Chrifium an.nunciacmus.excrafcc-
leratoium homini
i • o • L • ^11' niundi nomine
a cxaltOi Illuminare his qunntenebns &invmbramortis i ddignantur confue
r , , l ^dl/liusillu™ina7rcord;i'P°a«^"dIrigUntUt.| # % Iudmcm 'a;tacem
b fedent , addirigendospedcsnoftrosin viampacis; fpuer 3 agat,Chrirtoquete- «,Re,*.c
C7°rei 0+ c u r • ■ o • j r t ftimonmm perhibi-
c autem crclcebat & t contortabaturipiruu,&:eratjn delcr
tis vfejue in diem oftcnfionis iux ad Ifrael,
Vifitauit vt illuminaret.
itremus.
t-t tr.'tH. Be.Pra-dicacor p^nitentic futurus afpera fotitudL
nis
ceptionc maior habeatur.
tuius,nec non homi
num nequitiam re-
dargunurus , tefiis
doctorque omn i ex-
NICOLAVS DE L Y R A.
j Illuminarehis qui in tenebric. Idefljatribus in limbo ex.fle
fi i , quos Chrijius illuminauit , quando poft pajjionem fuam adillos
i vdit.
I Et in vmbra mortis. Idefl,vhientibus adbuc in hoc mttndo,qui
t>it£dam vmbra tnortis^quos illuminauit Chriflus pcrfeipfnm prxdi
t do,& ^tpoflolosper orhem adprxdicandum miitendo , vt habetur
j nivltimo.
, Pueraurcm crefcebat.H/c cofequenter defcribitur precurfvris
i i profetlus & conuerfatio, cum dicitur. Pucr autem crefcebat.
t ntm ad augmentum corperis .
Ec
4 Et confortabatur fpintu. Quantum ad augmentumgratix &
virtutis,
5 Et erat m dcfertis. Quantum ad 'perfetlione conuerfitionis. ibi
enim habitauit yf/tte ad ttmpus fuee prtdicationis , vt cantemphtiom
libcrius vacaret}dininam fapientiam hauriendo , qttam pcilea tffudit
prddicando,&- rt vijtcns in dcfertis vitam dufleroti. duccrtt,& tieex
cohabitatione cumpeccatoribus in tumultu popuh mectdatn aliquam
in fama vdvita contraheret.
6 Vfque in diem oftenfionis fua? ad Ifracl, Qnodfatlum efl an
no i^.lmperi) Tybtrii Csjaris ,Tunc enim exiit de dtfenis ad prmdi
candkmpopults,vt habetur infra ycapitulo.
MORALITER.
1 llluminare his q:uin tenebris & in vmbra mortis fedens.ldcftAn
cjamortali^quareft vmbrap^neinferni.
f Jd dirigendos pedes nofiros in viarn pacis. Scilicet intcrne fra-
tern,c
tern^ & fupernay n qua diriguntur liberati a pcccato mortali
perdonum gratisdiuin^.
3 Tuer atttcm cre.& confnr. Bcda. Prxdicator penitenti^ fii-
rurus,vt liberius auditores fuosa mundi illecebris erudien-
do fuftollat,in dcfertjs primaruam tranfluic vitam .
A D D I T I O. I.
ucttin ca.i.Vbi dicitur in poflil JrffO faluo meliori iudicio v;de
ttnelius diccndum eum fuiffe firrphcem facetdotcm .
entrntia Ambr.&Bedaevf probabilior.noobftantib.his qua:
pip'ftillatorcobiiciuntnr.Exhis n.quaeabEuagelifta tradunf
julocloco,fatisofteditur ZachariamfuifTefummum faccrdotc.
idcu'U,euider'a fceoii quod incenfum dcquo Luagelifta
h acit mennone,n6 dcbct inteliigi de comuni inccnfo , quod
ii ualibet die bis concremabatur in altari incenli , ut hf Exod.
3 ^uod quide incenfum er per fimplite faccrdote admmiftra-
bir.fedintelligedum eft deincenfoilloquodfemcl in anno.f..
ii rltocxpiationis nntum per fummum facerdotem infancla
fJlorum adminiftrabatur.
^uodquideincenfum licet effer eiufde fpeciei cfialiocomu-
i nquantii ad eius adminiftratior-e in tcmplo , acommuniin-
t fooiflFerebat in multis , & fpeciahter in tnb.Primo.f.in boc,
cqn fummu.? facerdos pr^dicla die illud incensii minifhabat,
ilierat licnu effe in tabernaculo, donec fummus facerdos idc
!eret,vt hf cxprefTe Leuir ij.vbi tradlas quomo fummus fa
ci os mtrare dcberet in fancta, & ponere fup ignearomata , &
Si rgerefanguinc,& huiufmodi.fubdit. Nullus bominufitin
ts:rnaculoqn pontifrxingredif fanctuanu^&c.doncc egredia
Hqdde alio incenfo quotidiano mmimc legitur.Et io Euageli
ft iotaterdixit,qcTois multitudopopuli cratorasforishorain-
ci Inquooftediturquod hora iftiusinccnfiolsmultitudodebe
b. efTeforis.f.extra tabernaculu feu tcplum , qct pernnebat m
ir nfo diei expiationis tatu.Secudo,q(f in inccnfo huius feftiui
n. er« fin»ularc,qo* qui mfi adminii.rai tt rite cu igne ab alta
rulocaufti accepto,pont,fexcratreus mortetcporali.^put de
fi$AarovNadab & Abiu.Leu. io.lcgit.Etindceftc|i Leu.cap.
P allegato.vbide folemnitatcfclli cxpiationisagif , praemittit
ille.Loquutas eft Dns id Moyfen poft morte duorufiliorum
•rronqnofTerentcsignealicnuintcrfeclifunt , cVc.quali dicat
t)inatorieqdillaqu$ibiprccipiebantur,oportcbatferuari nc
<mgeretip(i Aaro ficut & filiis' fuis fupradiftis in adminiftra-
x leincenfi.Et inf.dedaras qct iftud pcriculu fpccialitcr erat re-
f:nduadofticiu propriuincenfiillius fclti,fubiugit.Affumpto
l:thunbulo,qd dc prunis altiris impleuerat,& haurie, manu
' tnia ma incen<u,&c. vapor operiat oraculii qd cft fup teftimo
' ■•'•fnp arca & no moriatur. Ex quo patet qct fummus facerdos
'TOC.ohuiusincenliindic rxpiation!s erat maximc aftnclus
•«remonia'iacmsritec-1 briida fub pena fubit? mortis tcpo
,isificut de Nadab & Abiu. Et io hora inqua iftud ;ncensii ad-
-at,populus, attete afpicicbat orado \leu ^p fummo facer-
dote,
dote,ne periclitaret in illo officio,vt & ipfe cu cis cxpisrcrur , vr
notaterdicitEuagelifta.Et oismultitudo populi eratoras foris
horainc6fi.N6.n.in cxteris dieb.qnbisindie mcenfum concrc
mabaturp fimplicc facerdotcm , crcdcndii eftqddis mulutudo
populi couemfTerad orandu,cflet.n.valdconerofu«b. Similitcr
notatcrdicit cu5gelifta,horainccnfi , noficies mcnrione deim-
molationibus & diftillationib.& cetens officijs in illofefto.f.cele
brandis pp rationem praedicla,quia inilloorficioincenli prarci-
pue coliltebat prardiclum periculu facerdotale. Hoc ide patet cx
eoqctdf mfracod.cap.Et erat plebsfpeclansZ-ichacia , &mira-
banturqd tardarer.No.n.verifiinile videtur,quodplebs fpeftaf-
fet fimplicc faccrdoteinofticio incenfi quoridiani.^quodhicqua
libct die adminifti abat.Tertio , qa ficut dicit poftiIlator,hoc in-
ccnfum.f.fefti expiarionis non cxponcbatur p moduoblationig
icuadadolcndulicutquotidianu,fedfoluvtnebulac6rurgcso-
periretoraculu,vf patetLeui.cap.alleg. q£f denotatEuagel fta,
cu dicit.A^i incenjumponeret. No.n.dixit.incensu offerret , (icut
fup.eo.ca.Sacerdotes Dei incenfum ofTerut. Nec et dixit.vt ado
leret, ficut Exo.^o.loques dequotidianoincenfo,dicit.£ra^3/e-
bit ihccnfum fupir eoiu4arcn fuatte fltgyans ,& i . Scd utu dixit , vt
incenfum poneret,vt dcnotarct q<l hoc incSfom no admuuftra-
baf pmodiioblationis feu adabolendQ, fcdtatuponebaturra-
tione prxdifta.Ite notatcrdixitE"agclifta,vt incensu poneret
ingreflus m tcplu dni,&c.In quooftcnditur,quod pofitio huius
lnccnfictatfibi dcbita exingrcffutepli dni,norationcconfum-
ptionis facrificijjfcd adtuitiouc facerdotis fanguinc intra fanfta
iancl oru afpcrgentis hoc incenfum poncbatur, qct eft fingulare
rn fummo faccrdotc & infcftocxpiationis,vtdiciuelt. Exquib.
manifettepatet,qctorficiuhuius]nccfi dequo Euageliftaloqr,
ptincbattatii ad funimu faccrdoie «adquefolum oriiciumfelh
expiationis pertmebat. Vt Lc.ca.allegato.Idc patet p hoc quod
hf cod.cap.vbi fic.Et faftu eft vt implcti sut dics officij e:us,abiit
in domii fua.Singulare.n.erat in fummis faccrdotib.vt per fepte
diesanfcftuexplationisfeparareturapropriisdomib.& habita-
^ct mccrtisccnaculis tcpli,vt dco deuotius nianciparentur3vt hf
cxprcfic inThalmudinlibroqintitulatur Ioraa.i.dies expiatio
nis.f.vbi tractaiur principnlitcr de boc fefto . Quc qtiidc fepira-
t:o fecundu eos habct fundamctu Lcuit.2 i vbi de fummo facer
dotcadliteru rraclas dicit.Et nocgredutdc fanctis.vb; Hcbrai
ca vcritashabcr.de fanftuario. QjJuveUigifdetSporecclfbra-
tionishuiusfelti.De cqtensat faceitfotib.uo legiturfimile.L r fic
manifeftc patet qd Z^chanas erat fummus facerdos.co cp kvceh
fum ponebat infcfto cxpiationis,qu^ pofif1ofblifiuftmafacer<
doti ptincbaf.Et ficfentitic ftncloru.f Amb.& Bcdesfit v:i'ioc.
Cuicocordat i«agi;tcrh!ito:;ara,& nulius far.Aoiu doitotu op •
poistmri
0
7°3
Add
itio
f
t:
pofitura aflerere vidctur , Vwk & •'" ecclefijs huius regionis in
r.ilicioiratuttnalinaiiuitatisC Ioanros B.iptitlx, exprdlclegi-
tur.quod hayc pofitio incenli tuit in dic cvpi.inotus.jL.it ettam ma
ximeconfonum rationi.quodconceptio prxcurfcns Chnfti(qui
ad ilandam fcictiam falutis plebt in rcmithuncm peccatorum ve -
nerat^m dic c*piatioms(qui in mcmonaro rcmiliionis peccati vi
tuli agcbatur)fuiflct annunciata & confequenter coccptio Chri
fti dieimmolationis agm pafchalis.qh etChnftus paflus eft.an-
uuoataluilVet.Ch.iianiiunciatioprxcurforisfuitin dic expia-
tioms f.dcomalunamclisfepumicuiuscoccptiofuitpcraliquos
paucos dies polt.quado fcihcct Zacharias rcuerfus fuit ad domu
fuarn, fequiturqifextusmefisadiftacoceptionefinireturinde-
«ima quarta luna pnmi rocfis.fere qn agnus immolah.tttir.VtrQ
authoc decimaqur.rta luna concurtjflcc cum oftaua Calcndas
Apnlis.prout magifler hiftonarum dicit,vel no.nou eft muhuin
curadu.Nam computatio fefliuitatum in leg: antiqua,folu refpi-
ciebat menfcs lunarcs . Ad illud aut q> obncit pottillator dc hoc
cy no fuit fafta mentio q> ingicflus eflet Zachanas niii ad impo-
nendutm incenfum.&c.Diccndum , q> qma inadminiftratione
inccnli prccipuc c6iiltcb<tfpericulu fummi facerdotis in illofc-
flo, qua rone cV multitudo popuh in illa hora fpcciahtcr orabat
vt dictum cft. Idcirco dc illo orhcio tantummodo fecit mentionc,
non aucem de afperlione fangumis, in qua non conhftebar eode
roodo penculum tale.Licet ctiam crcdendum cft,quod celcbraf-
fet afperlionem fanguinis , & fcciflct omnia talia ad Iiuiufmodi
ofhcium pcrtinentia, q"X tamcn Euangclifta prxtermilit , non
curans tractare nifi dc liiccnfq , in quotcmporc populus orabat
& Angclus apparuit .
Adaliud q> obijcit dehoc quod dicitur . jlpparuit ei ^An^elus
fians a dextris altaris incenft.&c.Diccndnm , <$ polito quod lllud
aUare non fit intra fanctafanc"torum,fedintra fancla tantum, ex
hoc non fequitur Zacharias non lntraflc fanftafanclorum , fed
«juod Angclus apparuit ei intra fanfta .
Ad ahud autem quod dicit,quod illud inccnfum.f.fefti expia
tionisnonponcbaturadofferendum, fedvtnebula confurgens
opcriret oraculum,&c. Diccdum quod hoc cft verum, fed roagis
facit contra eum.vt dictum eft .
Ad hoc autem quod dicir vlterius, quod prxtcr illum ingref-
fum quod pertmcbat ad fummum faccrdorcm tantum.quotidie
intrabant facerdotes minores, cVc. Dicendum quod veru eft,fcd
Zacharias intrauit vt fummus facerdos ad ponequm incenfum ,
pcrtincns afjhdiem expiarioms vt iam diftum eft.
Ad illud q, dicit,q> vf cfle ficticinm,vt fummus facerdos eflet
illein cuius hcbdomada cadcbat expiationii feftu,&c.Dicendu,
Cj> verum eft hoc non efle autenticu,fed veritas huius no requirif
ad veritatc fnix Ambroiij & Bede^ (upradictf.fed tantu requirif
quod cflcnt plures fummi facerdotes limul , & no vnus tnntum.
Quod 2t in templo pnmo poflct conccdi. Na in illa ordinatione,
qu im fccit Dauid de facerdotib.vt vidctur.Parali.i4.a.Satis pa-
tetquodSadocheratfummusfacerdosintcr filios Eleaiar , &
Achimelech interfilioslthamar&ficeranr duofummi facerdo-
tcsfeupontificesJicetPoftil.videturdiflcntire.Sedquidquidfic
dctempIopnmo,faltcm intcmplo fccundo pixfertim verfusfi-
nem manififte patet,quod erant plurcs fummi facerdoteslimul.
Nam in pafsionc Chr fti.Mdr.c. j 4 .dicit ur.quod illi qui venerac
adcapiendum Chriftum,fuerantm lfiafummisfacerdocibus.Et
ficpatetquodfimditereoncurrcbant plures fummi facerdotes
in vnum,quorum quilibet poterat celcbrare in fefto cxpiationis.
Sed ad eligendum quis eorum miniftraret.prouidebarur per for
tem,quia forte quijibet rcf rahebat fe acelcbratione illius diei ti
more pcnculi fupradifti . Vnde Euangelifta dicit Sorte exijt,vt
incenfum poncrct.Noncnimdixit.vtfacrificaret, velhuiufmo-
di,hcct eflcnt pnncipalia in illo oificio . Sed politionem inccnfi
commcmorat.vt innucret periculum quo ab hoc oiticio rctrahe-
bantur.Pofletetiam llludverbum forteexijt (vtquidamdicfit)
teferriad pnmam clecVionem Zach.riae in pontificatu,quaj fo(-
tcperfortcm fucrat, &c.
A D D I T I Q |I.
ln ec.cap. Ybi dicitur in poftil. Qrtia fuit co.nceptusin Septcm-
bri? menfr .
Vt diftu cft in prsecedenti additione.praccurfor coccptus fuit
circa mediummeniisfeptimi,& pcr confcqucns Saluator circa
medium mcnfis pnroi,loquendo de roenfibus lunaribus , quibus
tunc fifta rcgulabantur .
A 1) I) I T I O III.
In cou.cap.Vbi dicitur in poftilla.iL/ccf cnim Itfipb nonfue. ?al.
prcr .
Dehacmatcriif.iitlargefraclatiimfuprain additione Mat-
thari primo vbi a.gitut dr genealo-in Clu liir.viJc ibi.
A D D I T IO 11 u.
In ro.(jp Vbidipror m pulhl. , ,, dicr»n<r intc,
huj •.i-diufccuiidumGreg.m gl l.vbj licVtrq; in vtrifqj
bfncchvcitur. Yclut.n p:r wii & v'm": l^mmam , & marc pcc-
camm
catum fimul & triftitia, fic & r.6c per vnnin & vniitc bcned L
rcuocata cft,& I^titia adiinguloscit proiufa .
A D D I T I 0 V.
ln eo.cap. Vbi dicitur in poftil. L{»oniam vin-tn non ti
Licct.n.qi noftri doctorcs rradunt de propoiito beatstvirsh
circa virgmitate.iimilitcr & dcems votoiuittcnenda ttnqiy
ra,verba tfi beata; virginis ^ccsiu^.iluomam virum n'o cmn 1
N'on vidcntur hoc diccre , ncc cx eifdc verbis videtur hbc fc ji
Polfibile cnim cft,quod .tliqucm virgo non cognofcat viruu 1q
muintcr loquendo lcu jntciligendo de viri cogmtione, & t.i r:
non habcat prupolitum nec votum vuginitatis.SedprfdtCtLi
gmis vcrba pcramplius vidcuiur enucleanda .
Ad quod fciendum.quod iccundiim Aug.in libro de moi u
ecclclic;,& ctiam airiquos Philofophos.virtutes multiplicit ci
fiderantur. Vno.i.modo prout funt exemplares , & fic perti )n
ad Ucum in quo prarcxiftuntomnium rcrum rationcs. Ali.lii
prout lunt politicae,& iic pertinent ad hominem inqu.inturfe
cle fc habct in rcbus humams gercndis.Uc quibus virtutib |.|
politicis Ihilofophicommuniccrtraiftant. Interquas \
pohncas& cxemplarcs, quxdam mc-dixinrcrponuntur.f.vfi
tcspuigatorix.quxpernncnradillos qui virtutejpolu
fcendentcs in diuinam fimilitudmem conantur tcndcrc. Su.jc
fuper hex virtutes purgati animi qux dicumur viitute
dammodoafiequentium , diuinam iimilitudmem , qr.
hac vit^poffibilc eit qux a Ph lofopho in fcptimo 1 t i
tutc; Hcroicx dicuntur,idcft,diuinx. Secundum quam coi n
rationcm d:cunr,quod tcmperantiapurganan mi attii
iam qcis tantum aflequitur diuinam fimihtudinem , .
cupiditates nefciat. £t fecundum hunc modum virgimtai *
attnbucnda bcatx virgini , iic.f.vt tcrrcnas concupifccntia L
dum non habeat,teu proponat vel voucat non habccc, fcd c L
Vteaspcnitusncfciat.quod cftaltius & perfeftiusquam vi
tatispropoiitumhabercfcu vouere. Ethancfentcntir.i
fonantipfius verba,cum dicit . Virum nonrognofco,qu* >
pric pertinentad virginitatem purgati animi f.heroicam, (
qmd m ditinclio virtutum quadnperdita tradiatur ad pic: n
in i.i.quxit.6i.artjc.5.iin.orporeq'..'xft.
ADDITIO VI.
//; eoi.cap. i.Vbi dicitur ln poftil. f-'trunlamcn.Quia if.
plum non e\i vfquequaque .
Hoc exeplu cft fatis perfectuinterrogationis virgin^
Ipfa cnim(vt diclum eft)non qujrebat de faclo,fed\ic rro 1 1-
di.f.vtrumordinenaturaliconccptura eratvel fupcrnarurai|t
ideocum Angelus ei inducirexemplum dc conceptionc fte V
quxcftfupcrnaturahs, fulhcicnter crat virgo cdodaderrp
fieiidi,quoderat,fcilicet miraculofum pcr omniporcnnamci-
nam,&ideoiubdir,qu:a noneft impollibilc, &c.
A D D I T I O VII.
In eo. cap. Vbi dicitur m poftilla . Scd poslca cnm afft
conce.&c.
Vf pollillator fentirejqcTcoceptiofihj Deifuitfictaftaritl
beata virgo dixit.Fu/ mib: fecundum v.abum tumn , & n<
Et eft veia & comumsopinio doctomm. \rn magiiterin j.«1 ?
dicit.Pottconceflum feuconfenfum virginis fancla;,Spiritul I
clus pcrucnitin ipfam fccundum vcrbum Dtmiini.jit 11
tentiam Dci vcrbi receptiuam prxparans fimul autem & gc r;
tiuam.Similiter S.Tho.in j.partc.q. jo.art. 1 . m corporc.q.f n
aliasronesquas aiiignar,quarefmtconucnicns vir
ciari per Angc!um,Vna clt,vt oitendererur eflc quoddam ( I
tualc matnmomum mter filium Dei & humamm naturS , \ '*
perannunciatione fpedabaturconfenfus vtrginisque cxprlil
diccndo.hcce ancilla </owiw/,^c.Ciuireqnirebaiur.rl illi
tualeoiatrimoniu.f.incarnationisinterMliu Dei& human.MJ
tura.Bernard.ctfupmifluseit.Homel.j ofiende?. qctconfcM
virginisrequirebaturcxdiuinaordinarionead incaina
bi diumi,quafi allocjucs virgim inpfona humam gcncris li M
Statim hberabimur ii toientis.Et mfra ea a!loques,dicir. K |*
de itaque cicius Angelo.unmo per Angclum dho relponde
bum profer tuum & concipf diuinum . Emitte tranlitonu
ampleclere fcmpitcrnum.Ex quo paret, quod cx mcnte Bei
di cft,q> dum beata virgo protulit verbum,tuum,vel faltc in fi
rooinltati prolationiscoccpit verbii cternu. Scdfuerfitquic
huiufmodi veritatcdeuiates,qviirafleruiflc;<],incarn.itio\
d.umi pcellit falutationcra AngcIicam.Vh in qiiihufdamc
iijs ct caihcdralibus & alijs 116 modicc; auftontatis, m quad
ctioncdeannuciationc virginis hcc vcrbacotinenf . MdTu:
Gabnel ad virgine & antcq ad virg;inc pucniflet,inucnit D
virg neis dlapsu vifcenb.ck diuina maieilatc virginahs vctrf
uitatc coclusa.F.t infra poft pauca fubdit. Deniqj & Arcfiai
110 ait.Auc gratia rcpleda.fed plcna,nec,veniet in te.fcd D
cu.Hccin pdnfta leitione.QucquidC-aflcrtyo ventati Eu.i
<c maniteitcrepugnat.Teftaf.n.EuagcIifta Angelupoftf^
tiouc virgini daiilc.Ecce concipiesia vtcro . Ex quo patci
cr
&
:c
us
te.
h-
a-
,M
L
ucx
GJ
InCcptioChrifliinvteroctiam poft falurationem fuitfu-
3 .\non ergo antc prardictam lalutationem in vtcro concc
r.cum talis conceprio non fuit nifi falus.Legitur etia infra
lc.2.de Chrilto quod vocatum eft nome eius iefus, quod
vcatumeftab angelopriufquam in vtcro cociperctur.Ex
jopatetmanifeftequodquandoangelusdixit beatx vir-
«„. Vocabisnomcn eius icfum, nondum conceptuserat
jetero Chriftus.Sed conftar.quod fiilutatio pracefljr pra>
ttam vocationcm , crgo quando virgo fuit ialutata , non^
cnvconceptuseratCariftusinvtero Quodmanifefteeua
itpraedidam affcrtionem. Probationesautemquas pra;-
\i ieCtio inducir,nihilfaciuntad pjopofitum fuum often
idum, quia cum dicir, gratia plena, inteliigitur de graria
_:;ricationis,feu fanctificationis,q femper fuir in virgme.Si
flitercumdicit, dominustecum. Scdcum hocftatquod
c t replenda per conceptione verbi incarnati,& io angclus
acapoftfalutationequ2rente.QCiorictiftud?ait.SpmTdiis
feruenietin teqdlbnat de futuro.Srir . Etvnrusalriflimi
tambrabit tibi,qd fiir dc futuro fo: -ar.Vnde (i in dfcTs ali
toru doftorum inucniantur,verbaq prima ficie fonar,-qtf
ijuseratcumbcata virgineante mifiioneangeli.feuante.fa
ijatione, & hmoi intelligenda funt fm gratia habitualem ,
lifanclificationemerisvirginis, no adtfm verbi diumiin
me.Aliter.n.pdicerenreuageiioae veritati.vtdictum
,.Quaquidele&ionetanqua€rroi]ea,&euagelic3:veritati
:;onfona in ecclefia Burgenli, cui ad prxfensindignus, &
uneritusdiuina tamc permdTione praefum, correxi.. & ad
nitateeuageUcx ventaris, &fententix fanttorudo-
«irufub vcrbisad tioc peitinentib.reduxi,fubmittes th me
quarcunque mea faccofan&aHcdisapoftolicaedctermina
X corrce"tioiii,& cuiufque verius fenrientis,&c.
AODITIO V J i I.
neo.cap vbi dicirurin poft. i^iialicet ex omnibus vhtutibus
vitiifpufua ad cjncsptionem jilij Da, fpec.diter tamenb>>c fmt
tate.
Utioquare virtus humilitatis magisfuitdifpofitio ad co
|«ionem,g aiix virtutis Bedadcckcatdices.Dicebat.n.vc
i at piiipbu urimae patetis mors inrrauirin mudu.ita g hu
jlitate Mariae vitoe introitus paderef Et nota £ mGrcg.fup
i;d.Bcatamedicenr.Nonautbcatafeappellatinanivcxata.
£>na,fed facro tacta fpiritu,quae furuta funt jpphctauu.&c.
A D D I T I O IX.
\n eo.cap.Vbi dicitur in poftil .^iliter ciiam d\ciiur,auod ncga
provbnam ta*:um,zr c.
Aliter etiam poffct dici.quod negauit fe effe propheram .
Tjum,dequoDcuuS.d. legitur. Prophetam flifcitabo eis,
i .qcTintelligiturad litcramdcCnrifto, de quo pnncipali-
t quxrcbant faccrdous,& Lcuitae.vt foan l.potcft haberi .
ilEPL.Inpnmoc.euangclij Luca: pofli.dicir.quorudam
Janctorum fcnrcnriameilejCj-Zachariaspaterloannisfue
ilummus lacerdos.cui fcntemiaeadhxret Burg contra po
:.quitenet5rium.Lt quaTnuishxcveritasopinionfidcfa-
) Zacharix non \ f m ulru m facere ad fcnfu m literce ,
I Zacharias pofuerit incefum.vt lummus facerdos ,
levtfirnplcx.fufficir horaincenfi fuifie Joannemannun-
itampcrangclum.thverififeeftZachariam nofuiffefum
ijmfacerdotcm.Maximc idco,quia rpc dhijGrxccru, &
iimanorumfupcr Iudxos,fummum faccrdotiu vcndebaf.
Jdicit Iolephus Caipham fummum facerdorium emiffe .
linaut verifim.lc, quod Zacharias cum cflcr iuftus, hm6i
;:usfimoniacosiccerit,vel approbauetit.EaautqBurg.^p
«tirmatione fux opinionis narrar.vhr ficta.quia ex fcriptu
________ ra
C A P^ V
Scquitur.
I I.
i T^Atttmtli aiitt:-
l JTEw;? edi.a r^.x\ug.Ucda. Auguftus 1 2 annis circa na-
titatcm Chrifti in pace regnauit,vt etiam ad literam com
ttumvideaturillud propheticum . Conftabum gladios fuos in
^c.Pacarifti
r>autem tcmpore
Chriftus na-
i quiapaccm ma-
g^pcrcqnjE i iit,s5c a
amauir, b
MCOLA
C A
706
Cap.IL
ra fundm non hfit . Primum quod dicir.qucd tpcincenfi in D
die expiationis tm populus fons orabat.non pi obat„ q a po-
terant finguhs dieb.ttieincenfi foras orare Nec#m dTaurn
bur.fundantur m litera pereum allegata. Dicit.n.quod filii
Aaron ruerunt puniti ^p exceffu m faftu p eos in fcfto expia
tionis.Nacxlucrapoteft habenoppofuum,quodpamiilb
rum non fuit fadtum in die expiar» nis.cja ponerc incenfum
illadie.verius r?rinebar ad fuinrr.u f.iccrdote^afol9 illodic
intrauit in fandafanct:oiu.Filij ai»t Aaronhofuerutfummi
JacerdotcsTed fimpliccs.vr parct ex eorumconfccrarione,
& vnctioncXcui. Lideo nihil ad eos de dejx)fitione incenfi
rllius.Fuit igitut error eorum dcquotidiana pofitioncince-
ii per fimpliccs f-iccrdotcsricndi.lnquaquiaJpceptuDhi E
i ueiunt cbiij,vr vliignc alicno prohibito puniri funt.vr col-
IigitLcui.io.a N.x illud pcriculummortis commiuatiieft
iph Aaron,& filijs eius rcfidu!S,& eoru fuccefforib.pro folo
fclto expiationis.lcd \ n 01 m inittcrio quod cora dho facerc
debucrunt,io df cofec]uetcr,vbi fiip.Hoc cft qnod loquutus
eit dhs. SaricTificabofinhis qui appropinquar mihi.i.qui iri
tabcrnacufo faciunr aliquod ofliciu (acerdotale. Ad obiur-
gadii auc vitia puniroru fwhdniu confcquarcr.Vinu & oe cf
incbiiarc potcft non b.bcris tu, & fiiij tui qfnrurabiris faber
nachrfi tcaimonri.iicfortcmorianiinijfubintdligifdic-urfi-
lij tui puhiti funt ob ebtic;.arc,& Krnealicnu.ideo feqtur. Vt
habeatisfcietia difcernendi inter fancl:u)& prophanu.f ignS
offcrcmju.Conftat igirur illum ingr-effum tabernacuti n6 fo >
lum fjcii indie expiauonis, nec fcietiadifccrncdi eflfe necef
iaria folu die iilo.Parcr igi tm qtl ca q Bur. profua opinione
adducit,explana iitera non habcfur,icd potius oppofituni .
Eicjuod dic.Burg.pluresiimul fuifle fummos facerdotcs,
non habctur ex lnera per cum allegara.fed potius oppofitii .
Necvaletquodaiicgatex cuageliopluresfuiffefummos. p
faecrdotes,qa proutdictii eit hoc jpccflit cx auaiitia Roma-
noru, & ludxoru ambitioncq cmcrCrrfummti facerdoriu a
Romanis,&Romani vtampliusreciperetplurics.&plurib.
vendidciunt.quipclusin Zrcbarianonputatur venfimiiis.
/// eu.i .vbi concepiionis virginis ponitur exemplum con-
ccptio ftenlis,non vfqm-qnaque (imile,vtinquitpoft,Bu:g.
autdicitipfumexer>Iu tufncere ad virginis interrogationc.q
non de iacio,fcd de modo ficndi quaefiuit,hoctri non vf ve-
rum.qma virgopriusdc facto,&dc modo fuit fuificictcrin
Itructaqhangclusdixir. Spuflhnctusfuperucnietin te, &c.
Exemplumigitur non iiiit pofituad docendu \irginemcie
aiiquo.Nec virgo fumpfic cxemplu illud pro doc.tnna,fed jj
fo|atio,quia alias fcquerctur quod vrrgo vifirans, Elizabcih
iuiflcr ad probanduexeplidati vcritatcm.quod falfumeft,
& p beatum Amb fupcr Lucam, qui dicit virgine vifitaiTe' ;
non quafi lnccrtam denuncio, necquafidubitantcdeexe- "
pJOjfcd quafilxtaprovoto,religiofam nofficio.necvt ver-
bumangclimulierisinattettationeprobarer. Ineb.e. vbidif
de lomnc.Tupner prspbxa alufjirni,&c.Po(ti\\ator obijcit>cja
Ioannesdixitfenoncfle prophcram.i.procul fantcm.ficut
antiquitus,quia quod dixit,'i^.;o deinonhramycl aliter ncga
uit fe prophetamtriiquiafuirplufquamprophcta.Bur.aute
aliter foluit,dicens,quod negaujt fc illu piopheta,de quo df
Deut.g.b.qdadliteradeChriftoexponitur.Sed videtiir qct
iuxta Bur.lolurion6 non fatisfcciffct qucrentib.neque qoni,
quia cum prius dixiffet,Non fiimego Chriftus.de quo vt di
cit Bur.exponitur illud Deut.allegatum de hoc non quxiie-
runcamplius.Scd cii audirent quod non eflet Chriftus.ncq-
E!ias.Q_is[ierunt,qnidcrgo?falt5prophetaestu^ Noigitur
qlierucuc jpphetapromiitbin Deut.prour Burgenfisvult.
C A P
amauit.quia pacis amarorcs femper inuifit.Voluit etiarn.vt
difcipuliquosadprjcdicandummilTuserat,quocunquevcl
lent fccuti tranfire pofl"cnt,& ab imminentium fedinonum
feruorc tremenda Romani nominis vmbra protegerentur »
Nafciturodominodefcribiturmundus.gailleappareb.n
in carne, qui clcctos
V T II.
Quibus crefcebatlosnncs , vcl quibus Moria in domum ifUerr» cS
^iail ties ir,en(ei,quibus cum Elizabeth manfit.
9J_fc>! Aaum efl: autem in dicb^s illis exijt edidum a Cac
fuosafcribcrerinx-
ternitarcinquonor
mcn Augufti uerc
impletur, qui fuos
au-
V
P
S D E
V T
L Y
I I.
R A.
p.^ffK.mrfla.w.Dcfcripto ortu piaecurforis.hicconfeque
l tcrdcfcribiturortuialuatcris. Et primodcfcribuur
''^torisottus.fccundodcbuusritus.ibi.Et poftqua con-
«^__ fummati.
fummati, rcrtio.puen profedtus.ibi. i' ->' ■■-'< «» crefieu u.Cit-
ca ortu faluatorisprimodcfcribirur ips,fcf!olocus,ibi.£f-
bant nmnes ,terrio virginis partus.ibi. ^'icltm efi antew, quarto
angelorucatus,ibi.E :;7//owe^»t.Circaprimumdicitur.
2 Exutedi.a Ct.Hieofieditur tps natiuitatisChrifti,q natu
eftanno^z.AuguftiCaefaris^quincria^fueratAugariusab
augendo,
M O R A L I T E R.
lattum eil tfKfrm.Scquitur.
Tom.5-
707 Glof.orcL&NicolaicIeLyra.
nu»crc fufficiens.ccnforibus fux profeffionis non pecunix,
fctffidci oblatione fignare prcccpit.quia du profeflio fccu-
^_ I
ctiam qui adhibci/i folcnt.Hos quoque natiuitatis fux ^
ncrationiChriftusadhibuir, quilignarcnceuangcliutn,
CCns. y»i rriut mibi tettes in Ierufa'"».
Bcda. Sicutiryipcranrc Auguflo. 5c rrxfidentcCj
bant fmguli in fuam ciuuatcm.v t protitercntur ccuium
modo imptrs
Jaris obtcndiiur.fpiritqa.is implctur, Aboluo autem ccnfu
fyna"ot;x \ etufto, nouus ccnfus egclcfixparatur, qui tor-
nicnra non c^igit , fed aufcf t, qui non vno numiimate, lc4
Vbaflgnatorfioe.
Qi)ictiflamum,&
trenfHm, n pacatiflimum crat
proficrrctwr ro<z>'um , quia vna
♦piucrfu, or- dcfcriptione totum
Kii trrr» ,r ...
mundumconcluut.
Proptcrc.i ccnfus
datus cft, vt fcirct
rcx numcrum homi c & Iofcph a Galilxa de ciuicatc Na zarcth , jn ludxam ciui-
num & maCnitudi- • Qui«ieb»ttyi.iiui Chtilli. I» Domui|)inis,i|uia.biMtmcr»quiniotrrIicir
iiuui,«inaf,iinuui >s^ » n initeinoj.jix. Inpriccmiumfuturi
ncm.hicpnmumlu — .• _.. t. b
\>\\ wrr*
» fare Augufto, vtMcfcribcretur vniuerfus orbis. Haxdcfcri- 1
" Duiniiiico. 2
b ptioprimafa<Staeftapr.TrideSyrixCyrino.Etibantomncs 5
C a Vt imllusexiiacaleuarn c.iifuni Peo tcddat. 4
d vrprofitcrenturfin^uliinfuamciuitatcm.Afccnditautem-» s
• a Vln 1.0 c.-ptus e t Chrillu».
tatemDaufd, quxvocatur Bc thlecm , co quod efict dc 7
t Vbi profiterctor iuftus.ft: virgo.nifi vbi CiuUtas nafcitur,idell,in uacato oorde.fropc
citverbuin m corde tuoA in ojc iito.
domo,&familiaDauid,vcproJfitcrcturcum Maria defpon $
f fata fibivxore prsgnantc. ja&um cltautem cumeflcnt 9
a Non 111 domo parentum,fcd in via nafcitut.quia pcr humanitatem quaii in alicno
nafcebatur.non lecundum po:c<1atciu,l:J fecandiini naturam.
ibi, jmplctifuntdics t vcparcrcc, &peperitfiliumfuum
dxafaflacft, ftipcn-
JJ diaria Romanis.
a Vniurrfus orbis .
BEDA. AMBROS-
Multxgcntcscrant,
quibus non impcra-
bat Auguftus.fcdhis
verbis rcgnum Chri
fti exprimitur, qui
C omn ibus crat impcraturus . Quis.n.ppflet totius orbis pro-
fcffioncm cxigcre.nifi qui totius orbis babeat impcnum ?
b Trima. Bcda. lam diucrfis tcmporibus plerxquc partcs
tcrrarum lcgunturdefcriptx,fed hxc eft primacarum, qux
totum orbcm concl ufcrunt qux profc ffio cft mcntium, qa
nulluscxcluditur. Velccrte tuncprimum ccepir, quando
Cyri nus a Cxlare in Syriam miflus eft, ccnfor patrimonio-
rum futurus.
c Syrut.Syxh in qua Iudea cft mcdia,& quafi vmbilicus eft
totius tcrrx.Cefus crgo primum in medio terrx exigitur,vt
jnde poftca vfquc ad fincs tcrrx exigeretur,& rcdderetur.
d Cy/no.Amb.Hiftorico more fcnbens.vt fcriem tpis dc-
fignat, nomenprxfidistangconfulis fignigrariahuiclibro
alcribit.Nam fi confulcsafcribuntur tabulisemptionis.qua
to magis rcdcmptori omnium dcbujr tempus afcribi?Habe
mus hic omnia qux in contraclibus efle folent.vocabulum
fummam potcftarcm gcrcntis.diem.locum, caufam, teftes
etiam
10
Chrifto, pcr
res.ecclefixprc.
prpficeri dcbcij
ccnfum iuitit c.l|
eamusiugum qi
Jcueclrvciiiamu
rcquicmanimar
quxcltpatriai
(icutCi-fanfolt
turdenariusqui
cem nummos
b.ir, quictiamt
ncCatfaris titul
tur.iicoffcrann
gi nofiro d
lcgis,in quo
noftriregis,
gnitioncui
tiscius inuc
Qucmdcnatiumquafifacculoinclufum porramusih
cum in occultaconfckntiae mcditatione feriuinus.3>>
mm amcrn cumrtgerh in dtcoit j~«> cuniuebttnur , > letiam
mits,cum ea qux in tenebris dfchuusjn lumine dkimu t,^ qn
re akdinimutyprsdicaiMfs in tetlis.
e 7v;^.Bc.Qootidie domiuusin Nazarcrh concipit
Bethlce nafcit.cu aliquis fluvc verbi fufccpto,Ii- domu ,
ni pauisoperadoeflicit.Quali in aluo virginali cficipit
corde crcd£tis per fide,gna.rur p baptifm.i.Qiiotiuic D<
nitrix ccclcfia, fuu comit3ta doctore,dc t ota mu.li ia-
te cofefljonis,& laudis afcendcns,celum fure deuoti
giarrernopcrfoluit Qtiaequafi alijdefponfrra.fcd abj
cundaf ,du ^ppofitoiirjipontificivifibihtcritingitur, l
uifibili fpus vn t> te cumu{atur. Vndc loCeph auclus int<
tatur.indicas ipfo nolc q> inftatia loqncntis maguiri ni'
lctnifiaugmetum/uperniiuuaminis.vtaudiaturacce
f faftum cji auie. Alibi concipi,ahbi nafci dominus vc
NICOL.AVS D E L y R A.
augendo, quianotabilitcrauxitimperiuniRomanum, &
proptcr hoc in diebus fuis alijs gcntibus impcrio Romano
fubicclis,fuitinorbepaxvniuerfa!is,idcomandauit.
1 Ftdefcribe.-puiuerfa.Vtpethoc fcircturqua!i;crterrx di-
oerfaeeiTent populatae,& quanta tributa fingulae poflcntrcd
dere,vt fic tributis indebitis non grauarentur,& icirerur per
quemmodumfingulxtcrrxfubimpcrio Romano melius
tegcrctur. Ex hoc eriani patct quoa Chriftus natus fuit tem
pore maximae pacis.ficut fucrar pr^nunciatum a prophctis.
Pfal^r.b.Orietur in diebuseius iufti tia,& abundantia pacis,
Jtcm Ifa.s.b.Non lcuabit gcns contra gcntem gladium • Et
p.b.rocabitur nomen eius admirabdis coujilarius.Deus fortihpatcr
futuri feculiyprincsps pacis,
% Htedefcripth primafatla ef!. Dicitur autem prima quantu
ad gcneralcsdefcriptioncsorbis, quia anteiftam bcncfue-
runtali2dclcriptionespartiales,ficutpatct2.Rcg.24.&i.Pa
jal itde numeratione populi,& decriptione qua fecit loab
de mandato Dauid.dicitur etiam prima fccundu alios quan
tum ad alias artcseiufdcm dcfcriptionis quia Svria eft in me
dio terrae habitabilis,& io ibi fuit incho.m iftadefcripticvt
indc dcnunciarctur fiori in alijs piouinciis circularirer.
j U prxftdc Syri cy Hunc cnim Cyrinum Cetar Auguftus
prxfcccrat Sytix ad ipfam rcgcndam.
4 Et ibant cmnes.vt pmfiterertitrfrnyu i in fttatti ciuitatem . Hic
dcfcribiturnatiuitasSalu.itorisquantumad locum , quia
iftadefcnptio prxccpta erat flcri lnprincipalibusciuitati-
bus,&ibiconuenicbant,quiaibihabueranroriginem,vtfic
defcrjptioficrctnonfolumfccundum numerum perfona-
tum, fcd ctiam fecundum dtftcrminationem gcnealogia-
i l rum,
M O R A L 1 T "F.~ R.
5 ^frrr.dit ^M.Pcr Mariar^.Tclcfia dcfignatur,& p Tofeph
fponfumciu<;cpi('cortis,prop^rruodannulumf.abc[,ficut
fponlus.Ei ncutMsriatacurrdatafuit.non famena fofcph
fponfo.fcd ,i fpirituftnfto.fix&ecclffia f(vc«ondkarringn|-
r ixhabeta Deo. AfcenduntautcminBethlecjiicinitatem
fuamf.ccelcftem.Pcti-ileeiTi.n.oomiispani5ina,[Ki.iiir,&
m
rum,vt fciretur numcrus dcterminatus nobiIium,& igi
lium,& hoc cft quod dicifur. *> ibant omnrs,vr m fi
gntiin rittitatem fuam . Profitcbantur aurem duplicircr '
fubic£rosRomano imperio,fciliccr,fcripro,qnia corur
mina fcribcbanturdcmandatoimpcratoris,&ctJam"
quia foluebanr ccnfumimpcratcri, propter quod in
nufmate ccnfus ctat imago imperatoris , vt habctut /
thsci 2.1.
5 ^ffrrndit au,& /o.trG^.ideft.in qua manebir.
6 Jn iudxatri ciu .D<i .Iudxa hicaccipirut -ui cctinc.qi
leem cftquxdam ciuiiasinregno Iudxc,& voc?tut cu
Dauid,quia indcoriundus fuir,vr haberu- i.Rcg. 16.
7 Fo quod effet de dotro,& fannl a Dat-.d. Vtpatet pergdl
logiam defcriptam cap fe.&Mitt.t.
$ vtprofiteretiir cnm m •;.(/!>>. Ipfa cnim erar dc eadcm f •
cumloffph, &fucccfleratinhxreditdrcpatcrna, idcc
ad profitcndum cum co.licet eflet partui propinr,
etiam diuina djfpenfatione faftum eft,vt (ic Chnltus n
returin Bethlccm.ficutcrarprxdicrumMich s a Enu .
leem Ephrata paruulus es in milibus luda , ex te milii t
dieturquifirdominatorinlfrael, &egreflusciusabinij>i
diebusxternitatis.
9 Trntlum rfl uutem ctm rflent . Hic confequcntcrdefcri! x
virginis partus.cum dicitur.
10 Tt peperit f-'" m fuum pr'n ,- Er dicitur primogcniins &
quia poftillum Marii aliosfilios habuerir vtdici Helu W
hxreticus lcd qbia ante illum nonhabuit.vndc&inlcp
liusvnigenitusoflcrebatur dcmino, & redimebarurf'
quam primogenitus.quia ab vno mcnfe redimebant.v ^
betur Numcrrj.& tunc primogenitus diccbatur,dato <■ °*
nullusfcqucretur.
jn ca*lefti ciuitatc panis viuns in propria fpecic dcgufl
& profitcntur omnium impcratorj fc fctuirc.
1 o Etpr.fihtm ittuw prip.cpnitur . Ecckfia vcro fllium
in quaiibct bona pcrfona \ quado bonum prius conccf
prodnciradcffcclum,& pannisinuoluit.quar.doabKi
ris laudibus hoc abf condi t. Et in prxfcpio icciinat, qu-
cxopcrc bono non clcuatur,icd ieinagishumiliat.
rit
lffl
io
°9
L
ucx
\ ( nfidiantisHerodisfurorcm faciliuseuaderct.Humilitas
\ crilli commendatur,quia non-folum incamari.fed etiam
;| temporenafc i voluif.quo niox nacus cenfui Csefaris ,p-
prnoftramlibcrationem fubdcretur.
2frimnge>iitu»r>. •?* S.Titus. Nonquod fanchffimaDci-
..avllumvnquam
a Beda.Non poft quem ali», lcd ante quem nuITus.
Cap.il.
/
iO
ncclis,gentium grcges more pccndum prius viuc»-yes vigi- D
Jando defcndunt,& jn aulam Dei congicp;am.Qnibtisbenc
vigilantibus angclus apparet , & eos cTaritas circurniulget.
qma illi prae ceteris 1 "ublimia videre mcrcmur , qui fidelfbus
iolhcirc prsfurit, iupcr quos diuina gratia lareius corufcat -
T
aimriliumhr.buit.
(ijChriftus, qui
cnemexilla!'ufcc
p cum verus alio-
, Deus eflet , fe-
t Jumcarnem fa-
tl; eit frater no-
Tonitur in pr_Iq>io,idcit,
b
: Hieronynms .
Ehoc locoHelui-
d> nititur probare
progenitum dici
niipolTcnifieum
oibeat.&.fratres,
riigeritus ille
v ■atnr qni parcnti
folus filius.
;emitadcfinimus
^orfus Chrilti fuper altare
primogenitumJ& pannis eum inuoluit,& reclinauir eum in
a Eeoa.Vt (anfta anirnalia carnis fua^fiun ento reficiat,qui pnnisclt angclorum.
b Beila Loco ej;et,vt nus j;lu.es m COtll» l.abtan.us m u .liones.
"tprarfepid, quianonerateilocusin diueriono. Etpaltores 3
erantinregioneeademtvigjlantcs, &cufrodientesf vigi- 4
a Amb.Cirejt populus.nox leculum paftores faccidotes,vcI etia angeli.
lias noclis fuper grcgem iuum. Et ecce angelus domini Itetit
a Vt non fclum vocc fennonis,fed euani diuine lucis claruatc ortus vert luinims afttaatBT.
iuxta illos, &> t claritas Dei circumfulfit illos , & timuerunc
timoremagno. Et dixit illis Angelus. Nolitetimcre. Eccee-
nimt euangelizo vobis gaudium magnum, quod erit omni
a Ecda.Fidclium de cunftis diuciiitatiDus gcntium con^iegindo^steinum gaudium nunciatur .
Hoibo,& Deus.
pdpulo,quia natus eftt nobis hodie faluator qui eft Chriiius 9
J
4« S.Titu«.Prx eer-
tcris pafloribus be-
ncficium hoc obti-
git,quia praecaeteris
limplicesdoliquce-
xortes erant, lecla-
baturenim vcterum t""i««>a»
confuetudincm. Na g
vt patriarchae, &ip-
ic etiam Mofes , pa-
fcendisouib. quon-
dam intcnti erant,
itanunc ipfiquoq;.
C Fr erce an*<lu< tio. '
Beda. Et copcipien-
dum,& conceptu m,
&natuin dominum,
Vnigenitus eft primogenitus,
jaomnis primogenituseft wugenitus. Primogennum
laeflcdicimuseum, quem alij fubfequuntur, fcd ante
Ctnnullus.
t ra mseum inuoluh. Vihbus induiturpannis.vtftolam im
rutalitatisrecipcrcmus. Manus, &pedcsftringuntur,vt
rnusnoftrae ad bcne operandum.pedesin viam pacisdi-
rintur.I'aruulustadus,vtnosperfectifimus
: Hieronymus. Nuila autcm eftibi obftctrix, nulla mu-
li.ularumioll^itudointcrccffit. Jpfcpannismuoiuitin-
i,ipfe maier,&obftctrix fuit.
u n d//'c;/WDiuerforium eft domus inter duos mu
rduasianuashabensFigurarecciriiaminterparadiium,
jndum.
irciit crforio,vtinvianafcitur,quiait. Mgofumuia,
q ad pauiam veritas,& vitae veniamus.
ajtota. E^da.Nato sumo paftorc,paftorcs ab infidijs
noctss,
MCOL A VT"D"ETy R A.
mmseuminuoluit. Perfeipfam. Exhocparetfa'fitas
bitnr libro dc infantia Saluatoris.lcilicet ipfam ob-
iiabuiflein partu,qu_ non rcquiruntur nifi propter
nem u.atris in partu, quae non habuit locum in vir-
\i pcperir (ine dolore,imo cum maLximo gaudio,&
one,& idco per feipfam puerumnatum recepit.in-
u nt„teclinauit,vt hicdicitur.
■ rafepio . lofeph.n .in illo itincre addu-
xitfccumafinum ad portandum vxorem prxgnantem ,
i. io«cm ad vendcndum in Bethleem vbi erat congrcgatio
ojagna, vtdcpretioiolueret cxpcnfas in via, &illis
sinimaiibusfccit praefcpium iuxta fe in quo beata
'gorcclir.aunfilium natum.fccundumqu-dfuerat prxdi
cmAbatuch a.fecundumtranflationcmLXX.quam fe-
officium Ecclcfiafticum . Domine audiui auditnm tuum,
Conjr erarv opcra >ua, & expaui^ in medio du-orum anima-
l> .Fuit.n.propherac admirationis pauor quod in loco tam
reclinaretur Saluator,vndc fubditur.
ioiiera'ti ''na-n-id «crrr-o.Eft.n.diuerforiumhofpi-
iquamdiucrtunt venienres ab extra ad hofpitan-
'iiitas aurcm Bcthleemtunceratplenapopuio,qui
id prafdiclam profeilioncm, & illi.qui erant potcn-
ti cs oci upauerant loca maiora , & idco licet Iofeph erat
dnobili gcriere,vt pridiclum eft,non tamen crat de dnio-
n & ideo ita paruum locum habuit , quod Saluator natus
ir ra-icpio rcclmatus fuit, ad implr tioncm prophetiae prae-
c i.&addanduiiicxemplum humilitatisperfeclae, a qua
iiatorinccepi t a natiuitatc, & eam continuauit vfque ad
ttftem^inquahumiliauit femetiplumfa&usobcdicnsvf-
que
10 cceli ciucs teftantur,
vt & morta!csfufricienterimbuant,& iuum authorifcrui-
tium impendant. • „■, .. ~
•{'. Ongcncs. Anteaduentumerantpaftores angen qui Lu_un.
resnumanasregertnt.Et cumhorumvnufquifque fuamcu
ftodiam conferuai.ct,venit angelus nato Domino.& annun
nauit paftoribus,quoa vcrus cfilt paftor exortus. Angeli.n .
ante aduentum parum potcrant commiflis fibi vtiiitatisad
fcrre. Vix. n. aliquis vnusexfingulisgentibus credebat in
Deummuncau.cmpopuii acccduntadfidcmicfu. . -
f ci LiohfWfit. Beda. Jdell, cxomni parteillorutn fulfitlra-
clios fui luminis alperfit, quod in tota vetcris Teftamenti fe-
rienoninuenitur. Confon_iautem quiait. Nox praeceffit, ^orii,I3-"
dies aurem appcret.Abijciauiusergoo.te &ind ar.lu.
g HodicfMatoi qui ejt Cbriflui, Cum nox cifcr. Non ajt, hac
liocle, lcd hodie, quiafcilicctgaudtum veneratnunciare.
Vbi mtha geruntur^nodtjs mentio folet fieri:vt,Scandaium
pattcmini >n mc nocle ifta.
$ Infantem
que ad mortem.mortemautcm crocis,ftn quoddf Phil. 2.
4 Etpatlores. Hic confequenrcr delcribitnr angelorutn
cantusexultantiuminnatiuitatcSaluatoris, vbiprimodc-
fcnbitur natiuitatishuius denunciatio . Sccundo angelo-
rum cxuitatio.ibi : Etfitbitofac%teii cum angtio. Tertio pafto-
rum dcuoiio,ibr./-rp(7«wc>7.
Circa piimum prxmittitur qiiibus faOaeftdicladenun-
ciatio.cumdicitur.-Erp.'.''./" »-.( i.it. Eiaf cnim fimplices&
abfque cautclis maliti^,& occupati in officio faniflorum pa
triarcharum.quidicunrur fuificpiftorcs,Genef.47 Talibns
autcm folentfieridiuinxilluminationcs, &confo!.Ttioncs,
& non hominibus m fapicntia huius mundi, qujc ftultiria eft
3pudDcum,occupati:,lecudumquoddicitSalnatorMar.
11 d. Confitctior vbi patcr do»tine ' cdi & terrx^ quia abfcondifti
h*c a fapicntibus,& praideptibus,& reuelafti ea paruulis, io
fubditur. «5 t; ecceangtlusd.omnijhthiuxtaillos. Paratus
adreuelandum eisdiuina.
6 Et claritas Dei chcumfftjftt po-.Non tantum exteriusin cor
porcfederiaminreriusin mcnte.
7 Et uu wiMfft.Exinfolita vifione,fed angeluseos confola-
tur.dicens.iyj/.ier/w^H.Cuius caufa fubditur,cum dicitur.
8 E(C tnirncanocli. fre <uod erit Ottini pvp. Non folum lu-
datrorum.fed ctiam gcntilium.
9 <J- a nattu tfinnbts /lonVc^./^.Erdicithodiequia quam-
uiscftctroxjcrat tamenparsdieinaturalis.Vel alircr.&me-
lius,vtvidetur,quia nox illaexclariratediuinapraedidafuit
ita illuminata, acfiefletdics clarifllma, fecundum quod
fuetat praedidtum Pfalmo 138. b. Etnoxjicut dies ilbtmina-
bitur.
10 QuieR Chriflus dow/n.ChriftusGr^ceidcm eft qcf vpcTus
Larine
MORALITER.
■t pattorct <rarit in rejione fader* uiglantes , eir cultodientes tti~
»»oft'j fupn ?Y,?,r,: frurti.YiiUiTM boni pr^lati & curati,qui
fupcr prrprinm vitam ne delmquant, & cufto-
giliasru ciisfupcrgicgcm fuum.ncluporum infer-
"ummcrfibuspercant. EiiuxtaiJlosltatangclusad co-
rum
rnm cuftodiam,& claritasDeicircumfulgetillosadfuam,
& fubditorum dirrclionem, &timcnt timore filiali , pro-
ptcrqtiodcisdicitur.
9 'N atus iP ncbit iwdie Sahrtor .Qui timentibnsDcum fpt-
ritualiter nafcifur per gratic fu? infhixum MaIach.4.a.Orie-
turvobistimcnnbnsnomcnmeumfoliuftitix.
Tom.5. zi Er
7"
Glof.or d & Nicolai de Lyra .
>
».Cor.8.b
a uft«trmt>*»nU '•• •■« AtVsmBed l.Crcbrisinfantia faluato*
,:s* ,rurmcrtimonijs.&cuangcUa^umcftJncttlca
ta Wmcn:ibiisnoOri$aUtusinflgarurquidpronobisCt&.
tfiis Inquo huiTHir.iSCOnatur.quiacimcfletumcs.paupcr
pro nobis rȣius cft.vt inopia fua nos dnarct.
tis
. . , , r o„ ■ In Brthlcem.»nHe Dauid nirtrt,
(tf/r (ttt. Ambrof. • "JIt, ..-po.iu t*M*tn q»»"> "><». m «•*■*»«■ «""«"j
ncAngclorum no-
mimtur cxcicitus t
quifcqucbanrut mi
gcmnoftrum.rccognoucrutnosan ;eli ciucsfuos.EttitJM
angclus adotari ab numana naqua m fuoregeconlidcr .,i
?: S. f itus.liuKat Dcum qui ante iilorum"(Angck>rq ) -j
gloria erat.qui dcgcbant in fuprci c corumpaccm l j
fcctum cffe qui vaTantur in tara> Eccnim qui fa&us cft rL. |
bis pix , bonacH
Si?num Wutii ndclibuvhurailiti» faluitoris
a lf
dominus in ciuitate Dauid Et hoc vob.s it^.um. Inuc.nctis
l^mSS b bito faci clt cu angelo multitudo. rnilfc c*lerta,laudan
ad tutclam noftram
angclorum oruinat
exercitus.
Bcda, Vnocuan-
c tium Deum># dicctium.Gloria in altiffimis Dco,& in terra
a Faa uiuludil.ecntibuslc.,em ti.tu
d pa,xnominibu!.bon* v
tirt hominib
usTfcub^gclizan^»1»"111^0
pUtitutii. coniona in laudcm
B prorumpit, vt&offi
ciumiuumDcoim-
pcdatAnosinftruat
vtqnotiesfacramc-
ruditione cx fratris
orcJudimus.Dcolaudcscordc.ore.opcrc.reddamus. quia
vcro Deus,& homo na(citur,hominibus pax cum ipiis An-
^ gchs.Dco canitur gloria.qui ab angciis pro noltraredepi.o-
C pc glouficatur.
c "b /«/mjp.rt.QiaadopcccandocramusaDcocxtranei,
CXtrancosnosangeli dcputabant.Scd quiacognouimus re
gem
mulu dil.Rcnt.bus lci0to t...m dormne.Jt non c.t ilu» umdilu.ii.
oluntatis. Etfactum cif, vtdilccilc-
Ciedcntesveibuangel. pait >ie*,telV.moiium dant ueroagno-
v.uen. Ainoroi.v»uin ciiu m"""'^ •— • b i -
Tranfcamus vfquc r3ethleem,Sc videamus hoc verbu quod
voluntas, isiilosi
i n coelo, & illos r
l fus, quiintcrra'
z guat.vnumgrcg
1 abfoluerc pakm
4 ftcndic.
5 d tlomnibut tY-
6 volnntatis. Bcda.C
7 fufcipiuntnatuCS
$ ftum.Ndhisqui J.
t di:a cius natiui;
funt turbati, 5cc
pcrfecuti.
9 paximpijs.dicit
[ C V.i;i res totjnt
Ambr. Non fit
perfona palTorii
quia quo vilior ad prudcntiam, co prctiolior ad fidcm I
paftoribusfideniMariacolligit . A paftonbus populu^
Dei rcuereniiamcongregariK. Mirati (unt cnimdc his
diccbanturapaftoubusadillos.
f Tranfeamm . Moral.Sicnosabiectis carnaiibuscon
fccntijs.cogitatione, & dclidcrio metis in fupernamdc
9 N ICOLAVS DE LYRA.
latinc.Antiquitus autcm in veteri lege vngcbantur tantum
reges,& pontifices>Chriftusautcmrexeft,& pontifcx, &iO
bcnc dicitur Chriftus.id cft, fanclus, non vn£tione humana,
feddiuina , quia in bumanitatepronobisaiTumptafuitvn-
ctus a Dco patrc.imo a to<-a trinitatc plcnitudinc gratix, fc-
cundum quod dicit Pfal.44.b-A' nxit te Deus /)t«( tuns o!eo Uti-
tif t>r£con(ottilwtuis. Propterquod dicitur lo j- quoddatus
caniculadcciinabatinucnitpuerum.ita in paupertatc i; jn
tem,quem acccpir,& tradidit vxori iua: nutriendum, & (-
fteafactuscftrexPcrfarsim.atque Medorumad lib
Iudajoruin. Cum igirur figura,.3c figuratum dc beant h ■
rc corrcfpondentiam.cVc prcdicvti d o qui fuerut figu
fti , in maxima paupctfateinucntifucrunt in fua n.r
iignum conucniens, &corrcfpondensfigur2ededit arfc-
lus paftoribus dcChuftinati inucntione di.
1 Inuenietis « muolutum , &pofruminp
cftci fpiritus.non ad menfuram.fcilicct aliotum hominum,
fcdfccun.iuin omncm plenitudinem.Nonfolum (ufhcicn Etcrcdcndumcft,quodpaftorcshocintellcxciunt illuti
lix.fedciiAn.rcdundanrineinomncsaliosquantumadiuffi tiaDco.
tix
cientiam.fecundum quod dicitur Io.t.b.£t deplemtudiue cius
ctiiri " i 1 tfpintttt.
j f Pcrhoc.n quodangelus dcditeisfi-
gnumroagnschamilitatis, &paupcrratis, fignificarumfuit
)f>d non veneur ad regnandum tcmporaliicr,
Vt Scribaj ludxorum credebant Chfiftum venturum Potcft:
aurcm alitcr dici,quod illud fuitproorinni fignum Saiuato-
rismri. Ad cinusintellect im confidcrandum , quod illa
3nx rucrunt in vcrcri Tcilamento , fi.ierunt figurx noui , vt
icitur i.Como IriveteriautemTcfiamcntoduoSaluato-
rcs ludxorum.impcrfcdi tamen, prxcelTcranttanquam fi-
gurxSaluatonspfccti IcfuCnnfti. PrimusfuitMoyfcs.qui
hbcrautt cos dc (crutturc Acgyoriaca.vt habetur Exod 1 j.c.
Secundus fuit Cyrus.qui libcrauit eos de captiuitatc Baby-
lonica.vthabctur i.Efdr.V£< hain w de nomnamfnitmitenuu
in • v.j p,i";/l»'.t.v,(jcutpatctdcMoyfc Exod.z.queminue-
nir filia f haraonispofitum m fluminc jn fifccllaiuncca. Si-
militer de Cyro dicitur ;n Ecclcfiaftica hiftoria fupcr Danic
15, quod Aftyages rex Medorum.cV Perfarnm vidii in fom-
nis vitcm naicenrem de vrcro filis fuz toram A^a occui a-
tem , <Sca coniecloribus fuit fibi rtfponfum.qqodvificifta
fignifjcabatcx capucrumnafciturum.quioccuparcrrcgtiU
Mcd.Hiim,& Pcrfarum proptcr quod timcns ncipfe.vcl fi
Iius funs per hoc rcgno priuarctur , dcuit filiam fuam militi
pauperi, & cum hoccccum filia fna ficta fuiflet prxgnans ,
feat rempus partus fui cxolorari , & puerum natnm fibi ip-
portari.qucm tradidircuidam mihti, vtfcctctointcrficcre-
tur.Qui compatiens puero ipfum non intcrfccir,fed in quo
damncmorrpucruniforrunxdimifir . Adquem quxdam
canicula paftorisrrg.s quaterar iuxta ncmus,frcqncntet \c
picbat,& ipfum ladrabat ,& paftor proediclus volens fcirc.vbi
canicula
3 ttjitbitofaffaefi . Hicconfequenter ponituran?
exultatio.cum dicitur.fr/' lioUcla tflc>< ■•< Qi^iit.1
principaliter interahos nunciaucrarChrifti natiuiratcm
4 Multitudo n.ilttijtr al. .'.'i.<.i.angelorum,qui nonnr^
defignantur.quia pro falurehominum nim demon
liantur,fecundum quod dic tur Aooc.ii.b.Michaci
h eius prxliabantur cum dracoue,&c.
5 Laitdantium Deuv* DeChnfti nariuitatc, eoquocf
ium icicbantdcduci homincsadfalutcm.qnamde
6 ruinam angclotum perhocrcparandum.
6 Et d'cetitiurtitGlo>ia in ahifim/s De\ Quia licctCll
vbiquereluceat maximeramenincoeloempyreo.vt
ge!orum,& beatorum habitatio.
7 £r //; texra r x bo» inibm bonavolnntatit . Id cft, homini
bonis. Pcrbonitatcmenim volnntatisdicitnrhomol
pliciter bonus , magis quam pcr boniratcmaliatum po i
tiarumanjnic.quia voluntasmouetalias potentiasadaj
fuos, &idcoboniraseius vel malitiainomnesaliaspoti
redundar, ficutinfluentiacaufcmouentisinmotisabi
Malisaut hominibusnocftpa.v^fecundumcrdiciturlf;
d.Non cft pax impijsdicitdominus. Exhocctiam vcib
gcli patct.quod ifta pax que nnncipalitcr per prophcras
dida fuirfutura in aducniu Chrifti, crat paxintcriorb|
yolunratis.qui a fecundum q> dicirur Prouerb.i 2.1V' « <
ft ■!> ' iuflnm qudtiHiciei «ciii erit . Pax auicm temporaliS
fuitin aduentuChriftipacatis omnibusgcntibusfubiJ
rio Romano, fuir figura huius pacis principalircr inteml
S E /ft#»i;;r/?.Hicconfeauemer defcnbiturpaftorumj
uotio, quia ftatimpoft vifiorcmiftamdimiffogreg<* I
runt ad vidcndum p«crum narum.dicentcs.
9 Tranfeamus vfque Bttblcem, vt vuleam s boc
Idcf
M O R A L I T E < W.
$ Et fivito faP , < ftli- vtuh>t«do . Beda. Vno angelo
cuaogclizmtc natum in carnc Dcum, mox mulrit udo mili
tixcoclcftisinlaudcprorumpit crcatoris, vt&Chriftodc-
potioncm impcndant , & fuo nos inflruant excmplo , quo-
trs aliquis fratrum facrx cruditionis vcibum infonucnr.vcl
Jpfi qux pictatis funtad mentcm rcduxeiinius, Dcoftaum
jaycjcs cordc,orc & opctcrcddamus,
Tadotet.
f Tattnre- haneban ; r adhn 'rem . Namdercuelarionibll tl
gclicis loqui debent paftorcs ecclelixqux contincnttiti
lacra fcriptura.proprer quod fnbdirur.
ji Tranfeamus vfi/n:Bc hteem. Qua? domus p^nis intcrpr B-
tur, ideo pcr cam facra fcriptura fignificarur.nam in ra |e
verbaquxfuntpancs vitxcontinentur. Er fic in Bcthl< *
tranfirceft facram fctipturam diligcnter ftudcrc.
t £r yideamusyv r.Nam in ca vidctur vcrbum C^rQ faQ I*
73
L
UC£
Cap. II.
> vi panis dcbemus tranfire.illum amado.qui pro nobis ca-
A rc ictus eft, vt ad eius vifionem perueniamus.
S.Tirus. Hoc faclo ecclefia paftores facerdotio, qux
jriiatos adumbrant. Horum namque munus clt ccelcftem
« enihoccftagnum jllumDei,quitollit peccata mundi,
q quc pro fua in-
ap.
7-4
d Marw «w.Amb.Mariaron minusorCpudica quam ccr- D
pore fccreta,qujc noucrat nullicliuulgat, icd tacitocoicc
icrutans congruuni tcmpus quo l.ac Dcus vulgari vclit rc-
uercnter expc clat confcrcns ca quac viderat circa Cc f.cla , &
qux lcgerati n fcriptuns agcnda ei . Ei dictum crat al i-ange- p?'rX
g tidemftia.quo-
gcin myftica ara
ft offerri finit ftu-
(jjcinquirerc.
a Etve.fe. Bcda.No
cm dcfidia Chnfti
nda eft prcfcn
ti Uco paftorcsfi-
nrnora inucniunr ,
q 3 non ficta fidc
ciruntvidere,qua:
Caro.
Fater,& films^Si lrirmiflanrtus r"cdt,idcft,incamari <r»nm<uit,rx
fic lactuin oitcndir.
b
lo. Ecce. eoncipia in v-
fa&um eft>quod fccit dominu&}& t oftendit nobis,& venc-
Miniftros njtiuitatis: Homincm natuin.
runt feftinantes}& inuenerunt M3ria,& Io(eph}& infantem
ln caine.
Caincm. Reflo ordine p cr cognitioncm natiuitatis vcnerunt a Jl
co/,nitioncm vcibi.
re>o,cr pa.fi. praxiixit
Ifa.Efcc fiigo conci.& iNotum fecit
pcri.fi. Videbat fede
ftirpeDauidortam.
InNazarcth dcfpiri
tufancto concepiffe ,
pofitum t inpraiepio. Videntesautemtcoonoueruntdc 4 inBethleempeperif-tDhu.igaue-
a Quod erat in principio. ICqUOUim Omnkim n,nt
vcrbo'quoddici:umeratillisdepuerohoc}&omnesqui au- 5 jeftimoniain diuer-
dierunt mirati funt}& dc hiscju^ di&a erant a paftoribus ad 6 Coniparatergl wr- E
rant.Horume- d ipios. Mariaautem conferuabatomnia verba ha:c, confcres 7 baprophctarum fa
[n corde fuo.Etreuerfi funtpaftores glorificantes,& laudfi- tH kSScmWd
3 Ab Angclis. b In Betlilccm. "
tcs Deumtin omnibus quar audierant,& viderant, ficur di-
e^umeftadalios. Etpoftquam confummatiiuntdicsoclo,
g vt circuncidcretur t puer , vocatum cft nomcn eius
iplum paftores
'Cdcllx.imo cuncti
filesimitari deiu,
vide,& virtutepro
fant.&ccleftiora-
(ocrefti, prxcede
impatrum vitam
jquapanisvitxsc-
1 ,& feruatur, & reficir,quali Bethlcem portas conteplan-
; lubcant.Ibi catholicaccclcfic pulchritudinem quafi Ma
im,& dortorum ccvtum quaii Iofcph,& humilem media
1 kaductumfcriptura: paginisinfertum qualiin prc;(epio
i enicnt
t ridoitcs antcm. Yifio Dei cognitio Dci eft,& hxc eft lola
vihominum.vt cognolcant vcrum patrem,& qucm mifit
1 jm Cluiftnm cllc vnumDeum.
/V.i:i//iHi.Miranuir, & dc myftcrio incarnfltionis, & de
r;tapaftorum aticftationequi fingcre audira nefciret, fed
li.plici facundia vcrapraedicarenr.Sicdominus non rhcto
n fcd pilcatorcs ad cuangclizandum deftinauit.Sic & in vc
tifefra- (ux dilpcnfationisnuncios paftorcs ordinauit: 1-
d > non eft paruipcndenda paftorum attcftatio.
Maria
10
U
SiMana a paftotib9
difcir debemusafa-
cerdotibus difcere.fi Mariaa p.->fto
Maria anrc aph' pra:- *£?* ei^fT
ceptum tacct demus fcripturis c«^
poft apoftolipraEce-parabat.
ptum magisdoceri,quamdoccrc.
f £r>r«.Ikda.Sicfpiritualcs paftoresmododormienribus
alijs contemplando cocleftia fubuchuntur.modo caftra fidc
lium luftranr.ck probitatisex.cmpla quxrendocircumeunt,
modo ad publicum paftoralis ofticij redeunt doccn-
do, vtquidinpriuatoguftauerunr, alijsprxdicandocru-
dcnt.
sicnc diclum ejl adillos. Beda. Et in hoc glorificanr, quod
non alitcr inueniunt,quam didum erat.vel ficut diftum eft p
adillosabAngelis» rcferuntlaudcsArgloriamDco. Non
quodangcliimperaftcntlaudare, fedipfi laudandooffere-
bantformamdeuotionis fua;,dumdicunt, Gloriainaltifti-
mis Dco,& in terra pax hominibus bonae voluntatis .
g yt c/>c*<«c.Beda.Rituscircucifionis ab Abraha fumpfit
$ exordium
N I C O L A V S D E L Y R A.
iu1,pucrumnatumperverbaangelinobisfignificatum.
1 Quodfecit domi. Hoc non cft detextu.Grxci enirn & anti-
c n6habct,rccit,fedtantum quoddominusohdit nobis.
a Et veneruntfc.Ex defiderio videndi Chriftum principali-
t,&fecundario,vtcitiusredirentad gregemqucm finccu
:audimifcrant.
Ei i«Ht7jeYtt»r.Sicut angelus eis dixerat.
v\ie.au.de ver. Qiiia non folum fuerant illuminatiexte-
is,fcd ctiam intcnus dc cognitione vei bi incarnati, vt pdi
• imcft. 5 Lt omnesqui au.m.funt. Et matcria admiratio-
1 fubditur.cumdicitur.
( Etde /j.Etaccipitur hic ckpro.i.hisqua;diclaapaftorib.
aipfos,ficutfuperiuseftexpreffum.
7 Mariaau.c0nfer.Qui2 prudentcrattcndcbat quomodo^p
p:tiae implebantur in pucro nato.Et ifta collatio crar ci val
ddclcctabilis, & tou ecclclia: valde vtilis , quia fccundum
qdicit Hicr.in fermone de aflumptionc beatx virginis.i p-
f>oftafcelioncm fiiijfm remanlit ad tempusin terriscum
a)ftolis, vteosplenius inftrucretdc vcrbo incarnato, de
coeratplcniuscdocla per fpiritumfanctu, &omnia fami-
L:iusvidetat,&tractaucrarpropter quod mcliusexprime-
r ?oterat fccundurn quod dicit Hiero. Quod melius noui-
ris,melius,&profcrimus. 8 Ef rc./««r^.R.edeundo ad
g.gem fuu. 9 * Glorijican. &■ lau.d.Dc benefkio toti mun
do
MORALITER.
: Et w»fr««r/c^wa«r«.idcft,cumdefideriouidendi.
Et inucnerunt Mariam^ iofeph.Pci Mariam quac interprc
turamarum mare.fignificatur amaritudo poenitentijc, &
t lofeph quiinterprctatur accrefcens.fignificatur augme
h m virtutis.ck gratiar.Et a d hxc duo inducit ftudium facrx
'- npturae. f Etinfamcmpofitum inpnefepio Qiiodeftmaxi
'* '""nrnirabilccumdicatlere.jj.e. Calum & rerram cgo
flco. 5 ttomncsqwaud ermt. Paftores.n.ccclcfix, &
res dcbcnt alijs communicare, qua: didiccrunt ab an-
cli.upcr. ftudiii 1 acrx f cripturae p fanftos angclos rcuclarq.
Ef
docollatogencraliter,&eisoftenfo(pccialirer, idcofubdi-
tur.Inomnibusqua:audieranr,& vidcrant.
1 o Etpojif. Hic ponitur dcbirus ritus circa pucrum natum
quia fecundum ritum vetcris Icgis dcbebat circuncidi, & in
temploofterri, &ideo primoagiturdeciuscircuncifione,
fecundo de oblatione,ibi.Et poftquam impleti funt dies,cir
' caprimum dicitur. n; poitq. <.<•"./ Hocerattempusdetermi-
natum circuncifioni.pronthabeturGen. 17. b.
Voluit autcm Chri ftus circuncidi,quamuis non eflet legi
fubicftus.Primo vtoftenderet inic veritatemcarnishuma-
nae contra Manichaeum ,qui dixit ipfum Deum habuiffc cor
pus phantafticum,&contra ValentinumdicentemChriftu Error Manj.
corpus de ccelo attuliflc Secundo, vr approbaret circunci- eha:i
fionem.quam Deusolim mftituerat.Tertio vtoftcndcrerfc Error Valen-
cfle de generc Abrahae.qui cii cuncifionis mandarum acce tm*
pit Gen. i7.b.Et fa&a eft repromiffio de Chrifto. Quarro, vt
Iuda:is cxculationemtollerctdenonrecipiendoeum (ief-
fct incircuncilus.Quinio vt obcdientia: virtutem nobis (uo
commendarctexemploprxceptumlegisobleruans.cuita-
nxcn non erat fubicdus Scxro,vt qui in fimilitudine carnis
peccanvcnerarrcmedium quo caro peccati confueuerat
mudari non renueret.Septimo vt Icgis onus in fefuftines.a-
hos a legis onere liberaret,£ m illud Gal.4.a.Mifit Dcus filiu
fuu faftum fub lege.vt cos qui fub legc erant , redimcrer.
li Voca.efino.e.ie.wb dicitimpofitu,qa aDcofuitimpofitu
hoc
8 Er reuerfifuntpaflores. Nam doftorcs ecclcfix poft aliorQ
doftrinam debent ad confidcrandum propriam confcien-
tiam reuerri,& laudare bonitatem Dei.
10 Er/5of?^.con/«»»>M4»",e^c.p«er.Cuidebcmusconformari,
noncircuncifionecarnis.fcd mentis Kom.z.d.T^on qui in ma
nifcflo lud.tus e(ty neque quei m wanifcflo in carne ejl circnncifio , fcd
qui in abfcondito ludAus eil , & chcuncifio cordisfpiritu non litera
cuius laus mn cx bominibus,fed ex Deo efi.
1 1 Vocatum efi nomeneius le.fus. Ideft, falus, quia fccitfalutc
in medio terrae. Ideo dicit Bcrnar. dc hoc nomine,quod eft
mel in ore,melos in aure,iubilus incordc.
Tom-s. z 3 Ef
71)"
Glof.ord.&NicoIaideLyra. ';.
r.ominisamplificationcm accepir, ad
nuationcmnomcnimfonebaiuri
.undlipfilciu ■ Oaau.idiccir
qniavfraqueooffrainnouaiio,&inf
i:us pcrb.unilmum,& «> futuro,carnis,& in Uu rciur-
i:;vonercrcdirncrrT.Dcindevcrotinoperpbcdicnrir.niir
mpibnspcrkctaai inlignem/.J.:: linnoccr.i
chuctcnditilludApoftoli.s,
itprccitor.ts cof.jlituiifuni muui , ita & pcr vmm $bti
tionem iufii c< ur uiulti.
Kondecuit
Mtan,acl
ist*ft prxfigo
iQnoftraqui
doquecft perfrcien-
!>usautedio
lua futrcxit, &
poftiexlxculi huius b
S feptimani
fabbari qute nunc in c
tcriminalia vitagc- d
ntur.qualioclauo tB
porerefurgcmus, tunc vcriflimc abomnicorruptionc cir-
cumCifi, vbi vcrum prxputium aufcrctur.quia ibi ncque nu
lofe »o.f bcnt.nequc nubcntur.
Greg.Qiti in (imilitudinc carnis peccati vcnerat rcmcdiu
quocaro peccati mundari conlueucjrat.non rcfpuit.ficurba
B pti fma noux gratix, non ncceftiu1$s , i cd cxcm ph caufa fu-
bijr Etnota,quOd idcm auxilium curationis in Icge circnn-
cilioprsftitit.quodnuncbaptifmaconfcrttcmporcirritic,
nifi qnodmMroims in regnum nondum parcbat . *Significat
autcm htet citcuncifio carnalis lilain circficiiioocni in dia
iudicij,o#M ommbtis animx, & camjs corruptioyubns cx,u
ti, ad facicm crcatoris videndam lngrediemur. Significat e-
ti.un prxfentemcircuncifioncm, ideft,abIutionem vitiorft
pcrbaptifmum. Significabatctiamillum dc Abraham na-
i'cifurum,qui&inprxfentip£rbaptifmum,&infuturo per
rciurrc&ionem abomni fordefuos purgarct, crat ctiam in
Abnham fignaculum iuftitix.
Ucda . Sicut a Chrifto Chriftiani , fic & in vtraquc noftra
circuncifionca lcfu.i.a Saluatore faluati vocamnr . Quod
nonion, non folum antcquam concipiamur in vtero cccle-
fix pcr fidem.fed etiqm ante tcmpora fecularia a Dco nobis
vocatnmcft.
4« San&usTitus.Circuncifus eft Chriftus dupiici dc cau-
C fa,primo quidcm quo nos pcr lcgis confummationcrii a Je
gis
iab hpmiaibusa[>pelUti,fcJ cxctllcmioti
IU4.
Icfus.Qucd vocauim clt ab angelo,prmfciuam in vtcrocon
"**" Manar.vel Domini.
cipcrctur. Etpoftquamimplcti funt diespurgationiseius
a Quod voc,-
ab Jlmelo,pr'v
■$« Origencs.N.
melefu gloiiofur
omniq;cultudigi
fimum.nomeqiu
fecundumlcgem Moyfi, tulcrunt lllum m IcrulalcnT, vtii- z cftiupcr omne n.
a OrTcttent.Sc tonlecratent. mcn.non deCllit f
ftercnteumdno,ficutfcriptum cft in Iegcdni.lQuiaomne 3 mumabhomintf
appellari, ncque
ciscfferriinmundum.
SanttusTuus BoftrorumEpifcopus.Tr/«.ty»«w;'»'
ro,&t. Miror quomodo cxorti fint quidam qui ipiofte
tcmporis articnlo quo Angclus dixit^ueg-atiapit
ro conccptum fuiffe afierci c audcnt.
b Tultntnt illnm . Paruuli qui dc toto regno Iudxorurtt |
tcmplfiporrabantur.ficranrdcrribuLcm.in minifl
muspcrpctuodctincbantur.Sidoaliatribu.prc
rcnribus piimogcniti rcdimcbauturad propri.:
c 5"ic/.r/(;r;/>.I3cda.Scriptum cft in legc,M</'f" <)
minc pe.ma.maf.immunda ertt feptcm d iebus. Ad di(;
liusqux virgopcperit Nonergofilius,non matcri
di^cbat purgan.led vt nos faluarem ur a timoi <
tum autem crat pucrum poft triccli mumrcrti
fionis dicm ad tcmplum defcrri,& pro eo hoftian^^H
mogcnitum fan&umdomino ficii/Pcrquot
millum nifi circuncifi vifijsdignum cfleconfr
nullumnifi mortalitatisncxibusabfoIwuuVnpcn
tis anudiafubitutum. Vcra.n.circuncifionc p
piuni Icrufalcm cum muneribusingrcditur, «
furrcchonisab omni labc cxcottus\ cum bonoruni opt
fruclibus fupcrnx bcatitudinis gaudia iubit.
d Omne waj.Bcda.Oe,ta hominis.g pccoris qd Dc
ficari.&facerdotisefleiubcbatur.vtfacCrdos:
>hil«fnphujj
N.ICOLAVS DE L Y R A.
hocnomen.fcd pcr angelum denutiatum Manc,,& Iofeph,
& per ipfos alijs diuulgarum.
Et quia aliquis infidclis.potiflime Iudxus, qupd boc no-
mcn nonfuifletconuenientcr impofitum,poflctarguerc.
Tum quia lfa.tS2.a.dicitur . v ocaiiw vb- vom&i nouum <)u6d
ot doninu nnmmau t.Hoc autem nomcn Iefus non crat noimm
tuc,quia anrcalij fuerant nominati hocnominc, vt patct de
Jciu filio Iofedech , & de Iefu Naue , in Gcnealogia Chrifti
quidefcribiturcap.fe.vbiidcmhabetur.
Item quia Ifa.y.c-dicitur.Vocabitur nomcn eiusEma.&
8.a.dicitur.Voca nomcn cius,accclera,fpolia dctrahe,&c.&
p.b.Vocabitur nomen cius admirabilis.co filiarius,dcus for
tis, &cqux nomina funt alia a nomine Icfu. Et fimilia pof-
funt induci dc alijs locis fcriprurx.
Idco dicendum,quod hoc nomen fuit proprie im pofitu
ci.Nomina cnim fi bene imponantur.imponi dcbent a pro
pricratibusrcrum ,&hoc paterdenominibus generurtiJl^
fpccierum,dequibusdicitur4.Metaph RatioquamfigmS
cat nomcn cft dcfinitio, qux defignat propriam rci natura .
Nomina autcm fingulorumhominum fi beneimponatur,
imponi dcbent ab aliqua proprietatecius.cui imponituraio
mcn. Aliquando a temporc, ficut nomina aliquorum fan-
ftotumimponuntur pueris natis in fcftis corum . Vcl a co-
gnationc,ficut cumfilioimponiturnomcn patris,vcUlicu
ius dc cognatione cius. Aliquar.do ab euentu.ficutMovfcs
vocauit filios luos.vt habctui Exod.2. AI iquando autcm cx
aiiqua qualiraic ciiis cui nomcn imponitur, ficut Gen.3 5-b.
Primogenitus Ifaac vocatuscft Efau.quod interprctatur ru-
beus.vel rufus, quia de vtcro marris cx iuit rufus, & totus in
morcm pcllishifpidus. Aliquando ex aliquo dono Dei gra
tuitOjficutMatt.i^.c.diaumcft.TucsPetrus.&fupcrhanc
petramxdificaboEcclefiam mcam.Etlo.i .f.Tuvocaberis
Ccphas.igitur quia homini Chrifto hoc munus gratic colla
rum
tum crat.vt pcr iplum omncs laluarcntnr.tdco vocan
conuenicnter oomen cius Iefus.i.Snluator,yci laius.E
rationcm aifignauit angclus lofeph Matth. f'.d.',
eiuslefutn,ipfe.ii.faliiittnfacktpiipitlumfunm a.i
primumdicCndum, quod hoc nomen fuit nouumi
ftc,inquanrumfuiteiimpofirumabhacproprictat
cft omnium Saluator,qnx non fuitirt aliquo prxccc
cctfcccrintfalutcm inaliquofac>oparticulari .
Naue faluauit populum Ifracl,l»o(Tcs cius dcbellanc
giturinlibrolofuc&itapotcfl dtci dealijs.
RatioautemhuiusnominicEmauuel, quoxji
turnobifcumDcus, includiturinnomineleiu.^
quodfuitnobifcumperfuamincarnationcii.
lutem. Eteode modo potcft dici de alio, quia l.i
infetnum fpoliando.Et lic dc tertio,& dcconfini
1 h'tpoit(/n'atn iMpletijun<. Hicconfequcnter
cblatione,vbiprimodefcribiturhuiusoblai!-
riojfccundo.praifcntatireceptio,ibi.£c«At7^w>i|
pti commendatio,ibi.Cr crat jinni.
Ctica primum fciendum,rr> in lege vcteri ciccJ
fosduohebantin templo. Vnumcratgcnei
quia pro filio nato vcl filia complctis dicbus pni if;
matrisolTcrcbaturfacrificium.vrh.ibeturLcti
cratfpccialecircaprimogenitor gacratcofec
co.cp pcuftit primogcniros Acgy ptorijjfilios I i
idcooffercbaturin rempIo,&redimcbatur,vr habr-trtr F
1 3 .Chtiftus autcmfuit primogcnitus.vt dicrum cil fupr •[
idcovtruq;fuitfa(ftumcircacum, vthicdicitur.Etpii
quatum ad id quod crat fpccialc primogeniris cumdici'
2 Tuii.ru >tilliim in lerufalem . Id cft,offcrcndo domino.C
iuscaufafubditur.
3 Quia omnemafcdinum adaperirnf ruhiarn . Jd eft,ptinio
fccns.cuiufmodieratprimogeniti. Sccundo.quantitm
illud qood cratgcncralcquod notatm,cumdtcitur.
M O R A L I T E R.
l Et pofiqumi impUf, funf di« pw$*tiontt, &c. Beda. Poft tri-
cclimunj autem&tcrtiu circuncifionisdiemdornino fifti-
I ntinu.iQs myftice, Neminf nifi circnndiu Wtijs domi-
nidi^umcflcconfp.aibus, nemin? nifi raortalitatis ncxi-
bus,
busabfolutum.fupcrnx ciuitati<; gaudia pfectc,pofll'fiii-i
Et pcr hoc ctiam oftenditur,cp Cimftianusdeber a viiiis
Cuncidi,& tuuc pcr deuotionem apparerein cofpeftu I
& ofTcrre par turrurum.id cft,caftirarc mcntis & corpon
duospullos*colunibarum,ideft multiplicarioncmopfr
bortorum, co quod columbx funt aucsinprolc fcc:ut^ R
•■*■«***;•:>.;■
/7
L
UC£
^a
P
ir
.11.
/
18
is redimi fjceret,fic & omne animal immnndii.Qtiati
•cnita illum iignificar,qui vnigenitusDei, dignatus
£f ieri primogenitus omnis creaturae , qui vere eft fan&us
diiino,quiahnepeceato.Quiadgcncrandosfibipopulos
r erum genitalc iancTai eccleiiae fibi aperuit.
' /el moralitcr .
a EecU.Coufueto natiuitatis more locjuituinon quod ilouninus vcntris hofpitirju injjredicnt.uei
egrediens deuirginaffe: .
mafcuTinum adaperiens vuluam fancTu domino vocabitur.
Et vt daret hoftiarn,fecundurn quod diftum cit in Jege do-
a Turtui.raftitatcm.coluinba iimr;;ici\.item figniiicat , & calta , Sc limplcx iultoruin
conuertitio giatum Deo oftcrr lacnhciuin.
mini, parturturum, autduospulloscolumbarum. Etecce
Ideft,6gnum.
horno erat in Icruialem , cui nomen Sy mcon , & homo iile
c iuftus,&ttimoratusexpcclansconfoIationcmIfr:ieljiSi fpiri
fmogcnira,(ignifi
c tbonainitiano-
f> jctionis,q quafi
odegeiimus, qua:
rj gratias dcputare
fj,emus. Malcgc-
ftredimere frucTi-
b noenitentia: iu.-
b.iur.
tolP^r turtn. Beda .
llroblatiopaupe-
,li.ierat,quinofuf-
ifircnt orTerrc a-
Bim,vtperomnia
Enilitas Domini
a
b
tuiTan&useratin eo. Etrcfponfum acccperat afpiritufan-
l> Mcfliain.
Ejpcrnirum. Carms. a Ociiiis car.nis,alias coidis.
Melliss.Hfbraicc^CluiilusGrice.urfluslatinf.
Bcda. Fuer piimo circunciditur, & pofi ir.tcrpcfitis dieb. D
cnm hcitijs Iei.uia;cn. cefertur, qu:a &ipfeiuueriisrcfur- Mf>*-*A
gendocomiprioncm carniscalcauit,& inrerpirfirisdiebus (i?'x6'
cum carncquam hoftiarn fecerar, ad ccluni afccndir- Sic &
nos prius in baptilmo ciixuncidimura' pcccatis & pi oficie
tegratiaadaliarcin-
grcdimur, confecra
di hofiiam corporis
& fanguinis domini
rofiri . Sed in fine
omnisecckfia cor-
ruptionem exuet,&
cum vidlimisbono-
rumopmirnincter
namierufalemtranf
feretur.
b £i cccp bomo. No ,-
folu angcli, fedom- •
nissetas, & fexusre-
Menic.
4
j;
6
\
"itimouium nato red
Cto, non VJiuruni kirortcnimiipriusvideretChriitumdo 8 dunt pucro. Etficut
a Ecca.Er.dcin ^ratia cjuaucii.un.m piinrnerat.uei ici tom crfrnm. ^u Qiy>rlj..rn i/»riiir>-
d roini. Et venitin {pimtfin remphim.Et cu inducerentpueru 9 Jum f,dciibus pra?-
Icfumparenteseius, vtfacercntiecundumconfuctudinem IO ftgiabatur, ita vc-
a BedaMagna hun.il itas Ia]uatoris,cuiloco non capitur,grandiuiIioininis ulnsgeiiatur. niCHSOmi>lUm ian- **
e Iegispro co, &ipfeaccepitcumin vlndsiuas, ckbcnedixit M ftorum laudc prs-
^ * *■ l ii dicatur.
C lulius ,& timoro-
tus. Diftkile iuftitia fine timore cuftoditur. Non penali.feu'
qui permanet m feculum iecuh,quo iufto quanto pIusDeu
d)ligit,tantofoIertiiisoffenderecauet.Etbeneiuftus,quin6
fuam,iedpopuligratiamqua;rebat,cupiensipfcdiffolui,fca'
expettans viderc promifTum autorem falut/s.vr qui ab He-
rodepreffi fuerant, aduentu S^luatorislibcratiacciperent
coniolationem.
•w STirus Optabat pius fenex, vtlfraeliticuspopulusin
Chriftum crederct.crcdendoqucconfolationem, hoc eft, a
Romanorum dominatu , Herodifquehominisalienigcna;
1 yi Tinn ide Jiberationtm quandoquc inuenirer.
• Grcgoiius.Inquu etiamdifcimusquantodefiderioex
plebe Ilraclitica fancti viri incarnatione eius myfterium vi- J? p,,t
derecupierunt. Efh.4i.a
d Tj;.':.Cumpucritiapoftfeptem annosinfantix incipiat, fecundum
lefusfrequenterpucrdiciturjnon tampioarrarc, qua ,p (cr- Lxx-
^ORALITER.
Scquisfortia opc
. rquarmafculi no-
.(iueinfirma,
ninx fignifi
crcauerit, vt
jiidominolegitimeconfecretur.neccfieeft.vtlachrymas
lcnpundionisoficrat.qua: pergcmitum illarum auium fi
g 5cantur,qui a lachrymis ctiam in bonis indigcmus,quia
tj>fincconfummand'ifumus,ncfcimus. Qui non inuenit
a um, ideft,diuitias innocux vitae ad lachrymas recurrat .
i t ,vjtem duo gencra compunctionis.Dum vel malorum
rDlentesfuppliciatimemus.Vel dum defideriocclcftium
sdedilationegcmimus. Vndeduopulli otFerri iu-
bitur.vnusin holocauftum,quandoamorecceleftium in-
mur. Aiterpro peccato, dum de malisperpetratis
-nc.
1 Anibr.Columb3,quae in grege confcruatur atliua ,
u arfohusgus contemplatiuam vitam fignificat,quaepau
c. um.Et quia vtraque hoftia accept^ eft Deo,cofu!tc vtra-
q auis oblata cft pro domino.Qiii claulo oftio patre orat
ir blc6dito turrurem ottert.Qiu compares opens quaerir,
o imbam ad altare portat.
urtur m delerns habitat, no multis diuulgar ,pullos no-
flFafcit^mcrucinio no palcit.SiC ecclefia dcferta eft a pec
. c Chrs in mulns locis diuulgat,nifi i n fidc rrinitatls,
4 cruatis.In nccle mudi fanctos palcit,hriim non fufcipit.
Beda
mor.
u itio, vnde propheta. Ecce pucr meus , quia filius hominis ^ at-*°'d
non venitminiUraii iedminiftrarc. °'3-
e Er ipje .:c c< BedaMoral. Vcteranus accipit infanr€,doces
vtexuetes veterem hominem qui corrumpitur, induamur
cuqiuiecndumDeumcreatuseft.Tuftusfecundumlegem
^» acci-
N I C O L A V S D £ L Y R A.
• bifiiam^ c.parturtnrum, ant dttvs pull-s cclnmbct-
■ Iftaeratoblatiopauperum.fecundumquod habetur
li.u.d. Ex quo patet,quod fupra dicTum eft de paupctta-
t tarie,& lofeph. Sciendum autem circa hoc quod beata
\ tcneb uur ad tfta que^ di£ta funt dc purgationcqa
•u.a.Scribitur.Mulierii fuiccprofeminc pepent mafcu
i ri, f3tc. ck ideo lcx il la hgabat tantum muliercs de viri fc-
<bncipientes,qucd non habuir iocum i n virgine.Hoc
c rn patct pct hoc quod hic drcitur,& accipitur de Exo.&
I-nt.Omr.cmafcuIinumadapariens vuluam.fanclumdo
rriovocabitur Ex quo patet.quod loquitur de mafculino
0 ccpto,& nato pcr apcrtionem clauftri virginalis.Quod
I habuu locum in bcata virginc,quae virgo pcrmanfir m
< ceptu, & partu. Veruntamcn ficui eius filiuscircuncidi
V(Jit,&legaliaobferuarcexfua hum;litate, quamuisnon
-ret, fic beata virgo q fuit humillima voluit obfcruare .
Et eccc ho m i e> :t :>t lerufalem. « ,S :i,n:on,C c Hic defcri-
b ir Chrifti praefcntati rcceptiojvbi primo defcribitur rcci
Piifisconriitio.cum dicitur.
teccehomnerat n leruf.dem in |OCo folenni,& facrcTum
^ » ibi crat diuinus cultus. Tum quia lbi crat ftudiuro lc^
gocprophctarum.
' Cte nomen Symi n. Ex hoc patet cius fama, quia intcr fa-
___ ccrdotes,
.MORALITER.
ttcehi.mocrar ... Pu.faUm &i. Simcon(quiobcdi?sin-
^PretatuObonumrcligiohjmfignificat.Erhicmanrrn Ic
alcrn qux mtcrpretaiur^pacil.ca, quia manct m pocc x-
na>*cfratcrna. Et bcnedicituuuftus.f.adproximum,&
timoratus
cerdotes erat famofus.& nominatus.Patct ciiam eius fancta
vita.cum dicitur.
4 E? homo jfr <t'i7"s Rcde fe habendo ad proximum.
5 Ef'jwojr';>.QuoadDeum.
6 EiptclansconjoLationcm Ifrae l.Quintum zdf\dcitcQit\l-
dinem.
7 Et Ipirituffa t7u< era> cunt to. Quantum ad ^ratiae plenitu-
dinem.quia non folum habuit gratiam iuftihcantcm.pro-
ut habctur communiter a iuftis,(ed etiam quantum ad illu
mmationes,& conlolationesdimnas fpecialcs, io fubditur .
5 £jrf/po».]ciora!ionibusfuisdeuotisadDeum.Tunce-
nimeratop.nio communisapudinteiligcntes, quodimmi
ncbaradr.^iusChriftifecundumfigna apatriarchis&pro-
phetis eUra , & ideo Symcon de hocfcf uenrius orabat Dcu.
6 in orationc teiponfum accepcrat quod Chriftum natum
vidcret.antequam vitam praslentcm finirer.
9 Et vtnit injpi.ld cft.per reuelattonem ipirituiTancTi,vtvi-
derct Chriftum,ficut crat ci promiflum.
10 Etcumindu. pue. icfumpa. Adfaciendum quaepraedicTia
funt tecunduinlcgcm.
1 1 Iv ipfe acie.eum m vl.fuzs C5 maximo cordis gaudio,fc-
cadu qddiciturProuer.'5.d.Defideriufic6plcaturdelecTat
animam Sccundo,ponitur giatiarum adio,cumdicitur.
12 Ette«e.^i«'«-Cratiasagendoprotantobeneficio.
Et_
timoratus ad Dcum cxpecTasconfo!ationemIfrael,ideft,di
u:i 9vifion)s,coqut«a liraciinrcrprcraturvidensDcum, &
ipnjiuthii ciuscltinco,perfuJEgratiabencficium.
9 Ei eutn mductrcnt fuerumltfum pan utcstius , vt facercnt fe-
cutmm conft.tu^nnm /<g,j pro eo . Patcr cnim autoritatiuc
Toraj. z + &
V9
Glof.ord.& Nicolai de Lyra,
71'
-demptore.
QJlimitte
Hom.le.in
Ltiuoi
* Vila redemprore. vj_i.inmic. — # _
Dcum,ctdixit.Nuncdimittisferuum tuum Dominc,tecun
' a Quia refponfum acccrcrat a fi.iritufanft.vnon viluruin lc moncni.i (i pfta* viderer
ChiiftumiJ b I,,fim.Al>.ah*icMu.ctui..iii. C BctU QUi «Mttt.
...Jr ... n,-,,, ..,,, nnii iiidrinr.t ^ crcdiderunr. d fcr ciniu honunem,
B
Phiiip.3.4
tipfitil
p.num
luc.io.d
Rom.t^
Rom.ti.e
/f accipit puerum in vlnas»vt innuat iuftitiam lcgis gratia eua
A ecliacfidci murandam.Accipit etiamlcniormundusinno
£CntiamChnttnnxmfair.;.\\vtrenouctur ficnt anuila.
. rda.Qui £>"»& Aniia prouecli lefuna sxciptunt,
& laudanr.figoiftcat fidcicm iynagogam,quaepoftlongam
cxpcctitionc^pmil-
fionumfidcnon fi-
clacumrcccpit.qui
pra,nunci.inji"r.
•t< Orig< ocsSlad
taftumtin.br ix vefti
mcnti muliex nata
cft quid putandum
cttdcSimeone, qui
in fuas vlnas icccpit
infanjem . Et tn fi vis
tcncrclcfum,&am
plcxari manibus ,
omnilaborc nitcrc,
vtduccmhabct fpiti
tuvcnialq;adteplu.
a l^unc dimittis fcr-
uum tuum d. Ambrof.
Qui vultdimitti, vc-
niat in Icrufalem ,
conuerfationcm ha-
bcns in cceleftibus,
vcniat in tcmplum
imitetur cxemplum
illorum in quibus Deus habitar, ExpecTct dominum, acci-
piatin manibusverbum Dei,brachijsfidci,fpci,&charitatis
amplcclatur.tunc dimittetur.vt non videat mortcm,quia vi
derat vitam.
b iijia •pideruni ocn.&c. Sckbat quod beati o.culi qui Chri-
ftum eftcnt vifuri,& ideo donccillum vidciet.nolebat mor
tcdiflolui,quem tame,vt vidit,mox optauitin paccdimitti.
c (Juodparafli.&c. Etinprimo actuentu Chriftus antc h-
cicm populorum aDco paratut,vt credant,& diligant,& in
fecundo aduentu parabitur, vt videat eum omnis populus ,
& rcdda,t vnicuique fecundum opera fua.
d ^idreuclationemgcn. Vt rcucleturcaxisoculisgentilium
nulla fpc dominici aduentus ere£lorum,& vt ipfe lirael glo-
rietur.excipiensfuum promifTum,& dcfiderarum,&prefer
turrcuelatio gentium glorie Ifrael Quia cum plenitudo gen
tium intrauerir.tunc omnis Ifrael faluus eric.
c symeon. Qui interpretatur, audiens tnftitiam,figuraeft
prophctarum.qui vindicfamfibi a Dco diclam fupcr popu-
lum audicbat , Anna quae gratia dicitur , figura eft ccclefijc.
f Eccepofvuseil hic.ln ruinamillorum qui fteterant,& refur
rcftionem illorum quicccidcrat.Velinruinam viuorum,&
in
Beatii-uinuiiuideiiir.t CiYrcJidcrunt. d ErcaiDM homlnem,
K cordis r>-.uin. Cliri ;um.
ul
fcrrni
«uod Syincon uidit,
b dumve-rbumtuuminpacc.Quiavidcruntoculimcifaluta 2
> Ouem poftmodum omnibus populis quirendum dilertiow.Sc conryiciendnm fide pnuidi
.am ca.n!*,& mentu oculi» laluato.em comcmploz. t> leic Uluaioi,ij>(e liu illunimans. ^
retuum.Qutfdparaftianrefaciemomnium populorum lu
Adglor.am lil'.'. Ad. ^
a mcn ad reuclationem gentium,& gloriam plcbis tuq Ilrael
a lofei>hqiiiadconlcruandamfamaniM»iixpaierellahliominil>us<lepuutus,i:x;.iuierat
Ztbm. b AbAngcl.s,ap»itoiibus.aSyin.-onc.
Et erat pa'ter eius,8c raater mirantes fuper nis que. dice ban-
Deo & M.iriar.
turdeillo.EtbenedixitillisSymeon.&dixitad Mariamma *
C a QuUUpUorfeoConit. b Non crcdcntium
trcmcius. Eccepofituscrthicinruinarru, &in refurre- IO
I Quia lumcn,quia gloria. Cicdem.um.
dionem multorum in Ifrael, & in fignumcui t con- J'
g Ideft,cuaiigclium,in quo dicimr.Vcni homincm fcpararc aducrfus niatiem.Sc reliqua .
. tradicetur. Ettuamt ipfiusanimampertranfibitgladius, '
1
4
5
6
7
8
in rcfurrectioncm virtutum.
Noninfe tantum.fedin fuis quoqueprcdicatoribusp
tus cftin ruinam,& rcfurrcclioncm.vndc apoftolus.Ch
bonns odor fumus Dco,iu his qii! i Jlui fiunt <3c in his q
reunt.Bonocniinodorc.alij {aluantur,aJlj percunr.
•}« Titus B
Ad mortem carnis. _ £p JvJon ita aCCil
dacft.quafiChnl
autorfit.vr cada
alijsnccefiariaca
vr rcfurganr null|
nim ruina; cauf
offcrt.ncc vllui
fns, vt refurgat.c
pellir. Rccliusi
tur, pet Chrifti.
ucntum cffccTur
isquiantein pcc
to immotusperi
bar.pcccatoper |
nitentiamcadat,
fiquc moriatur.c
iuftuixdcinccps
uat.pcrquefi
Chriftum r<
Vtenim mclior.
xurgant, peii
oportet. Nifii
fcortatio cadar, j
dicitia nunquam exurgct.
* Origcncs. VidcndumeftncforrcSaluarnr noni
alijsinruinam vencrit, &inrefurrcclionem. Qjia
peccato ftabam,primo mihi vtilitas fuit.vt cadcrer
cato morcrer Dcnique & fancli prophetjequado ai
aliquid contemplabanfur,cadcbanrm facicm fuam.vt
cata pcr ruinam plenius puigarentur.
g inji^nmncui torj;r«.Omnia quoedeChriftonarr
gnum funr, quod q.atus de virgine,qu od furrcxit,quod
lisianuisintrar,cuifignocontradiciturab infidclib.Sp"
ter f ignum eft in fide dfiice crucis, qd vbique contradici I
* Titus.Ferfignumlalutarem viuificamquecruc
cipimus.Moyfesenimfccit ferpetem aencum, & pofu
infigno.hoc cftincrucc.
h G^c/<«i.Beda.Dolordominic^paflionis,qui<inont
viderccrucifigifincafFccliiimaternidolorisctli fperaj
furrecTurum,& moriem deu i&urum. Vfque ad fine 1
li animam ecclciia; gladius rribulationis pertranfi t , <
gnofidciabimpiobiscontradicitur, cum multosn
det.cumreudatiscordiumcogitationibus, vbi bot
men feminaucrat,zizama germinate confpicit.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Ztdixit^uncdim.fo .Ideft.dc caetcrodimittes me de hac
vita tranfi re in cord is quicte.
a Qnia-fid-ocu.m.Ja.iu. Laetanter enimvolcbatdcfcendere
ad limbum patru m,ex quo fciebat Saluatorem natum.
3 i(uodparj(iianrefa.omntumpo. Jdeft.coram omnibuspo-
spuli.quibusmyfteriumincarnationis.&redgptionisprac-
dicatumeftperapoftolos.fccundum quoddicitur Pfalm.
iS.a.In omncmtcrramcxiui rlonuseorum.
4 Lumcnadreuclatio.gentium. Quxpriuserrorumtcnebris
tcnebantur.
y Etflo.piehhtusifrdfl. Magnacft cnim gloria Iudarisad fi
dem Chrifti conucrfis.quod Chriftus fecundum carnem na
rus cft de ipfis . Tcrtio ponitur parenrum benedidlio , cum
dicitur.
6 Ettratpatereius. Idcft, Iofephqui meruit vocari patct
Chtifti.eo quod nutritius cius fuit.
7 Et >»arcr.SciIicct,Mariaquxfuit marcreius vcra.
t Mirwcs fuper bis aus, it.de tlio. Tunc a Symcone,& prius
a magis,
MOR-ALITER.
&marcrimpctratuicinducuntIefum,vtdcturdeuotisduI-
citcr amplcxandum,& fic cum Symcone dc tato bencficio
bcnedicunt
a magis,& paftoribus,&Zachari3,& Elizabet.
9 ht bcned.dlii Symeon. Quamuis enim Maria, & I 'fepl I
fentmaioresSymeonein fandtifate,ille tamen erat ma
quantum ad facerdoris officium.ad quem fpedabar I
cere populum . Et non folum benedixit.fed etia futura 1
dixit. lo Eccepcfituseflbic inruinam , &inrefnr. Qni
paftione Chrifti, quacfutura crat,multi Iudxi fucrantex
cat i a veriratecadentcs,& multi fuerut illuminaii, qui p 11
crant fimplices & ignorantcs,vt patct de Apoftoli.'-
poft paflionem Chrifti, daraeftintclligentia fcriptura
fecundum quod dicitur infra vlt.g. Et tunc a{ eruit illttft
Tt intrlligerent firipturas .
n Er»«y*gnH>w.Scilicet,fccderisinrerhomines.&r
12 Cuicontradicetur.A facerdotibus,&legifperitis,&nn i$
alijs.
IJ Et tuam ipfius animam prrtranfibit gladius. Idcft.dolor f
fioniseiuspertranfibitanimamtuam per coinpaifjonii.
Ex hocdicirHicro.infermonebearaevirginis.quodi;
partcimpaflibili pafla eft,plufquam martyr fuit.
bencdicuntdominum,& defiderantexiredcmundo,v u
detur ad perfccTe fruendum , ficut & Paulus diccbat Ph ?•
l.Deftderium babens ditfolni,& effe cumCbriJto.
1
-21
UC3C
/
tk \>treuelentur. Antecratincertum.qui Iudaeorum Chtifti
- nm reciperent, qui confpuerent ■ Sed audira natitiitate
Cap. ii.
722
Uatur cogitationes,&Herodes,&alij tuibanrur,quidam
rei
Hhrifti rwagifterium accedunt.
fitus. Vtreue'cntur,&c. Hoceft,
j iones manife
vt omnes ommum co-
fe£tionemilliustemporis,quoa dcminocouerfanreincnr- D
ne edocetur , qui anni poft ea pcr duodecim mulhplicantur
propter apoftolicamdoctrinam.
d Q»*non. Quia circa tcmplum frequens erat.Eam nodi-
Xccdere dicit,non quod ad horam non difcefferit . Stc fancla
ecclefia , & in pro-
,y,p a f Vt raalx cogitatiorcs quac prius occultabantur proferanrur in publicum , fc dclrruantnr 11 Deo
Jta'1'"'» u ' . quamdiucnunocciiltantuinonpoffuntCanari . b iAnna (qns gratia Dci ) figura clt
CQ-;t quiexomm- . Eccicii.ir. f«tuu«iui.
l,L-cx animo ilium a vt re°uelentur ex multis cordibus cogitationes . Et erat Anna
<Jj ;erint, eamque b a tFerfonaDei. lAulaDei. 1Frouccta:itatis,erat.
eumdileaione c prophetilTa filia Phanuel dc tribu Afer . Harc proceiTeiar in
«Snniliter fynagoga cuai heptatico ante octaunm drem noui teitanicnti, a uirginitate , id eft a
lege naturx.
diebus multis , & vixerat cum yiro iuo annis feptem a virgi-
a TA tempore amifljtuirginitatis. b TEiat.
nitatc iua . Et harc vidua vfque ad annos octoginta quatuor ,
a YHocexemplum uiduis proponitur qusfunt in Ecclefia.
f Alias orationibus.
d qux non diice'debat de templo , iciunijs, &obfecrationibus
I a TC>uia Simeon accepit.
e fcruiens no&c , ac dic . Et harc ipfa ho'ra t fuperuc-
« I.audabat.
f niens*conhtebaturDomino, &loquebaturdeilloomnibus
qui expectabant redemptionem t Hrael . Et vt perfeccrunt
omnia fecundum legcm Domini , reueril funt in Galitaam
o
o
tdfantervfquead
ff tem declaraue-
■Quiiurfumfu-
B, minimeque
Hcrffideiineum
Hcrihr, graucque
mnercruce,fcan-
Him pafll fuerint.
Wfcterat^lnna&c.
■2 per virum &
Hiere vita totius
Hjdi perdita eft ,
timonio vitae
riftum redeu
^tilnna coniungi-
ineoni.
onuenit myfte-
;cclefii,quod Anna gratia interprctatur,qeftfilia Pha-
n ,qui facics Dei dicitur.vnde fup.Signatum eft fuper nos
lo eri vultus tui domine.De tribu Afer. Id eft.beatidefcen-
diiuiinterduodccimpatriarchasordinenafcendi oclauus
jl-ropter myfterium refurrectionis . Quinquefiint Anna,\
• pnamaterSamuel,fecunda vxor Ragucl.tcrtiamater To
b .quarta filia Phanuel,quinta matcr Mariae.
# Tuus. Anna haec qua: tam illuftri euangeliftae teftimo-
n commcndatur, mundilfraclifquefalutem praiforibus
ia adcfle ccrnens confitebatur domino, hoc eft,gratiasilli
cnimoagebat.
mTrottfferut in di. Beda. Iuxta hiftoriam Anna.&dcuotae
o uerfationis.&venerandaeaetatisdignadefcribitur, qdo-
, n 10 teftimonium perhibeat: Significat autem ecclcfiam q
'ir rifenti quafi fponfi dominiq; fui mortc eft viduata. Se-
fiSi2.oclogintaquatuorfaciunt^eptemadcurfumhuius
tj.duodecimad pfedioneapoftolicaedo&rinae pertinent.
Cifquisergo totum vitae tps apoftolids mancipat inftitu-
tquafio&oginta quatuoi annisceleftislimina templifcr-
u;, &dominipraeftolariaduentulaudatur,dum adnope-
1'tinatur. Septem anni qbuscum viio vixit, fignificat per-
feclionem
5
4
5
6
7
8
9
10
11
fpcris,& inaduerfis
Dco feruiens a coc-
lononrecedir.
Velmqraliter.A-
nimaatemplonon
recedit, cijfemper
ftudet&caftum,&
immaculatucufto-
direteplum corpo-
risfui Hincpra:cipi
tur facerdotibus ve
teris teftamenti, vt.
tcpore miniftratio-
nisiugirer maneant
in fanctis , quatenus ^ afrifleat
animaqu^Deomi-
niftrare cupir, non £
qilicfcat a boniSO- tinlerufalem
peribus fuis.
e £'/.>«£% Propheta
ueratSymcon, pro-
phetaueratcopulata
coniugio.prophetauerat virgo, prophetauerat, & vidua, ne
qua aut pioftllio deelTet,aut fexus , & ideo talis Anna indu-
citur,&ftipendijs vlduitatis, & moribus, qusedignafitnun-
ciarc redcmptorem omnium venifle. Congruus ordo.ndn
venitante virum mulier.cuius verba non funt digefta.fed ge
neraliterdiclum eft.quodcoftlTafitdomino, &"loquutadc
eo, quxlongacaftitate, longisqueiemnijsad hoc:culmen
peruenerat , vt fpiritum prophetiae acciperet , fed aucTorita-
tem docendi mulier non acccpit
f Omnib«stfui,0-c. OmnibusfidcIibusqiugoHerodisalie-
nigenaegrauati.Iiberatione ciuitatis. & populi expectab3nr,
promntebat pcr aduentum Chrifti in proximo redemptio-
nem a tyrannide alieni.
•}« Titus Quid loqucbatur :Hic inquiebateft mundi redem ^'
ptor, hichominum eft feruator, hicillecft, quinoftram
moeftitiam, animaequcciecl:ionem,ingaudium>& laetitiam
conucrtet.
g R^uerfifwitin Galilxam,&c.VtXterm'mit hoc loCO Lucas, MatM.c
quae a Matthaeo plenius pofita funr,fcilicet puerum ob metii
Herodis , delatum efTe in Aegyptu , & mortuo Herode inde
relatum,&habitafTeinNazarcth.Solentenimfingulieuan-
^ geliftae,
•NICOLAVS DE LYRA.
i Errw^f/r.cyr.Ly.vt.non tenetur hic caufahter.fed co-
:utiuefeuc6comitanue.Lice:enim beata virgo ex paftio
filijraaxime afflicTa fuerit, tamen m fide immobilis,& fir
itctftetit. Alijautdifcipuliquantumcuque folididicun-
rdubitaftc, & circahocmucationes diucrfarumcogita-
1 nuhabuifTe quoufqc viderut ipsu a mortuis refurrexifle.
Alitcr exponi t O rigenes de rcuelationc occul torum pec-
'otuminconfeflione, quaeper effeclumpaflionisiofa-
* nientopccnitcntiaeoperantis fanantur.
- Eterat^n.&c. Hic confequenter defcribitur Chrifti re-
oticonfeffio fcu commendatio, vbi primo defcribitur g
^aconfirensexnomine,cumdicitur.-EteratAnna.Sccun
nttione huius Annx.ab alijs q vocabatur hoc nomine.
1 lcnbitur etia ab ^tatis maturitatc.cu dicitur:H^c procef-
* atrn diebus multis.- & a caftitate.in matrimonio,& antc
<poft,cu dicitur : Et vixerat cu vi.&c.Commedatur etiam
ab
ab orationis fcdulitatc ,cum dicitur.
3 H*£ non d>l'cedebat. Dcrcmplo: Nonquodibi femperef-
fetTcd frcqucnter: Sicurde homine bene frcquentateeccle
fiam dicitur c6imodoloquedi:Talisfcmper eftinecclefia.
4 hmrn-s. Quibusincentiuumcarnisreprimitur.
5 £' obfecrativmtjus. Id eft, facris orationibus, quibus mens
inDeumclcuatur.
6 scruiens tioclc & dic i.valdc frequenter, vel quia non etat
ibiintcrruptio,ppeccatuujortale,auferesmcritupdidtoru.
y ht i>£c ipfa,vc. Nou a-cafu vel humana difpofitione.fed
lpirituflanclireuelationcficutdiclumcftdeSymeone.
8 Cunfitibatur dommo. Gratias agens de tanto beneficio
adimpleto.
j> ti loifuebatur de illo omnibus , &c. Annuncians eis natum
eflc redemptorem.
10 Et vtpe/fe. omnia , &c. "Scilicct , Maria, & Iofcph nihil
omittentes.quamnis non tcnerentur.
1 1 ]{tperfi funtin Galilxam ciuitatem fuatn T^a^arcth. Hic ac-
cipiturGalilaeaadiecliue.quiaNazarethcftinterraGalil^c,
ficut f upra dictum eft de Bethleem q vocatur ciuitas ludxa.
Tucr
MORALITER.
fttratutnnaprophetiffafiliaTbanucli &c. ]fta moralirerS
c,fplarnonfolum viduis, fcdctiam mulieribusalijs. Pri-
0 qmtatum ad caftitatem antc matrimonium , & in ma-
^onio.clcpoftpectcmpuslongum. Secundo.quantum
addcuotio-
ad deuotionem. Nam inobfccrationibus, & ieiunijs dicitur
hicfcruiens die ac node. Tertio quantum adloquendi
modcftiam, quianon defabulis, feddeChriftimyftcnjs
loquebatur, propter qux&alia bonadono prophetiaire-
plebatur. ®
7*3 Glof.orcL&NicolaideLyra. 72
%$ geliftar.fic quedanvomJttcre que. ab alir comemorata vidc-
A rii»r,\ d ab aliis «.omcmornnda fpiritu praruidcrinr.vr conti-
nuata('u?narratioiiislcric,quj(inullaptcrmifincvidcantur.
* Titus- EtfinaturaillorumciuHJS.illorumciuitaseffet
Klccm i attamcn quoJ fixum annos tam ahquod domi-
nnin Nazareth
TAetate
nuicr
obtinerent.vulgoci
uitatis Nazarcth ci-
u- •sliabcbanmr, &
dicrbantu:.
a T ir cmttm . Bc-
da. Incoquodpucr
crat,idcft,homofra
gilis,poterar crcfcc-
re,&confornriN6
in co quod veibu,
(ecudum quod plc-
t jewklymsnusfapicntia, &gra
B tiapcrhibctnr.Sapie
tu, quia iniplbha-
bitat omnis plcnitu
do dminiratis cor-
poraliter. Gratia.ga
cidcm homini Chri
ftomagnagratiado
nata eft, vt cxquo
homo ficri coepiffet
pcrfc&us cffcr , vt
Dcus.
ad doccndum vohwt fubmitti.Mox maicftatemfuSar.
Con.grueduodciiino annoprima fidei rudimetareucl
pcrduodecim apoftolospcrrotu mundum erarprt
Bcda. Cumduodcnaviusmultiplicarisintcrfc feptc
partilutsconitctjiurc pcr ipfumreiu,& temrorum vnn
tas, & pcrfc&i
*Corpore
Cokfli.b
a inciuitatcmfuamNazarcth. Puer aiucmcrefcebar,& + con- r
■jtaj^JU, » ISc. i.;i.luiiiquodh<';iio.
b fortabatur,pIcnusfapientia,cV:gratiaDeicratinilIo.r:tibant *
• Ad iinmoland.i'. boftUl .
tparentcseius pcromncs annosinlerufalem in dic folenni $
• Pcidii.KlrciinannoiCRnificjnturduodccimtilv.isquiadChriitiunueniunt.
c Pafchac. EtcumfaCtuseiretannorumduodcciin,afccndenti- r
«Qiiia ctlonis p»otcl.il>aiurd:.
busillislcrofolymam fecundum confuctudinem diei fefti,
confummatiscjue diebus cum rcdirent remanfu pucr Icfus 4
d t in Icrufalem, & non cognouerunt parentes eius . Exi- 5
„« Ildeltmter co» qui fiinul fucramcom :nii.
ftimantes autem illum elTc in co"mitatu, vcnerunt itcr 6
^Viciuos.
c dici,&rcquircbantcum intcrcognatos: ¬os. Etnon in~ t
ucnientes, rcgrefft funt inlerufalem requircntes eum i Et
f fat^um cft poft triduum , inuenerunt illum in templo fcden- 7
lem in niediodoc^orum,audientcmillos,&intcrrognitem, s
■a Theophyla-
#us.Sidum paruusxtatcetar, omnemfapicntiamdemonr
ftraffet,videretur prodigium, fcd per profcclum cetaris feip-
fum oftendebat.vttotum impleretorbem,nonaurem qua-
fi fulcipicns fapientiam.fpit itu confortari dicitur. Quod e-
nim abinitio perfc&jffimumeft, quomodopoteftdeinde
perfettius fieri?
b fr-^/irptf.eirc.Bcda.McritoLucasinterquatuoranima-
Iia vituloc6paratiir,quiquafiaruma!hoftiisdcputatum cir
ca tcmplu,maxime & Ictufalem.narrationis fux verfatur in-
ceffu. ln principio facerdote collocat ad aram oranrcm pro
popnlo foris ftante.Maria concepto domino Icrufalcm mit
tit ad domum potificisdbi Bapriftam natum rcfcrt.lllucip-
fnm cu parentibus fingulis annis ducit Duodenncm in tem
plo choris Doftoru interferir. Et poft cercra talia,di(cipulos
domini in templo laudanres jn fineeuangelij fui concludit.
q c Et cm faHui i/fet, &c. Vtraq; natura Chrifti hic aperitur,
&qoeiuxtamaieftarem patri, ckqiuxtafragilitaiedeccbat
matn. Afccndit homo cu hominibus ad offereda (acrificia,
feruat lcgem quam feruadam imperauerar, vr nos ad feruan
dum inftrueret.Ducdeccnnis audir feniores,& interrogat.vt
corum reprimat audacia,qui indocfc.non ad difccndum,fed
ad
gnatur.Etideoi
a rjuodecimo.4
iubar fumiccxol
quoomnialoef
rempora docc;|
cupari.Noers
cfofeimmer
rhibetur carnal
parentfi.fedvt.
dat, quiaantcc
ibi parentesi
ipfe in ciuitatcl
temploDoipat
iurcrcfidebar.
d £ 1 uon.
<]ueriturquom|
poeuit . parcntl
obliuifcedorell
qui tanta parcn [
prouidenfianTil
batur. Riiden
cft,.quia \
adfefta conflu
vel ad (fpria re
tibus.mos crat fcorfum viros, feorfum tit,"rninds choro
cctes inccdere,pueri cu quohbet parcteiadifterenreri
terant.idcoMaria, & lolcph viciffim puta.ffepuernml
qncm fecum non cernebant , cum altero p.irente ret»
* Orig. Sicur aute qh ei infidiabanrur Iuda?i,elapfu
mcdio corum, & non appai uir, fic & nunc ftrfo n
pucrum Icfum,& parenteseius v bi remanferat,ig^^B
e ^f/f^rr.Mctuebant.nc quod Herod<s in infa ntia eki;
trare quaefierat,tunciamin pucnria po(itu,mueiM^^B
nitate alij mterficerent,& ipfi proditoresillius tntu
* OrigNonftatim vtquaentur,inuenirur,non r<
gnatos,&carnispropinauosinucnitur Ieius.ncquccntn
tcrat humana cognatio Dei filiu contincre. Non cow
inter notos,ga maior cft mortali notitia,in mukorii t
tu non potinueniri,nec vbiq; inuencrunt, fed in tcno
tuergoquacrelefumin remploDei, quasrcinEccle/
Chritti fermonem, atque fapientiam, i. filium Dei tt
f ToJttriduum.&c.Vm diercucifi luntablerulaler
da die quxrnnt inter cognatos, & non inuenientes,
dieregreffi Iciufalcm inucniunr.
Poft triduuni reperitur in tem plo,vt effct iudicio,^
#tndt
—
NICOLA VS DF, I.YRA.
I T::crauc»:,&i. Hic cofeouenter defcribitur pucri oblari
profeclus,quantu ad corpus.cu dicitur: Crefccbar. & quatQ
adammacuuf: Etcofortabatur. Aduertendum tn,qucdin
corpore Chnftrfuit augmentum realc quantiratis : fed in a-
nimaetusnon fuitaugmcntum realegratix.&virtutis: qa
totam piemuidinem granx habuit ab inftanti fux conce-
ptioni$.Sed quanim ad oftcnflonff in cffeau magis appare-
ba:,kcunduquodillecrcfcebat, &feiunduquod voiebat.
z-Eub. ,,-,«« Tanquam dcuoti &rel'giofi.
3 Indielclemm. Ter inannodcbcbanromncsmafculiap-
parcrcm Iprulaiemcoi.ndominoiccundnm quodhabc-
turExo.2|.lcilicetin pakha, pcntecofte ,& fcflotsberna-
culorum Srd cum illis qui erat lon^c a lerufalcm, cuiuimo
nicrantCalilxi.dilpenfabaturdcduobPsvltimisfeftis.
4 A^a fttpHtr. Noacafu vclobhuione,fedluavolutate&
prdinauone vta pucntia ofledcrct zelu iuQ circa fpiritualia,
5 £t
5 Et non. Ad folennitatem vero Pafchx, viri ibanr feoi
3 mulieribus in vno comitatu & mulieres in alioA fn
rcuertebantur.vr magis religiose folffnizaret feftu ab 1
bus continentes.ficut & in datione lcgis pceptii fuir.qfl
ncrcTit'per trcs dies ab vxoribus fuis.prout hf Exo. 19« P
aiitindiffercnterpoteranrirein comitaruvirorii, autnv
ru,'&idco lofeph quando non vidir pucru Iesfi i n corr
viroru.exiftimauir eucfle cu Maria in comitam moli<
eodff modoMaria crcdiditeum cffe in comitatu virori
6 Vrnerunt iur. Et cum die fequenti quxreretur in il"
mitiua,& in illa, noninucnerunteumudco tcttia dietc'
runtin lerufalem,a quarecefferanr per vnam dietam c
quarta dicinucneruntcum,& hoc eft quod fuoditnr.
7 Toii triduum,&c. Non in theatro.vcl in ludo.ficutu
pueri inncniri, fcd inIocoorationi,& dofttinae fact z
tato . X in mcdio ,'o. Vt mclius poffet omnes audkc
melius cum eis conferre-
Sttfc&i*
M O R A L I T E R.
1 Tucrantemsrc. Sciliccr/ecundum corpus. Nu fecudum
anima ab irflanticonceptionisfuirtotaliterperfcaus. Scd
iiancpcrrettioncm nonoftffdebar, nifi proutconuenientia
rffpomexIgcbat,fecundnInilludF.cclcflaftis8.a.Tcmlnis&
Feipo.ionecotfapjctisintclligct.Erinhocljteratis&fapie-
tibus
tibi)sdeditexcmplum , vtponoftendant fapientiamfua
niii lccundum Joci , & temporis opportunitatem.
f Ft cum faBm cjjrt icfus,&c. Per hocoftcndit.quod a pi
ritia dcbent affuefieti homines addiuina; Etadidem
cit, quod alijsrccedentibusinlocodiuinicultusrciian
f l. i nanirebant tum inter ce&natot & notos , & non iimtnun %
rtgrejjt
)
L
UC<£
Cap.
II.
1U
16
i!!justriumphalispafiionis,in fedeccelefti, & ho-
^ofideirfoilrx", ferefurgensoftenderet quimor-
Ejredebam.-.
jsadue-ntusChriftia parriarchisantclege.noncft
Quc fitus a 1p.phctis,& iuftis fub lcge non eft inuen
gtuslubsra
eum
cum qui quejitIefum,nonnegligenter,&difrolufetranfire, D
fkutmu)tiqrunt,& no inucntiit, icd cumlabore,& dolore.
c 2\(f/rietWu.Inuentusin templodicit, lnhisqux panismei
Junt oportet mc efie. Ofteridcns tcmplu non minus ad ic qtea ad
patrcm pertinercquia quorum eft vra maieftas horum etia
Vna fldcs, & vnado-
. ISupKrerponforumpnidemia. mii;. , r<6 follim tttt-
a Stupebant autem omnes cjui eum ( audiebant iuper t pru- i tcrialis.fcdetiafpiri-TintcUiscntia
a «hoc. b iMw,fciorq>h,ueio/ircun<jiicaiij 2 tualis.Alibi cnim ad
lioc mdenres. n. —
dcntia,&rcfponfiscius.Etvidtfntcs*admiratifiinc. Etdixit * S^KS-
1-lut.niue. o 'r '. AU
matcreiusad illum: Fili quid fecifti nobis fic? Ecce pater qu^hJmalia funtc-
b tuus,&egodolcntesqua:ieBamustc. Etaitadillos:Quideft 4 xigft. Scd cum.hic
c quodmcqua?rebatis? Nefciebatis, quiainhisquaepatrismei 5 «-odecim defcriba-
TJ l n~ . r • 1ii ] 1 .6 turannorum,ibidt-
luntoportctmeelle? Etipiinon lntellexeruntverbmn quod - fcipuios habere do-
ICongru.iuerba: Vere defccndir qui homiliatur lub illis. CetUl".VideS matrenl
loquutus cft adillos. Etdeicendit cum eis,.& vcnitNaza- s did*ciffe defilio, vt
Ja fQuafiiubl.pn.uulorecondcbnr. CXIgCrCt 3 ValidlOre
d reth , & erat fubditus illis. Et mater eius conferuaabat omnia 9 niyftcmim,quae ftu-
■ i in natura humanit.itis. io pcbar in iuniore mi-
c verba ha:c.in corde fuo. Et Iefus proficiebat fapienaa, Sc n raculum.
12 Ambrofius. Ma-
gifter veritatis orfi- E
ci um implct pietatis . Et miramur fidcfert honorem patri
qui lubdituseft matri . Ifta fubie&io non eft neceflitatis.fed
pietatis.Ecccquid parentibus debeamus.oftendir.
%: Titus. Dominns nofier humana refponfione quam da-
re licebat repudiata diuinam attulit , minime obfcureper il-
lam oftendens, feDeumetiecarne obtcctum . Nahi cum
Dcipara Iofephum qui vulgo illius parens habebatur , patre
iliiusappellafiet,ip{c fermonem itacxcepit,vt tcmpli domi-
num, hoceft,Dcum, non autem lolephum patremfuum
planumefleraceiet .
d Ltm a*ct eius 10 <le>i-a!> rt omniaverba hdc in cordf. fuo.Omnil
qu„de domino, vcl a domino facta cognouit , fiue qu_ in-'
tellexit, (iue quaenondum imelligcre potuit ,omnia ihme-
mona rccondebat, vt queniotcmpuspraedicandx, fcu fcri-
beni.xincarnationisciusadueniret, lufricientcr vniuerfa,
prom eflenr gCfta poftct cxpiitare qimcntibus. Sic nos cic-
brafaCtorum, &dicloium domini.mcditarioncimporiu-
nos cogiratus repellamus,& aliosinttruere laborcmus.
*'■ Titus. ConferuabatomniaquxAngelus &\:ti_pafto-
res,& quxSimeor,& qux Anna>. & quxipfemcttandem fi-
liusadillamdixerjc.
e qiroficin .//tfBeda.Sicuteftcarnisaztateproficere, '
erat? Sed quomodo tu fiquado fcnptufas legjs,qu~riy fic eft animx ratibnalis fapientia, & gratia proficere, non cp
cnfumcum dolore.noquod lcripturascrraftcarryitre hocegucrir fufceptor Deus> nnrlertim cum fupra plcnus _
veritatequamintrinfecushabeat, quxrisinuenirc, ita' fuilVelapicntiadefcribitur,fedquiahocproremedionoftrx ^
ebantIefum,ncfortcreliiiqucnseosrcuerfuscetad faluti.sfufcipcreelegit, vtcumcaro, & anima rationalisa
,cum illi placuiflet iterum defccnfurus.Oportct ergo Deo iutcipitur,vti;K]uc pariter faluatctur.
cum <0> Grcgorius.
cnti
er.id cit.ecclc-
iatcr.id cft.fy-
;a, pcr trcslc-
juxrunt Chri-
j&noinucniut
jcrEuagclium .
tdk . Bcda.
fons mcdius
I rum fcdct, fed
cxemplar hu-
jitis priusinter-
K&audltquam
Lt,ncparuulia
libus doccri c-
car.i, ne infir-
audeat.
Intcr-
m non vtarldifceret ,fed vt interroganscrudi-
rxvno quippedoctrina; fonte manat,&;ntcrrogarc, &
•ndcrcfapienror.
■:■ »r .Ecce iignum diuinitatis. Apparct, quod non ob
ifj_ neceifitatcm audicbat , ied ad oftcndcdum quod
at, hommes magiftros humiliteraudit.Ad^pbadii
:us, eiide loquentibus lublimiter refpondet, diuina
fapientiamprodcbat.icdjetashumanainfirmitatcm
. Vndc miratur Iudxi & turbatur,fed no miratu r
M CU ^ppheta clamat: Taruulus narus eji nobnjilius datus\c
Paruulus faftus.vt intcr paruulos crefccdo.& proficie-
atim eos ad ca pienda iua? virrutis arcana ^puehercr.
jdebat
"uuxrtbatis < Beda . Non quod cum quaii
int vituperat, fcd quisfit fibi verus pateriufi-
jquid potius dcbeat ei cui eft aeternus filius , mentis
jttolierc cogit. Quja enim Deus,& homo cft,nunc
itatis,nunc infirma prxfert humanitatis.Quafi fi-
itemplocommorarur, quafifilius hominiscum
■>iubcntregredirur.
;ncs.Curdolentcseum querebant?Anex'eoquod
fciterrauerit? Abtit. Nunquidenim fieri poterat,vt
j.tumformidarcntinfantem , quem Dominum efleco
NICOI. AVS DE LYRA.
&a«',Idcft,valdc mirabantur.
rudcntia cr refphnftseius. Quiaaliasinauditumfuc-
I pucr talisxratis.tam fapicntcr loquerctur.
titmater tinsad illum : Frfi quidfecijti nobisflc S* Iofeph
kctpater cius diccretur , tamennon fuitauiusil-
icrc, cumfirmiter credcrctipfumcfle Dei filium,
■cx maxima dileclione, quamhabebatadillum
it.quia amor exccllcns dominium ncfcir.
tes quc-rbamns tr Id cft.dolentcsdcabfentia tua.cu-
itia cft nobis dulciffima . Pct hoc moraliter deii-
lod Chriltus m dolore contritionis quarroidus:
icnitur, uili pcr peccatum anobisabfentctur.
tait ad illos: iJiiic! ejt qur.d me q >cr, bacijif Scilicet inter con
uincos, q.d. magisqn_rcndusfuminoccupationccir-
irituaha.IdeofubJitur.
M O R A L I TE R.
' in Ierufalem rcquinntes eum . Per hoC oftcnditur, q»
itualitcr no inucnitur in cathalifocictatc , ied in tcmplo
^ft locus orationis,& fact^ doctrin^.Per hoc autcm q?
< poft triduum fignificatur ,quod poft ttiduum
confcflionis, & fatisfaaionis a iidclibus fpiri-
tualitcc
6 ' J-lcfc::cu.7r;'..qwainhis qu<xpatrismeiju"t'oportrtnieeffet Ma-
gisenimafficiebatur ad patrcm naturalem, &_ternum ,
quam ad matremhatural cm & parrem putafiuum.
7 Et ipji non intdlexcrunt pJ rbitm qi<oi iociitus ejiad tllos- . Quia
non crant adhuc affueti audirc talia ab co.
8 Etdefcendit •,#*!?• Adeorurii confolationem.
9 E< tratfumturillis. Adnbflxam inftrutl:ioncm,& fuper-
biae noflrx coniufionem.
io Et mxttf eius conjcruabatomniqverbahttc. Exponatur ficut
fupra.
1 1 Et lefusprofic. Et iftc profeclus'crat rcalis'inquantum
erat a parte corporis,vt praedictum eft.
iz sapientiat& xtate.tln Chnfto duplex ponif fapietia. Vna u^m chulfj
diuina,& hcc no potuit augeri, vel diminui cu neceflarioiit
infinita,alia humana.Et hec ponitur duplcx in Chfo Vna ha
bituaiis,& ifla in Chnfto hon fuit augmetata, quia ab inftati
conccptio-
tualitcrinuenitur.
8 Et tkfcndtt cum eis,& venit in 7^a?aretb,& eratfubditus illis.
Ex hoc arguiturhumana fupcibia, quaefrcqucnterrenuit
( ubijci fupcrionbus fuis.
1 1 Et Icfus proficicbat jaf,ientif,& Matet&gratia apud Dcum, &
bominct. Exponatur vt fupra.
7>7
Glof.ord.& Nicolai de Ly ra.
72!
Greeorfus. Iuxta hominis naturam proficicbat lapicntia,
A non q> ipfe fapicntior tcmporc.qui a prima conccptionu ho
ra fpintu fapicntix plcnc permancbat.fcd eadem qua plcnus
crat fapicntiam ccteriscx tcmporc paulatim dcmonitrabat,
luxta hominis natura proficicbat gratia.non quod iplc non
habcbatpcracceffumtemporis
accipicndo.fcd pandendodonu xtate, & gratia apud
gratie quod habcbat apud Dcfl,
&homincs.Quiaquamum(pfi- .
cicntc ctatc patefacicbat dona gratic hoibus q fibi incrat, ac
fapicntic, tm cos ad laudc Dci cxcitabat, pcr confidcrationo
ipfius fapientic,& gratic quas Dcus ipfi cotulcrat.fic & Dco
patriadlaudcm.&homirubus adfalutcm proficicbat-
•^ Ecclc»
Ecclcflaftesait,Sapientia mca ftctit mihi.
Hicronvmus.StetiP^Iapicntinmcft^cpctiamincarncUI
fito libi pcrmanfit lapientia, Quod habct profedtumi L».
picntia, nonftatcj fapicntia, quiautcmnon rccipit pr c.**
ttum.nec pcr mornenta fuccrefctt.fed fcmper in plcnit |j.
necftittcdiccrcpoteft,(tetini
Deum,6ihomincs, hUaPic.mia' -
«fc Beda.SuperExodum.I.f.
tat vcrbo virtutis fuce Chr;Uj
omnia,& cft agnus Dci qui tollit pcccata mundi,& facciB
in ctcrnum.omnis fandtitatis ornatu pr?clarus,non qutEj
tus in carnc pcr exercitiu laboris acccpit.fed g in vtcro \B
nts incarnatus.perucnicntc gratia fpiritus totu fimul halE
N I C O L A V S D E I Y K A.
conccptionis habuit tantam plcnitudincm fapientic,quanta
pot confcni naturae humanae. Alia experimctalis o accipnur
pcr opcratione fcnluum . Et fccundu hocdicunt altqui, g» in
B Chrifto fuit fapicntia, vel lcicntia acquifita , quia intcllcaus
aecs in Chrifto fuit ciufdcm naturae cum alij-s homtnibus , &
ideo cum no fit ponedus ociofus.in cohabuit opcrationem
abftrahcndi fpecicsintelligibilcs a phatalmatibus,& iftc fpc-
cics rccipicbantur in intellcdtu paftlbili ipfius, & fic profcci t
in tali fapictia,fcu fcieua acccpta aienfibilibus. Alij verodi-
cut.cpno ^fccitin talifcietia quatu ad habitu, ga duohabi-
tus 'ciufde rouis n6 poflunt effc fimul in eode intelledtu.talis
autcm
autcm fcientia acgfita no vr effe alterius ronis qu3 infi
caideobiectu,ficutoculusmiraculofedatus,cftciufdc
oino cu oculo dato,vcl gencrato pcr narura-.Nec tn p
intclledtus ages in Chrifto fuit ociofus.qa no folu i
cltonc fpccicraintelligibilifnicceffariacftoperatio intl
dtus agetis, fcd et in confidcratione fccundu habitu foel
iam prius acqfitaejn qua confidcratione no abftrahit dcj
uo fpe s.Si aut confidcrctur fapicntia Chtifti quantu ad u
fione in effedtu.fic fuitibi ,pfectus quoquo-, inquatu fap
fua non tm humana.fed et diuinam magis oftendebat fi f
dum fuum beneplacitum,& prout noftrae faluti expcdit
ficut didtum eft fupra de profedtu ipfius in gratia , & vir •■
A D D I T I O.
Incjp.i. VbidiciturinPoftilla. Quiaduobabituseiufdemra-
t'm tnonpoffent <ffeftmul,&c.
Habitus fcientiae infufac non eft idcm fpecie habitui fcien
ti? acqfire.licet fint de eodem,& circa idem obieclum: Cu-
ius ratioelt;Nam habitus non folum diftinguuntut fccundu
naturam, aut obiefra , fed ctiam fecundum principia atliua
ta!iumhabituu,feudifpofitionu,prouthabctur in prima fe-
cunde qu?ft.s 4.art.2.in cor.oonis Et inde cft,g> habitus fcic-
tiarudiucrlificaturnonfolufccundudiuerfitate obie£toru ,
fcd€t fecundu diuerfa media, qbus demonftratur conclufio
nesipfaru icientiaru.Sicut habitus fcientic aftrologie de ro-
tunditate terre, qui demonflratur per media mathematica,
cft alius ab habitu fcienti? naturalis de eade rotunditate ter-
r^.qui dcmonftratur per medium naturalc. Vndc licet con-
clufio demonftrata p vtramg; pr^didarum fcientiarum cir
C ca hoc fit eadem.habitus tn lcienti? talis conclufionis diuer
fificantur f pecie fecundu diuerfitatcm haru f cientiaru , ^put
habetur partc 2.q.allcgata. Cum igitur principium actiuum
habitus fcicnti? acquifite fit lumen naturale intellectus agen
tis.princi pium vero aSiuum habitus fcientie infufe fit lume
iupernaturale,fcquiturcj) talcsduohabitus funtdiuerfarum
rationum.&ficpoflunt eflefimulineodcm intclietlu.
Nec eft limile de oculo mira culofefadto.&c.^ut dicit Po
ftillator.Na res nalesdiftinguunt fp£ fecudu principiaintrin
fcca tantum ; praecipue fccundum formam , non aute m fe-
cundum principiacxtrinfeca.ficutcftprincipium cfriciens.
Ignis.n.gcneratus ex alio igne idc fpecie igni gencrato ex rc
flexione folarium radiori.eo quod forma fpecifica vtriufq,
ignis eft eade fpecie.licet caufa efficiens fitdiucrfa.In habiti
bus aut diuerfitas fpecifica accipitur, et Q m principiu cxtrin
fecu.vt eft principiu efticiens.ficut e t diuerfificatur fecundii
obicdtum, quod eft extrinfecu, vnde credendum eft,quod
Chriftus profecit in fcientia acquifita, fcilicct expcrimetali,
non folu quantu a d adtum.fcd et quStu ad habitu.Et ha:c eft
opinio , quam fandtusThomas vcriorem effe aflerit in hac
matcria tcrria parte qu^ft. 1 l.art.z.in cor.q.Quae quidcm o-
pinio magis confonat literx . Teftatur enim euangelifta.g»
Chriftusprofccit in fapientia . Cum igitur quarlibct fapietia
propriedi£la,eft habitus.fcquitur 9 profccit inhabitu fapic
tiali. Similiter praedi&a opinio eft magis cofona rationi.Na
nonfolueftincoueniensdiccre g>intellc6tusagens inChri
ftocflct ociofus , fed ctiam fi Chrifto decflet aliqua natura-
lisactiointelligibilis,humanaenaturxptings,ficuteftactio
abftractionisintclledtualis, quodmaxime pertinct adhu-
manum intellectum.
R E P L I C A.
ln cap. 1. Vbi Icfus dr ^fcciflc fapietia Poftill cxcludit vn 5
opinionC dicctc , q3 no .pfccit fecudu habitu infusu.fed ex-
perimctale & acquifitu. Et arguit poflillator,qa babitus vter
quc.eft ciufdt ronis cii ca idc obictXi.duo aut accidctia eiuf
dC fpcciei in vno fubictto cftc no pofsut.qualitcr igitur illi ha
bitus cflent m code intcl!cdtu?Hic Burgcnfis fumit ctitamen
pro
pro SandoThoma dicens, cp illi habitus non funt ciui jn
fpeciei , quia habitus non folum diftinguuntur per obi L
fed et fecundum principia actiua talium habituum. Scd k
Burgcnlisinuolutioeftp coem PhilofophorufcholaS u
turenim fcictiae.qucmadmodum fccanrur,&res, vr dr i
Anima. Nihil.n.pcrtinens ad cam cffecliua ponit diftin 0
ne in fcicntijs , qa alias fcicntia adiucrfis pceptoribustr. 1
caperct diflinclione,quod falfum eft:Nec valet quod d
ctoThouiaadducif.qjhabitusdiuerfificaturdiuerfitatcw
dioru:irahocimprobat Arift.i.poftcr. Nademoftrario k
variatur p mcdia.fed inpoft.vel latius fubfumcndo.vtd >i
dem incap.Augenturautdemonftrationcs.Nec valctqiid
adducitdemediis mathcmatico, &naturali:namficac«
coiuhifio^pbaturpdiuerfa media,ex hocnon variatur (
tia.cja manet eadem conclufio.quauis diucrfimodc |b. •
S cut li eadem conclufio, f Deus eft vnus ^barcrur rone :
auctoritate.f facrc fcripture.vnu effe principiu crcditu.al i
aut ratiocinatiuu, eadem tn effet fcicntia illius coclufioi ,
quamuis non idem principium.ideo in talibus benedim -
ficatur intellec^tus, fed non fcicntia. Quia intelieclus eit .-
bitus principiorum , fcientia vero conclufionum ex yu 0
poftenorum , principijs enim exiftentibus pluribus-m: M
mea cocluiio.per cofcques vna fcictia.Nec verum cftq i
Burgcnf.adducir.gj principium a&iuu fcientiaeacquifit« it
lumen naturaleintclledtus agentis.&fcientiaeinfutelui n
fupernaruralc,cjahuiufmodilumina,& fi fint principi
nuducliua actuu , no tame habituu.vnde & fi habitusao i
fiti fint ab adtibus frequentatis , hoc folum efl materiali r,
no etticicter,i6 Ariftotelescirciiloquendogenuscaufc »
terialis dicit habitu exactibus.no ab aftibus,qa actiuQ n >c
ttu acttis & habitus cx potetia cu obiedto tag duc caufe »i
tialts cocurrentcs ad adtfi cliciendum,ex cuius adtus nr B
plicatione habitus fir,no tang a principio adtiuo.fcd m; ?"
riali,ga adtus no mouct potetia, fcd ^pducitur a po;
biedto cocurrentibus fecundum Burgense, igitur fi
culatio in caufiseiufdcgcneris .phibita PhilofophisLiti-
na igiturdidta cocurruntin (pdudtione adtuum,no VI p j|
pia actiua.fed vt obiedj oftenfiua ficur lume coctirrit a i
fionecoIoris,vifionem tamennonefrlcit.fcdfolum vii il<
in potentia.vt vifio fiat oftcndit,& fic ptinet ad adtum.fi ti5
caufalitatemhabet.Exquoigituradtusnonhabctcaii
te adtiu5, fed materiale rcfpcdtu habitus. vt didtii cft.Iu
illacfticiuthabitu. Nccvaletqd Burgen.ad^pbaduindiit.
qd videlicet principiu effcctiuu.cxtrinfecu aliquid faci.pc
fpccificanduhabitu,qavrdicifobicdtudiflinguit&fpch
cat habitu,& tn efl pnnuipiu habitus extrinfccu.A3 !i0' li;
co , cp obiedtu fc folo no eft principiu adtiuu refpcdtu h "
tus.fedeft marcrialc, qa matcria,circa q habitus vcriati
fic diftinguir & fpecificat.fcd adtiuu & motiuu cft.no rc
dtu habitus.fed potetic,cu cocurfu poteti^eftadtitiu, rt
dtu adtus cliciedi. Ex iftis igiturdidtis falfis n bn infcrt B
cphabit' infufu* &acqfitus,circa idgobicdtufintdiueri
agcs naturalc &fupernaturaic.Na lupnatuialiterillumi
Daturali:<
&
c-
>n
7-9
L
ucac
tcrvidct, ita & fupnaturaliterinftructus naturalitcr
. Hxcaiitepinio Burge(is,& Sacli Thomc cll cotra
Luguft.3.de riinit.cap.9&Beatu Ambr.Jcincama-
tio.verbiAiuorurniaeftj^difterentiaoriginisnoncfiucrfi-
ficat
Cap. III.
73°
ficat fpcciem.Et ponunt cxemplfi dc hoie crcato,& gencra- D
to qui funt eiuide fpecici. Voles vjdere huiusopinionis pul-
chradeduftionevjdeatScotu circa tertia diftindtione deci-
maquarta,vbifo]uunturoIaargumentaopinionjsc6trari3e.
C A P. III.
7jnoauten>,&c Herodes, Philippus,& Lifanias.g
cu Pilato Rcmano prefideregut ludea.filijfue-
runt maioris Herodis fub quo natus eft Dhs. In-
ios & ipift Archelaus xo. annis regnauit,quo ,ppter fu-
am remoto re-
gn"inq«atuorCe-
Bhias diuisii eft,
Bminuereturfu-
Hja ludxorum.
ljinas,&Caiphas
Htprincipej;faccr
■mquando loa-
Hoepitprxdicarc,
|\nnas i!lum an-
juo Ioanesin-
C A P.
b FatlumtMv W,#c.Beda.C6grcgaturusecclcfiamDei
filius primu operatur infcruulo, \t Ecclefia nonabhomine
. cceperit , (ed a wrbo , vt appareat maior auctoriras loannis
ncuum bapiifmi ruum inftitucntis fa&um cft vcrbum Dhi
fuper Ioanntm.id eft,ad loanne . Quod quidem eft dcfuper,
folaDcigraria.prius
I I I.
operaturverbumin-
tus,&declaratIoan-
ni qux vclit ab ipfo
proferri,poftca pro-
fertloannes: Scqui-r
tur vcrbum intcrius'
operans,fonus vocis
exterius fonans-, In
defexo. Id eft, In Ec-
Nn® autem cjuintodecimo Impcrij Tybc-
rij Czfaris, procurantePontioPilatoIu-
cbeam, tctrarcha autcm Galila-a: Herodc,
Philippo autcm fratre eius, tctrarcha Itu-
ITeiri. IRegioeft.
rxx , & I raconitidjs regionis, & Lifania 4 clefia qux prius de- E
Abilm^ tctrarcha , fub t principibus facerdotum Anna , & 5 fttta> modo plures
a tlftud.V»de,„ p__i_ baprtfmum. habtt flliOS. Fa&Um
i^fcucifixuseft, b Caipha, factum eft, vearbum Domini fuper loannem Zacha- 6 eft crgo vcrbum in
mftrabat, quia l l dcfcrto, vtquxtunc
crat defcrta fruclum
nobis in tcrrageneraret faftil eft verbum,vr Jcanes p^niten-
tiam prxdicarer.non rcmiftionemdaret: Vnde Ioaneseft.fi-
guraleg'sc)i:xpeccarumnuociat, noncondonat. loanne^
prenunciusChriiii, ita lcx penuciatgratiam Ecclefie. JVIat-
thxus,& Marcuscommcndant Ioannemex veftitu.&cibo, JJMt',*J«*
&cinctu, fufficit Lucx loancmcommendarefola comme- Mar,I,a
moraric n piophetix. Nulloenimindiciofuicget.quiver-
boDeiabnndar.Vnum it.iquedixit.&omniadcclarauit.
.}« Tirus.Hxcclareoftendunt loannem adbaptifmi &Vcr
bi mimfler.um fe non ingcflifle, fed a Deo vocatum, & mif-
fum fuifle. Cxtetum vnii hocmunusin caufafgit.cur tarn
ftupcnda,& admirabilia,m ipfoftatiminitio. circaillum ac-
ciderint. Oportebatenim nohmodoChriftum ipfum.fed
IisOzix.Ioathan.&AchamrcgumludaEtinEuan- Chrifti quoq; prc uriorem idoncum apudoeshaberi.cuius
p quod erat prxdicandum vniuerfo mundo, dominium dictis fi Jcs acco mpdaretiir . Fattum eft autcm verbum Dhi F
nbuurTybcn; Cxfatis, qui totiusorbisDhsvidebatur. indcicno,quiapluresfutun crantfilij defert^, quam nuptx.
Fattum ^ Tr&dkans
xdicareXai
ucnbo-
rotificatus, 110
n irc, vel gencris mcrito, fed Romana poteftatcpraeftaba-
■VlultosTegimuspontificcstucfuiu*e,quosfubticetEua-
jjtb, ponens tantum illos qui ad domini pertinent paflio-
ik .Quia vero Ioanncs illum veniebat pr_dicare>qui ex lu-
&i quoldam , & multos ex gentibus redempturus erat per
■mgcntium, & principesludacorum pr_dicationiseius
ipjora dcfignatur. Et quiagentilitas per fidem coJligcnda,
ftinproperfidiadifpergendacrat.vnusgetium.multi Iu-
darumprincipcsdcfcnbuntur, quiaadfincm regni vene-
tot rcgibus fubiacebat .Sacerdotum etiam facla cft
ia,quia ille nunciatur,qui fimul rex,& faccrdoserat.
;|Origenes. In prophetico fermonefolis Iud_is prxdica-
lum Iuoxorum rcgnum dcfcribitur. Vifio.inquit.Ifaiae
)us Ozi_,Ioathan,& Acham regum IudaEt in Euan-
^uod erat prxdicandum vniuerio mundo, dominium
aiturTybcrij Cxfatis, qui totiusorbisDhsvidebatur.
Fa&um
NICOI.AVS D E L Y R A.
C A P. I J I.
V»o atntmquiundecmo. Poftquamdefcriptusefl;
falu3toris orrus pcr fuam incarnatione, hic cofc
quetcrdclcubuureius^igrciTusper fua prcdica-
tioneEt circa hoc primo dcfcribitur pdicatio p>
3otis, fecundoipfiuslaluatoris fcq. cap. Circaprimum
pittitui pdicaiicnis loanns itmpus , fecundo f ubditurp-
^^H|actiis,ibi:£ t>enu inon.mmr^ o.m t»,tcitio,pdicatio
r ftuctus.ibr.E mn yg. (;j«/c»/»M.Circaprimumconfidcran
tn,g7tempuspr^dicationisIoannisdefcribiiurpernomi-
'Jttcmpuslmpcratoristunc rcgnantis, & prxfidis ludc?,
<'ctrarcharum,6: ficctdotum,ad oftendendum certitudi-
mhifton^,& auctoriratem predicationisIoanisBaptiftc,
iitinfcriptisauthcnticislolct heri, cum dicitur; .Annoan-
ra) Cxjaris. Ifte Tyberius fucccffit
tauiano Augufto, fubquo namseft Chriftus, f.42. anno
nis , i\ limilitcr loanncs Baptifta perdimidium an-
nriantc. A -Itusautem impcrauit (j.annis.cxquopa-
t^anno 1 5 . 1 ybcrii ioanncsfuit jo.annorum , & hocefl:
ibuum prxdicationi,quia tuc vigctxtasvirilis.vn-
^olcph^o.annorumeraf^quandoftetitcoramPharaonc,
• '. & Ezcthielquando ir.ccpit prophctare, Ezcch.r.
( •■« <■ d. Pilatusiftcnonfuit Judxus,fed
tilisdetcrritorio Lugdunefi oruindusfecundu lofephii,
| Romano Imrcratore fuit miflusad rcgendaludxatuc
isiubitc>a. } Teiranba auumGai.ta:<cHrrO'h ,&c.
Romani
Romani volentcsfrangcre Iuixorumfuperbiam,&aufcrrc
ab eis rebcliadi occafione abftulcrunt ab eis nomen regium
diuidenttsregnumin plurcs partcs, q tetratchix dicebatur.
4 _ 1 U ; ucl> . Glo.Beda.Dicit,q>ifti treshic
nominati,! Hcrodcf,Philippus,& LifaniasfueruntfiliiHero
dis, fubquonatuseitChnftus , & ipfbmortuo Archelaus
eius films, & fiater ptxdictorum fucceftit ei in regno io.an-
nis,quoacci;iatoapiidCxfaiem ,& miffoinexiliumapud
Viennain.impcratorregnum tnbusfratribu.spr?didtisdiui-
fit pcr tctrarchias. Sed,cp iflc Lifanias fuerit filius Herodis cx
hiftoriisauthenticisnohabetunqaneclofephus.necScho-
lafticabiftcriaponuoteu mtcrfiliosHerodis, fedmagisdi-
cutipfum fuifK filium Ptolemei (Vlannci.g fub libanohabi-
tabat,& Alexadt? fili? Ariftobcliq de Machabxisdcfcedc-
rat. 5 Suh princjp, busfa t ■ ('/(«w^c.Secundum q> dicit Io-
fcphus,& Scholafticahiftoria.Sacerdotiumtuncno^pcedc-
batiecundum Gcnealogia.&dignitategeneris, ,put inlege
fucrat ftatutum.fed paffim a Romanis vcndebatur,ita quod
non lolumfingulisannismutabatur fummus facerdos , fed
etiamaliquandoincodemanno&ideoa 15. annoTybcrii
quoincipit prxdicafio ioannisvfquead i8.aniiumTyberii
in quo paffus eft lcius.plutes tuerut fummi facerdotes, § ifti
*duo,fed quia Anna erat fummus facerdos, quando loannes
incepitpredicare, SrCaiphas, quandopaflus fuitChriftus,
ideo Lucas deiftis duobus tantum mentionem facit.
6 FAftumeft verbtandoniniy&c. Per tcuelationemdiuinam
perquamhabuitmandatumdepr^dicationeexequcnd.i.
^ Ef
MORALITER.
' M"o antem ■> i idecmoimperu Qiiod autcm pr^dicatio
■ 1 m folennirer dcfoibitur.falicct pcr tcm pora 1 m-
toris, & Ponuficum, Cx I' .rcipum.eftaddefignandum
|M<«cllentiam,qu3 n 1 uc vcnicbat, vtpotequifum-
,JS'0)p«ator,& Pontifc^, & gubctnatoroiumcxiftebat»
6 Fatlum
6 Fac7:m >fi icrhm dtmini fupr.r Io.wnem.Pcr quem fignifica-
tur prcdicator Euangclii.propter quodmpercum debctcf-
fe vei 6um Domini.vt cius :nrtintlum viucndo,& docendo
fcquatui ; & non e conuerfo, licut faciunt prcdicantes pro-
ptcr qneflum qui pro libito f uo format vcrbum, prout cfti-
mant conicqui tcmporale lucrum.
73*
GIoford&NicolaicleLyra. 73;
-•: Titus. TsDcilemitasrcttasfacit, qui pct illius iufti
gradftur. Siquidcmmalitia.&improbitasrcsobiicjua,
niofa cft.
d Omnisval. In aduentu domini humilisgcntilitasim
cft,& crefcit plenitudincm gratix accipicndo . Et ludat
pcrba per et
♦Marth.f.a
Mvr.t a
Ioh.j.c
•r>"ccmii
ftfj^O.i
M-tth. ju
Mir.i.a
loh.i.C
Trt<ic.i*< baptifmtmfa*itenii.tl&c. Beda. Toanncsbaprif-
mtim pcnitvnri?prxdicauit,&quibufdameii5dcdit,fed rc-
mirTion? pcccatorum darc non potuif. Non ergo air. Dans
ifmup^niremie, m rcmifliongpcccatoru.fcdprxdicans.
Qoiacnimdarefton potuitbaptifmumquo pcccatafoluc-
rcnuirpra-Jicabat.vt ..
ria-nliuinindcfcrto. t Etvcnit lnomncmregionemtlor
a fldemprxco prinutuiat, r]iioJ poltj>er fcipf.unvcrit.is.
3 danis prsdicans baptifmum pcenitentia: in remiflionem
* JEcceIoannispi.tdicaiioiuniaturprofheta:tcfti:iionio.
pcccatorum: ficut fcriptu m eft in libro fcrmonum Uaix pro-
lloaiuieseftveibivox. t tlitud. frrauitatejabijcite fidem, 8cbonaoper».
accipite.
b pheta:. *t Voxclamantisindcfcrtoparate viarnDominire
C • 1Vt non pro tetrenis frruiaiis. b TOmnUquilehunvflareiali.ibitur. lrvi , va. wiiuiid».
.>: Titus. Baptifma d drfs facitc femitas cius. Omnis vallis.implcbitur,&omnis 3 no obftacula,
Chrifticxvi propria iE«quifeexai,a.humiii,bi.u, _'•■•„. . ,. « „ r * d;f.mon.um m
pcrfcaam peccato- c mos,&collis humiliabitur.Eteruttprauaindireclaj&alpe- 4 obucit defignar
rumrcmiflloncmha f a tHoraoludMs,&eenrili,,vir&mulieriuu,ni,,&lenex. IChriuu.n. 5 C
g rainviasp!anas,&videbitomnisca'rofalutareDci.Dicebat 6
a 1Beda.rharil>oruin,& Saducxornin qui patnitentia,6c correctionc maxiuie indigebant. 7
b IVenenan vencnitorum tilijquibonis inuidetis,& perfequimini.
h crgo ad tu*rbas que. exibat vt baptizarent ab eo.tGenimina g
■ta
flcui verbo prardica-
tionis vcrbum pa-
trisprxcurrit,ita B_-
ptifmum panitcntie.
quo peccata foluun-
tur, prxcnrrctur fuo
baptiimatcquopcc-
cara folui non pof-
funt
i"
i
2
t
t
perfidixhoc
perbicbat perdt
* Titus. Pcr
fundas vallcs, p
tes , & collo
cinnosfcnfuum
tus, inconcinna»
animi pcrturbal
ncs, tScomniaoij
a,
ma
BDrt. At ioannisba
ptifma, licet pecca-
torum rcmifflonem
adiun&am habebat,
non eam tamcn cx
fc habcbat.fcd ex pe-
nitcntia. Erarcnim impcrfeclum quamuis caneris Iudaco-
rum bap:ifmatisperfc&ius,pr£parabat enimhomincs ad p?
nitcntiam.
b Avac/jwtfjrf/r.Voxqaprenuciusverbi.^t/f/prro.qa dcfcr-
te,& deftirute; fude^ fblatiu redeptionis annuciat.Nullu ver-
bum finc voccauditur.necvox fineverbiintelligcntia valcr.
c Varatc viam Domim,&-c. Qui fidcm,& bonaopcra pre/di-
cat quid aliud quam vcnicnri Domino ad corda audientium
viam parat, vthe.c vis gratic; illuftret, vtre&asDeofcmitas
faciat , dummundascogitationesinanuno pcr fcrmonem
C prcdicanonis format.
Titus.
da. Praua,idcft.|
lorum corda pcj
iuftitiam diftortf
rcgulam iuftitja:|
"gc.
ufur.
Etafpera. ]d\
immites, & iracundcj mcntes per infufioncm grana? ad r I
fuetndincm redibunt , vt ibi prcdicaror planam viam i
niat vbi prius pro afpcritatc greflum poncre non rotcra
g Et wrffWr.Beda.In hac vi ta omnis homo Chnftur
renonpotuit,fedindieiudiciiinledemaicftaris,&< "
reprobiparitcrvidcbunr, vt iuftircmuncrcntur. &m;
^tcrnum gemant. Vnde & fubditur.
h G nimtni viperarum qui- «fiendit vobis fu%cre a ventnral
Vc nrnra cni m ira eft animaducrfio vltionis extrem? , qi
tunc ! ugerc peccator non valct,qui nunc ad lamenta-pt
tcntic nonrecurrit. _
0%
NICOLAVS DE LYRA.
i F.t-oenit, Hicconfequcntcrponiturprxdicationisaftus.
Er primo qu intum ad exhorrationem boni, fecundo quatu
adargutiong maliibi.-D/ci.jfri-po.Circaprimudf. Etvenitin
owrcm ■ >/.m w/ rrf4w/*.quiaexiuitdedeferto,vbi paucihabi
tab5t,& veriit ad loca magis habitara, vt plures poflcnt veni-
re ad cius praedicationem,& baptizari ab eo in lordane.
2 Vr.tdu iii biptifmum panitei.tix . Hoccxpofitum cft.Mar.
i.vfque ibt.
I OmnifuaUitimpl btur.Hqc aucvtoritas que habcturEfa.50.
cxponitur a Iudcis de reditu captiuitatis Babylonic£,de qua
prxdixit Ifaias vias tuc complanari per hoc quod vallcs cie-
uarenriir ad cqnalitatcm planiciei, & colles deprimercntur,
vt f ic Tudaei dc Babylonia reuertentesin Iudxam pofTent de
facih rrafircpvia Sedganecin fcriptura facra.nequeinali-
quaHifloriaaureticainueniturcfleimpletu.ioillafcriptura
Ucra reduceda eft ad aliu intelleclu in aduetu Chrifti adim-
plctii p qiK humilcs qui p vallcs intelli^fiturrepleti funr bo
ris fpiriru llibns. &fupbi q p coIlesinrH!iguntur humiliati
fuatflcut fupra exp.ifitum eft ca. 1. in catico bcata: virgmis.
Alirer eriam expc>nirur hoc,quia ficut via corporalisred-
diuir dinSoilis ad ambulandtim propterprofundit^tem val
lium, & eleuationcm coIIiu,ita via fpirituahs qua Dcus gra-
dirur fuper corda fidelium impcditur per depreflionem ter
rcnxcupiditatis&pclcuationemudan^vanitatis.&vtruq;
jmpedimentumfuitamotum peraduentumChnftiin mul
tis. PrimumpatuitinZachxoqu>dicitdomino. Eccedi-
midium
midiumbonorummcorudopau.&c.vrhabcturinfrai<
&in Matthaeo qui dimiflb telonco fccutuscft Chriftum
lcgiturMatt.9. Parctfecunduminmundipnncipibus,qil
rum colla funt fubie&a. Chrifto.
4 Eteruntpraua. Id eft,cotda diftorta periniuftitiam
quitatcm iuftitie. redtificabuntur.
K E' afperainviaspana< ld cordap Chriftumind^^^H
iificabuntur.ficutpatetdePaulogChriftu pfcqucnsafl
ftoil!uftratus,ftatimad manfucrudineobedietiefuitc
ius diccs. Outnine gwd tnc uisfaa- cfAGt.6.3. 6 E
nf^tc/j-ori/wr^j-eDp.i.Chriftum.Er.iccipuurhiconiniscanH
omnis homo,quia aliquid de omnibus hominibus vidcn t
eu intcrhoiescon erfanre. Diuidcbaturenim tuccoii
minuinduaspartes.f.in ludc os, &gentilcs, & mnlrid
6 de ilhs viderunt cu in mundo conuerfante. Pot ct lio^
bum inrelligidevifulbirituali quo videnteum coucrl;
dcm Carholica.cx oibus sjenribus rorius mundi. Vidcb
ctiamcum gencralitcrocsin formahumanaindie ind
7 Uic baterg-. Hicconfequenter defcribiruractus.
tionis quarum ad reprehenfionem mali,& patet fent
diclis Matrh. j. exceptis que fequuntur.O^re/»^ fr/.
accipitur rotum pio parte qnia illud quod fcqtur non
nifi Phari^cis, & Saduceis qui cum aliis vcniebant ad 'i
noncxdeuotioncfedmagisexmalignitate. vndcfub
8 G<n>'n n.n»'".Geniminaeftncutrinsgcneris,&diciti
gno,is,& ideo filii nati ab aliquo dicuntur efus gcnimi
de Mait.3 .dicitur Progenics vipcrarum.
M O 11 A L I T E R.
t ^'/effi-ro.Talibusenim fiunrreuclationcsdiuincPfal.62.
In terra dcferta,& inuia,& inaquofa.
1 h'r ve-nt inomnemregio.Ior.erc. Id eft, ad locapopulofain
quibuspoteratmagisproficerc , &inhocdeditexempIum
prtjdicatonbus Euangclii quinon debent querere loca rc-
crcationis,(cd fruclificationis vcrbi diuini.
Voxcl »n.in>if m dif-rto. Ambrofius.fd eft,in gcntium po-
pulo quidcfcrtum dicitureoquod peccatorumfpinisim-
plctur.
V ■-.. .>tc viam do.&c. Pcr prcdicationem enim hominum
corda pr^parantur, vt in ipfa Dcus per gratiam ingrediatur.
| Omais vaiiis impUbiiur,&t. Hoc fit quado peccator iapfna
in
in profundum peccatorum,ad fpem fucfalutiserigitur
7 Et nmnis mons & collis IjHmUiabitur.Quando fupcrbu^
dientic Dci fubiicitur.
4 f t ernntptit4a,ndirefta,&c. Qiiando diftortioiuftiti^ i
rcctitudincm reparatur.
5 E ifpertinvti p .<ms Quandoperexercitiumbonum -
ficitur leuc quod priuserat durum, & ficdifponituraudi t
vcrbi duuni ad videndnm falutarc Dci.
7 T 'loadtitrbasejuxcxiliairvtbaptiTrarenturabeo.r^
quantum ad fcnfum lireralem dicebar prooter Pharif?os
Saductosin malumobftinatos, vtpatetMatthcji^ dcq
busfuoditur.
t GenimiHa. >/j;erij»«»».Quafldicatnulliis,quiafuperiiisc
. iudcx
to
L
ucx
Cap. ill.
734
,i j
:: :
f Ettnterrogabantcum. 4« Theoph.Tresordinesinducun-n
uiriciicitantmm Ioannem iuper ialutciua, turbarum pu-
blicanorum,&miljtum.
* Titus. Singulisopportunaremediaprxfinir.Etquidem
turba:,vtmutua beneuolentia ie inuicem c6ple£iantur, mu-
TBed.Qua« nonptiusdcromtis veBenum, Vtficadbaptifnmmupnia:is.J 1Nemo, crtm non t>a> r i i
nit«i>TSeiicgodcmonflro,&i)Oc«ft.Fa.cjgofru.di. ' fAotntHW. F mUtUO tflbletient, in
ofttndit. Ambr. Qtiisofteditinprudentia miferatio-
■ :i infufa.vt poenitentiam dcliclorum agentcs.terrorcm
JL j ! ^piiida deuotione metoatis? Ad generatione ergo no
ad cceflionem rcfergda eft comparatio viperaru. Vel ideo
jcr ntibus compatat , vt oftendat eoahaberc naturale pru-
deiiiimprouicicndi
futa,vndc: Jlfiote
prumesjicutfeipn:-
lojleoquc monen-
tUrDperis potius ,
«uin generis clari-
^tnquarrcre.quia
jiogcnits, fedibla
fld valet, quam ad
Hrs transfercnda
■jhetat.
j. ->i<inos . Beda .
■ debet elTe par
Hjs boni operis
Hqui nihil, vel
His peccauit, &
Hgi grauius ce-
f
t
* viperarum, qtfisoitenditvobis fugcre a vcntura ira? Facirc t jfSi£SJ!2.n&JS
^Prozqnalitateculpx. TPeccatores cnimcftis.
b crgo frudtus dignos pcxnitentix, & nc cocperitis dicere,* pa-
^ trcm habcmus Abraham. Dico cnim vobis, quia potcft
a ^Beda.Gentilibusquorna-! cordainfeu/ibilia. (, isi autemvosChrifti, crgo Abraln femen
e:tis,q.na fcniini eiusCl-.rilto per hcieru umti. c 1 Seucrit*s iu»liciaria, ad fundittis exiir-
pandos infructuofos piaparata eft.
c Dcus dc la'pidibus irtis fufcitare filios * Abrahc.tla cnim fecu
a 1 Vt gentilcs,& hypocriti qui nullum, c< liarrctici qui uiaum.
ris ad radiccm arboris pofita eft. t Omnis ergo arbtfr non fa-
f ciensfruclum bonum, texcidctur, &in ignem t mittetur. Et
a ^Ex ueroU loannis terrore percu!£notantur,oui confiiiam qu.viunt. b tNe excidamur,3c
ne in igneia mittamur.
interro'gabantcumturbardicentes. Qul,id ergo faciemus ?
fkieft.fupertiu*:.
g Rcfpondcns autcm dicebat illis . Qui habct duas tunicas 2 ^cuproxtmisdi
, , ' i , . 0 -i lj. r r i- r ■ ' ,, 3 uidamus.vreicaqua
tdet non habenti, & qui haoct eicas, limihter faciat . Vene- \ viuimus,& tunicam
h runtautem, &publicani> vt baptizarcntur , &dixcruntad t quaveftimur. Ecce
S quatum valent opc-
ro ad telonium fedc
tibus.nd immodera-
tam auaritiam,viam "nvobifmer-
obftruit . Militibus'Pfi'
autem, nequemtc-
mere concutiant .
g Qui b abet dua s. Be
, da. Tunica plus vfui tWatt/1.3 .c
ncccffaria,quam pal ^'f'*''
li u m a d d i gn u m pe- M Jt'tc^ - ,b
nkctixfructum per-'t mitritur
tinet.vtnoexteriora
minus neceffaria,fed
etiaipfa valdenttcf-
,-ctrper. Beda.
fe peccatores
Hiofccre nole -
l.quia deitirpe
^iihe deicederat.
icdicitur : 7\c capcrkis dice. Quia non qui filij carnis , hi
fainfeminc.fed quifidci. Vndefubditur; PotcnseftDeus
<fcpi.iftisfufci.&c.
i )icocnin,vo. Arribr. Quiamiffo fenfu rationis.lapidibus
pintineffcalicuiusiationem diuinitatis ipfi mnaturala-
lii,nonvfucorporis,ffd mcntishabitu vertutur.Quos au
te apidibus coparauerat,quia antc deformcs ad vfum,nu-
li ornatum,(krilcs ad fructum,irrationabilcs ad pcrfeftu,
unrboribuscomporat, qaproceffurationisiam intelligit
id is aliquem clementioremprofc«3um ,quod rationabili
qniam muncrc naturae , iamfuntdecori ad vfum , venufti
ad peftum.optimi ad fru£tum,furgunrcacuminibus, fun-
du urbrachijs,replcntur fru&ibus.vefliuntut ftondtbns.
: amtnir .Beda.Ideo agitepoenitetiam,& ne.d.pa.ba.lam
cn 1 fecuris ad radicem ar.&c. Facietergofruftum qui po-
B;ratix,qui debet pcenitentix.
:da.Arbor,humanum genus,fecuris,redemptor,qui ve-
. !ui x manubrio tenctur ex humanitate, fed fcrro incidir, i.
cx uinitate: Quietfiexpeftct perpatientiam, videttamen
ro faQurusfitperiniuftitiam.Nccad ramos,ied ad radice
pc smdicitfecurim. Cum cnim filiimalorum tolluntur,
qr aliud quainramiinfrncluofa:aiborisabfcinduntur:Cu
to ptogenics cum parente tollitur, arbor radicitus abfcin-
dit.negdremaneat vnde iterum alio^d getmintsoriatur.
fnlVa n.l
Lncain.
ramiiericordiiE qua;
ad dignum frudum poenitcnris prae cxteris praecipiutur.vn-
de,DaieeleemoJ'ynam,w ecce omnia w./lv-De duabus tunicis di- ..
uidendisdatur pr^ceptum.quta fi vna diuidatur3ncmo vcfli-
tur. In dimidia tunica, & nudusrcmanct, qui accipit, & qui
dcdit. Mifericordiaecnim ipiius pro poffibilitatehumanx
conditionis ieruatur menfura,vtno iibi vnuiquifquc totum
cripiat,icdquodhabetcum pauperepartiat.
M Origcncs . Profimdiorem locus ifte recipit intclle- Homil. rj. in
tlum . Quomodo enim non debeamusduobus DomK '
nisferuire, ficncc duashabcretunicas, ne iit vnumindu-
mentum veteris hominis, & alttrum noui : icd debc-
mus nos cxuere vcterem homincm , & ci dare qui nu-
dus cft.
■5« Theophyladlus. Qiiidam tunicas duas cffe dixit,-
fpintnmfcriptur3e,& literam, habcutcm vcroauoho-c tnt -
netloanncs, vtinitruatignorantcm, & dct ciad minus ii-
tcram.
h Vublicari. Bcda. Qni vccligalia publica cxigunt.fiuc qui
conductoresliint vcctigahumfif i, velrerumpubiicarum.
Nccnon &hiquihuiuslcculi lucra pcrnegocia fcclantti^
qucs panter vnumqucmqucin iuo graduabagendainiu- p
riacoercet, vtdumptimoabahcnorumfetemperarcntap-
petitu, tandemad propriacum proximiscommunicanda
pertingerent.
^ Magiiler
NICOLAVS DE LYRA.
rro. Hic confequeutcr ponitur pr^dicationis Ioan-
iruflus.trat enim pracdicatio loanis ordinara ad hoc,qd'
P ulus ad fnfceptione Chnfti praepararctur, & vt Chriftus
^nfelhretur.Primo ergo ponitur fruclus pdicationis eius
ntuad primu,fccundo quatu ad fecundu.ibi; txijlimatc
lr».Qrca primu lcicndu,quod populus prcparabatur ad
iftifufceptionem, per vcram p^nitentiam.qu^ apparet
9 ndohomo paratuseft corrigerevitam fuam.&hoco-
f ditur hic cffe facium ad praedicationem ioannis.primo
11 ulgaribus homi nibus,cum df . Er inter.eu tur.di. iiuid ergo
faciemm? Quafi dicat,vitanoftramcorrigereparatifumus.
2 B^fpondens autem, &c,
3 ilui habetduastuni.ld cft veftimentum fuperfluum.
4 Det non habcn. illa enim 'erra in qua erat loannes calida
eft & de communi curiu fuflicit vna tunica , vel vnum ve-
ftimentum . Etitaintelljgendtim cftdealijsrebus quibuf-
cunqueqtue fupcrfluunt confiderata conuenienti necefll-
tatc itatus & perfona:. Secundo hoc oftenditur in pedagio-
rum & tnbutorum ccllectoribus.cumdicitur.
5 veneruntau.pu. Talesenimdicunturpublicani,quiain-
tromittuntfedenegocijspcrtinentibusadpublicum.
MORALITERi
Il;xiratus.Inferius,horrcndum chaos inferni . Adextris,
P|cataaccuiantia .- A finifiris.dasmonia ad intetitum tra-
i:Foris,mundusardens.-Intus confcientia vrcns.pcc-
licreptchcnfus quo fugere potcrit latcrcentimpof-
" e.apparere autem intolerabilc, idco fubditur.
• » itee^n f. utlum dignum pccni. Hxc cft cnim via cuadcn-
}«»lapr«dicla.
ttntcx.<iicere . Nam fine fructu poenitentiaenullusfan-
"impcrfua mcnta potcru peccatorcs faluare.
'*»wm/ft'*m,e;c. iftafecuiis dici potcalornaturalis
qui
qui continueconfumit humidum radicale, quoconfum-
ptoarbormala, pcrquam fignificarurpeccator, excidituc
permortem, &quantumadanimam mittituringehcnna.
5 o^i habct duas tuni. Per quas poffunt virtutts qu$ funt a-
nima; veftes intelligi, nam habens easdebetcasapplicare
adbontjTiproximi.
f ' jnihabctcfcas. Spiritualcs cicae funt facrae fcripturae,
quas habcnsdebet proxtmum ipnituahicr pafcere.
5 Fenetunt au. Perquospof,.unrintelligiofficiaIes& prx-
pofiti.qui non dcbenr a populo cxigere,nifi quod conftitu-
tum eft fecundurn ordinem luftittae.
Intcr-
735
Glof.ord.& Nicolai dcLyra. jy
A
fexlgati»
tExpedantc,
5>j'«i autc-
a illum: Masiftcrquid facicmus? At illcdixitad eos Nihi! am
pliusquaquodconltitutue(tvobistfacians.1Intcrrogabant *
autcm c£i,& milucs,diccnt.es;CHiid faciemus,& nos?Ltait il 3 .
», Non tintoKNeV: amorr.
b lis: Ncminemconcutiatis,ncq; calumniafaciatisj&contcnti 4
c citotc Itipcndijs vcltris . t Exiitimantc autem populo , & co- ' *
B
fMarth. j.c
fpercmnda-
bu
ioan.t b
a Maji/ter tiuidfAc'' *»'•&<* Bcda.Magna vis in fcrmonc 1« .1-
nis.quictiam publicanos,& milu. •iiliumUlutisluae
cogit,quibuspta:ccpit,ne vltra prxfcnptum flugafl*
b iMnwiM* <•"' .Bcdalnftomadcrammccos promouct.ne
abeisValumniaiuio pra:daui itquiiant , quibus militado p-
dcilcdcbuciar. Do-
ccnsidcirco liipcn-
dia conftiuua imli-
tiac ncdum fumptus
quatniur.pra.-do
fctur.-Nullucfticiu.,
nullum gcnus, uulla
xtas.abagcndami-
fcticordia cxcludi-
tur, omnesincom-
mune moncntur , vt
confcrant non ha-
bcnti. Mifcricordia
cnim plemtudo cft
virtutum.
C txiUint.itt. antem .
Bcda.Nonfolumco
gitabant, fcdtkwt a-
hus EuaiigcllUa dc-
clarat, miflisadeum
faccrdotibus&leui-
tis, aneflctChnftus
requircbac . Vndc &
Ioanncs fubdttur re-
iiisefl Chnfti.nccvcibcfcdopercCh:
araa Vi licut natiuk.ue Chrifli, ita
ptizat quod foli
fcnonili^'*-Kclar
quoqjciiisfuoprcciureret.iiv ! - amerino
.c v >. Jacobaptizoaqi;j,i}uia illevcnitqi
zabit fpimu,& opor^t.vt lili v;a pi arj. arctur.
t Cuiiit non f n
i Bcda. Nonfu»
gnus myfl
carnationis inu
garc.Vclnomcl
ii mihi nonvfu
necfpofuscrcdi
amicus'
vcl non fum
T!d 1 1 .in.
qitantibus omnibus in cordibus fuis dc Ioannc , nc forte ipfc 7 P°u™r5 £* «
e
f
iTct Chriitus,rcfponditIoanncsdiccns omnibus. tEgoqui-
a ^Tingocorpora aqua.Jt inlituo vfum Ivip tizandi, donec vrniat i]ui aSluatanimis.icrlpintum.
b fKtfihumilis,j( n icpww, t»mcniUefaitior,quiaDcus..
de aqua ba'ptizo vos,veniet aute forticr mcpoifc me,cuius non
su dignus folucre corrigia calceamcioru cius , ipfc vos bapti-
■ 1Beda.lde(t,j>ui;- Jtionis, jiprobatibne tribufatiorfls, ftl fpirit» flui I
jcaccemlit ainoie Dei.vel bkfpititu infututo ignipuiKatotiopcimundabtt. b fDucteUQ
iuiti ex.imm^s. c f Qjda omne iudicintn dcdit pa
zabitin fpiritusa&o,&igni.lCuius yetiiabru in manu cius,&
a ^A paleu. b fPrxfenicmEccIefiim. c fJMmotStlts « rpra^etmsrun».
g tpurgabitarebafua, &congregabittriticu in horrcu fuu,pa-
^Bcda.Quia neque e.xtinguetur.nequc extiiiguet cruciatos,fed iteinalttcr punict, dicitui autem ad
ditr.rentiain illiui de quo dicitur.Igne nos examinaiti.
Jeas autem coburet igni incxtinguibili. Multa quidem & alia
ipondiflc. PatctJu- h exhortas euangelizabat populo . Herodcs autem tetrarcha,
dxistuiflcnotum fe o r r
mundu prxdica
calccamcnta,id|
myftcrium inca
ti.jnis.Ho
cft li
rciisofticiuoi,f»J
poflolorum fcil
titim.Calceamel
nu. tialc.cuangif
p.sdicatio.qu.ii
ccati funi .
Pitrv
utgat, di
fcnti ob
Homil.^e.iQ
cundum icripmras
dominicxincarnationistepusadeflc.fed miracxcitas quod
in luanne fponte credcbant,hoc in Saluatore tantisfignis,&
virtutibus approbato, & ipfo etia loannc attcftantc non cre-
dunt.quem per muliercm ctcdebat venturuiii.pcr virginem
venifle non crcdunt.
Ambrofius. Vidcbat Ioannes cordis occulta, (ed Dei re-
uclantis gratia.qui prophctis palam facir occuica cordis.
■}< Titus.Tantxfidci tantaq; auctoritatisapudomncserat
Ioannes.vt Iudxorum populusineam fufpicionem venirct
cumcfleMcfllam.&Chriftum.
«jc Orig.Diguum crat vt plus Ioanni quam ceterjs homini-
bus dcfcrrctur.q aliterquamcuntti mortaIesvjxerar,quam
ob caufam diligcbant quidcm cum iuftiflimc,fed non ferua
bant in charitatc modum.Habet autcm peccatum dilectio fi
modum trafeat. Debct cnim qui aliquem diligit,naturam &
no plusdiligere qua merefur.NamcfuraChantatis moduq;
fi tranfcenderit,& qui diligit,& g.dt J igitur, in peccato crunt.
d Egoquidc. Bcda.Ambr.CicoprobauitfcnoncfleChri-
ftum qui vifibili tantu opcratut officio. Aqua non fpnitu ba-
. '■■ " ptizat
peccata
Eccklio i
pofl mortc
g T.lr.s. Palcae funtquifidcifacramcntisi:
foiidi non funt.Ztzania qui & opcrc,& profclTl
feccrnuntur,qut hoc vcntilabio non rcmoucmur, qu.
iudicati funt.fcd palca- ventilantur.
# Grcgorius'. Mnoniodo exprcflTus cft ig i.:s f.
Ignisnamqucnoflcrcorpoicus- Pcrcongelli l^nar. i
tur, nec valet nifi foius fubfiftcrc . Atcontragchn
cum fit corporcus, & in (e miffos reprobos corporaim
rat, lignis non nuttitur, fcd creatus lcmelinextingi
rat.
h Htroifs AnteonamLucasaliquidnarret t
dicit loannem ab Herode captum, vt oftcndat ie folu
do ca fafta defcriprurum.qua: eo anno gcfta funt.qu
nes velcaptuseft.velpunitus.
Hcrorf.<»'..Bed.NonhisdicbuscaptuseftIoanncs,fa
Euangcliu Ioannis poft aliqua (igna gcfta adomino &
cius baptifmutn diftamatum, Scd a Luca ad cxaggt
Herodis malitiam prxoccupatum eft,qui cu vido-
catione Ioanis muiios coflucre, milacs credcte, p
<& r
NICOLAVS DE LYRA.
jtt UU4ixit ad eau T^.am. Hoc autem dixit , quia collcdores
talium folcnt efleproniad plus coiligendum quamfitcis
mandatum,vtquodeftamplius,cisrcmaneat.Tcrtiosoften-
ditut in militibus.cum dicitur.
z Interrogabam aueum & tu.i. Paraticonfilioeius vti.
3 Et «.//.^f.cow.f.opprimendo paupcrc^&cosdefpiciedo.
4 T^eauc calumnam f..c\ Id eft > non imponatis falfum cri-
men diuhibus , &potentibus ,vtoccafioncm cxtorquendi
bona eorum habeatis, quia pcraliam viam a raiibusbona
rapcrcnonpoflunt.
5 Contn.clt,,. jti. ve. Qua; dabantur cis ab impcratoribns p
laborc militum , qucmhabent fubftincte in dcfcnfionc pa-
tria:. Rcdditusautcm qucshabentmulti milite«fuperho-
mincs fibi f bditos, hnbtnt locum ftipendiorum,& ideo de
bent eiscflc COntcnti.Ad tria autem di£ta induccbat beatu*
loanncs militcs qui? folent cflV proni ad vit;a contraria.
6 Exifliman. Hicdefcribnur fruftus pradicationis loannis
quan-
quantum ad Chtifti manifeftationem.Et pi imo m
turloannistefttmonio.fecundo D.i patns (ig
eli ^«rfw.Tertio,euangclifta fcripto,ibi : -
Circa primu,ofknditurin loannc do&rina: vcnta*ioC i-
fti manifeftatione, fecundo.mentisftabiliia.sm Hc
fHchaiC\onc,ibi: H rodes autc-n T t/.nv./M.Sentcnria piinu ar
tis patet ex dicTis Mat. j.cxceptis qux fequunmr; t,
tmtempo. Qujaaliqui eorum vidcrant, &al.j ,v. v.aptilc
audierant mirabilcmeiusconceptum, ortum,& \
mctitum.qux fuperius funt dcclarata,&cx his opiuabj ui
ipfum cfle Chriftum.
7 Etfi n.ncotd. Nonfolumcogitauerunr, (
tiamdelcrufalcm ( quxcrat Mcttopolis ) miferi
nunciosfolenncsad loannem.vt quircrcntab eo.fi ip p
fctChriftus.vthabetur lo.i.
8 M-///J quM \>> >';- alia rxbortans. Ex qttO pa:ct,q3 no 0
Cii & didlaloannis fcripta funt, fcd paucarefpettiuefic
dc Chriftodicitut Io&n.2i.fr.MuUa q .idem & al.j,t
Hcrc
: —
&
M O K A L I T Ji R.
X lnterro-rabant autcn, etim & n tlitcs dicentes . Pcr qu 0s pof-
funtintelligipr^di.atores.quosarmat Aportoiustplic.6.b.
diccnsAccipitcjrm.itu -imDci.&c. Et Kifinedicit.iSc gla-
djumi^iijtusquodcftvtrbumDci.-atisdicitur.
I /■■ " iatii' Nimisafpctcprxaitandt ,&fic ad
dcfpctationcm induccndo.
4 fyftt c*i*mtmf«iia~iti . Pisdicauoncm fubtrahendo,
rc-
rcputantcs eosindignos exhortafonis vcrbo.
5 E/ contenti c!i- .Quxftipendia fnntrcddims.ifll 7,nM
djcaroribus, pofTcfrioncshabcnubus, &clccmoiy.
mcndicanubus.
6 Exijiimante antem populo,& cogitant bus, Zrc.de loanne.t
teipfcejfc ,&i.R> fpondit loannes . Pereius refponfioncm
fe hum iliauit.& Chriftumexaltauit, informatur piaedii
Euangclu , vtdcbonisopenbusfuis, non quiutlau
proprjiani,fcd diuinam.
Ucrcn
ut
or
37
L
UC3C
Cap. III.
7$
cum corripcremr ab illo de Hcrodiadc vxorc fratris fui , &
dc omnibus malis qux fecit Hcrodcs , adiccit & hoc fupra
Jriu» autem hoc. Nam quall uarriito mari rubro,necatos <;ti dem gratulamur Acgyptios.
omnia,&incJufitIoanncmincarccrem. t Fa&um eitautem
1 A loantie.qnod al ipleiiiu^dicuut.
a cumbaptizareturomnispopulus, &Ieiii baptizato & oran-
1 Quiainnatuiadiuimtotis a tnoitiiibus non potern videri. Beaa. Qiita fpiritus di-
fciplin* eftugier fictuni non habiut in cor.lub.fub.jrrtrat;s.
te, apcrtum eft coelum , & defccndit fpirituiTan&us cdrpora-
b lifpecic ficut columba in ipfum, & vox decoelofacftaeft.
Non Ioanncs. b Confubfiantiali*. c Placitum meuro conltitui , id ert , per te
facere quod mihi placet.
c *tTuaesfiIius meusdilccfcus, intctccJmpIacuimihi. Etipfe
i (^itia natitra non erat, ied puttbatur, quia Maria eum £enuir,<]ua: lofeph crat defponfira.
a Iefus crat incipicns quafi annorum triginta, vc putabatur li-
a Aurtus. Xecundum legcm Iofeph filius e't HclT/ed fecundum carnem Iacob.
b Deusmeusveifcandens. c llonars pcccau. «1 Additus.
lius Idieph, qui fuit Heli, qui fuk Mathat, qui.fuit Leui,
Bpkcre,& totum vulgus baprifmu fufcipercipfe e contra
jni"' folum Ioannecontcmnic, fed & vinculac & occidic.
* kufebius.Eracenirn Hcrodiconiux Arecha?regisAra-
Ln filia » quarn cum coniux eflec fracns fui Philippi, morc
crilego duxir,quamuis prolem habcrcc a fracre. His enim
Ilimliccbac , hoc
pc, quorumfra-
Mfincprolevicam
«iinplcueranc.
Beda. Nocandum
nodloanncs euan-
. lifta qui de diuini-
'cc Chrifii fcnbcrc
•fcepic, tcflacur,q.a
lus Ioanne Bapci-
<i qui flgura legis
.tadbuc prardican-
i&Zbaptizanteplu-
js facerct difcipu-
[s, Sc b:.pci7.arec ,
yftice docens Ie-
mrntequl in car-
; nafccrctur .Tter-
i per fecula Deu ,
fidclium per legc
Itlorem finfie po-
ilorum. AIij euangeliftx qui humanitatem Chrifti defcri-
mc ab incarcer«tione Ioannis,fumnnc exordium dnica: p-
cationis.quoru ufHcium eft,poft con upram aludejs lege,
quuti r< nc bns carccns ignorancia cacaque crad-cione f <£-
icam > domin: in carnc apparentis & pcr carnem operatis
lafiaducnienrisin Gahlxam cekftempandcrcdoctnna.
L irfubapt'"zi'o. Bcda. Baprizacur dominus,non munda
. ns, fcd uuftu nuinda: carnis aquas nuindans,vtuim
JucndihiHcac. lv Jeo quiadlauacruChrifti venencpec
udepon.:, quia (qurdinntimerafublegebapcifmaiano
ic)ccnci i piui lc.uioms malu.Viin irgenerac.uarfan-
otns .iqvut concipic. Vnde < u oapcizacum populum
mhil m.igmladdidit,fedbaptizaioIcfn&:oraie,d:-
raperuin. ceK),qu>adum illeaquas Iordams fubijt, nobis
h wnuam pandit , &' dum cato innoxia aquis fngcncibus
hgitur,oppofltaquondam noxiisropheaignearcfiringif
c ;bi Chntiocehiit :epicapenfi, fcdin his vcrbisoftcndi
s b. pnfmr.Orat autc.vt nos ad orandu informet,vc
'iffbapcilmum prccibus & iciuniis& titemolynis&aiiis
.'ium nobis apcriatur . Qnia eifi pcccata in baptifmo
nclaxaca,n6adhuccaroeft folidata,fed m dtferco munda
, :conuerfacionis hoftesoccurrunt.qui fudorcnfo vincunt"
' r ^ratiam Chnfti, dcncc tandem lnducamur in aulam pa
s. Nulli inter natos mulierum fecundus cft Ioannc;, cui fe
Chnftus
In Adam d fuliciii
Chriftus credit baptizandu.fe vidcndum in columba exhi- D
betipiricuflandus^decflopirercommendacfiliiun. Non
cnim filio quod ignorarcc,(cd loanni, & ca:rens qui aderac
Q,ignorabant indicabarur, vnde& loannesquem prius vi-
rum fortiore& Chriftu cuangclizabat, um cdoc-ins Dei fi-
liu apertc piardicr.r.
i b Stcut colum.in ip.
Beda. Pofldiluuium
non coruus , fcd co-
, lutnba ramum qui I, E,,["' j
paccmrcdd.can-,nu-^r"ha.?-<1-
ciaret detubt doccs ioan.t.d.
J quiafolis infimplici
catc cordis baptrza-
-f. tis,vnttiofandifpi-
| ricusadfic.Ecdomi- ■
nus non primupoft
bspcifmum fpiricu
4 fancrjo eft vncliiSjfcd f complaculr.
ideo monftratorco-
lumba, vcirrtcliiga-
? musquodm corpo-
reeius,ideft,eccle- £
6 fia b.ipcizari prasci-
puc accipitinc fpin-
cumfandum.Erqiii
ad exeplum Simonis in felle amaricudinis miquicans obhga
tione per dur«mc forte in fpintu fm^o &l parcem nullacenus
h.ibcrcpofliinc. Vndccum mundicrinunaquondam in fi-
gura baptifmidiluuio purgarencur.non corui, fedcolumbx
ore delatus oliua: ramus pacctti redditj-.m feculo nunciamc.
c lnteccnumpla. Nonaiien.unfilio,fedfualaudac,quafi
dicac.Quarcunque habcs cu, mca iunc.
d ^.nnorum tti. Bcda. Quod tnccnnalis bapcizacur, nobis
cciam conucnic propcer myiicrium cnmcatis & operatione
decalogi.quia decalogus per fidcm & melius incclligitui ■,&
implecur.
Beda. Tricefimo anno baprizacur , facic miracuh , d^ccc
ycrcpnmaccemcrarios,quiomnem secacemad ha?cotBcia
idoneam crcduncquod nonefl, mfialiquando rhiraculo
Dei contigat , ut in Icremia &r Damc le.
* Ticus.Chriftus tnginta plus minus natus annos acccdic
ad bapcifma. hquidem communi mnnalium confenfu , illa
artas pcrfcciahabcrifoler. Vohut perhocquciqueindicare,
myfticam rcgcnerationem viros fccundum Spinrum perie
&os gencrare. Quinprimusquoquchomo pcrfeiiuscondi-
tus cfl , ftatim cmm vtluci adultus collocatqj eft inparadi-
f ),euiidcmquc excolere 6c culiodire luflus eft.
d Vtpu.ft.lo. Bcda. Non per Mana que verc gcnuit fed per F
Ioftphquialicnus cft a gnratione cexifordo gencracionis
& quia
NICOLAVS DE LYRA.
Htro.au.tetr.cnm cor. Hic dcfcribitur llabilitas mentis in Ioi
i non timuit i acmus Herodis tetr ji th{ irguerc,& fcntea
uhuiuspjtet cxtticlsMatth. 14. & Mar.6. vbi fi&utn tftud
licnusconunctur.
rfi ..1 .. HicdefcnbifurJmanifcflatioChrifiiperfignu
^aturoa^t^lo.i Ocopatre cumbapnzaretur a Ioanne,& patet
fcntentu ex dittis Ma»1 h. j.& Mar. 1 .cxcepto quod luc additur.
orj. .,-. Ii quitledit Cht irusexemplumquodinrcccptio
"tlacui entorumdebet menstiom;niseleuari in Deum.
4 Eitoeiefus. Hicconfcqucnrer delcibitU! rraniftftatioChri
ifie*(jitliftxrcripto, qui hicdeftnbit eiurgcneaIogiam,vt ti-
utnariuita^ c us «retn^fucrat manifsftata verbo patris dicen-
ls-' Tixzs filiu? n>eui foliiet, naturalis,ita natiuitas eius tempo
alismanifefiaretur per dcfcnptionem genealogiar. In qua de-
cript!oneconfidera'idum,quod iicut fupra diclum cftin prolo-
;o,Mauhxus oftendit quahtcr Chriitus venit ad nos , idco de-
fcribitur
fcnbitur genealogia dcfcendendo.Lucas vero qualiter per Chri-
ftum reducimur in Dcum, ideo eam defcribic afcendendo, pro-
pter quod cam terminat in ipfo Deo.Dicit ergo. Et ipfe lejus erat
m. atto.anno.tr ;'. Secundum Auguft.& Chryf.Chnftustunc habc
bai tngintaannoscompletos& incepcrat tncetimumprimum,
& fccundum hoc lic intelligenda eft haec litera . Hratautcm le-
fus annorum trigmta incipicns,id eft, inceperat g i.& fecutidurn
hoc Chnftus prardicauit duobus annis cum dimidio , lecundum
ahos verodoftorcsquorumopiniocommunistcnctur3Iefus tiic
habebat 29- annos cnmplctos , & mc^pcrat 30.& fecundum hoc
eft fic intclligenda hacc htcra. Eral lejus inct.an. tri. id eft, trice-
ftmumannum,dequohabebat 12. dies, &fecundumhocChri-
ftus praedicamt tnbus annis & dimidio vfq; ad paffionem fuam
ig.annoTybenj.
y Vt pntabaturfilius lofcpb.C^ni crat fponfus Mariar,cuius cau
(x fupra exprefla; funt cap. 1.
6 Qyifuit Hcli. In Mattharo dicitur qUod Iofeph fuit filius Ia-
cob,& ibi lfta controuertia foluta eft.
Qui
MORALITER.
Herodes autcm icrar. c 4m comp. Ihe quiloannem hgauitin
ir«rem, eoquodde mahs fuisarguebat eum charitatiue ,&
u fimiliafaciur funt Ilmiks phrcneticis qui pium medicum per
uterecV occiderequirunt.
JlpHhtn cft ca?tum,& d'fcendit. Beda. Non ci tunc apertum
'coeliim cuius oculi cerncbint intcnora ccelovum, fed virtus
ifmatii otlcnditur,de quo quicunque egreditur ei regni c$-
left»
t
unua apentur.
zidtfcenditfpirhusfanRus. Per apparitione(ancl£ trinicatis
irt
in baptifmoChnfti , lignificatum fuit, quod eiusfidelcsdebe-
rent in fanftiUims trimtatis nomine baptiz.ari.
4 litip[ejr["t erat incipiens quaft annornm trigint<t,vt putabatur
filiui fojepb. Per hoc infinuans quod officiUm prxdicandi non de
bct aliquis exequi ante perfcilam aetate fitut non kgitur Chri
ftusantea piardicaflc.
j Qni fuit H- li.tjtu fnit Matbat, qui fuit Lr. Hic no occurrit ali-
qua notabilis moralitas , nifiquodpergcnerationem fpintuale
qu* defignaturper hancgcncalogi.im.homorecurnr in fuum
creatorc, ficut hsec genealogia in Deu rermmatur, camdicitur.
Tom.j. A
719
vj
lof.ord.& Nicolai de Lyra. y^t
a Mileiicon.
& quia non cft mos fcript,uraru vt generatio tcxaturpcr nomi
t\ a.i muliei u & ex vna cnbuerac Mina cv l< >K pb,vndc &: (i-
wattfc.j, 4 nml ccfcHrur,& (ic per lofepb 01 igo Mariae declar.ir.Genc
i..cior.c* aniisdjcturus , pr.rmifir tcftimomu patris. Tnxtfi-
1,h> meui diliBin , vt apparcac vciu Dcu 6i hotnimsellcfiliu.
Ambrof.In gene-
rationibus vjri \\o-
im'&: pcrfonaquar-
ritur, quxctiam in
fcnatu &t in rcliquis
curnsciuitatum gc-
ncnsallcricdigniu-
tem.
a Quifuit. Mattheus
ponit, gcntnt : quia
carnis folat fucccf-
iioncs numerar.Lu-
cas, non gcnuit , fcd
qui fuic in quo dcli-
gnac fe eciam ado-
ptiuos intcrponcrc
filios , & Mattha?us
aDauidad Chriftu
•Jj pauciorcs. Lucaspo
nic plurcsgcncratio
nes,quiaaim peralias perfonas generatio ccxatur , poceft
ficri vt alij longaeuam , aiij breuiorcm cranfcgerinc vicam ,
cum vidcamus plurcs fenes cum fuis nepocibus viuere, mul
toi ffacim fufcepcis filiis obire.
Qui Io. fuit filius Heli. Qui Heli fuit filius Msrhat. Auguft.
vero de vctcris Sc noui ccftam. qujeftionibus . Qui Chriftus
fuic filius Mathac.
b fM fuit MatbatUyqui fuit jimos, ejuifuit T^aurn^quifuit Hefli.
Beda.Mathan qui pcr Solomonem defcendit.de vxore fua
I.icobfiliumgcnuic, & dcfunctus eft.TuiicMathacqui de
Nachan, dc cadem vxore fufcitac femen defundo fratri, &
gcncrat Hcli, 6c func vccrini fracrcs, Iacob & Heli. Ec Heli
accepta vxore moritur finefcmine, cuiusvxorem accipic
Iacob.cV: gencrac lofcph. Ec mencoLucas adoptionis ongi-
nem fufcipit & vfque ad Dcum tranfit , quia per adopcione
cfBcimur filij Dei, crededo in filium Dei, qui pcr carnalcui
gcnerationcm oftenditur faclusfilius hominis.
* Titus.De Chrifti ortufecundum carnemcontrouerfia
nonnulla cfl .M ictheus enim gcnealogia e Salomonc orfus,
deducir illa in Nathan Iacob Sc Iofcph . Lucas vcro initio a
Nathan faftojdefcendit in Mathan,Heli & Iofeph. Ex quo
appaiecvcrumqueeuageliita aimd&aliud proximugenus
Iolephoafllgnarc.Na vcidem Ir>fephfii-rulexIacob& Hc-
li ortu duxent,vf jpipoffibile. Cjuius dirBciiltaciS inueftigan
da eft fol iirio.Tertius ergo e finc,fcciidum M ircha?i gcnea-
Jogia cft Machan. Quintus autcm a fine fccundum , Luca,cft
Mclchi . Mek hi porro & Machan diucrfis teporjpus vnam
candemq} Eftham vxoremhabuere,Primus duxic ca,Ma-
than.procrcauicq- ex illa Iacob. Mathan aute vitadefun&o
C Melchi : qui erac ex eade cribu etfi pon ex eode gencre.can-
dc Eftbam, iam tum vidua, afchut fibi ln coniugem, fufce-
picq; cx illa Hcli . lacobigicur &c Heli fuerut fratres vterini,
vtpotecxcademmatre cditi. C^terucum Heli acccpiflec
vxorem,nullifq, cx ea libens fufceptis , mortem obijflet fe-
cundu legis prafcriptu iugrcffus eft ad illam lacob taquam
fratcr,Hcli gcrmanofemcnexcicaturus. Procreauit ltaq; lo
fcph.atq, ita ide Iofcph & nacuralis filius eft Iacob, & lcga-
Iis rurfumfilius Hcli.Mattha:uscrgonaturaleIofcphi pare-
tem exprcfhii us,Iacobii nonvnat,& vnde hicdefcedit mdi
cat . Lucas vcro lcgalc patre manifcflaturus , Heli m mediu
sdducit.ftirpfmquc vndcdcfccndir,apcrir.Adha:ccu lud^i
tanqua Icge obflridi, legalcs parcncc-s agnofcit , Gr^ci vc-
ro & Pagani,quibus mhil cu legc cornunc cft,nacurales can-
tu progcnicorcs fpcdcntjEuaiigcliftalt fcphumex vcroq;
patrc Tcgali &: naturah gcnus fuum ad 'Dauidem rcducerc
oftcnde-
oftendeiunr.Iuda:is itaque&: Gra:cis flmnisprorfUs lui i
tionis 6z otrenlionis caufaadempca eft.
Bcda. Si intcll.gimuj Mattharu q;\idrag;inta du ,
tiones pofuifle, vt vnum lechonia; nyinen bis uumcirf,
pacrc&:nliohicnumcrus prajfcns ccclefixccpiisdcfj^
quodomint
Dextei. e AuAus, filim Welofeph.
Donum Dei velultqusnda
d
qui fuit Melchi } qui fuit Iannc, qui fuit IoTcph , qui fuit Ma-
a Oneiani uel oneiauit. b Confolatio uel confoUtor. c Adiuua me
chachiac,qui fuit Amds, quifuitNaum, quifuitHcsh,qui
a Mci iJit» vcl tueridiinum. b Delidenum. c Donum Dei vcl aliquindo.
fuit Nrfge, qui fuit Mabath , qui fuit Mathactia:, qui fuit Se-
• Obedicni. b Augiucmuia. c Contitens. d Dominus gratia eiu$ ,
vel dominus mifcricois.
me'i , qui fuit Iobfeph , qui fuitludac, qui fuit Iodanna , qui fuit
Pnncep i vel magiltei Babylonis
Feririo niea Deus.
d Lucenu rae*.
d
Re*fa , qui fuit Zorobibcl , qui fuit Satfthiel, qui fuit Neri, qui
a Kcgnummcum. b Robultus vel violentus. c Diuinans.
d Dei menfura.
fuitMe'lchi,quifuit Addib,quifuitCoTan, qui fuitHclma1-
a Vigilans vel vigilia vel pellicens. b Saluatoi. e Dens mcus adiutor.
d Dnminuscxahan-.ueleft exalrans.
dan,qui fuit He*r, qui fuit IeTu, qui fuit Elieczer, qui fuit lorim
NICOLAVS DE LYRA.
X QuifwtT^eri. MatthsiprimodiciturquodillcSalathicl fuit
filius Iechoniac. Ad quod diccndum, quod verum c(l quod Sala-
thiel fnit filias naturalis lcchoni$,fcd fuit filius Ncn adoptiuus
quw
rate m fpc t..
bati laborat. v
eifi fcni qu.i
taduo. Scxadopt
fcptem ad rcquu
pertiner.Va Jc po
lusdeAegypcol.!
ratus, quadragir
annis indefcrtor
ratur , fed qa fub I
intrandiin rcquii
cxcrcetur/cptics
na,idcft,qua(
taduo caftran
nrr.CcMioruin
Iefudufcapcrro 1
dane,vi£bsh
^)milT3S olii
mgreditur.Sicdu
nus quadragefima fecundagencratione, ex quo nu"
fcx ca:citatis tencbras ab ABraham crcdcnte , difcutrit , •
niens in catncper bapcifmum coeli lanuas padic, &
feclx vitx curfu fub ciufdem numcn facramcnto, ;
tum Chrifioduce Leth fluuium promiffa regna m
Beda Matthxus qui regiam inftituic in Chriffo n
perfonam,pr2Cer ipfum Chnfiu 40. homines in e<
nis fene nominauic , quo numero fignarur iftud tps , q
hacterra regi nosoporteta Chrifto perlaboriufar.
na.Neque.n.quadragincaduarquc faciunc tcr.14.fcd do
Iechoniam bis numeracum 41 . generaciones finnt li ipf
Chriftu annumeramus.qui teporali vita? rcgend.c t
quadragenarionuineropfidctrcgulanter.C^iiatuor.idn-
di partcs , vel tempora rcfcrunt" . Dccem ad lcgis d
quoconcra vicia pugnamus.Vndc&: ieiuniuecclc:
40. dicrum confecrarur. Etquiaadifta mortalicatt
parcicipandadcfcendcntem Chriftu lignificare •
iftas gcncrariones defccndendo comcmorat,ab ii
gelij fui, mquo fignificaturfufcepnopeccacoriimi
a domino Chrifto . Lucas qui virulus ranqua faeerc
cxpiandis pcccacis aftlgnans , a bapcifmo in quo hof
cipic afcenfus,generacionis ferie afcendendo difpor
abolitio peccatorum noftrorum fignificatura'iiV) 1
Proinde Marthams a Dauid per Salomonem defcc
cuiusmatreillepeccauic.LucasadDauidpcrN
dit,percuiusnominis prophetam Deuspc 1 cumilliusi
piatnt. Lucas fcptu.^gintafeptemgenerat.u' po
numero remifiio omnium peccatoruir. Cu::n\U . :tir,qul
confidcrandum eftin partibus inquibusmu!i:plt<
eft.vndecimcV: fcptem. Pcr vndccm tranfgrcflioden 1
(quo m vincam Chnfli, condudb func remuncrandi»
cft, perfedcionis fignificatur. Ec mulcipluaiiturviid.
pcr fcpccm , vc fignificecur lllatranfgrefllocxmocu rn
nis fieri . Septem cnimetribus&iquacuor congrcgai
Tria ad naturam humanz animar , proptcr tnpliccm \ 1
refcruntur. Quatuorad torpusquod quatuorconftatc-
mcntis. Vnde homo non incongruc pcr fcptenarium m
rum fignificarur. Per fcptem vndccim multiplicantur,
pcr motum hominis tranfgrefsio pcrpctratur. Hct
meroomne peccacum incclligitur , hoc ipfo nun
nium peccacorum remifsio accipitur, cxpiante nos carn t
cerdotis , a quo nunc ifte numcrus incipic , &c rcconciha e
nos Deo, ad qucm nuc ifte numcrus pcruenit, pcr fpir
fandtum, qui m columba: fpecie in bapcifmo,vbi iftc nui -
rus commcmoratur,apparuic .
«j
quiamoirtuo Iechonia Ncrusadoptauit eum in filium,&i
Matrha-us qui defcribit gencalogiam Chniti carnalem pofui
choniam.Lucas qui magis defcribitgencalogiam fpiritualcro
nit iltum Ncrj.
V
L
UCX
Cap. III.
'uit Lc"i. Nonautemhiquar-uorquihoclcco inferunrur
; fihj fuerunt,fed quod eorum nomiiiibus p.-ii ricipabac-
$ J) A.Quafinominibusalludens quodiniihs figuratum
3ciitisada;.uat.Quatuorgenera virtutumcognofcimus
in quatuor riliis Iacob,quoium ifti pofieri funcln Iuda
p figuram domini
CpjllioniS mvftc- a Vtfupra. b Adimor. e
ri n prophctarum . :
Ii Iofep praxefiif-
I foaftitatis exem-
.rijn . I" Simeone
[•viiiiaam lxfi pudo
^liSi Leui officium b
Makdocis.Nonergo
nciina tantorum
l piarcharum Lu-
C3 prcccrmictcnda
•«iuit» vtquiavnus
ociia Chnftus le-
fuin fmgulis quo-
>«j maioribus gene
■Jrirtutum duierfa
■derent.
tyyiatban.lMHD A,
C?d Matthsuspcr
loncm . Luccs
pcSathantcxitge- c
iK.tionem, illc rc-
g;:m,iftevtvitulus d
fardocalem oft.cn- e
difamiham , quia f
C iffus r<-x cx rc-
giis,&faccrdosex
lotibus, fecun-
dticarncmcxrcga g
]i,i facerdotali fa-
jnacfiexortus,qui
ap. m. 742
Sela,qui &: fpfc geuuit Kebcr.Scd apud feptuaginn ita fcnbi D
turquod Arphaxacccncum trigincaqumqucannoru' genuic
Camsn , iV ipfe Cainan cum ccrttnm triginrt annorum clfcc
gcnuit Sela,quorum quid verius fic.Dcos nmiit.
d ^oejsloc mftus^dificator arcx, prxfigurat xdificationc
eccMix.
Andinit tnflitTam vcl figfiOra. d Confitens.
qui fuic Mathat,qui fuit Leui,qui fuit Symeocn,qui fuit luda
Augmemum. Coliiir.ba,uel dolens. Dci refurreftio.
quifiiitIofeph,quifuitIona, quifuitHeliachim , qui fuic
RexeiuS. Vifceramca. Donum. Be.PerNaihan.proflutix
digniMtem cxpreflam aduenimus. Dedii vel «antis
Melcha,qui fuit Menna,qui fuit Mathara , qui fuit Nathan,
Manufortis. incenfutn. Scruitus. Fortis.
qui fuit Dauid , qui f uit Iefle , qui fuit Obcth , qui fuit Booz,
Scnfibilis velpacificus. Augutium uel ferpentinus. Populus volumarius.
qui fuit Salmon,qui fuit Naafon,qui f uit Aminadab., qui fuic
Eleftus vel excclfus. Sagitta. Diuifio. Confitens.
Aram,qui fiiit Efrom.qui fuit Pharcs, qui fuit luda? , qui fuit
Supplantaior. Rifus velgaudium Fater mulrarum •emium velvidenspopuium.
Exploratio vcl path:ra,liue nequitia.
Iacob,quifuitIfaac, quifuit Abraham, qui fuit Thare,qui
Lorum uel corrigia depcndens vel perfcftio.
Requiouit iux.
_ , •* ™.ii»«i»ucir«*ii>. uiuiaens vei aiuiius.
fuitNachor,quifuit Saruch,quifuitRagan, quifuitPhaleg,
. r • Tranlitus. Tollens. Lavr.entio velpoflcflioeorum. siiians depopuiatior.em.
qui fuitHeber,qui fuit Sale , qui fuit Cainam, qui fuit Arpha
C Matbkfilc. AMft.
Anni Mathufalc vl-
tra diiuuium nnmc-
ratur,fignific.itChn-
ftum , cuius vita a:ca-
tcm nefcit.
f Qui fuit Enoch.
BEDA. Abaptiza-
to Dei filio vfquc
ad Dcum pacrema-
fcendens, fcptuagc-
fimo gradu Enoch
ponit,qui diiata mor-
te tranflarus in para-
difum eft , vt fignifi p
cetcos qui in gracia
electionis filiorum
>
Nomen vel nominatus.
vel humilcm.
Requies.
:ftis rcx in Dei
t itc l;«atur,& ctn iudicium a Dco rcgc dcfertur, & faccr
ckeftina:ternum fecundiim ordinom Mclchifedcch.
c ^uifiutSale. VclSela. Heda.GcneratioCainamnonde
H «ica veritate,fcd habct dc feptuaginta interprctum edi
tic ^.In Gcnc Ai phaxat Scla pro Salc filmm nullo mtcrpofi
0 Thibefgcnuille.Porro Arphaxat vixit trigmta annos,&:
geutSale.Itcm m Paralipomcnon.Arphaxatautcm gcnuit
Sela
»» ii . ' - « — — —
Acgrotans uel pafcens. Diuidens vel diuifus.
cxaqua,&fpiritufan-
cioregencrantur, m-
tcrim poft corporis
abfolurioncm ;etcr-
nam fufcipicndo in
requiem . Septuagc-
nanus cnim propter
feptinvam fabbacnl-
Iorum requiem fi-
gnificat, quiiuuantc
Dci gratia decalo-
1 gum lcgis implcnt,
quoiin refurredio-
ne nnmutabiii Dci
fapicntia? contcmpla
plandar pcr fecula monftrac effe iungcndos.
g Jf^.Sethpoftenor Adxfi|»us,non filetur,vtcumdua:po
pulifintgcncrationcs,fignificetChrif}um in pofteriorcpoti-
us quam m priorc gcnerationenumerandum.
h Quifuit Dei.A filio Dci gencratio incipit,terminaturin fi-
liumDei,pfasccditcrcatusin figura,vtfequatJnatusin verita
tc.prgit faclus ad imaginem vt proptcr eum iniaaio defcedat.
3 CAP.
Hiimiliaium vel pertutientcm ues IpcrcuiVum.
Mortis emiflio uel mormus eit ic interrog.iuit.
xat,quifuit Sem,quifuitNoe,quifuitJLamech, quifuit Ma-
Deducatio. a Defcendens (iue continens. b Laudatus Dei,velIaudansDeum.
thufafe.quifuitEnochjquifuitJarecI, quifuitMalaleel , qui
a LamentatiovelpoflcfTio eorum.b Homo vel defpcrans vel uiolentus
a Pofitio fiue pofuit . b Homo vel terrenus vel indigena.
fuit Ca'inaq,qui f uit Enoch, qui fuit Secth,qui fuit Adadm, qui
fuit Dei.
NICOLAVS DELYRA.
1 mfmtl^atban.Dc ifto Nachan dicunt aliqui, qcT fuit filius
Diid nacuralis de Bctfabee,vt videtJdici.i. Paral.j. Sed hoc
d:contraiIludquoddicitSalomonIJro.4.a.Egofui vnige-
ttSitcncllus coram matre.Illeenim filius,qucmhabuit de
l ndante Salomoncm non computatur, quia fuit morcuus
ii rcuncifus.Per hoc crgo quod Salomon dicit fc vnigenicu
itrisfua-jVideturquodNathannonfuitnatus de Bethfa-
1 :,&: Dauid,f& ideo dicunt al iqui,quod iftc Nathan fuit Na-
inquempropter cmincntiam fanititatis Dauid adoptatuc
filiurn mortuo cius patre naturali.Et fecundum hoc potcft
cit,quodfuitfiiuisadopciuusBethfabeevxorisDauid , &
dumhocconnumeratur intcr filios Bcthfabce . i.Para-
i.3-b.Dcaliis autcm tnbtis ibidcm nominatis diccndum q«I
cruhtfilu Vnq naturalcs &adoptiuifilijDauid,quandoac
pitmattem cnrum , & fic Salomon fuir vnigenitus matri
tfpcftu Dauid vc uidct Proucr.4. Caufa autc quarc Luc.
J 'cribitChi -iihim dcfccndcre a Dauid p Nathan vna fuit,qa
Ictoinncs (apicnccs Hc;breoiucocorditcrtencrcntChfm
tjercdcfccndci c dc Dauid,aliqui tamen coru opinabantur
1 u dcfccndci e ab eo pcr Nathan pp cxcelentia fua; fanftita
t Jiprophetix. Ahi vero pcr Salomoneproptcrdignitatc rc
giam &:
giam & fux exccllcntiam fapicntia:.Secundu veritatem aute
defccndit pcr vtrumq; ahter tamen.quia p Salomoncdofcca
ditfecnudil hneamnaturahs gcnerationis.Per Nathan vcro
fccundum lmeam legalis gcnerationis.quia Nathan filius Da
uidadoptiuuSjVtprxdiau eft, &Iofcphqui poniturimmc-
diate pofi Chriflum afcendcndo,fuit filius Heli adoptiuus.f.
legalis prouc plenius fuic declaracum Mat. 1 . Alia caufa efLqa
Luc.dcfcribit Chnfii gcnealogiam proutinDcurcducimur
vt przdiclum eft.Reducimur autem m deum pe Chriffum in
quantum etricimut filii Dei adoptiui. 2 Quifuit Boo^ . Tres
fucrunt immediate fe fequcntcs huius nominis.f.filius,patcr
6c auus,vt plenius declaratum fuit Mat. r. 5 qui fuit Caimn.
Secundum Hieronymum.&fccundumtranfiationcm, qua
utimur.non ponitur ahquis mcdms inter Salc, &c Arphaxac,
vc patet Genef. 1 o Scptuaginta autem mterprctcs ponunc iftii
Cainanmedium . Ecadconcordiam hunisptJteftdiciquod
lfte Cainanfuitpater Salelcgaiufiueadoptiuus, Arphaxac
vcro paternacuralinpfius.vcerquepaterhicponitur.&ma-
xime,quia Lucas 111 dcfcnbcndo fcquitur translationcmfcp
ruaginta,qua?fuotcporeeratvaldcautentica. 4 QjHfmDet.
Non pcrgcncrationcm ficut alii, fcd per formationcm deh-
mo terra;>&: lnfulionem anima;,vt habctur Genc.i .
NICO-
MORALITER
t Quifuit Mam.Nnm pcr gcncrationcm fpititualem cfficimur Dei filii adoptiui
A z
743
Glof crd.& Nicolai de Ly ra. 74^
Aa
'Zlktt&e. Sequfcur, Et^c/W.Ambr.Agekitur in defer
CAP^ II
IEfiiti&e. Scq111tur.il
- imhocconlilo.vrdiaholum pu:uocarct.Nim nifi il-
ra(Tcc,iftc mibi non vici!Tec,Vlyfterio, vt Adam dc exi
rtplpjVtoflcd bis diabolum ad mc-
lenci i.i' iu
•
.1. N." cu in
1 rc-r , .1
1 duclus
mdi
ctor.prjpoii
cuius voluntacc lo-
cui unisquo
fiernar,
dc vicltQria rcttus in
gredicur.S.
ccpta 111 baptifmo
rcmifsioiic,\: I
rifanclo jlluminaci,
ra mtidus diaboli accingi,& fcculum dcocmus defcrc
C A P V T II II.
^ Efus aur plcnus fpiritufan£to regrcflus cfl
alordanc&agcbaturin ! fpii in dcfertti
a Uqu ) Adun exulautrJt nrc.;u"i:nv)do reJire jiu.T.-i , bibcc.
Du< rrgJJj cironeum actci,". 4
dicbifsquadraginta&tccab^fadiabolo. ,
tt nihil maducauit in dicbus illis,& con-
Tematio aguli. Vi m. Puricam ligmlicat diabnli.
I foiptmn. Ipfc ui\it Cc Wb luut.
fumfnatis illis efurnt. Dixitautemilhdiabolus. Sifi.iusDei •
cs,diclapidi huic } vtpanisfiat. Etrefponditadillum Iefus:
-1
clo,
VI-
B
HiAe
rc.vcQuafiminnadcfercifolaxtcrnacfurumus.
Hoa»9.in s. Quando legis tcfuwi plennm ipintti fhnfl
*-*+»' fcmaaibus, quod apofcoli rcpleti fuerum Spintufanaov
dcncarqual* s putcs Apofcolos faluacon . QuomoJocuim
fi voIuerY dfccrc, hxc vafa plena runtvino vcl olco,non lca
tim diccs , quod afrqwli meTifiita funtplena.
b Indtfer. HirtQtialiterin iUodcfertoquodeftintcr leru-
fdcm &: Iericho,vbi figurahccr dixerat Adam a dubolo vi-
&umfuifle. .
li.-d.i. Tii funtquc proncuncad vfnm falutiS.Sacramcn
tuoi baptifmwdefercum, iciunium. Ncmocr.im roronabi-
tur nifi qui icgitimecertauetic . Ncmo ad certameri admic-
cicur uirtucis.iv.fipriusablucusa maculisgratix ccelcfcis mu
ncrc confecretur.
C* d.:' bns 4b.<^uadraglnta diebus iciunauit legiflator & pra
ph:-t2,uciciuimi!i Chrifti cefcimonium habeat d lcgc &pro
phects. Hoc numcrofignincafcxcuiiushuiusfcciiliin hisq.
uoc.nr pcr gratia Sdcumqui ucnu lcgem non foluere fcd
llmpl-te. i)c(.q funt pccpca lcgis, & quatuor partes mun-
di ,& quaccr dccc fiunc quadt aginra, & per gratiam Dei, ad
impletionem dccajogi Liocancur dc quatuor parobus mun-
di . Iciunat Chrsantc morrecarnis , quaficlamcc Abfcine-
te adciideriisfeculi dumefciSinagonc.Comcdit pofc refur
rcc.t:onc,quafi dicai?, ctfi nodum habecis corpus imm orcali-
cacis ia pafumini.quia dum uiam domini capimus,& a Uani
catc feculijciunare & rcfici debemus rururi ptomifsiooe.
Qyadiaginca dicbus, decead dec.ijogum ,quoDeum &:
proxinuiiTi diiigcre iubemur rcfert.Scd quia mocu corporis
quod dc quatuor clemctis conftar, chantas Dci & proximi
C iuolat, ad d.lucnda peccaca in 4o.tcmpus peniccnti.c furgic.
Congrue
Trh jd.vfurn
|jlucr>*ytoti
3.Rcg.ti. b.
Mjtth.'.b.
l.Pct.i.b.
Congniecxcrccturiciunium in liiaanrn p^rtequTcoi
guaeftpafsionidt ... .quuinci .fignifi
riolsciii opus cfi concinctu, vt iciuneiur a mundiarnic«
B d.i. Nifiiciunaller,diabolooccatiotcnt.indi r.on.idc
fctjfccundu lilud: I- di acudem m '" Pdpr-tpi.amjn.
ttn. Qu!.;qu.;
gis dubolusfibi r
bellareconfj
coampliuscxpugi
recontciidic.
•jcOrigem s.Tci
tatur [efusad
quadiaginta
&qua:Tiifrinttcn
mcta nefcimus;qi
cailcprart
mifiafunt, q-.rarr
iora crant q
liceris cr.id :iencg
d E/M>v<i\Bcda.N<
tftfcfij
vt 1 Elia , qnod pofi ieiunia efurierint . Non qt
il!i forciores quam hic Deus . Sed idco faclum cfi , i
Centandopanes hoftisaufugcrct.quimulca c.
videratin co. lifunitergohumilis Dcushonv.
innptefcatfubhmis bomoDcus. Famcs d..:
cil nc caueat diaboluS tcntarc. Hiui nt aucem no tam cib
corponsquam fafutem animx.
e sifil -ai Dei t.c. Ambr. Nouerac D.-i filium vcnm
yeniiicpcrmfirmicatc corporisnonpuc.tbac . Na^^H
in Deohumdia nonoccftcredcre . Aliudicaquec:
aliud centatis cft 6c Dco profitetur fe crcdcrc.
nacnrilUidere.Scd cum llletctat vccxplorcc, i;
tentcc. Dns c concra liciallic vcvincac,iic vmcicvcJj^B
ehimconucrcerecruturam.prodcrcccrcacorciii.l
homo communc iibi acccriic auxilium , vc diuina:
pabulo incencus famemcorporis ncgligac.Hisarm
nus hominemaduerfusirric^mcncagulxmunit. H
inccnti Moyfcs & Elias famcm prolixions nou fenl
iunfj,quihoc vcrbonon vefciuuyiori viuit.
* Orig. Rogatoaiitem pacrcafiliopanem , r
pidc propanejifiequafiadu^rfarius vcriipcllis & ^^H
pane dabatlapidem . Puto cciam quod &C vfque h<
dcm dubolus oftcnd:c,vc hortetur iingulos ad loqu :idu
dic vc lapis ifte panis fiac.Si vidci is liTiecicos dogm
rum mendacium pro pane comcdercfcico lapidcm
monem eorum.quem monfirac ei dubolus.
Gregorius. Tnbtis modis fic cencacio fuggcftio
ftarione,confcnfu. Chnfto auccm fuggefiione i.>la,i
leccacio peccati mentcmeius non momordir.Nec
dignum cft ccncan.qui occidi vcneracvc iiuccncaciojj
ftras vincerct , iicut iua morce noftra culic peccaca
Saipl
i!
N IC OLA VS
C A P.
DE LYRA.
II II.
IT Ff"s a'*tcm. Dcfcripta prxdicationc praccurfor;s,htc confe-
X qucnterdcfcnbttuf pixaicatioSaiujtotis, cW primo dcfcri-
buur ciuipradtcario permoi.tum amons mir.icula factendo &
bencftciaconfcrtndo Sccundo per viam amoris terrorem futun
iud cijiticuuei) iocap. n. Adliuccircapninumdeknbtturpri-
mn prxdicatn) S.iiua£ons pcr fcipium taatum.Secudo, cum boc
permitiionem difcipulorum p. cap Circa pnmum |>r*mtttitur
fti j ridicatio.iecundo ex hoc fiequcns ahquorum conuer-
pii. fequenti.Primaadhucin duas,quia pnmodefcrtbitur
idoneitas prxdicatnns. Sccundo executio pr.xdicatiotiis,ibi. Et
tlffus. Idonca vcra difpoiitio prardicatons ellmacera
■-. ii!S perieiumu . per quodcarms iaceatiuAm cxpnmitur,
fecundum cjuodilicit Paulus i.aciCor.9 rl/Jalt gocorpnsmeu
& infcruitutemrcdigo, neiortccum alijs prxdicauerimipfc
reprobui eiliciar,ck fccundo,icruor orat lums m Juco iolitudims,
vbi
vbi diuina fap:entiahauritur,qu3t pollca perpracdicp.tionem •
funditur , vndc Paulusantequam miuereturadprajcucandi ,
in oratione fuit illuitratus , iccundum quod habetur A(l
Eccc enim orat, & poiiea fubditur : Vas eledioms clt mii
vtportet nomenmeum,c*.cTertiueit victjria^entationu. '
enim clt ad prfdicandumidoneusqm fuccumbit tcr.:
Iltaautcmtria oftc-nduntur de Chnitoper hocquodantc
dicationcm mrrauir tn dcfertum oratiom folitaris aptti,& 4: J
lbneiunauit & tripliccm dai-moms tetationcmdeuicit.nonq a
dbs m.ii2;eiet pro lcied pronobisad dandumcxemplum j
catoribusalus.E: patct fcntentiapr.idictorum cx cii<
vbi ltu iunt cxpotita exceptis paucis qwx fequuntur.
2 Et nih iman. Hk : n.ccipiu:uur dicsnaturuies, quianili^
ducauit dc die nec dc nocte.
} £>ic lapidihnic vt pttiiifiat. Hicaccipitur fingularc p:.
rali contodoloqucndiquodicitur LLxo.l. o 1. Vcnit roulca
uillima , id eit , niultitudomuicaium, vndc Mattii.^. a.o.
D.c vt lafidti iiit punes jiant.
IV.
M O R A L I T E
I 1 fi«aittcn),;.-c. Seqtnrur.
"f Htagb t r Per boc figmficans , qoOcI liomincs fpirirualcs,
ir-oHifuiu religioG,dcbentirKi(jpc(itare nutriri namacrius
folcntadarmonetcntari. r-rcleliatt. 2.a.Fili accedcnsad icrui-
tutcm Dci fta in mltitu & timorc Dei & prarpara anitnam tuam
ad
adtcntationcm. Et hoc fignificatur.ctim diciturhicdeChri
t Ettentabal rr^irrarfi^o.Pcrhocautemquod lncprimco
nitur tcntatio de gula cum diarur.
3 Dulir-i' h'<-: ■.- . Defign.itdi-quod h.rc tcntatiooccurrir
mini . Primoquoniamabinfantia. Secundo veroponiturtci
tio de cupiditate tcr rcnorumjcum dicuur.
m
L
uca:
Cap. II II.
74<
5 a scriptum c/?.Docet magisdoch-inaquam miraculis pugna
^ f< wmihtate qua ir. potcntia , nihil pro diaboli arbitrio , nec
(j,l.irandc virtutisconliderationefaciendum.
b r</«u:/r.i.ticas ficut tesgefta eft exequitur, mediam pones
Jritiam,vltimam fuperbiam,fecuudum moresprxfends ce*
p,is, quiafuperbia
pjfomnesvututes
fy r.Matrhe^is non
feiiturordtnemhi
r}:'.r,fedcenucio-
nn Adar.
i Etdu.'Ncc indignum videntsr dominum aoillodefcrn D"
qui crucifigitur.incmbrisdiaboii. Hom.jijn
* Ongencs . Scquebaturp]ancquafiathIeta,adtentatio. Luc*"''
nem fponte proficifcens,&: quodammodo Ioquebatur diic
quo vis,& inucnies meinommbusfortiorem.
K Suprapvuln hoc
Qjjeifnafio tentatio ed quiaagis'de cibo corforeo,& non
dc cibo mentis.
a tScnptumeftj^uianoninpanefoIoviuithomo , fedinom
b niverboDei . Etduxitillumdiabolusinmontem excdfum,
Tentatio.
i InDeuteronomino.
idit.Monqi c &oftenditilIiomnia regna orbis tcrrze t inmomento tem-
\; inCJUS, qiliom- d _.Non 1"'a ll0C !0^- lUgem te faciam horum.
ji!videt,amplifica-
u<: , fcd vanita
umane, pom-
l|ua amabat qua-
c poris,&aitilli:Tibidabopoteftatehancvniuerfnm , &glc>ria
illorum,quia ixiihi tradita funt,& cui volodo t illa. Tu er«ofi
quia u
a Quidiabolum adorat.ante corruit
t procidens adoraueris coram mc, t erunt tua omnia
a In Deuteronomio. b O.uifolusremuneratfruftuampliflimo.
fpondens lefus, dixit illi. * fcriprum eft , T Domiiium Deum
Caiet ambitione deuota teligio
, tuumadorabis, &illilbli(eruics. Etduxirilium in Ierufalcm
k. &ftaiuitcumfuprapinaculum temph , &dixitilli . f Si B-
lius Dei es, mttte te hinc deorfum. f Scriptum eli enim, quod
angelisfuist mandauitdetc , vtconferuentte , &quiain
manibus tollent tc , ne forte orTendas ad lapidempedem
tuum . Etrcfpondenslefus ,aitilli . Diciumelt . t Non
m
n
o
O.homo. "b I'atrem & hluim.quia ego & patcr vnum lumus.
tenta^bis dohminum Dcum tuum . Er, confummaca omni
Kcriofam oficn-
rjls , facereamari
Vt:bat. Velfcicns
diolus, quod Chri
fl fibi regnumtol
lct.offcndit ciorn
gnamundi,nd
, non Indos,
fciiiomodoin om
terrcnisregna
Ipergula, vci
erbiam , auc
i , vt fuadcns
lebu, ciim
liccrct.
d fnwowf" Ambr.Bfd.^Nontamcelcrirasconfpeclus.qua
e fragiliraspoccftacisexprimitur. Inmomentoemm'
p-xtereunt.
Titiis. Ft njlendit illi nmria ,&c. hoc efi.omnia mundi re-
ratiune dcl ncauir,d< lincataquementiilhus, vc opina-
urpiefli^Quienimomniacondderat, nihil lllecoiu
:um qua: draboius oftcndorc vokbat,ignorabat . Na.ni
lamus , qunmodopotuiiomniaorbisloca in vntl
im adducta, corporeis ocuhsfpeclanda fnbucere
gito ut nco,agerc,hoc Peifarua),hot Iudcorum
ium diccre.
€ r widg, Hec d arrogantiadicit non ,quod totus mundus.
filius,funtcn;in ..liqiu boni.
bitrad. Non a diabolo elt poteftas.fed obnoxia tamen
liaboIi.Ncc ldco mala ordtnacio poccibtumiquiama
:obno>ia: potcOac^s.
tmb D 'ccmur hic omnem ambitionem dcfpicerc , quia
d gnitasfccnlrdt-ibt)liccfabiJcetp.otcfrati ,. ad vftun
1 ;iiis,cx:inanis ad fructum . Nota auten>quiaomnis poce-
. qtua ordinatio potciiatiima Dco,fcd amalo-am-
e ftacis.D cet ergo dtabolus fe dicac dare potefi accni
oniacameni Iaadtemptispermitfanon abnuit , Icaque ille
(it ordinanit, nec poteftas mala,fed is qui male vti-
tpotcflate, quion.bic
)a.FJ)ictnsd!aboIusStluatori,fiprocidens ado
ueristn" j^contr.Ti i ,utdit,quod ipfe magis adorare eum
t4uminuni,&Deum ftium.
• B da . Gre/e larria dicitur fctuitus , qnx foli-
wetur.Diilia qaareciam h.tmnibusmuitem txhibe
^opcrcharitarem feruirciniiicem quod Grx
irJribcmiirDeofcruirefecundumquod Grg
r^^cr.umj.ci r,vndehic,cx:iiIifoIifefuies.
i Et
Etre-
t
quod Chnfrusinal-
tum tolli fc permic
tit , fed nionenri ca-
dere non obedrc , o-
ftendit.cjuod cutque
bona,&altaimpera Tir,puna»
ti obediamus , fed
preeipitare volenci
concra eamus. Suprq T iHam.rctl!
• pin.t. Icaefiiaaan-*"'810"3"1
tia , vt dum putac
vnufquifque ad al- ferit nta ois
tioraafcendere, fu-
blimium vfutpatib- \. Dcut,6.I>.
nead infenora tm-
datur. Qinavcrodia
bolusfortefentitia-
c-tantiapr^tedicqu? tMit.4.a..
cciam forccsdecipit. TPCiI,yc.c.;
1 Sifii.Dci. In om- £
Jjibus tentationibus
hocagit, vi intellt-
gStfi filHis Dei fit.
Sed Chnitus fic re- tDeut>«,c.
Pfal,yo,c
Mat.io.c.
NKOLAVS D E L Y R A.
W^awtitii.dia.Hb tcmatio quf ponitur hic ficunda.Mat 4po
r^tcnid,q ftatu fuit fecunda,& tcrtia,ccriu nobis non,ett,dt-
1 Aug.neque refcrj ad verit.item.quia n6oporret,q«f fa£ia fem-
I eodcmordinercfcran:urquofada iunt , vt frequentcr di6tu
• Scdquodduoeuangeliit* varie narrcntotdine poteftratio
' Snar,3a una tentatio eft de t upiditatc principaliter,alia de ela
nc Et Frequenterconnngit quod vnum vttiumcx ai onafcitur
'tonuorfo, ideo Matthatus vnam prarponit. Lucas vcro aliam.
^._ Q«ta
MORALITER.
tfaiilWum dia . Quia pcfttentationerrt gulaefequiturten-
IB tl>ptditatis tcrrcnac. i cii.c vcroponimrtcntatiode prxfum
ptionc
fpofum remperat.vc
ambiguu rclinquac.
m Mitretede. Quem necgulanecau.uitia vicit, tentat vana
glorn,fi fortc ilium vcl lpfa vi&orte (ux iacfantia valeat deii-
ccrc.Micr.H a-c vox ei conuenitqui omnes prsc ipirare faca
git.Inqt-oinfiinuisoftcnditiirjquinuliipcffitnocerenifipri
ut ilic fc- deorfum miferit. #
n Scnptun, r/i.Quia fcnprnrai um exemplum pr^tulerar,fcri
prurarum vmcitur exempIis.Vtiturantemdiiiboluspei hcre
tkos teftimonns f-nptur.in!m,non vtdocear.fcd vtfellat:
■A Ongcncs. Vnc't tibidiabolcfcirequodiftEifcriptnfflnr?
Nunquidlegifii prophefas.vcldiuinaeloqiiia ?L.vgifiiqti;de ^['
non v't ipfe ex teaiorie corum mclior ficrcs.fcd vt dc liniph- ""^
ci litc ra eos q.ui amit i funt Iitcra:,inferncias.
o ^«ij.Beda Hxc proplictia non de Chrifio eft,fed de fan£lo
vuo . Qua: enam fi dc Chnfto effc c, ctiam quod fequitUr de-
bnerat mcminiffe-J>/w ajpidt m, e ksfilifcht» ambviobts\& ton-
ci'kabiikoom,& draconew.Scd de aiigejorum auxilio quafi ad
infirmum loquitur,defua concultacionequafitcrgiuerfator
t%cct.
p ^n rfwfd.Beda.Suegerebatur enim quafi homini , m fi-
guoahq.uocxpiorarct,quantum Npud Deum valeretrfcdper
ttnetadlai.' ,n dociiinara, quandoh;ibet<juii faciat homo,
non tcn&trc Denm.Vndc^prarcipic: Sivovperfeatti fnerint in ci-
uitatevna \f<gi> vin ai.am . Quandc verodefiric humanaproni-
dcncia/fihomo fe totum d iunecoinmictitpotentie,noneft
diccndatcntatio.Nnncautcinp otcrat Chriftusahterdcfcen-
dcrcdcteniplo,quaper iaClttitiatn fe preapitare .
Dauid Goliam tnbuslapidibusdetorrcnteproitrauit, Chri ,.Reg.T7,f.
ftusdiabolumtribus teflimoniisdelege . Nocandum quod Deut.«.c. '
exampla de Deuteronomio tantum ptotuleric vc fecunda: &8.'.
legb f.tctamentacotifirmct.
q Et rofBeda.Ttibustctationibus vi£tisomnetentationedi
at cofummaca, quia m lus omnium vitioiu origo cocinecur. ts
^ & Quia__
z Q^iamibi tradita junt Mcntitur Iiic diabolus.nequemiru.quia
mendax cft % patcr roendacii,vt hibetur Ioan:g.f Non enim po-
tcft Jtem habet fuper creaturas ad libitum fuum,fed folum inqua
tu Deus permittt fccundum occultum iudicium fuum ad cxcrciti
tium patietide elcftorum.Sicut data cft ei poteftes affligcndi Iob
in vaftatione bonorum fuorum,& iu morte prolis,& in infirmitate
iui corporis,vthabetur Iob.i.
3 E tcvnfnmmata omni tentationc diabolut reccffit , &c.Tanquarn
victus.
Vfque
ptinne,cum dicitur.
f Et duxit Alum in Ierufalem . Nam tentatio qoa quis dc meritis
luis pialufi ns txponit fe penculis,non eftnifipoftplunmatcm
pora.
Tomj. A 5
747
Gloford.&NicolaideLyra. 74!
Dcut t.a.
& Qyia cmnt auod in mundo eH concupifcentia cartsis efl,& concupi-
A fccutu oculorum,& fuperbia »/>*, quaralijs nommibus.curiofi-
tas.gula.vanaglorunoiancur.Ciim ccntacur bomocScupi-
fccncia c.irnis dicaci NS in folo panc viuit bomo.fcd in om-
ni vcrbo Dci. Cu ccncacur auantia , qua Apoftolus fcruitu-
tcm fimulacroium
-£
nominat , Deu ado-
rct , pro folis ctcrnis
ilh icruiat. Si ccnu-
tur vana gloru, qux
cciam dc prarccdcn-
* fiftitioam t,bus v'^0r,is Wb|
T gioincika^ crcfcercnon tcn tcc
tttf iaamaib. dominum, qnod ta-
citqui dc luis viri-
cuniulocaelcftis;.
tiaradimpleret.
c E; furrcxi;
Bcda. Qui non^i 1
B
fakbjtoruro.
litis fanguinis necefTkudinc < omnflis facere voIcns,pa].i
quca Dco ic inuiftum oftendereinfticuens.nonabfquci
gulan confilio,cuubus oppidi Nazarechapudquos fccun
carncmnutncus Kicrat, iftud prarcarccris docuit.
d Lt intra. Incrauit Chriftus dic fabbachi in fvnagogam, c
ritumlcgislvlofafc
Pjflionii.ijutndo non tamum doli», iti tf crte imfst;nauif. Sicctlam no» illt imienu» hotri» iliouan.
di> icntarc imctinittit , ui quafi frcurot irpcntc icdietufacilius irrunipat. b Cum uo uaditnt)
cfict loannci.iicium ucnu in tialilxaro. Dc ptnnoiduentu tacet.
a tenrationc, diabolusrecefritabillovfqucacl te'mpus. t Et rc-
Signi» minculutum.
b ercflus eft Iefus in virtute fpiritus in Galila:am &famacxiit «eracminiitrari,i
0 r • 1 11 • r j t • r minimare, 1.
pcr vniucriam * rcgionem de lllo . Et ipfe docebat m iynago- 4 officium £Qn
c giscorum, &c tmagnificabaturabomnibus: t £t vcnitNa- <s gnatur fuitipere. |
t Ec«ltfi»min <]ua lit honto non okliuifciiut. Vnde ill» uilefcebat.
bus przfumit, quafi 4 za*rcth, vbi erat nutritus , & intrauit fecundum confuemdine 7
amplius pcccuic no
poffic.
Nota diabolum
inhis vmci^inquib» c iuam diV t fabbatni infynagogam,&furrexitlcgcre. Ettradi
vicicAdam .Quem
Quaudo ompti ccrflucbani ad lcgi»monita quictocotdcmcdiunda . Ad publico» antem conucn»
tiu auedit.ubi d«diina tiliu» 1 uiultis audiatur. b Si minoit reuelatum fuerit , fe-
Ab illit cjui Chriffi a.lucntum delidcianies.etiain ipiiut
in 't i..u;.
adueotu» inJiuleita indicia reliiiueiuiii.
b
prouide LucV
domini fcnpcu ;
ab cxplicacioncp
phetix inch
quia omncspropfe
ciar ad ipfumpeiH
nent,&inipfocc
vicicAdam . ^icm tus eft illiliber lfaiarprc pheta: Et vttreuoIuitlibrum,inuenit 9lo ™^«»">pi°cck
dcgulacentatnc.du . L. c . r r . . . ' |« p!cmr,& pcnpfik
dc Tigno vctuo gu- g locum vbi lcnptucrat. t Spintusdominiiupermc, eoquod vn ' nubis apcnuncur!
Vt beati paupetet fpiritu
(Sescf^.a,
n Surrexicigicurk
xitme,euingc]izarepaupenbusmuitme, ianarccontntoscor n rc,vcquus n
gnorum operatu
• ludjisdcfhaiaoncgcntibiudcdiabolo.
dejprxdicarcca^ptiuisrcmiffionem, &c«cisvifumJdimittcre \16
flarcrogauit. Dcva
saglonadumdixit:
Entis ficiKdij. Dc
auancia , dum dixic :
Scienccs bonum it
malumKotadiabo-
lum non cffc pcrti-
naccmin ftadio.fedccdcre vencvircuti,& fi non dcfinit in-
uidcre, tamcn formidat lnftare , nc frcquentius triumphet*.
a Etfama exiit. Nontancum a pnfcntibus proptcr u.fa mi-
racula honoratur , fed apud abfcntcs fama diuulgabacur.
Bcda. Nc quis purec ca qua; pcr ordincm func exponenda
pufl lciunium conft ftim fadfa.fed poft aliquot a domino mi
racula, uel in Iuda.a. uel in Galilxa patraca, qua? apud Ipan*
nem lcguncur pnmoaduentu facia.
b Dotcbat. Polt miraculacccefapiencia,quadoccc,quado
ftrina pcrmiracttla prarccdcnciamagnificac.
Cc J vewtiGrc. * Ticus. Manifcitum dcinceps fcipfum Ifrae-
licis
Tam ludzi» quam gcntibut.
c Vnxit uel mifit.
prophccia: lcct
acccfiauonecorr :
rec.
f E' w re. Librum prophctia?clatifum accipit, fed rcuc .
tum legic,quia myflcrium -incarnacionis fuac mprophi;
obfcurum,& prius fufccpic implcndum,& poft mortalifc ,
apcruitmtelligendum .
Accipit librum , vt offcndat fe cfie qui locutus eft in p L
phetis,&: remouct facrilcga pcrfidorum tcftjmonia.qtn r i
vcteris dicunc, aliumDcum cflcnoui ceflamenci. Vcl i
dicunc, inicium Chrifti cfTc cx virginc. Quomodocnim v
pitex virgine,qui ancc virginem loqucbatur >
g Spiritus. Bcda. In fupcrioribus prophetit? Saliutordc j 1 1
tium vocatione & ecclcfiaj coniit macione loqucs , dice
I NICOLAVS DE LYRA.
I V fauc adtem. Qn'12 appropinqu ante tempore pafliohis fuf<;i
tauir ci perfecutionero per pnncipcs facerdoturo .
X Etrc.tSi le. ],'efcripta idoneitate prcdicatoris.hicconfccjue-
terdefcnbiturexecutiopracdicationis, & pnmo qratum ad eius
do41rinam,fccundo,quantnm ad doclrir.f confiimationem,itti.
Et m fynagoga crat homo habens darmonium . Pnma in duas ,
quia primo defcnbitur docuifle in Giililaa generaliter. Sccun-
do ir. ciuitate fua Nazareth fpecialiter.ibi.fr von in'b{,>Qreth.
Circa prmum dicitur, Et egrcffuscfllifus. fcilicct,d defcrtoquod
imraucrat poft baptifmum , vt doceret populum.
j /« wtufpi.ld efl,in virtute figna & miracula faciedi dc quo
fpiritudicitur4.Reg2.t.SpiriTusE!iatrcquicuitfupcrElifarutn
<|fi diuiJit acjuas miracujofc, verumtamen virtusfaciendi miracu
lanoneratm Llifa:o,fedin Deoquiftcicbar miraculaad pre-
cestlifari .fedifta virtuserar in C hu^otumilr Deus& homo.
4 Jn GaJilfam . lbi eniro pr moprardicauit, vt imp.'eretur pro-
phetia Jfa.o «.Phtpoen m tcn poreallcuisfaeft tcrraZabulon
»VteiraNephtalim,&:c. %t habctur Maidi.4 c.
5 Et m4^m(jcabitur,d-c. Piopicr cxccllentum doftrinat & mi-
raculi.
6 Et >f»if ^^mfc.Hiccrnfcquenterdffrrihiturciusdoclri
ra in Nazareth ciuitate lua,<irca quod cms iic.aripa prarmittif.
Setur.do contra eum acmulatio excitatur , ibi. Etdiccbant, nonne
bic <Jl,Crc. Circa priroum dicitur. Et rtn;, J^aXaretq rbieratnu-
tritui. Hoc autcmdiciruraddefignandum quod alibifueracna-
lus.fcilicer , in Bethlchem, vt fupra diflum cfl cap.z.
7 Et inrauit fecundum confuetudincm f-am diefubba.in fynago.
Qux erat Iocds orationis ts doftrinar leeis quibus Iudxi secun-
durc pnceptumlegis vacare debcbant .'n dic fabbathi.Chriftu*
autem
autem legem obferuare voluit, vt diltum cft fupra cap.2.
S Etfurrexitle. Vt non prardicaret fcipium vctbo fuottttt ,
fed eriam tcftimoniofacrx fcripturae.
p Jnuetiit lo. Non a cafu , fcd a propofito , quia fcrebat pi l
fcripturx loquentcs de co.
10 Spiritus domini fuper me. Hoc fcribitur Ifai. 61.3. Scdt l
traflatione noftra mutantur aliqualiter vcrba,fed fit cadero 1-
tentia.Lucas autem hicallegat fcriptura prout habetur intr. f-
latione L X X. Grca quod fcicndum,quod luda:i expeftant la
quz promittuntur eis Ifa. cap. prardifto , impleri per Meffi. 1,
cjuem ex peclant futurum, & dominaturum toti mundotcrr >-
rahter,& cduclurun. Iudzos de c ;'priu'tate,&: potitururnci n
maxima gloria cV honore fupra ocs gctcs,fed quia tcpus adt a*
tus Chnfti iam tranfiit, idco Chnftus hunc locum conueoic er
dc fcipfo expofuit , di. Spiritus domini fupcr me. i. mc dedL
quia humanitas Chrifti organuro eft lpfius diuinitatis coiun J,
t3<ideoinomnibusmouebatur fecudum diuinitatisinfimfla.
11 Eo auod tnxit me. Ab inftanti conceptionis plenitudir.c ta
tiac . Ex noc enimquod humanitas Chnfti deitati comnnf,i r,
plcnitudme gratia: repletur.fecundum quod dicirur.Ioan. .
dimus cum quafi vnigcoitum 4 patrc plenum gratif & verit iS.
1 1 Euangciirarc pau.ld eft,humilibus quibus fua doclrin. to
ficit,non fuperbis.
1 3 Sanarecon. Conrritijperpcrnitentiam daturgratia fa n|
vulnera peccatorum.
14 Trxdi.ca.re. Id eft, detentis in limbo , ad quos dcfccnd cV
eos inde enpuit.
1 5 Etcxcis pifum. Id eft, Gentilibus exratcatis pcr errcre >e
ram Dei cognitionem, fecundum quod dixit Simeon fu pra de
Chnfto. Lumen ad reuelationcm gentium, &c.
16 Dimitte.coif.A pondcre legis relaxido,dc quo df Acl. h.
ur
MORALITER. g<
Et y tnit Tia^arttb. Pa boc ofieudit quod prsedicator euan . C
;elij deber dicbus dommicis & feftmis popnlopra:dicar<
^hrifti rayftcnanunciaie.
t:t
49
L
ucx
Cap.IIII.
7y°
con
fra'<S
os
Iud*osTutumfabricand<\gente« idolis fupplicando. b Annus domitii quat
tnoi habet tci»j>ofa,icief>,ou.ituot euangclia.Du.xlecim menfc.idcft.duodeciin apolioios.
in remiflioncm > pra:dicare annum domini
a Ftxdicaie. b Iudicii.
acceptum et diem tetributio°nis . EtcumpIicuifTetlibriim
reddidit miniftro , & fedit . omnium in Synagoga $
oculi erant intendcntesineum . Ccepit autem diccre ad 4
a Impleta e(Un hoc,quia ficut illa ptwlixeiat, & magna faciebat,& maiora euangilizabat. 5
illos . Quia hodie impleta eft \\xc fcriptura inauribusve- 6
ftris , & omnesilliteftimoniumdabant , & mirabantur 7
a Tamen. b Scriba & Fhatifii iuuidentes. o
in verbis gratia: , qu^procedebant dcore ipfius, e't dib- 9
a Beda.Magna cecitas.eum quem verbis tc faftis Chiiflum efle cognofcunt , ob folam gencris.
notitiam comemnunt apudfe nutriium,& petstatum tcmpora ptofeciiTe uiderant.
ccbant . Nonne hic cft filius lofeph. ? Et ait illis : t Vti ro
12
quc dicctis mihi hanc fimilitudincm : Medice cura tei-
a Quid prouerbiumcontineataperit.fQtianta.a.f. f Q^oon ctedimus nuod
incena fama nulgauit,cumapud nos nihii taleftceris, quibus conientius talia impeu-
denda eiant ber.eficia.
pfum . Quaanta audwirnus facSta in Capharnaum , fac &
M £ dominnsin temporc chis [ubitofaciam itiud .Confeffimque'in-
A tikSpinttis domini fupcrme,fecundum quod homo.Vnde
in fal. Vnxit te Deus olco Lttiti£ pra conjortibus tuis . Prx cxrens
■ fjjisvnctuscftfpiritualivnci:ionc, quandoin lordnr.efuD.
MCJzatum fpincus in ipccic columbx defcendic,&: mafic cu
jjj . Vnctus eff igi-
tUlwrcuceca:lefti,vt
p^ercacem condi-
C/dis humaiYx che-
tr.fajo rcfurrectionis
ri<rec xcerno : ca- a
pcicatem mentisau
tei;t,ccecitatcm il-
lninarec animaru,
ccfra&is.&contri-
ti;corde medcre-
tu, ajligando con-
ttiotics eorum , &Z b
xi icrendo peccaca,
vi vc cos qui legis
pidere deprimc-
b;:urreleuarec , &
irrniffienem gra-
o piritualis admic- c
tc c prxdicare an- d
) domini acce-
Bptn.Annusiubilei
&erelibercatis,tcm
pi gracix,quo ecclcfla in corpore verfata peregrinatur a do
Di 0,vnde Apofl olus.Ecce nunc te>r:pus accep. ecce nunc diesfalu
tn St poft annum acceptabilem pixdicare diem retributio-
k )uando filius hominis veniet in gloriacum angelis rcdde
K licuiquc fecundum opera fba. Ad hxc cuncta eua ngeliza
d el agenda , ideo fc dicicmifTum quia fpiritus dommiefl:
fu reum.
i ficus.Per hec autem auditoribtis planiffime oftendit , fc
ipfumelie,qui tumperprophctamloquebatur, quiq;
hnanam haturam indutus, oliminmundumhuncinferio-
re venturus, eundemquedemortc invitam aflerturus erat.
lingeli^are paupcribus,&c Gcntcsintelligit quxerant vere
pneres.Ncquecnim Deicognitionem,nequelegem,neq$
pnhecas,neque aliud quicquam in bonis habebant, &C ccte
ri: mnibusfpiritualibus opibus erant deftitutx.
a ^c«wp//ciw//er.Beda.Audientibus illis qui aderant legit,
fc ectum miniftro reddit,quia cum efiec in mudo,palam lo
ci is eft mundcdocens in fynagogis & in templo, fed ad cej
k a regreffurus his qui sb initio ipfum viderant,& miniftri
fermonis
«■*» ■-- | | , | ■
NICOLAVS DE LYRA.
1 ttnlitis imponcre iugum fuper ccrit ices difcipulorum , quod neque
necpaires nofiri portare potuimust
Predicarc an.do. ac.ljic cil annus paffionis Cbri[ii,quo Deus pla
t«! cfl hmano generi [oluta emer.da primi peccati.
Ecdiem rctxi.Idcjl^diem iudici) , in quo vnicuiqti* retribuetnr
'■mtimoperafua.
Etcum pli.lib. Hoc fecit ad o1cndedum,quod Ubri facr£ fcriptur*
ttieuaenter tratlandiy vndc , & ludxi banc reucrentiam faci-
[kbrisiKteris Te[lamcnti,quod nullo modofederent iuxta illos,fede'~
itotkflcHtiUifuntpofiti . EKquopatet,qnodilli Cbrifiiani funt
^fiftebendendi.qui nonfclum Ubros veteris tejlamenti ,fed etiam
'' l!)Vim[acra euangclia ita irrcuercnter traclant , & irreuerentius
'.wlibrtsitntilinm damnatorum. Miqui etiam T beologi dicla eoru
'iniaioripmdcre & coticriquotatione allegantin Jcrmonibus fuis
Znhholisquam dicla Cbrifli & apoflolorum.
4 bcfedit. Vtexponejrctmaturequodflandolegeratreuercnter , &
«3ff. •
: trornnium,&c.oc.er.in.ineum. Quiain facic eius quidam
''0*tit<in£grati*reUtccbat,quianimos intuentium attrabebat.
^5P't aucem,&c.imphcft.ici/ic« in ipfo,vt patet ex prediclis
Ec
fermonis rueranceuangelizandi offidum tradidic.Scas legit, D
quia dum nobis fcripturas cjux de ipfo.ennt aperic , in carnc
dignatuseft operan.Sed rcddito libro re(ider,quiaperaiaodi
fpenfacionis o&cio i difcipulos docrrinc fu^ fcquaces cleiric,
feque fupernx quiecis folio refticuic.Sic prxdicator verbi fur-
gac,legat,ideft,ope-
loan.itf.c.
rerur.tV prxdiccc .:U.c
rcfideac.id eft, prx-
mia quiecis cxpectec.
Beda.Reuolucum
legic, quiaecclefiam
miffo fpiricu omnem
vericaccm docuic. PH
catum mimftro red-
didit, quianon om-
nia omnibus dicerr-
da , fed pro capacita-
te audientium com-
mitcit dotlori drfpen-
fandumverbum.
b Tefiimonium dab. tOmnino'
Teffabantur , vt ipfe
dixcrat cumcfte dc-
quo prophetx ceci-
nerant,vcrcfpirituf- j?
fanclii gratia perun-
^lum,vere fe paupe-
tcs ccecos captiuos
confra£tos,illius fuper omnia indigerc munenbus.
c Merfice.Sicut fabn filiu m, ita eadem erroris demetia, medi
cum vocat.fed in errore illorum veritas latet.Vere.n.erat fi-
lius fabri,qui per ipfum in principio omnia fecit , % operatur
ih fpiritu fancto & igm, qui in magna domo huius mundi fa-
eit vafa diuerfi generis.Eft &: medicus , qutaper ipfum om-
nia qux in c^lis &c qux in cerra funt reftaurata . Qui de fe di-
eit.Non eftopusvalentibus medicus, fcdmalehabentibus. M«.^,I».
* Titus.Protritum vfitatumque apud Iudxos erat? vt medi-
cos in morbum prolapfos.faceto hoc diclo, medicecura cei-'
pfum quidam exciperent.
d Cura teipf. Quia i n Caphaniau plures ce curafTe audiuimus
cura etia cc ipfum,& fac limiiicer ih cuaciuicace vbi cocepcus
es,& nucriruSjCicf quare dns non fececit,aiius euangelifta ofte
dic,& excufac dum , dicens . Quia nonpotcrat ibi vliam virtutem m^^^
facere,nifi quod paucos infirmos curabat, & mirabatur propter incre-
dlitatern eorum . Non crgo vi!ueratdominopacna,qui amabat
ciues , fed incredulicas eorum hocnon mercbatur,& pacria
fe chantate prxualebant dcfpicientes Chrift um qiiafi notu. F
j& Amen
'..' ii - ., ~
7 Et omnes teflim.illi da.Videlicet quod ilkfcriptura in eo effet
impleta.
8 Et mirabantur in vcrbis gxa.IdeJi,gratiofis.
9 Et dicebant.H/c confequenter defcribitur nmulatio contra cum.
Licct enim illide T>{a%areth primo recepiffent verba ctus reuerenier,&-
gratio[e,vt diclum e[i,tamenpoflea motifunt contra eum ex inuidia,de
fpicientes cum propterpaupertatcmparentum,quia iicet effent nobiics,
vtfupra dictum eft cap.z.tamen erantpauperesy vnde dicebant dcfpe
liiuc .
io Nonne hic cft filius loi"cph>FtpatctMattb.i}.&Marc.6.
propter quod pauca miraculafccit ibi,quia irartt indigni,vt ibi dicitur,
ynde & eorum inuidia intantumprocejjit, quod miracula cittsdicebat
eJfefalfa.Et hoceilquodfubditur.
j i Vtique dicetis mihi hanc fimilitudinem.J<&j?,ofoec7ionc'?»
a fim iiitudine [umptam.
12 Medice cura teipfu m.Sicut enim medicus vertss citius, & li-
bentius feipfum curat & aiios adfc pertinctes quam extraneos,itadicc
hantei. Situfaceresvcra miracuia citius faceres ea inter propinquos
tiios,&in ctuitatetuaquainter extraneos.Scd ipfe con[equentfr refpon
dit,quod non dimittebat inter eosfacere miracuia ex impotentia velfal
Jitate aliqua,fed cx eorum malitia.Et ad boc inducitfacr&Jcriptum cx-
cmpla.Cum fubditur.
In
MORALITER.
ZtomnittminfynagogaocuUerantintendentesintum , Namilli
;• luncmcricode numero fidelium , audiunc dcuote vcr-
j^diuinnty.Sed dc i ndeuotis fubditur.
' & iictbdt ^onne hic eJifiUus lofepb.Hoc autem dicebant co
tempti-
tcmpcibilicer,pcr quos fignificatur illi qui fcrmoncm audiut
vel leclioncm non ad fuamxdificationem, ledadprcrdicatc/-
ris vcl dodtoris derifionem , propter quod arguuntur a Chri-
fto per duas hiftorias vetcris Teftamcnti,quarurn fenfus mo
ralis pofitus eft. ?.& 4.Regum in fuis locis.
XQm-J« A 4
n
Glof crd.& Nicolai de Ly ra.
n
jnccndiumcarmliuc<)piidintump.mrfq;fpiririulisa
par.»cbacur,d.»nec Kiias.iJeft. piophcticusfcnno mittiti
c u n.qui in nida»famepcriclitabacur.Cl.uif.icehiami;i
cedjnccfaripturarumimdlrgcntnpropahdia fudnoru. c
nic crgoprophcucus fcrmo .id e.cclefiani,vc rcccptus p...
cv rehcercc
|M.t».n ?.
>. • •
■fdc luicinr.V
»«fi Oirilt»
|.Rc.»7.t\
& 3 ^tmtn dic» wtoi.Beda-Non folum domiiuis, &.' capuc pro-
A phct.iifi,qt|ii jjrophet.i no. niuui;-. u-l \: Elias.cSc
CCtcti niiiK>rrspi.)phci.cmiiius inpatiuquam mcxtcnsci-
Uicanbus Uuu h)ii «rari.quu pvuprmi)dnm tutiirulc cll ctues
cimbusinuidcrc.Ncccnim conlidcrantprxiciuia viuopcra
pon vittuccm,(cdfra
QJUtt non opcioc Inirr «os.cjmi w «nctrAjti nonquia pwiijm odcrim.cm bcncficium
mc* i.jiiuiiJi'»,tomuh.
, hicinpacriaiua. Airnurem, t Amcn dicovobis, quiancmo
prophcraarceptusclhnpatriaiiia. t Inveritatc * dicovo- l
1 bis.multxviduxcrantindicbusElixinlfrael , quandoclau-
fum ciUcc1umannistribus,&mcnfibusrex, cu^mfadtacflct
famcsmatinainomni terra , &adnulUmilIarum miiTus cft %
c Elias,mlunSarcptaSid6ixadmulierem viduam«tEtmulti 5
lcproficrantinlfraclfubElifxoprophcta , &ncmoeorum
d mundaruseitnifi NaamanSyrus . Etrcpletiiuntomncsin
fynagogairaharcaudicnt.es . Etrcfurrcxcrunt , &eiecerunt
! illumextraciuitatem , &duxemncillum vique ad fuperci-
liummontis, iupraqucmciuitasillorumeratxdificata , vt
prxcipitarcntcum. Ipfeautcmtranfiensper medium illorum
B
gtlem rccordaiuur
inf-aitiam.qunlinoa
ipetcofdcm^'
t.uis jradus «id ma-
turam ji.au.rn pd>
ucncrinc
Hinc dccluratur,
quod fiuilta ppcm
imfcricordix calc-
flis cxpeclcs » fl alic-
nx vntutis fructibus
inoidcs . Afpaiutor
enim domn.us cft
inuidoruai|& abhis
<]iu diuma bencfitia
maliis pcrfcquuntut
miraculu fux vucucis
aucrtic.
H.m.^ * Origcncs.Qii.in-
u Lumum tum acj Lncc hiltona
pcrtincciiondumiu CapharnaumfecifTcalfquodfignum de
fci ibicur . Nam anccquam veniret in Capharuaum.in Naza-
rcthdiXlfTclcgitur . ll^tcunque audiumus faclam Capbarnaum,
vndcputoaliqu.dlacitarc myftcrii , Nazarcth cfTc typum Iu-
dxorum.Capharnaumrypumgcncium . Eritccmpus quan-
dodicb.iruseftpopulusIfrael.QiKc oftendifti vniur.fos orbi
oftende,& nobis, prxdica fermonem tuum populo Ilrael, vc
faltcmcum incraucnc plcnicudogcncitfm,tunc omnis Ifracl
laluus fiat.Vndc magis m;hi videturintelligi vt dicimus, pa-
triamomnium ptophctarumfuiffcpopulumcircunci fionis»
Et nationesquidcmfufccpcruncvaciciniumChnfti, magis
habciucs Mofcm & prophctas dcGuiftopicdicaiues,quam
jlli, qui cx his non lufccperunc Icfum.
b ln duiiui ^/w.Bcd.C^d. Non cfl contrarium exemplo pro
phcc.uum,quod vobis mcis ciuibus faflidiofis diuina bencfi-
cia fubtraho,quia lkut tcmpore famis ncmo in Iudxaeft di-
gnus repcitus hofpitio Elix,fedcxterx gcntis vidua eftqux-
lua^quejarancoprophecavificarerur , Ecficutmultislcprofis
ibide cxiftentibusfoius Naaman Syrus , qui dcuoce qnxfiuu,
cft curacus , fic Sc vos modocj me ex inuidia fpnitis fuperno
muncrc cftis priuati,non caufa mex impotcnc;x, vcl inuidie.
jn dicbns F.Hte.ln quibus Elias cft operatus. vel quia dicm facie
bat lllisquiin eiusopcribusluccm vidcbsnt gratixfpiritua-
lis>&: conuertcbancurad donrnum Et ideo aperiebatur ccc-
liim viclcncibusdiuina mvftenat, claudcbatur quando fames
crac,quia nulla erac cognofccndx diuinic acis vbsrcas.
c Viduam. Beda. Viduaad quam Elias mittitur,gentium fi-
gurar ecclefi;;m,qu£ a fuo condicore diucius deferca , populu
rc&$fidei ncfciuicquafi pauperem filium egena ftipe nucric
baci.vcrbofecularisfcicntieabfquehumilicacis rrttcni doce-
• bac.QuxbcnemSireptaSidjniorumfu^fTcdicicur . Sidonia
cnim vrnatio muctlis . Sarepra,inccndium vel anguftra panis
inccrprtcitur . QuibusomnibusGcnciluas exprimicur, qug
mucli vcnationi dcdita,id eft,lucr's 6c ncgociis feculi fcruies
in-
NICOLAVSDE LYRA.
t Th ucritate doio uobis.Mult? ui &c.clau.eft cce. Orationi-
bus Elix.v. babctur.}.I{ig.ij.vbi ifla bijlorfa djfufe trafiaturqu* bic
brcuiter ponitur.
2 Et ad hul.il. QnU non trant ita dcuotx ficut illa mulier gentilis
i>arcptana.Et quia Eliai perfecutionempatiebatur in terra Ifracl , quA
dtb-iijfet ftbi (jfegreta .
3 Ec mu!.lc.&c.& ne.il. mun.cft.Trc^r eorum ingratitudincm
trga Dr«m, qitia regnum ifraddcdinaucrat adidololatriam tolendo vi
tulos aurtosyfjuosfa(rat leroboam.
4 Nih Naaman Syrus.r«.iu hifioria ponitur.^cg.^.-pbi defcri-
bitur bvmtas eius ante curationm,cur„. dititur: lci ijlum cnim de
dicDcusQluccmSyri^.£rfo^ curattonemfuitaubucmelior , &
valde
M O R A L I T E R.
5 EtnpU j.Pcr iflt.s figniticantur il!:,qm prxdicatores ueri
cuc; s pci icquuncur.eo quod d.cunc cis dilphccncia.
da crcdcncium . ' »
prius pams fj
bs c-r.u m angii
ibifarina , &v
orc prophcrico k |
ncdivitur , idcfr.
t\m , &: hil.int.is
ricatis, vclc;rat;
minicicorpons,;
&io chrifhiatis .
defcftiuo vctbi tt.
ltftismunesc t
4 datur , & h;
5 hxc muncra , akflfi
6 Eccleliam uon c&
ciunc . Hicmitr
rnyflicum panenH
y cluraduo ligna
l;gic, inquoflgf^t
crucis cxpiimic m
qua nobis vitx ^rernx prcparaturpanis.
d 'Uaaman ,v^/«j.Bcda . Naaman ,qui decorinterprct 1
populumfignificac nocium,olimpcrfidic(cclcrimiqj l n
maci'.lofun),fed facramenr<)b.;piifmi ab< nim mcntis cS y
poris ftjditate purgatum. Qtiicaprcconliliopucllc,rtld I
pernx mfpirationis gratia(quam ludci fcruare non valci «
rapuerc gentiles^comonitus/cptics lauan lubctur , qn il
lud baptilma faluat quod fcptiformi fpintu rcgcncrat . V J<
caro cius poftlauacrom ficutpueri .ippaiuicquiamater a
tia,omncs in unam paric mfantiam. Vcl faduscft vtpui
cft,c-xuto vcceri hommeconformatus cft Chrifto,dequo i-
Clttir.Tuer natus tfi nobis,& filus datus ell nolns . Partcmfai x "
tcrrx culiffc dicicur, quia oporcec baptizatos dominicia N
ris partc;patione confirmari.
e Et «ete/»n.'.Beda quod dominus de cisfupradixcnt, x;
ipfidc fe vcrumeffcfacTooftcndcruncquiaeiiciuncextr i
uitatem,nec faluccm mcrcncur, qiuSaiuacorcmpellum c
fu»s finibus.
f Et duxerunt.^etda, Peioresludxidifcipuli.diabolomag
Illc verbo aitMitte te deoifum. Ifti faclo micterc conantur
illorummenteniutacafubico^veiobflupefacbdefcendit, i
adhuc illi s locum penitentie rcfcruac. lit quia nondum v c
rac hora paffioms,ncc elegcrac hoc genus morcis.Quodi )i
tur a paucis & cenccur,voluntatis cft ,quod a populonr
nccur.fcd cranfic maieftatiseft.paucis voluiccrucifigi,vt n
mulcorum efTcc facn leg'tim fcd in auchores crucis inuid c
torqueretur,8<: pnucisatri^erecur proomnibus monturu
Bcda.Dititut, quodcum dominns demambusillorum I*
pfuspermcdiumillorum derupis vcrciccdcfccnderct, \\
lub ipfa rupc latercr,fubico ad adum veftis illius faxumi id (
fubccrfugir,cV adini+acccrx rcfolucum quendam finum ic
dominicum corpus rccipcrccur a crfccir Tante, vcq; cap ta
tis,quanre ipfum corpus rxt mc quantuacis.In quo vfqi;
dic vniucrfa lincamcnca,&. rugx vcft is , qux a tergodoi m
4$ tucrai _
Valdegratus Dco Etifko}#i babctttr ibidcm.
j Ec rcplc.func onncs in fyna.ira . Quiaprxponcbateiig >>
Us quos .:bomiriabar>ti.r ficutcanes.
6 Ec cieccrunc illum cxcra.rd^«<«» dignum morte,vt ilb in
terficcrcnt ,vt patet in litcra.
7 Jpfc autcm traniicns pcr mcdmm.Virtutt diuinirath, f <*
tcrat (ic jc feruarc UUjum quando voltbat.D.-cit autem Beda,quc'd W
dominus de manibusi omm elapfus,de vcrttre montis dejccndcrct 'j
fub rupe fttere velLt,f„bio ad taftum dominicA vcfiis faxttm iUn *b
teif.git,& inftar cerxfoltttum quendam fiuitmejfecitjdfle, concr. f
tcmjn quo dominicum corpus rccipcrclur. In quo ioco omnia Unim
&rugxveUis & veftigia pedum mrupe apparcnt adbuc ficut tct *•
tur qui vtdermt.
I
7 Ipfc autem tranficns ptr mrdium.Kon percutien s illos au
pcllcns.nccaliquo modo fe iiindicans.In hocdocesprx
torcs cuagelii uc non querant uindiftam dc inmriis fct«is »•
m
a
■tf
L
uca:
Cap. IIIL
7H
(i j rant, vcluti diuini fculptoris cxprcffa manu feruantttr,
\ * Titus. Nomdeopermcdium illorum tranfiensibatj
(jod ciucem ftigeret ,led quodccpus eam ad rcin idoneu
, ■ dum adeiTecXepcrac enim lam tum primu Euagelium
g 5/nr.Bed,i.PauIulum amc vexando quicfce,cuinulia eft D
focieras cum nofrra fraudc .
h Q^jd nobis & tibi. Beda. Exrorta confefsio non hec mcri-
tum, fed efi veluci fugiriut fetui , qui pofl mnltu tctnpus vt-
dens dnm fuum, nihilaliud mfide verbenbus dcprecat.Sic
demones ad fe vindt
ikininarc. Veruntame quod hic feciceuidcnti argumen-
t(t,Iudxos nullo
Jdocumincruce * ifc>at# Et defcenditinCapharnaurn duitatem Galita#,.ibj(juc
1 1 nifi ipfeTltro in « docebacillos fabbatis. t Et liupebantindodtrinacms, cjuia
d in poteftarc crat fermo ipfius . Et in fynagoga erat homo ha-
f bcnstdarmonium immundum, & exclamauitvocemagna
i quicommunicatioChtiftiadBclial. N<b » tonncnta,& t bi^iona.
s dicens t Sinc , quid nobis & tibi Ieiu Nazarene ,} Venilli per-
h Vchementer opinoi.
• dercnos, SciotcquiafisfanclusDci. Etincrepai,iti'lum fc-
i fus, dicens : t Obmutefce , & cxi ab illo . Et cum proiccilTet il-
a Nullum meicbrum amputauir.
lumdarmonium in medium ,exiitabillo, nihilque einocuit.
Et fawtus eft pauor in omnibus, & colloquebantur ad inui-
Res digna veibo.
ccm » dicentes : t Quod clt hocverbum,quiainporcftate&
virtute impcrat immundis fpiricibus , & exeunt ? Et diuulga-
batur fama dc illo in omncm locum rcgionis . Surgens autem
Icfusde fynagogaintroiuitindomumSimonis:t^ocrusaute t Sfabo
n rtcm fc cradidif
k
E a Ef defcendit , &c.
0 gla. Necindigna-
fliecomotus, ncc
fcercoifcnfuSjnec
Ijiria violatus,Iu-
fjidcfcrit.fedmc-
Brclemcntix nuc m
2:endo, nunclibc-
tujdo.nunc fanado,
lide plebis corda
Hnoicet.Quod fab
feis ma*ime fanat
^" jlocet,fenon fub
le, fed fupra lege
i cdocct,necfolui-
t lex fl fic rcnoua-
t hominis iamla-
Ikis. , .
| sMatii. Beda. Sabbacis dominica? medicinx opera coe-
rlignificantibi noua creaturam inaperevbivetuscrea-
t aante defimt . In quo ctia fe crcatorem ondit, qui opera
i:ribusmcexic&: profcquitur opus quod lamceperat.lnci
j auccm a minonbus.vt ad maiora perueniat,hberare a de
rmcctiam homines pofiunt.fed in Dei verbo refurre&io-
iTimotcuisimpcrare, folius diuinajelT poteltacs.
c itfiupebant. * Ticus. Quoniam Iudans perfuafum erat,
<inftum nihil prascaucris fan&is pcculiare habere,quo ma
i emde feipfo opimoncm concipiant, comunem prophe-
tummenfuram exccdic . Neque enim diccrecofueuerar,
rcdicicdominus, verum canquamlcgisdominus, multa
< z legis modum exuperabaiu,ediccbac,immundofque fpi
uscum pocefiace Deo digna increpabac.
c Quia m pcte. Beda.Sermo do&ons in potcflate fit cu cun
i quxdocetopcratur. QuienimfadodefTruitquodprx-
< acconcemnicui .Vel fecundumalium euangelirtam,erac
< cens illos ficuc poceftacem habcns,& n .^n iicuc icnb^ qui
< przcepcis legis alios doccbant , fcd lcfus quaii auchor &C
: plecor legis vcl mucabac vcl augcbat.
* hinfynagoga. Beda. Infynagrgacfi homo habens fp:ri-
inimmundum.quiafpiricumfdnttunismifcrac.Incroierac
i imdubolus, vndc Chnfius fpiritualiccr cxicrat.
Myftice. Homo in fynagoga habcns da-monium , pop u-
setr Iuda?orum,qui adco jmprobi.vt negent qucm diabo-
sconritctur.
Etexclamauit. Moraliter. Omnis amaritudo,& ira &c cla-
Cior^mmundifpintusfuroreft.fornicacio^mmundiciajCo-
jpiiccncumala , auancia tcbrisiilcccbrofxcarnis cft.
g Sine
candos dnni venilfe
crcdences, praricncia
lilius cofmcntantur.
i Iifu K^a^jrenc^c.
B >na nacura q Deu
confitecur, maia vpe
racio diabnli , qua;
V> o aducrfacur.
Noca quod nome
Icfu N)Zareni ab e-
uangchfta diaboHis
priinusdixiffc indu-
cicur,quiaeft huius
i[npudcncie,vcircer
homines aligdprius
vfurpeCj&adhomi-
n squatinouumde-t
fcrac, quo errorem
fus pocencia; incu-
tiac. ln Genelieciam
R
t Matth.8.b
Mar.
nominauic.
K Sciote. Pcroperapotuit probarifiliusDei. Sednonne
dixit Apoltolis: Maiora Ucictisi Solutio, per opcra,id eft,n->o
dumoperationis. Afjdicebanc: 1« nominc Jcfu, £ r.Ipledi-
ccbat : Tib< dtxit& cecera.
* Titus. Hoc ideo nequnm fpiricusaicbat , quiaforefpc-
rabat,vt per lftiufmodi adujatons blandimenta aliquod ina-
nis glorix deiidcrium in eius pc c.torecxcicarer,eaque racio-
nectricerec.nc vei fc vel fui ordinis alios incrcp^ret.hac mi-
nimam graciam pio impenfagratia rcpendcns.Afi fraudu-
Iencuspra?doquam confcdabacur pra:dam noneft aflccti-
tus.Dcus.enim non irndecur,nce dolo cuiufpiam capicur.
1 Obmutefcc. Bedi . Quia per fnguam ferpcncinam primo
incrauicmorsinmundum, priushnguaferpencinaoccludi-
tur,nevirusvltrafpargar.Dcindef(xmi!)aquapnmafedu-
ftaeft,acarnalisconcup'fccnciatcbrecft curata.Tercio vir
qui dicta coniugis audiuic, a lepra curatur.
m Et cnm proitcf. Bcda.Ctirandus permitcitur a demonein
medium proijci, vc vii tus paicf.da plurcs ad fajuce inuirec.
Bcda.Marcus air.Ecdrfcerpens cfi fpricus immundus, &:
cxclamans voce magna exijc ab eo . Ec hoc eft qcf Luras aic:
£t cv.m proiecifftt cum in n.edum . Scd u:hil nocuicilia ia^itatio,
rec cum debilicamc , ficuc folenc exirc dgmones quibufdam
membrisamputacis vcl cuulfis. Vndeccia pro cam incegra
rcftauracioneetiam non ciedcntes admirantur.
Beda.Moraliicr.Homb a demonio liberatur,cum animns
abimmundacogitationcpurgatur Fcminaafcbnbuscuta-
tur , cumcaioaconcupiktntixtcruoicrcficnacur.
n Et vntute. Nonvthomincsquim vci bo Dei darmonia
eijciunt,fed ptopna potcftate virtutcs opcracur. xioraliter
o ln rfowww^wonw. DomusPccri,circiiciiioeftciusapofto- f
lacuicommitfa.
NICOLAVS DE LYRA.
Itdefcenditin Capbarnaum . Vtirnpenderetaliis do&rinara
acrani,qua iliideNaz.3retherantindigni.
llflupebanrin doQrinaauf.cjuia inpoteflateeratfermoipftus.
ulicett»iraculafacicndi,vt patet cx fequentibus.
Etinfynago.Hic contequenrcr dcfcnbitur doftrinz Chrifti
nfirmatio per miracula Chiilti.Sicutenim illa quorum cogni-
J fubeft naturali facultati inrelle£lus,c6firmantur etlc vera pcr
(iudtionem ad prima pnncipia,lic veritas illorum qux trafcen-
' nfruturalem facultatem intellcftus , dequibus crat doclnna
Clirifti,
Chrifti, confirmantur per operationem miraculorum,qiiae a fo-
lo Deo poffunt fiei i , & ideocum inducuntur ad confirmario-
nem ahcuius doclrina: oftenditur efle vera,cum Deus teftis c lTc
no polfit alicuius falfitatis, igitur acl hoc inducuntur hic duo mi
raculamfpcciali. Primcm eftdedamoniacocuraco.Sicundum
de focru Petri a febnbus curata , ibi. Surgens autcm deiynagoga.
Tertiomultaponunturingenetali , ibi. Cumcmmfoloccubwffet
omnes quihabtbant infirmos, &c. Er patet fenti-ntia iftarnm par-
tium vfque ad fineni cap.ex diclis Mar.i.vbi ifta pofita iunt co-
dem ordine quo hic & expofita.
NTCO-
MORALITER.
; Et infynagoga. Per hoc autem quod Chnftus increpauit df -
>>nem qui fuam potcftatcm confitebatur & fanclitatem , ci
'mtmm lmponcns, docuit nosfugerclaudcs curpium perfo»
narum,
narum.quiaficutdicitSeneca lib.de virtunbus : Tamturpetibi
fit laudan a turpibus , quam fi laudcns ob turpia.
f 5"ocr«; auttm Simonts,&c. Per quam fignificatur perfona,ira
cundix caiorc , aut concupifcentia; laborans , fuper quam ftans
Icfus iftas pailioues mitigat , & tunc ei dcuote miniftrat.
jtf GIof.ord&NicolaideLyra. yy
& | - • riifl&. Soerus. e(t fvnagoga q* quodamodo matcr cft
A ! . r^foc^niiIix.Hvcfebriciracquiainijid.a-cflibus
laborah I lcfus ftans fupct cj fanat,
quia vh, lis efhiano fokt rccedcrc,
t Kt * e i j. Modo Saluator rogacus, modo non
dcrct, vcru hominc intcHcxir, fcd quia tentand>-> n6 pra
iuit,vfxum cria i>.-i filius e(Iec,dub:cabac. Num
gnoru porcnciam i.mi ccrcior crfectus, filium Dei
tiir. Nonergocii idcocrucifigir, vtfilium Dciignot
ror »t,oftcB»
dcnsfccontra-.
iwUctct. mm quoqne p.iii >-
ncscs. preeibus. fipo-
lium fcfJ »uc-
rc, &: c iqu3
quar iplinon infe m-
tclligunr,vclintc)li-
gcnda darc , vcl pio
pctcntibus ccum no
nr. inoii ci"g«».-u iucuuiutiiiu,ii, vt iii «14111 jvi.iigni.irct, I 1
quia eius morcc fe damnandu no prcuidet. Hoc cnirri my :
riumafcculiseftal
a A'ii «ungrliH» nondicimt rju.vl rogaflcnt.
Simonistencbaturmagnisfebribus , & rogauerunullumpro
| quoiqitot.
1 Mar.;.b
jjVil.iS,d
*Ch«!:u.
ea.Etftans fuperillam t impcrauic fcbri, &diinific illam , &
continuofurgcnsminirtrabatillis. Cumfolautcm f occidif- ,
fct, omnest quihabcbanc infirmos varijs langtjoribus , du-
* l neoiJii.
ccbancillosadcum: At illc fingulis manus imponcns cura-
baceos. t Exibantautemdsmoniaamultisclamantia&di-
B u ,tC^d^7S: i «nri^ quia tu es • filius Dci .. Et increpans non finebat ea lo
git , ab occuttis n.cn
tnunda nie domine .
b Sur^cns . Beda.
Naturalc cft febri-
ot.mtiluis inapien-
te faniutc lalhkere,
cVmolefhrim Cgncu
dinisicncirc. Scdfa-
nicasqua; dominida
cota ii-
t qui,quia fciebantipfum effeChriftum.Fa&a autcm dic,cgref- *
iiis ibat in dcfertum locum , & turbx rcquircbant eum , & vc-
neruntvfqucad ipfum, &dctinebant illum .nedifccdcrecab
cis. Quibusillcaic: Quia&aliisciuitatibusoportctmeeuan-
gclizare rcgnum Dei, quiatidcomiflusfum . Eteratprardi-
cans in fynagogis Galilgeac .
E^ia.«.d
tur impcrio ,
mul rcdic, ik etiam co robore firmat,vt fuis adiutoribus con
tmuo mmiflr.uc futliciar,& iuxta lcges cropologic. membra
qua: feruicrant immnndicix , feruianc iufticiar.
c Cumfol uiucm occidifftt. Beda. Solis occubitus,pafTio Chri-
fti,per quam plurcs fanantur darmoniaci, quam anre viucns
in carne zgrotos fanauerat, quia m carne viucns paucos Iu-
dajorum docuicpoft rcfurrectioncm gencibus apparuic.
C d Tuafiliui Dtf.Bcda.Cum iciunio farigacum diabolus vi-
detec,
fconditu,quiafic.
gnouiifcnc.domni
glorixnuquamcrj.
cifixiffenc.
e lit incrcpms
fincbat . Beda. Ic
prohibet loqui,
dumaliquisaudic}
raprxdicantcm,
quaturcrrantcm.il
probtis cnim ma
fler veris falfa
mifcet, vrfpecic'
ritatis ceftim
fiaudisobtexat.
4< TheophylacTl
Quianoncfrfpecl
fa lausin orcpccf
toris,vel qui
bancimiidiamaci|
dcre Iudxorum
hoc quod abomnibus laudarccur.
* Cbryiuftomus. PcrcipeChnft; hymilitatern.Not
ncbacvtd^moncsimmuiulicum manifcftarenr.Noncn
oportebaccos furnpere Apoftoiiciofficijglonam.nccdt
bac Chrifti myftcrium linguafocda publican.
f Faflj autem die . Myftice . Manifefla luce refurrecTion
credcnnum curmis reqmritur,& \n genciumdcfertolntu-
tus ne abeac retinetur.
MORALITER. 2 Vacla autemdic,&c. Dansinhoc exemplum praedkatt-
I Cum fol atitem , &c. Per hoc lignificauit , quod pafTio fua in bus reuertcndi ad fblitudinem contemplationis poft labor »
qua. iuflitiae fol occidit , futura crat nisdicina omrus fpintualis prxdicationis, & vt grauas Dco agant de profeftu praetento, :
infirmitatis.
Fafta
ie difponant profuturo.
MOR.
***>***
* taillix
CAP. V.
SLTJ^iclum ejl autem.
Jt/Nec tempore ,
nec locotutbaaflu-
dio fanandi cohibe-
tur, vcfpei ■Icumbit,
$c tamen fequitur,
flagnum occurrit,&: .
tutba vrgct , & idco
afccndit iu nauim
Petri .
b Secus Jla. Bcda.
Stagnum,pra:fens fe
culum delignat. Do
xniiui&aacctn iam non in flagno qu afi iam nonin carnc paf-
fibili , fed fccus flagnum , quia m ca carnc m qua paffus cfl,
ftabilitatem pcrpecua* quiccis adijt.
c Genefaretb. A ptopnctateloci, quaflgenera:auram,quia
^^ cnfpantibus.
CAPVT V.
Conucntus turbuam,£dem defignat populoram .
t Atflum eft autem cum turbx irruercntin r
a Q^ii magna frcit in tena- tranfit nd rrare.vt & ibi
taciat, & dominus maris terraijuc apparcat.
eum, vtaudiret vcrbu Dcij &: ipfe ftabat *
a Lcgem.
fecusftagnum Gencfareth.Et viditduas f
Lcgem. A naui inlittuj.
d naues' ftantcs fccus ftagnum, pifcatorcs autem defccnde- 3
Sdauabant rctia. Alccndens autem in vnamnauim 4
f rant
crifpatibus aquisi
fe autzm emi^H
d Vidit duas nsna
Bcda.Dua:nau(
circuncifioiVpnt] :.T
tium, quasvidit,"
in vcroque popi
nouicqui funcciu
quorumcordaafl
clibus icculi ad fut
rxvitx tranquillit
tem, quaiiadlitt
mifericorditer m
doprouehit.
c Tifcatores . Doftores ecclefia: retibus f idei comprehe
fos, & dc profundo ad lumcn clacos,terrx viuencium,qu.
liccori pifccs ingerunt.
f Lauabant relia. Loca rccia plicac, qu i intermiflb prardica
& oaaci
DiuiiTo,
NICOLAVS DE LYRA.
C A p. V.
JlJ./tcJumc/} autemcumturb^&c. Dcfcriptapdicatione Chri*
JTlti & cius confirmationc.hic confcquentcr defcribitur con-
neriioaliquorum ad ipfum. l£t primo def.nbitureorum vocatio.
ad difcipulntum Chrifh. Secundo, corum promotio ad Apofto-
lacum, fcquenM capitulo, ihi. faclum ifi antxm in dicbus iliis. Pri-
ma 111 duas,quia pi imo defcribnur vocatio Petn cum alijs adiun
itis iib:, fecundo.vocatio Matthaei,ibi. Etpojl bacexiuit er vidtt
lcfusTiwlicauum. Circa primum primo dcfcnbitur difcipulorum
vocat.afeu conuedio , fccundo , conucrforum confirmatio, ibi.
EtfaaumcJl, cumefletiii •vnactu.icatiun. Cirtapnmumdicitur
fic:
fic : Fatlum efi autcm cum tur. irrue. in cum. Prx nimia deuotio
audiendi ipfum.
z Et ipfcfiab. Lacus magnus efl per quem tranfiic Iordanis f
uius. Lcquia ibi exrenditur aqua m latitudmc magiu,aliqua
do vocatur ltagnum, aliquando lacus, & aliquando marc fecil
dummodum loquendi Hebraicum,quoomniscongrcgatiun
gna aquarum vocatur mare, fecundum illuti Geucf. i.a.Cony
gationejque aquarum appi llauit Maria.
3 Tifcatores antem defcen.ey la.re. Amouentcs immunditias
retia plicaret.quia nullos pifces ccpcrat, vt patct cx fcquenht
4 jLfcendens autctnm vnamnauim. Vtpopuliplauiumdcclin
ret, & dc naui populu fcdente in lniore conucnicntius doccn
Dui
MORALrTE R.
T Etvidn duas naues &c. Bcda. Dux naucs myftice circunci-
iionem i prarputium fignificant , qua$ vidtt dominus , nam in
vtroquc
vtroque popuro nouit qui funt cius, & ad fururar vitz tranqu
litatcm quali ad littus videndo hoc efl mifencorditer viitani
prouelut.
Duc
77
L
ucx
Cap. V.
7J8
* pf io, quod alios docnk, ipfe implcre fatagic.
^ , %xeratSi. NauisSimonis,primiciuaecclefiacircucirio-
A nj jecuius audoncace docec geces vfquc hodie. Que benc
vr qtiia mulcicudiniscredencium, eratcor vnii&ala vna.
\xc nauis apud Matcham fluftuat , in quo acccndnfpritv-
c,jmecclcfix,qua.
a, rcpidancibus di
fcuiis Chnftus ad a qua:erat Simonis, rogauitcumatcrra reducercpLmllum . Et
hi dormicquando b fedens docebat denauiculaturbas. Vt ceflauitautem loquu
p;us fuis mcricis
fii:us,alien!scurba
tujuadoludaspro
<jjir adhuc cft im-
nittis. Lucasdicic
pilbusreplen,quia
5daemcccle(iere-
fo tt , vbi fructus
c«)erat,vbiperft>
fl, n fidc Chnftus
tilac.vbiperfidia
ptlitoriscefr^vbi
ptettadileclio.
b^gamteum. Bc-
A^tiodprirnoro-
«nauim a cerra
tcici pufillum,fi-
Bgticatvd tempe-
n vtendum vcrbo
ac.irbas,vcneccer
H i cis prccipiacur
matcrrenisinpro
fclafacramencotu
«dant.vteapcni-
ti lon intelhgant. Vel prius in proximis reglonibus genti-
bi praidicandum.Sed dum dicitur Petro: Ducin altum,ad
rc otiores gentes qu bus pofh-a prardicatum eft,perrinec.
c Duc in altum . Ambrofius . Et fi aliis imperatur uc Iaxent
tcijfoli Pctro dtcicur. DxcinaLid eft,in profundum difpu-
taonum, vc quado de xcerna verbi gencracione difll-ncur
q :non uifu fed fola fide aecingitur,uel quando dc uircucc
rcrrcclionis, ueldefpincuiTanCti profluencibus donisin-
fi irurecclefia& armacur.
d Laxate retia . Beda . Rccia func uerboru m complexiones
£ uafiqmdam oracionis finus ic difpucacionum rcccflus,
qquos capiuncnonamitcunt.unde &£rcciaquafirecinen-
fj uncuocaca, qus capcos non perimunc, fed referuanc.
Ticus. De hac pifcium capcura , Cynllus Alcxaudrinus
fi bitin hunc modum. Dominus per munia pifcacona,pi-
i urdifcipulospifcacorcs, vchinc dtfcanc uoluncacem ha-
lcomnipotcnccm ,tum rurfum percaidens hoc miracu-
liuclutipertypum uclimagmcmquempiam, admoniti
oftiqucccrto apud fe ftaruancopeiam quam euangclicc;
«Jrinzretc laxantes mfumpcuri eflenc, fuamercede&
1 3u nequaquam fruftratum iri, uc qui citra ullam contro-
C i fiam gcncium grcges pcr lllud fint collecturi.
i iuHerio^c.Bcda.Niuuerbograti^laxatafuerint inftru-
menca
a Ad Chriftum aloendentcm in jltum. b Quia fcini fcgencilesparjtieraut acci
pere legem.
d dixitadSimoncm: t Duc in altum , & Iaxate rebtia veftra in f
Sicut hamilis.
capturam . E refpondcns Simon dixit illi : t Prxceptor pcr i
ta veterem legem liborantes nullum duximus ad vitam.
e totam no&em iaborantcs nihil cepimus, in verbo autem j
Fifcet funt qui hanc vit.im enauigant.
tuo laxabo rete . «EtcumhocfecifTent, conclufcruntpiicium
Morilitet. Rumpitur qui diuitias Sc paupertates non (ultinet.
( multitudinem copioiam . Rumpcbatur autem retc corurh , ♦
& annuerunt fociis qui erant in alia naui, vt venirent& ad-
a Quia ecclefiain 8e fynagogam, conuertit.
s iuuarcnteos. Et vencrunt &impleueruut ambasnauiculas,
ita vt pcne mergercntur. Quod cum videret Simon pe-
trus , procidit ad genua Icfu , dicens : Exi a mc domi-
h ne , quia homo pcccator fum . Stupor enim circundedc-
rat eum, & omnes qui cum illo erant in captura pifcium
Circundcder.it fiupor.
quam ceperant. Similitcr autemlacobum& Ioanncm filios
mentadifputacionurn,fruftra prxdicaroruocisfutjiaculum D
mittic, quia fldcs populoru non in fapientia vcrbt copofici,
fed diuin^ vocationis munerr proucnit.O uacua pfhmpcio,
O humilitas fru<3uofa.Qui nihil anceceperat.magna in ver
bo concludunt mulcicudine . Rupitur rcce pro molncud ne
pifcium , quia modo
cu ele&is coc repro- B<™i & f» per
bri incrac, qui ipfam ftqwwionem
ecclefiamhcrefibusPS-;^!
icindarjc. Rumpicur tur.
rete,fednonlab!tur
pifcis, quia dominus
fuos feruat, ctiam
incer pet fequecium * Ptxfefte-
fcandala.
f ^Hmpebatur. In ec
clefia circuncifionis •
rumpicur rece,quia
non cot lncranc de
ludans quoc apud
Deu ad vicam crant
preordinaci,Aliaer-
gonauis,ideft,eccle
iia de gecibus fucce-
dic, qu* electos ad
faluce colligit. Qui g
non intrant nifi ru-
pto reti , quado antc
Simonmagus, ance
Ananias 8i Saphira, ».toan.x.c.
ance mulci quos Ioa
nesantithnftos vo-
cat, abieruntrctror-
fum , quam Paulo uel Barnabxcomitajfapoftolacusgentiu.
* Ticus. Quod Simon & qu i cum eo eranc eiufdem pifca
tionisfocios nutu aduocannt, dcfignabac multos effe &
fuifle & olim futuros efle quibus hic pifcandi labor cQ apcw
ftolis communis cflec . Incer quos pnmas facile ccnenc, qui
facrorum cuangcliorum uoluminac onfcripferunc,&: in lu-
cem ediderunc. Secundumhocautem cxtcri paftoresfic
dodores populorumque duces & candidi dogmatum ueri-
tatis interpretes.
g Et imple. Beda. Harc impletio ufq ue in finem feculi cre-
icic. Scd implccaj merguncur , i.in fubmerfione premuncut
noncnpericlicancurficutmefgantur.Mcrgi.n.elthomines
ad prauitatem feculi dc qua elati fuerant redire.Quales etil
Petrus adhuc in infirmitate pofitus hoc loeo demoftrat un-
de fequif . Quod cu -piiiffet 5i.Pe-.Quia carnales in ccclefia fpi-
rituahbus retloribus ui quibus plonaChnfticminec, hono-
re quide exterms deferut,& fpecie ccnus humiliancJfub illis.
Sea cfi moribus no uoce cocradicuc , &: noluc ab illis gubcr-
nari ,quori3 uita &: praniicatio ipforu concraria cft uoluncaci,
h Stupor enim. Excufac Pecrum , non ftudio malitia? fcd ex
humanodefecSkuhoc dixifle. Admirabanturautemdiuina
dona, & quo plus merucrat, hoc prarfumebat mrnus.Ec ca- p
lishumilicas mereturpiamdominiconfolationcm .
@ ti$li.
NICOLAVS DE LYRA.
Dncin a/.Hoc eft ad locutrfaquae magis profundum , qui cft
nuenientior ad pifcandum.
"Prtceptor per totam no. labo. nihilctp. Quamuis diligcittiara
3gi»madhibuimus.
Inmboautem. Id cft, confidcnsin virtuteverbi tui.
K<**ptba.aHtcm,&c.Ex qoopatetduplcx miraculum, quta
info/oiB cepcrant magnara multitudinem pifcium fupra mo-
dum
dum folitum & pollibilcm perviam humanam , fcd ctiamillt
niultitudo tenebatur m rete rupto, ideo fubditur.
5 Qjtod cum uideret Simon , &-c. Propter praedi&a miracula fa-
cla, diccns.
6 Exi a me domine quia bomo,&c. Reputabat enim fc indignum
praefentiatam fan&tx pcrfonz.
7 Stuporemm. Ideft , admiratio roagnapropterfaftaChrifti
infolita.
Et
MORALITER.
1 D»em«/..Ambrofius. Myfticc autem nams Petri fccundum
Imhatum fluftuat , fecundum Lucam replerur pifcibus , vt Sc
Jncipia fluituantis ccclefiar , & poftcrioracxuberantisagno-
1 S.Non turbatur iftaquz Petrum habet,turbatur itla qux lu
«ahabet, in vtraque tamen Pctrus, fedqui fuis roentisfir-
* jeft, turbatur aiienii. Caucamus ergo proditorcm ne per
« o plurimi f iuct uemus.
4 Sxi
6 Exi a me iomine . Per Petrum qui cum fociis per totam no-
Sttm laboransnihil ceperat,& m verbo Chriiticepitmultnudi-
uem pifcium copiofam, & tamen iibi non attribuit tiifi culpam,
dicens . E*v a mc damine , quia bomo peccator fnm . Significatur
przdicator euangelij, qui propnc innitcns virtuti nihil proncit,
fed innttens diuinae virtuti,facit magnum profedtum,tamen non
debet attribucre fibi nifi dcfeAum > & tunc a Deo confortatur
diccnte.
Tipli
Glof ord.& Nicolai de Lyra .
759
a 7
s viti ctfl peccatts turbarum rommot.mo tamen «cc
luucmdjmittedi ccclclufticum munus vt K
Dius v.uaiu.Ncmydcfi^conlcicnnf culpatrc
7*1
Bcda.Non rccedit.fed ad lictus producir A' VH
Oatcm tnbuit Iu qm> fignificaiur, quod Ipjri-
bet
cu
ccr fc i
♦ M*rf>. «,d.
MU cW.i.t»
«il|Hjllb(c.
•Mtth. 8.a.
_ur4._
Zebcdei,qui erantfociiSimonis+EtaitadSimoncn_kfus. *
a Nondum eligitur inapoftolaiumled piidiciiwquod »li,)u:u'Jo liiel.gendus.
a Nolitimcrc.+Exhociamcrishdmincs'capiens.Etlubdu- *
D 3 Qmj idhuc habcni volunutetniedeundi. •
c clisadtcrramnauibus relicSiis omnibusfcquuti; iunteum.
i Ali'« vcniflet in vnam ciuitatem.
d tEtfaiflucftcumcflctinvnaciuitatUj&ccccvirpIenusle- *
f pra.Et videns Iefuin,& procidens in faciem fuam , rogauit
a Bcda.Ambio.Volunuti potelUtcm uibuit.nec quali inciedulus dubitat.ted (uecofiuuioni»
cor.fiiui non ptzlunut. '
S cumdicens.Do'minc,iivispotcsmemundarc. Etexrcndes
■ In hec huruihta».Eeda.NoB quod iine tartu (anate non pofict Sed ut indicet fc non fubieaum
effrlegi. b Inhocpietas. Eo gcnercljnat quo oblecraiui. Sivispo.memun.
i c ln noc maieltatispotcntia. d Qtlia dixu & larta liint. .
, manum,te'tigit cum Iefus, dicens:t Voblo: Mundare.Et con
i AmbiNibil Dirdium intei prxccpium St oput quia in prxtcpto eft opus
necclTcvi letmone iact aret quod corpoie ptxfeiebat.
feftim lcpra difceflic ab lllo . Et ipfe prxccpit illi, vt nemini
a Mittit ad bceidotctproptcr humilitateni,©: nt uidenics credam ei.uel noncreJcntcs incx-
cufabiies fint. b Non debent auiriti iigna pnufquam ueniant ligmricata.
dicerct , icd vade, oftcndc te iaccrdoti, &oflcrpro
a Pto emundatione e&ciebam tonam panis.tuttuies duos,& fcxtaiium olci.
n cmundatioanc tua, ficut prarccpit Moyfcs in teftimo-
k
1
m
♦ M«tii.4. 4
M.-ir, ; . h.
Lilil.S. 3.
Gcn.uh.
fT*rc(e* trw
hi; peri_nn -
tur.
c
u.ciis, vcldc.tliorum
•tciitia iiipcns
. • s iccr fuimi-
dttaggrcdi.
b lx boc t">w. U— -
. Hoc atl ipium
Pctrum ![cc jhtcr
pcninct cm cxponi*
tur qu:d captura ;fl-
gmficct p.fuum .Sed
ti.ut tiinc pcr rcria
pifccs.ftc vcrboali-
quando capict ho-
uuncs , inquoPcuo
cft Typus toc:us cc-
clcfi t,
C t\lflis omnihus .
BKDA. MYSTICE.
fincm fcculi fignifi-
cat , quo ab huius
mundi faloquiChn-
fio. mhaferint , pce«
nkus funt receffun.
d Jn vna ci. Hicduo
aduentus in Caphar
nauimtacur. Primus
incarccrato I.*anne
qtiando fecic conti-
nuc ill.i cria miracula. Sccundus quando dcfccndit dc motc
clcitisapoftobs quandofic iftud miraculum dc lcprofo.
c rirplenus. Amb. I3cd. Qaartofigno cxquoin Capharnau
vtuit iflc funatur . Nam lit ut quartu dicm folcnlluminr.uit,
& claricrcm ct^tciis fccit dicbus, curn illuctfccrcntclcnicn-
ri rnundi, fic &c h jc clarius opus debcc exiftimari.Sccydurh
M jtcbeum,pqfl nouum Tcftamecum in montedatum,h:c
primus a d nnnofanatus mducitur.vt illequi excludcbatur
alcgepirganfedominipoteflateprefumens, non cxlcge
fcd fupra 1 'gcrn clTc gratiam indicarct, qua lcprofi macula,
poffcc ablucrc .
i E prot*. Sciichi;milis&vira:fi*.a:maciilas erubcfccns tStt
confeffi .ntmvereciindianonrcprimcns , feddctecVo vul-
nere tcmediurhquxrens .
g £>u>/;.<j. Jivispo. Amb.Bcd. Sicntindommo potcfratis au-
t\ n is,i"t iniftofidciconfiantiadcclaiatur.
h Tetg t Pioptei hum:litatc,vc nos doceret nullum fperne-
rcpro aliqua eorporis mnc ulationc.Tangit,nondcdignatus
impcwt non ditriftis.adhibf t < ptrrstcftimonium. Volo.di-
i 't,proptei Fotinunijimperacpropcer Arrium,cag!t,propcer
M nichcum.
Bwd.Tecigit non quin finc ta3u fanarc pofTet, fedvtindi-
cet
b Ndii erat
b
nium illis. t Pcramb«labatautcm magis fermodcillo
njnfubic£lumclTelegi,fcddommumlegis oftcijJi . \
qii: non tiinct conragium.
i i:.c confeftiw. Ambro.Super hnnc locum.Vidcs quod -
tari non potcft,quia voluntas D .:' .poccfias eft,
" Bcda. Vbi lcprofus mundatur non cxprimicur Iocus.h
oftendatur
populus alicuius .
uitatis fpccialis , I
omnitim populosfu
fcfnnatos.
Bcda. Typii
profus,gcnushuni
num fignificat ,pl
numlcpra.quod e
tenta manu,idcft, v
boDcihumanamc
tingentc narurani
prifci erroris
tatcmudatur ,vtd
abominabilcs & f
quefirati, i.im
templo rcdd:
plum Dei f
cft.quodefti
faccrdoti offertt. [ l
quodicicur. Tn -
ecrdos in xtc.
cutidnni ordmcm M
Etofil-racpro
dacione,corp
hoftiam viua,
Deoplaccncem.
k Trtct-f
Taceri iubet,ncc taceri poteft.Non quod aliquid v
non pocucnt.fcddatexemplum vt fui in magnis qu
laterc vclint,fed vrprofint alijs, probantur inuiri .
H.lar.Docetnon vulgandanoftra benefici >, fcdp
du,vt non folum a merccde abftineamus pccunia: , fedeti
gratia: . IacVatia vicac.i facu nc lepra poffic ctafire ii i
15 fii.nn imperatur tiictium, quia meliores putab
ma'gis fponunca qnam qui fperatis bencficijs cre.
1 o?^//(icrf/jjctT.Bcd.VtintclIigcrct fatcrdc.snonlej
nc,fed gratia Dei curatum .
*. Chryfoftom.Ec quia vcplurimumhomiiT-s dumi?!
taht Dei func mcmorcs , vc aucem conuakf.unc^
bctantur , mandat vc Deum prx ocuIishabcact^T
riamDeo.
iti Ojfcrpro. Nori foluit legem fcd implec , qti i fect
kgCm gradiens/upra legem fanareeos qtios rcmetJS
noh fanaiierant,vidctur.
n sicut prjcre.Lex Ipintualis eft,ideo videtti:- ficri
tuale mandafffjVr 1k in tcftimonium lrris.fl Deo
impietatislcpra difccdar.
* C H R Y S O S T O M V S. In teftimoniiim
hog cft , ad rcprchcnfioncmcotum,-&adpr^at
4»? qj
. — _ -—
Sanirstis tc dochii.x
NICOLAVS DE LYRA.
1 Etaitad Simoncmlc.Ttjfvmconfolando.
2 Noli.ti.cx hoc.i.di axtero .
3 I.x hoc,CvC. Te» fanam doB»ham trahe»doad vitaw heatam.
yohutn cmm Dei hamopifcato- /t comparatur, quia ficnt hamui non
apit pifcem,mfi uh iph> i .ipiatttr, fic uec ** rvnm Dei. capit bominem
ad vitamsternji/ifiiili iffum rcibum itientcipfius cap- ttttr .
4 Etfubdu.5" monTctrus & olt< cjui erant cum eo.Et Ucet ^indreat
b;c non nomWt ur , tamen intelliglur ibifwffe , fectmdnm quoddicit
lAug.vt habeturexverhis M.u 4.jr Mar.l.D'.CH'>ttamealinui,q>t>d
$i)i non fecuii furrti :t Chri0um,tunc ci totaliter inhxrcndo,ftd caufa
renerentU aliquantulum fecuti funt eum affociado, adpropria tamen
rcuerfuri.Scd pofica vocatifuut,n'6 reuerfuri amplius adpropria . De
qua.
tfua vocationeloquitnr Mathtus & Marcns . jfltj ve*o dicunt qi
ifiavocatio de qua Ir.c laqutu* Lucai*efl eadern rumiila dcq
tur Mattbxus & Marcus , quia vocati funtftmplicinr j
ChriR;,& hoc videtur virius,quia hicdiciiur, reliili omnibui
funteum. Qui m>*du\ loqucndt proprie nnn co> >>rr:ir nifta
Chriflototaiiter.l e quia hic dicitur Trtro a Chr;ff«J-x i
idefl , de cxtero vacabis prsd cationi . Et tali modu l>quenit vtun>u
Mattbnui & Marcu;,quiferniiium alios defcribunt vorationcmitt
finplieiter adbnrcndo Chriflo ohfqve reurrftone adpropria .
5 Et fi.cft. Hic confciuentrr defcribiiur vocacorum confimativ pt
opnamiracul»rum. Et defcribuntur hic duo mitacu'a . Trinuo
tfi de kprofo fatiatojuu) dii de paralytico euratOttbi.JLth&mii c\
in vna dicru .Setentia primx partispalct cx dttlts Mat S.& hlu- 1
txcepto quodfcquitur .
Ipfe
MORALITER.
* 7ioli.time.Ez maior profcchis fibi promittitur, cu dicitur .
J Ex boc ian,<- c.Etf' tlumeP cumin vna cffet,& e.bcda. Tvpi-
cc autcm lepiofus humanum gcnus ianguidum pcccatis de«
fignat
fignar.plenum lcpra.quoniam omncs peccauerunt & eger
gran.i Dci,vt fcilicct.cxtcnta manu.i.vcrbo Dei, humanar
contu.^cntenaturam ,apriftinierroris varietate munder
ttir , &: orferant pro fua emundationc corpora fua hofhar
Pco viuam.
Et
/
V1
L
uca*
curauerim microte adfa-
Ca
p
v.
y6z
jgereucreor.CrTicnimce
icum expencncia,vc atccfteris mih: quocl non fum pra:-
itus iiileeem.htquaiiisdominusimpcndcns remedia
rccncmmi dicere,inftruens nos vicare fuperbia, fama
eius volabat vndiquc inftillas audituicunccorum nn-
m umu
b mt
1#l&cVj:d* . Sa-
n3t fiirius mulcas
Hjlominum co-
bas, Vrcnim
fitarec]udutur,g,afepeanfmapoffinftrmicorp^!'s deftdia D
ad Dcum w?fpiciens,& djuma «^tia inrtouari - .s.pri
ftme conuei facipnis obflaculo rcrai dcmti $ jpe dum c u D. o
iivoracionibusc^lloqeitur.tuib.Tcosiiniri.Mii.nint-T!:-!;^,
aciem mcnns ne Cbriftus vldcatfiniereUidir.Sed n >n cfl ex-
a &rconueniebantturbxmnirx,vtaucJfrent,&:curareritur * ab
b infirmitatibusfuis. Jpfeautemfecedebat in deiertum,& ora- i
c bat. Et fa&um eft mvnadierum, & ipfc iedebat docens: z
is&exte d Et erant Pharifcei fedentes , & legildociores qui vcnerant
ex omni caftello Galihea: & Iudiar.&Ierufalem , & virtus
e dominieratad fanandumeos. t Et ecce viri porrautes inle- t
f cto hominem , qui erat paraly ticus , & quauebant eum infer-
re, &poncre anteeum. Et non inuenientes qua parte illum
IDiuinitatem cogniiam .
g inferrentprarturba,afcenderunt fuprareclurri , & perteo;u-
Ias t fubmiferunt eum cum lecto in medium ante leium.
a Njn paralytici qui fcnfu carebat .
Qudrum ridem vt vidit,dixit : Homoremittuntur tiblpec-
cata tua . Et cocperunt cogitare Scrib.-e & pharifei di-
centes : Quis eft hic qui loquitur blafphemias ? t Quis
potelt dimittere peccata , niii folus Deus ? Vt autenL,
cognouit Icius cogitationcs eorum refpondens dixit ad
•ptu be-
Jfum etia iuflas
||;ct.Sed &.' M ir
nngelico
offjc:o,mox
||rus,cornit prx-
■ ;& difTamare
|jne,icavcnon
■rmanifeftc iu
B.tern introire,
Mnrisin defertis
ftirfie, &conue-
■ipxadcum vn-
h
i
k
1
ira.&c.Quan
-.. theoricam
lofanar,
^HbinfornvK.
H. Sanac vt Deus,orac vc homo In vrbe miracula facit,
■ crco orat.vt & aetiuse &: concemplacitte documeca mo -
Bnc quis pro cura proximi amore D^i , vcl jj amore Dci
$|sficfup?rior,curam dimittat proximi.In defcrtu fece-
rqiii exurgente ftrepfcum vitioru premit,&:quod-
im domino intra fe defertum , quzrit, vt cum lllo
xtuorettimultu ceilincc)per interna defideriaiilenterlo
riu5 Redemptor nofter per diem miracula in vr-
MKibet,&: ad oracionis ftudium in nocte pernoctar,vt
rclis pra?dicacoribus inmnc,quacenus nec adtiuam amo-
1 culationis fundims defer inc , ncc cocemplacionis gau-
■pefationis nimiecaccconccnanc,fed quicci coccmplares
;t,qc!occupaciergaproximos loquctcs profundanc.
: !f*.efl,&c. Hcda.Vbifedcnsdocueric Lucasbrcuiandi
^aipreteriic,fcd Mitcheusincurcacefua.Marcus in Ca-
fciauhoc eum feeVde ceftacur. Scd citncas Chrifti dicicur !
\,in qua erac Nazarech &: C lph.irnau, ad diftinctione
^iiistranfmarin^ Gerafenorum, dequa crasfrecando ve ■
>,ficuc MacchcjHisfcnbic.Vcl ipfaCapharnaii
nsChnfiicft iquamnonnafccndojfed vircutibus illu-
io fuam fecerac.
1 taant. Ambro.Incerc^cerorumremediadebilium^co
is cx omn i parcc doclonbus ha;c paralicici fanacio
<itibitur,vcmagna&: magn^rei fignficaciua^vndeorafie
r,non propccr fuffagium fed propccr dandu cxc-
^HLquod docccur vnufquifquc a;ger pctendc falutis
:ores adhibcicpcr quos vit? noftrg compago rcfoluta
imquenoftrorum clauda velhgia verbi c^lcftisrcme-
tur.
fcr.Allcg.Ideft.erigenccsad fuperiora animum ho-
^Buis extctioris hominis debilitatctorpeiue,quo-
^Badmmiculis,&:accollcre&:humi]!are,fcfacilius
. cur,dominicodignus vidcn alpcclu.Humili
^^Hh rcfpjcic Dcus.
. . Beda. Defidcranc cfferrcfcd curba incerpo-
iica
i --. us in inrlmis.vbi
Cli: b.r rii!iv
rcn ■■anc-dnm fcdtc-
Qurtndomus in .
Chriftusdocctalce
dcdum ^idcftjfacr^
fcripcuf^fublimitas
eff appeccnda,& \?x
D-\ no.h dicqiie
medicanda i qui i in
cuftodiendo iermo
ncsDcicorngicin*
niof viam funn. E.C
patefiwtoredo,id-
e(t,rcferatis fcripui'
ris, cgcr fub ivrctY
quiaad Cbrifti hu-
n-iiiitatemfideipie-
tatedcfccn liair, $£,
adChriftinotitiam
veni:ur.
g Et prr te. Bedta.
Domus fefucegulis
aHco
•fMat 9-a.
E
C
■tectadcf-ribi ur, q..a
fub conccpcibililic-
tebrfi vcfa-nme, Li
adfitdoftor qui refcrec,diuin.a,fpiricua)isgr.nt;evircus inucni
tur.Q_iodc'ulectodep.)nicur.ii;niftc.icab ii >mine adhucin
lfta carne cqnfticuto Chriftum debere cognofci ,
h QHorumfi.ft : da.Mulcum valccfides propna cuiufque,cum
pcr alienam tidcm homo incerius &: cxcerius lic faluktus.
Beda.Ha;ccuracioparalyc]ci fjgmficacfaluacione anima;
fufpiracis ad Dcu de diucurna illccebra carnahs inercue,qux
indigcc bonis doctoribus qui cum fublcuec ; i/. Chrffto offe-
ranc, &:proea intcrccdar.C^tiapcid Marcuquatuor fuiilele
guntur.proptcrquatuoreuangelioru libros, fcu propterqua
tuor virtutes.quib.ad promcrendam fofpitatem mecis frdu-
cia erigitur,qu.r sut.prudetia fortitudo,tcmperantia,iuftitia.
i Homoremit. Tuhomo pcccator,ego Dcusqirpecc.atare-
mitto.qui aliorum meritotibi peccatarelaxo.Q^nergopec-
catisgrauacur.adhibcaccccleuam qu e proeo preccrur.
Quia pro culpa animx euam corpus inflrmabacur, idc*o ft
natinus co.rpus pritr. fanat animam.
K Qnispoteh dimit. Ncmo dimittit peccata nifi Deus,qui per
eos quoquedimittitquibus poteftatem dimittedidedit. Cu
ergoChnftusdimitcat.verc Deus probat' Veru teftimbmu
Deo reddunt,fed perfona Chnfti negandofillurur.Perndia
cnim conficeri poceft,credcre non porcft Icaqjic tcftirribniu
no deeftdiuinicaci, fidcsdeeflf.ilnci.Dcusautemvolensfa!-
uos facere peccacores , &: occulcoru cognitione fe Deti efTtt
dcroonftrac,&: admirationc factoru illis rcfpondes. Q^jid co
gitatis mal i in cordibus vcftns ? Eade maieftate &:pot;ncia
qua cogitationes veflras incueor,poflam hominibus dclict i
clinv.ttere.Ex vobis mtelligice quid patatytfcus cofequacur.
Sed quiafpincualc gratia noncognofciciSjrteccredictsquod
incenus fadtum eft,probc*cur figno viiibili quod non nvnork
conrtcccflepntenciaf,vc in filro hominishcentccognofcatis
porcciam maicftatis,quia poieftpcccara dimitcere vcDeus.
1 Vt autem co.c^c.AmbrofM.ignus ficerdos lcpram vidcbaC
in cordibus Iud.roium,&: pcioresnflcdiciilolcprofocuipuL" Lctif.tj.j,
gato iuffic fe orfc-ricfaccrdoci.Sc d hosfummus faccrdos te-
pudiat,nealios quoquc corumlcpracoutamincc. p .
N f C O I. A V S D E LYRA.
>fe auccm fc.&:c. ^id o[icndcndum,qnod oradicator verbi diui
nepopuli opplaufum,& rarahcrc aliquando fe amultitu-
fattvacetorationi.
Ec
2 Ecfa. H'ic dcfcribitttr dc parafytico curato miracitlum, quor
fuit in Capbarn.vtmtvt babtUtr Mar, 2.Etpatet jcntetia bniutpartit
qttaniu ad curatinneparalitici tx ditlis Mat.p.& qimmu adpr&fenta
tionc dicli paralytici Mar.z. qux omitiuur in Mat.& a Mar.fupphi.
Ec
M O R A L I T E R.
T f- ecce vhi.^c.para. Paraliticus rft pcccator opcribus me-
F°Hs prtuatus,fcd iacct in le£to,quando tcnct cum peccati
Co'i ctudo.Ipfum aute porcantcs.func uifti pi o eo dcpreca-
tcs,
tcs,&rficponunt eum antc Iefum,qui cum refpicitqu prcccs
corum cxaudit . Ec cunc lectu Itium tollit , qii a peccatorum
confucrudinc reccdir,& vadit in donuim fuam,quando ho-
nisaitibusfcftinatad patriam cceleftcm r&:in'populis Deu
magnificac dc tali rnucationc,quantum ctt dcxterae excclfi.
;•; t
76J
Gloftord.&NicoiaideLyra. j6\
& a ln :erra dimit. i l ph.Vidc quod iu rerra d mir-
A tuntirpecc.ira. ^" eniinfiioiofinterrapctcaiwdelctcpof-
lnmus.Poftqu.im vcroaterracolhnnu,non vulobimus con-
ficeri.claudirurcnun lanna.
b T.o: dkofxr. Bedu.Surgcrc , cft animam a carnalibus dc-
fidenisabfl Le
t '-
ctumtollerc,carn
a icrrcn
ilunraic
ttKattoBcre. Domfi
irc,adp.u 'Jumn 05-
difCi ccmnm
&ic«ftodjam,netto-
iu»peccet.Eicceper
tcwifltoncm pa-nx,
(siancaa culpx
iticcf
c £M:f.A:nbrofius.
Spe&ant fiirgcoccai
mcrcduli mirantur
abctmtcBi, fcdiutni
■jcmbato tua operis iuiracula ma-
\nslu.ut.mc.r,quucrc-
dcrenamikredctct»
nontimerent fcddi-
rcnt. Pcrfccla.n.
drfe&io toras micoc
timorcm.
* Chryfoflomus.
Paolacim fcrpunc Ju-
dcj nugnificaits dcfi.
Ronsamcopocant cu
Deucn dBrc,obftal>at
cmmeiscaro/mvca-
roen crac modicum
altimare cum pra>
t\*t j.b- cipuum eflc morta-
ribus.ronucncr.inr enim publicam ao cumficutadcol
&homineinciul knioifi j lird & iplc glocias dc prclc
Chnfti conuocauic omncs.Chntius cciam quodlibccg
rem «.'iioiiiblumdilpucando&pnjftaii
nicacis rcmcdi.t,vcl ctia rcdargucndo emulos, fcd ccia c
dcndononnullos «L
rancium i
nidc nos inficu
quodlibccopus& .
pus poccft nobi
litatcm afforrc,
coo-itatiVmala in cordibtis veftris ? Quid
Ojiod fulut noui.qui diu.ito. b C»jnd rot chm ridVre BOCaftii.
Imu.it reiuuentonemoinBiam.
«u: .i.b.
iSibo..
H Trujo.iu
illos. Quid
a Pi.lo I
cft facili9 dicearc, dimittunt tibi peccata.an dicerc , fiirgc* &
CJuui idem c.t li ius hoininii & Ueus.
ambula?: Yr.u.tcmfciacis, quiafiliusnominis Babctpotc-
ftatcra in tcrradrmittendipcccatn,ait paralytico.Tibidico
. *tV|uodfuifteninionimninn^nititi«,ftprobM|or»niMfi . b Ne thtiftwtt» Mt
*' tli,J1u,.m..«i,.inpc«:id1aIud*ot«n,. I "u" 1'^"
pcriu.n comiutut! ur.de meriw qui uidcram rclict >s bUlf Wfnin llui»;ntc*,ad laud.m con-
iiuur taiit.r maieitaiis. c
fnY^e.tolIetlc&um tuum,& vabdeindomumtuam. Etcon-
fcftiid ooafurgcns coram illis,tiilic Je&um in quo iacebat,&
abiitin domumfuamt magnificans Deum. Et ftupor ap-
prchcnditomncSj&mignificabantDcum.EtrcpIctifunt
timorcdiccntcs.quia vidimus t mirabiliahodicT Etpoft
a Nontamcorporeo qu.im m.feuntis in.iiuii. b l eui nJJittis ueJalTtimpl us, uuwi di
uun euni elcUio aflump(it,& ti. numefe apo tolorum addiait-.
hxccxiit.&ifiditlcruspublicanum nomrncLcuifede ntcm
a retthiaciter l.Kiis inhiantcm. Telos fjxce.ueTOgal. L> Ambro. NongrellU
cotporitfed mentis aftecru. Amodo. c Non lucra.
ad telo'nanim,& ait illi.SequW me. Et rclidis omnibus fur-
a Non leuirate duftuf.fed uirtute operura ?c diuinapoientu iotut oper-ntclc^uitut am
tmvltTT iiumi mcnte.
c Qtarec. Amb
Omnisqucfti
gcou.e tcnax
nonhabec mi
diam. Omnes ci
dcclinauccut
auftcntaccfn mii
filius Dei v;ratia ei
t;elicacq erauicJ*
uociccr^o ad p^x
tcuciam pcccacoi
cuius cibus & pt
c^: ambulacio &1(
nia qua;
icruiunc.
Ambrofws.
Qui domicilio C
itura rccipic intcD
niaximis cxi
tium paicicur dcl
qensfecii1tuscfteum. Etfccitciconuiuium magnu Leuiin t tionibus volup
a BciIj .Vidcrant pnblicmum a pectatu) ad meliora coruciiiim.lovum inueuilVe pjnitcniia-, & JuToUC dci
ob ni ciiam ipli non defpetant tiutem.
domofua.Eteratturbamultapublicanoru & aliorum , qui
a lluplicitcr emnt , mi'a & fe imVos putam cum lim fupcibi.S: illosieos cttn) feUn pcnitcant.
Veluetunt. b Deiciunio j;!oiiantcs. .
cum illis crant difcumbcntes. t Et murmurabant pha- 2
c rifzi&fcribzeorum > diccntesad difcipuioseius, Qua-
re cum publicanis & pcccatoribus manducatis & bibitis?&
a Ideouosdeclino.quiapuiatis vos nonegere. b Qji gratiam non cwa-ran .
f refpondcslcfusdixitad illos.tNoncgent^uiianifuntme-
a Hos iuno oui peniicndodant lomm gratiz. t> Qui lultiti* fui confidunt.
g dieo,fed qui male habcnt. Non cnim venit uocarc iuftos, fcd
fcr-
M.ir.i.c lmm , &: a Dco pro-
jj^.^.c.iui.- ccilillc.
^1"- d Lcu: . Bcda. Idcm
£,CUlQUi& M.ucbcus.
ScdLucasficMaicus
•» t.fjwx.i.ca. proprcr honorcin e-
»iulu uangcliftc noinc vul-
]>c pe.di.i.c. gratumtaccnt . Mac
"-iihul thxus autcm in fcr
* roonis principio,accufaror fui facrus Matclvcu fcu ptvblicanti
uominat.ncquis a falutcdcfpcrcc proimmanitace pccc.ito-
rum , cum ipfc dc pubiicano in apoftolurrijdc ccloneano in
cuangdiftam iit rnutacus.
Bccla.Ambro.KcIiquicpropria.qui rapicbatalicna . Ncc
folum lucra rcliquit vcdigalium.lcd &c penculu conccmnir,
quod potccac vcnirc a pnncipibus fcculi,qui a raciones vedti
galiu mcompolicas rcliqueric.Ecquiam nullo prorfushuius
vitc. rcfpcdum vcl cogitacionem iibi rcfcruanic , dommico-
tum tnrcntorum fidclis diipcnf.itor eflc meruir.
C licda.PcrMatthci cltdioncnv, fidcsgcntium , qu.rprius
rDundanisinhiabat,fcdnGccorpusChnfiiicduladcui.tK ne
lcficiuntjCxpnmicur. Pcr fupcrbiam Pharificorum lnfinua-
turludxorutn ir.uidia^ca: dcgcntiutTu falutetortjuetur.
-j. 'y. ^< CliLvfofiomus.VocatumLcuidoniinushonoiJuit.dum
LatTtoV " cum coconfeiiim cpolatus cft. Hoc cnimci inaioicm pra:-
liabjtiiducuTU.Ncc iolum.cum co difcumbit,;mo cum plu-
nbus.
gredrtur,
qui crcdidic :
bicaffecicus. Scdil-
fus acccditur inu
pcrfidorum fucL j
ptrn.c fpccics p,
guratur. Epulancit c
tnim fidclibu-
regno ccclonun
cumbcntibus, pci •
d;a iciuna torquc ■
tur . Oficditur cti;
quantum interfit
ter cmulos Iegis & gratise.quia qui lcgcfequuntur,_meri:
mc patientur aeterna. C^Lii ver® in intcriorib.verbu rccc{
rmt,alimcnci cclcibs & foncis vbercate recreaci cfurircfc 1
xc non potfuncV idcaqui animo iciunant,murmuiaBCiC
tcs,quatccum pu.&cFiin diaboli,vencnum ferpennsdif 1
dunc. Serpcns primam vocem emilk, diccns Kux,quid <
que Deus dixic.Nolite manducarc cx omni lignorhua
tantur lfii.
f M^dico. Chrifius medicus qui miro mcdicandi gcntw 1
ncratus eftproptcriniquitatesnoftras.Hocmcdicaminc t
pcncis vcncnum cxcludaur. Qui hoc mcdicamcnco vtil '•
lion rcmanet ieiunus .
g Focarc iufias. Bcd.Iuftos vocat cos, qui T>n iufticiam
ranrcs,& fuam \ oknccscofiuucrc,iufiitie Demon funt h
icfti, & dc legc prefumctes gratiarn cuagelii 116 qucrfi
catorcs qui fua mala acccndcces , nec pcrlegcm ic poi.
fu:aripuc;.iucs,Chi.ifiifcgraCia:pc*i;itciidoiubinittLin!:.
NI COL A V S DE L YR A.
I Et pofthxc cxiic. Hic cojcqucicr dcfcribitur- vocalio Matthxi
Cr prbnodejcrihitur ifiu vocatio ,fecuttdo dcfaihitur ti.w inttrantutm
tow/H/jriiy&i.Ecniuiinuiabauc. Scnumia fmms psrtit pattt ex
dtttts Mat.y.h.
z Ilc mtu. llic confcqucntcr defcribitur malignantutm confntatio,
& hct in trilus cafthus.Secuttdus ponitmjLi.At illi dixcrunt.
tiusitiprihcipioftr/Hcmiscapituli . 'Primns cafns cfl',t]ttia VM
murmurahar.t dc iimmunicaiione Chriiti chpcccatorihns in cil
in potUrfUatn murmwationem ChrifUts ofiendit irrationabikm
fattt (x d:ilis Matihxs q. Settvuiui cafus rji , (juod m
hau difiipulos Cbrtili , to quod tion Uiunabat ficut Tb*
M O R A L T T
fihxc cxiit & vidit lc. Scquitur
E R
"f E' rrcitncrmniriimi wmgfum r.tni. Chry f. ifiornus. Chrifius
quodl;ncr;-(nuMc-mcdi|'c\liibJMr,C)L-nonlolf!difnucando»
Cipr^liindoi.uucatjLiiCint.d.a^ckuam ccdar^ucudo^mut.
ios.
los,fcd ctiam comcdcndo nonullos errantium dirigcbat.
de nos inflruenSjijuod quodlibct opus tk tempus potcft
bis vtiliracc affcrrc. i inorfi p.iicicipacionc non 1
uicpiopccr vtilitACcm k'qwenr,cmjnoFC boni midiciqui
fjuicm tangercca morbo Moniibcrarct.
0-
fl
t
L
ucx
Cap. V.
y66
ai Quire difci. Beda . Maithxus dicic ipfos difcipulos hoc
^fllfe. Sed fcicndum, quia vtriquequadierunr.
Jeda.Spiricualicer difcipuli loannis & Pbariifeorum iciu-
riicquiaqui operalegis velcraditioncshominu fcquicur,
V qui ccia vocem Chnfti cancumaurepercipic,abft!nens a
Hiij, ieiuno cordc
r cfcic.Scd o Chri- Pr,fwitlnli;w. . #
iiadlixi ec,reficirur a peccatores in premtcntiarn . At illi dixerunt ad eum : Quarc
qa carneciuscpu- difcipuli Ioannisiciunant frequenter , & t obfecrationes fa-
jjr&fanginnc.Ioa l r ... , .r * . , „ , .,
| vinQ& ficcram clunt > "rmliter & phaniarorum , tut autcm edunt & bibunt ?
Ibibicquiaabfti- J c^uibusipfcait. t Nunquid poteftisfiliostfponii,dumcum
3 cuinullacftpo- d ^is eft fponfus , facere ieiunare ? Venient autemdies, cum
pv * • -i Ab amore nuindi non folurn a citns. In huimlitare trihulntionis.
« ablatus fuerit ab illis fponfus , tunc ieiunabunt m illis diebus.
Quate nondum conueniat apoitolis ieiunium.
Dicebat autcm & fimilitudinem ad illos : t Quia nemocom- *
a Particulam. Ablatam. Ieiunio yitiorum.
f miiTuramavcitimentonouoimmittit invcftimentumvetus,
/ a Quia incipit difp!icere& fi ante placuerit.
alioquin & nduum rumpit, & veteri non t conuenitcorn-
i Ablata. VirxnOH* miueria nonfunt commitienda meatibus nonduia innouatis .
Lcs. Manducaccu f rnuTura a ntfuo , Etnemo mittitvinum nouuminvtrcs vetc- *
Quod fi fit , nec rades mentes hoc parti poflent.Sc lpfa doctrina nihil prodeft,& ipfat mentes poiidere
peccatorum lufiocaninr velprcnmmur.
res: alioquin rumpet vinum nouum vtresSc ipfum effundc-
Noua myftetia inaouati mentibus committantur.
tur, & vrres pcribunt. t Scd vinum nouum in vtres nouos
a Dofinna memoiii traditur & inens non elt iine iruflu.
mittcndum cft, &vtraaque confcruantur. £t nemo bibcns
a Vult cnimpoitea fi!innouatur,quod etiam contigit apoltoli».
uetus ftaftim vult nouum , dicit cnim, vetus t melius cft. j
i aucem qui pec-
cji poteft condo-
ne, cur a pcccacori
b dcclinarec quos
allinoncibus poce-
r.facere mffiores ?
iimac & Chrifius
p caconbus,vt gra-
0 a & poceftacem
ir illijas. .
j b \unqnid enim po.
IkQiiamdiufpo-
c I nobifcum efl &
iiztitiafurnus.ncc
ii nare polfiimus,
r Iu?erc, Cumau-
leiunijnoncongruic. D
i' in vettintfnto. B eda. Veccri vcftimento compar ancur di-
fcipuh,quiadhuc funtvccushomo : Quibusnouuspanus.id
eft, aliqua particula rtpuas vkx non dec immicci. Qiipd fi fit,
cciam ipfa noua vcfiis , id cflf , doctrina nouas vkx quodam-
modo fcindicur,cu-
ius parcicula quxad
t iciunium ciborum
valetimportunetra-t •WcrHati»-
dicur, cuilla doceac nei
gencrale ieiunium ,
•f non a concupifcen- f trulamiatt
tiaciborum, cancuni Ptia1"-
fed ab omni lasticia
cemporalium delc-
ctationum.Oiiusge
neralis iciunij illa t natth.j.b.
pars, qua: ad cihos Mar-*><L
percincc , non dcbec
imperciri hominibus t com.enict.
adhuc veteri confue
rudini dcdicis, quia
& illic vidctur quafi
fciffio fien. Ec ipfi
vccuftati non eonue p
nic , quia cimendum ^
cftneper nimia au-
ffcricacem , ctiam fi-
dcm quam habebanc
amittanc, quia nni>
1 1 proptec peccaca
jl recedic , cunc indicendum eft iciunium, & recipiendus
lus.
i fponfi. BedaSponfus,Chriftus,fponfa,ecclefia.De
bfancto connubioapofloli func creaciper lauacrum re-
ccrationis , vndc M.;rcusfilios nupciarum eos appcllac.
ere& ieiunarenon pofiunc , quamdiu fponfumin
ovidcnt &: fciu.it effc cum fponfa, fed quando tran-
G int nuptia; &c paftlonis & refurre£tion is tempus aducnc-
Ijtunc Mlij fponfi iciunabunc, defidciantesiudicisaductu.
d Femtntautm. Bcda.Quafl dicat. Facluri eftis, vc lugetcs
ic nent,qu!a eflis fpofum occifuri. Hicluclusabfcntix ipo-
fiio wntii poftmorccm fponfi , fed &ante incarnatione il-
li psr totum huius feculi tempus cft cclebratus,qn dcfide
Mnrfincl incarnatjone . Pnft afccnfiunem vero defide-
r t fancli aducntu iudicis . Ncque hic lu&us requieuit nifi
c mdiu cum difcipulis dominus in carnc conuerfatus eft.
TuncieimabnHt, &c. De vtrocjj ieiunio quod cft in cnbu-
lane velgaudio rhdec : Cu ahlacus cric fponfus, cunc crut
i ice orc Sc luft..j,donec per fpiric umfanciu confolacio cri
;tur,quodonopercepto, ieiunium quodficperlxciCiam,
cnouaci :n vica fpiricualem celcbrabunr.Et nic prius agic
lciunioquodpercinccad hiimilicacem cnbulacionis.Illud
; cmquodndgaudium mcntispcrcincc (quando mcnsad
utiidliafufpcnditur, & ideo a cibiscorporeisalienaf) fe-
Mtiius fimilitudinibus figmficat, oftcdcns quod carnali
is^tjb hoc adhuc vcterc fenfum tcahcncibus, hoc gcnus
ieiunij
deberer mifceri acl:9
veccris&nouihomi f fuauiu».
nis. Non cnim pla-
cec fponf) ddcolor
veftis, undc Apoftolus: Exuite veterem hominemcuin
aibbus fiiis , &c indirte no.
g yinum. Vmo intus rcficimur,veftc fofis tcgimur.Veflis
crgo funt bona opera quc, foris agimus,quibus coram homi
nibus luccmus. Vinum, fcruor fi dei, fpei, & charitatis, quo
in confpcctu Dci in nouitate fenfus inrus reformamur.
h ln vir. Beda . Vcteribus et vtribus coparantur , qui nouo
vino.i.fpintualibus prarcepcis faciliusdirupuntur , qua coti-
neant, Eruntaucnoui vcrcs,cu poftafcenlioneacccpco fpi-,
ritu ,defidenoconfolationis eius orandoinnouabuntur.
Alitcr. Ala; nodu innouara?,fed in vctuftate malitiarpcrfc
ueranti , nouoru myftcrioru facramenta non debec comicti
Alitcr.Vetercs vtres funt fcrib^ & phanfari.Nouus panus &
nouu vinum, pccpca euangelij qu.r no pht fuflinerc Iudsi,
ne maior fciflurafiat,cum quibusGalathxpccptalegis tni»
fcebatin vtres veteres vinu nouu.Conueniunt aucapoftoli$
no his q. rraditionibus maiorudeprauari,finceritacepra!ce-
pcorumChriftincquennt cuftodirc,vndefubdicur.£t nemo,
Quia Itici.ris veccris vicx faliuis imbucis.noua: gracia; praxc
pca fordebant quia maiorum traditionibus aecumulati.dul-.
cedincm fpincualium vcrbocum pcrcipere|non valebanc .
i Sed v/.jrragilicas humanas codicioms apcritur cu coi pora
noftta exuuijs dcfunctorum animalium coparantur.S'.'d re-
nouatis vtnbus noua vina conduntur , cu facrameta q acce-
pimus inuiolata feruamus. Hos vcrcs fi pleni funt,gracia fer- F.
uac, fi vacui, cinea &: erugo cofumicfcmper ergo tinc pleni,
" CAP.
N I C O L A V S DE L YR A.
loannis rlifcipuli, fcdChriftus eosexcufabac rationabiiitcr,
P^tttfententia tx rlift.s Matth. y. hoc cxcepto.
ii^Um.crc. < ommifTuraidcmeftquodiunftura: Etdici-
>' a con<juod cft limul, & mitto , tis , quafi iimul qaittere. Illa
• im ouse coniunguntur,fimul mittuntur.
3 Etne.&c.vi. Confuctud.nanc.
j Statm
3 S .itim vult. Id eft, repente.
4 Dicit enim. Quia mag.s fapit fibi propter confuefudinettf bi
bendi ,eoquodconfuetudo eftquzdam narura, fedpaulatim
alfuefadendoadbibendum nouum, tandem efficitur libi fapi-
dum : Et co modo hominibqs conucrfis de nouo ad vitam perfe
ctionis , opera inconfueta funt eis difficilia , fcd paulatim affuc-
facicndo etiiciuntur cis facilia & deleftabiba.
CAP.
MORALITER.
Vl!*xrtdi.&c. Per l'hanfatos,qm diyifl interpretantur.hafre-
"becclefia praecifi (ignificantur,perdifcipulos crgo loanms
leconiunxerunt Phanfacu .fignificantur fimplices chriftia-
"qui cum hxret.cis famil.antatem contrahunt ex ahqua occa-
' u'i& ex hoc aliquando trahuntur ad eorum mala.
7 \unriuid , & r . Quati dicat.Non.propter quod apud proba-
'imosAcgyptimonachos ftatuturafuit, vtnullus iciunareta
f chatc vfquc ad Afcenlionem profter gaudiura refurrettio-
nis Chrifti , quo rcmporc frequcntcr clifcipulis apparuit & cum
cis comedit , vt dicitur in Col latipnibus patrum Collatione pri-
roa Theonis abbatis.
i iluia uemo. Per iftas fimilitudines figpificatur, quod doftri-
na no.teftam. non conueniebat acliue nifi hominibus renouatis
per donum fpirituffancti . Tunc enim data fuit eis intelhgentia
perfeffta fcnpturarum , & loquentia omninm linguarum.
t Etnemo, &c. Sicimbuti lcgalibusobferuantiisnolebanteas
dmriroTCjVt habctur Aclu.l J.
MORA-
767
Glof.ord&Nicolai de Lyra.
3
CAP, VI
*C ~/f*"m e/l autcm i» fabbato fectmdo primo,Reda . Dicirquod
JF fabbari lirer.i folui c(rperar,deuccron,proceron,idcft,fc
cunJt^p,irrumfnbbatumvoc.it,perhocinniicns obferuaria
: $ fabbati cci rmiram,8e naturahs fabbaci libcrcace ( quc
vfiucodMoyfi rcpo
7«
traiicero.mortificahant vetercm hormnem cnm aftibu uj
a terrcna inccntioncexcrahcndp.cxcmpla opcru pi
ariftaru inccgumcncarcmouen U>,& gr.ina mund t i •
pnedtcanrium membris ecclcfie iucorponndo. Apud
difcipuli pt^grcdicutcs domjnum hoc egiflc referunni
♦ Mn iu-
Uccou.dn' f
ra cctcrorum dtctum
fimibscrat rcflitucn-
da ) qua crcdentcs
pcr grattam fcptitor-
rn«s fpiritus a malil
opcribus vacant.Sab-
batum crgo gratiar,
«."«hfcijW» ad dtftinttioncm lc-
galisfabbati , fccun-
do primum dicitur,
ldclt.pnmumfecun-
do prcjacum • id cfl,
lupcrius, «cdignius
infcriori lrgali . Vcl
ordinctcpons , quia
& antc lcgcm boc
fabbatum a patnbus
ica agcbatur , ficut
nunc agitur a nobis.
Ycl fccundoprimum
dici potcfl, vcvnum
idcmque noui tcfta-
menti fabbatum , &c
* fccundum fic, quia
poft lcgalc a nobis
obfcruarur , & primu
quiaancc dccreca lc-
gisa iuftis obfcrua,-
tmucanciquis
t j .Rc.it-b
f Mn.i ia<
T clunilct
•ctiaro
Jccclf.4.
C A P. VI
Vnl diftio eft vel dur fiint dirtionei.
t A&um cft autcm in Sabbaco fccundo pri- i
mt> , cum traniiret per fata, vellebat difci-
puliciusfpicas, & manducabantcofrican-
tcs manibus . Quidam autem Pharifeorum
Secunduiu ^iccepom legis.
diccbantillis.Quidfacitisquod nonlicettiniabbaris ? Et
p rcfpondens Iefus ad eos dixit t Nec hoc lcgiftisquodfccit -j.
f DauidjCiim t efuriret ipfe , & qui cum co erant , quomodo
f intrauitindomuDci,&panespropofitionisfumpfit , &ma-
1 ducauit, & dcdit his qui cu iplo erant.quos no liccbat maJu
a Prxc:t non fubcil uctei, obfciu ancfz & idco non peccat tjui lecundum ciut obfciuationem
otfciujf.
care nifi tantum faccrdotibus?Et diccbat illis. Qu la dns eft fl-
Sedi.Sabbatit maximc ciuatfc docrt.nonfolumpioptct inlinuandum Ipuitmlc labbiium, lcd
ciiam pioptei celebiioiem ronucntum.
lius hominis ctiam fabbatiFa&u eft autem 6V in a!io fabbato
Vtintraretin fynagogam,&doceret.tErat ibi homo,&ma^ '
i nuseiusdextcra erat anda , Obferuabant autcm fcriba:
iicceffccftjVtd
ris fcrmo
uc fic ror aud;
griru fuj .
tuciomv illuftrct
hoc pucant I
f'bbato non lic
Chriftus
gratix' mi
gnac cffcociimi
opus gratia: , an
doctorcslcgisn,
legcm.
d Dic • bant II.
Alii dicunc
m.r.o h
iccta . Si-dadiifi
& ipfidomino, I
fcipulis l
ob;ici ,
obiccrum fit ',
lum rnaximc
cic.
e /'/ fah
ta figmfi
uo:ji s . Vclq
hoc feculo a^
a vacantibus
Sccundoprimo.^d litcram, inakero fabbacoquod pofti]-
Iud fuicprimitusfecudum,vcl quodoccurnc pnus,poft fecu-
dum,ab eo quo prxccdentia funr dicta vel fatca.
* Titns. Qijod de Subbato primo f^cundo euangelifta hoc
]ococommemorat,i!lud &iVcttis Ilidorus pelufioces ica expo
ruc.Dic!Cur,inquic,SabbJtum primo f.-cundum,quia feciidu
erac folcnnitaris Pafchx.primum aucem azymoru.Ncq; mi-
rcnsfccudum dicmS;.hbatum appdlqn. Iidcis.n tocum paf
chalis cclcbritaris rcmpus . Sabbatu appcllare legicimu erac.
Quare alicubi feftum hoc fabbar.um fubbatorum appellatur.
* Theophylaclus . Dicit autem in fabbato fecundo primo,
quialudcLomncr. feftiuitatem fabbatumnnncupabant, rc-
quicsenimdic.tLrfabbatum . MultoCicsergocontingebac
inparafceuefeftiuitas, &vocabantparafctucm fabbatumjfe
ptcr fcftium , dcinde principale faboatum fecundum pi imu
diccbanr,quafi fecundu exiftens a pcedentis dici feftiuitate.
b TcT/afa.Mvftice.Ager mundus.Agri fcges.humanigene
risfccunditas.Spicx/tuttusccclcfie, quibus facurancur apo-
ftoli noftrofcalcnres profeftu.
C ftUebantdK&c. Nou habcnces difcipuli fparium mandu-
candi proptcr importuniracem curbarnm eluricbanc vc ho-
Hiines, fcd vcllentcs fpicas lncdiam confol.inCur,quod cft m-
dicium auftcrioris vitt^non pr^paraia-. <-fcas, fcd cibos fimpli
ccs quairere . Ec nora quod apoff ob literam fabaaci iam de-
flruuncadueri s Hebionitas , o'iialios apoflolos rccipiunr,
Paujum qualilegis.tranfgrcfTi £m rcpudiant.
Pcda.Mylucc DjfcipulicfiPienccsfalutcmhQminumtran
feunipcrfata,ideft, pcricg'oncsqua;alba: funtad meffem.
Spicasconfncam:,quiai' tin c< 'pi;s Chriftivolunc
• ' traiicere
ftitionibus
Vel quein futuro agentur , quando in perpecua folkiir
manducabimusbon.i cerra:.
f ^ec huc kgi.&c.Ecd. Quomododominoad cr"
citur,quod in feruo pro crim»n? non ccnecur ? Vc
faccrdo$,& idco dpminus fjbbaci euuifarum fabbato ff >.\
noxa non cenccurJ
g DauidcHmy&c.h:dx Si Dauid , & Achiinclechexci rn
nefamis mandacuui Iegis tranfgredicnccsnon rcpietuiu
tnr,cur eandem in ap >i*olis famem non probacis?
Allc.Dauidquicum fociisfugit afacic,Saul,fignit:
ftum,quicumdifcipuhslatetpnncipem mudi, D^uidi
uatorlcgis panes confecratos manducat,&dac ill
i!!o funr,fignificans faccrdctal<m cbunir.C .ftim
rum populorum,fiue quia omnes filii ecclcfic !
vncfli fbirirnfapcco vtfeipfos orfe r.mt.
* Chnfoft. Atterdeqnodqua-:1 .. m quedommofijc
mo pro fcru^s , id cft ,difcipn) s.icruo- itucicin mcd
cec Damd ,& faccrd tts.qjando veroptofe,mrro
trc ficut ibi.Tater nteus vjnr. mod » c raiuf & cg* op'rot.
h lntrauitin dimum Dei.Ma^nA hofpicalitaris gnt
tomortispericulo,non d^chnct hcfpuemanimi
tis.Et fic nos debcmus alicna pericula in nos tr.insfcrre ic
&verum Dauid hufpx nmencisnecpropericuiomotiv
ri excludunr f icerdo es .
i Homo. Bc"d.Mvft.H6ifTchumanfigenu,--fii"'»ncarin ci
dicaceboni opcnsarefactuin,pro manu m pnmo t
hgnu extcnf.»,quam fanat manus innrcens in^ruceex nl
Et benc manus in fynagoga erar arida , quia vbi maius nr
Ycic"ntiar,ibi maioti tranfgrcfforfubiacctculpz.
K 0^/fr«<j.Bcd.Q.uiadcffruciione fabbati,quam in difua
0
NJCOLaVS Dt LYRA. induplutcafafccunduspomturib!.
CAP. VI' I Fa&um eft . Srntentiaantrmiflarumduarumpartiuf^
' Aclum ctt.Hk ponitur tertins cafui,qma Scribx et Tharifei ar- ditlis Matt.l2.vbi ifliduocafus ponuntur eodem ordine quo I
guebant Chriflum et difcipufos eius dt yiolationc fabbati , Cf^koc ponuntur eodem modo}excepto qnod fequitur.
in
M o K A L 1 T E R.
i Fa8umffl*utem.?cr(picasconncnientcr intelligi pcflunc
figurcvc.tcflxont:ncnces fub vclaminchceregrana fpiritua
lia noui,vt fub preaepco carnahs circuucifionis,munditia cir
cuncifionis mental-s.Sic crgo fpicasvellcrecft litcrahoccidc
rcm rollcc,*<: fpu.iL m fenfim rctinere-Qtrod fcccruncapo-
ftoJi^aliiOjUc difcipuli,ac fic manducabant;,incorporando cre^
dentcs
dcnces ecclcfiar myftic o corpon.
- f ^ec hoc /f.Mo'ralicas auccm huius ponitJ i . Rcf
•f Faffum efl auiem in alio fab.Mznus aridaadopc rn
inualida.ergo pcr homincmmanumaridamh.ibci
ficacur piger,& ociofus,fed cum ad verbum Chrfti I
dio vittuusjtnanus eius fanatur,&: m borus opcnbus c:(rc(
;ur.
td
I
9
Lu
cx
uebantprob.>b:]i magiftri excufauirexemplo.nuncipsu
^ /fcruandomagiurum, calumniari volunt.vtfi noncurct
2idc!iratis,vclimbecil!itaris,ricuret,tr5fgreffionisarguat.
j /«rnr^yvo/.Bcda.Pisucnicrscalumniam.quam fibipa
j,ant arguit cos.qui prsccpta legis male intcrpretando, ct
bonis operibus
Cap. VI.
780
/ibaio feriandum
Jimabant,cum lcx
fcruiliopere, ideft,
sabftincreprx
B 2'iatinfabbato. ln
iO fignrficatur in
Itima quictc il-
[,, quiinfexserati-
bhuiusfeculibo-
jrccetunt , non a
Irjis, fed a malis
[> jjiashabituros.
I ^iaimam faltiam.
Ida. Corpuscura-
Ctjusdcanimsfaiua
fet|ncinterrogat,qa
j mitacula ,ppter
a mx falutem fa-
tbat.&ipfafanatio
1 nus falutem cni-
•1; lignificabat.Vcl
iminc animae to-
ii homofignifica*
annunciandam.Sic & Moyfcs folus legem fpiritualitcr intel D
ligens.montisverticcminquoDeuseratafcendit.
Moraliter.Qui Deum orando qucrit ad ftiperiora pro<*re
diturverticcmcuriaefnblimisafccndir. Oraratuem,domi-
nus.non profe quafi impotens, fcd pro mc, facur ciemens.
v"dc (latim fubdi-
& Pharifsei, fi in fabbato curarcr, vt inucnirent, vndc accu-
Deminus nouit cognatione» liominum, quoniam vanx funt.
farent eum.lpfe vcro fci»:bat cogirationeseorum,& ait ho-
miniqui habebat manum aridam.Surgc,& (ta in medium .
a Etfurgensilctit. Aitautxm ad ilios Iefus. lnterrogovos,ii
Exponit. Idefthomlnem curare.
b licettfabbatobenctiacere, anmale, animamfaluamfa-
a Idcft a perditionc fjiuam non facere. b Quaii iratus illis i>Linutefcemil-us.
c ccre, antpe*rdere? Hrcircunipeclisomnibusdixithomini.
a Ad pauperem.ut pi oximum iuues.uidux urxlidium feras,extende ad Denm pro pcccatis
cuisor.ndo. b Quxciimuiearueiat.luccisbon-irum pc.um faluMrlbusvr gatur.
c QuialtaumDei Iui4>crium fequ.t.ir iuiuculum.
d Ext&ide manum tuam. Et ebxtendic,Sc relticuta eit manus
Ideft inuid.a.
c cius. t Ipfiautcrnreplctifunttin{]pientia,&colloqueban-
Qupmodo eum perdercift.
tllr. F.t di dirs fa.efsct .
omnes qui eius ma-
giftcrio difcunt itcr
regni.
■J< Titus. Per haec
Euangelifta, vrpla-
cet Cyrillo , voluit f\
oflcdcreChriftum,,ASere
omnia quae faciebat .
ad communemvti-
litatem corum, qui"
in i.lum crcditnri
erant,fecifle.Vo!uit
perharcmrfum fpi-
rinlts virae formam TAmcnua
feipfum proponcrc,
tur 2dinuicem,c]uidn;amfacerentdeIefu.1Far5tucftnurerrL. 4 ^"9»?
FoimJ prifciibtur.ijuam debeas xmnliii.
f in illis diebus,exijr in monce orare,cV era^tpeinoCtas in oro
Kouicculi.
S ne dei.Et cu dies facfb efTet, vocauit difcipulos fuost & clegit
a Vc quadratuu» orbein 5de triniutisiniignirenr.
dtfodecim ex ipfis cjuos,& apoitolos.noiauit.Simonecjuem
Lt
5
h
a S.ilicet ?ocauit.
[cognominauit petru,e°t Andreamfratrem eiusjacobu, & 7
pcrde. BEDA.
;)ncft autor mali
Jus.fed quosnon
luatjpcrdcrcdicliur .
•j Aug.PoteU moueti quacftio.quomodo Marthxus dixe
r quod ipfi intcrrogaucrunt domtnum,(i licer (abbato cu-
i| c,cum Lucas hic tlios potius a domino interrogatos eflc
ihibcat. ltaquc intelligcndumcit,quod illi prius intcrro-
:tuim,dcindcvidcpscog:tationeseorum,aditu
.ricntium.confluuir in mcdio eum quemfuc
r!i!Hs,&intcrrogauit quxMarcus,&Lucascumin-
ummcmor.uit.
ttf.neda.Infrucluofa: drbilitas animxnullo mclius
■inecutatur, quamcitcmoiynarum Li.gitatc, vndcdici-
B.Nonfitmanusti)a adaccipiendum porrecia.&addan-
4 1) collctta.Quia fruflra pro pcccatis rogaturus manus ad
Ium cxtcnda, qui has ad pau, cttsi {. ro potTe non ex-
t dit.
c w >.Quia fololiuorc pcrmori funt,non cnim.in cu!pa
|:,vcl hominis manum extcndcrc, vcl Lcfum latiare. Ma-'
jiinfipictia erat de nccc cius traciaic caius t cnciicijs plu-
iiumindigcbant.
»1 monienorarr.Monsin quoap'oftoloscligit,& do-
«.altitudincm fignific.it njflitix , qu;a. inititucndi erant, &
, dicaturi nein inhmis remancant, le.xl ad fuperna crigan-
i jSic&lex in montc data luir. Apo flolos prxcmincntius
: lucit, vt a montc prius montes fuiupiaot paoem popuio^
; annunciandam.
adorat6rcs cenfen- r*q-7-c. ple-
difunt,^tefaccre..ri,n:'lue
Voluittridem exem
plo fuodocerc prc-
CCS.fccrCttljhoCCft, tMar.io.»
nemincquoad eius hlat-*'c
fieri poteft , t-crncn-
tc, vcl obieruaiuc ,
tranfmirri dcbere ..
Qni ergo filubrirer
prccari cupiunt, fanttas.purafque, &abomniambitionc
aliciMsmanusad Deumfublcucnrcumqncin tnodiim fcfe
componantoportct, quafrdiuinani maieflatem cor.im afli
ftereconfpicianf,dcbcntad iixcmcntemab omni tumi.iltu,
mundanaquccura» c\cogitationcfeuocaredebent xquc
non remifio, nec ignaue, hoc efl, cum quodam ment is r$-
dio,& animi inconflantia illud ipfum facercfed conrtanter
& ftudiofe Dcbentpoflrcmoopusjli quodforfan prsmani ,
bus cfl,in fccundishaberc, ncquc iruiaii, aut frangi, fi non
ftatim audiantur,audiuimusenimdommumnoflrum,non
quouismodo, hoccft, obitcr orafle, fcdinorationeDei
pernoctafie. F f
g Difripuldii Dcquibusclcgit ii. quosApoftolos, ideft
fuo loco mifibs nominauir, vndc. S:ci:'m:jnweparr¥ , & e^o Ioan.t».B
miirofis. ln monicm afccndcns ad (c vocar, elegitquos
vult,quianoniI!oiumertfludi;,fcd diuina;grat;a;,vt inapo Ibi(JeJllIf<c
ftolatum vocarcntur, vndc. ~i<.» >ns im de^us , fcd ego
ci y; voi. "Nonfapicntes, nondjuites, non nobilcselegit,nc
duxiilc pto ).ri!dentiu,ncrcdctnitic diuiujs.ne potentiaeno?
biiitathquc auctoritatc aliquos ad gratiam ttaxiflc vide-
tctur.
h Cogvortvi :wir.Non modo primum,fed longepriuscum
ab Andrca adduCtusdicitur.Tu vocaberis Ccphas qnod in '
tCtpreutui i ctrus.ied volcns Lucas .noniina ii-apofloloru
^ rominaic,
NlLOI.AVS D J;. V. Y R.-A.
"W/"'f7"?.Hocautcmfccit<"hri(lu!,vrmiracuIum
fcteuidentius , & manilcftius aigucretur-caccitas mali-
f»wor rrp.Vr/ fn- infw-. Idc.hVrrationabili iracundia,
rafcisdcbcrcnt tflc r ratiUcbcnefictodiuino.
^HfKii- ficen.ht de lcfu. Jame-
•'» irsdabantdc morte ipfius,fed Chriflus noluii mori an
'rcn pwpisrfinitum a patre,vt implcrcnturfcripturaepro-
Jctatutn dc lyncminiola ciusmorMf,
' f*8m(i'i atttn trilfs. rofitr.amdcfcripta cft uocatio
|iiiumadChriftidircipuJatum,hiccordcquenterdcfcribt
1 ptomouoaliqucrum. cxillisadapoftolatuns&primo
dcfciibitur
dclciibiturdid1!;; promotio.tccundo promotoru inftrudio,
ibi-Pr aefctndern lefu dr mvnte.Cirtt primum dicitur Fatlti csl.
pcr hoc oflcndit Chriftus,quod promotioni aliquorum ad
ftarnmcitniratisincccii (ia Deidcbent orationes deuotx
pra.'iritti,idco fubditur.
<; Et.digitduodicw . QtubusCucccdunt epifcopiinecclefia
Dci.
6 S/mrKrwijcfmrf.Ante conuerfione.r. voeatuseftSimon,
fed pofita mutatueftnomencius. Etexhocinolcuitcon-
fuctudc,quodquandoaliquiscreaturinPapam.mutar no
n encius. 7 /rco/Kw.i.filium Alphei.Etiftevocatuscfl Ii
ccbus iifius & fiatcrdcmini,quiacra:ci valdefimilisin fa
cic,& in lincamcntis corpotis.
lud itn
M O R. A L I T E R.
I Fitl»m rfl autrw i • T<"< itirhut . Chtiftu* apoftoloseledu-
* otauitprolixc,vndcfubdaut. »
Et
f Etiraiftrroclitnsin oratr. > elei. pcrhocoftcndcnsquod
epifcopi qui fnnrfucceflbrcsapofiolorum non funtcligcn-
di pcr indui5ti6ncs;& per falfaspromiflloncs.fedpcr dcuo
tasotationts.
Tom.5.
'B
7&i
Glof.ord.&NicoIaidcLyra. ;S
/S o^minare (cum neccfle hahcrct Pctrumdicere.brci ncr vo-
*£ niodnonanteavocarctur.fcditadoniiniisco
A . ,\ t non cafuTaAum putctur, fcd ex coromuta.
cramcntmn perrse iu icntibuscommcndaretur,
a littrlnn* Matih;vuscomparik.oTliomednordinecau
frhum hiausfcfu/» „,
a Ioancm,rhilippiim&Bartholomxum,Mattha:um,cx: lho
mam.Iacobum Alpheiot Simoncm,quivocatur Zelotcs,iu
b dam Iacobi,oc Iudam Scarioth,qui fuit proditor-1 £ t defce-
dens cum illis dc montcftetic in loco campeftri,& turba di-
fcipulorum cius,& multitudo copiofa plebis abomni luctea
c & Icrufalem,& mantima,& Tyri, & Sidonis qui vcncrant ,
d vtaudirenteum.&fanarentur alaguoribusfuis. Etquive-
xabantur a Ipiritibus immandis curabantur . Etomnis tur-
c ba quarrebat eum tangerc, quia virtus dcillocxibat,
& fanabat omnes . Et ipfc clcuatis oculis in difcipu-
* Hi a peecno abftinenr, irculum calcanr . illecebxoij nonquauunt. Spitiiu.
fuos diccbat. Beati pauperes, quia veftrum cft re-
ron ', uni cxtcris
Etugcufti prjela-
tui tir.
b ! t:tfiordent,&t.
Elcfturusapoftolos
dominusinroonta-
.:bijt,turbasdo-
ctuus ad capeftria
adturbam Sidicimusvnum fuifie.it.i in.elligendi
afecndit inmon«cm,& portal quantuiumdclccndit,i
fcut u.moncro,\bi cratplani
c hmr Tangit Chrifturn qui lV.:lirercrcdit i;-
Tangitur a Chrifto qui iirma-U' in illo. Qni (ic ranjj
guur, (pitimsij
virtutc lanatur.
f Etipfeelt
lifin dijcioul
Etligencrali
nibusloquiru ,•
cialitcrindil
i f
1
os
1> rcdit, quia non nifi
ihumiliturbc Cliri
ftuvidcrc lutnci ir,
& raro muenirur
quod vcl turba do-
minum ad alrtora
fcquatur.vclquifpia
debilisin montecu-
q rctur,fcdcxtincTafc
brclibidinfi,&fuc-
cenfa luccfcientix.pcdctcntim quifo; iubijt culme virtutu .
c Aitritma. Non a proximo man Gahlci, ga hoc non mi-
raculi Ioco ponut.fed a mari magno cognom.natur.in quo
ctTvrus.&Sidoncomprehendipotcrant.Sedqataiuntciui
tatcs Gcntium.confultc nominatim ponuntur.vt quanta fit
virtus Chnfti intimetur.quae etiam exteras ciuitatcs excitat.
d ytaudirentSi dicamus duos efle ierriones,afcedit ir imo
tcm,& habuitibidifcipulos,& poftdefccndir.&rccitiftutn
oculosleuat, vtpj
inrcnta c
verbum Dd
piunt. lutius
intimi lunicn a.
pianr, quibuso
montc : .
r, r» vr rr.
rct in :
ompo
gir,vtaodira
ad
U.
g Beati par.perrs,&c. Qui nondumconfumm
ccmconfccndcrepoiTunr, gcncralis inttrirn
funtbeatitudincpcrfouendi vtpaulatini adm
fi.dumdominoinplanicicftancclibcnrer. au
huncquandoqucinrnontcmfcdcntcmloblimiccT
Namquorumcordib. adhucedomandisinfi(tit,rn
ftans affatur.QuosIongo ftudio cxercitatos, & iara
inucnir,his qualiquictusrefidcns myfticaintin
icirur .
' NICOLAVS DE LYB.A.
i /«<ii«J<»ft)W.ldeft,fratremIacobi.
I St defcendcns. Hic confcquenter poft electionem apofto-
iorumponiturinftruaiodeoperibuspcrfcaionis,quiapro
moti ad graduni maiorcm debent habcrc maiorem cogm
tioncm.licct autem fcrmo Chrifti fequens fadus fuerir ma-
cnx multitudini , tamcn Chriftus fermoncm iuuro ad apo-
Holos principaliter dirigcbat.Dubitarur tamen hic.vtru iftc
fcrmo fuerit idcm cum illo qui a Matthaeo defciibnur 5.C.
Et dicunt aliqui quod fi c . Tum quia hic,& ibi eodem mo-
doincipiturucumdicitur.B(f4ri>^frfj,6-f.& codcm modo
%ettain2taT,cumdicinv.0misrmaudafern.at.esme«iJ&fitat1
r^fusfil.inlmiHtea.ScMu.7Mimc.lKmqaiiAUqaxpona
turhicfereibiponuntur.AK|sautcmvidcturoppoiitum.tu
quia hic dicitur.fir dzfcendens /c/wr.Mat.5 .a.dicuur. frideta h-
Jm turb*s,*<:cnit :• monle w.Item hic dicutir. Stetil m loco cam-
peflri.&iMzattai dicitur.Ef cumfedifl t ir.r^runtadeumdi-
fc.puli ei-sE: aperiensos juim doccba' to;,#..Etiudeoifiefermo
& iile vidrr-ur diffcrre quantum ad locuro, qais iftc d rmo
Viicturcifcfaauiinterraplana.&campcftri. Afiusai.um
Jn montc. Item quantumad facicndimodum. quia «fte vi-
dcturc(fc faflus a Chrifto ftando, aliusautcm fedcr.do. lte
quia multa in illo ponuntur qu<e hic omittuntu' ,vr parer in
tucnti.Qui vult tcncrc primam opinioncm.poteft dic erc ad
ifta qux vidcntur contrarian. Diccndo.quod Chriftus pri-
mo aiccndit cacumcn montis ad eKgcndum apoftolos , &
ibidocuireos dcaliquibasfedcndoftcunuum quod dicit
Matthoeus, fcd poftea dcfcendit ad aliquam partcmmontis
planiorcm.qua: hicdicitur campeftris.vtibi couUcnicnrius
doccrct m ult itn dinem, & hoc ftando, fecundum quod hic
dicitur.Qd aut df ,q> hic multa omittuntur q in alio ponun-
tur,non obftat.quia Euangeliftx non fcmper vniformiter rc
fcrut idcm fadum Chrifti.vcl diftu,& y vnus omirrit alius
fupplet, vt fic conueniant, & cum hoc i pccialia, & fingula-
ria dicant.Qui autcm vult tenere fecundam opinioncm,po-
tcft diccrca d primum altcrius opinionis Non eflc inconuc-
nicns.quod duo fermoncs a Chrifto facli diucrfis temporib,
eodeni modoincipiant,& tcrmincntur,& eandcm matena
faltcm pro magna parte contineant.Hisprxmiflis procede
ducftaddiuifionem,quiaprimodefcribiturinftruclioChri
fti dircfta principalitcr apoftolis, fecudo.communiter fada
tui bis cap. 8. Adhuc primo ponitur dicta inftrudtio, fecudo,
cjus
M (3 iv~' A E l^ T^ E K. 4 htipfeclcuaiiiocuUs. lllaqua; iunrab hoclocoskjuv
f E cmnitt'i.hi<]iur' Bcda.Taclrus faluaroris cftop. sfalu- rincmhuiuscapitulifunt dcfe moraliapropterqupdni
t is.qucm tangcre cft in cum fidciitcr crcdcrc,& ab co tangi pcrrranfco , & quia fupra Matth. 5. 6.& 7. ca tctigi brcu
pft abcius vulncrc fanarj, jnyfticeexponcndo.
Et
ciusconfirmatio.c.fcq.Primaintrcs.Q^iiaprimoi
nc pmitti( quafi quaeda pfatio,fecundo fn bditur i[
&io,ibi.Et ipfe ekuatii oclis. Tcrtio,i>\f:ri inicntii
ibi. Omnii tjui venit ad mc. Circa pri mum defcribin
dicitur.Er defccndem eum ;7w,c^c.Etfaciendi m odi
dicitui. Steatinloco. Ercxpofitio patetex dictis fe
pliccm opinionem.Et alTiftens populus.cumdicit
ba difupulorum.Et caufae aduentus cum dicirur
*t audirera eum cr fa>iar:n!.QuAinun\ ad iliosquicrat:
3 Quiarirtnsdeilloixib..t ,&• fjnauatowc;. N?nti
gendum quod aliqua virtusexiftcnsin Chrifto , tr.
alios cadem numero , fcd ifte cxitus intelligi rur ir.
efTcctusexicacaufa,quiavirtusdiuinaexiftensin^^B
ciebat fanitatcs in infirmis Qualirer . utem huuiarujH
ftiadhocopcrabatur,didumfuitMarci5.
4 1 1 'pfc eleihttis oculis in d fcipulos. Hic confequentcr dcfi
bituripfainfiructio,&primodcactibusbcatirndinum,
cundo,deaclibusvirtutum,ibi.r-./}7oA > ut Priin.r
Quiaprimo,inducitadadtusbcatitudinum.6cvi
hit ad actibus vitiorum contrario; um.ibi
bis. Secundum opinioncm illam quaedicit cundcm
ncmhicdefcriptum.&Matt.r^.frcsprimacbca
pofit2ecxponentur,fitutexpo(iiK (bnnbidcm.I ■ cadd v
quod fccunda beatitudo hic polita intclligenda cft de c -
rieiuftitiae, ficutibiponitur. Bcatiqmcfu>:mt,t
iian7,zrc. Quarta autcmbeatitudohicpofita.qux ibipc
turoclaua , non cft proprie bcatitudo dicenda, lcJ con *
matio praeccdcntium,vt ibi di&um fuit.Secundum opin -
ncmaliam, quxdicitiftumfcrmoncmaliumabillo, -
cendum, quodSaluatorhicinducit ad quaruor virtnt »
quxvidenturoppofit^terrena:, kumundanaebcaritudi ,
quamBoetiusJnlibrodr confolanonc vocar falfam, :
mendaccmfoelicitatcm, pcrquasquidem virrutesdcuei-
tur ad veram beatitudinem • Bearitudo enim terrcna pri • 0
confiftit in abundantia temporalhim bonorum , qu
quentercftoccafiomultorummalorum. Etideo faluar
inducitadoppofiium.cumdicitur.
5 Bsati . Et accipitur hic paupertas voluntaria per qu u
quiscontemnit, &abijcitafebonatcmporalia, quan; n
poteft fieri bonomodo, vthomolibcriusvacctopcri \i
vitae contemplatiu.e. 6 Q^iivcflrum. Sciliccr hic
fpc, & poftcacrit veitrum in re. Secundo confiftit in h
OUOv
»
i
c
r
?8j
L
uca:
Cap. VI.
784
/€ Beda.Quod apud Matthauim plenarie per ofto beatitudi
X jsdicituunfermone perfecTionisadapoftolosin fummo
ontis: hoc apud Lucam tcmperantius pcr quatuor cardi-
1 les virtutes compreheditur in leuiore fermone ad turbas
jimo.Dicitergo.BM«'/'tf«.Eccctemperantia,quaeetiamfa
c cordismur.ditia.
, ptiqmHWictfn^tis . ■ , ' . r
ticompatiutur a- a gnum Deifbeatia,uinuncciuncis,c]uiaiaturabiminiTBean
I &' miferentlir & a Depnefentimiferia.itedi. tione bonoium. 2
Jbuutfua,nonqu? b quinuncfletisjquiaridebitis. tBeatieritiscum vosoderint 3
b rit
cititia
ites aliena. Ecce
quseetiam
fit mifericordia .
hti qtti »»« fietii.
lceprudenuaque.
.'cndit.qiiammife
r hsec terrena , qua
B' tata cceleftia , quae
eampacemfacit.
iitieritiscum vosod.
lcefortitudo.qux
f itcffemanfuetu-
r(icmFortiseft qui
wcitiram.&alios
ntusanimi. Con-
ixxvirtutcs, uqui
amhabcat,plutcs
Corde.
Pclleiidode fyna^ogis. b Nom-n caicifixi . A,
homines,& cum feparaueVint vos,& 'lexprobrauerin^&eie
t Qujintum ad Iud.tos,& gentiles nomea Chiiiliamim f.rpe a meinoria abr. fim.iic eieftum
clt ab hominibus. b Nullaalia catila, c Cuius nomcn veiliuui ftcitu cogrfomen.
ceVint nomcn veftrum,tanquam malum ptopter filium hoc-
a Multa patientibus in tcrris.murta intrces ciit in coelis.
c minis. t Gaudctc in illa die , & cxultate , eccc enim me rces
d veftramultaeftin ccelo . Secundum haec emm faciebant y
a Qui timore non deficiebant a vetitate. b Nunci)uidem pofiunt e.sprobrare.&dencere.
Sedmdeeis vx. c Q^napetdetis vfum temporalium ^ucm i.uiu-deiigitis.
Veruntamcn uaruobisciiuitibus, 6
Qui inileliceiiis
propheatis patres corum. f
a Contra ikci iTanas ten ipncis mifem5- b ^iwm quxiitis.
vobis piAcen:es ijtillaiu tcci boni fiincm patiiomi.
qui habetis cofolationebm vdtra. Vq vdbis quifaturati cilis,
Suiiccrepicuiis.
quiaefurietis. Vaevobis, quinuncridetis, quialugebitis,
&flcbitis. Va; cum benedixerint vobis omnes homines
bcrevideatur, fed
js quae fucrit vberior,& vbctius premiiim.Hofpitalitas,&
imilitas,& faucTitas Abrahe commcndantur,ied quia tide
■ -cltitit.fide prx caeteris mci uir principatum.
ihinunc. Qii: elurit durienti compatitur.compatiendo
gitur.largicdo fit iuftus,aequa!emfe inferioribus praeftar,
rtumexcludit vcritatem rcquirit.
o,-i nttnctlens, <pu* n</t6^/j.Qui propterdiuitiashaeredica
Chrifti proptcr pancm vitae setcma: , proptcr. fpem cceie-
:umgaudioium fletuscfuricmpaupertatemquedefiderat
:atus eit.mulro beatior, qui has virtutcs mter aduerfa fer-
renontrepidat.
Ga>tdett,& txi I. Interodiacordiuminterprobralingua-
: mintermanus perfequentium,laetioricorde vcrfammnn
: itu fupernae mercedis.
, stamdum b* .Exemplo prophetarum confortat iiloscia
ra dicentes petfccutionem foleot pati.
, Vermumct v s,o ; i.Matthaeus in montc.bcatitudines io-
mmodoproborum.Lucasveroincampo.eriamvedeicri
timproborum, quiarudesadhucauditorcsminis,&:tcr-
ribusadbonafunt copellendi, peifcctosihnseftprcemiis
uitati Vermtawen w.Cu «upta regt:u ccelofii paupctu cfTc
catur.ex oppofito apparcr.quod ab hoc regno fc alienat ,
u confolauonem quarrit in tgaltb.Nec tam diuitiae.quam
amor
NICOLAVS Dli LYRA.
jodbenefithominiquantum adcorpus,videlicet incibis
. potibus,& huiufmi x1i carnis dcleclabiiibus.Lt ideo falua
>rinducitad oppofitum diccns.
Btali ui - unc tfuriiitfluU fat\r. Mmini. Abftinentes a pr^di-
tisddectabilibns quarum bono modo poteft fieri, v r caro
cdigatiuinfcruitutcmanimx.vtficpercipianrurconfola-
ionesdiuin3e,ideo fubditur.
.i.inchoaiiue in praefcnti vita,pcrcipicndo prae
liflasconfohtioiH's,fed perfecte m patria, lccundum quod
iicitur i'fai.i6.d.S itiabw cum atyiatentglotia f«^.Tcrtio con-
ifiitintemporaliiucunditateincpta ad cuiusoppofitumin
ucitdicens. J hen<. y.irr.mc l'i't:s,<(niaiideUnt.Qon(idc-
indo.quod tcmpus praefentis vi tae non cft nifi luclus & tri-
ifie.Tum ratione culpaefinc cuiuscommiirionevitaprae-
nsnonpotcfttranfircfaltem quantum ad culpam venia-
mTumrationedilationisgloriae fecundum quoddicirur
am.yc.Wnnciaze dileili),cjnia amore ia> <^uet,.Qn?.TtO conflltit
fauorehominum , & laude, cx quibus frcquenter bomi-
?sfupcrbiunt,&inalia vitiacadunt.idco inducitadcoi-
arium.
Beati eritis cum vos odcrint hnminetytf carft fcparaucrir.t vos,&
probraur.r'nit,& eicc.erin',<&c.Non quod aliquisdcbeat odiu
oniinum quaerere, & affe£tarc , fed quia timore huius odii
non
amordiuitiaruminculpacft. D
Myftice.DiucspopulnsIudatcus.velhaeretlciiSjVeiphilo
fophus mundi.qui vbcrtatevcrborum.&facundiaepatroci-
niodeleftati fimplicitatemvera; fidei fupergreffi thefaurcs
inutilescondideruntjfecundum vfum fecufi de gcncratio-
neChrifti «iiipuran
tcs quiinfururoe-
gcftatcm fidci (ne re
cognofcenr,cibum tM^ttli.j.a
quepeifidjar.qujcin-
prafenti erutlant ae- lPf obrHs affe
terno macerati ieiu- ccrint
nio catifam tanti
fupplicii eiTe f :ient .
Entqi tcmpus cum g
rifus fuos lugeant.
Quibus bcne dici-
tut. Vx cum bcne-
dixerint vo.ho.quia
tunrt hic placcnt po-
tcnubns, maledicTo
7 perperuo fe fub-
8 dunt.quia ficut pau-
9 pcreseituitnres.flen
10 tes improbitare ma-
11 lorum probantur,fic
12 diuiriis, epulis, rilui-
queuacan es, mala
obfequcntiiimclicntela maiorcmfouenturad pcenam.
4< Titus Boftrorum Epifcopus.Poflcaquam Deus >ono
rumqueomniumdoininusoftenderatiandos.qui pauper-
tatvmiIliusamoreconfecTantur,efuiitintque,&(itiunt,&lu
gcntj&c.lua mercede noncarituros ad cos nuc fermonero
dirigitJquicon{rarijsftudiisincumbunr.Vae,inquir,r(/>?ja'i-
wt.u.<y &c. Inlicuat iflha:chuiufinodie(Tc,qi.ije&luppliciit
procrccnr, & vindicTam infeiant,quo nmiirum impenden-
tium tormcntorum mctu exterriti diuitis congerendis non
nimium inhieni.ncque sn voluptatibus,& iocis,& miidi hu
iusieliiiisaetatemtranfigant. Cxicrum quod dcdiintibi.s
hoolocotraditur, illudnonpcrtinetadomnes , fed adeos
tantum, qui totumanimidefidcriumadpecunias contu-
lerunt.
f Qui faturatiejl!s,aiva c( ' rktis. Qui intcrdiuitcsamplius a^
biv.rtlatis, ficntdicesquiindi-ebamr purpura. & byfio, &
epuSis.qlddc.v^ii... Lzzn: qujeiirguttamaquae. ,
g y.% vttltittfMHmtct<i?c. i>«uo!«10iV-- ■>- fupi-:»ti>,vbi efl tnifi- FxdeCj.i.
tia^corfinhvrt/tm irhiciJWtitia. diicensftultitiamridentibus,
prudentiamflentibus afcribcndam.
h B. rieftti eri.i: vobis tyi rtt\ homtnes , c?c. Mag>;a pars pcenae
cft pcccatorum fua fceleranon modo no argui, fcd ifiiupci
quaii bene gefta laudari.
$ ptygtte '
fnfia l<?-d
I
non debct veritatcm vitae,iuftitia;,& docTrinte dmiitterc.
5 Set.undurn hxc t<iirnfaciehut ptoph.ti s f?*tres eornm, f veris, Vt
patetde Ieremiaquem propterveritarcm abeodicTam re-.
puraucrunt proditorem,& eum incarcerauerunt,&tadcm
lapidauerunt.vt dicunt aliqui.Et dc Ifaia quem cumferra fc-
caucrunt,& dc multisalijs.
6 ^cn.>/.'4>/,f«.Hicconlequenterrctrahitab acTibusvitio-
rum,diccns.
7 i/a -robis diuitibus.Viluhm abutentibus, verunramcn quia
muitibenevtunturdiuitiis.ftcundumquoddicitur Hcclef.
3 1 .a.Beatus vir diues,qui inuentus eft fine macula,& caet.Et
beatus Ambrofius dicit, titut diuim impcthnentajttnt reproks,
iiaprobts funt adnnenta viriutisjdeo fubditut".
g ihti hubetis confolationem veiiram. AbutCntCS diuitijs ad vi-
tae voluptatem.
9 V& vabis <jui fattrrati cjlis.ln pr^lcnti.
10 J^<?rte/«>/er«.Infuturo.
1 1 i' * vobit.qui nunc ridetis. perineptam laetitiam ad peccn-
tu m morrale dcclinantem,fecundum quod dicitur Prouer-
biorum fccundo cap.Qui Ixtanturcum maiefccerint pcfli
mis. 12 V£cumbenedtxerintvobisor»ftes W/JWx.pcrapplau
fum talcm nutrienres vosin malis, fccundum quod dicitur
Pfalm.9 d.Laudatur pcccatorindefidcriisanimaeiux^&ini
quusbcncdicitur.
Tom.j. B 2
78y
/Ja Di Vf i' !m:{n'
Glof.ord.&Nico
D;3o qoid abinimicis poflim pati.fup-
A ponit qualitcr ad ipfos fc dcbcanr habcre inimicos.Ec hic cc
ciefianon la&eimbuitur.fcd validiorc clv,rfnris cibo robo
lauir.Non fufficitnon odiflcjtd quod vltra humanam na-
tutam ci' .urdiligcrc.Etcuai lcx vicifiUudincm im
pcrct vltionis ctd
j:uminimici'ii<clu
tPfjHdg titatcm. odijsbeoi-
intcmmilc
:.., pcrfcqucntib.
paticuiiam.cfurwn-
tibusctiam gratiam
rcmuncrationisiin-
B pcrtit.
Ho«n. 18. ia * Bafilius- Inimi
MuUV
quam a filiis a.grotantibus, & frencucis (i falus iUoruin
cxigar.muiia patiantur.donccinhrmitas tranieat.quid ta[
mirum. quari
• IdriU-enciliccbaM pftttdopiopl.et J.oui oh opiandum rulgi fauoicmde cordc fuo p»o-
Sccundumhxcflicicbanfprophcnspatrcscorum.Sedvo- 2
i Hoc perfcftjin noniinpollib.le. b Homincs non vitia. c Minitltando cUum inentis,
vcl etuin corporis.
a bisdico q. auditis. D/ligitc inimicds vcftros.bencfacitc his
Hinc Apo.lolut.M ilcdiciinut,8c bencdiciinus:bUfphem4bur,cic ubfccramus
a Boiu upuie.
3
4
b quiodcruntvos. Bmediatcmalcdicentibusvobis, orate $
cuticnti maxiila
prxbcre.immo.o
nisindignatisimp
tusfrangitur.iral
datur.&pcrpatic
tiamillc inuitatut.
poenucntiam.
C rrflmc. Quod-
c procalumniantibus vos. Etqui tc tpercuflcritinmaxillam 7
* • Exterius
rt^ftQSS dvnam,pr*beilli,&alccram. JEtabeoquianfcrttibi; vcfti- , e^Sndum!
1 " ' _ lnterius Q.'ia parum ell non nocere.iJuit Je benelicijs. alinn«iiini_-
ri 0_nim!<Mturcuu C jmenus. . ^- * . .' „ auquoiurctcni
E
tM-t.j.f
fmutuun)
-lont
j.Cor.ij .b
Hoi..i8,in
MJCCll.
mentum,ctiam tunicam noli prohiberc. Omni autem pete 9
2 B.cm,vcIcoiieclionem. - ' Dou.uin,fundum f< genexalitei quanicuinque pecunuin.
Cum litc,i\ lonicntiunc.
f tite' tribuc,8-quiaufcrtqu2tuafunt, nercpetas- tEtprout IO
g vultis, vtfaciantvobishomincs, &vosfacitei!lisfimiliter.
Ideo quia.
h tEtfidiligitiseosquivosdiligunt, qua: vobis cft gratia?
Eilinici, 5c publicani. •' Natuia duce.
Nam &peccatoresdiligcntesiediIigunt. Etfibcncfeccritis
Ideo quil.
hisquivosdiligunt, qus vobis gratia eft ? Siquidem &
peecatorcs hoc faciunt. Et fi muruum dedericis his a
Ex hoc folo cjuod lperaii*Kciperc,non pro Dco datis.
quibus fpcratis recipere, quaj gratia eft vobis ? Nam
C -mmodanr.
& pcccatores t focncrantur peccatoribus, vt recipiant
qualitcrcunquc no-
cer alicui.diciturini
micus.
# Chryfoftomus.
. Nonautcmdicit.nc
' odio habeas.feddili
gas.ncquciimplici-
tcrmandauit dilige
re,fcd ctiam bcncfa-
ccrc
b Orate pro calumn.
Quod prophetx vi-
dcntur imprccaii ,
nonvotafuntoptan
rium.iedprxnuncia
tiones futurorum,
ipii cnim pro inimi
cisorabanr.
c tffuit.Cum chat.taspatiensfit.dcbetpatientiamverLc
ranrisfuftincrc,cumbcnignafit,nondebetielp ndercma-
ledictis-- Si nonquxritquxiuafunt, non debetrcfirtereia-
picnti.finonxmulaturnondebctodiflcinimicum.
$ Chry.Na & mcdici cu calci* fcriuntur ab inianis.iuc ma
xime m.fcrcntur eis,& accingut fe ad coru rcmedia.Tu quo
que fimilem habeascSictturam crga pcr.cquetes. Ipli naq:
iunt g prajcipucinfirmitur.necpnus dciiAamus.quamioia
amati tudincm cuomucrint,tunc vbcrcs gi atias agcnt tibi .
Trxbp
vcftimento , & tui
cadicitur,&ina!
q>
tcrapo
litcr noftracfl
mus.Sicnimdcn
ccflanjshoc i
tur,multo ma
pcrfldacontcnn.t
praEcipitur.
f \i r.Qulacha
tasc paric-i. , b
cft , non imii
jnimicifortitaU
nct, lcd etiam
quoq; gratiani
gneprxuenit.vi
17 ncficrs abjsrr.
Vndclatiusi-
18 fubdcndo.'
g Etprc >
I I
12
■3
i .
J5
16
turlegcmdii
inbcneficijsviccm fcruar,gnegligittn iniunjs Nccaitpi
ut faciunt,icd proutvultis.vtfaciat vobishoics &vosL.
tisiilisjVt viciflitudo fit cumuJatior, cum vous acl
tur.Et non tantum tam ad amicos opci a chanrat . -
te.fcdctad inimicos.vtamicicflcincipiant, & ptiu
dileclioms,& poftmodum opera cxtendne clunraus.
h l,'iii! .Quantumvobisgradusprofcflioniscximior,
ntceflecft,vt cura virrutis fit vbcxior,vt ctiam non amau.
charitatis finu ampicdamini.
& Duo
NICOLAVS DE LYRA.
I Srcundurn . . , :>r.nt ftrophetis oafes eorum, Scilicer, falfis
qui ad habcrdum populi applaufum prophctabant falfum,
ficut patct jRcg2 i.dcSedechia qui fccit fibi cornua fcrrea
adprophctandum falfa.non folum verbis, (ed ctiam fadis,
ficut & propheta. vcri verbis , & faciis aliquando vcra pro-
phctabant. 2 StJ v obh dko qm audi. Hicconfcquenrerin-
ducitad a£hisvirtutum,& primo quantum ad virtutcsqua:
pcrficiunt appetitum.Secundo qUsntum ad illas qua. perfi-
ciuntintclle£wm,ibi Diccbataurcmillis. Uladiflindiota-
men non cft prxcifa.fcd a principaliori parte.quia in quoli-
bct ponuntur aliqua pertincntia ad pcrfcctionem intellcdus
& voluntatis.Circapnmum dicitur.
3 DUigitt nitntcotveflra .Pha i(a;i,& legifpcriti circahocer
rabant dicentcs.quod ficutamicuseftdiligcndus.ita inimi
Uon» tripii- cus odicndus qucm crrorem remouct (aluaror dicens
ruilint, no.i tj .q,,ja licet vitium corum firodicndum, naturatameneft
w onwbui di,|gcnd3, Scicndum tamen quoddiligetecltvellc alicui
ppunda, bonum Triplcx cft aniem gt- nus bonorum, quia qu.rdam
funt fpualia qux funt bona ar.it a:,& gloriac,& quantum ad
hoc ocs tcncu.ur ioimicos diligcrcoptando cis bona gf ac ,
quib horno non potcft malc \ ;i.& idco tcncmur ea vellcet
jnimicis.quia omnis homo cft ex charitate diligendus.Alia
funtbonanatursB.vtfortitudocorporis.fanirasdubtilitasin-
gcnii,&c6fin-«ilia.Aliaautcmfuntbonaforuina..f.diuitix,
honorcs,& fimilia.Et iflis du^ licib bonis poflunt homincs
bcnc vri,&malc,pp quod talia ncntcncmurinimicisvcllc,
nili inquantum faciunt ad corum falutem.
4 tiei f.i 1 1 ■•;.. '■■rferftW.Bcncficcntiacflcffcclusdilc-
thonis,& io proportionatpr ci.fian cftcaiis fux c.iuic,& io
tcncmurbcncfaccreinimicisin hisqfpcftantad corum la-
lutc n loco & tfpore & alijs circunftantiis dcbitis cocnne-
tibus.non autc tcncmur in aliis. Et qa cft quodda bcncficiu,
quod a auolibct quanttjcunquc paupcrc potcfl cxhiberi &
£tmcr adfalutc .f. orare ^ falutcanimaru,& io ilhi ) bcncfi-
ciii ^> loco & tcporc & aius circunftantiis tcncmur c x lnbcrc
{t inimicis.ip fubduur. > Bcmdui^ makdiccu..\m?tccl-
do
do eis bona gratic & gloric. 6 tt oratcpvo c i..».r.JB
Optando osdidabona. 7 j-.tauitepra- T>n
prnbe W'',& a Itt. Jftud non cft inrclligcndumfcmrer qtwr
adcffcduexrcrioiem, vnde& Chrtftusin maxilla pcui
vt habetur Io ; S non obtulit aliam,fcd magis pcruiti
fecharitatiuccoirexitdiccnsSi malelocurus rni
nium pcrhibe dc malo.Si autcm benc; ciir mc cx
intelligedum fm pparatjoneannnifai qd dicu Aug I'
fcrmone dhi in monre, quia homo debct habcrcanimur »
paratum ad fuftincndum pcrcuflionem in illa maxiila an '
quam fufcitarctfcandalum.vcl aliquid aliud p charitatc •
8 i^'' a -ff.rt :ib: •vfflirtti nt. m eti;. m
m do intelligendum cft Sav prxparatione animi in calu *
limili.Non aut in cafu,in quo cx tali permiflione nuti
rapicnsin malitia fua.imoin tali cafu non cftot bonuli
rc,nifippfcandalii,.vclaliq odaliud niaiiismaliicuitani -
9 Oo.k; ,,, -.tcmpc ■£«//. f.donu.vcl verbfi.f m quod dicit Ai _•
Qiiiafiirrationabiliterpctat.tnbucndum eftci verbfUO.JI
dcndoqucd irrationabilucr pcrat. Et tuncficutci
Melius n.ci aliquid dabis.cum iniuftc pctcnttm cotn
Si autem ranonabilirerpctat.tribucndumeftcidonum I
petit. Etfifitinncccflitarcextremapofitus.talisdarioca c
fubpr^ccpto,vndedicitbcatus Amb.Pafccfamemoiici :.
.1
finonpauiflioccidifli,aIiascftf perogatioois- 10 rt
au. f.in iudicio. Ethocintclhgcncu cft fm ptxparation
animi.ficut djdu cft dcaufcrente \ eftimentu. 1 1
rultis. Hocintclligiiurdcvellcratiori-.b lu&r ordinaio;;
12 Fj. posf ..Iftud faccrcjn calu ncccflitariscf pr«cept
alijs fupcrcrogationis. u -■><■ Tani
14 . ' ■ ... ,; gratia. i.merccs a Dco rcddcnda in «rtema
ta? q.d- Nulla.quja ta lis dilcclio non proccdit a cha titat
fc extcndi t ad omncs hommcs,& idco non eft meriton.
15 m ft Eodcm modocxponcndumcft,quia bcncficc i;
cftcftcdns diledionis.vtprxdictumcft. 16 Ef^w.E
modoexponendumcft. 17 Narr.er p. i.dantmuun i»
quodpatctcxhocquodfubditur. 18 ytreci.vp>M-i-
vnra Iortcm,fcd n.utuum aequalcfi volucrint pctcrc
yeruntarn:
4
;f7
L
ucac
Cap. VI
/60
| >uofunc generabeneficii.Velcum beneuole donamus
i q[ddamus.Vel cum reddicurocommodamus,
truntamcn. Poflquam dileccioue & mutuumbeneficium
pric talis dilectio
£Uituum benefi-
cjLtamenvosdi
J« c,non tantu du-
®iaturar,ficutilli
2rcos , fedaltiori
gtlu virrucis ini-
jjjos. Philofophi
irires partesdiui-
rjitiufticia.Vnam
jn»eumqu^pietas
difcipulus es magiftru , peccator innocence,quos non opor- D
tet increparc, fed monere &c chariratiue corrigerc,nec et i u-
dicadumeft in yicercis &c qu.-iubufainque,que nec fimilitu
dine habec peccan,auc qucj 116 funr grauia ncque prohibica.
C Menfuram bunam. $; Thcophylactus . Qu.ili dicat ,
ficut 11 fiiriuim fine
b tc
pf ratorum quafiinfructuofa redarguir:Nuc quahrcr heca
fj< libus fruftuofe ficn dcbeac,oftedicquafi dicac.Quamuis
pf;atoribus non
asqualia , verumtamen dil igite inimicos veitros , & bencfaci-
Vltra fortem. In cclo.
&mutuum daienihilindefperantes, & erit mcrcesve- z
a Dedit eis poteftatem filios Dci heri. Cohsrcdcs Chrifti.
ftramulta,&eritisfiliiaaltiifimi , quiaiple benignusefttfu-
c per ingratos& malos.Eftote ergo mifcricordes, ficut & pater 4
a Non tantum inlargitatebeneficiorum iitis mitericordes,(cdetiam iudicando.
vcftermifcricorseft. Ndliteiudicare, &nomudicabimini. t *
A deo. a Imurias. Et quedamaperra.
d Nolitecondemnare,&non condcmnabimini. Dimittite', &
rsil
f«
B
r.a.
Htur. Alteramin
p.;tes,vclreliquu
bjnanu genus.Ter
3n in mortuos ,vc
h cxequiarumiu-
fl bluatur. Sed do-
nius legis oracu
Vitaxterna. d Vtilem.
Peccamm vcdrum. b Beneficia,
dimitte*turvobis.Date,&dacbiturvobis . Menfuram bonam 6
a Idcft.plenam. c Cononafiaiam. c Eront caufa ut Deus det.quia 7
«• , occafiopronierrndi fuerunt.
& t cdnfertam & ccagitatam, & iupereffluentem dabuntin 8
finumveftrum. TEademquippemenfura,quaftmenfifueritis ?
fcprophcricfa f rcmctieturvobis.Dicebatautem illis&iimilitudinenrtNun
M fapergrcffilS ■*»*»■-*»«. In perditionem.
parcitace mcfurarc
velles conferte ea>
coagitares &c fuper-
effundcres abunde,
ficdominus menfu tEt Plu"«
rammagnam &fu-
pereffluetem dabit
lnfinumveftrum.
f Eademquippe.Gc Mn.7Uta.
nerahterdeomnib.
porefl accipi , quae
mete,manulingua
aguntur,quiri f-cun
dumoperafingulo-
rum reddet Deus.
Eadequippe. Ambro.
Non ifnquamcnfu-
10 ra rependet Deus, . ,
ir fcdeftacfidicat.Ip ***"**>•
"■14.
Ltth.
C
i :os quoque qui g
1 •rint pieratis por h
r.itoSicium.
t 7{ihUi>:defpcran
1 & erit. N6 in ho- i
tne fpe mercedis
fetes.Quifiuercd k
cquod comoda-
f .rcddct tamcn &c Dcus quo iubencefeciftis,fiue non red
c:,hxtcditas veftra in arternum erit.
c Ejlote crgo mifericordcsficut & pater vefter mifcrhors eft. Pluic
l)ermalos,prouentus terra, non ncgat, idcm fol bonos Sc
nlosilluminac.
Myftice.Populum Iudaeorum propheticis pluuiis irrigat
inonmcrcntib.radius ccerni folis refulficSi ergo illi credi
innt,eftoteeismifericordes,doceclo,cVexcolledo,&noli-
itcm«reiudicare,ne quis fui confcius delicti lnalterum co
;turferrefentenmm.
\oliteiudicare. Sunt quxda mediaSc incerta quo animo
nt.quis bene & male pofsut fieri.Nefcimus ct qualis futu
se(T,quinunc apparetmalusdecuius correctione defpc-
ce.eurrquequafiabicctum rcprchendere rcmeranum eft.
De apcrtis qu^ bono animo ficri non poffunt,pcrmittitur
ibisiudicarc.
* Chtyfoftomus. Non iudiccs pr^cedentes cc,idefi,qui
difci-
ii fatcmcricasiudiea
15 dt &iniqua mefura
perditioncm
quid poteft cxcus coecum ducere 2 Nonne ambo in
a Apoftoius homqfiagilis. b ChrifluroDeum omnipotentem.
foucam cadunt >■ t Non eft difcipulus fupcr mabgi-
ftrum. pcrfedus autem omnis erit, fi fit ficut magiiter l6 quohocagfs.Velfi
a Leuiuscrimen,uc!cjuicquidtuibat oculum raentis l"j re£te illdlCaS &! IllC-
eius . t Quid autcm vides fcfttfcam in oculo fratris tiriscibi^jeft^efal
uat&fia
14 tibinocet,tepunit,
iy &fa;pen6ilJum de
r« uat^iialiqnn5illu
cuihecimpendis.
g Dicebat. Pcr quam inuitatad eleemofynani dadam Sc ad
dimittcndam imuriam.
h isiunquidpoteft. Si cocra violetum ira cecaicaucrir. Si con
cra petente auariis eris.nunquid vitiata mente tua vitiu cius
curare potensjNec folum qui cibi inmriam fecic , fed ena cu
quiferrenefcisreuseris.Sedfi improbitas illiuste tranouil-
lu inuenir,S<: ille penitebit,ci: tu dc paciecia coronabens,q,a
c^cu videnceoculo.i.ferenocorde ad lumeduccrecuraUi.
* Theophy.Quafl dicar,fl tu aliu iudices,&: ipfe in cifdertt
peccas,n6neaffimilaris ccccocecu duccti? Quomodo.n.ille
a te ducetur ad bonu,cum Sc tu pecces? Non eftenim difci-
pulus fupra magiftrum.Si igirur tu peccas.qui ce magirtrum
putas.vbi crit qui a tcdifciplmarur Sc ducitur.
1 Sicut ma. Dcus non fuas vlcifcitur inuuias,fcd colcrando
perfequutores mitiores reddcre voluir, difcipuli qui hdrhi-
nes funCjhanc rcgulam pct fcdioms dcbent imitar i.
K Quid au.Ycic pcccas pecCante caftigare no v,ilet,quia qui
^ fupcr-
N.I C O L A V S DE LYRA.
Verumtamen dilt.inimi. Jjibiltxira fortem,ncc feru\iiu,ncc
liuijed cx charitate qa£ efl principium & ratio mercdi apud Deum .
1 Et mutuum datc nihil inde fpe.Hoc eft iam expofitumfupta,
ieofubditur.
\ Et erit mer.&c.& eritis fi.al. Q» ia fola cbaritas diuidit inter
f&osngni & perditionis.
4 bftotemifcncor.&c. Dcus enimreuelat miferias noftrasnon
fXptftmdoalic]uid a nubts,fed propter fuam bonitatem.Sic bomo de-
bumnm ad reuelandum miferiam proximi propltr amorem bonita-
<is diuint.
' Nolite iudicate. Quabier autem iudicium fit peccatum ditlum
uitMatih.-j.
> Date tk. dabitur ve» Scilicet bonum natur<e,fortun£ ,grati<t &
'lork,dtmtamen daliofiat cx cbarita>e,ideo fubditur.
Menfurambo. Q\antumadbonafortuniie,qutealiquandocon-
mnturpropter operapietxtis.
5 Etconfettam.j^wditwnj adbona naturx,ficut fanitas & huiuf-
nodi^auxeiiam aliquando conferuntur proptcr opcrapictatis.
) Etcoagita. Quantum adbonagratitc.
fo Et fuperettluen. Qvantum ad bonaglorU,& ideo dicit ^fpoflo
«si.adTimo.4..c. Pietasadomnia valet,promiffioucm vitaj
luatnunc efl habcns &c futurae.
1 Eadem quippc menfura,&c.^'«« fecundum quod opcrapie
ttisjunt maiora,& retnbutio diulna . ifta tamen maiotttas non eBy
ttendendafemper fecundum megnitudinem operis ex.erioris >fed ma-
ifecundvmmagnitudineminterioris ajftc7us.yt.de & Alarci.u.vi-
dna
dua quA mifit duominuta in ga^pbylaciufccunduteftimonium Sal-
uatoris diciturptus mififfe qua multi diuites quimagna dona miferant»
I 2 Diccbat aute il. Hic cofequenter inducit Saluator exemplum
ad vhtutes pcrfiaentes intelleclum, qua funt fapientia de diuinis &
fcientia dc bumanis inquantum ordinantur in Deum . Et iftp virtutes
potiffime requiruntur inprmlatis <& retlortbus aliorttm^cuiufmodi fti-
turitrant apoftuli,& alu Cbrisli difcipuli , & eorufucccfforesfcilicet
epifcopi &■ fdccrdotes curati,& boc efl quod dicitttr.
1 3 Nunquid poteft C3ccus,&CC.!defl,carens fcientia &fapietia.
14 Cxcum ducere./deft ignorantiam dirigere,quafi dicatl<{on.
ideo fubditur.
15 Nonneamboinfoucamcaditnt./fie^wwtra/gj-f^one^cc-
catum,quafi dicat. Sic.Vnde Gregorius in pailorali . Cum pattor per-
abrupta graditur,confequens eftgrex ad pracipiiiumfequatur, ideofe
quitur.
16 Non eft difcipulus fupcr magiftrum.Er/deono» eflmhu,
fi ipfum fequatur,vnde fequitttr.
ij Perfectus autem omnisfifitficuc magifter eius..£N/tf
fi affimiletur bono magiil.ro,er:t perfeftus fecundum veritatem.Si au-
tem malo,erit perfetlus fecundum quandam tranffumptionem,eo modo
loquendi, vt dicitur quinto Mttaphyftces.Sic autcm transferentes &
admala,dicimus calumniatorem perfeclum,& latxonem perfeclu,quo
niam & bonos dicimus ipfos,& latrottem bouum , & calumniatorem
bonum.Et quia prdatus & reclor malus non babentfrontem corrigett
di,ideo fubditur,
18 Quid aucem vides feftucam in oculo fracris tui,crabcm
autem <]u«e; Hoc expofitum eft Maith.j.
Tom.j. B j
789 Glo£ord.&NicoIaideLyra.
fn»n«ieflua-
texlhihcnd»
•B» & ^ncro»
4o,
IfruAGoearci
Aun.
1«u.i».c«
I
.«•rditfui.
dnnec nuius vt odium.tcl inuidiam pep uleris de cordc (uo.
a rui.trabcmautem c]ua:inoci.lotuocft non confideras ? Aut
quomodo potcs diccrc fratri tuo,frater,fine ciiciam icitucam
b dcoculotuo,ipfcinoculotuotrabemnonvides? Hypocri-
a Nonrnimeli piimdoftoralii idoneus meJeii.qui nor^mii ie lan.iucrit.
ta,ciiccprimumtrabemdeoculotuo, &tuncpercipiesvt c-
Voluntat.
c ducas feftucam de oculo fratris tui. tNon eft enim arbor
OpcM. VoIuihjs. Oper».
$ fuperbia vclodio vel alo vitio praruenci , lcuia hcc vel nulla
A Kidicates.graiiirer incrcpat illosquosa flarumcntis vident,
vcl ira vcl aliquo lcui \ -c«. cato pcrturbatos,hi tales amac ma*
gis vicupcrarc&rrc ndcmnare.quam cornge*rc & cmcdare.
a >;sn c<m&4t?*u Apcrtus oculus malc vidcc, fcilictt uctatia
fui.dn.iliis vult mc-
dcTI , fcd CCXll*' fc ni) GrMiiui ciinien. Inteniione
valctintucn dumin
hoc dctcriuwudir.
b i/y/>on-i7j.Siquc
visrcprehederc,pri-
mumvidc fi fnnilis
eisfis.Quodiics, pa
riccr mgcmifcc &£.
nolieumtibi obtcm
pcrare.fed paritcr co
nari monc . Quod fi
noncsfimilis,ramc
quiaolim fuifli, vcl
cflcpotuifti.condc-
fccndc, & non cx o-
dio fcd mifcricordia
argue.Rarocrgono
finemagna ncccfli-
tatc funt obiurga-
tiones adhibendc,&
noniiircfpcctuDci,
rcmoca ab oculo
trabc.
Hicnimodio vcl
liuore omnia accufa
rc fufcipiunc & vo«
luntvideri confulco
rcs, fincexcplo fua»
cmendacionis . Scd
priusdebcntaufcrre
78,
fcrrc fi utfcum noui hominis . Quod fi quandofatfta vcl d
malorum profuncbonis.nonhoc fac uncmali,fedntdci
confilio Dci.
h 7Vc/.Z>o.Di!igitinimicu.Oinnipcteti cribuit,cV:huiufmr
i Vroftrt malum,&c. Odicamicum,juicrca]iena>nondatl
&: huiufmodi c, e
Kon j-otrfr minus . vt iram in frarrc cmendare.
\i
bonaquxfacitt frudcusmalos , nequcarbormalafaciens
cr fructum bonum : Vnaqua:que cnim arbor ex fruclu fuo co-
gnofcitur . Nequeenim dcfpiniscolliguntficus, nequede
Sed. » lntentionecogiutioni».
rubo vindcmiant vuam , tBonus homo dcbono rhefauro
• Frouentum operit
I
Thefaurus cordis idem Cll quod ladix arboris.ijuod dc
corde profcitur.idcm efl quod aroori, fruftui.
J
I j
m
wmcj)iuictim,jucm cii quuu atooris tructus.
cordis fuiprofertbo'num, &malushomode malothcfauro
a C^ualiexihefauro; b DeoetCnon hominibuj.
*profertmaluml t Exabundantiacnimcordis os lofcquitur
Quid autcm vocatis me domine domine, & non hcitis qus
Tei fidem. Cum deuotione.
dico ? Omnis qui vcnit ad mc & audit fcrmone s meos & facic
a IpfiChriiromediatoti.
eos , oitcndam vobis cui fimilisfic , Similis eft hbmini ajdifi-
Ecdcfiam.in qua peipetuo manet.
cantidomum,quifoditinaltum,&:pofuicfundamcntafupra
c
trabeminuidi«c,vcl
malicia^vcl fitr.nlacionis dcocculco fui cordis vt valeutciice
rc feftucamirac velalicuiusliuoris culprj deoculofratris.
c Tipn eil. Arbor bona vel mala.non natura , quea Dco in
omnibus bona crcata eft,fed bona vel mala volucas".Frucius,
opera.qua: necbona mala» voluncacispoffunreffc,nccmala
bonae voluncacis.
d T^eque atbor. Si veram vis habcre iuftitiam & non fiihm
qua?vcrbisoftcndisfactisimple,vcfis bonaarbor, &bonis
fnichb.orncris . Qma ccfi fingac hypocrira, no eft bonus qui
facic opcra mala,&: fi rcprehcndit i nfonce,no ideo malus cft
quifaciCopcrabona.Ecnoca.quoddemanifeftishicagirur.
C_ Vnaqutqneenim arbor ex fruttit /"«o.Mali fuo fruihi nofcunt',
du bonos opprimunc,&: Deum fi no verbis,blafphcmanc fa-
ftis.Etmaximcperimpacicnciadignofcuncur in tepore ad-
uerficaris.Iciuniaeriim f5ioracio,\:huiufmodi funcfimulca-
tisuc&bonis . Sed non debcnc oues pclles fuas deponcre
etiam iialiquandolupt cis fccontcganc.
f Cognofcitur.Nnn a vcfte , fcd ab opcribus qu^ fiunt ab cis
cognofcuncur.Qtiia uc fpina non facic vuam , fic bona arbor
bonum,mala ma!um,& non e conuerfo.
g Tiecjue eniit, iefpinis. Non dc fpinis , ideft , folicicudinibus
mundi,ficus,idcft,dulccdo refurrectionis.neque de rubo,td-
cft,punctione vitioriim,uua.i.frudl:usanima5 . Qyxficutvua
proxima ccrrenis,corrumpitur,in fupcrionbus maturat". Vel
de carnc qua» gencrac fpinas & cribulos , non vindemiamus
Chnflum.qui licuc vuapcpcndicinligno.
Spina 6c rubusjhc^rccici, a quibus nullus fapienciumfan£ti
tatem vcl Virtutem potcrit inucnire.fcd confcmdut &crue-
tant approximanrcs.Vel fpine Sc rubi,cur? fcculi &: pundtio
"cs viciorum. Vua &; ficus, dulccdo nouae couerfacionis qua
CJhnftus tn nobis cfunc,&: fcruor dilcciionis qui ktificat cor
hominis .
N6 de fpinis &: rubis vua vel ficus,quia mes adhuc homi-
nis vctcns prefla confuctudincpoccft quidc fimularcfed no
«. fcrre
Dcusiudicacfcc
dumincencioncc
dis.Ecvcrc,qui;lc
bono vcl malo c •
de proccdit
vclmalusdcbct.
cari fru&us,(.
^ Ex abund.
intcrius latct
rwrot.idcft ,pro
dicexccrius cffcc
tam in verbisqu:
faciis.Hoceflqa
addiuinumcxarr
cuiloquitur os a
dis,quiacxq!.
tione verba ;
cfunt, non i<
Quia etia vetba c E
cxtcriusbona
cur, quiacx"
cbceproc
bona cfi
defubdir
•pocame.::
folia veOtx cit
11 is vos gc
iacbtis ,
boni op
oftend
Exai-
oris loquutionc, vniucrfa quar a£hi vel cogitatu v,
fcruntur.dommus figmficat.Nam &: vcrbum p:o I
poni,Vi:de.Nou fuic vcrbum,quod non oflendcr
•3* Chryfoftomus.NaturaIifconfcquenciacft,v„
tus abundct nequitia,cffluanc orc ccnus verba ncoul
cum audiucris homincm inhoncftaprofcrcnrctn,non
m copuccs laceremaliciam, quanca vcrbis expnmicur 1
coniecta fontem riuo vbcriorem.
1 Qjtid. Hec vocacio videcur fruaus bonc arbon <; , f
nonproccdicdep-ngucdinechancacis.Dcusnon
dicat.Qu? aucem bbnorum malorum vel tru«auuu
cretzo f it.fub alia figu ra fupponit.Ow/j/e qui ve.&c.
m Omnisquivc. Poftquadeapcrcemalis.de vere&:fim
bonisdiudifpucauic ,bonos audicorcs vcrbiflbni
diabolo afsimiiac.qtiia ficuc Chriflus vanis hominu pci
vnameccIchamconflruir,erudic,gubernac,in vicaarrern 1 U
perducturus.Sicbonus audicor variis vircucibus fupcrn
manfione edificac in fucuro cum Chnflo de dcdicationc -
tacurus,Ec ficuc diabolus obedicces fibi de cejis ad cerrc
ad,pcccacacrahic,vbi non cflfuiidamccu, quia malumcfl •
ne ftibftacia,&: femper in decei iora precipicacfic mali.
tor fiue fic iniciatus myfteriis Chf i,fiue cx coco alicnus.qi i
]npuceumfinefundopr2cipitacus,non inuenit vbifrn -
ncat,fed cum vcnerit 111 profundum malorum.conten
n ^oJ/f/w^/wm.Foditinaltu qiiipraccptishumilicat
rcPa omn'a de fuorum cordib.fundicus cruic',nc propi
qcT fluxibilc Dcoferuiatjvc incocufsa in cis habcac ma
o Tofuit fund. Fundamcnca pluralicer,doctorcs,fingulj
iundamencum,dollor dodiorum Chnrtus .
Moralicer.Fundamenta domus,iricencioncs bonx ccn rt
facionis.quaspcr humilicatem Chriftiana exhauflis fu]
cuarum cogicacionum rudcnbus perfeclus audicorin fel
fecit,hoc inic fpiricualiceragens, quodChnflusin vniui a
ccclefia generaliccr agit.
/^ Inunda
NICOLAVS DELYRA.
I »on«s homo dc bo. Qui tbefautus eli fcientia & virtus.
I rofcrt bonum. Vcrdoarinamlanam & vitam exempiarcm.
5 Et abundancia. Q»ia fecundum quod dicitur 1. Veri bemenias
t occtfunt nottjdeftji&naearumpafjionum tjutefuntinanima . E(
ijMta
quia mali recloret dicunt fe cffe vicarios Cbriflijdeo fubditur.
4 Quidaucem. Q.d.talis aucloritas non cedctvobis ad vtilitan,
fcdmagisad damnationem.
y Omnis. Voflquam falmtor prxmifttfuam inflrucTtonem bic
fequiter inducit ai eius coferuationcm & patet iitera ex diclis Ma
L
uoe
Cap. VII.
702
-.HariC inandat fonem alibi porcas inferiappcl
: l-rinon prar.ad.cnm. Hee inundatio cnbus
; rcnrarurquifque apioona concupifccnna,vcl
im.pbicare, velanca cxccnoru impugnatianc.
-. Poccltper impctum fluminis, excrcmi ludiciidi-
ntelligi,qua
J-cclcfu vcraque
ionfi:n:nata.O>»
exaltat bit-
hbitur , & quife a
fliatexaltabi ur. b
pomuiilli. Singu- c
iiiortrx domus,
j:idie,velimmG-
iim fpiriruu vel
^roborumhomi- d
Lvel fux ipfius
|is vcl carnis m- e
• tudme pulfan-
li quantum pro
I vinbus fidant
inantur,quantu
nx pecra: adherent,labefa&ari nequeunt.
■ tenam,&c. Diabolus mudum qu: in maligno pofi-
pcrcerram edificat,quiaadcerrenorurn amore tra-
hic.
a Petta erat Chriftm.cuiu» fide i & dileetioni ecclefia fanft i nihil prcponit. Nnn in
teriems. b Ferfecutionrinlingente. c Vmuerfx irapullionc»». dAwtifi-
cationivirtutum. Flumim* inipetus leti.c.Deu. fan.ta.fu.al.Deusim me c.non com-
moucbitur.
petrarh . Inundanoneautemfacla illifumeit flumcn dodmui
a Poteft irruere fed non diruere. Qaodftat,non fibi,led Deo tiibuitur.
illi , &no'npotuiteammouerc . Pundataenimeratfuprat
a Quz ergocadit nonzdificaturln Chrifio. b ExteriusSc ideonon habet excufarionem.
De quo dicitur.Inimicus hoino hoc fecit.
pe'tram. Qui autem audit cknoniacit, fimilis cft homini qui
iscdificatdomum fuamfupra tcrram flne iundamento , in
a Qmamonitafalutiscontcmpfit. Vt in ignemarremum.
quaillifus eft fluuius, & continuo concidit,& fa&a eit ruina
domusilliusmagna:
lvc.SiYicfundamecoedificanir, quiapeccatnminpropriana D
non fubfifticqiiia mahttri fubflancia non eft.quod camc vbi-
cumquefic in bona nacura cbalcfdc vclfine fimdamcnco.i.
fine tundo.Sicur crgo q lit iri puceo menrjtur, pucci in fiindo
recinecur,ficanima"lapfa quafi-in quoda loco fbrldi c6fifrft,fi
inaliquapcccaci me
furaferecincc. Sed
cumpeccaco inquo
Iabicurnopoceficf-
fecpntenca,dumad
deceriora quocidic
ducicur,quafiin pu- ffirmam.
ceo quo cocidit fun-
dum quo figacur n5
inuenic.
C Concidit & fatla.
ejl ruina, domus iilius
tnagna. Omnis con-
fcientia,quaefpefixa
inDcum noperma- ,
net,in tentationibus
nonvaietperfiftere,
& tanco plus agicur,quato plus in illis qu£ mundi funt a fupc
noribus difiungitur.Et verc omnes mali vcl ficte boni ingru
cntequalibet tentatione,peiores fiunt.
C A P.
C A P. VII.
a -i Cum autem im. Pulchre vbi prarcepta compicuic , for-
^j mam docet fuorum exequtdiprcceptorum.Na fla-
ti gentilis Centurionis feruus Domino fanandus offcrtur,
ir uoGenciles qui
iridana feruicute
2itenebantur,be-
n cio Dei faluandi
c rimuntur.
b Intrauit Capbar-
n.n-.Ctnturionis au-
U eniufdam fetuus
whabens,&c.Non
ai: mtrauic quam
v .mermiiiafTec,&
fncimpofthecver
biomttauit. Priuf-
qm.n.intrarct, ln
ipinteruaJlo munciatus eft leprofus,vt Mattbams ponic
fibi fuifque requirens,fcd fola ccerne falucis gaudia.Et hi pro
feruis.i.prohisquiadhuc fpiricu fcruicutisin cimore premu
tur,dominO fupplicanc , vceis paulatim ad fuperioraprouc-
£tis,perfccta dilecLo foras mittattimorem. £
Macthajus dicicCenturioncm acccfliffe, quodper fidcm i.loan.4,i.
intclliecndum eft . Mjtth.s.a.
vir.
a Stans in loco cam peflri.
Vmautem t impleifet omniaverba fuai
Ad quam defcendcrar.
b
b DecJcumincmonti».
t
2
3
4
Per fidcmenimvc-
readDeumacccdi-
tucqua! in Centurio
ne a Domino com- \ conpleffent
metidatur.?\(oji inue-
ni tantam fidcm in Jf-
rael. Porro Lucas or
dinequogeftumeft •
cxequitur,vcintelli-
gere cogeremur ,
quono cu accefsilsc
dicic Mattbajus.
# Chryfoftomus. Hom.17.
auresplebis.intrauitCapharnaum.Ccntu
rionis autem cuiufdam ieruus male ha-
a NififideprccantisDeum.ScmiferantisChrilti pictate tuifiet vitx
jedditus.ln quo uotamr rjuod fic inimicos dJexit, vt moiti enpciet,
& ipem laiutis perpctuc daret.
ens crat mo"riturus , qui illi erat prcciofus . Etcumau-
diifet dc Iefu, mifitad eum fenioresIuda»orum,roganseum
Qualiter autcm Matthc^usdicitqcl ipfedixit. l^on ftm dignus inMatthg.
■vt intres &c. Lucas autem hic dicit,quonia rogac vc veniac. Mi
hi videc^quod LucasfigmficacnobisIudaicasblanditias.Cre
dibile enim eft vt cu vellet abire Centurio,retrnheretur,a Iu
dxis blandientib.& diccntibus,quia nos eunccs duccmus eii
vnde &C corum preces adulacionibus plena: func.Sequicur.n.
^it illi cum veniffent,&c Diccbat fiquidc ipfos dicere, quonia
ipfc volcbat venire SsC fupplicare, nos afit dctinuimus,calami
tate videtcs,&: cadauer q, in domo iacebat.aut promere fidei
eius immenficace,fed nolcbant.propter inuidia,fidc viri dete
gerc,nc magnusaliquis eiTc viderct cui preccs^ponigutur.
Gentem
ciifit adcumfe>;;orcs,&c. Diuina prouidetia feniores ludxo
r ■">. mittuntur,& cis przfentibus languidus fanatur , vt in-
labiles fint fi credcre noluerint.
^encurioamicos mittit.nc prarfentia fua verecundia Do-
grauare vidcretur,fSc: ofticiu officioprouocafle. Signifi-
Jautcm.quianosqiiideGcncibuscredimus ad DominQ,
inipfi vcnirepofiiimus quc in carne videre no poflumusi
ladreiidencemmdexccraparris. Gencilis populusquaii
; nturioftipatur milite virtutum,& fpirituahu pcrfccbone
epccmum figmncatur.Sublimis nihil terrcnu a Dommo
fibi
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. VII.
/^Vmautcm. Toilquam defcriptae/l Cbrifli in\lrutlio,hic con
^Vnter ponitur eiufdem injlruclionis confirmatio, & prirno
yiofenftbUi , fccundo faclo inuifibili , ibi . Rogabat autem
^•Vnmainduas,quiaprimodcfcrib:tnturqu£da miracnla facla
fwtur\)is,fecudu,t(jy'a djcpulis Ioatinisjbi.Ht annunciaucrunc
'anni. Circaprimu ponmur duo miracula,primu efi deferuo Centu-
'»« fantto,fuudH dcfilio ^iduterefufdtato^bi.Et faclum eft dc-
lnccps.
inceps. Sentetia pnmp partis patec ex diclis Mauhai oti.uw t.\tc-
ftis qu£fequuntur.
1 Erar moricu . Et illa infirmitate nifiper CKrmu fuiffct fanattts.
3 CJui llli erat preciofus. Idefl,charus & dilcEhs &p*optcr boc
yocatur eius fiUu^Ioan .q.fecttndum Cbryfcliomu .^iliitamedaunr,
quvd fuit aLiid :>;»>• .iculum abijio,& ctiam aliaperfonacnrata bic &
ibi, vf ibidcrn pleniu f dicetur.
4 Mifkad oum feniorcs Iudatorum. Matt.S.dicitnrquodipfe
t»ct acccffit ad lefumSed non eii intelligcndum in perfonapropria,fci
qniaacciffitpcr amicos & nuncios;Quod enim pcr amicosfatimusja
cimusiquodammodo per noftpfos.
MORALITER.
Cumautem mpkfjct omnia rcrbafua in auresplebis intrauit. Sc
utur.
Centurionis autem cuiufdam feruus malc. Pcr iftum Ccncurio-
■iri fignificatut ratio vci inicllectus , cuius fctuus cft appc-
•us fcnfitiuus.q dcbcc obtdire rationi, vc dicicur. 1 . Echico-
ruin.
rum.fcd cx corrupcione nacura , infirmus eft ad obcdiendu,
propcer quod homo perrationem cognofcens hac infirmica
tcm in fuo appetitu feniitiuo per fc &c pcr alios rogarc debec
D6um,vt fanet icruum fuum. Et quonia humilitas rogantis
pro fe.plus ahquando placcc Dco,quam prcccs alioru , »dco
fubditur.
Tom.j. B 4
793
Glof.ord.&NicolaideL
79
Mar.la.
tnitil .».
H.q.t.c.noh.
De c6 dif»,
C,quocid<C-
l(M(M<gl
a (^««^«.Mvflicc.C.Lr.uiivp,: " ':r*m
iturio)non longe rubec a domo icfum»cametfi lub
[ccSto inuuarc non audcc.quia prope timcnccs cum faluttrc
ipUus.Q.11 nacurali legc rcOC v ticur,vt bona q«r nouit opc-
ratur.co illi qui vcrc bonus cft appropiac. Ac ilhs cjuos crrorc
litaiis crimina.
.rantapcaripo-
tcft,quod al.bi dici-
tur. JL^ »**
bis dt lviij,r vacruut.
b Jefuiauteui tb.it,
Solo vcrbo porccer
curacurus.ad humt?
litatis camcndatio-
ncm vificarc digna-
turlanguccc,6cqui
adfanandumreguli
fil um irc noluitmc
diuicias bonoraffe vi
dcrcturadfcruu va
yra.
fcruurnaddemorruiad.-.U-f ctiscxufciraticnem fcco
rc nonnulli q"u mdo y\.- prodcrccqui dicerct
ius fcruumnui fuitl; um.l c quauis Euang<
politum fcnbac.dicerc tamcn por.eranr,magisiUurri
fead gracurn quam ad vcri narraciouem.
vt vcnirct,& fanarct feruumeius. At illi cum vcniflent ad Ie« "
fum, rogabantcunvfbllicitediccntesci , ouiatdignuseft
vihocilliprsftcs. Diligitcnimgentcm noftram,£dynago- i
gamipic ardificauitnobis-Icfusautcmibatcumillis. Etcum *
iaranonlongcciTct a domo, roifitadcumCenturioamicos,
i Militaci tumoie depoliio,ieueiemiiW fumit.ad ridcru fac:Iii,ad hononfitemiain
p(onij>tu*.
dices.tDomincnoli vcxari . Non cnim fum dignus, vt fubtc-
C clu mcu intres,proptcr quod & meip fum non ium arbitrarus
* Magm fides oui Dei diccre eredit c(Tc facere.
dignum , vtvcnircm adtc, fcddicvcrbo,&lanabitur puer
dit.ne fcruilcm con d mcus . Nam & cgo homo fum fub poreftate conftitutus , ha-
' enm.
B
dicioncfprcuiflc pu
tarccur.Elutccfidcs
inopcribus dumfa-
nac,fcdpiusopcra-
tur humilitasinaffc
dbbus.dum vadit.
C T^an fum ar. Pro-
pter vica; gecilis con
fcieciam , grauari fe
m.;gis dignatione
bcns fub me militcs, & dico huic vadc , & vadit, & alio veni,
Ita Angeli ibiferuiunt. ' '
& vcnit , & ieruo mco fac hoc , &facit, t Quoaudicolclus
a Qiiod fuam ir.t: II .: t i.v.:e(latem. fion vt tuibati animi.led docemis nos.ijuos ojus
CftDionetidetruiufmod inltaii.
miratuseft, *&conueriusfcqucntibusfeturbisdixit . t A-
a Pnfentistemporis.lnuemten.ra inanticiuis. b tt fi 1 1 topheti» edo&i.
mcndicovobis, necinlfraeltaantamfidcm inueni. Etreuerfi
qui miifi fucrant domum , mucnerum icruum qui lan-
gucrat , fanum . Et fa&um cft deinceps , ibat Iefus in ciuita-
temqusvocaturNailm>&ibantcumilIodiicipuIieius, t &
K turbacopicfa . Cumautemappropjnquaret portar ciuitaris,
1 cccc defun&us erTerebatur iilius t vnicus matn (ux.
m
M»ttt.U
putaiutdoinini qua
iuuari.ntc poffe ha-
bcre holpitcm Cbri
ftum,cuiuseclifidc
praidnus ,nondum
tamen facramcntis
imbucus. Scdquia
quod infirmicas bumana non prcfumjr,diuina gratia dare no
uicin figuramgciicilispopuli,et iu..m fidcmnondumcarhc
chizatus a Donuno laudan & famulum fanari promeruit.
d Tipm cr <gt>.Si cgo homo fubaho poffum imperai e minori
bus.quato magis tu qui fuper ola habes famulatcs Angelos,
potcs p eoru minificna iinecorporis pr^fentiadicere infir-
niuati vc rccedac & rcccdcc, & iamcati vc veniac , &c vemec.
c T^ec in ifraet. Fides lftius eciam electionbus & Deu vide-
tibus antefcrcur. Eciam m ifto vno 5 fidcs gcncium prasfertur
Ifraeli.
f £ t rtH&fifunt, Matthajus. planius explicat, quod dicence
Domino.Sicuccrcdidilti fiac cibi.fanat9 fic puer. Sed mos eft
bcaro Ijucar ab ahis plane cxpoiita brcuiare,vcl etia dc indu
itria pr^ccrirc qu^ breuiccr di&a ab alns, vcl omiifa folcrcius
dilucidarc.
g Inuenerunt.fer. Credence Domino fanatur feruus, quia po
tcftmcritum Dominicciamferuis fuffragari , non cancum
fidei mcrico,fed eciam ftudiodifciplinz.
h Et fatluin eii^&c. Poft fanacum mfirmum fufcicauit mor-
tuum.quia infirmitas preccdit morcem.
* T 1 T. B O S T R. E P I S C Poft fanatum Ccnrurionis
fcruum
i Qj4£ x>c4t*r %
Naim , cft ci
Galilxajiolca
miliario a Th
cotramcn.Jicii
taEndorqui c
ciis grandis.^
autc intcrpro
fluctus vcl C(
no.
k Cum autcm m
propineju.a ' por a-
uitaii-.ss f.B;
Cum vcrbun
f.Ktum,
pulumpcrpcrr i.
dciadcc
ruf.ile indiio
cc Iudau
minor, i ■■;
fidia d^'
fcrtur.qucmn
ccckfianilin t
do quafi pi
poflidcns.nn
puiorumturb
cumfcpca, p
ftuplorac,&:i
pnslachrymis
care laborat .
& intcrimn
Iudxorum c
iis.&tandenv
nicudincimpcrar.
1 Eccc defunRns efcrebatur . Dcfuncl:us,qui coram multi
tra porcam ctfertur , figmficac cnminaliter pcccantcr
peccatum non cordi.sctibilicegcnccm , fcdiudici
vcl locucionis,quafi per oftia fua: ciuicatis alns propalan a
<^uem ficut vnicum dcflet matcr ecclefia, qux liccc cx u
cis collccla perfonis,vna cft camen vii go macer ecclciia tt
guliaucemfilii . Porta qua effertur ,"aliquiscftde fen
quo aliquis m peccatum cornrt.Vt qui vidct ad concu
dum.qui aurcm ocioiis vcl turpibus audiendis , qu: ling
commodatlicigiis.
m Fdius vnicus matrifux. Ambrofius.Adam de terrap»
tur a quatuor elcmcn tis , vnde homo conftar.Tan
lus a Deo,idcft,lignum crucis, quui perijc Adam p^
paradifi . Homo a rcrra porcatur, qn fola terrcna c
quando eger cft , & ambulare non potcfi. Ab jqua pu;
quadoluxurian cogirac,vel quadoprcnimio fngorccc 4
tangi non poteft.Abacrcporcatur,quandooi:ip:olatict
mana facic,vcl quando pic a?gritud;ne flare non poteft ^b
igpepoitatur,qLiandoauaraumcogitat,vclquandoprtiJ
mia tebrc tangi non potcft.
NICOEAVS DE LYRA.
1 Vt vcniret & fona.Centurio norcgabxtjrj vcniret adfanandu*
vt patet ex literaji quemi } fedfeniores Ikdtforum mijfi boc petierunt
prxtcr Centurionis mtentionem crtdentis quod folo vtrbo poffct eum
curare abfque prsfentia coiporali.
2 Diligic cnim. IdiJi.ludxos.E.r quofatct, qucderat gentilispo*
fitusibi adcuttodiam terrx aprincipibus Rjitxanis.
3 Et fynagogam ipfc ajdificauic. Licct tnim haberent vnum lo-
tum tantnm ad offerendumjacrificia & oblationcs fciltcet templum
quod eratin lcrnfalejamen mfingulii ciuitatibus & c.iflrisbabcbat
lotajn quibus conuenicbant caufa orationis & audiendi vetbiitnDeU
. , f*#
qu<& fynagog£ vocabantur.
4 Inucnerunt feruum qui languerat fanacum. Ex verbo
fii abfcntis vt b.-.brtnr Mattb.%. ,
5 Ec factum eft deinccps. Hic confcquentsr dcfcribitur mi
lum defilio vidutrefufcitato.
6 In ciuitaccm qux vocacur Naim, Ciuitatparua tflin G;
prope montem Tbabor.
7 Ec ibanr cum illo difcipuli cius &: rurba. Hoc fatlum t.
euidentins rffct miraculnm coram multis faffum.
8 Eccedcfincrtu crTcrcbacur filmsvnicusmatrifiix.^
licndwn .^ntiquiiui enim locafepulturx crant txira ciuitatcs ,
(adauenbus itrttrSarentur babitatorts ciuitatum.
Mif
M O R A L 1 T £ R,
t 'ciecin. Etflpucrciusfanatur.
V k,tf*flum. Scquitur.
8 EccedcfuncluseferebaturfitiusvnicHsmatrifux.Wr iftti de-
tuncTum figmficatur mortuus pcr monalc pctcacum . Ems
maccr
matcr cft ccclclia.Portiorcs huius funcris, funt facto vc
bototicntcshoinuicniinpcccatis.Porrapcrquam cfi'
mortuiiSjCftcxteriorfcnfuspcccaci manifcftatiuus.Ifa
1'eccatum /unm quafi Sodoma pr^dicauerunr,nec abfconderut. '
cnim mortuuspcrpeccatum tuorcale iufcicacurmifcric
tcr a Dco pcr prcccs ctclciiar.
vt
et
n
ur
r».
lil
di
:?y
L
UC£
Cap. VII.
79(
a Vidua eft ecdefia quac fponG mone tedcmpta,ab ipfo peregrinatur tempore fui incolatus*
Et ha*c vidifa erat , & turba ciuitatis m ulta cum illa . Quam
a Mife.-icordia mouetur.Ecce imitar.da; pietatis exemplum.Poftea fufcitat.in hoc rides
rauaodz poieitatis altrui tur .
cum vidilTetDominus.mifericrirdia motusfupeream,dixit
a Mcrtuum cjuem mox refurgere videbis.
illi : Noli flere . Etacceflit&tetigitloWum . Hiautemqui
porraban»: ftcterunt, &ait: t Adolefcens tibidicofurge.
Interna compundionr reuiuifcens . b Eis qui peccatuin luxerant , vitani reduccre indicans.
% a Mr.fVfulticum Domino,multicum vidua,vt vifo mira-
A o. ' muk' Dei laudaiion;s,&: teftes fiant.
b ttiguloat. * Tit.Bofir.Epifco.Loculum tetig:r,quiavo-
jtj «hincdifceremus corpns Chrifti Dei noftri corpus vi-
ti fle,e;ufdemque carnem vnigenici filij Dd.verbicj; cun-
' flporentis carnem.
jsn ctim caroeius,
jl. efTecta fit jPpna,
<j, viuificat omnia,
I fijt ipfa quoqueflt
• vl:flca, mortemque
&corruptionem m-
ttmcre idonea.
.oculus quo effer-
ti , fecura dcfpcratt
p aitoris efi cofcie-
ti que fert fcpelien-
rj!n, vel lmmunda
djideria,vcl adulan-
Hii blandimenta,
q; quafi aggertet-
r;Deccantes obruut.
Sl Dominocange-
•tiunfcientiampec-
coris, futuri metu
ii icij , turba carna-
n voiuptatum , &
, ijftarum laudatio-
i coercerur, &: mes
: fe reuerfa,Deo vo
t iti ad vitam occur
j&rcfpondet obe-
«ndofaltiaton .
Locultis quo dc-
ltur,corpusefthti-
|mu.Port£tores,funt mali mores, q.ipfum corpusad mor-
t rahunt.Sed Iefus loculum tangit, cum frag'lem naturam
i lgno crucis erigit . Tunc ftant funeris portatores,quia no
i entficutpriusad mortC-traherc.tucloquitut Iefus,ideft,
ita falutis m ftindit. Q uo verbo audito langtudus ad vica
[ur,& loquitur de eo looms achbus , & fic reddit' matri.
refedit.Trcs mortuos fufcitauicDns . Filiam archifyna-
{ gi in domo. i.cogitatione . Filium vnicum mattis ia pot-
i i.in vetbo,Lazarum m monumenco,ideft,in opere .
j Ticus Boff .Epifco.Refc dit & locutus eft morcuus, ne cui
lunclumcxccrnamcantuin faciem&non vere refufcita-
i viderecur,qn quide fcderc &: loqui vcre, exufcitatiorus ar
utafunt. Corpusenimcxanime neque federc ncque
Iiuipoteff. Qyare ctiani i-xadidit illum matn fua:,tanquam
ii,,, te viuum vercque exufcicatum .
L V ifnauit.Dum &: verbumfcmcl incorporari conffituit, 6c
* otidiefpiritumfanclum incordahominum, vcfufcitetur
' r ittit.
' Etnunciauerunt. Ambrofius. Nonfimplicicorde, fcd
inuidia
inuidia ff imulante. Vndc alibi quarunt dicentcs : Rabbi qui D
erattecum trans lordane cui teftimoniu perhibcbas, ec.hic loan.j.c,
ba.&: omnesye.ad eQ. C^uibus tunc refpoudit Ioannes.Quia
non poceff ho accipere quidquam,nifi fu.ei da.de ccelo. Qui- Ibidem.
bus verbis fe purum homine, &: Icfum De; filifi declarabac.
Ambrofitis . Sed
gjiinuidia adhucex
pellinequibat mittic
eosadlefum, vthac
occafione videac fi-
gna , &: corre&i crc-
danc in Ieftim &: ma
giftro interrogante
iibidicant: Tuesqui
•penturus e[l
T Adoicfccn-
tule
ueniac filioDeimo
ri , an aliu ad hzc fa-
crameca miffur9 ess'
Potuic .n. vates pius
qne venturu prt^dixe
racnocredidiffemo
riturum , nec fide
fed piecate dubita-
uit:quia lapfus amo
tem,
f irat.
risfidemhonimpe- TflaS^*
ma3triiua:. Accepitautcmomnestimor, & magnificabant interficiendus,&ad
Deum dicentcs . Qu)aprophctamap-nusfurrexitinnobis,& ^ mferna fumdefccn-
j . ^ r • i u r ^. r •• i • r 6 furus,debeotenun-
d quia Deus Vlfitauit plebem luam . t Et exilthicfermoin ciareinfensquinun fM«t.n.a;
vniuerfam ludaram dc eo . £t omnem t circa regioncm. Et 7 ciaui fuperis? An co- f circumkfCB
e nunciauerunt Ioanni difcipuli eius dc omnibus his . Et con-
uocauit duos de difcipulis liiis Ioannes,& mifit ad Iefum3di-
THoc dicite.
censj t Tu es qui venturus es,an alium expe&amus? Cum au
tem veniflent ad eum vin dixcrunt : Ioannes Baptifta mifit
nos ad te,dices:Tu es qui veturus •) es,an aliu expedamus?rn
ipfaautcmhoracurauitmultosalanguoribus&tplagis, & 8
f ipiritibus malis,& coscis multis donauit vifum. Etrefpodcns 9 ^"tahs <
eft religiofus.
Allegoricc. Ioannes figuraeftlegis,quac pra-nuncia Chfi
peaorib.perfidoruquafi carccrib.Iuce vacuatis inclufatenc-
batur, neplenum ceftimonium domimcx di fpenfacionis fi-
ne Euangclij acceftatione proferrec . Mitck ergo difcipulos Ram-ij-*
ad Chnftum , vcfupplemencum fciencia' afiequantur ; quia
plemcudo legis eft Chriflus , vc quia plerumq; nucabat didfa
line fattis.eofidelesplcriior geftorum ceftificationib.quam
verbotu fponfionibusexhiberccur , &: qu^tuncinpeclorib.
Iudaorum velut obfcurata lege nutabat , eo ipfo fpedaculo
DonVinicajcrucis.&pleno refurredcionisceftimonio pande-
retur.Quod ergolexdubieChriftum venturu nunciat.Eua-
gehum ob toc miraculum cxhibicionem , veniflc certiffime
confirmac .
f Et rejpondent dixit illis. Euntes renunciate loanniqux ■»idiflis,&c.
Scienslefus neminem fineEuangelioplencpoffecredere,
quia ficuc fides a veceri incipic Tertamenco , ita impletur in
nouo.Interrogatus de fe , non verbo aliquo, fed factis fe effe
fignauit.non refpondens ad ea qua? intcrrogabantur, fed ad
fcandalum nunciorum . n
' Cfci F
'NKOLAVS D E L Y R A.
Mifericordia motus fuper eam dixic . Tum quia erat vidua.
'«miHunonbabebatttliumJilium aquo poflet in fenetfate fuflen-
m.
Noli flerc. Quafi dicat cito confolata eris .
i ttacccflic &: tetigitloculum.i./emrMm. Jli hoc enim tetigit,
*' oknitret , quod corpusfuum diuinitati vnitum erat inflt umentum
^uinuttis etiam in mitaculis faciendis . Demodo autem cooperandi
idboc&8um fuit. Mar. r, .
Eccepit loqui &: dedit illu matti fua?. Accepitautem om-
cstimor,&: magnificabant Dcu dicenccs.ff manifcfie appa-
rv,<Jnod erat vere refufcitatus}& non apparenter tanturn. Fnde &•
Simone Magolegitur,quod apparenter refufdtautt qumdammor~
"ftfuitmen loquinonpoterattper quod apparuit iUamrefurreclio
mfuif}etantum apparenter.
QuiA
y Quiaprophetamagnus furrexit in nobis. Idefl,illemagnus
prophcta de quo dicitur.Dcut. i S.c.Trophetam fufcitabo eis de medio
fratrumfuorum &c. Quod intelligitur de Chriflo in lege &prophetit
promiffo,& ideofubditur.
6 Ec quia Deus vifkauic plcbe fuam.Ec cxij c hic fermo, &c.
Mittendo eis faluatorem .
7 Ec nunciaucrunc Ioanni difcipuli eius de omnibus his,&c.
Hicconfequenter ad confirmationem doclrinx Cbrifli ponuntur mira-
cula coram difcipults Joannis facla, cumfubditur .
8 [In ipfa aucem hora curauit multos a laguoribus &: plagis,
&:' fpintibus malis &: c$cis multis, &c. Etper hoc nfpondit qum-
ftioni Ioannis ofiendens quodipfe effet verus Cbriilus per miracula fo
li diuina virtuti pofjibilia ideofubditur .
p Ec refpondens dixic illis , &c. Confequenter ponitur Joannit
fommendatiOfCum dicitur.
Ec
■j
MORALITER.
Ei nunciauerunt Joanni difcipuli eius de omnibus his . Per Ioan-
-mqui fupra tertio cap.dixit de Chrifto.remt- tfortior mepofl
«:Significatur vetus Tcftamentum3quod inProphccis de-
nuncia-
nunciauit Chrifti aduentum.Per Chriftum autem fifnifica-
tur nouum,quodeft veteris impletiutim.De Chrifto vero di
citur Ifaic.tJ i .a.Spiritus Domini ftiper me, co quod vnxcn c
me.Scquitur.Vc mcderercontritos cordc,&c.Ec hxc often-
dit Chnftus difcipulis Ioannis effc complcta diccns .
ElihtCS
797
GloL ord.& NJcelai de Ly ra .
& a r '.Ercr plenomtfeftimoniu.q, fit filius Dei. Hxc
A enim mvclrar ■!..:*,• >cu-
ToS;..ic).>srccrp;rA " i 2
4-Rcg.j-i ^m m(|| r/,nI) t„ jbi vakiici auctorltas, fed
75
. N;l
mvffci j
•tt qin
■n.n.i. (j -
dc
ricceffc cff animam parcicipaVe lcfi
opcracioncsipfiusconfonantdifp »rp
c ^. I.Pcrartmdinecarnalisanimuj
f.iuorc vcl dctrai tionc cangifynquamhbecpatrcji
Sed loanncsno eff artindo vcntoagicaca,quu :j|
blandu
dixic illis.Euntes t renuncia.te Ioanni quac vidiftis & audiftis. 1
a t ou»C*cividehc, claudi ambulant , Icprofimuhdantur
^""" a Spitiiu tclopcr'lMi5iI'umin.in!iir vt in pndicatioiie
Spiiiiu velopc
i.ulia l.t djltantia intcipaUpeK s& diuiteS
i , ad
d:cpo~
crr
pultura.
nirudoi 'i b gcbeatuseltt quinoniueriticandahzatusin mc.
tJQ"Tf*q<ie. enim maius dii.;;nx
•ft tcfiimo-
ncc prolpc
furdiaudiunc, mortuircfurgunt, paupcrescuajL.gelizanmr
bthocounciotpejcntii ,
Huasi.ij.c.
iMaU.n.b.
a Ne turbxloanncni liuiremorum fufficarentur , & vt
C fuaniCiim <]uilili'.- non fibi leil dikpuhi .
difcefliifent nuncij Ioannis , cocpit dicere dc Ioannc ad tur-
at^,.,m u,terrogationi«eiit». Qiiiomin.ve:iroagiiatur vt ieuuate mcntis dc
nir rdicautt .
d bas.Quid cxiltis in defertum vidcre, arudineventoagitata-
C a In va.ia gloiia (Utcrui tucra cjuziit , pro da)..>bus vel vellibui kjtu iocultt
viuirA pilis catnclorum initiitur .
f Sed quidexiftis vidcrc? Hdmincm mollibus vcftimentis
Q_'i , -i.nutn puiuinaiialiib culitr.cmi v tam pectar.tium p;l;am non t/ungunr.
;"' indutum. Eccequiin vette preciofafunt,&mdelicijs,in
•JMm aiiquid vrnci.iui .
donubus regunj funt • Scd quid exiftis viderc prophetam_. ?
a Qiiime Klttllium non tai.tum pradix:t,fcd etiam digito demonltrlult .
h Vtiquedicovobis,&t plus quamprophetam. Hiceftdc
ln Majachia. Ni-.nctun;. a Manifeftatiotrein.
quolcriptum eft.Ecce * mittoangelum meum ante faaciem
a Pctuiajedd.it tibico:oa aud.toinm pcrpcin tr.nim-prardieando & baptizando .
b Vtfjnim m viitiituineiuscomprehendatn
i tuam^quiprarpdVabit viam tuamantete. Dicoemm vo-
a Non vireinisinitila enim collatio cum filto Dci .
bis , maior inrer natos muliearum Propheta Ioanne
a Tempore .
k Baptifta nemo eft. t Qui autem mmdr clt in regno
a r:jr.itate .
1 Dei, maicfrcitillo. Et omnis populus audicns & pu-
pcrfonx c
nium, quam roto fc
vnum obculifte pro
mundo,hocfolo',ple-
ncdom" iis dcclara-
curficutetum .i loan
"•*•*• nedcclaratusea. Ec-
ceagnus Deieccequftol
btpcccatamn
b Br«tQuaO dicac
B Mira quidetn facio
fedabicita pati non
. _ „ dcdipnor, &: cauen-
,« pmphct.,. dum cff hominibt/s
fMili-j-b. nein nic dcfpicianc
Mat.ii.b. mortcm}qui figna vc
^'''"•ncrantur.
c o«, non. Grcg. Qui
dc poccntiaditiimca-
tis non dubicauciic.
Hocnonconrra I •>!?-
nc, qucmmrx adeo
commcndac,fcd non
crcdcntcs a pcrfidia
reuocat , 6c 1 1 '5n i cx-
ponic quod qnejebac
quiaD-us faluos I
iPiikv.c cicndi,c5d domus dominuscx. m. Vifis zo: fignistS: vircuti-
busfidcli<inonpotuir,dc mortcciusdubii.in^ nir.iri,
fcd infidclium mcns \ andalum inili ., cum&: poft
miracnla moncncem vidic.
d ^jf/fi.Vbimomiicdifcipulos Ioannis m cruee. dominica cf-
fccrcdcndu ccnucrfus ad curbas,ad virtui es prouo
car,necxalcati corde,oi«»ccm3abiics,coiiialio infirmi, ipe-
ciofa vtilib.qccrniscaduca prfferrcnc.fed cruc^ potius cju.nn
mudiphalerascellac.EcioUuiJat pcrfuna loains.qui ij
bicoa;noreviceiuff!i:cfonn;;nt\. morris tnnoie iBitcauic.
Dcfcrco mundus coparatur quia adl icus 6c ftenlis
in qucm noncftitaprodeundum, vc hpmincs mcncecarnis
inflacos,&: virturis vacuos^&defragiLs mundi gloriaia<ffan
tcs,pucemus eflc irnit.. ci ,.•».
* Graecus.HftcciamiufjlJibileteffimonium loannis vcffi-
tus cum catccrc,i:i qucm dccrufus no.i fuiifct,fi fcioiflet fi-
ucre principibus:mollibus autcm Tcftmicncis indutos,viue-
tcsindclirtjs !is;:i:licac .
^ -1« Chryf.Moll.s veflisdiflbluitrigidamanimam.ctfi rigidu
C corpns aflumat&afpcrum, facijc pcr hutufinodi rnoliincm
dcLcatum rcddit &c tragilc , ficio vcrocorpbrc rnolliori,
nc-
m
blicani iultificauerunt Deum baptizau baptifmo loannis 4
H<>mil. 19. in
«iitih.
t-5r,n
irit
:a.Qk<
mo
nc ffidcrc
qui cr. ■
■
hic fern
ccn
g MoUH
pushum inumim
gicur. Pi
goexemplo adv
rc fubcunda-
hortatur.
vcfi
ilutda d
foluuntu
kflisrci
dia'
tra h
n:u
All
fnic rnollib.il
qui vican
non blandin
uicfedafpcr
p.utic
Greg. ^H
vira & |
bcc palatia n
dcclinare qu.x frequcntant mollibus induti «dulaci
putec in fluxu 8S ftudio veflium peccatum dccilc , aln
dcafpentacc vcftium non laudarccur.
Otricium prcphccx cft ventura prxdicere , non ci
monftrarc.Mai^or prophcta in quo finis prophetarU
h TlHfquampro.^Xui angclus.Nonnatura,fcd >
pcrnum iudicerh nunciare mitckur .
1 Dibo antern. h\ hoc non pixfcrtut patriarchis 8i cunai
mjpibus-Jed xqualiscxccns fanctis oftcnditur.
K Qui .7«. Ornnis fanrius qui iam cff ctim Deo, maiorei 0
quiadhuccftmundo;Vel,Egoquem minorcmfacii
TumopiniOjincccIciiafanitorum ilii prxlacus fum.
niflimusangelus ctjli.melioreftquouis homin
1 Et omnis po.Si hoc a domino didlum ctie intcii
Ioannem,poptilus iiicelligicurcffe dclignatus. !
lifta dicitur interpoiitum.Audiens ipiuin dommum,dc I
nis magnitudine uiipntantcm, reftac incelligi .
m J.tnijtfird.Iuftificacur Dcus per bapcifmum.dum 1
propna pcccaca confircndo fe iuftificam ficuc fci ip;
ttt iniquitatestu.vt /«/i/.Eriuftificaturin co,qt:i n<
hiaciam c6fucatur,icd pcr mfticiam Dei mudus .
4
NICOLAVS DE LVRA.
1 . cum ^i'ccIfi''.'-/^» enim volut loannem commendare in ab-
fenuadifcrj,ui,rumuiisquam inpr&fentia , vt eiuscmmcndationon
txfiuohhumanotfei amore vcntatis procedere vtdtrclur. Cxttra au
tem patcntex dtfttf Matt. r x.vjqke ibi .
> Ec omnis populu/ audicns. cbipofl Ioannis commendationem
potiit
ponit cuangclijla Tharifsorum & legifperitortm co
primo vetb;S \p3piili,'Jicutido vctbisCbuJ! ,/i/.C't:icrgO« Cin
mum dicitur.Lt omnispo. Idejlfimsltce; & vttlgaret.
3 Ec publi. Jdefi mundanis <? publicis negociaiionibus occu
4 luflificauerunc Dcum. Exbocenh.i quod aiiiierunt C
Jium tarn excellcutcr commendantem loannem^ cxperunt u»
t
re
M
O R A J. I T E R
n infbrmauic prxdicacorcscuagcliitSi
5,vtnonfolumvetbis< tbs.
1 ' rcnotamaduUiomsin-
ncnditioncaii,. lorum m corum
praicncia
pixfcncii.talis crat Ioanncs baptiffa ficuc dicicurpoffea.
f Maiorintermnlic.Scqduiir.Ltomriiipo. Iia modocon i
gitfrequenccrqucd nmpiiccs& illitcratigrati.im I
entur,a qua mund: iapicnccs & fupcrbi Dc; iudicm
uancur.
^i
n
T9
L
ucac
Cap. VU.
800
mdomfus,& tuHitiasdilexit.il? eoergoiuftificatioDei
flmonad indignos &: nosiosdedad innocentes pabJutio
BOiiactos.etiaad iiiftos videacur fua muneraconcuUffe.Qui
,r!confitetur Heo pcccatum,iuftificat Deum,cedes ei vin
K!i,&: ab co graciam fperans , In baptifmace crgo lufiificat'
piS);nquoeiTCon-
feP > &: venia pccca
to m-
Chryfoftomus.
pJrnifla commen-
dabneloannis.ma-
gn n Pharifarorum,
# 2;ifperitoru pro-
du:aimcn,quincc
rum no vfus,fed concupifccnda rcprchendimr,I<</?//?c<jf<7,#"c D
Quidquid putecis,ego tamen Dei virtusYcV: Dei f./pientiu iu-
fiefacere intelligor ab Apofiolis,quibus pater reuelauit,qua:
prudentibus abfcondit.
f Hpga. Sicut propofuerat verbi's,ita factis etiam afirtiit iuftifi
catam f.ipientiam ab
Quo roundum per palfionem Chjifti faluare decreuit. a Vel eontn.cjui» qni grstiam
Deircfpuit contraleiphimfirit.Vd,adi;:ij>lbs miflum Dei conulium.ltulti, & ingratt
refpuetuiit.
pharifxi autem , &Icgifperiticonfiliu'm Dei fpreuerunt in
femetipfos,non,baptizatiabeo.Aitautemdominus. Cui er-
3 Tot monita falutis refpuentcr. q Iudaici.
gofimiles dicam hominesgcnerationis hm\is,& cuiiimiles
Vbi lex & iura i.ioiuuntiir.
a Monitoribus.
publicanos ba- b funt ? Similes funt pueris fedentibus in foro1' , & Ioqucntibui
, Ioannis ac-
rint.
niergo,&c.Lau-
Ioanne , ttanfic
icrepandum ii-
juinec prxdica-
Ioannis rnoti
, vel ipfius Chn-
cdicationem de
Ad illos quos monenr.
ifdiriuicem,&dicentibus . Cantauimusvobisttibiis,S<:non
a Vt conueteremini in toto cotde veHIo in iu .& f.&c.fed itultus populusmenoncognouit.
faltaftis , lame'ntauimus,* & non ploraftis . t vcnitcnim Ioan-
a Fxemplo abllinentixfua; paenitentiam uobis indicciis-uc nuluiftis limniliari cum illo.
d nesBaptifta ne^quemanducanspanem nequebibens vinum,
&dicitis, dacmonium habec . Venit hliushominismandu-
2 Cibo Jk pom httitiam futuri i"e«uli pia:Hgnans,,& noluiths tuin illo gaudcrc.led cakjmnfcrri eilis.
caans»&bibens,&dicitis . bccehomotdeuorator,&bibens
$ vinum,amicus Publicanorum,&:peccatorum . Et iuftificata
eft fapientia ab omnibus filiis fuis . Rogabat autem illum
Idell, iu:tU,& polt nittitiam pjnetentibus
g quidamde pharifieis, vtmanducaretcumillo . Etingreffus
domum pharifcei difcubuic . Et ccc& mulier, qua? erat in ciui-
Iam Pxnitens. a Iu doino Pharii.Ti peccat rix metetur ueniauj, quia cojnitio peccati per
lcgem.fic l:x mittit ad grauaia.
h tate peccatrix > vt cognouit quod Iefus accubuiflet indo-
a Pritenditptaaripercgtatiamhofpitis. b Gcnuseft marmoris,inqoo
mcorrupta feruamur un^uenta.
mo Pharifan , attulft alababftrum vnguenti , & ftans retro
llirrexerut cor
di cuoto.membro
;iiitatc(quod notac faltus) nec Threnis, (id eft, larncn-
"aus prophetarum pro excidus lam fadtis vci faciendi i)
:n:;.im fi;ncconuerfi.
Maiw««.Nuptialc cavmcn.vbi verbo anima, fpiritui ca
ic.Inhis nupriis Dauid nos voiuitluderedicens.Erw/fa
■JmtonnofifOjiubUate DeoIacob.Sn. Tfal.&da. tym. Quafi
Inipfoatiu nupciarumpofitusprophcta quadaml.cci-
ti altac.Sed non aqdiuic populus meus voccm meam,& Ifra
eonm.m.
d Venitfilius bominis mandvcans & bibens.Venit ficut tunc, ica
l unc,vcramque viam faincis rcfpuicis . Lamencauimusad
I Dirm^cancauimusau Chriftiun.
t.jicaia eil fiphntia.Ottcndiz filios fapientia: intelligcre,
i:mao(t:ncndo,ncc 111 manducsndoeffe miTitiam,fed ine;
ncarctolerandi mopiam 6c temperancia,non fecorru-
. perabundantiam.lv;»'» tflngnum dei cfca ,& potns. ^Quo-
rum
omnibus filiis qma
etiam a Maria pcent
tcntepoftculpam.
* Titus Boftro-
rumEpifcopus. Pha
riiiushicaverfipelli
fimulatione, latenti-
que infidelicate im-
munisnon fuit. Aie- faeclanwn
batenim , bicfie/ftt "bu*
propbeta, &c. At do-
minus eiufmodi ho-
minem efle ccrto
compertum h.ibens
nihilominus in do-
t tibiis
fMut u.c.
niuni illius in3;redi
ip imt.
b VmiUs fnnt pue-
rh Pueri , doctorcs
intu humiles.
pUm , fynagoga,
Vtpfalerufalem.m
q: iura prxcepto-
a Dci condcban
iucontnbuli-
bi foiebant expro-
bie,quodnccpfai-
;cti ad laudes
menfajque accumbe
re non dedignatur.
g Qujdam de Tbari-
/*/r . Myftice . Plvv
rifous dc falfa iufti-
tiapr.efumens I .dai
cum populu fignar,
qui dommum ad con
uiuiumiiiuicat ,quia
quem venientem 116
credidic, vcnturum
fperareno dciiit. Sed
adhuc cum voto di-
t edax
-3 E
Pfal.7P.a.
Gal.*,a.
cit,excica potennam
tuam,&vem.Doin9
Pharif9i,lex&: pror Mat.j.b.
phec^in quibus i!le populus manfionchaberegloriabat.C^ul
domu in carneapparens ingredicur.quianon ucniclege folue
re,fedadimplprc.D'fcumbit,quiain maicftatefuanointelle
clus.ptprma. fcrui vitibilis eft fattus . Cognofcitautegcncili-
tas lminundis aitibus dcdita g rama apoftolici fcrmonis,7j mi-
fit Densfi.fn.fa.sx.mu.fub /.:. Non vt Pharifeus , quitantum li-
tcraniattendic,iuftificeturvSeddomus,id efc,nosquiagratia
fpin tus in Jegc fequimur.qui non vituperamus,quod peccaco
res recipit,fed laudamus.qtiod pcccatores iufcificat.
h In d)-fio.\a cuiufcunque domo intenore cognoueris fapie
dam Sc mf; itiam recumbenrcm reccure ad pedes,idefc ad ex
tremam iipientia? partem.inquirelachrymis conficercpecca
ta, cxpande capilios, ld efc fcerneanteeumcunctas corporis
tnidignicaces,ofculare,idefc,nihil nifii fapientiam Ioquens.
i uittuln. Quochabuitinfcoblc£l;aentam,tocdefeinuenic
holocaufca.
^MORA
NICQLAVS DE LYRA.
jlorificarcDeu tanquim iuftum & gloriofum dehocqrlcrant
ptiwti a tanto & tah,& arl p^mtcntiam vocati.Et pcr hoc appa
uofuutio?iunljeotum,qmdcfuafcientiafuperbicntcs,fpcrc
cnintbaptifmum loan.a Dco inftuutum , & hoc cftquod dicit
htrijiivitem & Ugif eriti conftlium Deifpreuerunt.
•;i/;.Hicconfequcntcr poniturcofotatioPhariff;oru,&
gifperitorum ex vcrbis Chnfti.Et patct fentetia ex diftis Mat-
iz.ii. 1 PyO^abat autem . Defcriptaconfirmatione dottrinc
hr//tilignovifiibili,hicconfequentcr defcnbitUr ciufdem con-
raauoUfto lnuihbili, vidchcec per rcmiflicVem pcccatorum mu
lieris
licris pcccatncis,vbi prnno dcfcribif locus cu dicitur. 3 F.t invre.
f«f.Ligiturautcrri Chrifius manducaiTecum pcccatoribus,vt coj
ad pgmtcatiam pro«ocaret,vt hlbetur Mat.plrem cum amicis fi
milianbus vt eorum deuocionem nutriret.vt dicitur Io.ii.de M ir-
tha & Mwia.Itcm cum cognatts 'paupcnbus , vt eorum inopiam
fupplcret,vchabetur I0311.2 denuptiis.vbidificiente vino,Chfsa
quam vertit ln uinum:Irem cum Phanfaeis fuperbientibus vt co-
rum fuperbiamconfutaret,prouthic habetur, et videbitur profe
qiiendo. 4 Et.ecce /««.depeccatisfuis plenc & pcrfeftc contri
ta. c Et flans retro. Quia pra; verecundia fui peccati non aude-
batfeanteponcre.
Lacbrymis
MORALITER.
Jitatttem.Cantattimusvoti. Periftos fignificantur inuidi.qui
n ^audent dc profpcritate bonorum , ncc triftantur de aduerfi
'buscorum. •
^i^6<if.Permulierem peccatriceraad domini pedcs acccdcn-
n.li^nificaturquxlibetperfonauercdc pcccatispcenitens, &
"'trira . Ad quod requiritur , quod iicut Deum offendit
ffulpamita feruiat ci pcrpocnitentiam KoT>.6.6.Sicut txhi-
'fth nimbra r>c\lrafmtire immunditix ,&• iniquitati ad iniquitatem
' exhibetc nuncferttireiuflitie infantiificatlontm.Et ficfacitmu
licr
lier ifta.Vnde dicit Creg. Hom.25.Liquetfratrcs quod ilhcins a-
clibus prius mulicr inrenta,vnguentum fib proodorc fua» carni?
adhibuit. Quod ergo fibi f urpit er exhibucraf ,hoc ia Dco lauda
bilitercifTerebat.Oculisterrcnaconcupierat,fedhosiamper ptr-
nitcntiam contercns fiebat . Capillosad compofitionem vultus
exhibucrat , fediam capiHis maculas tergebat . Orcfuperba
dixcrat,fed pcdes domini ofculans , hoc in redcmptoris fui vefti-
giafigcbat.Quotergoinfehabuitobleiftamcnta , totdefeiouc
jnt holocaufta. Conucrtitad uirtutummunera numerumcnmi-
num, vt totum feruiret Deo in pcenitentia quidquidex fe Deum
contempferat in culpa.
Fidcns
8oi GloC ord. & Nicolai dc Ly ra.
8c
A
Rcm
ttrcditori
C
■f VtereC &c,
1 EuitimP
Pcr mifcricorcSiam
B.d'.
ljic,7.f-
Ioa*,ii.«J,
B
Moraliter.Affert vngucntum,quiabona opcraagic, quib.
ccclcfiam odoro bone opmionis rcfpergic. Vndcdicicur.
Cbnfli bouus odcrfumus Deo, &c,
Hicronymus . Alabafhnm vnguenci,idcft,corpus cum h-
dc.flasrctro.idelT.pott afccnfionem domini, fccuspcdcs.i.
apoltolof lachiymis
rigab.-.t. i.chaticatc in
tcrna in Dco.capillu
tcrgcbat.i.fipcrriuos
gtboi &: vcitimcnu
dat , ofculacur , cum
pmmbus paccm hcc
Debat dcnanos quin
gcnto,hcc funt pccca
Ugctmm quinqjfcn
iibuscommilfj, alius
quinquaginca .i. pcc-
cara lud.corum .
a Secuspedcs. Con-
tra pcdcs fiac , qui in
pcccacis poiitusitinc
nb.donvni rcniticur.
Sed qui ad peniccntia
poli pcccatacoucrti-
tur , ismrctrofecus
pcdcs ftat.dum vefti-
giadomimque, impu
gnabat, fcquicur. La- d ujt At illc dixit ei,Re(5t,e iudicaiti . Et conucrfus ad mulie-
chrVmiS pcdCSngat, a CorpoiaUteiquidemuidet,feclmTfteriumnoriu:cl«.
quiYanttoium Cribtl- , lamohmintiwt^legemdedit.
lacionibus compacif, c rcm,dixit Simoni.Vidcs hac muheremMntraui m domum
qui tnftitiam illorum
putac cffc Itum , qui vlcimismembrisChrifti inclinaturper
afTcctum compafsionis . Capillis Cqui corpori fupcrfluunt)
pedcs quos rigauerat tct git.qui dc tcrrcna lubfiantia qux fu
pcrfluir fan&is, quibus ex charitate compacitur, incipic mi-
fereri . Pedcs ofculacur , qui fiudiofc diligit illos quibus fua
Jarg;tur,ncfitgrauistribuendii)eccl!>itasproximi. Vngucn-
tovnxit.qui bcneoperandobonxopimonisodorcaliosre-
fpergit , &: ad benc opcrandum evcmplo fuo inducit . Vcl
poreft pcr pedcs,caro Chriltt fignificari , quam ofculamur,
dum myftcrium incarnationisciusdiligimus. Vngimus,dii
ipfiushumanitatispotcntiam facri cloquij bona opinione
prxdicamus.Sed Pharifxus hoc vides inuidet,quia cum lu-
dan Gentilcs vident pr.-edicarc Deum, fua malicia cabefcut.
Quibus dominus bona Gencihcacis cnumerar,vt cognofcac
in qtiibus malis ipfi iaccant .
b Cepit ngare.Maru foror Lazari bis eode funcra eft officio :
Scmclin Galil^a cum pnmoacccdit cum humilitate &:la-
chrymis.vbi remifsionem peccatorum acccpit . Secundo,in
Bcthauia,nun lam peccatrix nominaca,fed cafta,& idco de-
uota.lbi pedes.hiccaputiniungit.
Moralitcr.S:c quoquc fidclis anima prius ad pedes domi-
ri humiliata a pcccatis abfoluenda incuruatur,poft ct efcen-
tibus mcritis rragrantia, le.t£ fidci, domino quafi caputodo-
re
I
i
s
J
rc pcrfundit aromatum. Sic ct vniuerfalis ecclcfia in prcf
ti,Chrifti incarnationis(quepcdumnominefignatur)my
na celcbradojdeuota redcmptori reddcobfequia.In ttici
etiamhtimanicatiscms gloriam &: diuinitatis cta
(quiacapucChdfticff Dem)(imul intuedo npccui
nu laudib. quafi pi
• Oculoi quibu» leneni coiuupierat iam per pe nitemuir. conierem ploiat .
b Quo» ad compoliiioneiii vultus exl.ibuerar.
fecus pcdcs cius, 'lachrymis cepit rigarc pcdcs cius, & ca"- i
* • Licbrynui. t> mequu lupeiba dixerat.. Z
pilliscapitisfui tergcbat, & olculabatur pcdes eius , & vn-
* . Q„od ub. pioodoie fui cafail adh.buerat. b De f.HV.iultitia fuperbwru.Ha comp.lsio-
■ vii"» "" r De Dllu,x nU,tu« lux frSfcluans oblnus.
guentovncebat. VidensautcmphariTa?us, quivocauerat
& D fMedicum ieprei.endit.quia fubuenit .
eum, ait intra fc, diccns : Hic fi eflct propheta fcirct vtique 6
i v>gi.e»turoeius vitaiedebeict . b Argramreprehendit deigritud.ne .
qua; & qualis cft mulier qu? tangit cum,quia peccatnx eft.
^Cunuincens fuperbum Sc fub fpeciemulieri» cooimendans ecclefi? mentum .
Et refpondcns Iefus ,dixitadillum:Simon ,habcotibidi- 8
cerc. Atilleait.Magifcerjdic. Duo dcbitores crant cui- 9
dam t feneratori , vnusjdebebat.denarios quingentos, &
alius quinquaginta . Non habentibus illis vndc reddc-
rcnt, donauitvtrifquc. t Quis crgo cum plus diligit?
Reipondens Simon , dixit,t Acftimo quia is cui plus dona-
mitcicur . Id
perdcna,.:!,Clirii
ni perc^
merum ten
mulanc .
neutcr fuis viribus,fcd gracia JX*i pcr fidem faluaf.
dicitur . J^on babentibus illis vnde re(i..dom.vi. ij ;.<e . I .
diiigic ecclcfia gcncium,quam ludc^us , quia ei (i !
ptsfcntcm ftacum mator ei gncia confertur, Sc fc
prcreritu de maiori f^ditace cxtrahicur, plu» dcbec
accepic.Nullus poteit cantumdiligcrc,quantui"nea q
pluribusdiligic.
c Is cui />/ar.ScciidC! homines plus forcaffc offcndit, aii \ s
debucrit.Sedp mifericord.adomini caufamucacur,vt. -
pliusdiligat quiampluisdebuic,fi tiigraciamconfequat .
# Ticus Bcftroru Epifc.Sgpe quidem vfu venit, vtquia ■
uitcrcSs: mulcutn impegic, pcr confefsionem a pccatisai i
uacur.AhusediUerfo>qui parum peccarac per fuperbiam •
fefsionis Phai macuir» afpcrnc. ur,adcoque m penaidfl
tumincidac. Ncquc enim obid condemnaciomsiiH
cuadec pcccacor , quod paucis dcJidis obfinclust^^^B
Nam&:propcei'paucaquoq; condcmnabc.ir, 111
fcfsionetn &£ penitentiam de paucis ill:s rn mcdiui
canardoglorifical
Myfticc.Duodc
torcs, duo populi s
qui Dco crcai
nummum. i.annn
fua.rcgisimaginc;
gnitam, &:ad fcru
dufibicomifsa. V
ufquedcbituni po
li pcrqtiinariumu
plicatur, quuqui
fenfus funcqui
hacvicavcimu
imagincniconditi
quam acccpimus
tollere dcbemut. !
minus dcbct lj
cui dccalogus k-:
fcrtiu datur .
io Chriftianus, cui
filiu gratii
ii
quam oportet .
d J\^cle iudicafli. Sua fentcntia Ph.irif.cus conuincitur , < a
(icut phrcncticus funem portac ex quo ligec.ir .
c Ifitrauiindumum. Incraui carnc affuinpca in poptilurr i-
deot um .
* * Titi
NICOLAVS DH LYRA.
I Lachrymis,&:c. Ex tjuopatet mainitudo comritionis ex qua tan
tum flcuitrfuod pourtnt lauari pedes vnius hominis nudispedibusin*
cedentis .
I Littpilhscapitis.Quibusanteadcompofitionempultusfui fue-
ratabufa .
j Ec ofculabatur pedes eius. Vt totum Deoferuiret in peniten-
tia,quicquid exjt Deum contcmpferat in culpa ,fecundum quod dicit
Cregoriut .
4 Ht v ngucn lo.~4d refrigerium caloris & mitigationem doloris ex
labore itineris .
5 Vidcns autem. Hic c$nfequenter ponitur "Pbarifxi indignatio ,
ynde jubduur .
6 Aic mcra fe,diccns. Hic fi cffec prophcta . Verusfciens oc-
culta.
Sci-
7 Scirec vciquequg&: qualiscft mulier que.cangiceum, c
El per confequens non permitteret fe tangi ab ea .
8 Et refpondens Iefus, ttec.^td confutationem illut. Ter h n.
quod refpondit ad eius cogitationem qu&foh Deo nota efl , oflciu fe
plus quam propbeta .
9 Duodcbitoreserantcuidaf$neratori,vnusdebcbar, c.
Tarabola ejt,vt conuenientius concludatur contra Tbarifsum dc *•»
rcfponfione. Qnxfubditur , cum dicitur .
io Refpondcns Simon, &c. Quia amorin bumanisplaw w
caufitur exprxcedentibus donis,& per confequens maioramoi •
ionbus donif. Confequenter eum Cbriflus redarguitex triplici dt,
pietatis, cum dicitur .
1 1 Intraui in domum. Qui tamen erantfeffi & delcntes ex
re itineris,& lutofifeu pulueri%ati,co quodfine calceamentis int
bant.Secundo.ex defedu charitatis cum diciiur .
or-i
9-
MORALITER.
9 Videni auum. Pcrifiu qui Chnflum notauit dcignoranria
6c mulicre dc lmrr.uditia, fignificatur hypocrita dc fua falfa
iuftitia pfumcns &: alios contcnrns, qma ficut dicit loannos
psaurcum, Vcraiuftitiacompaffioncm babct, falfa vcro
. jndi-
.i-
ur
ind;gnarione,proptcr quod ifte Pharifcusatguitur.depi
tisomifsione mi modicis refpecciue, &: mulicrcommcd
de maionbus valdc,cum dicitur .
1 1 intraui in d9mum,&c.Vwprcr quod fibi dicitur . l{emi **
tur tibi t
jt
8>3
L
ucae
Cap. Vii.
Soq.
'g irus Bcflrcrum Epifcopus.Quafi dicar.Tu neillisqui-
j»m fus cs , qua; ad manum crant . Aquam enim quje nuf-
non obuia faciic parari poteft , pedibus meis non de-
tflyscautem ea cffuditetiamquajdifricillimehabcntur.
Ouaioquidem lachrymis pedcsmeosabluit, at tantala-
chrMarum profu-
(j0)'aratu mmime
fecil-ft- ., .
a t «jw pf(tl>- O C.
Aciicxtra nos cft ,
■r lachtymaru
Ehos- Jnndchs
Klpopulus, ncc
Mpraprodomi-
Harnato tribuit.
H:rta gcntiii as
non 'luffl fubftan-
■ed&fa-.guinc
mioofndit.
CuIum,d:!c^io-
panitensglorificatur.quiaardorcharitatis.in ea rubiginem D
deJidorum combufiit.
■H TitusBoftrorum Epifcopus. Quafidicat, Etquiaintra
te aiebas, hic fi eflct prophcra, fciret vtique qua; & qualis eft
mulicr,&c. Agnofce vclexhocrandem, quodilliuspecca-
ra non ignorabam,
a tuam,aquam pcdibus mcis non dedifti . Ha?c autem lachry-
mis rigauit pedes meos,& capillis t fuis tcrfit . Ofculum mihi
non dedifti , \\xc autem ex quo intrauit , non celTauit ofcula-
ri pedes meos. Oleo caput mcum non vnxiiti, rurcautem vn-
b gucnto vnxitpedcs mcos- Proptcr quod dico tibi : Remit-
tuntur t ei pcccata multa, quoniam dilexit multum. Cui au-
temtminusdimittitunminusdiiigit. Dixitautemad illam:
c Rcmittuntur*tibipeccata. Etcocpcrunt qui fimul accum-
bcbantdicere intra ie: Quis eft hic qui etiam peccata dl
TQiua iniclligunt hoc opus eflc iblius Dei.
TConfonans lin.itam perpietatis
iciueiitiam.
iignum, &in-
mittit? Dixitautemadmulierem: Fidestuateialuamfccit:
a f Ne i via vetitatis in viaia kandali vltcrms labaris.
e Vadeinpace
iopu!uscxdi-
ceilcruircno
Itiit uitamcncxti-
ruiuit . Sed
s veftigia ofculan non ceflat, quia in cius amorc
efufpirat.
pm meu-"t non vnxidi. F.r fi populus ille in Deu fc crc-
o <<noninhomincm fatebatur.tamen ipfam potentiam
d;u itatis quae per miracula apparcbat digna laude pracdi-
cat icglcxit . Scd gentilitas duri myiterium incainationis
ummaJaudeetiaminfirmaeiusprxdicat.
ipLdbns. Enumcranturbona pcccatnus, &mala
nllifti.
rnwrarfJccr.rfj.IndcmoPharifei.id cft.in cuftodia
;g li prophctaru.non Pharifkus in. redulus,fed peccatrix
pocnitenf
quia tuas cogitatto-
nes cognofco . Qua-
obrem , & te , & tua r«P«!« M
cogitata , tanquam
omnium gnarus, ex-
ploraretenen-,&pec
catoru molem qua
hxcpremitur.nevti-
quam nefaens, tibi
dico ; f\emittuntur ei
peccata,&c.
C Etcceperunt qui ft-
owi Sanata argra, de £
falute cius alifaegrp-
tant.
d Fidr.s tua te falv.am
fei . Fidescamfalua
fccit, quiaquodpe-
pofle
tnt , poiie accipere
rion dubitauir,quiaiam fpcm abilloacceperat, aquo falu-
tem qua;rebat.
e is»ae;np«ce. # rheophyladuis.Poftquam autcm pcc-
cata eidim fit.nofiftitin remiflione peccati,iedadijciropc-
rationemboni, Vad<. in p.ia\ ideft,iniuftiria, quiaiuftitiacft
paxhominisadDcum, iicut peccatumeft inimiciria inter
Deum,& homincm. Quafi dicat, opcrare omnia qux ad pa-
cemrcducunt.
* Titus. CrcdiditillaChriftumhabcrepotcftatemrcmir-jf
tSdi peccata Qnod autem dicit, l/ade inpace, idem eft,quod
nuii ampliuspcccare.
@ CAPVT
NICOLAVS D E L Y R A.
mmibi. QLiod cftamicitia;(ignum.Tcrtio,exdefe-
itatb.fru ictitir qua; nomineoici, deiignatur, vt di-
cit Plalm.4.4 b fropt: ea vn.X.tt;: /)j";i, Z)c» s tnus, <&c. Tl ia
au ndicta requiruntur in hofpitalitate gratiofa . Et c con-
tnuJatmulierem dctriplicipcrfc&ioneoppofita, vtpa-
tcnlitcta htideoconcluditur.
ttnnmreipeccata mt.lt a,&c.Vidctux autem.quod de-
bitdicicontrarium, cuia primo praedixeratdonumclVe
c; amamoris , hic autcni c contraiio infcrt amorem t-fic
Cimdoni . Diccndumadhoc.quod primoinp.;raboia'
lciebatur modohumjno, vbiamorcx dono cauiatur.
S in applicationc paraboiiEad propofittim conucrtir fc
> ^qucndumdcamo-cDv-ierga ncs, qui non proccditcx
ismcritis nollris , fed magis caufat bonum in nobis , &
bconuenicnter conciudit dicto modo.
'daliter potcft dici,quod in pcccato funt dno remitten-
Jpa&pcena. Culpaautcm c :Dci libcrahtatercmitt!-
umtonu meritoiiumpcjifitcflcin nobisfinegra
«^anonhabcmus ante cuipae rcmiffionc,fed habita gra-
tia,
ti.i.&culpadimifra.adhucrcmanetpcnarcmiftenda.ad cu-
iusicmiSrionemfacitbonumopusnoftrumchariratcinfor-
matum.EtdehacrcmiflioiTcloquitur Dominus. Vnde fcp-
tur: Cui dUtttn mintw^i-pittuw^nanui diliiit. Rcmifllo ante Cul-
pa:, aut nulla cft, aut totalis fimul, fcd remifliopcxnaE fit pcr
pancs, & non tota fimul.de commum curfu,licet aliquando
fiat totafimulpropterferuorem pocnitentis.&exliberalira-
teDei,& hoc fuitm propofitoin hac mulicre.Idcofcquitur.
3 t\ <>. tttutur tibi peccatj.Non folum quantumadculpam,
fed etiam quantum ad pcenam ex vehementi amore Dei, &
horrorcpcccati pra;tenri.
4 L>un tji I i (juiyU c. Hoc diccbanr, quia vidcbant tanrum
humanitatcmcxtcciusappafcntcm , fcd ignorabantDcita-
tem interius Iatentcm,quac poteft peccata dim!ttere.
5 /• dc t*a rUlnamfcat. Quia ifta fidcs fuit formata chari-
tate,& ideo fccit habcntem dignam vita aeterna.De ifta mu-
lierc peccatricc dnbitabant aliqui Dodores vtrum fticrit
MjriafotorL3zari,velalia:Dequodidumeft,quidfcntiant
Doclores: Ioan. • 2. Ibi enim hoc polui.quia prius fcripfi fu-
pcrloanncm,quam fupcrLucam.
A D D I T I O.
'"(fp.-j.Vbi dicitur in Poftilla . Videtur autemyfupddebcrct
qma pnno dtxoat donum tffi caufama-
ccn.a
't3ntfimul,quoddonum fitcaufa amoris, & amorcaufa
'"'Oiamloqucdo ,jc amicitia modohumano. Qivod (ic
P°'N5amicitia humana fecundum Phiiofophii m S.Lthi
c'um triplcx cft.f.vtil's,'lelea,ibi!is,& honefta.Scd conftat
«<]>damorin amicitia vtili, caufaturexdono, feu vtilitate
aimatohabita,feufpcrata. Inimicitia verohonefta,cau-
fcitamorcx virmteamantis, quac amatum diligit, no pro-
Jpnum vcl vniitatem habitam vel confcqucnda,(cd pp
u'eipfins amati, cx quo amorc caufatur,quod vult ama.
'*'Onurn & bonum opcratur ci quantum in le cft.vt vcrus
a: ctiS,oc fic inamici;iahoneftaamor eft caufadoni.Vnde
"lacotrancras m hac parabola, ncc in ciusappltcauonc fa
'ntcileclisrcpcfituijetloqucdo vtrobiqjfccudfi modu hu
^nu- Nj p> imoin paraooii. Ciiriftus ioqmtur modo hu-
di^ « U0" amicit1^ Vl" »' Kl anl°rcxdonocaiif.t ur.Vn-
'twincat mJkium. Simonis diccntis, quod is cui plus
conauit,
donauit.plus diligit. Sccundo vero in applicatione loquitur
etiammodohumano iccuv.dumamicitiam honeftam,qux
proceditex virtute,feu meritis amantis,&amati,fecundum
quam amanscertificatus dc amicitia,quam amatus hct erga
amantemfquxquidcmamicitia fecundum Philofophum
vbifupfa.eftvirtus.velnonfine virtute) prouocaturadamo
rcm fiu amati,& pcr confcquensad impendendu eibona.ht
de hacamkritia ioqtur,cudf; ^mittwitureipeccatamuba^&t.
Quod autcm fequitur : Cm anterti minut dim-ttitur,*ni>ius d/li«.r,
Poreft vno modo intelligi fcciidum amicitiam vti!em,& fic
correfpondet principio huius altercat;onis \ bi dicebatur.cp
is cui plus donauit.plus diligu,&c Alio modo pOteft intt i 1-
gi ,ie amicitia honcfta, de qua vltimo loquitur, vt fit (enfus.
Cmfaautem quarealicui minusdimittitureft, quia minus
diligit.Et fic cft amor caufa doni. Vndc nulla contrai icus in
huiufmodi reperitur, cum dc diuerfis amicitiae fpeciebus lo
qu.intur,&vtrobiqucfccundum modum humanum. Non
cltenimvcrifimilc, cpChriftus loquereturilli Pharifxodc
amorcdiuino,qpcrtinctadf>deftinationc,vel dcremiffione
culp9,& posna;>quoru fcieua rJtinet ad cos a iam ffcclifunt
in
8oj Glof.ord&NicolaideLyra. 8)
$ infidcirudimeMis.lflecnim Pharifxusadhuccratfnfidelis
A & < ans ignar us ,vr fatis patct.Et notadu.cp ^pccflus Chrifti cir
cainformationem Pharif9i.de his amiciiiis eft connaruralis
homini. Incirit.n.abimpcrfcclo&magisnetoadpfectu&
pnnusno!U.Amiciria.n.vtiliscfthominibusmagisnora>&
cft impfctta.iagdeficies arationcvereamiciri^fccudu Phi-
luiov iui vbi lupra. Vndc iftSamicitia tantfimodorudisco-
gnofccbar Ciuiftus vcro tradidit fibi noritiapfectioris ami-
citjar.f honc^x.qux habcr vcra rone" amicitic.fectidu Philo-
wohu.Irc notandu.cp feciidii vtraque amicjuSChriftus Pha
iila\jc6uincit.oftedgdocaq;illamulicrcratdigniorad rc-
cpicmla bcneficia Chrifti <j ipfc Pharifxus.Na" f m primam
i amiciriamvtilcm fibi oftcndit, cpplurcsvtilitatcsfeuobfc
quia habuit ab illa mulicrc quam a Phari^o,& hoc cum di-
cit , it>rr.uu i» domum tnam, &c. Sccundum vcro amiciriam
honcftam, fimilitcroftcndif ci q> erat dignior, &hoc cum
dicit; Quia dlexitmultum. In quibus benc confideransnos do
ccr , q> vcrus pcenitens debet habere extenora opcra pia &
« dcuota , & intcnora amorc feruentia fecundum dettores.
* R E P L I C A.
7» eapitulofeptimo, Vbi in parabolaChrifti innuitur, quod
morc humano loqucdo amor oritur cx dono, cnm dicitur:
Siuii plui diligittKnium Ctt.slcjlinin cui plus </oM.j<r?/.Etfcquitur
vcrbumChrifti: RjtleiudicalU. Poftillatorcxponit hocde
humano am orc ; in quo amor ontur cx dono,fed in appli-
catione parabolx Chriftus conuertit ftilum ad loquenduni
dcamorc Dci crga nos.qui no eft cx mcritisnoftris.fed ma-
gis caufat bonuinnobis.&cft donatiuus.ideodixu : i\cmit~
tunturei pcccatamultttijuomam dilcut rnubunt, vtfic amor uon fit
exdonojed dcnum cx A\norc . Sed Burgcnfis hic vulrabfolucre
contrarietatc m qux videtur inhtera.per amorcm vtilem &
inho-
jnhoncftuvrrobiquedicedomorehumano. Sccfi
dittu rcdificatunudiciuSinicnis, vt cx vrili fur"aifmt
luxta f m fit applicario.qa dilccrionccx mcritis cV
pcndunturcibcna.Hxc autapplicano Burgcn.labo, uk
quiuocis.qujaamoiconcunifccniix.&auioramici >,fa
scquiuoceamor.cuiia «.hucilisronibus. Nocftaiit
Chriftum amorc* squiuocaflcncc cft necciririuamelj
neftucflccauf.imdoni.^putBurgcni; vulr.qaftatillii ll0|
CfTcrc&ci fincomni donodato vel fpcraio, alias c
mercenarius.per confequensnon hor.clfus.Virruj
tur pp fcpcr Cotlfequcnsvirtuofefine refpccTtu ad
aut tfurgenfis d>it non cflc vcrifimilcg>Chriftusfi
Pharifxodeamore pcrtincteanrc predcftmationi& raj|
iioncpcctvi & cu!px,hoccft contra bcatii Atigult
"moncdcMaria Magdalena fic cxponentcmhunc
contra bcatu Bcrnardu fupcr Can.fermone 22. anteitdil
Et videdc hac materia Sanftum I homam prima fccul**
26 artic4.Rat10autc1nBurgenf.ad (ic diccndumnoi txi
quia pp ruditatcm vcl infidclitatc Pharifxi.Chriftusih
luit ptxtctmittcrccaqnx fidclibusadinftructionc
valcrc Sxpe.ndixir coraperfidis quxiplinon ir.t
th Ecclciic prodcflc non cciTat cui da;um c 1
rcgniDci.cxterissfitin parabolis,vt vidctcsnon
tcliigentcs nointelligant.Quauiseiiim Phariixi
intellcxit.imo impugniauit vmtate dicedo ii
hicquictpeccata djmittit? N:hilominusChriftusdi>
codcremiflionepeccatorum quoadculpa & qi:
quantii ad liberalitatem Dei prxccdcme mulicns
qux in peccato cxiftensdiligcrc non potcrat, & quo a ■
debttam.propter mulicns primam diledhonem. \
Bgmittuntur cipcccata mulia,quia dilcxn muhum.
C A P V T VIII.
a ynr faHnmefl. Moreaquilx prouocantisad volandu pul-
Xl !os fuos^paulatim dns difcipulos fuos in nido fidei plu
misvirtutu.induit, qbuspofteafublimiusvolare, &aIiosin-
_ ftruere valcant. Phus docct in fynagogis, miracula facit,fa-
^ mam vbiqucdifper-
C A
git, turbas fufcipit,
curat,inftruit, hicdi-
fcipulos facit.cx qui-
«itngulai bus duodecim ele-
git.quos primoprx-
fcnteturbadocct,&
mifcris folira prx-
ftat bcncficia , iam
vero folos ipfos fc-
•jDepfniten. cum retiner, vt cum
^,ft.?.c.funt famijiarius audiant ,
rum terrcnarum contcmptu , animo ad coelcftia aflii:
Duodccim autcm ctat cum illo.attamcn vcrbi minilt
noiiobibant.fedcatantuinquxadEuangciiidocJrin;
ciunt,difcebant:& a Chrifto pi xceptorc hauriebant.
^« Nazianzenus. Vaditdelocoinlocum, nonfo!
plurcs lucretur
T VIII.
folis illis occultiora
exponitmyftcria, &
ficdemumvirtutumfiiarumoftenfion? quafialarum pro-
teftionc firmatis.dat ipfis poteftatcm curandi,&mirtit prx-
dicarcregnumDei.
# S.Tirus.Qui doftoreccelo ad tcrram defccndcrat.isci-
uitans,& oppiBa prxdicas, & regnum Dci annuncians r.i-
grabat.quo cosqui vira in tcrris dcgcbant, ad ccelcftc regnu
rcuocai ct: ( lift interim terra ipfius opus ) quoq; ii q, pcr fe-
duftioneac$lcftiordinc, &tranquiUitatecxcidciant,pcne-
rum
P V
T fadcumeft dcinceps, ocipfeiter fa-
ciebatper *ciuitates, & caftella pra>
dicans, & euangelizans regnum Dei ,
& duodecim cum 1II0 , & mulieres ali-
qua:qua;erantcuratx aipiritibus ma»
lignis , &: infirmitatibus. f Maria
qua: vocatur Magdalcna: , de qua
4
ctiam vtnuilta
cetloca.dgtm
laboiat,\tfom
& laborem fai
cet,plorat,vtde
tium lachrymis
dicat ca
dtcntes cxdH
b Mau
M.igdalenti.Q\in
ria itcr faccrct
domino, &ci
ftrare commcn
tur,celcbri cam vocabulo Magdalenam vocat .• Vbi eai
peccatricem defcribit,reuerentcream generali nonur
liercm dicit,ne nomen tantx famx quod hodic vencr;
prifci errorisnora fufcatet.
... Anvarum m?rc,proptcr infitumpccnitcntta;
tum.quo Jpfa.vcl nos fingula mala defkmus.
c M <$dalena. Id cft, turrcnfis.a Magdalo,id eft.turri.d
dicitur; Tu esfpes meayturtis for.a.f.ini.
L)U.
nicolavs d e lyra.
C A P. VIII.
r fothm tfl,.'sc Defcripta inftrudionc Chrifti fa-
fta Apoftolis principaliter, hic confcquenter po
nirur ciufdcm inftruc-tio facvta ApoftoliS per rur-
bas communircr. £r primo prxmirrirur quali q-
damprxfatio.Secundofubditurdidtainftru6ho,ibi:C«wrt«-
ttmplunmatn-ba. Circa primumdicitur.
» Jpfe itcrfacicba- per c u tates. In quo apparet Chrifti diligen
tia in opcre prxdicationis.
3 Er duo.u r,„, ium ,i!.,. \d cft, duodecim Apoftoli.dc quoril
elcctionc diclum cft fup.€.cap.non tameniba.ntcum ilload
prxdi-
prxdicandum , fed magis ad audicndum, vt poflcnt ci
nictius prxdicaread quod mifli funtpoftea.vt pateoit
4 E' mnlhres ali. Jdeo fcquebanrur eum.
5 Ma-iaqui;voc. Sic nolata a Magdalocaftro, &ifta
qua cft fcrmo faftus cap pccd. Ro tfi fui cognominis c
fimodc aflignatura docloribusdi';crfis Illi.n.qdicur,
fuit foror Lazari, dicur cp nolata eft Magdalcna, co q>
dalu caftru cecidit in parte fua de hxicdnate patcrna.F
pater cius magnus homo,& nobilis,habcs domirjifi m
buslocisinterquceratdidu caftru.Alii vcroq dicunt
no fuit ibror LazaVi.fed alia eiufde nois.dicunt cp nom
cft Magdalene a Magdalo caftro, co quod crat indc 01
IUC
\d<
iftj
n
MORALITER,
I E'fatl:<ntTi,vc.S<zquitur.
4. Et multercsjv c. Qux minltlra^bant ci ncceffaria de facuk
taubus,
tatibus fuis,tanquam gratx de fuis curationibus,& ft^1
deuorx. Hoc etiam confuetum crat ficri prxdicatoribi
dxorum.
pn
r
r»bi
lu-
8>7
L
UG
o.
Cap. Viii.
808
,M)j ^etfm. Eandcm ccclefiam de getibus a fi rdibus
Ioan-
pictate re
Gregonu
Ijotur.Quiacnim
rtjnidiebusonv
nctnpus compre
hentut, rcctc ie-
ptcirionumerov-
piu, itas figuratur.
j> loanna,& cxt.
joai.dominusgia
■Lveldominus
M|icors,cuiuseft
onr qct viuimus.
t Vocuratoris He-
ftdbCum quihbct
germinare.fed a pefllmis cogitationibus c5cu!catur,&a d$ D
monibus ppitur.Qui tdeo voiucres cceli dicuntur,quia coe-
Jcftis,& fpirirualis funt namrx, vel quia per aeiem difcurrut.
<it Thcophylaftus.Non dixir quod feminans pioiecitaliud
fecus viamdtd quod fcmencecidir. Qiii enirn leminat, do-
cct rcctu fcrmone,
f Vitil vniueu quibut plena fueut, in fig«M Ecclefiac de gentibus (otA'<ix.
a Dxmdniafeptcmcxierant, &Ioannavxor Chuza: procura-
titiou mundata. quam Maria fignificat , '^n^at &
uscul lbusidoioruded tam.icd iam Chnfb pici
bn ta,6c gratia implc a,qux quafi vxorerat pri.'$ diaboli.
* (iteJotia- Perieptemdxmoniavniuerfav;tiaintel-
^Lilium propter odorifcrum ccilc;'.it vitst candorein.
toris Herodis , & Sufanna , & alise mulra: , qua? minitirabant
ci dc facultatibus fuis. Cum autcm turba plurima conueni-
ret, &dc*ciuitatibus properarentadeum, dixitpcrfimili-
naumlaborat,
j Herodis im-
[ni procurator
^Pnabolam . b 1 Cuii:s el! declarare voluntatem uatris.
f tudinem. tExiitquiticminatfcminarcfemcnfuum. Etdam t
g fcminat,aliudceciditfecusviam,&conculcarume(t, &volu-
a tVt nec in ir.emoria mcns teneat.cjuod opere exercere neglexit .
b 1 Vbi non eft alntudo tem.Jid ett.ttudium
difctplinae.
;nus fpintus ,p h cres cocli cdmcderunt illud . Et aliud cecidit fupra netram , &
a lAdnu.riendasl.tmpadesvtrgimnr,.
natum aruit, t quia non habebat humorem. Et ahud cecidit
a f Corda folIicitud:n.b s agiutn.
intcripinas, & fimulexortx/pinz, furTocaucrunt illud . Et t
a fMitecor.cc ilcxile. b fCurn per'cftabonoruin opcrumplenitudinecrefcit.
i aliud ceciditinterra1!!! bonam , & ortum fecit frudtum ccn-
a flnceliigeiuum mentis . b ^Spiritualitei hxcverbainrelligat.
k tuplum.HsEcdiccnsclamabat: Quihabetaure^saudiendi al,u-
mdiat. Intcrrogabantautcm eumdiicipulicius c]ua?elTet harc
J» TQuia fidcles eii.s,& Fliarifiis incredulis hnfkt non funt dinda.
parabola. Quibusipfedixir:tVoJbisdatumeitnofTe tmy-
a ^lotelligeattam fcripturarum de quo regno alibi dkitur , Aufeietur a vobis regntun Dei.
b IQuiforis lunt, vt Man.usa:t,qut nequc intucn.ncquecogno-
lcere curant venuteai.
n iVrium regni Dei , carterisautemin parabolis, t vt videntes
non vidcant,& audientcs non intelligant. Eft autem hcec pa-
0 rabola, t Semeneftvcrbum Dei. Quodautcmfecusviam,
: (acultatib.&c.
|uus mos crat
rum.necdu-
irinculpani,
ilieres fua fub-
•lpafcerent,&
vntDoctores.
uiahoc in gcn
lcandalum po
acere, Paulus
.morat abfti-
Mmiftrabant
orrunocarna
iusmctcbatit
tfoima
edicatoribus quod vi£tu,& vcftitu dcbercnt eflc con
^-cipiendo apiebibus.
wb.i,&c QuoticsinEuangelio turbxvoca-
bu m intctfcritur, ficut diuerfitas homiuum : ita cuam di-
tK,:asintiinatur voluntatum.Non enim omncs cadcm vo
lm tc.feddiueifiscx caufisChriftum iiquebatur-.Qiiidam
Vt' iono, quidam pro malo , om nibus tamcn dominus be-
ne iaprxlUt,docendo,aIcnJQ,faiiando.
ethinit , crc Exijt fiiiusDci de finu patris, quo
cnuraenoncrat accefius, vtfeminarctfemcfuum, vcnit
in undum, vtteftimonium pcrhiberct veritati . Vnde fc-
'Ciiumalioseuangeliftas h3c paabolamdictuiusdedo-
itcxijfle, mare adnfte, nauemconfccndilTcmemoratur,
iciumfitucorporisqucd proccflusfcimonismlinuans .
Theophyiactus- Exijiautcinrunc,nonvr agricolas
CPlcrcr.aurcomburcrcticrram.fedexiitkminare.Sa-pe
'■ nagric<-la qui fcminat, ob aliam caufam cxiit, nonjlo-
hivtiemuier.
Via.cfi corfculo malarum cogitationu tra
1 amitum &arefactu,ne fcmen verbi pcflit accipere vcl
germina-
fcd fermo diuerfi-
modc cadit in au-
dientes, vtquidam
eorum via dicatur.
h ^' pro prtram.Vc
tra indomitum cor
nullo verx fidei vo-
mcrc penetratu,intfeminahat
quononeft verusa-
mor, & pcrfcucran-
tixvirtus.
i Cei.tnplnm,&c£t.
Cum dcnarius pro
ptedtione folcat ac-
cipi (quia in dccevn
lcgii prseceptis cu-
ftodiacontinctur,)
ccntenariusqui per
multipiicatu dcna-
riumfurgit, proma^
gna perfcctionepo-
nitur Corigiturce-
tuplum facit frudu
quod pcr amorem
proximiadiuam,& tMyieii»
per amorem Dei co
remplatiuam adipi-
fcitu; vitam, & fpiri .„ ,
tuahu ornatur per-
fcftione virtutum.
k £{_i babet aure<*
Vbicunquehxcad-
Mit.4.1»
monmounterpom-
tur,myfiicu cflequod dicirur,&attentiusqu^rcndu,oftcdir.
1 in r g.b.int. No mox finita parabola (fcd vr Marcus air ; Mar.4 j,
cum eflct fingularis intcrrogauerunt eum hi quicu co erant
duodeqm parabolam:In quomoralirerinfiruimur, vtfi in-
telligenuam diuinorum verborum aiTcqui volumus-.fcpofi-
tisrerrcnorum tumultuUmcuris,domum Dei,id cft,occuI-
ta fctiptura: penctralia , orando, & mccmandointremus, di-
Centcs: E^eucU ocuios meos^j-c. Plal.i ig.c
m H£cpar.b4a . Notahanccflcprimam parabolam qux
cum interpretationefuapofit,>fit. Etcauendum cft vbicun
quc dominus rogatus a difcipulis intrinfccus icrmoncs
^os diflerit , t.e \ cl aliud \c\ plus vcl minus intclligere veh-
mus, quam ab coex^ofirtim cft. Jdeoautcmhancpara-
bolam perfeipiumdigraturofiendcic, vtiefigurateloqui
innotciceiet , & rcrum figmficationcsctiam in his quxex-
ponctcnoluit, quxrendascflcdoccict. *
n fHitmt s . Dociorcs Tudxorum qui cum meritoperuer-
fitatis fux exxcati funt , mcndacner fe vidcntes putant.
o Q*od autem frcusviam . Secus viam feminantur.g nulla fi-
dcnullo intelleftui nulla faltem tentante vtiiiratis occafionc
^ perctperc
NfCOLAVS DE LYRA.
-^*' -c (.Apvidludeoscratconfuetum.quod
a 'Jcrcs/anftx& dcuorx minidrabant doctotibusnecefla-
n ^dcuotionc. £t idco quiaChtifiusdoccbat & pciicabac
»rt r /udaros.hoc modo accipiebat ncccflat ia ab cis . Paulus
21-rnqui prsdicabat gcntihbus intcr quos non erattalis
;cructudo, non habcrjat mulicrcs fcqucntesipfum, &ci
11 ftrantes.vthabetur i.Corint.p Nc fortecx hocgentUes
1C;^lizarentur. ,
Cun
% Cum antevi,&c HicconfequenterdefcribituripfiusChri-
fti dodrina.fcu inftruclio. Et primo defcribitur dida inftru-
ttio.Secundo inftruftionis confirmatio,ibi: Faclum tfl auttm.
Prima in duas,quia pnmo defcribitur parabola fuc/prxdica-
tionis . Sccundo fcruor prxdicanti s.ibi: Vcmtunt atttcm adil-
/«w.Prima ac!hucinduas,quiaprimoparabola prxponitur.
Sccundo exponitur.ibi; lnurrogabant a«'«».|Scntentia autcm
iftarumduarum partium patetcxdictosMatth.13. Excepto
quod fequitur in parte fccunda.
T^emo
M O R A L I T E R.
" nyytifminat,&c. Semcn iftud poteft dici cleemofyna.-
^(ui'feminationcdicitur 2.Corinih.9.b u^ipa cej^ i-nt,
rf&ma^^cHuiusautem femimscaditparsfecusvia >
«'■'olus tollit iftud . Et hoc cft quado rccipies cleemoiyra,
niicitisconfumit cam. E. aliud fupra petta.quod fit,-.
•crpiCBsdc bcncficio no dt gratus homini ncque Dco.
lud cadit intcr fpinas, j> quas figruficantur foiicitudincs
VU33
vitaptxfcntis. Et hxc pro parte funt bona ecclefix.data cle-
& religiofis, qui dc iliis viuunt carnalitcr & pompatice,
&implican'ur fccularibnsncgociis, cum tamcnilla bona
(ir.rdataad fcruicrdum Dco deuote, & ad miniflrandnm
paupcriiaus in fua ncceflitate.
, V . •' <~ ■ n :oransbonam,& ortumffcitfrucl^mcentupl.
Ifiz. tv 'fynxrcceptxadviCtum & vcftunmwiecef-
nDwfewicntMuo.
Jftma
8oo Glof!ord.& Nicolai deLyra.
pcrcipere dtgnantur.Porro fupcr pctrl&rn fpinls feminan-
lurrqui audiuntquidcm,& vtilitate vcrbi probjnr,&dcfidc-
nii guftant, fed nc perucniat ad id quod geftiunt: vcl pcr ad-
licrla tctrcndo.vcl profpera blandiendorerardanr.Histribus
gcncribus quicunq; vetbum auditum no faciut.dclignatur .
4\l temput crrd"ii-
Rrci.iuum pa
| iunrur phui- "
Wi.ttumb.- MuJti audientcj dl-
oj>uiunt«u, iputationcm contra
auarinam, vclluxu-
liam.dicuntcotcm-
ptorcs lcculi , & ca-
ftos homincs cc bca»
tos: fcd vbi Ipccics
f ?iipr-icantlrl.ib*»t». Quiadixcrat Apofrolis. Vobi
noflc myflc.rcg.D.-i cce a.in.p.Nunc oflmdir pcr r<
poftolos.aliquando & cxtcri<> id<»r myflerium rff<
dum , & omnts quidomu D^i ». iKnr intraturi fl.m
illuflradosiQoi.Vobis pandon)yUcna,mv< hiSac<
mcn fidci,v<
HJ.dift. r.i
i^ibbtjuii.
IMjjtki.b
TM-rt.to.'c
hifuntquiaiicJiunt, cicindevenitdiabolus , &tollitvcrbnm
de cordc corum , ne crcdcnres falui fiant . Nam t qu^d fupnt
pctram , quicum audierintcum gaudiofufcipiunrverbum,
a & hi radiccs non habenr, quia ad tempus crcdunt , & in tem-
porctcntationis rcccdunt. t Quod antcm fitipinas cecidir,
concupiicibiles co- b hiiuntquiaudicrunt, &afollicitudinibus,&diuitijs , & vo-
c luptatibus vitas cuntcs luffocai.tur , & non rcfcrunt fructum .
d Quod autcm in terram bonam, hi funt qui in cordc hono, &
optimoaudicntes verbum retinent, & fru&um affcruot in
c paticntia. jNcmoautem luccrnamaccedens:opcritcamya- *
icntur, tamcn pof- f fCj autfubtusle<5tum ponit , fed fupracandclabrumponir, vc
eflbribus fuis fpinx • i -j ., . n , / ,
rnm«mi#i.«i. g mtrantes lumcn vidcant . f Nonenim eft occultum quod 2
nonmanifcfktur, necabiconditumquodnoncognofcatur,
1Si jdiofc audUc. a Jvt 8c in veftro pcftore contimie ruininnis , J< alicna iu-
ftusrr luihuJtis.
I
rum obtutibus- pr.t
fcntantur, mox rccc-
duntabeisquicquid
re&ccogitaucrant.
b Etdiuiiji., Diui-
tiae ctfi dclcdtarc vi
dcntu
f<
funt.cumaculeiscu
rarnm mcntcs coru
confodiunr.queaui-
gdcquxruntur, folli-
_ iii-Hiniur, iuiu- - . _____ ...» . . i. i . , ,-. .
Tprt»p.t_ium,citcfcruantur;Vnde h &in tpalam veniat. Videteergo tqtudaudians , f Quic- 5
ppertum
Hmb.ij.c
nim habct,dabitur illi, & quicunque non habet, etiam quod
k putatfehabercaufercturabillo. tVeneruntautemadillum 6
fCognati.
matcr,& fratres cius, & non potcrant adire t eum pra; turba
H0mii.4jr.in
Mittlv
ab alio Euangclifla
fallaccs diuitix vo-
canturjquiamcnris
inopianonimplenr,
nccdiumancnt. Et
nofa q> diuitijs duo
jungir, follicitudinem, &vomprarem, quia& pcrcuram
jncntesoppnmnnr.&pcrafrlucntiamrcfoluunt.
c Snfjocantitr. Quia vohipratcs, & diui:i.TC fuis importunis
cogitationibusguttur mcntis, nc bonum defidenum ad cor
poftlt inrrarequa fi aditum viralis ftranguhnt flatus.
<H Chryfoflomii.v.Sicur fpinae non pcrmittunt oriri fcmcn,
fcdexcondenfarioncfnffbcantimmilTum,llcfblicitudircs
Vitae praefenris, fcmcn fpiritualr fuffocarcnon finunr. Incre-
pandusautcm rflctagticola, quifuperfcnfibilcsfpinas, &
pctram, <5c viamfeminarct . Noneiiim poiTibileeftpctram
tcrramficri,nccviamron cflc vi.im, rccfpinasnoncffefpi-
nas.In rationabilibus autcni fccus e(K
d In tcrrjm bmam.fT-c In bonos auditores qui verbii audire
iat3gunt,<5cinvcfrcmmcmoria?reccnduf,&ficopportuno
fcmpore fruclum opcrarionis prcfernnt , intcr prcphcta &
aducrfafcculi paticntcs. Etbrna tcrracum paticnria fru-
Ctum reJdit, qnia bcra agii <5: mala rroximorum equani-
c mifcr tolerar, <5r dnm humiliter flagclla fufcipiunt, poft fia-
gclla jntcquicm fufcipKmfuK
e Vrmo -«w.Hxcverba ponunturfccundum fimilitudi-
licm numanarconfuctudinis.
, Wyfticc autcm docent fiduciam praedicandi vcl paticndi.
f Supra
J
TGrntium -d lidcm Chr :li confluc:'tiuui. 7
hanccandci
aliis pandifr
morc ca
comniodoibj
fcondi:
nc , vel lccfti
turcaro.in
ma con
qnicfcit.Pci
vcibi Dci. 1
mctucarna!
tat vctbum
fa mcan
nn inai
ritat s , & 1!
oc<
pradifare t jj
Snpcr v
ponit v.
cori
DeifiibiJ!
rior fii
vetitatis, &
feiiuttis c
ipfa:;. •
risferuifi
lior luce
quarofficio linguar, & cxtcrorum mcmbrornm iitfi
g . 7\rr»! ftf?m,< . Q.d.Timor carn_!iu non \
liccmalaopinio^quardc vobisniodohabct'
lcs,quiactfi vilcs apparcris, nuandoquecl.iti'
rcbit, cumDominusilluminabitablcondtf!
tunc & vos cotonabmiini,& punicntur vcflt i
h i. Hxc fpctiaMrer ap<-fl<>;
rit_tenoflemyftcnadaiur,cV pcrfidis fudavs
qucd nointclligutaudiut) dicla vidcntur. P<
literaccipi, quia&irgcniofus.nc; ndo, '
priua ,&" fi mplcxftudiolns laboraJodcg
re veibihabcr,dabitur&' fcnfusirtcliigcn 11 quod
qui nohaberamoreaudiendi, etiamfinaruraliii
laborcfludiofbfcintclhgercpuratnullam tamcn
tia* dulcedinem guftabit.
i Etfju!cur<juencn. Idcodcficiiofis ingcnium ac J
vtdcncgligcntiaiufliuspnniatur, qui fcirc cotc
finc laborcaflequi potuit, & alrquando llwdiol
ihteiligcntiae prcmitur , vt co ma:ora premiaini
ftudiotiusclabcrar.
k Vemrt <n ..Qnoddixerat in 'ctbo.oflcditin m;
fcilicct, <V Judaei folaliteramfequentc5,ctiamq
NICOLAVS DE I. YKA
t VmoMffm h,rrnar»,&c. Pcrlucerr?m faluatorhicln-
lelligirdoprinsmcnangclicam, ci-irt r efl occnlfanda
Wcinlatebris t_nu.m dorend%ficntdodT.inxfufpcctx&
malx.fed in palam coram orrnibus.
doennJMi^ZZHr''W' ?'' ^ hcn rh"^'saliquando
-mquodpercostalia
Quod in aurc
publiccdor .rcrmr , vnde dicit Watrh. i,
•uditis.prard.carcruprrtcaa.Idcofrbditur.'
j rtittttfwvtian. Vtconftanter Pcr orherti pradicctis
4 S&tnm ha . tfr. Hoc fubditur ad oftciSSEmwt
inmm prafdirtflkjrfs.poftojortim : Qni enibi "xdkamex
Jdc formata charuatc mcrcntur , ^ , (iivuictnr au4 emum
gratiae in prxfenti, & pwniutnglori* in fu.uro °
5 Et
5 Et qwcunqtft non h.i Videliccr fidem charirafe fci
^ rt:inrr?<"<Jp.ir.if,&t. Quia gratix gratis datx
nunrei adfalutem, fed macis ccdcnt ad damti3Uonlu
ugmentum.inquantum abulusfncrit cis.
A!i'crcxponiturdeligifreritis & facerdotibus hu o
0, fide Chrifii no habncr*ut,& idconofitia lcgts &
rcn valuit ds ?d falutc, fcd magisnocuit cis ad ar.
fuxdamnationis,fccundumq>dic!tur mfr.iiz cap.
fciuit •poluntatcm do>/iini f-i & t,on feci',v.!pt<l
7 Vinerunt autem . Hic confcquenrcr drrcribit'.'r '
Chrifti prxdicantiscx hoccuodproptcraducnfiun -i
fuc,ctiamexpcclantisforis,nonintcrn'r-itprcdic.
Jicer camfummc diligeret & honorarct, fod relr
nuncianti fibi aducntum,dixit.
M
MORALITER.
1 'H^a-tcUcc lucerna diciturfacra fcriptura -Yal «B o
OM,Te-b„e ir.ofi, &e_-3ncis xp n ream ad iafrintia iuc
ftme. Il'c u tro f, b us I 3am pofjf, qUi igtl' herefls c, 3
Op^ation^cru.rfaacccndi:, -c .u ucerulub^vlopor, a
acccn-
acccndirftramina.Etdchacacccnfioncdicit Hicrony
bctur m dccrciis 24. q.?. fecundc. Aniusin Alcxandi
kinti' afuit fcd quia non ftarimfuitopprcflus,ciusfl
to'i morbeividepopularacft. Illiautemponiintfupe
dc'abrum. qm per bonam viram facinnt cfticax v<
fuum.fi-uteccnucrfo illi ara operiunr, qui pcrmdi.
tam cio-lii iam fuam contcmpribilem rcddunt.
iotn
lvi-
■t
i
Lucae Cap. V 1 1 1.
8"
» p^unt.Nam mater,fynagogn,& fratres populi Iu
ynim,dequib.eftChriftuslecundumcatnem,ipfointe
EJdocentenequeuntintrare,quiaeiusditTafpualiterne-
intelligeVe.Sedpoccupans turb3domum ingredit
te Iuda-a,c6fluit ad Chriitu getilitas,& illuminat.
•sflant voltnt.
antes,voIunt 3 sy**z°&-
videre,q fpiia
b Populus Tudiorum.
\,
EtntmciaCLim eftilli: Matertua9&fratrc;s'tuifdris itant,vo-
lentes tevidere. Quirefpondensdixitadeos: Matermea,
a ld cfl.quidiflo,vel faSo.vel exemplo.in coriibus pioximornm genetant beum.
b Voluntatem patrs mei qni in ctlxs ttt,
ck fratres mei hi mnt., qui verbum Dci audiunr,& faciunt , f
Fa&um eftautem in vna dierun. , & ipie alcendit in nauiar*
Iam,ckdifcipulicius,c>cait adillos : Transfretemus tran^
itagnum. Et tafcenderunr. Nauigantibusautemillisob-
dormiuitj&defcenditprocellaventiin ftagnum,& tcom-
plo,&nosin_ d plebantur,&periclitabantur. Accedentes autem fufcitaue-
ilenfum inlege
querctes,adcu-
am litera: fcfc
Qt,&:quafiChn
iad carnaliado
porius cogut
juamfedilce-
Saliaconfenmt
j.meritoergo
lolcunr. Qno
amurquodno e
mux fi foris
imus.
Dnauteminiu- f
negligitmatre
^r negatur»
etiam de crnce g
.icitur.Sedreli-
orescopuleme
moftrantuiq
runt eum, dicentes : Prafceptor, perimus . At ille ffur-
gens increpauit ventum, & tempeftatem acjuar, 6c ceila-
uit, & fadta eit tranquillitas . Dixit autem tllis : Vbi eft
fides veltra ? Qui timentes mirati funt ad inuicem , di-
a Djmonibuj.
centes : t Quiiputas hic eft ? Quia oc^ ventis imperat
iine tetationc de hac vita trafimigrare , cnm et Apoftolos
(qb.Dnsadeft) tenrationum fecularium fxpe prcceJla < cr
turber.Sedcum fimus ftibiccti procellis fpualisnequitix,
exeitcmus gubernatorem q imperat venti.sq nr.pcrat ma
rt,q etfi iam no dormiat corpor^s fui fomno,caueamus.tti
ncnoftricorporisio
Qnia non habfnt fpiritualem intelb"gantiam. j-jq ciomi I3t,& QUIC-
i fcat-
f Et cefut*it,& fafta
efl traquillrt as.~Nox.3i.
quod olscreanira se
t i t c rea ro reni . 1 m pe
rat,increpar, fcntiut
2 imperatem,non qcf
3 iecundum ha-refim
quoiudam fintam-
matia, fedmaieftati
coditoris funt lenfi-
btlia, q apud ncssut
in^ennbilia.
A l i. e o o r i c E.
Mare vel ftagnu,te-
nebrofuSeft,&ama
rusmnndiarfh.s.Na
uicula, arborcrucis,
cuinsbeneficio flde
lesadiuti,emerfi flu
cTibusmundi, obti-
nentlittuspatriajce
D
tMa.8.o
t cople-
buntur-
t cxper
reftus.
tnfr. f.c.
Mar.8.d.
jniBi,& corporali necefiitudini prxfcriprorum ecle. Ieftis Afcedutdifcipuliadmoniti cum eo, vnde ipfe ait: S*
fliu forma prsfertur.Figurat etiam.Iuda?is(dequibus fe quis vultpoft me venire,abneget frmeiip fun>,& tollat cruie fuam,
uiLitncarnem)ecLlefiam degentibusquajcrediditante ^/^«ar.vrOTf.Difcis-uIisnauigantib.id eft>feCuh>m fidelib.
feri dam. calcant;b.& futuri feculi quietem animo meditantib. & g
jorautf R.Magifterpcepturusaliis, q non rclique Sandifpiritus flatum, vel etiam per proprij regiminis co-
it trein&matrem,noneftmcdignusfnia;fu£eipfepri- natuminfidos mundifaftuscertatim poftterga iatlantib.
lin lefubiicit.non refutas ofticium maternx pietatis, fcd fubitoobdormit Df s,id efl.aduenit tcmpusdominicce paf
>feminiileriisamplius quam maternisafTet~hb.de fionis.VndecV Marcus,nodte hocfaclum mcmorat,vt ve Mar^d.
Mgnofcit.itaqueqni feintelligit propterdiuinum my- ri;lolisoccubitum i]gnificarer.Defcenditprocella,q3Dno
hqira in terras venilTe,& propterconuctum ecclefis rc- fomnum mortis in crucc fubeute,fIucTus perfecutionum
irentibus afcendit in nauem. docmoniacis flatib.cxcitati alTurgunt.qb.non ipfms patien
•Thso ph v l a ctv s.Q^iidam hoc fie intelligunt, tia,fed difcipulorum imbccillitas concutitur»& trepidat.
cu Chriftodoccieqdam inuidetesfubfannant«scufup necodormientepcreant,quiacuiusmortcm vidcrant,re-
oiinieiusdixerut.A^ffi-rK-i.^c.Tanquampphoceum furreclionemoptant,quefidifTerretur,ipfi inppetuum pc
gtJDilem demonflrarcnt.Et idco qui mcntem eorum co iiclirarcntur,vrde:.f»r^e».f increpauit uentum. Quia celeri re-
1 it,ficcisrelpof;ait,quonian6nocetvilisconlangui- furrcciione,pcr mortemdeflruit fupeibiam diaboIi,q ha-
it ledfngnobilis quisexiftat,audiatautem vetbu Dei, bebanmpenum mortis. Tempeftatem etiam aqua: facif
.onfanguineum reputa. ceflare,quiarabicm Iudxorum mortieius infultantium;re *
endtrnnt. "hiawgai.ttb.autcm illis . Moralitir. furgens labefacit.Arguit eos,qui fe praMentc timebat,cum
u klu nauim atcendit,qui figno Dominicac crucis lm perlrc non pofllt q firmiter adha:ret ei:Qi-afi ipfo geftu na
eculumrelinqueiediiponir. uigationisdiceref,qnodport relurrccTionemetiam vocedi
omim.ln hoc facTo verus homo monftrantur qdor xit.O (lulti & tardicorde ad crededu in omnib.qux locuti funtTro
pfct*t<e.Nonneopor.pa.Chriftum lbporari,vndisnauem(in
quaquiefctbat)hincinde vex5tibus,!&ficextemplotumi
dis,gufgittbusfedatis,patefaccrecunclis potentiam (vsbM
uinitatis?
g Miratifunt adinuice .N6 difcipulij, fed nauta: &alfj qiti
inf.24.d.
)cus qui furorem coercet matis.
- 'nr,& periclittbantur.^iccedentesautem.Mcn
aisinquaproditorefi cum bonis,&qui!uis
n itisfirmi fueranr,tuibantut alicnis.
C JwjctMwrfir eu dicetes,Tr/eceptorperimus.Ad\ie:ttc nemine
fine
SICOLAVS DE LYRA.
% ' }'• • res mci hi funt,q verbu Dei audiunt,
J •1C:,; cat,ille ci~i mihi propintjuus,<]ui fpualib.oferi
ttntus.ln bac et rrfponfione CbrifiHS confutauit il
iiMKisuitaductunj macrisfufr quia feciidu dotlores no-
tuftbocfrcit^vt fi cx bocpdicatione dimtteret^argueret
'1'Wem puru carnaii afftfl one matu-^iduertedum tn q>
(s Cbriflibx duuni cognatifui Germani, eo modo loquidi,quo
°<>t£or,fratrts dicuntur ilii quifunt de eadem cognatione^et
fOMuit^brahaLothnrpotefratrefuum,vtbabc.Ge.i},
■ 'acliirncftaut, &c. Hic cunfequcnter dtjcnbitur doilrinx
_ Chrifli
Cbrifli ccfirmatio,que proprie fit pcr miracula,fecundum q> citur
Mar.vlt.d.S ermonem conftrmante jequentib. fignis.Et prim > ('tfcri
biturmiraculum fatlum inmari. Secundo fatlum interra;ili Et
cumdenauiegrefTuseffet ad terram. Scntentia primxpartis
patet ct diftis Mat.i.Hoe exccpto.
3 Transfretemus ttansttagimm.Mat.S.vocaturmarc: modo
loquendiHebraico,quo omnis congregat :o aquarum n notabili quan
titate vocatur mare,fecundum illud Genef. i ACogregationefq;
aquarnm vocauit maria. Sccundum veritatrm aqua Iordanis
fuiui; extenduntur ibi in magna lat \tudine,ideofrcquenter vecatur
mire,& aliquando lacusf& aliquando flagnum,
^ Ecurn
M 0 i\^( L I T E i\
t ''«wc/arttw.Sccundu fcnfum literalem maliciofefuit
Iaturn,vtfipa iucHim matris,&fratri'tr. pdicatione
:eiei,aigucrer homo pumsvtpotc afTecTionecarnali
'Pl?9 tationabilitcr impo/uit nuciati filetifi , diccs.
ter»>ra,&c.Et}n hocdocuit pdicarorcm Fuane;elij
^nfcrreprimcrevolenteseum maliciofe impcdire.
/' aiit in vna dicrum,& ipft afcendit in nauicul. &c.
-fiificatur toiuus liumanum in quoiecundu Plato
mcoF,
nicos,anima eft f\ cut nauta in naui.Tn hac aut nau icula ani
magubernat fecudupattem ronalem.Irafcibilis aur,&co
cupifcibilis.fenfus intet:iores,& exteriores funt in corpora-
lib.organis,& fic dent p ronem q no cft virtus or^anicagu
bernan,Deus tn principalis eft gubernator . Tnrbatur ante
•nauisiftacorporisinfirmitattb.& mensinterior^daMTionu
tentationib.Et Deiisq principaIiseftgnbernator,dormire
dr,dnm abco taliapermittuntur.Excitaturautem deuotis
precib.partisrationaIis,quaeadoptimadeprecatur, & tunc
lubente Dommoturbatio quietatur.
Tomo.v. C
M;.3.d. »
815 Qoford.&NicolaideLyra. sL
nauierant mirantur.VndeMarthxus. Torro h mines illi mi- populo^comraL&ciwi^vultfiudiniscrcdentiumeratcn,. -v
^ ratifvnt.Dicctes^UujHsell1''1? Quod li difcipujosdicimus dT4/;/»7ii»»w.VndebcneinBabylonevnitaslinguar
^* miratosfuilTe,mcrito6c ipfi homincs funtappellati. jnlerulalemeftadunata.
a . /dr^iowJGfra/rwor.GcraUcuiitasArabixiuxfa mon- g Er >r>;;jrW.Sciebantdxmones peraduentum Doiin
teni Galaad iu tnbn Manafle,non longc a ftagno Tyberia fc ahquan Jo in abylfum mergendos;Non ipfi ftmir, n
disfignihcat gcntes
quaspoft paflioncm a
&:rclurrcclioncPo
t *i**> jninus per prsdica-
torcsvihtauir,vnde b
GcrafefiucGcrgcfi
colonumciicies,id-
cfl, diabolumaquo c
priusicolcbaturvel
aduena propinquas,
I Mundirxmorioni.
Mir.5^.
Mj.8. d.
B
t M«,
i.i.
Mv,4,b
Velint oolinr.
&t mari,&obcdiuncei . Enauigauerunc autcm ad regjo^
ncmGera(enoi'uin,qua;eitcoMiaGali!ieam . fct cum de
naui egrcflus eflet ad cerram , occurrit illi vir quidam ,* qui ;
habcbat docmonium iam temporibus jTuilns,et veitimemo
non indueb';uur,ncc]ue in domo manebat, icd in monumen
tjs . Is vt vidit Ielum,procidit ante illum,et exclamans vo-
qui longccrat in te d cc m3gna, dixit ; f Quid mihi ettibi eit Iclu filii Dei altjfli-
^occurrit illi rir, mi ? Oblecro tc nc me corq ueas .Prxcipiebat ennn ipirirui
immumjo, vt exiretab homine . Multis enim temponbus
' arripiebat illum , cVfvinciebatur cathcnis, &Q compedibus
• In locl f|irito»liuminlx.undi Wrrucjm li ucpiuugui|j le|>e, diit r«CL.s a Irophctis, '
rtmocusa grjua.
cuftoditus, ckruprisvinculisagebacura dcemonio jn deler-
I Non vt "njjut mq^rrit feJ uiCviilciTj pcilc ti nm turcni toleub.it, uirtus tuianr.lt
grJt c(cn<ineat.
to.t Intcirogauitaucemillum Iefus, diccns . Quod tibino-
a Seilitft fum s.oon unus 'piuuis uninm,
fmencfc? Acillcdixit: Legio. Quiaincrauerunc dccmo,-
niamulcaineum: Et rogabant illum ncimperarecillis, vtin
ld flt.gf henns.Ti
Cum Lucas vnum;
Matthxus duosoc-
curnflememoiatjin
figuramciuldemge
tilispopulicfl,quia
cum Noetresfijios
genucrit, & familU
U*r.j.a joliusSem in loflcl
fione Pciabfciflae,
ex duobus ahjs di-
ucrfarumpationum
populi pullularunr,
qui idolis fcruierut.
Etnotahuncvnum
fuiflecelebnorisper
fonx, &: maiorislfa
nix,dequoregioil-
la maxime dolebat.
Occurrit ergo >/r. Id«
diuinantes,fed,)h
f tatum dcfc dijat
1 colentes.
h Grex poreo foi
ci/nnt hom
2 qis,& rationis [p«
tes,lutulentis ft
dediti,in m<
bic pafcentes.1
quis more po
xeiit, diabolus
potcflatcni ni
pit,vel ad prol
tantnm, n<.
adpeu
pit.
^Avf
QuodMarcoji
circa moteni |ji
£icgern |
ucasamcm
tc,n repu;.
VI
fiUoi,
S
abylTum irent , t Erataptemibi grexporcorummultorum
i paicentiuminmonte,&rogabanceum,vtpermiccereceisin
k ilios ingredi. Etpermiiit illis. Exierunc ergo dcemonia
ab homine , <k intrauerunt in porcos , &c imnctu abht
lntrauerunt in pprcos , & impc
5po- SrexPer Pr^ccPs in ^agnum, & furTocatus cit. t Quod
pulus, q multis te.m m vt viderunt faCtum , cjui paicebant , fugerunt , & nunciaue-
ponbus,ide,r,abip- runc in ciuicacem, $c in villas . Exicruncaucemvtdere.quod
(opene mundicxor n 7 '1
dio vexabatur a dxr
monio,nec vtebatur vefte naturx fut;,id cfl,vi rtutib.fide &C
charitate,qb.ptimi parcnfes poft culpam nudati leguntur,
hxc ftola red eunti filio orTertur.Ncq. in domo confcierix
quicfcebat, (ed 111 mortuis opcrib.corpons quafi in lepul-
chrismanebat.
.p.poicorupi
gnusfuit, \t.i^L
ciuseflet ina n
aliquidcirca 1 k
Erant.n, duo n
porcorpi ficu
ct.s expreflit. ,
Etrt
pewitteret tii
vtgredi, Adiif
mentiam Dt 1
Kuilnm pn
condcnat,
quifqucipii
Jiautoral
tunturin porcosdxmones,fcdipfi petistjoa 1
nisclaritatem ferrenon poterant.Vnde cx.autctcmu
bita fibi tormenta formidant.
k Etperm ftt\illis.Exierur ,f.eirr.Permittif,vt per int
nemporcoru,deturoccafiofalutishoniinib. I
c /nwonMwp»r».QiiidaIiudfuntpfidorumcorpora,nifiq vidcntesftatimnunciant. Inquonotadu,quod
da dcfunftorum iepulchra m gb.non habitant Dei verba^
# A vcvsT.In domo non habitabat,id eft,in cofcientia
Li. *. rle fua no rcquiefcebat.Jn monumentis mancbat.ld eft,in mortuis
aax. in operibus,hoccft peccatisdeleclabatur.
Au.q.i^ j lefufili Dc/'.Arriuscontendirefrecrcaturam,quem dx-
* mon cofitetur cfle filium Dei.Judci dicuc ; Jn pnncipe dx-
moniorum eiicit dxmonia.que dxmonia negat aliquid fe
cum commune here. Tormetum eft diaboli ab hominis,
C lefjone ccflare, & quatu diutius poflederat,trh difficilius d
nifipermifladcmonia nocerepofTunt,multo n.i
nihus.nifiocciiltatamen iuftitiaDei pcrmittantiif
J ^ibiit grex per prsceps in Jiagnnm,& Jnffoc-nns eli.Q* 1
dernntfafium <jui pafcebant.A l i. e g o r 1 c E.Liber:
logentium,a dominationedxmonum , incrcdutii 1
tisagut luos ritus facril egos,& ccca,6V ^ptunda cu
fubmerfi,&:impetuferuturinpceps,qa nulhus r
templatione reuocStur, fed ad infcnora p imr
cliue detrufi fuffocantur,interclulo vitali con.
tusinaquis voluptatumhuiusmundi.
m Fugerntit & nunciauerunt in ciuitatemy & in »
*a.4.r.
Oc.lM
1
mitnt.Caucat ergo aliqs !?fus a diabolo,vt cito eiusiugu di
iupat,qatarofacilius quantocititiseiusdniumeuitatur.
e ymcieba.catenis. CatenecV: c6pedcs,durx,&grauessut resfugeiunt,quja necphilofophi gentium necprfa
ggtium legcs,quib.cV; in eorum republica cohibebant pec fynagogx pcreuntib.poflunt conferrc mcdicii
cata.His tamcn legib. ruptis,cV ad ea fcelera cupiditatedu- Chnftianam fugiantlegem,potentiam tamen cius li
cebantur,qux vulgatem confuetudinem excedebant. do,&:mirando prxdicant.
i liuia intrauerunt dxmoma mult^&c. Multa dxmonia qux n Exieriit autc videre quod fatlu cfl,& fenerut ad lej
vnum pmut,fignantmultoscuItusidolatrix in vnogetiq »c«cr»«/;offijnf,e^c.Significatmultuudinc iuaven
populo dclcct.
NICOLAVS DE LYRA.
I Et C\im,S>Cc.H c defcribitur miracnlufaclu in terra.Et primo
de curatione daemoniaci. Sectido , defufcitationc filie Urcbifyna^o-
yt , ib i; E acl u m e ft a u t . Sententia autem primx partis patet ex di-
ths Mat.%.& Mar.^.Hoc excepto quodfcyuitur,
2 Ftvefti-
Et veftimento no inducbatur,neq; in domo m;
fed in monumenri$,&:c.^ff.-?i*rjr»tt.e> (iamomatt m
fuilinere /]n<f rton pofjent alias fu[iincre,ficut patet de 'Hat
noj 1- n.u.n ;:s .?.</;</ per feptcm aw.os babitanit tum fcn
qnafi bo s comcdins .
t
M 0 \Jl L I T E r\.
t Enauizauerunt autem ad regionem Grrafmorum qu&,&c. Per
homincobfelTumadxmone, fignificatur populusgetilis
longo rempore feruicnsdxmoiiib.in idolis&: vcflib. 11011
vtcbjtur,qa nudatus erat virtutumornamentis.Ruperat Ct
atcnas^cV: vincula legis naturahs,fcd Doaiino lubente p p
c dicationcm
dicationem Apoftolorum dccmones funtabeisei
ad lanam metem funtredud>i,&: virtutum vcftib. I
nati.Per hocautem quoddcmoncsporcos intraue
jn maredemerferuntjfignificatur, quoddxmoncs
detraclores.qui tanqua porci pafcuntur immandii
rumcV gruniuntcontravitam bonorum,propterc
dxmonibusdemerguntur in infernum.
t F"
nf,;
nai
m
8j Luc£. Cap. VIII. •( &6 '
' i, ^tam,honorarcquid€,fednollepari reJigione Chri- cutait prophera: Dies multos pjr/rffut/ViKf.Nofornicr.bcris D
kl.\rn,dumdicunr,qjeamimplcrcnonpoffunt.Mirfituc & noneriscum viro, quianiircfyriagoganecefi luhdita
elem populum .1 prifri na puerfarione fanatu m, &. fe C hriflo viro,nec fornicata cum idolo Jonga cxpeclatic ne
v" ajpedesdhi, i.iano metisexamine veftigia faJuatoris fponfi amplcxum pra-floJans.
^ fequatur intueri,&: veftnum ftudijs virtutum,qu_ de Huic kdioni pfequenter lubiunguur n-.orsfi Jia? Archi-
Lusamiferar. fynagogi infiguram
a , ro?jKf.Confcii fadum eft, & venerunradlefum, 6c^ inuenerunt homi- eiufdem iynrgcga,
SS- nem iedenrem a quo dcemoma exierant, veilitum acfana IZl^ZZ^
jU,-ant,noncapien mcntead pedes eius,8cf timuerunc. Nunciaueruntauremil- praripit fanitatem
teerbu Dei , &: in j{ ^ vide quomod0 fanus fcaus eflet a t leeione. h^orr?yda mulier
fii amentepondus a > "^ n > 1 m r» & rn nguragennu qua: .
faj:ntix non fufti- Etrogauerunr omnis multitudoregionisGeraienorum,vtdl poftvementes prius ;is*™2
ne-cs, & ideo diu- fcecleret ab lpfis, quia timore ma^no tenebantur . t Ipfe au- ftnanmr. Ven.tergo u.s. *
tit moleftus non b r j 1 r " n. r l n r • l adlefum, prirceps,
I fed regreditur;, tem alcendens nauim ,] reueriuseit . Et rogabat lllumvira fCilicet,Moyfes,qui t *_*.«.
j'n0n dignatur . . . vtuftartiatcaufauite.ui.&iufidi.busfitexempio. merito Iairiis dici- b?
cure inuitos, (ed quo dsmonia exierant,vt cum eoeiiet . ; Djmiiitautemeum tur,ideft,illumina-
ci, deferit infir-- lefus,dicens : Rcdiin domum tuam,o_"narraquanta tibi fe- tusa Deo, velillu-
m;,cmibusonertvi . _ • .. r • • j- minans alios, dum
3efuam prefen citDeus. Etabntper vniuerlam cimtatem pr_-dicans,quanra verbavitarqua: afpi-
1 iki. illi fecilTet Ieius . t Factumeftautemcum rediiflet Ieius,ex- rhu fanclo accepe-
£cYhrXhud cepitillumturba.Erantenimomnesexpeaanteseum.Etec- J SSh2d"S5£SS "
n ,1 - a Uluminans MoylVepim dicitur arus, quidiuims pratceptispopulum irft > xit. , n -_'
SS ce venit vir cui nomen ___*ipfc princeps, .ynagog^erar, ♦ gSKE&SK
taj.beneficijsemit & cecidit ad pedes Ieiu roganseum, vtintrarer in domum in carne venturum
Kinteum,nonob- a syn«goga,'e. v ipropheti-inftrufta. longe fibi intellige-
ft,(eddifcedir,eos eius,quiafiiia vnicaeratillifereannorumduodecim, & haec bat praferendum .
J. £■__*_ moriebatur. Etcontigitdumirct)taturbiscomprimebatur Sr^StoK
P mulgauerant,re- bateum videre, vn- bat eum
h juens. de: Multi reges &pro- L_c.i-.d
b ipfeautem,&c Quando de fyrQgoga ad gentes trafiuir, phetxv.vi.qus. vos vl
i|:lomno,nauistempeftatepre(Ta memoratur , hicnec Huiceratvnicafilia,ideff,fynagoga folalegalicopofitio
ij dormit, nec nattis periclitatur . Quja Chriftus re fur- ne inftituta cu ad duodecimum annum pueniffet, ideft,cu
exmortuis,iam non montur, morsilli vJtranondo- perlegis& ,pphetarum inftitutionem edoclaadannosin
ubitur.. Tamenin hocinnuitur, quod paflionis eius telligibilesperueni(Tet,vtiam apoftolicadoclrinaviuetet,
t ,mphus,&relurre<ftionisgloriacrediturisIudeaepopu- &Deo fpinrualesfrudrusgigneret.moriebatur errorislan
1 intimabitur,& cum piedicatio mortis fue vexillo ctedi guore . Ad hanc fanandam, dum carne affumpta properat
aHebreiscccperit, quafirepetitanauiinqua dormietat, Dei verbumgrauaturnoxia confuetudine carnaliumpo-
t riam reuifit. pulorum.Et ecce mulier id eft ecclefiade gentibus congre
ple autem qui relictis parentib.i. Iudeis, afcenderat na- gata qua; interiorum lapfu crimin um deperibat.a ccctu fi-
vn,i.poftrefurrecT.ionem,quafirranfa6tapaflionis fuxte delium fegregata,paratamaliispra;ripit fidefalutem,aban
*>• jlategentium procuraueratfalutem, iaminpatriam rc- nisduodecim.Quotemporefynagogaincultu Deicreuc
i :titur,quia po (tquam plenitudo gentium mtrauerit,tuc uerat,eodem tempore genrilitas pe t orbem idolatne. (anie
nnisKrael laluuscnt. foedabaturj&carnisobleftaticmc.Quai^ubftantiajideftjna p
1 {ediindomum,&c. Aukgorice. Poft remffiionem turalis induftriae vires expenderat m medicos,id efl, philo
ccatorum redeundum eft in bonam conlcientiam , &: fophos legum doflores,qui multa de vitijs& virtutibus di
uiedum euangelio,propter aliorum etia falute.vt de i n- fputat ctiam &c prccepta viuendi dederanr,nec per eos cu-
.cumChriltorequiefcat,necu iam prope vulteilecum rari poterat,fed ( vtMarcusait ) detenushabebat.Sed vtvi
nfto,negligatmyfterium prsdicationis accommoda- ditIudeosaegrotare,&: veru medicu viditadefie,lperat,&q Mar,y.#
ftatemeliberationi,vnde Apoftolus.Cwp/orvi//b/«?, &effe ritmedicinajaccedttpfideap^ppinquat retro dominu luii
mcbnflo.multomelius^mauereautem in carne neceffa- ambulado.Velquiaincarnedominij no videspacTisincar
C um ptopter vos. nationis facrametis per fide coepit ci.is veftigia iubl.eq.Ta-
Excepit il.ln fine feculi cu adhuc ad Iuda:os redibit, per git fimbria &: vnda (anguinis reftringit,quia beatus & vere
leiconfe(Iionehbcterexcipietur,quiaexpecTant eum fi- mundandus,quiminima verbi patte,ma.nufideic6tingic.
cut , £P* In
, . '
— — — — ___ 1 — _ — _____ ' 1 —
NICOLAVS DE LYRA raculi incboatio.Secundo interponitur mulieris patientis fluxufan
a guinis curatio,ibi. Et contigit du ittUTertio, diftafnfiitationis
Ipfeauteafcendensna.&cl&rogabatillu viraquoda; co/"«»wtio,iti:Adhucilloloquete. setttiaifiaru partium patct
ioniaexierat,vt cum eoeffetdimifit,&c.W,r-/2, noluit quod ex diflis Mattb.g.& Marci ycxccpto quodfcquii inprimaparte.
fn^fcjueretur.Cuius ratio eil quia difcipulii fequetibus Cbrifiu 3 Excepit lllu turba.-icef enimfacerdotes et legifperiti ex odio
'tteslpcteilasfaciedi miracula,vt patebit ca.<).& \q,Si auit ifle ipfum defpiccrtt & doflrinam eius,tamen communis populus detw
11 fuem dmonitcus talia faccret, pofiet a fimplicibus & etia d te andiebat verbuin eius.
rfitiofisbominibus imputari, quodtaliafaceret virtute dxmonis^ 4 Et ecce vevir cui n;Iairus.7ff*_'«c.i»tti no exprimtur Mat.
odChrijlus excludere intendebat.Et ex boc eonfuetam efiin ec- $.& Marci.j.& ideo bic fuppletur .S cicxidu tame quodiflevocaba
ya,^ d&moniaci & furioftfi curentur,non tamcn ad eccUfiaftica tur Iair in idiomate Hebro > fed nomnia propria Htbracia ouando
utapromouentur. transferumur ad Latinnmfrcqiuntcratcipiuibancfyllabafnhs,in
faclum eft autem.Hic confequeter defcribitur miraculu fe fine ficut lacob in Hebr*o3lacobus in Latino,& Saul Saulus. Et eo
ujcitatione filiie ^ircbifynagogi. Circa a, primo ponitur diflt rni- dcm modo Jak larius,
raculi *NlCO.
< - -
14 0 T^*A L I T E !{. ritur,cum facerdotisparrochiamaledifponitur/edjpeius
t fanitate Iefum rogat cu predicatorem &: cofeffoiem pro (a
' 'tftumeflauttm, cumrcdvjfietlefus^excipitillumturba. Per luteanimarnm zelantcm inauxilium fuum vocat,&: tunc
;^ni(ynagogum facerdos curatus,&c per fiham eius vnica eius filia fanatur,& ei cibus verbi Dei & euchariftiae facra-
(1Parochiadefigna?.Igit Archifynagogivnicafilia mo- mentum miniftratur.
ritur Tomusv. C 2
8i7
Gloi.ord.& Nicolaidc Lyra.
8
1]
A
tMatth
*c.
MaM'«
1 411*
t ibillis
J.Jllt.C.
ati ciim,
de pf«.
a.r. )«.
hxc
hircii "•
•Mitth.
mri/co f-MediCi*d*mones,aui quafi conlulentes ho-
mlnibusn Deofccoli cx!gunt,quibus leruierat gentiliMs.
b Teti%it fimbriam.Y imbnam t.igit,qui incarnatioms my-
ftcna perfeftc amat & crcdu,donec ad maiora capieda per-
ucniat.
Si confiJercmus
quarita fit fidc» no-
ftra, Kintelligamus
i 7{o'i pertnifiti&c. Paucos arbitros refurrectionis acci
quia nona multiscontinuocrediracftrefurrectio.
Filius vidux pubhce fufcitatur,hic pauci admitiumr
quo mo ahter pietas domini notatur,gavidua matcr v
j)6patiebatmoras>Si.ideoneamplius arlkeref, matu,
additur.Signific.
B
t Etmulicr tqua-damerarinfluxu fanguinis ab annis duo-
, decim,c-ua- in medicos t crogauernr omnem {ubiranriam lui
vidciuus quia com- b ncc t ab vllo potuit curarari,accellit rcti o & tetigit hmbnam
parationecius, firr». velbmencieius, c^confelhm itctitfluxus fanguiniscius. Ec
tanSmuls!"up«K)r£ d aic Icfus. Quiseftqui mc tccigit ? Neganribu*aurcmornni-
vertimetieiuspartg , ' j- . .. g<uw<&&« «*??*.
ncquimusattingerc. e bus, dixic Pecrus&quicumilloeranc: Prarccpcor, rurba-ce
c Et confrflim, &c. comprimunrc\\ir}ligunc, dicis, quis mecciigic? Ec dixicle-
Sufcitaturusmortua r a c^No-.qii*!.. !<■«*;. , on>., .1,1. «d« ua»fid«ii
rcdijt ad fidcm fh- f fus.-r;ccieicmealiquis.Nam&eeonouivircucemdcmeexiif-
ciendam,pnuseurat & *. ,. *• , „
hemorroidam. Sic g fet Vidcnsautcmmulier,quianoniatuir,trcmcsvenit&pro-
Eliiabet ftenhs pari- ^dit anrepedcs eius,& ob cjuam caufam tctigciit eum , indi-
cauitcoram omni populo, & quemadmodumconfeftimia-
Perfidrm. » Non iiflu») trt,l>J fecit, n eo cnira "•"» Ultun ri qu.od rredi.fifti.
natafit.AtipIedixitilli: Filia, fidestuarefaluamfecit: Vadc
qufcru vt doceatur h |n pacc # Adhuciiloloquence, venir quidam t ad principem
Sdes mulScisvpa! iynagogx dicens ci,quia morcua cft fiha tua , noli vexare t il-
reat. lum. Iefusautcmaudito Kocverbo rcfpondit parri pueli.-e;
C Turb& te comprl-
n
etiam mMIio viii
ecclefia cito crc tu
ra.Inarchifyi;
filia ludeiquicrL.
turi;, fedcxplur[j|
fauci.
* Theoph
Mortnam fufcir.k-
ruseiecitom
turaindicatur,vt co-
cepturavirgo'creda-
tur.
d Qfis efl . Non
munt. Qucm turba;
diuerfis harefibus
affligunt,folacatho-
lica" ecclefia fideli
corde tangit , nam
alij tangentes non
tangunt.ficut viden
• eicft»
fora«oiit
nibus .
| Mattii.
Mir.i-A
Io.io.d.
irior. a.
11.
Noli timere,crede tantum &( lalua rjit . Ht cum veniilec ad
a Pct.us Iacobm & Ioannej fidej/pcj.v chjriu».
1 domum.nonpermificmcrareiecumquemquam, nifiPetrum
( it . e_ iftup.M, b M •aBectl' ' a.
k & Iacobum 8c Ioanncm ct paacrem et marrem puellarrrlebanc
1 autemomnes ct plangebnntillam. At iiledixit:Noliten,e-
m Qo- noncredit deridc. .
tes non vident , au n re : >Jon eft mortua puella , fed dormit . Et deridebant eum,
Vnde& Ma^* did- p ^cientes °ll»a rnorrua efTet.Ipfe autem*cenens manum eius,cla
tur : Noli mctangc- q mauit,diccns: t Puelia, iurge . £t t reuerfus eiHpiricus eius ec
re,nondum.n.afcen-
diadpatrem meum.
"f( G R E G O R.
Premente tnrba \ na
rcdemptorcm no-
ftrummuliertetigit
quia carnales quiq;
\' z " ■:. *n ■ .t» ?i ry ''t non p!i irti 1 a
vcr t s rfdere ur|.
furrexitcontinuo,etiu(Titilli daremanducare. Etftupuerunt
parcnres ems,c|uibus prccepit ne alicui dicerent cjuod facmm
erar.
fi nos docens a
inani gloria clT^
nihil addcmon
tione faccre,& q
cumquis dc,
raculafacerc,
cctipfumef!t
dioplurimorun.
k Tatrem ■
Paferpuellse,
doftorum lc
licet, fcriba
rilxi, qiu fi c
voluennteti
iefta lynago,
erir.
* Chrt s
AfTumpfit parc e<
lnteftes, neo
cere poflet fa
le relurrectio,
dicium. Dc
etiamcxclufi
mo,&rindigi
lledit humlmo. i-
fione.
1 Fkbant m, . ,
Flenr qui fyn
a Deo qui \
vident a!:en.
dolent, iieca
pofleviuif
tanr,&:illai
Infri
i.e.
m T^olite f/or.Fleant mortuos luos,qui putant mort s,
vbiefrfidesrefurrectionisnoneftmortis, led Ipesquiis.
n T^on eft tnortua.&c.Monm efl puclla hominibus ( o*
fcitarenon po(Tunt.-NonDeo,cuianimaviuit, &canu«
fcitandoquiefcit.
o Seddormiti&c.A iuc o.Cnm animapeccas mor: ut
fi tamenaChnftcfufcirari merctur, nobisquidemcua
ineccIefiaeumc6primunt,aquolOnge funt,&foIitagut 11 pr!tfentiamquaviueredcbetamifir,quafiinterplaj
qui huic veraciter numiles adiunguntur.Tutba igitur pre morrua iaces,ncc hocipfum quidc quare plagat intell 1
mit,& no tangit,quia &: importuna cft per pra:fentiam, &:
ablens pervitam.
f Tv^dw^^oMOMJ.NonlatetquiolquetangitiDeusnoin-
diget oculis vt videat,neccorporaliter fentit, fedl le habet
cognitionem omnium.Etiam virtus qurc pn piti atur om
nibus iniquitatibus noftris,& fanat omnes infirmitates no
ftras,non cx nobis,fed ex Deo exir.
g y idens autem i»«.Ha:cmulier verecunda fimbria tagit,fi fuifTe fed Deo dici poteft obdormiffe.
delisaccefiit,religiolacredidit,fapiens feeffefanata cogno p Df>7</ffr4nr,e^c.Aleritoexclufi lunt, quidericjcreq n
fcit: Sic plebs getium qux Deo credidir,peccatum erubuit credcrc malebant,indigni videre refurrectionis mirai 1«.
Vtdefereret,fidem detuhtvtcrederet, deuotioneexhibuit q Tcuens wuHK7w.Tenetmahum,'quianifimanus
Vt rogaret,fapientiam induit vt fanitatem fuam & ipfa len- nini (qua; fanguine plcnae ) pnusfuerint mundata,
tiret, fiduciam fumpfit vt fateretur quod pra;ripiebat alie- ga non furger.
num. r P«c/'T/«r(jc.Quirquisamorteanime,aChtifloma im
h ^f(//;«c;7/o./o<7.Mudata ecclefia gentiu a profluuio vitio fibi conforrante refipifcit, a lordibus vifiorum debeti ur-
rum,8c cognominata filia ob fidei meritu nuciatur fynago gere,& ( ficut Marcus ait ) in bonis operibusambulai U
ga leto perfidie& muidia; foluta ,qa in Chnftum no cre- cceleffi^pane neceffe eft vt mox latietur,id eft,verbir &.
didir,&ccclefiamcrcderedoluit.Nmiciusifteeft,quicuq; altaris.
Crcdit ftatum fynagogaraDeodeititutnm vtreftauran no s Quihns pr&ccpit, Sicut publica noxapublicoegetrdfj
: i ideoi ueproreftitutroneillru^fuppMciirluni e(fenC dio>italeuiapeccataleUfc)ricV fecretaqucunt delerip' »t2
creuidit,fcd quarimpoflibiIia?ut apud homines, poflibilia tia.Vndepuellain domoiacens,paucisarbitrisexuri:! eu
lunt apudDeum,vnde icquitur:/</i<x<i«rfWrf«rf;;o hoc verbo. ^emque ne miraculum vulgaient,intetdiciiur.
i 2VJ3W (S^
M0\ULITE!{.
4. I Etmutier qu*dameratinfluxuf.jn$ui>iis.\,eTe]lum fignifl-
caturperfona peccarrixalongo temporc , quactamenre*
mcciium qua:ruadomino,dicen3:Liberamcde languini
busfJeus*
busDeus, DeusfaIutisme»',cVc. Etillafoladicitur'
ftum tetigifle.fcilicet fpiritualiterperfidem, liceti
eum comprimerent per tac>um corporalem , pr
quod ei fingulariter dicuur : Filia fides tua falu
fccit.
M0h\
in-
•lu
ter
iL
'15
Lucx Gip. I X.
8zO
v^» CapvtIX. dicatlof eruenit. Ve!,excutitur,vt niliil ab eis accipianr,qui
A if^Onuocatisautem lefns.ConcQ.ViA primnm ptatefignorfi ouangelium fpreuer nr.necetiam neceflaria vtte.
v>mittunturpdicereregnumDei,vrmagnitudinipro Ai legor Necomunicetis inanibus veibi*,'& geflis
i (TorumErteftatur etiam magnitudofacrorum &: fidem perfidor.um,qua:pirluericom| arandafunr, necaftcmetis
6-h- vbis daret virtusoftenfa,&: nouafacerenr,qui nouapredi veftigiu polluatur.Puluerem vcrohVehs populi h fturna'.
D
cent. _ 4
[ j^ibil tulerittt.ln
}ircolegitur,vtni
t. i toileretin viani a
i-irgatrh.Sedfcie-
**dmeft,gavtrumq5
f:ptum eft a Do-
rnc, vt nihil nifi
vgbmrenet,&:vt b
r: virgam ferrent.
I>ferrevirgam,e(t
P- rin efte folicitu de c
h qneceflariafunt
bmane fuftentatio d
r quia'h*c dentur
pdicatorib.ab his; e
B ctbuspdicant,qua
C A P V T
1 X.
na fragiiitarecoJJjgi
tur, detp-rrvdicator
Euangcli-j abolere,
I &. quaii fuum in fe
fufcipere. Vn Apo-
ftoJtss . {Jmm infirmai,
.& ego non infirmor ? \ Pt5t^'
i^isfcandai ^a tu r, &
ego non vror)
M
t Onuocatis autem Ieiiis duodecim Apoflo-
lis dedit illis t vircutem, & poteitatem /u-
per omnia dctmonia, &. vt iangores curarent .
Etmifitillos pra?dicareregnum Oei, &ianare
infirmos .Ec aic ad illos: t Niliil culeritis ia t f *&*$ ««**»* tm*
mibant. ln Marco Je«
f via,neque virgam, nequeperam, nequepanem, neque pe-
cuniam,nequc duas tunicas habeatis.Ec in quamcunque do-
a Quamdiu in illa ciuiute pixdicabitis.
mum intraueritis, ibi manete, & indene exeatis . Et quicum-
quenon receperint vos, exeuntes de ciuicace illa etiam pul-
dfineicandalopol f UCrem pedum veitrorum cxecutite in teitimonium iuprail
fitaccipi.Nihilfer , c rr i n. n 1 r
ri virgS, eft vti illa g los • ^greiii autem circumibant per caitella, euangehzances ,
.„ .~^.~iZ ii m*rcC a i'Um hatc fiercir i Oornmo inGiliiea Hetod-s deeollauit IoanntHi.
iiteaccipieainecei ... »»j-- tti 1
iia,qiKBdaueftp- h & curanres vbique. AudiuicaucemHa-rodes cecrarchaom-
<:atotibus. nia qua; fiebant ab eo, & hxiitabac, eo quod dicerecur a qui-
buidam , quia Ioannes iurrexit a mortuis , a quibuidam vero
quiaElias apparuit,abaliis autem, quiapropheta vnus dc
antiquis iurrexic . Ecaicllerodes: t Ioannem ego decollaui,
quis aucem elt iitc dequoegoaudio talia? Etquarrebat vi-
& auto-
wr.iit.in.
2-.Corn.
n.g.
t M.irc.
6.b.
a Vt fotie fi ipfe fit lo.r.nes.poili: cgnoflcie.
gitur:£xeuntespr;c
j. dicabanr,vtpcentte
tiaagerent,&:demo
niamultaeiiciebar, iwa.Vfa,
&: vngebant oleo
multos a:gros&fa-
nabant.
g *Audiuit atite He-
rode-s tterarc.ot». &c*
2 Notandu quodHc-
rodespropter diflb-
nosjjppuJirumores
prius haefitauit, (ed
poftea confirmato
animo dixit pueris
fuis, vtapud Mac-
tharu, &apudMar-
cu Jegitur.H/cf/^/o5
3 nes Baptifia,& ipfefur Ma.6. c,
rexit a mortuisycir iaeo M^-i-f.
virtutes operaniinto.
1 lidam Apoftolos
: n portare peram,
. quebaculum aut
astunicasficintel
:unt,quod no the
irixent,hocenim - •'■>"• — r--v;- '"fi" .-•—*»-!—
rainnuitcongre- dereeum. Et reuerii Apoitoli t narraueruntilli quxcunque
|q$ multa,neque
itiracundi, Sc tnbulati fpiritus, quod fignificat baculus, *Theophylxc t v s.Ifte Herodes erat hlius magtti
:que fintficti,&:duplici corde, quodfignificat tumca Herodis,qui puerosinteremit,fedille quidem llexerat,
iplex. hicautem tetrarcha.
Di«u fiM»V<jj.SimpIex veftimentum,eft quicquid eft ne h ioannesfurrexit.Qiu Ioannem cuius nullum fi>nam vi
(Tatiurn^alicuifecundumqualitatemlocivel temporis. deiat,relurrexiffedicebat,p iiimmam mahtiam lcfum re
uplexeft,quod vltraneceflitate eft. AIlegon.induab.tu« lurrexiiTenegabant,cuiusmultamirabiliaoperavideiat,ia
cis,dupliciiatem prohibet. cuius paflionemulta mirandacontigerant.
/Wmjnere.Neexcurfetisperdomos&inuiolabilisho- ATheophv. Iudaureiurreclionemortuorum expe-
itijiutamutetis.Vnde iecudum Matthae. Domusin qua ctabatin vitacarnah,&: in commeftadomb.&potib.fed xe
lanetedebeanv pnus eiigendaeft,vt mutandi hoipitij ne futgentcs noneruntincarnalibusactibus.
:ilitasauferatur. i ^rra.Narrant Apoftoli Domino qux'fecerint,& qfio
Tukerem pedum reflrorum . Puluis excutitur in teftimo- docuerint.quomodo loannesdum ipfi doceret patfijs (it.
iu labons fui,qd ingt efli funt in ciuitate,&: vlq; ad lllos p Vnde iequitur.
dicatio g§*-Eta/bw
t Matr.
14. fa.
a.
Ma. 6.b.
t nuncia
uctunt.
NICOLAVS
C A P V T
D E LYRA.
IX.
jOnuocatis autem. Defcripta prsdicatione Cbrifli
per feipfumjric confeqnenter defcribiturprtsdicatio
fafta per miffionem difcipulorum. Et qtiia pr£duator
'verbidiuinipoM defcenfumper pr^dUaiionem ad[ $
■fet orationcm afiedere'in Deim,ficut cr in fcala lacob
^r>^idefci:ndebant,& afcendebant^t b7tur Gencfzi.ldeofalua
torpiimotnittit d fipnlos prxdkare.Secundo dotct tos orare. v.c.
^dbuccina pritniim prttmi tri miffio ^pofiolorum.Secudo,fubdii
wiopmodcfcnbitur ^ipofloloru misfio.Sfcundo^ortiw reuerfio,
w:Etreucrfi Apoftoli.Tr/wa adbuc in duas, w partcrn princi-
w&incidetaltrnrfueincipitibU Audiuit aut H crodes^C irctf
rm*pme daiur autor itas ^ipofiolis pr*ditadi,<& ptas. miracula
uiendiad confirntationcm fua dotJrirnt, & fic miituniurprxdica-
■■Hpatetfentcntiabuiuspartis ex diilis Matthm. 10.
z Audiuit.
2 Audiuit autem.f/^c eflpars incidentaiis,quia per predicatio
nem *4 poUoloru fafta Cbrifii prxdicamitm Herodes aw.imit fama
ie miraculis-Chrifli,& dcfiderabat Vtdere ipfum,magis dntlus curio
fitate videndi miracula quam denotione, propter quod CbnfltiS no*
iuit in pr&fentia eitis aliquod miractdum fltcere, vt hZtur infre, t ?.
Bjjnes vero quare aliqui credebant Chriflum effe loannem dc quib.
fuit iile Herodes, alij Eliam,alij lcremiam, a\<j vnumcx pronhelis
antiquis,tatlee fuerunt breuiter Mat.16.
$ Etreuerfi Apo(\o\itJicdcfcribiturreuer/io ^ioofloloru de
pradicatione,circa quod oftjeditur .bern^nitas Chrifiiad^poflolos.
primo eo s benigne tecipitdo.Secundo eoffd maiora incitando, ibi:
Et fadtu m eft CU m folus cffet.Trima />. duas,quia primo^dcfcri
bitur benignitas Chrifiiad jtpoftolos.Settmdo adtopulos MiQaoA
cu cognouiflent xmbx.Circa primum dicitur. Fr reucrfi Ar o
ftolinnrrauerum qcunque fecerunt.Zifft.x.rc/n^frfr taii
narratione cum omniafciretperfe ipjum,& boc etiam ^poftolis tf
fel notumjamen retulerunt ciper ttodum amuabiti; cdutioms di-
fcipulorum cum magiflro.
& E>afl'm\i-
t
M 0 I^^l L I T E !(.
Ctmuocatis aute lefus duodecim ^poftolis dcdit illis,&c.Ha:c
:wtti Prsdicatorib-euangeliJ>fi faciant,quod m le eft
. «Wopoteftatem eiiciendida-mones ipiritualiterdecor
Dl" fjominum & fanandi languores vitiorum.
iun • tUie Tl' " m v'a'netiue virgam,neque perami&cMocfa
"tclui^ediuina; prouidentia:committut,rationabiliter
«racnneDeumtentent.
t Et quicutfjue,
f Et quicunque non,&c.Vcv quem fignificanturleues mo*
tusimpotentie,qui foJentctiam in virisperfcctisex hoCiU
bito furgcre,q ftatim fimt excutiendi per virturc paficria.-.
z jiudiuitau.Vctiiiu fignificanturcuriofi,quifacla mira-
bilia bonorum videre quxtunt &: audi rc , (ed non imitari.
3 Er»-fKcr/;.Perhocoftenditurg?prcdicatorespoft pdica
tionisdifcurfumrediredcntadcomtemplationisfecretu,
&: opera fua coram Deo difcu tere,vt de bonis gratias agat,
&:de dpfccljbus veniam petant.
Tomo.v. C 3
Szi
. A
Ulo£ord.&: Nicolaide L
yra
8
a Et affuviptis. Non ociofi«,non in ciuitatc fynagogar, id. crcdcntis non effe venalem,fed nouerant nos potiusctt
cft,fcculans dignitatis rcfidcntib.fcd intcr deierta Chriflu dimendo*. vcr fuas elcas graruitas.
cjrentibcceleftisgr.tixalimcniumpert tu .Qin.n.nonfa i U><w> emil.Pcr qulnq; miliafignificantur,auiin foU
flidiunt,aChriftofufcipiutur,.3<: fpualitcr,&:corporalitcr, riadhuc habitatu perquinq; corporis fenfus extcrio *■
etiamfi:nd.gent,curantur.Etnou,quiapoftquampfe&a quacpofiident,benc vtinouemnr. 'Quiquinq; panib.
M
Mar.f.d
1 Kontim*rf mortit.feil »t oarceret inrm^ij.jnc homicidfum horricidio iongcrent.
eftmennn paffionu
Ioannis,Chriftusre-
ficit,quiapoftdcfc a recerunt. | tt allumpns iliisfecciiit ieorium m locum de-
dtuin lcgis, cuangeli b * P'""" s&Vic,n<»»Bcirii<uciuit t.G.iii**.
cnscibusincipitrDe icrtum t cjuicitBcthiaida:. Quod cum ccgnouiiTent turba?,
F.rigtos- a Docct infriot.
in-
tur,quiatalcsi'b<i
fecftleg.il b,adlic5
ceptisjnftitiii,
li timorecomp nj,
Nam qui mud iQ.
tcgre leniinciadH
utmilffl
J" 1" niqucpoftquamcu
Jkchfai- rat3cft mulierqgc. c ieqiuirx iiint illum, & exccpit illos Cv loqucbatur ilhs de quatuors
da. ftat figuram ecciefic. d » Kon^erctut»rib>i$ b A«gr0s. l » -f F. uatiKeli
rcgno Dci,& eds cjui cura indigebant,ianabat . t Dies autcm
cccperatdeclmarc. Etaccedcntcs duodecim dixeruntilli ;
Di mitte turbas, vt euntes in cailclla, ck viilas qux circa f unt ,
diucrtant,& inueniantt cfcas,quia hic in locodeferto iu^
mus . Ait autem ad illos: Vos dateillis manducare. At il-
• li dixerunt: t Non funt nobis pluscjuam quinquepanes5c
g duopiiccs : nifi fortc nos eamus , & emanus in omnem
h turbamhanc efcas, Erant aurem fere viri quinque milia,
i t Ait autem ad diicipulos iuos . Facite illos difcuhibcrc
virum i on hebatvcf k pcr t conuiuia quinquagcnos :& ita fecerunt. Et t difcubue-
Jc^BcihSSi^ 1 [unt °/TS ' AcccPtis autem <]uin<!«c Panibu* i & ^
mus fruftuum inter m bus pifcibus, refpcxit in ccelum , & benedjxit illos , 6t fregit
prctatur.Ettranfeun n
tMar. (.
tlotf.b.
Wcnbt
'/lifcum
bere fe-
cerunt.
&: poftquam apofto- £
Jiad przdicndu funt f
mifIi,ritmcntiorefe
clionis, quiaperapo
ftolos inecclefiavc-
rarcfcdiofit
b Scccflitfeorfwr.Vc
collatoloannc fece-
ditindelertuni.quia
rcli&a Iudcaq.pt hc
tix fibi non crededo
caput abftulerac, in
delertum ccclclia;,q
B
tcmadgetes, mnltx
cateruefidelium relnfUsmoenib. prifca? conucrfationis,ne
gle&ovariorurndogmatummunimine, fequuntur, vrq
priusin Indcatrheratnofus,iamfuperamnem tenaexal
taretur.ffc^»V.Cum turbxquidem voIuntaremeundj,fed
perueniendi viresnonherciir.ideoegrcditurDorninusde
loco fuo,&: pergit obuiam,& vifa turba mifetetor,& curat
languentes, vthdesplenaftatim prxmium confequarur.
ATheo Mru.ln defcrtulocum abiir Dominus
quiaopcraturuseratmiraculumpanum,ne qsdiceretde
ciuitate prope exiftcnreoblati /unt pancs.
c StqnMMpmt itlnm.Non iumentis,non vehiculis,fed pro-
p hbor.:pedum,vtardorem mcnrisoftendercnt.
d De re^nn Dei>& eosqui cura indifrtbant.-fr Theophyl.
Vtaddifcas,c]uodq f«cundumnose(Hapietia,diuiditver-
bo &opere,8<: quod docct dicere opcrada & operari dicla.
e .taB.i6dr.Nemo cibfi Chriftiaccepu nifi antea (anat* fue
rit,ga poft remiilione peccatoru tribuit alimonia celeftis.
f x>i«*«rf»»c;^rjr.Declinara die reficit.qa vel fine fecn-
lorum ,ppinqiiate,vel cum foIiuftiria:occubuu,afpua!ifa
mc fumus laluati.Ec nota ordinem myftetii:Pnusp rcmif dicantpatefecit.Q^od fupereirtuVbTsdifapulTtol
nam,& feptem
t bus, idcft, fCp,
t misfpiritus rt:
turgratia.
k Terconniuia
quag.DilKi,
tiu difcubiuiijd
ios p orbe ecclc
defignanc< i
Quinquat:
butquiadhucii
nitctia pcccatom
poti, auditnm < b
percipiut. Na (
quagefimus e(t
nitentixpialmu S
cundumalinm u
geliftam ccntei tb
N f;umbunt,quip m
pta veniat fpe folo vitx .xrernar defidcrio lufpirant ,qu. d
teoarius de Ixna tranfir ad dcxteram.
*The o.Docet Dns,qi dccet,cum hofpitamuralit c,
reciinarc ipfum;&: ols confolationis participem facer.
_*Av c.Qd Lucas hic dicit quinquagenosiufk
fcubere,Marcus veroquinquagenos,&:cetenos,jdcoji
moner,qavnuspartcdo;it,altc7 torfi.Veru fialiusdeq ?.
quagcnis tmc6memoiarer,aliusdecctenis (rh,valde4
ret eftec6trariu,necfatisdigno(cerct vtiunqj dicl
1 Et dif.om. Secudfi aliu etragclifta qviv.o^ milia
difcubut,qa illi qb.adhuc funtcorporalcsicnliK.n,
deleclant.OIs.n.caro fanum.Quatutir lutlia lupcr ten i
recumbunt,plus eft.n.terram prcmerc q ivv: Unm ,a
m ~4cceptisaute,&c.Nb nouatreatcibana,ied his,q
difcipuh,bndixir,qa veniesin catnenoalia quaquxpd x
funt pdicatjfed ,f \ hetiajdiclaniyfteriiseraric grauida^
monftratAlpicitinccc'u, vtiilicerigatur meusacics
luxeft Icieticc.Fragiti?<:dilcipulis tnbait,vt ponereni
turbas,qaclaula legis & prophctarum eis,q p mundui
fionem peccatorum vulncnbus medicina tiibuitur,pbftea
alimonia menfce cceleftis.expenditur-
g jqonjunt «o^r.Nota ga Dominus cuiq;,p virib.dona tri
lo.fj.b. buens,&:ad perfectiora icmp,puocas,ne aut infirmum va
Mat.s.b. fidior cib.opprimat.aut validum exiliaalimentan6 fauet.
Primo quinqj panib.hordeaceisquinq; miUa.Secur,do (e
Exod.
34-d.
iecretiora facramtnta q rudes non capiunt,pfcdiinqui t.
Nam per t2.co^hinos ApofioliSceorum fcquacesfig
turforis homimb.dcfpedi,intus falurariscibi rehqun d
alcda humiliumcoidacumulati. Eleair.n. Dcusinri: a
mundi , vt confundat fortia.Et manus^q priusin coph o
feruierar,iapcruceChrifti viteccleftisopcraulinioni. i,
pte panib.quatuor mUiahominu rcfecit.Tertio,difcipulis & eocibu fidci pgerit.vbi ante eirat ccena pfidi* Gcnr s.
myftenu fua carnis,&: fangmms tradidit; Ad vlumum ma n Ef/i^r.Fragtdo multiplicati funt panes, vt pfurir »5
pafcat.Lex.n.Moyfi dum exponitur,multosUbrosfacii H
legedr.Non mcechaberis.FluncpanefrangitChriflus •
uidit hoc vcrbu no ahunde adijcscs, led defuo paitics.( ii
videt inquit mu.ad c6.eam5ia mcc:eft ea. Hes rragmer :
De iuo zddiv.Si ocutus thUs dextcr fcaudalizat te,erue enm.l s
aliud. Etfi dcxtera tua,£rc.abfcidc cam. Et: Qui dimiffam i i o
ducit,mechatur.\ idcs exno quam multafngmcnta?
j^ Dtfribuie,
gno m uner dat eleais,vtedat& bib.it U-i> mcsS fua I regno.
N6 erant Apoftolis nifi quinq 5 panes Myiaicx legis,&:
duo pifccs,id cftjilla: du^pfona: q in Ilraelitico populo vn
gebantur,ad regedum populum,reges & facerdotes,in qb.
nulla plcnana refcclio poterat inuemri . Qu5diu.n.lcgitur
Moyles.vclamcn pofitum cftfuper cordaeorum.
h T^i/ifortc . Nodu intellexeranc Apoftoh fidem populi
credentis
Uiuifio
MOB^ULITEIl.
t Et lo^wf.Ofiedens 9 intcr rcligiofosno dct efte locutio
de fabulis,lel de lacris fcripturis, f Eteos &c.tl ficutfecit
corporaliter.ficdent pdicatores &: dodorcs facere fpuali-
ter.Et hoc eft contraillos,qui multum occupant circa vna
Pfonam coliiio fpuituaJi non multum indigente, & circa
peccatoies
peccatoresmultum indigentes paruamautnullamad
bcntcuram.f Et acccdrntes duodecim dif.il.di.tur.Fct quir,
panes,quinque Iibri Movfi . Pcr duos pifces, Prophct.r •
agiographa.peri2.ccphmos,nouiteftIdo(fhina,pApo(l
Jos, (cripta 6c pra:d icata dcfignantur , quibus fideles 1'pi.
tualiternutriuiuur.
f Etinter
|3 Luca: Op. IX. 8*4
a tiftrlbuit JiftfpiRsfliis.Vitmoc&t Apoftolos ad fraftien J ri'<o^vtdcelinentia<aantiarn,doccatbirmiljtate.SimuI ner
pa 5,vrillisn6 habere tciiatibus ningnitudofignj notior adhucrudcfi&: imperfectiditcipulimaioris pr_:dicationis
ia!nfii'inatquQdpereor.ido£t:rinam ieiuna corda quoti mnleoppnmerentur.
^imf pafeendx &Ch ryspstomvs Iu.Tittaceie,vtfubhtisdemedio
I, uftturati funt Qnpd maduc5s populus fatiatur, fignifi- fcandahs 8_ crucis cofummato paubulo, imprimeretnr au
(Jimcm in perpe • • dientium menti co-
tun ab elecri. re- ckdifl:ribuitdircipulisfuis,vtponerentantcturbas. Etman- -«niens de eo opi-
fc 2S£ b duc,uerunto™nes, & finuati lunr. Etfublatumeftquod t^StSSX
jSchrifti c*bum. c fupeifuitiuisfragmenrorumcophini duodecim. Et fa&um eiiulfum,v« vnqua
KdApoftolimi d citciimtfoluscffetorans, erant cumillo&difcipuli, 6_in- l ^nuomfjrum reri_.
ni ant,f.iti.ramdi . „ ,. ' ,. _ \ ' ».. f nebitur- Ouc--Uute
jbnem Dominici e tcrrogauit lllos dicens : Quem medicunt cfleturba,? Ar illl femdinfitum pctofe
ccoris & faogui- f rcfponderuntck dixerunt: Ioannem Baptiftam, alii autem neratimmobile, de
npronunciat. _.r ,. _, L j + i_ _- faciliooncre.cit.Na
t,quatuormi h densSimonPetruSjdixic: ChriftumOei. At ifle t increpans paterentur,cumau- tintc.rni
linus? Quia i j- l _• ,-. ■ r r -UrentfiliumDeief- fltu,u"
k miha Tri- cos przcepitnc cuidicerenthoc, dicens: Quiaoportetfi- . fc, viderenr autcm '"•
:«pbini duodedm. Eliam,a!u veroquia Propheravnusde t pnoribusfurrexit. f,petm?ex!oloau. _.,- ,
ji quinque raili g Dixitautem illis: Vosautemquem meenedicitis? Re_pon- ditufcadahzat-useft, mn4'o._
blhominum plllS Noopop l f«' t-ntia.n ._..<«« .Hfii-raptomit. Vnm pro oinnibu» quid quam pllirCS
tt idat.
Jilsminus
qituor m_...
di cu Chnfto fue- lium hominis multa pati , & reprobaria fenioribus & princi- crucifixum &: con«
Spa_X pibu,l..cerdotum &fcrib,S)a. occidr, S. fertiadierefagere. '^ktomKm
«:retmit k Dicebatautemadomnes: t Siquisvulrpoj[tmcvenirc,aJb- t pa-Iioms facramen- £
>• A EthftHeft' Poft • Notta tu.nfuJ.rti-iiaminrum f- undumquodfuerat homo ven , CO,OpOrt)UniUS did-
j rr acuium cum tur 1 ncget -emetipfum,^ tollat cruccm fuam «quotidic, & feejua- tuxapoftol is_Eun.es
' baXllent CUin faCe m Qj|.empor_p..leqmtoi-i_ v _ p_.>nt.m vitarocullodiie. • Infunro. dOCCtC OmiieS get.-
' H;ge,demifTatur- turme. (_^ienimvolueritanimamiuamkluamfacere,p&- tevbaptizantcseos
b:Ugit & alCendit » Vit-tn * ' 'O-in b E.onti.iio. Vitam prif.ntrm. jn nOmtfle patris,,&_ M-t.1.4»
ii nontem folus o- <_et illa_n. Nam qui perdiderit anxmam fuan. propter me, {aL filij,5,_ _piw_GV«v3i:
t :,&antequamdi n * Tunc non prodeflet
l^uliafcenderef in cum publice prsda*
riiculam,adcrant carcDeifUi«»n9que
c n iplo.lple aut folus orat patrcm. Poffunt. n. fan&i fide mox erant vifuri flagcllatum & crueifixuxn. Prohibentdc
-imoreDominopiungi,&cum hominib.excellentioie ergoeum EuangehzareDeifiliumjVtEuAngeltzarfntpo-
i ueri,&: conucrliauonem eius m carnc paflib.humilitatis ftca crucifixum. * ''
f ilequijfcdincomprohelibllia paternae pofitionis arcana k Diccbat autm.Qax. ad fidem Domitiks natiuitatisvel
i us penetrar,6_ foluscp oradum nouitorat.Cumdifcipu paflion]sperUr_em,iolisfeoxfujrndilcipulisaperuit,fcdhec
C Iautnonrepcrirurorafle,ledfolusob(ecrat,o.aDeiconfi adomnes. ~
1 in humana corda non capiunt.nec quifquam poteft|in- 1 ^bnegc tfemctipfut». Nifi qitisa feiplb deficiat, ad cu^ lu
t loruin particeps cffecum Chrifto. per fe eft r.6 appiopirquat;Et nouirate ad qua vocarui uo
1 ii»fwi»f dicunt ./(•ti.rfcrf.ExploraturusfidedifcipuIoru, apprehcdit,nifimaclctvetuftatenn, incjua naj:usfuii.E-cu
] usvulgifentcntiaminquint.neApofloIorumndes fir- ceflatavitisexquiratctiam virtutcs,vndeftibiungi«ir.
1 i?a videatur vuig3n opin.one^led veritatit agnitione. m Et tellat Crucem.G hecoriv.. Crux tollitui -^uando Hom.j*
Mento tuiba: nominatur q dtuerlas de Domino ferunt per abff inentiam corpus afticixur^vel {^cr cocnpaflione pro **&&&■
:itentias,quorum lermo&ilenlusinftabilis eft&vagus, ximiaifligiiuranimnsjQuodetiamaliqutPhiioiophifece
^uibusluos diilinguenszir.ros tutemquemmc ejfe. xant.Et feyuatur me.Hcc tolus ChriitianiUS.
loannfm if^fi/.am.O[jiniodelo_neideofortecrat,quia ^Thsoph. L.Crucem hicdicitmorteeKprobrabile
vtcro mattis pofitu.s,Domini pi_clcntiam fentiebat. De innuens quod fi quis vultChriftum iequi* npn debet eifa
ha,quiataptus eft in ccelum,8i venturus creditur.jDe le- gere propter iplum etiam exprobrabilem morrtm,
ci.b :aiiaquiain matris vteto fandtificatuseft. n .v^a/» qui.Gn e g o r i v s. Sicut p erlecutioms rcmpore vb? «V—
Vosauum Qui uadtat debet audtentium cofiderarc per ponenda eft anima,ita in pacefrangenda (unt defideria ter ***'
ina$,nepnus urideatur quam audseatur. rena, vt quanto videtur homo iecurior. lanto litad fui cu-
1 CbriflutnDet Coinplexuseftomnia, qui naturam & no itodiam lollicttior.
ncnexpreflit.ln nomine enim Chnlti &: diuinuatts Sc in &Th_;ophy-actv s.Ei-ubefcitChrifl£.,qd;cit,nu-
:atnauoniseltcxpreflio&:rides paflionisha;ieticusetfi no quidcredam crucifixo.Sed Oc icrmoneseius eruDe.cn,qui
aienChri.ui-onnegaiChiiltuniume negat,quin6oni' Euar.geliuuditaremcontemnit. Q^nod autem huncDo-
niaquiChtifri fint confitetur. minus erubelcet rn regno fuo,tale clt.fi cut fi aliquis patet
1 Vwcpu nt.Iubct taceie diiapulos v_ fallat pilcipe mu- familias habens fciuum prauum» eiubeicat efi nom mare.
di,&: ^ n*id
Ti ■ 1. 1 .1 ... — .,..,, , .,1.1.,.. ,., ...... ■ ii"
NJCOLAVS DE LYPvA. duplcx interrogatio,& duplex d;J '■ipulorure(j>onfto: Fidclicet q<M
$ -puliares de Cbriilo dicennt. Et quid UpoMcli dc hoc fentirent, &■
' Et raftum tft.Hic confequrnttr ofieditur bencHoUtia Chrifii paict sftetia ex diclis Matth.it. Sctedu tame quod iterrogatio Chri
'dfcipulos.iwtandoiosadmcliorajVidcUcft admartyrium, <$ jlmo ptocedtbat ex ignoranti^ fdvt tx rcfponftone dijc-pulorum
' pr«cipuus atlus charitatit , fecudii cjuoddtcit Tatuator lo.lyb. cni credcbat ipfum cffe veradterCbrifium Det]fiUum efficaci,>s in-
tfiorcmbac dilcftionem ntmo habet, qua vt ajiimam fuamponat citaret cas admtnyaum exemplo eiufiemanimatiyquicum tffet ..?
tus proamhitfuis.Trimo iptur iuuitat cos admariynu vabo.Se t* dizni:atis,voiuit pro nobis mortem pati.ideofubditur.
,n/o,fatlo,ibi:Fac7umtsl aute dumcomplttentur.Vnmi mduas: 2 Hocdicens quiaoportet filium hominis multa pati,&:
toprimojncitat eos verbo ad mauyrium Setudoynfledit martin) reprobari a _enioribus,&:c. Vatetfentenua cx ditlis Mattb. 16.
r*mi»>M:DKOiWe.mXQbi$.Ctnaprtniiipr<tmtttitur Cbnjli excepto quo fubiitur.
duptex * Nim
M Q t\jl l J T E r\, Z Hoc dictsiQuiaoporttt fitiu hom'»ih rnulttpaii >& reprobjri
afenioribus.&c.PwdiM fuam paffioncm, & confequcmer
\ ltmter™x*uitiUosdicensquemedicZtrJfcturba:.llocam£ induxitad ipfiusimitationtm dicens.
]*fiuit,vt fal las opmiones a fuis difcipulis remoueret, &c "j; Si quis vult poli me vemre abmgrt • ftmetip[um,& tvli.t crutf
c v«itate mehus lnformarct.fie dotlor Euagehcus debct Juam quoidiri&c.Con{'uni\ite.r boni prtclati inducunt lubdi
"oresde_Uueie,vt mehu* poilit altxuerc veiuaiem. tos ad bonum per excmplum Jm,
% H9c Tomusv. C 4
A
815 CJlof.ord.&NicolaidcLyra. 8,5
a Quid enim pr* f.cit . Quiaaliqn tpaliadcfpicimus,fcd hu« f viffumpftfPetrum.J res rantum dicit,quia mulei vo< i, |
mana verecundia prxi. cditi,rec.iuidinem quam habcmus pauciclccH&qui fidem tnnitatisinuiolatam ieruanr,, :t
inmcntcnonaudenv.isvocecxprimeic,congruummcdi- ;ia merentprvihone Ixtan.
«mcntum rubiungit.<frf«*i, Scit mer.torum cognitor pcf^.or^ f.nucr£t-;
Pcrlecuno.m tcporc potcrant crubcfccrc fidelcs fubfta- apoftoIos.Signant ilios qm habcnt fidem, lpem,chant e.
tijsnudar.,honon. - _ . . ^cl P£r Pctrum>[t.
bus dcnci, verberi- uam fhciec illam .t Quidcnim prohcit hoinini , Iilucrctur I0l,n ««ueconi.u u
*"P* £&^'££!!t a vniucrfum mundum, lcipfum aucem pcrdat, & detrimen- fentcTvcK *
t6.d. porc ixie \ercmur * a M«.i,e«4bdMb.iu4e»w.«pfi««i,v*ic*t. ]m,.,.m v ¥
Mar'8•d, inK" ve&m wm fui faciat ? Namgui mc crubucrit , & mcos lcrmone, , iel ThSricI T '
fea,ilhsP,r quibuf fu?- bUnc filius hominis erubefcet, cum vcncrit m t maieflate * L Inmotcmjfcj
musirati. Habctcr- b (ua? 5^ patrjs, Sc' iandtorum angelorum . t ^jco autcm * ws.akendit, vt
fn° ^2wm con- c vobis vere , funt ahcjui hic ihntes.qui non guftabunt mor- XS^j
fcllionc Chrift, vc T.^im • WV^^TrT^ n.icntem in <■
racitct poftit 'pro. d tcm donec videantrtenum Dci. T Fattum efr. autempofr. . 'S^g'
bari,ICUICet I) imita- C V.tiibu-idoneuteilibu.\oiii-mim<iu.c_edei<i. a Qj.i-bue.cntfotum Jccipjt, _ 1 P *•
turhumihtatcm (ui , _ v , v,-_" Q 'T' •^oly*mt'"'icuit »fc"»dit- »»«e.
capuis. hxc vcrba fer£ dics ofto , &f aflmrpfit i crrum & Jaco- Rro poi
b llUflC flliut homi. » Cuirn«ercommi'. tur. CUiUiqjniMl.
Non luiricjtadpro- g fcum §£ Ioa'nnero, S£ aicendit in montcm vt orarer, Et bum, amcn
bauonem fidet vox h s.utiu. . 4 mh altions ;
proftilioms , quam i fa&a cft dum orarct , fpccies vultus eius altera , cV VC- Jiae cacumen
B tt^SffSS. l fticus cius albus t icfiilgo» . Et ccce duo v.rt lotjue- 5 &%££«
t IrTul. raiitatis. rct myflctiorun :o
suranI# c Miqui hic ftatr, gnitio non ap|
Qui ftat eum Chrifto non guftat mortem,qnia ncc tcnuij quata fit gloria.qaanta fit fpes in Dci verbo,fed appan
morusa;teruc fcnfum hebit.quiChnfti conlbrtia mc*ue- monamsex virgine litcra.ru opertus iuplutionibus.Sc i
rit,ciunecinmortcintcrrunipituioidoviuendi. cendc,credenatudeviigine,natude. tpir.tu tiiuphant
d X)o»fCT?.rcQuiaarduumeratanimam pencujis.corpus crucc mortuos luititanic.-iamj fc^acftverbifacics^
mortiotferrc, fuflctatinfirmitatchumancn.etisiciuunc- h ftoraret.ft D am a s sen vs.Ahtcrorantlcrui,
ratione prxlentium , nc frangatut dcipvrationc vcl txdio, oiabat ons.Seruioraiis oratio cft per mtcllcftus ait*.
Vifacnun «terna glona,etfi tranfitu&adbreuc momctu adeum,fed laccr intelleftnsChriftiqni lecuduhypofl
fortiorcs tameptramundiaducrlarcddutur.Piomittirita Deovnituserac,manuducensnosadalcenfum.quop-;
que futuiaglonamin t aniitu videdamin tcrra,vtcettius tionemadDcumalcenditur&doccnscp aducrlarius
incoelolpereuir*terna. Velipmutitaliquosdedilcipuhs noneft,ledtanquam principium vencraturgen.totcn
Miuiosdilatationeecclefixaniequam nmortcm reccdat i Etf*lius e^.TransfiguratuSjnof^hflStiamvcrxcarr t
dc mundojvt in praclenticontramudigloriacrcdicertius mifit,ledgloriam,vel luxvcl noftrx refurrecTtionisoft i
credanturin coclorcgnatun. quiqualis tuncapoftolis,talispoft iudiciu cunftis aj
* T,h e o p h y t.Donec videant re^num Dei.ld eft,glonam b»t eleclis,Nam in lpib mdicio & bonjs & malis into
jn qua luth eiant,hoc autem dixit dc transfigurationcquc ierui apparebit vt videant in quem pupugerunt
formaeratfuttirxglorixacfidicerer.funtahqui htcftates k £r Tf^/.e.Veftes dominifantliiuntgCluifluinclt
Petruslcihcef,lacobus&loannes,quinonattingent mor Quxveftisdommointerrisc6fiftentedelpicabiiis,&.i
tcm,donecintemporetransfigurationisvideat,inquaglo rumfimihsvilaeft.feddominomontemaiccdcnB
tia cruntquimeconfitentur. quianondu appatuitquiderimti-,ftd tandc Omilcsci •
e Po//fc<«cvcr64.Ahjquifexdicsrantunumerat poft (ex mus,quandovidcbimuseuficuticfl.Vcl veliimentav
sutes fecuh Jan6tisa laborequielcendufignant.Lucasqui fermones funt fccipturarum,& quxdam mdumctadi u
& primu qliopromittitur, & vltimu quo promiilio imple intelleftus . Quiaficut lllis apoilohs in ahera Ipecic a »•
turconnuinerat,oftauainnuitrefurgedu Nam ficut Chri ruit ipic,& veftiseiusrefulfit^ita&oculismcntis tvx n
ftus poft icxta labbati qua crucem alcedit , &: poft ieptima diuinarum fenlus albefcit leclionum,
fabbathquia in iepulchro quieuit oclaua die refurrexit Sic \ Ecce duo vi.Notandum eft.non corpora vcl animas ie
nos poft lex (ecuh xtates quibus pro domino patimur &: la vcl Moyfi apparuifle,led cx aliqua (ubietta crcarura ill; :
boram iis,& poft feptimam quietis animam qux interim pora formata fuiffc:potcft etiam crcdi angclico minifl 10
C in aiu vita geutur,oclaua xtate reiurgcmus. il iud faftum efte,vt angeli eorurrl perlonas aflinnetcn
f ^tflumpftt ##* Mot u»
NICOLAVS DE LYRA >t magnitudo prtmii auferat terrorem fupplicii.Et prbno dif hh
tur illa oflenfio.Secundo smulationis difcipulorurn rcpref>io>u E
£ t Namquimceru. 7{pn audens confiteri Chriflum &re» faftum eft in Icquenti dic.Circaprimumfciendum, tuedi^
rU atemeujngtlij. cflendit prAtniummartyrii. inquavtum o[tcndu ft tribusdifa^*
2 Hunc fi.ho.eru.T^o» reputa.JS e»m dtjuis . I{atio autem hu- fuis in forma glorhfa,auando transfignratus fuit coram eis ?» *\
ius efl,auia nonfolum credere tfl necefiarium ad fa lutem,fed ctiam confimilem gloriam refurgent corpora martyrum,f(cundm<y
confiteri ore,fetundumquod dicitur Bj>.jo.b.Cordeemmcreditur cit^Ap UolusadVhil. ;,d. Saluatorem expeclamus /c rn
adiufhtiumyoreautemfitcor.ftfJioadfaluttm.Haictamenconfesfio Chnftum,quireformabitcorpus humihtatisnoftrx >n-
pertinet ad prxccptum affirmatiuum.Qj<od licct obliget femper non figuratum corpori charitatis [ux.Et patet fntentiahru >»t
tamcn ud fcmpcrjed pro loco &• tcmpore, occutrente cafu inquoex tis ex diftis Mat.ij.exctptis quit fcquuntur.
omisftone confifsionis fidei fubtraberetur honor debitus Deo.Pt fi 4 Etfaftaeftdumorarer.?v(o.. r/Z intilligrndum,auod',
tiu:s tnterrogatus de fide taccrtt, auando ex fua taciturnitate cre- tas >elfigurafaciei Cbrifii fueritmutata,fcd agloria anms
deretur ab alus ipjumfidtm non habere >el ipfamfidemfalfam ejfe tedundauitin corpus ipfius claritas,qti£ cjlproprictascotpot
>cl ob eius tacituruitate alios auerti cotingeret dfide,et fic peccaret tioft.
rnortiUtcr,i; per confequensintet Dei filios no ejfet computandusl 5 Et vefti.eiusalbusrcfulgcns.fr daritasvcftis corrcjj
J Dico autem \ob.Hic conjcquenter ojieudit martyriipratniu ret claritati corporis.
>t magnitudo * E
KtOf^jtLJTEJ{. Chnftomontem coteplationis.&ibi videre fpecie ft
| f TaRmt\~\aHiempof\httt verij.Per Pctrum infideferuS bcatitudinis.EtMoyfen&: EliamcuIcfuloquentcs,i'
tiiTimum fignificariir fi.lei feruor. Pcr lacobu Ircr Apofto concordiam legiscV: prophctarum cu euangelio.F.t ai irc
los primoniar,.yii7.atu,conftanti:evigor. Etperloannem verbu lllud metisauditu.hiceft fiJiusmeusdileclus& &
virgincm munduixdccor.Iftatriacbicenderefaciutcum dlcercpercxperientladulccdlnisdiuine£o»«</?',w*'T,
Chrifto t^,^r
nc
nt
«f
ft.
8,7 Lucx. Cap. I X ; ' 828
* [ortmi« & viuos apparent,vf fignificentChriftum mo pieb.it regnmqo1 in cqelis &carne mortaliexpoliatis eft s>- D
1 vfi & poft vi-turu,-- vt viuamus Chrifto,& monamur niiirum'.Sic errar,qui tria tabernacnla legi &r prophetis k
rn ldo Etia apoftolis dat fignum de celo,vt fides eoru au- euangelio ficere defiderat,cu hcc ab inuice non difcreper,
ar Sed fc: lbis tentantibus dare noluit , vt induraretur. no tria fed vnu habentia tabernaculu m,id eft ecclefia Dei.
HintautemMoyfcstCr Etiat vi/i.Vct Moylcp,infeirnales,Ig g Fa£fa eft nubes,& obubrauit eos. Et fi Petrus ex infirmitare '
£1 n, ccelefies, per ignorat,placet tame
A[i]olo5,terreftres fc ffl ^^ ^^ Moyfes&Eliasviinnma- , vhd3fJS*h*
adidicmm vcntun a « y 1 Vnde&cnubesobu-
Bficantur. b leftate , &. qiccbanc T exceflum eius quem complerurus 2 brat,diuini fpiritus
%\,\kebant exce/Sum. c mtin Hierulalem. Petrus vero c^quicumilloerant.p-ra- 3 efliftaobnmbratio
Jvpfes,ideft,legif- , Nfjno„ifi rigiii_s-ii.igioii-_.Dei. ° qua; non caligataf-
jatr , & Eliaspro- tj eraut:iomno : Eteuieihfntes viderunt maieftatem eius, fcftibushommum,
«hrarucximuisop- " , • 11 L U t: C xx /1 j fed reuelat occulta,
m' nt cum verbo, & duos viros c|ui ftabant cum 1II0 . J_t fattum eft cum di- cuius profcdusofte
Ipftcndant ipfum * Vndc APr0 i^.cujiocJiiToiui.&^ffe.umchriiio. dituraudita vocedi
eflquilocntus.f!.in d fcederentab illo, aitPetrusadlelum. Pra.ccptor, bonum centis , Hic filius
Jct 5jprorheris ,&: ^0; nos hicefle, ^ faciamus tiia tabernacula , vnum tibi, 5.ieus*
n.miex&rr.oi he- . - /„ ... xW. . . ',. _, ' Quiamatenaleque
Srumiierunt.Qui c & vnum Moyii,ckvnum tlia!.NeIciensquiddiceret.Ha:cau fmittabcrnaculum;
c in infimis, »cd f ... , - _ n . -_ *A^*_Wfc* __•*-«•■. m nubis accipit obum
1 onte vifi (unt, g tcm JiloIoc|ueute,faaaennubes jKobumbrauireoSj&ti- buculum, vtdiicat
|. fdi meme ex h muerunrintrantibusillisinnuberV.JEtvoxfaaaeftdenube, mrefurre<ftione,n6 fi
cen maieftate lcri- 1 ,. . u nri 1 1 .-» r j r j tegmine domcgu,
J £qu? in Domi- k aiccns: t Hiceftniiusrrieu* dilectus , ipiumaudite.Erdum t lcdfpintuiTandiglo
ncmflctaeftperfpi 1 fieret vox,inuen tuseft lefus fo!us,&ipii tacuerut, & ncrrJni *ia ianftos efte pro-
d' 1'ehat exeejrm.fr * tdixerunt m ilhs diebus quidquam ex his qu.t vidcrant.i Fa- 4 hglftZueru»t. Ti- »M_tt_.
iu]uem completu £tu>ftautem.in.equcnti die.defcendentibusdUsdemonte> 5 ment,quiarmmana ]g£*
rat m Hierufa- fragilitas confpeclu
e ,qaia iex _- Pro- maioris gloria: ferrc
pitequofcunq;incacuminefidei inueniunt,difpenfatio non fuftInet,8tquantoquisamplioraqua.fietir, tantoma
niusmyfteriudocent. PerMoyiem mortuu, fignantur gisad inferioracolIabitur,fimenfuramluamigncrauerit.
Eb,q ab imtio mudi vfq; addie iudiciidefun_ii,in ipfo f: THEOPHTL.Pctrodiccnte faciamns triatabernacula,
iuciofunt reiufcitanii.Per Eliam viu5te,qui viui inue- Dominus tabernaculum non manufa_rum fabricat,5_ il«
niur,g in maieftafevnr,quiacumChnftoregnabut glo lud ingrcditurcu Prophetis,undcdicitur. Faftacfl nubcs &
ri-i,quiexce(Tum eius dnc,qma tunc lan_li mifcricordij obumbramt eos ,vtoi\ct\deteiur, quod non minoreft patrc.
Dmini laudabunt qui pro falureeoru d.gnatuseft mori. Sicut enim in veterc tcftamento in nube dicebatur Do-
resteftes habemus de terra,uesdec?lo.Moyfcn & E- minushabitare,fic8_ nunc nubesfulcepitDominum, no
li;i& lpfum patrem. SeptJmusin mcdioeorumeftDei calignofa,fed lucida.
fi s,cum foleat duorum iufticercteftimonium,!S_hic eft i Ztvox. Voxpatris Petrum fublatoterrore docerverita-
Uimoniumplurimorum. te.Et nota,9ficutDominobaptizato,fic&: tranriigurato
c rw.i ram fon.no. Somno grauantur, quia fplendorc in myftcrium Trinitatis declarat , quia gloriam q in baptif-
C( iprehenfibihs deitatis prem itur fenfus humani corpo mate pfitemur,in refurre_lione videbimus. Spirims lbi in
ti h\ fomno grauantur,\ t refurre-lion is gloria poft cor- columba hic in nubc lucida,quia qui nuc fimplici corde fi-
quietem viderent ic iandi eo verius maieftateDni dem leruat,tuncapertalucevifionis comtemplabitur q<f
v :bunt, quo carms iux in qua mone vicerant immorta- crcdidit,ipJaquequail!uftrabitur gratia, protegetur. x
litegaudebunt . Tunc Moyicn & Eliam Jpeculabunt in k Uuentus tjl hfusfolus. Non Elias, non Moyles,ied queni
gria, quiamciius nitclligentquomodo vnumiotaaut folum vidctis, huicfigendumefttabernaculumin'corde.
visapex non prgeteribit a lege,__quomodoDominuslc Recedutcrgojlli \bi Dominuscccpitdefignaii,neadier-
sn & Prophetas non ioIuenMsd adimpleuerit. uos vox patris mifla futctur.
c hn,m efi nos bit eRe.Qm ad montanam confcenderat no Typicc. Ablata nube , & cuanefcentibus Moyfe 5_ Elia
Madterrenadffcendcre, lcd lemperin Jublimi perfeuc- foluscernitur,quialejgis_-prcphetarum vmbradilceden Iio*,l•^
te,&eftPuru$ inpcrfona ingredicntinm regnumDei. te,verum Inmencorufcan^eEuargeliigrauareperitur.
- \\meftnos bic eBe.Bonutn eft in regno Deieflc.Q_d.Nos Trcsin principio vidcntur.vnus m fine,quia in fide pfe
lihacliKefrucmur,non Iudaeijnuidi, Triatabernacula.u fta vnum funt.Omnesenim incorpore Lhrifti vnum iu-
tba,cogitationes, opera. jnus.VclfortaiTe,qnialcx__Prophetaeex verbo:qux aute
w. ^Chry s os t. Audiebat Petrus q>oportebatipfum cxverbocceperut,in vetbo dcCmwt.Finis enimhgis efi cbri
*" ori&dietertiarefurgercvidebatautem multam diftan fius adiufiiiiam omni iredenti .
im k (ohtudi ne m»vnde confidcrauit quod plurima ha- 1 Et ipfi tacuerunt, st nemini dixerunt in illis diebus quidquam ex
:tctlocustutelam, ^«VjCrf.Dnoiubentetacet^donec filius hominisa mortuis
VnnMoyft. Quomodo nofcunt quos antca no viderut! jrefurgat,ne ineredibile fit pro rei magnitudine, 6_ poft ta- philit».
ctmaieftatym fuper eos venientem.ficut in futurarefur jam gioriam apud rudes fequens crux fcandalum faciat. j.d.
^ioneviuifqujfquealterumcognofcet, __defideratain m Faftum efi antem infequenti dic, dcfcendcntibus illis de monte. F
tetoaltcrpercharitatem intelliget. Proqualitatemeritorum,quotidieDnsaliisafcendit ,du
"Hffcim ijuiddUeret. .Et fi Petrusex humana infirmitate * perfe6losquorum conucrfatio in ccclis efl, fublimiuscx-
ifcitqoiddicaTjinfiti tame dat ardorisinuiu,du eos quos tolledo glorificat,&de attetnis inftruit,& docet quar _ tur-
:ieredcleclabit,etiam ofticio fiftere quciit,Errabat,qa in ba non audiri valeant. Aliis deicendit terrenos 6_ incipien
Jrra&Ihac mortali carnc,fibi & coapoitohs Juis dau cu- tes confortat 5_ docct & caftigat.
picbat a Qccunit
vtpatet Mat.iy.vbipneceph cis _ic<\j.Nemini dixeritis vifio
. NICOLAVS DE LYRA. nem.donccf Jmsh( mmisamortereJurgar.
J-rantaute Moyfes cV Elias vifi in maieftate. fcilke t ip* 5 Fadum efl a-in J. d. Hh confequenter rcprimim difcipuloru
l[ChriHi,qui tunc apparuitin claritaie glorhfa,vt difium efi. (imuiatio.Et primo f fio.Se<uddyre>bo,;bi:]litI2Uit 3U tCOgita-
j-tdicebantexccf um eiusqucm compJcturuserat, &:c. iio.Citca primtif itndp,^ co 0 Cbriflus duxit Vetru,Uiobu , &
'efi pafftoncni cins fututum quamfuilinmt ex max.ma charita* Joanne feotfum ab alvs aii vidtndu gioriarr, f £ maicliatis,vtpr*
i&JiAitcitur hh ex cifpua,hon quia excif.tm n.ucium virtutis, diftu efi,a\u difupuli (qui ncncu crant in bom c> vftmc.u)a\iquii
I quia excciientifi mtmeius ^radhm atttrgibat. humanHpaffi,niOtifueruntquodam%elo inuidint rontra tres prsdi-
iPetrus vcro &.: qm cum illo erant.7\(fi>w h.praftntia mac* clos>& tdtopottfias eiuhndt dxmones fuit eisfubtratla , & idco
>• is oppumttur fragtLtas butnana. nopotuerut cu) arc dfCmottiacu eis ob(atu,vt patctin lttcra,vt boc.
Itt nenuniduerunt in llhs dicbus . Et btc expcepto Dni, aduertentcs nfiliwt d tali tsmulatione, & idco infine dhttureis.
C 5
Sz? Glof ord.&: Nicolai de Lyra 83.1
*y-> a ViturrilWstmla. In mcwnc ou ,dooer,maiciTate fuam. replicat abiecTa iaffionishumana.nefubirovenicns' . ^
A demonftrar,patris voccm Apoflolisapcrit deicendens i rcat,fedleuiusferaturpr.rcogitara,
mrbaexapitur,miferorumflctupulfatur,infidclitatispcc i ^r///irgnor4&dnf.H.*cignorjnti3,non tamdetarditat j
c.i'a cxprobra'vmal os fpiritus cxpcllif. dcamorc nafcif,ca adhuc carnales, & myfterii cmcisit 3
b tr cccc fpiritns ipprebcuditMzuhcus Lunaticum.Marcus ri,que Deu cognouaunr, motiturum crcderc neqtiei r
Ma./7,k Surdu & mutu dc- fcdricutpfigurao
E^gSfegtaS; occUrrie»i!!iSw,bamulta : Eteceevir de turba exclama- KS^
muutur,nunquam uit,diccns:Magiftet,obiccrote,felpicein filiunimeum:quia t deluatraditionc-
m». incodcm ftatuma- b vniCTlsca mihi.Eteccefpiritusapptehtndit iiium, &fubito ?,^Tr,firral c
ncntciedpcrdiuer- Y v r rT . » al ud fignificarc i-
i.i\itu crcicunt & clamat,& clidit, &diinpateumcum lpuma, cx vixdifcedit | tabant.
* «■* dccrcicunt , qui dcc ddanians Cum . £t roeaui difcipulos tuos vi ciicercnt illum> £ ^tmuhm. t
fidiconfitcntur.nec c . T, ° . * _ , ,. +/~ Quia vidcrant fc. •«
ipfius ridci auducvo & non potucrunt.Rcipondens autcmlcius dixit : T O gene- f trum &Iacoburr.fc
lnnt icrmoncm. mio infidclis & t pcruqria, viquequocroapudvos, &pa- Ioannem inmoB
£"" l$uEt£2£. i farvosJAdduchucnliunuuum.ttcunraccederctcbfirnlu ^,""'
fat impoflibilitatis, f dttmonium,&diflipauit. Et increpauitlemsfpiritumim- eiscfle traditu. ;ti
^Tr^idcu- mundum)&lanau1tpueI1m,c<redd.dinllumpat„eiuS.Stu "J^/Xb
t wagrn ratorem fcd ad cura pcbant autcm oinnes in Tmagnitudine Uei omnibuiouc mi- fe promiflas, cccr-
t7£ ^*cfcratur • ;Vnlc rantibus in ommbus qua: facicbar, * dixit ad difcipulos fuos. f*lmW* iuPerc; 1
aajHb Domini.s: Fiattibi . + ,f .1 • « r t~i- efle edificandan
t «r« fccundum vcrbum g Ponite vosint cordibus vcitns iermones litos. Filiuse- , tifunt, vcliit
vcAra». tuum. h nimhominis,futurumcft, vtcradaturinmanushominum. 2 cereris,vel,on
d rfqvquo ero apud i „. . t i n J o, i ApoftolisP.
B »0i,£rpitiar Noeft M lUl Jgnorabanc verbum lilud, &c erat velatum t antceos, pr^jatum , Ve
txdio affedtus Do- vt non ientircnt Ulud, & timebanc eum interrogare de hoc in tnbuti folutit
EL SSlB-SK k vcrbo' 1Intrauitautemcoguatioincos,quiseoiummaior 1 ^^ *J
det cgrotum contra cflct < A< I«us videns cogitanoncs cordis illorum , appre- prcfc'rgdum arbl \
fua praecepta agen 1 hendenstpucrum,itatuiteum t iecusiejCC^aitlllis: Quicun- bantur. Sedlcicri
tpadil. teni,increpatillum. - i'aaPe.«m. eftiftam quift.
Cur artis fuat faciat qucfuiccperitpucrum iftum in nomme meo merecipit. Ec &ante tnburum :
indUltriam petirC,le > Nourj.urulccundum^uodhoinoexriauidcor/edet.amletur.uumdenat.miiualumpa. poft mbutum fo -
aliudiubcnte, illoa- . eriaqu»:i«. ^ cju»««ttDfutncumiUo. tumeiTe fitfiarrj
liud pcrpctrante? Er m OjUicunque nic recipic , recipit eum qui me miiit . Nam qui * T h e o p h 1 .
pcr Utum vnum lu- minor eft inter omnes vos , hic tmaior cft . Rcipondcns 4 Vidctur hancpal 1
*M«th. da:i argtumtur mfi- T ,. •. - r _f ... * . + nem ad hoc ott. ».
»f- dclitaui,vndc&ad- n autcmloanncs, dixit: T Pra:cePtor,vidimusquendarn m T fulne,qUOddsir
duur. niacum curatcn
jtdiut huc fHiutuu. valuciut , eisdeh
e Etcumaecederet.DupactadDnm accedit,eliditur,quia altercantibus,vnodiccnte,quodnon pioptet meamm
conuerfi ad Dnm pleiumq;ad?monio grauiuspuliantur, tcntiam , ledalrerius curari non vaiuit , vt cx hoc accer
Vt vcl ad vitiareducant, vcl de fuaexpullationediabolus ie contentiofucrit,quis eorum maior etTcr.
vindicct.SicutlprincipionafcetisecclefiajmuIta &grauia 1 iluicwtqut fufcepent pueru.Vel fimpliciter: PaupcrcsCl
oppoluit ccrtamtna illis quos fuo regno iitbrrahi videbat. ft i ab his qui volunt efle maiores, pro cius docet eflcho
f Etinotpauit.Hon pucr vim pancns,led diabolus vim in- re fufcipicndos.Vel paruulos mahua docct efie,vt puer
fercnsincrcpatur, qtuaqui peccante vult fanare, vinu de- innocentiae fimplicitatem con(eruenr,vr formam virtu
bctarguere, & dcpellcie, (ed homihem amando refoueie quam natura duce pucr obferuar, ipfi procnomine Chr 1
donec lanatu m Ipintuahbus reddar patnb. ccciefix. iequanrur ex induftria
g ponitc vos.Vos qui mcodifcipuIatu:adhxretis,quib.arca m Me recipit.Qai imftatorem Chrifli rccipir, Chriflum :
na mca mamfeftiusaperui, ptetio fangumis quomundus cipit,& qui imaginem Dei recipir,Deum recipir.
redimendus cft.cuentum metc recondite,dum caetcri mi- n loa.di. ioanncs diligcn» Deu,& a Dno dile&us,exduc 1
^ rantur tantafaciaduunxaltitudinis. dumputatabeneficio quinon vtaturob(equio,ideodc: f
g Futurum ejt vt trad. Intcr magnaha poteti^ diuin c fepius tur ncmine a bono quod cx parte habet cflc arcendu, 1
rephcat (£?*ac
N I C O L A V S D E L Y R A. 2 Intrauirautecogitatioineos, quiscorti maiorefler.r
1 Ponitc VOS in cordibus vcftns /crmoncs lfios . Sttlicet ad mnfulum cogttatio interior,fdetiam conter/tio exterior,fecund t
imitandum . yu°d babetur Marci.p.e.vbi dicitur.Si quidem interfc in fia d. f
2 Filiuscthhomin'S.futurucfr,vttradarurin manib. ho. tauerant.qstis eorummaior effet . Quod reprimit Saluator ve »
Ad fui humihationc lcctm illud.TJM'/7.2.<J.Humihauit fe- &exemphpueri pofitiinmedio.Etpatetfementia ex dtftisM .
mcriplumfaclusobediens v(queadmortem,&c. ^jafidi- i%.& Mjr.9.
*
«iicwpiuiniacrusoneuiens viqueaamoricui, occ. <j a/iat- io-c w^r.y.
tat.T\\on debetts per ambitioncmbiuiicm ecmulart,frd magts tn vo 4 R-dpondens aute Ioannes dixit. Prcceptor vidloiD5,2 .
b's humiiiari . Cxtcra qus in hac parte tXftfftndafunt, pitcnt ex Hic ex incidenti refpondet fibi f*8& qn&fitont . Etpatet frntcn t
diftts Matth.ij. exdiH1s.Marc.19.
1 Intra- * 1 Faclum
MOB^jiLiTE\. Perhocaurem.quodChrilTiis increpauitdemoncri
t Maiifler.obfr.te.rr.infiUummeum.lllcnonpltnecicdebiit: gentem,&nonafThcTum hoiem,fi2;n:ficaui.,quod mc
t idcodicTum fuitei. cusanimarumdebetfoiierenaruram,& viiiumincrepa
T_ 0%cneratio inftdelis & peruerfa. Er'per eius filiu demoni a- 3 Intrauit antem in eos cogitatio quis corum maior tffet.^t lt
cu (ignificaturpcccatorapueritia malenutritus, ppquod viitns cogitatimcs cordis idorum apprcbendens . Per pueru
diliiciliore(tcuraeius,idcodr, cp Apoftoh nonpotucrunt quem Iclus accipiensitatuit iuxta fc, fignificarur inn^i
cum curarc.Etcum adduceretiuadChriifum,d.tmonal- fccularis,quem Chnftusuocat ad obleruantiam ntx\
Jifitcum, &grauiterafflixit.Pcrquod fignificitur,qiiod gulans.Et dei(todicitur,quodlicet (it minorinmuiK
Qnpcccator maxime diururnus vultrcucrtiadDefidiabo lamencit demaionbusincalo. •
lus libi luicuat guucs afflicTiones ad ipfum impcdiendu. t Traceptor vidimus quendam innomine,&c. Per hanc eicfl
Si
Luca: Cap. IX.
83*
ignorantiam Dns reprehendit.Poftquam vero eos de vera
proximi dilec1ionedocnir,al!quandoprarem tnbutttales
vindktasexercedi,ficut Pctro m Anamam &c vxorem cius
quorum mors viuentib.vtilem metum mortis incufiir,&: Aftu.j.
ad 3cpotinsq>nondum hfteneprouocandum Talesct
0b iorutn lalurem admittendicenfentur.igirur ;n hajre
tJc vel in maliscatholicisyion lacramentacommunh in
obobifcnm iunr,&adnerfumnosn6 (unr,feddiuifione
caccritatiq; conrraiiam,quaaduer|um nos funt,& dnm in illis,g. puniebantur, peccatum quod augere poteranr fi
n fecnuintur nobi ( yinerentfimuit. Sed
nomine ruo eiicienrem da:monia,& prohibuimus eum,quia
non fequjtur nobijcum . Et ait ad illos Iefusr Nolitc prohibe-
re: Quienimnoneltaduerfum f vos,protvobiseft.Faclum
IiTi.niiicntctcmpoirquo pjti J bu t.u. Pamonis.
eftautcm dum complerentur dies ailumptioniseius , Scjpfe
i Ofcfiina a& imperter t> tnenti locum quopatidei icuerat,pctit.
faciem fuam firmauit , vt ii et in Hierufalem . Et mifit nun-
nofeq
fculeteftari,&,phi-
beidebemus,
S A N C T V S
Tj'VS Bo ST R O-
l\u E P i s c o-
fy.TrtceptoryVidi-
mu&c.Hocnr.ned
itaccipiedum.qua-
* fii-oftoliinuidiap
cinocdixerint, no
cniinLudebant>(ed
jn,i|S quoquemu-
nuhoc, Apoftolis
aialiiui propriumi,
«cere liceret, a
8 Qiftodifcerecupie
ba:. Quamobrem
J jp^eosdeqfitohoc
i» anoMnttituens,ita
v tc ofldiuWf ihbibea
,m
m in novtinc meo.
senimvobisnp
» accrfatur.
■ Theopht t ACTvs.Mirareautem Chrifttvirtute
' q literperindignos&non difcipulos,&ei«isgrariaope-
i£ir,ficnr&. per facerdotcs fanclificatur homines,quam-
u facerdotes fandh non fuerini.
a J^utuepruhibere.QHi f/iitt.Non reprthenditurloannes,
aamorefaciebat,feddocetur,vt noueut lnfirmoruefle
hocraro innouo te-
ftametovbiexamo-
re (eruiti'r,!a:pius ve
roin veteriteftame-
tovbitimorepreme
bantur,talisptasfnn
ctis viris a Deo colla
taeft.
•S* ^ A W €* T V S
ciosantc confpe£tum fuum^ScTeuntcs intrauerunt inciui- * Titvs Bostro-
II .-i fr-i MHi i CitniF • flni nilia a*nn liiiriiinrchm ■ m T^ritli»«.r> . nnn r*r><r» nnr f • _ _
R V M E P I S C O P V S.
Qnoddicutvisdica-
mus,&rc.Idarguitno
ui teftamenti gratia
necdum fuiffe im-
butos, fedveteris co
tnos.
t nobis.
Hofp c u n" a Simar tiniquiacunfpiciuntcumi c leiuiite.ri.nor. rece( e.unt,
qu a no™ coutuntur Iudai Samaiit nis.
2
tatem Samaritanorum , vt pararent illi . Et non receperunt
cumjquiafacieseius eratt euntis inHieruialem. Cum vi-
diflent autem difcipuli eius lacobus , 6< Ioannes dixc~
runt. t Oorninc, visdicamus,vt ignisJdeicendat de cce- 7 ftletudinis imperfe-
lo , & confumat jilos ? * Et conuerius increpauit illos ^ioni obftnftosad-
&dixit: t Nefdtis cuius /pirhuseilis . Filiushommis non « enTmSiEliam!
Miconteritsa g venit animas perdere, ied ialuare. Et abierunt inaliud 9 qni bis quinquagin
ta virosvnacudnob.
illorum igneabiura
pferat>mentis oculum coniicientes.
d Dicamus vt ignis drfctndat de cdo.hd feimonemiftorum
ignisdeca;lodefcenderet,quiafuntfilij tonitrui.
e Et confum.it ill s. Etcouerfus increpauh dlos & dixit.ln fimi
litudinc Ehar,qui &: propria manu & igne diuinitus impe
trato,presbyterosBaal morteaftecit.Etin hocquod Apo-
ftoli poteftatem talis Prophet«fibipraflumunt,oftcditur
lorumquediftanciam, quiaDominii^odfiremunerat inijfisfuiflemeritum Prophetarum
f(;iores,nonexciudit infirmos.
b Difs ajfumptionis . ^Sanctvj Titv5 Bostro-
r m Epi s c o p.Qnideft quod deaifumprioms liliusdie
bEuagelittahiCQicaJAduetatcjam tpequoeum laluta
r i crucen;nortricau!a lubiieopoitebar, cocloquerepc-
t >,Deoyatn dextra:aUiltere,nec amplius hucillucdiua
g tjvuoiq-; cid. ciuitatesobire.hoc.n denotatur verbuijlis.
_ i pjefictem irm i it, vtiret in ler f d-m.
t oow;'nf,vzVBE D.Apoftoliadhucrudes&rmodu-n vin-
t adiignora xs.nocxamo ecorrcctionisalioru,vel fini5
i maluia:iniJlis,fedcxodio vindi^tadefidcranr.Hancaut
jgnorantiam
Amuosiv s.Non peccant Apoftolt.qui lcge fequun
tur quia Iciebat, & Phinees reputatum ati niftiua qui lacri
legos interemerar,&: ad preces Elia; ignem deicendifie, vt
Prophetjtvindicareturiniuria. Sedvindiceturqui timet
vindicram non quxrit qui non timet.
f T^efcitis cui<s fpiritus eftis.Cuiuitfyintu fignatieftis,cuins
adtaimitamini,nuncpicconlulentes,iedin futuro iufte
nidicantes.
g Titius bomliis non venit animas perderetfed fal.&c. Perfecta
virtus non hibet ftudium vltionis, nec vllaeft uacundia,
vbi eft charitatis plcnitudo.
4ReCif.
c.
Num.
NICOLAVS DE LYRA.
Faftum eft aute dum coplercntur dies a{Tumptionis.
tpnjus Satuator excitauit difcipulns au rn.inyiiu verbn,hic hoc
t fuit jatio.Et diuiditur in duas.Ujtia primo facit quodditln cfi.
icundb,remouet aliqua afnisfi*ju.icibi<s,ibt:Fac\un\ cft autem
nuprmmditirur : Factum eft autedu complcretur dies
ffumptiorsiseius. Idefi paffionis,per quam trafituruserat <$•
Hmtniut ad gloriam patris ,f< cundutr. quod hahnur infra:lit.d,
'pomitpati Cbnttum.&ita intrare in glutiamfxam.
Etiplefirmauit faciem fuam. ld ejt,firmiter cifpafut.
Vtiretinlerufalc. Conflanter &promptead fuitinendumor
>»,»tfuoexmpln difcipulos animaret,
Et mifitnucios ante cofpeclum fuum,& eutes intrauc
'n'i"cmitatemSamatitanorum.^<i(ifc«/«(;/«j"«5^tfre-%
Vtpararent illi. Salicet kofpitium.
Et no lecet erut eum,qa facies eius.Ev modo incedendi ap-
i febattVt iter tius ejjit in U rujaletn ad feJtum.Vafcbale,in quo et
' "HnspaffuseJiySamariiamsaiit difplicebat, quodaliquiiret in
}tmniutib,htuf«Um caufaoratioms, quiadittbant, quodlocus
orationis
orationis erat apud eos in monte Garl%im,vt habetur loannis quar
to.lieqviacx veftimcntis Chrifti,& difcipulorume.us covnouerut
Sajyaritan'hq<4oderant.Vtdxi:quia ludiei erant diltintli ab alijs C?
tiib.in vefiibus,vt hab(i.\ume.l$.d.ludxi auttmerant Samarisa
nis odiofi,fO quodcontem^ebant eos nolentes comcdere & bibereiu
eis fccvndum quod habetur Ioannis quarto b. T^on cmm coutantur
ludtei Samaritanis.
7 Domine,vis dicamus vt ignisdcf &C. Vroptcrmalitiam
fuafecudu tyimbr.Hoc bonc \elo dixeruat^licet indfcrete. Et alle-
gauerunt fmile de Elia,vndefequilur: iicut Eliasfecit,vt habti a .
He.I.c.Beda rero dicit.q, hoc dixerat in;patictes,ficut adhuc camx
Us vuletes vindicari.Lcid o reprebenduni dCbriHo dt indifcretio'
ne ferundum jlmbr.ei di impatientia frcundumBcd.cumjubditurz
8 Nefcitiscuius (^ititnsciMs.Q^ia in nouo tejtament(( quod
efi lex amotis.non timorts ficut vctus teflamentum )pro>.edendum
eji fua'-.iter & benigne, vndcfubditur.
9 JFiliut homiiiis non venit animasperdere, fed faluare.
Et abierunt in aliud caftellum. Stat im inferenda panam mortis
ficut vos vultis.Et inboc datur excmplumprtslatis , vtnonfiatm
cum impctupectata puhiuitt,ftd magts tempus & locun: expcRent.
it i Faftuin
MOt\ULlTEi\. nem vitar.
■rni(iicetaliqr5do fiat a malis hominib.vtdr Matrhan fe 4 Etmiftt nuncios ante cenfpeSiumfiium', & eumes intrauerunt
.irno) fgn.f.caturipus bonudegeneie.nc n lii piohihe intiuuaie Samaritanornm,vt paratent illi.Et non reapttunt eum
"'"' lu-c fatcrc. Proueib.rcruob. 1\oli prohit>en eumqut 9Hw.Perlacc.b11m 6c Ioannem,quiadhucimpedecrierant
nef<fc't.fivales,o ipjt tent/rfc.Licet.n.opus tak 116 lit me iignificantur hcniines impcrfccli quarentes nimisdure
•wium iiuc cl.antate, ih elt diipofiuuum ademen iatio vindican>icU magiftci; peiiciuonis piolubuit hoc fieri.
bcm t Dixit
*33
Go(.ord.& Nicolai de Lyra
8
-9» B KDA.Nonrcmpcrineosqpcccantcftvindicandum dorunvQuorumguttureftfepulchrumpuens^qtia
jl cttnonnunquamampliusproJeftclcmetteribiadpatie:-i hxreticus erat,quem fupra vulpib.compar.iuit&:aa*H
tum.qua lapload correctionc.Denique Samaritani citius cnim ,ppria iuftorum fepultura,de quadr;Hx-c cnimlB
credidcrunr,aquibushoclocoisr.nisarcetur. tenshocvnguentumincaput meumadfepeliendui nic 1
a DixuquKiam.bzoA.Mlciignouxm ma3nit..dincmotus fecit.EtideoqbonainfefidefepelitChrifturn,vtcii
Abicr.
Vnlpi»
nacura.
Prol.|44.
Pfal.rj.
G
*
vuhicqui, vt cxmt
taculooperum qux
rctcthtcium.Vnde
&: a domino rcpudia
tur,qu:nooblequio
tuuiipem,lcdaftc-
ftusqucrjt punt.it c.
Duitcrgo talifidc-
h. Quidmcproptct
a caftellum. Fa6turneftautemambulnnribusillisinvia,clixin
D T
cuidam ad illum . Secjuar r.e,quocunqueieris. Etaitilhlc- ^
lus. Vulpes foueas habent,5< volucrescceh nidos.Filius autem 1
lii luohumili pcrtore non rubcc diuinins vbi ramilial mm iomc quielist.
hominis nonhabct vbicaputfuum rcclinc:. Aitautemad
C altcrum. Sequere mc. Illeautem dixit.Domine permitre mi-
diuTuas,^:icculilu- d nj prirnurri t irc,& fcpehre patrem meum . Dixitqueeilefus:
CraCUDlS lcqUl?iigO C a Nonciedcntej. Koccoafoitibu. ic iiq .«nr. ideft qni de corpore Cn; fi !e exietunt. .
tant£ lum paupeita
lli'i :mat)d.ir.ir tlectl
f
trs,vt,necholpitiolu
cjdcin habeam,nec
nico vtartccto. Vel
nnr.icuhsmotus£p
tuanem iactantiam
lcqui voluit ,quam
l\. .uticdiu aues, &c
finxitobleqummdi
lcipuli,qu*fictio g
B vuipcmngmatur
Sine vt mortuifepcliant morruos iuos tu autem vade, & an-
HucnuDit.it-.il cl ;.'(n.
nunciaregnumDci:Etaitalccr:Sequartedomine,iedpermit
te mihi primum t renundare his,qui domi funt. Ait ad illum
S lelus.t Nemomittensmanumfuamadaratrum,ckaipiciens
retib,aptus eit rcgno Dei.
eo
refurgat,.
fidias- tn lc 1
non debet.
g Hjnuncian
difcipulus Daiic
cuttmisargur
renunciare u
velit,quid fietjH
nulla v.iit.iteflH
vifitanr donn
rum quas dc
qnerunr.
*Sanct>.
T V S R o STIqH
e pi s.QmdicdM
quartcdnepi.
tudmemlanelltj
dignamOilendH
at verodu:
ciarcefflai;
micrat,anu
clatat adhnc ancipitem,& certa quadam ratione diui r
b ^ulpesfo.ba.BB d A.Vulpesanimalfallaxjinfidiisttetu, Namdomefticisautgenerepropinquis,qperfection 1
rapinasfraudisexercens:etinteripfa hominum hofpitia inftitutum quandoquenonprobanr,eiulmodicor,fi 1
habitansinfoueis. Ita hxreticus aomum fidci nonhens veliecommunicate.iftudeft mentisetiamflucluatis. j
aliosmluam fraudem trahit,&:afide feducit. reJigionispiopofitonondum fatis firmarx.
c ffc/cj./fc.rc.Rcclinatiocapitis^humilitate Chriftifigni h l^emomit.maS ak ct.Ti t v s.Refpicirretro,qui x
ficat,qua: tn 1II0 fimulatore,c<: fuperbo non hebat locum. hoc quod rem cum domefHcis vult conferre,!jfdemc f,
Detautem circunfpectum etfe fidei hofpitium, nedum in lefacere diIatioms,&: procrafiinationis caufam qurr t
fidelib.noftra: domus interna releramusjin alicne pcrfidi*
cafles improuida credulitate labamur.
d Mt autem ad at. Attende dominum non culpas afperna
tum,led liaiides:quiaq repudiauit frauduJentum,eleyit in
nocciucm,tedeum cuius patrem fclebatmortuum,lilum
de quo dicuur;0i«^«;ycti-e domum patns tui &c
les profecto non erant Apoftolt . Nam vbi primuni ( n
iium dicentem auditflent venitc poft me,ftatim rel.
tre,naui,&: reubus,iecuti funt eum.
Manum ad aratrum mittir,q qtiafi quodam infrro m
punCtionis,ligno & ferro dncc paffionisduriciam
dls euertit,&: ad bonos frticlusaperit. Qui fi ad rcli
e ucmiper. Quem mileratur dnsimprudentem vocat,q defidetiorapitur, regnoDeicum vxore Lothcxc
diicipuiatum noa relpuit,dignus elt in quo diuinitas quie
lcai,!cd prius pietatefunenscxpleta hberiorfeqdeliderar.
Sed dhs Jocet mtiiora bona, pro v tiluate maiorum efte p-
tcrmittcnua.Maius.n. eitaniiiias uiottuorum praedicando
lusutaic,quani cotpus mo;tu terraablcondcie.
f sme vt moi tui. B n v> a. Mystic E.Non reuocatur ab
otficio patrii fifius, ied liueJis iecernitacomumone perti-
dorum
M o r a. OIs arans fi retro refpiciar.aut inurilcm
tuofum facietiulcum autarantium boum litorun
gia vulnetabiuita & qui direclo tramiie ac frjn
re vitia mudana perfulcans,inceditad re^iium i^ci:Si
alpeclum luum ad impia &c vana conuertit , buugo
corpusatq;animam vulnerabit,St:optinuiuaeii\
iofum nimis incurrit errorem.
(£^Cap\
NICOLAVS DE LYRA.
I Factum eft aut. Voilquam Chrtilns iucitauit difcipulos ad fe
quendum ipfumetiam vfque ad m.trtyrtum,b,c covfequenter remo-
uet a liqua a volentibus fequi ipfum. Vrimum,eil cupiditas tetrcno.
rum,cum <ncir«r.Vulpes ^o.habcni.Scc. Secundum , eil carnali.
tts propwquorum,cum aicitur.Smc vt mortui iepeiiant mor-
tuos iuos.fit patet fententia tiiorum duoru ex dtclis Mat.Z.c.Ter
tium ejimutilis dilatto,qu£ notatur cum dicicur.
2 Et
1 Etaitalter.feq.te.domi.permit.mi.pri.^'c/jc;«tf« ■
tiliteringreffum religionis vel excuvontm melioris vitx diffc
Etboc remouetur exemplo conuenienti cumfubdititr.
I Nemo mittes rnanu f\\\.Jl(ator.n.retro rrfpicfts fac *
cumtortnojum autinutiUm,fic accipkns melioris vitxfhtu 6
babens affeftnm redeundi adpriflinum fiatum:iT prxdicator 1
dimni retardans opns pradicatienis pro amicis carnalib. vch re
nis negocijsfineptus eil regno Dei adipifcendo vclpoffidendo.
•fr N I COL .
Gc.it.t
MOB^jILITEHj. ' aalianonquairit.
f ^/«cviwjor.Moraliter mortui fepcliunt mortuos,
t Divit qui,&c.quo.ieris.]ftc non veraci ter loquebatur ideo do peccatores in peccatis fuis mutuo fe cclant , &: op
lemetipfos
fibi dicitur.
t Putpes fouba. Idcftdolofi habentca '*c!as,adquasre-
fugiuntmein fuismalicijscotnprehendantur^
t Et vo.c*.»/.Id eft fupctbiqiuxtuni tnalti. clcuari.
t F^'«*<»Httw.Ideft,quilccundumuictamenr6nisviuit
talia
l^jmsmit.B e d a . Si autem fecuturusdominum '
pulus quia domi renunciarc vclit arguitur quid fier i
nulla viiJitaris gratia vifitant fgpius domosillorunv
mundoreliqueruut.
f m 0 K.A
U D D I T I 0 I.
ln cz.Q.vbi dichur inpoflilla.Skut &c in Scala Iacob ange-
11 deicendebant&: afccndcbant.
Llnod mductt de Scala !acobynofacit adpropofttum fuum.T^am
ibi pcr oppofttum lcgitur.f.quod angelt ajccndebant & d, fcrndt bat
fercamfcundum quamconftderauonemprxdtcator prius detora
re.crjictn Deumafcedere,quampcrprajdtcationem adproximum
aeJccndai.Et btc cjtmodus rauauabitior.hijim oratio potms rrfpi-
CU/tffutum q«ampf*tcritum.luxtaiUnd Mat.p*. Pctiti & accir
pictis
pietis.Quodconfonat vnherfalis ecclefta confuetudini^feiun
pra dicctorcs Vcrbi diuir.i & etiam auditores prius orantS
cflneceffarium,quodb<ccv:fio ScaUlacob applicctur dift:*
pofti.Jcdpotius appiicanda efl prtdicationts proceffui.
REPLI.In C3.9.vbipoHil.facitaggrc(fum & diuifionrfn
capituliydtccnsiCbriftusprtmum mittit apoflolos ad prtdtca.
Cundo docet ets ad orandum,vt pratdicator verbi Deipnmof
dicationem dcfcendatadproximiim-.fecunde, pcrorattontm
in Scala lacob vidit ^ingelos defcendenu
fNff
lillS
,/'
fir£
;en*
clatad Deumjtcutin
afcen. t
8*
t
ttfct
uon
ke*
ftch
&c.lft"d exenpltt Burg.aprr fcrens ,dic!t fribi per oppofitu
S.c.Sc.t vide il '• cori ciiuv..& etra dicit ordim m illi efse ra-
;icm,(jHoi pradicator primu afiedat pir oratiorte quafn dc
tper pradicatiohH.Sed r,o videtur cenuenies talis ordo,nam
nfiituitur pr#i\cator,debetprimu, txercere officium adquod
tus efl ■ & ficprimb ah\sprcficere iux ta matcria inftitutwms
(nuetlterad Dtu h fitucnttm toucrt' in oratione . Et quia
\xia inftitutionem fu<*/t debitum , orare dtbct pcfi rtfortiai
■m.qnilibct enim non fAupr£dkator,prius dcbet feexercere
in
Lucae Cap. X. .
83^
in campo *5Iionis qttam ai contemplationt accedat.Tfjfi enin prius £)
cum l.ia contraxerit^ad amplexus t\ai helis peruenire non meretur.
C111 'nd obfiat vfu s ealefi/c, qui prxdkalioni prjmittit oratione,na
tals oratio ett petitiofufragii:! tla aute qn&cfl portio conteflalto
»is,e(lfurfum atlio deftderv,ficut pdicationi pr&mittitur fludiu, ut
rtprimatur pfumptio,fie etoratio pro adiutorio,qme ad ccntcplatio
rse non pt rtinet,qu£ efl afcenfus fcaU,&c. Confeptatio cnim orat $
gratiafurfum atlionis ,fed aclio orat fremoiione ipedincti fruftra-
tionis-.Coteplatip infolo Deo quietatur,attio j> fe & altjs folhcitai.
C A P V T X. perarii requirir, neauesca;Iifparfafeminadiffipent.
Ofth*cautem,&c Eid. Sicutinapoftoliseftfor- ^Theophti. Defignauerat dominus difcipulos
ma eporum,fic in (epronginta duob.forma eft propter mulritudinem dodonbus indigentem ficut.n.no
i,<resKvterorum.Scdiordinisfepru.igintaduo ftriagri ipicatimultcs mefforesdefiderant , ficquicredi-
mittunf,quuotidelinguarugetib.euangeIiu lunerantjinnurnerabilesexiftentes^multisdodloribusin-
carent, vt ficut
»ri|i, duodecima-
poPhpropterduo-
rfccn tribus IneaL
iai hi propterex-
3 Gentes defti-
renr imbuendas.
Ve:umChr>fiusfe
c ,apoftolosho-
is liusdiei nomi-
erhuncnume-
C A P V T,
X;
o,ui ponur
Oft hec autem denVnauit dominus & alios lequit"r o
kptuaginraduos, 6c.militilIosbinos antefa- 2 funt, qui
» Vbi verla piiJicatJonijpricuriunt.v.iiitidomjnmad jnentis babita-
culum.
digebant.
* Greg. Nonfi-
negraui moerorelo
q|ui poflumus quod
operani au
1 » quia etfi
bona au*
3 dianr,defuntquidi-
ciem fuam in omnem ciuitatem & locu , quo 4 5ant *.E^e mundus
t r j 1 ii-' 4 x* rr 5 iacerdotibusplenus,
erat lpie venturus. Etdicebatillis: 7 iVieiliS 6 fcd tamen in mefle
icantium quidem multa , operarii autem pauci . Roeart ergo 7 Dei ™™* valdc repe
Oe im dat fe ndem c 4 . . \* rr + • • ■ \t n * ntur,operator,quia
Ketrinitatismu- d Gominum Meilis , vt t inittat operanos m Mcflem 9 officium quidem fa
cioinunciatnrum',
H fol triduanum
ioaucis ambitum
perptuagintaduas
«sefficere foler.
Ho. tj.
in ciiag.
a Scptuagimadaca
b Sccundum prophetiam.tupr& agnifimul pafcrntur.
c Lupi,S«iba:c< Phariliri.qui funt cjc-i. i!ud*or
cerdorale fufcipim',
iuam > Ite> pcce !cgo W«p y« ifioit ia^^te^i^^1^^^^^^^
d !{ovate dominum .
* Ckkysost. Infinuatquodmagnumdonumeft opera-
fitillosbinos, Per hocqucdbinos mittit, innuiturcp riosmittiinmeflem diuinam,quiadicitdominummef.
ne o pridicationis officium debet fufcipere , qui crga a- fis eiTe rogandum.
liu charitatem non habet . Vel bini mittuntur, fecundii •& G rego. Per hoc ctiam induccndi funtfubditi,vt do.
quibinaanimaliamilla funtinaicam ,ideft mafculus, minum fuumrogent,vtdignaeisoperarivaleant,necab
& ;mina,tmmunda prius in carnali generaaone,fed mu exhortatione torpeat lingua , Sa^pe enim pro fua nequitia
iaiecclefiae facramento per ipintualem gratiam in dild- prxdicantium reftringitur lingua , Sxpe vero ex iubdito
purumpr^dicatione.
C i fts quidtm multa operarij alltem p<iMc;.Meffis,turba crede
C-perarii apoftoli &fequaces eoru.Et licet meffis verbo
Uta,tamencultura:Jaboie&: follicitummunuso-
perarii
rumculpa agitur,vteisqui pra:funt,prjedicationis fermo
fubtrahatur.
e Sicutagnos interlupos. Sicut lupus ouib.fic haereticus infi-
diat fidelib.Et ficut lupus ouilc circumit nocT:e, no audens
intrare
•fMatth.
i.d.
il.di.C.
in nouo.
Ho. j;.
m Mact»
Ho. 17.
in cuag.
lupi na
ti.ra,
F
N I C O
L A V
C A
S D
P.
E L
X
YRA,
Ijilt h«ec autem . Toftquam dcfi riptu efi publiratio dotlrin*
i: perprxdicationem apofiolorum.i-r confeqnenter defcri
bi ' mfdcm publ .catio per ■ pnedication m feptuaginta duorum di
ft t'ornmXirca quod primb defcribiiur eorum elctlio, fccundo ad
fiiuniummiifioyibi; Ireecceego mitto vos. Tertio,eo-
! i merfto , ibi: Reuerli funt autem . Circaprimumdici-
I •• Poft ha:c autem . Id efl pofi mifjionem apoflolorum ad
'dum.
Defignauit dominus. lcftu id eft fignantcr elegit.Veldichur,
t,quia quos ab tctcrno pra.de flinauit ad boc opus, tempora
!nh\m'utflituit,& appticauit.
Septuaginta. In ftgnum qnod poft Chrifti refnrrecTionem &
• f/ion«M ix ccetum, pr<s.dicaturi erant fidemChrifli gentibusfc*
i i^Mitdnarutp iinguarnm.
L ™\fo\\\o<,b\nos.Tum prcpter mutuam confolationem , &
pptermutum coifruationem vt unus efict cuflos caSiitatis alte
r> & aliortim bonorum.Tum propter confirmaticne ucritatis pre
ibipfis, w in ore duoru tefiium flaret verbum. Tu in fignu
" ttatis i]u£ debet effe in pdicatorejecundii quod exponit beatus
l-"lctns:Binos ergo difcipulos in prs.dk atione m}tctt,vtpcr hoc
nobif
tiobis tacitus innuat , tjuod qul erga Alterum charitatcm non habet
fr&dkationis officium nullatemsfufcipere debet.
5 Ante faciem fuam.^f aduentus Chrifti non lateret.
6 Inomnem ci.& \o.Quiaindifferenter Chriflus et apoflolt prf
dicabant irt cmitatibus & locis magnis & parnis.
7 JVIeffis quidem mul. Quia muhitudo gentium ad fnfupiendH
verbum Chrifti per pradkationcm apoftotorum eratparata, vt di.
cit apoflolus ad Bom. 1 1 .& patet pcr ajfetlu in jtclib. apoliolont.
8 Operanj. Quia apoiloli & ChriHi difcipuli eratpauci rcjpeclu
tani£ multitudinis conuertendg.Et adhuc eft ita fecundum q, expo-
nit Creg.quia licet in ecclefia fint multi curati & ecclefi* minifiri,
tamen pauci inueniuntur aptiadprttdkandum ratione vh<e fanfl<e
& fane doclrin&.Vnde dkit Greg.fupcr locum iflum: Ecce mundus
faccrdotibus plenus efl,& tamen in meffe Dei rarus vatde inuer.i-
tur operariusfluia officium,qaidemfacerdotaiefufpicimusfed optts
officij non implemus.
9 Rogateergo do.Qttia nullus fit aptus ad pr&dicationemver.
bidiuininiftpergratiatnDei,&nifiab eomiBus medialb velim+^
tnediate. 0
l olte^Ecce cgo.Hic confequenter defcribitur difcipuloru niifjio
ad pr ttdkand'.m,& patetlitera ex ditlis Mat.io.vbi ca qttx hicpo
nuntur pofitafunt licet non eodcm ordine exceptis qutcfequuntur.
•k Neminem
m o Jt u * i r '• 0 %
1 ^V.Septuagintaconfurguntexduflu denarij perfe
P'iarmm,ideo fignificat impletionem decalogi cu fepte
is (r hitufiantn.Per binarium fuperadditum fignifica-
,l?err,ina charitasDei,(cilicet,6<: proximi,quae debet ef»
,ci pndicatonbus euangel i j.
4 imtfitil.binos.la fi^ixum mutuxcharitatis.
6 Inomnemci.G r f c.Prsedicatioprxuenit, & fic ad habita
eulum mentisdominus venit.
7 M-n{fis quidcm mulAA ell,credentium multitudo.
8 Opcrarij an.p.Qum Jicet fint multi prafdicatores quacftua
rij th quairentes tantu animarum falute funt pauci fpter
qdrogaduseftdominusjvttales multiplicet.atq; mittat.
9 Ego mitto vosfi . Id eft, manfuetos etiam inter crudeles.
£l(d.llo.b,Cumhisqitioderuntpacemerampacificus.
«37
Glol.ord.& Nicolai de Ly ra
88
«JK intrare.canisfomntiraftoiiNi
. bf.nt am vcl dcfidia explo-
:t,cu*iH>cteluciiucrpiciarionisridelesdccire
reconaturecclefia non intrans,paftore*occlerie. vcl vitare,
vcl nccarc.vcl in< mitteic contendit.Lupus natura
corpons riaidus fc infleacte facilc non p6Gfich«tetfcui
intcntionc duricor-
humanitatisaliosialutare, (edaJdidit,invia,qufani
tationi» lcd>.ilua<i anterrur,fe i obftaculum impedic
uotiontsabolcnte, vtquaudodiuina mandaturpauli cc
fcqueftrentur humam.
C ln eadcmauttrndvmo . Si pax vcftrarecipiturdigruie • t
i ea mancati«,carr
Jn&.jx
disnon loletabcico
rc rcuocarc Vndc a- a
poltolus: Hfreticum
bommrm poft pnma & b
'fiuttm. fccundamcorrcffionem,
flipendia ab
t picntes,quibusa
f ftiaorTerri>
i (accumcxteram.
t hibuit , fumptuk
&c. Lupus vcro fuo
impctu fertur, cV i-
dcofcpcilluditur,fic
hxrcticus impctum
lacit,lcd Ixpcrcina
MolitCcrqo portare facculum,nequepcram ncque calcca-
l invn iiup I CIU ftjincl.
menta:& neminem pcrviim falutauentis:t Inquamcunqu
» OSciitpwrn.ut irgitir^f f'< u b ntdifttonf ccl»bieur.
domumintraucntis, primumdicite.Paxhuicdomui .Etfi j pradicationi
j |'i*d *-i u.u,jd viiam.fequetui c»lcftcv^ bu«i v)i...i( Judit. ■ b Si ludir. n. >!ii • t. j. dltjficUmei
ibifucntfiliiispaci.s,icquicfcetluperillumpaxveltra:Sinau- t to cibo &: potu
i L-*>ou> ii (liifiuctu non ;iriusbimmi. 4.
rem,ad vos teucrtetur.In cadem autem domo manctc,cdcn-
net manis nc noccrc d rcsc\: bibcntcsqu.Tapudillosfunt: Diqnuieilenimopcra.
poilit. Lupusfiprius e c,ro
ahquem ?iderit,vo- f rjus nicrcede fiia.Nolite tranilrcdcdomoin domum.1 Etin
quamcunque ciuitatem intraucri.tis , 6c iulceperinr vos,
manducatequar apponunturvobis,6c*curatejnhrmos, qui 3
imllafunt, ckdicite illis: 'appropinquabit mvos regnum
Dei . In quamcunqueautemciuitatemintraueritis.&non t q»odvmopetipl
gr r ■ -i • i- ■ r • 1 catorum duce ••
iuicepenntvos,exeuntesin plateaseiusdicite. EtiampuU desdebcmi
uercm qui adhxfit nobis de ciuitatc veftra , extergimus
invos. Tamenhoc fcitote, quiaappropinquabic rci^num
h Dei. Dico vobis, quia Sodomis in die lllat remiiliuserit
ccm lllius quadam
natur* vieripit,iiho
moillum ptiusvidc
nt,cumcxagirat Sic
qucm vcrluta dJpu-
tationehercticusprc
ucnit , mutum rcd-
B dit. nc cofitcatur vcr
bumDei, led liquls
commeuta fraudis
eius agnoucrit, non
patitur iactantia vo-
cis. SiciitlupusficSc
hctrcticus guttur in
contenu.
d M.:nc . Noru |
domoin doi
gafialtate d
dtim vi in h
amore k
liantia>n<
citice neccflin
lcrcloluatur.
e DignuseB.ii >|^
f
via,quen
fuftentat: Alia
tria«quz nosin
rectione remui
t Etiamp
cn ique ciui. Def
Mi.io.c
uadit.vitalibusvulnusaffigit.Qiialitcrautcmhos cfTugere diuerfodomushofpitio,quidetiam mciuitatib-ageu
pofTumus,fupponitdi. bcantdocct,piis,lcilicet,m omnibuscommunic
a Hpltte ergo portarefjcculum neque pcram. Inde. Matthams. piorum per omnia Ibcienre lecerni.
T^ohte poffidere aurnm neque argentum,non peram , neque calcct- * Chr v Yidedigrntare Apoftoloiu,nihil fenfibilc
njrnw.Vtrumquedecoriomortuianimalis fit,i.nihil mor neturproferre,qualia quicirca Moylem cV IV
tale vult cflc in lllis quosad prcedicandum mittit,ne mor- bona terrena,fed quceda noua & mirabUia,]l.regnur
tis timore retardentur ab miuncto itincre.
. i\clite er>o portarcfacculum nequc peram.T&nti predicatort
det eflc fiducia in Deo, vt prarfentisvitre fumptusetfinon
pramideat, tn fibi nondefecturoscertiflime iciat, nedum
occupatur mensad remporalia, minus prcdicet xterna.
Alleoor. Pecuniain laccoclaufadapicnrijcrrocculta,
qux proxuno non erogarur. Per perim, opera feculi : Per
calceamenta,mortuorum operum exempla figurantur,vt
pr.cdicatoronus lccularium ncgociorum nonportctj, nec
flultorujnoperumexemplaconlpiciat.ne fuaopera quafi
cx mortuis pellibus credat munire. Qm non amore arter
na:patria:,ledpra'mioiumambitufalutem pr.rdicat andie
tibus,quafi in itinere falutat,quia hanc ex occafione , non
exintentionclalutemaudientibusexoptat. Omnis enim
quiin viafalutat,exoccafioneitineris falutat,nonex in;eu quefoilicitudinuad teflimoniu ddnationis fil
tione habendaeeiufdem lalutis. Hic ergo puluis tn conteptorcs euangeli) 11
b i\eminemper riafalutaueritis. Feftinate iubct cotendere, h <£»ij fodomis in die illa. Sodom it.L\c:n in virn
ncalicuiusobuij conrabulatione rcficdlanturab iniuncto & inholpitaleserant,tamenapud lllos nulli hi
itinere.Nccsiplicitcratt:Nemmc lalutaueritis cu fit vlus qualcs apud ludcos prophetc,qualcsapoltohrcpc
humani- Lo
g Eti.tp, pui.Vi lueicm cxcuterc inbet:\Teiacic6tefta
tcrreni laboris,quem pro ilhs manitcr lulceperunt :'
oilendant vfqueadeoleabipfismhil tcrrenumqua
vt et puluerem de terra eorum no fibi pa:ianturadh.
Ahter:Per pedes,ipj<ii opus&: inccfius ;
ficatur:Per pulucrequoalpeigutm ku;ta
tionis>aVquaipfido£toresimmunesefIenequ
ditonbus folhciti falubribuscur/sintendunt,
nera mundi vixcalcaneo tcrrz puluerem L:
go recipit verbu ipleafflidionesj&cmasdoc;
le tolerabat,inargumentu vertithumilitans. .
uercperbonosauditorcs mbetur pedes euain
Iuii& pcr iplum Saluatorenarraturablut;
doctnnam pra:dicatoris,iplelaborescvpenc!
NICOLAVS DE LYRA.
t Neminem per viJa./rf cli,fjluu dixeritis in kac vita,in qua
quilibeteli incrrtus dcfalutefutura, niftfup boc certificatusfuerit
reuelationt diuina.Scd quia hsc expclitio licet comunis Jit tjmi vi
deturfprritualisfcu mifiica,ideoalucr potefl exponi magis ad lite-
tJ.dicendo, q>in bocoflevdif quantadili>7tii C* fcflinatione prx-
dicator •petbi diuini debeat officium ftbi iniuntlian cxercere , quij p
hor intelligitur,quod non debrat ab oflicio ftbi iniinflo rttardari ./>••
ptcr familiaritJtc cu.diquo.Et uli mbloqind: vfts cji ELfcusmit
tcns
Tfed.
MOi\%ALITEt\.
t T^olite ergo portare [jccu.\c\ e(t,przdicare,ppterqucftum.
t JitquecaheamentalA e(t,excmpla darc mortifcra,na cal-
ceamentafiuntdcpelhbus moituoruin.
i Etnmincmpcr ut.fjiuAA. clt nullum cxiflentem in uia p-
fentis vu.r laluumdixentis,tficntaliqui propterqucltum
alianosalVccurantde fuafalutefutura, cum tamen fit val-
dcdubia.
t Dicite cav hu.d.ld eft,induciteinhabitantes ad pacc mter
nam cx hatcrnam.
tcns feflinanter famnlnfuu adfufcitatintl 'pucri 'defunffi
4.;{.;'..t.r.Ac»:inge lubos tuos,&c.Fr f:Mih si t
bomojb j.ilntcs cu,et ft fjlutaucrit tc quifpiarr,,nd re/pHd
bocrm intendebat ex cludcrevcrba cu j 'i's rcta^
2 Edeiites &: bibentes.X'^'' interrogar>tes prct
ficut C* Tauluspofird docuit \ .Cor.io.b.
; 1 r cu.Pjiia fimplicibus bominibns & UVttratis,
fcipfli Cin'fli,prom';ttfr,tibus regnum nr: >u crtderi
n nt vctcfi.Hiv. tnir.icuij fat
t Et ii .•/>• fur.ld eft,prccdeflinatns ad pacem xtetnam.
t t\rtiu:ifcet fiprr tllum.ld e(t,.i vobis nunciat.i.
{ Sinatitem rrnrr.ld cfr,ndn critis prinati mciito vefti
t Inea aucemdo. »;.;. c-<. Non mutantes holpitiu pr<
Jautius prandium habcndum.
t Im qntmimque autcm ci/i;'.Oftcndentes quod ipfos qt'
fic ron lua.
t Dno uobis quia Sodomis ;>• dir illa ren ■'• CHii^ I
vcritarcmagnitam deChriftoneqnitcr ;mpugnaiu
quod eft Ipecics pcccatnn Ipuitum fanctum.
8? Luca: Cap. X. * 840 »
** Lot intereo«i,&:fi iuftus,nontamca'iquid docuit»nuIla humi,.fatem rcnocannir. Qnjafidiaholuspropterfuj:er-
A fl£.| fccir.EtiJeocuimultum donatumeff.multuabco biam dccceloett pra;ciparus,multo magis iitidcterra edi
qua tiir,S.'potentenspotentertormcntapatientur. tifi luperbierunthumiliabuntur.
, a c tibi Coro^im. Corozaim,Bethlada,Capharneum, g Surnitepollquafid<rit,s.S a n ct vs Ti tv s.HsrcChri
& r<beriascuiiratesfuntGalilea:,inhttorelaci Genefa- ItiDominioratiohuc tedit, fidaimonu antefignanus,&:
ret. isplangit Do- _ ^ princepsc'ecidit,e cq
^poiltanta quam illiciuitati . t Vauibi Corozaim, vx tibi Bethiaida, ' lo, fetui illiusm po-
"«SSffiteE. * quiafiinTyro,^S,donc,factefuiirentvirtutcS, qusfacl* %*£&££&
jim -eiorcs gentili iuntinvobis, olimin cilicio, &cinere fedences 1 pocnire- lllum. ruetem vidif- t P?nl.
Bf !S?H?ffi!!?S c renr- Vcruntamen Tyro^cVf Sydoni,rcmiiIius eric in ludi ^fiquideir.al.usq nuw. •
nlo3 lusdiiiiLann c . / vT r ■ 1 ludexille.q lubalpe Mauh.
bus ipoitdetcriptc cio quam vobis.fct tu Capharnaum vlciuead ccclum exalta- ftum non vcnit, eu t^
lO.lt.C.
».ll.lt.
<]U1 vus
emptum,fi d ra.viaueadinfernurn demer<reris, f Qui vosaudit,meaudit, videreofrioneauit.
jiurquoq;Ueico- e * No„ f,ciendo mircT.coidum vn, .ie f», ibu,n>iB.,ni.,B,< -»,.b.fccii. 2 S-cutfutgitur. Hocad
cn]re,graiiamque No!«scicdtieinnirUm. dit,quialicet diabo- tpcrnic
ie ri ipernere no et qui vosfpernir,mefpernit. Quiautem melpernitjfpernic lus prauo volunta- «•*»»*•
umerunr, l a q . ego&Hat rvnumiumui. tis propofito , efFe»
i ahcio. Afyen eumquime miiit. Reuerilfuntautemieptuagintaduocum ausfitotjfcurus,$c
pcctipnngetismc o^-od in te|<- nor, h it j tenebrofus,fecundu
ca(quaindiem «7audio,dicenies: Domine,etiamdcemoniaiubiiciuntur no- 4 naturamtamenqua
dicdniltraparsin- fc ?0»c,oan«ocp«^jw«fti,t«.m. s doqjilluftris, & cla-
dutdaeft)figmfi. kisinflominetuo,EtaitilIis : Videbamiarhanam ficutful- roicxtitit.^Quod.n.
«t .Inaneri, mor- g , ,,apr,cip„cm d<. ruperni.adiiD»Iapfi.m. VdficutfuWqui.acUauiadhuc.raaf. DcUS COndldlt flOC
tis-nfideratio, per foroi». rvin Angeiumiuci». ( vcnuflu, &l pukhru »
uitotahumana gurdeccpIocadentem.Eccededi vobis porcftatcm r calcan* erarjdautemi quo _
eerrismafTain pul a Qjidenteaperte i»dun'. b Qu. .aud» c/am :ni.di n u. g draco ille infernahs
uerncftredjgeda, difupra icrpentes, ct lcorpioncs, ccfuper omnem virtutcm fciprumtransforma
figiaturinfellione h * * * * uit, hoc malum, &:
Jiu llitaspprixco- * turpecft. GtrmreS
tia:.VndePro. ' ergoita habeat, in«
ihijyMr^/rr^ofl^w/prfmmldeu^humiliaminifubpotS quit,&:egoisfumquieam vobisp'aiem contuh.nerno ve
tir.ntiDei#vtv.ex.indi.vifirationis. ftrum feiplbmadmirc;nr,nemo leefrerat,autmagnifaci.it.
: rciww/ft/MjjM.Impletavidemns vcrbaSaluatoris,qa Secujjdum beatum Cyrillun!,potefthiciocusaln;erexpo.
!iciuitatcspdi6tx,Dhopfcp.tccredcrenoluerurTy ni,vwit fcnfus. y idebam Satba»am,& c. Hoc dt,efublimim
:u:cSydonolimfucrutamicajDauid&: Salomoni,& po ierram,agloriaad ignominiam, alummaforritudine, ad
;ingcliza^ib.Chriftidifcipulis,deuotefidem kilcepc fummaminfirmitatem. Namante Deiaduentum, toto
.Hiarcautcm litprxdicatumnoncreditunsr&nonp orbe tcrrarum poticbatur , colcbaturque ab cmnibt s
:utn ciedituris,nouitillequiomnia nomt. gentibus.Vbiqueextabant delubra in illius honorem etc-
ittuCjphar.*p}ueadc*.er*t.&c.Vd cxaltatacs fupcrbc Cla,vbiqueaia:,vbique iacnficia,poftChiiftiadueniu.iuic
cndo mcx prsdicationi.Vcl exaltata es,meo holpitio ille vt fulgur.
id cisfignis5c virtunb.&cidcomaioriplecierisfupphcio h Suprafcrpentes,& fcorpiones . Serpcntes, funt malihoes '
qc hiscrcdete noluifti,<5c nealiquis putarct illis tantu ci- vei diaboh,qui >ncohandis virtutibus vcnena praua: perfua
l ui ib.vel perlonis qux Dominutn in carne non recepc fronisc bjiciunt.Scorpiones,g, confumandas virtutesad fi.
tu conucnue haec vciba addit. nem ventatccontendunt.
t ijtiyosamditmc .»««v»\{n audiendo vel fi^ernendo.Euan- ^tS/jictvs T i t v s. Qnod de ferperibus,&: fcorpio ■
gdpdicatoremquiiquclciat ferwn vilespet lonas,fcdip nibus hoclocofcribitur,hoc totuniaddiabolumrtfeien-
IiiSaiuaiorem li^erncie vclaudirc,quiaindiicipuio ma dumcft. .
gcrauduur, & m rilio patcrhonoratur. i £t fiper omncm v/rtaffw.Omnesimmundos fpintuspote
f %m'me ctiamhcnc confitcntur dcfci entcs honorem no ftis euciere de obfcflis corponb.Vel ad httram.Sicur vipe-
ciiChnlh quuinfitmaadhucfide,gandet tn virtntib.iSc: rar.onocuit manui Pauh, &hauftum vencnum nonno. «
jtum opcrauonceiTeruntur,cxemplo tctrent,& ad tuit Joanni^vnde & iple X^ominu^Etfim.quid.bib.non.e.no^. ^i^
humihtatcm a 'tipiije '
r
NICOLAVS DE LYRA- rnde fubditnr.Dicenta.
5 Domine et da:monia fnbiiciunt nobis in nomine, &:c.
tib; Corozai m va: tibi.Sententia huius partls fttct ex Veruntamcn,qnia ex boc ntmit {toi-iabantur, tanc/uam adbuc iufi
b» Mmb<£.ii . tni,& imperfeilifidco b&egloi ia rrprw fju r^umfubditur.
Quivosautiit meaudir,&:q vosfpernit mefpnit.CVii 5 Etaitillis videbam lathanam ficut fulgur de catlocai
- ipcrnir,&:c. Uoc adiit S..Uaior (n fine ai ofiendcndum cp dentem. FulgUrfn.cu<xu celer t>-> ,man,fcfte-i& cu. fftcrt & i>ifla-
ffipulnrum eius e(i deuot<,clr reuerenter audienda,[aite r»atione,(icut dfmonrs de aelo trnpyrco ccciderunt in in(tanti,& ui
'-Htrtntmm Di i,tuius prwcpuhter ejt dotlriua bxc. dcntib.fanfhs l4ngelisj& cum fatere p* ccati propru>& adinfla.n-
Reuerfi fnnt autem feptuaginia duo. Hic coftq«<nter de rnadum bornines pcr tentatio' empaian.Ft caufa bui-s ruir.tn elatio
Wjf&int* du<,r*m dif< tiub.um reucrfio.bt diuiditur in fuit fmcfnperlna dejua cxcilii>iiia,<ji'.i/i a ceret 'ialuator difiipu-
■i,& miidtHtalpByqtutincipit,ib^Ec(X qdam lis,cauerc dUigenttr debetis nc < x clatione dcpottltatc vobistoccf-
'••:>■ parltmojnnditur bmknuas Cbrifti,er Jj Jfper darnones nimjs cleucmini,& fic corruatis.
^iifipk/o! ,., , ., ,n duob.rtdcl crt ces bevi^nc corripiendo.fe- 6 Ecccdedivobjspoteflatcm calcandi Jupra ferpcntes,&:
\ntttioiie,Deop r\ 'irauas agcndo,ibi:lnip- ic( ipiones,& fifper ocm virtuten ,&c£f ps in adtttmtu Cbri
videtur impleiu illud Ifaix^x x.b.iiuod dicitur dt\< rpttib.lsl 0 no
bunt ,& non occident in vni t trfc montefarfio mco, quia repieta
fl ttrrafcientia Domini,\idiltc(.t pcr pr adicationtm Cbrijti,& di
f'°r<iHU utn de miiacutoium opiratione,quia dnrt.oncs eiecerut. fcipulorum eius.
vnde it Ferumtamcn
minatione ,Deo ptri vratias agcndo,ibi:\n ip- k(
1 prinmm dn.uur. Rcuerfi funt aut ieptuaginta Jtr
( • • ■■' <. fut li^ationis comple • . cd
4 ^rii gaudio. 7 um dcjua p> xdicanone prrejuam popu^u&difi ei~t
fdOf^otLlfPK.- 6 £cce dcdi yobisptattm calcandifupra ferpentest&fcorpiones
&fuperomntm viriutew &c.Ca\c:arctcfpenxcm <:l\h\b\icc-
* Ubi Corc-^aime va tibi Betfaida,ouiafi in Tyro & Sidone re rationi lenlualitatem,qua: iecundum Aug.fignificaturp
^fniffent phfutes.&c.]n iftisduabus ciuitatib.fecerat Je ferpt ntem calcare fcorpioncm eft dercftandeiiaclore. tt
ir;ues,Sc: miratula n.ulta,quibusingratifuerunt,pto calcare omnem viriuttm inimici,eitabijcereomnem oc
* ' ^uod taluci 111. l itcamur. caiionem mortalis peccati.
^ Eccc lnipfa
**■
&u
GtoLOrd. &c Nicolai dc Lyra. 8.
lo.squibusp.itcr facramentafilij rcuelauir.
Cum audisoTaagnofcisomnipotentem,nondecc
nondegcnerem patris.Cum a*niis trndira confiteris fil
cui pcr naturam vnius fubftantia; omniaiurc funtprc
non dono collata per gratiam.
a -jy \uuiafpirfti4, *ob.&c.M&]o$ fpiritoseiicere
&al . ; •••rcali^nnonelt mcrimm il!ms,qa ilia
operarur, r" •.!>nisChriitihocag'tadconde
nationcm eorom.QintK>caDi»ve4.id.vtilitaremeoTuni
denr,& audiant,vbl licoc hommcs dcipicicnt figna raden-
:i rn hono
inimicij&nihilvobis nocebit. Vcrumtsmcn innocnolitc
gaudere,quia fpintus vobis fubiiciunrur. Gauderc autcm
T.Jtlrto
t Tifrnti
mfi-
i:lb.
ro«-
,'U-
■UOJ
tJixic.
Mittb.
i
tanr,adcuiusinuoca
tione mirac.ila fiut.
>hibet gaudcrc
dchumiiiationcdia
boli,q proptei luper
biamiecidit,fedgiu
deantdeluaiublim.i
tione: vt vndcillice
cidcrunt fubleuan,
ilii alcendant humi
hati.
b Gandete autcm. Si
sccleftia fiuctr-rrc
aopcragcfl'ent,p
iB
hccquafi litcrisador
natusapud Dci mc*
moriam auernaliter
eftaffixus.
VtSANCTVsTt
t v s. Scnpta funt,
Pei humilitaiem ii'l«i "cRr*. c Defalntc.
Iiumllitim quibu, loqurtntor.
quod ndmina veuxa fcripta funt m ccelis.In ipfa hora exulta-
■ Me..v c>".,.uhllf«.ri»li».jj
uitinfpiritu fhncto,&dixit. t Conficcortibfdominepatcr
i Non p»ter.l>d creator.
ccc.i, 8c tcrra: , quod abfcondifli hac a fapicntibus , & t pru-
Qi fe exatar* noa anturr,
dcntibus , & rcuelafri ca t paruulis : Etiam parer, quia fic t
Iniuflnm efTe noa roirfl quod iufio «ttcait.
placuit anrc te.* Omnia mihi tradira funt a patre mco.Et ne-
mofcit,quisfitfiliusnifipatcr, & quisfitpatcrnifi filius, &
cui fihus volucrit reueiare . Et conuerfus ad difcipulos tuos ,
■ Interirrri i-i>neireriWf< riurifior^m qui corpuv m-n.r videiunt. b Aenolcunt
illafae amentsqra rt!u- %', nr p»ruulis. Q^b n n>c * pacremreuc.uii.
dixir.f Beati ocutfqui videntqux vos videctis.Oico enim vo-
trenraraprxltcenio b StcValio tegen^o,
nopcalamum,&at h bi?,quod mukiprophcta:,cVfrc2csvo[ueruntviderequ2evos
tramcntu,fcdpDci . ' f K, r ' ? ... * ,.
mcmona n ciuide- Videtis,& non vidcrunr,&audire,qua;auditis,et non audie-
a Verba Icgis tfaros, u leg» iftouras.
runt. Eteccequidamlcgiiperituslurrexii rentansillum,di-
ccns. t Magifter.quidfaciendovitamacternam pofTidebo?
a Intrrrogitquo*' fitis' "in ell.ut w uitrtfponfis iultiilcetur uel djrr»ftut.
At illc dixitad eum . Initge quid fcriptum eft ? Quomodo
lcgis ? Ilfc refpondcns, dixitf Diligcs Dominum Dcum
tuum cx toto corde tuo , etcx totaamma tua, ct ex omni
bus vinbus tuis,ct cx omni taence tua, et proximum tuum fi-
B quc Deigratiam,&
gloriam.Etqdc dia-
fMJr.x:. bolus ecelo dcorsu
i', ..,. ruit,hominesautq
deorlum lnrcrtisde
gebat, interacleftes
ciuescefenrur,cj£dc
fcnbunrur.
C lnipfabo «.Cum
dc fubie&ione im
mudorum fpirituu m
h Quodmu!-
te. Prophete.
alongednig
videtut
Ixnigmatc,
fioli prcfentcm
mjr.n hentcs, 5
ipfoq volebatin
rogantcs,nonpc
svclvariasv
num fpccics d(
bantur.
i Lcgifprrltus fu
air.Lcgif.i
finefidei
bat,furgitvt(1
dum i
cat.icd^.
tat Deum ta<
quodcjat.
k Ttntis illw
gifpcrirusoci.
r^tadi accipit i
bisdni vbiait:;
tCjqanomma
fcnprafuntii
fcdipfciniuar.
ne monflrat <
fitconfeil.
patrem laud.is
Abfcondifiih.r
pictibus,&:po
6c rsuelaftica p- K
uulis.
1 Ille refpond'
xit. Dixirquo
rat , fcd non imf ■
uir,cpfcriptumci,
■ ii at refpsfiieioefn^npB liod»i fartuiri
de nom ilbusicri- n" cut tcipfum.Dixitque illi . Recle reipondifti.I Ioc fac, 6<yiues
ptisin carlo loquerc
turolteditpe quid
hxctanracerfitudo data fithominibus fcilicetpcrhumi- quia in prcfentia habebat dominumquemdiifgerc
litaicm flrlei chiiftian*. bat,fed huncmagiflrum non Deum vocar.
d Confircnr tibi.eo. Gratias ago, qa apoftolis aducnrus mei m Hefte t\efpondifli . Pcrfettum ircr vitx cciefiis oftcnd
aperuilri/acramcnta,quacignorant fcribx&: PhariiEijO, fi- dum lcgifperitodediledtioneDci&proximi/cii^H
bi fapienrcs vidcnrur. nenri rhdir.^rr7r refpondi/lrbocfac & viues. Et finirapaiai
e tieuelafliea.N on ait infipientib.& hetib.fed paruulis,id- la adiecir.f ade eytufacfimiliter.ln quo oftendi t,qucl
eft,humilib.vrprober lerumorem»damnaffe,nonacume. lam dileclioncmvenituradviramcremam, ledillcprc
f ma /ic.No ronem reddir cur.hos clegir,iIlos rcprobauc
rir,fcdficDeoplacirum dicir. Inquoaccipimus cxcmplu
hum;litatis,netcmercdifcutiamiisdcfupcrnis confiiiis.
g Owma »i/fci,firt.Commendara humiliratcper >gadfido
venitur,pulchre dc ipfa fidc locus conncftiru r.cum ola fi-
bi tradita dicir.no clemeta,quc jpfc creauit,fcd illos paruu
los
mum non habcbat,qui nunquam forlitan mifericordi. i
fccerar,& ideo ignorabar.
n Hocfac c vmes.Ex primo legncapirulo doceturk»
ignarus , probansquod lex in pnncipio ftatim parrcm '.
filiu pdicauir,& incarnarione filij annficiaucrit dicens,! •
ges dominum Deum tuum, &, dili. proximnrn tuam fkui teipf '.
Vndi
NICOLAVS DE LYRA.
ic t Vcriiramcnin hoc nohxcgan.Qj>iafignafacereinhocmii
do aliquando conecffum eil etiam malis hominib. >t habctur Mat.-j.
7{oh proptti ipfos,fedad confirmaticne fidet Chrifli prtdicats per
ipfot.
» Gaudera au.&C.IC.in CC. hi cfijn lil»a vtx.In tjuo aViquoru
ttomina dicunifcribi duplicitcr.Vno modo ficnndum panitcntia iit-
fliti a, alio m^d» fecundum aternam prtedeflinath ncrv. Et vtroqne
tnodo nomina eo.u crtnt/cripta in cehs^uia crant pradcflinati.cx-
ctpto ludaproditore,& cum hoc habcbatgratiam Dci, ouir illegb
riatio
riatio quam habuerunt de cieiiione dxmonum,vt prttditlum tfl, *
fuitmortale pcccatum.Sequitur.
3 In iplahoraexultauitinfpiritufantto.Ef/wef fente*
ex ditlis Mat. i i.yfque,ibi.
4 Beati oculi q vident qux vos videtis.Er fimiliterpattt n
tentia huius partis cx diclis Matth.t j .
5 Et eccc qdam legi fperitus.ff<cc efl pars incidentalis,in *
pt nitur iuplcx incidens. V rimum efi Chriili rejponftv ad legifi ''
rem: Sccundum cfhcxcnfatio Mariat crgv fororcm,ibi:¥iCtum it
autem.Pnw.» partisfintentiapatet cx diilis Matthsivigt
cundo & MarciM.yfquem.
*1H
HOi\JlLlTER.
i In ipfa horaexulta.Vcx. hocquod Chriftns homo cvulta
uirin Iptntu ^cfimplicium iHuminarione,3j lupcrbcrum
cxc-!cationc,fignificarur,quodq -ihber Chriftianusdcbct
gaudcrc.icfimilibus,vtChriftoc Mifoimcrur.
4 Beati r> u'iqHi r>idetqu<$vos vidc m.Vidcntcs.n.Chriftr p
hdcm chantateformaram bean lunc m fpc,etfi pcrfeucret
beati ctunt in re.
5 Et
5 Et ecce quidam lc^ifrcritus furcxit tcntans illuw diccns.S
fler quidfaciam.Y, b DA.Supcr Jocum iftum dicit>quodift
tanrJo qua-fimtde vitaa?terna,fifortcChriftusdicerct
quidcontra Moyfen.&ideoChrifluspcrverba Moy fi
fpondendo confudit eum per hocoitendcns,quoddcr
res fidci carholica: funr confurandi ab illis q fciunt & F
illudquod tcr.entindifcuf!e.f.Iuda;iperfcriptnrasHcb
rum,& Saraccni per legem Mahumeti.
j Hct,
m
Luca? Cap. X 1 1 .
844
\ <fc ,Vaddit: ffflf fc Sed i!!e qni cu m nefciret proxjn- u qa poffit cognofcerc.Sacerdos ic Leuira q trSftflf, facerdotiu
dcbat i- Chriftu refpondii:^i»J^/*»i»f»j pnw.Fta qui &: mioiftenu veterisfiguram rettameri, vbi vulriCra Jaguc
C ritfu nelcir,& Icge nefcir Quomodo enim poteft fcire tis mtindi monftratur,lsd nocurant.Samaritanus qtu cu-
jrm,cnm veritarem ignorer.cum lcxannuciet veritate? ftosinterr.
pretauir.dominuseftqui.pprernoshomofacnis
ilh tute volens Legilpehtus vt fapienrerreipodiffedica virajpraesetisttcrarripuit, & venit iecus vu\he&tfi,lnjmiti
tt.primumfclegis tudincm bominum f*
fjirilt IgllOraiC IU<1 qucmmagi(liu:ii voca;proxtmum foj.iou t.
|um,qahumilia
rircufans, & feip- a
* u videequae rene
,c liturparuulisChri
(1 cuiO riftusita
fllc autemvolensiu^tificareieipfum,dixir, adlcfum : Ecquis ^
j^iuftificaTe vo- b elimeus proximus?t" Sufcipiensaurem Ieiiis dixit:Homocjui 2
5.arc.inanonpo- c dam defeendebacab Ierufalem in Ierico, & inciditinlatro-
nes,quietiam defpoliauerunteum,&pIagisimpofitis abie-
runt t iemiuiuo relifto . Accidit aurem, vt faceidos quidam
defcenderet eadcm via,& viio iJio prajteriuir. Similiter & leui-
ta cum eiTetfecus locum,ocyideret eum,pertranfiit.Samarita
nusautcmciuidamiterfaciensvenit iecuseum,ckvidenseum
In baptifmo.
mifericordiamotuseft : Etapropians alligauityulncraeius, .
im temperar
feomnis^uimi-
i"c cordia ficit pro-
jiiis intclligatur,
& fpccialiter ipfe
Hifilius qui nobis
p humanitatepro
xinnsfaftuseftdefi
eetur. a .
^Sanctvs TiTvs.TnrecoruItushicadominoIau
r ujin fuperbiamprorumpit. Ponitnamqucfe nullu ha
Bus,& in. v.h. Com-
paflionisnoftra: f'u-
lceptione finitimus,
& mifet!cordia:col'
latione vieinus.Alfi-
gauit vul,eius(.ecca-
ra redargucnclo co-
hibuit.lnfunditoleu
dum pocnitentibos
tribuit Ipem dicens:
Pocni'cmiamagite,
quia appropmqua-
bit regnum cocloiti
Infundit vinumdu.
peccantibus lertore
poenaMnauit domi
nu«dicens:Ow«» ar-
bor qux non fack frutlu bonum excidetur.^& in igncrn mntetur.l u
mentu earo ipfms eft qua ad nos venit , tn quam iaucium
D
l.J.
E
Mat.3.*.
t:epioximum,hoceft nullum exrare,qui fecundum exa imponir,qa peccata noftra portauitincorpore fuo. Impo-
nitur vcroqui ipsaincarnatione credit Stabulu eftpteses
ecclefia, vbi reficiutur viatores in aeternapatnam redeutes
Impofitusiumento.in ftabulu duciuir>qi nemonifi bapti
fcatu<,nifi corporiChrifti adunatus ecclefia intr.uiit.ht.cu-
raegit,nexgcrpra:ceptaquxaccepci*ar dimitteret. Sedno
vacat Samaritano diu in terns degerc, redeundu eiat vndc
de(cendetat,Itaqnealterodie,id eft, poft refurreclione iua
quado ampliora:tern-cJucis lplendor,qu«iantepallionetn
efful fit in mudo.protulit duos denaiios, duo teftameta in
ta.autnatura: fimilitudine fpec>adam putabat,(edex di- qbus auerni regisnomc&imago c6tinetur,itabuIano, id
j iute&aclione.Seipfum^pindeiuftificare.hoceft iuftu, eftapoftolisdedit^quiatficillis sesuaperuir,jyrintclligetec
'monftrare.quatofque in virtutibusaut iuris fapieiia ,p- lcripturasadregedupopulum.iQuodcumque lupercioga-
uens,Supcrerogat Apottolus cudicit.- £>e ynrgwibus pr&ce-
tu dommi no habeo,c9jiliiiautedo.$upctcrogiticumr\d Vtltur
poteltateaccipiendi necelfatia- Rediens jn iudicio reddet
dice;. iiuiafuptrpauc* fuiflifidtlis,fuper multatecbfiitua ,intrx
, Uomoquida&c A vgvst. Homojfte Adam Irelligitur in j>au}dim domiui tui.Quis borum.hnultie:* pater, quodalie-
. generehiimano:Ouiabeatitudinecoeleftis Ierufale prc nigenalerofolymitccuimilejicordia impedes,ptoxinuoc
ncationisprolapfionead milerias,&defeclu huius vitoe fuitquam (acerdos velLcuitaciuldem genris.
utabilis&erronea: defcedit,cu lntumefcerecoepir Erp ^•Theophj-ylact-vs. Non dicit defccndit'»
icetia mcidit in latrones, id elt, lnporeftatemangeloru feddelcendebat , lemperenim humananaturaad interio-
3ctis,qui letransfigurantinangeloslucis,(cdper(ctierare ra tendebat,6<: non lnparte, ledintoto vitxattendcbatpaf
jpoisutdnquos nolcideret.nifi cius madati celeftisde' fibiii.
Z usiefecifletobnoxiu.Qui etiaindumetagratix fpiritua d ^rrM<<i«i;f-«,drr.SaccrdosDciIegeannunciat: Defce-
s,immortalitarisfcillcet&Inocetieofrciut,& ficvulnera ditquidelux per Moyienin mudQ,& nulla lanitatem con
ireiunt,ideft,pcccata,qbushuman?naturcintcgritasvio tulu hmufmodi.Delccndit Lcuita.qui iypuoftedit^iph.e-
tur,8cmorsquafifoftis vifceribusinducitur. Q^i feruat tarum,fed &hicnullum fanat,quialex pf-cca.taargun, led
itemerata.qussufitindumera, no poteltlentirelatronu pcrtranfit,quia indtjlgentiam no.njajgitur.
lagas.Abierunr,n6celTandoabinfidijs,fedoccultadoinfi e Mlfericordiamotus. Hocde lacerdote & leuita non cft
us.Semiuiuo relidlo, qa lmmortaliratS exuere led ratio- diclum quia lex no habct miieTicordiam, fcd ludjcium 6C
«sieulum abolere n6poflunt,quin homo iapere, &c Deft yindicl^m,
poilit if n*cit
Ib!<Jcm
c. .ljitr.
».d.
cmiuftitia: rationcmcunm illoconferri queat
B t <^<»eftwf«f.Nemoproximior hominiquam Deus,q
i rinfecus&extrinfecus nouit, &omniacurare poteft,
1 i omnis incredulus vel tentatot nec Deum nec homine
pximum haber.
^Sanctvs T i t v s.Hic lcgifperitus fcibir Pelufio
tloiuiuftuiuftoproximu iu licat.Eumaure ille tantum
ihimcefebat,4quiad virtuturattigiurrt peruencrar Neq;
« im hominum inter (e cognatione,aut excellentia ex na
|eifushaberetottetare voles,aiebar,dr quU cdmeusfximus
uafidicatjcflende mihialiquem tantu quatusego fum,
iominusaut^ppinquitatem hancnoexdignitate vel prar-
'iraaliquaac~tionea.ftiman vnlt.ledex naturarcoditione.
t. C»r.
Mntb.
NICOLAVS DE LIRA,
Illeaute volcsiuftificareleip. Q.nod exponitur duplicitrr
y<iomhcjuod vdletfe iufiificare fccundu apparentia.Miomodo
ritutiminritate tjuxrens a Cbrifio iatdleclumprxcepti huius,ut
WreaimpUret. Et caufa buiusduplicis expofitionis,tjui* ficut di
imf»itMat.zi.i(le vidttur primovenif/e ad Chrifiit malainten
,bnei&ftciidii bocprocedit prima expofttiojcdpoflea Chrifli ver-
'ttompuntlus fuit,& ideo dixit ei Chrifius. f^on Lange es a regno
"■' M**.\i,c.& fecundum hoc procedn ftcunda expofitioy quiano
'paretclare ex textu vtrum quzilionun deproxin.ofecerit anie
""pmtlioncmvelpoft.
2 Homo
2 Homo quida defcendebat de lerufale" in kricbo, cVc.
Secmdum aliquos hxc efi parabola, fecunau attos eft rcsgefta, qmx
irtter Ierufjle & lericboerat qvtcda jolitudo, vbi frequentcr hvmi-
nes tranfeuntes fboliabantur d latrombus & occidebantur. fn qux
folitudine captus fuit fedecbias fugies ab exercitu J^abu cbvdonofor
yt habetur Ien.6. Moralht r tane exponitur depeccatore difddfte
4[tlatuiuftitne in peccautmort Ae , qut fpoltatur a Amtonibus bonis
gratit£y& vulneratur in bonis naturfi , & relinquitur fmiuiuusy
quiatolliturabco vitagratix rema> ence vita natur*. CftiCLnftut
appropinquans in fva Lf edtiia incarnntione .
3 Alligauit vulnera eiusinfundens okuw.-Miftrlccrdix (Tt
vino iuftitia}.
-k Duxit
t
M 0 \U L I T E h\.
tfomo quidam dejcedebat ab lerufa ic.&c. Pcr Ierufalem fta
is virtutis defignatur, & ideo per homine delcendetcab
-rufale in lericho, peccator dcfignat. Qiii incidit iu latro
^>id cftjdjemoncs fpolianreseu gratui us, 6c I naturalibus
Jlnerantes.Sacerdos a ute 6d Leuita pertraleuntes ablque
iUericordia,lunt ecclefix mah mtnjftri,cuiatestaiu de le
uajione
uatione pecunie,cV nodefanationectilpc.Samarirannsnut
eft pra:dicator tk pfeflbr motus ex chantare,allieans vulne
ralauciafiperfanumpfilium, infunde ,olefi mifericodiy,
&: iuftitix vin»,&: imponens iihm in iurm niu.q.t i;6 ioJQ
mentc pra:bcrauxilium,(e. iet p.ou? tot p0rfOrc,qupde'rt
animx iumenium,6V ducirin (l3bulum.l.tcclcfia-,\bida-
tur pabulum veibi Dei, &' (acramcnti euchanftia.
Tomps v, D
S,45
Glol.ord.& Nicolai de Lyra
U
A
a D<r;V/»n«i>ii7i<>»Nondomum, fedftabuluvocar,quo rores,dux'fignificanMirvitaMpfi.,'^.PcrMartham,npC ,
nominemilcrias^fftoseshiuusvitaefiguajtnehomoin a3uo!adeuc>tio,qua,px;moi!i ch.ini.ue ibciamur.Pcr
hoccMlionnnium in patriagandeat. r.a rcligioiamctts nuetiol Dei verho,in Dei amore
~k Sanctvs Tirv s.InUabulum,hoceft,inecclefia. ramus:AcTu:a panevelcorporalemelu"ienti,V(
H.iccmiucuomniumcapaxextftat, omncsintragremiu ignoratui tribuitur,errantccorngir,fuperbuvidhumWi!
luum complecTitur. rcuoc ;t>qocfi:-
ii) Hom.
ca Lucj.
t hofpi.
HUIII.
t liolpi-
u.
* igitttr
■ Chrt nnl^n.tirpiriiuJ.
b Clicn <~uj palTion ?
* C R V S O t T.
Efl lrabulum ccclc- lnfundensolcumcx: viimm,&imponcnsilIuminiumentum
lia, qux in itincrc . *£T*i «, - • n i j- •
mundilailato.s&iar a luum duxirin T itabuIum,c*curaeiusegir:EraIccradie pro-
expediantdi
Conremp|anua,c
ritarc I •.
nuieriner,fedab
icnoinh
. Quis*horumrrium videcur tibi proximus fuitfe 4 «'«tis
lcidirinlarrones? Anlledixit: Qm fecic mifencor- j ciem crfatomTn
B
ctn.scki.dorumdc b tuIirduos denarios,'c^dedic tlbbulan^&air : Curam iliius ' *"<>:) aflioneqt
tcllosfukipitvenic- i , „ i ' r ii2 (c,r> folicond:»
tes , vbi depofito o- liabc,& quodcumquc iupcrcrogauens , cgo cusn rediero rcd- ? defio
neic pcccatoru via- dam tibi
tor lallus rciicitur, 11.
&rcfccTuslalnbnpa c lJl1 <F
fiu rcparatur.
b Dcdit duos dena-
rios /iabulari' & c*. t.
rV 1u..m. Stabula-
i.l typum geruni A«
pofioli, £c quiillos
lccuti lunt,docTores
cx paltores. HisCni
dcfcit, cV dt
milceriluperniscl
diftra.
hewtur
d dianit inillum. Etaitillilcius: Vadc&C tufaciimiliter. Fa-
Ctumeitautem, dumircnr, cVipie intrauirinquoddamca— l ,
/iii o i w i • l • ii • bus»dcietcrnainc
e ltcllum, cxmuucrquxdam Maithanominccxcepitiilumin 7 ipecTudominiiin
domumfuam,&huiceratforornomineMaiia . Quxeriam 8 ,ruPtlonc gaudcn
o bus
■ M r-ftrjn nc c lana mo'iali , ani u m iLiui t/at D i filiu*.
, fedcns fccus pedes domini audiebat verbum illius . Martha c In *°T*f'u*-
~r~— — * * +i r * r • -n n 'O trantc lelu mdon
Chnitus Donunus g autem T latagebat circa t rrecjucns miniitenum . Quaritetic n vitainiaua, etfi
ad coclum afcenfu. \ conquercn.de 'oorr. quando fueratau
rusobtulu duosde* h oc ait:Domine,noneittibicurx,qjodforor mearclicjuitme i2gir,rcmanentdun
narios , niandatum i f0]am miniftrare? DicereoiIli,vt meadiuuec . tt reipondens ' ? ra»nnoceotttflal
dans vt dilgentem k ,. ... , . . . 5 * . ..... X . i4riofa&octofa,in
curam agro impcn- dixicilUdominus, Martha, Martha iollicita es, & turbans cas medms eit i
dani , cenoque pro- fons vnar.
mntens vbiredienr, f Sedens fecus.Q\
leidtorumcumulaterefufurum,q>fupererogarumfuerit. tohiimiliusfeder,tantoampliuscadit.Aquac6fluitaji
C ii»«/c"r:/'.Cognarionon facir proximum.led m.fericoi-
dta,qua:milericordiacftfecundumnaturam. Nihilenim
tam lccundum naruram quam narurac iuuare confortem.
•UncoRi cE.Nemo,ppinquiorqqui noftravulne-
racurauii,q vnumeftcaputcum mebns. Diligatuuscrgo
eum,vt Deum&: dhm.Diligamusquafi ,pximum,di rtga-
nuisetcum qui inntator Chrilti cft,Vndc lequit: Faefimi.
uter, id eit,vere te proximum ficut reipium dilhgcrc nuni
fcltes quidquid vales in cius corporah vel ipintuah neccfii
tate fubleuanda deuorns operare.
* S.T i Txs.f-acfim /«er.Qji.Eli facctdotij dignitas,cV ti
tulusru.lum,nomenq;iureconlulti,iesfuntqna' paruam
vtiluatem lacerdotib.&: iurifpentis a(Terun',tufi bonis ope
ribus illa probciu iv cxomenr.
d.Faclumril,dum. HanitolermonededilecTione Dei& pro
ximi,iupponiturexemplum vtiiulq; dilecTjoius,non ta in
lolo verbo,quam m operii exhibmone.Per iftas.n.duas fo-
rorcs,
uallemdetumoribuscollis.
Manaledet,qacontemplatiuapacatis vitiorum rnmi
tib. optataiam inChriltomcntisquietefruitur. Matt
ftar,quiaacTiualabonofadefudat incertaminc .
g Marthaautem lntetaerat Mana quomodopafceretu
domino,intcntacrat Marha<qucnu dopafceictdomin
harc conuiuium parat domino, in cotunuio domtni ilia
iocundatur.
h D m ne non eft tibicurj.ilxtilorum giona.\oq\3h\iT,c]a
hucdiuinep^emplationisignariafolum cp didtceic, frar<
UcedileclionisopusDeo placirum dicuiu, ideoq;cunct(
qui Chufti deuori efte velinr,huic map.cipaiidosautumj
i Etrtfpondms Maria non relpondet, icd cam luatn »n
ociolacommittitiudici . Si.n pararet telpoiidendircrmi
nem remittcretaudiendiintentionem-
k MjribjyUartba.Rcpctuio indicium efi dilccTionis',v
forte monendx intentioniSi vt audiret aucntius.
F
*
N.I C O.L AVS DE LYRA
1 D u xit i n ftabu. Id e;i,dotnu rccltfi<e,t>bi ftmplces ref.ciuntur.
a Et alrera dic. ld efl.pnfl refurreilionemfnam.
3 Dedit ftabulatio:/d r//,ctti//6«apo/?o/o.
4 Duosdenanos./</f//, mitligentia^oui& teterisTeflanieti
qwa apetuit illis scsu,vt inteltgeretjcripturas, vt habci ifra 24.
g.Et eiscuraptniietiu cbmedauihpromntrs prn falario vita xterva
5 Vade & 111 fac fimi.far refpoftonc co iludts qnodpropinquitas
gtneris non fadt prorimum, ftd opus m.feruordi.v nnpenfum,
6 FaCTum cft autHW.Hicponitur fecund*m incidens quod eil
txcufatto. Marut < r^a forore fi-am,vbi prxmittitur locus cudidtur
7 Et ipieinuauit inquoddam.ca.fc/,7'ca Betbaniam.
g Etmuhei qusedam nomme Martha,&rc jid iluienim do
muCbriltxsfrequetir dtur ebat,drfi:cure :Tipnpter dcuotione
ibi babit iniium-.fnm <)uia plura bentficia eis contuterat,ouia ipsa
Martham a p-ofluuiofan^uinis fanauvratfccundu jtmbrof.& Ma
naafeptem dxmonibus llierauer.r,fccnndHm ittos doclores^iui di
tunt tUamfmlkforortm La^arificutfupra diilum tji -j.c.
9 Qux
9 Quaj etiam fe tecJntenra "peribus vita contemplatiux.
1,0 Matlhaaui:cm,S£C.OcCHpata inoperibusviteaffiH.il
1 1 Qua; fte Quia feffa lahore mbiifterij difcurrcndo per domu '■
Chrislus & eius difcipuli ejfent conuenienter recepti & refetli .
12 Etait,DomiiTe,&c.Co<7«frfi7Jc/f ociofitattfororisjut, '
de Cbrifti negligentia bocpermittetis l J Et refp.di.il.do. / ■
cufando Maria Inuenitur aute Maria accufata tripliciter,fcilici 1
Thartf£o,de prtfnmptione feu temeritate,eo cp Chrifiu tetigitr <
bhe vt di ffu c slfup.S ,c & bocf cundu illos qui dicu nt illafuifj i
rorZLa-zari &■ Munhx.he a'/ndayde prodigalitate, eoa,preck 1
ynguetu effudit,& pedes hfu vnxit, vt babef loa. 1 2. Tertioaj '■
te,de ociofitatr,vt bic habei. Et vbiq\ Maria tacuit,et Xps ea e.
fauii,oftcdts Tharifeo.ffaffu Marm no cratpf:>mptionis,fedd
tionis.heotitdes ludx,<& a usdfcipulis^q, iltatffu.o vngutnt
erat prodigaiitatis,fed pietatis.Item quia ofiendit forori,quodft
Maria mn erat ociofa,ft d mctionb.atlibns applicata,'deofequit
14 Manha,Martha (ol.CS.Quia opna affiuct vits. follicituc
&■ difirafftoni metis inducunt, &frcquiterfturbatione iag.tr*
* Po
I M
M 0 f^A L 1 T E i\.
1 Ft altcradic,&c. Vcr quos fignificaturgratia in prcfenri,
&g!ona infutnro, danda-bonocurato facienridebitum
fuum peccatorum fibi lubdiorum.
4 Dcdu Rabularw.ld eft,dandos denunciauit.
Et quodcunqut cro . Faciendo circa lubd«um bonum ad
quod non tcnctur cutatus.
l\edaam tibi.ld eft.reddendum denuncio.
7 Ettpfc tmtautt in quod.ca.Pct &quod ctiam perdomum
in
in qua receptus fuit Chriftus fignificatecclefia. De gusp
Can.6.d.Terribilis,vt cafiroiu aciesordinata.Ft illud Icj-
C.Tv^' tne 'acere domum patris mci domu »■ negoeiationis.ltl hac J
tem domo i;::u tres ftatus.i;AcTnoruni,quiftatus fign ~
catur pei Martham dc qua dicitur , quodfatagebatcircat
»./.Et conteniplatiuorum,qui per Mariam,dequadictt
quodledcbatciicapedcsdomini, & au.verb.d. F.ttcn
ftatuscft nulitum ad vtrorumque cefcnfionemj&ifigr
catur per Lazatum militem
t **01
g/7 Luca: Cap. XI. 848
, ro vaSef.Prfponit vnu multis.No.n.a mulris vnu, ptephtiua q fubtracTa luce pntis feculi gficit Ad iua cfi cot D
l 'n|taabvn'o,&tnmu]rasutneccflariatedetib.acivnfi. poredeficit.cia ina:ternapfiapanenon porrigiteIuneti,qa
pfic :t: quia amoris
jcmqhicarderein.
Chc:, cum ipfum
queimat vident,in b
Dco iugiter inliTrere.
Bacum1pfum a erga plurima . Porro vnumcii neceflarium . Maria t opti-
Cnc ' .ji_:^.-_ U 1 Marixfrftuteiiaduocaru5.auiiud.ex fueiat interpellatus.
am,eampliusigne
fceKoergoauferet
contem
Maria: frftus eft aduocaru.qui iudex fueiat interpellatus.
mam partcm elegit,quamon auferetur ab ea.
poft ponu t. (el««8 noau.
Ex oppofito inteili-
x gecpaMartha aufe-
2 retur pars q elegic,
3 qatrafitolabof ttuil
titudinis , remanef
chantasvnitatis.
-jbooaio
O L A V S D E LYRA. plemtudine contemplationis,ficut efi docere, & in regtmine anima-
lW) vn.&TC/rf eS,/p/e D«u </«/ vnus eil,& prtc olb.quteredus, rum laborare,& hmoi.De taliaftionc dicnnt aliquiyeft melior ip
I ui i.vnitas meti.t ad Dcu-.Et i/iud refpicit vita conteplatiuam fa contemptaticne,& de ifla aftione nan loq'titur hic Cbrifius,vtpa
' '. 1 — . - „/j /*»_i;.:*._ ........ /-„,.., „at. r.. w."/-». *r,i\ftn tpt intur-n r ; jtUi -M>rn iiirunt . /uPi ■ ifla > aRinnt cnntrmolatio tnelior
t„r, dwp/fX dflio a doftorib.fna qu<s tonftflit in exercitio vtrtutn
n„\um,& itta difponit ad cnnteplationem fecundum cp dicit Bea-
l . Tt^(>.moralium,Quicontempljtionis arcemtcnere defiderat,
fncttvtpriusin capo afttonis fc probent.Cuius ratio efl,quia fccii
dnn 'bilofopbum 7. Vhyftcorum. fedcndo & quicfcendo fit anima
\t & prudens.Sedatis.n.paffionibus & tumultib. paffionum per
rxe hinm virtutum moralium difponitur anima,vt libere poffit ele
nrncontemplatione veritaris.Ex quo patet,tp talis atlus ordina
M ! contemplationem (icut adfinem. Finis aut tnelior eft his qu&
(nti dfinem,& io de tali aftione concedunt oes, (p contcmplatio efl
mti r.Mia aut efi aftio qtne fequitur conteplationem procedens ex
plenitudine
t tytftt. 11 *f J C /( fl iflUi I t/* i L f MWii»# Hl*»' IjHkt» w»r-> » /" .,--^.- , -.^—
incafumagnapaupertatis.Contemplatio autem efiperfr eligenda.
Cura aute & retimen animarum,ad qnod fyeftat populum docere,
& dirjgcre in falntem efi eligenda,velpnins fufupicnda in cafune
ccffitatis fratcrnx,vndc dicit Augufi. 1 9. deciui. Dei,ociufanfturn
quxrit Cbaritas,negociumiufium fcfcipitmccflit ?scharitatis quZ
farcinam fi nullui imponhjtntuenJix. veritati vacandu efl: ft auttm
fmponitur ftifcipienda efipropter cbaritatis neceflitatem.
3 Qua: no auferetnrab a.Opera enim -vitte aftiux nonhabet^
lociintffin proefenti vita & ideo adueniete futura aufercntur,fedco
tcmphtiop ims-veritatisnontollitur. nift quantum ad illudquod
eft i/t/pnfrftioms,quia -videmus nuncpei fpecuium in ^nigrnate^uc
autem facie ad faciem,fecundum qmd babetur 1. Corintb. 1 %.d.
T
C A P V T. XI.
a •'Tfafium f/Z.Pofi: hiftoriam fororum ( quaeiiuasvitas
! fignificant) inducitdiim oraiTe,&difcipuIos adora-
diiiiniormaiTe, quiaoratioqnam docuit vtriufque vitae
in continet mynerium ipiarumperfedtio vitarumnon
ncrisvinbus, fed
pribus efl: obti-
b vtcedittit. Ideo a
k: Saluatororans b
inicitur, vt difci-
C pi)S ad orationis
ifiinducat.Vnfi c
n.orone,adifcipu d
i!citat,vtdoceat
q.literdeantorare.
et fit malnm,vtcupimus libetati. Inalia vita nihil horum
tfl,Lucas non lepte.fedquinq; ponit,fSc'hocca breuitatis.
In quinq; qure ponit,(eptem illa intelligit conrineri . No-
mequippeDei f?ncTificatur in fpirim.Regnnm veroDei
incarnu relurrecTione venturu eft.Oirendens ergo Lneas
tertiam petitionem
V T XI fuperiorum quoda-
modo effe reperitio
nem, magiseamin-
tertnittendofecitm
telligi. Deindetres
illas^diungit,depa.
nequotidiano,dere
miiTionepeccatoru,
C A P
f<$T faclum ell:,cum eflet in loco quodam orans,vt ccl^
a Orare.
iauir,dixit vnus cx difcipulis eius ad eum, Domine
docenosorare, ficut Ioannes dikipulos iuos. Et
aitillis: t Cum oratis dicite:Parer,findificetur nomen tuum:
Adueniatreo-nutuum."Paneno(lrumquotidianumdanobis \ detentatione yjtan-
0 x da. At verocp Mat-
i;ua«,
3 c Ciiomtis <f;n7f.Mattheus fepte petitione-: ponitl tribus
1 a rnapofcutur,in quatuor,tepbralia,4 tamc propter xter
- t:6feqt:endafuntneceffaria.Qupdenim dicimus Sanfti
" / tur ncmen tmt Jlduemat re^nik tuu. Fiat voluntas tua . ficut in
rJ n^-isffrra.Hicinchoantur.qtuncuqi.pficimus aueetuc
r. nobis&pfecTxfinefineinaliavira poflidebnnt.Q1.10d
1 codicinius .Tane noflrum quotidiamt da nobishodie.Et dimit-
' 'inbis debua nosira,ficu: & nos dimittimus debitorib. noflris.Et
mindHus in tentatiomm,fcd libera nos a malo. Ad pfitis vitc*
digentiaptinc:t,qahic&£panis,tam corporalisq fpiritna-
>eltneceiraiius,tam animaj g corpon. Hic e*t fit remiflio
eccatorum,qhicc6mittuntur.Hicfiii5ittcntationes,hic
etiam
9
thxus in vltimo pofuit:5Y<//i/w<i ros a maloARe no pofmtvt
Itelligeremus,ad id cp de teratione dicTtu e(t ptinere.16 no
ait:£f/iieranojrt»j<7/.',tangdiueri.impetitioneponcret:ied
ait-Sed lib.nos am. vna petitione eiTi demoftras» vt lciat vnuf
quifq; in eo fea malo libcrari,cp n6 infertur in intenuone.
d *Ptf«t?>io.e^cPanis quotidianus df,q hiceft neceffarius
quinu ai.v carniq; eft tribuendus fiuecoipctalucr fmefpi
ritualitdr,fiue vtroque modo .intelligatur,
Nota legifperltus fe iuftincare vofes dnm, teTatur9 adijr,
fed pfufus abfceflit.Ait Maria pedib.accliuis opti mam par s„pra
tem Philofophia:c?leftiselegit.IteparuuliChrifti,n6de i».d.
Iuaiuftitia,fed dercdemptoiisgloiiaprcefumentes, quib.
"^orationum
*
F1
IICOLAVS DE LYRA
T i-X&.Toflqna Xps mifit d jcipulos fuosprsd carr,b'c cofe
'y qnltei docct ens orare.Et primoiiuciteos ad nrdnis inflatia.
' 'tSdo,gdfi4ii cnfiatia ca.fe. Et tertio inducit populos a d pnlam ca.
-Circaprimufciedu,tp ad orone debitH duo rcquiruni,f.affcftio pu
>et itetio refia.Trw igii Iduct ad primHfrcudo,adfec udu , /6/ :Ne
olilcernaacccdit.CfYctf primu infiruftio difcipu.loru, fecudo p»
'Murcbfutatio&muloriijbi.lLt erat eijcies dzm. ~4dhuceirca
c" .'"la.Vrh docet modu oradi%fcuidoj>Yont totinuadi ,ibi:s~L\. ait ad
MXircaprimu pramittii ChriiTtoratio>q'*ia capitfacere & do
\t ftAuitur^ift.i.a & ideo eius oraticnZprcmittit cum dicitur.
■ Cu efTet.ffiec/w tn,tp Cbriflus no orauit inquatu Deus quiaftc
1 topetit ei orare.Oratio.n.ifi expiicatio fprje vointatis apud Dctt
' tibnpleat.P 'olutas at diuina pcrfeipsa eit effeftiua eoru q vult,
.«d«///Hd77a/.ii3.0Iaqcuq; voiuitdfisfccit./trf^wi* Chri-
flut
flus Iquatti ho habuit voiutatc bumana,qu.l no cfl perfcipsa efficax
ad impledu ea qus vuh nifi per virtute diuh,a,io Chijfto iccunap tp
ho copnebat orare.Orauit igif vt pro nobis mpetraret & vt exttn
plum nobh oradi daret.Qrauit et f fcipfo dd obtinendum quod fbl
deerat fcilicet gloriam corporis loan. i7.«.Clarifica me tU pater.
confequenterdocctdifapulosorare,cnmdicitur.
1 Cu oratis.T^fef/"^ e x diftis Mat.6.Sciedu,cp lucas hicomit
tit duas petitiones orationis dotninicK.f.t rtia & fcptima, qutater
tia implicite cotinei in duab.praccditibus,Sin.gloria Deiprincipa.-
liter qufcrimus,& partictpatione regnt eius qu*. cotincntur in dua-
bus primis petitionibus>btne voluntafem eiusfacimus, & eius vr»
luntas imp/eturl nobis.ipcotineturin tertia petitione qn#'teft.Tiat
vol.tua.&rc. Similiterftptimaqu* e/?,Sed hb.nosa ma,c<mr?»e
tur inji xta.Si enim 'tn tt matiomm non inducimur eifuccumbendo*
fed maiis pr&ualtmus rcftjlendo.bene liberamur a maio,
' '* r .r&Etaitad
t^ U L 1 i E t{.
Cumoratit di.Ta.fin.no.tuu.A v o.Sadtificctur, cVc.Scili-
c in nobis,vt ad nos poflit cius faucTificatio perucnire.
f Adueniat
jfdMtntatrcg.A v c 1 uccnui) vcnit regnu dei,qh iumuS
eiusgratiacoiequuti. t T-J»e,^6sAvc.Acciperequotidie.
tj quotidie ubijp fir,fic vine.vi quptidic *n.crearisaccipe£e
Tomus v. V 2
04?
Gloi.ord.&: Nicolai de Lvra
fTS* orarionum modiscademgratiaaduocare debeant inqrut
/i audiiintq;& qnibus vcibis orarc, &: qua infta tia pieuerare
t\- proonihus maximcrenusfuppicaredcbcaticilicetfide,
Jpe,&charitate,quodquc perfeCic peictcsearunde largito-
rcm ■ patre fpirbu bonu pcrcipiant.Conrra hoc vero "
inlectioncde .atnio
8c
♦ qnoti-
dtc.
bcnnoi
3 maio.
niacolegitoniapien
tcscVrprudetcs, quia
fpirttumgratixnon
pcrcre, qu.-ererc &:
pulfarc, fed blafphe-
m.irclat.igunt, irrc-
miflibilcs, & hic&:
iiiUmirolu.Tpcruiia
cixpccnasluunt.
a L>»it vellrum ha-
excednnr.Ergo orationi impigreincityamnsjncaqi
ueremi s.I >cnim qnarcitra iiTdore cbiineur^vdex t
fubm:nilfranrnr,ca vr non coten.nurcerre mmoiis i
gito- qiiefiiint.yi/rrfwm^.Hocproprer illosadfertur, qtu
ticut vita: catatIrophen,peccatoru,qua:admiferut, kntu<
fidcoue ad (
■j-hodicjckdimirrcnobispcccara noltra, f fiqmdem jScf ipfi (efcadiunguntfi
dimictimus omni debcnti nobis : Et ne nos inducasin rcn- + ,1i?„An.1IC!'s Cl"
j uium piii.
Aliqins vrl li qmi . '
min\\ 1
u.uor nc
(tus,quiomn<
git,omi
nam co;
ipllim ik
dunt, lakuc
rationcm/ Erairadillos: Quisveitrum habebiramicum,ck
ibir ad illum media nocte,8cc!!cer. llli : Amicc coram oda mi-
hitrcspancs, ciuoniam amicus mcus vcnitde viaadmc, Sc
nonhabcocjuodponam anreillum , Erilicdeinrusrcfpon-
^_ N n icbco -r b i iui« inq'ii»i,fi q.pj.
beta»<icum. Poflqua b densdicat : Noli mihimolciluscflc,iam oftium claufum eft, t Penrcspanci
forma orationis ro- c „x- / - ,i- <*• ,
eanubus piopofuit d <* Puen niei mccumiunc m cubtli, non pofkim iurgere
» NPT,'udorr pciten tui fedmccfli ae io:fi-.i».
ckdareribi. Eriliefiperfeucrauericpuihms , dico vobisctfi
Vcljeifiif r do vel d ftoretn mittendo.
non dabit illi furgcns_, co cjuod amicus cius fir , proprer t im-
probirarcmrameneiusfurger, &dabirilh ciuorcjuoc habet
t, O ando ' Rrfteiiiu' nlo.
nccefiarios . Ecegovobis, dico : t Petire & dabkurvobis,
inlhntiam ctiaincv
g frequcnti.im orandi
lllismiungit, vt non
iolumdiebus, fede- c
liam noclibus, ora-
lio Jctcratur, quie-
nim media noctepa f
nes ab amico pctit,
& in petcndi intcn-
tione perfiffit, non
fraudaturo.ans.
M v s t i c e. Amicusad que nocle vcnitur Dc;s e(T, qui
corpus luu tradidir^nobis.Cuiin nodetribalarionis iup
plicare,& rres panes,id elrdntclligenti?. Saiu' t 1 .tatis,
quainpsetisvita?]aboribiisviiiamus,ciTlag:faret cbcmus.
Hospanes.fi dominnm Dcum tuumdilis;as,iion foJu tibi
led etaliispoterisemeieri Amicusquide viavci-itiplcclt
noiteramunis.qiHquotiesadtcporaliap^tenda euagatur,
toties a nobis recedit.Redit cil lupna meditatur,& cocieUi
alimoma rcfici defiderar.Cui cp proponat non habet.auia
ammacpofttenebrasad Deum lufpiranthnjhil pranetjpsu
cogitare vel loq vel intuen hber,fcd folu trinaatis gaodiu
cp recognotut,implius mtncri & ad hocperuenire fatagat.
„ _* b a n c t v s T i r v s.Hacc per modii parabol.x i)po-
- neturme ignatio ncgligentiq; animo pcationi tnfiftamus,
ne ve li p uiu forte oratione fnla,auditi non fuimus,fecu-
daltatim, tanqiiamquarnullumnobis opera.pretium ad-
wtrequcat,auer(amur,infuJJealiquidiftiufmodianimon
tractantes.En Jxpenumcro iaacccfli,lachrtmatus su obte
ltatus ium.mhil vnqua hatlenuscolecutussu. Noita no<=
wriocinaridec£r,cogitemuspotinsvniuerforumdnmpc-
culiarcm noltn cura habere, quidq; C re nodra fir,adeoq-
gdconcedereconue,i.at,probe noiTe . Addc his,iubet nos
ea rrequeiuerpetere,qux modulum noitru nofrris partib.
excedunr.
r
Etfi no.i qaanEum illc ali.m ndj nnluerit.
m
inpatrcm c'c rikjl
&Spiritiinilanria
deiignat
b \oli mih .
aufcrt fpcm
trandi.kd w
tiiisacccndii
rium orandijOi |n
diihculrate c
2 di.
} C lamoHiun,
quod Paulus
neriri pcrit ad Joquendum myfferiuC hrifli,cvq
fibiaperru vidir,inteliigentiaefidiuini fermonis,
claufum ipe famis verbi Dei,cum intelhgenti
Et pucii id efi,illi qui cuangelicam fapictiam tai
cro.'ant«peiorbem tcrraru prtfdicauerimtdam (
fnnt m crerna quiete,^ tamcn orando elficitur.v i
cpiar inrclleclum abipio doniino, cuamfihomoifc
perqucm faprentia prxdicetur.
d 't^onpoffio/iftfo, r,\A m b r o s i v s. Nemotimetn *
citct dormientem,fcit iempcrorarevigiiantem.
e T, cpta improlntatem tamtn e?/nj,^f.MuIt9 Junt
grauis corporis fomnus,qa fi dormiro mcs incipii
Jnxvirtutisamirrit.Exciiaergofomnum ttuun ,vtpiC
Chriftioitnim , vrcum intrauerisaperianturtibithelfi
abJconditi,6d teucbroJi in Chrifto Jeiii,
f Vethe&d.',b't;r vobis.Si amicus homo lurgifj&daii
amicitia,led txdioc6pulJus,quantomagisdai
tcdio largiflimedonat q>petitur?Nc crgo animtiflK
nsuanitateconuer.u.s Jpiritnah inopiadiutius tabcfcit c
tamusepulas verbi,qiamusamicu qmdet, pullemi
vbi feruantablcondira. Magr.a.n.fpcm tribuitq^pmittM
no decipit.Ow/./j mim quipetii accipu OjHis efT y cnerai a,
vtconieqiiamur. Quod fi petenii datur,&qua:rensiib
mt,&:pulfantiapciitur,cuiergonon datur,&qun
'lllt,CxUi
NICOLAVS DE LYRA.
I Et ait ad iWos.Hlc tofcquentcr inducit ad orationis cotinuati-
onem.Vrmoper cxcmplum eius^ui i.bfolu abamico impefrat l-
lud quod eil Itbinectfjartupropter amicitiam, fcd ctiam propter pe
tendi continuationem.
M o r a l i t b R autcifleamicHsltcUigituripfc Dcus , a quo
prouemtnobts omnc bonu, tamen ali<j,<andoditftrt dare illud quod
daretnteJit,vtquodcfl nobisnece[?ariuyimprtr(t»i,s a Hcopcr ora
ttoms tnslanttam, & tale efl quod pcrtinct adfalutZ. Quado tamcn
tjta tna concurrunt,ridelicet,^ ahquts petit,pib,id cfl, dc pcrtinen
tibus
tibus adfiliite,& pr>j fe,& pcrfciieran>.tr fn antintte fmptr.ot
tratnr quolpetttur a Dco,ny tami 'fcmr.er flatim datur , fid t
do differtur,vt congruo tcpore dctur.Stantem aliquis fctatd< *•
penintntibits ad falntc,non feniper exauditur , quiafrenucntt iW
noexpeditexxudixi. fimilitcr //' petat deptrtinelibusadfalut m
alio,aliquaJu non cxauduur proptcr c/i feclum illius proquo / if.
ltcm p petat pic &ptofc,tw,i tamc pcrfrucrantcr,impidi'.ur 'o
iluspropter defcclnm orationis,ideofnbditur.
2 PcutcVerfeueranter.
3 Etdabitur vobis. Tribus prxdiflis conrurrcntibus: Et^ 'tt
fcntentia cx diflis,Aiattb.y.
*Et
■at
* „ . . ,M ° ^ ^ L * T E II.
T « timtttemb s debita nofia.T , T v s.Hocautc nccclTario
av.dirum efl proeocpnullus fine pcccaroinucnirur,nc im
P^.iumur m lacra comunione p.opter humana peccata.
L11«,-,W',0',l,rf""'-Maxim»S|idcft,nonj?mitrnsnosvoIu
ptuo arum tentationum experientiam pati,vei mori.
LJ?'r!^^^Wf^^p«iftumqwmedianoac
S r \r)\ . ,p(Um vclll^^ng„ificatur doSor vcl co
k lu ,a , ucmaliqu.s recurnt proluacofc.cna lcren.ida.
ct n £ u ^Tf :,,qU°d tahs dodor * cof"ror *»bS
ctt in caiu Jibi «ppolito^ppter quod dcbet recurrere ad ma-
gis mtel-
gisinteIIigetem,vcladDeumperorafionc,quipotcn
nem fuppleredefcc.lum.Perexcufationequ.-cponitui
Tiplimihimoleflus effe. Sigtiiricatur dilatioquaDeu
ftatim donat quod petitur,vt eius donnm canus conl
rur.Quodautcm lubditnr.
t Etfino dabtt illi fur^cn s, cb quod amicus cius fit propter :
bitatcm tane /»r;/f,c>r,Noii haber locu in Deo, q nilu
cx ra:dio,Ied cx amicitia:Tame efl hicaigumentfi.qn
homopfeueraterpetctidat cx ta-dio, nudro magis 1
pcrJeuerantcr petcnti dat cx amiciiia,idco lubditur.
a Vctite & dtbti vobis.&c. Etcntlc(usci)ciensdxiv(
&: iiJud crat niutu Jcihcct cflecliue t5tu,co quodobfci
#abeo;
m
1IC
Ifi
us
iu,
m
:c-
8i
Lucas Cap. X 1
8j*
nit'ciiinonaperirnr,apparctquodnon benequaifierit, npoftolnq meritoeleaionisbonitate* humani genense»-
nctrit&rpulfaucrir- cefleraRt,jntuiru fupernxbonitatisadhuclunt mali.qa 116
Qnrcretaliquis, quare orantes nou da i.mmunes,adeli£hs,maximeiverbis&:in co«itatn,quae
5" per
cx3jianiur,adquoddicendiimquodquicuquerecto tra- quotidianisorationibus iubetur curare. Vel malos vocac,
mi ad quxrendu accedit,nihil omittens ex his qua; cofe quia omnis creatura in conipeciu diuina: bonitatis cfl ou<
rnrad pctitorum
l-uW7.<t.
otmtum, accipiet
retra quod preca-
jusUibidari. fiqs
autn diuertens a
prcDfitodpbita; pe
titjiis,ciim nonpe
tat tdecer,nonpe-
nt. Hiolir, vcurn
nor^ecipiat quod
hicicitur, no falfi-
ficcir.Nam &:ma-
gilbdicente; Qui
Perfeueranrio.
qua:rirx&inuenictis,pul(ace&apeLicturvobis.Omnisenim
quipeticaccipir,ck.qui quxritinuenit, c^pulfantiaperietur,
S q 1. i ■ . Rigorcm odiorum.
Quis autem exvobispatrempetit* panem, nuncjuicilapi-
liiri.LiiUtcm quam ferpsnrpnmo homini fpir.u it.
demf dabitilli? Autpifcem, nunquidpropiice ierpentem
Spem. Difperationem.
dabitilli? Aut fipetieric ouum ,nunquid porriget ilh icor-
Qna non veftr . datis.
pionetr. ? Siergovoscumfitismali, noftis bona tdata dare
cflcevenietadme, d t fiiiis veftris , quanto magis pater velter coeleftis de coelo
dabitfpirirum t bonum petentibns fe.Et erateiiciens dxmo
•Mmos faciens. *
nium,ck illud erat mutum. Et cum t eiecilTet dxmonium, Io-
a Scribat&Phatifti.non impl x mrba.
cutus ertmutus, ck^admirata: funt turba:. Quidam autem ex
eisdixerunt. InBeelz^ebubprincipeda^moniorumeiicitda?- 2
monia . Et alii tentantes, fignum de ccelo qimebant ab eo. ?
2 alTeuet difciplina-
" rurperitiam,adire
B ma (tru realitcr ac-
cipius, hoceft, vt
c<ili:ntervacet do-
cmentisipfius.Vn-
de : lacobus dicit
petis&nonaccipi-
. .xjiiod male pe-
cilicet,caiila vo
luptum vanarum.
fcdJicetaJiquis,imo cum aliqui rogatprodiuinanotitia
ob lenda &: recuperatione virtutum,no obtinent. Cui di
cei um quod non propter fe bona potucrut accipere, ied
mmendenturper ea,
ite & inueniecis, Propeeft dominus omnibus inuo
cai juseum in veiitate,&: voluntatem timentiu le taciet
Al s qui non ita petunt redarguit Iacobus dicens . Petri«
♦•» & 3n accipitis,eoquod male petatis,quia perfeueratis in
peatis.
b luis autem ex vobis patr? fetit pavcm nunauid lapidem, &c.
i B d a. M y s ti cE.Panisfignatchaiitatem propterma
1 lomappetitum &: neccfihrium vlum, quia ficut finepa-
nlaviderurinops, lta finecharitate, alia: virtutes ni-
hi.mt,qua:in iola charitate perficiuntur.Hmc contraria
diciacordis,quam lapidicomparauit. Pifcis, fideseit in-
unilmm.Sici.u cnim pifcis lub tegumento aquaru nalci-
tuduit,&: alir,fic fides qux in Dcii cfl, muifibihter incor
di ignitur.inuifibili gratia Ipiritus pei aqua baptilmi con
kitur,iui(ibiii auxilto diuiiix (ptectioms ne deficiat nu
Ia,quianemobomis
ttrfi Deus, &: tamen
diuim-ebonitatis par
ticipatione rationa'
Jis creatura bona fie-
ri pote*t,dominoita
promittenre, dabit
ipiritum bonum pec
fe,vtper partiapa-
tionem Ipiritus fiant
boni quierantmali,
dum pergratiam Ipi
ritus,fidem, fpem &c
chantatem &c*te-
ras virtutes confe-
quentur.VndeMat-
theusnondixit. Da-
bitfpiritum bo,pe. Sci-
Jicet , fed dabubona
petentibus. Often-
des ipiritum ianciu.
plenitudinem efle
omnium oonorum,
quiapereumomnia
bona mimftrantur.
d Quatito magis. Aperta comparatio, Si.n.homo peccator
adhucfragili carnegrauarur , petentibus filijs remporalia
darenonabnegat, muito magis pater caiefhs nliis fuo
timore &: amore pra:ditis,non deficientia uona larguur in
ccciis.
e Et crat euciens.Voft ptxdicauoms verbaquchumilib.,p
pofuit etmiraculaoperatur,vtquipredicantinon crcdur,
vifis miraculis ciedant Mattha:us huncdarmoniacum et
cxcum fuifledicir.In quotria miraculaadominofiunt,vi
det,loquitur,ada:mone liberatur.Qupdaut tiic in vnocac
naliter faclum efl,quotidie fit in conuerfion£gentium,vc
primum expullo daemone,&:omnilpiircitia ldoloJatnar,
fideilume videat,cieinde tacentiapriusoraadJaudumDei
Jaxarcntur.
f inbecl\ebub. Ninusrex conditor Niniue Belo patnfuo
ftatuaplecrauir,eiq; diuinoshonoresinltitmr.cuiusfimu-
Jacri fimihtudine luicipientes ChaldariBeJ vocabaur.PaJae
ftini luicipietes,Baaldicebat,Moabjta;Be£lphegor. Iudxi
ffi!Iu*
Jiota
Mjc.7.£>
E
aut vnius Deiculrores po derifionegentilium Beel^ebub
ir,inuifibilium prx-miorum intuitu qua-que volet bo. appellabant.Bial.n vir dr.Zebul mulca,inde bcel?ebub, id
n iperatur.Vel euam ideo fides pilci comparatur,quia fi- eft,vir mufcarum,fiue habens mufcas,prop.ter Jordes cruo
c lllecrebrisfluctibusmaristunditurnecperimitur, ita ns,qui 111 temploeiusimmolabatur.Aflerebat ct ludxiin
f saJiierfnatibusnonfrangitur,cuicontrariuseft ierpes hocfimulacro principemdxmoniorum habnarepcums
crptetveiienuinfidciitatis.^Perouum Ipei noitra: certnu poteftatem dicebantlelum da;moma pelJere.
ratur.quia m ouo nondum fctus perfedtus cexmtur g Sgnwdecx. Vt velignem dccelo delcendere faceret fi
I Uedo lp eratur.Conrra Ipem fcorpionem ponit,cuius cut tpe Elia; duo quinquagenari) lgne de celo lunt perem
ibsvencnatus retroefl timendusiicut fpei contrariu
Ktiore!picere,cumlpesfuturorum,ineaqu?anteasut
extenda t.
C"M/itii wa/i.Malos vocat feculiamatorcs.qui dantilla
«lecundum fuum ienfum iudicant bona,quxetiam in
anatarasut bona,&: ad vsu infirmse vita: pertinetia. Vel,
apoitoli
pti:Velvtcontraconftietudinem terra:iltius,a:iliuoietore
tonitura audirentur,imbres ruerent,fuJgura dilciirrerenr,
ficut (ubSamueleaciueft.Velqua:Iierunt inannadecclo:;
Q^ia:fignaideoaChnitotuncn6 ltintexhibita,quiar.mi
luer &: illa cal u mniarentur diceiues ex varns atns pailiom
bus contigifle.Vnde iubditur.
£P* ipf(
NJCOLAVS DE LYRA,
Eterareiicicnsda:moniu&:iIluderatmu.'Po/«rj?/7/?r«-
iwedifapttloiu dejantla agttlwne in orando^bic cofeo»encer rfc-
/ biturconfutatio amulorum de praua affedionefaila Chri ttiper
u se deprauado.Etprimo defcrioii eorum ttmulatio Hecunda eoru
c 'iatio,ibiAy\c antem vidit.Circa primurn fcicndum ejuod ali-
1 inalignattt miraculis CbriHi detrabtbant duplicitcr.Pno moao
•'■ibmicdo virtiAii d<£monis,& bic modus diftus ett Mat.9-& 12.
>AtlO
I ahofiecer
M 0 R ^i L I T E f(.
Ma.u.I»
4. Wegn."
i.t-.
i.Regu,
7->- : ^jt
^iUiomoio.miracula Chrifli reputando paraa,ee quod erant circa
infertora, vt tommuniter , vt pote circafamiates corporum , CT
buiufmodi. Et ideo qmnrebant ab eo/igna fieri 1 irca corpora cclc-
flia , ficut tempore Itfue, foltletit impivbilis ad ffaiium vnius
diei , vt baietur lajuc , decimo cap, Et nmpore E%tcbi& re-
troctffit foldeccm gradiLus,Pt babetur Ifai# 3$. b. Etbocnotatur
cumdiciw. EtaJij tentantes, fignumdecccIoqua:rebanc
abeo, ~~"
* Ipfe
quidicehant.
iratmutum: Hocaute» fit fpiritualitef , qnan- 2 I" trel%'h<bprme;'ped*monicri'nieijcitd.tnwn!a,&c.$igrii
^raciam habens pradicandi, vel ecclefiam cfficiandi ficantur malediOi qni peruerftintaliorum bona.
c,;itabiflu ii.ftigarte diabolo quafi numvs, fed cum ? Etalptctantrsfr^umdecceloe/Uitrcbantabeo.VevittosCi*
^fiaDei vifuatiu, ciicitur,dxmon,& os eiusadprx'- p.nificantui dodiores&: Andentes nimiscuriose fcrutantes
^"iJun. &. laudandum Deum apentur, Pa ilJosautem diuinapropterquod opprimuntur agloria.
qui Tomus v. D 1
8;j
(^loi ord.tk. Nicolai de Lyra
8ji
A
Cor. r.
4.
S ipfeaMtem+t>idjtcoz!t .ti i.cieorum.Hocfibi propriii do norum,quar per Spiritumi.inelum hominibusdarur,fi< t
nainus rcferuauir,vr cogitationcsintucatur & nidicet. digiti inter fcdifcreri iunt,-Nec nocct lnttqualitasn
Propriumeft Iudaonmquxierefigna.vndeFaulus/M rum. Licuenim brichium maius fitdigito,tamenbl
dti fipu pctunt gtntcs ftpientijm.lpfe autcm vt vi. Non ad vcr- chium cum digito vnum eft corpus.Hocdigito fcripra t
,dad cogitata tndct j In quo dat ccrtum potentn fua: Jex in tabuhs. Hunc digitum magi confefli iunt in
f defol-
tur
TCjJic
it. di.
li.
t djftri-
buu.
fignum qiu fcceta
cordiunmatur. lnx-
ta lircr.i patct,qdoc
rcgnulohdum,&fir
mumfi ppincsdiui
ditur.inlolitudincm
rcdigitur,vacua!uab b
habitatonb.&dom' c
fupr.domum cadet d
cu habitatorcs vmus c
domusabaltcriusdo f
mus umilu vel op-
primuntvel pun Qf. g
Quoautem hac fpi- "
ritiulitcrtedat,expu
nitcumadiungr. __ h
StaM.&Sa.infipiu ,
<f;.f/?.Stcgovtvosdi j, ucrlummeeity3^qtiiii6colligicmccu,ai(pcrgir.tCuirnmiin 4 nia,tucm
Ipfcautemvr viditcogicacioncs eorum, dixit eis: t Omne
regnum in ieipfum diuifum, tdefolabitur,cVfdomusiupra ,
domum t cadec . Si autem & Sathanas in feipfum diuifus efc ,
cjuomodo llar^it regtium ipfius? quiadicicis, inBeelzebub
mc ciiccre dxmonia? t Si aurem e^oin Beekoebub eiicio
dernortia, filii vertri inquo eiiciunr? Ideo ipfiiudicesveftri
erunr. Porro fi in digito Dei ciicio dxmonia , profecto t pcr-
uenitinvosiegnumOei. Cum fordsarmatuscuftodiratriu
luum,inpaceiunceaqux poffidet.Siautemforriorillofuper 3
ucnicnsvicerit eum^vniucrfa eius arina tauferetin quibus
confidcbatjcVffpolia eius t diftribucr . Qui non elt mccu,t ad
pto.
c Trofecl r»i
reg. Ideft,iu.
ptasDfi.QuaboC
amalisfeccrn.
iudicii. Vcl,i^«rL,
Ideft, lupernabci»
tudo. Quafi d
infpiritu Dc:
demonia»fmc
fciatis aditu rc
leftis pai
dcntibus.
f Cumfortisr
Qiiafidicat;1-
BeeJzcbub fu
tis, eiiceretndcrt
citis,inprincipcd.v
monioru ciicio dx
1
dusfririruscxieritdehominine ambulat perloca inaquofa
5 rib.-dialx
6 fcdnulloi
radnia, crgoregnu locon.
diabolicfldiuilumcontra fe,& [taptasxnaljciat cius flarc tiusillum fuperare,& eiicereameisfidehbus
non potcfr.Siautemd.xmondxmonem 110:1 poteft cxpcl- diaboIr.s./nrr/j.Ad noccdumar.i«<if»j,muItis ipf
lere.falfodicitis mein principedarmoniorii darmonueii- ti;s;c^orf;;,in fua leninutc,«.'riw^/^ftw. h\ efi,m Cid
ccre.Siveropoteftficutd;ciiis, ,p fpicire vobi,,vi de rcgno in malignopofitnseft,in quo vlq-adaductumfilij |
Io.n.g.
B euiscpdiui u c't excaris,neinruinaeiiKpinter inan luami
ni.Inq.10 autem domlnusciiciat dcmones, nedxmonio-
rum pnncipcm cxiftiment.attendanr quod fcquitur.
b Siautemepoin Betl^ • ■<■'■• lifcje djtmonU filij.r\lio$ Iudeoru
apoftolosvocat.qui interalia miraculaqadommo.iccepe
rant etdarmones pellebanr.Quam expulfionem nodiabo
Io,fed DeoalIignabanr,q fibi confcij eranrnihil malarum
artium adnodididfle.ldeoipfi ignofoiha& eotemptibiha
mundi digente&in qnib.nulla maliciaartificiofa lUit fcde
biit fupericdesduodecim iudicates duodecim trib. lfr.iel.
Vel,<Vfa.Id cfi,exorci(leillin.1 gc!is,q inpocatonorhinedni
datmonesexpellebanr.Q^iafidicar.Si expulfio dxmonum
in illis, nondiabolo, led Deodeputatur,curidem opusin
menon habeateandemcaufam?
c Ideoipftiudfesvefirierunc.Non ptarc,fed comparntionc
dum illi expulfioncm.non diabolo led Deo affignanr.
Omneregnum. Si omne regnum diuilum delbhtur,ergo
regnumpatris,&:fili ,K fpinruiVancti, quod nulla cotradi-
ctionenulloimpulfuelt defolarum non eftdiuifum.&io
efl a:tcrnum,De hoc regno tndit Pilato:/^"^« meu non cft de
hoc OTK/jio.Etideoqin (Jlinfto Ipem nogerunt,fed in prin
bolus fiuccotra-liifrionc principabatur,& male pacato ie
batur lmpcrioin coidibus infidclium.
g Siautemfor. Fortiorcm fe vocat,q noconcordi :
operatione,ficutcalumniabatur,led fortionp<
ftrauir,niiidi:q;abipfiu> dominationehberauit.Ai
boli,qabftuhr, callidiffima: iunt verlutia: ipiial.
Spolia,sur anima*abeo deceptc,qua: viClorCh
buir,quod eftinfignium triun-<phantis,quia captiuam i-
CL'ii>captiuitatem,dedit dona hominibus,quoldao
Apoftolos,aJios Euar.gthflas,r.lK s po.& do.
h Qui noeft.ilt vcrc o\ cra mca : 6 c6ueniur,cum ■
Sathana-,qaego ipleinnulloconucniocum illo,k
contrari) lumos.qaegohumilis, benignus,animas
faluare.llle fupcib.inuidus cupitpdcic. Ta,o prcd
mei virtutescongiego:Illefpaigitc\: itpaiat .
clelie.
i Etquihoc. Hxcdeolb. hrticis vel fchifmati
fluopnrinteIligi,quiomnesexcludnnturarc
Cumimmundus jpiri . C^i>ia kbtrahitis vosamjJfr'-
k
ciped*moniorum eiicidxmonesopinantur,eosregnt ne
garcfTeppctui.Nan-. quopotmanere diuinum regnucu
fideslcindatut,cum populus ludxoru fitex lege,Chtiftus
attribuctesopera meadi.ibolo,idcodiabolus h ibmtio
bis,ficutin fuo regnograniusquam in pnncii 10.
1 Exierit. Exiuirdiabolus a Iud<tis,qfi legc.cV cultfi vr J
DeipopulusiflcluiccpitA- tranfiuitad gemc
gucdineSpirituflandi &-dilec":ione pioxur.ic
cx legedcbctur ? Sed manct regnum ecclefia:, in qua vnus
dominus,vnafides,vnum baptilma.
Si j«r««.Qiiafi dicat.Regnum diuifum flarenon poteft,
fed regnuSaihan.xeltdiuilum,vt vos dicitis,quodSatha-
nas Sathan expellat ergo,&:c.
d Vorro //'i«'//'.Filius,df manus vel brachium patrij. Spiri
tuflandlus,dicitui digitus propter diflercntiam varioru do
norum,
quosamecnmiij. rt inucnit i:c^
plebem,ideit,fiipcrfluisoblciuativJiiib.rharii
remonijslegis,qiam i-.ihil valciu,pi ft a<
Er vt id firmiuspofl;dcat,a(Tiimit vniiicffitatcmdxnv
Etmododeterioicsliraelita: lunt,bl.i.'pheniantes(
infuisconuenticuhs,quamolim fuilkntin Aeg; |
teperceptam lcgem,quumaiorinfidtlitasefl
non iulcipere,quam venturum noncicdcic.
PolTm
NICOLAVS DE LYRA.
1 Ipfe autem vt vidit . Hic (onfcqwnter dcfcribitui confutatio
malignantium pr£di5l»rur/t.Et primo itltrumyqui opcra Chrifii dx-
moni attrilf:ubjnr,fecundo iltorum <jui ftgnum decxto qutrebatjbi
. ' Tuibis
Turbis autem concurrenrib;is.7V/w<i/» duas ,(juia primo^
futantur rcrbo Cbrrfi coru malitiam arguentis,fcu>ido, .
lieiisdcuote virtutem Cbrifii confitcmis,ibi: Fachim eitaui
Scnictmaauumprimx fartis faictex ditlis Mat.u.ca.
:•; Fattu
M 0 1\>A L I T E l\.
1 Omne rr.Ferquod ficnificattin Ts congrcg.itiocircsco
cordia, inqua fnnt duo Sathana; ,ouoii.ini quihbct nitstur
pattcm fnam au«meniar«,vt iic pc.flit alten prauaU 1
3 Cumau. Ehichtcraliter exponuur dcdJafoolo, n oialjret
S,lrrrF?ni.d-,PCCCal0rC ^'"^o^gdtfcnditicctat.-ilufi
cotrarcpichcuentem,ficutSaulcontraSaniuelemj.ilcg. priflinunilocumreditquandopccnitenspatitutrec
Scd
Sed aliquado talis cum Deiadiutorio vincitur,g anfc Jf
ma lua,id cft.rationes quib.dcfcndit peccara,&: ipo
buit,quandoeiusacluscx niembraadbonumconue. t
4 Cvm im.fpi.ld t ft,peccati carnalis appetitus.
5 f^/i->/>fl/)Ao.Fervutmemra:nitentia;.
6 ^?r'/"'./;fr/().Jdeft,pcordanuniana;mollicieicarci
qb. fornicationis fpintus rcquiem non inuenn,& tu
t
m.
■
gjf. Lucje Cap. XI. 2j6
p]funt hxcad vntimqueque baptizatu referri, qui poft verbum L>ei portauitin vrero.fed maximebearaeft,qaprc
acce am gratia neghgjt opeiari bona,fed potiusonginaii cepta Dei ieruauh in operc.Sicet omnes beati funt qui vec
pec<
t Matti
ccataadualiaadi:cit.Diabolusexitabhomine,cuin bum Deiauditufideiconcipiunt, &boniopens euftodia
noo pompis lllms homoabrenunciat, &pcedentiu in fuo vel proximorum corde pariunt &c nutriunt.
toruillecebris. queuide(erensambalat perlocaina- ftTnvs Bostrorvm Epi scop v s.Couenienti
0 , quia corda tempore hocabeo
JantfTum abomni qua^rens requiem,&non inueniens, dicic : Reuercarindo- diftum eft,quando-
fen" b mummeam, vndccxiui.Etcumvencnr.inu.mccamlcop.s ^Z^%
jn6i lihidinis im- c mundatam. Ec luncvadic&aiTumiciepcemaliosipiricusie- verbumadconoau-
Jacaljidusten- d cumncqulores{C)6cineremhabitantibi. Etfiuncnouiffima + ?ieb5r' vteofgtiius
lato explorat , fi . .1 * » f vocarent,palamquc
quoibifua: nequi- e hoimiUS lillUSpeiora T pnoriDUS. FaCtumeltaurem, cum x condemnarent, qui
tis2:lTus figerepol » *»«»Mod»fat«bto(jpfcem©«c©iifit«iiDeiiii«*; audiebar.Dns autop
f,r,viefubditiir. hxcdiceret,extdllens vocem qucdam mulier deturbadixitil 2 pofitam quafi viain-
^&rensrecjui .& ' '" lisuucunlii quiinmedi:>gcnui-mcorifne;urcrcarorerD. f gtefTuS,illOS ptX C3>
wi ■ Q.uia 9mm li:Beacus venccrquiceporrauir&vberaquaeiuxifti.Atilledi- 4 teris beatos pdicat, q
Ej cogitationib. f ■ imcrioriaurepcrdi-iumj Opcre. 5 Deiverbum audiut
Baib.pafcitur, in g xit:Quinimmo:Beatiquiaudmncverbum Dei, &cuftodiunc 6 &cuftodiunt.Quin
mer b.fidellUm Ola 1 i Q^iafiadvi.ienrfii muaculaqoatabeoajdiebantfieri. ludxorum. Ob ttlUtUm & flirdU
a ntamenta cef- k jUmJ. Turbis autem t cdncurrencibus ccepic dicete:| Gcne- 7 quem pauloantefa-
&te irpendlt. 1 UnC a AJultera. b quaiiillaquzvidcfaotfignanoafuerint. e Decaelo.quoinJigni U3Uerat , U lud dlXlfie
a h <unt videripoteft.Hic.n.
)*«*<«■ in dom. ration£c generacio nequameft, iignumquamr, &iignum. Chnfti bnficio huc
lc»«&«rr.Reuer 1 aabicur illi,mfi fonum Ionx propheca:;Nam ficuc Ionas £m adduuftus era>vt
arailliusconioen "" * . ..R • © ci i • • • • n- Deiverbum audire,
mmdc iu baptif- fuic iignum Niniuicis^ira enc & nliushominis generationi liti. audiedo vero orx-ra-
moetmfueia, &. Hxcdeda fu.irenondubitatur. • r i, opeiado demum
iham poffcffio- m tReginaaufcriiurgeciniudiciocum virisgcnerationishuius, t glorue coronam ctl
,en:oiuetodomi- n & condenabicillos,quia venica flnibus cerr^audire iapiencia hisomnibus,quido
lhiiubijctam. o ^ l * r niimpraeceptaobler
cumve.inue.ea ua»m , conicqui pof-
/«. <». Quiacum . let.
V,m reprobum deliftis cogcntib.repetierit, inuemt con- i Quiau.ln laude ecclefiae. E contrario damnantur Phari-
:ie ira peccatons a vitijs in baptifmo mudatam,fed nul- fari,qui verbum Dei nec audire nec implere , led blafphe-
lotiooperecumulatam. marequajrebant.
wa/./e^.PJenitudineoium vitiorum.Qni.f.tales fpi- k Capn ^.Quidam calumniabantu.-operaeius.quib.hu-
r,n «^aio.Diabolo dicutur,quia cum diabolus malus fit cufqj tefpondu.Alij tentantes,fignum quajrebant de c^lo,
illj quifuismcntisimpelIentib.vitijsmancipantur,non tS^illishicrclpondet. F
Joln mali funt,fed etiam fpeciem bonitatis aifedlatis vir 1 Signum quxrit & ftgnu non dabitur i/7/,c>c.Difcipulis fignu
tut js pet hypocnfim olleitare nituntur. dedit diuinitatis,& prius trasfiguratus in monte, & poltea
■fimt nouiffwia bom. Melius erat viam veritatis ignora- ipfis videntibus (ubleuatus in toelum.Sed inaednhs de in Matti.'
m poftagnitionem conuerti retrorfum. ferion humanitatis palTione. 17. a. "
atw.HicMarialaudatquxdhm portauu. Etprauitas m ^««««Sri/arijpr.Hiccondem.aata plebeludxorum, A&m.a
ttDnslentium Iudaeorum quam futurorum hatreticoru ecclefiaj myftenu exprimitur,Qux in Niniuitis per poeni-
qu eram Chrifti humanitate negant,confutatur,qa veru tcntiam( quajpeccatum abolet) in regina Auftn ftndium
Dciliumaduerlusblafphemosludaeosconfiretur, cVve- percipiendxlapientia;( qua: peccatutti cauet)de totisfini-
tu homiius filium te(tatur,matri conlubftatialem. Nifi bus orbis congregatur.vt veri pacifid verba cognofcat.Eac
cn i effet vna caro cum matre , fruftra venter llle virginis duobus enim cortat ecdefia,vr au t peccare defiftas,aut pec
& >era beatificarentur. care nelcias.
g tt>iera.Secundu phyficos.Exeodcm fonte &: ladlie nu n iniudicio.Non milleannis antc iudiciu ficut ludaufin,
u \dis&: femen j? crcadis puerisemanat,ergode femine gunr,fed in iplbiudicio furget.
C viinispottntconcipi,qui eius laclepotuit nutriri. o Cumvhis.E e DA.Eccecommunisofteditur rcfurreftjo
h iisinirmo. Quafi dicat.Non folum laudanda Maria,qa tam bonorum quani malorum,
vetbum ggt* condemna.
NICOLAVS DE LYRA mtar Chrifti fuitorganumconiunftumipftus deietatis.
' hfhimeftautem cum h.TC Ax.Uk ponitur cofutatio pr&- 5 At illc dixtt Commendando jidem & ivJtautMm taulieris , &
invcrbomulitris virtutl 'Cbrifli cofitentis cum iiciturtfz- atiornm ftmilium.
"meltautecum hxc.iciticct cbriflus refrondens btafphemijs 6 Qiiinimo. Beatiquiaudiuntverbu Dei, &cufIodiunt
• teorirm. illnd.lflud auinimmo no dicitur adutrfatintJcdcbtcmtJiiue., ejua.
'■ Extollens vocem . Jd e(f,ex corde & conflanter alte proferts ft dicat non folii itla qu& me portauit^lcata ejt, fcd cuam qui audiut
tdmChri(U contra vituptrium ludxorurr. verbu. Dei,cordecredentes & opere adimptenti s.Vhde dtcit beatus
: Qiudam mnlier,/n<i afxnttis doftoribus dicitur fuiffefan ^iugufl.tibro de virginitate,quod bcata Maria ftlicius cocepit Dtii •
1 MorctlUfamula beatx Martbxjororis Laxan. mente perfidem,r/uam corporeper carnis affumptionew.
4 I-catusveter qui te pox.Matrt beatificat & laudatcx filio 7 Turbis autem concurrenti.Wic ccnfeanenter ponitur con*
C nn eifacrfotfui.r ab itlo prcuenit gratia & gtoria principaliter futatio iiiorum,qui ftgnum de ctelo quxrcbant, & patet fentctia ex
t* m d;itatisi& inflrumetalhei ratione humanitatis^ quia buma diffis Matth. 1 2.
niias , .&Nemo
tn
2
MOr\^fLlTF. r\. t Ke$.™* au.Vcx quam fignificatur rationalis anima, quae
*»e.fi.e.nn.ho.'l.pr.prio.Qu\a propter ipgraritudincm fi bene regat viresinferiores fecundnm diclamen legisna-
(i |arniteiui.r ptafc<deniij acgmuauir pcccitum. Uu*, diciuir rcgina. Sed fi cum hocfaciatexrharitatis
2 fttblltnsvoccmqvjidammv.&c.VcK qi a figiiificarur qua feruore, tunc diciturregina Auftri , eoquodab Auftro
'''perfona beata; virgini deuota, prouenit feruorcaloris fignificans feruorcm charitatis. Ee
y ftilledixit r/Km.Perquodfignif1ia< it Chriftusbearam na?creginavenitad verum Salomonem IefumChriftum,
inem lecoocepificftielicius pcr f.ien cV deur.tionem perdeuotionem otTerenseiaurum (apientiir, gemrras vir
iterquamcorporalitei.LthocdiCitAug.hb.desa tutum,&aromatabona; fan;a-,iflisvtcdoad£onoremdi-
Cv:rginitate. uinum,
t ^egina Tomus V. D 4 .
SJ7
QoLord. &t Nicolai de Lyra.
88
G$*
fon^TO'»j.Nonpotcflatciudicij,fcdc6parationcmclio bo,fcdc6ftituamfuperecclefi_i,inquafeptiforn.is
• i;.ucIicloimpcno,venit inl.idxa audirehomi .piritus relucer.In cuiusreifingfi folet infrotibuse
_■ . • I W - 4 " * _ _ * ___■ _T . . ______ ____ _J ___2 __. i-J . .-_. . a • _• _m ____-»/*•?./_. !..-» ll/.l..au.t _ __ _~- J ' 1
1M-nh.
e.b.
NUr.f.c
t Mjtt.
t\ Qt.S-
«luiguur
oculm .
a
c /v
nc upicVuiTfimoium.led ludxi vcram Dci fapientiam cu fingu m fidei affigi.vt q ecclefia voluerit ingredi, luni
ipfisconua.aiuem,nonaudiuntlcdb!.ii^hcmant, ritatispalam qucat intueri Hinccondenatur Iudxi.q
b U pr.c.Ionas paucis dicbus,Clu._.us logo tepore prardi gna cxtcnus quxrcdo, aperta lucis nnuam nolunt inj
cuiidlle pcrcgrinis credendo.
inhocloco. ( d 1'idcer.ne
Salomonis.Eccccep.us Salomonehic.tViriNiniuic.eiur- ■}• inftimtioncn.
a geat in mdicio cum gcneracionc hac, 6c.codcmnabuncillam, ndeietia dc
U ■ q_uo,Uu.l*inonfccciunt.d pr»di:.i,ooem ( h i II PeriDUS <X bOn,
b cjuia pccnicenciam egerunc in pra:dicacione lonce. Ececce t J^JJ1™
a De f.:h.l"" hocdicit. b Fidero-
c plusquamlonashic-tNcmoluceinamaccen-iirj&inabfcoii J,
dicoponir,ncqucf'ubmodio, fedfupracandelabrum, vccuai 3
b
i tene-
broUn..
c ruiftus(uisc-uibus
lllc figiuim non lc-
cit.Chnuus multa
fccit-
* Theoph y.
Scdlonaspoftcxuu
iuum a vcntre ceti.
Jua prxdicationcNi
imnt.is conucrtit,
Chiiflo vcro rclur-
gcntiludxotur.
ne.ationoncred.dit
vnde prxnidicium
fuiteis,dequo prx-
iudicio lubditurdu-
plcx exemplum , cil
diciuureginaAuftri
luigctimudicio.
c T^tmo B E D A.
Qui in iigura regine;
&: Niniuitatueccle-
fiam prxtulit fyna-
gogx.nunc hortatur
°1
fedetiam cogi.
ne_&: cordis
tiones mund
Q^d.ego lu
fidciin vcftris
bus acccndo,
ccclefiam pon
autem quantu
vobis eft, luctb;
vefttasaccendit
I i .1. tonus :n* oper-tionis.
ingrediunrurlumcnvideanc t Lucernacorporistui eft ocu-
a ld rftrncnui intrntio. Int.mo. b Puia & icfta. c Et li cotam homi-
nious -li.iui.liinpcif. ftionii haberc lideatil.
lus tuus . t Si oculus tuos fueric fimplex , rotum corpus
-t pnuetfj int.ntioprrriff.r r.pr.uumopin fc;ueiut , ft fi aliauindoiulium vidcatur.
tuumlucidum eric. Si aucem necjiiarnmcrir^eriamcorpus
a Ipf: intcniioq:iz «ninii 'u "n efl r'tioium tencbriv f.i.f tur ^q gfl^ inreiltiOnC
tuumtenebrofumeric. Videergo,nc-un.en cjuodin teeir' dis veftn raon<
a Si bonum bonaiotenttone fnl.,n_n habcu. lu tua coiifcuotiaalicjuini paittm malicu^ jj Vt CX intCntiOII
gtt-ttonis. " , ,
tencbra. finr.Siergo corpus ruum rocum lucidum fucrir, non J J 0Jerpaac
habeus aliquam parcem tccnebrarum,ericlucidum cotu,t & 14 Hxc contra
Fthic&infutuiogratUlj.iidon.'-rr:i. IJpOCrifim Pl.J
nosvtfidem noftia e ficuc lucerna fulgoris llluminabic ic. £c cum loqucrctur rum fubdolc
potius ad ecclefiam quxrentium
transf>;ramus. Qujfi
dicat Qjamuis dixe
rim nullum fignum nequa generationi daJa > nifi Ione fi-
gnum,tamefidehbusmcisnooccultabo hicis mec cl-frita
tejicdtellahumang natm^.flaminc.meediuinitatisinjple
bo, id eftfide mea llluminabo. Et hinc tidem nou ponam
vmbraveterislegis,ledIclaiiratenoiiitc!tanieti.Ncq5 fub
mcluraipfiuslegis,i-x:intra tcrminosIuda.c; Getis cohibc-
bo,
literditta, n
nioralemfci
ncraliterinftruunt.
c Et cum loijitcretur.Non ait,cum loqucretur rut
Ioqueretur:liiquolnuitur,noftatim finitiihisyci
aliisinterpofitisad Pharil-eudiuercilTc,quiafinito
monc adhuc eo loquer,tc,ccce mater & fratres qua
Joquiei. Dcquibuspoftqnam nuncianti fibirclpo .1
NICOLAVS DE LYRA.
T Ncmo 1 u.ac. i^«/-f ficvt diflu cjl,i deuota oratione rcquiritur
offi.ttiofanfta ZT intentio retla . Idcopoflqua Saluator docuitdlfci-
fulos de fanftaaffi clioncy bic crnfequentcr inflruit eos de rctla inte
tione. Et quia rctla inietio qux dirigit o"ia adgloria Dci corrupitur
pcr hypocriftm qu£ ordinat oia adpropria httdemjo Salnator pri-
tnbdjcipulos de retla intentione ini1ruit}fecundo de bypocrifi <emu
los arguitytbi-.L: cQ Ioqueretur.Cirw primum fcieniuy(p 'ntenlio
retla rfl afln: votuntatis tendentis in finem debitum per aliquid ad
fintmdebitomoio ordmatum.Sicut cu aliquis dat eleemofynampro
pter Deumtper boc tendens in ipfum Deum, & ideoprxexigit atTu
cbaritatisin Deumtendentit ficutin finempropter qucm elig'til.
lud quodcfi adfinem . Tr&exigitetiam atlum fidei vcl cognitionis,
tuius eff ordinare boc in illud . Lucerna autem hic accipitur pro in-
tentione retla,vt videbiturf& ideo dicit Saluator . Nemo ac.lu.
fd efl,quia intcntio tsl rctlajncluiit lumenfidei^ ardorem cbari-
tatis,ad modumlucerna ardtntis.
2 Et in abfc Quia intentio rctla dirigitur ad fuperna , ideofe-
quitur.
3 SedCci.Sicutenimlucernainaltopofitailluminit caqu&funt
in domo materiali. ftc intentio retla ea qux fiunt & dijponuntur in
domo eccicfns.,& exiam in domo confcienti*,ideo fubduur.
4 Luccrna cor.ftec esl locutio meiaphorica^qnia corpus accipi
tur bic f congerie operat icr.it, ftcut corpus tnatcriale cft qda aggre-
gatio mebrorum diucrforum, & ib ficttt oculus dirigit mlbra ad ope
randum,vtpedtm ad ambulandum,manum ad fcribendum,fic iue-
lio
tio retlaprout includit fidem & charitatem, vt prMiiftutn tl
git varias operatloncs in fineta di bitttm, idco ju . iilur .
5 Si oculus tuus fuerit {im.Idefl,iatentio tua reffafint^
falfx fimnlationis.
6 Totumcorpustuum. Id eft,cogeries cpcratlonHtntust
7 Lucidum erit.ldeft,meritorium vite &:erns,:
rationesftnt b»r.& degenere velfaltcmhidiffercntesM^M
derentjub refta intentione.
8 Si autem nequam ftierit. Ideiljntentiopcwe)
9 Etia corpus tuu tcncbzo. Idrfi congeries,optrationm
erit,quiappus bonumde genere,malum cfficitur cx perncrfah
tione.Sicut cumaliqnis dat eleemnfynam mulicri paupercnl*,
tione trahendi eam ad peccatum luxurisyideo Jubditur.
10 Vide cv.Id esl.diligcnter attendc,ne intcntio tuafttper
qniapcr hoc corrumperentur cmnia bona.
1 1 Si ergo cor.tu./c/ff?,fo»^c>-.« opcr.ttionum.
I 2 Tot.luc fue. Tum ex bonitatc intcr.tionis,Tum ex bot
cperis degcnere.
1 j Erit lu.to. Quia omnia cedent ad vite aternx mcritum
14 Et Cicut lu.ful.il.In prtfcnti pcr gratiam , irin futun
gloriam.
1 j Et cu lo.H.e confequcnter arguit temulos dc bypocrifi,<jt
corruptiua reftx intentionis. Et primb ponitur Cbrifti arguttb,
db reprcbcnforum ob[iinatio,ibi: Cum aut ad lllos diceret.
tna in duas, quiaprimb arguit Tharifeos , &fecundb lcgiff*'
/fo'. Refpondens autcm.C/rt-* primum dicitur.
t%
M 0 Il^A L I T E R^.
t Viri 7\t.K,\Niniuita-q interpreiaturgerminapulchritu
dn.is.ideo fignificat iuucnes,cxeuntcs in ftatu potiflime iu
uentutis.Qjj lolentdefaciliad vitiadeclinare &ad bona
monitionemdefacihpcenitere, propterquod lubditqrcp
poenuentiam fecerunt ad prxdicationem.
t ^o"<e.Qincolumbainterprctatur,proptercppercQ fim
plicitcradmonesfignificatur. Ex fjdtoergoiuuenum prx
dictorum oftendunturjcodemnabiles obltinati fenesfigni
ficati per generationem ludxoium-
I Htmo ucto.Secundu icnfum hteralcm hic accipitur Iu
ccrna
cema,p intetione,qnxeftaclusvolutatis,prrefuppofit<
menadurationis.Et idcoad hocq>intcuofitrec.a,r
rit fidei lumein ratione,&:feruor chariratis in voliita!
ficlucernanonablcoditnr pei fallam fimulatione.ni
ftringitur lub modio,id efi p carnale affeclioue, fed in
ponitur per debiia in Deum cleuationem, &: f^c totu
pus.id eft,cogeriesoperationu lucidu eft,id eft Deogi
8 Si fl«rtr7..Quiafiiiuetiofueritperuci'Ia,totacong?
opcrationum erit mala.
lj Et cntn loqueretur rogauit cit quidam Pbariftus vtpram
4/»M(i/f.Spintualcprandiumefteuchariftia,antccuiiis
t bratioi
ui
8C
rc
to
u.
:s.
■et
le
a
fy Lucx Cap. XI. 860
Qj^o.pa.mMcfrt.m.&fo.&matereft.FoftcaiMt&mtad qu fecundum corpusinrelligendojeggm vitro&:catino d
mCOiiiiiiim Phanfei. piopterfragilitatemcomparatur.Inquoetfigrauiterpec-
TiTvsBosTRoRVMEpiscoPvs.Chriftusadprandium canr,ipfistamenabfolutiopeccati promitritur, fi miferi-
phrifccivocatus non recufauit, nonquod illorum peruer cordiafacerenitantur. Qnod necelTario vl£lui& veftimen
fit,:mignoraret,notatenimillcomnia.Verumcumdo- tofupereft,datepauperib.VeldoconfiIium,quodreftatfo
Cei&erudireinani- lummodo poft ranra
,m<aaberer,voluirre rog;auiteumquidam Pharifeusvtpranderetapudfc. Etin - fcelera,dareeleemofy
ES- greauStecubu1r.Pharifeusaucemrc?pltintrafcrepuca„s J ?^1med«Unt t™
T anatii. mnr.Tiiilvnriim . .» . _
x.auant? more luazorura. ^i /1 - *J _i /r 1 ■
fauam conuer- .. t ' rr ]■ r • j mabus veftns creden ^fletjad
a dicere,quarenonbaptiz3tusdietanteprandium.Etaitdo- 4 d0in me aui cortja miratu»
i.|M«»o»&a._Iudzi b minusadillum.f NucvosPharifaeiquoddeforiseftcalicis 5 mundo,&perfidem ^J"?*
' frelienter lailiir ma- a Munditbmcarnisextetiusobletuatii. b Animi turpitudinem rei^eti». mUndatlS COrdlb.Om lotusef-
mnnrequam man- c etcatini mundatis,quodautintus eitveftrum, plenumcft 6 niaetiamexteriorae- fcu
dtTint, renentCS ria- Sed. QJ.quifecituttamquenatursm.iirramqucmunclatiuoliur. rUnt mUllda . Qui* Or-
>nem feniorum, rapina&t iniquitate.jStulti, nonnequifecitquod deforis dinatevultdareelee-
>ro xeuertentes .-[ j i j • clc • .L\r . j/ 7 mofynam,afemctip-
Kptizenturnon d cit,etiam idquoddeinruseitfccit?jVeruntamentquodfu 8 fo incipit,& eam fibi J^Jj-;
iunt. pereft, date eleemofynam,etecceomniamundafuntvo- primQ dat.Ertenim tiu,,^.
Hr|'lTVS .Faciebant a IurtumiudiciumDeironfitcnte». b Non mticum r^ummodo Sc v.V,.n. eleemofyna OfUS mi c.q.deCt
/hcfuomore(nam e bis.f Sedv£VobisPharifsis,qui decimatis menrametru- fericordiae,vndedici- ™s-
shunc riuim f i i „ . *. . . ,. . , . o tur: Miferereanimae j.a,'
nuiuam prxcepe- lham ec omnc olLls>et praKenris ludicium et chantatem ?0 tus piacens Deo. S£
i/ran omnesani- n . ^™»*^-"-- v. -« « M™gy- Er«m^B« m» „ e ^M0&/r.Cum ade- mentum
n -orponfque for- Dei.Haccaucemoportuitfacerc&iIIanonomittcrcVs VO , 2 leemofynam horta- **•«>•*
doereiufmodiba- \ *«?*™™ '<i*'*™ *«* ™*w«™ , . r - retur Pha-ifsos, qui. |XS
ptinatafcfedepone bis Pnarifxis,qui diligicis fpnmas cathedrasm fynagogis, corporaliterquotidie J ■
.«,:dftolide:naetfi eleemofynas facie«
ab tio,qper folamaquafir,vtil;s&: falutarisfitiisquicor bar,qujequia finefideerantDeo nonpiacebant,dicit fee-
co5inquinamentaconrraxerunt,atramenimpuiitatem, leemofynaseorumnonignorare,vtdftendat cuiufmodi
qt corde vel menti coha:retexpiare nequaquam valet. eleemofynasab ifris requrrat,quafi dicat. Commonui vos
x 'ic Marcus referr,iud«os baptifmata caiicis &: vrceoru ad dandam eleemofynam , per quam omnia funt munda.
leorumque& xramentorufolitos obferuarc.Calix vas Sedfciatisquodeleemofynajquas facitisadihocnon va-
vnu.Catini:s,ficriledererra. Perhocfiguraturfragilitas lenr.necdehuiufmodielcemofynis meadmonerecreda-
hi lani corporis, in quo exterius pretendunt fandtitate &: tis,fed de iudicio &: charitate, vt de veltra miferia iudican-
I ilat iufi iua,quod foris erat lauabant,intus nequiflimi. te$,&: Dei charitatem quana vpbis donauit diligentes , pie
\Jodautnntncus ejt w.ftrum. Nemo puter formcationem viuatis,iufium iudicium Dei confitentes, quia miferi effe-
iiufmodicorporalia vitia lolummodo grauiaeff£&: clieftis,&gratiasreferentescharitati,quahberatieftis.
fp tualia vitiaeiTeleuia,ficutauaritiairam, fuperbia, &:c. f Pr*rerK» f«</ici«w.Breuitermultaeoru vitia perftrinxit,
fw:Phariixi putabant. quiad viliaaddecimadaintendentes, futuniudicij metu,
[ ermamev quod f:ip<reft.lam bonus doctor, quomodo co &: Dei charitatem non habent.Prstereunt iudicium,quia
rponsmuudandebear,docer.Ethiclatiiisexplica- nonomnia,quxagunt in iudicium referunt. Charitatem
tu iuod fupra bteuiter dixerat de mudando cordis oculo. prctereunt quia non ex affeclu Deum diligunt Sed rurius,
T userh hic locus ad hoc dirigitur,ut nos ad ftudiu fim- ne fidei vos ftudiofos faciat opertim negligentes,perfccT:io
i pl tatisinuitet,& lupetfiua ludsoru &:'terrena codenet, nem fidelis viri iupponit,vtpoftfidem operetur.
qui Q«ix ^
NICOLAVS DE LYRA. lumodo honeftatisj poteft omitti ftne peccato & ideo Cbriftuspr*
diclam lotionem omi/ic,vt haberct occafionem arguendi Therifeost
l .oga.iI.quL Pha. Vtrum autem ex deuotione feu Amulatione de exteriori munditia untum curantcs , & interiorem tiegligen'
iftninuitauerit,bicnondicitur , Videturtamentxfinehuiusea. tes,€T ideojequitur. ■ ,
dose eum innitauerit, vt inter epulas aliquid calumniabi~ 6 Quod autem mtus eft veftru m plenu eft "rapina . JLliom
fMtrbis Cbrifli audiretur. bona viuieter accipiendo &iniquitate & fraudibus eos decip-edo .
igreffus recubuit. Sed hoc -vidd (fje contra doftrina eius 7 Veruntamenquod fup.datoeleemo. £>uia primb dcbet fie
urnutcnsdifapulosfuos adpr&dicandum dixit.ln quamcunq; ct ri reHitutioi& deeo quod remunet etecmofynarum larghio.
\itmaat caftelium tnirauentis,interro^ate quis dignus ftt, etibi 8 Er ecce omnia mun.funt vo.Qjtia eleemofyna tnagnam ha-
mtyttbabctur Maub. i o. b. liie autcm Tharifaus erat indi- bet virtutem adpeccaioritm remijftoncm^vt habetur Dan.^.e.Tec-
■■mvtdetur tx fequentibus.Dicendu,qm dno ett fimile de Chri cata tuaeleemofynis redime » &c.Sedquia Tharif&i ex hypocrifi
fidtdifiipnLs eius, quia cx cobahitatione cum peccatoribus n6 nonfolum qu&rebant exteriorem munditiam , fcd etiam apparcn*
tfTM pewari ficut d>fipuli,quando erant ab eo fegrcgati ad exe tem iuftitiam,idi b fubditur.
'r'&aiii:mp%adicandi,& maxime quia tunc nondum erant con- 9 Sed va: vobis Phari.qui de.men.&: m-Ptper hocappare-
mtn eJr id( bdkriflus dcmum Tharifai intrauit,vt haberet occa- rent iuftirfuafi volentes impicre mandatum de dccimisfeddcndum
i nemminendi vitia Tharif&orum. etiam circa minima, -ptperhoc crederentur multum vcduntarij ad 1-
Phanfaeus au.c.in !e re.di.quare non effet ba. ld eft , lottts pkndum diuina mandata,cum tamen effent tranfgrejfores in maio-
Jwdumtrttiittencs Idieornm. ribus ,ideb fubditur.
■lEtaitdominusad ilifi. Per hoc autem qtttd refpondit ad co- loEtprajteritis iudi.futlitiam ftbuertendo.
g 'to»tmtius,o(icnditfe efjc Deum cui nudn & apcrtafuntfecre- 1 1 Et charitatem. Opera mfcrioriu omittido, tt q tia honor efl
h ordiunt. pnemium virtutis,fecundum Pbdofophum.et ex appetttu apparen
jfUQCVOS Pharifa:i quod de foris eft munda.^«/a demu- tis iuHitia.Jequitur appetitus indcbitus bonorisftddfeqtuiHr.
^"■extcriori in vafis & corponb. fuis trant multufotliciti, etde li Vx vobis Pharila:i.£r quia vitia occulta d Deo punietur gra*
r" iitia interion ipftus memis negligentes, cum tame deberet effe viius quam manifeHa,quanto peccatores taks volttnt bic alys pt&-
w trtrio,qm interwr munditia necejfuatis eft,e xterior aute fo- fcrri in bonoribusftdeb fequitur.
lummodo * V»
M 0 \*A L I T E i\. turilliquideminoribnsmagnam vimfaciunr,&:demaio
!r>onem vel lumptionem requiritur baptifmus fpiritua ribus patum curani , ficut aliqui religiofi plus ponderant
kfliopina^nonexteiiormunditiajqu^cft fracTioncm filentij quam iniuftum grauamen proximi.
JJocritartin. piopria. H V& uobis Pbanf&isquidtligitis primas ca. Perhoc repnmi*
- M vtbn Thanf&tf qui decimatii mentam.Vct hoc arguu- turommsindebuushonoriiappetitus.
tuc D $
8<Ji
A
(jloforcl.&: Nicolai dc Lyra.
.. i.Htcfnperftitionem ipforum dotlorum re
arguit,quifbril fpcdcm rc£.a.doarina.pr-rtendtint,toc.
,-, vernmum intus gcrunt.occ.iltar.t.
«,/po».«. Audito vcrbo Dci Phari&us cx malaconfcie
86
atrio temph.duos ordines martyrum fignant,l3icos,&. c$
qui altans olticio mancipantur.
*Thi-.ophii .actvs. OftcnditDomit.usIudarosefleh
dcs malitiae Cain,cx quo fubdit, A fanguine Aocl vlquc [
languine Zachanx. Abel fiquide a Cam occilus elt. Zac i
riamaute qucu
Q. i» ruperfuicm trtrr commiinii cftrodunt. ciderilllt lniera'' . *
tp-rcnt.
da~
d
tiaSconromeliam ficri putat ,ft commcmoratapocna
pcrfidoru, mtciligit
It^^Tctyi a & raluranonesinforo.Vj:*vobisquic{hsvcmonumenta i &adem,quidam
? r iMifoeriti vei.eot. 2 cunt efle antiqmk
i Phanu-.s Na Pha- qu * r.cr patenc , & homines ambulanres iupra nefciunr. 3 Zachariam filifi u[
nfa.M diuifi »b »)»« » Rcfpondens autem quidam ex legifperitis,aitilli:Magifter * ^^Xm-i^Gi
ESS, iS^ilit hxc diccns etiam nobis contumeliam facis . M llle ait: t Et rius Nyflinw 2c .
Sicut Phui.aii. * triii. b Sccundum quodintellicrns^ imfon ms. riam,quihi
b5tur,lcgisautcm pc
riti fcrlbx crant do-
clorclquc, quxftio-
ncs lcgis Iblucntcs.
c Vx fobit . Non ar-
guuntur,quodcxor
t reqni
r.tur.
Grnc.4.
*.Par.
vobisle^i.peritis vx, quiaoncratishomines oncribusqux
.i.ueon mmimii petficitis,ii,tiia giman. meam non quxims.cV iu«umlcue trpeilliis
ledlcx Gnf «tatia nequinnu irn. Et hoc legts.
portarcnonpoifunt,6cipfivno digitovcftro non rangitis
* > Ambitioe oinando & feiuando.
nant monumcnta^ farcjnas:V.e vobis quiardifica.is monumcnta prophctarum
rhcratum, lcdqma c Iul""aa » f r J.r ■ ■
rophe d patrcsautem veltrioccideruntillos.Prorecto teitihcamini
Tquod conientitis operibuspatrumveftrorum,quoniam
1 Amhiiiofc or indo.
cjuidem ipfi eos occiderunt: vos aurem, ardificatis eorum fe-
Abxterro dilpofuit. • Mjit.I ccr t _c> mitto aci i oi.
pulchra. Proprereaocfapienria Dcidixir: t Miriam adillos
* ___ ■_: L_ *_A _.______._-. _-.:/_. I'.lt.,„k.,r«.
inrcrfectorcspropl
tarum imitantur,x-
diricando lepulchra,
i.ST acculant paterna faci
pcw
nora. Sedpcricqucn c
B doChriftum&.Apo
ftolosimiranmrfce-
lcra patrum 6- fen-
tentiam danationes f
quamin patres pto-
fcrel.at,infeipibsrc-
torqucnr.
d VrofeOb. Propter g
vulgifauorem capta h
dum xdificatis,qiia- i
. 5>ui piii.ipto,)hetas,'pc/. apollolos mifn
b Vi
prdphetas &apoftolos,&'ex illis occidenr, &c_ pcriequenrur,
vttinquiratut ianguis omniumpropherarum-qui erlufus
td elt malotum.
cft a conftirurionemudi , ageneratione iftaafanguine Abel
< c ilui auefli. generiatone.
vfque ad Cmguinem Zacharia.,qui periit intei altare & a.de.
fi exhorreatis lcele
ra eorum , fed ipfb opere oftenditis, quod perfidix eorum
mteraram & cdcfc
trucidatus aflerit^
loannis Baptili
trem fuifleautun' .
C^dis aute cai,
6 idcm Gicgorn
7 plicemalkgat.
ram quod lacrati L
mam Dciparam .'L
riam,poitimm
tumpartum*, ak .
qui lccundum
8 perfcripturr!,ii
9 tavc&. cdem \
bus in templo ; -
gnatuserat,n6fc 3
uerat. Alicru,qi i
illuni ipinm,qui j-
uina dilpcnfatiic
fccundum huni i
naturam vcreex a
in lucem prod
to^us creature regem cffe pr^dicauerar.Iud^i itaqi
Vellacobum
•c trcrpti ab eisiuiiead Cjcntf
confcntitis.quiahocbonumnonbenefacitisfedprovana regium nomenexcfun. habercnt,acne pnnopic
glotia.
c Fos autem. Propterca quia eftis imitatores iIlorum,vt im
pleatisquod patribus defuit,f. vt me& meosperiequami
ni,qucm illi perfecuti funt in propheris.
f Tropbetas & apv/lolos,& ex itiis occidenty& perfequenter.Miz
tiuntur hcictici, qui ahum vetcris,alium noui teitamenti
dicuntinf.irutorem.
g -<^rnrr.OmnesmaIi,unageneratio funt,unaciuitas,u-
numcorpusdiaboli,ficutomnesboniunageneratio,&u«
numcorpt:s lunt dicti.
h ffane adfjngui>icmZacbar't£.C\irv fq-,zd hunccu polr. huc plum zachanas cftoccifus. Vclintir al.vr&dem hoceft
muirioccifianrenataleChrifri,&:naroChriitomoxpueri confenfum populi&_facerdotum,quorun. alupertem i
abhacgencratione fnnt perempti.Sedquia Abel pafloro- alhperaltarefignificantur.
uium fuit,necatufq5 in agro.Zacharias lacerdos necatus m G^" £i
obnoxiificrentrimerenr,Zachariam facerdotem lntei
tare&edemperemerunt.
*GkAEcvs.Aliialiam caufam dicuntefle interitus',
charie.Cum enimocciderenturinfantes,magnusIoan s
cumcoa-taneis fuisoccidei.ilus erar, led F.lilabeth
filium de medio ccdis , petiit heremu.vnde cum iateli.
Herodis Elifabeth & pueru noninuenirent, conuerte :
iramin Zachariam.
i Quipc. Duo erantaltaria in tempIo.Vnum, incenf
rius. Alterum holocaufiorum exterius,inter qut)d &
NICOLAVS DE LYRA.
1 Va. vobis./n boc efl cotnminatio pana xtcrns.
2 Qtn eitis vt monumen ta./rf efi,fcpultura. Etdkiturmonu-
tnentum tjuaft monens mcntem^uia viuentes per boc monentur de
fua morte cogitare.
3 Quxnon patent &.hominesambulantes ftipra nefciut.
Scilicet,exteru)s,qualia funt intcrius , quia aliquando monumenta
pinguntur & ornantur exterius, & fatoribus reptentur 'iniirius.
4 Rcfpondensautem quidam cxlegifperitis,ait illi:A_agi
ftcr,ha;c dicensciiam nobiscbtumeliam facis. At illeaif.
Jiic confequenttt Chtidus arguit legijpcriti s . Tcccata enim corum
trant publica & manifcs~la,& idrb Cbri/ius contumeliam eisnbfa-
liebat publicb arguendo , prout ifl* legifyrritus inponcbat ci , &
idcb Cbrijius cos arguit de tribus. T rimb dc immoderata dominatio
ne,cum dicitur.
5 Et vobis legifpcrius var,quia oneratis homines oncrib.
Etpatet
Et patet fententia ex diclis Matt.14. Sccundb arguit eos d:f»l
ligionc,cum dicitur.
6 Vae vobisqui xdificMis.Et patetfcntentia ex ditlis Ma
excepto quod fubditur.
7 Profe-toteftificamini, &.C. Videtur magis fqui contn
+Ad boc enim ordinabant Jcpulturas prophetaru,vt ridm _ft
iliores patrib.fuis,qui occiderut illos,rt babetur efprcfie Ai«t
Et ideo diccdutn^quod illudteftificamini, rcfciturad hccquo
pcrfcqucbantur Cbrifium,qui erat propbeta magnus cis pc»
er difcipulos eius^&idcbfubditur.
8 Piopterea&: iapientiaDcidixit./(.rf7,C/br/^i(j)f7w/
picntiapatris.
9 Mittam ad illos Prophetas &: apcftolos . Quodautn
fit ditfnm a Cbrifto,patct Mattb.ij.d.rbi dicit:Eccc egomii
vos propbetas & fapicr.tcs & fcribas,& ex iliis crucipgttis
cidetis,& c.Tertib atguit ccs dc pcrucrfa expofitionc facr* fc
rx,cumduitur.
•k Va; vol
rc
«.
iif-
p/i
N
t
MOI{^£LITEI{.
1 Vtfobis quicWs rtmonumema . Hic rcprimiturquxhbct
ianaitatisfimulatiofalla.
5 Et vobis lcgifieritis >*. Per iftos fignificantur pKclati aliis
imponantcs magna &: grauia, panca facicntesaut nnl l
6 Vx vobisquixdificatis. Secundum litcralem fenfumloc
facicbanr, vr \ idcrentur horrerc crudditatem patrun MO
rum. Confimiliterfaciuntqtiivitiaverbisdcteflantip
inimunesab eis ignoranubus videantur.
«9
>a •dtulifiisclttuem.
cla;s, humilitas
thfti,quamqtuha
• ber fcnpturas mtcl b
'ligvt.Hanclegilpe- .
ritinccipn iniegc
& pphetis intelii-
eurnecabaliis in-
, fc(i,; volunt. Intra-
recucm,ellnonef
L
UC2.
Cap. X i 1.
8^4
t Ir a dico vobis,requiretur ab hac gencratione. t Vas v obis
Ideftabfluljftis. I
legifperitis, qui tu/iftis clauem fcienri.T,ipfi non introiftis, & *
eos,quiintroibantprohibuiftis.Cumautem harcadiilosdi- 3
Suflinere. ^"
ceret,cceperunr Pharifad,ck Iegiiperiri grauiter infiirere,& os 5
eiust oppnmere demultis infidiantesei, Scquarrentes 1 ca- 6
pere ahquid ex orc ejus^vt accufarent eum. g
feditentum luper-
icit i:ersr,(ed \ Ique acf aicana lntelhgenda penetrare . Vel
\i r h illos quos verbo aedifkat exeplo icandalizat , nec
ipfe
turquitantointonante turbineno
rem veritatisaggrediuntur.
ipferegnum Deiin-
ttat&iilos,quiintra
re potetant exclu-
dit.
b Cum autcm hxc
adillos diceret , ccepe-
runt Tharifei & fe.
Qiiam vera perfidix
fimulationis,cVim-
pietatis fuas cnmina
audierint, ipfi teitan
refipiicunt,ied doclo-
tMa.z^.
d.
N I CO L A V S D E L Y R A.
t e vobis Iegi'peritis.C^M« fcienti/e efi autoritas docediper
mnictintclletfus veius latens interius apenrt,& ipfih citrario
(\n bantperuerfeinterpretando, vt patet circa pr^ceptumde ho
uretrentvm.quod euacuabant per doclrmamfuani,prout ditlum
:bxiiy& etiam deplnabusafyspr<ccepiistvtditlurn fuit
<fi non intro.^rf intelleffum ventatis.
r eos qui. ld ett,intrare defiderabant.
:ohibuiftis.7'e»;«er/7wre dotlrine veslra.
5 Cum
5 Cum autem hxcadiUosdiccreUHieconfequenterdefcri-
bhnrTharifecrum,& legifpcritorum'cb[iinatio,qui cx verbis Chri
fii non fuerunt cmendatQed magis peicratijdeo fubdhur.
6 Cceperunt Phariiei 6V iegifperiti.^ cum turbaut & fl«-
pefacerent,quia conturbatimitius pr&uident.
7 Etoseiusopprimeredemultisinfidiantesei. Vtficex
varus quafitis & obieftis cx traheriut aiiquid calunmiabile de ore
eius.
2 Vt accufarcnt cum.SicutpofleafeceruntcoramTilato^tba
betur infracap.is.
M 0 i\. U L I T E %.
tvobis legifperitis qui tuliffis cla
ecclefia?,qui verbis & opinionib.extraneis,&: cur iofis impe
. Simllesfunt dodlores diuntintelligentiam veritatisneccflariaeadfaiutem.-
R
ecclefia;
* 3
Ca pvt XII. muIatores,quiaprofe£loveniettepusindie iudicij,inquo
*Theophvlactv s.Pharifrei co &: veftra virtns & il Jorum hypocri fis omnibus reuelabitur
nabantur Iefum capete in ^ermone,vt populosab vnde fequitur.
eo ducerent,hocaut in contrarium vertitur.Magis.n.adi d Qjioiiiamqua in tenebris dixiftis,in lumincdicentur.Non fo-
bai pop lipn>illenarioscongregati,adeocupientesha;re ium infuturoomniapatebunt,iedetiamin prafenti tem-
hrlt
ie(irilto,vt leinui-
cct comprimeret.
Ta validum qd e(t
•Sidolusimbe
;que.
) it:cndite. Adhoc
:ntum pertinet
1 quseluperius
.oPhanlaudi
it,vh& Apo
ittis.Non infer.ve.
C A P V T
porein tota ecclefia
XII. perorbem terrxpu-
bhce prxdicabuntur,
.. T. .. . qux in tenebris, idtcircfi-
fVItis autem rurbisf concurrentibus, itavt ic 1 eft,invmbraprefiu- fiantib.
rarum,& carcerum
iocuti eftis,quando
inuicem concuicarenr,ccepit diceread difcipu-
A fimulaiione.
los iiios.t Arrendire*a fermento Pharifarorum
quoderthypocrifis.t Nihiltenimopcrtumeft
iadif ooperl tuf,6< vtiira in tniio fr,\i Vea modo cogniia ab oin ibus fcic.ur.
Mieinfer.ma.&c. c c|uodnonreuclcturnequeabfcondirum.quod-non fciatur .
" Jiitrafer.Yulchct Inmzftcno. Apene.
Icstenedxfimpli- d Quoniam cjuxin tenebrisdixiltis, inluminetdicentur ,
C ci isj&tmulandce
fii,nemorcluda:o
1 laliudpromanusafrechi, aliud voce fimu!emns,cam tisaccepto fpiritu fandlo.Etquod inaure, id eft,lecreto lo-
rmusindieiudicij non poiTeeflelatebram fraudis. cuti,lupertecta,id eft ,caIcatocamis domicilio pradica-
1 ^ueabfionditum quod tionfciatur.ldco ne cmulemini fi bitur.
mulatoies, Dico
aftus veftri legentur
inexcelfis.
Qvoniam qttae in tcrtc
bris dixifiis , in hmine
dicentur.A m erosivs.
Quodintenebris,id-
eft.intimoredixiftis
diceturin lumine,id
eft, infiducia verita-
* vobi&
ipfis
t autcra
taiidicn
tur
NICOLAVS DE LYRA.
C A P V T XII.
iVltisautem tmbis concurrcnxlb.Tofiqua Chri-
l fius induxic difcipulos ad crations inilantiam , hic
confequcnter inducit eos ad fidei conflat. tiam.Et hcc
tripluiier.TrimOydifiuadendoquxdam a fide retra
hetia. ?ecudo,pcrfuadcdo quxda in fide fiabilientia,
^o\ntX\mcrc.Tcrtioyoftedldo'adfideattrahetia,}bi.Y)[ccbzt
'm.^truhetia autafidefunt quatnor.fajlutia fi duclorii.fxui-
' erfecutoru}auaritia cupidoru,cura nimia necefJarioru,& frcun
'■bccprimapars diuiditur inquatuorjecunda ir.cipitibi: DlCO
*l:vobis,terfw^.Airaute ei, quartaibi; Dixitq 5 ad difci-
pulos
pulos faos.Circaprimufriedu,quod h&retici moderni ' per fimulatio
nem fanclitatis frequenter corrumpunt fidem fimplicium.Et hot mo-
do Tbarifxifaciebant qui erant bypocrit<c,vtpatet ex pr*dittis,&
pcr hoc auertebantmultos a fide Cbr:fli,quod Cbriflus docet caucre
dicens.
2 Attendite afermentoPharifeorumj^V/Vc^cr eoru by-
pocrfim.auertamini afidei veritate.
1 Nihil enim coopertum.^w eorum falfitas in iudicio Oei
mani^eilabitur.
4 Quoniam quxintenebrisdixiftis.Wocrf/Vrff^^rf/'^''^-
rrs.ntodus.n.fedutlorum ei~l in tenebris,& occulti s docere,ftdtalta
venicntinpalam in iudicio extremo,& hoc notatur,cum dicitur.
& Pra-dicabitur.
M 0 \*4 L I T E J{.
1 Multis autem turbis concorrentibits.Seqnixur.
x ^tttnditc a fermento Thanfeorum. Eam iimplicitcr deui-
tido.Et fubditur ratio cum dicitur.
3 T^ibil
j 'Nibil.n.coopertum cfl quod non reueletur neq; abkondhu quod
non fciatur.Qxizfx dicat,Hypocrirarum falfitas manifeftabit,
&:fimiliterfidei veritas^quairemponb.ecclefiaiprimitiux,
prapter multitudinem infidelium doccbatur occulte.
\Dco
86j
Glof.ord.&: Nicolaidc Lyra.
8
fibi putaretfidem cordis.dicmOwnjf quiai»que.
h Confeffus /"«e.Cofitetur quis Icfum ea charitateqoj'
dilettioncm operatur,ncgat qui prarcepris non obe
•?* i D/rt*«t«iiM*.AMMos.Cum reminafitcaufaperfidiar,
A qus vcl ex infolita mahti i , vcl cx accideti metu naicftur,
^eun.q.cmcc^dcco^itnKtun^a^^ fco^.Confitetur fihusapud patremilU,
fundamcnta tubic- mfeftaturind
&mioJmaurclo^uri crtis>intcubiculis,prxdicabirurin i ™\£*«**
■ LbUee. W £ tcireuu.ncupUi, ^^«^ tur vnacodlt!
te&is . Dico autem vobis amicis meis , ne tcrrcamini ab his 2 nium &com
• Non poflunt efticeie, qnin animam Dcus rcddat.cor-
ron.quin * ipiurn cotpu|fif lulciiet.
fttteat
loriiJin
Cit. Namficuttorti
ludlnis inceotuwm
idcs , ua fidei
Umcntum clt
fortitudo. a
Und*m**tm «0
bis. Quiaduofunt
jjcncra . gCncra pcrfccutoru
vnum apcrte pcrfc-
qucntium,altcrum b
fraudulcnter blan-
dientiu. Sieat fupra
cohtca hypocrifim,
.itahic armat cotra
carnmccs. Tot' hic c
locus ad fubcun.ia
proconfelfionedo- d
om
quioccidunt corpus, ocpofthocnonhabent ampliusquid
* Ei feruite in tirnorr.
faciant.Oftcndam autcm vobis quem timeatis.Timcte eum,
1 Mittendo in «terna fapplicia.
qui polbuam occiderir, habct poteftatem mittere in gehen
1 * *"* t Nolite limetemcncm corporit.qui mojinonpoteftia fiucinutu Dei
quod in tninoribus liquet.
nam.Ita dico vobis,hiinc timctc . NonnequinquctpalTeres
t Sed funt omnia lub pronidentia Dci.qnanto mai>is vos ad imagitiem Dei facti.
veneunt tdipondio: & vniis ex illis non eft in obliuione co-
Vt de aiafla corporis ticeam.nam Bc minima: particul* Dei prouidentia cooleruantui.
midio&eom
infirmitate vi
"affltfrf-
*•« duo-
bus.
minipairion^mvel e ^^ ^ ? $^ g capelli capitis veftriomnes numerati j
, , . ... . Omncuicuraniin eum pioiicitc.apud quem capillus nun iciibit. b Maiors
quia , cnalet.qtjiiaierBt.
lunt
prccii
B
Nolite1 ergo timere, multis pafleribu s 1 phins eltis vos . t Di-
1 Or- 1 onfeiTioad falurem.
co autem vobis : Omnis quicunqueconfeiTusfuerit meco-
£
rannanegat,i,
Et omnis qui di
bum in fi.ho.re.
k Coramangetis
dixerataperta
fcondita eiTc
da, hancreuc
nem nonin v
ciliabulo, fed
fpeclu angel
dicit agcndan
1 Et omnis qui
ritus fanclibl
miaeft,cfiqu
nifefte oper
inrelligit.&c
virtutencgar
poflit.ftimu
uidiacalunia
dicittaliaclTe
zebub,huic r
mittetur,non
Mtt.x.d
vcl fpcpmij velma
furosindciuciatio
ncfuppliciiinltruit*
C T^onne quinquc .
AMBR. Quiliq; paf- g - - Venitebened.fliratrismci.
.eres,&quinq5cor- h ram hominibus , »5*: fihus hominis cbnfitebitureumcoram
poriS,enIUSVe. CIUO I a Tim„,t. b Dcumuel hominemeue. c Vbi ptodelTe debrt mei no
fecundum Mat. cor K , miniscontefCo.
us&:anima, quib. angelis Dei . Quiautem ncgauerit me coram hominibus,
edit natllta gratia , Nnnperduceturadiiiionempitiis.quaperfruuntaifancti.
adxterna fubuolan deneo-abitur coraman^ehsDei.Etomnis qui dicitverbum s ^"l^1"!,
di onia etiim caro 1 ^ i * r upuLinica
ficofentiatlegiDci mmfilium hominis,rcmittcturilli, eiautemquiintpirituian- 6 hic blaip!
in nifiiMiTi liiirirm a Cootn terrore, confoiario. Vtmentgeti» gentib. O
jn natuiam ipiutua A ^ ■ i /> i • - • + /-• * * • i -• _:_^e^
lemtrafit.Scddum n t5lublaiphcmaucrit,noreniittctur.T Cumautinducetvosin 7 tisficutn
Sc in occultis & fce remiflione.i
tidis locis, f. cibum ad penitenu
quxrunt,dchctorum laqueiscapti, ad fupernorum operu turus eft,vnde Ioannes euangclifla : Proptereaiv
fruclus rcuolare neque unt, (cd dipondio,id efr,vili terre- rant credere,quia iterum dixir Ifa.Excaecauit ocuk
na;cupiditatis pretio venundantur (ub peccato, ita vtetia
anima malorum efcis grauara,inclinetur in corporis natu
ram.Sed fi Dens infidelibus hominibus vel in oriundo l'o
le & tcrrs foccunditate profpexerit , 6c milcricordix mu<
nus impertit,non dubium fidelium conremplationem a-
pudillum vahturam.
d /'tvjcMa/.Dipoiidius cft pondusex duobus affibus copoft
tum. Quodautem innumcriseft vnum,hocinponderi-
bus as,quodduo,hocdipondiusefh
e £f«n»Jcx.Simplicitatisafiechim infpiraucrat,virtutem
menjis erexerar, Ibla fides nutabat, hancde vilioribus ro-
borar.Qupmododicit Apoftolus:Nunquidde bobuscu- miflibileent,(edqnigratiam l'pintutlanc,h(quapj
ra cft Deo?Scd aliud eft cura.aiiud eft fctentia. tia mlpiratur, &c ad ccMigregationem reditur) non<
f Sed&ca. Nonactu computationis, led facultate cogni- fcens impcenitenti corde pcrmanierit, cum hocia
tionis.afimihtudinepecunicqucnumerattiivrleriierur. fit humanum fed diaoolicum,irrcmiflibileerit.
^ Vbi magnaprouidentiaDei, quodnecparua,necociofa n Cumautcminducenfvosrafytiagogis>&admagi}lrati
dicTa cum lateant. teflatts . Tertor talium conuentuum folet autcrrc I
r Cor 5 0«w»?«ic««?;.Nequistemporeperfecutionis fufficere tem loquendi.
y'.b, ' flbi rrVTHEOPHt
nipon
..dius.
cV indurauitcoreorum,vt non videantoculis,
telligat corde,& conuertantur &c fanem eos .
fanctum humana ignorantia minorem patre cri
dicunr,irremiflibih crimine non tenentur, quia
bolicainuidiihocagnnt. Sed quifimilitudinedi;
tra luam conlcientiam Dei maiellatem oppugnat
bct remiflionem m acternum , ficut Marcus a
rar,qui pofito hoc teftimoniodomini fubiungn:
diccbat,fpiritum immundum habet.
m Etau.Ei etiam qui fcandalizatus ininfirmitate
mepurum hominem vel vo.atorem iulpicatl
lpertei
NICOLAVS DE LYRA.
i Prcdicabitur i n te. Dowi«f enim in terra illa babet plana tefla
vbicangregantnr bomines ai fpacianlu,& confabuladum, & ideb
itta qu& dicmtur ibi,publict: dicuntur cr boc modo exponit fbeo-
pbihs. BeSa autem cxponit bac rcfcrcndo ad dffcipulas Cbriftiy quo
rumcaqus pjffi funt in tenebris circerum>& preffurarum declara
tafuntper orbem adgloriam eorum,fcd prima expofitio magis con
cordat liter&prteccdenti.
2 Dicoautem vobis.Ukdefcribiturfecttndum rctrahensd.fi-
de quodeit fxuitia pcrfecutorum,quam Cbriilus docct non timcn.
Et patet fententia ex ditlis Matt.io.exceptis qitx feqnuntur.
3 Nonnc quinquc palTeres veneunt./i eft,venduncur.
4 Dipon.
4 Di pon.Dipondiu efifpccies monetx->& valet dupkx at
quinq; pafjeres vendebantur dipondio, vt bic habetur>et i
vt babetur Mat. l o.quia quintus paffer non poterat diuidi
remanebatvendenti,ficut quando dantur quinque oua pro
nar;o,non dantnr nifi duopro obolo.
5 Et omnis qiu dicit vcrbum in filium hominisJ
traCbrijtihumanitatcm.
6 Rcmittetur illi, 8c"C Ideflnoneftitagraueadrwi
ficut nerbum blafpbcmia diiium contra deitatem,& bocfu
fitum diffuse Maith. iz.c. •
7 Cum autem inducent vos in fynagogas,&:c.t7?«<i
pofitum Mutth.iz.
etu-
M O H_*4 L i T E Hi
| 2 Dico autcm amicii meis , ne terreamini ab his qui occiJunfyo;
pus,&poft hoc non habtnt amplius quid faciant . H0C de
rale eft;pi;opter quod perttanfeo vfque ibi.
iitf*
Ut
ut
Luca? Cap. X 1 1 .
S<$8
D
, *7
^THEoPjrri.. Quoniam duplexeft noftrainfirmitas&: diuidere.fructusin horreacongregare,fed&rhocauantia
ai pcenae form idine martyrium fugimus , aut qnia rudes indicat fupernus iudex.vnde & lubiugir, Hols cuiufdam diui.
duius,& nefcimus reddererationem fidei, vtrumqueex- S;cut fupracontra Pharifaros& Hypocritas,ita hicocca
,cl ir, mctum quidem poenarum , in eoquod dixir,ne ti- fione ftultx petitionis contra atiaritiam difpn .ar.
Mjtisoccidentescorpus, timorem veio fclx, ineoquod e T^oninabundantia. Nonin (olo panevinithomo, fedin ^cu;8-a
\t,'i\olitc folliciti
VaaUter autquid
indeatis.
ylitc folliciti efte.
lunratemveftra
iChrifto offer-
ihnftusverolo
ur pio fe.
agwcr.Comen
a Publicosconuentus.
b Principes fynagog*.
c Rcgiam poteitatcm.
l>e moJo proferrndi.
fynagogas , &ad magifcracus & poteflaccs, nolitc follicitiefl
lntciiogantibus. De modo inut nierd'. a Difcere volenti&us.
b Quia non cxingemo vrlarte veftra verbapiocedent.fed e* fpiri
tuflanfii gratia.
ie qualiter auc quid treipondeatis,nucquid dicatis, Spiritus
enim iandtus docebit vos in ipla hora, quid oporceac vos
verboDei, nectc
porahs vita niultt-
tudine diuitiarum
prorenditur.
f Dixit autem.&c.
Poft prcceptu (ub-
dir exempium ad
declinandam auari
tiam temporaliu
p.4.a
grana fuper- b diccrc: Aicaucem quidam decurba : Ma°;iiter, dic fracri meo, * & Bomhfis cninfdam
jeftiam terrene
lionis, vnde&:
|iodicitur,i.ter
|s.Intcrquose-
ihuiufmodize
i£ iheererc C vC diuidac mecum hanediracem . Acilledixicei: Homo,quis *
Litium. Fatu'tatum.
meconfticuiciudicem auc diuiiorcm iupervos ? Dixirquead
a Tam adtuibas quam ad difcipulos. b Rjtorem pioui.ietr. cont:at]Ujai ficato
tugjeiitcauete.
^ illds : Videte , Sc' cauetc ab omni auaricia, quia non in abun-
diuitis vbcrcs frutl9.
Non rcpreheditur
diues,qt.'od terrani
coluerit,velfruchis
condideritin hoi-
rea fed q> fiduciam
vita.-poltientIiliis,
contetioeft, f dantia cuiufquam vita eiuseitex nisquarpoiiiaec. Dixit au- 6 nec paupenb
ero-
iiines funt&fe
i m holem am
r.Interfratres,
imonium , no
I: niedius, fed
Udebctfeque-
; midere, quan
inmortalitaris
imonium non
cunia homi-
ictendum.
ro me conftituit.
lum diffentio-
■ 'eus, fcd pacis
utatis,qui veni
s pacificare ctl
li$,vt multi v-
tem limilirudinem ad lllos , dicens
Pius lo ito.
diuicis vberes frudcusageratculic
Ecce nimia foci icurlo e.\ aiiaritia.
j Hominis cuiuidam 7
6C cogicabac intrafe, di- 8
cens: Quid facian. quod nonhabeo, quod congregem fru-
I Ex folliritudin- clriibciat.o. "
<5lus meos?Etdixit: Hocfaaciam: Deitruamhorrea mea,&fa-
Meo lat>ore,ucl,ptoptci me folum.
ctam maiora,6K llluccongregabos omniaquas natafunc mihi
iicuc
inci.
!u
gaucrir, vtabcisre E
cipeietur in c^er- t47.d.c
nis tabernaculis.
h Q,u'.dfaciam,&c.
Fru6tusluos,&fua
bonaeffecoputans
noerogat pauperi
busquefuperfunt,
fed fue iuxuric rc
io feruaiein tLiturum
i & bona mea, tx. dicam anima; mea?:Anima,habes mulca bona 1 1 ftudet, &.ignarus,
Alibore. , Elmiem& (itimpellc. qtUS COgltgatlS fit
Magno opere. vfiltUS.
Kpoficain annos plurimos,requieice,comede,bibe,tepulare. I2 i Bonamea & dha.
I ,. r. 4r , , n . * * Ex^ores. * AMER.Non flUK
Dixic aut llh Deus:1Stulte,nac nocteamma tua repetunca cc, x i homimsbona,quc
anfc
t letare.
m
o
nii cor&vna ant
beant.Non ut diuidantt:r,fed ut habeant ola com
ciit ahquisegensintereos. lllequi noncoliigit
k im,clt diuitorfraternitatis & difientioms author.
riaauaritia pleru mque (olet tentare virtute [ aticnticr
■mmendabat,&exemplu& pracceptu huiusabo-
ubiicitur,dicentedno: Quis mc confiituit iudi em,&c.
i dignaturiudex efi'elitiu,necarbiterfacultatu, quivi-
■t kmortuoru habet iudicuim & meritoru arbitriu.
bomni auantia. Kcmo putaret cnraen cfic, h^reditate
diuidere,
14 lecum anrcrreno
15 potcft. Solaenim
mifericordia comes efl defundlorum.
k^<7/if/cf.Eccecum pefiauaritia-e iungiturpeflisdefidie,
vt nccprotcmporahbusDeum intetpcllaret.
] Dixitautem. DicereDei, eftadhomtnem prauaseiusma
chinationesfubitaanimaduerfionecompelcere.
rn Stul-i. Quialongatibiremporadiuitiavu promittebas,
hac nodc pratrcptiisaliiscongreeatarelmques.
n PKepitunt,&c,ln nocleanferturanima,quaeinobfcuritate
cordis quod poterat paw,pra*uiderc noluit.
Et
. N I C O L A V S D E L Y R A;
■ kitautem ei,&:c. Uic Cbriflus diffuadet tertium rctrabens d.
P itoi$'mmoderata concnpifccntia terrenorum, irbipramit-
tfttm cupidi prtitio dicentis Cbrifio.
1 ^giftcr diclnconucnunte r petebat,quia non erat locus neq;
'Vfttcbi 'flus erat timporalibus intentus, immb ea content'
|f docibat,<& idco Chrifius nfpondit ei.
omo.C.n".(/;r &• rudis,& terrenus.
mccon(\\ttiit.Similiter^ipoftoli,vtpo(fent vacareuqr
:'>CUram Umf,nrali„m A Cr.ihiprptutit dicftttft .4 fl f\.a. 1\Jo
e/i
curam tunporalium d feabiecetunt dicentes ^itl.6.a. 7\{o
"''nnosdcrclitiqitcrevcrbum Dci & miniflrare menfts , &
nbocCbrifiits confequenter docuit caitere attarittam qu<s d
^rat,nde fubduur.
' non in abundantia cuiufquam,&c..fc/7icrr$/nf«d-
' 'luan> coiungitur Deoil^ec Zt corporalis, quia propter abu~
m & fuprrfiuitatemmors plurium acctleratur-.multo enim
foriHntur ex rcplctione qitam ex atteni'ationc . Vitx etiam
''rimnullus »iftdiatur,diuitcs aultm in nulto loco Junt fecuri,
, otnnicibo & potn timent intoxicari.
ixu autem fimihtudincm ad illos. ^idfuutn propofitum
**mdum,
* Hominis
M 0 J{ ^t L I T E 1{.
'f««.fif7ttirfefhr.Per'hocnutquodChriflusnoIuitfeT.
•rt -ittere de diuifionc ha*rc*ditatis tnter hatres,ofledit cp
|r,icatorcseuangcli), noniedebcntintromittercdene-
6°)s tcculanbus dcterminandis.
7 mnis cuiufud dmtis. Periltu intclJigituromnis homo
7 Hominiscuiuldam diuitiSj&c.attulit. idmultoplurcsfo-
UtOCurfu.
8 Etcogitabat intra fe. Quia abundantia diuitiaru indncit ma>
gnam follicitudincm , & per confequcns animi anxietatem,quia no
fnpptent indigentiam, vt declarat Boetius a. lib. de confo. vudefe-
quitur.
9 Quidfaciam,&c. Ecce abundantia frutluum faciebat eum
borreis indigentem.
io llluccongregabo.C/tf» t) contrario deberet dicere, difpergam
pauperipus.
1 1 Et dicam anime xx\cx.Ideft,mibirt.etipft,fecundum qttbd to
tus bomo denominatur dparte digniori.
12 Requiefce./i/V exprimuntur quatttormala qucv folent ex abu
dantia diuitiarum euenire,fcilicet,ociofttas,qux tiotatur,ibi:Ke-
c\uielcc.Gu!ofitas,cum dicitur^comcdc^brietasjbi-.Qxbc.Cotnef-
fationis celebritas,ibi:Epufore.P'nde infra i6.f. dediuitecpukne tuor
dicitur,qu»d epidabatur quotidte fplcndide.
1 3 Dixitautem iWi.Jd eft,cotrarium fux cogitatlovis fecit. Dice
re tnim Deifacere es~\,fccudu illud TJkl, \z.b. Dixit &fatlafunt.
14 Stul.Qjti non cogitas de Dei prouidcntij & iujlitia.
15 Hac notle. Scilicet damoncs quibus obligata eft ptrpeccata.
"k Qure
congregans & conferuans bona temporalia, vt inde viu^t
ociose ldeo fequitur.
11 Etdicam <M/'.Htetiam gulose& deliciosc,ideofubditur.
| Comedc bibe . Et frequeter cotingit ,qittales fubitomo-
riuntur,& fic a propolito defraudantur, propter quod con
cludiiur.
■\Sic
AbuniS.
tif diui
ri.iruma
la qua-
86?
QloI.ord.& Nicolaide Lyra.
8?
A
Mnm
Uci.ni .
nofttc au.n itiam indicarc , qui ccmmunia quafi prot
vcndicarpus &: aliis inuidemus.
a n nttnefl indr.diAn D*POl diues cft,qui tranfitoria con
tfnciispaut-crib.diflribuir,ciiiusexpcctatiodominuscil,
cuius Uibflartia, i. conlcicntix poilcfhoqua lubftentatur g Sicryo w.Si nec inaugmentarione corporis veftri
&. ia citur,cflaptuiDcum,nt>nin laccuhs tcrrx. ripoteihs , quc operatio c(t Deo minimaad con
b ifxttff: «d-HfapHlosfuos. Apoftolospcrfidcminfpec;ter tioncm ipuuualis creaturx quidfoiicin eftis dc
norum coi.r.rmat, maioribus , :
Stultus&in noflrrJtiien.Ius.
qu.Taurpara!licuiuscruntrSiccH:quifibirIiciaurizar,etnon *
a Q^ni fptciilitn ajcortcnipium inundi unnrit b Ideo trnipoialmin lcllicim ^
.nncm utionc tuni diuitibul femli uobn tl.euur»"- conuli. Jmmi. j
cft lnDeumdiues. Dixircjuead diicipiilosfuos -.Ideodico 4
I
quiapluic^ut quos
ntcsfacitamor a
. ntium&E dclpc
latiofututorum.
c 2\ol.f>llniti.Pc\f^ l
clins clTct paupertb.
omniadarc,cvdcM."\ c
monainiquttatisami c
cosfaccrc. Scd quia
plcrumquc deuotio
fidci inhrmitatc rc- <
uuca tur.non prohi-
Lu.cic?.c bct prouidcntiatn ,
Matth.
t Vciiic
tPrrfb
u illii. .
fi
tMatth.
$4.
Mnth.
Vitr c,<ir cibo lubftcnraiui. <;
vobis.tNolircfolliciticflcanimx' vcftr.T,c|uid manducetis, f
ncquccorpori qtud ^nduamini . Animapiuseftquam eica
a Hutad dtim. Maul.aui uolattha Hicct^o fprcicsp b ^cncre.
Q*>oran] aniuu moria tt.
cVfcorpusplus quam vdlimcnrum. Coniidcrate coruos ,
quianonicminant , nequc mctunr,quibus non eft cella-
. 1'joptci latiencm j. t. pter inimotta^itaum.qcT »0011 picm»1 ittut pfu> ualc t «.
prjcjpa- f rium,ncquehorreum,c<fOeus pafcirillos. Quan.ro roagis
,» .. ifA u/.iir l/il * ''"• fefellimenio. b Sua (ollicinuline & ligaciiitt.
rattir , icu vciai n.»i- , , . .. - ^, . b 1 ■
vos t pluriseitis ? Quis autcm veilrum | cogitando po-
a. I.ii rrgo ciltain tcgcndi corjiss rcliquiic ijui ii!uu ad h:p: mtnfuiaui liccit f erucnirt.-.
Q3 nullui.
tcft adiicereadftaturamiuarn cubitumvnum? Siereone-
que quod minimum cft poteitis , quidde cceteiisfolhciti
Kon funt allegotica ifh.tcd uiaenjinoiibi. j pcrfuadeaoitit maiora,
■ Coloribu» reotnando.
SwT«w!ln'dctouirn h eftis,t Confiderarelilia,cjuomodocrcfcunt. Nonlaboranr,
c (t homini curare dc \ Vl % m iDdun"""- . . ■
ncque nent . Dico aurem vobis , quia nec Salomon ln omni
Siiftaquead ufumtantum coiponsluni &. cito dccidunt.igne ctcmabuntui.Deus tam
ucnulteadomai quiitiAr.
gloria iua veftiebatur ficut vnum ex iftis. Si autem f fccnum
a Ui enVr atrruum qui h-bet f*. -ic.tm clihani.
quodhodieinagroeft,&cras in clibanum mitntur, Deus
Q_ii ad in acinem r>ei (afh rllisad artcma uocaii. c Ei»o.
pcr quam in iudorc
licttudjncmquxme
tcm pcrtutbat , &c
abxtcrnis reuocat.
d ilnodmandu.neq.cor g
pori,quid iuduattuni.^4-
nimaplustflqu imfca,
1 .i.ucltcr.
Si eninrle his difFHitj quomodox-cir.a l.etctis
h
cibo velvefte, qui mi i
htatlregnoDei.No
uit rcx quemadmo-
dum familiam fuam
palcat,alat,\eftiat.
MoRALITER.Ad
fjdem inflruit om-
nia credetibus a Deo m flc veftir, quanto maqis vos puiilix fidei ? Et vos nolite quar-
1 ° { Etnhrcabundauetitn-indcrupctbu-tis1
rere,quidmanduceris, autquidbibatis : ec t nolite in iu-
a Qiluisnullaeuia t(t dcfntuti ,lcd tiliotum tft qurrtrrc tfp.n.in > ci.
blime tolh . Hxc enim omnia gentes mundi quxrunt.
a Nedubitet de uoluntatepattit. b Prouidrt nxcomnia infuauia nobis cflr neccffatia.
c icd t.uicn non c(l in Ini finispoocadus,fcd in rcgtio
proprrr qucd 8. ifta.
Pacer autem vcftcr fcit quoniam his indigetis . f Vcrunta-
polTe conferri , qui
jpios cx anima Sc
corporc compofuit. n
Cumcnim animal-
dumeto corporis ve-
ftiatur,t5cvigoreani-
rrii fine noltro labo-
xc corpus ammetur,
abiurdum eft vt vi-
dlus copiam nobis
dcfccluram pntemus,qui viucndi iugem fubftantiama quldbibatis. Nonait.NoIiteqrerevel (blhcitieflc 1
Deoconfequitur. vcl veftimento, fedexprcflius quid manducetisaotl
c Co'.//</fratc.Sauif>i mcritoauibuscoparatur, quinihil in bibatis.Inquo videnturargui hi oui ipretoviclu
mundohabentes.neclaborantcs, folacontemplationcx- tuc6muni,lautiora vclaurter otapra hiscumqu
ternapetunt,iam fimilesangelis. uunt, alimenta velindutncntarcqutrunf.
f iiuantoma^is.Si volatihbus non laborantibus, neccom- n ls{clitcin/nb. Prohibita iollicitudine viclusvel vcf u
munesfructusaliquofibi dominatu (pcciaiiusvedicatib. quxfuntad neceflitatem,prohibet ctiani l. , eibian u
- npuidetiaDei neccflarialargtutur, veru eft cauiam inopix iolct dciftis iuper abundantibus coniequi. Idco hic :
noftrx quiratis,quia talislolhcituuotacitin iidchbus finulc
dc ammxcoi
tionef
h ConCiderart /< U
Aperta com.
Lilia nonfien
ri fructus al
agricolarnmc
requirtintjSo
per lilium c
bcatitndo figniiW
ri,ad quani n<
tar dominus . Lpa;
noin liluis, fedi 5]
tisnalcui
in hortis virtui
nalci debemus.
i "\ec salomon. .
bro. Salomo&
veftitus,& alib
opcrtus gloria
turqui inrirni
corpotce natur
]uo quadam vii
mentis ad<
operum gl ona c-
ftitbat.
K Vtliib.fti
Qux purpui
quxpiduratcx [i
poteit floribi
parariMpfeo
citur veflir.
floris, ficut
Operuit i(h
bor.
] Cras in a
Cras in lcr
futuro po:
cente lacol
dict me cras
mea.
m ?v;o/r-'rf
fiuidnianduici
n
NICOLAVS DE LYRA.
ff 1 Quxautemparafticuius crunt. Qtta fi dicerctyno crunttua,
quta nonportabis tccum.boc autcmpotif],mcpctes~l qutri apofo-
Jor.is\ccclcfiafticis qut nonpcffunt rclinquere botia ccdcptfuis h&-
redibus.
2 Sic
2 Sic eft.7</ e(l,ftmilitcr flultus & ad fimilemfincm *«'<f
3 Qiii fibi thefanrizat Vonatcmpuralia.
4 Kt non eft in Deum diues./de/r, vacuus efl borm
libus.
5 DixJtqtieaddifcipuN $ (ucs.Hic cnnfcquentcrS*!»"1
fuadct quartum rctiabcns d fSr, quod rfi cttra niwia &
refpcRu nccefjariotum.ti rattijintcntia ex diflis bi^
*No
M 0 l{_ot L 1 T E Hj
t sic efl qulfibi thefaurl^at. Qiiia folx diuitix virtutum por
tanturde hoc fcculocum habcnte.
f Tiolite folluiti ejie animtt vcftrx quidmaducctis.neque corpori
auid \nduamini.Unima plus c(i qui. Scilicet |o| hcitudine (np-
tluaicja Dcus dat anima & corpus , qux funt maiora finc
follicitudinehumana,cx'fimilitcrpafcircornos&:cr
facithha.l:th^comn]adicunturhicadl!tcram,ad
dum apradicatortbus cuangelii foliicttudinem Uf
de neceflarhs quantum ad vitam prxlcntcm.
MORAL. Autcm, virginesliIiadiciPoflunt,c
augmentum virtutum in Deo crc(cunt,& induunt
ux veltibus in pixfenti,cV gloua: in fututo,
cc
!!<
fll
•■c
|[ Luca: Cap. XII. 871
^ Effcoww.Qiiiaomniafunt filiomm ,i<fedh:rc om- g «^o^r.Fnresfunt hae>ctici&:da:mones,qui adhocin- D
liaaicienttir vobusetnonqucrentibnsvtneci ipre/ea tenti funt,vt fpiiirualibusnosfpolienr. Tinei qu.Tlateter
jnc nnuurodeiualiquagtatiafidelibns, qmbus fi h*c veftesrod;t,inuidiaell,qu«ftudium vel fiu&um bonum
i,btiuinrur,adprobationem e-ft , fi danturadgratiarum lacera^&ccompacltonem vnitatisdiftipar.
aio:m,q'iia omniacooperantur in bonuin bonis. h rbienim f7;f/.i«iw.Vniuerfaliter,&: de pecunia & deuim
,v0rtfJ.Rvgnum nib.voluptatib.Gu-
MiCr -5^c UC regltO a Omnibiis pratpc 'T.hoc Ct finis prop'f lioc omn>a a^ite. Bonl vr.rni. iO.l the.3UrUS , ert
,edi dansquiapa nema.irxrite primum regnum tJei&Jufticiam cius,&hxc verer,vbihabercor,
tt CUplaCita bO- a a NiV d^u„tJro >«fi [.,. «« l>, e fupe>.<dduniur quaf, necelTariaadaliud. UC & deaJilS . Nam 1 Parue
totiabitvobisre omniaadiicienturvobis.Nolitctimeret puiiUusgrex:quia fiinterra.coreftde gregu!»
uurj, non vcitris b a ^ . , .v „, nia ;jfc tt„mpu,„;;3. r. & ^1 » orfum.Sun coelefti
:ti5,' ui «1 ^ complacuit pam veitro ciare vobis reonum . Venditequc \ 't,useftinChnfrofi
Tnlus. Vel ob d '„5-1 u k r, ^ j ' 3 xum. Necetleeft e-
11 * _ a Opcrandc <■! • b Rfni fit 11 nc s iusrru. incrcrs durnt ip a:t."nurn. . "*"* ~j
S .-"-P- « poffid«,Sj&d^c!e=rnorv,,y11.Facicevob1sfacc;Slos) qui ♦ S'SES= ,
. *■ In Ipirirua.ihits cx zcerni! .". O^' 11 1 adur.i,, s ticiios Dei nul.a fraus diaboli priualei-it , r 11 ■ o
KilltaSdc; f nonvereraicunr, thciaurum non dcfidenieminc*.» quo < S3Sffi££2KSSfi E •
otkcm,perqua g r •_ '* ' " .'"* ,w" a"m,"t"'* ■"<-•'<-< ^- <}•»<• 8 feclus.
Jrn rate crefcit h furnon appropiat, nequc tinea corrumpit . t Vbi emm 9 MYSTICE.Sithe. fMatd,.
xlei, per quam thelaurus vefter eft , lbi & cor veihum erit . t Sint Ium- lofaurus Jxmi operis ^-
ou^it ad regnu. i c. •-».■ a«w. n caulatemporalisco dift.tx.
ft ut . Non tan bi veftri precm&i , 6v lucernar ardcntes in manibus^ modi cogeratur fa- quifen-
i tiieatis nepro- s.-i$. 1$ cilecorruit , quiafi #us-
r gnum mili- Veftris , & vos ilmiles homir.ibus expe-fhntibus do- i4e™criu.sfit ad fauo- Jy"»j
: :s vitenecef- k r„ j . • ic rem hominum,dia Ar.s
D-rint/fcd.etia minum iuum , quando rcueftatur a nuptns , vt 'bolusrapit.vndeRe £|.V.i
ofleivenditepro ceperunr mercede
r cemotynam fuam.Siintusritad
1 viaad regnum dumpeream peccataredimutur. inanem gloriam, tineafcindif, cum in feconfidentemSi
[onntum cibos veftroscommunicate paupenb. fed e- fibi placentem fragilitas humangconditionisdeferit.
am :ndite veftras poffeffiones, vt omnib. veftris femel i sim lnt/.bi,&c&lu.Deo non placet vnu finc altero,cum
roomino fpretis poftea labore mantuim veftraru ope- quis vel bona agit nondu refrcnata Juxuria, vel cafte viuit
::m ,vnde viuatis, vel eleemofynam faciatis. non exercens fc per bona opera.Et vt ab amore tpaliu pof-
Dteleemvlynam.Qui proc^lo omniamundana fpernit fitisremouen,&:bonaquxagitis, fimphciintetione^ter-
cnd qushabet 6c diftnbuat.Q^u non eft tantx virtutis, norum agatis,cingite lumbos.i.motuscarnalium defide-
•hqujthabeteleemofynamdet. noru refr^nate, &: hrelucernasardentesvt inoperationc
Siprohibetur, vtnihilpecuniaead vlus neceffarrbsa vxftra loloDeiamoreardeatis&aliis exempluprcbeatis.
mct: rcferuerur, cumiple dominusloculos habuiflele- K £^<f7a«r^.SiuevitatismaIafiuefacitisbona, nihii mQ
:u edneDeopropteriftafcruiatur,&:ne timoreino- dana, ed iolumaduentum redemptorisexpecljetis.
lsititiadeieratur. 1 ^<t".iore.Adnuptiasdnsiuit,cum poft refurre-ftionem
ytisficienttm. Tpalia, velex fuafragilitatedeflciut,vel nouus homoangeiorum multirudinem fibi copulauit.
qa iolidufupereft,vtlapidespreciofi,afurib.pht tolli. Aqtub reuertitur,cum nobisperiudicium maniteftatur.
iproChnfto xtcrnii fruclumconferunt inccfis. Vade&: bencdccxpectiantibusiubdu.^r cumutntriu
g iii?» Cwfefttm.
.
NICOLAVS DE LYRA; cfie corruptio]ex intrinf co , necper confeejuetis inucteratio yuitt
<juod amiquatur et fentfdtprope interitum ef^vthabetur Htb. S.
£ lite timere. Uic confequenter Saluator fuadet in fide flabi- d. v imiliter no potcfi ibi viotctia fieri ab extrinfeco, ideofubditur.
ti Itfunt quatuor fcilicet praflolatio premv,,expetlatio iudicv^ 8 Qup fur non appropiat & cae. ffte autem tbefaurus acquini
■k i» ojjici/j,0" magnituio bencficij . Et fecundum bxc ifia pars per pntdtclam eletmofynarum largitione,t>nde Mat. \g.c. cum di -
- ii i() in quatuor. Sccunda incipit tbi . Sint lubi veftr/ pr.v- xiffet S aluator .V ende omma qux habes, &• da pauperibtts,fnbiun
'.rtia ibi . Ait zux.quarta {bi. OIs aut cui multu datu. xtt & balebis thefaurum in ctelo.
ticiprimufciedutfyfpes viteeterne muxme ftabilit infidcy 9 Vbieft e.thelaurus \eft.IdcH,res dtc amata& deftderata.
H cii Sduator ipis ftdelib.tiolite ti.P erfrcutiones psetis uite. 1 o Ibi.&: cor. ilutajecundum ^lug. anima verius efi vbi amaty
flllus grex.£f dicit pufiltus , quiapauci erant fidetes refpe- quam vbi animat.
" &4tliitfai& quia paucifunt elttli rtffetlu rrproborum. 1 1 Sint lum.ve.Mcponitur fecundum flabiliens in fide,qnod efl
macomplacuit patri veftro dare vobis regnu.£jr mera expetlatio iudicij futuri,vbt fideles qut nuc coculcaturet deprimu-
™ 'frd!(t4le dtutna altquos elegit ad regnu calefle alijs dimijfis, turybonivabuntur,et ideb ex tti expcffationefotidantur infide,di-
'[ m tb tttno fit eltgitjn tempore vocauit ad fidem,et iufttfica fponentes fe vt poffint fecure iudiciu expetlare . Et ad hoc inducit
<>' i"itii,vtlicdigni efficerentur vita beataftcudu q, dicit ^fpo- Saluator.di.Sint lu.ve.Lumbt mentis, funt votuntas , & intellc'
01 ^.S.f^nos aut pdi fhnauit , bos et vocauif.quos aut voca- (ifs,ex quibus procedum cogitationes maU. Lubi verb carnis funt
" 1 (tinjitjicauit: quos aute inilificauit : illos & magnificauit. in quibus viget motus Uxurtx,& vtrique lumbifunt prtecingen-
nditequi poAi. ll±tafi dicat ex quo vobis paratu efl regnu di.id eil coartlandiab Ultatis cogitationibus,& operibus.
"■ m,parum debetis curare de terrenis. Sciendu tamen,q, ven> 1 2 Et lu.ar. Id eft dotlrini ciara procedens ex charitate.
rnffffr«,addandumeleemofynamnoneft neceffe nifi in cafu 13 In manib.veft.r>»/?/fwdoo^frf.
tT '■* nccejfitatis,altas eft fupererogatiottis prop ter hoc dicitur 1 4 £ t VOS fi m i. ho.i d efl,fitis difcreti , vigiles et folliciti de ue-
9 hSi visperfctlus e[fe,vade,& vende omnia,que habes, &■ ftra cufiodia,expe&ando domtnu uenturu ad iudiciu,(icut antiq pa
Mpt 'tribus.Tyon dicit,fi visfaluari,fed,Ci vis perfetius effe. tres expetlabanteum venturu in carne,& tunc eritis fimiles iltis.
("••tevobis faccu.li e\l,repofnoria bonorum. I j Vtcum \e.Venit autem dominus ad iudicium primb inmorte
< non veterafcunt.Ef ■7« ftnt il!a,oflendit dicens. cuiuflibet, quia talis prafentabitur in iudicio quatts inuenitur in
} 1 eiaurum non deficitntcm in cc.lis.J6i entm non potefl morte,quantumadgratiam velculpam,idebfequitur.
etfe * Beati
Moi^^tLlTEi{. excharitatefadra,alitereffentextin£ta:.
"Hhe timerepHfiliusgrex : quia cmfiacuit patri veflrodare 14 Et vos fimiles -?a.izti fufcipere ipfum.
*'-^wi,w.ideft,congregatiohumilium,quibuspater 15 Vtcu vcnerit,& p«//a«ewr.Pulfatdhshominisanimum
^'lspriparatut regnum. cum eu inducitad meliuspropofitu,cui confertim aperit
Vh Utnht »f.cingulo caftitatis. per bonum conienfum &: fcquentem afTeclu &: tali ieruo
[i £'«er,Per quas fignificantucopcra bona dc gcn«c,&; miniftrat dominus gratia in pra:fcnti, &: gloria m futuro.
873 Ooi-ord- & Nicolai de Lyra. S>4
««"^AFeBtquiiadram^^&fccutnslu^ ^ 1)/;c:„„„MA„i„1„.Rtfpondcnsa.1int«.og,uJ.,»
f^^KJtOS.SS^ mum^iccundum iud,c,um cunctis >_.„,„..,*„
,p mcruisvel i
nerandosvel -
— - ■ -U-__.ll V-.-II lUl.l^ivitu»! CJOb V.lv.1. . | .]
aimvcncric&pul{iucrir,confcftimaprriantei.tBcatifcrui i quod maxim
' etebeacquia. 1 leraUlllp1,1' »m
properandoad iuditium.
b Pfi «ttitudinesmortcm ptopinquamdefignando.
Ljl.i earo l'ulci|>icn.to.
illiquos cumveneritdominus3inucnerirvigilantcs.Amen » ijam
1 .Prxparans.Cretnbt.tione... Noftmm b ^. a^udin^ „£„„. ,
dicovobis,quodpra:cingctie,& facictillos difcumbere, 8tf
* a Adolrflertia.
r traniicns miniftrabic illis.Ec fi venent in fecundatvigiliaA fi
» _.._... _.____.-__ iT. . .«.» . i . ...'_»__*.! .
5
i SenecTu.e.
tMlttri.
14. d.
JkLir.jl,J
B
lil. I.C.il
Ijcerdor
tfiipra .
tdemen
i.im . <
Tr*. »i
gilis
tritnn
crjtum.
t Tupcr.
ldefl.aoninvna l"ola,(ed inquacunque *ta<ci>olTu.nui pioiiiueri.
in tcrtia t vipilia vencrit, & ita inuenerit , beati funt fcrui illi:
a Ferfimilc prot>.it.quod.lebenn"<.il.ie.
iHocautem fcitdre , quoniam fi fciret paterhmilias,qua
a (I aiin:ai UT'ibi liifp ftacfltr.
hora fur veniret , vigilarct vtiquc,&T non finerct peifodi do-
Et 0 joft fimilit-dinem fupponit e.hoitl.oncm.
Sioemacu.aa.Tuga.
mumfuam,Etvoseik>te patati, quiaquahors nonputatis,
» filius hominis veniet. AitautemeiPerrus : Oomineadnos
1 vendite.facitelac<ulosquinon»f.f.ntlumbiveftriptietine.i,&lncern*atdertes.vifeil„«.
dicis haV parabolam, an & omnes ? Oixit autem domi-
a lJifficulravemnotat.per qnamquls.&i.non impoiTib.-itatcrn virtutii.
a Pecuniam dom ni ui brne ejojanrto.
vttcncbrasncgligc
ti.v cuitct.qui tn.tm
quod crcdidit o\ e-
tarur,qlv>llicitnscft a
|n cura gregis l.bi
commiilt.Qind vc b
rovigilatibusdcnea
tur,iubdit:^-w?</.co
vobis.
C Trtnpens. TrafiCs
minittrat cum dc
uidicio ad regnuin c
rcdiens,fi)Tci.uit..te
tidelcs latiabit . Vel
poftiudtcium tran-
f.bit.cuacogmtio- c
nehumanitatisqu?
in iudtcio vidcbituc
aa cognitione diur-
nitatis poft mdiciu i
luosillummabit. g
d Etft venerit in fe.
Vigilias vocat a fi-
n.ilitudine excuba-
tiu. Inno&ehuius
11.1. ..... ( pecuniam aom ni ui nrnt ou5.......
Sfc conTrf hoftem i nus. t Quiipueas cflefid£lis difpenfatorfc prudcns, quem
CTte COnird Iiuucui * ««-_. lCh.iftu$< Ecclefiim. a Proqu-litat. aud.torum menfu.a lum ei- ,„
.olliciti,&expe-ra- K T UMdttiMitit^N. m.norr<
re luccm vcturam, conftituit dominus t fuper familiam fuam, vt dtcillism 8 nnm,£ru;cn$G
d1ce,^rimaaTovi 1 ccmporc t tritici mcnfuram?Eeatusilleferuus , quem cum y ChriQinoad k
gtliacuftodiapueri. veneritdominus inuenent lta raeientem . Vere dico vo-J°
tiaieft, fcCUndaiU- a CTleOisre?,r,igaud.a.
uentutis-tcrtia tcne m^js qUia t iupcr omnia , que; poffidet , conftituet illum '
Autis. Siquisvero ^ r
in pucrma vieilarc . _ , _^ . . ' '
ncelcxcrir,non .amen dcfpcrct,fed ctiam in iuuetutx, vel fit vocatus a Deotanqnam Aaron,&: non magi
faliem tandem tn fenedutc refipifcar, quia pius iudex 1110 lerit,& qni non magis le patcat quam oqjj
ias noftras paticiucr cxpctftat . Qni ad excutiendam men-
nsdcfidiim exteriorum damnorum fimilirudinem indu
cir,vtperhocanimusadcultodiam fui lufcitetur. Vnde.
C Hoc autem fcitote quoniamfi fciret patetfamilias . NefcientC
pa.refamiliasfurdomu perfodit,qa du a fui cuftodlafpi-
ntusdormit.improuifamorscarnishabitaculu irrupir,&:
adfuppUciatrahit.Furiaurcrefitteretri vigi!aret,quiaad- difpentatores conttituit fupcromnia quac poflid
uctu ludicis occtrite veniete pcaucs p^nitedo occurreret. fo!i,fed vt prx citeris habeant a-terna, tum pro fuati
f UuahoranonputatisfiUushominisveniet. Vltimam horam pio gtegis cuftodia. 1
femper ignorari volnit dominus vt fcmpec fit fufpcfta,& *Theophylactv$. Stctit in dtfpenfa
ad eam tcmper pra.paretur. uitiaru fi quisfidclis tuent domino ft.o,no aut pi
e Uitautemei Petrus.Cu dominus duo .ppofuerit fcilicct difperdit res domini nefcies illa ditpetarc ficutco
U fe fubito veturu,&; tllos cxpcctando patatos efte debere dat quando non opoctet,damnitm factt dno m:
qua.nt Jll
fingulis,
teii '
qucd
veni tntti
i k
dfp- nfaitii) Q.
bi.. citi i
reselii iilitut
lpecialn^puc
cuft<
tioi
!ios
uetunt
patici fui
nnlsa iibi bei
miniflrant di
tionem.
k Et prudcns
confiituit
pev familim fa
Qiiam rarus
i pafcens,pt
2 iutnrofibij
qucm cont
1 Bcatus.Quzft dicar. Pauci lnnt fidclcs. Iftea.itcriii
pertnsfuerit fidelitcr annonam veibi miniftra
ram <;regisvigilat.s,a.ternabearirudineglorirWH
m Superomma ^«<e/.o//.tte?.Qnantamter bonosaft
bonos doctores etr diftantia merirorum,tart^B
ru.Auditoresbonosfacitdilcubere,^. tvanficnsrr
NICOLAVS DE LYRA.
* i Bcatiferuiilli quoscum vcnerit dominus. Ineorum
morte.
Z Inucnetitvi. unfiatugrjtitc, & nonin prccatis dormicntcs.
$ Aincn dlCC vobis.Irf efl,fidcliter afferoquod.
4 Prarcingct lc i.prompte & finc rctardutione miniilrahit illis
vitam beatam.
5 Et five.in (c.Vi.fecundumbcatHm Gregorium prima uigilaefl
cuflodia p»crititC,maximepoflqujm incipit ffus rat<oni< inpuctis,
frcunda ui%ilia,c(l cuflodia iuuentutis,trrt:a,(iatus virti;s,quarta,
fe»el~tutis,quia in qnolibet (latu aiiqui moriuntut-,& ideo in froli-
btt (latufidelcs deocnteflcparattpcx iuflitiom ad vccipiendu mor-
tcm.Confcquenter ad hocinducit exemp[um . Hoc autc fcito.$_c.
patetex Ittera.
6 Aitantcm ci Petrus. Hic eonfcqnrntcr ponltitr tertium ftabi
Hens in fidc, quod efl exigentia officij ■ quia pralati r^i debent alios
infide
in fidc fittr,are,debcm efje in fide magisfolidi, & idco dilu
re nnn folum fuper fe,fed etiam fnper gregem fibi conmiff*'
fuvgat aliquid fidei & moribus contrarium. Et hoc eft </««<
rifpcnicndo ad quxftionem Tetri.
7 Quifputas4-^''«* quilibct debeat uigilarefut
tamen hocprtccipue prxlatis incumbit, quifunt difpcnfatc
& ideo dcbcnt e(ie uigilcs,& folliciti , ut miniHrent fubd;
fpirituaUa,& hoc dcfignatur cum Jicitur .
8 Vt det illis.rc»./7.« tritici uocatur tempus euangelij ,
Chrifiuf fe grano tvitui camparauit.lo.u.d.
9 Mien.uram.^_i«'tf bonipidatidebentadmmHrarefpi
fubditjs fccundum eornmpvopoitio-um er capacitatem,
io Beatus,&.c.cum vc.fnmorte ipfim.
.1 l hmtncnt.&cc.h.i.bona fpititualia fiihliter d fpofj
i 2 Snperomnia. Q.uia in beatitudir.e teterna confequctt
infinitum,quod inclndit omnia bona,
MOJ^WLITE^.
t < Ef /7 urnerittn fccunda w.Pcr iftas trcsvigilias poftunr in,
tclligi triatcmpora fcilicct iunentntis» fenedi utis,&atatis
mcdia;,in quibus perfeucrantcs in bono, bcati funt in tpe,
&; pofleaerunt in re.
7 (^«/^«rdxf/^Vf.Iftcpoteftdiciquilibctvirtiiofii'
ratio rcgit vires inferioresdebito modo.proptcrc
pcr ompia bona conftituetur inc^lo.
'wl
IOi
..d
•A!)
%'p
l
UC£
Cab. X 1 1 .
87£
ap. a
fipn ensqi-its fuerft Sc expendat infid;lifq; fit&fur, isra gul#,$c ebrietati.
wff^sintoIerabilis,quatopfudetipr,itaindiuinisop'us c TMrfew/i.Malicum tnfidelibuspunientur,feddifferen
^fj.^pruJetia.Scio.enim multoiq videtur virtute,& ter.illi.n. q fcienterpeccanr,grauius punicntur.Minus gra
■et lac fidc pdiri danofosefie Eccledc & no folu facul- uiter,qui peccant ex ignorantia.Et inter iniuftos tautoqj-
tatcs-*d etiam animas perdere.Qnilqs igitur fidelis &:. pru que tolerabiliorem habebit danatione, quanto minotem
densuientusfuerit
coiieturinmini-
fterldomini , hoc a
eftfier omnesler-
UOs,tvnicuiq5 det
meriram frumen-
tjin:porefuo,fiue b
jioctlermododtri
ijico alunturani-
m* ue operum e-
lenluvtmandatu
quciodoviuereo-
por it. Beatus,qui
alisauentus,&: fu-
■er mnia fuacon-
htLtilludominus
non^luni intei\fer
1.105 :d vt fublimio- d
I gdu prouehat , e
Homnia confti
rt .'tei& terrena
fub u&cceleftia.
nodftdtxeritfer,
tfo inter vitia fer-
ripttim,quod
r
t
habuitiniquitatem.
d l»a«c/f.Mitiflima
omnium poena eft
eorum qui prc;ter
originalenullum in
2 fuper addiderunt de t Cmut»
lictuna,
A mero. Multi
i exiftimantes ie mi-
nus vapulaturos, fi tfi;fl-Ma
4 nefciantquodopera bit.
ridebeant, auertmit t 13. <j.
bic mulcis : t Qui aucem non cognduic, cx icut uigna s
plagis ," vapulabic paucis . Omni aucem cui mulcum da- 9
a E ontta C ilifli nulaucrir iudicium in proximo uenturum.recuritatem fibifadens.
Quodfi dixeric feruus ille in corde fuo, moram facicdomi-
a Ad uiciaincirare.uelconfciewias infirmorum prauo uubo uelexemplo Uniatc. Qjiorum
attas uel lexus quanto ii>tintnoi,t-nro eft.a ' ruinam ficilior.
nus meusvenire, &cceperic peroircre f pueros $£ ancillas,
a Iti quo omnc» mjli prarfioiiri intflliudmut.
& edere,ckbibere,&inebriari, veniecdominusieiuiillius in
a Iudtci j *cl morts. b A confotno lidclium fcr>r'gan<lo,& eis qui nec fij.m habueranr
lociando.cjub qui non habrt cur-un Iuoiunr,neg:iifid-:n,8c elt inficel m etior.
diequa non iperac , &C hora quanefcic,&tdiuideceum[,
parcemque eius cum fidelibus ponec . f llle aucem ieruus
qui cosnouic voluncacem domini iui , cVnon fe prapara- * neaudiatveiitatem, *;^avi
\ ' .&'■ r ■ r n 1 r r 1 6 Sed cum pofient fci
uu , 6c non recic iecundum voluncacem eius , vapula- re,fiveilentftudium
Non lOgnof ere dicerutus ed.niii *J>prehendere ' ult fed n<io valet. — orl hi !")£)* f nO nelCie-
& fecic digna s tes, (edcontempto-
resiudicantur.
scUcet diuma nuiicia. ' ° e Omni auttm. Me- "E
cum cft , mulcum cjuxrecur ab eo , & cui commendaue- J ' rito m;Jlus ^no'
a Fctuoremfpiritufljnfti.qui corda iiluminans ad fuperior»prouocat,nicia confi_niit,mfj do- '•* 'CCnS piiJi , CX. UUTl
mus prob-it,qui etiam acccndit lucetnasquas fuperiusaflrre nion<bir. COgllOlcenS m inUS
f runc mulcum, plus peccnc ab eo. Ignem venit miccereinn vajpulat,quiailliplus tfii3jC
iftiminuSjpmifltim cenfui;.
eft: &: ab omni cui
mputatdominireditum.In virtutib.boni nonannu- plus committitur,plusexigitur.
tur,rj?hunccitofperauerit,fedtantumquodfideliter Vcrumq; ordinemprarlatorum &fubditorum innuit,
Ihauit.Nihilergoeft melius,quam vt patienter (ufti- multis fubieftisfepedaturcognitio dominiea; voluntatis
iiis ignorare.quod Iciri non potelt,fed tament labore- &c facultas implendi. Pradatis committitur cum fua falutc
vtidoneiinucniamur. curapalcendigregis.
t h e o p n y L.Si cogitaremus vent uru,dnm,& in f j f Igmm vcni mittere in terram. Quafi dicat:7*u quzrebas, q
nematq; confumatione vitc noftra?3minus vtiq; pec- oesmoneam accinctislumbisarUctib lucernis aduentum
nus.Verum vide vt fupplicium,diflecabu inquit UIu, dhi prxftolari? Sed ego qui tantum ob hoc vem 111 mundu
:ft pnuabit illu m docendi gratia , ne quis putet donij vr a cupiditatib.mudi ad cclefcia hcles accenderp, ml aliud
maiorem gratiam ceflurum.quomodc tnquit in bo- volo,nifi vt incendi; huius iubar vlqj ad fine leculi cunclas
edeteidonum.aceomundandusfit.Enim veroille mundi pattesilluftrer,&: vtcordib.hdeIiumitaignefcat,ne p
aliq ;oimpetuflucltiuvel.flatuuextinguat,/^BiW/.Quafidi- J
cat.Inuito vos ad preparatione veftri,^: ad cnftodia gregis,
incuriens timorem exaducntuiudicis,q malos feruosda-
nabir.Sedquia exiguuselt profecrus, ic par.ua mcritorum
gratia,metu lupplicij ab errore reuocari,vos ex amore cha-
ritaris a i promerendam gratiam ftud nim veftrum acuite,
&dumaliquidfacitis, illo igneaccendamini,qucm veni
mitterein terram,ideftin omnescredentes.
^^ T H E OPHYUCTVt
niferabilis inueniturcu iit caro&no Ipicitus. Qma
tu fumtis in Ipiritu qh fpuitus Dei habitat m nobis, qui
au lon ambulut in fpuj tu led in carne eft,&£ expers muen-
iuaeritvitarfpiritualis,cumincreduIisordinatur, vtpote
qtrumincredulo mundocondemnatur, quomam nihil
vttatisaridequam poilidet',, pcrcipit,&c.
b Etedete. Ideft cundis lcelenb.Sc diecebris fxculi,qua;
rr ucm errare faciunr,occupari,vel ad litera,fi fi t dedttus
gula;
NICOLAVS DE LYRA
j, 1 Quod fi dixe.?\fiK co^itando deaduentu dominiia morte, &
" | hcmilis operibus fe occupaueric quxfnnt caufa win<ejubditis
dmatnrcum dicitur:
hcQCpe.Tunccni>n prcclatut p.teros percutit, quando fubdi-
'jnsmlo exemplv pcccare facit.
Veoit do. Ex infperato repettns debitum mortis .
lUiuideteum. dpr<cfsntis vi:# boms,vel; Diuidit eumfepa-
'idommamd corpore.
Parseius c\im:'u\fi.lde/i,cudamnatis.Etfubdi(caufam nua
'Mu 'Vnps damnantur jubditi smatis di.
, 11'eauteiTi Ccr.Cuiujmodi funt pr&lati qui fciunt vel debent
!refcriptiirasfjcras,in quibus voluntas domini exprirnitur.
V apulabit mnltis.ldcst.verberabitur vclpunietur multum,
"«talis nonpeccat ex iinorantia,fed ex certamaittia.
!C!jautem noncognouit.Cuuifmodifuntfubditi, quivt in
Ptbntfriitiliitcrati.
i V ^apu.pau./rf ejt ,minus pnnit i ,q>tia talis pcccatex ignoratia
1 « dtminuit de p ccato,mjifucnt *ffttlata. Sicnt cu aliquis vult
\nart tllud quod tc.etttr faiere vel vittre,vt licetius peccct. Ex
magna
magna enimiibidinepeccandiprouenii^ cum aliquis vult ignorare.
illud cuius fcientia poffet eum a prccato impedire vel trabere. Et in
perfona tatium dicitur )ob 2 1 .b. Qu> dixerunt Deof recedc d nobis,
fcientiam viarum tuarum notvmus .
10 Omniautem. Hic confeqttenter ponitur quartu (iabilictu in
fide,qut>d efi magnitudo benefici) collati,quia nonfoluprxtati debet
tffe [iabitioresaltjs in fide,fed etiam 01 i qutplus c£teris aecepc-riott
d Deodegra.'\s<iratis datisq uidantur ad vtilitJtem ecclefix &
prornotionem fidei,cuiufmodi efi nmitia(crip'uraru, gratia miracti
lorum,&cbfmitia,&boceHqxoddicitur.Qim\iaut£ cui mul:
Scilicc: depraditl:s gratijs.
11 Multum quxrctuc ^b CQ.T^pn folum ftbi,fed ctim uili')(
proficiendo.
12 Et cui com.Dlffcrt commtndatum H dato,& ileo percome-
datum non intelligiturhk notitia fcripturarum . fe l magi< docendi
ojficium,quod esl regimini annexum , vnie & fubdiiidicnntur efft
commendati feu accommolati cura pafiorali, fecundum qaod.dicit
^fpnilolus i.Ttm.6.d. Depofitum cnfiodi. Et d talibus reqifhitur,
vtfupra diclum eft. & quia gratix gratis dat<e non vatent adfalute
nifi ftnt cum cbaritate,ideofubditur.
I $ Ignem ve. Sctlicet,charitntem Dci & proximi.
#Etquid
M0i\^£LITEt\.
] l K!'odfi dixerit fer.ld eft homo malus.
t Woraw/.rc/V.Pfomittcndofibilong am vitam,&:ficcu
•writate viuitpetuer/e,venitdominus auferens eum de
P:'crm vltaj&; euiu ponensingehennam.
6 lile
6 llle autemfcruu s.C h r y s o s t. Maior ftatus fit maioris
pcena: occafio,iacerdosenim eadem peccans cum populo
mujtograuiorapatietur.
1 3 lgmm ve.rna.&cld eft,Dei verbum.Icremia; 20.C. Fa-
i\\xs eft fermo Pci quafi ignisexaeftuans.
* Tomus v. E
877 GloCord&NicolaidcLyra. 8-8
' *Thio>hti A.PerigneqiiidS&praEdicatioinrclli- g rr«i» rf«oj.Ideft,filius&filia&nutus,mpatrc&ia.
*9* eitur S rmo.n.ignisaconlamito6m materiale&impcr- trem &duointresideft.pater&matcr, vbietiam |<ru,
A rcaamcoeitationcm&fimulac.aaboletcomfcumqjfue- intelltgitur,mfilium&filiam&niunm.
rint mattnar Intcllicitur Ct & zclus J> virtnte m vnoquoq; Aliecor. Per tres, figmficantur qtu fidcm trin ,ti,
noftrumacce .1 is . qct fchiceftforrafliSPP vcrbumDcu habet. Pcrduosinfidelesquiinrerraremanent.Boni ?0
nondiilimilisaii. crt contranaboi
l nriAi-r hnr n ipne A,in<1' In .ordibui SHt.iiin,. tiendoatq; .■
accend! vult Dcus a ram,& quid vo!o t nifivraccedatur? f Baptifma aurcm ha- , ab innicc diuW
T,lit,, cordanollra. Q.Muitum.* Vdtttai I h Taterinfili* r>
Ideodnsrbrtaffcl b bcobaptiz^ari,&quomodocoarcl:orvfquedumperficiatur? 3 filius in pjtrtm
igncvcnturuscft,vt c . putatis .quiapacera venit mittercin tcrram? Nondicovo- * '"^^!""^;1*
ffl^" SriSSSS c ms/edMarationem.tEruntcnimcx hocquinqucindomo f Ss&fi^
Ad"e.n" mat iuoj- coipectu An«,q»o. tron.rj filia-,& focrusdba
fi', 1 i,!«e deiidcria compleat f v na diui(i,trcs in duos, & duo m tres diuidentur . Patcr m h- rus? Sedqu* nba
ri fmgulorum mcrito- g lmm,& filius in patremiuum,mater infiliam,&Xfiliain ma- ertfilibipfaefwra)
plex. rnnin. fis mvftrrir, li * , r - ^- i CtUS VXOriS irll fi,
[umhi«KcTccendar. i rrcm,iocrusin nurumluam, & nurus in locrum fiu . Dicebat 5 lij^ficead/m :i
\ Matdi. a Baptifma «•«" h* K aut fidad curbas: [Cum videritis nubem orientem ab occafu, 6 fiha fna & ii
ft^r. hkif fiddmm corS ' ftanm dldtis > T nimbuS VCllit ' & lCJ ficC ' Ec CUm auftrum titS
loi.y.fi dib.queataccfdi,iu lus,qacumimi «.
vt omnia teporaha - mur.fcdvci
perforte& fcipibspoffiiitdcfpicere,ptius habeo.baptifma quinosab illofcparauit,&oftenditahcnim pattc q;e
baptizin.hoc eft vnchone proprii flmguims profundi.non in1coelis.Mater,fynagogacuiusfiliaprimititia_ecc
cnundarcturfpiritus.nifi Iefusprimu-.nglorificarerur. eamdequagenusduxit ptofidecontradicente\v
b Er^noTOorfo-Tatacft dignatiodomini,vt iiifundcde.no- cemfuftinuit,&ipfaeic6tradicit.Socru.s,lynagoj
B bisdiuotionis&cofummadaepfcctionisin hobi"s 6: mara ccclefiadegentibus,quiaChiiftus,ecclcfixipon(!
radxpronobisftudiumpaflionisfibiincfTercrtctiir, qcu dumcarne,.ynagoga: filiuseft. Synagoga ergoinnu {
infcnilhaberctvndedoleret, nofhistamcangv' • rxmrn fiiiam eft diuiicjquiacredcntesde vtroquepopulo p cq
nis,&teporemortis mcxftit.am pw;t$dcbat,quam nonex tur.Sed&illxinmatrem&focru funtdiuila-, quia
mctumortisfua:,fedmoraredeptionisnoitrv afsupfcrat. carnalem circuncifionem fufcipeie.
c vfque dumperficiatur. Qui vlqucad profectioneangitur i Dice au.Cum apoftolosetiadefuo primoaduetu
de pfecftione eft fecurus,nec de ip(a angit, fcd potius tnors maflet ,mfinuas qd in eo fatlu fir, & de futuro.qual
corporirablblutioeftanxietatis, non Cbaceruario doloris. expectaredebeatadmomiiflet ,verrir fermone ad :
d P«c«r«7M».Qjwmodopoftbaptifmapaftionis,& poft jn qbusphariliei erat,vt Matthicusidicat: Qnianccp'»!
aduetuignisterrafiirarfura,d.cit:qiadfkieChrilti totusor Aduentufa&umcredentes,necfecudumrcCteexpv
biscontrafeeftdiuifus, vnaquaeqnedomushabuitfidclcs fignum decoeloquvVicbanncrantes.Hosergoai
&infideles,hisconttafidcm,ilhsprofidepugnantibus. fi vellentaitendercpoffentex verbis proihctatum ( t£
ATheophtlactvs, Chnftusquidceftpaxnoftra vtriufqucaduentushabcreindicium.
fed non venit miffurus pacem.vnde cmgmaticc hoc dicTtu k Cutn vi.M. y s T.Nubes ab occafu ories, carne Chr 1 i
eft.dicimusigminp nonomnispax vituperiocaret&bo- morterefurgentefignificat,exquorcmpore imbetetfel
naeft,&eft(a:pe pcnculofa^&C^pcul vidiuinacharitatereii Hcsepraedicationisomnibustetriseftinfulus. Aufterhs
ciens,vtpote qn pacem habcmus&cofpiramus m deflru- antea'fium,leuiores rnbu!ationes ante iudiciu fignil r.
thonem vctitatis: Hac enim poce no vcnit Chriflus vt du & Theop.Hxc dicit dns,extc re^ p ha:c craflion
rct fed contrariu vultmam vt diflidcamus propter bonum pace facjcda coges,tcies q; eos q magis terreftrcs
g>&inpcrfecutionefadlumeil:in vnu cnim domo pater danivtfupplicioiuplhscmedet.intclligetiii
gentilisafiiiorideh difteLebar,&materarilia&contra. bolo,qnofteraduerlaii9eft.Cu igit in via huius^H
c in dumovna.V nulquiiqi homo, domus vnacft, vel Dci dcmusopera virtutibusvacado, vtabeohbcicn
veldiaboh.Itaquehomolpirituaiis, domus fpititualis eft. hilcomunccu eohabeamus, ncqn m futuioiudido
f £>/«J//.Prima caufa e(t religionis ad denm.lecuda piecas dat nos ludici.Opa enim eius qux m hic vira facimu:
adproximu.Oportctenim vtdiui.us humana pofthabeat duntnos iud'ci,&iudextradit noscxaclori, idcftD*o-
Nodcftergopignonbusrenunciandu, lcdDeusomnibus nicuidauos torqucnti & affiigcnti& pottea punit >s,
prarteredus.EtenimnaturvEpignorasutDeibeneficia, nec donecetiaminorupeccatorum"pcxnam luamus,S:i n-
c debet plus amanbeneficium 9 accipitur, qua Dcus a quo luram poenae implcamus.
beaeficiuraacceptumteruatur, \ 7^iwt.vf.Adhtciamanifeft'c fcnfus. Qtiiexclemc ri
g Tres £F»immu
NICOLAVS DE LYRA. 4 Puta.quia.Ef />atcr fcntentia ex diftis Matth.io.d.
ju I Jitqnid.Ide(l,augmcntetur%qHiacbaritJs7neretur'iau£eriiPt 5 DlCC.au.Hif cdfequentcr ponutii attrahcntia ad fid!,& / «
auilamereai perfici.Et quiapaffio Chri Jii qua ex maxima charitate ofienditur propnfu'u^ecundo,rcmouctui dubiiiybi: Cu aut V W
pronobis fullinitit,efl maximii charitatis incendium , iofubditur. Circa prmufciendu <\uod duofunt valde attratliua adfidem C 4
a Baptif.au. Baptifmu appellat fuifanguinis effufionem , ex quo inter alia.Vrimu e/i,oracula prophctaru,qux txpreffe loouunt 4
bjptifmus & alia facramenia ccclefue habent efjicaciam. aduentu Chrifli in mundum quantum aJ. conditione pnfon.x
3 Eiq\jO.Quoddupliciterexponitur,^nomo,vtperbocintelU' tis,CT qua/itumaddetCTmwationetct>>poris & aliari «raffiM
gatitr magnu defideriu cius ptrfiutndi noflra flutepcr fuapaffio~ tiarum,ftcut plenius declaraa in quadam oonede quolibttdei*e
ncm.Mio modo,vt per hoc intelligatur triflitia & anxietas animi, tu Chrifii,aue propter prolixitate omitio.Et quia IndsifalteU 7"
quxfuerunt tn eo imminente pafJionc,vt per hoc oflenderet veritalt riti in oruculis prophetarum erant edotli,ideo arguit ee 1
humjns. naturn.Et quiapofi pajjionem Chrifiiad prxdicationc eu.t- de boctfuad attratliuu adfidem non cognofccba:,& tamen dt j/j
gelu, mnlti crediderunt altjs perfoiis fibiiuntlis in mfidrlitate re- fitione aerts' futura per fignaiudicabant quxtamcnfunt j-
manenttbus perfequentibus eos vfque admortemyvt patet defantlo oracula autemprvpbctarum funt certa,& hoc tll quod dicttK
Chryfanto & patre eiut,ideo fequitur. 6 Cum videritis nubem,£rfo>rf/«^'r«>-,
6 Puta. * '
MOJ^otLTTEi^. f E>Mnte»/w.cirf.i.c6tra tres,&ecouerfo,&hocfreq
1 Et quid volo nifi vt accendatur) Scilicet pcr fuidiffufione tcr fiebatinecclefiaprimitiua Nam fimul maneres&
in cordibus fidelium. pinqui diuidebantur in fide,& non credetes credctibi
■x ^pffwjaiir/ja^cn.Scilicetinmebrismcis.quosdefidero uerfabantur,in tantu cpaliquadoadmorteperfcqueb ai
baptizan Ipintusacfto.Quod impletu fuit,vt hr Adlu. 2. a. 6 Cum vidcritis ««W.Hocdiciturcotraillosquddfc ic
4 Tutatu quia paccm.QnaCi diczt , non:&loquiturde pacc ti funtqualitatem futuramaerisconfiderare, &dcte p<
qua mah conucniuntad facilius agendum peiuersd. re iux mortis,vel futuri iudicij nolunt cogitatc.
f £»«»r *
ai
I!
in
8<? Lucx Cap. XIII. 8So
JautationeaurarumftaaipofTuntpriorcer^poflefV^ec &:depoeiiitentiaomniiim&deemedationedeli6lomm. d
,, nrsvtriufqneaduentusCcire.Tum exdi&ispropheta- c C/iwjiK^/.iWo.Aduerfarius nofterin viaeft lermoDei,
Tumexungnificentiaoperum. cotrariusnoltnscarnalib.defideriisin pnti vira.a quoiibe-
T\\ypocrit£>fs.cum cceli (? terne,&c.Et ne aliq rudesi turba rat 3 peeptiU eiu$ humjliter fnbdit ; Alioquin ex ietmonis
de nperitia fua fibi bladientes fe excufar.er,di.ccte s (e lege cotemptu reus,in examine iudicis tenebit pecca tor, que iu
& :ophetas igno-. dex exa&ori, id eft,
rati fuppomt eosp flantem,diciris,quia a:ftus erk,8£ fit . Hypocrmr,faciem cce- diabolo uader , quia
uairalem ratione a .vieiadoeutus. c*r<-isar- permittet vt diabo-
oo-difcernere, vel n sum;n"! fc',P!»rarum &oPtr.,m. hisanimam eius ad
«u'qui opera fa- li 8c rerranoihs probaie , hoc aurem rempus quomodo 1 poena trahar,&: ipfc
EJux nullus alius » E-'"; - '1',ill"«'', ^]'e^D;',n'8'1,li,'b™™mn'' 2 ejaftorqui pcenam
ii at,fupra homi- non probaris? Quid aurem a & vobinpfis non iudicaris quod ? exigir pro rcatu qua
ne .& DeumeiTe: iu{mme[t? f Cum t aurem vadis cum aduerfario ruoad 4 ^^«f* fCur3lI
vcpoit tor tecuh b ... _, ... , r 5 deun-gchennam. tem&c.
iniltitias, iuflu crea c pnncipemin via,da operam Iiberari abiilo.nerorte trahattc d d* ope.am iibera. voc.
to ; iudicium eile d i>*»?; . f^Dia^.^qBip^m>rtjtitproriMqpe«roW«<rjt. ^ Ulc^&c.Wqccuxm.
vcurum. adiudicem,8<iudex tradat te exactori , &exacT:ormittat tein ad caicandas mundi
h 'umattcm Vadis. lore/nl. a Id eft.nuiiquararicu. bonccp^niminimicostuosfcabcllum ille CCbr3S &.* .ld illdi-
. . . pedum tuoium. , .,
fn in hacvitapra: k->- •i~ • • t V ~* • - -rr cisaduentum prelto
istcadplaca.am carcercm. Ucotibi,nonexiesindedonecetiamnouimnram ]andum pmm^
■:m iudicis vi- a 3 VrT j**"* *e«.a,Fu,uru. , Quafidic.it.-Quado-
ieiam, qnamuis e minutumieddas. 3»*« quidemcoltaidiliri E
Eio Dei fit con- cfum ludicem etfi?
|justua:carni,ra- venturum,ergohic
mieo vterefieurcufrodiadata tibiinhocitinere,necon itaviuite,neinilloiudiciodamnemini, »
it prusre accufet.Hoc& Mitthcus ponit,fed ille fpaliter e i^rfrfar.R.edditfemper penas pio peccatispatiendo,fed
deeconciliandapacedeilidentiumfratru:Hicgeneralirer nunquam v.eniam confequendo.
&de
— _ . _ , _^_ , , .
NICOLAVS DE LYRA 3 Qnidiutcm &CZ\'ob\(\p^s. Idefl,naturatiiudiciorationis.
rlocaurem rempus. VcUicet aduentus Cbrifli: 4 Non 1udi.qu0diu.efL' kecipiendo doBrinam Euangdkam
2 ^omodo no probaris.Per/cn/rtKraf propbetaru quas ha tanquam perft cltfjimam..
bt ,viide & D afliel.g.tepus Aduentus Chrifii dettrminatur f cu 5 Cuau.va.cum aduer.tuo. Hic remouetur duhiu^qma fnpra
iucertunumerum babdomadarum annorum. Secudum attrattiuu dixerat Saluator;~S(i,n venipjccwmilteres poffet aliqnis aderc,<p
m im eft conditio Euangeticx dotlrinx , qux fi proponerti alicui intelitxiffet de omni pace,tjuod non eft verumfedfolum de pace itta
nthqui tamen non efjet imbutus ab.qua lege,& cum hocaiis. te in qna aiiqui concordat in malo,ideo dicit:Cu au. va.Hic accipitur Snpra e."
lmuinUus & bumanitus tradite,natt>rali indtcio ronis iudicaret aduerfarius frarer velproximus abalioiniufie Ufus , qui hec cau- n.g.
*t',nEuangelicampuriorem,finffiorem & perfcffiorc lege veteri, fiw trahendi ad iudictm iltumqui Ixftt cum,& talis efireconcitta-
plus alus legibus bumanitus confitlis, ficut tillcx Mahu- dus per fatisfaiiionem debitam,prout fuit expofitu pknius Matth.
• confimiks,& boc efl qttod dtcit Salnator. j .alicqmn fqueretur maior punkio 4 Deo,
3 Qujd-
ai 0 /<_ jl L I l fi i^. peccatori,qui finonconientiarfynderefi refili^.^ * malo»
5 Cum aut vadis cumaduerfario tuo ad principem.Aduct farms condemnabitur per omnium iudicem^ &: mitteturin ge-
il potdiciiynderefis remurmuransmaIo,&: ficaduerlat hennani.
peccarori
C a p v t. XIII. dam mortgmirteretur,fedimproba vira. Puniti funtaute Prouer.
3 (^^^""'""'^Dummagiirer veritatispi-fentesin ad correctionem viueruim, vtflagellatopeftilente ftulru.s »>•*.
fe4y-*i ftrueret quahter fe praeparare deberet ad AduS- lapientior fiar.vel ad exemplar conigi noIentifi,ide6qj pef
*y^ tuni iudicis,&:qualirerqui le 116 prarparar lunt fimeperiturorum.
tnnand:,nunc;atur ei de GahlxiSj^ quafi lufte ldeo pe- d il*orumfanguinem.\ ij,jco. Corporalis mors Galilxo
ituntjqjnonbene feprxpara rnm,quoru languis (acnficiis
,&rcfp6detDominus,&; C A P V T XIII. eft mixtu.s, fignificat fpintuale
jMvetcfuiflepeccatores&:iu rnor.tem eorum £116 pureof-
piiffc.„fimilirer aliospcc- a ^.^^ n .% • r 4. 1 ferur iacnficifi quorum oiatio
toicsperituros.fi fcpeccato- b tsM^M Uerant autem quidam IpiO T ^ inpeccatu, ficut deludacfl: Tj» .
ittendunt. C ^/ya^k( tempore nunciantes llli dc fcnptum,quiIteriaciiticiaDo lo8^ra"
I^Mncusrer.Qiian.dicat: A p s/SAVgJ /-> 1 1 / minicisaauinis prodrione co
jfuiiTeTeccato.es l «SSA^ Galikis , quorum ianguinem ^aba, PTiarusePrgo fanguiiiB
iwdosiirernu, qui ram lce- Galihxoru cfi lacnficijs nuicer,
latamoiteabiuipioprrofidelrerfuafacrificiaoccifi sfit. quandodiaboluseleemofinam vci ahud bonum inuidla
^j.Galilciimpiasfceleraramorrelcelorufuoru velambitionelaudis vel qualibetalia pefle commacular,
3enasioluut,quibus tame no ipfa morsobfuir. vt in fecu- vt offerentibus nihil pioficiar.
dam ^" 0mncs
NICOLAVS DE LYRA. Trimainduas quiapri»iodtprilt,tmoiikUfnix.Seciido,txhocfe-
Capvt XIII quttc frutJuecclefi<f,ibi.DlCLb^ ergo-.Trimain duas q.tta arca
motiuup/,i£,pr'imoponiiurthri(iiinfnutiio,fecudo, iniinfl onis
ft ~ A Derantautequidamipfo. Tofiqua Saluator induxit cofirmatio,ibi'.EutniMcdoccs:Circaprimumi.tucit CbrtfUts ad
J- X ' /1 ipulosfuos adfidei ibflatia,hic inducit peccatores ad unlum primo per exepla , fccundo per ratioriefumpta cx patabola,
H"e"cia.Et primo pomtur Chrifii monitiojecundo peccatoru co- ^/.Dicebat autc.Ctrca primum fc,edt\m,y motiuum ad pnumfre
xirocat ■
:quida attuejsetoccupatt,
Vtima * Cynllus
\ ^Jderant auie &e.quortm saguinemmifcuit Tilatus.&c. Per ficiaopera degenerebonafigniffcantlgit diabonsmifcet
d-um intelligi potcit diabo!us,cuius clt niebrum, ficut fanguinem fimpiicm in luis lacnfieiis,cum eotu opera de
« (jrego.Hoinilia 10.A11 116 u.ebrum diaboli Pilatus? genere bonafocdat peccatisadiuncT:is:Per.tuire cadete lu-
{|a"guine Gaiikorum peccatum fimphciu . per lacn- per dtce &; otto ludxos fignificata fuitfuturaeorudeftru
ficaopeu i "oiuuo v. £ 2
Glo(.ord.&: Nicolai de L
A
881 oiol.ord.6i iNicoiaiaeLyra 8!:
a owa/Iw/V.Vfr.HocimpktumcftpoftpaflioncmDni, peccaffcntdcfoliisficulnexjfuccin&oria fibiferunt. d
quaio Ronnni impcnnCtes Judxos incipicndoa Galilxa folia crgo ficulnex intelliguntur peccata. Eran autc d Jc
adeodcuafhucrunt.vtnon Joluatiia tempti,ledetinterio borefifcij, taquam fubvmbramortis,dequibusdiai;it,
radomus.qno Galilxorum acceflus non crat,humano fan
guincfocdatcntur.
b Sicnt ilti decem.
lftileroiblvmitxfi*
cut&Galilxi, non
foli pcccatorcs fue-
rut,lcdinterrorem
rcliquoiu puniti sut
quiroina turrisprcf
B
Qui ledcbant fub vmbramortis lumenortum efteis.
C^uod Adam & Eua fici rolijs fe tegentes, prxfcntt; )
mini vocantis
Pilarus mifcuit cum facrificiis corum . Et relpondens * dixit
Qsi non i'i funt pu..iii
illis? Putatisquodhi GaliUei pra* omnibus Gahlads peccato-
a Huitapeitenout illo, (Tc prrcatoro
rcs fucrint , quia talia paffi funt? Non dico vobis, fed niii f
ifigmficant Iudcos a pocnitentiam nabueritis,omneslimiliterpenrMtis, TlicutilU
quiiocnitcrc noluc b JececKo£t.o,iupraquoscecidit turris in Siloa,&: occidir eos.
rint,cum (uis mocni l * ,>«<»,>„$.
bus eflc pcrituros. patatisquia&ipfidebitoresfuerint, t prxter omneshomi-
Ncc fruftra dece & A r r ^ scduo.ctiam
oOo,qni numcrus a n nabkantes in Hieruialem?Non,dico vobis,ied fi non pce-
pud Grxcos cx 10- , . y ../ ., . / 1A. , l „
tha& itacxprimit, c nttentiam habueritis,omnesiimiJitcr penbitis. Dicebataute
hoceftcxeifdemli- d hancfimilitudinem. Arborem fici habebatquidam plantata
terisquibusnomen a c.,e , s 0^tn.noii umbn» ueiboiai».
Icius.ncipit. Signi- e invmeafua,& veanitqua:rensfru<5luminilIa,&noninuenit:
ficat autem Iudxos A
hincmaximepcritu
ros.quinomeialuatorisrecipercnoluerlt.lllatnrrisfigni profetcnsln vincaautemDeiftetitludaicavita, pat |
ficat illu qui ctt turris fortitudmis,qux merito in Siloa qa mdias aute Chriftus vcnit & quxfnut fruclu fidci i
Siloa^interpreraturinifluSjfignifica^cuqui mifllisa pa- rum operuminea acno inucnir. Tribusauteann
tre venitin mundu,qui omnes fu.pquoscecideritc6terer. per Mofem,per Prophetas & feipfum,& quia no \
C D/crta: <JKt?,c^r.SimiIitudoinfruCruofx arboris,cui iiH runt a dilettionc Dei eosabfecuit, no vltra enim e
fimilesnifipccniteantcitosutperituri&eradicadi Cuer mini &fanc"tus vocat.in locuenim eiusgentesinr,
goficulneaalibigeneraluerolum,hicfynagogefpec!aliter funt,quxf<utlufacerc valent. Intelligitur&perfu
geftattypu.Sicut fterilis ficusfolijs cxubetans, fpefructus tu himianu genus,per p.itrem familias pater& Di
polfclToredeferit,ficdo&oresfynagogxoperibusinfcEcu- cuhorem vinex fihus, Deiquinobilcumperegrinat ct
dis^am in vmbra legiseloriantes,fubiedtis nulu operis bo vt tolleret & purgaret vineam.
niexempluminiftrant.Inficulocoflorisquidafruttuscrc e i^trrns ///<#«. Vinea DominiSabaoh,domusIfra cfi
fcunt,quialijifucccclcetibus decidur, remanent tamequi in quadomo lynagogaconditaeft ficutin vinea. So|u
dadeillisquiclementioriaura filueftreanimu priorisfuc in vineapeccanteaviatoribuspmifitdiripi, hanccti; qf
P cicxuetes,cxteris fpecie&maturitatepreferutur. Sicanti iuflitexudi.Inquaquxrit fructu,nocjadeeflencl'cir( c*
quusfynagoge;corruitpopulus,cuiuslocodeantiq religio ofteditinfigura.quiainfynagogaiamfrudtu habcrc I
nispinguedincnouusecclefiecmcrgitpopuIus,remaferut ret.Necantetempusquxrit qui pcrtrienniu venit. (1
Ge»ef. tamcn cx populo Ifrael Apoftoli qui cxteris prxftiterunr. Moylen fynagoga inftituit, ipfe I carne appares I fyi
3.b. d ^^orew/ifUnonginchumanigeneris Ada&Euacu crebriusdocct,rru6tufideiqrit,fedinphanfxisn6 rej it,
peccaflent Q^ «
nabanttranfgrc o
nisconfd, figni:a
quod populus u
dxoruminadu n
faluatoris q
vocaturus v<
cxutum fe v
cognofcens, pr >n
confcientix fo u
dans a Don.
ceflurus.cratccfo
fusverborumrl[n
tiu velut-fol
laminibusadt^ v
"k T HEOPH t
Eft ficusludio rr
generatio,f<
tum amaia t
& nullum fi
Ficnt
Luc. it;
f.
NICOLAVS DE LYRA.
•ff Cyrillus tpiftifueruc fequaces IudaCaliUiyde quodicii AR. $.g.
Qitare quod auertit populu in die profeffionisrfuia dum lud&i profiteren-
Pil-uus turfe effefnbditos B^mano imperio,vt diftu eHfupra i.cap.ifle lu-
jnterfe- jas Qa[Hmt dicebat,quod hoc erat cis illieitu,f. recognofcere aliqui
li xo/ft DominumpraterDeu quieos eduxcratde ^Aegypto:& fecerat ftbi
«rifican- populupecntiarem^&multiconfenferuntei, intatum quod poi~l-
k«. ca prohibebant oblationes fieriprc tfiiute imperij ^omani.dequo Ti
latus indignatus repete cum multitudine I\omanoru venitfuper eos
fjcrificantes fecundum ritum fuum,& interfecit eos, ita quo dfan-
guis interfctloru fuit mixtus cu fanguine facrificiorum.In fcholafli-
ca vero hijloria dicitur,tp fuit quidamagnus de Galilxa qui dicebat
fe effefilium Dei.& dum wiultos feduxiffet,& fccu duxiffet in mon-
tem Gar'rzjm,promhtes inde fe afccnfurum in ccclum,&'dum itlifa
crificaret eiftcutfilio Dci Vdatusjuperuenies eos cu armis interfc
eit ne maior fedutlio fieret:&' bocefi quod dicii hic.\ Ad. aute qui
dz.Tr<tdit~i s duplici de caufa.Vna erat,quia aliquieorum volebant
notare Chnltu de confimili (eduilione. ^tlia caufa erat,quia alii illa
occifi.tnemfubitam & horridam horribdibus peccatis ipforum occi-
forinn impntjbant,& fecundum hoc dicit fahator.
i Piitatisqj hi Galiln prx omnibus Galilxis,&c.£>Ma//</i
xat,r„, cfi argumentum fufficiens,vnde fubditur.
2 Non dico vobis,fed nifi pocnitentiam^&c.l^onne^tm
peccatores f-4i(jfcy& propter hoc periffe,fcda(serit duo,f.quod tatis
mors non efl argumtntumfufficvns,quodgrauius peccaffentomnib.
alits,quiafrcquenter Dominus peccata minusgrauia inprxfcnti vi
tapttnit,
tapunity&grauiora pofi vitam pr.tfcntem difertgrauiu
da.jlfferit et,quod nifi depeccatis prcpriis ptniturrint,fmii\
ribunt. Qjuod adimpletumfuit pe r Titum & Vcfp.ifranum i» ■ n»
tlione Ciuitatis Hierufalcm & occiftone popuit Iudaici ,</«'» »
nituerat de occifione Chriili & alijs pcccarisfuis: Fideles e»
tunc crediderunt Chrifio ante adueJiTiti & Vtfpafianipti <l
lurn fucrunt *dmoniti,vt recedereni de lud&a^ & tunc trinj i
ad regnum JLgr)pp&,qui tunc eratconfcederatus Hpmams.Si n<
dutcm extmpinm ponitur cum dicitur.
3 Sicut illi dece & oclo,fupra quos cecidit turris.&
erant Icrvfdymitani: & dum adificarcnt quad* turrim inl »«
ifo,fubito ccciditfnper eos & oppreffit,qua ruina aliqui^ imp ''
enormitati peccatorum Juorum,de quoftmilcm fententia dici o\
fius ftcut cr deprimoexemplo.
4, Dicebatautehancfimilitudinem.H/<:/J«<:(V^/'"»(r
panitetui ratione fumpta ex fimilitudine arboris, quxprdfci
nift fauat fruilu,ex hoc concludens , qwd ftmilitcr effentpf ^
de prafcntivita & puniendi nift facerent fruclum paniteiix 7
norum operum,& boc efl quod dicttur.
5 Arborem fici. Id eft,gentem ludaicam.
6 Habebatquida.Jdfft/f/e-DfwJ, cuius ffctlio&pro"
nonpotcfl d nobis exprimi al.quo detcrminato nomine, fcn» 'r'
dicitur fcxlapropofitionede caufts . Caufaprimafupeiior < I*
n.irratione. ideo dicitur quidam,interminite.
7 Plantatamin vincafua./df/»1™ ludAa^ qu*fpc"a
dicebatur bsreditas Dei.
>i>
M 0 R^i L
I T E \.
| 5 ^rborem ficihahebat quidamplantat*m,&c. PctZtboTCm
fici fignificat quathbet pfona in ecctefia Dei plantata,vt f. u
ctihceubi,p. ucsannosin quib.nonfacufruafi,figmfican-
tur
tur iuncntus,c;tas mcdia & feneftus : pp qcf mcruit f cu
pcr morte de vita prcfenti, r> cultore aut angelus cul p
ius hominis figmficaturqrogatvtadhuc vnoanno, i
vt in fenic viuere dimittatur, vt per eius diligentia c |ca
le hominc fri3<aificet,aliter Iuccidatur,& in ignem r
h
ei
ai
tu
ta
g;j LllC£ Cap.XllIL 884
ylXit aute" ad cultorem vine<e.Cu\totVincc,o\o{\oics sut,&C f Et ft quidem.Cu poenitentic ordoexigeret,vtapponerer, D
Aiftolheorum precib.& moni isaflidua Deicurafugge referuabiturvelaliquid tale,nihil tamen fubiunxir,fedfu-
•>• quib.Dominus farpedeinfruduofagenteliideorum fpenditfententiam.Cum veroadheret.
o "■jueritur.qtf per tres annos fua> vifitationis,id eft,in le- g sinautcm infuturumfuccides w.Scihcet non fecerit frudhi
_■_ > ediftis,propheticis conteftationib. Euangelij gratia continue iudicium venture damnationis annexuit,quia,p
neigensextitent. cliuioresadnegandu
l, icceannitresfunt. a Dixitautem adcuJtorem vinea: : Ecceannitres funtexcjuo l quam ad crededum
El£<»ftSSb vcnioquaerensfru<aumintficulncahac, &noninucnio I ) h^Erli autem docens
<r'ntnir nilia nCO- * Arxuricij.qLodpciditurifintlocijni&gentcrri, pio quoirruando Ckriftum occidetunt,& a HanC fimilitlldinem
£11 Olllllj*!""» »' \, fucs. Curetiam umporalicopiauiirur. , _ ,
.feSrnS!l° ! Su'ccideergoillarn,vtquidetiamterramtoccupat> Atifle J &S£%*3g
rarquicircuncifio- refpondens dixit ei : DominedimitteillamjcVfhocanno vl- 7 in fynagoga, vtinti- «00*tM'
neaniminonqux r que dum fodiacircailla,&mictaftercora.Etfiquidefcccrit 8 meturadipihm fyna
retit:Necperlege r } r ' r -j - c ^ ' j 9 gogam urinuuTcpa.
n:ificabantur,qui § nuctum,t lin auteminmturumfuccides ea.Eratautdocens .orabola. Quod emm
canlia in legetan- h mf iynaPoffaeorumfabbatis.Eteccemulier.qua.habebat1 ' fm&umquxrittn fi-
:tui fequebatur.Ne i AmoT<m7,nrDO,um. a A\erti,udinem-n,,« iaculnca nec inuenit, •
qungratiaiuftifica k fpintuuminfiririitatisannisdecemckodo.Erattinclinata, ** figmficat,quod ver xa ;.£
bnur.quidepecca 1 r bum commodatfy fta.
tis
_ snitere nolebar. , nagoga:,necillareci-
lli ergo merito effent excidendi , quod quidem faftum pit,quam tamen non ex toto extirpandam , fed rcliquias p.
efterRomanos,iubeturillis,"quiincircuncifionelabora fidemfaluandasintelliges,moxibidem primitiuxecclefias
lai.vtfucceflioniscladem annunciandopoenirentiafug- fanatiofub fpecie incuruae mulierisfubfequitur.idem.n.
ent.Sed Apoftoli intelligentes etiam aliquosde populo fignificat ficulnea re(eruata,quod mulier erecta.
lucorumfuavocationepofTefaluarijOrantjVtdifferatut i ,s\jMir<f.Sabbatisdocet,&:curuamerigir,quia perver- ^
vlt dominicx crucis. bum prxdicationis a temporalib.ad xterna ere&os ad quie
f^«j'(ifr/a»«*err<:w,^rf.Potperterramfterilificuoccu- temrefurre&ionisperducit. , ,
Bii n iudaica pleb; fignari , q noxia pracpofitorum vmbra k Ecce mulier qum htbat fpirituminfirmitatis.Ylxc mulier no
pruit,ne lumen veritatis videat,& exempliseotum impe nifi poft dece,&: ocloannos erigi potuir, quia humana na-
«jit e fole dile&ionis calefcat.vn.Vae vobis fcribx, & phar. tura hanc corruptionem deponere,&: ad inducedam incor
qu lrs.ante homines.Terram occupat,quilocum quem ruptionem xternaj beatitudinis,erigi non poterit,nifi prius
;cit bonis operib.non exercet,qui exemploprauitatisim impleuerit lcgem,qua: in decam pceptis continetur,& gra
pe-mentum pre ftat caeteris. tiam inquaChriftirefurreftiofacT:aeft,&:noftraexpec~lat.
| 'faue dumfondiam circa illam^&.T) oncc radice infructuo #Thiophylactv s.Intelligas etiam oro miraculu.
frientishumile, &:pTentiumprefTurarum, &:sternxda- illudetdeinternohomine,incuruatur.n. animaquadoad
na )nis incutiendo metu.f ofla quippe in imo eft,& incre terrenas tm curas vergit,& nihil coelefte vel diuinum lecu
pa ),dum metem fibi demonftrat humiliar.Noui t cultor concipit,idcirco dece &: octo annis egrotare dr.Quando.n.
tcim excolae,q nouit vitia reprxhendere. Intellexitdu- quis in obferuatione mandatorum diuinx legis,q (unt de-
ricm,&fnpeibiamIudaeorum caufameflefterilitatis.Pol cem,&:infpeo£tauifaeculi infirmusfuerif decen>,5£ odo
licuritaqueduracordaapoftolicisligionibuseffefodien annis,drobftippuse(Te,nonne,quiterrenisaddiclus,&: pec
,da:fuperbientiaadhumjlitatem reuocanda. catfemp,madatareprobar,&:futuru fteculu non expeclat?
c -tfiHaw/rfrcora.Ideft,malorum,qu£fecitabominatio SedDominusinfabbato,6£ineccIefia fanat talemanima.
n? J animu reduca , &: compucliionis gratiam cu frucfib. 1 ^innis rfe.Senatius in quo mudi creatura pfefta eft,ope-
b( i operis quafi de pinguedine ftercoris exufci tem.Pecca ru pfctlione fignat,q p tres mnltiplicatos dece &: odo red- F
ta carnis ftercora dicuntur, quac mittuntur ad radicem ar dit,&: fignat eos,qui in trib. teporib. dominicx vifitationis
bi s,quando prauitatis conicientias tangitur cogitatioms .f.ante legem, &: fub lege, &: fub gratia pfeftionem operii
ir noria, &: du m inde pejniiet quafi per taclu ftercoris re- hent.Hoc ergo tpe Iudxa a fuae mentis re&itudine cnrua-
d:id feconditatem opens. tafuit,quae magis terrena quam cccleftia nouerat operaf. ^
f JEtfiqttidcm. ^ rocauit 8>f.
IICOLAVS DE LYR.A. tionismukideIudxispenituerut,&conuerfiadfidemfruclumbono
lDixu'autemadcuItorem vinex. Id eil,ad tsingelu cuflode" rumoperumfeccrunt,vtpatet^ift.2.&inplurtbusaluslocis.
tyofituilli genti,ejui tunc erat Micbael, yt betur Daniel.io.cap. S Sinautem infuturum fuccideseam.^M/a impanitcnteSf
'• Ecceanni tres Cunx.ldefl,tria tpa.f.tcmpus legisjempus pro & infnaperftdia remanentes fuerunt vccift,& captiuattper Titum.
;iinmt(r tempns prxdicationi s Cbrilii,in qutbus Oeus quttfiuit & Vefpaftanum,vtpr&,dit~lum e{f.
ttmbouorum ipcrum a lud&is,& r.o inucnit,niftjn paucis val 9 Erant au . Hic confccjuenter ponitur doBrins. Cbrifli confirma
* Witfufi nibil tomputantur rcfpeclu tanu multitudinis,vt pattt tio per fequcns miraculnm,vbi njotatur primo loctts cum dicii. Erat
*ii8tttrnpora confideranti. antem doccnsin fynagoga eorum.In loco commnm vbi conue
ouccideergo illam.i« qno oflendii ,quod meruerat occidi,& ntebant lud&i^& tempus cum dicitur.
ulUeiictrfuod fatlu eilpofieaper Titum, & Pefpaflanum, 10 Sabbatis.''» quibushomines dtbebat intendere diuino cultuiy
iitiudtos deillis occiderunt,& alws c*apttuos de terraetecerunt. & adaudiendum verbum Dei.
Dominedirnirte illam . Quia^ingeli f iliis quos cuHodtut 1 1 Etecce mulier quae habebat fpirit.infir.7rfeft,/»/i>->mf<*
■ "pdkntdiiiiuam clementiam,vnde & defiruSiio ciuitatis ,& po tem d fpiritu maligno inflicta velcaufatam,quod patet ex boc quod
luiiliUtllper qz.annos poft paffioncm Cbrifii. infrd(hbditur:Hancautemfiaam ^ibrahxqmm dligauh Satba-
• Wc]ue<tom fodiam ciic\\\\amy£>Cclmmittcndo eis terro- tias,filicet,vinculoinfirmitatis.
ridtuinorum iudiciorum. j 2 Annis decem &: odo,&:c. Ex quo patet infirmitatis diutur
EtMUtem{\crcoi;a.Oflendendoe;sf4>ditatem,&abominatio niias.
'; P"catorumfuorum,pcr quntfohnt homines poenitere depecca- 1 ? Et erat . In quo apparct infirmitatis grauitas, & deformitas^
' u's' £t ifta exprimttntur^vt miraculum fequen* maius,et euidentius ofie
7 it fi quidem fecerit UufXu.Q^uia in illis ^i.annis dicl<e dila datttr, vnde fubditur.
- tionis frEtconfe-
M 0 B^U C I T E H. fabbato,qnconfiliopredicatorisvelc6feHorisfalutemani-
t I; p. marum defiderantisquiefcitapeccato.&ficerigiturfursU.
ol Jtecce.mulier qu* hebatjpiritum infirmitatis annis dece& percejeftium appetitum.Archifynagogusaurem indignas
j_^ t erat mclinata.Pcr quam fignificatpeccatrixpfona,q de talicuratione,malum curatumfignificatmurmuratem
tceft^ °'° Procur^te fi£ aci inordinarum amorem de prxdicatorc vel confeffore,propter,quod merito arguit
dj. fm mit incuruata,quod propter longam confuetu de murmure tali,quia cura maior circa humanam natiua,
-m alpicere non poteft fuperna.Sed iefus eam tangit in quam circa animalia bruta debet haberi.
fabba- Tomo.v. E 3
A
Qoi ord.&: Nicolai de L
8
a Foecnit Qno* pdcflinauit,hos& vocauit:&: qnos voca*
mtr. >s autcm iuftificauit,&: illos i
magni
+ Rcftc-
«i cngc
rccjpuc .
fecularia
opcra.n veto rcligio-
fa,id elt,hud3di 1
ccflabftt.Iiilignul.il
iusrcietlabbatodns
' HocaQt n6 in-
tclligOs archiiyi.
gusfalhtur,&:fui:.t,
c[\ lcx in labbatonG
hoiniue curare, fcd
yra
Iudxis congrcgandx funt a J fidcm perhumiliratem.
dc&: faluaiorfidemcorum commcndat (ub conipar
negrani firiapfs.
i Dueb.it er.Q^andoquidem adcrant & gaudcntes &
nficaiitcsdiccbatadcommcndationcm,(?Cin(rru<ftio
iHorum,qutpe
b
Quii qui fcmprr «idet quod femper ifgiiat fc vbi diu fj.ontr perfift
rurdffiinando pcr gr.-mim
uir,hos
G*. u. licai:
b U«:<i fabhto. Dcusab opcrib. rniidi fabbato requicu ir
V:V ' csfabbato aleruili-&.'noxiaaciionefer:adup
cc ps
taolueril ,'-:ri".(1ui.
nec omnino potcrac f iurfum rcfpicerc . Quani cum vidiflcc
1 Iul> <i< lp prrdocllm I
Icfus, vocaViit ad ie, & aitilii . Mulier, dimifla es ab infirmi-
t Miiiirua.ibui Jtiiii <diuuud >. b AJ ^lotllicinJum Dvnni.u ..]dtr in fincm
peifcneiando in honii apCrui '.
taccrua. Ec impdfuirilli manus,ckconfc(UttKic6cacft,cc
oloiiricabac Dcum . Refpondcns t aurem archiiynagogus
- vi nml-iM liiiTTlcgi».
ulia opcrafaccic, b indignans ,quu iabbaco cnraflcc Icius dicebat tiirba: . Sex
, [cccarisgraua ^fj^ |ulKin quibus oporcec opcrari.in hisergovenitc,&:cu-
c ^HYpo^rUx . Meri- *amini,oc' tibn in die iabbati.Rcipodens autcm dominus ad
tohypocntas,idcft, c lllumdixic.Hypocnta!, vnuiquiique vcitrum iabbaco non
:at'u d foIuicboucmfuum,aucailnuma prxfcpio,o^ducitadacjua-
i
B
re? Hancaucemfiliam Abrahar, quam alligauic Sathanas,
eccedccemeco6coannis,non oportuic iolui a vinculo ifto
die iabbaci ? Ec cum ha:c diccrec erubcfccbanc omnes ad-
Ifi. i.n.
cum uiagilhi plebiu
videri appetanifana-
tioaetn homimsno
rcucrcntnr poiipo-
ncrecurc pccon».
d 1Sj>n f.tuit :o:iem.
Mysti ;qut'
cognouit poffcflbre
fuum, &:aiinus,qui
nonit prxfepcdomi
niilui,lndaicum,&:
Gentiicm populum
figmficant , quivter-
quc peccati vinculis
ablolutus.fitimeitu-
ciuehniusmundiper
hauftum dominici
fontis depoluit". In
his crgo duobus ani-
mahbusvocattoncm
duorum populorum,aduerfantibus Iudaiis prxnunciat do-
minus.
e Hanc uM.eirc.Filia Abrahx,queq;fidelis anima filia Abra
hx.ccclefiadevtroq; populoadfidcm'collecla,qtpclegis
a Fide? pernnam uciiiiur ad r.*enum.
eo . Dicebac ergo . Cui fimile cft rcgnum *
efle a-ftimabo illud ? t Simile eftpra-
r ucriarii eius, et omnis populus gaudebac in vniuerfis, qua:
I a Fide? percmam uciiitur ad r.*?num.
gloriofc fiebant ab
i Dd-, cccui (imile eiie antimaoo uiua ? r bimue eitg
l^ t Scilicri pto feruo c fi Jei.Yel.auia veneni dicitae-toci.t-, idcft omnia dogmata piauitaiii
b AcccHibilehaberu. c Deulin u lc;u:l,if ftus cii iP,orde fuo gtanum.
tPiaklicatinnUi d Ybi ctellunt geni.iDa "iriutum.
nd fmapis , quod acceptum hdmo mific , in hdrcum
a Vttifolia cumiif inftui.S cuius diuerfis f«.n e ulU fpiiiiualifiqui.fcunt,
quipenis uinutum tn aHa conlccndunt.
1 luum , cc crcuic , cc fadum in arbdrcm magnam , et
r\\ a ! \'t pro uariciatemorborumuaiia iii medici-ia.
volucres cceli requkucrunc in ramis eius . Ec itearum
muuatem,&:fid
uorem exaltatv
inccclcfia.
k Simile e[}ora
Granu finapis,r
lis &: fimptex,
rerir,vim Itiafi;
Regnucrgo cc|
ide(t,fii!c-.';
i turadregnuco
2 granofinapiv.q
mo liumil
abiccta,\-amari
j ris np infirrait;
Chnlti Cxlcadah
cis, fcdtriraadtii
gramfuat vituii;
dit ccodore lu<
cuflatesadimpl
gloria reftirred
4 &afccfion
mortc pdicauii
orbe rerrarfi.Vi
pus Chnihgra
napis,qdacc
ieph in hort
iut,q> poilea .
re6tione,&:r.
creuit. Expa
mospdicatc;.
tu mudnm n
quoiu diclis,
litiotnb. fid,
gationemundi
rar.Qd_acccpt
Chritti dona
tiinitate nobiscum patre tribuit, ex humanitate nbi
accepu.Vnde.^ccf^ifii^owj in homimbus.
1 Ft crcau.Creuit in toto mudo,uel in animocui
lis,quianemorepentc fitpfcclus.Crctiitcrgo prg
&: dominicas refurrcctionis impleto, p feptiformem gram quia mcntibus hominum quante uirtutis cfl
Spitituflancli vinculalongxcaptiuitatiserupit,&: ficidcm
e(t bouem velafinumaprxlcpi folutos adpotumagi,qd
fiham Abrahx a utnculo noxia: inclinationis crigi.
f Ernbefcebjnt omnes.Qm de diftis faluatoris erubefcunt,fi-
culnex (lerili le fimiles otledunt.Qni crgo gaudenr de mi
racuhs,ptinentadfiliam Abrahx,idc(t,ec-;lefiam,Deu de
m l«4M»M.Crefcitnonficurherbxq'.'.xciroa«
cornmntjfedficutarborqua; longaanaofitatc5:^
tilitaregaudent.
ATheophyla cTvs.Granofmapiscoparatt
Dei.Rcgnu.n.Dei pdicatio e,& ucrbu Dci5 \
regnauit in animab.hominu. Enimuero ficut fii
de paruu cffe,multu aut hct uirtuiu,ita&: lermoctii
t ua eredhone gloriricantem,
g ^u'«cr/jr».Scnbx&: Pharifxi,g necaperte veritaticon c6tenitgdcamultisutapparere(Teirultitia,cfi
tradicere pofTunt,nec propterinuidiam credere volunt. homo (u(ceperit,&: miferit in hortu anime fux,
h Of»nijpo/.«/Mjfja«.Simpiices,humilesvcrbavcriratis,&; gnafacitita ut&ramos dilatet,&: uolatiliacc!i,h
miracula amates,&: ilti funt figutagcntium-.qux exc^catis mines,q in fublime uolare uitunt mdos habeant in r )
Iud$is C^
di;
Chriftui
jao»»d-
iioj con
ludeiit.
NICOLAVSDELYRA.
i Etconfeflim erecla eft.I/cer en rn pernaturam pojftnt ali-
qit£ infii milatcs curari,»on tamen in infianti.
2 Rndcnsautemarchilynagogus. U efl,princeps fynagogx,
& dicitur ab arcbos,q\tod e/t princeps^& (ynagoga.
3 Sex dies funt in qu ib. opor.op. Moc intclligitur de operib.
feruihb.fed operatio miraculorum (\u<t ordtnatur adgloriam Dei>w
yidentium deuotionem txcitandam^poterat ficriia die fabbati,& to
uenietius HU die quam in al\',s,eo quoJ ills dies crat ordinata tultni
diuine & deuotionipopuli,& boc ollcndit Chrifius excmplofenfibi-
li,cum dicitur Hvpo. VOQ Iq.ue.fif patet litera.
4 Et cum hxc.Confufifua ronabili rcfponftone , cui nopotcrant
cotradicerc.Citca q, confiderandum, quod Cbrifius confundcbat ad-
uerfarios fuos.Aiiquando exTplis,ftcut bic, Atiquando miraculis fi-
cut fupra
cutfupra %.c.tVaH e feiatis,qn:a filius bominis hc: ptatcmd i
di in terra peccata^att parahtico.Tibi diccf«rgc,&c.Ati
pturis.ficut Matt. a x.b.nuqaa Irg (iis,qni.i cx o e wfauti
tiumperfcci{hlaude,&c'Mi'iUandoronib.cerv.s^icutC-
Cuius eft imago hxc &f*perf riptio,&c.A.linuando tvftimv •
Jo. s.e.fosmifislis ad Ioann(,& tefiimoninperbibuit vt i
5 Dicebat crgo.toftquaw faluator pofmt pemtcr.tue »■
cofequenter oilendit (equentcm ex hcc etilefi*frutlW.Cin
radum,q, licctpcnitcntcs,& conuerli adfid.m catholica '
runt pauci &\abictli teporib.pei fcquntionis ty\annorl'.,& h>
rumtin dotninus poiteu inlnx.t .-t qnos pjznitcntcs ad/ii
tntit wapii hontinc s fcitntia & vna ftcnt f.tit jitn
6 co>'/imiles,per quoseccle/infnit cxajtati
ncturiu duabus parabulis qutg e^pofttxfmn Mat. ij.
140I^ALITEr\.
t «frmfVcr/rgrano.Granuni (inapis minimum bcatum Fra
cifcuni figniocat humihmumpp,quod luosfraticsuoluit
uocare minores. HocautcgranumhomoChnflus poipit
in hortum
inhortum fuum.f. ecclcfixmilitantis,ubi crcnirpc
meritum,&: pei (ux rcligionis angmcntum,&: uolue
quic(cuntineius ramis,quia muItimagni,&poten
quielcunt filiorum Juorum,confilijs dc dochinis.
it
g;7 Lucae. Cap.XI I. S88
a nHOdacceptummulier abfodit in farina.'M.a\ici: ccchfn,cvi- tamen carenies.Pater cero familias cfi eos iufte excluferit D
[ in jnnafumusquotquotrimoris &: fpeiexercitioquafi difh mulat fcire vnde fint at merito.-funtenim exdiabolo:
m aiuperiore&Iferiorecoterimur, vtvnuspanismuhi dominusautem ignofcit fuos.
•„ is in Chrifto. Abfcodit ergo ecclefia fermctu dilecrio- e Et ibat,&c.Vbique indifferenter praxiicabar, non perfo
, ni n tacinx fata tria, quiapra:cipit,vt diligamus Deu toto nas difcernensjied ialurem credentibus quarens.
Ccle, ' totaanima, f Contendite intra- ^Ujttl»
' .irtnfp Vel.fa- a Charita^proftruorevelfjBfta.lpftiina. ,„ ^ Omfi r>irr>rrf- *
to vittuic. > cijia .. . . /-. ., p . , .. , .-> ^-j 'f)0 c. v/iiaii uiccrcr
i, fatatria, vt fpi- dixit.Cui iimilc aritimabo rcgnum Dei 3 f Similc eit fcrmen- f Vere pauci , & iili '•
-.- inirrn&COr- - ''• gratiaDH , ucl l.ipitnti.i Dci. b Sincla maicr ecclciia. c id eft , coaimendat rnm m->om'< lirVM-i
nt»,dlluua j 7, hominibus.detnbusNoc rili|soiigencm ducenubui, ouos tccleiiaad fidci unitatem 7. "'«£,' ••MJUUii-
pU[vnum redaCta» cdi.g.t bu.<, qnia nifimetis
nc difcrepet intet a toquod acccptum mulierabicdndit in farinse iatatria, do- intentioferueai,vn-
. &S '."ic * ncc famenr-retur totum . t Et itat pcr cmir-ra & callella t itSS^
disntur,vtinratio d docens, & itcr faciens in Ieruiaiem. Ait autem ilh quidam: l adima lemperreuo
ncoflideamus pm e Domme fj pauci fimcqui ialuantur ? Ipfc autem dixit ad il- "tu/'
de iam,imra,odiu ■* r 1 r 1 . . g Cumau.intra.pa.
mv ■*» , • . a S iia illc unus pio omnibu» quau.-tat. b Ad uitam e Labores & iciunia tainen Q ,. *->•/'"•
ViClfUni>in CUpiUl- am»nritius.ugunilii.ii<c<'t d Salutis iV amore^rstmiorum prouccati. 1 atClT.imiliaS Cllri-
, tatdefiderium v.r- f Ios. f Contendite intrarc per aneuiMm portam.quiamuiti - ftus,cum \biquecr
tuin..Vel,ecc]efia *, ° a ir.n*r«-tp«it.te?«t»««itii j dunnitare fir,ilhsia
Buhominisfari. g dico vobis,qua:runtinrrare ,&non pdterunt . Cumautem4 intLls clle dicitur,
» .natria miicet , h . i ■]■ os i / • /i- <>••••<; 91105 in calo prae-
i Utedulitatepa mtraucrit paterramihas, tX clauient oihum , & mcipicris * fens.uaviiioneieti-
[rKrilii&fpirimf foris ftare , 6X pulfarc oiiium , dicentes, Domine aperi+ ficat,iedquaii foris
lar:i . Cumque in a Apud ■•osr;dei&diieAiom,.nr»c.i.iracierem •oto-^-ft.fe» cfl his , quos in hac • '
vnufueritferme- i nobis . Etreipondens dicet vobis . Neicio vos vnde iltis.t' pcregrinatione cet-
tatri, non nos ad K-p ---j- \^j • n,f latesocculrus adiu-
:riiceDeum,iedl Tunc mcipietis diccre : Manducammus coram te & * uat,IiKrabitetgoS •
adiiusdcitatisno- bibimus, o<f in platcis noftris docuifti. Et dicet vobis.t totam ecclefiam ad -^
:t nperducit. | fuicontcmplation£
i 'autria,&c.$a.- > perducct . Claudet
u; genuseft menfuraiuxta morem Paleftine, modium oftin, cum reprobislocu penitentix tolfetqui foris ftates
midium capiens. puliabunt.i.a iuftis fegregati,mifericordiam quam conte
>fluntin tribus fatisilli dominici feminis frudtus in- pferunt,fruftra lmplorabunr.
te! ;i,tricefimus f.fcxagefimus& centefimus,ideit coiu- 1 Itrcipictisforisfta. Modo tpe mifericordix contendite,
sa Lum,continentium &: virginum . Vel fata tria, tria gc quia tempore iudiciireprobis tollitur locus pemtctic,qiu
;ominum,Noe,Daniel,lob. nuncaperiturcunctispiequajrcntibus.
: 'cnufer.&c. T-adiu chantas recodita det crefcere, do- i "Njfciovos.No nouitlux tenebras,id eft, no al'picit,quia
Hamefein fui pfectionec6mutet,vtnihilpter Deu fiafpicercr.tenebrxncneflent.
dilar,&recoIatqi.t hicaccipirur in aliavitam perficitur. k Manducauimus co.te. &c. Nonfeftiuitatuepulatioiuuat,
i ihantcm illi quidam . ^Theophilactvs. Pauci . quem fidei pieras non comendat.Non fcientia lciipturaru
ibicjfaluantur,eoquodanguftavia multosnon rccipiat notumDcofacir,queoperum miquitas indignuoitendit.
i\ itdominuspaterfamihas.qui conuocat oes homines Vel de Itidxis fimpliciterintelligedu eft, qui relpuetesmy
ad andiu&fruitionemasteinorumlbonoru. Omncsita ileriafideigratosieDeoarbitratur, qd in templovictimis
auvirtute pditi ut vfq;adChriftum ftuduenmt intrare, obIatiscoramdominoepulatur,cv' lecfioncm prophetaru
)i iitdegenercs&ignauiquipoft tepus pradtj venerut aufcultant,vel myftice.Manducat cotadomino&:bibit,g.
:xiduntur. Horaaut prandij prcfensvitaeft hoc vtique verbipabuluauide iufcipit.Vndequafiexponedoiubiugit.
tp randijeft.quoprxparamur, vt ipirituali conuiuioex- 1 />i^/-!/f.eirc.Scriptuiaiobfcuriorib.cibuscft,quia qnafi p
ciimur,cumaut expcrgefactusfaeritpaterfamiliashoc cxponendofrangitur,&:madu"candoglutitur.Potu3em in
cfdiudiciulurrexentacclauferitlanua, vtperinntilem apertioribus, vbi ifla abforbetur (icUt ir.uenitur.ft occul-
pttcntia virtutis viarequirunt nudis verbis quafi puifa tacigo&iaperta feintellexifle teftatur,quireprobJn;c iudi
U'ibus,acftrepitib.quibufdareuocantesiliam operibus ce,quod maaducaueruntconqucruntur.
tamen (^lbi
N' 1 C O L A V S DE L YR.A. tate faluandorum:n.i pattci rcjpeftinc imteniuntur itaferuidepant
l Aitaufem [Wi.Vofiquam faluator,fupra pofuit penitetis mo- tentes quod non impediacurpropter ditlas difficultatcs,idco fubdii.
<i*fc<lnentcmfruclum,hic confequentcr oflevdit paenitendimo- $ Mul.dico xob.quc.&tc.Et illi funt tepidipditlisdifficuitati
I.C«tm anod fcundum , ep in pcenitentibus triplcx ejl difficultas bus impediti. Ei qnia no femp c\u rat tempus penitedi idcb feqtiituri
payrttutu.Fna efi ex corruptionc naturtcppeccatu primoru 4 Cum aflt intra.//fe paterfamilias efl Cbriflus qui petpaffio-
1- / «««)« qua caufata eft in bumana natura prouitas ad malu & ncm fuam intrauitgloriam,vt babetur infrd. %*r.d. Opdrfuit Chri-
1 -dtutiibonum.fecundwm q, dicii Gene. f,.d. Srnftts & cogita- flum pati & ita intrare in gloriam fuam . Ex quo ttiam nficnditun
mnicordis pronafmt ad malum ab adokfeiiafua. Secunda quod alij non habebunt ingrefiumfaciltm .
1 !lnt*txpeccatis prxteritis caufatus cfl inipfis pcccantib.quida 5 Ft clauferit ortiu. iBmorrr peccatori claudii ofliu penvetite.
'■ ''«S)«c//«/if difj)ofitio inclinasadpeccata fimlia.Tertia eft ex 6 I ncipietis foris ftare &: pul fare.I/J quo oftendttnr pemtcnticf
a cmUttoperis yirtuofi , quia virtus eft circa bo>:>'m arduum & po(l morecm,fed infru£iuofa,fecundum quoi dicitur Sapientix 5 .4.
^ Cl'e,&ideomodits ppiitendiad hoc,quod fic cfficax dcbetcii Dicentrsintrafepcenitcntiamagentes,&c.
m "°c<»i<it»fieri,& hoc efl quod dicitur. 7 Tuc inci.dicere.Hoc potiftmc refcrtur ad ludxosjntcr quot
1 ^otcn.intra. £//>«• boc etiafoluitur quxjlio fpofita depattci Chriftus conuerfatus fuit,& inplateis eovv.m dccuit.
tate * Nefcio
... M 0 i^U L I T E t{. beteflediligensmprcdicationeverbidiuini.
1. '"/'•tJT.LicetfermentumJin fcripturafrequctiusacci 2 Contendite. Nonenim poteftfierifineconatu magno,
P^irinmalo.tamehicaccipiturinbono^^pptervirtu- quodhomoterrenusiiatciuisincoelo.
t . erandi fignificat verbum euangelicu , quandoadflde 4 Cumautem inpaterfa. &c. ofli. Qnpd in mortecuiushbet
raiutauitmagnapartemmundi,&:adhiicr.mpliustraf clauditur,quiatempusluum merendifinitur.
^uitjvfiinfigura huiusin Penthecoftequc celcbrabat t Dom.ap.no. Per hocnonfignificatur poilibilitasintradi
a l'?'s)PP beneficium iegis data;, quc fuit cuangelij figu- fed voluntas,ii poflibile eifet.
J erebanturduo panesde fimilafermentata,vt habctur f rKtfcl° VOf- Scilicet perapprobarionem.
-e-?.b.Hocautem fcrmcntu pofitum fuit in latis trib. j /WW«ca«i.co.rc.Scilicetcibum euchanftie.
jirnbusmundipartib.atemporeapoftolorfi,&:amp]ius f Kt i>i'i/'r«f.j.po.SaIutarisfapientic.
poi tur donec ferm cntetur totum. { Etinplateis no.docuifli.lrev prcdicatores &: doctores ccclc
T r'*«-Pcihocofteditqualitcrprxdicatoreuagelijde- fix.Etfubditur.
bctefle Tom.v. E 4
c
;83?
(JAj^opd.&Nicolaide-Lyra 80
, ■ rUf.dut&fltidci >'lemsdci avJ'>iv,!lridorde dhcitvtilpi rTiijicd huic,mcuiaquad.* voce Yiiis.Id'-'; ii|
a .iumdafrigoreiolGt ura ibi u.m.KHitabaquisni flrVgilhriT>utf»crodicendo\ulpcm',Heri
kdutorem nirriiu.Vd iiridorproditindigu.itisafTe rifccMicciidoaurcm hmcqua.l cfl prono
" .,clu,quodLi6t.a .uq m pa:i ucucr.Ycl lln riuuin nos ipfbs efTedolofosillos,e\: prafcclo ph .
dcbutdcntibu.-;,quihtc «iccdacii..cc gaudcbut.Fiebiit ocu "fcrcbat rvralignoj ; vcrfipcleiq; vuipium morcs;
liqui iucpcrconcn d
* pucentiasvagaban- *!***** *?"*• •-. - ... ;.i ct~f
f. t..ir.r::not.put'lctu Ncfcio vos,vnde liris. I Difccdite a mc omncsopcrani
a.o. <s t>, qui clt oculoiii,.^:
.ftridorcmdcntniin
ram Knpiosfi ic-
. Uirrechonem.
. b Et Hcnient
.ttpnusfcrucicspo : deiirc & Amniohc, & at>itro, 6c accumbentin regnoDekf ™onra d=
Mx.t. ftca torpent.iMulti i i honmu:,vi
prms fngidi,iubit6 £c CCCclui)t nouKsimiciui cranr primi36cf iunt primi quic-S vamnr
ni^iW>Hnl Mnlriin 1 . * A J. CtCdan
'cjuitaus.Ibi crir f lctus&iiridordcnnuii!,Cum videritis A- ' '?;
1 -quibun.c II:o --«->■( >jiii s, »n fidei irl»:ii AaiefccM .r1 . j
braliartitV-I^t-fiirutobj&ornnesProphcrasin rc^noDcf P™
cm. M ... r »..,X. • . o" ^ ■ tendolac*
.uircm expdh foras .t Et vcnienrab<;rtcnte& Occi-4, doamcri
"»**» \ 0 dcrttc & Aquiloiic, & at>itro, 6c accumbentin rcMio Dei:f ™°™ _dc c0"
pern
tcndofac
ardclcum. Multiin
■icculo rielpcch, in
fuuuoluiit glotiti-
nocU. Alijapud ho
n miucs glo:ioii,i fa
luroumt damnadi.
,Vcl,getilcs qui diu
fmci.dc vixerar, ad
tidcm lunt vo^adi,
Iudxi cxcci.mdi.
V 1 l> I»
..'y.&jt-Jnlitinfct'*
iantnouiisimi.Inipiadie3cceneruntc]uidam p
,alilta>©. Jom:»i ( • • ■ Vfi .,
«tjfijc. p»ti!Jria<cAl ' fanitare!
jnariiarorurn, 6 mea -.
diccntesillr:Exi& vadehmc,qtiia Hcrodcs viilr rcoccHcTefc:7'; ^';;
* V: homin^ faj prcc i o A *
lLraiti!lis:hc,6cdicirevuIpii;li:liccc eiicio, d.unonia, fefa^ <He-J->4i$
• Vi viuant icituiJuin pracq.ta niei.jii.. .u .• vc;a laniias. b- ftii: pri piratos in tffut- . jjin -
rtclioremcam gloiifusb^.IO gtOlUiC.lTll
niratcsperficiohodicetcras, ct tcrria dict coniummor.Vc-
litci 11. 1 i, . .1 . t , i . , i ;r,:lil :«i. - ■
dueahi
J
., SSmSwS ' h"> 1uhtndn «p.t Prophctam petire cxtra Hietufa-" W^
iii: c 1'criw.xw
Nonpoterii
bareHxrodesquid -ita ngam,&rirac6!ur
tem cbrpons mei pbterrt operan , quam in
oportctiieri,vbi! non ip!e lcd Pila tds doi
-f Hodie & crisi& fe v.ic-jtidit atrib'-: actf.j >
Ptimadics,crt perBci gratiani;abicminciafc
tingitfic atcns,nuquani rcctis-
n 116 pu itinenbus incciL
HarcomniaHa;reticisCquorum Typum tenet Herodcs)
X»ng.ruur.tquiChriftiim,idcit,humilitatcmChriihanat'
C fidci in credentibus conantur extiniiucrc.
Atheophv L.VideturquidcHcrodcappellarc vul-
pe,lcd Pharii<Eos,notat,(iquisdiligenrer c6fideret,n6 ,n.;
dixit
.
t
L A V S D E L Y R A
approba
tio.
6 InipiadieacceUciurquid.im ri)inrcoi.,u,dicc;
{l£C efi parsincidentdlis. isiliqu'. hiini 'hbarifxorum i.b
dotlrinte Cbrjfti contraiic crc,pcr cn t:c!.'.u vo.
6 fic cius &oi~lrina,m impcdire diccntts.
7 Exi bc ua hincquia He. u'ul t te oc. Dr qjio tjm
tuc crac in terraUtrodi fubie cla.xverw.x..iHcn vidctnr r/i
xoutfa'ftmcx bocq<iodbabctur infra z i.b.l
Irfngauifiscfl valdt crat aut-em cx it.ib.u tlpnre .
cus&c,Cbrillus tamen in fia refcorificnc ofla ui'fc
1 1 1 ' 1
iNclcio vos,vnde fitis.^ia nefcict cos fcicntU ,
• r 1 I ■
ts^fcdrcprvbutiOKis.
i lbi er. flctus $C ftndor deiltium. In flctu cnim duofunt,
fclicct iriliiiia animicx ijua proccdit fctus corporalis: &fccun-
Atin boc ffetits crif in dimnatis gerieratiter tarn dxmo nibus (jua.
bominibus.i/lliud cx p.irte corporis ,fciiicet rcfvlutio lacbrymaru,
turbatio ccrcbri & ot ulorum,& quantnm ad boc fletus no potefl
elic in d*monibu's,neque in anim.ibus feparatis. i'cd pofi refurrc-
£1 uncminbominibns dammtiscrit turbath ccrcbri> & oculorii, ren,ncc a bon;s < prr^bits iin^e d:ri,dinns.
iton tamcnfluxvs fcu tflutio Ucbrymarum, quia ccfante motu 8 Dici.uu l.il.lti isi.UcrctV.^ulpes cni//i efi a
c^ixtuns^ ceffubit onlnisgiiier.nio & corruptw.Stridor autcm ae pax>tortncseincctirs,& feudTt.Sii prJiiccps matusqi
tium non importat aliquam corruptionem,& idco poterit ibi effct, Uer6dcs,cJl dolcfits.pmacbinationesn:i::,-.-pax xri<
} Cum vidc ;is Abraha &: liaac lacob, &r. omnes pro-"" fc mccdenjf>f%rnprf{qate ind:(ii, fc'ttdi'{pcri':iurm~i
phctasin icgno D&i&CC.Uoc prcprh etit incxtrcmo; iudicio,, 9. Ecceeuciodciu-onia.Sf.i.ipt
ijuadoreprvbiviikbut tttftos rtjnrrcxijfc in corporibus gloriofis, minfintmauiris putc>:..:,s .yum II trvdt s,qnrfi dliahmp-
tLv-aiidsentvotetiid:ciseosv,icaus.aareg>iHcel(Jle&codciiaiitis. t.mcrccitv. ' ...
rtprtbos adpcenagebcn>1.i,f:tu.ikni qub.l dfcitur.M^tt.i^.d.Titnc 10 S.UlItatCS perHcio hodie &5 cra«, «SC .tcrtia dieCO
eu mvidcbunt fe ixpclh p-r dxnwifs cx,ecu.tores diiti n<c iuiiu:£. Cl.yriftns ait.;.'n.s a.-mis prstheanit ijlaiw ,;c'a fo-./frcMfo
Et vciiientabOiicut^cc^OccidcteCV/VquilcyKcvau teiwavn? jMpwtiw &wu
1 &:accumbent m regno Dci.i^/a abvnmcifis muaipar paMcis.ditb.its .rjqiicai.tcpjfu.s .p.-Jiictins mca in-ietkftUu.
tibits OLiitilfs conuerfj fv.nt ad fUcm^i^na rcqpiciit. gltfiiam, 1.1 Qma 116 caps t piupljc.L p cri rc cxtra 1 .
in anima & cor f ore. _ , Co>nun.ots fnitCbrijii.„i p.iain lf,copJJfa»iis propbt
5 Et ecce funt noiliiIimi,C].er3t piiinj. Scilicet Iu<ix\qui ■ H;crufale,ripatct cx decurfu vctcris tfii.>u.cu,vndc 1
tratprimi adrecipiendubcnctiu iPci,cr'a(,pol!c,ri'i>ts GiUilib.pra^ fH.rrgey luda dicitur 4..l{t<g.2ua.*]UQdimp cuit Uicru,
ftcr fndincredulitatt;v hoc cfl.qnod <{>cit Ydfio$lal.u.s ;^M(.?.T<«- nepr^pbetaruvfq; ados^CiJco couenxs fititi.
dtas ex farte cotigit iftlfrat {,dowc$lviiiu4? Cfci\\ nvrart :.&c. 3 TH^tt, cfl Cafut cUtft$?o$ici ■ ■jiti.i ocs p.n,
6 Inipfa *A
4
11 ro
M 0 F^ & L I T K 1{.
t fftfi ffi vos vn t/</u.".'5.Njiti dicla bonaticl alia nonpro
ficiuiudcfuncrislinc gratla. ' ;
j C....>Pidtritis . :J Ifattc & lacob.&tiesprophe.&ct^
1'erqiicfigniricatur bonus prrcla-tUs,' eoqiiod iiMCrprCta-'
tur i'.ia-r mnlrarii geiitiu.Pcr liaac qui lntdpictattu nius
figniricaturDco lctuicns 111 la-utia,cs:deuorione iocfulus.
i.icibq.:. l.rppiatatovinici-.MClimr.Cuppi.uns uma ^
uiit.iic.n acii^ii.ltui.PcrrrorhctAsbonidoclorcs U pdl
cuoicsintcliiguntur.c^oesidimregnoDei fCciv icntur.
»V h:-,ie».cr ab oriitt&Otcidiu & ^iquilone & auJl'ro,& ac-
lubeai in rcgno pe/.Pcr que fignificatur tepuSiuuetutiSipcr
+ •* »"T Occidcn-
Occidcntem tcpu^f<SicTri\t(i irVri^hquiucniunta
ietUitiii Mi 6tttSc\) ten 1 rjfrqn5db coruv
qi*ii farde uenictc ptitiiunt q piim
5 F:t\t<eft,ntnv V, 1 >■ a. '
fcnientfs^pofteatoiiri,^ miiln ■pmistcpidifubitc
deicunt.
6' In ipfadie acceffernnt nnivaTharifxciV.d.
yedehintquia Hrrodes. Secundtim fenfum liti
;::ivastio!cl>antC:hi'iilumexpellercdeIud.t.i,ii<
dicarctm ca,icd Chhftu^-cfrenditlc v.h mneic,ncc
dicationcuoluitccllaie.Pcihocoficndcns, q;
cator EuangCliipHt-ralibus «fiinis non dcbeVft
6 rtr jtion
iil
t*
hc
Si
0 i
v~*
zx L-ap.v
l
i.iQftJ
w
cr 'i.concordarc' vciititrmoribns &rvi'fa.Tcrtia, eft ylti' /«c* ,en.omnes retro prophctas a fe mfflbsTeftatur.
' jnjlonficatio. :" " *<50L**l*ti^^
* 9 }ierufltlcm Hicrttfale q:+cc.Vbi ,ppherfr m ei, ibi ego caput retinqnetur uobis. Pulch re qui Herode de fuanece tracr an te
«r >hetaru debeo immolari,pro quo peccato iufte ipfa de* Vulpem vocaueiat,feaui comparat, quiafraudulenta vul-
ftr:tiif,cuideftructionicorum ficttt pius pater codoleo.'» pesfemptrauibusmfidiastendit.
e Dontus ~
X e ff' '/3 H;n" M" r'" P'"^/^. ffK''^i i T.*1 •t?-nTinumJ'yRl,n:ltu^m1njrnnte5. fetta. Bko.
lem - T Ieruialem , Ieruialeni.-s qui: occiriis Prophetasy&la- i bis, rpai T
^ a DuiiciacorJ:s i ce tcpel.is uel.co.-pounter ut Si
5 t.L?qa.: nwtfbva ■ ■ - ■ , eoIiLfcc
„ pidas eos qui mittuntur adte: Qw
ephanum
b • HacVnirsad te mifli
2i&pjioqb;fr
Ifi uetitltc fid
^[heophtea
ationCnomi
niijtieditamorem. a-"
quncrgaillos ha-
So?6cn?mamT- b Pic^s eos qut mittuntur a3Ve,:" QuotiesToTui cdngrcgare
. • '■» a ^i-.tiartlutuiti la.tcd-cs. ...
toi uisabamicaco- /V *- " 5 -j • •• i r -/■ t :' o.
tptusita rcuocat c nhos tuos,quemadmodum auisnidumiuumiufrpennis , &
Eeram Syriagc- d I(1.r •>-!«-> ,_ "' -;,
Ca (teniiir,item lna c noluitti ? Lcce relinquetur vobis domus veltra deicrta . Drco
m TITirdil OLTOd ' f " ^0" Pj|ri°ne;'1. ," b Ho.ra r,na'coiifiteamini filiiitn oronipotcntis, quem
i. — f£ brn- i:c~tum.;d e^.a pe<catoimin'iinen> rt> fi p-.tei ad g^oriji.an^um fucum noiacn.
BjSvTreTliosj g autem vcbis-, quianon vidcbitismedonecveniatcumdicc-'
I Qrnm fignificat ^ tis, benedt&usquivenitin nomine fJomini • j
niarn,dicen- . , _
■o .ianoluiftis re-'
io vrspoftea in tatmri.n.pdio habui maliriam veftra, oon videt»i£is.
u<
03,
Donuts re&ra-.de- \
'atittm vo~
uin -.,
velciuitasv qura oc- ,
nrrb ;cifo Domino, llo-
maniqnafi vacuum
nidum diripientes.,
i tulertmt lccum &C .
gentcm. , . >
•f 7s{o>i mlib'<t'ps me ,
donec venizt .N ifi pce i
niteriam.cgeritisr&i ■
confcfti fucrhis m.e i
ifilium omnipoten- •
tispatris in iccundb r
;;aducntu facicm mca
luril
.6 »»
g
( |
que templnm domijAi-menrciT^ dicam fed veftVa-nl-
luoiitsvolui congtegare . Ac li dicat.Ego volui & tu no- deqi turbc dixerunt Domino venientein Hieiulalepi.Sed
i:c\; qnotq liot cong regau i m ca vol im ta te kmpe r effi- - q u i a L uta"s ttdn Ma\p iDoiwm um .jidiiGalf la^cfe poft rener- ^
re nolente feci,quiamg,rata tern.pc.r fuiftr. ' - fu m , \ t ab iilis hoc ei decantaretur , cogit mylhce kacsie j
'ilios tuos. In hocqddicit: Q^qties lolui congrcgarc fHios aducntu 'claritatis intelligl. ' •'
ttws I <j^"CaP.
— ' 1 ■ 1 — '—> r~. — : — c ■ ' i : : i " ■ ; : . f-j-rHH-^trferS-
i >• r ''• i
'
NICOLAVSDE LYRA. -.quentn- catitetti Herufalem. ; *"
■tiftt JecTiJitm rp diatur ^ifl. to.'i>.Hu> c omnes Vropbetx te- i , Hetulalem HicrufaIem,qU2E OC.&: cHPMtft fcntcntia exdi
rhibifit.Etpropterditia vccufioncntrxprobrai confe 8't-s Mntb-.i ?;-A »CI1J JiiDll ,iJJJJJ310
qttenter i ." ft-NICO-
7~V — v ■-t-,p' J
isoffic
cpeccatorespennent.
_i i
J%, V.l\:Ji^,Y ? 1%™^ """"^ pctnitenies ad opera pertec^t^aT^^ « " —
iumomittereyperquoddemoneseiiciiinriir^cu i Hicrifdan Werufahm ', ««4 occirfw prcpbetas & Lpides F
ccatorespenitcnt,cV:i'annatesperficiiinrur,ciim c^o^r.Iftiid-cxponeturinfrih' t'£j , J
nrt>nit^ntp<: 4 -' DO
poemtentes
. _
P
C a tvt XI III. grelfuse.Votuinctcu velexdoclrina&fermonejVelexobiJ
EffaRuw cil,6"c.Hydropicus crat etnt Hydor aqua,inde itcluus miracuidrri vtiluare percepiilet fiqnide, voIuiiTen^i
hydropis,morb.aquofus fnbcutane'7,de vicio uefice Pono cum in mediu vcniilet hydropicus, non hodcbnjfi-^
isciiinflationc turgenre & anhcliru fcetido.Et cit pro- derabat Dns,quoniodpnon offcnderet multos, fed^quo- •
hydropici,qr,a- .»> ^-auo>3q tm modofanareteos, q •
cnia fua indigebivc.
.,•-
lus bibit, tanto
ideoco-
■iiern rlu-
x catnalium volu-
p umexubefas ag
gaat, comparatur
qidiuitiauaro.
V t h r. o P H Y«
vs.Dominus
es Pharifeo-
m moiofitatem
:editur in eorum
rauscurcenunei
irilrnaium vtili
terea in-
.
- rJ> ? OportetenimnBsv»
"^ bi magna profpefta i
vM
CAPVT XIIII,
tyfflpffi- T fadum eft , cum introiilet t Iefu
w mum cuiuiciam Princink t Pharifa:6rum vtilitas~,n6cnr3'rcin-5TD6het
a A nftob nitn9bns>niaRMM|>Cin 5§a! ilpieutes qnHcandat1 ,"s'
Tabbato maiiducarc h.mcm , &' ipil obfer- Adwhwn .•■-u^-
aK=y<i"? uabant cum . Et ecce homo quidam hydro- ;pra;cip^docGf^:Wi
**"«' lnnd,,ii,Mcu:„ribu, ,^MS^.MffiSlW 3 ^Aftf^ftl^*!!
picuserat antc ilium . Etrefpondens lefusdixit ad leVifpe- Jumproptcripintua
1 OpTta ci»tefa':..;.ut non loluT, ur fabi a.um. " ' ■» iC IttbbatWUUCiUi^. „
ritos & Pharifxos , dicens : t Si licec frbJlata curarc? ^ffTOfr10' '»• "
grelTus' ' ''& --^^
s 1 ~ ,ii,i\ftr\Wit ■ 1 — ;. r.itr>fbiq({rrio>9v i|qT — *
i —
NlC O L A V S D E L Y R A ; cap.pr<ecc.&bociterumoflenditaradmmrem>£onfim.rthnemj^
Capvt XI III. citrationcbydropicucumdicithr. '.;:.i *
Ilim cft.Tofitahtformationr pcenttcnUhm, btc I Et faftum eft Clim int.lfle inuittuit^ Chriflu^m ptti*t*-x\fe\
•^Kwuenterponiturconfutatio irnptchitvntinm. IJi- quentibus.Et videtur quodbocfedtwaluiofVy&non ex dtiwtio;:cy{.
^Bfttr autcm twpcenitcntes proprib quicd -verbtM' vnde fnbditur. nc^tMi^.iniiii:
■ non cont.-rebantur, fedpotitts indurabaturin 2 Et ipfi obfer. ^Attcnientes ft inter epuUpiitiqieiflxdioevct attt\
ma!isfi7!s,&inftperCbrifloinfidiKbaturqiia!eserat facerctvndeppJfenteumaccKptre.
'* 'rifai&lcgfpcriti.V-simo er^o ponitur iflo,ii idfut.itio.Secudo- 3 Et ecce homo quida hydrop. Etdickttr-abbydor viubi efli
'■"■^infarmatioibi-.lbzntzntc turbas.PwwM diuiditur in qua aqua,quia bydropicus babet aquam inter carnem & cu-tem.:* «ii
tr'au'-np.rimo cofutat eosdc ignoratia.Secur.db,drfuperbiai ibi. 4; Er^t ante illum.D/«'r Cyrillus qilodtfftt *on petebat d Cbiifl'od
lcf>4tauic&adinuitatG.s.Tcrtib,decvpiditaic,ibi.Diccbata\l Jfanari tiraore "Pbarifeorum>fedfolumft*oflcndebat,vt Cbriflifs ffo
fanari tirnore rPbarifltOTum>[edfolumf£oflcndcbat, vt.
vidcns cittsmifererctur.
) V
1 kQmrt&idc irtgyatitudtne ibi:Kt ipfe dixir. Circa pnmTtfae-
]i>oii inuidiaexiccatintcllcclu, & idcoTbarifjci & Irgifpcriti f Etrefpondens.7v:&«^ vcrba,quia quxfiio fibi ' ron propAnR .*
'■ nuidta contra Chriflnm exc&cati dicebant 1 u le^is tranfytffo- batur.fcdad cogitationdi pbdrifceorum & kgifpcritOTv.m^ qubnstim'4
n >(o ijuod curabauir in fabbatO) quodtame efl faljhm vt ditJu efi \ cogitabant curationcm infabbato effe iUicitam;
cap.prece. $t At ilJi
■' ■ M 0 u^U L 1 T E i\. ■ ■- renduampliusinardefcif.Iuuanalis^CrcfciTamornumig-
1 E'Af7«ea?//.ScquiMir. ^tuipfa pecuniacrelcit.EtifteftatanteIesu,cuconi,ertitad
|. Etccubomo.Pct hydropicum gcuptiis-bibit plusfitir, Deum,paratusacc^ifiTadiipeiarcadhonfi)rediuinii,6ir/ic)5, f
'.uiicatur cupidus & auarus,q cu pkwatquiht, ad acqui- I lecuperat fa.uirate^<ipia de cupiditatcimutat:in libcwarjim. 1
rendum, . E 5
8?J
Glof orcI.& Nicolai de Lyra.
S
A
^r tf te*MfttMetif6 raceitr, qui c«~>tra fe diftuiti quid
qtiiddixcrat vidcnt.S; cnuv. licct,CUtobl«ulc?Si uolicct,
cur pecoracurtntl
b Iff» »cri.ldcoanre Pharifxos hydropicu fanat, &; mox
contraauaritiamdilputat, \ 1 n losauantixatguat pcrqua
labbatum violant.cv
Atillitacucrunr. Infc vcro apprchcnfum fanamc eum, ac l bUmiorcxtoII;
, *h,,rrc»por>littf fin»ti.in,ut ltirjnl'eiici«(i Ulutcnwimiuium. Ojincsinluc u,.„ Jf^'
■ iiiafiinilci cfti*. ;. * . , _
i"imiilt. HtrclpondcnsadiIIos,dixit rLuiusvcltrum ali
fitl fabbatobenefacere,vrpoftcavides eo?deprii
bitutumulruaridanar&hac arVcc"lionc",qua:n6aj
magna,&: vjxitTugabilicaufaincipitinaniir.quari
f Cum muitatus fneris.Ca pergratiam fidci vocatti
catorc,m~brisceclcfi-:teiunxcns,n6 tcdc mcriti
do,quafic.~
Jcgem malciicrprc-
lcuitic.
c,uo.
B
t ptlQO-
rc.
tantur. ln labbat
ni m no .i bonis» led
i malis op ctibus fc-
riand.imcft,vndedi
cuur: Omneopnsf.ini
Unonfacictis ineo , it
efipeccatum. Sic ina:-
ternarequie a malis
tantu fenabitur,non
a bonis.»vij/«m.quod
iitoincorporc,Pha-
rii.ei gellabant in
ni~tc& ideocoram
ipiis curatur corpo-
raJitecvi hoc,exem
plo Jilcant Ipintuah
bas curari.
i Non aniin li.fed lna auaiili.t cr.r.rulens.
auc bos in puteum cadct, cLnoncontinuo extraherillum
A Snn pittl'*tMI ln no< ~'l'ljiion.-m fabha i
dic iabbati ? Et non potcrant ad rucp rciportderc illi . Dicc-
e * <<b irlo piimipc. b Aliu.l niy.liccli^nifi.an.v n c l.tclligeris quoino.Io
il'i d.-p m . a.itib t bui labonrcnt, vnde repriiuun'ii .
bat autcm & ad muiwtos paraoolam , intcndens quomodo
primusdccubiruseligcrenr, diccns aciillos: Cthti muitatus
I » Nuini* Ci.ilfi e< rc.lilix nmiunrt n b yju por'<l rontingerr
fucris * adnuptias,nondiicumbas in primo -\ loco, neror-
5 a G.aiioli."tinuiia.oii,i"c li il.is Oiculius. b l'ct iianani lu.in.ie ocillura
oftcnJens
tchonoVatiortefitinuitatiisab co , & venicnsiscjuite & il-
Drus qtii.otda lingulorum nonit. lafltige*' lc inino-em.
c Cuius ve. Com- h lUm vocauit,dicat tibnDchuic locum , 8c*tuncincipiascum
t ruborenouiilimumiocum renerc. Sedctxm vocatusfucris,
AJ iuJicium.vel.quolicIie augendo
t icntm
>>£cibiis<
tccuro. *
C
T.o. j.c.
uit qnxftionem, vt
oftendat eo* fabba-
tnm violarcinopere
cupiJitatis.quieum
violarearguuntino
perccharitatis.
d Rjs in pu. Con. i
grue animali quod
deciditinputeii hy-
dropicum comparat
quia noxiohumore k
pcnbat. Etbenebo-
a Q^tanto maiof es.humii.ia e in omuibns. b
humtlibus giaiiain.v "in aulrn a lupcrbis.
vadc, recumbe in nouilTimo loco, vt ciim vcnerit ejui tc irt-
i Ex hunilicatetc amicum rrcognofcacquio. pixfiraptionr poftnonebaii». b Ad ma-
ius pinnium x-tcrnx gloMT.ucl h:r,a.i miioia doni fancci fpiriius rccipicndum.
uitauit,dicattibhAmicc,afccnde fuperius .Tunccrittibiglo-
a ln eadem bcatitudinc.ucl'n cidcin fiJcquiet.cniibus. b lRcautede mcritii aj-^t,
riacoram t fimul diicumbentibus, t quia omnis qui ie exal
a A dco.li noncoiamliominibiv. b Froindede brncfi.i s. c Adec
tat,humiliabitur,& qui fc humiliat cxalcabirur. Dicebat aute iz te minons <
1 ~~ 13 fceremcnti.Ni
incipias quarrei
tibi ieruati;
Honorarioi
3 uit.itolocudat bi
4 cic IllX COHUC.I ;o
nisconfidcn
rior faftus, c
5 rum quifein C)ri
6 ftofeciuifm
tepr.-citur . Et L
7 ruborcnoiiiliii i|
8 cum tcnctx
de alijs mclior.po
gnofccns,quid
de lua operatio
tum lcnlci.V. h:
liar,diccnscum
phcta : Exaltm
tetn burn:l;.:tus f
confufut,
h i'J titnc i>
rubore nouifj,
cum tenete . fu |
t>9catusfucr'u,&- E
tunc erubelcei c
dctealiqnai
9 iori prcfumpfil n-
io cipics ad pocn n-
o. 1 1 tiam humili
uem&afinu nomi-
nat,vtvel fapicntcsvclhebetes,vel vtrumqticpopulum fi: quiahcrcditasadquam fcftinaturin principio,ini
gnat, f. ludrum prefTum iugolegis , 6V: gentilem nullara- mabcnediclionedeficiet.
tionedomitum,(cd ftolidum & brutum,quosoesaputeo i Tunc trit tibigloria coram fimitl difcumhcniibus.qiii.;
concupifccntix dcmerfos extrahitiOmncs enim pcccaue- exaltat^humiliabnur^ auife bumiiiat, cx.iltabii.Qnov
runt,&:egcntgratia Dei. minusduc6uiuasiuosvifitat,&diiudicat, tatalpiriti ui
e Dicibat j«rew|.Poftq conuicerat illosdeauaritia & vio- humilib.donaprcftar,vteoscoctusfidchuciiadmJCM
Jationefabbati,incipitdoceredccuangelicagrariailIosqui glorificet,ftupcnlq; inautorisfui lauuem profiliai
aderanridoneijinuitansillosadhumilitatem cotratumo- Mibi autem honorificatifunt amici tui Dcmt,
iem quc habebant ia IegePharifxj^vel intendens in do£tri K ^icrtv^tjfirc-w.Secundum ordine Iitcre. PoflqJ tno
nafuaquomododcbeantaccubitusin eccleha eligere. inuitatosqualiterdebeataccumbeic, monet&inuitatt
^JTheo PHyLACTvi, VidescOenasChrifti,quaIes quosdebeatinuitaie,netpaIisexpcfiobonorumq:
fintnepein vcihtatc alc, vtnon infatietate ventris \crtan- cit.ccdat m vacuum,velforlitanaugmentet peccatuo :l
tur«Ecce.n.ianaunhydropicu,docetPhari(a:os,quid bor.fi itaexpendattemporalia,vtpecha:cpa!cat\iaaJa'ten
fitiniabba- C^ i «
NICOLAVS DE LYRA.
1 At illi tacue.a^/4/7 dixiffenf.t^on timebant ab eo ratione co
futari. Si autem dixilient : Sicnon habcrcntfrontcm ipfum de boc
accufandi.
i Ipfcveroapprehenfum . Quiapcrimpofttionemmauusip-
fum curauit & poflca manum retraxit.
3 Et refpondens.Cogirarjor/icW cornm quibus cogitabatillud
fatlumillicitum.
4 DixiuOflendendo illud cfte licitum & bonum^ pcr extmplti a-
nimalis bruti.cnius periculo licitum crat fuccnrrerc in fabbato ct
fecundum ipfos^it tnulto fortius fuccurrtJFt efl bontini propter quS
fatlafnnt anunalta bruta^T qni faftus cli ad imaginem.Dei.
5 Et non poteiat ad hcc rcfponderc illi. Tanquam cbfufi eui
dentl rationc.
6 Dicebaut autem.Hicco/i//<r<ir confeqtttuter cos dcfuperbia
Cjr ambittonr indebita bonorutn,quod nctatnrcumdicitHr.
7 Intendens quomodo prirnos,ldcn,pr'imasfcdcsinconHi
uifs folrmnibus .
8 Cuinuitatus ftie. ad nup.no di.in primo. lo. Tcrprimu
locumnon folii intcUigitur bic bouorabilior ftffio m conuinus fulc-
nibus, fed
nibus,fcd c(ia qtmlibet detlio vclpoUulatio fcti fwotio cA a m
dignitatcm.Et bocpntct ex boc quod prxmitt:tur,DiCcbit 3li 3C
ad iuitatOS parabola. Varabola eft altertus iei fignificati
gnitatcs autcfe nnllus dtbct lgererc,fed alios mclicrc sfeprgp ?re
qudiii cfiinfcalioqtiin iuuitator prituipalii ,fcdicct Dcu: .
omuis pote$tat,deiicict eum afia dignitatefattemfpiritualiti c*
tentia damnationis .jLltqiutdo rtnim dciicit tates pa
pofitionis. si aute bumilitcr rsfug-ci.s^ficut fucicbatpati i
rt Grcr. & jimbr. & con(imiies,tande ex cbcdicntiafufctptr, Cf
cx tbarttatcfraierna ca bcne tfusfneritttadc caltfiegioi :
tubirjdeo fnbditttr.-Jit erit tibi gl.Cnius ratio fubditur ciidu >r.
p Quia omnis qui lc cx. Vrxlutnpufcfc dtgnitatibui
jo Humiliabitur.A/oa'o/>;\c:.uc7i;.
1 1 Et qui fe hu.iy onfallaciter & fclejecudu quoddicit
cic.i9 d.E[t quincquittrfe bumiiiat, cy interwra ciuspien.
doto.fed qui vcracitcr &• ex co, dc.
U Ex.ihdbinu.) unndumqKodfcribitnrTroucr.za.d.H
lcmfpiriin fufcipiet gloria.
I 3 Diccbat.H.c cofequcter arguit Pbarifxos de cupiditate
facicban t couuiuia non matipictaterfcd magis cupiditatc, intci
ictt
M Q X ** • .* ' i T -M ' A *
\ 8 Cuminui.fue. Ocs catholici funtad Chrifti & ccdcfi.e
nuptiasinutati,fed illi in primo locorecumbut,vl dignita-
tibus
ribusecclefiat feingerunr, quos fponiusccclefixChr
deiicitabecclcfiatriumphante^&aliqiiaiidoctiani a
tante,liuniilesvcrorecumbuntinnouiilimoloco,vtl
fus cosexaltet m ccclo.
Et
tU
>cr
m
ili
m
* »
</
L
UC2..
Cap.XIlil.
8?6
tt»mifetnuitJuerai.Wmapi Pharilxorum loquitur.q forea[Terit,cifi non bene intelligatquibus meritisad illam
Hiia fuperbirepotcrar, qi totad couiutuquafiex mile- beatitudinem poflic arringi.
Brdiavocauerar,vel ficutex verbis Domini poteftconci g Bcatusquiman.Si^ maducauerit exhoc paneviuecin
Jjeo potius inuitauerat,vt ab illis iterum inuitaretur,&: arcrnum. Si quis incarnationis faciametopfecTe incorpo.
[afpecialisretributiofequeretur.
D
T H E O P h r,
iatus,diuina;maieftatis vifionefiui meruerit, hica:terna
beatitudine gaude-
iluobus generib. . . . a 0n:nq;,e horl dieL b »•*«•■ bit.Sedqamultifide
Bftabatcouiuium a &eiquile inuirauerat.Cum hcisprandiumaucca>nani: no. r tenus quafi orando
<XDcatis,& his,qui b . » c.rn»ii*ffeAuvei.op»i.oneiQniu.>ftoi pcipiut,dulcedinem
Ebbat vocatorum Uvocare amicos tuos,necjuerrarres tuos,nec|ue cognatos z veroeiusveraciterat
lalubriadmo-
Propter tn c q ,od diuit-s.
$ tingere faftidiurtor-
iiineadhumilita- c nequevicinos,nequediuires, neforte,&ipii tereinuicent , & + poreorumredargm-
te indUXerat. 6iCO NoajitEtriat tibit,,:cca.um,fcdfi.i( tibi retnbutio. a A quibus nihil in prafcnii <; tUr,Vnde lequitUT.
tii 11 minimefum- r ., . •■_• j.r>j\ r • • ■ p°<«"pe- .,,-. ^ ^ uomo quidam fe.
Ebfum illispropo d fiattibirctnbutio . t Sed cum racis conuiuium , vocapaupc- 7 Verbum incamatu
iii at,nuc&:in eum res, debiles, ccecos & claudos, & beatus eris:cjuia non 1 ha- 8 fatietatc" intemardul
qtvocauerat , vicif v,ider ffunt, ADco.iuircei. Aiiutctiibutione. 9 ceduiis multis praepa
(iihberaliratemfua e bent retribuere tibi . Retribuetur enimtibiin refurrec^ioneiw^^^^P^^^^^^
» Q_oI inr-(.i"ec"tione rflent beatificax-ii pauTrum Uifceprnrcs. II qUia multi C]U1 per fi-
f iuftorum. HVc cum audifTet cjuidam defimul difcumbenti- ia ^em e« fubiiciuntur,
a Ego fu m panis «tuus qui de Oro d.fccndir. IJ
tpofsfitt
excet,& admoni-
lit ereinuitat,abdu
ce; eumne conui-
ui nihtuat humani
male viuendo eico-
bus, dixit illi: Bcatus qui manducabitpanem inregno D^.H;'"^ contradfcune.
t <i_isfi dica>,Vete beati qui cnnedent.Ceddedititetrtins uel cutioiitati veluoiuptaitibu* ' 5 s\ HEOPHIl,
hutus mundi nonrom-dent. QuandO VilldiC2tUia
D. At ipfc dixit ci . Hdmo quidam fecit cccnam magnam i6E>eivirtutem,cripui
1 V 3 [y rafignificat Par.the-
h iris vel remune-
ra jnismoxincipie
dcj rana.
b 3vj>/i vocare ami-
Fi res,amicos,&:di
uisalterurrum c6uiuiace.ebrare,no quafi fcelus interdi-
ci ed oftedit no valere ad pmia vire.Sunt aur,&: qdam ta-
[ ndiuitumc6uiuia,qnonfoluminprefenti retributio
nt (ed et damnationem pcipiunt in futuro,vnde Apofto-
icNoiiiiicomeiTatlonib.&ebrieratib.ideftjin luxuriofis
ra eum vrfum,&par
dumuocat,quadoautem mifericordiam uultinfinuare,ho
minem inducit. Sicut «Sc nunc mifericordiflimam eiusdi-
fpenlationem iutelligens^ opeiatur in nobis,qua nosfacit
participes-carnis filii lui homineeu nominans. Cenam.n.
magnani vocatdifpefationem haccenam qdem eo,quod
C(uuiijs,quatautcoHationeomnium,celebrantnr,autvi- innouiflimis teponb.etenim ad ve/pera foculi venitDo ,7.
cicontubernalibus folentexhiberi,vbineminem pudeat minus,magnaafuccena ha:c,qm txconfeflo magnum eft
dinhoneftum facere vel dicere. lalutis noftrae myfterium , 6c mifit feruu iuu hota cosna:.
c ^f/brff.Quafi dicar,Siintendis inuitare,vtinuiteris,ibi Qniseftferuus iile?isqformafcruialTumpra,filiusDei,ho
p^esfalli , led fi diftnbuerispaupenbusde mercedc: non mofadu5,& vt homo mifllis efle dr.Attende quonon di-
Btris. xent feruum,ted cum articulo ieruum ilJum iunm.Illum
d rocapai-peres.Qm pauperes vocat in futuro pmiupci- .pprie dixinquia uixta formam hnmanam ei placuir,&: (et
p :.Quiamicos,& fratres,t3<: diuites uocar, recepit merce- uiuit:N6.n.vt filius,& Deus tm bene placittss elt patri,fed
d ua.Sed ii hocpgDeufacit,in exeplu filiorum lob,ficut vt ficut homoiple folu sline peccato,omnibus paternisco
cterafraterna:ciilettionisorricia,ipieqiiiilitremunerat. filijs,&. mandatiS'miniflrauit,cS£ patauir,.vt impiensomne
C i luxuciofos propter lafciuiam vocar,pcena non carebit iuftitiam feruire dicitur Deo, &c patri, 6<: ideo iplc lolus\|>- c
e "ii rcfurrcclione lufiorum.Cu m omnes relurredmi fintjta prie.leruus Dei dicitur.
|nfingulanter,<Sc:quafi propnadiciturrelurredio iuito i C<e><<swa.Hocconuiuium,non prandium,fedcoenadiei
ni,quiinealunt immutandi. tur.quia poftprandiu dequo Matihaeusagir, coenareftar,
f Haccum auujfet quii.\m «/{-y/.IntellecTus dulcedineauditaj poft ccenam nullum conuiuium reftat,dc prandto multi, tMsttlu'
i urrecuoiiis m laude eius proiumpir,&:in ea uere beatos &c de cccna nullus eiicitur. *»•»•
fore (g^ Et mifit
NICOLAVS de lyra.
ftrbocconf- (jHi aliquam vtilitatcmfcu honore pcr admtoriu il-
m q >os voc.b . nt ad conuiuia,& hoc cji quod dicitnr: Dicebat
tem&eiqiifeinui. yt pvo reftQione corporali teprenderet
■nf.docum ntump'cta:is. ?cieidum tam-n.quod licet diri-
ttt wbnm ad ipft*nytamen per boc alios ajfiflentes , qui erant in
Kculpabiluarguebat.
Camfa.pran.aut cce.no. vo.M efl, ^pter amicitia feculare,
Netjucfratres u\os.ldt{t,proptertonfanguinitatem.
Kt<\utcogruxos-ldesl,prcp'.er affinitatem,
t(\\it\ic\nos.Vrcptcrfamiliaritattm,
Neque diiurefe. I</ eft.proptcr al.quam vtilitatcm confequen
'"[nbiitur.
Ne futtcSc i pfi reiiiM i t tejfla reinuitatio in telligi cuiufcu
Uf<>oniiiportuSr\opitiJ' i :t^otandumtii,quodf\vocenturprc
cti ad coniiiuia pyopter charitatcm mutuam nutriendam , merito ■
meft. Si ntttcm ad l.iftiuiam antgulam txercendam peccatu eil.
""'•cmadibnalitattm quandam feu vrbanitatemindiffacnseft,
"btne ficri,t tmalc prout adftnemvlierioremord\natur,qui
tusvihrialns.
' Sedcum fa con.Motuspietate.
! Vocapauijercs.C^rcwtci/cB/iy.
t bcbiks.Carcm. s ronatu.
1 (xcos.Triuahsvift.
- Lmdos.CaienttsvKjfu.
i Et.beatiiseris.Qw.d Dcus retribuet tibi.Ttctes.n.ad omnifl
vtilis
vtiUs\efl,prom:(Tionc habcns vit&,qu& nunc efl^tfutune.x.Tim.^.c.
ineofubdiiur Retnbuetur.n.tibiin rcfurreclione iuftorum-
Sequirur.
ll r Ixc cum audiflct quidam. Chriilum laquentem de refur-
refiione,motus vcrbo Cbrrfti prorupitin hxc verba.
14 Beatusqui manducabir panemin regnoDei. D/c«f ali
qui,quod per pane ilie inttliigcbat beatitudi>,e veram quxconjiftit
in vtfionc& fruitio'te dt itatis Cbriiii principaliter & humanitatis
fecundario,quivocat fe panem vitx,lo.-y.^lu aute dicunt^quod ifie
trat ruiis,& carnaiis credens^quod r cfurtetlio ftttura efjet ad vi-
tam cibis corporalibus indigentem ftc/tt credunt Saraccni& lud.Jti
moderni.Etijtud videtur veriuf,quia slatim Chrijtus rtjpondcnsf
pofuit parabolam de his,qu: proptcr fuam weptitHdiaera.excludendi
funt d conuiuio cglcfii.
15 At ipfc dixit ci-Hic confqncntcr chrijius arguit eos de^wgm
titudine ,quia Iitdpprx ceteris gent,b.ftterunt inuitati ad b<acttu
dinem cA^eJttm^primaper Tropbt tfi<s Jetuttda pcr if.fm (hriftum
cjsprdiiicantem m pcifonaprepria ,ttrtio ptr ^Apvftolos,& tamen
renuerut venireper fidem:&:dco vucati funt gcntiles ftcuudum fr
dicitur. .AcJ.\^.b.\ obis oportebat primum loqni verbu Dei
fed qrhrepelIitisiJliid,<5<:indignpsvosindicatisxteinxvi-
tj£,ecce conuerrimur adgentes,fic.n.no,bis pia;cepit Pcus,
Et hoc efirfuod dicitur nobis parabpiich.
j 6 Homo quida.rn.7rf eji,chriftus vcrus homo,et vgrus Deus.
1 7 Fecit coe. magnam./rf cftjlatuii c^leflcm btatiiudinar/,que
vocatur ctpnayCQ quud eji refcflio vitima.
ic Et v.o-
t . * 0 i\ Jl L I T E II.
lun>[ac!spra>'dii<m aut c<r.p,a:dicator verbi ditiini facirp
Wmm fpiritualc,(ed fi faciat hocpr) honoris vel luces te-
rr3hsconiccutionem,nonhabebitaDeomercedem.Si
vetbo
verofaciat propteranimarum falutem,recipiet cum iuftis
vitam aeternam.
16 Homo <7«irf<7rB.HomoChriflus fecit magnumconui»
Uium,quandoinftituiteucharifti*faeramentum.
♦ Et voca.
I
8*7 Qoi.ord.&NicolaideLyra. u$
^» a ZtmtftrcrautofHHtnhvaCfnt.Honcaz^ finis fzculi.vn voluptasdefignatur,Propterquam adccenamDeifjjdic
^ deAvo<\oh\s.KosfumusUuosfinrsf£culoridruene>iit.lnhoc fus venirc reculat.
^ A finc naittil feruus,'d eft,ordo pdicatorum ad inuitatos p Ic- Tria genera hu minu a magna ccna vidcnrur cxclu |.Gc
!Jr" Ccn-,&: Prophetas.vt rcpulio raftidio ad euftandam cocna tilcs pp immoderatum affcftum temporaluim.lud \qw
feppararcnt,quiaomnuiamluntparaia.Chnftocnimim Chnftum rcfpucntcsiugumlegis cer^'^^^n "
molato,introitusre- o,di-«, ,*-!«..,««. »««««*• gVdcc.verb'
inlI?c!i^r«jif pmul a &vocauitmuItos.Etmifit(cruumfuum hora coenx diccrc 1 quinque libri
tTenir. omntscx.&c Idcocx b inuitatis,t vt venircnt ,quia iam parata fum omnia. Etco,- * "V^fe
T cufant.quiancmim ' Qd-«i,._Wn,.t. k u » M,gn? 3 vcmt nua tcci neti
lntcrcluditur rcgnu, i»bo,e-cq...fiu.,»eip.eciofidt;,qu»min oco habro h.ccep, attectu tentanfl
nifi qucm fua: vocis c perunt f fiinulomnesexcufate.Prinmsdixitei. Villamcmi, 4 remfidei,8_lili
rrofcffio CXClufcrit. , Abin,«.n.coo.en,Pl.uonc. b T»BiWlum ad c.n .pplicre. HCllltate prO ^
fflmai- fclTi antrm fc h , c 0« r.o,ae.0....pe.»«orfi«. tes,lenociniatfid(
,er- omnisquiplusrcrrc d ^neceflchabeoexirc, ckvideteillam:Rogo tehabemeex- corisarTeOam r
naqnam coelcftiadi cufatum.Etaltcrdixit: Iugaboumcmi quinc]ue,&eo pro- S;™,?!*;!
ligit,Ctiam fiadCOC C , ConUlgiumnol, rrp,rhend1.ur,'edinrrR.i.»..dm;lo.cmhono,emvo<..Ur. > t n
kitia fctcndcrc di- f barcilla:Rog0tchabcmccxcufatum.Etaliusdixit:Vxdrem 6 S'm fSiK
"ViV/jTOrt»;. Vitla, duxi , & ideo non poffum venire. Etregrcflus feruus" nun- fert le don
idcft,tcrrcnafubftan ciauitllxcdominofuo.Tunciratuspaterfamilias,dixitfcr- | 5"es^I"t~J< I
Ua. ExitCrgOVldciC _ Q_iinp»uprrr»tcfuPr,b.unr. T nO-.CvIliaiOS,^
villam.quiiblacxtc- UQ ^ Exicito in platcas, & vicos ciuitatis , St paupercs ac 7 ^nHal
riOra COglUt prO- g Qujruoiadicio»pudre.r.firmi funt. b Qmlumcningcn i non h.bcnt. c Quwe- rmiret Inililar I
Eter lllbftantiam,&: ^ftoii-.eiru.nnnh.bentin opete. d Ordopt*d.ca,o,um.. mUlCl.ilUlliat |
oc eft quod ab ama debiles,ckca:cos,& cla'udos introduc huc . Et ait leruus . Do- SVI^
toribus mundifTius ' e_ ciauaos , 011 1
quarritur, fcilicct fub , . . _ ._ quoddebilitas r
ftanna corporis. ris nullu excluditaregno,rariufq;delinquar,cuide
AvGvsT.Inempta villa,dominationotat,S_uiperbia. cebrapeccandi,8_citiusadDominumconuertatiir,c 1
Herc.n.villam,poffidere,homines fibi fubderc.vitiu malu habet in mundo vnde deledtetur.
vinumprimum.Primus.n.homodominarivoluit,quihe g LxicitOy&ck The op h y l A.Per hos,qIuia,&pi
redominiimnolait.Primusergoinuentafuperbia,vcnire fepesgetesintellig-dsfunt.Getiles.n.ateftametis,..
noluir.Secundus oftendit quinq; iuga,id eft.quinq; fenfus ge Dei alienierat,8_ non fafti civ es fan_torum,necn n
. corporis,qa nihil inueftigadum intelligit , nifi quod p hos fed in multis iniqilitatib. 8_ rufticitate magna verfat 11
adminiftrat,8_ ideoinuitatcsad cenam seternorum non fe 6_apud fepes peccaradico.peccatum.n. magnafepes I
quitur.Harc iuga bontim dicutur, qa per hos terrena reqru interftitium diuidcs nos a Dco.p, vias itaq; pecuinan [c
tur,boues.n.verfant terram.Etbene iuga dicuntur.Dux.n. lium vitam,8_ in multas diiTeclam opiniones,p lepe c
funt aures, duo oculi, dua: nares. In guftu.n.duo inftra lin- intclligit vitam illorum in peccatis.non fimpliciter s I
gua,6_ palatum.Ina6tu gemina voluntascarnis,interius,8_ bet illos vocare,fedcompelleinquit, qnamuisvoluiki
exterius .Tertiusvxorcmducit,qavoIuntascarnismuItos fitoIb.crederc,ceterum,S_fciamus, magnevirtutisl .<
impedit. Amor rerum terrenarum vifcus cft fpiritualium fe credidiffe gentcs in tanta verfantes ignorantia.ideo xi
pcnnarum. compelle,&. admirabilem translationem fignificarevo ,ne
d ^orp.Dum dicir^ogof. ta_ewef*cH.Humilitas fonat ceffitatemnominauit.
invocedum venirccontemnit,fuperbiainaclione. M or aliter. Mittitadplateascu peccatorc;
*- c i«^i»_o.Qunq;iugaboum,quinq;Corporis fenfuSjqui rib.viis vocatadanguftam, qducitadvita .Mitt
re_te iuga dieuntur, q in vrroq; lcxu geminantur, qui qm cum lllos vocat quos tpalium rerum coaidat infl
non interna,fed iola exteriora cognofcur,& tangunt, redte tit ad vias.cum illos vocat,q iam in quodam bonl
neoscuriofitasdefignatur.quaedum exteriusinueftigatvi tistramiteconftituti funtnulliscupiditatib. rpa
tam ,pximi,fua intima nefcit.Etcuriofi animus quanto eft pati.Mittitad fepes,cum eos vocat.q cultaab inci
peritns al ieni,tato ignarus fui.Nec difcrepant verba excusa nunt,&_ incurfus arcent beftiarum , ld eft , bonaa 1
tisafigntricationeKii viu^dudiciv Eo probare illa. Quia^p- ftinguur.&munimetafideiadueifusdinboli tenrann
batioadcuriontatem folet pcrtinere. tcndut Cum de vicis,8_plateisvocat,iudxosfignific: ]tc
f rxori-dnxi.Qiiii multi non propter foecunditatem,fcd nere legem fub vrbana coueriatione nouerant.Cil d ii
^p'defideria carnis vxores ducur,ideo per rcm iftam carnis & fepibus vocar5agreftem populum gcntium fignifi t
voluptas (£¥*F.:
/
NICOLAVS DE LYRA. 5 lugaboumcmi.Terhocautcmintclligunturcitpiditt n
I Et vocauit Qjtia vult omnes hommes faluos fieri,i:T'm.2. tiimis intenti, finirnfuumibicor.ftituentes;
1 Ermifit feruum fuum horacena:dicereinuiratis,vrve 6 Vxor.cm d\ixi.Tcrbocintelligunturcarnales,&~hfcii M
nirent,quia iam parara fuilt omnia./- efi,feruos actipiedo^fin ifla vero tria vitsa nducunturotr.nia cxcludentia a beat::
gularc pro pli*rali,(kut Exod.S.f.Vcmt mufcagrauiffima , Id le[li,fecunditm qmd dicit loamrs i.can.z.c. Onineq
cilymultitudo mufcarum. mundo,aut eft concupifccntia catnis , aut concupii
3 Etcceperuntfimuloesexcufare.Primusdixitei: Idefi, oculorum,autfuperbia vic.
pe r mala operafe retrahere, & aczipitur hic oes pro maioripartc, 7 Exi cito in plateas,8_ vicos,8_c. Q^tiaprincip^s Ixd. 1
qui.t pauci fjluantiir refpet1iue,vt diclum eil cap.prsce. & faccrdotcs,& legifperiti,& maiores illiuspopuli preptrr' ■
4 Villam emi,8_ necelfe habeo exire,8_ vidcre illa;Rogo eata funtdimiffi A Ueo.Tauperes awem & fimplices,& ;
te habe mc excufatum,8_c. Hicnotantur fuperbiper dominium lius p^pulifunt Poc»ti,vt in.stpoflolis,& inplurib.ah>sexi
yillx emptum,quia fuperbi volunt alijs dominari. £uangciu\
5 Iuga tfr Etad
M 0 t\ ^4 L I T E i\. vxoremducentes,tecundiperiuga aoumementcs.t
■ t Et voMnHTOtt/w.Namoescatholiciadhocgnalitersut villam cmptam vcndentes,6comnesilliadcccnani'
vocati,fcd illi vocati lunt fpalitcr,quibus Dcus datfpecialia nicam funf inepti.
dona,quafi cxfpaliamicitia,vtpotedonum corporalisde- f r«ntirrt.Conrracontemptoresfuxcocna:.
centn,vel donum rcmporalisabundantix,vel mundialis t t>a.'r/f?r.Ideft,pra-dicatoii Euangelico.
excellentic,quib.debentadbonum vti,vtfintaddi_lumco 7 £Aic/ro/np/-re„j.Perpauperesinte!ligunturvere
uiuium fpecialiter prcparati. les,qfuntpauperesfpiritu,vtexponit Aug. Beati p.r
4 Et w/<r.Scilicct pra:dicatorem Euancclicum. fpmtu,ideft,non hentesinflatem fpiritum.Perdt i1
3 Etccperut. Excularioifta ell indifpontio voluntaria, qa hil fibi viitutisattnbuctcs. Percxcos vilum abiHic
corpore decetes frequentcr cx hoc cadunt in luxuna, duu- primentcs . Pcr claudos,defectus propnos confidci
tesinauantia,cxcelletcs_nfuperbtam:primi fignificaturp Omnesfunud cccnam domimcam mtrodiiccndi.
vxorcm t£M
u m
erci
srfr
u(
Lucx Cap. X 1 1 1 L 900
%9
r eflutimptr»ftl Multos tales'exlud3.isadcena tua adueriariosinviaDeipatimur, odiendo & fugicdo nefcia- jy
a n "ius fed ifti locu conuiuii tui non implenr,fupereft mus.Et vt hoc odium non de affec*tione,fed de charitatc vi
1 vhi zentium numerofitas fufcipiatur, vnde fubditur. deatur procedere,addit.
Cl ias & fepes . &c- Nota q> in hac tertia inuitatione e Udbuc . Tunc bene animam odimus,cum eius carnalib.
E ritur inuita,fed compelle intrare. Qui.n.huius mun defideriis non acquiefcimus,fed relu&amur & frangimus.
n°r fitatibus fra Hocodium qualiter
ftia,dDeiamoremaminefa(5hira eftvtimperafti, 6c adhuclocuseft.EtaitDo- » cxhiberidebeat,.ub.
idlnt,atqucapr*bminusieru0J £xi jn vjas &fepes , &compelIeinrrare5 vtim- 2 {^tquinonha. Crux
fclll Vlt2 ° .... Mimc.o pr.nitftinationcmfidcl.um.quini.ineius in ex(.lctujnonicm.nrbit. Ex^ufantium. duobuS mod/S baiU-
cr ?UnDulfi mtSc plcatur domus mea. Dico autem vobis,quod nemo virorum 3 latur : Cum vel per
' «EtCier fcrampinitentiamaliquandoin ruequxrant. vn'eJichutiatuls viiginibm.Amen abftinentia CarO a__l-
QU 2m aUtem VO* di.oioDisn.f.io vos.n.morrgr, ">c.tu. exculet fe. . _ . ,
! r ^nnumm'- c iHorum qui vocati funr, guftdbir ccenam meam . * lbant * E^S
fiuf qUlQOnUlim» a Captxdulce-ineDrxdK.Morits .i ■iiir-culorurn. b Di(-fden:e _ domoconuiuii. n- - * •
i tus accipiunt , ^^ t^hx muhx cum eo . Et conuerfus dixitad illos : t f/SXdebe
Id P£LTvocan- l Di"gkmu- ""j ,uni od"oh;b",rm ^T1 in Dei i,in"e ^bis 0bfifton> _ , tis odifle, crucem ba t Multi
plc.Quidavocan si ujsvenltadme, &nonodic pa.remfuum&;matrem& i lu]are , venire poft •D''unc
tur ', veniuni, <.jui »_ «_ -j - , • "___•»_? vocati ,
•c-tam intelligen e vxoremet hlioset fratres et iorores, adnnc autem et ani- 7 me.quiaitaconfum pauciye
tiar opere adim- f mamfuam, nonporeftmeusefTedifcipulus . + Etqui non « ^'^nimrTd t*~
lCl. , a crux actuciatu di. itur.quarlcmpcr cit pof.nda.ut amor Chnftioltendatur. " rClMUm fM-ttb.
)tandumquod kaiulat crucein fuam ec venitpoftme, nonpoteft meus effe „ Etuenitpoflme.K- IO-dl8'
ficipeccatorestue g u-tiu , Fer ,*.«,_«_, ,_f.e_.i-m. b^iHi.tu. nnuisenimcainem sus_§'
SSiSiSa»; h diicipulus . Quis enim ex vobis vdlens turrfra cdif_ca~<° SL^oinan^io Kdatt
* n. nniveniunt • a Quieiccntatumultibus mundi. b Omn^quod agimns, praucnire pcrltudium confi ria,vel prOximO C3T- tMatth.
'1 dttationisdcbcmu'. Terrenum «difitium.congregando expenfat conflruitui, n_li*_*»r mmMrirnr 'o.d.
led perbi peCCatO- cT>£fteauum cJ.penn.Sd.fr.ergendo. , £ F lT ' fMar 8
cs:(puutur,humi rCnonne prius leden s computat fumptus , qui necelTarii., vt culp? faucar , mc d
iiguntur. rIC,° F r . r ^ F.d.i. J* cruccm fcrrcvide-E
• Thhophyla. ^iunc fihabeatadperficiendum,ne poftquam pofuent fun-1 3 25'f!?,.15™™000
Docetautem * * icquuur.
noparabolahsc, , __. . . .L * J&» ™m e*»<f-
nliciuspauperibus,&:debiIibus,potiu_quamdiuitibus PoftquamDominus fequcntibus fem Hierulalem dedit
da u,id nuod vt pauld ante admonuerat , propterea iftud iublimia pra.cepta de contemptu mundi , & de abiedionc
vurparaboladicere, nerhoccredibiliustaciens paupe- corporis,fupponitpreceptumde perfeuerantia ad quam
:c:ocandos.Difcimus&:aliud,deberenosefre alacres&: neceHariaeftcumhumilitatepatientia.Ethocpcr fimile
_sad pauperum fufceptionem , atqueeriam ita no- oedificantis.
let :scogamus eos,vt participcs fiant noflrorum bonoru. ATheophuactvs. Per parabola turris docet nos
.' &magiftriadmoneantur,quodopera;pretiumfitdi- Dominus,vthiquifemeIdelegennt fefequi,ne fblumia. .
Iciilosetramnolentesdocere. ceantfundamentum,hoceftneincipianttantu fequi&_fa-
: antautm turb&multtcueo. Etcomerfus dixitadillos.Tvu mem poftnonimponant, vt hi qui non habent iufficien-
ba ua: fequuntur Iefum iter facicntem in Hierufalem,fi- tem alncritatis pr«parationem.Talej fuerunt hi de quibus
;nteosquiadccenam inuitativel compulfi veniunt,& Euangelifta Ioannesdicit. Multiigaur ex difcipulis dus abie-
tointentionelefumimitantui, ptarcedentemadaeterna. runt nitorfm.
pcsvifionem.Hos ergo inftruit qni finceroamore parria i Turrimadifi.Qnlz fnblimia prxcepta dedit,^dificada; fub-
ii:iidebeainappetere,&_procacari.alispictatisaffeftibus Itmitatiscomparationem fubiungir.
rcinciare. ^ C.w^»/..r/«»ypt«j.Illec6putatfumptus,quidifcernitcn,e
i Kjuisuemt. Simul &:odiffe& diligerepoffLimusjVtco- erogandam temporalcm pecunia,&: corauertendu a cupi
l tione coniudos,ex diuino prccepto diligamus,S_quos ditaiibus mundi> &: anima prseparaJa cotra aduerla mudi
aduerfa- $&>&iwts
NICOLAVS DE LYRA. Deum, puratusuitamfnamexponereprofide,cafi4neceSJna[isoc-
currentc.
' i Et adhuc Iocus,&:c. Quia non folum de ludmis , fed etiam de 8 Non po. Difcipulatus aut Ckrifli ditpliaterpotcfl intcllig-. Vno
; tibusperdiuerfaspartes orbis multi funt uocati adfidem & ad motlo gcneraliter fcciidum (iatum communem fideliu,& ad bocfuf-
:pr£diclttmelt,& hoc notatur cum dicitur. ficitfides cum obfcruatione madatorum. Alio modo cum hocper ob-
Exiinvias.&C./rf c/l,cxtra Iudxam difcnrrendo adpopulugen frruantiam confilwrum. In vtroque tatnefiatH requiritur npnljio^
flMftcerunt ^tpnfloli,ut pnediftum efl. Concupifecntiarum carnalium , magis tamen infecundo modo difci-
Dicoautem VO. &:c. t^on cfi intcll%endu-pe>- hoc quod nullus pulatus cjuam primo,ideo fequitur .
lni*ii[itfalua:us,fed quia paucicomparatiur.Sicut coimodo lo 9 Etquinonba. Ter carnis macerationem & concupifcentia-
■fMdi.ir.i r:\rno eft in ccclefia uel inforo,quadofunr ibipauci. tum repreffionem.
tantaut.Pr-/. '<? cotifutatione impanurntium,hic confequenter jo Qujs cnim ex VO.Aiducit hic cofcqueter duas parabolas a l
*>>Mi4fuclwfcqucntium Chrifium,'& primo ftmplici uerbo,fe fmm propofitu dc aggrefju flatus pcrfi tHonis,qui cottfiftv in obfcr
»rf0/wa..|;Co^/:Quis.n.ex vobis,&:c. Ciria primum dicitnr. uatia confilioru.Etprimo oslenditnrqnid requiritur in tali agg> effu
: Siquis venir./. v«/t ycnirc per fidcm crcdend», ficut funtf; cu- fecu>'do quid in debito */i.,.-,i:Bonum efl ial. Circapnmumdci-
1 es>re^itHmptrfcclionis afjumendo,c>iinfmodifiint religiofi. fw.Quis enim ex VO. Id eft, aggrcdi perficlionem Eunngehcam.
Etnoi)od.tt.Hicaccipiturodiumlarge,inquintumpropter pcr 11 Nonne prius fc.ldefl,quietatus a tumnUu pajfionu dtliberas.
t oathncmparentum & amicorum , non d.mittit ucire a ifidem 1 1 Computat fump./t/ e[i, oftdera:,fi habeat iliud q-od ad hoc
Micamjkut patet defanclo Chrifanto & multis alijs; Vel de fe requiritur , quod cfl pnmptitudo ad retinqucndum cmma pnpter
C)"dreligionem. Deum,vt patcbit poflca.
7^hnc.m.ideft,vitamcorporalcm , eamcontemner.dopropter 13 Nepoftquam po. Qupd confifth in dfruantia mardatoru.
Deum • JrVEtDOJ-
M 0 j^_ jl L l T E Hj 9 Etquinonbainiat^&c.C hr y s os t o m v s Non vttr.bc
fuper humeros apponamus , led vt femper Chi ifli moi te
1 tadhuclocus eft,&c. Hoc dicitur. eo qucd Ecclefia plu- pr^ oculis habeamus.
«recipcrc femper efl parata. 10 Quis enim ex vobis vote sturrim <edi!icarc.l "urris hic efi ec
yiiptisve.Q REc.Homel.2 5.Quafi pevodiumdiligitur, clefia,quscCanti.4.b.diciturturrisDauidica,quam ^dificat
carnaliterfapiensduprauanobisi'.'c;erit,nonauditur. bonidoclores&: pra.dicatores.Sumptusaute huiusedifica
icodiendi lunr,non folum domeftici,fcd etiam anima tionis lunt fcnpturarum fandarum intelligentin,&: exepla
piPuajdumparsienfibihsnobisingerit inhonefta. risvita,quibus carentesluntadhoca;difKiumimpoteies.
9 Etqui ieviitquis
A
901
oi'or
d.Sc Nico
lai de L
/vra
Di
lC(Stra.
t Difto
■
omniJ •
■f Tnf.itu
JU ftic-
rit inftil
fipn fuc
+ Aptu,
.iccoro -
moJum
a Oimes ifu' y\ Sftnt »t Ap > olu». " ?ac«/..w
WK„ i:mis,c6ii ic
Kcultosad . '-"i-
[ , & uifi cmitf, patunur irrifcues
JtHa luaiorca.
bUutqun- Pod fimfli
tQdinCtt dl tn«CXdl* « ^1 hibfnt«r...C:«i.:oaeinope,umrj<:
ikada, ipi onttfimili
ttidin:n. maums rci»
turo. Iu
quo rur , pcr
unplenoncnv prxcc- b
deimum tnandatoiii
nullum adglona pof-
lopcrtingcre,nifilciic c
ri uidicis fcntcntia tc-
pcrctur pcr mifcticoi >
diam. In confpcctu e d
nim Dci omnis ho«
mo lmpcrfcctus. Er-
go ficut in lupenori c
pixmcditatio cratr.e-
cefTai ;a,ad caucndum
ininiici dcrifioncm,
ficeft&ad impetran-
dam iudicis mileri-
cordiam. f
trVTnEOPHYLACTVS.
Et h.ee parabola do-
cct nos nc fimus dti-
Prxpararc. vert
uis velmittcrc
nem a.i facieni
ce, nih.laliud
renunciare or
qux pofli icm |
tamen diftat i.k
nunciare omnf
relinquere onl
renunciare
4 omnibusqriiitl
vtunturomnilj
danis qux
5 vi tamen nicr
J
qnuic non bcne potcftxdihcarcqui non copufatfi
ncc lecure potcft occurrcre qui non prxmiuit leg
i ncc nieus poreit elTe difcipulns,qni non renfit
,. Hacigitur conclufioneoftenditur.quodas
iurriin,facerepacem cum fortiore,nihil aliud
fedifcipulum(|
Uei. h ^ilijnjtfpinttuaol
prjtul ■ lt ■ o aVrVaa.
1 dairuntum &: non pdrucrit perficcrc omnci cjui t vidcnc
, ' «ctfionJo i.rd f..i ■ s d- rlft • »> opjvv. '.
mciniiit illudcreci diccnrcs,quiahichomoc?pitardinca
i QJr.nm.i-tc.e bciluunutu^.ci clt intdligcK aliqutm u c. .ucmi» iufte
O tbru (iluati.
re& non rotuirconfumarc.Mirc]uis rex kurusf commic
tcrcbelium aducriusaliumrcgem,t noniedcnspriusjco-
gitar.fi pofliccumdcccm millibusoccurrerceiqiiicum vi
■ i limielli(>it le cx xquouon r flc occuiicir t> i • m (I.nte.
gihti milltbus venic \ ad (e? Alioquin adhuc illo longc t agc
tCjlegacioncmmittensrogaceaqu^t pacisfunc .Sic crgo
omnisexvobis,quinon 1 rcnuciacomnibusquxpoilidet 6 dant adxtema.l
h rc i t • i 15 /i./"i l- quciecftta
nonpotcltmeusefleducipulus .Bonumeltlal. t biautcm j0 ,,cifcc-t,
,0^i,m:,.«ab:.a-t.niant«o,, petc.lt,, j>cPc,„c. § omnja ,£
ialquoque f cuanuent , m c.uo condiecur ? Nequcin ter- 9 p0nunt & Toli
iQMani luc ."'«clu gciminarepiohibctfi. b Aj-,ticultur* pjotutu.o, qui" ctt v.uj ib.sle „._ jn|, j,^.
binn.mixtum.nonlitare leminiftugum,ftdcx;ii>gueieren-..nj lolct . Qu"d nt.n fin.t ., "
ficund»'*. Ab unitate ecclffiat ("'cetncndo». C Bf. VeiC (
iam, ncquc in ftcrquilinium | vcilc eil, kd foracs t mittc- meus efie dii
a (/>'!,->'cibun' Dei jicrcpere podit. bObediendoclcfjviCiiduquoJiiidii.it. OportCtllt ret
tur.Quihabetauresaiidiendiaudiat. io omniba.squia
plicianima,nequecar bonum lal,
ni&:Dcoadhxreamus,fedfivolumusbellum contranu confiituiinnumero apolroloru adcondiendacc
iignosdrmonesfufcipere,vtferamurineostanquam ho- ditoru Ipiritualifapietia.Siautcodimeto veruatisl
ftes,&illisvercoblucT:emiir.Rexigitureitpeccatu,r'egnas luminatus,iteiuperamote teporaliu ad apoftafian
inmortalino(trocorpore,fiilludadmittitnus. Rexetiam rit,quoaliodo6torccoirigctui,quidiilccdinelapit:
vtanimusnoltercondituseft.Si igiturcum refiftendum guftauit^veladuerfis terruus,vel prolperis illectus
eft peccato,pufilIanimieiilludimpugnar. f 2^c7«e/n/i(?r.Salfterilcfjcitterra. Vndc ira
c Si poQit.Qpl] cum dccem mihbusoccurritDeo, qniof ftrucras vibcs falefeminabar,nein eisgcnncorirct.
fertopera dccem maJatoruquxexteriusgeilir. SedDcus floh deftrucfiopeccatiiegno, germen vitioiu rQpj
quaticumduplicatonumerocontrauenir, cum vixillum Salciboscodit,carnes ficcar.Pratdicatio a vernub.iSI
prxpararum m (olo opere,difcutitfimul deopere&cogi- dinc vitioruillxsa leruat luo creatori humana natu
tatione.Etideodumadhuclongeeftperdilationemiudi- rf.ideftfiapoftohpcr quosahj c6diendilunt,ptofM
cij nosfragilitatisnoftixinfiifticienriaattendentes,ad im- adueriisceIferint,perqnosciseiioi aufeictur,cucc|
petranda feueri iudicis pacemdcbemus prxmitterelcga- ek°git tollerealijs?^f<//<c ;«ff r«r. inttcr. qtiiaq
tioncm lachiymarum bonoiu opeiu, pioiumaffettuum. dit,nequeip(e fiiittu ferre,nequeexcoleie vak
d iiccr^o,c^clnfertaprxmiflisfimilitudinibus.Quando- tur.Vndevtilisexhortatioiubditur.^i/At.rtM.ai^B
quidem
*
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et non po.per Qtua r.on babet prcmptitudincm animi ad reft-
qucndu cmma q-.tod cft primuin jlatu pe*f tlionis acejhire.is, Talis
fuitilleiuuenis dei/uo dicitur Mar.ip.c. Qui oblcruauerat ma-
data,cni dixir Chriftus . Si vis pcrfcctus cflft , vade & vende
omniaquxhabcc,&:dapaupertbus.£i/:'grMri/»;dcw, cpabiit
triftis,eo quod multas habebat poff((fionts, qvarum amore fuit im-
peditus ajtatu petfccJion'ti& ideo non babuit furnptus adperficie-
d,um turrim cuins pofuerat fundamentum.
2 Aut quis tcx.Hic ponitur frcnnda parabola ad idcm cum dicii
liu.s rcx iturus committerc bellii.Hic accipitur rex ^uicuque vult
e^grediperfellionisflatum,quiadebct bene rcgere optrationes &
cogitationcs fuas,& babct committere bellu,jdrapiendum fibi ta-
lejie rcgnum,fecunditw (p iicitur Mat.n.b.l\egnum celorumvimpa
tirur, & uiolenti rapiunt illud.
3 Si [<of.!deft,cum ohferuatia dn? mtndatoruiScd quia nofnffi-
cit aA perftitionis Vaiu acquire.idu, vt piitlu efi quia rex tceiejiis'
4 Cum vigin.{£j«Ki duplam objeruantiaexigit ab eo,jcduet ma-
datorum
datnrum & conftliorum>iJtbfubditttr.
5 Rogat ea.idjjentiendo rcgi cahUi in olferuantia conft
qu£ incipit ab tuangciica pauperlatc,nltb concluditur. •
6 Sic eigo omnis,8jc.£.v bac conciufione patet,(/uodij
bola & praicedcns vadunt ad ifiam intcntionetn.
7 Bonum eft fal.Ollffio quid rcquiritur in pcrfcclionis ■
btc cofequcnter oftenditur qmd requiritur in eitts dtbito Vj
cetd.frttioquA riqniritur in omnibns cpcribus bnnsji
quod dicit ^ipojlo.ad Rj>.i2 d.Rationabileebicqtiium
Etbocifl quod dicitur.Bonut\i.Ide(t,difc>ctio , qux ijl t
tum boncrum cperuw^icut fal eil condmicntum cibo um.
8 Si autcni fo).Id cjt diftietio defuerit.
9 In qttc condietur? Uuia opusbcnum de gencrc infip
& inutilc,fi careat difcretione.
1 o Sed foras mit.Hoc eft a peift8'one cadet,vnde & m
vibus patrum coUationc fecunda Mcyii abbatis dcciaratur
tianes & cxcnipla,quodilli qui ccadcutt a fiatu pcrftSio
fuitcotiioiunitcr propter dcfcttum difcretioms»
*
Af 0 Il^t L I T E !{,
i^tut quis rex itums committerc,&c. Rcx venicns cofra nos
cu2o.mjhbuscftdominus noftcrlefus Chriflusvemcsad
iudiciu cu Angelis&: poteftatibus, cuiuspotcftati refiftcie
nonvalcmus,&: ide6duadhuccftlongcmittamus,ad cu
legationem
lcgationcm lachrymarum te. bonorum operum ,
placaie poflimus.
7 £o«/iw</i/j/.IJcft,difcrrtioquxcondiroperano
8 Siautemfd. ld cft, fi difcretioabopenbus noftri
degenere defuetit,non ertint Deo accepta.ln cuiu:
iahn omni ia>vrificioponcbatur,
U D D I T I 0 I.
In ca.i4.vi»irfi«;«ri»^ofti/Xj.SicutcrcdutSaraccnicV: Iu-
dxi modctni
Ex
Ex traditiombus tud&oruM Talmudicis & attjS apud t
ticts nuiio modo babetur,<)uod in futuro fxculo bomincs c'd
rdibus ui4igeant,& idcofifortcfint aliqui modani qui bo
Imco
cn
.i.
:.w.
ior
rcd
?(5
tof ntingU ex fatiCitate eorum,vnic apudpriecipuos dotlores eo-
r„n 'rfecundiim Tbalmudicas traditionesyprout habetur in li. Ca.
(4 ucap.vlt.in futuro feculo non efl cibus nec potus, nec vfus ve-
Wutthfed iufii ibidem in capitibus coronati deletlantur in vifio
ui in4 babitatioms. Quod fi rctle inteiiigeretur,bene adaptare-
m iitioni diuir7(t;in quafantli cu aureolis fruuntur vifione Chri-
wLtuefi vtrahabitatio diuina , vnde magis redarguendi funt
neio" rectperunt dotlrinam Chrifti,qu# traditionibus eorumbe
itiillcftis maximt confonat,
^iDDI-
Lucas Cap. X V,
904
*J D D I T I 0 11.
In eo.ca.vbidiciturinpoftil.lagzboum emi quinque,&c.
Troprius viicb hecparabolap ^tuguf.jexponim Ubro de uerbis
domini vbi quod dicitur. Villam emi.applicat adfuperbiam yjput
TofliLdicit.vbiautcmdicitur: Quinque iuga boum. adquinqi
fevfus carnis,qgem'matifunt,$ut ipfe declarat, vbi notabiliter ex-
ponitilla verba excufationis,f.Et eo probare illa . "J^on enim dixit
eopafcerc iiia^quiaad neceffuatem naturalcm bonum eft vtifenfib.
non autem adcuriofitatem & fuperfiuitatem. Quodautemfiquitur
Vxote duxi,exponitur ex carnalitatc,in quoetia Poflil. cocordat:
D
C A P. XV. c Cf«f«wo««.Qiiiacetenariusnumerusperfeausefl:.Deus
1 * ^fnf.* Theoph i lactvs. Dominus quidem illud fa« centu oues, i.perfeftum numerum habuit, cum an^eloru
J ciebar,cuius grarialcarnatus eft accedes adpublicanos &: hominum fubftantia creauit,fed vna periir, quando ho-
:i-:catorestanqua medicusadinfirmos,quiautere vera mopafcua vitarpeccando dereliquit.ergoquiarationalis '
ctoreserantobmurmuratione tanta: humanitatirc- creatur£numeruspereuntehoieeratdiminu:us,quc;ririn *o«nc».
terra homine vt fum-
C A P V T XV, nia integretur.
# Theophyl. Ma-
a Si'"»Pnblic« veaigjlia exiguntBeUonducunt.Sf qnitn nifefte parabola haC
cra feciili per mgooa fcfUnrur. luftOS dldt per OUeS
, Rant aucem appropincjuanres ei Publicani nonagintanouem &.
peccatorem pcr vnu.
& peccarores vt audirencillum . t Et mur- *
murabanc Pharifan,oC Scriba:, dicences,. \
a Q^d.contrarius efl 'egiqui hoc ptohibet,
qufa hic peccatores recipit^cVfmanducat cum illis.Et aic ad :
:bant.Abomina
::mm cenfebant
i.unos, ipfiaute
■>s viduarum &:
i;notum come-
ht.Quiigiturdo-
. (icutmifencors
ttga illos quifua
uniabanturmife
cliam: nonenim
: tureos taquam
i ;ntes,&:murmu
1 :, fcd manfuete
1. -^rabolam hanc
c ibus dicens , Sc
:eftis&:certis
.pfuadet&confu
1 ne JEgre ferant
m bonitatisefTu
>rn.
^anonfolumiu-
is:rinteritum pec
I fcd &: peccator
j )iertiam poteft
(jllcere, plusele
ic:ftatuantifa!us
Dicuntaute nonnul-
licentumoues, om-
nem creaturam ratio-
nalem, vnamautem
ouem rationalis natu
t Matth.
9-b.
tyo. dif.
b illospambolamiftam,diceni::Qi.,i5cxvobishomoquiha t SHSSi^iJS,»
Deus piiftor.cmusnos onine» ceivcfinria portio iumut. "j"
c bet centum oues, &fi perdideritynam exillis, ndnne di-
a beatitudine exiflentein quafi reliquit.dum feipfuni
•tin cilo.quod delertum efl ab homioe peccame.
a Angeiicamnaiunm in
jexinanruit.
lunin
peccame.
Dutn per pnrdicacionem uocat.
mitcii ncniagincanoue in deferco,& vacdic ad illam qux pe-
a 1 •uenit.ium conuettitur aliquis.
rierat, donecinueniatillacn ? Eccum inuenericeam,impo-
nic in humeros luos gaudens , &f venicns domu conuocat
amicoscXvicinos , dicens illis; t Congraculamini mihi:
g quiainueni ouem meam quasperierac.Dico vobis,c]uod
requiratpa
ftor bonus, reliclis no
naginta nouem in lo-
Jitudinei hocefr,infu
perno loco coelefti .
Sohtudoenim eftcce
lum, £>c a mundano
tumultu lequeftratu,
plenumq;omni tran-
quillitate&pace.Do-
minus vero vt inue-
nitillam qua: erraue-
xat,impofuit in hume
jrosjinfirmitates.n.no-
oemtentium
imiffadefcribitur, quiad audiendum verbum Dei ftras & peccata noftra ipfeportauit
rc nquantes non idlum ad colloquendum.fed etiam ad d ?>lonne rf/.Q^d.murmuratis.quia peccatores recipio, fed e-
fccndum recepti lunt. Vndededignantur Pharifasi, go non veni nifi vt,aberrantes coliigzm.ftcut unufquifque ue
J :illa iulhtia non compafiionem fed dedignationem jtrum abcrrantem ouemreduccre laborat.
iilr.Sdquiaa:grieranr,ita vteflea:grosnefcirent,quate e Impo.in hu.Ouein humerispofuit, quihumanam natu-
Li;uoderantagnofcerent,cceleftis medicusparadigma ram fufcipiens,peccatanoftraipfeportauit, vndehumeri
1 it,quoin eorum corde vulneri.s tumorem premit,di Chrifti cruci.s brachia funr,illic peccata noftradepofuit^in
jllanobilispatibuliceruicerequieuit.
«sfxvo.Didiccrasinfuperioribusabnegarenegligen- f Etve. Reparatohomineadc^lum reditpaftor,ibiange«
tij)Vitatearrogantiam,deuotionemfumere,(ecularibus lorum choros inuenit . Q£iaamici,quiainftabilitate iua
^'P«ionibusnon tcncri,caduca nonprcferreperpetuis. voluntatem eius continuecuftodiunt,qui &:vicini^uia
puiafragilitashumanafirmumncquitin tantolkculi clartrate vifioniseiusfruuntur. Etndta,quodnondicit:
>tenerevefligium , etiamaduerfuserrorem,reme. CongiatuIaminiouiinuente,fed mihi,quiagaudiumeius
d wubimedicusdemonftrat.fcilicer, ludexfpem veni» eft vitanoftra.
;at. Vnde S. Lucas tres ex ordine parabolasponir, g]Dko uob.la noriagintanoue , iuftoru numerus intelligif,
°>>drachma:,filii. tCen- &^m
ca. quia
frn&iue
tus. 16.
poenitc:-
tem. De
pxn. di.
t cap.fer
pens. &
c. impor
tuni.j
C6ga»
dete , 8c
infri.
J. Pct.i.
d.
~^Tco lavsdelyra.
IC A P, x v.
tantautem. Superius drfripta efl peccantium monitio ad
Mitentitnijhic confequenter defcribifur eorum conuerfto ai
*l\ »*,&frimb ingenerali,fccudo in fj>eciali c.\ g.Trima in tre$
'' rirno osienditur quodpeccatores redeuntesfunt benigne reti*
!£nijtcundb cautenutricndi.cap.iy.tertib deuote infiruendi.c.ii,
rn lidHas,quiapr\mo defcribitur dotlorum reccptio benigna ,
t'>docclureorum f.xtisfaclio condigna, cap.feq. Circa primum
W'luuonuerfio peccatoram cum dkitur.
truautem.£;r propofuoemendationis vittt,
. Vt
n
% Vt audirent il.Tarati ei obedire,fecundb fubditur iniufia mur^
muratio malignantium^um dicitur.
3 Et muxm.Tsfotantes Cbriftumde malavita,eb qubd)talib.ami-
Cabilem fe pwbebaty&frquitur Chrifli rc(ponfio,cum dicitur.
4 Aifadil, Inrefponfioneofiendilur ,'quod peccatores rcdeuntes
funt dulciter reciptcndi,& adhocinducnniur tres parabols.fccun-
da incipit ibi: Aut qu£ mulier,rcr;w ibij Homo quidam ha-
buitduosfilios.
5 Quis ex VO.homo. Hicponiturprima parabola de oue perdi-
ta,& humerispafloris cumgaudio reporfata.Et patet fententia cx
d.tlis Mattth,i8.c,
% &Atquae
1*
M0 1\.ALITE
UMtcmappro.eiTu.ScqpiXur.
mtx wW/.Pet hominem centum oues habentem.fi-
"iturpfidensmopafterio ceniu religiofoshabentiin
u o.Qiiod defcrtu dicitnr , ed 9 afperitas vitse ibi fer-
»L ct numeru et centcnanu intelligitur quilibet alius
numerui
numerus clauftraliu,nam in nouo &: veteri Teiiamcto fre
queterponitur determinatusnumerus^pindeterminato'
j E*//ptY<i<.Perapoftafiani.
t 7^o»wf.Ideft,inobieruationeclauftrali,vbi funtin tuto.
I Et vadit ad iiiam qu& perierat.Vt ad bonu reducat, & gau-
dct non de lllius eirore,fed dc bona rcduclionc.
f Qff4
?oj GloLord&NicolaidcLyra; <*
<r3?> in vnaoucpcccatorum,vndcalibi:7y;onKf»j;i«).)H./f<//)fc.Di Dcoiuxtafunr,qnatoeum viciniuscohtemplamnr.
^j\ cit ergo.Maihj t*v,trit in cx.f*.unopcc.pcn.tigrn. quamfu.no.no. vocat,dnm per exhibitionem gruix hominibus imjl
iM.9h/«o«in.^.Q_jiavtqciotu1ieexpciinuir,qaiilIicitanon ad amorem lui vehementiusacccndir.
Mats.b commi!eiunt,in rcbus licitis fxpe fibi vfum prebent.ad ce. Tres parabolx non ociofeproponuntur,ouis,drac;k
icftia anxic non ai.hclant.Et quia lccun iunt.ad bona age- filii,vt tnpliciiemcdioprouocati vulnera noftra curefl
dapign rcnuncnt. 1- Chriftuspaftoi (|e
cnntl'1 flUtem rCC*. 1- Velcocim«njelii l)ei. Piniiro'i«m>Eete, rftptrprtMtjnnlipUngcre reuehit CUillS l\ ••
WHiijuuiv.Ni j «.».>..» &| ianscnd» »on Dcrpttcate. ' '
S,fiS& . i« *<#* «•« '» "*> 'upcr vnopeccacore pocnircnciam J£5g£*ffi .';
.oqiiam dcftante b a^cntc,quamiupernonagintanoucmiufhs,quin6indigec f clefia quali iL
iulio.vti dux in prclio * D««_«^««B-»^etn«^Mooi«ritkab*n«im«^toeni •*$»»■ drachmatn rccju
kseum mihtemdi c pa-nirxntia. Autcjux mulicrhabcns drachmas decem,fi i &: iuffragsuir . 1«
♦ ZiSriSSSSSS ' pcai.Jcr,Idrachn.a^vnam)nonn«cccndiaUccr„amJ& t _««».
■fvf.ent tcr preailt, quam eu Teucrtitdomum,ckquxritdiligcnterdonccinueniateam? 3 diuini operis
ttterm- qui nunquam fugir, c j;c cum inucnair,conuocatamicas6- vicinas, dicens: Con 4 cordia,feddiueJ
nec vnquam lortiter ........ . , , j- j - mentisnoit
cgit.Scd&t iunt qui- «ratuhminimini,c]uiainueni dracnmamquam perdiuera. Ouisa paftoK
dam lufii, dequibus Jtadicovobis, gaudium cnt coramangdis Deiiuper vno uocatur , dra
tantUm gaudiUIU Cft, a HartpjcabolJde luJ*o cV Jen'i!,"!.rntriliictautcn. ac (.atcmeate ' qUX pCfieratll
vtcisnullus pciutens c\ .mto.veiquiiibnu/tusaccipip..:.i» _ tur, fihusadpat
pnponi poilit , qui f pcccatore pcxnitcntiam agcntc. Ait autem: Homo qui- 5 ptiis veftigh<
ctni.oninuiibima. g damnabuit duosfilios, &fdixit adolcfcentiorcx iliis patri: 6 apatrehono
lorumconicij,tamen T* , ., . ' . . _ v 7 uisiumus, ,
liataicipuuni,in.om Pater, damihiportioncm •iubuantiarcjua:T mecontingit. | pafCua, drac
g iubus fe hunuliant. mus , feftii
Qiiatumergogaudiumeft, fi hnmuliterplangitiuftus,cu patrem.
gdudiumfit,fiquodma!egeflitplangit iniutlus? t //o»»o ^«i^w.Duabuspiemiflis parabolis, qua:
a Gj«(//«»»;.Angeli,quiarationales,gaudenrdereconcilia- cumangelis gaudeatde pcenitentiumfaluteinl;
to fibi honiinc, quodinccndit nosadprobnatem , vtaga- hac tertia no lolum gaudium oftcndit,fcd ctiam
nuisquodiliisgratum fit,quorum&affectaiepatrociniu> inuidct-tium reprehendit.
&offenfam timeredebemus. HomoiftcDeuspr, habuirfilios,quiaautor& c
b iiuam fnper.Si in nonagintanouem iuftis qui non erraue duarum ftirpium humani generis, 1. Iudxorum
runt nec in Jigent pccnitentia, angeli intelliguntur,maius lium.Maior filnts,qui in cultu vnius Dci perma
videturimpiosiuftificare quamiuftoscreare&conlerua- qui viqueadcolenda idola Deum defcruit. Sub!
re,quia etfi vtrunquexquaIispotentix,hicmaiorismife- omnequod viuimus,fapimus,cogitamus,loquii
ricordix&smaiorisgnudii. Deusdeditxq; omivb.vnde: Erai iux ucra tjua ihu.
c a^"ff«<e.Mulier,i.Deii'apientia,io.drachmashabuitcu Huiusergofubftantix portionem minorfibipctitil
homines&angelosad imaginem fuam creauit.Sed vnam hopio rationalis (uofenfu delectatus,per hberu;
perdiditcumhomoa fimihtudineCreatcrisreceffit . Sed fercgere.&adominiocreatorisqucfuiitexire.
Deiiapientia Jucernam ad quxrendum accendir, cum in ^rTHEOPH.Olim humane natr.rc pofleiiio erai 1 I
cuneapparuit.quia lucema elt lux in tefta.i.verbum in car ideo &: filius icnior non iniblelcir,peccatu poftc.
ne.Quod vbi mrcr hominesclaruit,domum euertit,quia vndefilius iuniorinfolcfcit,quicum peccatoqu.
conictentias hominum de reatu fuo perturbauit, &:fic natumeft crenit. Velaliteriuniordiciturpeccai
C diachmarcperiturduminhominefiriuhtudoconditoris nouatorreruminfolens,interficiensapaterna'
rcparatur. Et rfi.Sicut Deusnohabetalium aquo formetui
dHabens drachmas decem.Angdoxnm &hominum natura, rcgatur, fic ifte vult fua poteftate vti,\ t nuiiofoana
quam ad aetemitatem donunus confiftere voiuit,ad fuam lo regente viuat .
fimilitudinemcrcauit.Deccmcrgodiachiuasmulicrha- g Tarfrda.Dimidiumpatrimonium perctib.k^^H
buit,cumnouemorditub. angelorum addirusefthomo, culpapatnsqui dacadoielcenrioii.Nullam r
vtcomplcreturdecimus elettoru numerus. Qui nec poft firma a;tas,nec fides grauatur annis.nifi ipie 1
culpaa creatoreperiit,quia eum fapientia Dei per carnem uerit inidoneum qui polcit . Si Hlc non rccel
miraculiscorufcansex lumine teft^reparauit. impedimentum ncfciffet auatis, lcdperegtepn
c Conuocat, Anuca; &: vicmg fupern? potcftates,qu? tacito rito patnmonium vaftat.
___Pco
^T •NICOLAVSDELYRA. 4 Mtmminuc.Uefl^angelorufrcieUtcs.qtucogau.
1 Autqus.H/i ponnur fecunda parabola dedrachmaperdita et catoribusad Denm {oniferfis,fecudum quod diclum c(l in\'<
reinuenta.fbi dicitur; Qua: mu.ha. drach.d. Mulier ifia efifu- p.edenti,& ex hoc itcrum conclndit. Ita dico yobisgaudA !f
fientiadiuinahabensnoueordmesatigclorum quafi drachmas no J Homo quidam. Hic ponitur tertia parabolade filio ^1
uem,cr dccima dtacbma efi bumana.natura adimagine Dei fafta, per qut defi^natur popidus Getilis, qui erat fubditns pecc u
tr ideo capax ipfmsper cognitionem ©- amorem.ljia drachma de- efiam quicunque pcccator fingularis . Dicit trgo: Homc I
chna fuitperdita pcr pcccataptimorumparentum. id e(l,ipfe Deus pro nobis humanatus.
2 Nonneac.thcejBd e\i lumcn inte(ia,quia diuina fapientia lu- 6 Habuit du.Id e(i,duos populos,f. ludaicum & GentiU,
me Deitntis accendit in tefia uojlr<£ morialitatis ad qu&rendu natn duos filiosyid cfhiuflos & pcccawres, quiapeccatores fun ilt
ram bumanam perdham,& reducendam eamad bcacitudinem. inquantum funt ad eius imaginew,licet non (titfit
3 Et tcuci.liia domus efijfynagoga qux fuit cuerft vt inuenire- 7 Et dixit. Id cfi,Getilis populns,vnde ec populus L
turnatura bumana. JjUus Dciprimogen.Exo.q.e. Filnts mcus primogenitus
Et #/"
m o i^ u JL I T E i\. quantumadfactum &: circunftamiai,&:fiinuci(
momalem innoccntcm vcl vcracitcr p^mtenter
t Quamfapernonagintanouemiuftisquinonin.Nonquh plus gauderccum vicinis futf,i.cum monialibusaliis.
diligat ftlum , fed quia fp^cialem ronem gaudendi herde 5 Hpmequidam.Hoino ille Chriftuseft,eiusauteli
reduttione cius,q nonrrabetde non crrantib.tamennon omnes Chnftianipcr ciusbaptifmum rcgenerat
Cfrantcsfemperlunt plus dihgendi caeteris panbus. tamenaliqui lunt iufti,&:aliqui peccatores
1 *4utqu&. Pcr hanc mulieiem porelt intelligi priorilfa, 7 Et dixit. Per quem iignificaturquilibet pecc;
Vel abbatilfa.habens moniales ln quocunquc numcro ra- iuuenis eft moribus.
tione prcjditia. t T<**tr da mibt portionem fnbfian. 'qu<e me ccn. Per h'
t Jiperri/.rfrjc/j.Intradomumperinfamiam. carur, quod peccatorieceditaDcjpatrislege, V
" 2^o«ncaccc?n./«.Quiadebetdiligenterinquirerevcritatc libito voluntatislux.
quon
>r,.ui
figni
gatpr
t«
Lucx Cap. XV.
py __uca. v_>ap. A v . 5,08
t, „;/?» FidclibusruatgratiaBprotcftioncm,quamdcfide- fapientia:,diuitiarumquecoeleftium altitudinemreliquif
" ntimpertiedoinfidelibusvcro naturahbus foltim in« e ^w; «««■«>». Vnusciuiu illeeft quicocupifcetiis lerrenis
Siquocontinenti erannbeneficium concedendo. merito pramraris fiie prajpofitusprinceps nnidi vocatur q
npoji N6 multo pofi lnftitntione humani gnis pla m viilam mittit,quiacupidirati mnndialis fubftantie fubii,
(u anims hbetum arbitrium fcrre lccu, quafi quadapo- gat.Porcos pafcit,cu eaqb.immudi fpirirusgaudet.cpeiat.
,e iam naturx fu», r ,. r u- r 1 n r n 1 t- ( rt pafceret pcrcos.
^cicrereiua quo Et diuillC lllis uib-tantiam. ht non poit multosdies congre- PorcusimmuiKi:m
fa_iiu-_ti 2 gwisomnibu. ___olefcentior filius peregr. profe-tusdtin J ^&SSHfiA
, -_ .. - vl1uead o-liu»..cin Dn a Luxu -i_ -cnlumi omni. bonj nitura, i i . . . , ,
l T^ZTJl- ° regioncnlonginquam, & ibi dimpauit fubfWnriam luam £* JS£S*
D
|omdeVerit.Ha:c , , r _ ,- . orn.«™»t> _,«,,«. . fcitur,& mortc.p-
Srod.gavita5qua: viuendo luxunofe, Et poitquam omma t co--_umma_Icr, 4 pfiushominis Mifit
Btfunderc&fpa- • ^^^SS^^ o™*!^^2g&^^ ** t c.go.n vilJam,ideft S«
nnis locusobfen-e pMre pennnacft. ' v'tul» *»iau ,mci[ pcniljl"-
cM.n pompis «. faaa eft famcsvalida inreeione illa, fcipfc ccepit «rcre. I /uum/ecit famuJ«» *..
Kjwibus relmques d ^^ -,„„, v ,im,. fc * ' r t> c- 6 vt pafceret porcos,
Uiqui fibi eft in- ^ Etabiit&adI_*fitvniciuiumregionis illius, ckmifir illum | ^™ol««awmam
c ?mgreprofe.&c i invillam iuam , vt pafceret poicos, Et cupiebac implere * g Etcupiebat.Obm E
(''THBOVHTL. g Sjiiquageau»! g.r ini^.f nofipfol ib. s 8c uacu 1 ciuocl Lcniren, mapis oners. q. im r.fi.,., _ dc-lTIOnUm eft ebriC
pco filius iunior h ventrem ilium de ijliquisquasporrimanducabant& nemo 10 tas.foinicatio&_hu-
Orli-hCC fimulde- Bcnci.re-ertiturquualer.mt, a Id efl q.._n_ex I.__,j0o , . iufmodl , CU&' blan-
,ct,&qua! caufa. .... , , +T r wvy^y^iv* ™ di™w_ _,,<*.,,,- , «' dalunt& adfmvtum
BfeQus cft in rer- 1U1 aabat: t Inicautem rcucriusdixir.TQuanti mcrccnanj in z prouocanr. Keque tQuot
n longinqua. Na • . .... .T ' m^ioa,- -onnnueri, ^dc,, ._„,, |j a|jacura cft iuxutIO
jijoegrediturho. domopatns meiabudatpanibus,egoautc hic Tameperco. J4 fis, flifivt ventrem
m _ Deo & fe a ti- ^ iuum impJeant quo
me Dei clongat rumDeus ventereft. .....
Biia diuina dona Sed eis non poteft . j ' ,pi
it.Propinqui.n.Deoexiftentesnihiltalequodinte la!utari,quia volupras femperhabetfamefui.Velfilique sijiqu»
riuiignum facimus.Diilipauit jgitur Jubfratia,&: merito cibps de.monu.m funtcarmina Poetarum tS^doirrinefecu tteriija
js.n.terminum vnum habet,_w vnu quoddam eff , Sc Jares,iterili fuauitate refonantes,cj cum deJeclent,tn eis ni- prmin*
.iiuamulufariamdiuifaeft^eorumq; nuJJorumq;ca-vt hiledrpad vita.m pertineat, icdeftfonitus&; ftrepitusver- PaeM"*
£xi(.iigratia,fottitudinisvnuseftlimes,vitiiautemdua. borun^nuflarefediovbiftudrofieorum fama:veritatis&:
[ecies,timor&:audacia.Vidcs Ipargi ronem ^_ vnita vututum pereanr.
K virtutis difperire. h Er,ideo, nemo. Quj aliquid foiidii & reftum quirebat.
on lccum m utado.fed animu.Quato qs in prauo ope Vnde ilte la ab as qforinfecus illiciunt & feduciunt,in co-
I u5delinquit,tanroabeiusgratialongius recedit.Qiud fcienria.-, .nieriorareducerefaciensixitentionem fuadicit:
-ga Deo recedere . Qu.a a Deo recedit,exul eit pa- i^uanti rnercena^.
iiis mundi.Regio longinqua eft membra mortu, ^rmo itii dabat. QuiadiabolBS cu alique Juum facir,vltra
i ?np/ff<rp((.Qaianih-llatisert,pdiga; voluptati.qa vo- ad vitiorumabundantia non,pcurat,lciensefleia mortuu.
luasiemperhetlamelui,Meritoergoeget,qthelauros i _>«<i«M*»fr.c«a.Quifutura:mercedisituitu dignaopari
fapientia:, g^- latagunt,
NICOLAVS DELYR^A. cutradixmintfratnutrimentum omnihusramis arborisjic abun-
> qui duii iuuems moribus,&iden diai adolefcetior filius, dantia temporaliumcirca quam rerfatur mundana cupiditas,admi
1 Et diui. '^uiadona Dei homimbut largmni. licet diuerftmode. mflratmateriam& fomentum omnibus vitus.
i Adoiclcentior.TVr multiplicationem peccatorum elonganda 10 ^cu\p\t:o\c,iiuiaintcntuscogregationitemporaliu,tjU£r:t
/i i ■ « ■ ui e & a< cele(ii ctuitate. in ulibus fuf}icientiam,intendens ea habcre per talia,fed rio aftequi
i Ei ibi viilli. iub.lu. Liuu pet peccata,mortaUatolluntur bon* turintentHm^quiatalianonminuHntcupiditate^fcdmagiseam au-
% u.&ptiorwitfr bona naturdt, gent. iluanto cnim aliquis plus habet de bonis teporalibus}tato pius
<■ Vi >K.i,d).LaxuriaJpirituatiat qu£ efl idololatria quantuad adhabendamaioraanbelat,fecuduifiwddicitbeatus Gregorius &
■i,p<>pi4lurn,& lnxunaiorporali nonfolumquantuad Gen- hoc de communi curju accidere vidcmus,& ideo benefubditur.
I ciiAm qua-icum ad pcccato'? tnfoimem fidem habentem. 1 1 Et nemo illi dabar.4J«w non a[iequitur quod intedehat &
Uelt faines vah Vcr dtfcclii verbt diuini &facrts fcriptu quit conftderatio huius defetluf inducit aiiqua-ndo ad panitentiam.
i[itmdibus non ejt ajta lex Vc tus,neque oracula prophetaru Idcofubditur,
Mdwi» Wud Vful. 1 47/7. Non fecit taliter omni nationi,&: ti In le aute. Homo enimpeccando extrafe egreditur,quia}imi
liiculoanoil mamfeftauit ciS.Teccamut ctiam ludtitintuli tes reile rationis tranfgreditur,& ideo pcsnitendoadfe reuenitur.
tnltx&fopheu hon vahbantad falutem.Ideofubdltur. ij Quanta mercenarij. Id e(l,feruientes pro mercede xterna.
Etipiecoc.cger.r/>r«K^«jio»/r, 14 Iu domo.pa./rf e(i,in ecclefiaf. ' u congregatione iufiorum.
hhmj{.Uilice:diabolo,quie(lciuislregioneubr<sminoris, 15 Abundant ^zni. Scilicetpanp facr<e fcriptur*per eruditio-
fom\fo\[.[leitt"ccupauit eumeircacupiditate mundanam, nem & pane euchartftU per facramenti receptionem.
''iitvilltdmbolus dtcitur dom nuSyloav.t+.d.yenitprtnceps mun \6 Fgo hicau.fame pereo.Qitiafiadpopulumgentilerefcra
' ™i»s,inmeno>i habet quidqttm. tur hoc dttlum,patet,quod ei talia nonadminiHraniur. si autcm ad
1 Vt pafcerct porcos./d efl,vitia que fatidafunt & immuday Catholicumpeccatorem,patet quod talia non proficiunt homini qua
Hf /•/'«8W.6.6.RadiX omnifl maloru eft cupiditas,^«M)t diu manet in mortalipeccato,
cut radix % Surgam
. _
. ■ — ■ 1 .. - ' . ' ■ ■ 1 — ,
MO>\jlLlTEt\. 8 Et mifit illum in villamfuam. Id ef t,i n peccatoru m focieta
t * hdmfn illis M.QujaDeusdimittit quemlibet agcre tem lnquadominatur ficutiupropriavilla.
•'indumarbmiilibertatem. 9 ytpafceretporcos.ld eft,immundiciaf peccata.
2 Moltfcenttor filius Peregre.prcfeilus esl.Vex multiplicatio 10 Et cupiebatimplcre ventrcn^&c.De ciboporcoiumqui
n,ipeccaticlongansfeapatriaccelefti,idco Inbditur. eft carnalitas.
* f'i'-i/?._rc.Bonagratuitapdedj,&:naturali.-ipeiorado 11 Linemoillidabat. Qnia niiHps vtensratione concedit
t Etpoflquamcorfumafjet omma /tfffo *■/?,_?.. Naminregio- carnaliter uiuere.
£',cc.atifitmagnusdef-_fuspabulidiuini. >2 Infeautm re-,Ideft,ad propriam cofcientiam perratio
Enfc capit ryfrr:Nam exiftens in mortali peccato fit eges nis diclamen,a qua recefferat lequcndo fenlualitatem.
°'nilpiritualibono. 1 j Dix>t'qu<tntimercenaru.]d eft,Deo ieniicntes.
T Zt adbafit vni ciuiumt&c.ldeCtydiabclo, quiciuiseftin 15 ^ibundaut pa. Veibidiuini& Euchariftixlacramenti.
rc.on6vmbra;_nurtis, 16 Egoauttmbicfamepc.Vtimtui» omnibono,
S Et Tomusv. f
5>0?
Gioi.ord.6c NicoicUck Lyra
t
poft
j J0
Imn ceceiiiryium lcue injifi fuor d^e^ioni«jfihihv.:
.r.iseit eum,vroftendcrc i:r !l»0dalit>i d
l no-wrr/iM/tfor.j/./.tRediensoicuhinicli.uit.rti-ar
cipir.dw» j»«rgratiam CCTtificatiirdcinduJgentiab
d Dixtt- autxmpuur adferuos.i: Tueophylactv Ptix,
feruosintelli;
b "i.ianaeiaceiecosnoui. a Qui longe recefli U pJticna cpV flihpiiniipt
pecorummilerjt.iliCKrUJrtibrrro:
Sur»am &f iboad parrcm BWumffiJ dicam illi.Paccr,peccaui j
1 CoiamaogelKi>ft> i.tit>ut.f»nfli(quC animabus in quib'is Deuai.
a lil cckmi & coram rc. & t iam non turn diguus vocari nlius ?
a SicLtJclibetauii ica implrt.
t> ruus,facmeiicutvnum de mercenariis tuis-. Et iurges vc-
a inecc!efiitonftitut\i».Vbi iain peCcarnruin l.-uciiiofa poliir rflo >o«»fe(iio. q rtnte
- 1.1.1! i»jbcn«onoi(i quxdi^igu-iturdiclfolpiiiim^io» eoitnS» lujieiboi Deu» non ri..c.-ediciri
,r3S» fatacum,quotidia".is fop raria rcficiuntur aiimentis
A Sed .:rit,quiextra m patns.id eft, finefuievi-
ucns,iiitam bcatam in iftUii philotophi i inquirit.
a Taurptc.ElClD» u!ioiuf,voccr.imcncxpectat
confcfuonis Siocpe : jJas quod lcis (.: cflc cogni-
tum habos cau.am
vtpro tcintcrucniat
ilhis,nec pro :c
gratis morcuoi iir,
habct &: caulam
ignoLcndi Patcr,
cjmaquodvultfihus
vult c\: pater. Vatar
ptc. i" cm. co. P«C
animx cu.leth.i u-
gniticaiunr d
ianctiipiruusii.
nuta.
b F.umefi: -Adfilii
aftecUimqui oiujiil
quajpatiis luut lui
elTeuon ambigit, al-
pirarcnonptanuuut
(cdiiK rceuaru ita-
angelos miml uo
rios fpiritus, qui
mittuntur .
nitterium ,
prer cos qui I
chgni lunt:.illi
vettiunt a m
rencrtctem iic
o-
Seiuus.
ncrccna tum iaui pro mercc-
nus scfi delermt.: ic* cr
liiudif- jat.icdnechuncetia c
•'ermu
nitaJ pairemluum.Cum autem adhuclonget eiTct, vidit j^"^
a l.um ptohom.ie nducendo ^cibum in cainem mifit Nequ.» nnpe .jiicnentem. ~ . _ .
5 bamus, indu
fcilicet inco;
nis» veldignita:
pra?ftat omnibi
baptifmi diL;
pnmum ci:.
nos veftit, &
illum pntcr iplius oc miiencordia mdtus clt & accurrensj.
,n j.cutfu pi«.ct.tiainatnp'«.u lcmentu. a In cttl.fiaronft ttitu. incipit
pccc-t.i.ii . Ul.fi ICIII
ceciditfupcr collum cius, & ofculatus citeum, Dixiccjueei
a Q^ta castciictn, lctulaloua ielii|iii. a Qu ir dctcrroidoJa c<i'u. c Cupit pci
d fjt.tuiiniignura feclTcpet mctitum.
nhus:Pacer,peccaui in ccelum & coram ce.lam non ium di
PaiCJt e» ujiura.cx (UMaotia quooi I non e/go panet iuftu^ t1
b CoaJiutores in excoleoda vmea. c Ceniicaie de hiieiinatt
ntum
n rnonalicatii hbfnda.
b
fumimus hon
; tisuettitum.V
nusvocaahlius cuus.Uixitautcpatetadicruos iuos.Cico ° feruos intellif»
a Idcft,vcftcnil'piiitu(raDdl;i. b Id clt fignaculutn fiiniiitudinis Chtiiti & cxptcRlontm 7 crcloS Oui mirii
b- i :.. omnibus qux
"* pternosfiunr^
j nifipatcrnadignatio profcrte ftdlam primam,8cmduiteillum& date anuiumin
nele prOmerCri pOl- I t Ideft.opetibut o Chti(r:i>"iu i..,.. .jiiuon.nifpiiualiuirituteopimus utpro
fCtcft.ltUr. g t>'ism:n ir.:iat OUS meui.L
Ambro. Dittatui- h nJnueius,&calciamentain pedeseius,t5iadduciceviculum 9 cbficamut^
ter feruum mercc- i l iG iacetdotcs- i
narium & iilium. ' uerfospcrb
Scruuseft,qui timorepcenxprajfentis velfutureteperata vel vcrbudoiflrineinduimr,&:induuteosChii(hjlk ;
vitiis Mercenarius eft qui ipe &. defiderio regni coe.oru. Fi niam. iii<icumquc enim bapii^ari fumus in Cbiijlu-, in.
lius eft qui amore ipfuis boni,&: virtntuni fucccnfu: qdqd Chriflum.Ei annulum dat in manu fignaculu C1k.
eft eis contranu totoodio detcfta«ur.-Vnde prodigus tum 9 per opera habemus,nam manus iymbolum operai nis
I ie reuerlus famis iupplicia formidater, ia lctutis ta&us fta
timmcrcenatiinmdemcrcedecogitanscupiebat.Sedpa-
teroccurrensnocotctusmmorac6ccdcrc,vtroquegradu
c;tiustranlcurfo,pnftinxfiliorudignitatireftituir,ncciam
dc mercedccoducloris,fed de ha;reditatefacit cogitare pa-
rentis.Vndeiftenonadditqjdilpofueratfe dicturum. Fac
mc ficut vnnm demercenariistuis,cumpanenon haberet
vcl mercenariuseiTe.cupiebar, quodpoftoiculupatrisge-
neroiiftimedcdignatur.
C Cumautemadbuclonge ejfet uidit il.pJ.ip.&c. Arttcqua in-
tclligerer Deum,fed tame cu iam pie cum qua.rerer, tame
noiidumdignusoperibusrediret,pcrverbuincarnatuanti
C cipiat filij rcditum.Antcad terras venit quaiilead domu tatem lponfi,c>: nudispedibus Palchacclebrare nc
c6feiiionis,ipfum verbumno deferens,(ed tn verbo vfque i ^tddu citeui. Pra:dicate Chnftam &: morte einsilii
ad peregrinationem noftracondefccndens.Brachium,i.fi- vt&cordecredat,occilum immifando , &: orc_
liii lnamplexu rcucttentis humiliauit.Patcr iuper filii col- paiiionis facramentum ad emundatjonem,
lumceudit f'&
eft,annulus vero fignaculi.
c Citoprofertejlo.pri.Stola. prima,veftis innocetir.
primus homo conditus,led poft culp.im fc nudui:
&:pcllicium,id eft,mortalelumpfu mdumentu
f ^«M.ldeft.fignaculumfidei,quoiignanturpio
cordibuscredentium.
g ln ma.ld eft.qperatione: vt per opera fides clar^
fidem opera firmentur.
h Etcalcia.ld ell,exepla prioru munite in cir
vtc^opusornetbene viuedo,&:curtusada:tcrna
Eccalciamd.Nc coluberiuadat,vt iupcr lcorpit
eicoueniat.Qua Ipeciofi pedescia Pcididcratct
N I C O L A V S D E LYRA.
i Surgam.Pfr infidelilatis relpeccati dertliclioncm.
2 Etiboadpatrem mcum.Ter yiu melioracionem.
3 Et dicam ei.Pater peccaui,&:c Ter veramfidei confefficne
quantum ad pcpulum gentilem fecundnm iliud l{v.\o.b.Corde crcdi
turad iufliii.wr.ore autem confeffiofitad fdutcm quantum ad cat-
bolicum peccatoremper fctegrampeccatorumconuitioncM & pw
ramconfesfiontm.
4 Cum autem adhuc longc cffct.ld cJl,motus ad panitendii
non tamenperfctle contritus ai qaamrequiritur gratia diuir.aprA'
ucnu s ,ldeo fubditur .
5 Vidit ilhim.pa.OcH/o chtncntiA.Scquitur.
6 Dixit
6 Dixit autcm,Tdefl,ad apcslolos& ccclefi&miniflros i
pr&cipit pradicare, nonfolum luJxis, fed ctiat» Gcntitibus 1
non Jolum iujlis,fed etiumpeccatonbus.
7 Cito proferte./ff e/i, prcferendam innocentiam & ><i *"•
dam nunciate vere conuerfis & panitcntibns-
8 Et datcanulum m manu eius. Id cil,prAdicatt ...
nulum fideiper charitatem opcrantis.
9 Et calciamente in ^c.idefi,fantlorumpr&ced:nt\
pla,qnia calciamentafiunt dv peliibus animaltummortuarw
10 Et adducitc iutulum./rff/7,/*cr«».e»f«w tucbaii' i)
libus adminiftratejn quo immotatur Chrijius,qui tjl ritutu fa$
natus propttr gratix pinguediium.
M 0 a\. Jl L 1 T E i?v.
t
Surgam.Dc luto culpa:.
Et ibo adpatremmeumlVa; cnnat um opcrandi bene."
Ecduam «Jitkc.RecognolcCdo cnlp.im U pcrcdo venia.
Cum auttm adbuc longe effetAd e(l,atrmus ti 11011 pcrfcdtc
contruus,adijUodrequinturgrat:aDei prcucmcns. Jdeo
lubditur.
4 yidu L.umpater ipfius.Oculo clcmcntix.
t *
f Et accnrrens cccidit faper eollum eius.lu fignum rec<
tionis peifccta:.
6 Dixit autttHpatcrad femos ftics.lded,ecc\ci\x m'.
quibusChriftus pratctpit bcnignerecipctc paiut'.
confitcntes.
7 Citoprofcrte flotam pr;wj»«,c>c-.Adminif!radofil
iiiiacramcnta vt ficur f imslViritiialiteradoriietiir.
1 1> Ei .r.uticite vituiumfagpiaium Ideft, ct*chtftiWl*
menium Chriflum contincns immolatum.
\Etu\
cili
(V<
CSi
icr;
u-H
in Lucae Cap. XV, 9n
Etcceptrunt efnhri. Ko folu filius p qno vitu Jus occifus uiuit, patri bene pl icens cure folmtt* fiqiiidem paraboli i
clreficitur,fcd & parer & ferui eius:cja refeftio Dei &: fan
mur
s co
qms cxpedem quare dicla fuerit.Omoino emm qa ob
ftaim efl l.ilus peccatorum. Et nou,g> poit datam ftola, n.orabat domino Pharifai mudos & iuftos lc rutirc,
3( uluoii calciamentum, v tulns immolatur,quia mfi qs quod fulcipcret meretrices & pnbiionos, ae pr tcrci pa«a-
jpprimeimmoitaiiuusinduerit,niiiannulohericpera bolaiftacum hisqua-anteiam di&aiunteadcmett
pnminierit.nifi ip-
dem conrlten
a Senoper Chrtilas credcntibus immoutur.
d^rardicauentjca*-
B idbns non poteft
'_ irreife facramens.
[, imautem fi. Fi-
id elt popuius
,qui necad co-
idola elonga-
Neque in do-
n erat, quia intc-
rj a legis non pene-
,s tn>at,lilerjli lenfu
ct tcatus , 'cirena
0 ranSjterrenacxpe
3is.Hiceft qui ag.
rn emit, &:quin-
q iugaboum,legis
preftus, tene-
ibus fruitur,
■ ^.xorcmduxit, in
us carnis.
. t Etcum ye.ApprO-
p quatfiliusdomu
c D aliquis in po
Garrdium e(r corjm D;o fuper uno
peccaiore pctntrtBtum asjeiuc.
faginatumj&.toccidicf. t Einanduccinusckft epulcmur
i Petiufi.ulitaum. b F«r fidem. ; c Kec«<l»rulo a confortiPJultorun', *
quia hic (Aias meus mdrtuus erar, & rcuixic, pericrar , & in-
. RedoitusmairticiUlU. H rc iri irjrrniiciu dclciia , fcd epij* l.uios fcfliuin
ianniiiat„ia ccclelia.in otbc rcrr um iciebramtrT .
uentus eft.Ec cceperunt cpulari.Erataucem filius eius ienior
a Id crt in tetr.nu cpe:cb s,iil clt 1 ri^e iilioparris.
in agrp. Ec cum veniret , & appropmquarec domui , audiuic
a SymphoB'a tttrtllitio qi.orurr. n« que lohcTruta cV chorns uocum.
fymphdniam 6c tchorum,& vocauic vnum de ieruis, ckin-
riOfhcticusfeimo. a A!> ■ tr. rn.s tcir* unu« nuiot exuiiano . Vnde C antate
DeotMticuni nouuni quia |u>s eius .ib cxtremis rcrr*.
tcrcogauicquarh^ccflcnc. Iicjuedixicilli
Frater tuus vcnir,
ec occidic pater tuus vitulum iaginatum, quia ialuum illu re-
•<»*!•* hin cboiius pater fa!uarcciif>!t.
cepir.t Ipdignacuseitautem,ecnolebacintroire. Patcrer^o
.,,.r rc0 . .,., .. .. t uiu u^o 3 pcicu.mecum es,ie-
llhusegreiiustccepitrogareillu.ArjlIereipondcsdixitpacn 9 pi q^ ftringens,
Q^cd eft de uro Dco coler.do.
g Bcce tOt 4'l.i-l I E-
. ro. Iuftiriam iegi*
fecutus,turtiti"e Dei
non eft fubiectus. t L«e-
Qtueenirn maioreft. Bmr«
iufticia Dci quam
ignofcere poenitcnt»
bus?
h Manddtum titittn.
Quafi non fit prxte»
rire,falurialterius in
uidete,veldeiuftitia
fe iaftare. 7V'«»f«ji« "
prxicriui, conHerfattu.
jine (jucrclo. Vel ia—
clantiaeft, non veri-
tas.cnipatercofentit
fcd alia latione com-
S peicn.Mecum es,lc
pr. t8.c.
§
non quin peccaue-
iuo.Eccetotannisieruiotibi,nunotmandatumtuupra:rcr- 1° **'•> ,ed piuia l'e»s
ii caftigando femper
retraxit.Vndf.Si dc-
....... ,V ... , . rcliquerint filueius
p 3illoipinniaIirer Icge intel!iges,Iabores ferHflijsoperis legc mearn,^- \n luil.meh ifim.&e.ri/itabo.&c. Nec mirfi
ir>robat,&:eccleficlibcrtatecon.fiderat. Auditlympho- fi patri metitur,qui fratn inuidet:cu &in iudicioimpude
n n&choru,idell,fpirituplcnosvocibus conlbniseua- tius mziitnxm.T^ome inr.o.tuo dt.e.7{utiQuaclec(mimihi,&c.
1 um prxdicare.Vocat vnum de leruis.cu lumitad lege Nuiliusfanguis^phetar vel ficerdotisa Romano impciio
dnaiiquemdeprophetis.Eteuinterrogat.duineolcru nosliberauit^&^Geubusgloriofussaguinis furtdittirCu
tsirquifinthi-cfeftaecclefiaiinquibusleelieno videt. amicisepuiattn paireabseie,quia femperin ?gro,idcft,in
d vf^i.Symphoniaeftdiuei-firumetdtum&virtutum fineia:culihoedum,id elt.Annchnftuiinmoiabit.Etcum
v jtvariarumchordarum in :iicreta concordia. Vnde.
| 'titudinis crcdm lurn erat cor vnum & amma vna.
c Mfrrrjjrtw/r.Etnuncquxrit Ifraelcur Deus !a;teturin
a impuonegetium,&: propter mutdum nefcirpatns vo-
li tatem &: roris ftat,quamui? per prxcones rogetur.
f /»d^»an«.lndignabantur ludxi Sc coqucrebitur, quia
J iscum Gentibus epularetur.Et adhuc de Gentiia (alute
ii ignantur ncc volunt introirt.'. Sed cum plenitudo Gen
t n intioierir,egreduur pater ad rogandum Ilrawl,quan«
c manifelta erit vocit 10 iudcoi u ni.
IrTHioHPYtACTvs. Hoc loco celcbris mouet q-
i ),quomodo appaceat iihus inuidus.g, alioq viguit &: ier
uiuit
amicis dcmombus laturabitur. Vndedicitur. Tu cohfregtfli Pf.7*.c.
capita drac.de.e.ef.p o.Aethio.id eft,nolentibus eonnerti,dedi
fti eum in quo cieleclentur.
Occidiftiil. W./j.Confirenrur venilTeChriftu, (ed inuidia
nonvulrialuari,SicdeIudxo&:gentili. Gcneraliter aute
deiuflo&ipeccatorepoteftaccipi. Sedquoiultus inuidet p
fratri,nec vmcirur de corrcdtione parris ? Sed omnis vufti-
tuicopararionc Dei no cit iuftitia: vnde Paulusquotquot
pfedti eltis.Etalibi.-Miferegoquis meli.de.cm- huuis.In Ro.7.<t.
lanclosaurccaditinaidia.Vndeapoftoliindignatluntpro Mu,h*
petitionematrisfihoruZcbcdxj. Necmirum,cu iiocetia r0;c'
deangehiputetur.Sideraqppenofuntniudain eolpeftu '
fe*^* erns
k
NICOLAVS DE LYRA.
El manducemus. Quiainpr mitiua ecclefia nonfoliiminiftri
Miafmebunt hocJacramentHm,fed etiatotuspopulit; quotidie
IwbftaS.z.f.Et adhuc femel.//f anno ftiltbet Cbriftianus te-
tl»rnjicih')cfucram€nto.Rcficttnr ctia cptotidie, c/uiafacerdotes
ml°lmfumuntbocficramentumprofe,fedttiampropopulo.
Qjiihicfilius meus mor.etat..Moi-'e udps.
hivaukrttagrati*.
Etatauem filius eius lenior inagro. Qjtia luiaieus popu-
,s,i>\nltHnitiS Deieratoccupatus.
Etcum.5c'/fcer ccclefia.
Audi.fymphonia &: choxn.Quiacufphitttfsatlus destedif
.'Pptrapo/iolos aliojq; difcipulos in die pentetoftes,t&pcrut lau-
• reDenm farijs linguis^vt hubetur ^itl.z.a Et tHc ludai qui erat
wrnftltmaudientcs voces eoru admhatifunt,& cceperuntqux
>f fndeejfet tanta gratia & evultatio^ideo fnbditur.
"/ Etvocauit vnum de ler.&: Iterro.quid hacc efTent QuU
3 'fnt pro aliis refpondit oilendens cp erat ex donis fj>iritujfanfti
^diufti/icat veniiits adfidc tn catbolica,fiucfim lud<ti,fiuc fint
gentikt
gentiles,y>nde & fimilis gtatia Jpirituffancli datafuitgltilbus cre'
dentibusjicut & difcipulis Chrifti in dicpcntrcoftcs djtafuerat,vt
habetur ^Et.lo.de Cernelio & aliisgc>mt'busqui erant cum eo.
8 Indignatus nolcbatintroir.e.£«w ludaietiam ad fi;.e con-
uerfi.fuerunt admirati quongentiles quos piius defpexerant *qU4
reritur cis ingratia Dei,vt habetur Ucl i o.g.Vnde cum Varus re
diifjet lerufalem.illi qui erant conucrfi adfidcm catboticam dc IU'
daifmoydifccprabant aduerfut iilum, eo quod communicauerac cum
UHs,vt habetur ^icl.it.a.
9 Pater ergo illius,&:c ccepit rogare illum.^ww Deut per
apoitolos & Jpecialiter pcr Taulum oilendit rationabilitcr & pcr
fcripturas.qnod erantgcmiles non connmncndi, fidgaudtnter ad
commmionem fidelium recipiendi .
io Eccetotannisferuionbi.TarWfgf Moyfi.
ll Etnunquam mandatum tuumprauenui. Scilitet mau
datitm de cultit vni us Dci.Licet enim multi de Iudxif fuerant Idolo
Utr<x,tamen atiqui femper remanferunt in fide & cultu vniusDei
& illi pojjunt dki populut Judaicut,ficut £> - frequemer pars nomi
natnr nomine totius.
*fc Etnunquam.
M O R^U L I T E I^.
t p capcrunt epulari, &c.Q\i'u peccator vere poenitens dc
JPcatisadmeiamChriftirccipiturcumaliisChriilianis.
j^Mtautcmfilius eiusfcnior inagro.Pet qucm fignificatur
^" tlanusPcrfeueransiniuftina., remifletanitn operan
^talisaliquandomiraturjCpDeus^magis rclpicit* pec-
catorcm
eatorem conuerfum dandoei virtutcm fortiusopeuidi.fi-
cut dedit fando Bonifacio Marryn Et talis admiratio indi
gnatio dici potcft laigc Jcqucndo,c;iiia parabt ila qus eft q
damiimihtudoji.Onunipt rcurritomni n odo. Paterau
tem amouet hancadmiranoherr. fcu ihdi^r.ation^qi.ado
Deus per ie vcl per aliu oftendil it flo, quod quicqmd cpe
ratur,iufte fit,licet hon.iiiibusaliquai.Jo aliter vidcauu:
Tomus v. i i
w
Pfa.ij.3.
Io.io.d.
i. Cor.
9.*.
Gloi.ord.& Nicolaide Lyra
n
Mcretticcs fnnt fupecftnionfts gcnr ilurmoum quibus ib
ftantuam drtlipat,cyui rchclocomiubio verbiDeici
rnonft fa»Ja.'ci . 0 roinicatur.
c filitujittptrh.ccum cj.Non quafi mcnticntc rcdarp; r,
ciiw,&: circa angelos fuos pctucrsu qd intcllexit.OwnM mea
\ tua fMtit. Omm^no lemperad totu» ledad partc maximam
rcfcrtur.Pf o«»m declimuerut, fiwulmti.f.xclti sZt Omnncs q -pe
nernn:,fu.fttnt Omnibus muiafudut fuM.Omncs quxfutfunt que
Omnia mea tu.t [•nt;
Vi~,. * i. r~A 1« Idefi.nunqu.mtemihiid rrfe^tioncra deHilti, coipTo qjodteh-xvlr.m ' i elt.percitotrm,* !e
IMOnaiifCIU ICUICX gi»r.rnph»fiatuieme»iai.n»ui. * l< c e»r<-ffonapi,nc .• m j.n,.cb. Vcl
jflptlnphf t.»!Tquam-« - exp'rfonapopulUerc>rof)rmitanici>malij> mr-noji '.t ';*
quam illi mlncganc a iui:& nunquamdcdiiti mihihcrdum,vt cum amicis meis c-
xitqu«3adefnmhor b ,,ul:,rcr:Scd poftquam hicfilius tuus,qui idcu»>rauic iubftan-
tatur vituii. i r t . i ,. i, • i
a 7innqua.6-c.Hoc nanwuatWrri mcrctncib. venirjoccidifti iJlivmilurn lagina-
tum.At ipfcdixiri!li:Fjliru fcmpcr mccum cs,ckomnia mea
lcd lecum pcr.
xarui:'.mcii:
bans, &c .
B
.1 t ii uidff.
non dc omnibus fcd
dehi* tarum qm ad
idololatnam nun-
quam verfifunr,qui
c.fircmporalia qua:
rcbant, ab vno Deo
tamcn ca defidua-
bant.
b Dcuorauitfibftatiamfum ch merrtricibus renlt^necidilii.&c.
Mercuiccs
tua Junt. Epulari atrterp & gaudcreopcrtebat,quiafiatcr
tuus hic inottuus crat,ck rcuixir3pcrierar;& iriucrihis cft.
i licv.icm potiori •>
xultationis inu
d Omttia nea. x.
Jn .Ttemabcatit h.
nc&omniu fin»»;
2 h,i. (ingulori! n-
.? n ra lu:n i;.
Nofiraciunj
Jia c< 1'uit
Noitra uin
lipnfaddominandum. Sicutcnimcupidita! i.ihili
guftia, ita:,ihii cuin angultiacliaritastcnet.
NICOLAVS DE LYRA.
1 F.tnunquamdcdifti mihi.ijpjforcirfw/forc' legis Mof.tk*
uunquam tantum bcnefiiitwt datum fuit populo Indaico, quantum
datumxll temporc euangclii gentili popuload fidem ccnuerfo , i i v
omnia beneficja illius temporis modicafunt & quafi nullius rcputa
tionis refpeil umbtneficiorum >,ou<e Irgis:
2 Fili tu (emper.iZniafimperaliiHideiudAir adhifcrut Deo
per fidcm,& tnulti cx cit recepcrtint.fi de Cctbolicam, qu: junt par
titipefhencficiorum-nouxlcgis.Jdeofubditur.
3 Etomnia. Cxtcrapatcntcx^prxdiclis.Sitiute referaiiflapa-
rabola ad iufium &_■ peccatorem rcuertcntCiftc filius ftnior exifteiri
in agro efl homo a iuuctute 1 opetibus virtuofis excrctatus. lunior
antcm
aut fiHui eft fcccator pcrnitcns,qiti diti malc vixit & aliqua
datnr d Dco tvcior ^r.itia^ per tonfcqucs maior gloria,qni
ben? vixit a iuuentute.iicut patet de fznflo Bonifacio mart^
po:eficc,q>ti ii.i.ctiisin fiupropienitHit^ci pstffus eil fub Oioi
cuius feilum colit Ecclefla Vycmana 2. idus Maii , dequoi
quando admirantur.Qjmt qnidcm admiratio poteft dici <■
gnatio tinquaUtm t.tlis no vidctur dignus tr.to bono.Scd Dru
pacificat h.inc indignationcm,quado oilenditprr erudi:
fpirationcm quod hoc von proucnit ex parte pcccatoris
fed f.v infinitabonitate Dri conftriMtis frcundumi
fatuitatem humanam omnino tranj. tridcntia.Etadbancinti
potefi defacili lirera applica ri.
tdelitus
C A P V T XVI. f.monia.Etcogruepoftpornitctiarireleemofii:
a l"^\rcctaj\# TiiEor, Olsparabola obliq: & figurato IuftccnimaDeopcehitcntei' niiiercordiaex
i-^inodoretuq^iaruda namra n.anifeihir, non per ola gcti iratri milericordsri pflat Monct ergoapolK
rcbusillisaflimilata^pterquasalVumpt.vcii . Idcirconon mctia.q.d.D/wi/rirccr dimittetur ■pobis,date cr dabiwrt
oportet omncs parabolaru pancs,cunofius Iqrerc,led qua* b Ud difcipu.Qan P hanixi iu ribt &: auari licut t
tcnus apparent pro*
C A P V T
pofito vtilcs,reliqna;
enim finendx iunt,
quafi parabolam co-
texentes ,&nibil ad a
propofitum condu- b
Ccntes,quomodo Si c
in propofita parabo
lafaciendum.
Poftquam tribus
pa t abo 1 i s m u r n . u ra-
tes.dcpcnitetiurecc
ptione redarguit,fup
XVI.
vcniam ,
bus pecur
banr, ic
Icchac aurrrL, 6^ ad difcipulos fuos : Horao , jji"" ^du
quidam crac diues cjui habebat f villicum 2 difcipu;
i Hk-c iccufjiio fit, qujndo non exettet cpeta pieiaiis J tC VCfba lJClf»
eiRa iUos quibu$debuit. UomO Cttidi.
& hic f difFamatus eft apud illum : t quafi < iiCUS pro|:
Diflipatio cft ucl quando mslecongregaiur.url nonbene expend.tu . 1 rt.ftoS k
h'c proOci
idcli ,
qui vi
Vo»ai qnsndo incuiit timorem j"cinri' d-mr
b
diffipafletj bona lllius , & vocauic illum , ec
ponit duasparabolas dc danda elecmofyna & fequeda par- flantia domus difpcnfat.In hoc qppc difpefatote i
fimonia. <S^* imitai
NICOLAVS DE LYRA.
C A P V T XVI.
it 1 WGS2t^lccbat3\}X,SCC.Toflquamdefcr:pt.Tcf}po:>'itentiHre
ceptio benigr.a,hic ccfequentcr dcfcribii corufatisfa
tlio codigria,qus fntiffimb rfl peUen.rfynaru largi-
• tionem,fecudu ilhtd Don.^.f.Peccata ttia cleemo
/ynisrcdiuie, & iniquiratcs tuas mifcricordijspaupcru.
Et adboc faluatorinducit primoparai:o'^.Srcu>icl.0,rc gcfia.Sccun.
daponitur ibi.-riomo quida Crat cWucf.Circaprim^primnpr^ii
■iuitia. Chrifii eruditio.Secnndo Vharifxorum derifio,ibi: Audidv. t ati r.
Trima in duas,quiaprimo pomi parahoU narra:io.Secitndo,ipfii;i
ad propofitum applicatio,ibi:Et cgo \ obis dico. Ciic.i primii fc:e
dnm cp ad hoc inducititr parabola^rt per hoc intelligatur, q, ficut dt
fpenfator
->1UI
fpcnfiitor facicns curialitatt dtbonis domini ft>.i,rcccptHs dic trin
cmfiiib.il.'6ium quih.fecitjficdikites huitts mundi, fi de bor.is De\
ftbi u aditis ad difpcnfationcm dent pauprrib .rcciriTturin d ttip
forum,qux cfl casliim.fccimhan illud Matth. 5 . a. Beati \
fpiritn.quoniam ipforum cfl rcgnum calorum.B
2" Homc.quidam.Jti eft,ipfc Deuspro r.obis humttnatui
3 Frat diucs. Srrundum cpdicititr 2t prrpcfitioneUbri
Frhnttm r\\ diucs prr ■f'.ipfnm\& non cfldiucsmaius.EtTfa iu.
GlpriaStdiuifiaein dorttoeiu.<.
4 Qui habebat villicum.W efltdifpcfatorcni ctiitrad.
t emporalia ad difpenfar.dum.
5 Et hic diflaninrns. Qjia hihiilaret curr.
6 Quafi difljpaflet,&;c. L.uiafrcque>,tcr contitizit,fubd
•& huius
M 0 i\ jl l 1 T E i\. inte!Iigctic,capacit.asmemoric,vimicifa.<:frnfiinexf'
& intagntas & fanitas mcmbrorum.quib.homo po ienc
j. 1 DiccbataTn,&c, Parabolam iftam literalitcreypofui dc &ma[c vti.F.t malus vlu.seft diipcr.lario mala.tV t.v
maladifpclarioncbonorum fortuna-.Nnncauteaexpona ioralter.vjuanrobona nnturalij,bonis fortunxfun "
dcmaladiipcnfationebonorumnaturcc, qftxJuntclantas ra.Pruptcrqupdadomino.iuitercprehcnditur, dic<
lntclngcn-
* H
otio
1itandumdebemusftimere.f.vtfraudi:lentererga Dei
Umus*Scdccontrarioiftxfimi!ifodinesdantur,ytint.e.
'arnu^ audari poruira dno,cm fraudem faciebat,quii-
[magJspIacetDeo^fcciidumeiuspceptumopcraillafa
hedit villicus, in qijp dilpmus, non ipfi efle
LucsCap. VI
dentererea Deu potcrracciDi.Ouif
916
■ magjspl
.Necrepre
,mini,fedpotius
jcnarum difpenfa
1«. iresfccuitatnm.Et
:o Jicet peccmie-
itamen quiafibi
ifterum ex in-
Jlgentia rerumdo
]ini quxfiuitauxi-
Lprsd.catur. •
Alleoorice.
>jllicuseft,cuiDe9
i'as ad
potrrUccipi.Quifquisindigetiampauperisvelexdimidia
veJ ex qninta partealleuiat Ynifericordic. fu» merccdc do
naduseft.Vel fi accipiamr,vtcum !uda:i decimasdcderint
(acerdotib.& Leuitis fuis,fupeti>..ititiam eorum abundet
iuftitu eccjefia; Chrifti.Et cum illi decimas ift i dcnt dim 1
dias: ficut Zacheus
Diirn nini» cogita qu.Iir.er debe.s opera-ri.
aitil.i: Quidhocaudiodete ? f Redde racionem f villica-
A re-.pore rtiortrs. Timor' perterritus.
tionis tuxt t lam enim non poteris villicare. Ait autem
Vtptaasf ui;en),
villicus intra ie : Quid faciam, quia Dominus meus au-
villicationem ? Fodere non valeo, mendicare ^'J&P
uii.icationis. 4 Sidifpefa
fccit debonis fuis,
vel duplicent iilo-
I Oeco
rum decimas'dado uomix,
difpfla-
tioiiis.
ferp a me,
erubefco .
Tcmpore huius uiilicationis.
qumtas.
b Et laudau.it domi-
ntts viliicum iniquita-
tis, quia prudcnier fe.
itor iniqui
+ Scioquidfaciam, vt cum amoms fueroat vil- { «^monxdnivo.
a ■ ll0u.h.,mir«,ieo,di.»iB,.end,to. ' 6 CC laild* UF, tf de LC t CW
licatione,recipiantmeindomosfuas. Cpnuocacis itaque \ pr^npjt^pS
nonc.
7 iniquafibiiuftitiam ™rn,ia
-.— j— 8 pntparauitj&paflus
iinqulis debiconbus Dominiiui, dicebacpnmo : Quan- 9 difpendium,tamen
tum debpc ^»«*"«« ™<=^ * Ar 11U r-Nv,'r . rmf„m + „ laudat prudeBtiam
dos olei
tum debes Oomino meo ) Ajc ille dixic : Centum t ca- 1at F'l>aentiam 1
eiusnoncp aduersu
I ii ciii.ha > mifericordiam impendero
aqtras peciantas ad
i eigandtimranperi
} rjj^cornmifit, Qni
[ogitatralem villi
c ionem cum vita
I j|ifiniedam,magis
camicis acquiren-
c ,quam de congre
pdis diuitiisprra-
cr.Intelligenrfini
tviraiftanoefleei
:i- |:um,,vtterramlua
™ cjota copuclione
; fliatad ferendum
m.Etibietia
■ r Tfufibileerit me-
c ar.eo modo quo
t :ndicabunt hnxx virgines culiprudtntiorts filijs lucis in gtntrationt ftta funt. Cu ius quiiq;
i Centumcadot. Cadus Grarce, amphnradr Latine conti* opcra agit,eius&: fiIiusdicirur,vnde;Fi/^*«f.Id cfi,tcne
1. 1 > trts vrnas.Chorus modijs j o.impJetur,Simpliciter fic brarum,&: fili) lucis actexne vitaj.
po^ Facite
Dixitqueilli : Accipe-j-caucionemcuam 5 et/e-
Dimidiam p.-rtem dimittit.
decito , fcribe quinquaginta. Deindealio dixi t: Tu vero
quantum debes?Qui ait:Centum Choros trkici. Aitilli. Ac-
. Q^r.tam pirte m dimittlr.
b Nond- frsude.fed de proiiidertir!,quimujsp,ccantem laudar. nuitt iuttit:i.ic f-Ul,
cipeiiteras tuas,cKfcribc oftogfnta.Ec laudauic dominus vil- io& Prorius efi ad cle-
hcumt iniquicatis, quiaprudenterfecifler, quiafilii fiuius rjSSS&fiSSwm
. Carnan. 12 .* ' .
{eculi prudentiore$ fllii lucisin generatione fu^ iunc Ercgo J J foSnt?* encordes
,c QuiafiHjhuius fe-
dominum fraudule t bato*
ter egeri t, (cd q> pro t Iftera
fe prudenter fecerit
quanto magisChn
itus,qui nuliumda-
num fuftinerepot,
NICOLAVS DE LYRA
% i lus mmd'h& maxime ecr.left* minifiri^uib.traditafunt bona ti
:o j -aliaAd cxponendum inpvs operibus^frequenter confumunt ea in
. citis, &f»perfl'tis contra voluntatem dimini tradentis talia eo
n difperifationi,
Reddc j itionem villicationis tux.Quiadtomnib.fibitra<
:is Deus txiget rc.tionim vfque ad tninimum quadranum.
lam enim non poteris viilicarc^uw omniaate auferen*
rinmorte,
Aitautem vilhcusintra fe : Quidfaciam,qadominus
eusauferta me villicationem . Quit aliquando contingit, q,
wtcs kuius mundi male confumentes bonafibi tradita>t\more mor
sducuntur ad pcenitentiam,& ad cogitandum dt vitafulura.
Fodete non valeo./rf e(iyproprio labore,& pfnitentia nopof
imlatij/dcere de peccatis,& veniread vitam beatam,
Mendicare etubeico. Qvia verecundum debet effe huiut mu
i imtibuspetere d pauperibus & religiofis fuffragiafpiritualiat
f non tependere eis in tempo ralibus bonis.
1 Scioquidfaciam . Quia bona temporalia cis diilribuam,
' Vtcumamotus fueroauillicationc.Sci/imiwmortt?.
Recipiantme in domos (ms.Idefi%pereorum f<ffragia &
Itritareiipkrin vlta beata.
Conuocatis jtaqu c fingulis debitorib. domini fui. Quia
%iofi epauperes quantumeumque iufii tfunt debitorcs Dei : In
boc
hoc thfcnct islaparaboia,q, ftcut ifle qui curialisfuit crtditorib.de
bonis domini fui;recepit ab iilis curialttatem (juih.ftccrat, iicdiui
tes huiusmundi fi bona eis tradita pauperib. difpenfent per boc de
offenfis fatisfaciunt;?arabola enim fmilitudo efi. Similitudo enim
non femprr currit quatuoy peiiiim,itnafi teneret in om»ib,i.am non
cfiet fimilitudo,fed magis identitas.
10 Et laudauit dom.inus viIljcuminiqu|t.7v;.oa;e/Vaa^,/frf
deprudcntia.Sic diuites huius routidi nonfunt Uudabiles de cpnfutt*
ptione bonort,m in tlliiitis afiib.fed dehdc fi prtideterfe conuertu~te
ad diflribuendu bona in pi;s operib.vtper hocprouidcac fibi in vitA
futura,quia fola elcemojynaeficomes dcfsntfortmfecttndum $ di
cit beatus ^luguflinus.
XI Qytefili)huiu$fcculLldeftjKtn;nestcmp.ora!ibi>sintenti.
1 2 Prudenriores.Jcic/^JWtfjf/x ailutijunt,& feruidi intempora
libus negocijs age ndis.
I % Fiiijs \ops.,ld eflrfuam bomines fpiritualibus deputats fint
in negocijs fpiritualibus.Et hoc vidcmusad fenfttm frequcnter acci Pr"<J«a
dere.Cuius vna ratio efl corrupiio naturx^propter qaam homopro- "?$*
nior cft admalumquamad bonum.Miaratio til,quia hcna tcrrena feCU|i£*
funt fcnfibilia>& ideo furtius mouent anifnum,quia bonum nonmo dupleS*
net niftfvt cognitum,fecundum cp dicit sAuguflinus ; \nuifa diligc) e
poffumus incognita autem ncquaqm-.fcnfibilia fltttew bona fuut ma
gis cognita quamfpiritualia, quia fenfibilia funt cognitapcr expt'
rienttam fenfu illa autem folum per fidem.
14 Et ego vobis dico.Wic ponitur f» <e.dicla paraboU appllca-
t'io,CHm dicitur'^
* Facite
MOi\aLITEi\,
Quid hoc ««(/jo.Hocaut em dominusei di-:ir,quando ter
T,rcmmortisimmittjt.
• "*>t autcm villicus intra fe: Quid faciam quia dhs meus , &c.
-Kautem dicit,quando non folum mortem timetcor-
Jtalemjed etiam a:ternam.
' sfic quid faciam.&c.ld eII,pcraliosbono5procurabo mi
Jfalutem.
■ Corii*ocatisitaque fingulis debitoribus dnifui,diccbatpri. &c,
?sa,utcm quaniumciQqi iuiliJunt debitores Dei.IIomc
omo
vcro donatu*
vero dpnatuspra:diclis naturaIib.bonis,decurfu commu-
ni abundans efi in fortuna: diuitijs,quarnm ramen non eft
dominus,fed difpen(ator,& jdeo qnde illis d.it paui enb.
donatde bonisdomint fui,&:pereorum r»etitaacquir« U
lutem fibi ideo concluditur. ,
1 o Et laudauit dns viUicum iniquitatis^quiapridenter feeiffet.
Diciturautem^viJlicusiniquiratisprriptec diffipationcm
bonornm naturxdcdlaudau.radon.ino,^ prudentci M-
fpenfauitbonaionuna,propicrqiiodindi.ci' fimi
Jcdiccns.
Tomo.v. £ 3
841
(Jlof ord.& Nicolai de Lyra.
8..
£*
Mamoru
1 j»rfc//*>pi//.Mamitlon.i!ipp!n Svrorum diuitixinigta C T^rm^rKKjCorripiensauaritiam dicit amatorcs
1 qno nuiia cit iniquitas.bonum uiipen
in ccclum.Vndc leqmtur iiuiftdelis efl in m.ni.&c,
b Quif.de.ln pcco
niacumpaupcrepar
?£!& ticipanda. a
b«i«. ic T n e o tn y-
1 actv s. Mininiu
vocarterrcnasdiui-
tias,& rcucra paruas b
jmmoquxnihihut
qnquidemrrafitori^ c
(unr, multoveroca:
'JcilesjVtpotc femp
duraturas&rqb.fcm
Minimo p acccdit , q vcro in
nistcrrenis
fidet.Ideodjtisfideliterdiftribucrc^vrdfii rpalium n \t
ferui.qafimul jq
1 NnnruoiIib<-rpiurcret fedeotqui roiT^tfOi 'eripere in aterm tibernacula. potcftis fcruitC Eft
\obis dico.t Facnevobisamicdsdcmammonainiqiiitatis^ &c pccuni*.
*Aut vni ad!
c v s. Kon bi-
fideliseftin minimd^intrbaiorifidcliscl^cXsuiintmo- ^ enim^dSl^ SS
\odisciico.t racncvoDisamicosciciiuuiiinuiiaiiHCjuniiui cc r<
vtcumdcfcccritis,recipjanrvosina:tcrnatabernacula.Qui * { *
a IncKnilibusin vfus tritrum benc<7i<mfis b In ftxiitiilibtis etogandit.
Qi 1 nondit ii.tubus.
dicoinic|uusclt, etinmaioriiniquuseft. Siergoin iniquo \ \™^^*
in eft.in diiuii s,quib;s prxell iniquus -.nuuinor vt Je c.s Ui.tec I umincs.
vict podtt vel virtutei.quibusad vlcam uerntur
ld ell > cr*j
r
mammona
a Alienum clt
7 hxrcr.vtfic
fidelcsnon fuiftis,quod verumeft,quis credcc s n* ancillc coiufi
[t a uobisquidcuid leruilt rft.quuprxtcr nan rim. b Ea qux piopiie <Q patlllir Icrill'
nondiliiritctimb.
iniuihis appaiuerir,
&: fibi vendicar,qnx
in comuncm vfum
fratrum funt coccf-
B fa,neq;illomultodi
fr.nusinuenictur,fed
ficut iniuftus. fepu-
diabitur.
Et in maiori fidelit
efl. Adhxres crcatori
&cumeofpQsvnus
liomii 1 ^eptit-ta f'int Chriflu» r{itqLii uiia m ftra efl.
diuitiis d vobisrEt fiin alicnofidclesnonfuiftis,cjuod veftrum eft,quis ,0iusanc.F
c dabit vobis ? t Nemo ieruus potcft duobus domimsferuire, 1 1 f/fS"^'
1 Iiite. fe diOidentibus Nihil mcdium b l;iabo,<jm. c D. uai j:irbo!o. 13 neat.JNUJllUS,
f aut enim vntl im odiet,er al tecrum diligetraut t vni adharrebjt, 1 j fcSli^Stt'
a Deum cuius mandata poftponit&dilieir naturaliter. F.xponitqui f.nt duo domioi •.:».!■
1 a vt /i- r\ . . .nitdum niinasiis
etalttrumcontemnet.Non potcitisDeoicruirc,ctmammo« '4»fuis cupiditatji
• Intclligentci parabolamadurrfus fe di3am,<5c carnalit pre fcnrti fpiritualibm futurit , PoftpOIlit &nV
quifiincertit prstponcntcs. ■ '
n# , Audiebant autem omnia harc Pharifei , qui erant auari 1 5 "•££ Cfibi b':"
tur.
g 7<lon potcflis ■»
erTctlus.Sed qui temporalia,qU£ poiTidet,non bene difpen feruhe,& mammonte.Novt ait habere diuitias,fed feruire ii
far,ctcrnorum fibi gioriam dc qua tumet.euacuat.Si.n.no uir,qii! cuftodir,vt feruns,fed qui fcruitutis eyctiflit iug a
diligitfratremqucm videt,Deum quem non videt,quo» diftnbuir vtdominus.Qni feruitAlammon?, illi vtiq; r-
cJfe» <4-<J modoporeftdiligerc?Etfihabensfubftantiam,vidcritfra. ui, qui mcrirofLeperuei.fitatisiebusiftispr-Tpofitus,j n
trcm egcntem,& clauferit vifcera fua ab eo,quomodo cha ceps mundi a domino dicitur.
ritas Dei manet in eo* n Audiebant <:«t.Monebar dns fcribas,& Pharifaros r
c Siergo,&c.Qiu nondat fratrib.ad vtendum ejpa Deo,f perbe fapere,non de lua iuftitia 1 icibmere, lcd pe^
omnibeft creatu.iniquus erit in fpintualipecunia diuide* penirentes fufcipcrejcV fua q forte inciderent pcccatae :•
da,vtnon pronecefliiate,fedpioperfonis dofflnnain do« molynisredimere.Sedilli preceptorcm milericotd
mini diuidar. mihtatis,6jparfimonia;,deridct,quafi mmusvtilia,& •
d Et fijn alicno*Si carnalesdiuiriasqua:labuntnr, non be» qnamfaciendanoxiusimperaret^elcertc v:ilia,fcdaia
nc difpenfatis,vcras.& ^ternas diuitias quis dabit vobis? peifecla luperfiuus ingereret.Vnde ecs redarguit.
e f^emo Et ait
l
w_
NICOLAVS DE LYRA.
•^ j Facitevobisamicosdemammonainiquitaris.Af<:w»2o
es\ ncmen dsmon is tentantis de rfi uitijs malc acquiredis, & ideo no
tnm eius ad diuitias ftgnificadas deriuatur,& potcfi iffeprimx rcl
tertic declinationis ,ditcndo mamona mammon&yvelmammonmtim
tnonis .Factrcigitur. amicos de mammoniaiiiiquitatis}efl darcdi'
Uitias paupcrib >qu/2 dicuntur mammov a iniqMiat is,quia frectucn
ter adinitfuitatc m inducunt, & implica nt^non tamen per fey fcd ex
abufu bominum,*nde dicit jimbr.Skut diuitu impedimentafunt
teprobis;ita probis funt adiumcnta virtutis.
iAhter et potefl cxponi de diuitiis iniquo affcElu velmclo atlu ac
quifitis,de quib.poteft tamen cleemofyna fieri, vt de acqttifttis per
tneretricium,& huiufmodi.Dare igiiur talia^pauperibus tilfacere
fibi amicos de mamona iniquitatis,id eft,de diuitijs iniquo ailtt vel
affcftu acquifttis.Si antem iniufio tttulo acquiraniur relpcffidean-
tttr diuiti£,de eis non det dari eleernofyiia,fed efi reflitutiofactfda.
4 Vt cu m defeccr itis^ prxfenti rita.
$ Recipiant vos in a:tcr.7rf cft,pcrfv.'a mcrita,& fufragia im
fetretit apud Dettm rosftnaliter recipiin beata -pita.
4 Qui fideliseft in mini.Po».: minhnafunt temporalid.Simili
terfunt aliena a nobis,qma funt extranos.Hona autemfphitualia,
funt bona maiora,funt et nofira^quia nnn poftunt auferri a nc.bis,no
bisnoltntib.Dicitigiturfaluator.QuifidtYisett tn minimo,<5<:
in maiart fidelis cft.Qjtafi dicat qui boua rtporalia qux [unt mi'
n>ma fideUier difpenfauitper eleemofynart.m largi>ionc,digv.tts cfi,
•W fibi committatur difpenfatiofpiritHalium,qux (unt maiora,qnia
fidclitas difpcnjationis primx efl argumentnmfidelitatisfccundtX.
5 Erqui
5 Et qui in modico iniquus . Bonatcmporalu ( <p.
funt, ) in illtcitis confumendb,autmale rttincndo.
6 Et in maiori iniquus e(\.Idefi,in difpevftionc b<m
ritualium que maiora funt,quiainfidciit.%! primacM, argttmtnt
infidelitatis fccundx. Ideo fequitur.
7 Si ctgo.Ttmporalia male d>fper.fando,nux funt magisboi i
cundnm apparentiam ,quam fecundum veritatem.
8 Quod verum c(\.ldesl,bonafpiritua!h,n-txfitntverabt '.
9 Qu is creder VObis?/</ cfl,tradet vobis adminisliandm; *
fi dtcac nulhs fapiens.Et ideo tales ft promouca ntur in cccltfi* '»
cj! cx Dci ordinationc,fcd m.igis permifpone.
10 Etfi in alien0.7<i ejr>in temporalibus^qnxfunt alicnt a *•
bis,vt prxdiffitm cfi.
1 1 Quod veftrum eft. ld eft.bonafpiritualia, quA funt b M
tibus intrivfcca,vt prxdiflum efi.
1 2 Quis dabit vobis)Sciiicct ad dfpenfandum,qHafidicat «/•
lusfapiens bocfaceret.
1 3 Nemo feruuspoteft duobus dominis feruire. Sc, ft
contrari»s,idco fcquitur.
14 Non poreftisDeo fcruire,&: mammon.rJ-iWW 'r\
Deo & diabolo,tcntanti de diuiti/s male acquirendis, &n;ale ■ f ■*
fandts.
1 5 Audicba t aut.rV/c confequenter ponitnr Tkarifeernm >'■'
fio irra ticnabiUs.Sccundo eorittn conftttatio rationabiUs,ibl.\ Jl
iilis.7,r/miiwpc)Bjr//rc«>wfi/cj»»r.Audicbantau.^«/?'r' M
uabiliter loqueretur.Tum quiz Mnabamfuit diucs ra!de,*t
tur Gtnc. u.a.& multiaii; , qui Dcofcruierunt, & pltcvf \f
?'; Tm
M 0 II ^i L 1 T E Hj.
Facite vobis amicos de mammona iniquitatis,&c.ld cfhde te
{)Onlibusdinitijs.Qiijeficnominantur,nonquialuntma
x toctindum le,lcdquiafrequenterfuntoccalio mali.i Ti
mot.6.b. ^11/ votunt diuitesfieri,incidunt in tcntatiom m,cr M U
qucum dubt)\i,& dcjideria multa uiiudia, & nociua qux mergvtt
homincm
• homincm in intcritum,& perditionem.
15 Audiebantau. Auarus.n.!ibera!cm dicir ptrdigur
hr.^.Ethic.cV pcrconfequcns diciret:mde ;dcndum
quam ftulttim propter quod Fharifa'i,qui cranWWfi
debantChriiluin,eoquodlaudabatdilpcrlioncmboi
temporaiium.
\0m.
he
vt
rii
Lucx Cap. XVI.
?zo
I £Mff,^f.^»;«.Dfipeecatoresquafiinfirmo5&dffpcra rion torpenti lenfetciratTeau.Eftergo fidel relfcicfa v olc n
L coni5niris,& vos perfeftos in oib. cuncteq, fragilitans ti.yegni.cies crimmofa.Faciamus crgo vim haturasvt ] ou
'ncrrcs.clecmoivnarnm ramedio non egere credms.&ed ad terrcna demeigar,(ed ad fupcrna (e erieat
: c tamorisaltitudoq tuftedamnanda fir,videt tlleq lllu
'-rat abfcondita tenebrarum , Sc manifeflat pfiha codiu.
M.J
•l.n
mt,
| Lex & prephettc.
Jifpnt5tem contra
ifargyriam deri- a
|bartt,quafi?rium
fei&prophctis: cil
Pjcgc r. i Iti dmi-
fcDeo placuerunt,
jcum lex mis ob-
uatonbus bona
jrtapromittat,qui b
jtsoccurrit docens
HantiameiTeintcr c
jrcrn &: cuange- d
bnRaainlcgecat-
ihbus propterter- c
jnprxcipiunt mi-
j>ra,&:ineuangdio
lalibuspropter f
elum prxcipiun- ,
t maiora . Ideo in g
anaielizatione rc-
uaddit.
d Fac itins efl. Qoa ni u is dicam ,lex & prophetx v fq- a 1
ne tn non prcdico legis dcflxuciioncn- sfla facilins m
6c t derklebant illum.EtaitiIIis:Voseftisc[ui iuftificatis vos
lonn-
maxima
ir.udielemcnta^nu
fltaa legfs pt&ljffa
coram hpminibus , Deus autem nouit corda veltro, qui.a ! S^t^^J,^
t Vtft.aa!iiiu<;odi(pIicttDccv& mhocnedefendaijs v.s pnlcgam^quialci '3 que leilia Vt'I fu-
uc«ra ia.-namifitftaium. f J perltltlOla yidCIHU.
cjuod hominibus altum eit , abominario eft ante Deum 4 non wcwfr a lacra- tm#uy.
a Vb> icmpo.jlia <jab.r,tur. b Q^i parnircnii ;m & uita aulltuuieir. ucibo& extmflo 5 mcntJS fpiriUullbUS *'•'>•
ptoi.trr (clcftiadccebat. Qm < fi hr.isjeti» A initii rr graH». c A ten:port eius. qUaildO Omtlia &£. in
Lex & propheta: vfque ad Ioannem : t ecx coregnum Dei 6 cuangelib rccapitu-
Suprten:cns. .... r .,/ n lentur.E t tamen lex If^
euangeliz^atur,c^omnis m lllud vim facir.f FaciJius eit autcm & propherre vfq; ad tCmp0-
Non (f.luolegem.Sicutinhoc jnoappuct G j&de alii» intrlligice. 7 -OaiinCm Oa non pO r^-
ccclum &. terram prasterirejCjuam de lege vnum apicem cade- 8 tu« vltra venturunv tMauh.
re. t Omnisquidimittitvxoremfuam>&ducitalteram,mo2- £?h."avrquTcla" * '*'
. .. >. ,...:...:_.!_ k «.__■. . o iet venuie tettimo-
a M.t;h«uj excepta cauia ibrnicationis»
Q.iafiigaotusap.itl aeumlno.tii.ie *
iiondefignatu , moioannis.
chatur: &* qui dimiiTam a virp ducir, maechatur.Homo qui- l0 e 0mnis ?";- A m-
a Hocnifiadinanemgloriam. Ecccuoracitis. 1 [ B R XJ . Non OnillC
daeratdiuesquiinduebatur purpurack byilo, & cpukbaiur" (voiuSlum efladeo.
' *■ * y / r J3 Noncnimgcnrilib.
Chriflianecopulant
cum lex prohibear.
tt T h e o p h y l a c t v s.| Vident hic feparati m dii5ta,&: Vbi efl impar coniugitun,;ex Dei non efl.
Ibpenorib.non coha:rere,fcdartcndenti videbuntur no f Homofui. Cptraderifbresauaroscp propofuitexemplo
alepfeftanej,namquiaipfepaupertatcm in fuperiorib. aftruit,fquoddiues apud inferostorquetur,quiLr^arum
Kueratvocando diuitiasiniuftum Mammonam,lex ve- nonfecit fibi amicnm,a quopoiTetrecipiintrterna taber-
i bcnedictionem c\: in diuitiis det, 5c prophets bona rer- naca!a,cV: magis videtnr narratio quam parabola,
:promittebant,vt nequis dicat eiirridens ficut Pharifati, g Qui induebatur purpura .& byfJo.G r e g o r. Purpuraco-
udtudicis^contrariuseslegiJilla&iindiuitijsbenedicit lorregij habjtuseflpchismarinis ferro cucucifis emifla.
tupaupertatemdoces?proptcreadicit. Lex & propbeu Byflusgenus lini candidiflimi cV: moIliflimi.Sictiltuspra; »u5
"qtttai Ioannem.Et bcne quidcm docebat naauditorum ciofarum veftium culpa non eflet,fermo Dci non ta euigi
ikmitatepoftulante. Janterexprimeret, q?dmespuipurat3<:byfloindutusapud
Et omnh\. Magna vis eft cu de tcrra gcnitus celu quscrit inferos irremediabihter torquetn t-: :iec re|.jrehgdirur diues,
3{liderepervirtiitem,cpnonpotuittenerepcrnaturam, quodahenarapuerit,ledquod non erogaueritq idergoil-
irn linguas ct dcridenrmm cotcnu, ficut dhs irnfuseft a li erir,qui aliena rapir?Hoc et huncinferno tradidit,quia in
harifxis.Omnis qui vim facit,vehemeti ttudio.piof erar, fua feiicitatc tin.idus no fuit , quia percep radona ad vfum
non ^p» anogantia;
Purpura
us.
NICOLAVS DE LYRA.
a umquUlex vetns & propbeta kducebant ad fi.ruitute Dei pro-
littendo abmitntiam tepornlinm,vtpatet in mitltis Loris ve. tefi.^
^barifti tamm ifia inducebat ad defenftone fux auaritix] Mdeetia
nducebjnt,auia li.i rju; bene vtuntur d uitijs nonferuiunt eis , uec
lemnidceis t?tanti,fcd ma^is e ctro-r/ii diuitix e>t fcruiunt , qnit
"meisiuuamenta virtutis, vt prxdiciumeli. Tales autemf.terttnt
Abribm& alidiuitesqui Deo feruierunt & piicuerunt' Sim'-
'■iterlex & propbet£feruientibus Deo nonpromittebant abu^dan*
twnteniporal.um , taiquampnncipalc prxmium cum fint minora
homanamaclus meritorir.^prxmiim at principale efl maius bomi,
cionfit jiuis aflus m nton\,& jin. s femper pytior efl his qus funt
^nmordinata.Etiieo vb'CHn>]He m facrafcripturapro aflibus
ftrtnturnprotr/itiuntur bon t tem ^oralia,\fub%iUis inteldguntitr bn •
«i^irmtafw cratcrna tanquam princ paiiter promi(.U, neque
ttmportlta fic promtttuntur admalum vfumfed adbonum.
I Etait.tfic confeqnrnltr pomtur Pharifoornm confntatio . Et
primodil}ico>if,ttuti ■> p nh r.SccundodubivmKmouetur.ibi. Fa
cdks.Tritnokitur pvntnr ihar.fxorum confutatio, cum diciur.
* Vojcliis. Auad tiamveflram prnediilomodo cvlorandofalje.
3 Dciis au.f_ e{tt\n\quitaiem ibilatentem.
4 Quiaquod./d cfl,appare»s luslitia & non exiflcns'
5 Abominatio eft Jlut f cut dum quod dieit beatus Hiero. Si-
'"uUtafanclitas duplcx efl iniquilas.
5 Lex&.7v(o>z quod lex vel prophetia dcfeterit,fcdquia extunc
xrfeclio euan geltca pradicari incxpit qu£ induat ad conternpturn
trnporalium propter amorcm biric-taium & caledium , tanqu.im
'roptermaius bonum expediuus confequendu vnde dicitur lihcro de
ecclefiaflicis
eccleQaflicis dotmatibus.Bonum rfl facultates cu difpenfatione ero
gare^melius efl tamen intentionefequendi CimflTi,totumftmuldo'
narc& abfolutum a foUicitudme cu Clmfloegere. Sed quta adbo
requiikf.rmaznus conatns liberi arbitrij-.Ideo feqnitur.
7 E t om ms i n il ; Qu 'a bomo nutrhu s&affut tus in amo re bono
rum temp')ralium,no>i oo:e<l taita contemnere propter Deum,nift ft
ti quarid:m violentia f.iciattquia confuetudo quaiam natura efi ll-
latautemqiuecontra naturamfnnt,; funr aliquo modo vio!e nta.
g }?a.ciln,s.Hicremouctdub/u,qui<id:xcratfaluator.lex!k. pro
fhctx.Poffent aliquicrodere quod ifta efjent per Ckriflum annibi
landa qmd non esl verum imo per Chriflumfnerunt imphta,& im-
perfeclio eorum amo ta, vt pltnius decLaratumfuit Ma. 5 .& hoc efl
quod dicitfaluatorjztilius d\,6iC.Et ad hoc induch vrium exem
ptum dicens.
9 O mnis quidi.Icr enim permitteba t repudium vxorisnoti
men jicut licitu^fed propter maiusmalu euitcndu, vt declaratu fuit
Deu.z4a.&- Mat.io.b.Et idco Chiflus imperfeilioncmlegis awo-
uit,quadoindiffolubditatemmatrimonv) oftcnditdLQmnis qui di
VXO.&C Etpatetfcntentia ex dtiiis Matth&.xo.b.
10 Ho. qui.Hic tndutit exempiu ad prouocandu homines adope
ra mtfcricordis. ex diuite damnato propter dcfv clu pietatis & mife
rlcordae & non dicitur hic quod fit parabola, quia f/ uidu dcclorrs
tfl narratio reiveflx.Dick ergo.Homo quidam. Secundum q, •*-
cit Grego.non exprimitur nomen cius ,quia nonerataDco ccgnitus
per approbationem,fccu ndum quod dicit faluator reprobati s Mat.j
d.1\unquam noui vos.Difcedite a me omnes.&c.
1 1 Erat duEccefuperfluitas in ccnfu.
12 Qui indue pur.Ecce cxcc/JUsin veftitu,
13 E t ep i:laba.&:c. £ xccdens m viilu.
*Eterat
M 0 1\ Jl L 1 T E i\.
, > Omnis qui dimittit.~Vy.ox nnl lo modo dim ittfda eft fapic
!''a.Sap.8.aEtqua:fiu! fponfam mrhieam aiTumere,8-C
'0 Homo quidam craf.Hoc expolui iitcraliter de diuitijs for
wni,quia fm dc&ores cathoUcos non ponitur hic para-
btoU
bola.fednarraturresgefta, nuncaut exponi f6t dcdmitijs
natura: prardidis.Et c|nia talis communiter eft ctiam diues
in temporahbus 6V (uperbns.Ideo fubditur.
22 Qj*i mducbaturpurpura & byljo. Ecce pompa veftinm.
I i Et cpulabatur quotidie fflerniidi.VcrexctlTnm V.&ualllj,
Tomos v. E 4
< •
9il
Gloi,ord,& Nicolaidc Lyra.
>
A
Pfai. 6,
f porre»
Aut erJi
ad vclti-
arroganti* inflexit.quia vifccra pietatis ignorauit,qma pre
ccpta prccto rcdimcrc noluit.
\-;x H5 0.PUT lact v s.Diuitcm hoc loco in parabola
abfq;nomincalTumpfitvt poteqiu iicq;dignusfitg,aDeo
nominetur.fiait &: per piophcu dicit: Jvjw wmor a p notni- rcgm purpura M byfio induii,torasenciumur.
numillorumpcr Uttll . piUpfrhumilitpe,a:.prob.tiorieraoxnom»ne fcliur. JeeenOnte
Nomcnautcm pau
eipiuntur.SepuIturainferni, pocnaru profunditascfl
fuperbcs & MT) miferkordes poft hanc vitam vorar.
Sinus Abiflhavcquieseft patrisinquatecubun: vh4
tcsaboricntcoLOCcidentecum Abraham, Ifaac&I ob,
U*|)
u* e la
Jegenonten.:.
f Ct in
inieroo
clcua*
oculoj.
iatUrariUCiiUCi3^uu.v-auv.^auLt.iv tiiL.n.. u.»,w,y>«^ 4.
•j C- * ';<»net . fe remourre poter.t- nervifi -m>r eiatqui rcmou"". j p- EleUtWS <!."'
aua rcprehcnfibilii d dabar.Scd& cat)es veniebanr,&lingcbanrvlceraeius.Faaum 6 fonge videm ik
cltautcm, vr lnorereturmendieus, oCporrarerurab angelis 7 1«. ^1™^» ,mi
c innnumAbrah.xtMprruuscRaurcmc^diucs^cklepuliuseil 9 cij fidclcsfnpetB
f t ininferno. Elcuans aurcm oculosfuos, cumcller in ror-10 rcquieattedut|
c» . . .1 t "i not r ;..„ 2, it rumsaudiai
g mentis,vid*tAbiahamalonge, ck La^aruminiinueius, &12 templam>.6|;oLr,
Longc i
in paupenbus vide
xnus, difpiccre non
dcbcmus,quia for-
taflc quos morum
infirmitas vulnerat
medicina pauperta-
tiscurat,
b ^/ffr/iwxp/fWttj.Huiusvlceradiucs faflieliofnscxhorre: fpiciunr,quia illucper meritnm noattingunt./(f/r^f
nc inter preciofasepulas,vnguentatolqu£conuiuas,fetore £*wi»c.T.infidelispopulus verba lcgis inore r<
rlcerum lambcntibescambusfuftincr.r. ppcrefcruafcconrcmpfit.lbicigoampljus
C Cupiens. Jn vna rc duo iudicia Dei expIentur.Ex vifione
pauperiadiuiti nomilcrenticumulusdanationisinfcruir
8t ruritim ex vifionc diuitis,tcnratus quotidie paupcr pro-
batur.qucm ad maiorem ipfius probationem, paupcrtas Ci
mul;& argritudo,cW. viia diuitis c©p«,& nulla fibi adh/bita
conlolatioafTiciunc.
d Canej.PoteiT in lingua canum, lingna fignificari\idula-
tium qui vulnera Iingunt ,'dum mala qua: innobis repcc-
hcndimus,improbo fauore laudanr.
Aj-tEGoRic t.Piucs qui Idnebatur purpura,& by fto,
&comcdebatquotidie fpledide Iudaicum popuiu fignifi-
cat,qui cultu vitarexterius.habuir, & acceptas legis dchtiis
vfus eft ad nitorem,non ad vniitaie. Lazarus vlceiibus pie-
pusgetilcmpopulum fignificar, quiconuerlusadDeum,
dum pcccatacoufi'Ctur,virusquodintuslatcbat,quari rup
ta cuteforas emutir.Et cupiebat faturari de micisque cade
bantdemeniadiuitis, &:nemoilIidabat,quiagentileque
oitendit Kirc quod facere noluir.Ab exticmo i
gi defiderar,qui ctcrnis fupplicisdatusoptatopaatio
florum vltimaparticiparefF<//refor</<jrev<«<Jre£f. '
/«d.quiaomnetuumgaudium fcelicitate tranfitona r
tafli.Habent cx iufti-in nifido bona, /ed quia in rcc6[ 1
tjonenon recipiunt,fedada;ternalancTis defiderijs
qUcTaffunt minimebona videntur.A/er»e«/o./i/i.Eccf.. r.
hani fiiiu vocat, quem tamen a tormento no libera
ptaxedetes patics huiuspopuli multosa iua fidc
cofiderant,ncc \Uac6pafiionca tormentiseripiunt. a
tame hlios pcr carr.e rccognolciit.Hdifo cnmiquinq^) rr
ludaicuspopulusiam cxmagnapartedamnatus, (<
quosin tciraieliquit,quinquelibtis Moyli carnalit ia-
tclk(ftis,vcl quinqicotporis lcniibus deditosnouii
quefuutergofraties,quosad ipintnalcm intelligent r
afluigeregemit.Si Aloyftn & piophctasuon aud,unt .
tjuts ex mortuis rcfurre.cre.ci.slx. mor tuis dns refutrey/t fi
quam ad cognitionem legisadmitterc luperbus illcdefpi quia IudaicuspopulusMovficredc.enoluit,eign.
ciebat,quiaenim nonadchantarem,fedadelationem do-
tftrinam Jegis habuit ,quafideacceptisopibustumuir. Et
3uia ei verba defluebant de fctentia , quafi micat cadebant
e menia.Scdecontra pauperis vJcera can.es lambut, quia
dum prsdicatoresloqueudo a pcccatis enpiunc, quafi tan-
gendo vulncraad lanitatem rcducuntjiicutcaniscurat vul
nera,dum Imgir.-Vnde Lazarusadmtus,beneinterpreratur
quia ipfi hunc ad creptionem muan',qui eius vulncra per
linguaicorrecTionem curant.
lnjmum ^brabt.Sinus Abraha1, eftrequies beatoru paupe-
ciedereptcpfit. Et cu Moyii veiba Ipirituahter ln
noiuir,ad eum quem Moyles pra;dixerat , non r
Vnde veritas. Si crederms Moyft,crcderct:s vtique & n
h fidit *s4b*aham.G r e g p n.in H 0 M.Credeudi
anre rerributioneextremiiudici iniuiii in lcoiiic
luitosconlpiciantjVtcos vidcniescW coipicicu
non lolum de luo lupplico,led etia de illoiu bonocs
tur.lulti yeroin toimetisfemper miuftos Ituetuifl
porum gaudium crelcat,quia malii co Ipici un quol
corditei eualerunt.vrctiam peccatoicsiniudici
rum,quorum cit regnuni coeioru inquo poft hanc vita re puniantur,&: eoru videntgloriam quos conrempM
cipiuniur Cv^ <--cl"(
NICOLAVS DE LYRA.
1 Et eratiquidam mendicus nomine Lazarus, Exprimhur
aute eiu: nom1,(jt*ia erat Deo cogmtusver approbationcm> ftcut &
Moyfi dixic Exo. j jf(/.Noui te ex nonnne.E/ar boc dicit Jfm&t
bic rjuod est magisnarratto quatn parabcla.
2 Quj iaccbat.f/ ex vicmiiate magis appareret duricia diuitis
tT probaretur patientia pauperis.
3 Cupicns laturarif7s(o« dicit depreciofts.
4 Qux cadebant./n quo appareret max ima duricia, eo quodpe
rire permictebatur vnde paupcr poterat Jtbleuari.
5 E t nsmo ilh. Quia tali domino talts famttia, & idco fibhofor
tnabatur in mentis duricia.
6 Sed & canes venicEcc e brutalis pictasinlingTdo vlcerapau
fcris arguit duriciam dtuiiis^quia curialio res erant caner paujrrt,
quam eorum dominus.
7 FacTum eftautem,vt morcreturmendi./n patiaitia qute
perfc&um babet probatur.
8 Et
5 Etporrareturabaugelis./dc7M<*iW'/'<''7>y'<"f/<>
vbi defccf.dcbant iujii mortetttes antcquam mccdih.
glortx per pajjioncm Chtijti ijjtt amotum.
9 MDrtues eft autem & diues.id»w diuitix rs>poff**t
tefalmire.
10 Et fepultus eft.Scilicct dmnatorum,qt<ia erat d
cbianus ci primttas reddens, bona tcmporaka tn illtai1* cbj
er horas etus audtHo,catilenis diffolutis & malis vtrb.
1 1 Eleuans autcm oculos fuos.^w cius oculi aperii
per ptnam,qui antefuerant clauji per cu Ipam.
1 i Vidit Abraha a longc. Q^tamultiitt ante aper:
cgteftis dtslabat eletloru flatus a fiatu rcproborum,intatumf
pojfibdis crat tranfittts ab vno in atium,vt dtciturtnfra.Ex I.
fem li co dicit Gregonusfuper Lttcam &~ ponitur tn 4 • fento
infine,qucd infidtlt s in irr.o,ld t •'/,/« ir.frrnopijitiantc .
deles fuper fe in rtqute aittndMit ,quot urn ^audia pojt cbttp.ai
pdffttnt.i^ualitcr auicm intc UigtnUu fn dttium bcati Grcgoru.
$? nm dijiii
tn*i
m
,!0.
m
M 0 t\ ^i C I T E l{.
l Eteratquidamendicus.Vcrqncm fignificatur homo fim
plex &: ignarus mdigens confilio eius.
t ylceribus p lcnus. Ideft, Poenitcnsde fnis ficinoribus cp
fignificat pei vlcera,inqmbus purrcdoerupitaJ cxreriora
4 Cuptcns faturari demicis. Ideft,dc cofilij fiu verbis.qurfp
ceduntexlcientiaficut rcicaide menfa.
$ EtnmottU dabat.Qux^ talis coienit pauperes, &eos al-
loqui
Joquidedignatur.
6 Sed 0- canes veniebat & lingcbat vlcera eius. Vcx cuit M
pos a gregibus arcentcs,fignificantn r pra;dicatores ^: < •<
fores,qmd(bcnttalcsdulciierconfolari.
7 F.tc7u»ie(t antem.&c.Qoia frcqv.tnter contingir,q'
plices&: liinarilaiuanfAhriTesaftuti^Iircratidainr.
Vnde Agult.de Paulo fimplicc dixit.Simpliccs Sc^jv
rapiunucclum.cV: nos cum litcres uahimur ad inici 1
n.
;/fr
^ Lucas Cap. XVL 524
d(l!orum pcena torquenturquos inutiiiter amaucrunt, liter diligant.qui hicdum pcccatadil)ger^t,nec feamabat.
a rinrw^.Quimicascadetesdemenfa Lazarononde- Scruan.rergodmitiadpeiia^&cognitiopauperisquede-
^jdeextremoeiBsdigito aqua^iftilhiriinorefuocupir, fpexir,&: memoriafrariu quosrelfqnit, vtdc viladefpecli
dutmirumainvitanondedit, inmfernominimaarit. gioria, &depcnainutiliteram.atorfjamplius torqucatur.
, 'wj recepifti . A v c. Nota q> dmes ifte aliquid bonf ha- c Vt mittas f Serius diuesifte magifter incipit efle , cli iam
5i",fxqiiobonum necdifcendi tps ha-
jniitoriuminhac ipfeelamansclixit:Pater Abraham mifereremeij^c^rmtteLa J hear,recdocendi.
n*cepit, & Laza • j-^v-r-- c 2 ^rTutoPHYi.De
quidmaliha- a zamm> Vtintmgatextremum digiriiuiinacjuam , Vt refr.ge- rebusUusdefperans
! j- :„:„_ a In quaampliusciucior Inhot jiota,quiaficnttnosc(l,etijminteiconuiuia loquacitati fludui . rmnlr..^ ^...^ „l,io
fc> t, ledlgniSUlO- b To.quetatant^dkium.qnialuxuiiolbcarc^eaclitii.pcena eft. prOptleta piO alllS
P purgauit. rct 1/n.puam meam , qui erucior in hac fiamma . Et dixitilli iuPFJ|cat > vide aute
ct.nhts omntbus. . . » , ... ' *. . .n. , . quomodoin luppll
Sji rcprobiapoe- b AbrahamtTFili recordare, qujarecepiiti bonain Vita tua,& 4 ois ienfum alienx
n ad gloriam ian- Lazarus fimilitermala. Nuncautemhicconiolatur,tu vero 5 infelidtatiscapjt,&:
lini traniire VO- a InterpjtJperem&duiitemchoaseft quia po(i moitem ntquciiot meiitajnntaii. 6 priUS .LazarUm CIC- f
,|L.t,itaiutUpermi cruciaris,Er finhis omnibus,incearnosckvostchoasma- 7 /piciebatantcpcdes ihiitutt
fccordi.-m mente c r n. i • • i j : r j -5 iacentem,nuncalio vorago.
irvolfit ad pofitos gnum Jirmarum eit, vthi qui volunthmc tranliread vos,no p rum abfentium cu-
iiormentis.vtcos poflunr,nequeindehu.c tranimeare: Etait: Rocoereo tepa- ram gerir,6c obfe-
lrret, fedno po(- d ' _ • j . » - • n t *" • crat vt Lazarus ex
Srquiainftorum e ter,vt mitras.eumin domum patnsmei . Habeoemmquin- mortuisindomum F
amc etfi in natu- quefracres,vtreiteturillis, ne&ipfiveniantin hunclocum patns fui mittatur,
^itaic ^" rormentorum . Et ait illi Abraham : Habent Moyfen & pro- « ° a* ™ fimphcitcrcx
j<3ordiam habet, tWit&MiZ-J^^nonp^ibmfy^M^ " mortuisquiip.a,ied
r^it^— pheravaudianr^
a.tanta reititudi- quis ex mortuisiericadeos, pcenitentiam agenr.Aitautemii I4 ingloria & incolu-
n :6iiringuntur,vt ii:Si Moy|en & prophctas non audiunt,neque fi quis ex mor "Pfttw qw videranc
nla ad reprobos J • r ,r i 7 v antca lnfirmum &:
onpaffionc mo- f rxsrefitfreaen^cre.dfnt, contcmptum,flant-
u nmr. queteftes tanti mi-
iotaq? apud alum iuftoru nonfufcatbcatitudine afpe raculi, actantxgloria; fpccl:atorcs.
C pcna reproboru., cja vbi iam copaffio mifcriac non erit, f Si Moyfen.Qui vcrba legisdefpiciunt,redempton's pra;ce
nitiercbonorulcjtitianon valebit. Erlicet inftisfuagau pta,quiexmortuisfiirrcxit, quanto fubttliora funr,tanto
i lufficiant, ad maiorem tngloriam vident p?nas malo ha:c dirlicilius implebunt, & cuius difta implcre reuuur,
m.quaspergratiam euaferunt, qniaquiclantatem Dei eiproculdubio crederereculant.
v :nt nih il in creatura agitur , quod vid.ere non poilint. Nota q>in vilhci illius fuperiorc, &iftius diuitis praifen
d jgocrgo.Poftcf ardcnti de fe fpestollitut,animus ad pco- tis comparatione,incentiuum fit mifericordi? , &c lbt for-
] pquosrecurrit,cia reproboru mcnrem poena iua qtiquc tafle fuiclis, quosamicosdicit,quib. tabernaculatnbuir,
n tilitcr erudit ad chantaic; vt iam tunc etia fuos fpiritua hic vero docct paupenbus confercndum.
liter CAP.
■■ ■ ■ ■ -■ —■■■ . i i i i , . ■ i ■ , , .■--.., i. i - ■ ■■-■■. i ■ | ■ ■ | - - ., . , m. , .-.!]. II. . . ■— i i i , ii ... i , ... - —
NICO L A VS D E L Y R A: wataeflrigoreiuflicUdiuina ^vtimpoffibilis ftttranfttus abvno
* r i difiretic ni & iudicio dimitto. Sed quh d damnati ufque n die iit flatu in aiium. Ideo fubdhur.
c \mdcantgloria beatorii,vt vidcntur vcrba eius fonarc,non ba- 8 1 1 hi 0 ui vo. Quia animafeparatit fiatt extra flatum meriti et p
l ir ex hoc Incofffficievs argumcntum, cjuiafaluator narrauit bic d, meriti. Q uod autcm damnati vellcnt vcnire ad locum tleQoru fi
Kgeliam, vipr.idWlunt cfi,& pcr cdftquins facl«m antc Cbrifii e6ctpofjibdc,noncfl dubium,fed de eleLlis qubd vetlent ire ad locii
/ fone.Ex quof quiturtquod ^ibrabam & La%arus nondum erat da-y.natorum videtur falfm.^td tjuod diccnduy(p non vellent ire il
i 'Mia calefiijed in limlo fanclorum pairum. luc ad manendum^velltnt tamcn ire illuc fi efiet pofjibile ad propin-
• Pater Abraham,&rc.H«»c/^//i), &pro nibilo vocat patrem, quos fuos liberandum.Jfittd tamen vclle intclligitur fecundu uolun
wi» cpcribus mintftie voluit imitari,mde & faluator loan..Z.f. tatcm natural^nor. auicmfecundum vduntattm ddiberatiuam,in
ii ludeis:\ros ex patre diabolo eftis,&C qua conformantur fimpliciter d;uin<£ iuTtkia.
Mitte Lazarum. Irrationabilitcrpctijt illum adfc iuuandum p RogO etgo.Dixit boc non charitatc dnc~fus,cii illa ncn htberet
tthcutrr.icas panis noiuit mittere cf\.ri'nti. fed timoreferuili,nc in ipfarum confortio*eitts pcna augeretur qma
v trcfrigcret Jinguam ine&m.lbiplus cruc\^bnur,quiapir fuerat cis occafio feccandi:Tum ratione diuitiarum qnas ci dinlifc
l\rWi?ucawat,ifLcudu duo offtcia naturtc,in quib. iimua dcfcr- rat adabufum : Tum exemplo maU iut£ , quod eis dederat adfe- *
iX ^■fiufiui cr kqueU, vt babetur z.de anima . Qjod aute per lin- qttendum,
'■wincfficio ^nftus peccafjct,patct pcr liiud quodfuprdd tlu efi; 10 Etait llJi.&C.QHZ docuimoralia agenda„
taf*r quotidiefplendide.Similiter in offuio (nqutU,quia iter 1 1 Et prophe. Qtti docuerunt myfiica & crcicnda , Et ifiafufft*
5 ""'"> fymdidas magts relaxaturlingua adloqucndii incpta.T^ota- ciunt ad falutem.Ideo fequitur.
m^nh\cicpliHgHa& digitus Metapborhe dicittttr in anima- 12 Aui.\iant illos- Ex boc patet,quod ifle diues & amicieius erat
^lfpmtts^uies erat anim& La^ari & diui'is.ftcut in Deo qui degeme Iudaorum,quiagentiles non habcbant docjrinam Moyfi,
'r""sefl,manus dicitur virtus eius opcratiua.Et fimiti ter in La- & prapbetarum.
ohicperdigmm inteliigitur virtus eius auxil:atiua,per lingu$ 1 3 Non pater Abrahanij&C Motiex nuncioftc mirabiliter cis
''"'WnHsconceptusmentisexprcffiua. apparenf: *
"Ittcot-Uocfibi diciturad augmcr.tufux pcnx,nuia maxi- H Si Moyfen. TIoc patuit per effetlum.,quia Sa^aro refurgenti
■ ^hrtunijgenus eflfuiffe felice,vt dicit Boetius i .de cofoL tione, & Cbriflo teftimonium perhibenti,non crediderunt,fed magis inter
P nc Mtem.Tropter meritum paticntix. ficcre eum uoluerut,ut babetur Io. i i.c. Similiter v.ec Chrifto rtfur
: u. vct0 Ctu.Vropter defetlum mifcricordix. genii,fed magts fuaferunt falfo ipfum non rcfurrexiffe,fcd corpUs e-
itJn-his,&c./tf eft,diftantia magnameritori &■ flatuumfir- }us a difcipulis fuis furatum fuifie ut babetur Matth.ij.g.
mata
M 0 \U L I T E B^. vellet fifieripoflet,abeatisadiuuari,fed hocimpediturpec
, Dei fententiam,qua; dicitur hic magnum chaos,impofii-
t ' tUr J-brabam, &c. Per hoc fignificatur quod damnati bile pertranfiri,
vellent fMO-
^i L> D f T I 0 J. pudium vxoris,&c.
De bac permifjione agiturfatis largc in additione fupra Deuter.
n"p.i6.A'ii^'(iif«)-iBro^i//a.Lexcnimpermittebatrc Z4-.& Mattb.ip.ridcibi. ,
m
Gloi.ord.6i Nicolai de Lyra
«5
.4 b n I D I 0 II.
Ineo.eiP ^'f '"<r «7><>,i7. Oualiterautemintelligen
dum firdictom B.GregO. maiorii dilcrr lonidimirto.
yerbabe0iiGret.ubi4KU,antc dicm iudicii, inteliigcnda
ftint.ac fi iitat. Ante dicm pailionis Chrifti. ln paflione c-
nim
j U
nim fiiitquodammodo uidicium mundi. luxt*\iiHiUt
!2.f.Nunciudicium eft mun.di.
R E P L I C A.
Ip c.iC.Tangh Tofiil.dc matrimonii indiflolubilhatc.Sei B«r j
oppouitpercaqoppofuit Deut.it.cr ■'■iat.i^.feduideCor.lHat ,,
C A P V T
XVII.
tuum cuitarc pofTumuSjinfinuar. Sed f\ nosatt£dimu<c
8j2Jr<j-i.i«i'/«T<>M/^.SciciHuc"idnsdcmi(cricordialcquc quClxdamus, fipceniteniezeloiuftitia:corripiinii
Creror,Pharifei auarl m )rrifioncperfcuerabanr,inquo cordepcnitcnndimitrimus, Neciubemur paflim ;
infirmis.mdi'orib.rcaiuia!um,ncattcndcrcnrfacicbat.hos ti,fedppenitentiaagcntidimittere. Primuergocil .
cr~o increpat loqucns a. oftolis,f.g> illj luo vitio facicbant tcm increpare,vt polteapcemtentipoflimusdiniittcrc
t. Cor.
u.d.
t Mitth.
».t.
iiii.
vt euenirent fcanda
h pcrfe, qturno po
terant non cuenirc
in mundo xrumnis
ic crroribus plemfii
mo.q d. Vos nctur-
bcmini fi iflidcrifo-
rcs fcandala moucr,
quia ita necelVe eft
fieri.vt quiprobati
funt manifefti fiant_
in vobis.
Nota,cpinquantu
C A P V T, XVII,
T ait ad difcipulos fuos : ImpoiTibiIeeft,vr t
• Offendwulj-
non venianr lcandala, t Va: aurem illiper j
Meiiuscfl prncnlpi brr u-ni iccipfi^.p.1 nam, quam
.ttcrn ircru.'ic'u'i.iibu>,nun en m iudi . bic
Deusbu iu tdlpfum.
cjucm vcniunr . t Vrilius eit llli fi lapis f mola-
llum eius, & proiiciatur in mare,
a Mi^nu' cnun roouc i non poicll. b Ergo.
Ne quctn htdtM.
cjuam vr fcandalizet vnum de puiillis litis- f Attendite vobis.
ns imponatur circa col
I
potes fine peccato
ximrdebTsJQuod°ri d & peccauerit in tc frater ruus, mcrepa lllum, & fi t poeniten-
^r nrrt _ i Ne vtl oimU difB.ilis venia.rel uini i ictnifTj fiii.jd .^entia. oS.ninDeum
eir , prO C ood eritnoflriaibitni.
riamcgerit , di"mitteilli,& fi fepties in diepeccauenrinte
&iepties indie conuerius fueritad te,dicenspccniter me,
a Qjj.I'k.'-, t, and.Tn pecun:.m,ci>ncloo2ndapeicau,fed ri habcamus perieclam
potjtiam horuin raciendoriirn Adsugc nobis fidcm.
dimitteilli.Et dixerunr Apoftolidomino: t Adaugenobisfi
h dcm.Dixir aurem domiaus: t Si habueritis fideiicut <zranum
f
o
B
V
Diuifio.
dc vcr/tate
fcandalo veritasre-
linquinondeber.
b Si lap's molaris ,&c.
& prouciatur ia mare,
&c. Secundum ritu
prouinci*, vbierat
iflacriminum pena,
vt aliigato faxo in ,p-
fundum demcrge-
rentut. Etvere vtilius, innoxium prjcnagrauifllma vitam
finire.quam ledendo fratrcm morfem mereri pe.pccui!
Velpcrlapidem molarem, lacculansvirjecircumitiis & la
borexpnmitur,per mare extrcmadamnatio. Qnicunquo
ergo Ipeciem lancliratis habens,vcrbo vel excmplo cacte-
rosdeltruit,mcliusefTetei, vtcum fubcxteriorihabitu ad
mortem tci rena acla con(lTingcrent,'quia fi folus cadeiCt,
tolcrabilioreum pcenaciuciarcr.
c Dfp«/////j.Nonefate, icd fide& animo,qui6ccafiones,
quarrunt quomodo fcandalizcnuu , idco cc*nfulere opor-
tet vos his ne occafione veftri recedant a fide &: a falute.
d Mtenditevob. Q^oordincfcadaladeclinare&: veperpe redecapitepuigat,& in^mmentiu imbecillitatiB
• tutim
N I C O L A~V S' D E L Y
C A P. XVII
cium peccati-;
cantcm videi
ficut qui pcei
nonindulgct.
e Et fi pcnr
Aliterfiatri j
ti,aliter inimico k
quenii venia
prt^cipinuir
conccfTa tcmiffirC
fixia charirr.
nmnicamu!
cutori ma!fi n< c
2 volenti, ve!
t facienri,bona\i I
i mus &r. facii
pofTumus.
f Scpties . Solet' •
uerfitas (epten. a
defignati.Pr
ergo vt omnia 1 1
catadimittatur,.!
fcmpcr pa
4 dimittatur.
5 g ^idauve. Caw •
6 pradixiffet: Qu -
dclis eft in minimo,& in maiori fidelis efi,&: 0 in a
dclcsnon fuiliis,q» ve.eftq.da.v. Apoftoliquiina!
m minimo, i. in terrcnorum contemptu fuerant
in fuo &i maiori fidem poftulant augcri, vt qui cx I
habentexovdiavirtutis,ineadem proficiant,doncc
fe&ionem veniant.
h Hicmgranum ftnapit. Fide perfccla gnno finr.ris c
rar,quKinfaciceft humilis& nuHaru viriuni
prefTuris tritacjtum intusferueatoftcndit.Sir.
tritu&r cribranu tepidx pingui mulfxadmixtu.^^B
contra fo!e vel in balneo gargarizcs, oem noxiumhnra
ET ait aiidii'cip.Vo[}qHamfaluatorolic>'J;t,:/.iodpcccatorespf
niuntesfwit brni^nitrcapicndi , b/c confr>jne>itrr pflendti <p
fmt cantb nutrkndi . Ctrca qttod prirnoponhttr informatio Chrilti
bcni^na. Secundo fubditur Tbarifwrum interro^.itto maliina,ibi:
Intcrrogatus autem a V\\ii.Circa primnm pom ur Cbrifii i
(iio,Secundo infiruclionis cpn^rjnatiottb/: F.t fiCiiim eft .Triina
in iluasyijutaprimo ponitur difla informatia. Secundo aposlolorum
poflulat/o,ib/:Et dixerunt apoltoli.
Circa prtmum fc.cndum, qnod prccatores connerQ adpcenhctia,
primo cautc n-ttriuntur quando iprtbcndo cis occafione reucrudi
ad*am'ttum iili^fntcrcatctnr, &• talis accafiov.icatur fcandalu:
$ Si fepties in diz,S>cc.ld cjl,totks quotic s ,fecundum^^
/itum fuii Mat. iS.vniuerfnas enim nunierofjtcnario defv:
d\xc.&£c.Hic confcquenter ponitur apo'lolortimfc
Ca.crr enimafcan'dalis,et rcmittere iniurias totics </
^mtudine fidei,qua aliquis creditcj- (feratpru
ta futura remuncrariy& idcoapofioli qui ctat adhuc tn/pti
??"''>/, audita prxdicla Cbrilii dotmna,pctierunt augtnt
■-•■rites.
5 Domine Adaugenobisfide. ^ingctnraTit^dcsdi
Vno viodo extenp^cfcilicet quando plura credibilia cogncf
eredrit expliate/icut fidclcs litcraticogno[cut>& credut ;
'•mplices implicitt credut , crcdcndo de tdib.in quodu
iilud q;wd icnct cccUfia, ^aUq modo augetnr intmfrui,vidti
Et dicitur d n.ttv^a.Kav fcandafon Grste,quo4efi impaHo pe.hs quc credibil a clarius coi>'ofcuntur & frmius feruentiufq; tenc
facit hominem ruere,prout ditlumfuit Mat. i&.vb/ ifie pajfus expo
nitur .Secunio nntritur i awi ,quando dffeclns eonun p.it/entcr por
tantur,& iniuri£ remittunturyquia de .ouo conucrfi ad penitenti^
propter confuetudinem priilinam babcnt quandam pronitatcm rtci
diua idi. Ideb di*it faluator.
2 Si pcccauerit,c\:c.D«/t»f r & charitatiuc.
3 Si
rtrnmque augmmtum fidei requiritnrin ecclcfi.t pnelatis;)
apofloli qui pofi Cbriflum fuerunt primi prdati in ccclcfn '
tiernnt vtrumque augpientum fdci qnod Chnilus dcdit eh
mepofi rifurrctttontmfuam d.mdo eisgratia fphituffancl:
pr£dtc/t e/s virtutem fideijiccns.
6 Sifhabueatisi:dem,ficutgranu finapis,.Q«o<//'<-
M 0 1{.^ L l 'l E Fu
i Ef<jjt4</</»7.Iaeft, difficile. Sicenim vno modo dicitur
impoflibi!c,vt habctur j.metaph.
t y^atem.Q hr y sos t. Pcr (candalizantis pcn.i br.viiu
l..lu.uisaddifcc:Nifiem vniusanimv* lalu.selTerVibi nimiq
curaenocomminateturfcandahzantibus tantam p^nam. opcrationc.Ideolcquitur.
a ^ijprccdiieff/.Charuatemonendo*
t Etfipatnitentiani.iiciUeei totiesquotics,qdperfepti
gnificatur,eo nuod per leprenaritim vniuerfitas
6 si habui «r/j-.Comparat autem grano finapis iplam
co quod granum finapis tanra: vntutis cfl, quod crc^
aibortin.&iicvirtustidcichaiit^teformataeftmagi
t Liu
w
* v;t. fac;t.SicfidfStentationispiftilIoprob3ta,abomnnc
A
Lucx, Cap. XVIL
9i8
d SiCt&vos. Poftquam adpfecl-ionefideiexhortatiiseft,
pquamfiuntmirabiliaopcra,etcontra rerumnarura mo
ner,nequisdefuisoperib.glonetur, lcd quantofidcseft fo
ris viitutib. exceilentio; , tanto conlcientiaintus fu humi-
lior,quia domino mf e debemus obfequium.
e Seruiinutilcs. Si
monum fuperficie.cribrod.fcrer.onis caftiga-
&-erfccte diledionis melledulcorata,omnesdecorde
Vitilum lentinas,non f o u ad pr.rfens cxhaunt, (cd & m
um ne recolligi poilint prxcauer,
. '_ , speciespfogtoeie.quUfidet eonfiirninattMunielftnrnt 's impcrire pore(r.;
SSSSfruS a finapis, clicetisliuicaibontmDi^eradicart^craniplanta.
''4 rguita rubenr, b rein mare,& obediervobis Quisaurem vetrrumhabensfer
0 cu^aelium crucis
exjmitur,qusper
fidnapoftolorum
depiteludsorum
(in .uaveluti n itir- c
reioens tensbra-
j;-« mvi(»;uen litpul.s leficien?
bibam,'et pdft barc tu manducabis, et bibes ? Nunquid gra-
* C»J Qaidmtruni fi i><elit fetujs.quoddebct.cuiHtft iaborare,&»fl due i taite)
tiam haber feruo illi , quia fecitquaf ei f lmperaucrat ? Non
puto , SicSd vos,cum receriris omnia qu£ prarcepra funt vo-
a Ou'3 empti pecio. Quia boncrtjni oce um nc g ;Dci. >. Vel q>. a non funt
■condijn* paffiones huius tempo.is aci futuruu glonsrri <ju» trueUbiiur in nob s
bis dicite, ferui nuuilesiumus: Quod del uimusfaccre
Etfaclum eltdum iretin lerufalem," tranfibat
Io.i.
ir ;ibum prsedica
tiois )elterudicata
&i maregentium
ftaipiantara, cui ct
(Oiiuif fubiectapa-
jabla de miniliris- ^
vcf -Foliamoriier
peii fubietla ncce
infunt,&.' verbum
,vrcun£ta falu
uumarantem autpafcenrem boucs,quiregreflo deagrodi
a A aborc» b Admn.am e Pot.us.
catilliftatimctra^ifij&frecumbe^non dicat, pani quodcoc
nem, & pracin^erx,& miniftramihi?donecmanducem,ec Jj?
a Pjliquamina pndieatione.Sc compunaiopeieftfla» erp, tune tande.n atejti» DOl"l
homo ab homine
1 feruono vniforme,
2 fedmultiplcx mini-
j fteriuexipir,necgra
4 tiamhet,quantoma
5 gisvoscjfinemeni-
6 Kilpote?tis,n6 vnius
vlum operis vel la-
iscxerceredetis,
fedfemp noms ftu*
diis 'augere ptiora ,
necvosiacletis,quia
bene feruitis.
f U,uod de-buimus fa-
Quivenit miniffra-
7 renominiftiati,nos
8 dcbitores fibifecit,
ne noftris openbns
confidentes,fed eius
fecirr.Ub
Hconfert,cunda f Der mediam Samariam,& Gahlaram : Etcuminoredererur 9 «amenrauentes,oi
lAiroli.r I-r :ctus e *■ , . n <i • j -1 r busimpletis,quxp-
JfioflotealbeV, 8 <juoddam caftdlum , occurreiunc ei decem vin leprofi. ceprafunt,nosimp-
fonatus irrutilat, h fectos cfle recogno-
DJjritattra niere- , fcamus,quamdiute
fci;icdubolusrfloreangclic£naturx,&potcftaterutilan regrinamuraDco. _
s itiaricando tetr o inhor.tuit odore, qui per fidem ex- g Et fMum eft dum iret in lcrufalm,tr8fibatper mediam.Sama.
.|( ,tur# riam & CaliUam.Et cum ingredereturiquoddam cafteltnm . Poft
» )u x ^rew.Seruusaransautpafcensdoftorcftecclefix patabo!am,quainnitatad humanitatem,&: perfeueratiam
deiTodr Nemomittensmanumadaratrum, & aiykies indiuerfisofficijsDci,rcpi;ehendunmringrati de impefis
fimpcra
tnr."
M.ir.io.
b.
*Etipft
1. Cor.
£ j.aptus e rcgno De i.Et dfts Petro dicit.7^/« oues mtas.
Q; ieruusde3gioregreditiir,cumintermiffo operepdi-
cali,quafiadcur;arnconfcietixrcdics luadiclavel facta
peraciar,cui dominus non ftatim mbctab hac vira tranfi
re : a:rcrna quiete rcfoueri,fed domi parare quod ccenet,
id t.poft laborem «( erta:locutionis,hiimili atem,ppric,
ccjetfationisexhibcicintali.n.confcientia Deuscxnat.
Vk:Canibocum ilio,&: ipfe mecum,&: prxcinge tcid
:! Iu£tuantium cogitauonum finus,qmbusgteilusope-
11 1 impediri ioler,conftringe,
c ttmmftrtmih : }■'. iiuitrat conditori q eius natunm co-
5,S(;eiosiudicia pertimc!cens,delnis ievinutif.hu
n ut.Miinfter enun a minori itatu dicitur.
d Sic
beneficiis,
h Occurreritt ei deccm Wri/c/>i'o//,Leptofi funt hxretici,qui
quafi colores hentes in codem corpore,varias fecT:as, nunc
fal(iratis,nuncveritat,spermifcent in eadem prxdicatio-
ne.Hi autem,quia vitantur,& ab ecclefia remoucntur lon
ge,necefle habcnt,vt m.agnoclamoreinterpellent,vnde;fe
quitur.
*Theophylactv s.Ft hincdifcereqs poteflq» ni
hilanquam obcrtad hoc,vtpJa.ceatDeoetiamfi maledidi
generis iitmocobonani \oluntatem heat.Ecce.n. decem
kpioficccurreruntlefuinciuitatem quadaingrefl"uro,oc
curreiutautem exiracinitate ,non.n.licebateisqhabeban
tm maledicfi in ciunatibus verfarijextollunt igitur vocem F
uiam vt
#1
*
NICOLAVS DE L Y R A.
i m <jiMHtitute,ejt tamen maximnm yirtute prcptctyjuod fidts ei
Cl m(a.i\"%
I Dicetis. huic arbori moro.Irf cfi,dicere poteritis.
- Eradica.-e.cx: rranlplantare in mare. Duop.tiaior.inugU.f.
tdicatiunem fubvum arbcris o< i>rr. jdida,& ir^ijplat.tiOiifrtt
nmaijl.jjluida,vt pir bui rn.^is appareat virlks fiaei.Sid c/uia
tilib.ifthi.tiUA nbfiunt print.paliur t>htutt tridthtis^td^vir
■e i>tioprraniti-,nutltis titbet ileuari, jtd h ..jn ji.b DtcLuM-
■ri.Idcoj4u ■ti-.,
Quisvertrum habens letuum annuzm.-iilicet laboran-
nim/ti:,
• Qiu rtc refib de agro.Scilictt delabore.
t Dicatif.i ftatim,tranft &.' iccubcld t,i,quitfcc pofl labore,
&
& refocillare.ej.d.non ita dicitur ei a dno fuo,fcd n.ttgis dicitur ei.
6 P.iraq» canem./l" cpjofllaboreminagrorcquiritur abcola
bor \n domo.Et fi in oib. f i uus ob(diat,non tamen propter boc tene
tur fibi regratiari dumitius,ncc feritus in fy.pcrbta detcleuarij cjuid
ad i.oc u tabatur ex ccnditioticftruitutts. Etex boc ccndudit Chri
flus,^ u-od apoftoli dc bonis cpcnbus no dcbcnt clt uari.f d rnagis btt
fiiiltari.ldtofubitur.
7 Diciteferuiinutiles (umvs. Quiafccundttmrcritatcmnul'
la vtiliiaspronenit Deo debun.anis optrib. \tci\(duipfis opoatib.
8 Et faau ti),Hic confeqnenter ttonitur dotlrin» Cbriflipradi-
£}# 1 oi-fintiatiopiropera miraculofa infanatione dectm lcprofcru,
cuvi (ubditur.
9 Occurrerunt eidecem viri lepicfi.jRM?^ audhrant famam
dc m rabiiibus Cbrifti.
ic Ctai
M 0 \a L I T E }\.
\ i^Dwm^h/V dr/jonw.jio.Cuiusfrucliisliquorem fangui-
P imilememiftittvndedr i.Mach o.Oftedcrfu Eleph in-
1 •lar.guir.err \ ua ,&.* mori,Et ideoarbor morus crucc fi-
fificatjcums frt.cU.s dr i( le Chnftuslea luo langnine ru
tcatuj.Hancaiuemarborem tranftulerur apoltoii de rcr
tludea,& plataucrfit in nsari,ideft,in latitudinegeiium»
t otdici ,r.arL,co<j)c.'i aquarum congregano.l t Apo.>7-
tif;Aqtia multx,popuh multi.qn fidem Chriiit ciucifixi
pcauetuntgentib,din)iffis,Iudei.squib.Paulus,&Barna-
pconftantei dixciunt,Act.ij.g\ Vobisopr.ircbat primu
3ui verbum,Lc;, ed qm repelhtis il'ud, & mdignos v.os
iJicatis vita:xterna',cccc conuertim^r-idgentcijfic.n p>
vitnobisDeus.
i Qjfl aut ve .Scruus reuertcns dc.laborc, fignificat prsccji
caiorcm
catorem vel doclorem,reuertcs pofi laborcm ad dcmii ,p-
prie cofcieriaj.ctii no ftatim dicit Chriftus,tinfi.&: rccfibe,
yocSdo eum depfenri vitaad requiem patiia?5l"cd adhuctc
quintabcoaliudbonum opusin quodrsr!ckclaUir,&: cfi
hocfeccru,reputet ie p^arum aut nihil fcciffe pi uno rcfpe-
clu mercedisqtiam expcclarabeo,{icdicebat Bearus I rah
cilcuser pofi multoslabores,Sc magnos.FratrcsJcipiamus
leiuitedoniino,quia vlquenuncpaium prdficinms.
9 Occurrcrunt eidetemvni (tpio/i. Denarius rumcriis,vni*
uerfitatem fignjficat.eo, q>eitpfe<ftus. N111r.cn namq; le-
qua-ies vfq; ad cetum,tunt ipfius,&: partiu ejus rcplicatio-
ncs.Nam vndtcjna funt decem,&: vnus,&: fic vfcj; ad :o.q
funtbisdecc30.terdccfm,&' ficc6leqi.u"tcr , Ergop dece
lcprolosoccurretes Chnfto,fignificatui; vniueiiitas recca
iorum?p^nuentium,&:confitcntium.
\i\uosv
£g»> ftwmvtorantj&Iocoqdcm procnl fran',orationeauf ap«
^\ ppiartt\& non fimpliciuroiar,vthomiucm,u-d v> euqa Q
(Jlof .OL"d.& Nicolai dc Lyra.
dc mifericordiaitcliigtt.Viide&: S3rnarit.imi?,idefr,ci
rtt\6£ non iimpncit.r orar,vtnomiucm,irci v cuqi q. cognominarus,qui itab 'na^quraccepitDeotnbuit
liirrahominem^pccptorcm.n.eum nominant.At itk pce Pfal.diccre poillt. Fonitud ncmm^am ad tc cuflodiam,
pitcisvt oltenderentfclaccidonl\Nam facerdoretires,p- c C facirw Cadit in fav-iem q de ppetratis i
babant,&abilhs Inumacapichanr ,an nuindicucnt, \cl crubcfcir.Ibi.n.cadithomo vbiconfundirur.Quiir)
non:habebant cnim
uccrdotcs figna pct
quiiacurabdcm lc- a
L inufftigabant b ivrxccptor mifcicrenoltn. Quos, vtvidit, ,dmt
fcd.&auandolcpra, c
c>iifteterunta!ongc,c^leiiai)crimtvocem dicentes , )c/u
i iteoitcn
fi i iri 10 e - rlii ,
quisinfc&us.vtpo-
ftea famratcm atVc-
tglorifi cutusctar.eumtocer d
cadit,vidct quL.
dar, q icrroc
videt. Boniern
raciemcadunr,''|ii|
hnmiliant le j
vifibilibus, vta
-n«.
dotcs probabant, ac
donum oftcrcbatur
inlcgeprcccptum.
a i^ui (leterunt, &c.
Qui contra dccalo-
gtim rcccauciut,nec
*
dicevosfacerdotibus, llt faclumcft, dum tircnr, mundari |
lunt.Vnusautemexilli^vt viditcjiiia * mundaruseft,regrel.- t nifib lu erigar,
(tis cft cum m.igna voce f magnihcans Ucum . tt ceciciit \a \ cmlicad^r**']
facicmanccpcdes eius gratias agens . Erhicdtat Saniariia* 6 hbiJibus,vbinofl
nus . Kc(ponaensautcm lefus dixir. Nonne decem mundati J dciltquid ct
. i s ..ijli Igm i s .bi Gm< Inquhit. .
funt.cVfnoucmvbi Iulu? Noncitinucntu.s,quiredirer,&da- „ . i'M'^<'- Qiiiitl
9 mitatomfuama L
/censhumiliter.
Deumiacuir,diu.
locofolatione (urt c
i ladfortiorac
i :ire creicedo vl
perfechora iut
amando Dc.imfdc g rerglonam Deo,niii hicalicmgena. EtjaiciJJi: Surge,vade
quo maic fcntiunt ) h ja £jcs tua rcf*i]uum fecir.Interrofiatus autcm a Phati/aris,
nec,pximum,aquo i I * P. . . »
diuidurur, iubdcna- kcjuandovcnietKgnum Oci?Rcfpondcscisduit:Non vemec
iurt"e
Xo.i.r.
noad Dcii clamar,
&fanantur,dumin
ccclclieiocietatcdoftrinam intcgram vcramqjafTequun g F/c/rjtttj.Fidesqadngendasgratiasinclinauit^
tur,&:on fecunduai Catholicar hdcj fcgulamdiffeiunt,& perfidiaillosdamnat,q deacceptisbeneficijs funr inei
varictate medaciorumlqnafi lepri carcnt Sed vnus gratias h Te fa!uum fecit.ln fuperiori paraboladecernitur ti
agit,ide(l,qin vnitatcecclcfia.- p humilratem remanent. hnmiliraremdebereaugeii.In ifta leb.ipfismaniie!
Qui vero per fuperbiam clati mundatori funt ingran, oo- ditur,non fidei tantum agnitam rationcm,icd fidei i
ucm lunt.quiapcrvnitarcm.iperfecVioneden.uu deficifit tamoperationcm effe,quae faluum faciaf credenicm.
vnde Apodolus^Qui cum Deum cognoH!ffcrit,non/icHt Dcumglo i Inierrogj-usauta vbanfps . Jdeointerrogauir, quia fi t
tificaui.aut ^r.e.fed e.in co.fnit. Lucas uv.eriusaperuir.Exiftimabantquod vcniemedc i
b Etleuarterunt vvcemdi<r»ret.Qi\hi verhs Salnatoris fc ec no icrofolymam,tonfcl!im regnum eius manifeftarct i
l'alTecognofcuiit,faluandi prarceptorem vocant & perco- vt&c ipfi apofroli hacopinioncdudi polt refurrediior, i
gnitioncm pr.Tccptorisrcdeuntad formam falntis.
Ite ofiendite rot facerdotib.Et fatl. Qnilqurs ha*retica pra
&C.9,*-
c
uitate vel Genli luperftitione,vcl ludaica pfidia,vcl rrarer-
no Schifmate d Dci gratiam mudat us,caruerir,ncce(Te al
vtad ecclefiam veniai,color?q; fidci verum alijs fimilem
oftedat.Vn Paulns ad Anania, Cornelins ad Petifi mitrit.
^i.io.a C^tctat vitiadni incolcienriapfeipfum corngn,& ianat.
d V nut antexillit. Vnusaut regreffuv figmficir vnii sec-
clcficdeuotam rnChriftohuruiiinitem , qcaJesadncdes
eiusgratiasagc.s,qa reprcfilii pfumptioniscogitaiiomb. 8
(2 fit inrirmus videt, mhii virtutis fibi tnbtiit , bona qtKt agit
de mile-
cins inreriogaienr eum: Dowtnt, fi intrmporrhccreliitues -
^hntf, lfael fct alibi Clcofhas.T^os aHtefpcrabamut, quoi t
rfjetrfdcfipturut Ifarl.
*TiiEom vi ACTvs.Omninoregnum Dcieu •
gelornm more viuere.Tunc.n.veredr regnareDeus,fi •
do nihil mundanum in animab.noltnsverfatur,fedoi i
aliterviuimrquam mundusiokt.hancautemvitamin .
noshabenius hoceft quandovolucrimo*: noneniml
go ten' pore nequc longa peregrinationc opusclhiedpi
yc nos eft,cv: fides,& pofr fidem diuina vita.
k 7\{on vemet regnuTn Uei^c.Quia qn vcnic*t,nequejb,
■
NICOLAVS DE LYRA.
1 Qui iteterunt a longe.r«m propttr Chr\{lircuc\cn>.iam. Tu
quia non debebant appropmquare fanit bom-nibut nc^tot inficertt
2 Et leuaucrunt voc6 dicenies.fijr mtgtw iefiitrfafankatit
3 Dicctes.-fclu prar.mi.no. i<f eihfvlovtrbo rotet ctrare a«s.
4 Ite oitcdite V0S facerdotib. Lcx.n.prxccpn Lr>t!.i\. a.vt
cmudati a lepra facerdotib.fe offerretit, & hoc dutV.ci de canfa.fna
crat,iju'.a faceravtet debebant mdi care vtmm talit cfict vere cura
tnt.Sccunda erat.quiaprofui emundatione tenehatnr offcrre facri
ficium determinaium in lege.Legalia aut tunc tutftmf*um habue-
runt,vnde & Chri;ius ea feruauit^vt paiet in cinsc>>citnci'ivne, ■&
oblatione in templo . & immolatione agni Vaf.b«lit , & idco illos
quos 1 Upra fanauit ad jacerdotet miftt.
5 Etfa&uClt,&C.mun.funt.£;r/i^r>c&,' obcdientiaadChrifiu
tncritoricde congruo,feddiuina virtuteeffcftiue.
6 VnUsaut^&C.muaefr.^MtfOT ftnatitnemvirtuti Ghrifliim
putans.
J Kcgicffos eR.tanquam «ratns gratia.s Dcoagc»s.
t Et niccratSam./i cfl,dt Gennb.illis qu.-cm llxfneruntare
^e .4([yrioru. in Satnariam,& alias ciuirates tcrrgiWus ,captiuatis
indt ./i.7it..f,cr traslatis in ^4jfyrtos,vi hltur d^.l{rg.\-j.F.t ifli Sama
ritani partim colcbat idola,& partitit Dei,& Iud<ci no cowmnnica
hwi cu eis ,ficut nec cualus GtHtib.vi ijabiturlua.^.b, tt pcrhoc
quod
qtod dicitur.Et hic eft Sam. Iniuittir quodalii n$uem crm\
d.ci, ,ec reuerfi sut adgrttias agedu.quia deccpti a ftcerdolib.tju
fc i epfi fentaucrit,qu> doclrinx Chnfii,& miraa-ulis detrabcbii
cund'-m forum informatiomm atiribuvn ut ftamfana:ionemo\>l
uantia la>is,& non vinuli Chri!ii,licet a pyincipiofdelitir, &
ucte petiui/Jentab eo fanarijdco fubditur.
9 Kon eft inuenrus,ni fi hic alicnigcna.Ef/uioc^xwt i
fuit q:*od Gf-ntdes venturi erant dcuoic udfiuan Chnjti,{ud[is •
mancntibus infuo errorc.
io Interrogatos aut. Defcripta inflruQione Chri\ii bc>;
cHtqueiKtrponitur Vharifs.orum interrogatio maltgnaXbi
infuisfcrmonib.frcquenterfeccrat mentiancm de aduentu rcgni i
vtpatct expr^diclis in hoc euagclio & in alns.Et idco Vbarifs.. i
dvttrinam Chrifii dcriddant,vt ditlumei) ca. pnccedenti Wtifr '
ab eo quterebant.
1 1 Quando venit regnum Dei. Chdicercnt: jlntequam •
niat itgnnm de quo lvqucris,occupabit te rno s crucis.Seddomt f
tanqttam vrre paticns,non dcdignatus cfi cis refpendererationa, i
ter,& mvifucte,diccns.
H Kon vcn\ct regnumDci.Tcr aducntiim atttregni De*
telligitur aducntus Cbnjli ad iudicinm, quia ver.ict laquam rcx
iudicandu.renit autcm ad iudicium duplititcr.Fno rtodopavtb.
rittt.J.in ti.vtte cuiusltbft, quia quulis vnufjuifqne in mvrtert
\: rituxttafa
M 0 tt^jl L I T E i\.
t j Q;""f »tTjV/*f.?creffc<Sum rcmiflionis pecccAtorum.
■j- Dixit; Ucojltdite vcs facrrdottb.Qvw hcct pcccata remit-
tanrur in conttitione , tamcn renctut ea hnmo confireri,
6 yuusautrmrx lilis.Yioc autem dicitnr,ad (Vjiificadum,
quod pand iunfj xcfpettiuc>quigrati luntdc bcnclicijh lai-
giuUbUiuinx.
3 Et
8 Tttbic erat Samaritannt. Qtii cuftoslterpretaturnam
funtgrati Deo,qui fecuflodiuntapeccati rccidiuo.
1 1 T^otr venirt reg»i<»> Dr/ cum obferu^ii<tr:c,vc(iuc tUent.x
M or a li rt R.Deiregnfi,gratia;qua:eftarraglor
poicftciici.Jplavcronon venitcum obferuatione,quu
icit ho.no vtruni amqrc yel odio d:gnus fit Ecclefiaft.j
ideo iubditur.
j Eccc cni>
)
J Lucx Cap. XVI. 93 z
^eelineqneabholb.potobfeimri, ficutdnica-incarnatio jMulti hereticifi:erunt,&futiirifunf,qui fe ChriftoaiTc- £>
nis fi,&-' prophctaiumvar.ciniispia-fufum.&angeJoiu rc.ct, quoru pr;mus Simon Migus.vltinnjs Annchnfius.
^niismanitclium.adccvtconceptuscftnatusbj- g :N;<i>v/ //«,/,# t.Nolitciiiiscrci crc,c:a ic. .i.r.dusa- [uetus
ps.pra-dicans, moriens,rciuigcns,adcclosafcencles, iepcnrnnseiit,&. : ita manikftus.vtniuius j ottru i. :,;orare .
tortaiitib.indelinenterveJangeloiuvelhoiumjVelccr- dt iubceio,quiadifcrimeiudicnlubcdo,l.cceft,inzeiis
tc | ..iculorum fit mcdiogcritur, vn-
UrltllS iluJicilS. Ncque fcietrrcrctrrniirsu'. locus. a Rcrnum Dfi fcipf..m diclt.r.ti,- f.ip (l..j, -T, .,,.,, .^ , II- 1
C£cratUS 1IHI1CU5. fo, F0fitunl)& iu ^lc^u. rtn.„ ,r,ic.e<i<c!c,i...i M.tfM.o. CC./v ,"" ■''> U*»UUS
a fc<»« /9««. ncquc dicCnr,eccchicjauteccc fcic. tcccenim reeniim Dci A ? «Mw.tfitfKiW
Kc potentob.er- a i QJ.o.€t;Jm.,,triiigin-u.dc .ducn... c.cn, & illiil<Et , ^,,,^,,/, T hmatrc. ..ThcC
liai CUiarCCUUm D ; dreas.&Io nr,e5 viM.rcistcflatur. 1 ll ViMlW cMtMGp. <f.d.
Dm'noneftcoi- intravos eft. Ecaicad difcipulosfucs. Vcnientdics,quanclo toquens & gioiia
;„,-.»^.. c Pfeudoprophet», lr, h;c poUna vcl ,r> hoc trrr roic efi t i rifles. Srd . 01 -
«/jdiamincepir. c , CMtqn» ».««..«„><,„* «<W -viw».*nnfm 4 ci m morientem vi
(ijMwiOpr.yeJfic i EtdicentvobisrEccehiCjecceillic.Noliteircnequefcclc- dercmquem rcgna
t-caccipi reffofio r , . . , ' . '•! ' 5 timim audicrat,do-
doini . Regr.um g rrmu.t Nam iicut iuJgurcoruicansde iuDcaJo,in1 eaqua: 6 Ioret» pfflipnis,, fPe
D(intraVOSeft,q ■ i..b..v..e9.ul.u..»j nallmia fe>»«.url»»« ptrmitttN, .......niLucu f..!fOiep«nc.,etut. y promific «felitatiS
juidcoiie ventu,- h iubcoeio iunt rufget, iraer.it hlius honiinisindiciua. Pri- g miugarcnt.
MUdCX Omnilim » Iucl.ro. vrniet Ua.JhjnecUrimcmopor.e.venueprrpjilionero.Ei ii d.ligi.is banc i Et llCUt fc£ih»l eV * *' ^'
,„n, _nn.f |lcti!mnep.o h.c timta'.s p£t, moucm. b Im n tjr ^un. ludioMia.led cmi.inm ic- c l .- j ,- ' gkneu.
■;cnani rcgnat probcium;>c:mbusq,<"d,er, rt.rur Chriftosin Tuo rcipore. - OUCltU 30 UCnttlS JlU * ^teia
>rdib.fidelium. rr.um autem oportet illum multa paii , & rcprobari a oV-nera- die" Plunbus afiruit qWae f»b
cum hartetici f l *■ ZlKcii^V < xemplis, & c-uem cdocit.
WanteccJefiapra tionehac.t Etficut frdum eft in diebusNoc , ita erit& in fi'lg«n(ciioomma «^>-b
uisicgmatib.de fi- 1 . c, . , . . „111 , 9 traniitoria)comca- '
Cntfideles,vtdo k dicbusfaliihominis. fcdebant& bibebanr,vxorcsducebanr, raue^at.oicb.Noe,
tnus vna die ad i 5cdabantur ad nuptias, vique in diem quaintrauitNoei.il velLeih couiprat
tci.srediens, fi fie- k M, ,;„;„,,,,,, ■ quando rej.cntinus
:i ,iTet,vcritatem m arcani .ckvemtdiluuium^oX perdiditomnes .Simihter ilcut mortaJibuj,Jurerue E
fid mtimaret.Sed *■ ionit interitUs .
nc videbunr, quia ■JsTheophyl.
qidfemelineuangelicofulgore eftexhibitum,noneft Infinuatur autemper exempla ha:c diluun,& Sodomici
Ofscorporali vifionedomini firmari. . incendii,quodcum vcnrrit Antichriftus,illcclc volupiates
c/n,'t>;f (/i.Noluitdiccrequando veniret, fed yenturudi- in l;cminibus.incrcfcent ,&'dilToJutietuntdeIitiis vacan-
(i tincuterctomnibusterroemimminetisiudicii, nec tes,idquod&: Apoftoius dixit,quod ineitrcn.isrcmpori
: •itaternaffrrretdilationis. EtncvidereturcontriJJare buserunt homincsvoluptatum magisquam Deiamato-
olos,fi eis aliquid dcncgarer, fecundum alium euan- res.Et merito in regno deceptoris florebunt mala, ent.n.
■ geftam dicit: De dieautem &c hora hemo icit,neque an- ilie pcccati &c maliua: omnis fentina.
g<,nequefilius,nir»pater. K£*/t»ia«r,ec.Nonconnubia vclalimentadamnantunfcu
d 'jidemis. Poft mcamafcenfionem,quandovosin hoc in his fucccflionis, Iillis natnrcpofita fintiubJiaja,lcd im-
c: lomundi mgen 11'cetesdcfiderabitis me videre in glo- moderatus licitoru vJusarguitur. Quia.n.his le toics dan-
ihiea,qu.T voluntaslaudanda, non tameninhocmun- do,Deiiudiciacontcmncbant, igi cvel acuapcneiunt.
d implenda. 1 yftuein dum.ALL^G. Noearcam adificat,cum domi-
tnumdiemfi.bo. Eenevnudicit, qainillagloria, dequa nusfidelcsin ecclcfiacongregar.Q^am&conJun mata
[ hetaait. Melior eji dies una. in attus tuisfupcrmilia.Hulfa ingreditur, cnm hanc m ciie iudicii pra;fentia Jua il Jufirat. F
etenebraium interruptio, nulla Jaltem memoria nule- Sed dum arca aedificatur, iniqui kmuiantur,&:dum inua
cldolcris.HuiusDei pntiam,bonu eir defiderare,no tur,a:ternadamnationepJec.tcnun. /
t nagnitudine defidern nobis fingcre ibmnia, quafi m- m Similiter jicuu Prctermiilo maximo Sodomitarum fce-
Itdics domini,quodabaliquib.faciendum prsdicit. lere lolaea corhmemorar,qua: vci Jeuia vcl nulJacfie ru-
];.tdicen:rbbis. Ecce bic . Fucrequidam quicomputantes tarentur, vt intelligas quaJi penaferiantur ilJicit.:,&: ea fi-
uticula2tatum,conJbmmationisfecu)is,cemtmannu, ncquibus vitanon ducitur, lmmodeiatius acta igne&:
<:m6ihoram ledicerentinucnifle. Multi fulphurepunientur, tcth
JICOLAVS DELYRA. ^ propinquatredemptiovcftra. Quod exponensGregJicit-.Le-
WM^ i>i htdicio extrcmo pfentabitur fcilicet in parte eleftorii uate capita ve(ira, id eft,exbilarate corda-
'< Umnttorum.^iliomodovniuc>faliter,&fttvenietadiudiau 4 Et non videbitis.7\(.//po//j tnuhas tribulationes .
fmtmundi.Et neuter aduetus efJ cu obferuatione tcporis,quia ni 5 Etdicent vobis,&c.^«;'<i ante adntntum Cbrifti adiudicium^
iiinmtmeU boramortis. De tpe etia futuri wdicij dixitapoflo- furgent multi "Pfeudopropbcta&mulii Tfeudochrrfli.
sJft.\.a.Tyon cfi vefirum no6e tempora velmomenta & multo 6 Nolite itc^tjjenucndo tali doftrinx.
'jrtiusdkdtempus efiincertum alijs,fecundum quod dicit Aug.ll 7 Nam h.tulco.Q^d.Aduentus Cbrifli adiuditiunoit erit arrbi
idwhmmnium cultulantium digitosquiefcere iubet. guus quando erit defa£io,fed erit ita clarus &■ maniftfius ,o> nnlins
Nequedicent.ff/ efi,r,b poffunt dicere certitudinaliter etdeter potent dubitare,ideo fubdii: Itaerit filius homims indie <ba.
inatetempusaduentus Chrifti ad iudicium.Vndc & illi qui rolue 8 Primum oportet,/«/>n>»o enintadutntu [vcnit in bimil\tate
nthoc detcrminath dicne,vt Abbas loachim,& quidam aXv^in- & pancis cognitus,& d multis dtfpeclus & reprobatus. Sed infttu
. ntifmtfalfum di x\ffe,quia tepora ab eis determinata trafierut. do aduentu yenitt rnanifcftus & glori. fus inpotefiatc orbt m tudi-
Etaitaddifcip. Hic confequenter ponitur difcipuloru informa- eaturns.Sed quiatempus illius aduentusefi inccrtum vt ptJkilQu
' de aduentu Cbrifti ad iudicium, vt propter immenptatcm perfe- (ft,idep inducit ad buc duplex extmplum.Trimum e[i tcn,port dilu~
utionum noon credant citb Chriflum venturum ad iudicium,nec uij,vt habctur Cer,.j.qucdnotatur,cum dicitur.
ppterpacem credant de tongb uenturumjedftmper fint paratiad 9 Et ficut h.Qniu homines illius temporis crant infrcuritate,-ni-
>mexptRandum,& boc efl quod dicitur. _ biltimitcs^quoufque diluuium fubito sumcrfitomnes,excepio 1\ot ,
Venict dies,&c/</ cfi,die cxtrcmi iudicij,qui erit vnus,et d iu & bis qui cum eo erant in arca-Secundu exemplii cfi dc liporcfb-
.<def)dera>idus,quiatKncdmalispfentisviteliberaburaur,etad utrfionjs Sodomoruyvt babctur Grw.19. quod notatur cum cititur.
■luieglori* tramferenturjiiudu quod dicitur ir.frd 2i/.Hisaut I o Similiter Cicut.Quia erant infecuritatc vfque ad iilam boram
:n mcipi entibus,refpicite 6i leuate cap ita \ efira, qm ap- qua dominusper igt\em & fulphur deftmx it tetrovi itiam.
_ propin- sfrSccBn-
+ MOliALlTEll. 5 ffrfi>,Idefi,fuccejTorib, vcftrirAntichrifiitrcfuturis-
«WfBiiH.Qniadonumgtatiaieilinmcnte. 7 7v{^T»/?./},/.Idefi,aduetusChrifiiad uciiciu eiititapatcs
rcmeKt,&c.ld efi,gloriam cius qui \ na dics dicitur, co quod nulJus habcbit dubnim.Poteft etiam hoc cxponi dc
"odperncOemicnintenr.mpirur. aduentn C hr:fii in mortc -hcn inis,qi,ifrcqucteritarepe
■ Etnofi »/</f.Tuncadlibitum veilrum, fed tamen ppftca. tinusefi,ficutic?uisfu!guris.
webitisfecundumhbitummeum. 9 ^tficutfatlumefi.ln^bmaonimtb^ni hoTcs diluuiu,
,' t nccin
m
9»
A
Mi.ij.g.
Glo_.ord.S_ Nicolai de Lyra «, 4
& om lcpcrfecutiom & periruIisctromen^falaabif.U
nuidem MatthxusproptefHicroIolvmoriimcaptin ...
■ \ ./r 1 IN : . :.,f.... -,-,<• U^.l;.- r ' ^
i loth ALLECi.Lothquiinrcrt>reraturdccIinans,cftpo
Dulusele-toru,qduinSodomis,i.interrcprobosvtadue. _n-fdemMatth-_uspropterHicrololymorumcapt
namoratur,qn'antuvalctrcclcracorumdcdinat.Excutc d.aaefTe_ Dominonarrat mfmuans hol.iu s>vj .
Lo»h Sodoma pcrit,qainc6iuiiimationc lcculi cxibunt manosqui rnnalun luntfngereoporteatita vt nen
aii"cli,6- fcparabuntmalosdc mcdioiuflorum,&: mittct tur.ncq; qui in tcctolunt dcicendat mdomualicui
eofiniam.nuicn.s. *.?»«» gratia,fecLi
faotum eltin dicbus Loth:Edct...nt & bibcban^cmfbant &
vcndebam, plantabantet axlificabant. Quadicautemcxiit
Domci-
tpalisgratia,fecU
tim fucianr.
h Iniilanotfr.i.tW
)a tam tenebr.
bulatione vtiu
n im 1 1 . ,,,
Loth aSodomis, pluit i_»ncm& fulpnurdcccrlo, 5-omnes ™m inducan
,.,,._, -m.v i„.-_i.--ii--».i hen potefhet
J5 IU_.lV.ll.ll 11 111 l-i "-<»> -m >* m.i.i'"».ittiii. _ .
Li oblitos.huic b pcrdidit. Sccundum hxccrit,qiiadic hliushorninisreueh
lO COnfpCXCrit _ Nono:. '"v« »-nn Irdqmo.n ur..» rrt p-ftqv-ai _-H-IH,»on poicrit . oiiqu-III
i"iofltO< Vt lllC- uclle a' _<r._r_-ti in mMndun aii^ui.i upr r.
f hora.
tGe.lo.F
fieri potcli,c:
lrdi.
i nuoinle
qui' i;ol
ncque I.
nequcecdei:
negotiis <>.>.
Vnns.id eft,cj
ptci Deuni c< ij.
nenti.t ftud::
Dcifunt
/M/n_.ob..iaii)
fviuag;
ncrjoir,.
fftfKtt.
__._.
. --.., . -
Mi nTu
mcttir ,
_. alte?
rcli.juo.
tur.
gnis
b Fitius hotuinit re.
Qui mtcrim appa-
rcns omnia videt ,
tficapparcnsomnia
lodicabit , quando
cii-.os iudicidrum
fuoni
..TCU
nro dcbcant cu ip- c bitur.In illa 1 die qui fucrit in tcdo, &vafa ciiis in domo ne
fomM»rVi inhlhltlt d » °'' "P"»»" i > cccleGiplanrini S. ri;in non i-ipi-l-l (> ra la.-liiem
.jil.m uiiuuiiai v. ._iicnuni-.il-.
OCl> UU4U Hucuf- e defcendat tollcrcilla^qui in agro iimilirer non redeat f re-
Mom id^Chr* f WCht Mcmorcs cftotc vxoris Loth . t Quicunqnequxficrit
r. ' K('r>r i <^«< hi.- ufoptrr <: .tillu.i. per!'_eiii._i_rgenteC.|.i ('•• i.l iihir.-mii.ucn.ee.
iSt^i.d infpcra nnimam iuam ftluam faccre,ncrdcr fltam: Et qiucunque per-
tus adueniatrNuca h didcrit.i.lam, t viuificabit cam . Dico vobis, inillano&ec- 6 *}o'n.icr
qUallbllS ipIC adlie ■ Gre_;.N.>ndeduob_.i..on)ii. ki...l"<d drdut bu> p.rnctibm sftefti.; >mi diclt/m rfl. 7 W" 1 H
^us expectari dc runc duoinlc&o vno j vnusafliimcrur,o^ altcr rclinqucrur. 8 J?uoJ. e,rc in '
camaliawccdes !?. ^ ^0^^ crunc niolcntcs in vnum , vna aflumerur, cS^alte- dims carcmian
l„. ,., L.n lilwi li-i l- * i i-i.iflercnilipridlc:iorumm nJilig.qujfi in igroUHocantiumcoiun: s liChr.ftum jnoletC C
IUI III .liir.l m>ti i i| I lt iincere anounei>r<-,\ eci un: cui uciLi.n. ReUrluireraot.
ritual.tcrv.uit.yafa l ra relinquetur. Duoin aero: vnusaflumetur, 8c akcrrclin- S?5„JSJ
eiusindomo,lunt » f ,rr,m,„,H-ue.,rei-nc,ue„i,.. cataduentim
concupilccnt.xcar m t ur. Rcfp0ndentcsdicuntilli: t Vbi domine ? Quidixic ^™"'*
nalcs,quas priusa- ~l r ■ ^- ioaamqiu.ain i
imuerat,fed lupna lllis.Vbicunquc ruerit corpus llluc cogregabunturckaquilc. | aduentuserit.l
petcns in mundo re n 1 1 igitur qi;
liquerat,quas immi
ncnteiudicioneceiTe eirncrepctat:
d Et ujfir eius in domo . ft Theoph. Omniaremporalia hxc
v.ii.ui:cuntnr,ho;i.iiniconferentiaalii quidem ad virtdtff,
alii ad niuiitiam . Igiturquiin fummis c(t vittutib.nedc-
lcedar, proptcr tpale aliquod ,&: excidat a fuo faftigio fed
refiltat nialiti./e,& non dcmulccarur, & fimilitcrisquiin
agrononrcucrtaturadeaquac poftfe,nam eii qui inagro
elt hoc eftihoc mundo,& operatur virrurem,non oportet
i_j _. /./.. /_j : _.a -.-..-._:^
reucrti ad ea qu.r poft ie,(cd vrgcii ad anteriora.
_ e Etquii» j^o.Quod di)rerat:Eu quiinagroeftretrorion
debere rcduc,nehi$rantum dictum videretur,quiaperte
deagrorediruri fnnr,ideft,dominum pala ncgaturi,oft_-
Ge.ijr.f. dit multosqui cum faciem in anterioia videnturtenere,
animo tamen retro relpiciunt.
Mtmores eflote. Vxor Loth,fignificat illos qui in tribnlatio
nerctrorelpiciut,& fea fpediuinarpromiftionisaticKur,
& ideo ftatua lali? facla etx-quia admonendo ho mincs ne
fimiha faciant.cordaeoium condit nefintfatui.
g iiuicunfo.Qui vii5carnalem(negandoChrm)in mundo
laiuarc uoluerit,in futuro perdet earn. Vcl, qui cterh_i h-
Jutaai* qucnt,no dubitet cadaread mortem huiusrpis.
ite T heophyl. Non quarrat aliquis (inquit)in An-
tichnfti pcrfecutione animam fuaialuarepcrdet.n.eam
cVqui
tib. q inlc-toi: c-
fcentaliifaluabuntur,aliiautem non . Namquiaait
quoddifficilediuitesialnantiiroftendit nuncqiif
percant nequepaupercs omnes faluantur.H_?c&ex( ;•
tibus vnusaftumiturin occurlum doivini raptus
uis Ipiritu &: cceleftis, &' alius relinqnetur nifra \ l
natr.s.Et ex paupcribus fimilirer.
k^ilterarrlincjuetur. Qui vel humana laudc, vclqtul :i
corruptioneftatum vit_cqua imbutus cli.
Icrcmiasividerunt cam hoftes, & den crimr labb
1 Dha erunttndcntcs in vnun.Dux dirTcrcntie,
orbem rerum mobilium.Qua- focmineo gcnere
tur,quia maiorum confilio reguntur, vt lcmir
tamen in vnum molunt inquantu de lui^ ncg
fic vfibus dcleruiunt.Scd quidani tar.tum ptopte
qiii habent tanquam non habentes,qnidam pioptett »
potaIi.i,qui in incertodiuitiaium (perant.
m _>«? ciixitillis. Duo quxrennb. vnum refpondetfm i
fcilicetiecumairtimendos,ali.id(ubiiciendoinnuit,i ■
los fciliccti ferepulioscum diabolodamnan
n F bicumquc^etc.WbiaunqviC fuerit dominns coi,
illo congregabunrurelccti, quienispailioncmii:
iinitando tanquam de carne ems iaturantur, quorun a
reiutrec-ionem renouabitur,vt aquile muentus.
CA
*
NICOLAVS DE LYRA.
I Secundum hi-cerir.&c.fi.ho.ie.W-fr.rW.nr. er8«/w/_
curitate,nihil timites de futuro iudicio vfcjue adillud tempusquo
Chriflnsin bumanitate gloriofa , tamcnthanifcfic vidibitur vcnies
adiidirium.
z in iiiadie.&c.quifucritin tectocV: va. Tde^tuncnonra-
cabitalicui intcndcre negocus n D.poraliLus, <\u\a oportcbit fcbitb
eum corfpcftibusiudicis comparrtc.
3 Mcmorcs eftote vxoris Lot h . Q^cc ncc habuit fpacium rc-
I I iiicndi retro,fi d Jiaiim conucrfj fnit inslatuam falis,vt hairtur
I ty.f. Sic nec tunc hornines bahebunt fpantm rcfpiciodi rc-
tro, \d efl tfpacium inttndendi alicui ticgocio ,fid oportcbit ecs ila-
tim comparere confpcclibus iudicis.
' 4 Qiii-
4 Quicumquequarfieriranimam luam. Idefi, thnore
tis drficiet d fidc in ttibulaiione jlmichrifii,qus.pr*itdct im m
5 Perdetillan9.T'rr_irrrr/.7w_'_r«w^r/onfw.
6 Et quicumque perdi.ilIam.Trnc_//gwj mori,quam caa i •
dhuitctc fidei.
7 Viuifcabit cam.Mertndoritam sternam.
8 Jn illa uotlc cnmt doo.tloc cxtvfitum rsl Mat.n.d.
9 Rclpodenresdicunfilli.Vidcdomin.frfrff, quoaff*tw>
10 Qju diil.&c. v.fu.cor. ld rJUChrijius, quiiudicabiii' r-
tna hutnanagioriofj.
1 1 Congiegabuntur&_ aqui idrfi , fanfli octurmtesCf
vcnienti ad iudicium,jecnndhri; quod dicitur x.T-if.^.d.Simi
pitmur cut/t illis in nubibns obuiani Cbrijio in aera.
*N
-••
MO\*ALTTKT\.
& Inillancnc.Scihcet mortis. Emvt dno in lcflovno.Xn q
nccindiebnsLotb. inccndinm,ficfrcqucntci vcnit mors bet.n. aflbciationefrcquenter contingitquodvnusn
quai.i'o iiulhini timctur pcricnlum. tiir,d\:altcr viuir.
a l»;.//j(.'V.i.tcmporcmiit-tisn6 cogitctaiiqu.s dcaliqua f ^hicumtfue. i. licetomnes moriantur, tamcnfoli
re .aluar.d-,nifi de aiiima fua. Chrilto asgregaiuur.
iti
Lucae Cap. XVIiL
C A
P.
XVIII.
\
ap. /vviiL yy6
precantes fe,cum nec homo iniuftus , eosqui illuailidois
rirff^t<f'<^.*THEoPHrL:Poftquammenrioneratfe piecib.mndunt.velpp tcediu/ndeuitandum porconrem-
J^ -Itafilictio/innt &: pericuJorum nuncfubdit quo.m nere. Hoc.n.l"ubdendoaddidit:Neiterum &iteiu veniens
iljjp]i]emur.Curantur.i..orarioneperfeuerante& fblli- fuggiilet,i.ftranguJet meraidiofisclamcribus.
bmwntuKifunt hccomnia.Magnum.n. auxifium c / ^aam^Hccviduapothaberefimilitudinemeccle*
D
cif'.
inh fcrt precano
w,o »i erieueiaslit
jfci;iiua. Oportet
^njrnos cbfidera-
je, (iomodo intu-
Iti iwficis pertina-
(edtiliras vi-
ir.Si.n.il-
fldnialitia reple-
lunncqr.edeos ne
onrines reuc-
ieni) perieueranris
iuilfir,quan-
nos parre
iieDeum
one mo-
u<:rm,etf)cur:cr.--
nnihil.-:c
Wgmperorarc. Se-
Hbnonicis hoiis
Bidie fccundun*
rneccleile,vel
C A P V T
XVUI.
Deiadice.cua ad oraaJuw imiitabat,
ICEBAT autem c^parabolamadillos: f
• Ad decliiTindi prcnumerata incommoda.
cjuoniam oportec t iemper orare, 6c nonf
deficere diccns : ludcx quidam erat in cjua-
fic,que dcroJsravi-
dctur dcnei; veniat
dominus, qui tame
infecreto ctianunc
t curam eiusgerir.
2 (\\Vindic a m eC u m i u
itiproperiectiCorib.
3 orare rnornan rur,ra
4 men de malis falua.
damciuirate, qui Deum non timebat, 6< * j"ftitia hanc vmdi-
u ► > x/:j j ctam experunr.vrve
c hominem non reuerebatur . Vjdua autem quardam e- 6 rearoes mahvelc6
d. ratinciuiiare illa, ck. veniebat ad eum dicens : Vindica^ 7 uerfiad iuftina,vel
medeaduerranomeo : Etnolebat + permultum tempus. J pSeqSS
Poit harc autem dixit intra fe:Ec fi Deum non timeo,nec ho- i ccontra bonos quan-
minem reuereor , tamen quia moleitaeft mihiharcviduav ndiu hoc .'.P10"* bo"
vindicabo iliam, net in nouimmo venicns 1 fuggilletmo.
Aitautemdominus : Audite,quidiudexinic|uitarisdicit.
Deus autem non faciec vindi&am elect-orum fuorum cla-
Bnommagetix, c manrium adfedieacnoCte,tck.patientiamhabebic inillis?
Dicoautem vobis,quiacito faciet vindidtamillorum. Ve- i6vindiclamdefidera-
Depetffflafidedicit redicuntur.
runtamen filius hominis veniens putasinuenedideinterra?' *7C ^fruKtamtn.Dko
* m e fact u i um v irad i-
clam iuftorum y fed*
illieruntualdepauci, quiacuindie mdiciiinfcnrafilii
t'nd hoc
<|uod.
Mat.f.g
■fdefJci-
gari.
cit: Sempero-
ii icmper agit-
nccdefiniro-
cun> defi-
cife.
r ftidam. Hec parabolaad orandum &: credendum,
poraliter aJigd pof-
iunt. Quemfinem
ijcum iufh venirede-
i^fiderant , quamuis
pro inimicis orenr,
ijtamen nonabfurde
e nobis, fed de Deo praeiumendu m hortatur. hois apparuero , tanta erit rariras iufl°ru> vt non £ (>b cla
Jnotacp dominusparabolas ponirt Vel (ecundum fi- more fidelium iniuftedamnatoru, q orfeorurorporeru-
ii udinem,vrdehominequihabui(duosfilios,quiper fl'edamnandorum,totius iam mundi fitacceleradaruina.
Deigerit. Vel perfimilitudinem, vt hicdemdicc f Putks .Jn verboincrepaturdubitationisinfideIitas,non
,quiper(onam Deinullatenustenet. Sedperhunc opinatur. diuinitas. Scit.n. omniaperquem funromnia,
pc :ft conuci quatu m Deus bonus &c iufhis eos curet de- fed dubitando increpat infidelium corda.
precantes r>«o
R A.
NJCOLAVS DE LY
C A P. XVIII.
ricebatautem &C para.Toflfjuam Saluetor ofledit, quodpec
L-catores paniitntcsfnnt benigne recipiendi & cauih nutriendi
hi onfequenter oftenditur qundfunt deuote infiruendi . Et diuidi-
tn n duaspartes>qnia prirno defcribitur Chrifii inflrucTio^ftcun-
dujlru{tionisionfirniatio,ibi:¥zCi.um e(t autem.CfVctfjOnra»
/c ium,ojdeuotio potifjimc conpflit in oraiione{quai ejt, nfcenfus
» tisin E>eum,fecundum Damafcenurn) de qua Salv.ator infiruit
f (entes difcipulos,qui iam crant ad Deum conuerf: & pcr confe
ansfutufos ad Dcutuprr pccnitentiam conuertendos.Triwo ergo
i 'ittor ofienid or atiunii effuaciar/i.Sc cudo findui.it difcipuios ad
>te- i rrjrij tolcrantiamtihi: Alfumpfit autem: & pdtet ordo.quia
'Mtkmentisinducitad conten.ptimvit£ prafentis . Trima in
totinftrieprinapa.fy&incidentale.Scciidaib:: Etinterroga
ttircaprimumfuridu, cp ad efficaciam orationis duo maximefa.
'''Tiiethetinjtatia et bumlitas.Trimo ergo docet orare infiater
. imdo humtliter ,ibi:Dxit au.& ad quof. Vrimum ofiendit per
oem
'<emvidu& aux per importunitatem precum obtinuit ef- talium precu infiantia. Sed iltudtp dic itur hic de oratiane eletlorii
/'«w.Dicit ergo. ridetur effe quaft contra illud quod dicitur Mat.$.g.tirate p> o ptr*
1 Picebat aii t & y.lJ efl fimiiitudine vidux, qu& pofieafeqtur. fcqiieniibust& calmiantibus vos.Ad quod dicendu,^ ad bonosf-
*^uoniam oporret fem.or.iy femper,no importat cdtinuita tinet ,bona ffirituaiia et <tterna,q funt fimpliciter bona ijptavcfis
, ns/juia oportet orationcm interrumpi tepore dormitionis
twquxrm aliarum ncce!fitatum,fed importat inslatia orationis
tiponhus & horis ad hoc cengruis. Vnde dicitglo.Bed.rfup ittulo
ev-Dicei>dum efi eum fetnper orare & nur.q deficerr, qui tanoni-
re nondrfitlit.Cof-queter inducit fimititudinc,ditxs.
i udex qnidam. T\(on cxpritnitur eius nomen,quia nb~ erat Deo
ttutus per appn,bationcm:r>nde}t<bditur.
4 jui Deum non U.Sctlu ct rffendere,
5 -t noniinem .sciltcct cos publtci fcandalirare . Et fubditur
irecaita-vUu*
'ccuiQ-pidu*.
6 Vin.
MOI{_jtLlTEi\.
rD,ce';«r am & parabolam.Sc.iY\cttc\e. perfc^crantiain ora-
1 ne,&:deeii]sexauditione,exemplopuci(iiudicisvidua
"portunepetcntem exaudientis.Ex quo concluditur , q»
n'itofortmsDeusqcftiufius,exaudiet prcces ianctoru quoddefinantefiepotentesiuftosperic^ui.
perfequtitoribuS)& hoc tt.odopro eis orare.Sed quia fa> £ tcmjfo-
ralts funt quxdamedicin<t,qa valet ad cmcdatione vit t, etdeiUra
thnediuine iuflitie ,'tdeo ad fanff os btnc ftinet petcre d Dcohccmo
do uindiCla dcfuk pctfecutorib.no ex rnotu irx,fcd cx \elo iuflitit.,
1 5 Dico au.vo. Licet cnim aliquando tardarc viacatur fecttdvrn
humar.iimiudicium,tamenfccundum veritatem non tardat , qttia
omnia operatur fecundum difpofitionem fux fapientitc infinita.
16 Veruntamen,&cSY///rer adfacicndum vinditlam.
1 7 Putas inueniet fi.in ter. Q.d.parum inueniet reffcfiike, lo-
qucndo de fideformata chatitate.
iV Dixit
fuorumadfecIamanrium.Aduertendum tarr.eo,q>(ancTi
viuenres in rerra non perunr a Deo de aduerlariis vindic^a
per gehennrc pccn?.,fed quod definanr e(Te mali, ficur dici
turProu.ia.iVerreimpiosjCxinocrunr^cilicetmalj. Vei
Ud tetn
Pus.ali-
qwdiu.
t vitttp»
rct.
6 Vi ndica. me. Faciendo iujtitiam meam.
7 E r no. Ex fua malitia, quia bene <poteraty & ex offcio facerc it-
nebatur.
8 Per mul.tem. Quia illa vidua frequenter fuam petithnem re
pctebat.Ex quopatet iniufiititt diutumitas in iudice.
9 Poft ha:c au.di.intra (e.fiftus precum importunitate.
loEtfi Deum.ld eflifi non propter Deum, nequc prapuz hami-
ties mouear ad faciendum iuilitiam iiti viiuee.*
1 1 Tamen quia mole.eft,&cvin.il./7^>»rfo eiiuflitiam.
12 Ne in nouiffimo veniens fuggiJIet mc.Id efi,fuggeredo o/
fendatfua importunitate.Ex qaoapparet motus adfackndum iu-
ftitia non propter amorem iufiitite, fed ad vitationem fue molcflix.
13 Deus autem non fa. vin. ldefl,fi iudex iniquitatis prapter
precum inflantiam fecit uindiclam , Deus qui neceffario eft infiifji-
mus,ncn facict vindiEiatn eleclorumfuornm,e\iflentium inprcfsu
ra &■ ttibulatione;
i^Clamantium dicacno&e. ldefl,orantium inflanter %fua
liberatione et declinatione diutna iuflitite.q.d.wulto plus exaudiet
t Dixit
A
?j7 Olof ord.S_ Nicolai de Lyra; ^
^ Dko i»M.».-.Quia parabola qua ad oradum inuitauir, ita dkis f.ntentia.vt caueatur fnperbia.
C6clufit,vtdiceret vcnicntcludicc,difficilcfidcintcrrare Ttpice. Pharifa_us,populum Itida:o.udefignat m
pcriendu.Ne quis fibi dc fiipcruacua fidci cognitione, ucl iuftificanonib. legis cxtollit merita .ua,&; fupcrbiend
ctiamconfcilionebJandiictur,\j) hac parabola, diligctius c^_ir.Humiliarus PublicanusGcntilcm, quiJoneea
oittnditaDcononfidcivccbaxredopcraexaminaddinter pofitus pcceata confitetur &.Jamcntando ar
cx
rc
CO
^iutuor
quxmaximercgnat
humilius, quaquia
non habcnt.uperb.
dc fua iufiitiapr.v.u
mcntcs, &£. infirmos
delpicic"tcs,quafi va
cuifide, cumorant
nonexaudiuntur.
b Deusgratias, eSv.
•tuor funt fpc-
pixic autom & ad quofdam qui in k confidebant t tanquam
Cum tamcn pirua booa facctem.
iurtijf^aipernabauturcartcros , parabolamiftam diccns;
• Viciqut ti.irlis,f.-d unui utibotcnu-.ilm, tttt&o.
a Duo hojnincs afccndcrunt m tem.plum.vt orarenr,vnus Pha
ni.-us. ck altcr Publicanus , Pharifaus i"bns hac apud ie ora-
• Sirrpichcndicut qui fapetbcgrniat aj;it.quid rgo ille quurnpugoi gritiam
b C^d cftcxt.ri houiincsnifi «mii-i prxiei i.-rlij ? Q^.l. I< lui lum iiflui,
cie_tumoris:Cu vel b bat:Deusgra.iasago tibi,quiano iumi_cutc;e.eri homii.es
Kaiirt.
f!>epf.
4.r.c.<jt
aliqiua
4o.
TM «h..
-j.J.
c i>r_
• 4.-.
qmsbonum qd ha
bct, afchaberearft.
mat: Aur !i damma
Dco ctedir.pro me-
ritisd.Jtuputat.-Aut
ciun iactat fe haberc
quodnonhct: Aut
tum defpc-tiscxtc
risappctit fin^ulari*
tcr vidcri habciC,q
habct . Hac Phari-
fgus pefte laborabat
* Ecc
V.
,>proj
■Ueocxaltatur. <
* Theopi, i
r Admirabitii;
quomodoii
ciimpaucaverbU
miluatis pronu-i,
- iienr,condernnwr
. Iobautecum 1 1
4 *adcfernagnifi(Q
5 catcoronctur. CU;
Pharifius qUhm
*S£XZS5ti^^^^^™™ 6 nullocogent,
raptores.iniufti, adultcri:t vclut edam hic Publicanus . Ieiu- 1 nJn^iS. &
no bis in iabDato,decimas do omnium qua; poiTideo. Et Pu~ ° vrgente, lob
blicanus a longe i .ans nolcbat ncc ocuios ad ccclum leuarc, ' omeiulbus fe
icd pcrcutiebat pccSlus iuum^dicens; Dcus propitius efto mi- iltibusquam"
i . • + » • j- i • i r t \ .AJ coa^ "A °ntm ' ""■ * :tasipiadicen;
hi pcccatornT Amcn dico vobis, defcendit hic luibhcatns in * 4quod p.optt:
Vlmquamiile. Quare. a Anre ruioamexalubitureoi, I S ta llla fit paflilS ,
._ . , t* antcpioriam humili.bitui. ,/e.rvnl ii,c (X
domumfuamabillortQuiaomnisquiieexiltarhumiliabi- ^ieiuaoperri
SSSfSSSt"^ g wr f ^quiiehumiliatexaltabitur . Atferebant autcm ad ^-PPter gloriam
catusactccau , quu x fcrilicct. hom
•jjcntabonorumo-
perum fibi fingulariter tribuens.publicano feprxmlir.
c lcinnobis. Ecce Pharifxus ad exhibendam abftinentia,
ad impetrandam mifcricordiam,ad rcferedas Dco gratias dem facercnt , ftcUque infupcrfuTfienVoibres h
oculumhabet,adhumihtatiscuftodiam nonhabet. Et &inhofpitaIes,immifericordes&iniufti Ha:c
quid prodeft C\ rata ciuitascuftodiatur, &: vnum forame
pneicilicethorru s,
2ca reclo virtutu
exciderent.Nam fi comperiiTcnt homines peccata i |.
fe quac fecerar Iob,& propter illa pafium , cauiflent n< t.
pet quod hoftes Atrent relinquatur.
d £r Vublican. Sicut humilis nona.udetappropinquare,vt
adeum Pcusappropinqiiet.Nonafpicitvta.fpiciatur:Pre
mit conlt;ientiam,fed fpem fublcuat:Percntit pec"tus,pce-
nas de fe exigit vt Deus pa.rcat,cofitetur vt Pcus ignofcat ,
ignofcit Deus quod ilJe agnoicit.
e Deuspropi. Publicanushumiliterorans adillos pertinet
de quibus dicitur : Deus non ftciet vindidlam elecl;oiu ad
le clamantium. Pharjfa:us menta iac.ans,ad illos de qitib.
fubditur:FiliushoIsvcnics, putas inuenietfidem iiKerja»
f _>«i«.PofuaPha,rifa?i«5_pubIicAni cotrouerfia,poiut!u-
dicis
..enim. t
opera Iob.Igitur ne muln mde lncomodarenuu cius j .
1 1 a bo na opera c n u m erat.
g ^ffetebant autcm. Poft diclam con trouerfia , pofl dat t
iententiahumili magiflroorTerunturinftntcs,vtoflc t
quod innoces & fi m j iex «etas ad gratia pertinear.Jncrc t
apoftoli,non qc! nolknt inftntes mami &l voccSaluatt s
bencdicMed quia nondum pciftcli in tide, putabantei i
limilirudjnem hominuJaiTari lmportuniiateoffcrctiu.
* j; «EOPHiLACTvs.J£tadluimilitatemconduc)tI-
depuensexepium. Docetenimdominus. perillt
humiliter agendum,& omnes fufcipicndos . Piicipul/.
mdignuarbarabaturadtalemmagiftruoiTernpu.
ille
NICOiAVS DE LYRA.
1 Dixir autem..-/- confequenter oflen<Htyquod efl bumilitcr ora.
dum,ofiendens auod bumilitas efi Deograta. Et pritno oilendit hoc
ue rbo,fecudb,fac7oyibi: Affcxcbnnt autem. Trimnmfacitperpa
raboiam Tnblicani & Tharif#i,dicens.
2 Duo homines afcendc in tem. Qyia ad litetam erat in alta
fitumjjn monien:oria,ut babetur z.Tara.^.a.
j V nus Phari feus.sJppare-n s iujius.
4 Alrer 'PMicanus.i.publicisncgocijsintentuslquedecommu.
«i curfu implicant adpeccatum.
5 Phari(a:usftans.£fc_Mf7tf»rw, quiaflabatft ab alijsyiderei
tur r.rarc,& irreu(rentia,cum in orando deberetfe proflernere.
6 Dcus gratias ago tibi.lfle non proprie orauitrfcdma%is feicL,
tfauit de iufiitia alios condetnnando,& orantem iuxta fc Tublicar
num d< fpicundo.
7 leiunio bis in Sabbato. /<*>_?,;» bcbiomada, qu<eftc ddnomi
natur d die digniori.
% Dcci mas do.Tharifti enim dfcimas minimorum, ut Ruth<t et
Menthx & Cymini (ad quas non tenebantur, tt dicunt aliqui) da*
bant,ut caterts iufliores apparerent,ut diclum eflfutra
9 Et Pubhc. a longe ftans. Eccepti timor^uah nt cffct dhnus
«ppropin^uare^ I ' " . *
loNolebat
t n-xit autem.M rsria.Vcr Phariflrum ludaicus ponulus
ignincatu r.qui ex bcncficio Icgis & .pphctatu fufcepto de
»ua .anttitatc pfumens Genti les aipernabatur. Per Publica
ST. hCr° ^°FU,US ^enutilis'9 P^cata CUa prardicat.b. apo
ttuhs humilaei confitcbaturlPrPpter tj iuftificatus eft p«
ioNoIcbatnecoculosadcelumleuare.Ecr./«.or,5il
propcccatisprtteritis non audens ctrlum refpicere.
1 1 Sed percutiebat pedtus fuu. Eccedolor depeccatit comi ,
ii Deus propitius efto mihi pec. Ecceucra & puracoafi
tt iflafaciunt adpeccatorum remifftencm,idrofequitur.
1 1 Amcn.id efUfideliter.Dico vobis.
i4Deicendit hic,/)r domQDeiquteratinmonte.utfupr* «
ctum c[t.
1 5 Iuftificatus ab i\.Ide{r,pr* illo remanente infecibusfuit. h
tus caufafubditurcum dicitur.
1 6 Quia omnis qui fe cxzLTerfnperbiam.
Vliumihabitur.Terpanam.
1 8 Et qui fe hu.7J.r yeram peccatorum confeffonm,
19 Exaltabitur.-fl jfor'.r,prr rcmunerationem.Sicutenmin i-
tera matertah vnaparte depreffa.altera eleuatur, & econuerfc U f
i»//_rfr« d-.uintiuflhU dccretutueft.vtqui eleuantur pcr f
biam inprxfenti yita,deprimantur penam confuftbilemin fu
Et ecouuerfo,qui fe bumiliant in prtfenti propter Deum, infw, o
adglonam elcuabuntur.
»o AfTercbantautcm. Hic confequcntcr fatlo oHenditur . f *■
mhtas cfl Deograta & accepta.pcr hoc quodpueros Cbriflus
(abititer recepu^ patct fcntcntia ex diffis Mattbxi 19.
f1ieiCWire.ccPtioncm»&Iudaicu$cftdamnatus
luam obitmatiOnem.
,n<£!SR rVTF;R atnf'Per Pharifcu fignificatur iuft
2rvSS?r l-°UJU Pcrbitfns-8- per Pubiicanum pecca.
,nPif AplntU(ranai,nuilllitcrfccmcndans.
*Osljjercba_ntautem)crc.$zquitu:.
f Taliut.
p
Lucas Cap. XVI. P40
e0<jenditvfq'iei^eofecTandam ImmilitatcfjVtetiamini ft'odi{Tet,vtinan9ciusiadlantiaexponcret,on(5ciiteiadhiic q
M.6abiiciendi,& ficquidedocet humilirateoperefuo. deeffecp eftlegis. Etidcoad mifaicordiaiprxceptum tn-
, intrepabSt iltqs.lcfus antem Hoc forraffe ideo» quiaprius ftis iuducitur,&in eum qucdanaturalisdannrforma fente
lu Iudxorum exquo fecundum carneerat, faluarivo tix-Faciiinseftcamelii perforamenacustraiafire,quam di
bat,fed&:pChananxanmlierefupplicauerur. Sciebant uitem mrrareregnu caflorum.Nondebet .ediuitciactare
«]grornyftenu,quod ■ in duntiis fui.«, cum
(riufgue populi vo- [\\um &infanres, vteos cancrerec . t Quod cum vidercnt his veibis defnv.imr f ~ t
ieberetur, fed ,.r . , 1 -n ^w t jf.« 11 contra namram effe
aiTcIdhuc nefcie a difcipuh, increpabancillos. lefusautem t conuocans illos, diucsmifcricoi*. ,r *»«*.
nrordinem- . . ^f^««'»^^'»^»ftw^^*|!^«««««««l«r fc Mwduano. H«df"ns
piite«p.Nemob dixic: Simre t pueros venireadme,cknolireverarceos: Ta- \ etf puerdisinnocenj
Johibtatlangiiidos c 'iumefr enimregnum Dei. Amendico vobis, cjuicunciue, fi* caftitas, quarnp*
Z\^Z^l t nonaccep.mregnun.Deificutpucr.nonintrab.cnillud.Ec , %E%2$£8S
i hic 1 lescv lupeibUi, non votodilcentis', led ler.tantn intertoaac, :_~ j- .
lic commietunt, . . • , > ,• J . .. -n t mgredi vo.umus.
,i in radice perie- mterrogauiceumquidampnncipes, dices:t Magiiier bone, 2 ,6£t nota quod 1U. + M,tth.
int.Quiprofe age- f quidfaciens vicama:cernampomdeboyDixicaucemeiIefus. ftitia legis fuo tem- m«. 10.
|;:fS,S dacanofti.tNonoccides.nonmcechabctis.nonfurtumfa-. £d£rnam ""** ' -
1 ffdlts cum mnioribut cies,nonfalfum teftimonium dices,honorapatrem ruum & i £*'«« erat. Nul- .
' T*liuma eli e'f\ matremi Quiait: Hax ommacuitodiuiaiuuentute mea. l"s diue£'id dl»c(?n-
;0naitifto*im,(ed N ^irxwo, N.nuacem. ^ensind.uitnsfuis
^SS QuoauditoIefosaiteirAdhucvnumnbideeft.JOmnia SS&1JLSS& **.
^" o1u^cunquehabes,vende&tdaPaupenbus,6chab;bisrhe- S3 «#*
nianonetasregnat Jaurum in ccelo,^ venifecjuere me. Hisilleaudiris contri- quieffedefieruntin- |diftri-
jimOrtS, N6enim j » Hxcefttift tiaqusmorterrioperatur.hifunirpinaSrtribuli.qu* f.meoDei fuffocaue- trabimt.
HVirtUS.nOnpoffe IDnl- ^nidenscumamcre. b ^i^^lM^Mi * TMEOPHYL.
jccate,iednoiie.Si- fta»ws eI> quia diueserat valde. Videns autemlefus illum 5oIt?uam *»****■ E
- 1 puer non perle- 1- a CDm/m2Poffident, &ineisco„fdunt.NecimPoffiwe/edd,mc,ied.J[i.,quiad,fficu;,et di! abnciendas diut-
m ira,i^itiS r.On <]iulti;econM>rjnuncur.Deomnibuiereoiotiuse<t,ncc h.sbere. neeamaie diuiiias. t!3S mCrOre aflCCtUS
init, noncon- triftemfaCt.um, dixit: QuamdihScilequipecuniashabenr, eft Dicit dns admi-
fcitmuherenon i„gent,busraembnsenonr.em. . rabili figura quomo
a vel loquitur jn re<rnum Dei intrabunc . t Facilius eft enim camdum do diffi<-"icilc fic ha-
• ulum, (icvosnifi k bentepecunias in re-
iem innocentiain gnum coelorum iiv
animi puritatem ' .g^edi, nodixit.quod
ibueritis.non intrabitis in regnnm coelorum. impoflibilc fir,|fed q> diffici!e:non enim impoflibilc eft fal
, ^HmDei.Idcfl.doctrinam euangelii ficut pueriubemur ' uaritales.-poffibileenim expenderepeeunia&: iiipernaaf-
• cipere.PueriiK.iifcendojnon contrad.cit do<ftoribus.N6 fequi,&:difficilequidem hoc,tenacioresenim vifcoadh*
uones &: verba componit ad refiltedum,fedfideliter fu- rent pccunix, &difficileabftrahiturq ii talibus eft copre-
ipit,optemperat& quiefcit: helnsnon muhoenimpoft fubiicir quomodo impoflibi-
Etinterrogaun euw.B e r3 A.Audierat hic princeps, fimi- le diui dicit enim ftcilius effecameium per forame acus in F
spuerorum uignosefle regno, vultqjccrtius inftrui, no trarequam diuitem ialuan. Impofiibiieenimeft,quodca<
er parabolas feu apcrte exponi quibus meritis vitam po(- melum capiat foramen acus,fiuc per cameium animal in-
t conleqni. telligas fiue funem nauticu craffum.Si igi tur facihus came
BEDA.Nonpiranduseftiftef vtquida aiunt) velDeu lum perforamenacus tranfirequam filuandiuitem ,im-
10,etaiTe,veldefua vita mentituseffe.led fimplicttervt dixit poflibile&: hoc,impofiibiJiusigitur faluanditurem. Qiiid
otciIubeft.Aiioquin ( vt Marcusait )nointuitus arcanacor igiturdicedum?Piimum quidem quod verc fic habetmi-
isansali^ere eumdkcret /-./«f.Diligit eumeosqui manda- pofiibile ialuarieum qui diueseif,
aiegiscullodinnt .Sedquod lbi minureft hisqiu perfec^i k Faciliuseilenim. Mrsric *.FaeiIiuseftChriiu"i pati.p
sffcvoluntadiungu:Omniavende&:dapauperibus. dilectonbus fcculi,quamdiiectoreiIeculiadChrifiu coii-
i M8^/ierto«e.C^;iabonum magiftrum dixit,&: no Den uerti.CamelusdiciiurChriflus^a (pote humihatus.infir*
vdDeifilium cont'cifuse{f,dicitquamuis('an£tum homi mitatisnoftrconcraiuftuiit.Acuspundtio , per quaman-
neracompanuione Dcibonumnonell'c,Chriftusau(em gu(tiaspafiionis(ignificat,quapafiione veiutacu, naturaj -
nonrenuit teilimoniu bonitatis, ied magiftnabfque Deo noftra: quafi fciffa veftimenta reiarcire dignatus eft, id eft,
cxcluditboniutem. reparare pofi laplum.'
Dixhan.A m er o s.Verfuta interrogatio,&: ldeoaiguta Aliter.Facihus eft Getile populum gibbo peccatorum
'Wearefponfio.Tcntator entm bonu magiltrum dicit, quiDeu deforme peranguftam vitxviim ingredi,quti ludscoru de
wnum dicere debuiffet.Quid me dicis bonu,qucm negas meritis gloriante,&: ad fubeiidu.m leue onusChrilti le hu-
.eum?C)indbonudici«,cu nemobonusmfi iblus Dcus? mihare noiente.Vel ita:Faciliuseft Getilepopuium fuper Ambio.
^'onergobonum ienegat,fed Deu fignificat.Quid mebo ftitiomsdeformitatedcgenerate,turpiaoneraferetem,m-
Cn.j. uaiciici?,cum bonu (entite no poflisqui tetas? Bonus er- trareperaogufta viam (qua; viaChuftuseft,<]aproprij cor
o,led lectis corde.Denique glotianti in lege q> omnia cu poris paflione mortis pcnetrans via velut acu reinteurauir,
ftodiffct eJ^Jciffa
NICOLAYS DE LYRA, bumilitate.m&innocentiamildeoquidamltiifperitus.qui vocatur
bicprinceps,co quod cratdiucSj-ptputeLixfetjuentibui^ptiiit ab eo
# Et interiogauiLH*c ejl p*rs incidentalisjn quaponutur duo <lul*" f^iendo baberct rcgnum cteloruw , q. d. dnas mibi plane &
xidentiajecundum pomtur,ibi: Ait aut Petrus.C;^ primufchn «Pa}e abfqueparaboUiq^id debco facere ad cojequeudurh re^num ■
um^quta iefus immediate dixerat de pueris : Talium efl rtgnum caitfie.pr boc modoCbriJius et nfponait,& patei ftnttnm ix di-
*hrum:Etin boc paraboUcc,hqutbatur,per puerittam intuiligens 8is Mat. 1 9-vjque tbt.
bumiita- ^ Q^*
M 0 i^^i L I T E H. res,&:hisqui fimifem haberensinnocentiam,6: fimplici
tatcm prxmia reprommi.
f Talhm 'nim f/?rf^n«iarfl?.B e d a. Signatcr dixit,talium, 2 Magisier bunc,qmd faians vitamttternam pofjidebo) Expa*
^nonftlorum^vtoftcndeietnonKtatcairegnare^edmo natur vtiupr.Mat.io.tkM.u.io.
res,&: Toaius v. G
?4l
Glolx>rd& Nicolai de Lyra
H
(T*
A
Mar. 10.
d.
* Matr.
Mi.ro d
+ iS.q.i.
c.i.
n.c.
M.i. io.c
tconro-
mtli ji af
ficictur,
lia pro domino
mifcrir.fpirituah
cipicr.Marcusait1
tics tantum nunc m
teniporehoccum p
lcquutionib, fratres
ic lororcs, iVintutu
rovuam artcrnam,
ideft, in hacvitapcr
fcquutionibuiplcna
gaudium rcgmdcgu
ftant,&:omniumcle
clorum fynccradjlc-
clioncfruuntur.
C t\ccipiat multe plu-
rain. Quiprodcmir
inprjcfcnti, eca fra
tnbus U fororihus
f»ropofitifuighitino
piriiuali colligatis,
multo gratiofiorcm
in hac vita recipict
R
lcida vefUmcnta noftrx natui.T) quam populum Iudatotu,
quidiucseftln lcsccycnus m fidc,
a iinispo. Intelbgut tn numcro dinjtu deputados omncs
qui amantdiuitas,crfi non habcnt,alitcrcmm cu fit turba
nmor pauperuto.non diccrent. q*t| potcH faluus ficri*
b Vmo. Quicarna
pcrioramcn acustranfirc ,quam diuirem mrrare mrcgnum
Dci. Etdixeruntquiaudicbanr. Et quis poteft fa Ws fien r
a Vt pcr lci (uu<upiclit»iibui<i>»urittriruj.
Air illis: Qux impdflibilia func apud homines , poiTibilia
I)t.-,.),moie».lch|<it»trm*'«noruincootirriit,noo4uorcu|>icli8( fuptrb. imrcnr..
luntapudDeum, Aitautcm Pcrrus. Eccc nps diniiiimus
* E«i»»i£okiiit.t*fnh.tx-r,<Ji. •> Qjion pctfcliuf tft.
pmniq,&fccuti fumus rc . t Qui dixir eis : Amcn dico vobis
• Kon r.ntuinc)e<lcuobn«ponoli«.rc<Jcxae«1«ll»uf unque fiJelibuj. Oajnes »ffcam cjr.
oi, m<-« ih.rii.ii» uoflpcfuerit.
b t ncmdcrtqujrelinquirdomum, aurparenres, autrrarrcs,
c aur vxorem , aut filios propter regnum Uei,8c^ non rccipiat
multoplurainhpcccmpore & inlcculo futuro viram ;rrcr-
nam- t Aliumpfitaurcmlclusduodecim,&airillis , Eccp
no ornncs diuitias d afccndimuslerofolymam , 2c*coniurnmabunruromniaqu£
alVTclu! , conrfpferit, icriptafuntperprppherasdc hl.ohomin.is, Jradetur enim 4 pmquante |<
multo plura tccipict gcntibus, & illudetur , & t flagellabirur , &coni/puerur. Et
poilquam flagellauerinr,occident cum , tX die'tertia reiurger.
Et ipfmiliil horumintellexerunt, Erat autem vcrbum Jilud
* abfcondicumabeis , oc' non incclligebant qu.-cdicebaiitur,
Fa&um efl: autcm cum appropinqnaret Icricho , cccus qui-
charitatem. Copula g dam fedebat (ecus viam mendicans'. T£rcumaudirerfurbau? 6 homoadcognoi
cnimaua fil i& pa- ■ i jl ct + «-»• daredit.Ca
trcs & : coniugcs ,6c prartereuntem , mterrogabat quid hoc eflet. t Dixeruntau- iuxt3 viar
cxtcra huiufmodi tem ei^quodlelusNazjarenusiranttrer f Erclamauir,diccns; cipft
COnnCiStuntUr^tragi* Homoproh«mn busr-.flas," feirce homin «.
lis&breuis cft: Scd | Icfu fili P^uid , miferere mci. £t qui praribant jncrepa-
Er/pAfli.V^ifcipuli ermoncdominicx paflionis toti.
rcplicatu jdco intclhgcrcnD valcr, qina qvic maxinic vid
rcdefideranr,eiusmortcm audjrenonpolTunt: Etquei
iolum hominem innoccte lcd ctiam vcru Deu clTe fciu
piori poflc np putant:Et cjuotics aligd dc lua paflionedu
hocallegoricum i
ctum puunt.ficut
aliis per parabola.
qucntemaudirec
lueucrant. Iuda:ici
eius niortcm
har,quidquid
paflioncloquL
intclligcbant.
enim ioqucban,
quod jpfi i
optab.uir.
g CMUsqui. (
fignificathiuv.
gcnusquodalu; .
na clantatc i
|um daninai
fuaipatitm tei
fedadpmino
na tntcrprctati
quamdefccl1:
talitatjs intc
Dum ergo vi
Dciinfirmita:
(Ux carnis (i
t M«th,
• O.d.
O-rx-fl,
dllT.I.C
voluif—
fcnt» S»
c$cu*
C#uOCJUCt
coniunaioSisPrcu- h ^ant eum>vt raecrcC » ¥C VCf° V^wijf» clamabat :
Cieticrc in .
ium qui dicit: i
fi-.m -pia. Wci
dum rogat, \
quirur.
•k Turp-
i. ac t v s.Don-.ns
pii'acii|um h<
nentvmrarcm, om-
niaqucfratrpm funt
tanquam fua crcde-
tcs.Quiamultitudinis credentiu cratcorvnu.&c.necqfq obiterin viaopcratnscfl,vt &trafitus eius nobis v
cotum qua,- pofi luum eflcdi, cVqua aljquis vxorem m lar acdoftrina vt femper& vbique<lv' apud omncs
fciuja polTidebat,eadcm in oJore lanftificarionis pofhdet, mus,&nunquam ignaui,Admir3icautem qpa:
d ^tffumpiitautcm icrusduodecim.Ptxmdcscx patTione Ina do',(ca:cus ) confeflionem luam muitplicct
difcipulos pcrrurbandos,pra:dicit & paflionis poena, &: rc- Quamuis mulri increparent eum.no tacebat, l
furre£tionisgloriam,vtcum morjentem cerncrcnt reiur^ clamabarferuorquidam intrinfecus inftimulabai
rcclutumnon dubjtarent, Circo&IefusiuflitjJIumadduciad !e, (jprofffto
e Et ccmfumAn hocoflendit qnidquid propheta: prsdixe- efierquiappropiaret ci.fr cla,
auntad fua;diipenlationjsmyflerium intediffe. In quoper h , Et <jui pnubant mrepabant eum.vt tecerct &c Quiltf \
cuttt hsretic^s,qui djcunt Chriftum legi c\: propheris cu prreunt venientem , (ignificant cfcrum carnahum vi »
tranum pra:dic>fle,&: alinm veteris , alium noui efleDeu rum,qua-diflipanrcognitionem hominls-,&: pertu
Tcftamcnti.Confutatetiam paganorumdemetjam,quia femorationi.snclelusadilluminandnm vcnircp
eiuscruccmderideJitcum proxim^fuxpaflionis^cV: tcm- hominis,fediamcredens fenriens fcgrauari ( hautaln:*
pus quafi futurorum prcefcius oftcndit,&: Jocu quafi mor- priorum vitiorum,&: vocem oratiomi lua; impcdui, f ,p
w tcmnontimcnsadnt,
f Et
ip exorari poflit,ardenfius clam^t.
rr^> jw
^ICOLAVS DE LYRA
I Qua; impofli;funf.(2«i'4 ad regnum calorum nonpofiunf bo
mincs pertingcrc propria yirtute » fcd per auxiliun> diuintcgratia.
i Aitautcm VcilUS.Hhponiturfecurtlumipcidcns, quiaTe-
trusa Chriilo immediate audierat:Qj*am difficile quipecuniasba-
hcnt^regnum Dei intrabuntyideo qu&fiuit d Chriilo qu£ effetfui <&
aliorum remuneratio,quia omnia terrcna reliqucrant propter Cbri
flum,& patet Chrifli refionfio ex diflis Mat. 1 9.
3 AlTumpfit lcfus.Poffr/Msm Saluator oftcndit orationis ejfica-
ciam, hic confcqucnttr inducit r'ifcipulcsfuos ad martyrii tolcran-
ttam cxemplo fui.Et patct fcntenti* ex ditfis M«o,zoexccptis qux
fequuntur
5 Confumma.
4 Confumma. omnia. Qiiia prophitx fcripfrrnnt dcpt^
Chriili futura,yt patet lfa.^ j.rj- Dan.o.in multis aliis luas.
5 Etipii nihil ho.in.Tumqniaadhucerantrudes Cr w-
(Ji.Tum quia Chriflus frequttcr eis parabolkc loquibatur,C
nefcieruntfi func parabolice loqncrctur.
6 Faclum td.Toilquampofita cfl Chrifli inflrutT'0 de ffi M
ora tionis, & de tolerantia paffionis, hic cor.fr qtutcr difcribil ■
fla dcftrinx. confirn^tin f er opus mraculofnm,fecundum $ |
tur Mar.vl.d.Sermcncm confirwantcfrqnetitib. ft^nuEtpji'
tentia ex dtfiis Mat.ro. er Mar.1o.H0c exccpto. Faffum e(l •
cum apprtpinquarct lifus lericlo id efi,prcpc lericln adbut
ret,quujtcuKdum vtritattmnon accedebat ad \truho ,/"<•*"• re
cedtbatfVtpatet Mat.zo.tir Mar, 10,
* NIC(|L.
M 0 t\*A l 1 T E %.
nescarnales affera noiuataudire, fcdaddcleclabiliai
intcnti.
x 4 Jffumpfit oK.Jf.«/MO.Scquitur. 6 Faclum efl autim cum rppro. Expcnatur VI fupra Wa
5 Etipfintbtlbo.inuU Pcr hoc fignificatur,quodhoiTii. &:Marcio,
ncs \ MQK
nt
0,
f,
944
^ Lucas Cap. XIX
ans *a.Tranfiens,cecum audit,ftans illuminat,qa per cbrporeaudiuimus fanat um.petamus adomino luce ciex D
^ luuinitatem fuam noftre cecitatis vocib compatitur,Ied na: vifionis.&rdicet r\obis.i\efpi.fi.tuafal.te.fe,
rer otentiam diuinitatis lumen nobis gratia- infundit. d Et confe.vi.Videt & fequitur,qui bonu qnnteliigitope<
f(f(/«ci^rf/e.Quiptereuntem aliquatenus fentiebat,du ratur.&Iefum przfentem ve! practercfiteimitatur, Ethic
jn c ationc patitur phantafmatu turbas vehementius infi- talis no folurn pro impetrato in Deum proficit,ied etia a*
ftct orationi duci-
turifcntem.&re- Fili Dauid miferere mei. Stansautem Iefus iuiTitillurnad-
fjp lUBien , CJUia a 1 IuterrogaturcredaimisnonnificonrrentrmpoiTefani t
De ;in eorde firmo b jacj ac} {e . Er cum appropinquaflet , interrdgauit illum , di-
ff a1iu-!1UXam c cens:Quid tibi visfaciam? Atille dixit: Dominc, yt videam.
c <uid ti. v. Non d £t Iefusdixit illi: Refpiee,fides tua teialuum fecit . Etconfe-
tifi ?J jTS! ™™it , ftim vidit:^ fequebatur illumt maenificans Dcum.Et omnis
feddeo vtrogetur, « 1 ■ • _ p - .- ■ • -
vt lentem ad ora- plebsvtvidir,d^ditlaudem Uco*
tioJexcitet.Quod f
int ligens cascus
iit ingit:0o.'« vi.Non petit carcus auru,vel aliquidtpale, mifericorditer illuminat,fed quiadamorem fidei firmiter
fccantum lumen. Imitemur ergo euro , quem mente & clamantis ejcaudit.
corporc
Jios ad laudem Dei
accendir,vnde fequi-
tur.
e Etomnis plebs vt
viditdedit laude Deo.
Laudat plebsDeum
non folum proim-
petrato munere lu-
cis, fed&: ^pmcriro
fidei im petrant;s,qa
non folum laudac
quod potcnter &C
C A P V T XIX.
tate,& recipit mercedem . Defiderabat.n. videre Iefum, &
♦ a T »»?^«j.Eccecamcl9 depofii.a farcina Gibbj p fora- cum afcendiflet in ctprificum,priusq videret prius ipfe ipc
j menacustranfit,dum otemptocenfu fraudiu,angu- &aturalefu.Sicigituromnib.;n locis nos praju.enit Domi
ftaiportamqducitad vitaafcendit.Er qadeuotionefidei nus,tanium vt nosalacrcs &: promptos videat.
adidcndum faluatore.quod natura minus habebat,afcen
ia boris fupplet,iu^
Q A? V
jtquodrogarenon
ju:bat, dominicx
fueptiomsbenedir
& nemaccipitquS
• dc derabar.
1 r s t j c e . Za-
cl bs qui intcrpre-
ta iiuiiificatus, fi.
gficat credentes
mo c: gentibus qui
a£. p occupationem
, tuporaliu deprefii
'W cnt,.&minimi,fed
a^minofanctjfica-
i Qui intrantena
Et ipfe tf/.Quis de {edefpejret, cu venit ifte ad Deum cut
cenfusexfraudeJPer
XIX, huncapp.aret, quia
nonomnis diues a-
uarus.
c Tr# turba. Quas
turba,nifi impentx
confufio multitudi-
T lnercllus perambulabat Icncho . Et ccee l
vir nomine Zacneus, et nic pnnceps erat ,
publicanorum» ct ipie diues • Ercjua^rebat 4 nis.qua: verticem fa- p
viderelefum, quis elfet, et non poterat|pr3;
Noa roalitu (t i fidc.
■ turba,quia ftatura pufillus erac. Et praxurrens afcenclitin ar-
e borcm t fycomorum vt videret eu, quia tjnde crat trafiturus.
f Et cum vcniilet ad locum fuicipiens Iefus yidit illu,ct duit ajd ^erat aJj^"'
ptentix videre ne-
quit: Zacharus ergo
non, in turba, ied
plebem [tranfgrefius
Mefliam quemdefi *.,IIae
iycomornm. Sy-
comorusarbor eit{,
I cho faluatorem vidercvolunt,dum fideiq in mudoat moro fohjs fimiiis,fedaltitudinepftans,&: interpretaturfi
t tparticiparequaerunt: Sed turba,i.vitiorum pfuetudo, cusfatua, i.Crux.Qua;ciedetesvt ficuspafcit,abinfidelib.
EjCicumdamantem incrcpabat, etiam hunc lufpicien irrideturvtfatua.Quam pufillusalcedit,dumquilibethu-
U.c,
t ardat.Sed ficut amplius clamando carcus turba vicir,ita
{ illus terrena relinquendo,arborem crucis afcendendo,
t bam obftantem ti anfcendit,ciamas cum apoftolo.Aiiii
ihglomriin crure, &c.
"k The o p H.Hxcfortiflimadiaboli vafa rapit dominus
'ciuitateseiusdcfiruar.Videenimquo,non lolumpubli
wsdifcipulos,fecir,fed, &c Zachiu principe pnblicano-
mcaptiuumadfalutcreccpit. Qnod pubiicanusquide
te publi
milis & propri? infirmitatis confcius,in virtute crucis glo
riatur,&pethanclauda.bilem fatuitatem tranfeuntem pro
pedommum cernit, quia fi nondum it.a folide vt eft iam,
tam^n raptim,&: quau in tranlitu luci lapientis cclclhs in
intendit.
e Qfia inde erat tranfiturus.l » r d p «. v s.Illa parte vbi Syco
moruSjVel vbi crcditurus,vt &: myftenii feruaret, cV gtatia
femnaret.Sic.n,venjcrat,vt per Iudxos tranfiret ad Gentcs.
sabominabilis, princcpsautepublicanoru multomagjs VidititaqiZacha:umfurfum. Iamenim fubhmttatefidei
potein mahtia princeps nullus dubitat. Viclu enim pu- inter fruclus nouorum operum., velut in fcecunda altitudi
icaninoalium dequaex pauperuIach;imishabe'.At ne ne operiseminebat.
uepublicanorQ. ille pnnceps deficitur, fed folu dat alacri f Et cunt venif.Vci prxrniflbs precones verbi fui,in quibus
tatem g^* erat lelus
NIC O L A V S
C A P V T
D E LYRA,
XIX.
T ingreffus per.Tofiquam dtfcripta tfi conuerfio pec
catorum ingeneralhkic cofequcnter defaibitur in par
ticulari,fciiitet,in conuerfione Zachei. Et diuiditur in
duas:quia primo defcribitur conuerfip Zacbei.fecundo.
t totio dubii.ibi. Uoc illis audientlbus.Cjrca primum dicitur.
* ft ingrcflus pctAm.Stcundur/i ea qna ditla funt in fine prace
4('ista.iflabiiloria.Zacheinonfequiturimmid:atepofliUum,na-
» vm uci,qu£ fatlafuit in egreffu lefit a lcrifbo, fdpofi egre(su
1 •' *b Iericbo,& progrefsuptr ciia loca, rcgreffus fuh ibidt ficut
l n multis alhs locis m euaingelio dicitur plttries vcniffe ad eunde
« "» & in ifio regrtffu actidit hiftoria ifiius Zachei,cum dicuur .
2 Etecce
«Oi^^LI r e n.
| l Itingreffus peram,lc.& ccce vir ncmine Za.Pcr diuite lftu
cjwctc viderelefum,fedimpeditum pertuibam,&ftatu
x u? paruitate,fignificatur quilibet diues,qui de ialutefua
•'iicitatur, fed per turbatione phantafmatu circa negocia
^nporalia, fiiimperfeftione pvopriaimpednur, piopter
quod
2 Et ecce vir nomine Zacheus. Fxprimitur bic nomcn eius,
quia dignus erat norninari,propter conuerfionis facilitatcm>& pro-
pter conuerft perftftiontm.
3 Princeps erat publicanorum Jd eii. primus inter illos qui
vacabant publicis atiibus,fcilicet}exa£lionibus & vetligatibus lc -
uandis & deferendis,qux cSmuniter ad feccatum implicant^ e$ quo
in cius vocatione apparet maior Dei miftricordia.
4 £t ipfe diaes. Quiaauarusfuerat in acquirendo^ftdpofi con-
uerftoncm nonfuii a uarus in retinendo> quia paratus fuit rtddere
quadrnplum dtfraudatis ab eo.
5 Etqua.Tt.b3t vJd.Iefum,Fjrrff«0f/o»r.
6 £t non poterat pra- turba quia ftatu pu. Ex qito patet dc
uotiv popuUrium ad Cbriflum.Sequitur.
7 Sulpiciens IeiusJ</ cil,approbans deuotionem illius.
^rQuia
quod afcendere debet in atbor?,id eft, ad Chriftum epro-
ratione,qua: fecundum Damafcenu eft afcenius mentis in
Deum £>c fic Iefum viderc merctur,&: parre bonoru iuoru
pauperib.dare,ct fi quedefraudauitjfideliterreftituere.Per
Pharifaeos autcm mut murantes fignificantur maledici bo
norum operadeprauantes
Tomusv. G 2
?45
(jlof.ord.& Nicoiai de Lyra.
A
94
quod rapta r ddir,propinqua rdmquir, vifibilia eonte |
eiusquem nondum vidcr fequi veftigiaconcupifcit.
f Fiii-s '/.Noncarne,fedfide, qmaficur Abrahaniii
Dei patriam ob fpem furura: ha:reditatis de(eruit,fic fic
qui ihelaurum ia coehs acquuit ipe.
i. Cor.
fA.
Ibirlern.
ij.b.
fingref-
>!M tllet
»d diuer
it.lum.
f Jomi-
nan .
tipfatf.
itIcfu«Klonwb«iirwniia.ipopultinationu qm paf-
ftonisei ufideiam lublimis»etia n diiumratc-tiusagnofce
tc ardetifatiteietw »td«tqoUpefSd6ai tcrrcnis cLuatum
eiCRhdiEentemUsficjnutamantemic.
a Wri QiK)ddefcedacdc(ycomotoA"c «<W»o pa
rarc manfioncm m
■ KrB:^iir»iqiii«.rifin.'Junuui1ier»r »oc«nn lnuii»ml»,»ndier5i»ffrrtum.
cum. Zachcefettinansdeicende, c|uiahodicin domotua
Et feitinans deicendit,& excepit illum
beiur, hoccftquod
ipouolusaiuEtfico
gnouimus tecundii
carncm Chriftum, b
Eo quod. Non I
9 iulti pctfeu<
ledetiam quidt -,.
iuftitiaconuertii r,
adfilios promilj!
nispettinent.
fi.bo.. t,
f M«th.
Mjr. 14.
d.
Snpr.ij.
8-
B
Aft.ii.a
oportctmcmanere.
: eaudcns. Etcumvid
tuuseftex mfirmita cjuiaad homincm pcccatorem t diuertillet. Stans autem Za- ? btiam murmurM
te, fcdiamvnut tt t hcus,dj xir ad t Idum. tccedimidiumbonorummcorum \ S21"'; ■
vtrtutc Dci , 1^1 j c uvuijnuiun..
b stantre. ' Manc- c dominc do paupcnbus,& fi cjuid aliqucm derraudaui, reddo 6 rc,quod proptcr t
bat; aliquando do- quadiuplum.Ait Iclusadcum. Quiahodicialusdomui huic "!,n;n,!am pccc[>
minusindomoprin l l . N..nvrni»ooreinfto»fedpe<c.torn: riim uucipienoi
c.p.s Phari.xotum f fafta e,l,eo quod ck t ipfefiliusfitAbrahje. Venitenimfiiius 7 ^^'^«J
id Cft, inluda^)rum g t Sa|u, qui0l mluc*onjnidon:uj ni.lebjchodiepOfutoGeniiuniillmiit.eociucdcJiipfe ' '
Ivnagoga docibat. h popuiu» rn Ab.»h«fl'iu. le appeiiat
Sedquia fabbato cu hominisquxrerc& ialuum facerequod penerat.Hxc ljlis au- 8 hominis,vtinfinfet
rantcm, peccatores a.cntibusadiiciensdmt parabolam,eoquodeiTcrprope Icru _ f1" ikS
rccioicntcm , con- ,, • n- -r , r n- - i~F • c 9 lu*Piaans\
traauaros difputan. lalcmj6^quiacxiitimarcr,cjuodconreH:imregnuUcinianire- h nxal.b
tcm,^ caueu d.g.u i tfarctur. Uixit eigo, ] Homo quida nobilis abiit 111 regioncm lo JfS/lS
Deo gcren cm Jm- ° * v 11 nitentiapuDiica Jt
guavcnenatarcarpe- uitis,perpara
bant,peroius facinora eomm difceflit dicens Relinquerur docet fibi magis penircntiam peccatorum, cj mlti
vobisdo.vc.de Hpdic tamen indomopufilliZichei opor cere fuperboium.latiufq; in gentib-de ignorantial
terillumanere,i.nouathicisgratiicorufcamc, in humili milib.quam iudjeisdeiuihtialegis fuperbientib
credcntiuinnationum cordequiefcete. gnaturum.Etcndifdpulianditapaflione &:refurrect i
c Murmurjban:. Manifeftu cll ludcos femp gentiii odifle, lerofolymis implenda,exiftjmabat regnum Dc
velnonintellexilTefaiutem.Vnde&aduerius Petramdio
tur: Huare introifii <\d ^entes prxputi im bjbentes ?
d ^'«^«.Aiijscaluinniantib.hominem peccatore, ipfe
&Zacheus ftans,i.ineaquam ccperat fidei veritate pfiftes,
noniblum feexpeccatorepuerlum, fed echver innocen
tesprobatconuer.atum,cumetiam ante couci fi.mem in»
nocenter vixit,cV: qui ante conuerfionem dimidium , poft
conuerfionem potell: dare &: totum.
c ■Siqmdaliquemdefrruda.Vnmum eft fecundtim lege red
derc,deinde quod remanct pauperib.erogare.Hunc fi uctQ
yita:,publicanusdefycomoto plapientem ltultuiam legit
quod
NICOLAVS DE L Y R A.
^f ; Qnia ho.in do.In domo materiali propicr refitlione Chriili
&fuor:tm difci pnlor!t,& ad ofiendendum bcmgnitattm peccatori
reuertend.i& in dma Jpirituali confcientix ptrgratix infufionem.
2 Et cum viderent omnes./rfeft,:P/W//.t7 & aliimaligvates
3 Murmurabar.fr boc irronabiliter,quia nnUus ranonab tltiir
potcft nturmurare,fi mrdicus vtfitrt £iyotumad tpfum finandum.
4 Stas au.Za.^t/ cbediendum dotnino pron:ptnf,vtiUc fubditur,
5 Eccedi.&cdo. \on d'citdaboinfutHro, tjuiaerat p.iratns
fiatim dare.Ex hoc etiam p.ttet (juod non omnia bonafuaerantma-
le acquifita, quia de illis non paffet elcemu/in um facere.
6 Et fi qutd.£w cnim in aliquibns prxtcptt reftitucre duplum,
6 in aliquibus quadruplnm, & aliqmb. quintuplum,vt paiet ILxo
2 1.& ideo per hoc quod hic exprimilur reititutio media, ittttlligun'
tur alit extrttnx, fiqnitur,
7 Eo 9 & ip. Dicit bicglo.Bedx. Filiut aute ^Abrahx Zachens
Zirheus dicitnr,non quia de eius flirpegenitus,fed qu:a eius fidcm imitatus,
f\ Genti vt ficut ille terram domumque paternam dcferuit , ita iiie bona fua
to Iu partineda pauperibns reliqucrat.Et ftc videtur dicere,qvad no fuit
Judsus natione,fed Centilts , quiaomnes Iudxinatione , tltjiirpe
jlbrahx defcndcrant.
Jdem videtur dicere ^tmb.dices. Zacbetts exiguus meritis fu urpo-
pulus natiotmm,& c.Miqu>bus autem al is videtur contranu,quia
fupr.dnitur quvd murtnurabant de Cbrifin \< tr&te dotnum Z.ubei
1 • quodad homiium peccatote diucrtijh t.^1 / ud ludxos cnim ionge
obomniakliusfuit ingrctfi ad Centilcs,quam ad ludxos pt ccutorcs,
propter quod Tctrus itiam pofl afufionl Cbrifii pcr reuelaiicnem
fuit prxmonitus,vtabfq; tali abomtn.itionc ingrediitur domu Cur-
ntlu vthabttur jttl. i o.c.Et ideo fiZacheus fuiffet Gtntilis,m.igis
babuiffrnt occafiontmutmuradi,eo quod adhomme Gtntitt diucr-
tijjet.Et vidctur probabdc.q, banc caufamfux murmurationif e t -
preffijfent
venturum.hanceorum ignorantiam illuniuiat,doce
primo regniitiifidem toroorbedilperlurLim,6cinfin
cult tudicem omnium,regemque venturum.
*Theoi- h.VF imhi,q» homines llliaudtetcsrcgi it
Deiillnd fufpicabatur,tpaleelTea Deo datum in hbei tc
Hebraici genens.Dn? aut monftrat eis, q; lnfipieti
dicunt.no enim temporaleregnu tit.lntereacx hocd^
rarqtiod vr Deuscogit.iriones eoru fduit.vmdc&hanB
rabolamdxi ,&:hominegenerolum fe introctucit. 1.
cet homofucrit mafit tamelfaftigio &c nobilitatedei 1
i HobUis t.bui.Hic cft nobiliSjCui ca;cus clamabat.I
C
prtfjtfient ai cilotardu mnrmurationem fua tanqna r^f^^Uk
lie cx hoc quod Zacheus dixit.Si quid al. quc dtfraudauf^KKk
drnplum.llla enim lex fuit data I ndxis & no Gentilibus,t
eam tentbatur Geitles in aiiquo, fed Jolu adJimpJ!i,nififoriti
quo caju ex circuniiantia facfi, & illam legc itfiorabant prop ij
Zacbxus qniiilamfcinit,& fecundum eafacere voiuit,vidttn «/
Je lndxus ante vocitione fu. T^jec veletficotra hoc arguatu }
hic duitur princrps publicanorum , quia o~ M.>tthxuspub\ii*\
fuit,q.ii tame ludxits fuit natione,vnde & euag'' IifuiiJcripf Hi
braice f"cund'itn quod dicit beatus Hiero.in prologo fuper M<
8 Hjcc \\.a\l.Tofiquam dcfcrtpta e>t vocatio Zacbei,\bic co f«?
tcr\ponitur remotio dubu,q, primo remottt i verbo,fec7ido,faflt o\
Ethisdidis prcccdeb.it Circaprimumfcicndum,quodIui 6
ctiam apofi ,ii deregno Cbriflicarnaliter fenticbant anle eiu. [c
fionem,credcntes eum in regno Dauid temporaliter rrgnatur» ,vi
de Acl.t.a.peiierunt aChrtJio: Domine fi in tepoie hoc ll
tues regnum lirae\}frndc,& filii Zebedxi credltcseu fic> "•
turu,petierunt,quod vnus ad dcxtcramfua,& alius adfi
rct.Etidco qttia appropinquabat Chrifius verfts lernfttfcrt bat
' eum fubiimandl: ctto in regetn tn re«ia ciuitatc, cr hoc ejitpd, i»r.
9 Eo quod efi"er,&ic &: quia cxi. Falfotamcn.
I o Qnod con.re.Dei.fr vocatur bic regum Dci; regnii fms
Danid.rnde & Para.zg.f. Sedit lolomo.fuper foliun
regcpro Dauid patre luo,&c./-.f idco ad hanc falfam «
„ttii ten;oucndum proponit parah,)Utn, ad olxldcn&u quod in
aduentu non venerat ad regnddu tcmporaliter,fed magis a
dutn.Et injcaii.do aducntu reuertetur ad iutltcandu
ItHliffhnuSjtunc regnum fuu omntbns >n,tniftJlaturus,idtof-l>
1 i Homoqui.no./cf/i Chrisiusbomo natus Jccundittn
deftmine Dauid rcgis.
n Abijt u\ tcAon.ld cfi,ad cclumempyrenmper fuiafiibti
m.
-k Acc
r
IO
M ■ .0 k U t f T S %
«owo^w/.no.HiccftChriftusletudum dcitatem Dei
patr.s
patos.fecundum humaniratemDaui regisfiliuf.
ti sibiiiin »c./o«.Alceuacn»m«.ociumempyicum.
t M
icrr
m
Luca: Cap. X 1 X*. 948
■ iiDauid,&:cui turbajclamabant:Ofanna filioDa.be t" InmodicofuiflifidelisModicum eft,quidquid in pracfen D
. ncc enit ib nominedniIfrael,quiconfhtutuseftapatre tipercipimusdonorum ad com raratiojiem futurorum
r«'ii datx- funt gentes in hsreditatem. £x parteenim cognoftimus,& ex parte prophetamus. i.Com.
UzinquamExcxcztos Iuda'osrelinquens,trafitad illu g Dcct m ciuitates Dccem ciuitates funtanime,plegisver '*•*•
• miiJadasgentes,qlonge(quia afimb.terraejclamataddo baadgratiameuangdijperuenietesygb.tuncgforificandus
mn , veTquialon- prceponitur,qui eis
-eccatonbusfa , . r. Quancioinfinefecuii omnbirneifaiuusseii.t. pecuniam verbi di-
Bewqui vbique a longinquamacapereiiDi regnum,&reuerti- Vocatisaurem 1 gne Deo commen-
pUritns,!ongeabhis b dccemieruisfuis,dediteisdecemmnas. Etaitadillos: Nc- 2 jjauerit, vnde Apo-
QUllolaCOlunr, fed C ,dcft luda^rxqMibrsChriaujrccundunicnrncm^nonrclumprsfrntem vfquead mortem $ «OIUS: QuateftipeS *•*«.!•
i CrOPefacT.lSUt crucitoderar.t lcdcVpoft refurrcftioncm eius mifcruni perfequutionem apoftolis,& pr*di 4. BOftra,3Ut gaudilim,
iLtune. caa.onemregn, c.i«fli.fp,.Me.u„t _ _, 5 am corona gloriaer
odis autem de- gpciammi f dum.vemo. Cmes autemciusoderanteum,c^ 6 Nonnevosantcdo-
ffWrocatdecemfer rmierunt legaiionem poft illum dicentes. Nolumus hunc 7 minurnlefum?
_, JLilTl eliglt dl lCl J a Hocer t quandoille oni hunilts app ru:r,in mjmlcftiflima^c aritateiudica u u jaJi-eniet. h Et dlier VCtiit dl-
pUli litera decalo- re<7narefupernos.Et factum eit,vtrediret acceptoregno,ckf s "ns.Dcminemna,&e.
i jlbutOS . Dat Cie r 3 ldelt(i.irifrcerrr.runcenimomnii!mo,er3,Sf. ccgitationesomnibub pa'am oliendentur. IJOnUSOrClO; VOCatU'
cei mnas,dumpoft ^fcr. vocan t ieruosquibus dedit pecuniam,vt lciret t quan 9 nisgentes,& Iudeos
fc' ref rectionem iur- vtfirBnid^udLta^bifli*deg«e.«umd|cei. pmiflurusinterbci,q t .
eit:aperitienfum, e tnmquilquene^ociatusellet. Venitai.temprimus dicens : !S!'^P*W hlper 5 i™<*-
■ritualiterintel. r^ j r E ■ u t- i0Clmftum regnare
, icjrisdiaxMna. Pomine,mna tuadecem mnas acquihmt: f htaitilh : Euge hanc pramiifitcom-
iSrachmasappen- f r ,. c -a- rj 1N.on,uat,u<rcns- ' paranonem,nedicc- tM«.»f.
B.tomnis fctiptu boneierue, quia m t modico ruiiti hdeus, ens porelta- nreturiNihildedexat £•
I rriio,quia vita: g tern nabens iupra decem ciuitates . Et alter venit di- i2P°Pu!o ludatorum
.«■flisperteaionc g „ ■ l ' • ' r L • ij™de melior po$t
eritquafi-cente cens : Domine , mna tua rcci.t quinque mn.as . Et huic fieri,vtquidexigere
• j„_ a Ideft ex earum animatum qn:simbuiftt.fide cVc<jnucr(ationc,magnus fublimilque cflo.vt tUrflbeO.QUl llihil
fU 1 UUmeri pOliUC" tiontan>uindetui ,f d eijam dcauditorum profectionibus honc rerjii Tertimlerujttsjunt • . t-
ri» il°"£t. illi quilpoft ro lcflo. ludatos cVGentesncghgep.t r vtuntur coirmiflb pndicaiioris officio. teCipit ? JbX Vnjmnj
l ntfoeimhi.Vet- [ ait:Ettucrtdiuperquinqueciuitates. Etf altervenitdicens? quinque facit, qui
SnedTfcuT- k Domine,eccemnatua,quam habuirepofitam infudario. ^^^utoq^^N^
I'aop'alisoffette;cV: ms.
at is confeflionem . . . 1 Etalter,&c.fe.qui.
fi, i morumq; probitatem recipite. quin.Qui ad pputmm miflus eft,.cni dns mnam,vnam ean-
d EtfjSmefl. QuotidieChriftusaccepto regnoapatre demq;fidemqua?cirCunfionicreditaeft,adpra:dicandum
itqapefegrinai.tisinterraecclefia?,femper ftatumcon commifit. Quaiquinque mnasfacit,qniagentes quinque
fiit Huicieruo pecuniam negociaturo comodat,in alte fenfibus corporis mancipatas, ad gratiam fidei euangelicas
r-nodiimcofummatioperisexaminat.Huncprudenter conuertit.
l;orantemampliorigratiadonat,illum luxuriolaleclate, k /« fndario.Timui enim te,</uia homo auflerus es,tollis>quod «5
! iddederat priuat. In iudicio veio multi, qad docedum pofuifii.ln iudariopecuniam reponit ,quiadpra:dicandum
meividebanf,ob"egligetiafuam interindodosreputa Idoneu;.officium'pra;dicandi velfufcipererenuit,vel fufcc
■otiQuidam fimpliciorisobferuationis deufttione inter ptumnobenegerir,fed perceptadona fubociotempons
c'ftolicosfummapmiapcipient.;Qiu.n.recipitprophe- abfcondit fecumjdicens^SufKcitmihi, vtdemerationem
l injnnomine propheta:,merccdem prophetjeaccipiet. rcddam,curaliisprsdicem,veldealiiscogarreddereratio
1 ^»;'ra»..Primusleruus,ordodoftoruineircuncifionc ne?cumetiamapudDeum illi fint inexcufabiles,quibus
iffus^vnam mnam negociaturusaccepit,qa vnuDeu, lexdatanon eft,nequeauditoeuangeIiodormierunt,quia Z.
fideu) vnu baptifma miflus eft pdicare.Sed dece acqui per creatutam poterant creatorcm cognolcere. °' x* '*
la popuIu iub lege conftitutu,docedo fibimet affbciat.
t ln Metis
NICOLAVS DE LYRA,
mundi.
Accipere fibt regnum.$,«pe>" ordincs angelorum. 8 Et fa&um eft,vt rcditct.Scilicettadgenergleiudicium.
jji lUzuciScilicetjn fine mundi ad iudicium.Tune enimmanife 9 Iuffitvocari feruos. tluib.deditpecumam,(juiaoportebitom
/Ijlitw mmbus regnumfuum. nes comparere ante iudicem ad reddendum de pmnibus receptis ab
i \!Qu(\szutdc Utiu.ldefljdclib.wiuerfisiquorumvni- eorationcm.
vtrfitisnmtro denario defignatur,quia eflprimus limes numeroru. i o Venir aut pti.Quia tunctleSi defuis meritis fecuri , parati
yndt & nimni fequetes funt replicationes]ipfius , & partiu tius. erunt aflare iudici.
?$'iti,n,(iintbisdecem>& tri$inta ter decem,& /ic confequeter. II lnmodicofmftifi.QjiiabonaetiamfpiritHaliaquisbabeH
4 Dediteis dece mnas. Ideft.diuerfttatem bonorum fuorum, turin vitaprxfenti,modicafunt rejpetlubonorum cgleftiii qus, ex~
iiuetftmit tamen,quia dtdit vnicuiqueplus vel minus fecundum petlantur in vita futura.
ropr:m virtutcm. 12 Eris pbteftatem ha.fu.decem ciui.Id efl,gaudebis defcli
Negociamini dum vcnio.Quiattmpusmeriticurrit vfque citate omnium quipertuam dotlrinamvel exemplum vita tua con
ddkmiudicv,in quo tempore Dcus datdonafuaadhoc,quodmul uerftfuntadbonum.
plicenturperfrutlus bonorum opcrum. 1} Et alter \cQuia licet mali reformident veniread cofpctlum
Ciuesautem cius oderant illu m. Ciues ifli funt Iud(i,qui iudicis,tamen oporttbit eos ibidem reprpfentari,
tomakriparttinodium Chrifli junt fiimati. 14 Eccemna tuaquamhabuirepofitam in fudario.iWd
Etmileruntlegationc poft tllu, &c. Quia posl afcenftone riumautem eft pannus inquo inuoluuntur corpora mortuorum . Et
brifliai calos:lud*i conatifun t deflruere fidem catbdicajn qua ideo mna in fudario repoftta^ftgnat douum Dei a bonis operibus ocio
■cipit rcytttrn Cbrifti,quod cvmp!cbituri& manifcliabitur infine fum tanquam mortuum.
mun- ft Timui
M 0 R jl L I T E l\^. 6 Ciues autemeius,&c.ld c(\,mali Chriftiani.Quidicuntut
^«/^>-r?/?i,(rfrr««»M.Superordinesangelorum. ciuesabfolute.eoquod funtinnumeromaiori. Mat.20.c.
f ^««fr/j.Adgeneraleiudicitim^enaadparticularc, Multifuntvocati,pau.veroele,
luodeft incuiuslibethominis niotte. 7 £.* miferunt legatione poflil.& c.T^olumus huc regnare fu.&c.
Pocatisau.decemferuis.ld eft Chriflianis. Hecaurem legatio eft malorum operum multiplicatio, p
• peditebde. Per quas intelligitur vniucrfitasdonorum quamdicutfaclomaliChriflianinolleleChfifto fubuci.
^cipropterpafeftionem denarij. 8 Etfaclum efl vt rc:ParticuIaritcr,cuius uishominis.
6 Ciues Tomo.v. G i
w
Glohord. & Nicolai de Lyra.
A
Mi.jje
Et ahundabit ab eo autcm, &c. M riric e.Cu oT< I ,.1
lalunscrir , iunc plenitudo fpirimalisgratia: qu ui.
rorpenrcreNCci-ccm\is,do&oribusiiliustempori>
terconieretur.
h Etbts <//#«. Finitaparabola vaditIcrofo!yma,vto
retdeeiufdem 3
t Qmmaidu» eft til qux ducltad »lt»m.5: qui i quaotjg alui alcior.tanto cafu» gtaui»r. niaj CiuitatisCU
Timuicnira te, quiahomoaultciuscs, tollis,quodnonpo
QMincj;
h "t :iQ
MBCM
uJicio
dl.llllO
diicutie
<U
I SU.4. b
& fup.I.
•>
B
• ujula
ce.
fOIiua-
"u.11.
c tegio
Metis e/uot/.Mctif.n.dcus vhi nonfcminauitid cll,eiiam
cosimpictatis rrestcnerquib. lcuis verbum vcl cuangclij
nd miniArauit.Tim< jen».iumiudicn, rcquicica
I liir.nlr.
M r $ ti c I.Mat.Afttu vbi >* fc.prtcidis falce iudicu eos qui
bus Igem. Noncom
mifilti.Etccjgrc
vbioon ipar(i:li.C6
Kicgai in icgnouio
b<>i,os,ctiamdcgcn a
tibus. Itdccorum
comparationc,q nv
tnralcm lcecm lcr- b
uanr, dami . |
negligutciiam fcir
ptam.
M t s t 1 c e. Pcr
duosicruos,iidiles
vtriulqucpopuli do
florcs. Pcrlcruum
nequam rmlos cv
tholicos.Pcrdcccm
& quinquc mnas,
crcdcntes populi.
Pcr' inimicoi » qui
^bum Dci vclnu-
quaauduc,vclmale
intcrpretando cor-
rumpere malut.Per
mcthonem rurisno
fcminat;,quos vcr-
bumDei nccaudire
cotigit. His quinq;
pcrfonis genus ho-
minum in die iudi-
cij dilcuticndum li-
gliatlir. » .•.^■■..,i,.i.,.,lc mMiiuc.ii.,v.i.iiiiijoiu'ii t tceat"
b scielas^uoi ego \ euntes inuenietispullum afina: alligatum, cui nemo vn-
homo au(lerusfnm,tol- n\
lens quoi non poftti ,
CJrc.Qiiod putauerat
dc
luni^cvUKtisquodnonfeminalci. Dicicei,Deorctuo tciu- J
1 £_jii;p;gcrad exeicciJum^lBcium.fiipcibui ad aciufandum domini '
lujniun».
dicofcrucnequam. Sciebas,quodegohomoaufterus fum,
b rollens, quodnonpofui,&mctensquodiW.kminaui. Et
c quarcnondcdilH pccuniam mcamad men{am,ck ego ve«
j Merira diftitrirrji.
e nicnscumvfurisvtique excgillem tillud ? Etafcancibusdi-
f xmAufcrrc ab illo mnam,& date llli cjui dccem mnashabet •
Etdixcruntei: Domine habct dcccmmnas.t Dico autcm
a Vieniicoqu d naber.
g vubis ,quiaomnihabcnci dabmir,,3c:abundabic,abeo au-
Q^i r.uu vlitvr*
tcm qui nonhabcc,oCquodhabecaufereturabco . Verum-
a ld eli, Iuu*o«,* cmne» noler.tcs lonuerti ad Ch/iltam, 4
tamen inimicos mcos, illos qui nolucrunc mc rcgnarc fu-
h perfe,addudrehuc, &interhcite anteme . Ethis didlis 5 dp^iaconfi
praxedebat afccndens Icrofolymam . Et fadcum ef* cum 6 d6nis,&obcc
appropinquaiTcc ad Bethphage,6c Bethaniam,admontem
a Venitaii mortem Oliueti.ut nouil ai < Iiuas in fub.imi uinuieplantirct. b 1'roptet
fcicntiam ucritatts.Sfmundiciam rrcii.ml gerrun*"diIectionis facramentum tofo orbe prai
dicaoeum.ucl piopier duosoidinoprard.citorum, umtn incircuncilioac. siteruni, m Gcn-
tibut.
qui vocaturtOhueti,mific dudsdifcipulos fuos, diccns :
flte in caflellum, quodf contra voseft. Inauodintro-
Mieri a.li5J_ni,ur nolTidcaii.,Ci i It^s (oluii ut tci,eat
parabolafuil
miffam,qu*n< 16
gepoft,«5cip|u oc
CMura odium i>ni
eius hoftili. clafS
pciitura.
i *4dbctpba. 1 th.
phagc.viculus ccr
dotumin motpli-
ucti, &:intcrpH
donus bucc*.B|
thaniaviUavci ..
tasinlaterccii
motis& dic:
musobcdict;
dominus Iercfl
mam ventui
setia ftiafubln [u
Gt multos ar
fionem fuan
.Scr.4.
C
lpiritualisin
Qusbencinn n
oliueti funt ;
idell,inipfo c ti
noq nos vnc
/pintualium
matum,ckcoi
tia:,pietatifqi:.
refouet. Etcj
viiltabfcon.
tem fupra fe;
v c.v^utju puuiucuf» mitri , dilcij >
proexculatumj oixilTe,vertitur in cnlpam. Si mc itaduru, cafiellum,quodefi;contr3 eos.vrpcr eos totiuscoi
&: crudclcm noucr..s,qnare illa cognatio non mcuflit tibt fiti otbis mnmtioncspenetrcr
timorem,vt fcires me meadiligentiusquafiturum}
c Tecuniam.hi cit,euangelicam predicationcm,paratifq;
fidcliumcordibusnon jntimafti.
d Meamadmenfum.Non tuam. Vndeapoflolus.-Si quis lo-
quitur.quafi fcrmones Dei.
e Cum vfuris. Qni verbi pecuniam a doclore cm it credcn
do,neccffecfr,vtcum vfurisfolnat operando. Vel.de acce
pto verbo f^nore vfuras foluit,quiexeoquodaudit,etiam 1 T»ii//iiwii»/r.Trcscuangehfla' q eirajccicrirfc-
aliaftudctintelligcre. tra commemorant,Maahci;s,q irebricc fcr'ipfit,<
f Uuferuab illomnam & dstc&c Collatam gratiaamittit, folt/tam,&: addudam refert,vr habrxre quoc; aent:
qpdicandoaliisxommunicarencglexir.Augeturvcroilli, nitucrir,nondefperandam moriltretcfle (alutem.
q rn calaborauit . Sicunt rcgiurh chrifma qfffuperbiendo m ^4///gJti.AlIigatus vinculis i3iidia-,in quoaddv
Saulamfit,Dauidobediendopromertiit. Spiritus.n-dhi,q aftricl:i:sdhocrrorefamulabaf,l^< dommatum
aSaulrcccllit,dircftuscftadieilla&: deinccpsin Dauid. rcn6poterar,quedhmfcceratn6natura,fedcuIra
k /«.Tor,i;;.r««elntroeunrcs in mundum pdicatot
niunrpopulum nationum,pcrfidia; vinculisiij
rum,&" laiciuum.Ctu.neniO vnqncm ho.lei
lisdoctorfrcnumcorreclionispofuii/qvclli
fphiberetjVeJ inariftam via vitcirecogeret. "H .
tafdutis\qmo. Calefiercr,vtilia "luadendo cotuiit
dit,qaianullusftultitiameiusdeprimendoco
NICOLAVS DE LYRA,
I Timui.n.r^e timor non eil nifi pufillaminitas bene agcndi.
* 2 Qma homo aufte.CS. Licet enim modo tempus fu mifcvicor-
dic,inm<iic:o tamenerit tempus rhoris iufliti*.
I Tolhsquoi nonpo.&cmetisquodnonfeminafti.Icy<z
a prslatis ecilefid nonfolum requiruntur bona in peifona procria^
fedinfubditis eorum,quos tenentur inducere ab bonum. Etfcntiua
buius patct plcnius ex ditlis CMattb. i %.rfquc ibi.
4 Vcruntamen inimt. Id c(i,l;id£os,qui pojl afccnfionem Chri
fticonati funt fidem catbolicam dcjlruere,vt fupra dttium eji.
5 AdducitC IiUC &: intcr.l^uia 4.2. anno poflpaffione Cbriili ci
nitas lerufalifuit de(lru£la,wpopulus Ittdsorum occifusper Titu
<S", ycfpafianumJn fine ct mundt omnes reprobi gencralitcr^qui funt
ini-
inimici Chrifi>,fententia mortis atermfunt interficiendi.
6 Et his Ai.Uic confcqttenter cilendic faclo,qj dccLraucr.
bo. In parabola auttm immediaie prscedet.ti dtto declarauera
pertineas aa Ifuatn p.tjfione ,aiiud adciuitatis lcro[olymitan*
(lionem. Ig\ tur primofafto op.enditp, :mumfecundc,,fcctwdu
Etcum appropinquauit,vidensciuitatefIeuit.TiwM
t!trintres,quiaprimo,d(fcribiiurChriftibumUiatio,ffciiei
dcuotio, ibt: E n 11 re afi t i \\o.Tcr:io, Vbar fxortt malignatio,t
quidam Phariiarorum. Circa pr.mnm diciturfic.Et his
prxce.aiccn. lero. vbi erat paffurusjetundum q.:od prxd
fatlo,ojicdes quod eratparatispnmsfe hutr.il ;.rc:&obcdtrc :
mortcm coKtemp:ibilisfimam &■ aarb:s(imam,&i ettn
luitilluc veairc,(cdcnsfuper pullum JLfinx, /,cu; /uaatpr.
Zacha.g.c.Cxtcra patcnt cx d.Mat.2 i .
* Eun
ver
\tu
M 0 i\ U L 1 T E J^.
morre,veI gcncralitcr,in mundi finc.Etopcr.itcs bfi dc do
f nis fuisiomuncfar,fedtorpctcsabonisopcrib.damnar,va-
no
rio tamcn modo fecudum quantitatcm meriti veld
^,fr«r/irj»7/c;;.Scquitur.
5 ^dd:tcite,crc.Vnmo morre teporali,&r pofleazre
5 Etbis </i.Exponatur,vtfupr.Mat.2:.&: Mar.n.
• t Et
fli
*
ali.
m
9
'
..dTilmitdicitur.vnntagnofcitiit. N5 8cfira»1tidii«5
jLuca? Cap, XIX.
m
i iutternebmt vr.Iuxta alios euangeliftas,n6 difcipuli, fed
tnrba fubfternebar»qua: martyrum exempla fequens, car-
D
[lefjiiebar, deqm-
bns ?erte fubditur.
. i Th e p o h y-
m|rvs.Dominus
fHp/pullumfedcns
duccclarar,vnnm
tni,2eneraliterrame'
H-ianuamli^atfi^quiacxtraCnnftumquicuquecft nem perabftinentiamedomar, vt dominoiterad metem.
V >ft in via qui m Chrifto cft foris no eft.In buuo ergo pare',& fequentibus bona prabeat cxcmpla.
SS s ftabar,qui non vna fidei vitafque viam renebat , led g ^id def.Dcicttfis. dno de moteoliueti.i.humiliare fe ad
pjQpUS^ C ^ ^^. i QM.Tcunquc fol.jcri.tis in ttr la.trunt Toluta &inrc!o.
cjuam hcminum fectit,Soluiteilliim.,& adducite, Et ii cjuis
vosmterrogauerit,;qLUireioluiti5$ iicdicetisei. Quiadomi.
nus t operam eius defiderac . Abieruntauremcjuimiirit
erant , &inueneruntficutdixiciJlis tfantem pullum. Sol-
imfJl at £«" !t uentibus autem illis pullum , dixerunr domin j dus ad illos :
phtani dicentem. o _ r
lccextMsvcnttfe- c Quid ioluetispullum ? At llu dixerunr : Quia donunu5 eum
, tonytr afitim, Se- iieCciTanum habet. Et duxerun.t illum ad Iefum * Ettia-
Bfmua^VieiTui9 d ctantes veiiirnentaiuafupra tpullumimpofuerunt^ leium.
iiipemonuum bc e + £unteautem illofubfternebant veitimenta inainvia. Et Quod toeo facTu eft,
«Jmitu&immu- f j j / / • rw l vtamphus eoru ad-
Dlugctilem: g curn appropinquarct lam addeicenlum montisGIiuetijCce- | uersfifc excitatetin
h peruntomnes turba? t deicendentium gaudentes laudarc uidiaquiaia tempus
Ifirmitatenoiirecar
nis,illoqetatin fipr-
ma Dei,cfi co defce-
dutturbae.i. humilia
turciusq mifericor-
diaindtgent,vtabeo tfocranc
exaltemur.
h Cau. Frcquerer in
grelTus eft ciuitatcm
lcrti fale*, led non rex f CHm ;#
vocatus,g>fempfu- ciflcM.
gerat, niii modo cfi tiUuw
afccndit pafiirrus.
n.aliasro
H,vtjpitinerciu- ,
iibidaretur,
fijomnem Gali- k
cdeftrtitinere 1
at,quomodo a
,nia,inHierufa m
i rafiens rogaret
vt|llusfibidarctur n
ca mfittantadifta
:ciuto€s? Pro- o
Jiximvfteria
Deumvoccmagnaiupcromnibusquas viderant virruubus % f aIJwT^viax!mc de
• Ab omni pccc.io tinguiariier immur.is, & initr.unes fideoi.
b 1 gn ve«ii >n r.o-
uunepaittUmci.
rcRmectioelazariq
dicentes: Benediclusqui vcnitrex in nomincdomini.pax in nu^factaerat. Na &c
ccclo, &gloriainexcelfis, EtquidamPhari&oiftJmdeturba ' fm£? ga hoc fignu
.... _ • T«,b«u-^B-«.uri.poftojoi^i.nd«^»min»ii»«M«. f/auaudieratabeo.
dJxeruntadillum: Magilter, jncrepadilcjpuIosruo&Qui- 6 Laudatctd iignis&:
busipieait: Oicovobis,quiafihi tacuennr, Iapidesclarruu 7 docMna,qfeatcua-
Lt! - ■ j t - . n ■ , 8 (ceditad dicicenofe
bunt . EcvtappropinquauicvidcnsQUitarem, fleuitiuper p gie,g,iOane50atrat.
E
Io.ia. b
lut lufc.Vinftus.n.
i.is&dominoshabebatmultos, fcd folntus eft ab
tnitli fuerunt.S5fum antem hunc habcr. Bethania
,domus obedientiiK interpretatur.Betphagc uero
do 'maxillarfi erat fane vnns facerdoru etcnim maxillc fa
busdabantur. Indicitur autcm per maxillas fcrmo
xqu€animalcsmaxi!laeinciunt&:attendunt.Vbi
lomusfermonis&obedientiajcrgaillum dlicmit
k fien.Turba poftmo
dicu ctucifixurs,r€ge apenar,C5tpedat« (m carn5 Dauid fi-
liu uenilfedcclarat ut aducrsu fe tefiimonmcxtorqtluit*.
I ' 7>a*:.Sicut uafccte drio holu m & angeloru.agmina c^le-
ftia decatabat. Clcria in cxc.Dee.Ft in ur.pax.b.Siccidc mox
triuphaturo holes pcinunt. Pax I cclo,& gloria in excelfis.
m .M^Mirainuidentium^dementia^quemneradocen-
tem nouerantcum niagiftium appeUariaudiunt^dilCJpu-
rcipu!idomini,ut foluutpopulum catenispecca loseius quafimcliusedQCliredargucndosaeftiniant,quo$
to m ligatum multifquecuris uita;. illeinftitucrar,quem Deum apparcr eiTe pcr miracula.
3 luatibus autem illis pu llum. N6 defpicias huncafelluqa n itjpJ.Crucifixodno-apfisp timorc taeetlb. petrcq fciiTe
tivcftituoiuu,sutiupi rapaces,itafubexuuijscorpons fun',aptis monumetii Defi&mudi dnmapteclamabanr.
lobiseftcomunecubeluis) mensDco^pIcua veger.it. Mt sTicE.Sica-citascontigeritin Iiraci,vtalaudeDei Ro.ir.c.
b Dixtrmt do.eiut Multos habebatdominosqui non vni conticeat,popuJusGentium molluo coidc lapidco crea-
ft trltitioni dedirus,fed prohbitu immundoru fpirituum torem fuum credet & annunciabit.
r- abaturadvanoserrores. o Et >r^.Quoddnsfsn hiftona femelfeeithocquotidk
c \uidftlHitQui loluedo pullo cStradixcr Jt, audito nomi p cleclos fuos I eccleiia agit:Plagii reprobos, q neicifitcuj:
r ]uxlcunt,quia magiftri errorc qui dodtoribus ad ialute plangut,fed exulrat in reb.peiTimis, q C) danationg mapui-
| mm vcniJtibus obiillu t iuas tenebras defendfit, donec deret,feipfos c» elecloru Jaqhry mis pI5g€«cnt:Qui in puer
isatteflatibus vcn poltefibris virtus cmincat. Sed fitate lua diem fuu hic hnt, in qua & pacehnt ex abudatia
inicsfideipoteftasapparer, cedetibusaduer- tpalium,&fuppIicianuncabfcondunturab oculis eorum
liSjCCCtusquiDeumcordeportetadducitur. qrefugifitfuturapuidere,quaM^alem Ixjinaro perturbet.
•Veftimcntaapoftolorum, do&riiu virtutum Sed venient dies qn animas cxeuntcsacotporib.dxnM>nes
fcripturarum&gratia Ipintualiter,qbusillis injmict circundabuntvallotraheresit:asadlocictatem iux
mm r'UJsnuda&frigjdacontegunt,vtmerc- damnauonis.Etundiqj circundabunt,&: coanguitabut,qfi
1'wfubcteieflotem Chnftum. non (olum operis, ledftioquutionis &cogitatiOnisini-
/w/M.Dumpopulusgentium portat Chriftumdtfcipuli quitatesanteoculoscorum replicabunt.Et ad terrampro
aflernunt.quiacorporisfuicxuentesami Iternent,cum caroinpuluerem redigetnr. Ijhjetiamca-
umlwiplicibusianguincluouiamparant, utinoffenfo dent,cumin illadieperibuntomnes cogitationesiorum,
e'Iu mcntis,Ierololymam quo Chriftus ducit , tcndant, qua: cogitationes etiam per iapidcs fignantur cu iubditur.
cMuctam pacis uifionem. ^Theoph. Piorat Jup cjuitate ut miicricors nolef di
f Subjltrnebant <£§** eosqui
F
Pmuec,
*.e.
Pfalmo,
145. i»
NICOLAVS DE LYRA.
' Eunteau. llk pnnitnr populi deuotio, & pttet jma ex ditlh
't-iuxcepto quod fubditur . * Supcrom.£*/i</«><jfio«ef
« 1 Larari tjuam plures viderant/uerant moti ad i(ia m deuotione
imbttut -Io.ii.f.& etiaex aliis Chriftimiracutis. 3 Etqui.
' unftqueter defcrib itur T- hariftorum ma lignatio. Ex inuidia t-
*'iuam contra Cbrifhm conceperant deuotione populi ad Chri'
hpdcrenonpoterancideodixcriit. 4 Magifter incre.&C
ilfiwjtkm falfum applaufi-m non dcbes fuiiincre.
J Qui.ip.fyjtion«ii//ttr Je excufando,& prcphetado, defuturo.
< Dico vcbiSj&C.E^: hoifuit implctum infuapaff,or,efauando
\ ■ifulisprg titnore ludtotu taiitibus laudtm.Chrifii, lapidesfci-
fifunt
ftfunt vt habttur Matt.ij .f.Quafi perhibcntes tefiimonii fantTtta
tis ipfius Chriflt morientis,propttr quod Ctnturio,& alij Gevtiles,
quieranl cueo,y>ifts tot figtns fanclttaie Chrifii cofeffi funt dicttcs.
Verefilius Deieratiileyvt habetur ibidem. 7 Et vtap.W/crd
fequenter ofltndit faCio futururr. ciuiiatis lerofolymitanx. deftrufiio
nem,inhoc qucd flcuit txcdpatftoncprcptermalafiper ciuitatem
0 populumfutura.Et quiafcmper in Deo cii mifericordia currit iu
flitia,ideo in Chriiln primo oftenditur dulcur copasfienis, faudo,ri
gor y>lticnis,tertiO)inprincipibus Iudnoru malu obftinationis , (ecu
da,ibi:JLt ;ngrcfius.7m/<M£/.Principes zxxl.Circaprimum dici-
tur. 8 V idtlsci. f.Itrufalc,inquddiu\>igucrat cultus diuinus.
9 Flcuit iiig.Tji prcpttrmale culpa,quf. ilimultiplicotafuerat
•k Tutn
t. M 0 B^^ L IT Ei\.
1 £t cum «/>.SecGdfi fgnfum allcgoiicum;Ciuitas hax,cft
ecclcfia
ecclefia,qtixtemporcAntichrifti ficarguftiabatur &rpro
itcnietur,quod pauciaudebunt U Chnitianosconfiteti,
Douaus v, G 4
9/5 QoCord&NicQlajcleLyra. ?^
r$* ecr qul :n ilfa nropter ficinus cont. a le.oftcpdit itaque vi, yendentes & ementes,p hoc innuen5,q> rufna popu!i,m,
A fccfjmifefico dixperf!ciO,qu.ac..iminiieret <reis&: no ximeex iacerdoturnculpafuit,dum.n,vendetes&ernet<
• iblumantccruccir. lcd&poitcruccm eria couerfionein percntjt,o(lendit vnderadixperditionisproccfiit.
corum fitibat manjfpftiO m cxeoquod per triginta,quin- M o r a 1.1 tf. R.Sicurinciuitateeft templQ-.ficinpIer
quc annos Komams tradjti sut: na.fpter nihf aliud diftu- fideh vita rcligioforum. Sed multi dit £ rehgionis habn
litliupli: mvquam _ facrorum ordinu 1<
quod cuptebat C05 .„ . ^«mw.-mmiq«t. b ***** fie«in>,qu« m°do .,„,„, cumpercipmnr,rc
conucrti. jlbm dlces,f Qyia li cognouilles & tu , & quidcm in hac die 1 gioms officium .
C&'h*c Et UOn retin. PCrUCh » .s.nptuleutcHupen.eotui* u,.rcrix.nunc.en,io,eU.„L. *££££ ?££,",* * ^«Cimonium tC
-= ^,fioi"mCU.md.,rc"; tua,qucad pacemribi.nuncautemablconditaluntabocu- | ScSffl
"**"" SUpS'ttrmit!Td !istu.s, C^»veniei,.|sinir^circundabuWteinimici , ^uibuS
cuanimaad vltione r.uivallo,& circundabunt te,c<COanguftabum tevndiq„ckt <> recompetir,adpri
ISm SS a ad,ert.aptoilctncnttc,8c'nliostuo,qui iq te lunt.t Et non re ' S^SVn
diiiipatur , & hoc linqucntintela|MdemluperIapidem,coc|uodnoncognoue 8 hancpro pra;m
l
ideo,- auianoncog.t. b ns rerripUs vifitationis tu;e. ttinerefTus jn templum cccpit cepnoe feruat.tn
Perueriamenjmani ■ , L Jj ,. bMr c . F a.rV- £ »n tcniPl0» qmacj
mam Dcus ufuat, ejjcere vendentes&.emetes,dicens'Ilis:t Scnptum elt:Quia hoc quod proxm
aliqUandO PrXCeptQ * Qi'»ahocin templo/efidcrj.yel.ftnondantesmunerecorpo.iiitcipeireqaamini, vei jure debet,negat,d
tSJ&SSSSSi domus m" domus otationiseft,vdsautefeaftiS illam fpe- SR^KS''
j r 1 1 Quajdorainus necindignis»c|b«ritdit3tionis iubtial;ij,poft vieoiem J.IcipUu* inicitis j:. r.-./i: j„ _
B contcmnit, nec dc p?,uue,atingtati.docendi,- ■ dr: Jreciiti.do. n
mahsfujscrubcicit, luncaiirilatj-onum.Et erac docens quotidie tn tcmplott Pnn l ° ?ma duni P"»»c
in extremo inimicis c . , , „ r .. ' _ 11.. 1 1 locu tencnt rehg
' tradeturscumquib. d cjpesautem iacerdotum & icriba: ocpnncipcsplebjsquar- 12 nis>ibi permalitS
inecernoiudicioda* ' ., f&*&*»**^*mr^m*&b*™*^ti^»M*^*i& 1? occidunr,vbipo
nationis focietatc rebant ljlum perdcre & noninuemebant quidracerent jlhf I4 tj0ne viuificare «
colligirur.^^ce-», QmjlJS enim populustlulpcnfuserataudiensillum* 15 bueiunt.Sedgacfc
&c.Dum carnedas .*?:>'.* tia peruena p<
voluptatib, mala ver cras paginas nos •
tura non profpiciens» habes bona prxfentia qua» ad pacem definenter inftruit,rec"Ve fubditur,
potTunteiTetemporalem.Etcurhoc,fubdit,(.quianonpre cu «.«^DomusDcieii? cientiafideliu,gficit fpelunc^»
uidct malaquxeieuetuta funt. Sienim prxuideretinprx latronum qm relicla limphcirate fancliratis, illud medi t
fentibusprolperisJxraranonfuiiTet. agere,vndc proximuinnocenre pofiitl^derc.Sedepdo.i
a Etnon rc.Cunilcrufaiem modo fitp(lrn£laextraporta nus memes vidcutim aJ cauendamala erudit.Etfr^f «
vbidns crucifixuscrat, apparetillam lerufaleex toto riulTe d tigfrtbwtilim : rjfr.Ideononpoterant iilum perderc,»
q deitrudam. Cui vtiJeeuerfiocontigtrit,('ubditur,£o.7tto4 timcbant rumujtum r^ppul.jvclideo volebant perderc, i •
jeoffcu^.ldei^aduentum riiii Cfciincarne, negletto fqo magifiefio» totum populum vici^bant i
b £1 ingrejJust?Qi\ enumerata m4a»ingfeflus teplu eiecit cius doClf jnam confiuerc,
veudentc? - .ft» fi^* CA,
NICbLAYS DE LYRA, 9 Etingref.f7;ccow/e7'«mtcrinc?/'nfr(3 oflenditnrrigor »/l
nisAn boc qtmi r>e ientes& enfntcs in Unplo itide eiccit%pn.t
Ttmiproptnrmal<ipan# qu/efutura imminebant dicens- deftgnans,q<tod efftnt eiit-iendi in gehennam^ 0- patctfintentut
^ I QaiiCico^no.iupptemaladiQa, ditlis Matth.zi.
a Ettu, Supplefleres, jo Priniipes au.HfY cbfcqncttr dcfcribiturobftinatioprincn
3 E t qm in hac die tua.rd cli,modieo tcmpore,inqtiofacies TQ Judaorum,& pnmo^quaittum ad mteria rem nacbi»ati6ntm,fe,n
luntatem tuam. do,quantum a,d extcriorem infi iiatiovem ra.fc, CircaprirHum i~ «
4 Qua; ad pz,Id eHimodico rtpore duraturam,& ideo nuncgati tur: Prin.an.fa.Q»» prgtrant in fpirituallbust
des,quta mila imminentia non vidcs,ideofubditur, Nunc au.ab» 1 1 Et (cribx . Qi<i intendebant dotlrivfi legis,&prohetan\
fcon,iunt,&C, 12 In prin.plebis.Qw; praftdtbant in temporalibus difponcc ,
5 Etcircundab.tcinimt.tut.^cii/cetj/^wrf»/, 15 Quaerebanr d.pcr. Excogitantes diucrfasvias, &mo t
. f . 6 Va\lo.adcft,cHniexcrcituvaldcforti. quomoio poffent illu,mocidere,motiexrancarc& inuidiacon4
d°b«Ho 7 f-icozn.icv.lntantnm,qnodprsangujliafamir inucta funt ipfum,ideo jubditur,
tudaico mulierts fil;ospropri*s comediffe^fecundum qtiod rcfert (bfephus l't 14 Et non in.Cum effetfancliffimus,nee etiarn audebant tim'l
ii. 7,c,ij bro de ludaico beHo.Ftt.aufi tantx defiruflionis fubditur. popttli,ideo jubditur.
S Etquodnoncog.tem.vi.tux.Pr*(//Mf/o«fmC/jri/?jrfcj- 15 Omnis cnim po^\f\\isjdcfl>yaldeancntusadaudienoin
piendo,fed magis vfquc ad, mort(m ipfum perfcquendo , fantlam eius dotirinam,
9 Et #NICO„
MO^I/rE^ ciuitaseftbnimapeccatoris,quevallaturinmorrc,&anrt
g Ei^Korf.Chriftusenimecclefia vifitatquandocumque ftiaturalpiriribusmalignis,&:eiusfiliiprofteniutur,idl
Chriihanos ad bony excitat,fed ecclefia pro maiori parte cogitationes eius,quibus promittcbat fibi longam vita 1,
non cognolctt hoc cum afteClu,proptercp Antichrifti per honores,diujtia$,&: huiufmodifruftratur.Eo quodno.co,<H
fccutioTuper cam vcniet ad purgationc elecTorum , &: da^ dominus eam inuitaretad emcndationem virac.
nationc rcproborum.Secundum vcro fenfum morale,ifta 9 & ingrefin ic.Exponatur ficut fup.Mat.2i,&: Marci. '..
ciuitas -j- MO^:.
U D D J T 1 0,
filius Mrab<e, Confiat autt, qnod na fuit falus fatla Zacheo,eoo^i
de ilirpe ^tbtahagenitus effet,fed quia ciusfidi cfl imitatusy& ic
In.ca.ip.Fti <J.c/r«r inpofiilslt fic videtur dicere, quod nc> referendafunt verba Beda ad caufmfAutisfcilicct Zachci, «OM-
fui t Iudarus natione,fed Gentilis, te ad cius slirpem taatu,Similiter ex diflis Umbr.dicetis.-Zacb\t
£itod aud Zacbeus ftt natione tiebr&usfatis oslcditur per ratio exiguus meritis ,ficut populus nationu,&c.non vidct»r dicere 0 >d
»es pofiil.T^cc BedacontrariHm -pidetur dicerefi bene intetligantnr fibde populonationu,fed qmd fttfigurapopulinationum,nonel n
verba eu*ngtl:\,quibus fentctiam fua adaptat. T^amChrttius dixif tem inconuenicns, vtaliquisdenationelfraeliticafigurct nal *
^falusfacla cffct huic domm,fcUicet, Zacheo habitatori, eotpejfet Gcntilium, ficut luc, ij.dc filioprodigo.
. filius
w
C A P V T.
Lucx Gap. XX.
91$
XX.
dxos Vineaergo ifta Synagoga eratIudxorum:cultores £>
autern fcribx&Pharifxi.quiprxerantpopulo. Eft&v-
..'quapoteliate hscfacis.Dc Dei poteftate dubitant, & nufquifque vinea &: idem agricoJa,vnufquifque enim no.
ubintdligi volunt,diaboUeiTe,quodfacir, Vndeaddunt: ftrum feipfum colit. Hancigitur vineamcum collocaflet
Autquis eft quidedit tl&dn quo plane negantDei filium, agricoli mifericors peregrcprofecluseft.Hoceft permifit
A pr^f7«mfy?,_drf.Scquitur
juem
non fuis viri-
C A P V T
X X,
)us,fedalienisfigna
facere credunt.
; Jnterrogabo uos &
"munumver.Votctzt
aperta refponfionc
tentatorum calum-
niam confutare, !ed
prudenter interro-
rat, vt vcl fuo filen-
'iovelfua fententia
•ondemnentur.
#T H EOP HTt. -
^namuis inprom- d Ipterrogapovos6cegovnumyerbuni.Reipoiidctemjhr.pa
jtuelTetquodeis re ffavmSmh*.
ptilmum Ioannis de caJo erat, an ex hominibus? A t illi cogi-
Efa. fS.
*illoiu.
eos iuxta liberum
arbitrium.
g fineam. MORA.
Vinea domini fa-
baoth , domus If-
rael.Coloni,opera
rij,qiiiadexcolen-
dum prima bora,
tcrtia,fcxta&nona -fMatti.
funtcondu&i-Pere ii.c.
T fa&umeft in vnadierum* docenteillo po-
pulum in templo & euangeliz,ante, conuene-
runt principes Sace°rdotum & Scribx cu fenio
j-ibus,&aiuntdicentesadillum.tDicnobisin
qua poteftate ha.c facis: aut cjuis eft , qui dedit gre fuir,qui vbiquc Mat.«.d
tibi hanc poteftatem? Reipondens autcm lefus dixitad illos: {^oribus Ufc rum
operadi arbitrium
dereliquit.
h Etipfep r.Qui vbi
queeft,dihgetibus
tabintintrafedicentes-.quiaiidixeiip.uSjdeccclodiccrtQua- 'fcpraefentioreftne
a Mihi teftirooninmpeihibtnti b Sttx inuidia ift_ usioiBDict ,m nerogaueiimus. gllgetlDUS aDelt, o£
rc ergo non credjMiftis illi?Si autem dixerimus ex hominibus Long° tcmpore ab-
plebs vniuerfa lapidabit nos.fCerti funt enim Ioannem pro-
a Timenr-s lapidationem,fed n g s nmvntes reiitaijsronfcfliontiB.
phetamefle,Etreipdndcrunt fcneicire vnde eflet . Et Iefus
Non dico » bis qucd (cio.quia vultis f.tdi quod fcieis.
aitillis: Neque ego dico vobisincjua poteftate hsecfacio.
tCcepitautcmdiceread plebem parabolam hatic . Homo
Sicut r«:im cft.
Sicur venm eft,
p6deret'Dominus
^eruntame vtoftcn
iateisquodfempcr
nobedicntes lunt
Spiritui fantto, &:
,-ioIuerint crcdere
"Efais veteriprophe
x&cuiusforteme
cth aioriam non habe-
■ aanr,l'edoftenditqd
- loanniviroEuange
lico, minjmeq; car-
nali,qui pridem ap-
paruerat ciedere no .
luennt, & propte- i regrc fuitmujtis tcmporibus.Etin tempore illo mifit ad cul-
"eaHonem^haTad tores feruurn,vt de fm&u vinea? darent illi.Qui caefum dimi-
^mirationc dignam k ferunrjeum inanem.f Etaddiditakerum feruummittcte.il-
liautem hunc cpoque casdentcs , & afficientcs contume-
lia, dimifcrunt inanem, Et addidit tertium mittere . Qui
& illum vulnerantes eiecerunt . Dixit autem Pominus
Q^ipi ambie c non de ignorantia,fcd »ticferuetur homini Iibera uoiurtat .
vijiea;: cjuid faciam?Mjttam filium meum djleftum/orfjtan
E
t Perful
W..
\ quidam pJantauit vineam , & locauit eam colonis, & ipfe p<
los.
d $ap:fmum loannis
decctlocrat,zrc.
Quem confi^enuni
dccoelohab'iifierP-
phetiam mihi per-
hibuit teftimoniu ,
1
fuit, neperpcravi-
dereturexaclio.Na
quo mdulgentior
libcralitas , eo in-
excufabilior perui»
cacia.
i Et in tmpor e.Vti-
musferuusquimit
titur,Moyfeslegif-
lator. Qni£4o.an-
iios fruttum legis
quadederat,acul-
tonbusinquirebat,
fed ca:fum dimit-
tuntinanem,quia
irritauerunt Moy-
fenin caftris,&: Aa- pf joy,,
ron fanctu domini:
dr fexatus efl Aloy. Dcjt.c
Jes prcpier eos. q.&c.
Dequibusipieait:
teabilloa ■■'... :s in quapotcftateego facil Q^od illi in- Vuacorum,vuafellis, &bouma.vinumeorumfeldra'
tclligcu ,dubitantquiddebeantrefpondere. conum.
o dico *obis. Proptcr duas caulas veritat quarrcn k Et aJdiJit alterumferuum mittere. Alter feruus Dauid pro-
jblcondenda.Vel,quiaminuscapaces funtadau
r.Multahabeovobisdicere,fednon
» p.p.modo. VTel Lyyicx odio Sc contemptu qua;runt,vnde
u dicitur.NoIitc lahtlum darc canibus.
i. Principibus lacerdotum &: fcr;bisdcfuain-
i: ierrt>?itioneconfuc.uis, dominus.quodcxperat cxequi-
,uitibus plebem , quod (ua verba libentius
**• laivu illoquitur, inferensparabolam qua& lllosimpic-
tatisaiguar, c- » g» C Deiadgcntestransfeiedu oftendat,
ftTHioPHri. Breuis tandem ifta j-arabola multa&:
magna no? doccr curam quod Deus tatam erga Hebr^os
txhibuit,quiabjmtio fuerunt homicida;: vnu efteDeum
vctcus&: ncux legis : vocandas gentcs &: abiicicndos Iu-
d«os
pheta, qui poft Moyfen colonos vinear pfalmodiaj modu
Jamine, &: cithara; dulcedineadexercitium bonioperis
jnuitauit, fed&hunccontumcliaafTccl:um, dimittunt ^•T^•,I
inanem, dicentes : Quainobisparsin Dauid,autqux ha> p *77'a*
redi,in filio Ifai. '? Qui tamen pro hac vinea,nepenitus ex-
tirpetur.exorat.
Domine Deus virtuturn conucrte &: refpice dc ce/lo,&:
vidc& vifita vineam iftam.
1 Et addidit tertiummittere. Tertiusferuuschorusprophc-
rum.Qui populum corripiebaf,fed &: illos perfecuti funt
6docciderunt. Cuius vinex ilerilitatem Ieremiasdeplo- jer, j.
rat dicens.f^o te plantaui uineam mcam eleitam , quomodo con-
fterfa cs in prauum vinea atienal
q^Quem
Oi-ifi
NICOLAVS DE LYRA,
CAPVT XX,
I CT fadlum C&.Hic confequenter defcribitur lud/eorum obfli
*->natio quantum adinfidiationem exteriortm contra Cbriflu,
Etprimo circa hoc defcrlbitur eorum malitia injidiuns ,fcundo eo»
r*mf»ptrbiaadbocincitans,ibi:Aadicteomriiyopu\o.T'ima
w duas partes, quia prmo eorum malitia dtfcnbitur tfecundo con-
futa-
futatio co»c/«(//f«)*,Hr;:Refpondcntcs sut.Trima adhucin duas,
quia prmo dtfcribiturmalitiaprincipum infidiando Chrifloperfe-
ipfosifecundoiper m/>;/fIro;,w/:Etobferuantcs mifeiunt infi-
diatores, Circa primum,pr^mittitur maligna interrogatio,fccun-
4o,fubditur intcrogantiumconfutatio,ibi; Refpondens autem.
£{ iflajecundapars diuidii in duo^quia Cbriflus primo confutat eot
refponfione cauta i^r fccundo parabolicaadhoc aptdtfcunda ibi.
Cccpit autem dicttcienttntia autem iftarum fartium patc ex
diclifMat.il.
$t obferuantes.
M Q K^ l 1 T E 1\.
autem dicere.Scquitut.
2 Homo quidam plantanit *> meaxn, tT locauit eam co lotiis, & ipfe
l "Etfuftum cft Inyr.a dierum docente illo prpulum intemplodr peregrefuitmultistempQribus.E)ipontitutvtiupta.M3Ll,2l.&C
tuangdi^ante. Exponatur vt i upra Ma! t. z i ,&: Mar.i i . c*pit Mar. i a.vfque ibi.
G 5
?>7
Ool.ord.& Nicolaidc Lyra.
h Qmnis qui ceciderit . Qui credit & tamen peeeat , cadit f
perlapidcm,5r:noiiConteritur,f£deonfringiti!r,qmr
patiemtamad falutem releruatur . Scd cui laci«irratt,i
eft,qui ncgai tenitns, conteritur, vr nec teftarcmane:
Vd cadit luper eum,qui modo contcmnir.cV: inmnis al
cit,necdum pcmt;
a Q*tm mm 'fldiffmt eoloni,cagiuueruni jnfra /" .Apert$ nro-
batlt;d«os,nonpcr ignorantiamcnicinxillc filmmDei,
M yc\ inuidiam.Intcilcxcmnt. n. hunc eflecuididucft:
T+ftula d me,& dabo tibi 9tntes,bMreditat~ tuam, & pofjeffionem
Io.n.«. |MJfl,wrwiflo/ifrrj.F.tidcocoiulctc>fit>idicOt:£«f mnuiut
f9tmtpftfwn&jti&
ffdt.eumlic omnescre. s- •■
in eum. Hareditatem a ^Td hunc vidcrint vcrebuntur. Qucm cum vidillcnt coloni,
' 55? ££ mS ^ «>gitauerunt iiura ic, diccmcs . Hic cll heres,/ occidarnus »1-
reliquit,fcdiplcfua
mortc cmpt.i rcfur-
ecndopolicdir, hac
ludci enpctc volut»
dumfidcm.cuicper
entn eft extinj-
PC.in.t conantur ^ iuftitix
Mb.ti.4 Dei non fubiccti,
«farC
rV*.4b
I
jto. ioj
f ift im ..
f VUcth.
Mtc.
i:.J.
♦aftmtt
*yl»rij.
"« C»tij»drm!uu»riirir,ottami»m»»efl.Vtlqui»piiu»»..o.dib.i» uJiorumcft titClJt & Je-
C adcituil f(t -JJl.tU»
lum,vtnoftrafot hfrcditas.Et cicClumillum extravincam
occiJaunt. Quidcrgofacictillisdominusvine j? Veniet,&
pcrdctcoJonosi(tos,&dabitvineamaliis.Quoaudito,dixc-
d runtilli: Abfit. Illcautemafpiciens eos, ait: Quideftcrgo
f hocquod fcriptumeft : Lapidem cjuem reprobauerunta>
fodfaaa cdnftituc g dificanrcs hjcfactus eft in caputanrnjli. Omnis,quicccide-
rcvolcntcs. h . r .,, i , r n t - c ..„,»,
b niceiihxres. Chri ritfupraiUum lapidcm conquatiabimr , iupra cjuem autem
ftus hrres.quia mor j cccideiit, comminuet illum. Etquarrcbant principcsfaccr-
ci^tdfamcntorum'! dotum ckScnba: mittcre in illum manus llla hora, 8<! timue-
qucjpic condidit, runt populum , Cognoueruntenim, cjuodadipfosdixerit
fimilitudinem t hanc.t Etobieruantesmiferunt infidiatorcs
*» V' aiicju Jvclut coignorinie eiioiqueient r.nde argui poflirt.
qui fe iuftos fimularcnt,vt t caperent eum in lcrmone, & tra-
• H--'«,qut in ii!b -<iebus erat Ieiofolyrni,.
dcrcnteum principatui,&porellati pr^fidi*s.Etinterrogauc
a (^u.ifi Itudi ui mTftetium cot.m lu' ap tii»-,eofque nelit habcre difciputoJ.
runteum diccntes; fMagiftcr, fcimusquiarcc^ediciscXdo-
» Non time» prz'atain pffonatn lcd indilcrrtcdiei» urtitatrnimaioribu» cVmlnoribus.
b lllicp uuocant ut Dcum migii limot, quitn Cejarcm, & difai non «UUetefoluiui»
buij.iit inde fdm nl«iut<'l fiit
I ces,&nonaccipisperfonam, ^ed.viamDeiin veritare doces:
Licetnobis tributumdarcCa:iari,an non ?Confidcransau-
» R*fpondi:t non frrundum uer"» eoruui blanj fi d fefundonj cr nl ienria^ co.um al
tem t dolum t illorum dixitad eos: Qiud me tentatiy?Often
i Q procrnfufoluitur,* habetim>oio<;m Cxfari». b Nn de ignour.na n er.
ro; at.fed utconipctirsd corum u.'b» re frondeit
m dite mihi denaVium.Cuiushabet imaginem & infcriptionel
a Tybtri' priuifni Auf.ul!i. fubquopafTu» eft lominu».
n Relpondentes dixcrunt ei Gdaiis, Et ait illis : t Rcdditc crgo
quafi hzrcdttana m
nollris.ptcctib.cmo
lumcntaconfcgtur.
c Er eieilnm illum.
" Marcusordinemu-
tat. Occtdcrunt&
tlbid.K eie. extrcvi. Inquo
pcrtinacia eorO r.o-
tatur,quipofticftir-
rcclioncm prcdican
tibus apoftohs cre-
dcre noluerant , led
quafi vilc cadaucr
proiicientes, gcnti-
bus hilctpiendu de-
derunt.
d ^tbfit . Contradi-
cuntfcntetic.quam
cotra perfidiam Jfua
dittam cognofcunt.
Quod enim in nien
intent,fedcuat!at:
vt non ambulet i-
ttus . Caditlui r »(
cum lapis, queni :
met.siniudicio <•
pnmit.
MORALITE.
Vinea locatur ci i
myfterium ba,
mi fidelibus adc r
cendum operc cc ,
mimtur. Mittun r
tresferui, vtdc
cluaccipiant:Cu
lex,pfalmodia,p .
phetiaadbenc o:.
randum hortai
i Sed contumel.
2 tectivelc^cici;
tur,cum(ermo.
tus velcotemni b
vel etiam blalp :•
matur:Miflun,
redemoccidit/-
liuniDeiconci:
&c lpiritui quci
ctificatuseit, cc
meliam facit .
ncaalteiidatur,.
gratia quam i:
busabiicit,hun j
ditatur.Scnba
ntirn mittere r
runtjfedtimoK
tinentur,cumfa j
fratermtareme.
fiac propter boni 1
multirudinem, I
erubelcit.
impugnate.
te gcrebant, tn parabola contineri intelligunr.Negatibns i Et <fu<erebant prhclprs Sacrrdotum &c.Quz\\ oil
ergolud.xis iuftum forc,diuina:fcientialegis(quam ipfi quxruntintcrficere mquo veraprobantm,a
fperncbantjadgentes transrerri, quid faluator refpondeat le eft.n.hxres, llli praui coloni , qui folo humanoti
attendc. retardantur,doncc veniret horaeius.
c ^w'</tr/le^o/'oc»7Ho^/?W^r«iW.iQi1!omodoimpIcbiturhcc K Etobferuantes. Qtiod pra'timorepopu!i,per fenont -
prophetia?NifiqniaChriftusavobisreprobatus,creditu- funt,inanibusprxridiisefticerevolunt,velutimmiir i
fj>K.i.c> nsgcntibus eftpratdicandus,viinfc vnoangularilapide morteipfiusvideantur.
duoscondatparfetes. 1 LhetNobis ,&c.Cam nuper fub Angi-ftoIudsraRo i- g
f Lapidemquemrcprobttuerunt.icT he o p h r i,.Qiiomodo nis ftipcndiaria faclaeffet, pharifei,qui ceiuftitia fib
reprobauctunt lapidem illum ? quiadicebanr, noneftcx plaiidebant,qtiideeimas&: primitiua Dcodabanttril
Peo. Duasautcmperditiones hicdicit vnamanimarum homini foluenda negabant ,ptoquafeditioncpofle c«i
illorumin quamincedebanr kandalizati. Omnis.nqui gmim&totapatriadertrudafunt.
cecidcnr lupcr lapidem confringctur . Altcram captiuita- m Cuius habet imagiaem & infcriptionem) Alia imagoD
tis,quam contemptus illelapiseisattuleraf:f'uperque.n. liamundi.Si ergo ChriftusnophabuitimaginemC i
cecidcrit diililire illum faciet . Sic igirur diffoluerunt Iu- ns,cur cenfum dedit?Non lie fuodedir,fed mundo rc li
dxi,&r difpetfi lunt ficut ftipulacah vno horreo in totum dit quaceranrmundi. Et tu fi non vis effeobnoxiusC
mundum : Obferua aurem.quod illi prius rcciderut fuper noli habere , quc funt mundi. Si habesdinjtias.obnc us
lapidem,hoceft fcandalizati funt.Deindc lapisccciditfu- esCcfari. Si visterrenoreeinihildebere,omniatuar< n-
pcr cos, 6c vltus eft illos:prarcedit enim peccatum mcum, qne,&: Chriftum fequere.~Et bene prius qux Caifans nt
dcmde lequittu & iuftitia Dci <$<: vindiila, rcddeoda decernit.^lon emm poteft quis cftc dommi ifi
e ^tttificantcs btcfaCtus cfl inxaput <««o«/;.Qui fupra colonj, prius mundo rcnunciauerir.
C nica:diricantcsdicunfiir,'quiaqiiiplehemadfercndosfiu nKedditcergotjuxfuntCtfcrisCitfariy&iutefuntDeiDc^i' i
cluscxcolcre,hancipfidomino inhabitatorcdignaquafi cutCa:farexigit lmpreflionem fuarimaginis,fic5<:I us '
domum connitucreiubcbantut. amniani lumine vultus fai fignatam.
. Omnu *4cccfftru
NICOLAVS DE LYRA.
4
, I ttobfctmnics.Uicdrfcribiturinfidiatio princtpur» ludxoru
contra ChriJ<uo> per minil\rosycum dtcitur,
2 Milcrunt iniidiatotesqleiuftosfimularent, vtcaperet
^um in fcrmonc,fi<: iradercnt cum principatui U potoflati
ptaffidis
prsfidis. ytfubfpccie iuflitUfaciliusChrinumdeciperent
dkitur.Vroucr.iJ}. Frufird iacitur rete ante oculos pennate
& ideo fruflrd infidias tendebant Cbrifio , eum nullafmumi
po(fit eum decipere,t/uia omnin nuda & apertafunt oculis rh
citndum tjuod dicitur Ucbrxoruta quarto.d.C&tera patent ex
Matthtin,
*Acce
ei
m
tit
('•
fto
%9
Lucac. Cap. XX.
960
A iUc!,fertntautmdamt&(.Daxh* efeserantmludxis. c a^, mAent^ue amtmt Wfs. Cum conubiapropter n
^^IVui^otuni^rf.rebnntu.fmamtradaionum^obier. nlios,fliipWi*crm<x^^
o-ionum,vnde & diuifi vocabanrur a populo,& Saduca:o ergo non crt mors,nequc connub a
^iqui&ipfivendicauantfibiquodno rannideft.iufti. f «««^p«Mc««iwWPoftquam propofirxcio dcrc
^L^f^ac^J-^lirdurredlonemcoiP° -^a.oniscoSionib^
n lonn credunt,&:
ai nasputantintc-
ii cumcorporibus
toSitudmem fabu-
Icngunt, quxdely
t.i,enri arguit cos
Tnbutumpecuniam-
qua: iuntCfffarisCacfari^qua: funt Uei Deo. Et noh potue
a <to«aoVe<iebuerai.tmiraoius,quo.Inonhaber.riucumiraJ-ndt
runt vcrbum cius rcprehcndcre coram plcbe, ck miraci in re-
Vtoelptrfiequcnt ain uincctcnt. Qu. inteiprusntuiiuiti.
traeorum infidelira
tcm agit.
' f -?,. r r . * »'«<■■ h-««^]utntauiuincerent. Qu, imeiprttantur iuiti
BrumPo^fta^ a fPonfo aus ^cucranc. Acccflcruntautcmquidam Saducco
dl runr. 1 orciraute phari!rfe^e<ieh.nr m, „«.;.*, ■ ■*:, . . . . *
Pha:i\ii cfcdebanr co:po.is,& ammar telurrcc
iotcr.te cum corpore.
Dccimasuiftimat.
itn
g Etampliusnona»
debant eum quidquam
interrogare. Cofutati
in fermonibus non
ampHus interrogat
ied apertc compre-
hefumRomana*po
tellati tradunt , tx
dicenccs: Magiitcr, Moyksfcnpfitnobis. Sifrateralicuius quoiniclligimus,vc
mortuusfucrir,habcns vxorem,& hicfinelibens* fuerir,vt •* inuidix Poflc.
accipiaccam fraterdusvxorem,&lufritecfcmenfiacri iuo.
Scptcm crgo fratrcs erant,erprimusaccepic vxorem, etmor-
tuus eit fine filiis . Ec f fequens accepit illan?,et ipk mofruus
eltfincfilio. Ettcrtiusaccepitillam,Iimilitercromnes ie-
prem,etnonreliqucrunckmcn,ecmorruifunc. Nouiilima
omniummortuacft, ecmulier. In refurrc&ioueergocuius
eorum erit vxor ? Siquidem fcprem habuerunc cam vxorcm.
Et*aitillisleius: Filii huius icculi t nubunt,etcradunturad
fj,i, vi in gente eo- ro»«ir« £*io7jj£r~ " ^ * TT? ^***1 &aoin;"
Bn hocaliquando fum,c]uincgantclTereiuriec5lionem,ckinterroo-aueriinteum
acidcnt. *« ' ■" «"« ' ».■-'.'
,lr sti c e. au- b
i tfli.Hi feprem om- c
n rcprobifunr,qui
tcihac vita( que ie
pjm diebus eft ) fte
fnsa bono lunr,o-
H miferarmortis,
acltimum munda
n;:onueriatio, quae
fi : fructu eit tran-
B fi r.
c Vt accipiat tam
r tius vxorem,&
mfcet fanen fra. In . ,. 3 * ■ ■ ™ ■.■■ »■«
I- litwa- cogeba- d nuP»as , 1II1 vero qui digmhabebunturfcculo illo,&rcfur-
": e re6tioneexmortuisjnecjuetnubent,nequeducentvxores
. EccefpitiuiaU, conue.uiio.^ sinel.h,. ro.ruprionisuifioneDei ftoon.iiu'*
neque enim vltra mon poterut.tAequales enim angelis funt,
f d^filii funt Dei,cum fint filii refurredtionis . Quia vcro refur-
■ Quem i.us rccipiris. Alioquin por-rar apemora date de relurrcfiicme
;|C.timcmaprophctaiu.r,f:dptephctasSa;'.Ka,rnn.cc)p,unt.
gencmortui,t&M6yiesoftcnditfccus rubum,t ficut dicir,
a Qn iaa mor.ui e.ant quando ha-c riiccbat. r. b.t t,gq per hoc ■otmaf p, fl „,„,.._
peimaBete.qu.anon eft Deusnon e.Yift,r,t..,n,,& uc Tnuoducitui corpoiu.nxtlu \T
Clio.quxeumanimabusbeiieuelmalcgtiiViunc. ™"*
dominum Dcuum Abraham^Deum Ifaac,& Deum lacob.
_ - (^ioisn ,D.-n.ir.us,& Dcustlt.
Deus autem non eit mortuorum,fcd viuorum .Omncs cnim
viuuntei: Reipondcnccs aurem quidam Scribarum dixe-
runc:Magifterbene dixifti.Ecampliusnonaudebanc eum
h quidquamincerrogare.Dixicautcmadillos. Quomododi-
a Nonrep.el.uidunturquia I awd rilium dicant. .ftd quia Jjc, n,,um non c-cdunt
cuncChnitum fahum eiie Dauid , & ipfc Dauiddiciciniibro
Faier. Iilio.
Pfalmorum. t Dixic dominus dominomco,kdeadexcris
Nonadhoram. b Iacbedienits. c Saoiielam tibiBolentc»* vql«nt»,;
•mortu'
ti nubcie in vita:
S iniegc. fpiritus,
? oomendatur caiti
d llii vero qiti digni
b.:buntur feculo illo,
furreflionc , & c.
Cm omnes boni,
&nali fint refurre*
x. abiquenu-
psmanluri,domi-
n iamen,vt ad glo
rai refurreftionis
t , de lolis cle-
OTcrit. Siautc
i 'eliirrcclione v.c-
ojducentvxore,,
nrgent ergocoi-
I'i, quas pofluni
ucre, 6dducere.
Idiciturdehis
aentmembra
liitllia ffHnnlU • 1- «onaanotam. t, lnct.ed,entcs. c Subiicrm tibmolentcs J«c voiem„
uc vel nccef. k mcis J doncc Ponam ir-imic°s *uos icibellum pedum tuoru.
atcnubcndi man r» » , a ^om"iorTgninmlu:,t1h:rcrccundun''^''u'nin^'^"-- siP.,.os ho,,0.ft.
mtur.Etnota ^auiaerg° aominum lllum vocat,&quomodo films eius
lictt infidia- cft i Audicntc autem omni populo, dixitdifcipulis fuis-
i:ouS&conculca *■
ri6uj fgcreta my- tua -^-^pcr.
^loquatur^ontamenfanaumdatcanibu^fcdadcrat «hostitosfcabelbmpedmtMo.Quodatotrffa^
^eiquos proptcc aliorum tmmundtuam non »^6^«/^^
8'8'- . .r teroFeiaturf'S^at.Na&filiusfubiicitinimicospatn,
C *&" ^qtfia
quidemfupcrai-i,fcd
diflicileconquiefce*
re.
h Quomodo dicunt
Cbrifluni ejjefilmm Da
uid. Coniummatu-
ruspra:ccpta domi-
nus.infinetellr.tr:cn
ti iui fldem conclu-
dit,vtdomirium le-
fumverum Deum, ^
&:veiumhomiiicm
ad dexteram patris t<Ji«ni
federecrcdam.i:s. vxorcs
* T n e o p n y*..
Adpafllonem pro-
pediem acceflurus,
iuam prcdicatdiui-
nitatem idque non
admodum apeite,
neciadater, iedmo
dcile . intencgat
enim illos,t5c: perpie
xcs reddit finitque
ratiocinariquidcC)-
ietfandum. Dauid
enim eum donu-
num voc3t,&qi*o*
modofilius eiuscft
purusfEratenim fi-
JiusDauidfecudum
carnemfed& Dcus
eius^
i Dixit dominus
domino meo fcde a rfo
Amj.Iftndciicerejcfl:
cqualemfibifihum
gencrare dommo,
nofecundumquod
deconatus.fedlccu
dum quod dc patie
t Ducut
vxorei ,
necjj nn
ptiiuan t
t euia
NICOLAVS DE LYRA.
2 AccefTernntautem quidam Saduca:orum. Uhconfeque'
* mrltnr c~°f"ta tio Saiuccarum. Et patetfentetia cx diclis Mat.
iffqueibi.
Omnes enim viuunt ci.Qnia iuflilket ftnt defmai corpo.
» 'mnttamen in anima rrfurretluri adplenam partkipatio ne
V <*,& tniufii fimiliter addeclarationem diuinm iuilitu.
3 Rcfpondentes
* RerPoridcntes autgdam Scribarum dixerut. Ukexpr*
diilis cocluditur confutatioinftdiatiu Cbrifio. Etprimo eX eorrm p
pria confcff!one,cum dicitur. F.t amplius no audeba: eu quidauam ,n
terrogare,tertio.eX ignorantm corum declaratione,cu dkii . Quo.
dicunt Chtiflam,6Lc.&j*tttfeHtmia ex d.Matta.zz. "'
4 , Audiente aut 01 populo,dixit difcipulis fuis.P^7«5 de -
fcnpta eftprmcipn Iudxorii malma,hkfecundo,fcnbuur evrum f»
ftrbia quxfuitpnmum motiuum in eis.. Exfuperbia cmm & prt-
iejumptione
\~
M 0 KA L 1 T E i. Matth.22.&Marct2.vfqucibi.
jtrt.rr.r , - . . 4- .Audienteai
«Wruntaucuquidam J<rf««xor*».Exponaiur,vtfupra a j.&Mar.iz.
Matth.
^*^f,f,*'',cl*0B,w>V*^^.Exponatur Mcut Matr.
96l
Oof.ord. & Nicolai de Loyra. . J
t^m. nuiapatremclarifkatfnpcrtcrram.
(" a ^rrrni.fr * f rito f«i >**»* •"»* **• '» ^"- Dup'fci ra_
^tionciubcm^a.tcnJcrcaranxglor.xcur.disnc^Uoru
hmalarioncdecipiamur.vcleoiuni exempload amorcm
tcmponlium inflammcmur.
b Et amait (slutatio
*
uethfm, Non Mo«
miinro o.necpri-
mjp icdcs votat eis a
quibus dcbctur cx b
pidineorhcii,icdeis
qui indebiteamanr.
Animumcnim, i
fradum redarguit.
lec vcro caretcul- d
pa,(i isrbt^iUtibusin
tercflc ve)it,quidcfi
dcrat (edcrcincathedra.Moyfi.
Qtii deuorat domos viduarum.MMCm fub obr5tu ^lix, , ,
tionis,c]vtrc!igibforcsapparcanr,prolix!usorant,vbii
firmusqutbusnhes&peccatorum luorum confcienti
batis.quafi patroni laudes,&: pecuniasaccipiant,quonk
orati6fitinpcccatum,vt'noilfolumproahis non pofl t
intercederc, Icdiic
fibi ad lalutem ,L t
cere^imo^ipfis
rionibusmagis
nabuntur.
d Hic accipient d
nitioncm miiorm
hoc infinuatilfo
quiin anguhi I
tesorant, vtvia
turab homttul
damnatioiu
CuUoribu, »elt.meoiL indatl in publieum piocedere, quod reprehendiiui in diujce.
qui iaJu'h«iiipuipuu 4by(To • n »|"
Artcnditc a fcnbi? quivolunt ambubre lnitoh.s, & amant i
ialiintioncsinforo,c^pnmascathedra$infynagogis,&:pn-
. J^MfcetifFcrtumreligior.i :(ed nef.juot f bi ^p.cujdfre
mos difcubitus in fco,nu1uus.Qui deuorantdomos viduarum, §
fimulantcslon^am orafioncm . Hicacapiencdamiur.ioncni,
maiorem.
v 3
*l\
dem mereri,fed iflos maiorem.
ft
NiCO, LAVS D E LYRA.
(umptione non poterat corrctTionem ChriWftfllnnc, nec drttotionit
pop»U ad Cbriltutn viderc>& patet fcntentia ex d.Mat.i s.cxcepio
quodfeq-t'tur.
i Volutambn'arein floliSj&amatfalutationesin foro.
td efltm cuUiorib.vejtimdiis in publtcum procedereyvt per boe bono
i c
r_abiliores vidercntttr.
a Qui d.uorant domos yiduaru^fimulantes loi
tionein. Bondcarumadfc trabcntcs,t? (.onfumentes ;«.
cicfsr.Hit.atis.
3 . J^icaccipienrdamnationem maiorem.Oj/w/Jcila
dicit Uiero.Sitnula iafanftitas,d p.cx ifi ini.j iitas,v idcoj
cUeflmaioripcena.
rabiliores
7M1.11.
• -4
I.C,
qui.
tribuatfingulisfecu
dum intentionem
cordis.
b /« xazopbilacium
diuites. -feT Hhovif..
Gazam thefaurum
dicunt,etat itaque (a.
certhefaurusquem
pi) contnbuerant,
quo, vtebantur ad
apparitionem, &ne
ccflaria iacnficij,&
adornatum templi,
pauperumque ali«
_ e moniam,quamuis,
..Ji/fu. & de hoc negocia
tionem fccerunt fa-
cerdotesdiftribuen-
tc,- thcfaurum non
incaadqua;contri-
1 Matu hutuserat. Laudat
C a p v t. XXI. vbinoftrioperisoblarinnesquaficertoniiniefocof
Efpiciens dntem viditeos oui mittebant mmerafna. feruar.t,vel diledlionc Dci,&; axinii,vel fidei&r.,
Qui appetitqrcs primatus,&: vanx gloriaeca- nis iua:muneradefert,qux confiderationefua: fragili I
uendoseflemonucrat,etiam.donafcr.entesin mui ita, led mentopr* intentionis magis acceptaqi n
domum domini certo examine difcetnit,vt re cuncta luperbientium iudaiorum opera.
C Exabund
CAPVT XX I. ^za - ex abun<
\ illitc.
f Efpiciens autcm vidit eos qui mittebant
mur.era iuain gazophylacium diuites; Vidit
autem,fSc a^uaixism viduam paupcrculam mit-
rprtl ■ t itii qn3ntuminii,us faclihdo.redexqui.into prQt.etjtut.
tcnreiii*a:rammuiaduo. ftdixit: Vcredico
vobis , quia vidua hxc pauper pluiquam omnes miiit .
Nam omnes hi ex abundanti fibi miferunt in munera
Dei, h.xcautemt excoy quod deeit illi omnem t victum
fuum qucm habuit milic . ' Et qiubufdam dicentibus de
templo,quod bouislapidibus,^ donisornatumeflTet, dixit.
• Hocquidisgclimo fe.undo anno poft paflionem domini faftiimj'fl a Rominis.
jHxe qua? vidctisrvenient dies in quibus 116 relinquecur lapis
<4.3
Mi.i)J
niutit ,quii
tia pi«!unKi
orat apud le;
gratias ago tib
non (uiu ficu-
n hominum
v;c'tf; cci.
n.ciaDeimii
omnequod
no iuimcri^^H
uini mu
g t,.ficens:D«
ditiuseftom.
catori,
d Etquibufdm. ft •
oblauonem vi 2 0
inquaecclefi
tibusfignatui
clio,templil
igitur dominus viduam fupcr omnes ex penuria fua fuam tur,vt velamento Htere occultantis, recondita lacram u
mp.is.b lubftantiam dederat
C)azi,diiiitia;,phylaxeferuare:indegazophylacium.Ar-
ca IiCmis foramen defuper in qua mittebant fa cerdoresdo-
naria populi, q congregabantur ad uccelfarios v(us tepli .
Porticusennqua Arca feruabatur gazophylacium dice-
C batur; vnde.H* c locutus eft Iefus in gaxopbylacio doqcns in itplo.
Allegoric E.Diuites,q in gazo phylacium muncra
mittunt,funtludarilegiselati.Yidua,ecclefia>rpqua virip- taerant.Opinorautemdefculptis,&ornatisloqui,vt .1
fiusmorteptuht,&:incchpenetralib.abocu!isciusoccul Cherubim,&ifimilia.Hoc.n.fortettV<t9ii^<t/,hoceft,(na
tus,quafiinpartcalteriusrcgionisviuit.Hxcpauper,qafu dicit.Dhsvero.nihil horum miratur,(edcvdeftruciio m
i im,&:c6cupilcctias mudiabiccit, qux ingazophyla eorum prxdicit.-Aliiautem opinati funteumdeconl n-
cium minutaduomittit^ain colpeftudiuinxmaieftatis matione vniuerfali loquutum, quamuis de captia itc
vbi C'^ Hierofolymaru
tr
| hvb-
\o 8c
ccclefi? mcipiant patefcere.Curauit.n. Deus ciuiraten &: J
templum,&:omniafiguraliafubuertere, nequispolld-
uentum Chrifti ad illa recurreret.
^cTheophylact s.Merito dominuspdicit nfi k ,
Hierulalcm lubuerfioneqmpropeerarcrucifigeretui VI
fu &C hoc magnum argumctum lpfum eflc Deum. \ &
quibufdum kudantib.ftrucruras templi,&: q in llludcla
■N
1 C O L A V S D E LYRA.
C A P V t XXI.
E fpicie ns afj t . Dtfcripta doclrina Chrifii pcr mo-
dumamotis beneficia conferindo,hic ^onfequcter
defcribltur eius docirinaper modum tcrroris futu
riiudiaj horrorcm incutiindo.Et quia hocfttper re
fponjioncmfaluatoris ad propofitam tjnxjlia:?,ideo
primo
primo ponitur qonis occaftOyfecundo,eiufdem prvpc/itio,tbi;l i
rogauerunt aut illu m,tertio,folutio,ibi:Qai dix.it.Ohca ^
pqnitur duplex occafio,fccunda ibi;1:.t quibuldam diccntii
ma occafio fu it cx hoc quod Chriilus viduam mittentem duo m
ingflzppbylaciumt.cmpli, eius oblationemprx c&tcris comtn
uit,c? patctfcntentiacx difiis.Mar.iz.
2 Et quibulda.Hzc ponitur fccunda occafio. Muntrat enr.%
•& ponebant
di-
M
t !
0 v^ a L 1 T E s^.
gjfpitieas a«»w.Exponatur vt fupraMat.i 2.
Et
z E: quibnfdam dicentib.Expomtur ficut fupra Mattl
Mar.ij.
Inten
14»
5
Lc£ Cap. XX 1. 5^4
r
H rofolvroarum a Romano exercitu dicat,ideo &c ip(e, rum quorum fcrmo , vt canccr ferpit, & fames,audiendi jy
' m'em gerens eis rdiquit fermonemde captiuitatcdi- verbnm Dd,commotioterraj,aver»fld<flcpararioinh*-
<>,us"deeapoftea. renasiiHdligidcbe^quicomrafeiimicemdimic^e.scc-
terrogauerunt. Quia laudantlbus ccdificatione tempji clefiae vi&oriam faciunr.
L iixeratomniadeftruenda,diicipuIi(ficutMarcusait) c Ut fiyiamagn.aerunt.Hxcztiam eotcporeimplera, apud
fo us,Iacobus; lo- ' lofcphu inuenmir ^^
■ f^iS a fupcrlapidemqiunontdcflruatur.Intcrrcgaueruntaurcm . 2Sd£tol5l?m «r f/rt
itjm qusrunt a r r i 1*1 ir - g'3oioiimiiem per lud.hb.
3rus,& figoa pre illumdicentes:Pr£ceptorc]uando baxerunr, &quodiignu ant.um fupra Icro- 7-ci7-
At ° deftruclionis. a Ni-qu's pcrfisdea' queii harc moxiint vt^iiuia. folvmam pependif.
011 1 , T b Horum pumus fun iimpn Mjgi.sc.ui aufculubintomDCiquiin Saroariaciant ,„ s,,,,,.,.,,,.^,;,^
(,(«|Bf»»Imnil dicenies.Hice/tuiitusl ei mag.-», IC,** CUUUS eCUIfCl „ . .
mte Icrofolymo. cum . fc^ incipicnt?Qui dixir.1 Videre ne feducamini. Mtil 2 queanr.atos.-c, die
' nii excidio mulu b J Anic ho[um c.mPie ioncm. b D<f,gn,s docet.de tempoicnonputa.tiMin.at.aum. t>us m aere deUe.Ial
' |SK tienimvcnieminnomincmco.diccntc,: cjubia cgo (um,& £*3££S£S
^Tticl tempusapprop.nquauif.N^htcergoirepoftcos.Cum au- %£g*2L
pi^iii^""*-^ a Amc exodum. b Quar ad hoftcs. c Qoxadcmes. i/*- - - V U
^u!.?3tolo7fi c temaudicritis.prxl.d&iedmdncnolite tcrreri . Oportet SSS3ESS!SS£
hcfiarchs multi d enim primum harc fieri,fed t nondum ftatim finis ; Tunc di- «mma miicient vobis,
PldierUnt , quiin- ConftjchxccmmacomigiiTcternporeiucUiti feditionis ante ulcimam, &C.
te-Jttcrasfalfitatcs , .... +c p~— «— • t Continget autem uo-
din domini mfta- cebat illistT Surgetgens contra gcntcm38c regnum aduerfus b,s in nflmm*t*.lEo
! rcrcdicabar, quos iCanuz"n3ck.terra:motus magni erunt per loca, & peitilentie, *»«> qui vel perfe-
fit" COftoluS: Xedaf- Harcnmimaeai;r.ifuitIucla:i«,quodpofl occilionero domini , nomims qUUntlir, Vel VlUen-
etiam eius pra:confs,& conftflV.ies impia ciudeliiatc ucxabani. f(Q non mUtantUr
c 'rstia &fedi.Uqc e & famcs,t terrorefcjue de ccelo,& figna magna erunt. Sed an 3 Mors.n.iuftoru bo-
a dfione domini chxc omnia iniicient vobis manus fuas, 8c* perfequentur. 4 nisffHn adimoriu,
1 irudiaabundauc- L . .r „, n j- 1 f • i " * „ mahs in teftimo-
nt.quibusneter- t tradcntcsmfynagogas&cuitodias, trahentes ad reges, & 5-niumdamnationis,
riapoftoli Ierufa- f pr^fidespropternomenmcum; Contingetautemvobis in 6 vtinde perueifi fi-
1(1 &Iudsam de- * a Koliteietteii.uosadccitamenacccdnil.feuegopialion, uos ueibacdltis, 7 ne CXCUjafione,pe-
lf t admonentur, redegofumqui ioqUOt. , reant, vndeeleclie-
q a non ftatim fi- teftimonium:Ponite ergo in cordibus vcitris, non prarmedi- 8 xcmplum capitint,
n fedpoft quadra- ^itarijt quemadmodum rcipondeatis.Ego enim dabo vobis vt viuant.Quiaveio
, e nium fecudum 'r \ . . l r9 B .. o torterronbusaudi-
os&lapientiam , cuinonpotcruntrciiitere& contradiccre risturbari poterar,
Mmdice. i/.Ho- omnes adueriarii veilri. Trademini autemaparentibusfic' loconfoiarionem.fup
r i,ahaeceloJalia ° r i «• • «? ■ • o/^- cc • i • n ponit:.Pon«Vef>«ofw
e rra , ahaabele- fratnbus fi^cognatis &amicis,6<f morte afficientex vobis^. ^ yeflr^non
nntis,ailaabho- £t eritisodio* omnibus t hominibuspropternomenmeu. frxmeditariy&c.
;ti iwibus.Sur^etgois. g Jl parentibus}&>
I:e perturbatio . **»- fratribus , & cogna-
v \ ninum,t£rr^»3or;«.Ecce reipectus ira?,defu pev,pejlilen- tis , &c. Maius tormentum , cum aliquis ab illis patitur,
.qualitascorporum,/4wej. Ecccftenlitas,fcr>-owie dequibus przfumebat, quia cum damnocorporis mala
t Ecceinxqualitasacris. Quiergo inomnibusdelique- cruciantamifllecharitatis. Erquiadura Jbnr>quaepra?di-
C tit.inomnibusferuntur. cunturdeaffliclione mortis, fubditurconiolatiodegau-
vlYSTicE.Regnumaduerfus regnurm&peftilentiaeo diorelurreclicnis.
rum Et
N I C O L A V S D E L Y R A. Ioannis,Tetrus & Taulus,&fere omnes alvj dpcfloli.-& quaft in~
uhintur in ga^fhilacioprofurientatione xdificiorum ternpli et numerabilcs Cbri(liani,fueruntprofide Cbrifii occtfi.
. \i({Mtrantneccjfaruadminislerium.)& ideo difapuli Cbrifli 5 Tradentesin JynagOgaSj&Cuftodias. Vbi luditi habebant
ptruntloqnideftrufturatemplii&alys qtnepertincbantadeius pooefiatemiudicandi.
um, quibusfaluator dixit totumfore deflruendum , &patet 6 Trahentes ad reges & prsfidesr^; Centiles habebant auto-
tcra. ritatem condemnandi admortem.
intertogauerunr.H/i; -confequenter ponitur qumftionis propo- 7 Continget autemin teirimonium.r«7/crtKmr<«we»««-
'iolx bocenim quod Chriflus dixerat teplu fore del~lruendu,que geliai ibidem conflanter profitende.
'runticbrittod:fcipult de tempore bums difiru[iionis,&depce- 8 Poniteergo.Pfr hoc no excluditur meditatio.refl>or,dedi ft te~-
itibus [tgnis.Et quia difcipuli poft deflruffionem ciuitatis & te- pus affit & facultas fcientie,fed ,pmittitur fecuritas (i ifta dcficiat:
icrcdebantcitofuturam effe confumationem feculi , ideo de boc Qyodfrequentes contingebat inprimitiua ecclefia, qatuncfrequen
' «ernnt fecunda quaft.onem cu prmcedente,r>t patet Mattb.2^.. ter fiieles fubito trabebantur adiudice s & cum hoc erant illitera-
• Qnidixit.Hic cofequenter ponitur vtriufq; quaflionis folutio^ ti & fimplices,qa Deus poteft tales defeUus fupplere,idco fequif.
1 r'imprim&,fecula feciid* «7;j:Ec crunt figna.Pmw.t in duas, 9 Ego enim dabo vobis OS. Ideflftoquendi conflantiam.
<a circa dcflntClionem ciuitati s pri yto pramittittur prenofticafi loEt fapientiam. Ideil,fcripturarum intelligentiam, ficutfa-
l ;fetundo deftrutiio ipfa.ibi:Qv\trx aurem vide. Circa primum tlum efl in multis fimplicibus &fi non dabatur fcmper talis intcl-
r m>atur mala futura pop;<!o ludteoru in generali.fecundo, Cbri ligentia,dabatur tamen loquendi conflantia, quiaintali cafufufp-
* bfcipulis infj>eciih,-bi:Scd&nte haicomnia.cj?' patetfcnth citadfalutem confiteri conflanter fidnn ingenerali, quod poleflfa-
t i[larum partium cx d,clis Mat. z^.exceptis que fequuntur. cere fmplex Chriflianus,
ferrorefquedecclo. Dicitenim Iofepbus ttbrodc Iudaico n Cui non porerunrrefiftere. Sicut patet debeato Stephano,
» 'hquoi ante defcruclionem ciuitatis flella comata in fimilitudi- dcquofcribitur ^itl.cS.c.yonpoterant refislerefapienlix & fpiri
» 1 gladijfuper ciuitattm apparuit , & per annum durauit, deft- tui qui loquebatur.
g-nsfuturam populi occifionem. 1 2 Trademini autem a parentib. ta«f legitur de beato Chry-
4>ed ante hsc omnia. Quui beatus Stephanusjacob. fratres fanto & multisalijs.
loan- ft Et
E
a.17.
MO\^iLiTE^. 4 ^^«tcT/^cowK/rtinuf/ewf.ExponaturficutMatthcia^.cx:
Marci 13.
t 1.,,tf''',o^Kfr«>,/<,«;fW,EXponatur;ficutfupra.Matth.24.& 8 Toniteergoincordibusueflris,nonpremeditari.Sk\itMat.lo
l^h Marciu,
t Cum
Ooi.
%
96f v__-ioi.ord.&: Nicolai de Lyra
a E» capilUt it c*pitt.Qd>cut timetis nc pcreat.quod inci- f Et crunt figna h fole & luna. Hxc de ipfo aduentu,cii o
fum dolet.quahdoquidcm nec illud pr perire in vobii, qo* nes virgines prudentcs & fa.uar, mlolito clarm.rc fufc
incilumnondolet?Caro.n.inciradolef,c3pillusnpdoler. te,lampadesornant,!. operafccum numeunt.ptoqui
E» capilUs. Kon folumofTavdtra.i. fortiagefra,veldi-fa maximo cum timore tam lnfrantem xterm dilcrim
rcn.unerabuniur,fcd ciiam capilii.i.cogitationcs.qua dc cxpcctantcuentum . Nam haclenus vniuerlusorbisat
cordc quafi de cere- timo'c n.d.cis .
.1. t • « •!_• i • • n. ruseft,vndeAp%
Etcapillusdc capitc veftronon peribic. ln patientiaveltra x tus. ci ^^
• Huiuluuee»qu_ per qaa-iagintlannrjnonilum fioc aduenier>teluiijraeian,t. tf.T ftcuritat Amu
hiehniidef-i.ionii.q-tiRomio,. fiftaeft. <CT J< l-Urirat , Jupt
poflidcbitis animas vc.tras.t Cumauccni videriciscircun- J J*
■ I _T / 1 (\.l _■ - — _r__^_Hi _■■_._» _:*■__ '
PT.ij.b
H.tien-
m i-ra.
brocxcuntapudiu-
fhim uicliccin iuOa
mcrccde donabun-
tur, vndcpropheta:
Heliqui* cvgitationum
ditm feflum a%ent tibi.
b Inpatitntia vefl>a.
Paticntiaradix&cu
..loscitoxunium vir
dari ab c^ercitu Ieruialem,tunc fcicoce, quia appcopinquauic
. ld eft.tfmpore proximo amr obfitlionrm rttim .dhuc fugere licebi vtum mi
lei Rounnuiper Galilz.m \ Samariam fe dilfiindr ee-perit.
b Q^i rxt « fuot.non t'ugi«nt in iftulalem.
tfcio.aciocius . Tifnccjuiin Iudxafunc,fugiaancad monces t
B
ammasqu!- corJS ° & qui in medio eius,difed.™rJ&__iui in regionibus , non iq-
poflidcnt, pofudc
>oi-inu> li' pu ii >
1in fto~
■
mui,cum iplasam-
mas ad paticudum
rationc tcgimus.Ve
u. autem paticntu
clt, alieqa malax-
quaniniucrperpcti,
contra cum qui nu
.airrogii,nuljodo-
lotc mouen.
c Er qui ifirezioni.
ttP*M Ecclefjaftica bifto-
ru narrat Cbrifria-
nos,quiin I.udatae-
ranr,imminentccx
cidio ab angelo mo-
nuosfuiiTex& trans
Iprdanem tn ciuita
tcPclla, don*;cdcib
Jatio lud?_ impIcretur,habitafTe
nfHj-.Nccniirui
in expettationc
ni cxaminis, qi
mundo floruc:
exarcfcentiiiid
fineopenb. irru
emarcefcct:nan
tutcscclorumi
utbuntur, angc
potclhtcs trcrr
aducntum iudi
Vndc lob. Colu
caliconiremifcunt
)
l-l
l
is
is
,1
u
,fl'
toam-
m _n-
.-ui.
vi«l«
trcnt in cam,quia dies vlnionis hi funt: vt impleancur omnia,
Qu.rum uien ucl roanui Hlictum fircini pif giminie fug* neeffiuiem imp'diraoi.
cjua: icupiauinc. Varaucem pr?gnancibus f& nutricntibus
in iilisdicbus.Eritenim pretfura ma^na luper cerram & irji
populo huiCrEtwdencinoregIadii,6ccapciuiclucenriirin 4 pauent adumkVU
omnes genccs. Et Ierulalem calcabicura gcncibus, donec t *TflEofH
" « Solueiteturintenebrai.cV lum in lanpuiium,lntci|u»m ueniat dici fio 5 oUpta dlCCOat !
_>iut:o.gnMi*.n,nif<.!ui. _ ri, 6 rulalcm ab cxe
implcancurccmporat nacipnurn , t Eteruntngnainiole6c 7 bus cingendan
a Hoc efl temporc Antichrifli, qaindoctit ttibulauo magm.quili» noo g COnCUlcandaiTI.
fuit«blnitiom,undi,nequc fiet. ,„.,.r»- .-,; ,
b Pr_nnBci»thocquodIo»nne».niercxtera fe.-uirniuiabiliainarehabiturum rrp^e,lt.L p aUlCm tOtlOID
peruenturadici
la,&:itanuncdc
ilurr.matione f<
loquitut.Kara
tutes coelorum
ucbuntur . Etc
dico,inquir,riuodhominesturbabutui ,iamcrcatur
:a:
s.
b rr.nanriat lioe auod loanneimict cxtera lecuh mu labilia marehaniturum ccryt jir
luna&: ftdlisj&intcrristprefluraGentium, t prjc cofufionc
g fonitus maris & _lu<ftuum , areicentibushominibusprsti-
more& expeCtationef cjuaj iiiperuenient vniuerfo orbi.
d £ni e*i,wi/>r.y?>.rj,^rf.H-icpreiTura&iravfquehodicpo nisaltcretuif^Nam fi. lpfiangch cVpnms virtutcstu
C
puloilli pcr.omnes gentcsdifperlodurat:Nontamcnin
attcrnumduubit, Vndc poft ordincm prclfura^dc rpifcri
cordumbditur.
C Dpnce itnpUantur tempora nationum . Id cft donec plcnitu-
doGcmiumintrauerir,5. ficomnisliracl faluus,5-quaii
ad folum propriap natiuitatisgauilurusredeat . Quide-
nim implctis tcmpcnbus nauonum , & omni Ifracl fal
uatofeq%:aturdominus ex ordinc ponit.Nam%5_ ha;cic-
cundum ^auhxum apoftqli quxiicrunt, non lolum tc-
pus eucrtendi templi, fcd &: fignum aduentus pius,8- con
fummationis icculi.
bunnu", tcrrcbunturquc in terribihbusmutationib.
ucrfi.Et tunc vidcbunt filium hominis.Q|ji?omneici
denres,-- noncredentes, luper folem.n. tnncfulgel?ii
iplc&:cruxeius,6dab omnibuscognpfcetur.
g Senitus mar:s p" fluftut<m arrfcenttlfus hominibus pra t'm
& cxpcUation qkX fvpiruenknt yniuerfo orbi.A.r>\^xo\m
teextremoiudicioiionitusmaris, &: flud>uumconfu.
tur-,tcrrarumqueorbis prcmentibus \ndcqj colomsi
cit,maxima ccli luminaria nouo horrore pcrcufiifj
turbatam faciem velanf,quiaappiojinqiiatcteirruno
clemcnta quafi paucntig nutant& rremuot.
J!
I.,frpM
fcltll.
I
|.C4.1J.
NICOLAVS PE LYRA:
1 Et capill us de capitc vcftro non pcribit. H»c autt addidit
Saluator,ad declarandum veritatcm futurct refurreSionis, ptr ejua
' ffurgcnt in clrfltSynonfoUm illa qutfnnt ie neccffitatc natutc hu
mantyfed itiam ea qug, faciunt ad deco rem,cuiufmodifunt capilliy
quumtd taiio buius rrfurreclionis multum facit ad tolcrantiatn
martyrVyde qua Saluator loquebatur.
1 C u m autcm. # ic conjcqucnter defcribitur dc(lru(iio ciuitatis
lerufalem,^- patet fentcntia cx diilis Mattbxi 2^.exccptis qutfc-
quuntur.
j Circundari.-.«7i.c.,«6 excrcitu Titi & Fefpafiani, per quem
dejtrutla cft.
4 Et cadent.fy/cr*' autcm Iofcphus,quod Aprincipio cbfidionis,
yfque ad finem ctfafunt decies ce.uena milia.
5 Et captiui duccntur. Uuia fecundutn ipfum iufti funt captiui
luddorum vfquc ad nonapntafcptcm milia.
6 In omnes. GcntcsiJ»»;/» defiruclio ciuitatis & populifaHa efi
jn-rlttonrmmortis CbriHi,vt dtttunt efi fupxa cap. fcj. Y.tper/joc
quod atiqui dc illopopulo dut~iifi<nt captiui in umnes lirntes, fa£t>%
ffi quddam teflificatio innoccntix. Chxifii & pcrfidia Iudtorutn.
7 £c
7 Etleruialem calcabitura gcnubus. Id efi , calcani t.
bitur. «
$ Donecimpleanturtempora.TwHf cnim cum plenitudt*
tiuxn intrauertttomnis Ifraelfaluusfiet.ut habetur adl\pm.i
9 Et crut in figna in fole 6_ luna,5-c.f//c poniturfohtiof, i
qutflionis dc aduentu Cbrtfliadiudicium,ubi primo defcribut /*•
^n4pr,«no^;V4,c-i_K/rMr;Ererunt fignain lole&: luna. I
cct talia plurics pmcefferint tami imminenie aduentu iudu
ra & cvcbriora fient. Ufcolafiica hifioria po nunturi « . figna } tct
dctia quindecim diebus aduentu iudicis,fcd vtrum illi dies qu dc-
cim futurifiatcontittucfe habcntes uet intrrpolate , ibidtfub . bh
relinquitur.Vrimo die erigetur marc ^o.cubitis fuf altitudint rnl
tiumjians i/t locofuo qua/i murus.Secundo,tantu difcendtt,t *ix
videri pof}u.Tertio,marin* belu/t apparentesfufmare dabui up
tus vfq; ad ccelu.Q,uarto,ardcbit mare,&- omnesaquje.Quwt vr
ba & arbores dabut rori fan!ttineum.Stxto,ruZt edifiiia. Sej tm
pctre adinuke collidetur.Otiauo,fietgeneralis tcirsmotus.7 nc,
Aqnabitur terra.Decimo,exib?t bomines de cauernis,etibut lnt
amentes,nec mutuopoteruntloqui.yndccimo,furget oBa mcr. >r_
6~ ftabTit fuper f pulcbra fna.Duodccimo,cadct flclle.Tertiodi "»
moricniur viucr:tes,vt iu vjortuit refurgant.i^Hariodecimoar btt
ift cal:
MOR^ULITEt\.
\ Cumautrm vi(t'--rii/-.Fxponatur ficut fupra 19
4. v mot anirrn viarruis. r Xponarur HCllt ll> (.'la i y. .iv»«',vjm aaitinuaii ui^i iiiuiui 4 prilli
f Tun: 7-« i»/ti. Expotuturficut lupta Matth.24. 5_ Marc. 8 Drnec impleanturtctapora nationum.i
j ?.viquc ibi. dominopiarfininnn.
t laorr^ladij f.diuin^ fententia: pro fua incredulitarc. 9 Etcrunt //g-Ki.Exponatur ficutfupra
5 Etcap.ducent.Yion iolum tcmporalem lubpiir.c^ub.ter 1 j.vfqucibi.
rems,fcd ciiam xternam fub fpiritibus malignis.
7 Et lerufalcm . i. ecclcfia quantum ad populum com
nem,quimultum deprimitura pfincipibustepnei.
vfquead temj
Matth.24.J-A
lll-c
'.
sa
rc.
%1 Lucx Cap. XXI. 9^8
fiunruVefantfiliMMbominh.QocminhumilmtcpoCi- tatemdurabilenoneft,&omne quod apod me tranfire j>
' t()1iudi'.enoIucrunt,vtvirtuieeiustantotucdiftridius ccrnitur.fixum &finctran(itu tcnetur, quia fermo meus
fcnint,quantonnnccordaadeius patientiam non incli- qui tranfit,lenrentias manentescxprimit.
3r. Quiaveio contra reprobosha:cdittalunt,moxad f ytrba auummcanon tranfibunt.Et cum verbamea ita abf
coi jlationem ekflorum lupponit, que dubio fint imptenda.videte ne cotra coteftatiorc ver
b isautemfittiinci- borum meoruin fi«
EfaltScmr, , 1 Nam virrures cdorum mouebunmr, tfrunc vidtbunt fi- *£2£SZG*&
cnl tcrror iudicii liumhominis venicntem in nupccum poteitate magna&^i buscuris,ficut qui-
mmf virtuti* b jmaieflate .Hisautem /icri incipientibus,refpicitc,&:]euate ^ameiunt tempore
Mrflenditur. c . I ' *. ;, _ ,. lmmineuus indicn:
te ctpita nt- capiravcitra,quoniamapprppjnquatredemptiovcitra,Etcii Dc quibus dicitur: ,Thcfr-
LjExhiJaratecor- d x,tilIisfimiIitudinem:Videte fficulneam^omnesarbores, Cnm dixerint p*x & l%um
a,qi'iadum , r r r*. i ■ • • fecuritas. fupcrutniet
■irmundus.cui cum f producunriam ex icfructum,Jcitis quoniam propc frotinus interhus.
Hinoneftis,pio- eftxilas, Irack. vos.cum vidcritisharcfieri, icitorc cjuoniam g Erat auum diebut
C fl redemfijO, Eqii* di.o fu^eeiranineexpeflacc. • De ido taiitateidlaimottalitsiem. doctllS in tCTTlplo, nctfi
j jiMBfi(tis.Qiiod prope cftrcgnum Dei.Anrcn dicovobis,c]uianonpra;teri- hus uef° exitmmora*
\t\ miinduS dllj'1- a ldeft;Oiiinelium£numgenui,velgei!Sjud»oium,ciua;nonclt<uitt,donecTeniai dietiudicij. batUT inttlOntC. Quod
i heat prouida b Aetem.nonethetem. verbo decuit.cxcm-
1 .' r « InooiabuntutdepoCiapnori foima pcrmanente autem fubftanti«:yndc dlcitu* , n . 1? .
■patauone ma- Tfraioii«numn«. ploallitut: Quian»
bit oeneracio hcc;donccomnia flant. Carlum & tcrra tranfi- te vniuenaic iudi-
yidtte ficdneam. c , ° . /-i . ,. „ cium » & finculorii
jnum Dei*ftat. f Punr,yerpaautem mea nontranfibunr.tAttenditeautevo- incctJf,cxm,m,vo:
0 parat.quiatunc bisj-nefortegrauentur corda vefha in crapula.ckcbrietatecx: Juptatibus & curis E
s noftrmu- deo.p * 2 feculirenunciarc,&: tRom^
)i|[ianfibunt,&:e- curis h.uius vira:: & t fupcrueniat in vos repentina dies illa. 3 vigilare monuit &: H'.iM
IH dieS Vlta; lUD a Infpii!inis,c« rerpetucictinrm,<juodf.mtI<»r-eiit, Quib placentilleccbr* huiutroundi. 4. Orare,ipfe immiUCn
i.iate folisfulge- Tanqu.am laque.usenimiup.crucnict in omnesquifedentfu- 5 tc fua paflionc do«
)U. SiCUtC.nim CX Nonouiburdani.eermciiebuiuelhoM, * 6 ^tlUX , Vlgilljs , prO
.1 arhorum vici perfacicmomnis tcrrar.Vioilate jtaqueomni temporcoran- 7 cibuiquc lnftat , Sc
iUS COgnC.Cl- Hxceftfgmmabeantuu.niMnP^rcnuaiuaicisluirecuti.mconfiftfre/ 8 COS prO qUlbUS pai-
&ex/nllu^ tes,vtdienithabcamini,fereiilaomnia,qua:futurafunt, 9 furus crat » verbo ^.
iridipropeeileco ' . . P '7, , . i0prouocat,&:cratio. rabatUf
«icitur regnum g &itarea.nte hl.ium hominis. £rat autemdiebusdoccnsin . nc patri commcn-
D. Ex his yerbis tcmplo,nocl:ibusyerocxienst morabaturin monte,quivo- ndat. Sic &:noscum
olnditur.quiairu- *■ . utt^mmmmJmiHi ,2inter profpera iufle
i ruina eii. caturt Oliueti. Et omnis populus manicabat ad cum in tem- & Pie conueriamur,
. A hoc enim cre- . ,. *■ f mter aduerla de di-
icvtcsdat,adhoc pioaudirccumi. uina rnilericordia
g(ninat,vtqua.xu. nodcfperemus Die
1 t;crminai!eiir,cladibusconfumat, fcusdocemiisin templo,quiafide]ibusboni operisforma p
fium&trr.Kihi\ nicorporumnaturacoelo&terra du prabemus.Noclibusin monteoliueM moramur,quia in
ttiliuselhNihiltranfit vclociusquaffrmo. Verbaquo- tenebns angufliarumgaudijfpiritualisconfolatione rcfpi
u ueimpcrfech iunt , verbanon funt;fi perfcdafint iam ramus.Etad nosaudiendospopulus manicar,cum vel ob
ininonoulunt.nequeenimpcrficinintranfeundopof icurisoperibustcnebrarum, vclDei gratra viclis nebulis Ro.ij.il
l t.Aitergo:Ca]um & terra tranfibunt.Quafi dirauom prciTurarum,ficutindiehoneftcambulautes,nosfili05lu
C rquodapud yos durabi]c,& iine mutatione^ad xterni cisimitantur,
Utem C A P.
habetur Mattb.za^. Vbidicitur. Sicutenim eram in dkbns ante
N I C O J. A V S DE LYRA, diljtuiumcomedehtes, & bibentes9nubrn:es & mptni tradcntes*
nfqueadeumditmquointrauitin *Arcam T^ot , & non cognoue"
Ififfl & tena.Quintodrc:mo,fift nouum celum & noua terra , et runt donecucnit diluuium, & tnlit ornncs , ila trit & admntmfi-
(or^nttimnes.Dicituretiamibidcm tjuod H'ur,inuinit ifltinan- liibominis, Et b*c utritas taangtlij uidctur faltem in aliquibttt
ilihusHtbrco.in quibus Ucetftntmulta rcra, tomtn funt ibt mul ttiffonare ab illis quindecim pgnisfupra pcfttis,& Accepiis de apo-
falfa timixta ,& ideo de utritatc, ftufalfitate jSlorttm ftgnoru eryphis Judxotum.
faiummioribut dtrtlmquo, 8 Vigilate itaquc. Ttrhoc non efl inteWgendum,quod oratio fit
Leuatccapita vcftrn. Qj'ia dits iudicu,licet reprobis fit terri ftn/per it>tinua,quia oportet eam inttrrumpi fomno & alijs ntccf-
iis,t-W!(nelcJ2if dtbct effe confolabilis , quia tunc fransferentur fitatibus corpoxis :fed eius tontinuitas intelligitur,quod non intcr-
m> tttniatpcccatum mortalc imptditns tffc8umipfuts,ideo fuhditur..
■Aftendite./rf esltdiligtnttr cauete. 9 Vt digni habeamini. Qui* illi qui tunc inucnientur fme pec-
Nefor./. dfprirrantur ad uitia. fato mortati etimt falui.
'■fifa\is.i.ex fuperfluitate tHI&pctus, 10 Et ftarcante.Irf efl,flare feturb in iudiciocoram Cbriflo qui
Et QOXK,i.fupcr{lua f<,Uicitudine terrenorum, judicabit in forma bumana.
x %erueniat in uos rcpentina dits itta.Ideft , dics iu- j 1 Notfibus vcro cxiens jnorabatur in monte.A'/ Uu uaca-
" '■ rtt orattoni,
nquam \i,Qu'icuadi nulb •modo potcrit,Et ex boc uidetur 1 2 Et omnis populus mnmczb^t. T dtfl ,mane accilcrabat neni
{'omihibttscxifler.tib. in conuiuus, &feiliuitatibus tanquam re ad pr adicationtt fuA l<,cum,attracins cfftcacia & dulccdine do-
'"m ^* n'bil timentibus de die iudicij , vtmet repente . Et idcm flrin&fut,
habelur "& N I-
M0i\^lJTEPv jbitammenfuramopprimiturabeo.
j- Erat autem dhbus doctsin templo.ln hocdedit exemplum
'•Mtcndite auum vobis,ne forte grauentur cordaveHra in cra- »docloiibus& pr<jdicatorih.euangehj,vt diebus doceant,&:
to&ebrietate&curis buius rite. CJrapula vcro fpiritnalis, noclibus fint inorationcDei,vt ibidem hauriantquodau
?"rgitariodo£trina:peruerfa:. Et ebrietas fpirirualis ditoribuscfFundant inmanefequcnti,ideo fubditnr.
< diulnacurioscfcrutari vltridebita menfura, <V talisin- 12 Et o«2»/j-fop<.//»iIdcft,manefeftinabatadeius aodlrina
'«igansopprimituragioria,ficutbibensvinumvltrade venire,taJiumenimdcttrinaeftapopulodefiderata.
t MO-
94$ CjhLoxd. 6v Nicolai de L
HiJ{ *
lo.ll.J.
duci-..
bu*.
fllt
qiK>i
ticm tranhtutu. m«
tcr Palchavcroi> a
ym hociJMlJii qd*
PaJcha vocantr U>-
lusdies,Iquoagnus
occukbatur advef-
pcrairt,i.i4-lunapii-
rointcnfis. Diesazy
monim crant a is.
lunaviqueadit.die
ciufdcm mcnfii.Scd
euangchlta: lndiffe-
rcittcr ponunt , Sc
dicm Azymorum
pro Palcha , & Paf-
cha pro diebus Azy-
morum , vndc hic
Lucas.Dicsfcflus A-
zymorum,quidici-
,yra.
qriaradbonnm ordine ier> andtim rertincbJr.P
fhim Romani quolda popnlovt neturbarenr,'q!J<j»fi
fcdttioftetar. illosigjtur vocn •^*7'^'*' magiftrat
C A P. X X I T.
Ppropinquabar autcm d cs feitus azymorum,
* Id -t.fitni air\ azvq>orurn poft Iraniolaiionein agnt ,
frilicct, /( it e« «lu* e I folenmi.
qui diciturPafcha. i LtquaTebant principesfa
cefdorum &fcribx,quomodo Icium inccrfice
* Nni» mcuentcWediiiim ni.lc.l ucaunliopcjputi dc
fiiis fnatibui te i i
C A P V T XXII
a A Vprop.&c. Qui dicitur p.f h t &c. Pakha no i pafTiom
-tVfedarr.i tfilu norninat'ir,q>illadictrait(iu:textermi
tor pcr Acgvptum, vcl dominus liberiis populum luu, rV-Jt&miHtiemuncra credebanrureis,quieraote
lonok jihaturagnumin.hacdicdciiUiuJojdpa dotaliordine: vndc ma^iftrarus&ducesdiifti anftl'
emm Iaboran [°,]
illa ofticia in
bant, vndcen njc.
ftrartif &r (ilK
phnormntn
fcltius foitat^H
illos.
d Vc nit antcm , ,, L
cet lequenti
-r- ■, . _ quinradecim
rcnt. Iimcbantvcro plebcm. lntrauitautemSathanasin 6 fitcrncifixu*
Iudam , cjui cognominabatur Scarioth, vnum dc duode- 7 noclcquaagi
Nonipria.ip.bo, inuimur nulia neccflltJteconfttingi u , led ptOitia ftionte lctlcrata molab3fUr»&
±B .|..°'7in "con"1",m- n . . , r fanguinifque
cim: tocabnt, &Ioquutuscftcum pnncipibuslacerdotum 8 fupulis
ck* magiitratibus,qucmadmodomi!lu;n tradercteis. Etga- 9 br*nda'
uifi iunt, ckpacti funcpecuniam illi dare . Ec {popondit . Et ipfmsimraol-
zymorum,quiuiti- si»e«.,b... i.paffionisfo*
rur Paicha , quiarSd d quxrebatapportumtatem, vt traderetillumfine turbis.Vc- 10uitcxor
jj PafchaediesinAzy- xliu. ■««•. Ag„ut r, *„.»,. e Et tcce intn
nit autcm dies azymorum , in cjua necefTe crat I occidi Paf- 1 1 Sicut Deus c
cha.Et mifit Petrum oUoannem dicens : Euntes parateno- fum pr**
. a Q anonhabemnstabernac um. ,C1Pl
bisPafcha,vtmanducemus . Atillidixcrunt : Vbi uispare- ?lsqU; u
,-t- j- • i t- ■ i i Iur' ^-fneneii;
e mus? btdixitadeos : Ecce mtrocuntibus vobis m ciuita- 12risPafcha
i jaqua: porrar-
nt,vtoften
htuus Pafchc
rinm pro abi
mundiper
ptifmififcelebrandum,vbiveriPafchecultori
de limine cruor ai>fertur,&ad tc-lleda peccataviuif, |i
inispainbus celcbra
riprxcipiebatur. Et
nos quafi perpctuu
Paichafacietes,lem
per ex hoc mundo
tranfireprccipimur,
... 1 ' - — ~ -v^. . v.vv,,i,hv>.UIHIUMJ 1\JtJlO 111 VllUlc
&% aV^oadvc?r^r?,S'g tem^cc^ctvobis homo t amjphoram aqus portans . ,
nnfitttr leMcm diex Sequimmi eum in domum m quam intrat } & dicetis
ftile .i
dciutn. qoutur leptem dics
Azymorum , quia
Chriftusin plenitu-
dinetempoiumfemeJpronobispafTus.fototemporefe-
cuh ( quod (cptem diebus agitur)inazymis finccritatis &
ventatis przccpitcfleviuendum.
b Etqnxttbant, &c. Harc antebiduum Pafcha: congregaris
pnncipibus facerdotum & fcribis in atrium Caiphcc/Mat
thxusgcftateflatur.
Mx.%4* c Jfftr««/f.Dicir lo.q.tod poft bucella a «no traditam intra-
«°- s-<- uit Sathanas m Iud.i . Sed & artre bucellam inuaferat eum
jattianas, £x qucm prius intrauerat vr decipcrer,poftmo- g ^wwiw.Confulte pterermittunt noli, vcl bs
duni mtcauir^vt um fibi traditum plcmus poflidcret. vel dni domus vt omnib. uolentib.imbui iac
C * i n e o p h y i Magiftratus hoc^pco vocat prefcclos ftifquod eft Pafcha cckbrare)Chriftum fua:
cxdincus tcmpli vel ctiam cenlores , vtqui curabantea, tioiufciperequxrentibus,facultasdandafig
tisbaptifmaconfecratur. Amphora, fignificat;.
menluram txplcti tempons, quodignum crath.>
f Homnampb Sinenominedcfi^natur, vt pauperfi
lisa:itimetur,qiiia donnnoeligit. Ci:ms ianflit3>
apparer,quod in ftrato cius dominus cum dilcipulis h
fublimium virtutnm dclectationc reqniefcit.
qua;
6 Timebant veio plebem.^e conua cos infurgerti
jtut/t tnanus mittetdit.
7 I ntra.au. Sa.in lu. Idefl,anim,im Iudx.ls{pnpcrilh-
hoceft Dcuproprium,ftdper efeclum, venditioncm CbrifU
gerendo.
* Et abiit. Motiuum aute Ittd£ hic tacctur, fcd exprh
26.a.gr foar..i2.a.fc.licet,vt recuperaret valortm vt
ciofi effufi fnpcr Cbriilum d Mariafororc La%ari.
N I C O L A V S D E L Y RX
* « , C A P. XXII.
£ I A Vfropinquzbu.Toftctuameuanxclifladcfcribit Cbnslip-
i \dicauone»i,hic cor.fequittr.dcfnbit ipfiusptffioncm per qua
fotutumelt precum >w(ir* redcmptionts.vh; pn.no .U.fctibiturmn
ugnaChrt,U omprebenfio pcrtxplorationem lud£orum,fecundb
tius tonde-n:>tio tniufia per executionem gmtitium cap. fequenti.
Tr;mad„,iditur wquatuorpartes.quiaprimd dcfcrii/u ur QhrM
vcndatotacta,nonexciusworat,ua,fedm.tyscx pv4ciet,tia& 9 Etgauifi funt . Quiaille modus eapicndi Chriutm ptf*t<
yojutate Ucundo ipfius vendtti traditio , non ex cius dtfpficentia. difcipnlum vidt baturmagh poffibilis &fecretus.
{ flV c').:""atc;<uar'°somPref><»f' M»fi<>* non exfaimufli- i o Venit autcm.Hic conWw.rr defcribitmr iffius 0.
rw'/w*!!*"'rrfre'/""»«»»w-Venitantcmdiesazvmofum, titraditio.Etprimoifiatradiuopr£>mciatHrtfecudo,ex
tr»f^ib,:^omprehe.idcutesautemeiim.7[v.i>'..i)^;;ftV]li mr.i^ntegreiTus xbu.Vrtniinciatoditlf traditi •
quitencDanteum lUudebatei.Cirfapriwnwrfif ./..r.Apt ro- Chriflo cu tenaret eii difcipulis.Et idco primo dcfcrtbitui
pinq ..auat au.dies teii us. U cfl,foUmit»s V. f hatis , q«* ,>/f. conuiuiun-.fecunddyififtrnitur eucharifticfacramentum,!
trauaturprmo menfe qumtadeama die menfis, vt habeiur Lemt. pto pane,tcrtH.,powtiir diclttradttionis prtnunciatio,
il.^ncipiebattamcnavcfieHrrxccdcntisdiei. X&n\£n.quartbJifcipuloruinformaUO,ibi;V*a*t\\c<,
2 AZy n\.\^,ia{crmen,utn & f>rment.UMn>mndcbebantappare Cnctprimum «/«««»■; Venitautcni dies. iftaeratquan
re inaomttius tudtorum fcptl dtcbus hmusfoiennitatis , vthabc- AiU menfts vrimUn cuius uefbcre debcbantcomeietti
tur ExoM.a.
3 Qui d.ci.Pa./</ e(l,tranfitus,quiatunctraf,bit angelus domini
per ^iegypium mterficicnsprMH^niia .yLcgyptiorum, tt Hcbtccos
Jjlujns.
4 i.t<\ux.MotiinuidutcontraCbriflum. *
5 C^K,rnodoIc.in.£ii«rw,» hwfamme dtr,d.rarent : tamrn
era: «j UifficUe propter fauorem populi ad Cbrtflumjdeo Jubdrur.
r — ......,, ...... .......... v..~... -j /
d< t i tittnfis p>imi,in cuius ucfpcre dcbeba,>l comedcreag
l< .,< cum ajjmtspanibuSftieofeqtritur.
n 1 n qua necelle crat. Et acciptm- hic Tafc.i mn pro
ni fiiut fnpra,f ' d pro agno VafebuL;,quiillo u;
icquitur.
i z Lt ecce in.vo.in c'\.Scilicet,Ierufdcm.
i i Occurret vobis ho./« hoc dedit cis fignum direSi;
parutione conuiutj Tafchalis -
M 0 ^ jl L 1 T E Tv.
i -<pi>ropi«7u^.Exponaiur ficut liip.Mat.i6.a.&.' Mar.i4.a
ItAfiffVZ c" ""™»tfpsfi Cfi e.Tct fur & loculos 'ins, v cr tocutus ejt cumpr
viario.tz.a.bedtuncintrauitadipfumampliuspQHiucn iupraMatth.&Marc.i^b,
du . Ex quo patct, cf in ol mortaii pcccato diabolu
hoIem,vtipimndenouopofl:dcat,veI ampltusqu
8 Et abut ey locutus eft cum prinop.bus ptcri/.Exponatl
inte.
fiCUt
Et
r
L
ucx
CaaXXIl
P-
572
D
emaer,inimisi'aicaraui,icuciaijuii;uaiuiii,iucustau9 erai Dioiruriis.rou: remrrectionem.n.cum difcipui
. ,e jn donui ecckfieiequit,rranfcendens liteis fupfi ducauit &: bibit.
[ien-.p mentis folio refeftionem parat Chrifto,dum cun g Etacepto.Fimtis veteris pafchse fokmnijs tranfit ad no-
ftiviPalchxfacra- * unm< quod in fua,
patriramilias domus:Dicit tibimagilter.Vbi eftdiuerforium,
vbi Pafcha cum difcipulis meis manducem ? Et ipfc ofren-
det vobis ccenaculum magnum itramrn,ckibi parate.t Eun-
resautem inueneruntficut dixic illis,¶uerunt Paicha.Ec
men.velcxtcrale-
gjsd, retaue eo in-
telli; icnpta.
I, i Iderio deft. &c.
Pcfi:ratprimo ty-
Paicha man-
:, & fic paf-
picu
fion. Ib* myifena
murodeclarare^vt
# ztiqui Pafcha;
toot:orexifrat, Sc b
Ideft quariadtdmadieprimimcn/isad verperam cumis. Juna ui irerris apparente i
Ve! diKinuli.
adh,.
legs edicta iuftaba
cmnfa&aeffechoradifcubuir, &duodecim Apoiioii cu eo.
a Agnum manducat.quia in agnoipfe fignratmur.
Ec aicillis: Deiiderio defiderauihocpakhamanducarevobi-
Tempo-e.
™oc fiUX ^wh" c ku ancequam paciar.Dico enim vobis,quia t exhocno man-
WrA-a^Z\ 'vctuspafch, i EceIefi,. bBisdichurac
nuil . CiemonitrariS , ccpifrecaIicem.priorvetu<.fecun^usnouus.
(oilluenienteveri- ducabo illud^, donecimpIeaturinregnoDei. f Ecaccepco
"itminacu?ufrd e calicegrariascgit&dixit: Accipite^diuiditeintervos. Di-
H defecir man- f co enim vobis,cjuod non bibam de t generatione vitis, do-
necregnu-mDeiveniat. Etacccptopanegratias egic &fre-
a Quodfub ijcie panisapparer. <
gic,cv dedit eis dicens.Hoc eft cdrpus meum , cjuod 'pro vo-
a Qjotiefco ai emanducabitis panem hunc&ca.bib mor.Oominiannun do. veniar.
bis t datur . Hoc faacite t in meam commemorationem. Si-
a Sci icet drdit eis.
militer,& calicem , poftquam ccenauic dicens: Hic eftca-
a Ad fii Hiftioflem ueteris.quod fanjuine hircoium& u tulorum dedicatum cil b O.jia
impoffib !e t(t ran.uine hircotum peccjta tolli. ' ' ^cii*
lix nouumreftamentumin ianguine meo, qui pro vobis
a Sedtimen unideuobts non proJait.pcr quem fundetur ipfeiangi.i».
t fundetur, t Veruntamen ecce manus tradentis me
den tfilij Ifrael d
ftopuJ terrx, nec h
5 int vitra cibo
on manducabo .
Kovltta Mofaicu
Paf .a celebrabo ,
'dor^inecclefiacp
eft ;num Dei fpi-
ntiiter lntelleclu
cotpleatur.Inhoc i
m j vfque hodie k
n:iucatChriftus,
cu eaqua: Moy fes
uum,
redeptionis memo-
i ria ecckfiam freqne
tare defiderar, vr pro
carne & fanguinea-
gnifuecarnis&lan-
guinis facrametum
ipanis &vinifigura
fubftituat.Frangit &C
porrigit, vt oftendat
lui corporisfrac"rio-
2 ne nonfinefuafpon
3 tefuturam. Agitgra
4 tias de vetenbus ter-
minatis, & nouisin-
cipiendis.
h Tane gratias eglt
& fregit , & dedit eis
dkens . &c. Quia pa-
5 ni corpuscorirmat,
6 vmumopcraturfan-
7 guinem.
M i s t i c e .
Hocadcorpusjillud
8 adfanguinemChri-
ftircfertur. Verum
nec panis fine aqua
conficitur, necvinii
fine aqua aftertur.
Peraquam populus
fignatur , qui nec
p Chrifti paflione fal-
io uatunnecfinecuius
tlbid.b
t poft
hac non
edem vl
tra exeo
t Matth.
i6.c.
M.ir.r^..
c.
* hoc
E
tgenimi
ne.
amoreChriftuspaf-
;u«populocarnahtercbferuandapra:cepit,inmebrisfuis fus.Oportetergovtnoseivniamur ,& ipfe in nobisma-
ipi rualiter exercer. near,6<: nos in eo.
:uaf/Hoc^:ce.Hiccalixadvetus Pafchacuifineimpo i ^««raweccce.SicutdepafIioneprcdixit,ficpia!di.\itc^
nc t pernner.quo accepto grattas agit ideo kihcet, Ujtia de ,pdirore,vr vides fe larere non poiTe^cenircat facti. Nec
defignatexnomincnemanifefte corredus impudentior
fiat Mitritergoculpam in numero,vt confcms pccnitetia
agar,pra.'dixir & pcenam,vt quempudor xion conuicerat,
denunciata fupplicia coerceanr.
k Manustradeniis we.ExempioIudajfiliu hominis tradif,
qui illud lnuiolabile dominici corporis facramcntum vio
lare prxfumit. Ve»jdit,qui eiustimore & amore negkclo
caduca amare conmncitut & criminofa.
{g^ Theophylac,tvs
c ;MHff?ir.Oftenditquidquilquc faceredebetflagello
ctxproprie,cumipie^quanimiterfJagelIatulit ahenx.
i coenimvo.Siau rypicu efum agni,fic &: typicu palchx
fi jrn negat fe bibhuru,donecoftefa refurreftionis gloria
ii lum Dei.id eft,fides mudi adueniat, vt per horu duoru
u nutatione facrametoru,ca-tera legis factamen.'a vel iuf
i; i lpintualem obf eruatia doccat transfercnda. Poteft ta
menfimph-
NICOLAVS D E L Y R A.
* Etdicetispatn h.d.Hic auttm creditur fuiffe Cbrisli difcipu
t& Mtopn.uidit de loco & de agno,& aliis necejfarijs in celebra
« !couMT<ifchalis,vt di[lumfuit plen\u$ Matc. 14.&.
Ddideciodefideraui./i efi^aldc defideraui.
Hocpalcha manducare.vo.^w tunc finiuit vetus teflame
»,©■ incboauit nouum,(juod eratfibi in deftderium.
1 fiico.nyobis,quiacx hoc non man.il. do.impk.in reg.
• 'i)C£c.HHwpofl ilUm coenam non comedit nec bibit ,donec pofi re
J r^io)!tmfuer,:,in <juj w plcium eft regr.um Dci,tfuia tunc aper
' li»nua,& Chri[ins rrfun exit ad vitam immortate, & tuc Cbri
Rcmmuitii cmedit& bibit,adprobandumfua refurreclionis
* Utm,vt habetur ihfra,i^.f.
on bibam.de ge.Generationtm vitis vocat yinum,quia ex
PfKHrdffrucluvitts. '
cepro pane. Hic eonfeijueter infiituitur cuchariflicfacra
mP0"ltgaiecduiuium,ciidieitur.£taCre:piopa.gn.eglu
Ter
Ter hoc oflendit quod in confccratione hnius facramenti prteexigi'
turdeuotio & oratio.
7 Etfre.&de &c.hoc tR.cox.m.'Honeflftcintellige'dTi>quod F
prius frageret & darei difciputis,& poflea diceret verba cofecratio
nis,fed magis ecouerfo,quia Chrijtus dedit Apoflolisfuts corpusfuu
fonfecratum,& ideo prius dixit verba cofecrationis,qu£ funt Hoc
cft corpus meum,£Jw/<i verba confecrationis efficiunt quodfigu-
rant,po(ieafregit & dedit.
8 Hoc fa.in me.com. Qtfia eucbariflia cofecratio efl quxda do
minic(epaffionis rememoratio,& propter boc confccratur corpusfe
paratim a fangume, quia in paffione fanguis fuit fcparatus a corpore
idcofubditur.Simihlct cV: ca.&c. Catera auiequ$ ad ifludfscra-
mentum pertinent, traclanda funp in ^.fententiarum,
9 Veruntamen.H/c confequeter Chriflnsprmunciat traditione
fui di.
10 E t matra. Ex quo patet maxima ingratitudo & gditio ludx
yuiingtrtbatfc comcilionicu Chriflo,quc non latthatfua proditio,
#Etqui
M 0 n^ L 1 T E B,,
t clrifV fls'Def'der}o defidtraui locpa.ma.robis. Hoc eft cu-
■k !«i !|amcn,G,q"cd nos Per fid5 rPirituaiit« madu
p(ini'?/P nducat nobi(cum» incorpoiadonosfibt
Cu ,lacraniemum-QijOdalloqucnsAugudinus dkit
bi n iV p^^jnon mutaberis in me,kd tu mc muta
aJv IC" ^era mcralirer cxpofira Matth.26.Mar.14.
eu $i tontentio intcr eos, quis coiu videretur efle
maior,
maior,&:c.Similif c6t6rio frequ£ter fit in ecckfia.p digni
tatibusobtinendis.Etno fo!u inrer.feculares,kd ctia inter
icgularesdiuitiashabentes. Sicutcanescotedunt ad obti*
nendum os carnibus 6c medtillis repktum, propter quod
viliores canibus videntur religiofi mendicantes, qui ,p of •
ficii prxfidendis cotendunt, cum nihilannexum habear,
nifi miferiam & laborem,propterquodadrepclledum rt"
km ambitionem (ubdit laluator,
Tomusv, H
?7r
yra.
c f^amquisma.efi.Ad vvibaexhorrationisexple"jeexnt
pliidciccxponit.Htncloanesjcnbit.f/r^/jM/p^^j "
tivminits & may(ier,&vos dchetis alter alttrius la.pe.Vofc ■
in verbominiftrandiomniaqu.tdnsincarnc gellit, Qn
tantum pixdtcando vel miraculisadmonedotiedetiahi.
mamquampino.
Homo picii mex jn qun fperarinj.qui edr bat pmw n-ers n>ag fnpe' melupplan.
mccumcftin n.enfi. Ut quidcm fihus homims fccundum
quoddeiinitumeft, vadic. Verunwmcnvachomini illipei
Nouetattndecim quod nil raleco|itauciuni,i«d , Jo$ cre.lun- roagiflro .oiw ibi
Jnpr. t,
ij.e.
JXo.U.C.
ojniuetL...
timcntei fra.iliiatem fuimaiiMi qu»tun< df pcc aco.cuiu» noo haDei t conf lemiain.
qucmrradctur, Etipficg?perunt quarrereintcr ic,quiscfler
a c:
t> intcrcos,quiseorum viderctureflcmaior
T/Ea*.
?7j GloCoicL& Nico
*Tji«o>«rtACtv$. Nihil eWWds mitertai eft,
L\ccniM<vdhsdiCil.Eccrn.*>iustradT$ttn,emccie(t inm<'J.t.
Et ihipidus non fcnfit.Etenim dommus liaec dlci.i non to-
lum vroltcnd* k ignorarc quodeaemt, fed vt&noWs
foatn bonnatcm.& prodiiorw malitum oftcmut qui non
crubucnt lccumco
uiuari . nam non
omiiii fuafaccrc, vt
nobiscxemplumda
rct , vt viquc in f>
ncm laplus lucrari
itudcamus.
a Faclae.au.arto".
Bsd a. Caula con-
tSiionisnobis mco-
gnita.lcdnoncft m-
tMmh, credibile, qtuaiufta
:«.J. quod ahln pr.vcipi-
.u..io.f tnr.Contrnaite tntrare
pet anguUam portam ,
Honore fc inuicem
prxucmcndo ccrta-
rct. Scd quahbctcx
caulacontendcrinr,
nonquodadhuccar
Daies getlbant, fcd
quidlprit iahs ma-
gifter luflcnt viuea-
mus.
A m b r o s x. Ca*
ueam sergoimpcn
diO,ideft,ledulo,ne»
qua mter nos de
prelationepoflitefle
comentio. Si enim g
contendebant apo-
ftolimon excufationi obtenditur.fed cautloniproponltur.
Ommbus vna dafur fornu !cntentie,vr non dsprslatione
ia£tantiafit,leddehumihtate contentio,
b Dixit aut cs . Pius magilter non inita; contentionisar-
gnit,lcdformamhumi!itat.squa lequantur defcribitqua
li dicat.Vos morc fcculanum per pradationem peruemre
Vultis adregni poflcflioncm,ledad lummamvirtutum no
potentiavemtur,fedhumilitate. Necefleeftautem,vr cor
onem fubditus,& matrcm pictas^ patrem exhibeat
dilcipima,aut nc diltriwtio rigida.aut pietas fit remifla.
c tym
lai de b
>er
e
cum, Jnflrmi(a<ac
non conturfB
vos, fcd in \km
cupri.pcrkueJM
S.cur ergoni:
icucranri viq:
mortem dcc
temomcn qi
luiei ( nincnoB
B
t
bisacccpitpon. do
i vt & nos pro
poncrc amirrasjjj
2 camus,
d £?oau. inmefM
Egominiftrovi ja
excis qui hoc facWus eflcr . Faclacft autcm & contcntio ' tcm ''""mbi,j &
DlXItaUteiT) CIS. 5 e Timmfitt„Z
l'e • rot i i tii i ih .miiiiocc». t=rger.di. ()
t Reges Gentium ddminantur t eorum , & qui poteftatcm
t O -ii c.iim eorum que dillnbutiii.non it)rorc>,rcdddifpenfa>c<trseft.t
habcut iupcr t cos , bcnefid vocanrur ♦ Vos autem ndn fic,
i |n vinuiibui. b Humii ieputi'ione. Q'*dB4ignitttli,
Scdquima"iorcftinvobis,fiatficuctminor,cVqui t prxccf-
Secundum iudtcium letul'
forcft,ficut miniftrator. Nam quis maioreft,qujrecumbit,
anquiminiftrat? Nonncquirecumbjt? Egoautcm inmc J fic&cgot
clioveftruin{Lrir,ficutquiminiftrat . Vos autem cftis qui rantcs vos i
pcrmanfiihsmecumintentarionibusmcis. Eteqodilpono 9 dllcam 3(j l
r . . r ,., , , r i lorcgnum.Inte
vobis, iicuc diipoiuic mihi pacer meus regnum, vc eda» n dumcft Iudan u
U reccflilTc&r
aliosiamretn
fe, f^audith
\l mcomprehcni
facramcnti qu do
hxc loquebatc ir>
minus,
f Etfedeatis fuper thmnos.Hxc mutatio dextra* exci
humilcsnuncgaiidentnui :ftrar. coferuis, runclub' :cs
Juper mcniam dominiperpe uisdap,busalantiir,&;q in
tentatiombiiR ini".flcjudicaticumdi lninopenv.anci ]
cum eofnp.-r tenrar' rcs liiosiufti indicesveniant.Qu tc
.n.hiedelpettiores,tantoi|licmaiori culnunepotc tis
excielcent.
g /«(/;,£/«ft.Perduodecim,n6duodecim pfona*,fcdr Itj
KidoiudtcatiufignificAt,ppduas rarres lcptcnariij
ucrfitas fignificat.i.uia &c quatuor p quas u.nuiliir
Reatt qui efutiurt J: fir iint ufiitijnj,.|" n '•> " 'pfi t"j i-j'>in-ur f-iT nda l.li et ,!efnl i»t0
olimScamaio gtpdio rert bopi. b Me >la qu* omnibu' fmcliieft aJ f uendum.
pt<pc'l fi rfl cari ftis »i'.i glo:u,
tis & bibatis fuper menfam meam in rcgno meo , &: fcdca-»
tisfuper throno? , judicantcs duodecim tnbus lirael
*
;V
NICOLAVS DE LYRA
1 Etquidem|filiushominis,Q^<i.i/icer//rDt?Mjr> bomotto
tamentradcbatur&paiiebaturfccunditm dininitatem in ejuaim-
pafjibilit efl,fedtantum fecuudum humamtatem^fecundum cj.tod dif
finitum e(i in prouidentia Dei projalnte mundi,
2 Verumtamen vc ho.il. Uiiia Ucet ludas p.ifl fj&umpceni-
tuerit,hoc tamenfuit i>iutiliter,cjuiaper dcfparafioncm fe fnjptdit,
Vt habetur Matthxi ij.a,
j Et ipfi coeperunt qimcre in.fe. rriHcet lApifloli.
4 Qjjs cffet ex ctS.Tamen nefciutrunt cjuia ho: c briftus non re
uelauit ma'iife(ie,fedtantum loanni(ecrete,vt habetur Io.i ?.r.
5 Fa.eft con. Hic confe<]'ienter ponitur iiformatio dijctpuloru ,
6 primo oftet>4i:ur qnalis fit aptus ad officium p> nlaionis fecundo
quid foret eit licitutn ttpore perfecution;<,ibi:E': dixit eis. ^tdbttc
fr'tm« ponttur informatio dtfdpulorum i i ^rnera 'i,fecundo tpfius Te
trunfpcciali, ibr. Aitautemdominus Simoni. *4dhuc primo
jnfamat difctpulos dc prttlatwnis apti:udine,fccttdo dcprxtmima
£nttudine,ihi.Vos autem.
Circa primum fiendum quod cum apofloli audierunt Cbriflum.
prifiicantem traditioncm fui adtnortt^cr ediderttnt fjrmitcr hoc effe
futurHm,& ideo capcrunt qutrerc interfe,quis inter apofiolos efkt
conuenientiorad tenedum Cbrifli locum & hocefl quod dicitur.fa
cfl au.in cos con./rf cli,dipjr,ifttio,
9 Ojais eorum videretur cfle maipr.Id eft,'aptioradprsfide
dum aliis
■ dum alHs locn Cbrifio,& ideo Chriflnsde hoc cos docwt,tHAi <jt
ille efiet ad hoc aptior,qui effet vere hnmdtor pcr cctrarium « <tr
ren >m dominationcm.Et ad hoc indttcu excmplumf*'..
I Qnis maioreftqrccumbiranq miniftrat-Nonn [t
Cumbit.C^d. fic fecundum iu ticium humanum & inftrt.
8 Egoaurem in medio veftrum fum ficut,qui min ra
Hociam ofirndrrat in («tione pedumfuprum difciptilori. Et h
intendit concluder e quod ille efl aptus adfucudtndum f'1"1 'P
mine ecclefi£,qui eflfundatus in vera humilitate.
p Vos autem. Toflquam oXiendit aptitudincm prslati.h t
quentcr ofiendit msgn tudinem prxmij di. Vos au.e.qiu P1- H
Um enim ludas exieyat defocictate eorum accepto pane in n7»i
vthabetur Jo.13,
10 In tentationib.meis.f><<i<» imminebat agonia fus pa "•
I I Et ego difpono vobis re.^oti inteUigitur duplictt '
modo de regno militamis ccclefix cuhts regim? Chriflui tradi |J
ftolis.Mio modo de regno tritimphantis ecdefi* ad quod tri f9
fioli afjumendi pofl lahorem vit a prmfcntis .
12 Vt edatiu &: bibatis.Hoc/7>7j/iirer dupliciter intellighu f
modo de facramento eMcbariilix cuius confccratior,em,accep »
& dcfpcnfitionem Chrifiut tradidit apofiolis.^liomododi »
negloria ad quam aposloli erant prsdcflinati,
1 j Et iedca.fuper thronos.Vw" i» iudicie extremo t\
fefiores Chrijli ikdicantis .
,(«(■
M 0 J^^t L 1 T E i\,
\ t Sed quimaioreflinrobis. Scqmiur.
9 Vos autem
9 Vosautcmeflit qui permamftslis mecttm. PermancCil
xcm firmiterintiibularionibuscumiplo ddponjt
nem bcatam incoclcftiregno.
t *^'
taib
5 an-
JltiO
nttm
W
Lucae Cap. XXiL
A
ap. yYAJl. 57^
lio viuat Infureveromortis arfieul<.,&:tOtail.agcntepa- D
ftorcm fimul &. gtegem gfeqdetccogrul tempori regula
i.Cor.
a i\t?.item Do»»;"w.^»»e»-Neglorienturi2.quod folide
to nilib.cum Domino in ten tatio nibus permafifie dice iiorcm muu. ocgiegem p<equete,cogrua tempori reg
tts admonereoscademprocellapotuiirecoterUnifidiui decenN%|m.meseisnecefi'a.i.rvittui,donecfopi.apiequu-
3ratiafuinent(pte(5ti.Cum veroSathanasexpetittetare torum infania tempnsEuangclizandiredear..
& ;Ititqtriticupurgatvctiladoc6cutere,docet nuHusi f Sed riunc qui habetfacculum. Lnhoc nobis quoq-,d.itu\:cx£
9-3.
Holo , nifi Dco
peinirtente reran.
p lcce Sathanctcx. a
' Saiianas bcnos ad b
ctiradumpetit, cu c
ad orum afflictio-
U.a.ft.b9 anhelat
ri :tict\ Quoenim d
lenseorum ten
taf:ncmappetit,eo
ill(f! quaii proba-
ticcdeprecasperir.
c Igo autem rogpni. c
M l vt tenteris, fed
pKJerictat fidestua,
vi jftlapfum nega
tkjisad primnum
ft_utT.po.ni.edo re
plum , vt nonnun-
quam caufainfiate,
i quatdam de nofiri
2 propofuirigorefine ***•£'
3 cujpapoflim9 inter '
te,vt non deficiat fides tua . Et tu aliquando conuerfus cdn- 4 nii«ere. Verbi gra-
Ait auteni Dominus t Simoni : Simon, ecce Sathanas expe-
nuit vos vt cribraret ficut triticum. t Io;o autem rojraui pro
__ i_ _. . :. _ ___.._: _.__.___ r. !~!_ * _c_ _-___i - _. _ r _*^ *■
Sfcnf ergo orando tr prorexite d«f.cerc$,fi. m infitmiorts fratrts rtrttDpio tu;c
pneditcntiarjconfor.a^ne d^ vcnia uclpcicnt.
B
f.j.fi.De
f?.di.z.
c.iienin»
^ + r>. 5 tia: biper tnholpira §. vnde
hrmatratrestuos. Quidixitei. T Domme, tecumparatus 6 Jes regionesireragi Da»iJ
fum &incarcercm&:inmortemire. Arilledixif.Dicotibi 7 nnis , plura v.atici S)£:
noncantabithodieeallus.doncctcrabnegesnoffemc. Et g JSlSSSS^S tS?*
dixiteis:Quandomilivosfine_acculo, 6Tpera6<calciamcn- 9 g Etquinon habet. Mar.14.
tis, nunquidaliquiddefuitvobis? Atilhdixerunt? Nihil- 10 ^Iadium vfl habitu d-
_,. \ Jc , ., , r . „ _ ... n fumere,velnonha- .
Dixitergo eis . bed nuncqui habet lacculum tollat hmili- iz bitum iubetemerc,
ter&peram. Etquinonhabet vendattunicamfuam . &u vtfciantlegentesno
xi , rv • l- • ii i H facultatem refmedi
cmat gladium. Dico enm? vobis ? quoniam adhuc noci5 deefle difcipulis, fed
magiftro
Vtile eft e- amorem
unftis & tenra po.iusineffe patiedi
tic ib.cxaminari.vt vel tcnf ati qua fortesfuetint appareaf, vbi ctfi nulla alia ca eJTet euaginandi gladiu n-,lufticere po-
vc ognirap tenrationem fua infirmitatefortiores fieridi teftiilavramputataferuiauricula,taauDnifanaret.lnquo
ftit,&Jiccum probarifuerinr,accipiantcoronam vitf. admonemur,neiram percuflifuftineamus,fedfidemrefur
■xii ei. Dominc.Qvia Dns dixerat fe pro Petro oraf- gentes fufcipiamus . Quare vero facculu &. pera &c gladiu
fe: inJcius ilie prxfentis affeclus &_ fcruentis fidei , Jed ne- tollcre iubeat fubdit,f.quia ipie pafturus, &: cu iniquis erat
!c;:£3!usfuturi,noncredit fcabeopo_fede(icere:SediIlc deputandus,ideft,cum latrouib.in quorum medio eftcru
nouitqnid fir in homine.ne quis de fuo ftatu incautc cifixus.Vel cum inferisad quos per mortem erat defceniu
| (idatjVe! de cafu incautius d!ffidat,ficut Deus modum, rus.vt educeret eos vincf os de lacu. vbi non eft aqua .
te pus numerum negationiseiuspra.dicit,&:ficutmife- Mr $r yce. Eftgladiusfpualis,vedaspatrimonium,&-
q cc anxilium iuce defenfionis promirtit. emas vebuDei quonuda meti |u^cnetraliaveftmnt. Eftet
e ^iintomfivot fintficcHlo.Non eaderegula viuendi per gladius paflionis,vt cxuascorpus,&:imolat?carnis exuui|s
onis tpecfuapacis difcipulos informat.Miflis fiqui ematur tibi corona martyrij.Deniq^ vt fciasga depaflionc
■ndiJdpulisad prxdicandum,neqdtollerent in via pra: loquutuse(t,neturbatetdifcipuloruanimos,de ieexetn-
ct x, ordinans, f. vt qui Euangeliutn nunciat,deeuange- plum fupponit.Quomodoadhuc hoc quod Jcri.eft &:c.
lio viuat. m <££* a Ecce
NICOLAVS DE LYRA.
# I Aitaurem Daminns.TofitahfcrmatioricdifcipHlorumge
n tlijjk ponti iriforrna: io 'Petri w fpeciaii dcfragiltate bunnna
c }dtrsr,da,& dc . . R.tntia ex Dei adiutorio babinda,cu diehur
2 SirriOn,eccc Sathanas expetiuit vos.d,eJl ftndi«fe quxftait
; Untapones fub :<»<■', irerfiiia mulium nititur ad fttbuerfione fan-
i tmfilas enimpnlfare iiegligilrfuo s quafi iure cjuieto psftdert
ftntit,vtdicit Grcgo
Vt cribrarer ficut triticum.Id e%ttntationem mpulfa cocu
I tt.&ficut iu talt coucuffione remanct pa!.ca,& tranfit farinaftc
issnmanfitdiaboloadpcerMmxtcrnam^alltj verO ^ipojlolitra
runtid^loriam.
Igoamem rogaui prote,vt non deficiat fides tua. Scili-
thaliter.l^on emm rogamt^quod Vet) us non caderet, fed W in
'■[nwitmaneretyideoficfuiiur.
Et tu iliquando conuer Scilicet de peceato adgratiam.
-onr.rnu._Joc dkhur eiquia ecclefia erat ftbi comittenda,vt
Im, vl.e.vbi tcrdicitur ei a Chriflo. Pafce agnos mcos
<!>ocetiap«tet fidem non diftcere tfaue adfinem mundi, potiffi.
unEcdefia Homana qu& a Petro pofl Cbriflum fundata eil.
J->omine,tecu paratus. Hoc dixit exferuorei\& confiderts de
fua conilantia
ftia coflantia & virtute,ldeo cofequeter pr&dicii fibifua fragilitas.
8 Non canrabit gallus don.ter abne.nofle me. Toft binam
autem negattone Tetrigallus tantauit, fcd Tctrns non aduertit,fed
pofl tertiam cum itcrum gallus cantauit, prout fuit expofnum ple-
ttius Mar. 1 4.
9 Et dixit eis. Hic confcquenter oflendit quidforet^ipoflolis lici
tnm tcfrpore perfecutionis. Quia cu primo Chrifius mifiteos adpra
dicanduydedit eisforma inccdedi,vt fint pecunia & promftone alia
neceffariorum inceierentfpt diclutnfuit fupra 1 o.cap.& ideo forte
crederent.quod tempore pcrfequutionis qux imminerct np Lceret eis
talia portare,quod rcmouet dicetis,
10 Sed nunc qui habet iacvldportandiimpccimiampnuifto
neneceffariorum.
1 1 Tc llat./rf efl,portet.
12 Simiiiter & pcldeslrepofitorium vittualium. Etquianofo
lum erat eis iicitum taliaportare , fed etiafeipfos a perfecntoribus
moderate defenderc,faltem protuncfideo fubditur.
U Et qui non hz.Scilicet gladium.
14 Vendat tunicam fuam.Per hoc innuens,quod Ikita edet cis
defenfio mbderata tempore perfequtionisfideo fubditur.
15 Dico enim vobisy&cc.s cilice t,mortem acerbiffmam & cS
tempttbiliffimampcrludaorumperfequuttonem.
•k r Etcum
t
M 0 i^ jt L I T E i\.
'tautem Dominus Simo. Ecce Satha.ex.vos,&c. Per hoc pafet
noddiabolus fidcles tentare non p6r,nifi ex Dej licentia,
-"iitdefanclo Job dicitur Iob. t.b.
ftcribrmtficuttriticum.ilx hoc habetur,^ diabolus ho
inC\7aii ma^ls ,atagltco»cuteretentationib. quam
s.VnderefettGrego.indialogo,q.iJlediarolusquiper
'agnumtpsAndream Epifcopum rentandodequadam
uiiere,ipuim ad hocinduxerat,q. illius muheris tereum
andiendo manu pcufierar.plus fuit a fuo pnncipe cbme
ltus)_lilliquifpcuraueranthomicidia&.al!amultamala.
zgoautemrvgauiprote.C hrysos. Nonaut d:xif,roga-
>vtnon ncges,iea vt fdem non dcferas, nam & Ji paulu-
m 1 agitandus fis,habes tamen reconditum femcn fidei.
IknA Tld0C0,K:im liJ'a?fecutifunt aDeodonumi
»^oraiap,dcbetquaniumpht jnbono ca.reros roborare.
7 Qui dixit
7 QwJc-mVeJ.Do.rj.^cExponatvtfup.Mat. z6.&_ Ma.14.
9 Et di eis.quan.mi,&c .Qn.mifli fuetunt Apoftoli ad pdi-
candum fine prouifione aliqua neceflarioru.fuit diuinitus
eislaute prouifum,qa nihil eisdefuit.vtdr m textu Qn ve
rorelaxatiifuitiliisfibi.puidercdeneceJlanjs, in viapafli
fuerunt penurias muhas vt patet in aclib. Apoftoloru &: m
legendiseorum,hocautfuitaddandam fiducia paupenb.
prjcdicatorib. exequendiconftanrer ofricium pra-dicandi.
14 Vendattunicamfuam& ematgl. Gladius fpirituscft Dei
verbum in facra fc.ipturacontentum,proquoen.et.do in
factte fcripfura; fludio vedenda eft tunica, i.extcriora bona
Junt exponeda.Haxeft lila margarita, pio cuiusemptionc
om.nia Junt vendenda,vt dicitur Mat.14. f.&i Sap.y.b.dicif.
Omne aurum in toparatione iilhts aretia tfl , xigua,"& tanqua lut»
Aflimabitur argentu in ci mparatione itlins. Sacra vero iciiptura
contineturinducbusreftamentisjideojiiliditur.
Tomus v. II z
Qoi.ord. & Nicolai dc Lyra.
977 - ,
a tcce-UJiHuo. Duoe'adii,pmunr, vvj; noui tfret ve«
tcris Tcitament»,qnib. aduei ius diaboli munimur infidias
Etdidtur^;»f:.'.Qniamhi!dcc(t,ciqucmvumiqucTc-
Itamciutdoannamunicrir.
b Mfc ifi Duo gladU lufnciuntad tiftimoniu fpotepafii
faluatorisVnus qui
& apoftolis audacil
certandipro Dnmi-
no5: cuulfaictucn-
fitauricula doinino
criam morituro pie-
r,i
e Et ipfc auulfn rfi ab eis <,i-antum.T)MO Apofrolis prcce o
orandi,&ipfcauulfuscftabcis.SoInsoiat proomn:b. j,
folus proomnib. palTurnscrat, innuensorationetn IV «
rantum quanttrrn &c paflionemanoftradiflare.
i Jatl i> Sllapidis,& pofuis gcnib.ln hoc myiticc inuit,\ n
idiplum dirigin ».
ouod fcriptum cft, oportct impleri in me. t Et cum t ini- Fidem » >d eif, v
- * * l r..,.h/>.. iit.d tio-.cn. I adipluni Derdi
PtJt.liA*.
Inp tio-em.
f Olioe
tJ.
adipfumpcrducht
quisdepuratuscft.Etcnimc3quac(untdcmc,finemhabenr. ^ «ntentionem IqH
Anllidixtrunt.Domineccceeladiiduohic. Arilledixircis: . dclviqSSlci
ClMlil muiiiuiv | iw- <■*.§'/* i r !• n '"
tatem virtutcmquc a SatiscltEc c^reflus lbat lecundum coiiiucrudinem in mon- 4 mmporeftL:
Sr^Aheronfnfc tc™ t oliuarurn-Sequuti luncautcm illum & difcipuli . Etcu J ^^fd
ccrct.Aiter qui nc- t %tamto*»u iu-<i- ai«f.rC«M«*»i. ft ntf • ~P
pcruenin'ecadlocumdixitiilis:tOrareneintretisintentario J adTuui"iam !
nem.Etip(eauu!fuscirabcistquanrumia6tuseiHapidis,& 9 g orabat dicens.
vt nil it tw m n tf bfbiiuro poiuoftenilat. 10r3tnon tani ti[T
d
c
f
S
h
pofiris genibus orabat , dicens: t Pater fi vis,transfer calicem patiendi, quam
I ftfcu fltm >'n-| .■« hominif pcilboirenueiatiiepidar.tci cx I I leilCOrdij priori
Uii ij pj -i-ne ceaamM
quaquamexemptus
vagina, oftendcret
cosnorotum quod
porucre pro cius de-
fenfionc faccic per-
miflbs.
D c Etcgrcffus ibi fe-
cundum cofwtudi-ittn.
Tradedusadilcipu-
loDominusconlue
tumlocumadit,vbi
tMmh. fecj|C poilct inucm- k agoniaprohxius.orabar.t LtractLS eihudor ems
tr.,4. n.ncmorterjMHua.
d. rcturtimuilTc t-i bc-
ncdilcipulo> fansmi
iltum amc.Vcrunramcn non meavolunrasjicd ruafiar.Ap-
12 puli , ne ab lllci
bat calicem pi
Homo f.ftu comodn cft confbnatus.^uoor en itiiftjtut N»m (i nohii tiiflii ert.id eft, j , natlim . VllC
ffnr>-tt nos cllit ift.nectfle eft.ui e. im ptop ei i «'. cooiotiatu. ft & nobit. * ,
paruit auc illi angelu s de coelo ccnforcans eum . Ec fadtus in j+ ^^^1,
ijCUCgutCaJi6 rum.quinon h.E,
ty excufanonen
ratieinmean
tcm >quia quct ic
nis ic corporis fui myf.cr:irimbutos,in mote Oliucti edu annuncior illis in leg^ Sz propherk. Si ergo fieri pi
cit, vtoesinmortcipfnsbaptizatosdefignarct, alt.flimo fineintentuludeorumcredarmultitudogentiiim,rei,o
fandlilpiriruscharilmatcconrirmandos. pafiionem.Siveio illiexcxcandilunr, vtaliividcaat, a
*Theophtuctv s.Poft coenrl non defidia & ludi mea,;ed tua fiar voluntas.
•Srfomnus Dominumexcipiebat,fed docebat& or.ibatp h T atcr fi vis t; ansferca!;ccm iilnm Arne.A wm o s.Vtc it
ptcr nos ha:c figurans 8d dcmonftras. \r.j.-igitur iis q po't doluir,cum,p fenihil habuir quod dolcret,Sufce(.
ccnam ft;dis fcortationibus vacant.feceditamcm in mo;e tnfhiiam meam,vt mihi largiretur fuam la:titiam.C< V
Ohuarum poftqua taliadocuiffctdifcipuloi vroraret:C6- denterergotriflitiam ncmino.quicrucem prirdico.
fucueratcnim feorsu hocfacere,idcirco&adi('cpulis auel i yetuntamc; no mea vulutas fedtua fiat.^lpparu
litur.Non aute diiapulos,fed tres tanru affumit qui glorie ^us de calo confortans rjtw.Appropinquans Dn^
fuxin mome fpcftaiorcs crant,quia cu SC in agone oratu - firmantium voce $c timoie vt abdrahcrct in It fufccpi I
ruscrat.vtnevideaturtbrmidinisclTein.liciu^pprerea alTu rurfusp^robedientiam fortirudinem mcntis oftc
mit cos,qui diuine gloriXi &: fuperni tcflimonii fpectaro-
res,6<: auditores fucrant»vr cum viderent laoorante hoc hu
mana: natura: cfTcdicanr. Vt enim ciederetur verus homo
effe,natura: quod fuum erat lacere pccmiilr, 6c vitam appq
tit ctiamipfe vt homo,prccanturque vt tranfeat calix.
d or^rcnf/j/irfnxi/irfrdf/o/icJw.lmpoilibileeilhomine no
tcntari,necait,vt no tentemini.fed neintrctis in te tationc
Or^e.ldcft,nctetatiovosfupet,&:intracaires /uoj tcnear.
e Et ipfe
cum nobisimminerquod ficn nolunius,ficperii
tem petamus nefiat,vt tamen per fortitudinem parat i-
mus ad .mple.idum conditons voiuntatcm potius qu )
noftram.
k Etf*6tuseftfudorcius //c«t_g««*.Appropinquaqfe tm ■
re ceirameh mentis noflra; in lc expreUir,qui m|tJ:
dam vim terroris patimur,cum poit pufilium luu.
ruri quod in ^tcrnum duret.
g3^ a Si*i* s
NICOLAVS DE LYRA.
o i Etcuminiquisdeputatusefi.rVoc fcribiturEfa.fi. d.
2 Et cnim eaquar Cvmt dc'mc.?criptj fupple per propbetat,
$ Fncm habcnt At illi di.Idesl,funtprope complementnm.
4 Domine,cccegladiiduo hic Atillc dixit eis. T^ocnraue
Mitdi. runt ^p ofloii looui de facculis vel peris, fed tatum degladiit, quia
•** t»rj»ir animari ad defenfionem fui magilirijicct poslea fi^erunt /i-
morebumanopercu/fi.Dicit autem Cbryfofiomus qnod illiduogla*
dij erant duo magni cuttdi ad fcindendum carncs agni.
5 Sttiscft. <{uia vnus euaginandus fujftcicntcr oftendit liccntia
fc dehndendi & audaciam Vctri ad defendendum fuum magiflrum.
6 vnlnntariam paffionem Chrifli,qui cum haberet quipro eopugna
ret,ipjrtamcn hoc proh'buit.jilius nomeuaginatus oilendit Jipoflo
los non fuiffe permiffos facere quantum potirant ad defenfwnem fui
'C ma^ilhi.vt pertboc ofledcrelur quod perfctlior cfl patietia qua
defenfio etiam licita.
6 F.t egreffus.H/f ponitur traditionis Chrifli executio,& primo
tx parte Chriilife voluntarie offerentis , fccundo ex parte lud.t eit
priditorietradrntis,ibi. Adhuceoioquente. Cinaprwium dici
r«r. F.tcgrcfTnS.De loco caeme prjtdiftje.
y Ibat fecundumconfuetudinem. Quiaaffuetus eratilluc
txirr de notle caufi oratitnis.
8 ln montcm Oliuarum.Scquuti iuM-fiCc.Fbifcicbattra
ditorcm venturum*
9 Ora.
9 Ora.neintre.in tenta.Ov.j/Zo c*im fecundum Dcmafcni,
efl eleuat.o mentis in Denm. Qjtanto autcm mens tleuatur in Dt t,
tanto facdius tentatioab eo fcparatur.
io Et ipfeauul.eftabeis.i2«Mor/»«o debetcffejolitarh,
l l Et2pofi.geni.ora. Qjiia debet ede reuercns & deuori,]
1 2 Pater fi vis tran. {>«/<» debet effe clifcreia,fubmittendof ti
*m voluntatem voluntati ditunx,
l? Appa.autem il.Ang,^ iftone corporatiin fpeciehumv ■
14 Con.cumtTermodumferuientisquodfatlumfuitjd c f>
mandum fidem difcipnlotum,quod CbnTtns fitwaior eW'
(iotie dtitatis,pcr hoc etiam oflendtbatur, quod in eo vera hu» "•
tas erat,qu» confortabatur contra triflitiam infur>entcm in / m
fenfitina ex apprehenficne mortis immincntis,
15 Et fa.in ago. Erat enim ifla agonia rdutlavo fenfualtti
mortem horrentis & rattonis ipfam acceptantis^quia virtutc
na qu^tibet pars permittebji agere & pati qnod crat primutn
1 6 Prolixius orabat. Oflcndvns quod in maiori nectffitati
gis debet homo oratinni infifleri,
1 7 Et fadtus efl fudor eius ficut gutta: fang:£r vchtm
anxictste fenfujltti tis quapi rvittebaturagere & pJti,q> era
propriuw,vt dittum cfl,fitbat vt nonfolu humores exirentpei
retu,fed cum hoc aliquid defan^uiue fudore tingentetfcunlnt
ro alios fnpematuralitcr failnm cil,vtfinguis profudoreexhiut
ficCbriflus iamfhumfanguintj>fjlutenoftra ijfunderc incit ffc
-k i IW
,
M 0 t\o4 L I T F. r\.
4 Dfimme ecce duo tladii hic. Et quoniam fufficiunt ad om-
ncm falfitatem fidci conrrariam dcftruend<un,frnimur.
6 Satisefi.EtegrcjJusibatfccundumcofue.Scihcctadlocu vbi
tueb.it
\do
>cr
fciebat traditorem venturum,obtulitprimofpiritum
feruorem orarionis.ideo fubditur.
17 Et fatlus eflfudor.Exfctuotcotzndi, &: cx apprche; io«
nc imminentis tormcnti.
f
Lucas Cap. X X 1 1.
., > tanguinepuigarer.&qdcjd lcandalide morteeius AThiophi'lactv s. Porrodifcipulizeloflagrates
•t,hoctotum ipfemoriendodelerer,fed&totnm etiamgladiosexinuunt.Vndeautem illoshebant?agnuim
mun-un peccaris molarar,;& amenfa
munnn peccar
mor iini advitam
'" reM uret*
1j y ojc»laretur .
Sufdt Dominus
0|CU m,nonquod
firniuenosdoceat
(edviec^pditorem
rcfuj:re vidererur,
5 afliceret pro-
m,cuiamoiis
non negarcr.
dr.Cumhisq
ianguinis t decurrcntis in tcrram. Et cnm furrexiiTerab ora-
V'x trifiiiu (omnum uincercnor. pciTunt.
exieranr.Arorguirur
f Perrusqcontrafco-
tione, & veniiTet ad diicipulosiuosinueniteos dormienres pumDnizcIo vteba
1 tur.Aln.n.iterrogar.
7{on percutitmusHpfc
auremnonexpedat
pceptum,ita fem per
feruebat^magiflro
Percutitaut fcruum
pontificis, &u-
taraurem eiusdextc
iam . Neq; fortuito
Vicioa iam ctegationc. b Apparet.quia pro iliis oriuerat quos monctomiomim
luarum uigilaodo& oram'oparticeps exUterc. c Ideft.nein uoi calixmcz }.ai5o-
nisincumbat.
pretriilitia.Etaitillis. Qiiiddormitis?Surgite,orate,necin-
iretis in tentationem . t Adhuc eo locjuente , ecce turba, &
* a Fa-um roncrmt n u " srmcntllam erim inm fufl.bus.qui quan diucumpace fuit, 2
irutquilliai leegit.
cpivocabatur Iudas vnusdeduodecim antecedebat eos , ck
a Vt hoc figno dignofcerent eum quam tenerert.
dert pacem eram approp;nquauit Ielu, vt oicularetur eum.Ieius autem dixit ei:. 4 contigit,fed fignum
. . ,, ,,c a Inftri.mentc ps is.moitem irioeas.f. tuus Domtnum.difcipuius m:gi/(rnm prodis.' hOC Ctat . DOntifice^
:ioitemirrogas,f.ruus Dominum.difcipuius m:giitrnro prodis.'
Iuda oiculo filium hominis tradis ? t Videntes autem hi qui
circa ipiuni erant, quod futurum erar, dixerunt . Domine,fi t 6
a prrtuseoderiaidore mcrtis, quocztera calatus fuit piince ' '
^^"Jiil, d percutimus in gladio? Et pcrcuflit vnus ex illis ieruum prin- J
11 s.
imine ftpercuti-
EtgUdio. Ordo.
nterrogalTent
nncrefpodir.
fque /.','/(. Ideft
nonosmoucat.qii
m efr.Permir
nt hucufque
cipi.s facerdotum , £V amputauit auriculam ciusdexteram ,
\i cf.,ncr, niou-CJtuoe quoii futuiumeft.
b Kur quaw pictaiis obruifcitur qui nec ho
fle? fuot paiitui uulnetari.
Reipondens autemlefusait: SiniteMquehuc: tEtcum
tetigiflet auriculam eius , fanauit eum . Dixit autem
hoccrat,pontifices
qui tuncerant, om-
nes futuros fcruosj,
&pditurosauricula t M
dexreram.Etenimfi 2(e,
Mofen audiuiffenr* Ma.t+c
nunquam Dominu /o-is.b
cloriacrucifixiiTent tn0 Pc/
9 Veram Iefusauncu Ma.x«j.«
iolamreftimit. £
1 ie Vtneratad feprin
i6.c.
0 edi,vt me app. j { ~ d e0s - ycncrant ad fe prjncipes Saccrdotum , cVf c%ft "itt^T n< „ ,
.rimpleantq c x " \^ r , 1 \igiftratusttmpli,& fe. t»4-q.i.
: e lcripra funt. f maglitratus templi , & icniores , ,| Quaii ad latronem luxtaalios Euange- -fSJ
Seditermoras ver liflas non venerant R5f,"na*
boiminterrogatiu ad Iefum principcs Gai.+.d.
&rpondenris, Perrusauiditatedefenfionismaiorccom faccrdotum,&:magif);ratus,fedinatrio Caipha: expe&aue t Matt.
jnoaneproDominopercLiflit. Scd nopotuerunt fimul rant.Sed qaillideneceDf,iiraaeebant,vtquafiinnoxii vi
dic juxpotueruntfimul fieri.Nonergodr. Siriire vlquc derenrur.cum perpdifcipulum traditus,atnbuno, &tur-
hu ]uafiDominoplacuen*fa6lum Petri,cumapud Mat biscomprehenfus,apr4;fidedamnatus,aRomaniscrucifi"
tha m legatur dixifie.Conuerregladium tuum in locum yus a populis ctiam Barrabas cft elec~tus,volens Euangeli-
fuu,quodpoit fachimapparetdixifle lefum. ftaeosmaxime eflereos,quorum confiliocun£lagereba-
l erunmpnncipiffdcer. Mvstice. Seruus eft populus tur,dicit eos veniflead cdprehendedum faluatorcm,q fuf
Iu(oruni;pnncipib.f.indebiremancipatus,qinpailione iuflionispoteftatevenerunt.
[Jldexteram aurem,id efl,lpualem inrelligenriam perdi f Quaft &d latrormn exiftis cu gladiisy& fuWb.Cum quotidie vo
dit iniitra,id efl,vilitatc-liierxcontentus,non Pctrotolle bifcmi fuerim in templo.non exten.&c. Stultumefteu gladiis,
, te,JdiuinoiudicioabIiitam pandente. Qua^ aurisinhis, &c fuftjb. quafrere,qvltrofecorum offert manib.&in no-
' qt :iedcre maiuerut,pterate Dfii refliftitur. Vel auris am €\c quafi latiranrem,& v.eftrosoculosdeclmantem inuefti
ptuiy. fanata,figuat auditum ablata vetuftate innouatu, gare per proditorem^ quptidie in templo docet.Sed ideo
vttinnouitatelpiritus,&n6i vetuftateliteraj.QSferuus aduerlum me in tcnebnscongregarnini,quiapoteftas vc-
iQ;ntuseit, rjtinetadillam vetuftateqgcncrat in leiuitu- ftraquacontralucemarmamini,in tenebris cft.
tem qua; Trinc.fa.
*
NICOLAVS DE LYRA
l Inue.eos dor.prx Xii.Trifdtia.n.efi pafjio caufata ex malop-
J tirfuaiMpotejl repelli, & ftc caufiit aggrauationem animiqna
krcmaiiprt£fniis,q, nonpotefl amoueri, & ftcpty
'jcjHiisnnpedit vittrius motumfpiruuum a corde ad organa fen
t m exurwrnm.Sed quia buiufmodi\fpus caufant opera t>igili<efin
''Ihftriiliiiaimpcdii/is talem motumfph ituum,caufat aggraua-
^ 1 nemjtnfum & ctffathnem ab adib.propri\s,(tcut fit infomno $
f!<iittu,(iuicaufaiur cx vaporationebumorumex cibis,etpotib.
6 '"dci.tr veifss ccrt brum,qui bumores ibidem ingrafiati exfrigi
c <te cenbri, dtfcendunt vt rfus organa fenfuutn, oppilantes mea-
t ftr tjucs fpiritus pr ogredietcs a corde debent ad organa jenfuu
fi '!'»(>& ftc ceQant ftnfns ab afttbus vigilia.
2 Adhuceo loquenteH/c confequcnter ponitur executio tra*
£ omscxpartr Jud<e tradentis,cum dicitur.
1 lu^sdeduodecimanteced.eos.r<*«?K<»»rf»<c7or illorum
tf foteiiant comprtbendere Icfum.
4 Etappropinqua.Iefu.vt oicu.tu.Dederat.n.Iudascompre.
fom.ifiud fignum,ne pro lefu caperent lacobumfratrem Domi
"mfuitei valde fimiliswt ditlum fuit Mattb. 27.
J Iuda,ofculo fil.ho.tra./rff/r,i»/lg»o cbarimis proditioncm
vvctdyfacts.ex quofattum ludfi aggrauabatur valde.
V 1den.au.h1 qui circa ipfurn erant.C/>W./ri difdpuli.
7 Quod
7 Quod futmnmenX.Sciliceteaptionemmagiftrifuhvtduce
retur ad mortem,
S Dix.ei,Do.b pereu.in gl.cVr per.vn.ex iUrftift difcipulis li
centiatn petentib.percutiedi ad magift rifui defenftonem,Vetrus qui
erat audacior c£teris,& feruentior,non petiuit licentiam,nec expe
clauit refpon fionem,fed amputauit vnius auriculam,intendens tum
interficere velgrauiter vulnerare.
9 Sjni.vfqj \\uc.Qjia(idicat,nonmoueatvos,quod eflfutururnt
quiapemittendifunt ytme comprehendant,vt itnpleantur eaqtt*
demefcripta funt.
10 E t cu teti.au,/» quo apparet maxima Chrifli charitas fana*
do itlum qui venerat adcomprebendetidum ipfum.
1 1 Dtxit aut Ie.&c.prin.fa. Ccntrarium videtur Matt.21.vbi
dici videtur ,quod principes facerdotum nonfuerunt in captionc Ie
fu>fed duclusfuit ad eos per comprehenfores ad locum vbi conucnc-
rat.jLdquodrndctur,dupicittr.Vnomodo\quodiicetncnvenerint
ad comprebendeudu lefuminproprus perfonis venerjfit t£ in virtu-
te in miniftris ab eis miffis.Alio r>iodo,q, aliqui de principib.facerdo
tum venerunt cum miniftris ad comprebendendum lefum, vt diligi
tius fieret ncgoctum,piures tn expeclaban, in domo,vt dicit Mattb,
1 z O^uafi ad latronem exiflis cum gladi js,& fuftib. Quafi
dicat,tunc non cepiftisrne,quia nokbam,nec tfiodo capcretisnift per
rnitterew,ideo fequitur.
& Sed
QBo in
telligit
qiiodpti
cipcs fa-
cerdotu
fnerutin
captio-
ne Iefu
MQB^ULJTE1\_,
vfqueibi. >.
10 Et cum tetigiffet auriculameius fanauit /?«f»,e&"f.Sicut pci-
1 Ittumfurrtxiffet. Exponatur ficut Matth.27,Marci 1 4. fio auricul* ferui potificis figmfkauit inobedietia ludaici
vfque H |
9'8i
A
Ta.iI.0.
GloLord.&: Nicolai rje Lyra.
.ouirontificatum vnius.mnirrc MysticfCi usaliquisdoifrr
?h
a TW«f;/»?i/icfr.Caiphx,qui pontificatum vniusanni prc.
cio fit>i cmer«t a Romano ptincipc prius tamcn ad Anna,
vr Iii.ii.ncsair.
b f^ff.aJon.Mctit^ a longcq in proxjmo fuerat negatu
rus. ir ccclcfiam m.itaturamC.uittipailioncmlo
ge diftercntcr,qui.i
ccclefu pautur pro
lc, Chnllusprocc-
clcfia.
c }gnti*»>e. Ignis
cupiditansinitinclu
inalignilpintusacce
■rtitia fus,inatrioCayph.c
ad ncgandG, &bla
y sticf Ga usaliquisdoifrommeitqfovr
increpas air. Efigd » te iufii & n.p. Quod Pon us ante
galhcantumnegar,eosfignificar, qChrifturnantcfcfik
ctioncm Dcum cfTenon | utaucuint, mortc eiustuil
Qupd Disantcfecundum galhcantu negatillos fi$nifijr"
qui nuncinillo -
exi!tiscumgladiis,6^mftibus. t Cumquotidic vobifcum
fucrim in tcmplo, non cxtcndiltis manus m me,fed h.-cc elt
a Noftn ncquiti* «rcftr» toagrui.
hora veltra,&pote(tas tcncbrarum.Comprehcndcntcs aa- 2
$
In hcc diurtlui < rxictis
xcnint
a . »11 • • n i t^ J caruse
tcm cum , duxerunt addomumpnncipis lacerdotum . Pc- 4 furreft
dum homincnii
fecundumDcun
vtraquefubliati
ranr,&idco'
negat.Primi
catuseftdou
c Huchi timotii Mtutat.
Dinifui ab i.m. •> Hoccft drii.inonis."
«U lllj;jiiuU)W.i.'m u a p , f, e
jphcmandum Dcu c trusvero lcquebatur cum a longe. t Accenlo autem lgnc
lmcuaspcrfidorum in medio t atni,& circunfcdentibusillis,terat Petrusinmc-
dioeorum : Quemcum vidiflet ancillaqncdam fedentem
ad lumcn, &cumfuifletintuita,dixit: Ethiccumillo crar.
• Quodocgat f>ctru»,cbicpiionis eft quod penijet fiJ.ci.
Atillencga\iiteumdicens. Muliernonnouiillum.Et poll:
fus typicc dc- f pufillum alius uidens'eum,dixir.Ettudeillises. Pctrus vcro
p. ir.c.
tOc«.
4-i.c.Pe
arnubat.Quod.n.in
tusm domoprinci-
f>is lacerdctum ma-
igna fynodus gere-
bat,hoc ignis intcr
frigora noctis foris
accen
monftrabat. Hocfri
gorcad horani tor-
B pcsPctrus,quafii/ru
nis miniftror.im ca-
lefien!cupiebat,quia
tcmporaliscommo
difolatiumperfido-
rum focictatequx
B
h
1
<*. :.b.
io in fcijb).
Secudusciufd
corporccccL
i Et conucr.domM
Intuitu prot;
adlachrymas,q (j
in mcntem c
censquoticn
uerat,quodc
xerat,nc
tenebtis re:,
qucmlux mu
fpcxit.
k Et egrcffu
Abimpioriir
cilio feclufus
Jauatjquac nor
obhocperm.
h;vfitate,vtii
fiae principe
deretur renu
penirentic,&
auderet fua
confidere.
1 I ludeicjt.'ltr)i-
taellpropru
virgapcuticrur'1 •
xillaiudicisllrae l
item.-Dedi maxillam meam alapis. Sed qui tnnc c
colaphisIud?onim,nuncc«xdi!urblafphcmiijs ralforC
Chriftianorum . Velauerut faciem, non vr eorum fcc a
non videret,fed vta fef ficut quodam Moyfifece
tiam cognitionis eiusabfcondant.57/^/>» crcdertt,Ho]f\
derent & domino. Hoc velamen vfquchodie mant:
c ^n//fncg.Nonin monte,nonin tem plo.no mdomo daeorum.fed credguibiiseftablatum, cumillomori
fua Petius negat,('ed in pranorio Iud3eoriim,in domo prin te velum templi fcitjum eft.
ciuisfacerdotum vbi non eft veritas,vbi Chriftus captus,& ' AThhophylactvs. Conuitiatores qdctn inte •
ligatus.Qnidnificrrarer,quemintromifitoftiaiiaIudaco- rantesfuere,quihaxlefu infereba> oporrcbat nKK
rum?EuamalemduxitAdam,Petrumaleinduxitfemina. diabolum nullam maliti^fpcm relinquere f<
'tV^fT"* *-Noniblum negat Chriftu,qdicit illu non dcre,vr in oib.naturc noftrctnuenta lancra vinceret,& t
efte Chriftum , fed et qui cum fit negat,fe eflc Chriftianu, baret cum.Etenim quia proprer hoc naturam noftra li c
pit dns.vt roboraret cuin contra ocs diaboli artcs,&o n
ait. Ohomonon (um.EtintcruaJlofacSloquafihorxvnius,
aliusquidam affirmabat dicens: VcrcScfhiccum illo erar,
nam,c^Gahla!us elt. Et ait Pctrus ,Homo,neicio quid dicis .
Et continuo adhuc illoloqucnte ,cantauitgallus. t Etcon*
a Rtrpcxit Jominus t erordatetut Pctiut quia mifericotd a ad p^nitenliam u°cat.
ucrlus Dominus reTpexit Petrum . t Et recordatuseft Petrus
rebat. Scd hanc infi- vcrbidorhini, tficut di xcrat,quia priufquam cralluscantct,
SbfcSi rclSmt tcrme PC^abi.S' Et CSrcfrus foras Petrus f ^uit amare. Et viri
1 quitcnebantillum,illudebantei cedcnres. fEtvdauerunt
eum , & pcrcutiebantfaciem eius ; ckintcrrogaucrunt eum,
Prophetiza . Quis eft qui te percuifit ? Etalia
m
Hiccntcs
& poft rcfurrettio
nemin capturapif-
cium, cum prunas
pofitas,& pifccm fu
pcrpofuum vidiiTet
corfuu prunisamo-
ris inflammauit.
d ^ic/l^«i«iJW.CurprimaancilIaprodif,cum viri magis
poterant cognofccre? Nifi vt ifte fexus oftendatur in nece
dhi peccafle, per paffionem redempturus. Etideo mulier
pHmarcfurreftionis myfterium accepit,& mandatacufto
dit,vt vctcrcm prxuaricationiserrorcm abolcrer.
&itaimplctur,quoddicitdominus.rH»je»e^i7^V.
g GaW^wjfj^.HierofoIymitafj&Galilxi acq; funt Hebrsi
6C vnius lingua:,fed vnaquxq; prouincia hct fuas p: oprieta
tes,vcrnaculum loqucndi fonum mutare non poteft.
h F.t toti.Poft tertiam negationem lequitur gallicantus.
Sacramenta rerum p ftatum temporumdefignant.Mcdia
no&e negat,gal li cantu r>scnitet. Poft refutrectionem fub
lucequem ter negauerat,terfeamare profelTuseft,quiaq
in tcnebris obliuionis errauit fperata; iam lucis rememo-
ratione correxit,& eiufdem vcr? lucis praientia plenccjd*
quid nutauerat^erexir.
Mystics
(
NICOLAVS DE LYRA.
i Scd haccf ft hon.y obis conccffa ad tne comprehendendum.
t Et poteftas tenebrarum. ££/«<* diabolus tencbraru princcps
eos adboc incitabat.
3 Comprehendfftes aut eu.H/c confequenterponitur Chrifti
tradiu comprehenfio.Et fubditur Tetri ncgatio,cumdicitu^
4 Pctrus vcro fequcbatur cuni a loiige. De ncgatione enim
Tctri.
dat quod fi ab initio fobriusfuiflet Adam,«eutiquam < :t
vidu.s.idco ocs ipcs diabolica; maliria-,qux in cum fui c-
bytur fubftinebat,Vt nos,qui fcquimurcu,confidamiq>
inChrifto natura noftra vicerit , & ne formidemus
lum opprobrium vel trifte.Idcirco & percutitur &: ilji \U
m Vropheti^a. Cotumelta in eum,q fe ^phetam i
Scd & hatretici & Iudci,q vlq; hodic .Chrittum ncgar &
mali Chrittiani q reprobis aftib.exarcebant, dum fua: o-
gitationes,&operatenebrarum abillo videri nonpuiit»
quafi illudentes aiunt.Pr o.quis ejl qui tepercu.
Situ
Tetri varie loquuntur enangelifl(,quA rarieUs expofita fuit d
cordata Matthtei.26.
5 Et viri.H/c confcquenter dcfcribitur Chrifli ccmprebcnf, lm
fiocumdicitur.
6 Prophetiza.Tf/- hoc enim defignabant,quod ejfetfalfus ro~
pheta,cutn ignoraret qnis eurn percuteret & nonfolum iUudel \i
fed etiam calumniofe interrogabant.
* Situ
•>««,,!•, j r-u n., °r-^- ** L I T E i{. mentia cordaIud.Torum
uiinarcannemmundi,quutunctangctChiittiisiuacle «SiMar.J4.viqueibi.
tnentia + gt
16.
Lucac Cap. XXIII.
?8j mca; wp. /\y\in. 984
c;r/?rtn.Nonverifaterndefiderant, fedcalumnian'. c Ex hoc autem erit. Qui iemen Dauid calumniariquarre
3 t -irdligebant C hriP.um purum homine de Dauid bant plus etiam audium,quod percomemptum fu ventu
iti"i.Secunc!uhoctrfoqtuv!i;i,t,vifidiceret.EgD sii rusad gloriam,
QCrlflicalumniarenturquodl!biarrogarptregiampote d l'usdtatis.\ta temperattefponficne, vt& verum dicat
&-' (ermo calumnicv.
mpltablaijbemantesdicebantjn cum.Tit ytfa^useflcliesf t "onpateat. Maluit
a Viov >|i>im lolliriti in malo.iota r.ofte viailittetunt vt fatcient hon icid/um.
conuencrunt feniores plebis & piincipcs iacerdorum ekicri^
ba:j5cduxeiuntillurn m t concilium iuumdiccnrcs. t Si tu
a csChriilur.dicnobis.Etaitillis.Si vobjsdixero,non crcdcris
D mjhiiiautemctinterrogauero, nonrcipondebitismihine-
D
Mar. 14
fiaten
•p Ui'nsdixerocre-
ditis v Sa-pe uixe,
ratlete Chnttum
Imerr;auerat ena
ccsqi>inodo dice-
rent 'hrittum fi?
jium Datiid cum
eum atiid domi-
num ocet, vt per
hoc i credendum
Deur prouocaret;
jed il. nec dicenti
crcde nec inter-
rogar relpondere
necem qui tnno-
it dimitiere
bn.
rxhoc
t C°?rc
g.'itl!S Clt
pgo ouem vthon incmdefpiciliapjttfuppiicium ciucis eto cxajtatus,
& haben» ncmenquod cft inpet omne nomen.
ie Chrittum fihutfl
Dei £ baie, qua dice- tesaau
le vt pdtn nandi ca
tolJeretur his qui fa-
tentur cpobijciunt.
e Ipfe ettim audiui-
tnus . Vbidixit.fnf
fitius hminis fedenr
Matth.
X6.(.
Mar.14.s~
lo. IO.C.
c qucdimittetis. Exhocr autem ent iSliushominisfedensa 5 "d dexteram vmutis
1 Ci.in 11 fiimiissppaieam. Dei , & V. d. (jWa e.f.
•dextris virtutis i>ei dixerunr autem omnes. Tu ergo es filius 6 Sua ic tentemia dam
Dei?Qyi ait* Vos dicins,quia ego ium. At illi dixerunt , Quid \ S^ni q"?" orS
j a Quoci f« Chriftum «c filium i «idicat. J?^ rjnfric. (lli fpfl-imr»
c tadhucdefideramusteftimonium? Ipii enim audiuimus dc ,onio Deum ciTe co-
Oreeius, gnofcunr.
UCOLAV S D E L Y R A.
S :u CiChti.Qniafi refpoMJfet, ficftatim impofuiffenUquod
fibi vfurpnre dignitatem regiam conua Cxjaris ordinatio
i{ dignitatem regiama Itsieis abjiulerat,jicut dicJumfuit fu~
1 ap.Si autim dix>fjctficn obiecijfent contratum deredargu
ione. tiaplurks verbis &faSis dixeratfe effe Cbri[tum,vnde Io,
10^, xentibus ei ludtis.Si tu es Chri dic.n.f d.t\efpondit eis le
lus.L uor yobis & noncrcdifs opera qutt ego facio in nomtnepa-
us 1 i hec teliimonium perhibent de mejdeofequitur.
! vobi»' dixero,<f«(Mf & «lias non credidjtts nec terbis meis
MtfUl,
ati.&in.non re SicHt&ali^Sipetlucrat abeisdeChriilo
p*o» lo fit filtut Dauid non refpfinderunt, &• in pluribm aliis eins
wibusfimile iuucmtw,
e.di.Q«« vbfli-iationem fciebat eorum.
i hocau./<i ejiypofl paffionem meam &• refurreSionem,
$ Erit
6 Erit filius hominis.fedes a dextris virtutis Dei.Qwod im
pleuit efiin «fccnfione £hnfti,fecundum quod dicit dicitur-Mar.vl-
timo.d.Et dominus quidem lefus poftquam locurus cft ei$
aiiumptus eft in ccelum & ledet a dexteris Dei,
7 D1.au.0m ncS,Hat.z6.f.di'itur quodftanmus facerdos hoc di
xit deccndumquod iile dixit primo & principaliter <&• ideo Alatth.
ipfumjolumexprimitdqauttm cohfequenter idem dixerunt,>oli*
tes ex hoc ccncludere condcmnationem Chrifti forc iuftam.
8 Tu ergo es filius DcuHoc non fequehatur ex dUfo prxcede*
ti quid uixerat^sil fij. ho. yttutitomcn quia hoc trat rerum no»
luit negare ne( etiam afrmarctne aperi ret tocum caiumnif, fed re-
fpondit. '
9 Vos dicitisquiaego fum.Q«o</ yerhumtrat yeru et taliter
prolatum/]ui (alumniam non baberetfecundum veritatemjed tan-
tum fecundur/t ludmrummaiitiamtx qua concluferjmt.
1 o Qujd adhuc defideramus tcQuafi dicat conuicius es pro
prio verbo >ndefubditur.l£,C.^dc.O.C,
H 0 ^ jl L l T E E^
\ tnftclus fj?.Exponatur ficut Mat.27.cV: Mat.14.
r tait iltis.Homincs enim ia malis obftioati veritate di
centibus
centibus non credunt,necinterrogati de veritate refp5d<!t
ncc ad bonam permafionem anequitia fua ceflant & tales
erant iftuRefiduym huins capituu exponatnr ficut Matth.
26.cx:Mar.i^.
U D D I T I 0 I,
Ji witbidicitur in poslilla.Q}i\2. ifte moduscapi£di Chri-
pctfuum difcipulum viderur magis poflibilis.
tohsctpiendi Chriilum per fuu difcipulu nonfolum videbatur
1 >mvf\spo(fibdis & fecretus, fed cu hoc erat magis conue-
*>s»ifut>mtfndum populum,quem Tharifai tnaxime timebant
i prionecbrifli vndeMa M4.fl.N6 i die fefto,nc forte tumul
1 fieretJn popuio.A'»rfe ex hoc q, dijcipulus Chrifti affociabat
(• »ti tratpopulo magis perfuaftbde,quod Chrijtut ejfet fedutlor
feu malefatlor
feu maUfatlor & buiufmodi.
U D D t T I 0 II.
In eo.ca. vbidkitux in poftilla. E t fattus eft fudot ems ficut
gutrxlanguinis.
Trout d/jclores dicunt contra naturam eft fudare fanguintm: nee
in libris medicorum qui de iftis corporaltb.paffionib.trailant,vt cre
do hoc inuenitur,vnde tenendnm esl,quod fuit fupernaturale &ft-
guratluumJTsJamftcut Uuguiiinus dicit Jigsijicabat de corporefuo
naturamartyria.
CA P V T XXIII.
1 ^Tfurgensomnis tnultitudoeo- a
C -> t««.t>equitur.
^««rwi^w.Tradiderunt b
Romanae
CAPVT XXIII,
T iurgecs omnis multitudoco
rum duxerunt illum ad Pilatus
R omanae porefl ati , vt co m odo _
Iuda:iabeius interfeftjonealie-
nos fe efle oftenderent in quo
nori eorum jnnocentia , fed in-
laniamonflratur:
(f^Tilatus
ICOLAVS DE LYRA.
C A P V T XXIII.
^Tt furgensomnis multitndo eorum. Toftquam
dtfcriota efl Chrifli comprebcnfio pcr maticiam lud&o
rum,hic confrquenter defcribitur eius occifio pertxe-
^onentfgmiUum^vbi primo defcnbilurjollicita examinatio. Se
cundo
eundo iniaua codemnatio.ibi Pi latus autem interrogauit.TV rtio chl^,
impia occifto,ibi.VA cum ducer5t cam.Qaarto deuota tumulatio «ie trib
tii.Eteccevitnomine Io feph. accufa-
Circa primum prttuo dejcribitur examinatio eoram Tilatopr*- tur*
ftde fecundo coram Hcrode,ibi. Pilatusautem . Circaprirmm
dicitur.
1 Et furgens omnis multitudo coru du.il.ad pi. Q«j erat
ibiprtefes loco l\omanorum.
Tomus v, H 4
?S; Goi .ord. & Nicolai dc Lyra. dj
«^m» a Ti'atusamtm Cum duoobiefUfuerinr fcilicet, cptri- quePiIamsnecinterrogandnm laUiaroremde hoc
a btiureUdi f lubcr<t,&: lcChriftiidiccrcr.lM:misporuit:m fcd magisnaaaoccafior.e,!iberum abcoiudicand
fupr.»« diror Je.-ib*it.sdixcra..-lc.d1tequ-e funtCr.amCcfari i«d(kfftVl»defecr.utw.l»««tii*4i*«r.
&in5ehocquafiapertuinendadumnih.lipcndcs>.olum e £r rrrw.vo«<..Nccotrati.(oi.tcm,c<qocn. tradit r«
quinclcicuatquxfiuit. inuidia nouerat,lententiadarcco^eretur,Hcrudi mnU
h Tudicis. todem . „ die..dum,vi
I „.. r.rir.rir.i-. |«iplj«tMlfefinmi|e<|noJokifcefepoireni,inneBiunt.Ei WcoCcut Mncui »n:Non«int ttarcha Vcl al.l i t
VCrUOqUO iriUCIlU eOBi_cnientiaco.uuitc(.in.onia. retlir 1 \
busiaccrdotum.ro- Ccepcrunr autcm illum accufarcdicentcs: Huncinucnimus _ ,Jf J^l
fpOndCtoCptXlldl.Vt *. C— frft dhui»i Hiim^tn^tC»h*tfimtkti.tt ■— fnneP»\t <-. . d_£.i«Mri_f_Mr__.
L7orndcmnarcram .ubucrtcnrcmgcnrcmnoilram,&prohibctem triburadari T ncrct, Hcro!i!
c x?bu!n]umo . Pri- a Ca_faii,& dicencem fc Chriilum rcgcm efle . t Pilatus autem que qui natu S I
t inmn. d,c quam lSaS imcrroSaulc T clim > dlcens : Tu es rex lud-rorum ? At llle ^j^e^Crfnrt c
?uh?venit pnnccps" b refpondensait: Tu dicis. Aitautcm Pilatus ad principcsia- icrit oftend J3
niundihuius,&:non ccrdotumSaurbas:Nih.Iinueniocauf_einhochomine. At 2 mifluseft.vtxi
ouam.sX^Tnn ' illiinualdcebant, diccntcs : Commouir populumdocens* ^dh^
.*•■»•* i * _f*_ _ _ T - . *b _■_: * _ ___ _^ t /""* __1 _* I _..i__.W____ ■«■•__■ _R_r /*"^i I _!.%_--, . ,,
udUg^nMcdlnuidic -lusdiebus.Herodesautem vifo Iefugauifuseltvalde. Erat g qu.a & Herod
ftimuloiuilumdam enimcupiens&multo tempore videre eum, eo quod au- creduhtas n<
TtCclmmri'pop»l*. dieral multa dc T co : & lpcrabac fignum aliquod videre, ab jVnV&DoiS. i
tiu* Noni!lum,fedicac. cof_eri.Intcrrogabacaucemeummulcisfermonibus.Acip{e n clatiam dccliik
CUiant. DOCUlfTe C« _. • Meliote.l»»afaqu«nondefendtur,&prob.t.i . u »rn» tacuit & «iiit Accufatui IZ SlgnfiCantUt 3U'
. .».'-- «__, &tacet,qui dtfrnfione non i d'geta rbium dcfcndiqui timent ninci,aecaccuf»tioaem »pm ii. H(*rn
nimpopUIUm, Oi.a confitm-ttacrii.o.re-ide.p.citnoniefellcndo. Sednehisaliquid dicit. I.IUIH i»w»
priftma corpons j.. niHH jUj rcfpondebac . Scabanc aucem Principes faccrdorum ncL,™?,j,\.q)_ "
gnauu doccndo co- r r credunt leg
niouilTe,taliqueaftu phetis, & m an
a Galilxa vfquc ad gelio Chrifti
iudcam,id eft,totam promiftionis terram,a fine vfque ad fi videre non poflunt.Principibus ergo tacerdom accu i
nem, pertranfifle,n6 criminis,fed indicra eft viitutis.Dent bus apud Pilatum,pauca, apud Hcrode nulla rejP°m
que _?___
C NICOLAVSDELYRA. 5 IncipiensaGalil-eavlquehuc. r olibantenimtm t'?t
l Cepcrunt au.acil.Et boc de tribus.Trimo deauer/ione popu quoi ejfetftmilis luds Galilxo,qut tempore natiuitatis C
lia lege Moyfi fcruanda,cttm dicitur . Huneinuenimuf jfubutrtcn- duccbatpepulumadrcbellaHdumirrperatori l{omano,dici
♦V temgcntemnohiam.Secundot/fuodperdoclrinimfHam impedirrt liiitum IutUis profiteri aliquem dominum tcrrenum, /i
populutnfuum reddere Ctfari tributum , & bccnoratur cum dici- Deum.vtkabetur ^tH.$.^. Ante hos dicsextititluda. i
Etprohibcntem. Trrtio auod voltbat ltbivfurpa>e rtgnwm lu- *l.eus,quiaueftit populumin die proteftioius. s
d«or«w,trfe«>/^i«Vi«r-:EtdicentemfcChriftiim regem efle. hoc falfumreputauit^eoquodaudierat Cbrulum t
Trimum autemcratmanife/ie falfumyquia non venit foluerc legcm^ te"quA funt Cafaris Ctfari , & qux funt DetDco,ptr
fed adimplere,vt habetur Matt.f.b.cjrlegem Moyti vjjuead mor- dens quodpoterant effefubiecli nonfotum Dco,jed ctum:-
tetn fcruauit, vt declaratum fuit ibidtm.iiimiliter fecuium,qu\a,H Dotnino.
dxis quarentibut Licct nobis cenfum dare C<afari an non.h\efpondit 6 Pilatus aut. Hic confequenter ponitur examinatio Cb
Jtfddttequxfnnt Cxfaris Cdfari vt habetur Matth.zz.c.Similiter HerodcTilatus autem audiens,q> hfus effct de Galiltea,tcm'.(i
trrtium,quia cum Icfus fciret turbas venturat vteum raperent & ad Hero.tum vt Hcrodideferret,tum quia crcdebatcplibcntt
faccrent fxpcrfe regem.fugit^vt habetur loan.6. b. Til.:tusautem raret hominem qui etlet de tcrrafua,& tnaxime innccenti
dc pfimo noncurauit,quia gcntilis erat, & ideo dclrge Moyfinon dum cvam,quodlicet Chriftusfuerit in Bctblcemnatus,vt d, tt
curabat,fecundum rcputabat,falfum,quia refponftonem Chrifii au- fupra z.cap. tame n dicicur kic dc GaliUa, quia fuit ibi nuir, s <
dierat per relationem de tributo Cxfarireddendo vtprxdHJum ejl. conucrfatus.
Std de tertio inquiftuit,q*ia vidcbatur effe contra Dominumfumt 7 Qiii ct.ip fe IerolO.erat h is die. Scilicct pafchalibus,} />'
ynde & ludai coram eo dixerunt. T^on babemus regem nift Ctcfare folemnitatem,quia Iudxus rrat. Tater enim juus fecitft cnc «
Joan.\9.b.& ibidtm dicitur-.Omms eni m qu i fe regem facit» tranftens ad ritum Iudaifmi,c\eundum quod dicit Iofepbus.
ConttzdiatCaiiiri-.Cbriflusautcmfcregcmetfenon negauit,ne- g Herodesautem vilo lefugauifuseft.T^o/jorop.rri'**
que affirmanii ,fed medh modo refpondit dicens: Tu iitis. fcrnnta- nem,fed propter curwfitatcrt>,iJco fubditur.
men exprelfit,quodfi effet rex,regnum eius non effet de hoc mundo, 9 F.o quod au.mul.de co. Sciticet de miracuiis eiut et d W
>t luurtur Ioan. lS.f.Et quia Tiiatus & Impcrator Dominus fuus 1 o Ef iperabat fignum z\Ud ctl,mirabilc fatlum.
non curabant niftde regno terreno7ideo Tilatus habuitlefum excu- 1 1 Viderc ab eo fieri. Sptrabat ctiam ab eo audire qu* »'
fatnmdi cent. r;0f4 &. \nf0lita,idto fttbditur.
.2 Nihilinuc. CL\i,Scilictt>crimi*is vel mortis. 12 Imzt.zn.lu.mViUtt.lefus autin cotifpcftutiusnoiult 1
3 _In hochomit\C.At illi in\l*.yt clamoribusobtinerrnt,quod (ignum facere,tumquia Herodes cratindignus,cnmoucrctu *
ratione nonpotcrant. riojltate,vt diclum e(t,tu quia lefus vcluit ojiendercq-pr* -
4 Commouit popplum docens pet vni.&rc.^a// dicerent vcrbi diuini non debetcoram prinapib.i flentationtm fu-
t»rbiuitpaccm comtnunem. rf> g,- ctjdcm rationibus non rcfpondit cius interroiationibu
Incipiens * S •
_i ;
MOt\ALlTEi\. rijqutpcrfccularcm iudicem fufpendcrcnuir,pcc :
muenimus fi'bu.gcrt.noA[\A cotra Chriftnm propofi cum iudiccm in naci.um } opuli !caxid:.liim lib.
tacrant finipliciterfaJfaproprerquodPilanisrefpondit. f Jltilliin.Sithcimv maligni qucrctesobtmcrep <-'•
T^ihil inne.cau.in hac fco.Sed hiccll modus iniouorum cp morem quod non pof.untpcrratioi.em-
:r mcndacuquxruntcodenationcmiuflorfi.i.xhocetia 3 Hetodts autcmvj,, hfu gauifus cJtralJc. ;Pcrhoc it
• ' >-'aliquandoiuftiii;,agitunncuti,i laic.liq mclc Chrifltiscoram Heroc.einccflr.ofo& homicidant ii
1 cipcsenim faccrdotu Chriflum cocemnaueruc cerc miraculum, nec fuis inicrroganonib.rcfpodcn ''•
mortij rcum>qUc Pifatus pronutKiat inftocente ficauir,quod talcs digni non funcopcra vidercdimi , 0
^: mftu i,.,&_ fic hodic fit m piunb.locis,g> homiada: noto eius habctc relponu.
jfo Lucae Cap. XXllL $88
j^cciiend.Iiicn^dimiffiisaprincipecnicis^-tilitatediffcr- d uUtuliflu. Quantu ftudiudlmitfendi Icfum Pilatusha- n
A reEcideoiuftucrar, vtPilatoq inuimsfruam ferehat,ex bcat.artendc.Primoillisaccufmtib.dicit feninil caufe in p.j3tifltt
al ua parte rnderenr.Herodi vero &i cxieiisquicotra le- ueniifc, dciudc ta wa incipto rei' ftenribus ir.ittit ad Hc. <*>u inrfi
»*nnoxiudamnabant,ficut indignisnihildicit.Vbivcro rode,vt exploretan illealicuid lcclensinco inuerireiof- w'ttMo
u:r,quafiprogregeagnusimmbla\luspatientia^rcftar: iir»an dimittendu decccnauDeniqi Hevodisagnitavolun- ChtlttA
Virefponder,quafi rate, necinuento in
*p; OtprOOUib.CO- , SpteuitHerr.<i>sateitercirutvt omneiin e».»em culru p»re«monflrentur. Ic.'U 'faCinOrC pJcblS
rilupos&latrones &Scribx | coriftanrer acculantes eum. Spreuitaurem ilfum l miam Hi«wiMiu v-
■ [ S.,,Quodin a Herodescum exerciruiuo & illuflr indnrum veftc t aiba36c ] ^EgfSSE*
ilavefte (pemitur b remifitadPilatum.Et facli iuntamiciHerodes&^Pilarus in 4 teruovoknsdinvir- ffpicndi
&,iufr£ ' ip(adic.tNaman,ca in.mici crant ad inuiccm . Pilarus au. < ~3iusd1 .
d>eccatis in carne tem conuccatis principibus lacerdotum & magiftratibus mitterequsrir,tan-
c ta immolatus a- & p|ebe,dixitad ilIos:ObtuIiftis mihihunc hominem5quail ">criminofioresad
gjseftpaflus 5cle d r 10 •_- • * morteeiusinuenir.
ptus: Qiiod hical auertentem populum,& ecce egocoram vobis mrerrogans, e sed mque Hcrod.
h iuxtaalios E»an nullam caufam inuenio \a homineifto,exlusinquibus eum Adexprobranda du
LSScll c accuiatis.Scdneque ircrodes.Nam remifivosad illum,& . gSSftttg '
liitur,indutus,f«- ^^^^^LT^^^^^^"6*^ 8 latus.nec fe,ncc Hc -
f at gemmu matti ecce mfa\ &omm morre adum eft ei. t Emendatum cr?o r?,dg 3}^\d .*■ oc" t c... •
rgenUS, qUOJpai- I Ko„ imt,efia)i |.gi,,ran.tione.rr_ann,.3Stm,.cu.pertal.agao.ieb tpl»criedeui*...corJ.,etud.ne. 9 Cldcndo C hrifto & ptum Cl
11'v'ntndi illumJimittam.tNccefleauremhabcbatdimi,™
c
A ' „ „,Ui-n Dat»opiione«i;gendiqiifni*eJeBt.quiapont.ficef txcit»otiannuibain,i-t aOjcumitm.v.iuuvuw lufe.lia
(saaioncruojcu- magitpeie.- o Barrabaa u tis clamonbus ob- ^'""*
(ssaguine.Ipic.n. diemfeftum vnum,Exclamauitaurem fimul vniueria turba tempeufle.
SF«Ufai d.ccnstt.Tollehunc&dimmcnobisBarrabam. Quierac SSbHSldSS
jjnit.bellorofas. qucm probatinfcn
i;trf»?.4.iPi/.AdHcrodemmittitur,adPilatumrcmitti tem,fedvtimplcrenrurfcripturx,abiGluitquidemiudi.
ir,&:fivterquercumnonpronunaat,alicnstamenini. cio.quem tamencrucifigitmyftcno.
i itatisflimulis obfcquitur. g Tolle bunc & dmritte nobist&c.Qini prolcfulatronepro
(£t/d^/"«BM.Nefandumfocdus,quodHerodcs&Pila- _aluatoreinterfcftore\prodatorevitaeademptoremelegc
innoccidendoChriftum pepigerun.,]fucccflbreseoru runt,meritofaluteperdiderunt & viia,&- latroeiniis & ic
;:reditarioiiirecuitodiunr,dumludxi &gentiles, ficut ditionib.intrhfedfubdidetutjVt&patriamregnumqj qct
nere&religione, itamentequoq;diflidentes,inChri- Chrifto pr_etulcranr,perderenr,&haftenuslibertateani-
anistn per.equendis,&:fidc Chrifti penmendaconfcn- m_e vel corporis quam vcndideranr,non reciperent-
ittt In typo Herodis & Pilaf », qui per Iefum amici facli h Banabam, &c. Barrabas qui filius magiftri vel patris eo-
nt,Iuda?orum gentiumqoefigura leruatur.vt pcr paflio ru interprctat,ipic eft Antichriftus,quc illi Chrlfto pr*fc- . .
:m Ghrifti vtriufq5 populi concordia ia&a fit vetura,ita rent,quib.df.^w ex patre diabolo e/h7.Pilatus osmalleatoris °
ivtGentilis priuscapiatregnuDci ,&adludaumfidei intcrpretatur,diaboIum fignificat, quieftmalleusvniucr
ix deuotione tranfmittat, vt illi quoq,- gloria maicftatis ia: materix,pcr qucm Deus vafa probarc permittit,& tan-
ut corpusveftiant Chxifti,quem ante deiperant. dem conterit,cum in extrema damnatione confnngit.
dO&f»- a Cruajige. F
NICOLAVS DE LYRA: c7is,& literafecjuens confonat^um dicitun
8 Eccenihildignum morteactumcft ci. Scilidet coratn
SpteuitautemillumHcrodescura cxercitu iuo . t{ep u» Hcrode.
itansemidiotam&fatuum. 5> E mendatumcrgo.We^ff rberatum.
t Etillufit indutuveile albz.Sie enimilludebatur tuncfatuus. ^iolllum dlmixtatn.Liberum amorte.Scd ccntraboc yidef,qui*
] Et remifit ad Pjlatum.^t eum bonorarehficut & Tilatus ei Tttatus fciebat ipfum effe innocentcm,(juomodo i&itur volcbatipsu
itultrat. iniufie yprbe rarei Dicendum, cjuod volebatfacere, vt Iudtividcn
4 Et fafti (u nt amici.Pro^rer mutuam rekertntiamfaSam , vt tcs hancftagellationem,fatiarentur hac pcena,& ctjfarent d morte
<tifli»»»ffi. Iefutjuterenda.
5 Naminteainimicietantadinuic?.7'rr)^frrC4///^ej,^«oj n Ncceffcautehabebat dimitterccisperdiemfcftu vnti
?ilatusocciderat,mifcensfan£uinem «rwn cumficrifici>s,ut ditlii Exclamauit aut fimul vniuerfa turba dicens:Tolle huc^u Ex.jz.f«
tllfupm.ii.eap. di.&c. (£uia in nottepaftba Angelus Domini faluauit llebr&os,et
6 Pilatusautcm conuocatis principibus facerdotum,8dc. percuffit primogenita jlegyptiorum , & ideb inmemoriam tuttHt
Uic confcaucnttr dcfcribitur Cbrifli coditnnatio iniufia. Vbiprimo benefiiij infolemnitatepafcalifaluabatit vnu propinquu morti , &
decUretur Cbrifii innocentia ex trplici cohfe(fione iudicis caufam aliquos condemnatos ad mortem interficitbant,ad reprffentandum
txminantis & tttam ex allegatione Hcrodis, qui ipfum noncondi faluationem Hebrxornm & interfecJionem ^tegyptiorum. Et ifti
nauerat.Iudti aut hontrario contra uerba iuditis ttr recLmaue- ccnfuctudine eis obfcruari impetrauerat ab Imperatore l^omancrtt^
rnnt,vtobtinertntptr importunitate clamoris,$ non potcrant uia ftcutfuerat obferuata antequam ludxacffct l\omanis fubictta. Et
mknii,proptertp Tilatus finaliter declinauit a iuilitia,cddemnat hoceil cp dtcitur : Ncceffe autcm habebat dimiltcre eis per
«d monc mnoccntcm lefum-.lnclinatus ad hoc ex populifauore, que diem f eftum vnum.i&«<* tencbatur obfcrmrc illud q> erat coctf
qu*rebat,& C&[aristimore,cuiusindijnationemformidabat,eo tp fmab imperatore. Ttlatusfcienslcfum mnocentcm voUbat eum
dixerm Iudai \n tor,fpccluf%o:S\ hunc dimittis, non es ami- liberare pcr banc viam,prvponens q, non expediret eis dimittere^ .
C\iiCx(ms,yt habetur loan. i g.b.Et ex ditlispatet litera pau- rrifi Icfum aut Barrabam,cuins liberationtm credebat lud&ot nul-
tu txcepiis,qux exponentur . T^am rimiftt illum ad nos, id eil ad ■ lo modo pciigercptopter nimia ipfius maliiiam, fed tpft nimio odio
noflrum iudicium.Libri antiqui & ccrrefti fic habtnt. moti contra Chrtjtu,prcelcgerunt Barrabam libcrari,peietts Iefum
7 Nam rcmifi vos ad lllum.ta/icet ad Herodc\vt patet ex di- crucifigi,co q$ crat modut mortis afperior & durior.Cxtera patVt.
ais, *■£«
MOl\jtLlTEt\. 4 EtfatTifuntamiciHerodes&Tiiatusmipfadic.Dccfuhfu
i SprtuitautmillumHtrodts cum exercitufuo. Sic hodic fe- gnum q> iudaorun; prir.cipescx Romanotum conueni-
«atotesChriftia malis homtnibus fpeinuntur > quodab rent tn rcrfecurjonc Chriftianci.um .Cxteiaex^onautur
««tatuircputantur. ficut Matth*ia7-&MarciZ5.vl'qucibi.
H s
98? (Jo(!ord.& Nicolai de Lyra %<
A /rjjuituitAffMW Maenacrudc:itas,nonfoIumocci. qucvtoflredefiderabam, moriturQ,mor!ent?,&mort, n
L^dcru^c.ficcicqu.rrlmt>vtman.bus.S:pCdib(,Sr.dll. Plorarci.Necidcoinducitur folus mulieruplanausqn J
SSmcoofltis rredufo mortc necarctur, ncdolot citius multi vm dolerent , led qmafcmincus lexusquafi coni
in?rct«&vtincrucediuvidcretur. ptibihor,hbcriuspotcratpntib;principib.face»doui,qu,
b corrhhm t no & itlum ditmium. Hanc cortcptioncm dcri contra eos lcmetit ortentare . Quia vero nouit Do,i
dcndoiflagellado Sf1""^1 *
nCian hibu!? nc vi- Pr°rrcr Mdonein quandam fidhm in ciuir.ue & homici* n lorba ""«gj
quVad crudfiaWu dium miilus in carccrem . Iccrum auccm PiKuus locjuutuscft tcs & plangentcs :
uuir8t.Qiipd &ver aj Hlos.volcns dimittcrc kium . Acilli fuccjamaoani dicen- o^"^105 :
K&oolumtt£ a tcs. Ciucifigc,crucifigccum. Illcautcm tcrtiodixit adillos: i ^pUng.^uX
itatiu,adcfligatiis q^jJ cmm malifccitiitc?Nullam cauiam i nuenio in Trillabatur de \
SStttSSnC b co.Cornpiamcrgo?&t,llum dimkiam: At illiinfhbanc ^33!
nio languinis cer- Vocibusmagnis,portu!antcsvccruciiigcrctur: & inualeice- cecis,qincdicu<[
nctib certa figna de • tfifio» i<i«aiiiiiprofir«i;t,Mmi&iit.iiriuit. i.oct, iudcii.c«i.iuH:*ceJcfe cioeuant, vndcli •
mnnftrjt Scd liCCt ,i''ua'1 " ""a<"' r ditlir. Conunfut a
rllatus hoc a^at,m- bant voccs corum/ Ec Pilatus adiudicauit hcri pctitionem * T h e o p h j
, frtiabilistn lacnic- eorum.t Oimifitantem illiscum qui propter homicidium Muliercsqui.de trl
oorufLironionccf- c . , • rc c . l mutuin genusell i
c*»'£ S,Wmaf^m1bi cklcdmoncm mifius fucrat mcarccrcm , ciuem petcbanr. cilepiorSsquifJ
«raoto. qoiaacculationcm. Icium vero tradidit voluhtati touirn.f Ec cumduccrenc uequiddamao
tMatth, qiurn cotraDomi • ' c-. .rncqu-titciL-.ujiicn^. i fct & Dno ploi
££"„» numdetulctant.iol d cum , apprchcnderunc Simonem qucndam Cyrcncnfcm compaflionci
Io•,8•i, «iStl^Kn" t vcnicntcm dct villa, & impoiWunr illi cruccm t porrarc InmEn^
uacuatam.Tandcm c poiilcfum. Sequebaturautcm illum multa rurba populi & a tantcs.Atillen6 i
UT- SftSSJSft ' mulicrum - 1" P^"S*ant& Umcnr.,bamur cum . Con- f££ ^
vt quod criminado e ueriusautcmadillas leiusdixit .FiIixHierufalem,nolirerle- $ taric.n. patiel
B vel quafi ratiocinan h refuperme, icd iuper vosiplasflcte,& fuperfiliosvclhos. + Ncn decet ai
doncqiiu.erat.iam. r. ' .* ,. * ., ',. . •* mentarieum,
poft.ilandofidvoci- j Quomam ecccvenient dics m cjuibusdiccnc : 1 Bcai.x itcn- $ iponte.&nrofelifc
ferando&perficicn W& ventrcs qui non eenucrunr,ckvbcra,qu:enonladaue- 6 oiumpatiMedt
*ir ;> doperriciunt. k ^ -r- • • • . u v i o i g'uu cll vt iller- °
2S£i c DimiiitautcmiUU k runc. t Tunc mcipicnt diccremontibus, cr.ditc iupcr nos,&: J g]sbudib.effcrat|
Apocil. cumfiuipropterbomi- ^celebretur.pa •
••d» udiuinv frdition.m miffus fuernt,&c,Knrat feditionis.&ho ce.n.& mors deftriicia efr,8c infernus captiuusefl.Lan •
micidiorumludx-is dimittitur.Id 9ftdjabolus,quiol>cul tahiiqui fpontepatiuntui nuiiaconibJationcmafferu .
pamalucispatriadepulfus, 8«: lntenebr.iiiimcaicci:' fue- g FWi4/«.Notacum filias Hieruiaiem uocar, quodno>
rat muTus& ineopacem habcrcnonpOiTunt,quiapaci$ lar,quccum eo venerantaGaiika, kdeuamciafdem
autorem non clcgcrunt. , bis ciues ei nmlr.x mulieresadhxlerant,
d jtpprehenierunt Smonem (jutnin Cyre.uen. PrimoDnsrru- h 7^o/i.j?f.Ne,Iamentcmin memoriturum.cnioscito
f "c.i.4 ccm portamt,ied i-oilea miiofiia cil Simoni,quc excutes fuireciio mortem folnere prtcfi,cuius n.orsmortcm
M •1<,d obuia habuerunt.&hoccongrue.C^ri^/a enimpaffus titpro iplum mortisautorem deitruet . Voi"'potius vcltramq
r.obis.utfe.ut.e. Qui ucro eum vult fcqui tollat crucem fua ptogcnicm dignis lachrymarum fontib. abluitc,
I e ».d &fcquatur.QuiaueroSimonnon lfraelita,fcdCyreneus perri'disd.imnemini in vlnonem mc« Qrucis,
? ' eratpereuGennlesdcfignantur, priusperegrini&: holpi i £cce ««.'rfzw.DiesRomancobfidionis&capriuitati-
rcs teftamentorum,fednucinfideciues&:domeftici Dei tnr-deelt imminetecaptiuirate.hofuliqjperagrosvtbci
6C coharredes Chnfti,vnde Simon obedieni,Cyrenea; hx clade feruete , canftos qui euadere queanr, alta qu^q;'
rcsinterprctatur.Sed Simo vcaitdeviila,i.dcpago,aquo abdjtarcfugiaquib.ablcondantur, rcquirete. Refertlc • j
Fjgim pagani>qUia ciuitate Dei ahcnis vibana: funt connerfatio ♦ ph us infiftentibfibi Roma.nis Iqdcos cauemas montii i ;"
* c nis lgnati.Sed Simonpagoegiedies,cruccni portai poft colliumqj ccrtafim petilfe fpeluncas, ltavt feipfum r }
lefumcum popu,ligetmm paganis ruibus derclictis obe- nitior\equada deftigcla; vibis lotapeta: >n (pclunca cu •
dicnteramplectuntur veftigia dominicac paflTonis, Comitib.proditiim innentum^atqucab hoftib.captim
c Scquebatnr auJl.muktur.Scd non eadcm mentt; crucc fc- K Catiitefupcrnos.Vbl fio.c cx iupeifjno lntelligi de his tl
quitur. Mali fequutur vt moriete Jcu afpicut.M u ! iercs,vt vtrolibet fexu feiplos caftraucrunt p p legnumcccloru , ,
qucm qU
NICULAVS'D£'LY R A, fnerat ipfum',fi d ttiarh allausic lcrufdcfnfibiadbiifcrant pc it
I Et cumQUCCrenteum. Hic cofcqrttcr Jifcribitur Cljrifliim notionetn.
# piaocciliQtCumdicitur-.Ztcum ducereutui .iJcruciftgendii, apprc 4 NolitcfJere,&car. V^onprobibct compaffioncm,fcd prtt ;l
bcndcru.it Simoncm,vc. iiuiu coe^emnt eumadporundum cruc?, aliam lnclus caufam inobfidione Merufahmfutur* per ptur, t
yt citius ucnirent ad locum crucifixwris, quia lifus uidc batur ni- k 'efpafunum,ideo fubditur.
mts debiUutus ex affliclione pccd*ti,& tdt 0 nuamnis bfi<<,primo 5 Quoniam ec.ven.dies.rf;/icfr.42.«nBo poft patfioncm C i-
fortadct cruci juani^tnitliquieu ducebani,aucperv.m ea er pefue fii,in quofuit dicla obfidio.
rufupra Simonc,raiwue prxditla.llle aut inuitcportabat,tu qitia 6 Ucux(\cx'\tes.Qnaa*iliorrscruntadfugiendn qnagrauc
boc erat turpc,tu quiaforfitan erat difnpulus Ufu, cccuhus tamf. 7 Et Ventres,qui non ZcQuia muliem babcntespncros 1 )b
2. Scqucbatur autem illum wulun. yoy.i^i.ia.diquifcque fidione fuerunt auxUu uon fotumpioficf de-iampropuens >,
bantur cum ad tpfum crucifigcndnm , aliqiu addcndendum eum,ct & aliqux pr* famis awcietase proprios pueros comcdciunt,ji t-
aliqui ad videndumfpci'laculum,Cr alijui aiplangindum,fpeciu- dum quod dicit hfcphus libro dc ludajco bri(o
lixtr muiitrcs d(uota,ambus dixit: 8 Tunc incKdi.monti. Scc.Quu alia..ipr* horrorc rrJi
l Fihc HlCtul. &tc. [Quta mnfolum aliqua de GaliUa fequuts tuncfuit in pofutolutUor,,», tinibSr.rt/iiamStcscaderttfup
fucrant ^ q^
M 0 ^.^ L 1 T E H, pcr Romanos fuper tudaebs venturam, & illa miferia lil
ad gUcminduiH Chnftus mulicics , fuit ptyKt nuiciu uunum Jmius vua;. oranaum
Lucx. Cap. XVII. 391
..1.
ira-
uu: /
a cuntmontib.c-f.n.&c.o.n.cum fusefragil tatismemo f omidentes.Tiehis Ioaneslatius.<^adriperi?aveftis figni q
" je r,£TrlleterStationumatticulomblimium virorum>vel ficar ecclefiam totoorbeqquatuorpartib conftar.diffusa,
A jp virginitatcvclmartyriovelcjuacumqjaliavirruteque omnib. f artibusa:qualiter,ideft,concorditerdiftiibutam.
ritexemplismonitis,precibuiq;defendi. Tunica fotti{a,omnium partiumfignificatTnitatem,qux Jo-if.n
a Qtiafiin vaidiligno. Viride lignum Chriftus,& fui e!e- charitatis vincufio continetur.
ft;ridumimpi .&? g Sortes. In forte
rf.viores,vnikait: collibiis,opcrite nos . Quia fiin tviridi li_-noha?cfaciuntyiii deigratiacommcn- tHemid
si' oceo q pecca a . , . ,,- .... . t _, _. 1 °, + 1 dataeft. Siccppein
3inonfe«,q"ili- b andoc]uid herjDuccDancur autem)C_ ahlduotncquam cum f vnoadoespcrucnir, tM%-
gf vitsmcntoap- eo, vt mteifkercntur • Erpoitcjuamveneruntinlocum, qui t cumforsommb.pla fo
gu.fe,"n c v«*ur Caluar,x;ibicrucifaeru„t eum)8c"t >trones:vnum £B£g££
gDsmeiesafferro, d adextris,cCalterum afiniftris. Iefusautcm aicebat? t Pater, f uenit, & cum iors tmaIefi
HigBtpaflion;sde c aimitccUlis ,nonenimfciuncquidfaciuni\ Diuidenres vcro * ™™w«#w(pfooa
h< nudo no exeo, f \ _ * A . + cuiufquam vcj men +»j.q.:
q rafcnramanent h vdtimenta cius,miieruntlorces • Bcitabac populust expe- tis , fed occolto Dei _._*«
jii;^ifr.i£lib.sut .n.ans ,&dcridebantillum principescumeis, dicences: Alios [udicio «editur. "•»•■
V3iijiniuper,&li- _ r • rri «, C „.. /.L- a^L :a r» • 1 A » n ^'^f'1-fe.Suzfe +r __
« n! vit/ftam mis k ialuos feciC,ie faluum faciar, ii hic cit Chriitus Dei ele&us . 11- fnla damnant,g ctia Ti>eftat
S::non ument? Et 1 |uc(ebanr auccm ei,& milites accedcnces, 6/acetum ofTeren- nolentes cpalios (al
fi iccit tcmpu:-, \ t „i- c- tj ri Zj.t- uosfecerit, confiten
iau,dicinm de tes,& diccntes. Si tu es rcx Iud_eoram,faluum tefac. t Erac tur.Poteiargdemfc
JJoDei,& oes,g **^^«orf«wi^i«ri*-.i»A. ebtift., __.*«_** _,__,«__ /aluarc,fedquiaipfe tMatth.
v< mt pic viuetc ui m aucem , &. iupericnptio icnpta iuper eum hrens Grax.s Hc~ Chriftus Deieletfus %*•
C:iito perfecutio- n braicis,&Latinis: Hiccftrexluda_oium. Vnusautemc.ehis s decrucede_ccndere l0**J%
__£_C*~ qu1pcndeba„tlacronibuSbkfphemabateumU.cens:S1tU ^$E_j£. E
d.teuaogelio. . . ... ofigeret , ideo lede
:.bnw«t«r»r«ttwImpletutquoddiaumeft:Etcunnni crucefa!uarencglexi.,qu_acum ceteris peccatorib. etiam
q eHcputatuseft.in fnortcdcputaturcura miquis,vtinre crucifixoresmoiiendocurauitfaluaie.
Stdione viuificet iniquos.qui propter hummes homo i llludcbantautem ei & militcs accedtntes. Nofa <j> Iud_ei vo-
ii cshorninibus ded.t potcftatcm fihos Deifien. cabulum Chrifti,& fihj Dei autoritate fcriptura: fibi tradi-
fe T h k o p h r l A.Diabolus volens Dommum magna tum lrrider.Milites vero.fcriprurarum infcij, non Chrifto
it Ltau alpergcre facit crucifigi cum eo larrones,!cd vidc Dei electo,fed regi Iuda:orum infultant.
qv&vnopriuatusfitj&hocadmaiorcra gionam Ddi k Et a «.o/f.AcctumerantIuda!i,a vino Patriarcharu de- I
c crn.Nam ahorum cruccs nemo rcquirat,totusaut mu generantes.Hoc aceto milites potanr Dominum,qu» illo-
d acruccifta,pcdet,&:nianifcfteottenditur hicDnmno rum iuggeftionemortitradunt.
e:iniqnumficutlatroncs,(cdoisiuftiti*principem.Du 1 £^^ff.Ha;rreslingua:pra:ca:tensemincbant. He-
titautemeumad locira Cranij,vbt dicuntpnmum pa- bra-a,pp ludxos in legeglonantcs . Gra:ca,pro tter Genti-
1 Lteffl noftrum lepultum cffe,vt vbi per hgnum calus,il- hum lapietiam.Lanna,propter Romanos rmpcrantes.Er-
lperlignumredirredio. go vehnrnohnt luda:i,pc regnummundi.cmnismunda-
« CaiM.to.Extra portam Hicrufalem erant loca in qb.tru na (apicntia,ommadiuina Jegis faciamentatdtantnr,q> Ie
nantarcapitadamnatorum,SddicebanturlocaCaluari? fuseltimperatorcredentium&confitentium.
ielt,dccollatorum.lbi crucifigitur,vt vbieratareadamna m Hicett rex lndaorum.Tiiulus g Chnftum rcgcnneftat
torum,ermanturvexillamartynj. noninfra,fed iupracrucem ponirur,quialicerincruce ho
. «/4twjer,crc.Execrabilisin(adoiniquitasIuda:orum minis.innrmitatedolebatjCupercructmramenregia maie
>uiliUtronem crucifigitolum iedemptc,rem,bonus tn ftatefulgebat,&ideoimmolatotituluscftluprapofitus,vt
myfteuo iatro^ tnlidiatus eft diabolo,vt valaeius aufer cundis legere,id eft,credere volentibus pateat,quiaper cm
LPerillumg, adextris figniricatur mortificatio carms,p ccm non perdidit,kdcorroborauirimperium..
elcfti glona,per illum qui a finiftns mortificatio carms n rnus aut de buqui. & T h s o p k y i a c t v s . QOp igit
:oaliquamundi caufa. al,jduoEuangelifta:duoslatronesdicHntconuiciain cum
U[*m. Quia Lucas Chrifti facerdotiu fcriberedifpo- ieciiTe? Vcrifimilc aut eft,quod primum gdcm duo enm F
itttefteDnsapud Deum ^pfecutorib.iurc (acerdonsin conuiciati fmr,deinde vnuseorum audacior,agnofcensbo
ctceait, &iatroniconfitenti paradifum pandit,necfru- nitatemleiu,ex voccquam fecitprocrucifigetib..qua: vox
tra,orat,icdpiocis,c4poftpaflionemeiuscrcdidcruntim- non.lolum omnimi(ericordiaplenaeft,fed&: maj{namau
JCtaauNonpro eisorat,g p inuidiam &£ fuperbiam filium thoritatem prsfe ferr, cx hacigitur voce vt agnouit prior
Ociinteilgteiut,negat,&crucifigunt,fed<p eis,qZelQDei blalphcmusleium verttm regcm,confurat,&:altcrum la-
■ieiites,iednofecundum fcientiam nefcierut,qdfecerunt. tronem,& ad leium diauMementome i,&c.
f Diuidentes ________^ Increpa-
NICOLAVS DE LYRA. ftmpltces,&mhemiafacerdotib.1ud*<>rumdecep,U,<iHiperf:<]ue
* Qmafi in viri.lig.hxc hChrittus bic dicitur li^nunt *iride bantur Cbriflum y;lt legis,&pro ifrsorauit Cbri/ius. Mv\ autcm
Kimfru8HS,&per confetjuens indignum abfcifionv per morte,p° erant literati,qui ipfum efie Cbrisiu probabiliter noueraut^feu agno
nlnsmtem ludakus hic dtcitur lignum aridum infrucliferum, & fceredebuerant;fed ex odio,& inuidia fuerut excecati,& ipfunif'
trconfeqnens dignum abfcifione permoriem & combit(tionem gc- fetutifunt vfque ad mortem,&proillis non orauit.
uitV m>*,qua cft pana extrema%& maxima. i Erat aut & fuperfcriptio fcripta fupcr cum literis , &c.
Pater,dimittc illis,non.n,fc.quid fa. Erant cnim ibi aliqui guia ift<e erant tres LinguaprincipaUs,vt omnespoffent le^ere.
__ [impiices ___^ ?V Nequc
M 0 \U L I T E \. cifigerequamconfiterimahierunt,ftdproeis qndlictut
DHCe&MfMr„«te^j/H„«^eJrc.Hocadliteram^curatum quodfcceruntzeluraDeihabentes,fednonfecundufcien
iil P Principes Iiideorum.vf a vulganb. Chnftus partici- tiam,vnde fubdit.
afle videretur in cnmin;b.eorum,&: ficipfi iuderenturiu t T^on enim fciunt quid faciunt. Ca:teraexponant ficut Mat.
■emortemeiuspiocurafre.Etficfrequenter faciuntmali i6.&:Mar.i$.v(queibi;
"'i cusrentes opcrire fuam mahtiam per infamiam iufti. Vnus autem dchis qnipcndcbant latronib. &c. Per rftos duos
^fpojlquam -penerunt in locum qui(vocatur Ca/.eirc.Expona- fignificanturilliq^p peccatis fuisexpiadiscu Chriftocruci
ui'ficniMatth.27.&;Mar.i5. cftjgunturjper^ Tcflionem in religionc fadam. Sedaliqu.
fc/i*i m ditchat^ater^dimitttc Mis.B e d a . Neq; putan- reuei tuntur actu etfi non habitu,ad vitam feculare,dc qb
um cft cum hoc fruftra oraffcfed in eis,q poft eius paflio dr ad Ko.z.d.T^omen Deiper vos blafpbcmatur intergentes,quia
cm crcdiderunr,cj> orr.baumpetrafie.Notandum fane.cp fcandali^ant fcculares.Et, ifti fignificatur per latrooe blalphe
°nptoeisorat quiquem filium Deiintellcxerunt,ctu- mamem,aliiveio^fefli,crucempccniteti2perpatientiam
cifigcrc | deuotc
j>*y Oo^ord« & Nicolai dc Lyra. <d
«3T » Ueretabattu Irfa increpatiofuturnmcrucis fc.idalum lensmiraculum foliscoiungere mlraailoveli . Srind l(
A 6icircacrcdctcsrcuch-,quorualiiadcxiris,aliiafiniftris. aut velum,vtarcateftamenti,&oia facramenralcgj
U Dtcmcmentomei.S\iz<.u iMat.a m hoclatronc cminct, gebantappareant.&adgentes tranleant .Iofephusait: r-
*4.K>,b Nullummcmbruma ui. p laohbcnim h5t,prctcrcor& tutesa-gelicaspraMidesquondam tcmpli tuncpanta .n
linauam.totum.quodlibcruni hctoncrt.Cor«te<r«ljf,orei5 cluuaiW wmusab bisfedibus.
*««r.Fidemhabuii , . ' f . , * J*ter » »«• M
cjrcgnaturumcrcdi ©sChriftus, faluumfuc rcipfum,& nos. Relpondcns autem i,a remrluu?ca.r<c
CjKqUcmlCCUm mO , fJ<ic.Vii<-«'l"<i"u»P' <" Q,f<Jf.pcM 1oou«.lu,.N«miiu»nfi<.onucrfocltoigQoC:it 'Uim Dei decl.l»,,
riCtemvidil s ,»tni««i**»Jtt«t*M*«i«« *»*•*. . apiritumcnmnn»
habuir,qadu'nmpo a ajtcr, incrcpabatcum, diccns: t Ncquctunmcs Ueum,qui i dans.nondcfcclm-
ftuUuit.Charitai • uvml****»***'* b- «« . 2 virtutis,fedcoi
firmitcncnuit,qui in cJdcmdamnanonces; Etnosquidemiultc,namdigna tiam ciuidcn
Utroncm,&dc lua faC>lsrccipimus,hic veronihil r maligeflir.Etdiccbatadle- ET^nt'5'
iniouitatc aiBniti o^ * c "u.»i.*iiiuiciiir'aji
v u'n quam cogno b iumiDominc, mcmcntomei cum vcnensin rcgnum tuum. i re gioriam pa* M
U.Q.*. ueratci pndSutf. „ , . A * , 7 . ',u,; — «"':'b' ' s""™. 4 quo nos infornki
Mipr*f Magmvirtus.con- c Et dixit illi Ielus: t Amcndico ubi : hodiemecumensin pa- s vt gloriam deik-
byter. firgtur oucm VidCt > H-».idu rr^..i»i.s clt. b ien.b,* tfr i. iuntoti.li» peniiioruin, vtfidu lu- CTCJtOri. ConjMul
35 ^^'."'0 d radi(o.tEracaUtcmfcrc!iora(«;.;:&,;nebrx-faa*funtt,n , Jm£
p""- gabatApo(toli,quc vniueriam terram vfque in horam nonam . 1 Etobicurarus eftcormeu,Lv
ll*^ S2^!rSc?Sc«* e ellfoU^velMrntcmpIiiciiTurnclcmedH.ni.Ecclamansvocc ^'fcSlSJ
u,c c ^tn,td(coubi.Vu\ f rna^nalelus,au: Pater,in manuj» ruas coinniendo lpiritum <> fpe.Quoniamn(|e
cheriimum affefli- meum,Er. hcc dkens expiiauit. V idens autem Ceruno cuod „ ™TS "JTI
dxconucrfioniscxc g " ~ . x , c r. ... ,. , l 7 mea.ninh.rno, te:
* pl.im,qu"damcito factuu. rucrat . glonncauir ueumdicens: TVeicrnchomo s dabisfanctum
fatrom venia rdaxa- inftuscrat.Et omnis turbacorum uui umul t aderant ad Ipe- 9 dcreconuptu
tur &:vberJoreiatia , I . . . ;', . ,-i, I loe fidensauir
quampcatio.Sem- h Ctaculum litud^videbantcjuarhebantjpcrcurientespeao. Videns.quoditU
pcrcmmDominus ra iua reuertebantur , StaLanr.aur.em on)ues noti eius a met lotefiatemik.
plus tribuit quaro- ime»muom,*p,'uxi.eVn.a>.»4i»l. 1 »tcdi fpiritum .
gatur;llicrogabat: ionc?c,& mulieresquiefequuta: eranteumaGalilarahax vi- non habet nifi c h-
Mcmento mei , &c ° ■ * * / ditoranimarii,^ 9
Dominus ait ; -Hodie , crucifixerat m o
me(nm,<2rc. CitoignofcitDominus,quiai*lecitoconuer- paflionisfcandaIo,confitfturDeifilium,ouem luckci \
tltur> ' ro(l miraculaciedererenuerunt. VndeperCentun,
d Et tenebrsfa8<e.So\ retraxit radios nc aut pedetcm vidc fides eccjcfia; deiignatur,qtie velo myfkriorum cclcil
ret Dnm,aut ne impi» b.lafphemantes lua luca: fruerentur, pcr mortem Domini referaro,mox iultum ,& Dei fi
Et nora.cp fcxta hou,iden\ fole recefiuroa centro mundi tacente lynagoga confirmat. '
crucifipiturjdiluculojul efti Oriente iole rclurgirq.i mor- h Vercutiemes pcclorj.Qood percutiiit peftora in fign n
X»J,4.d. tuuseU^ppeccata notha,&: refurprop.iu.n.Adam peccan pcemtentia;,5<:lucrusdupiiciter i 6t intc!ligi.Siue.n"c M
C te polt mcridicm,id eft.inchnata luce fidei vox Dhi au Jit, vitam dilexcrant,iniufte occilu m dokbat.Siue cuiu> i >r
codem igitut tpisarticulo,qno tunc peccandi Adxobclu- tem leimpetrafle memineran!,huc in mortcampluis o
lcrat,nunclatroni pcenitentiDominus paradifum referat. nficatum nemebat.Sedquxcunq-, ca pectus tuderec
c Ytiit umptifcifftimeS mediim.Et clamans vocc magna Jefus, rit,videamusdiltantiam getis,& getis. Gentiles,mon
air.Hoc cxpirante Dfio geltum cft,fed Lucas poccupat, vo Dho Deum umcntes,apei -tc confellionis voce g
lens
NICOLAVS DE LYRA. ChriHumincrncequouftjueexphaJfet.
«; i Neqj tu'timesDeumqineadem damna.es. *\d.licetho g Quodfadum fucrat,ScUic(■tmiracl^lainCbril}ipafion^^
mines non umueris,tamen dcbercs Dcum timerex maximein articu fta,vi pote tcrr<srnomsypctrarumfc;(fiv,„!fcuritas fol/s fupcr *
lo mortisyinijuotues.ideofubditur^ ralis. Et clamoremagno expiralteti auodnonpotcrat fien 1
2 Ouiinea.damna.es.yci/icciOToWiV, nature.
3. Dnc,mcmcnto mti.Magn* fides buititlatrows,t]ui in pra- 9 Glonficauit Deum d\ccr\s.Fideiconfeffionc,diccns.
pter acerbitatem ventt ifuamfu(tineba!y'icc proptrr infirmitate car 10 Vere hic homoiuflus erac. F.t oTs ruiba eortim q, 'C
nis quam in Cbrifio yidcbat.co"feffionem vrrefideiomifit, Mat.zy.f.dLitur.Vctc filius Dei tratiftc.Dicendii quod 1
4 Cum vcncris in regnum tuum.Aiani/c/ir patettfuod no lo dix;t Centurio>fed Mattbdus cxpreffit vnum,Lucas aliud,tkt n
quebatur de rc^no temporati.ftdxaterno^dccfibditur, tacendo.
.5 Hodiemecu crisin para lfo. 2^&n accipicur.hu paradifus n Percuticntcs peclorafuareuer.&CPcmffr^rjcr^ "•
prn hoito voluptatis.nec pro ctxlo empy:eo,fdpro fruitione beata c ts de Cbrifii prrfecutionci& ifiifucriu qui a pcritis dtctpti;
quam habtterunt fancli patrcsin morte ChriUiycfui erat in limbo de vtprttdttlum e(i.
tenti flatim cum rius anima defcendit ad eos, & eademdie Utuc de- 1 2 Subant auteomnesnoti eius a loge & mulicres J*
fcendie an;u:ailiius tatroms,fafta particeps beattt fruitionis. fequutae erant cu a Galilxa hKCVldentes . Contrariit H '<*
6 In manustuascommendofpiritum meum.Et ha:cdi. /«^(^•^/'^«'"«''.Stabantiuxtacnicelefumaterciiistic
expi. 0[i:ndcns t/uod marticuto mortis maximedcbjmus recurre- ror matris cim,Scc.l{efpotidct ^tug.tp non erant immed.at
re ad Deum. iiium^prapter turbam comprmentem, nec tta longe qmn poffc ti
7 Videmus aut Centurio. Qui erat conflitutus ad cuUodiUu yidere,i(ieo poffunt fuijfe dtci tonge & prope dmcrfts rcjpefltt t.
Chrifium * [
, — , , , ~ — 1
M 0 r\^t L I T E ^. nollros,qilorumcorporaquotidietcnduntadmortei,c«i
■j- deuotcfuftinentAiftifigr.ificanrurperlatroneniChriftu rioram penilus ; ignoramus. '
confitcntcm,&: ciusgratiam pofluIantema)pter quod fibi 7 yidtnsauttmCenlurio quodfamfuerat.&c.Vro hoca ,y
dicitur. ilkGcntilisconfeirnsruMtChriflumtamclare.fignilau
5 Hodicmeeumeri; inparadifum.Quii talesiam cum Chri- fuit gloiiofaconfeffio GentJ.hum ineorum coucriioi ,»
iro lunt pcrgratiam,& crunt pcrglorum in fqtufp. duri.tia Iudarorum in infidelitaiS. Ambtoi. Oduriora x»
t Erat auttfrrre horafexta,& ten\ br# fac!,t funt P, vniuetfam pcclora Iud^orun^iudex arguit,cre(Mt mmilter^pditc
icrwm,c?-c.Exponatur ficut Mat.27.6c Mard 15. lus luum morte pdcnat,elementa ftigUmf, terra con» u .
6 Vater urmanus tuas commcndo fpiritum meu.Et btcdices ex- monumenra rel"eianrur:Iud.Tonim tamcn-auarltiain '
^iwMuuocducmtnosfcmpcr Dcocomcndarc fpiriuis buisatqueduritia mancntorbcconcuflo, .c(f
noftros
99
Luca: Cap. XXllh ff&
. Iudi pcrcatientesTokim pec"tora,fi!entesdomiiredeunr. pulturaillius &refurre&ioanoftrefrag.litatenarura;dif- d
\ imine lofeph . Iofeph per nobilitate potentia: fecularis fimilis monftretur. Sepultusefr, fedquadiu voluir.rclur-
or ^ accipere rer iuflitia meritoiu dignuseft fepelire. rexit.fedquando voluir.
sTheoph. loleph tametll primo Iatuerit,rcm tamen f inquo nundum.Si in monumento vbi alius pofitusfuifler,
Iju' .dignamnuncfacit, quamuisconfiliariuscfletacdi- poneretur,aliusrefurrexiffefingeretur.Inperniexciio,r>e
ues raudet petere (i ex multislapidib.
fOtiJShOininiSCril a Dtcurio eft quMeordinecurixtlr, & offcium curi* «dniiniflm, SEdificatUm eflet,fof
nafi perduel dentes: t Etcccevir nomine Iofeph,C|ui erat t decurio, fctvir fistumuh fundame
" JjSaleditiofi,nuilfl a a Qoia & ipf«r difclrultislciu.rtd occuJius.vhi!.sfnusiiiin)ici:ias1icUoiuro. fed in boc ex- * US, fiutO ablatUS di- -f Coful.
au«periculum fnf- «e«i»officiof.i0at«»«tdeiUH. 2 ceretur.
Knr,licetpericu bonus & luitus (nicnonconienierat conlilioc^actibuseo- g Etdieseratpamfce
;t diuitiaiU, Ipfa<ftRsmnhaHelcani,c<Samutli.ciU'asiniegioneTramiti.aiuxtaDecafolin). 3 UCS y& fabbatum . il- Ce.I.a.
lfcl|tpetit,uthono rum)ab Arimathia ciuitate Iudea:,quiexpectabat&ipfere- /«ctf-c.Sextadiefa- ^**3"
,jfj, iepelit , Ut in SiignoiuselTet.adprirciptmnonarceilerrt.neccorpus impc.rarcr. 4 <flUS hcmO, isbbatO
icumento exci- crnumDei. HicacceiTitadPilatum, «ypetiit corpuslefu, & 5 quieuit Deus.Sexta
6irl.™vl«dw« c d^rofi.uminuoiukfyndone.&pofuitcuminmonumento « JSfiggjgS
Syt phatc quod a- d excifo, incjuo nondum quiiquam pofitusfuerat:Etdieserat s canum.Sabbatofe- .
jlUtCOrpUS fllirCXe e a T'arafieueeft fex>a f-ii<r,qua pra-paiaban.ui ncctflaria fabbato . p pulchrO quiefcenS,
rit, mlieres autem f paraTceues,6Xtahbatum illucdcetat.Subiecutajautem mulie lorefurreclioniscxpe-
jerobabebater g rcs quac curoipfo venerant deGali!a:a,viderunt monumen- n^ateuentu.Sicnos
ea nm.»non tame n ^ 1 r i2in lexta mundi eta-
prn cportebat, tum,et cjuemadmodum poiitum erat corpuseius.Ett reuer I?redeben.uspatipro
fedirirmam acpar i tenresr>arauerunt aromata et vnpuenta.Etiabbato quidem i4^no* In feptima,i.
■fchabebatemm k n r 1 1 x icquando morimur, 'Kcuer-
pcpuro homine, t filueruntiecundummandatum. ^corpus in tumulo, £•
lvn< vt ordinara &c animacum-Domi-
vn lenta portabat t no poft opera ma-
rerem Iudajomm cor.fuetudinem femperobfer- netinquiete,donecinodtauarefurg'antcorpora.
uai n de mortuis vngendis, vt labbato quide quieuerant h Mulie re j.AIiis notis Iefu poft depofi tu corpus recedenti
iuv.mandatum lcgis. bus^folemulieresqardiusamabat^offlciufunerisinipicie
f.fjjtt&c.^on Apoftoh, jfed Iofeph iuflus & con- bant, vt congruo tepore munus denotionis fuf offerrenr,
la ,& Nicodemus, in quo non erat dolus, fepeliuit. Ta« expedTantes quod Iefus promiferat,&rideo prime viderut.
lis fetiam fepulturaChrifti, quxfraudem iniquitatem- i Etreuertentes. InfpeclaDominifepulturareuertentes pa
luion habet . In quo obftruitur tergiuerfatio Iudzoru. rat aromata £V vn. qui lettajaudita^recordata^paflione Do
SnfiApoftoIi fepehfient,dicerentnonfepultumque mini,adoperavirtutum quibusChriftusdelecletur feco
dhuntraptum. uertunr,fSc: fabbatofilenr.Poft fabbatumcummuneribus F
: ndone.Ex fiinplicifepuIturaDominiambitiodiuitu vcnturiaddominum , cumfinita prajfentisvitaeparafce-
coiemnatur, quinecmortuicarcrepoiTuntdiuitiis. ueinbeataquiete gaudentes expectant tempus reiurre-
stice . In fyndonemunda leium inuoluir,quipura ctionis, quo Chnftooccurruntcum redolentibusactio-
miteeum fufcipit.Hincetiam mosecclefir haber,vt fa- num aromatibus.
ct cium altaris non ferico, non panno tinclo, iedpuro K Etfabbatbo^c. Mandatum erat,vt fabbathi filentium i
liocelebrctur. vefperavfque ad vefpera feruaretur. Ideomulieresfepul-
d pafuitenm. BeneergoChriftus in monumero iuftico toDomino,quamdiu licebatoperari,in vnguentis piaepa
di r,vt heat fiiius hols vbi reclinet capur,& iuftitix habi randis occupantur,parafceue vlq; ad folis occafum,& tran
ta )ne quiefcat . Bene nouo, vt noui tate vitg qui Ch riflu faclo fabbato occidente fole, vt mane venientes vngtrenc
. ftipitambulct,n6fepelitChrm,nifi qcredit inChrm. eum,quiavefperefabbathiprxoccupanteiamnoctisarti-
c c mmumen.exci. SolusDominus tumuIoincludnSvt fe- culo,monumentumadirenon poterant.
pultura CAP;
— !■■■
NICOLAVS DELYRA. eeetfaclum,poffetdiciaIud£isquodfufoJfumfuiJfetfepulcbrumt
. 1 itecce vir.Hic dcfcribhur deuota Chrifli tumulatio , qute fuit & corpus indefublatum.
* Innis&preciofaMcetmtrs fuerit ignominiofa, prout de utro- 9 In quo nondum quifquam pofitnsfuerat. 7{epoffet dici
1 fatw prcpbeii^atum pcr lfa.ficut ptenius fuit dedaratum. quod ille quiprius ibifuiffetfepultus, refurrexifieti& n'o Cbrifius.
IO Et dies erat parafccue.lrf efljeria fexta,qu&dicitur parafce
tio,& vir bonus &: iuftus./i efl^exiflens de curia^fcili ues id eflrfrtiparatio.quia tuncprxparabantur & coquebantur il-
'■fittfiiKpel imperatoris. la qux debebant comedi infabbatbo , fecmdum quod prxcipitur
Hicnon confenferat confilio&acti.eorum.J,«//c«,«//o Exo.z6.e.
nhitorurn Cbrijium petf quentium. 1 1 Et fabbathum i\\\lce,(cebit.iluiafolemnitasfabbatbiinca'
* 4b Atimathia ciuitate ladcx.Ifla efl ciuitas qu<e voeata eft pit a -pefpere pnecedentis diei.
^dequafuit Hclchanapater Samuelis, vt babetur primo 12 Subfecutx autem mulieres,quae cum ipfo venerant dc
^»m,primoa. Galilea,videruntmonumetum,&quemadmodu pofi.cxc.
5 <ui expedabat Sc ipfe regnum Dei. T^on temporale et ter Qu<e e\ant Cbrifto deuot<e:vt videret monumentum,& quditer re
' <%fed calefte & xtemum. dire poffent ad vngtndum corpus Cbrifli ibi pofitum»
iicacceffitad Pilatum. Erat enim dc curia , & propterboc 13 Et reucrtentes.Scilicet,dmonumento.
eoatmanrem acceffum. 14 ParaueruntaromatacV: vnguenta. Hoc fecerunt feria fex-
7-tdepohtum muol.fyn.lt/ efl,panno lineo.Et ex boc ordina taantequam intraret fclemnitas fabbatbi,quanuiiu erat eis licitum
" 4,quod corpus Chrifli non confecratur riifi fuper pannum li- aliquid emere & parare.
15 Et fabbathoquidem filucrunt . Ideftaboperibusquieue-
runt.
16 Secundum mat\<Az\.u.Scilicetlegis,qu<>dbabetur.Exo.io.b.
* -tpofuit eum in monumento cxcifo.lrf efl, in vno lapide
ft auatoftcundum quantitate hominis, nefi expluribus lapidib.
effet * N I-
MQ\*4L1TE%. quodinfexta mundi setatenosproDominopatiji. velut
mundo crucifigi necefleeft, in feptimovero,i.poftmor-
/^"j-rirMnine Icftpbiquierat.Exponatm \tfap.Mzit. tem corporaquidemin tumulis,anima: verocumDomi
i« ,. rc,,5« norequieicunt.Vfquenuncctiam mulieresfanda',i.ani-
I tret parcfceucs.BslD.Quod autem Dominus fex- ma: humiles dileflione feruentes,paflioni Chrifti diligen
le CI"fixiis , feptima in fepulchro qulelcit , figt»ificat, ter obfequuntur.
f MO-
o«
c
A
Mar6p/o
597 vjiol.ord.& Nicolai de Lyra
C A T. XXII II. phantis.Ftncutcorroriinicp'1'chroaftitcruntllic^
i\ 7ttiu«rmp*.CFc.Vnafabb3tiidcmeft,quodprima corpori coniecrato in rlrariquotiHie aflirtunt*
V fabbati,i.\nadic<» dic fabhati vei labbatorum.qua; d Dectinarentvultrm Notaepncc unctcrnulietes
nnnc domirlica diciuu . Q-jod valdcmancmuliercsad cecidifle, necaliquis tancrornm in refiirreO.onedn
monurucntum venerunt, magnusfcruorcharitatisqua;
tendi Sc inncnien-
didominum oftcn C A P V
ditur.
Mystici. Excm &u«ft(W ntn.p,iw>.
ftratusin terram adorareleguur, \nde moscepiti
fia paichali te
T XXIIII.
(undoii plumdatur, vtillu- a
te
t Na autem t fabbathi valde diluculo veno-
runcad monumcncumporcanr.es , quarpara-
>Fulgu
... .1.
tninatafidc,decuf-
fifqucvitiorum tc-
nebris.adfactucor b ]^gdk]wn§ ucrancaromaca, + ocinuenerunt lapidem re
pus domini acceda ($$?&&> uolucum a monumcnto, & lngreflaenonin-
imis. Nam lcpul- . - r *V £ ▼ , °
cluum figuracdal c uenerunr corpusdomim lclu. ht ractumeit dumT mentc
tans,inquocclcbra con{\crnaca:eflencdic ilto, ecceduo viii itetcruntlecusillas
turmyfteriumcor- r , ,
poiis &: fanguims d inveltc t fulgenti . Cum t umerenc aucem & dechnaienc
lln~:_: A,»m ,.< » 1-ro iciufc^rainaiamofnis.
domini, Arom.ua . 111^.1 ■ »
n qua defcruntodo- vultumin cerram,dix'erunc ad illas.Quidquxruis viucntem 9 clin.ue,nost
rcm VirtUtU»& fua- 1 ljtH,imioaumtn'mii!n u!tll«"iiiir entiatOfp»! I O& pillucrCin
cum mdrcuis? Non elc hic,lcd refurrexic. Recordamini,cjuali- colcnte
terloquutuseicvobis, cuadhucin Gahiaraeirec dicens.Quia
opotcctfiliulioministradiinmanushominupeccatorum,oc
crucifigi , 6c die cercia ref urgere . t hc recordaca: fun c verboru
rcnon flecui
in orarionede
tuin terraro
nato.>rare.
Excmploi
rtim , cu appr
quamus mv
cclert»bus,cui(
dia fupernorf
uitim contc-
mur,adconi|
angelorum
musvultumij
ram humiliu
uitatem orationu,
cum quibus altari
propinquare dcbc-
mus,fignificat.
b Laptdtm rcuolu-
»w».Reuolutiolapi
dis fignificatrelcra
e /\rcorrfa.Die
ficut cx hoc
habemnsjin
fcipulosctfui
quxcum feqij
tur,dhsrcfur
E*.
dis iignihcatreicra uu,unsrcn:
vi tionem lacrorum Chrifti,qnatTeloliter:r tegebatur. Lex rum fe pra?dixit.Para(ceue hora nona expirauit,mai p
inlapidclcriptaertciuusablatotegmincdhicorpusmor- ma fabbatirelurrexit.Merito aut vnadie&duab.n I
i.Co.f.
Ma.*b.
tuu no inuenit,fed viuum euaogelizatiir,quia etfi cogno-
uimusChnlrum fcilm carnem,fed iam no nouimus.Po-
tuit autem claufo cxue iepulchro,qui claulo exiuit vtero.
c Mcntrconflernatx. Menteconfternant,qa&: Iapidem im-
menfe^ magnitu;f mis rcuolutu ftupebant, & corpiis ta vc-
ncrabile non inuentum dolebant. Sicut tentato in folitu
dinedomino,cxpleta vi&oriaangcli mmiftrabatei,itamo
dopoftdeuidam mortem veneiuntangeli, quinonlolii
vcrbo,ledct fulgcntihabitugloriam annunciant trium-
phantis
in fepulchro iacuir, qnia luce iua; fimplae mortis
in carnc erar ) tenebnsdupla; noftra: morrisqua
reerar,& inanima,appofuit, & vtramq; noftramci u
Si.n.vtramque fnlcepifier,nosa neutrahbcrafTet.
f Et recordata funi uerborum ctus . Sicut moheresin
mento domini ftantes,recordantur uerbotuqu
diipenfatione pracfatus erat,fic nos inter dominic»
nis myfteriacelebrandnmon folumpaflionis,fed
reclionis debemus recordari.
• 7{un .
pulcbri erat extra ciuitatem Ierufalem,vt habaur loax 1
3 Et inucnerunt lapidem reuolutum.l2.wi4 angdm n u
rat lapidem de oHio monumenti vt habctur Mat.iS. J
4 Et ingreffaf.i'c;7iccr locum movumenti , auia cufiodes
t.more angeliapparentis, veliacebant ficut mortui.
5 Etfaclum eft dum mctuecon(lernata:efi'cntdc
qmdnon inieeniBent corpus domivi i» fepulchro.
NICOLAVS DE LYRA: terramMarcusantemloquiturdeprimoortu.nnnde fecund
potefi dici , quod quando mulicres receffernvt dr d
C A P. X X 1 1 1 I. diiuculo,vt duit hic Lttcas,fed qttando venerant adfep^M^
VNa autem fabbathi.Po/tyM»» Euangelifta defcripftt ingref cipiebat apparere folfupt r terraficut dieit Mxrcus, q\
fum Chrifii in mundumper Jtam incarnationem., & eius pro-
greffum per fuam prddkationent, & egreffum de mundo per fuam
pajfionem,hic vttimo defcribtt eius regreftum ad patrem per faam
rejfurrctJionem& afcenftonem. Etprimo dtfcribitur eius refurre-
jXuiSo. tl'o,fecundo eius afcenfto, ibi. Vos aut fcdete in ciuitate . Circa
Cbrifli refurretlionem primo defcribitur Chrifii rtfyfcitatiappari-
tiotfecundo,rcfurYtbJionif />rotarKv&/.-Conturbati vero. Vrima
intresiquia primo defcribitur Cbrijti apparitio f:t7a mulieribusife 6 Eccc duo viri.frf efl,duo angeli appatentesin fpecieuh 1
cundo difcipulis ititierantibus tertio omnibus fimulexficnttbusp- 7 Steterunt fecus illas in vertefulgenri./o.20.c. dictu m
ttr Thomam.fcunda,ibi:Et ecce duo. Tertia,ibi: Dum autem eratit fedltes,vnus ad caput^alius ad pcdcs ,vbi pofitum fur '<■
hxc loquerentur . Circa, primum natatur ternpus appantionis pus Iefu.Dicendum quod quando Maria viditfola , erantft m
cum dicitur. vt ibi dicitur, fed quando appmterunt iflis mulieribus plur 11 //•
I Vnaautem fabbMl.Idefl,primadicponfahbatnm. Eomodo mul Jiabant,vt hic dicitHr.Facile cnim eft angclis fic epp;
l.qumdi quo dicitur Ccne.ua. Fatlu eft vefpere & manc dies unus mutari de feffione in flationtm ,&■ e conuerfr.
jd efi.primusyvnde ibi confcquenter jubditur,dies fcsundus tr ter- 8 Cum timcrent autem.fix viftone infolita.
tius & ftcde alijs. 9 Et declina.&c. Ea: ucrecundia.
O iiMfo 2 Valdediluculo. Contrariumvidetnr Mavc. \6.a. vbidicitur. lodixeruntadillas.CoH/b/dNdo eas& inilrnenhdr ClrHrf
U»aujil. Ortoiam fole. Dicedum quodduplex eil ortus foiis^vnus^quado ftrreCtionc , fecunduniquod Chriilus eis prsfentibus pm
appartt primo Lux cius ifcilicct anrora,aJius qitando apparct folfup ideo fubditur. Etrecoidat* funt verborum eius,
. terttm ^N.t
M Q H, jt l I T t. K.
t I ynaautemfabhati.&c.ETD. Iiixtn intelleClu veromyfli-
cu pcr hoc qd mulieres-valde diluculo veniont ad monu-
mcntum , dat nobis exemplu, difcuftis vitiorum tenehris
ad tini corptis acccderc , na &: fepulc hru illud figura dhici
habcbataltaris,in quocorponsmyrterianoninlericoino
in pannotinc"to,fedinftar(ynodis,quaeum loieph inuol-
Mit.in lintcopurodcbcntcbniccrari, vt ficutipic \cra ter-
rcnanatura; lubftantia moaipronobisobtnlir,ifa&; nos
incommcmoratione ipfius puru de terrcgeimine candi
duqi,&: mulumodo qnafi niortificationisgcncrecaftiga
lum Imu opponamus.Aromataautqu? muhcrcs defecut
iignihcautudurcm vitiutum,cvoratiouumiaumicqiu.
bus akari appropinquarc dcbemus.Reuolutio autl '«
infinuat refcratione (acrorum.qua: tcgebattuvclai n
terc lcgis, quje in l^pidc fctipta fuit, ciiins ablato t
corpusdfii mortuum nOninuenitur,(cd viuum I
lizatur, quiaetficognouimus fcctmcarnemChril
iam nuncnon nouimus.«Qrioaut pofito in lepulc
pore dhi angeli aftitifii-legnntur, ita & tpe confcCi ion:
myfteriicorporis Chrittiafliftere funt eiedendi .1W
goexemplodeuotaiu mulierum quoties myfierii
ftib.appr(jpinquamus,pp£uangelicam phtiara lc
uqrcnuam (acraroblatioiuscu omni humilitate \
dcdinemus in terram, nvs effe rerra & cinctc recc
6 Ec.q c. 1'cr quos figfutur bonus aftiuus&: cotep
t
celc-
Itiiiu
iuus.
tnt
99
Luca: Cap. XXIll,
IOCO
a
10
vnchucrunt. Sicut m principio muher autor culpa: vi- Jusambigir.Difcipuli er^- -kricre Deo Joquetes incedut
^jr^irexecutor fuit enoris, ita nunc qui mcrrem (fttnm mijliarin cr ., iiineirsc6pJeiierunt,oniailJQ finc
ct,r guftauerar, refurrecrionem vidit, &: ne perpetui rea- qiif«Ia viufint* • «qiwad n:one,q.ua lcxta fabbathi fubfit
(uopprobrium apud viros fuftmerer, qu* culpam viro pe^enifiedoicoanr.CompJeuerat &icptimoJ oa huncirl
sfuderat,rransludit & grana.Et qa conftantiam p_ra:di fepijf n ■/oquieuifTc no dubuabat,r,Sed deotfauo dimidiu
tantum peiegcrunr,
quiagloriam ia cele
i brata; rcfurreclionis
perfecte non credc-
bant.
e T^rmine JLniaus .
Emaus ipfa eft me-
tropoiis ciuitas infi-
2 gnis Palefune>q poft
expugnationem lu-
da\x lub Marco Au-
3 relio Antonio prin-
D
tr
cadi non habet m-
Sorfcicus» adexe-
q di;m mfirmior,
Jndatur viroofli-
cjn Euangeliandi.
jj [t ison erediderunt.
difcipuii tar-
lunt.hontam.
il rum infirmitas
k m noftra futura
jj|iitasfuir,namil-
Wdubitantibus re-
fuectio multis ar-
gmentis monftra-
u quidumlegen
eius.Erregreflejarnonumento nunciaueruntjiarcomnia il-
a Ipfaeft ioror K.izari.quar vnxit luminurn unc>i»nto.
lisvndecim , &ca:terisomnibus. f Eratautem Miria Ma-
a VxorChuriF^fU-aroiisHerodii. a M,terJacobim.ncns& Iofcph", rotcr m».
tris Domint uniie lacobus fruer Domini d-citur.
t up.8.a
gdalcn^jc^iohanna^ Maria Iacobi,c^ca:tcra: cjuxcumcis
erantqua: riicebant ad Apoftolos hax . Et vifa funt antc lllos
fieut dclyramcntum verpa t ifta, & non crediderunr iliis.
Petrusautem furgens, cueurrit ad monumentLim3& j pro-
cumbensvidirlintheaminaiolaf po(ita3.cXabiitiecum mj- 4 cipereftaurata,cum
rans,quo.dfadumfuerat.Etecceduoex illisibant ipfa die 5 ^»mutauit& no-
BagnoTcimus^cid d incafWlum cjupderat inipacio ftadiorum fexaginta ab le« 7 f Dt'mfabt<Urentur&
ia. rufelcm,nomineEmaus. Etipfiloqucb.amijradiiiuicem.de * ^*f*<*Wh^f
hisommbusqua?accideram.f EtfaclumefUumfabuiaren- ^ Yc^m^^apprS
rurjot^t fecum C|uaererent,6<ipfeIerusappropinquans ib.at 9 pinquanscomitatur
cumillis,Oculiautcmil!orjLimtenebantur, neeum agnofce- + So^ifeommmen-
rent.Et ait ad illos ; Qui funt hi fcrmones , quos confcrtisad 10 tibus incendat , & cp
inuicemambulanres, &eftis t trifles? Et refpondens vnus " fe Prollli'e!at fadtu-
vente linteamina h cuinomcnQeophasjdixrtei: ruiojust peregrmus esm Ic-
\ ^lnclinans1 fc rufaiem ' & nonxMgnouiiH qua^fada funt in illa hisdiebus?
l it lintheamina , Quibus ipfc dixit; Quar? Et dixerunt ; Dc Iefu Naz,areno qui
irintroiuit.Sedin-
t ligendum cft Pc-
t mprimoprocubcntem vidifle,qaod Lucasc6memo- fpecie propria,fedfpeciemquam recogno^lccrent.non o
),lo.tacet.Poft veroingrcirum,vtdiligetius intenora di- ftendit.Sicut&ipfi&intusamabat,& tamcndubitabant,
• ofceret,ingrelTumtamen,antequamIoannesintraret. ficipfeforis&:pra:fensadeft,& quis fir,nonoftendir.De
/«<tjw.Stadiu eft oclaua pars milianj,&: ldeo [exa- fe ergo loquentibus prafentiam exhibet,fed de fe dubitan
tibus fpeciem cognitionis auferr.
h ^ Tetegrinus es in Ieruf.&no cognouisli,qiU fafia funt inilla his
dieb,* 4«z6.eSrc.P.eregrinum putant,quenonagno('cut.Et
vere pcregrinus Crat eis, a quoru fragilitate per gloriam re
■ furreciio-
J»bitionefolidamur?
Cttrus autem fmg.
i l<nnescommemo
\ K,quod &ip.fe&:
:: F rusfimulcucur-
r Jnt,&:quodPc-
1 intusinrrocunte
•nonumetum,&:
■tDerTlir
iocapitc
proipi-
cicat.
f iacccia
rum , implear. Vbi
l2funtduo veitres congre
gati in nomine mco ,
i j ibifum in med}o eorum.
. g ^Zfpracinquans ibat
cumill.s. Oculi, &ci£t.
/tpparuitquktem in
Matth;
t8.c.
^Aduc-
«a.
itait3diis7.miJiapafruum&: quadringentos fignificat.
oodfpaciu eis cogruitq de morte&: fepulturaDtii certi
adiebantur,de refurrettione dubij.Nam refurrectione q
ifKeptimafabbathifaclaeftjOclauonumeroptinerinul-
Jus
NICOLAVS D E L Y R A.
Nunciauerunr.hccomnia illis \n.Q.uiaduodecim.fJudas
(u[peni(rat,fed adbuc videtur,quod no e8ent vndeeim ^pofto
,fti tantm deu,qnia Thomas trat abfens,vt videtur \o, 20. Di
■ndHm,Oj erat cum alvs.quandp 'il<t mulieres nunciauerut,ut hic
ichm,'& fimiliter quando duo difcipuliregreffi de Emaus-,narra-
ant/}ucn>iderantyVt habetur infra,eod.cap.fed tame Tbomas dir
miensd:fe(Rtab altis per akquod [pacium,& tunc venit lefus
fflttitinmedio difcipulorum dicens.Tax vobis^abfente Thomay
KdicitiirlWi.20.
2 £t vi(a,&c.7d e(i,phantaslica & non vera,
3 1'cttvjsautem furgens.Er loannes cucurrit cum ee,ytbabe
tnr Iow.to.vt/ ijie curjus flenius dcfcribitur.
4 EtftocumJcannis 20. dicitur quod ipfe intrauit monumen-
tum,& vidu linthcamina &c,Dicendum,quod veniens ad ofiium
^omimentiprimoinclinauitfead videndum,ut bicdicitur, poflta
■itrauitadcertius cognofcenium veritatem.
Et abiit fe. miJ^ efi,cogitans de Chriftirefurreilionef
• Etccceduo.&c.Hic confequeter defcribitur appa, itio fatla
nobusdifcipulis ttincrantib.Et primo defcribitur ifta apparitio,
•cudo apparetis cognitio ibi. Ef faftu cft.tertio cognitionis rclatio^
"•Et refurgentes:OYca primum dicitur.Et ecce doo.Sciiicet
HO.difcip.quoru vnus vocabai Clcophas,vtinfra habei , alius
KrturfuiffeLucas Jiuangelifta,propter $> & nome funmtactiit,
7 ibant
7 Ibant ip(kidie.Sciii£et die refurretlionis.
8 In caftellum,quod erat,&:c.i6. sladiafaciunt vnatn lcuca,
ex quo patet , quod non dtfiabat a lerufalan per quatuor lcucas
jntegre.fed deficiunt qu.atuor fl-adja.
9 Etfaftueft dum fabularentur &: Jccum,.q.uar..&:c. T^on
dicitur hic fabulari a fabula-.fed dforfaris,quia non loqucbamur
ie vanis,fedde operibus \efti & morte.eius.
1 o Oculi au tem il loru m teneban tu r,&:c. Quia incredulitas
corum et dubietas demerebatur,quod Cbnftus cognitioncm fui cor
poris ab eis retardaret.
j 1 Qui fun t hi fermones.^o» qu/erhex ignorantia,fed vt ex
eorum refronfione incredulitas eorum conuenicntius argufttur.
12 Tu fbJus peregrmuses in lerufaletn , &:c.. Lyfolus, non
tacit.exclufioncm aliorum peregrinorum , cumrnulti valdepere.
grini,& de diuerftspartibus yenijfent in lerufalcm ad ttiemfe-
fium fafhfi, vthabetnr loannis 12. b.fed notat exclufioncm co-
gnitionis ab iflo ficapparente , fciiicet notitia mortis lefn, vt ftt
fenfus.Cum mulli percgrini hisdiebus venerintin lerufakm,mi-
rumeslquodtu flus infer alhsperegrinos ignores tflquxfunt
pota aivs omnibus,
j ? Quibus ipfe dixit : Que? 7\[os qunerit cx ignorantia, ficut
prius ditlum.
14 De Iefu Nazareno, qui fujt vir Fror heta potens in o-
puc.Scilicet miraculorum.
nemeo,in.medioeorumfurn,propterquodiftcruexcm-
plo cum per viam incedimus >combinati de faiutiferis Jo
qui debemus, vt Chriflum nobifcum pergentcm habea-
mus,& non iolum pergentem , fed etiam nos docentem,
ficutiftisduobus difcipuliscum quib-ibat,fcripturas pro-
phetarum aperiebat, Scd qucniam auditores legis non iu
Jtificantur,fedfa(aorcs,ideoeoiumocu!in6fueiuntaper-
tiaudiendo fcripturas , fed opera pietatisfaciendoipfum
it M u apprr} inTi'a/ls lbat cumillu, &c. Nam ipfe di- «n fpecie peregrini trahendoad hofpmum, & apponendo
uMattri.i8.c,VbiduoveltresJuntcongregatiinnomi- cibum,ideofequitur.
TE<
MOV^JlLJT^K'
Mantipfa die . Nam ipfa die refurredionis ap^rta fuit via
Mtitudinis, quajperEmausfigniflcaruneoqiHAi marer
ulcedinisinterpretatur,&: ex tunc Chrifii difcipuji per
iam confequendaj beatitudinis gtadiuntur.
Ettpft loquebantur adinuicem debis omnib.qux acciierant, &c.
cilicet Iefu conuerfationc&seius morte.proutpatctex
terafequenti.
iooi Olof ord.& Nlcolal de Lyra« . 10°
» -v- i • ~. t«.n«/. f\.i«. jiis fuasincumbit, qt»i necinfcriprurisqtiimoportetedo'
^fo^.onbumten?eft^a,10ruinfi4€fefurcca^-',s necadimplenda^ nouimusqtumdccet/umusinS3
A?^^ 5£E?£W""*.>D„ -»> fnMoyfcs;&rrophetxdeChr1aoloau1f11nr:&eulll|:
IX £ ZomoiotradCt. Prophetam & maj^^r.fi- pafl.onc & glor.a .ntraturum prxdixeranr ,quo gloriat •
l.rneiiacenr.velquianondupcifeaecreduiif^rc^crc- fccffcChrittianumjquincqjinicripiunsqualitcradCli
dunciimeni.riJi.n ScK2?2J
TcnicscuiTquo a fuitvir prophera, potensin opcre& fcrmonc coram Deo , riam qiicnmcS
&oroni poptilo; fctquomodotradideruntcumfummi ia- 2 ftohaberecapitj
b 7ip, autmfptra. ccrdotes, & principes noftri in damnationcm mortis,& tru 5^"" a,tin2'5
^m,'vc[qZ b cifixcruntcumrNosautemipcrabamus^uiaipiecffettrc- 3 f Etipfc fe finxit L i
P.om(r,nii*furtrc,'on-mTaieni,iiroen..,<'Umcui!onufbintO'. tiusirc. EtCOC/ei
Hmndn redarCUUt Uimieiuirrct!on-m !iitni,Mracn,.jrUui.-. .„.,... £. ;,iiuiir.ci[Ofj
tArejui. rc,p,os, quod in illf, dcmpturus Ifrael. + Etnuncfuperha^comniaterriadies cit 4 lumdicenter.n
rcdcmptioncm iPe- hodie, quod hxc fatfa funt . Scd c^muliercs quxdam ex f hlbtit ta c£b3
LSp""r SSSv^rS,1^ c noftris tcrrticrunt nos , quartantelucemfuerunradmonu- qilalis aPud ifio
McoerOx rcfurreclumm crc- mcnrum, &. non inuentocorpore eius, veneruntdiccntcs 6 rannmentc
j-l,„, vnnvmif> - 1 . ,./*- • i- ", crar.r,li Iiuncc
doleni teumi iint id **c «iam viiioncm angelorum vidiile, quidicunteum viue- nondum vt Dci
paocciium.qucin- d rc.Etabieruntquidamcx t noftrisad monumentum , cVfira 7 diligebant, falt,
t iUqui noccntcm noucrar, ^ inuenerunt ficut mulieres dixerunt, ipfum vero non t in- pLenT^edmm
no &Cxhoc tnltcsin- _ . ,. . . ~ . n , »r j. 11 gerent. sedquu
r. ccdebant. c uenerunt.Etipiedixitad eos:0 t ltultioC tardi cordeadcrc- 8 uanei achar:
c re rtnerunt r.os^ m dendum in omnibus, quseloquutifuntpropherx . Nonne ' if.JJ?.^ PjJSlH
antc luccm fueruni jd ii ••«•/ loqutDus verita-
n monumentum , v non h?coporruir patiChriltum , flcjiaintrareinglonam iuam? ndtebatur, adl
muen.&e. Mciiodi- & incipiensaMoyie &omnibus prophetis, interpretatur «anumuocamvm
n.nrur rerruiflceos n l / • • i r r • 13 cogunt.Quot
S?b7inOTipo«» ll,,sin omn,bus fcrlpnwwj qucdeipioerant ; Etappropin- Fiocolligi
tocorporcplnsmoe f quaucruntcaftello, quoibanr,&ipfeiefinxirlongiusire. Bt i4F«cgrininofol[
nr» coegerunrillumdicentes'. ManenobiicumDomine,quo- '5 vocandi Tii
ouam
,. de nunciata w^« «»"»«»' "^mcv. ,vJd„c ,,Uu.tu.uu™,uuu. vocandi , lcdc[, ,
relurrcctionc gau- niamadueiperafcir,& lnclinataeitiamdies. Etintrauitcum \6 trahendi.
dium quo xecreatur jl]is. Et facStum eft, dum rccumbctet cum eis,accepit panem £ FWa & ft
afferunr. . , , . c 0, • 1 i,- t- -\ r .. i7*«f i//w.Quemin •
d jibierunt qnida ex g & benedixit acrregir,& porngebat iJJis . Etaperriiuntoculi jspofitione lcripttt
• nofirif ad monumentu, £ eorum , Sc qo^nouerunt eum , & ipietcuanuit exoculis '9»1on, cognoi
cJrua//.«f.^f.Cum ° l 2o'n fraciione
lupradixent Petru noue.unt,quian
q cucurrtflcadmonumStum, &mododicatCIeopha^.Qttr auditoreslegis,fedfadtore«iuftiflcabuntur,5£veiitasr-
djmexnofirisabieruntiidmo.&c.lntcUigedum eft, quodduo liusoperandoquamaudiendo intelltgttur.
fimul ierunr. Sed Petrum folum pnmo commemorauir, h jlperti funt oculi eorum,& cognouerut ei<m,&c.S\)btn\
quia primirus llli nunciauit Maria. carnalibus oculis fpecie infirmitatis , vt mcntibusincij t
e 0 iiuln & tardi corde ad crcd. Hic gemina humiliandi nc- apparcre gloria refurrectionis,vnde fubdnur.
ceflitas
mi
NiCOLAVS DE LYRA. 12 Nonneha:coporruit Pati Chriftum,&:u.iintran
I Etfermonc coram DcotyomnipcpuJo.PJ<«(/'C4r/Wf, Tum propter patris praordinatione.Tum elia propterm
& duSrin*. utionem.Tum propter humanam redcmptiontm. Fumfr;
a Etquomodotradidcrunteum,&:c. Quia fcuraucrunt tius pturarumimpletionem.ideofubditur.
captionem,Cr pnfuaferunt poputu utcoram Vilato peterent eius i j Et incipiens a Moyle &: omni.prophe.&c.^»» jw
tructHxionem& Barrabs dimiffionemyf>t lurbctur AJattb.ii.c. Jcripturasquitde Cbriftofunt,expUcarct.quia intam breuitct
$ Nos autem fperabamus,quia ipiCyikc. iluafi dicatjam eua re no» h< nt fid cxplicauit tantum quantum fufficiebat adprtf •
nefcttfPcs noftra.Cuius fubditur caufa. tum oHindcnJum.Et ideo /y omnibus non facit diftributioncm »
4 Et nuncfuper hccommatertia diesefMiodie. Qniapra- fm^uHt generumjcd pro%et,erib.fm^uU>rum,ficut dicitur-.Om
dtxttferefurgere,& tamen a<!buc nonappatuit dif<:tpulis,Ucet,ter mal fuit in arca.T^ocquia de quaObet (peiie animalium fuerun '.
tia diet ftt prope fsnem,ficut diiitur mfra : Aduelpcrafcit & in- aliqua mdintdua.F.t ftc Cbriflus in propoftto dtlege & f rof bt i
cli. cfl iam dies. & igjkgraphis induxit atiqua teftimonia.
5 Sed &: muhe.quxdam ex noftris terruc.nos.7y;o»7 rcfurre- 1 4 Et ipfe finxit fe longius irc.T^onfuit ibialiquafalfttas, i*
llionc Chrifli,quam nunctabant, fcd dc ablationt torporis cius qua fwt talis fitlio ad defignandum ueritatfm^frilicet diftanti-tn fi *
difcipuli ttmt bant. coi dibus eorunt fpter fidci def tlu.Talts tvim apparitiotts « f\
6 Diccntcsfectiam Vifionem Angclorum vidifle, qui di. munittr fiunt ftcnndu diffofitioneinterioremillorum quibusht
CVi.Seddifcipulinoncredebantplene,timentesne tanquam mulie 15 Et cocgerunr illum . Id c/i^obnixerogaueruntdeftdtn '
rtt dt faciti futfjent deluf*. adbucaudtre itlum.
7 Erabicruntquidamexno.&c. Scilicct Tttrus& loanncs, 16 F.t intrauir cumiUis.Quiaperdiflumdefideriumiifpontn
ytfnpra diQum eU,& itu mutnerunt ficut mulicrts dixerunt , tton tur adfidti complementum.
auantum ad uifioncm Angclorun. fcu auditionem uerborumab ip- 17 F-t faclumeft.H/ccon/f</ttenrfrcfr-/cniir«r Cbrifli afpt*'
jis. Std quta inutntrunt fepulcbrum uatuu corpoc, ctfola linthta- tis crgnitio.cum dicitur,
mina remanfifFcudco fubdiiur.lptum veronon inucne, unr. 18 AccePitPanem cVbe.acfregir<.\' por. U.Sicut confk
U Er ipledi:(U ad COS.Far rtfponfionc eorum argutns cos, » at faiere ante paffiontm.iic enim frangebat panem ac ftfctr.
9 O iwltuTrrpttrctcitann ii.it tltl.us. tto cim rultcllo.
1 o Et tardi corde.7ro/>/r-r tarditatem afcflus. 1 9 F t aperti lunt oculi corum . Quia uoluntaricfc tis cfl i
1 , Adcredendum inomnibusq1..Tlocuuti ibnt Prophe- in tf];jt qu* crat cnn ofibilisab cis,& cnm boc cognouerum ■"
Xx.Dtihiifli morte & itfiottfiichi ,quas fnipturas dtbcbat.t in- fef tndvn.fraflionispams.
ttlli±,crc,naxituc quiafueiant tum Chrifio: qui dJfi pulis dt tal.b. 20 F t iPfe cua.cx ccv. co.Ofltndcns difcipulis quodhcltbl
loqutbatur. pnsglottoJi,m,qutdfi<buo foteil dijfartrt pcr dottm agilitat
\z Non- * 1 -
:tl
c~
OT
M Cj i{ 4 L 1 T £ i\.
ip Etaptrti funtot.toxum. h^Iicci tortiis <X coi|ons£dccgnc>fccrdv:m ipfum,
loj
Ubck Cap. XXIil.
1CO4
D
; dixrrunt ci inu'( em.T^onte cor m slrumardens erat in uo
bis t •
ieil gendum eit 01. od Thom^sJndcexifletantcquani do
mn 11 < i<. hocloqucntibusaiparetct.
C Spi i ,<m vi-ierr.ft ffixit r/f.Noueratdifciptili fuifleveru
honnne,'ed poftqna mortuuseft, non credunt teniodie
potuifTevetamcarnem defepu chiorelurgere. Putantc-
go le viderc lpn-
y sTicE.TdeoinChrifl-oillisoftenfaeflaliieffigie^,
eni), j nifracbone panis ognolcerenr,vt oes intelli-
oincChnltunongnoicere.ninfiaritparticipescorporis
ew$1ddi,ecclefix, *
■ ._ m co. lam eeiti de relarrrcr one.
Btapoftoliis in a eorum.kr dixeruuc adinuiccm .Nonnecornolirumardens
Ur.ienro pams, b eraf jn nobis, dum loc]ucrctiir*in via, cKaperiret nobis fcri-
' **sltiJ rl- pruras ? Et iur^entes eadem hora resrefli funt ih Ierulalem.
ms. umergopane F£r.inueneruncc cngregacos vndecim , & eos cui cum lplis
1'iimo DtDjiiuni virotum ap -r t P tro quod ctfi non d.cit taanje i(*a,
qujn o. 1 1 l*i fafUim t m n q
ictum porn-
riuntnroculi
aftft
; t,non Mcec.
tum quem emifitl
paflione, led hunc
errorem aufert do-
m.inus.
f ^irf tnrbati eflis.
A m u r o s 1 v s.Cre-
debantapoltoli, fed
tamen turbatur.Pn-
* nobts
vt e n cognofcant
Kreiouetur impe
diirntum quod a
hthia in ocu!is e
eranr,diccrces , quod furrexic dominus vere , & apparuit * moquiapaucorum
Stmoni. ftipiinarrabantquxgcltacrantin via , & quo- + opimonem fentetu
1 ■ , -»• • ^ 5 maions pamsexclu
modotcognoueiunteum mrraaionepanis . Dumaurem 6 dit. Demq.-quiaPc-
gnofccrctur d ]iax loquuntui,iTctic* leliism medio eorum,ckdixic eis.Pax t nusetfi ctederetrc
■ ■rrhocimic- 1 i- r i- • + r- l ». 7 fulciratum , tmbari
Jvurn^erm.t. vobis. fcgo ium,nolirc nmere.t Concurbacivero & conter- 8' p0Wft quod claur„
.n. 1 r r -m -j t-j-' r-\ ■ i L 9 lanuis dominus cu
c riri,exiInmabantlelpirirumvidere.Ecdixicc!s. Quidrurba- ^ corp0re fuo fc im-
f ti eilis, cv' cooirarioncs afcenduncincorda veftra ? Videte »o ptouijfuj infudem.
g manusmeascipedes* C|uiaegoipfcfum. PaJpatc^^Mcre,1' %f,f%^'%fa
quia ipn ltus carnem & olla non habtr,ficuc me videtis habe
. re.Er cum hocdixifler,oM:enditeis manus ot" pedes. Adhucau
temillisnoncredentibus S^miranubusprargaudio, dixit:
:fle dominus,
:ad facran>en-
unr>anisvcniatur.
Seditfticipata vn-
rports aufer-
mt ip d menrum
c , vt poflit
tusagnofc.
\) rdens trat mno.
Gr 00 r. Exaudi
lo I mone corpri9
I icmcredaliratis&rtimoris frigidum ignefmcli fpi-
i a:ceium,\ t iamluperno dehderioardear,&: ad cre
,\ ^eritatem feextendat. Quot prxceptismftru tur
.1 quali lottacibus inflammitur.
• I h r u p 11 y l a c t v s.Edeba: coreotu ve! ignevcr
domini.quib intendebant tantum veris. Vel quia
.reiitclcrip-iiijspercejltbaturintnnlccuscoreoru.
;equ. ditlercbar^Dominus erar.
imxitdomi.ve.l,Mn famaerat qd refnrrexcratlefns ab
.uikiib.factj,&aSimone Petrocuiapjaaie a ,;h.rc
Etesinuencrant iltiduo, icd&iipfipnusaudierantq»
.-. Lm.
ncn defuper delcen-
detes, ledficnt mala
heibain cotdealcea
dentes, fidem quam
in vobis plantauiexi
go,quod ex vobis or
tum eft condemno,fi non eft vcritas reiurreaiomsjeft fru
ctus palfionis. ></»-••.'- *
ATirvs Bostrorvm Episcopvs. Oftedit tc
taquam verum Dcum,fiuicn.folioccuitacordtum lenfa
patenr.
h 7J<j/»5*ifrc^W(Wf.Mul'isdocumetispfuadetrefurrectio
ncm pbendo fe,&: oculis videndu,&: mamb. conttedadu,
qui dum palpando offa carnemq; mottrat, ftatum luac vel
noftre relurrectionisfignat in qua corpus noftru,& fubtilc
entper cftcctum Ipirituilis potentia?,&: palpabilepcr veri
tatem naturar.PoftrefurfCctionem dnsincorpoie 1110 duo
exctat.feJtimuerunt dicerein via,qntantummodo contraiiaoitendir,& laipabileeiuldem natura:, vtinfor
osdixerunt viibv mnlierib. Igrtorates.n.eum cfi quo metad fidem,&: tncoiruptibilealtenusgloria:} vtuiuitet
iantur,po'eran timereneincidereurm manus I i- ad premium
m,liquidpaf.im dicerenrde C>hnllirelurreclione.
d ' etii J j«ii'/«if.Ha:coftcniioe(t illa,dequaIoanesair:
■ '■» C [erocjjei dic i h vnafub C c v n t lcf»s %r ftetit in m< dlo 1 «
,u ffdtxitas.Vax vuhis . Q^io I \erodicit IoanncsTho
njnnonfuilfecum illis:'cum Lucasdicatiftosduosin»
u lticviidcciUi congregatos»&:eos quicum eis cran ,m-
telligcndum
oilendtcsmanis.&c.Vt oftefa vulneru cicatricc inhdeli
raris vulnus fanaret,quas cicitnces &: tuc (cruauit, &: m iu
digofcuat ruseft.Pr moadhde efurrecltonisinitrueda
Deinde vt patri.p nobis fupnlicins.qualc genus mortis,p
hom ine ptulerh ipmper oftcndat.Tcrfo.vt ftia moxte re-
demptisquamifccicoj:duetiintadmti>piopofihseiuldem
* (5^ mortis
Chriftus
cicitri -
ccs fcrua
uit pro-
jnercjua
tuor.
MCOLAVS D E L Y R A.
. Et furgetes cade hora regrcttu Q't>muis(r,im'amcfjettar
i*tpatetexpr£dicls,t*mene\. fidet ftrU9*e,& remoto ludx ru
fintim rtgrci/ijnxt m lerufaliim ad illos difc pulos qui erTts
1 ufipropter mrtum lud*orum,vt balcturfoar.io.e.ad nuncia
c > tis Cbnfti refurretlionem. Ideo fnbditur.
2 Ei inucnei unt cogregatos vndecim. Qjtia adhnc Thomas
■diis.
icentescpfurrcxitdominijsverc&rapparuit Simoni.
K> "hio autimt ila appariti» fuerit non U^itur exprtfja .fd tunc
'< 'tkrfmffefMjifando '/•' etrus cucum rat ad monumentnm &
>i rutlintcamina pofita , ■ liit miransjccu ijUQjfailumfuerat, vt
tHtfupra,
4 Etipfi nar. Jpparitionem tis faftam prout defcripta e(lper
<r "r>.,rawenncciiiii leealiis Tbomas creiiiit, fedperali /uod
[p«»rrt ah alus difc sfttj& tuncipfoab^ntefatlaefitfiaappari-
UOfiifeauitur,
5 Dum
5 Du m autem hxc loquuntur. Hic iefcribiurtertiaappx
ritio fatta omnibus pntter 7 bomam,<um dtcitur.
6 Stetit Iefus in medio eonmt.Subitoeniminter i'>fdpulos
apparuit,quia ad eos tanu.s cbufis intrautt, >t habttur lo.zv.f.^
7 Ego fum nolite umere.2^/ » re s pba,it*flica fcuidufio d'u
boiua.
g CoMmb^nvcxo.Hk confeqnenter dcfcribitur refurreclio-
n>spiobatioperbocqucd vflendtt je verum bmtnem & vcrum
Dtum,& fecundum bumanitatem vcrefufcitatum,vtpatebic pro-
fequendo.
9 Exiftimabant fcfpiritt-m videre. DiuinaenimprouidttU
permisfifunt dub>.tare,ad tnaiorcm cercifitationem fidei de domtn i-
ca rejurreftione.
10 Videtc manus meas & pcdes.Pc r ecatriccs clauorum ibi
manentes ofiendi: quod erat iuim corpus numero.
1 1 Palpate &: videte.TVr boacnim aficndcbatur babcre cor-
pus vcrum & nonpbantafliam.
•& Habetis
, M 0 [{ ^i L I T E I{.
f 1 ^tfurgentrseadtmhoiangreffi.K^m caqnar fnntadcom
^icm laluicm.no Itinttacendafed reuelanda.Tob.ix. b.
*raautcm Dei icuclaie&confitcn hononficumeft.
lc3lul>ditur
4 Et ipfi nar.ru hac Ioqi'ete'ur,Icfus flctit in medio eo
B*i»quu pgrcga t trant in cnis oomJaCjVri pr*mi ttit.in-
ucncr-nt
ucnerunt congregatos v ndecim.
j- Etd xit eis/Pax vob s. Ex quo patct quod illi funt pacifi-
qni vere funr difcipuli Chrilti.
■J- Etdixiteis Qjt rfr«r.Secundum fenfum literalcm ccrti
flcauit cosde fua rcfurrcctione per tria.f.pcr vifum.dicens.
to Videtemanus me.& p -.Et pet t.idttim diccns.
H Talp«te & vlquhft i.car.& of.Y.t p guflum ibi cu dixit-
TomusVt I
GloLord& Nicolai de Lyra m
A
tJsfl«9
lOOj
mortisinfinucntindiciU.Scdponrcmo^vtinuidicio qoq
i i\ !nri|deiH.nciei,oitcniaqabillisa.c;.piiuca.
tricc.NonCfiocx irnpotentiacuranai acatrices ferttauiti
lcd vVpcrpetuum victuux fuxciramfcr.u tnumphum.
a Habetishicaliquid, Adinfinuadamveiitaiciclurrcctio»'
tiis.nonlolumt. ,.,.., , , * » n- 1 i
,edconueic,vo|uit, a f-kbetisnic aliqmq cjuod rnanducetur, Ar llli obtulcrunt
non quod vcl ipie b
vcl nos poft fClur,
tn:»ndM tcctionem ci-o dc
bcamuMndigCfc
vtcorpus, nunlpu'.-
tum cftc mamfcita-
ret,mand.ucauiipo-
tclhte,nonncccili-
v iHarQ tate Ahterablo bct
. aquam tctta liticns,
'•'•* alitcrlolisradiusca-
lcns: lllaindigcntia
,. ittcpotentia
° b VifcU ajfi. Pifcis
aflus, ipcmcdiator
paflus.inaquishu-
e Opnrt(batCbriJlumpatiy ^c. incificntibusab hrc,'
Ooortcbar vr minittri qui pccnitentia & remiflioiu
pdKamninomncsgentesjinciperentablerololyn
lolum quiailliscrcditaruntcloquiaDci, &quiaeotm
Clt adoptio fihorum, & gloria,teitamenta,&: lcgislat
ideoetiam vt rw
tes varijs errorm*
& facinoribu-
citx, hoc ma*H
indicio duiincjM
tis ad lj;em viO
prouocentur,
cis qui riliui,
crucifixcrunt,
ielax.it,
f T>rAi:cariittno\mt
fins.it T h p ..
HxccumdixitjH
manigcneri'Cap;u
ci parrcmpilciscilTi &t fauum mellis , Et cum t mandu-
cu(lcccorameis,tfumensrcliqMias dediceis , Et dixit a4
eos : ILrcfunrvcibacjuarlocjuurusrumadvos , curn. ad^
huccflcm vobifcum, quoniam ncccfle eit impleri omnia
cjua:iciiprafunrin legc Moyfi & prophcris & Pialmis de
mc . luncaperuit. t illisicnfum, vt intclligcrent icripru-
ras. Etdixiceis: t Quoniam fic icriptumeir,&irc opor-
rcbat Chiiitum pati, ck reiur^crc a morruis dietertia, & 4 pthn.imeroim|i
... r. z.. c/ rr 5 quo per dcp«
prardican m nomine eius pernirennam cx remiihonem ncm priorumiJ
i Nonin vnataniumgentel i z tum,velinaliq"3 p it- te r M:iu. rumlubffCI
bus ab Ierofo- niapeccatori
quo patlo
Clif fli nomin».
ptilmafieri.c
bi mandet I
8 I nole patris,&
9 mo qdem d .
quodnon im
tur quod in folo Chrifti nomine fiat baptifma , led c x
Chnttibaptifmarealiquis bapr zetut,id ett, fpiriti
noi ludaic , nec taliquali loannes ba^tizabata.
pocnitcntiam, 'edad (piritusalmi participationem. i
ro baptifma in Chnlti nomine,idett,morte Chnfr
gas. Sicut enimipfepoft morteni triduo refuirexit,! i:
nostcnnaquam mergimur,&conuenicntereniergi u
incorruptihilitatis jpiiitusarram rccipicntes,
g Ft e-Jomittam.S: l d e-m.Nc tutbati cogitarcnt,quc c
peccatorum m omncs ^enrcs ,
a Q. i Vid.ftu fcaudiltis. b Qil pt«JieaDdafupt.
d Wbi. e Ausilium
lncipientmus a
Vt lufficiatis ad tclianduiti,
, Spiniuffjndi g atinr.
laquco mortis ila-. |vma. yds autem eitis teltes hcSrum. t Et * ced mittam pio- ,
tustemporc pulo. g ■> a» o
ms. Ipie &: fauus h miiium patns mci ln vos : Vos autem iedetc m auitatc 7
mclhs nobis cll in
rciurredtionc.Fauus
mcllisi iccra,i.dini-
nitasinhumanitatc.InhuiusmelliscomcftioncfignaJur,
C quiaillosincorporc fuoadatcrnam quietemfufcipit,qui
cum tribulationes pro Deo lcntiunt,abamoreinterna:
dulcedmisnon reccdunt,Qui hicaftantur,! hc veraduLcc-
dmelatiabuntur.
C Et cum mandkcatfet , Omnes ambages aufert: Vifus cft,
tacluscft>nianducauit,8«j ne m a| iquo ("enfus humanos lu
diftcafle vidcictur,mittit manusadfcriptura";, vt etli i;u-
gicisartibus videatur potuiflTequod \oluit,ficut d cunt pa
gani,(altcm vidcat prophetarenonpotuifleantequam na donoshominc idiotastefiimoniu perhibebrmus,get i.
&Iudxis.quiteocciderunr,fubiuiigit.Ef c^omittan
h ro.f<iMtew/e</i,^,PoftqL)amdi(cipulosdevirtuic p
tionis petfefte infttuxir,cu iepcnte fi vellet poflct;'
rarcdidulir^dices^ojaKfew/et/erriVtexeplur:,
daret,nciinperfc<5ri prxdicareantetcmpusplumani
uitate fedet,qui intia mentts clauftra ic conftrin
tustuit.
d Tuncaperuit. Pofcvifum, pottcontadum, poflcom-
memo^atan legemapcruit len(um,vtquod videntiSdlo
gunt,intelligant,dciiule poft (ui corpons commendatani
vcritatem gommcndat ecclefis vnitatcm. Etpradicati jn no.
V'l'iC tius.
e Oportebat
itringi
NICOLAVS DE LYU,
1 Habctis.hicahquidquod manducetur, Atilhobrulc-
runt ei,&;c. Per comcltioncm enim ojlcndic fa babcrecorpus viuft
anima vegetstiua animatum.
2 Hcc lunt verba,quc Joquutus fum ad vos,cu adhuc,&c,
Ter boc qnoiloqucbatur fenfibiltter cf etiam rationabiluer, rcdu
cens ad mcmortam qu<c eis dixcrat ante mortcmfuam ofiendit fc ha
bere corpns animatnm animajoifitiua ny inteUctiiua^ &■ eadem
qiap,i:,s.
3 Tuncaperuit illis fenium.. Sicut ptr pracedentia probauit
veritatcmju* refurrettionis auantum ad humaniuncm ftc per boc
iU.amprob.iuit quantum ad dcitatem,ejHia UUminare menn s igno-
rantcminteUcclumfacrafcripturx &jubito, efi ipfius dcitatupm
frium,& ideofubditur,
4 Et ficoportebatChriftu pati , & rcfurgerca momn'9
dlCi&CC.QHiaficutantepjffiionemdeclariuitfccJic verum Deum
C/ bjimnem,ita ettampoji rcfurreclioncmfuam. Refurrccl o i nim
vera eil
vera efi eiufdem in numero iterata refuyrcclio,
% Et prxdican m nomineetus,&c. incipientibusab .
lerofolyma enim efi in medio terrx babnabdis , quia eji in 3
clmate & ideo ab illo laco con lemcat: r inctpitpnedicatij e 1-
gel,:,vt per apoflolos Cbrijii aliofquc difc pulos circunquaaut cr
orbcm d fpetfos in om.nem terram exiret fonus pnedicatioms t n,
fccundum qiiod fuei ar pr xditlum Vfil. l2.a.
6 Vosaute.11 tefteseltis hoium.Jc iat}ftpcr'mdcfcr'*
rum,quantiimad Chnfli i»carnationemypriedicafione»i, ;
&rejuir<tlionem,
7 Et ego miitam.!dcR,m'tiamdcpropiniuo.
8 Promiflum patris mci m vos.Sciltcet, [piritmfanSt i*
fg'<f> vifibilitid pradicandum confianter vbiqut veritatm tm-
gd\.
9 Vos autem fcdere in ciuitatc, Voslqum cHfylifi» d rr-
pfit Cbnfli rcfurretlionsm , bic vllimo defcribit cmt afcenfit *«
Circa quod f icndwn , r/uod in dic afenfionis , Cbrifius bis . w
ruit difcipulisfius, Tfimo t tn cinitate lcr fAem difip* tu < *<
*de
M 0 l\A L I T E !{_.
■j- t Habctis bicaliquid tpman.&c. mistic E.vere Chriftum
refurrcxiiTcvidentqui relurrcdioniseiusgloriam medita
tur.pfum vcro ungunt acpalpantqui libichantatecopu
latur 1.I0.4. c.Uuimanct in cbaritatei Ueomanet& Drusinea.
PilccmalTumoflcrcntictquipaticntiaigne tribulatioms
decocta habct pronomme Chritti. Sed illioflcrut fauum
mcllisqiiimcmbrisciuscxhibcntoperapietatis-,deqbus
dici! Matthxi n.c.EfuriHt & dedifiismibimanducarc.
j Tnnc aptruit illis jtnfum vt intelligercnt fcri. Ex quo patet
quod
quod lacrx fcripturx non poirunt fufricienter intcllie
fiille.ipcriatquihabetclaucm D u d.qui.ipcrit &:n
claudit. ,
9 /'oj ««fow/rrfprcwc/.c^c-Licetenim dedifier ei$ fc
rarum inteljigentiam, <5c commifilTer ptxdicationis
cium,amendiftulitcxccutionem pixdicancM viquc
lh Ipiritus- rccepuonem in figno vilibiii.Per hocinfn
quodpt^dicansadludcbct priushaberefufficrefltern
lcripturx r.oticiam,^cgratiam IpnittitTancti perconn
ram,fcil!ccr,quodnonfitcon(cius fibi de jeccato 1
tali,
ns
ira 3
sa
:rc
11»
3t-
xit
D
ioj Lucx Cap. XXII II. 1008
» qluC;ocxtctinseu3getur,vtcudii)inavirtuteperfcaefue rer,&:pra:ceptadocenditradereteduxit.RecT:equindecim
iit idurus,tunc quali a feipfo forasexear,alios inftruendo. ftadijs locum afcenfionis a loco paftionis fecreuit , vr om-
a' ditxit ,j/.:m/fOJ.Pra:termiflisoIb.qu9 pet quadraginta nesprofevel mori,veI viuerecupientes,& primum quie-
die;eftilunr, primorefurredionisdiei tacitcpiunguno fcendipoft mortem,&in fineamortujsrelufcitandidefi-
uiflrui nqnoafcenditincelum.Etpulchrebenedicturus denopariter&amorefirmaret.
<Ji(<i>ulos, educitin b /» tewplo laudan- E
• Bcnniarr,quedo- 'quoadufqueinduamini virtuteexalto . Eduxit autem eos tes & bcnedkentes .
S ™^ ^ foras ' in Bech.ni.in , & eleuacis manibus ftis , benedixic J gjj L°0de"
pteiuobedienriam eis.t Etfa&umeit, dum benedicefetillis,recelTitabeis& ? tiones promitfum
per.-rforumdefcen fcrebatur in ccelum . Etipfiadorantes, regrefli funt in Ie- 4 ^naifpintus aduen
dir. pobedientiam „, . ._. ■ ar r*. u «. , * « • ■. S tum,paratisperom-
uii; t . 1 Vbipiomimonempatnsmflifunt expc&lie, b sjiuadominum poft tnumphuro r.Tur- » . '» r
COI crlOrUin alCen- reaiormetiamcflospenetrarevident. 6 nia COidlDUS expe-
dit.tf^aeademvil- ruialemcum gaudiomaCTno, 8c erantfemperin templolau- 7 &ent. Sicnospoft
jlailatere montis b , - . ,■ n l l 3 cclebrata m Ieroib-
3 Oleti eft pofita, dantescXDenedicentesIJeum. 9 ]vrms,i.vifioncpacis
qu obedientis ec- 10 paflionis. &c idurre-
decdomus, apo- clionisfolemniado-
fto:o digna hofpitio , non alibiquam inlaterefummi minoducepetamusBethaniam,vtmentequietacorpons
nu tis,id eft, Chrifti fundamenta fidei, fpei, & chariiatis &:fanguinis eius facramenris imbuamur,&: domus obedie
Jociitidequoiaterefacramenrumfanguinis&aquaqui- tixefi"ecuremus,qaficquotidianaeiusbenediclionefubli
bunalcatur &: nutriarur, gaudet emanaffe . Decuius maniur,quotidietriuinphahsafcenfionismemores,lauda
vei ce,ideft,deirate , fpiritualis vnctionis munera defide- tes &: bened/centes Deum in Ierulalem, id eft, fperata pa-
rat jcis &: pacis promiffa expectat . Deinde,quia Betha- cis vifione quiefcimus , fimiles hominibus expectantibus
,, ni;tixtalerufalemquafi ftadijsquindecimerat,jiftenu- dominum luum,quandoreuertaturanuptiis. Lnc.u'c
m uspropterieptem &:odco ( quibusconftat) fcriptu- Laudantcs&benedkentes.. Lucasquifacerdotium Chri-
niin myitenjs accommodus . Vel viram, qu«e nunc eft fti caeteris amplius exponendum fuicepir, &: ideo euange-
it turam,vel vetus&: nouum teftamentum, vel, fab- liumfuumaminifteriotemplipeifacerdotiumZacharie F
ba m animarum in futuro , & carnis refurrectionem ccepit,pulchrehocin temp!ideuotionecompleuit,curu
co met. Et ldeo quibus vtriufque teftamenti fcientiam apoflolos ibi minftros,fcilicet,noui facerdoti) futuros, no
ipuit,qaosomnem viuendi & fperandi regulamedo- inviftimarumfanguine, iedinlaude Dei&: benedi&io-
tu , eos quindecim ftadhs inlocum quo eis benedice- neconcludit.
ret, g^ Incipit
NICOLAVSDELYRA. 7 KcgteHi (aatmlcxafal&m.Tcliquam perdiderunt eius af- Aft<,<b.
petlum.
ie hs,juam defcribit Lucas plenius ^iclA.a.Et tunc dixit eis. S Cum ga.mag.^f//^ omnia my(leria erantjmpleta in Cbrifio.
ii, d non dif.ederent ab lerofolymis , fcd expettarent promiffum 9 Et erant femper in tem. lau. Tbeopbylus expofitor refert
5- is,& boc rcpciitur brcuiter,cum dicitur. Vos autein fedete boc ad tempus quodfuit inter afcenftonem domini & pentccoften»
ir.iiiitate.&Xquo.in cx.al. Quafi dicat non eftisfufficientes ad c!icens,quod licet apofloli & alij Chrifti difcipuli ante afcenfionem
pi ticandum conftantcr veritatem euangelii,do,tec confimatifueri Chrifii ilarent inclufi propter metum \ud&orum , ex afcenfione ta-
u r 1 donumfpmtuffantii^ar tuncpr&cepit difcipulis fuis vtexi men eius confortati exibant ad templum caufa orationis, licet non-
H ittmute in mntem Oliueti,vt mde viderent eum afcenden- dumaccepiffcntfpiritumfantluinftgnovifibili.Miiautemexpoft-
U incdum>& boceft quod dicitur. tores referunt hoc adtepus pofi pentecoftenjn quo apofloli fpiritu-
t u,& ibifecundo apparuit difcipulis in die a(cenftonis,quiapofi' hoc videtur magis concordare ei quoddicitur jitl.\.b.Tunc reuerfi
1 mappifueratiUis in ciuitate,& dixerat quod irentin montem funtin lerufalem a monte qui vocatur Oliueti,&c.& fequitur: Ec
1 »eti,iiifparuit ab illis,& cum veniffent ad montem Oliueti, ite- cimintroiflent in coenaculum,afcendebant in fuperiora,
isttpparuit.Ofto enim vicibus atiis apparuerat poft refurre- vbi manebant Pettus &: Ioannes,&:c.Ej/«Mir«r/7o/f.Hi om
otmiuani.pt dtckratum fuit Matthxi zS. neserant perfeuerantes vnanimiter in oratione cum mu-
lejati5.ma.in i.cc.ybi voiebat afcendere. lieribus ik. Maria matre lefu &c fratribus eius. In eodem loco
Beneieis./ / <ft,d fapultsfnis. receperunt fpiritumfantlum in diepentecoftcs,vt habetur ^ifi.z.a.
^ecefab cis.Vrsfentia t orporali. <& ex tunc relitlo timoreSudtorum confitebantur & pr&dkabant
ferebatu r 1 n ccc lu m.Vroprio motu per dotem agilitatis. fublice Chriftum,& ibant caufa deuotionis ad templum, fecundum
uhtmen & angeli apparuerunt ad ems obfequium , vt habe- quod hic dicitur.Htctznt femper.Id eft,communiter velfrequen-
r^tl.[.b. teK
Etipfi ido.Cbriflum cfcendentem quamdiu potuerunt videre l o In templo Iaudantes & benedicentes Deum.Cwi eft ho
nor&gloria infecula feculorum.Amen.
7 Regtefli * ^cipU
m.
MOr^^lite^. doreceduntabipfis.
9 Eterantfemperintemploorante, .Deuoteprorecipiendo
l Efux'^utcmeos(o. Vt viderenteum afcendentem,per fpirituffancT:idono,ficut erateispromifTumaChriflOj&^
lificatnr, quod ciuitas tumultuofa non eftlocus fic debemusorarcvtpoflimusipfam recipere. Matt.6.b.
"saddiLiinorum cuntemplationem. Si vos cum fitismali , noftis bonadata darefilijsveftris,
1 £telfM«n!bus fuis,&c. I >: hoc documentum habent fti quanto magis pater vefter coeleftis dabit fpiritum bonum
i 1 j-esin ccclefia,vt benedidlionem dent fubditis quan- petentibus ie ?
do Tomus v. I 2
lae. r.>
Contem
■
fjnftorQ
& phiio
jnphoiu
diffcruc.
Philolb
phui.
Dony-
fius.
Hn >
ioo? Prol
///f/>/> frologus vemrabtlismagiftri Nico-
lai de Lyrafuper loannem.
Aciesaquilcdcfupcripforuquatuor,E^«&.
i.c.t^tthielpropbetacuiapertfunt cali,& ri-
iit vtjtones V.ct,ridlt quatuorjacics fn vno ani-
inali , Ujiatuor tnquit Jacics rni vidtiuctfacics
bommis, facics Uonis facies bouis facics aquilx.
ln auo dcjignatur vna notitia dc verba incarna-
to qu7d~upi:citer deJcripta,proutdiJJuJius diftum cjifuper Mattb.
Dt\triptio.n.Matth*i defignatur in facie bomims, quia princifaii-
terdcjtribttfafta ipfius bumanitatis.Dcfcriptio Ioanis dejtgnatur
in facic aquiU,qma princip&litcr dcfcribit in Cbrijto exteiltntid di-
utnx naturtt.Dcfcriptio aitt Marci dejignatur infacie lconn , quia
primipaltter dcfcribilipfius Cbrtjiiregnu. Defcriptio autLuat de*
fi^natur in facic bouis,qui efl aiai mmolaticiu , quia prtncipaliter
defcrtbit ipjius CbrifHfaccrdotiu,vnde & d facerdot.o inchoatfuu
cuangelium.di.l uir in dieb.Hcrodisregis ladx lacerdos qm
da r\dicZKh3LtiiS.^tduertendum tf.,quod ticet quitibtt quatuor
euigeliJiarumpnncipaUterconfideret vnam pradtftarum quatuor
condttionum . tamen alias tres non omittit, qttia fecundum q, didt
B.Gregonus fupa E^ecb. Uttidquidinvnortpcrcris,hocjimulin
auatuor rec.gnofccs propter quod aliqui doftorcsuifione E^echtelis
exponcntes, Uicunt quodnonfolum apparmt ei vntm animal habes
quatuor facies pr<tnttas,fed apfarucrut ei quatuor animalia in om
mbus confimitia . In quo defignatur vna noticia verbi incarnali a
quatuor euangctiftis contordtterjicct dijferenter defcripta.
Conjideraudit tfi,q, Ezcchielpropbcta inter prttdiftas facies qua
tuor vidttfaciem aquiU dcfuper emmentem, in quo defignatur eua-
getu Ioannis refpeftu aliorum cxccllcntia,fccundum quod dx in ver
boprxfumpto: t acics aquilx defuper,&c.7fl qua defignatur eua
gelium loannis cxtcns excellentiuts in tribus , quia Jcripjit aeteris
fublimmsyfubtilius,& itptrjcftiws. Sublimitate defignat fuperior
fitus cum dicitur.Dciujpcr.Subtilttate acuttes vifus, cum dicitur,
^tquiU.Terftfttonemfvu integritatem, defignat quaternarij typus
cum duitur.] pioru m quatuor.
jtdeuidc/ittamprimiaduerte'dum,tpcontempUtiofdnftorum&
potiffime euangeUjiai um differt a contemplattone philojophorum.
Thiiufophicnim ex creaturis contemptati funt ipfum Dettm,fimiU'
terjanfti , lamen differenti modo & quafi contrario. Contcmplatio
enim eji aftus egredtens ab ipfo contemplante , & in Deum termi~
viiur taquam in ubieftum,& ideo cotemplationis aftus eji tncdius
inier contemplantem,& rem contcmpUtam, & ideopoteii ad vtrtt
que rtftrri.Si igitur aftus diuinx contcmplationis referatur ad ip-
fum com cmplantcm.fi c habetur contemplatio pbdofuphorum. Qu<t
rebant enim philofophi Detim contcmplari ex creaturis , in quantu
talis Jpeculatiojeu contemplatio ejt ipfiusjpeculantis fummapcrfe
Etio.Contemplaiionem enimprimi & fiimmiinteUigibilis pojuerunt
feltcitatem bomints,vt babetur i o. Ethicorum. Ex quo patet quod
talis ionttmplatio erat pure fpecntatiua, quia qunrebant talcmjpe
cuUtionempropter feipfam.& nonpropter aliaperfeftionem ,pro-
pter quod in taii cdtemptatione plus facitfubtilitas intelieftus,qua
feruor ajfctlus.Si autem rcferatur aftus contemplationts diuind ad
ipfam rem contemplatam:Quod Jit quando taiis contemplatio qu<eri
tur propter amorem rci contemplatxyvt ex tali cotemplatione ipfe
contcmpLns inardefcat in amorcm diuinum, fic hahetur contempta
tiofantiorum & potisjime euangeliilarum.Ex quo patety quod ta-
lis conteplatio non eji pure Jpecutatiua, quia non quaritnr propter
ipjumfpecularijjedpropteramoremtpftusobiefti contemplati. Et
ideoin tali contempiatione plus facit feruor ajfeftus quam fubtili-
tas intelicftus,propter quodbeatus Dionyfius -j.ca.celejiis bierar-
cbitt dicit quod in contemplatione diuinorumproprium eft amoris
calidumfuperferuens & acutum,quia amans non efl contStus amati
fuperficicfcd nititur quanm poljibiie efl,eius intima penetrare, pro
pter quod dicit, Hu^o conimtntafor ibidem. Fbijcientiajoris iiat,
dtltftto tntrat. gitur quia beatus loannes euageltjia c<eteris euage-
lijiis Chrijlum fcruentius diLexitjdeo eiusjecreta intimius penetra
uit,propter tyfubtitius fcrtpftt,quodnotatur infacie aqmte,quAta
tam perjpicacitatem habet tn vtJu,quod Jolcm in rotajua oculis ir-
reuerberatis intucturtvt dicit jiuguftinus in libro de moribus eccle
0<e,Et dcbocpotefi exponi illud cp Jcribitur lob lo.d.T^uqdadprx
cepturu tuum eleuabitur aquila,& in arduis ponet nidu fuuml Hoc
enim vtrbumdicitur de lob negariue,ficut patet ibidt;Et meritoqa
adprxccptu Dei tuimana aquiU nofira,videlicet beatus loanescua
getijia,eteuaia efl de terrems ad celeilia,quiu ad vcrbum Cbrifii vo
i a .t.s Utmtfit thorum nuptialem , & clcuatus cjl ad continentiam
rirgm.ij!,qur cji vita ccttefiis,Jicitt dicit beatus Hieronymus infer
mone
100
02US
inohvjde ajfumptione B.firgimstTrofcftol carne prttter car>.\.)uc
rz,non terrena vtta efi,fed celcjiis,vn in tcrrts ar.gdkx gloru ^
quirtre matutis cti mtriti,quam babere.Ejfc.n.ai.^tlufeiuitj e'i
ejjc virgtncm virtutts,dum hoc obtinere virib.nititur cum rr, 44
angelus bltauatu<a.Et talis etcuatiofuit difpo in loannead b(I
lius cvnttmplaiuium & dcfcrioindu diuina Contranoium.ti.i i,t
rittfunt caujx Lafciuia autcarnalis inducir intcllctlus bcbctk nf
ytduit vcatus 0> tg. iQ.Moralium,ergo per oppo/itutn ccr.tu. ilt
virginatts dijponit ad eius JubtUitati.ScdconJun.iiidtiv huius t^tim
Ulattf fubdttur in autontate pnemiffa, cvdicit.ln arduisfo; ni.
dumjuum.\tdus.n.eji locus,vli volucres fe rcclinant cr qut Jtt,
1\idus igitur loanuis fuitfmhs faluatoiis,qaJuperpcftws i
uitc r )ccubuity& indeflucnta. cuangelij aetcns vboiuspi :
tdeo fcquitur.Otuli eius dc longe profpiciunt,quia tpfi aibuc t t,<y
tt iii urra,rvuelatafunt Jicrtia caltjtia , & qutajubtiliui
cateilta cognoutt,pcr conjequens & Jr.btiltus jcripju.
itcundu dtco,quod loanncs c^teris cuaget-jtis jcnpfit fubS^M
Et dtjjcrt hoc memb) um a prxcedenti, quta dc tnfimts potfiermM
tiiti dtjcriptiotfedjoblimitas dcfcriptiunis importut atuf.idwc^u
terite,quod conuenit loanni euangelfi&,quta atijs euaa^clijiut^
f riocndum Cbnsti humanitalcm intcnUs,beatus loannes ad njj>
plandum & dejcnbendumeius diutnitatem principalucr.;
propter quoi altj trts cuangetiilct Jiguralifuntpe) aiiiina..
ra gradientia,vidclicet per homincm, vitulum , nT leonera
autem figuratus ejt pcraquilam in altum votantcmjn quo a
mtJccunUum,J.eius contemplationcm & dcfcripttoi
tr',ijcendentem,q> notatur in verbo prttajfumpto,cioi.
pct.tttdco de boc pot exponi ittud VJil.\7.b.Afcendnfu
rubim,& votattil.Cherubtm dicuntur a ptenitudinc \
Jigntficant cuangeitJiiU quifucrttnt repleti fpiriti
propicrca votatur aialia plcna ocults inchcumitu O" intu
/\..c.Sttpcr ijla cberubim ajcendtt & vulauit,quia cu
nliotuin cuangtttftarum tranfcendit diuinitatem Cbrtjti ;
fpecutando,& quatumpoffibiie cjijublimius defaibcn
dictt tAug.qijial tus intonuiJ]'ct,totus muduscajcu nof
Tcrtio tn verbo prttfumpto oftenditur conttmp.ui.
ptiv loannis alux pefefttor,& buc in duobus,in quium
lud quod ab atiis euangcltjiis fuerat dtmijfum.jt tunu
Hier.li.ittufirittm virorum. 1'rimum ejl , quia d tempi
Jitrrexiterror Hebionitarum, qtti dicebant Chnjium < ■
purum , & perconfequensanteMariamnonj^jji
bcaius roannes rogatus ab Afie cpifcopisJcripjiteuag^^^^M
principo ojiendit diuiuam Chriiit tuturam in qs.a tett
ctjjit Mariatn.Htcundum eii,q> cum loanncs lcgijjet Matj^^^M
ct,& Lucd. cuangcUa,illa prubauit,& eos r o a dixijfej^^^k
runtamen tantummodo htjioriam Chriftitt xtierant quantm
annum in quopajjus eJl,v,dettcetpoil luanis bapii{lx'vi^^^h
propter quod /pje Ioanncs euangeltjia in Juo cuangclto iunr.
sla Jupenoris anni antcquam Ioanncs baptiJtainca^Kkt
retur.Ex quo patct,quodperfcftius altjsfcrip[it,qu&qmkn:
ftto in vcrbo pntafjumpto in nutncro quattrnario <.'
ciw.Iploium quatuor .Qttattrnariusenimnumerus r/i
numuus quadratus. Uuod autcm pcr quadratum pcrfctl:
tur,pattt perThitofophum i.Etbic. Vbicomparat v.
pori quadraio,quia ficut corpus quadratu bcnefcdet in o:
•pirtuojus fe bene habet in quacunqne fortuna contingent.
turaprius inuemtur tn numeris quam in corporibus. fic C i 'J
prior efi ipjo punfto,& idco pcrjcclioprimo & principali
gnatur in numero quaternario,qu.t qutde perjeftio in cuu/iga l</
nis prx cdteris inuenitur,vtpattt ex diftis.Et idco dc tm
pom illud E^ech.i d. < umquealpicercm animaliaaptfu
vna roi a habens quatuor facies. Intuenti enim diligentt «
tuor citangctia,apparet euangetium Ioanis altjs perfcttiu..
eji,& hoc dejignatur,cum dicitur.Apparutt vna rota, qu:
circularis eJipfeftifjima.Sed vlterius dicitur,q, hxc rota bab, <jt*
tuor factcs,quia euangelium loanis cotinet quatuur partes f
les, quia pnmo defcrtbit ipjius Dei cctcrnalemproccjfioncn),
ln principio erat vctbu.Secundo,pcr ipfam gentratem i
duftione,dites.Omx\iJt g ipfum facta lunt. Tervo deji <
temporatem tncarnatione,dicens. Et verbu caro faftum c
conjeqtieter defcribit opera qu<t Chrijius in carne humana a
pcregtt.Qjtarto per ipjum filiu Dei incarnatitm oilendit finai 'ige
neris htimanigloriJicationem,propter quod infinc Juieuagi
cludit.HvQ autem fcripta sut,vt credatis qtiouum lc
filius Dei,& v t ciedentes vitam habeatis.fr patet ordt uins
euageti) ad alia,quia prtus eji ordine perfectionis,UcetJitpo
ordine temporis.Tatet ctiam ordopartium huius euangeitj m
iii hoc iile protogus tcrminatur.
■ tJ^P»
rtus
.£t
ogus
Prol
Prologus fantfi Hieronjmi in Eua?7gelium fecundum
hannem-, Jnctpit.
Jcll
Irolocusfantti Auguftiniin euangelium.
fecundum loannem.
Oinibusdiuinxfcriptijrxpagtnis,eiiagelitimexcelliTi
rjuiaquod lex &propherxfiiturum pdixerunt, hoc
con letiim dicit
euarelitim.Inter
jplc autem euan-
£eli:u fciptores
foa ies en-unet in
din otti myiterio-
aie )re domin cc
Alcmonis peran
n0s?.veilmmDei
abfueadminiculo
fcri ndi viqne ad
vlti s Doiniti.ini
pra-canittmpora
Sed)ccil) Domi-
tiar,cam permit-
ten.Neriitdcexi-
lio diiTct tphe^u
coflfusabepik-i^-
ix de coxter-
:ri diuinirate
h fcnpfu ad-
<rmencos.q
-;entc irrupe-
cmsccclefias,
: lftu ante iMa-
riam
m euangeho
no dicitur ,
|3tibilis, verbi
clum efle
ie teflatur.
roio^us iou
riam fuillVnegabant.Vnde meritoinfigtiraquatnorani-
mahum ..quil.x voianticomparatiir,qux volataltius c;re
r:sanhv,ahb,&: folis racliosirreueiberatisal^icitltimmib.
Ccreri quippeeuangelillesqui temponlem Chriftinari-
uitatem , &c temporalu etus facla,quai geflirin homme
lufricienter expo-
mlt,& dediuinitate
paucadixerunt,qiu
fiammaliagrefhbi-
ha uim dotnino
ambulmt in terra.
Hic autem pauca
de remporalibus
eiusgcltis edjlfeies
5 fed diuinitans po-
6 tenti.im Innhmius
contemplaiis, cum
7 dhoad cctlum^vo-
Jat.Quienim fupra
pectus domir.i .iu
ccena recubuit,ca>
8 Ieftisluuiinm iapie
9 tia:ca:teriscxcelleu
;otiusdeipfodomim
t ci peclotisfonte r o
tauir. Legerat fi-
quidem euangelia
tiiufn euangeblta-
rum , &: appio-
bauerat hdem eo-
Ic eft Ioannes euangdiila vnus ex diicipulis
domitlLtiiii virgo clectusa Dco eit, t quem
de nupriis voienrem nubere vocauit Deus :
Cui viroinitaris in hoc duplcx tefhmonium
Ecce vnum.
datur , quod &£ prx c.xteris dilecfus a do-
» Hicali;<d tci is.
6c t hiiic marrem iuam pendens in cruce
commendauit dominus, vc virginem virgo ieruaret. De-
Sciliretl innei.tiel r> u'.
nicjue manifefrans in cuangelio , quod erat ip(e incorru-
a A.asloii . uli ct vetbi. b VkfbrUi cjio nflim.
hoans : idlus vcrbum carncm fa-
fuif-
, ncc lumen a tenebris comprehenium
Primum hgnum ponens, cjuod in nuptiis fc-
Deus vel loanncs. b Stili et.inuititn devtaonuptfariini nvfnum nouum, -uo irtebria'
ii/rrteciti.epncl o dommo a 0- inuitatp.
•unkcali epracl o domino a ir inu;tato. jj
cit dommus , oftendens quod ipie cr.i't , vt legentibus I4
rum.
D
.-.. f fo.2.a.
«3c veriutem
in quibus
\tcolai de Ljra expofitio prolcgi heati
Hieronjmijuper loar.nem.
Ic eft.Io. Huic euSgelto f rft c tteris pnf.cl:iis,vt
patci cx d:fin,bfjtus Hicr.buv: floghrn pmttv.t.
Itiquo pucipaliter t ria fi\tit ,tjuij prua * d< fccib it
fcriptoris isuiut cua^clu coinidaiior.e . Hccudo ip -
fiur cpSgelu orrfinjt ontjbfy l n polto;s. Ttrtio
pt t tiio.fua exchpti »n\il»:Qno\ u tn.Vrinia diuiditnr in qua
:.:primo irfctib i tppus tuatis fix tus. Srcido fugi difri-
- f nismodut,ibi.Dcr\\c}j manifjltas.rerfio defcnptionis tfs,
L0Cr)5,i&i:Ilocai!t eungehu.^rtr-fo Ioannis ohitu?,ib>; Hic
tlaines.Trima iii duis,q:tia pnmo pnnitnr ipfius loaniaome
tuiuf.a dilli m ea prohat!o,ibt.C\ii virginitans.
MCipivnum loanes a quatuor cr-4;edalur,quiaprimo d(fc>:bi
i (Mcommeiuiatio cx proprio nnmine,cum d citur. Hic ell . Qjt
utun» quo cfigratia.Situt enirr, Ifaac in veteriTcl(a>j,l?
o" lumnrs Rjptijia in nouo fortit< funt fua prsiprU nomm.t , x
<(')« pr« .rd>'idtionc,ad jit/mficandum ipf rum proprietatcm, vt
tet Gtn.[-j.d<; ifaac.F.t Lu. i .de lcanne baptijia.lta credmdtim
iipleex dr<ina pr£ordinat:one nominxtut fttIoannes,pro
tr plcnituiinem grxtw quamnis non fit fcriptum,qt'i i r.on oia :iit
ipii,vthtbetur tn Hne buius euxn;ehi. Secundum commcndxtur
otficto,ci4mfubdit<ir.
Eiiagelifta. iiuia tx diuina trdinatione habuit o\f.chm fc, tbt
< 'i^Hium."^lo<i.n.:roprte loquendotdicitnr rujn%elt(ta dutlor
^f/ti felipfius pr<edic.it»r,frd i'te qni ex officio eft eius confcri
fr.Tertio com»,endatur ex conuila cum dictiur.
I Vnus,Ef inter alios futt depri/ws Chnlii difcipHlis,t>tinf.pa
t t& pr£ c£tcri<: Chrislo m gis f<vmiixris,quod e(i indicinm \ue
yutis Qjfxrto commcndx:nr cx firtutis aclu,cum dicitw.
4 Qni wx.J.fius.n. m.v{«ix virtutis r\l awtinentix virginalis,
P^tcrojdeipfadtcit saluator.M.it.\Q.b. i\on«es capiunt verbii
■'< '« panci pnt adhanc perfettinncm attin*ere,proptcr qmd
l< cmfubditur. Sunt Eunuchi qui frcxflrauerunt prnpter reg>ntm
r itum,quip:;teil capcre capiat.l tmpus autem quo loannes vot
c"!'fladco>itinentiam virginalem i{e<iditur,cum dwtur.
5 Quedenup.De quib.nnpms dnitur inf.l.c.Scd cojitrahnc
7 ttur tfft illud qucd dicitur Mat.\.q, loannei vocatus efl cu la
tofratre fuodcaaid vbi erant cumZ'bedeo patre eorii.Oic? .'/;.
'plexf.t\t huius loanis vo:atioTrimn.<i.fuit vocatus adipfius
■'omalqHalem.Et de ifla vocatione hetur l-o.l.e.qn ^lndrcepe
' t'. 1\abbi,vbi babitas i l\iiait lcfus.Vcni <Q- vidc,quia cum >pfo
-'dreacrat loaunet,vtinf.videbitur.Secundo vocttus cfiadip-
'■' Cbriflifamiliaricatcm.Et dc htxc Loqnitur bic hlit,.qii>a ifta va,
ctttiti,
catio de nuptiisfafla eft,& exturc Ioannesfuit Cbrifio familiaris
propter mundiaam tontiicntix virginalis.Ee rtio vocatus fuit ad
apo[iolatt\m,qh relitlif retiL>.& patre,cun> fratrefuofequutus efl
Icftm. Et de ijia vocatione loquitur CMatthaus. Ex qaopatet quod
vcrbnm Mxtth<£i non contrariatur vcrbo Hiero.
6 CuiVir. H r confcquenter prohatur quoddam propofitumin
prxcr'ie>ni cnmnxdatinnc.Coinmend.iuerat.n.Uier.loaiinf ex qua f°'^"f
luur.f.tx non<ine,ix <>fju,o,'.\ cor.t'.;tiu,& cx vhtutis atlti.^ Tria ti.ltlir CK
autcm prima erant man:fc Ux.Non f':c aute quartuni,videlicet v;r tjaatuor
ginaiis coiuinentix,ii:co iflwi pcSiia: Hicr.duplict tejlimonio.V,:-
mum cfi IfttU ditifiio Chrifii «d ipfum,qus erotfufi vir^init.uis
ftgnum,quix frcundum qtiod diciiur Eccl.ij.c. Omnc anitnal diligit
fim-te fib::Vi i.-tilia ad fm: iafibi coneniunt,fic amais caro ad jibi
fimile Comngcttir,& omnis homo fibi fimili (ifjociabicur, Dc Chri-
jio autnn nuUi e(t dubium quin f:tcr:t ttirgb,&C.£.t hoc cfl quod di
cttur;Q\i\ virgmitatisin hocdu. Prininmnutem tcHimoiiinm
tan^itur,cum dicitur.
7 Qttia & prx cxte.S'V ut inf. 1 57. s.Vidit illuvt difciputnm que
diligcbat [efus,&c.$ecnndum xiic tci~tir?:oni um virtiimtatis loan
nis fuit commendatio matris Cfjrifii in cruce fibi fail ' :,vi utrgo vir
giui deferuirct,& tfjet adinuiccm grata fncict ts,& fioridns afpe
tfusfccitnditni q<4od dicit Uier.infermone de affnmptiane viigiais
Marix.Ethoc rfl quoddicitur.Et huic ma.
8 Deniq;Wic cotifrquenter oftendicttrjt nbendimodus qurm te
nuit loanms injcribcndo is~iudcuangcltuiir,qniaf<. ribmdo Clirtfti
naturam incipit ab emanatione incotrupt bitis verbi, per hoc o9?
dit in Chrifto natnram dininam, & talts rr.odus incipitndt\debei>ai
loanniproptcr incorrupttonem carnis fuA.Etboc eil qyod dicitur.
Denique mani.Jnci/NCHrfo euangeitum,
9 Quta erat iple./rf cfi,incorruptionem carntsfijt.
10 Incoi ruptibilis vetbsv^c. iigv* a.t> bt c fujurn cuangeiia in
c<Rpit,dicens,\n principio erat verbum,cVlv..
1 1 Soius verbii catnc fa. Qjtia alu e>'a»ge'i(]<e non loqiiuntur
de proprtetatih.vcrbi ftcut liie.Simibter dejkhbido fatfa Chrisli
httmanitus vejta ,'mtipit ab Uto (igno-c/uo Chrt:ins inuitatus ad, nu
ptias dtficicnte vitio aquam conuenit in v.inyim, vt bctur infr.i.c.
Et per hoc dcftgnatur,qund in illis >iui imfram Cbrijtii x d ntiptias.
fpuaiesper aggrcjjum c-outincntie virginaiis, det dejica f dttclla*
tio carnalis,qnia per vinum d< fignatnr,vt aqua cunuertxtur ncno.
modo in vinumpcr Cbr.ifium, mu-a,>tdo carnalrm dch t'{ationtm in
fpirir.uxlem.Et hoc morio incipiendo defcriptiontm opcrum cbrijti
ottendit fuatavirynitatem.Et boc efi quod dititur.
12 Primum ftgnu m... Mutando. aqna minvinum.
\ 1 Oftcnden s quod 1 pje nrxt.Scilicet,fegregaiusa dektia.uo, ,
ne carnali pet ttmiAtntiam virginatc»:.
J4- Vtlegentibiis.A«iu«.e«<i/;^f/i(»?/ .
ToWO.V. I $
lo. i a.
f Apo.
»i.c
B
IOI}
inciuib.dcefTe vidit ilkfBageftawmteMJna biftocifA ca
-!«im(. n,ia. rlfts eellit priitio i.ntdicationis lua.-ipe.Un
maximeq
tcquam Io;
tur mcarccrc. Heeergo
Proiogus.
Aouicoatur.cjatucJicebatiCrefcite&multi
ftcnlcs,qn6p.uicbat,magnoopprobriocLi[U
10+
qujlTdim.flaabilliSlcnplHlcunnesqu.v ccit Ictusanie
quamloaniKstraderetur,icJmaxmicdmitatemUuilti,
cx.trinitamn-.yite-
rium commciida-
re cur.vit.Tresliq a
dcm alucuangcli-
litia &: iaOa do
minitemporalia,q
ad inrormidoi tno
vn.v pnrfcmls
maximcyalenr.co
piolius colcquuti,
circa actiuam vtt.i
lunt vcrlati. Inqna
laborat,vt cor mu-
dctur ^ videdum b
Dcum loancsvcro
pauca.domiui facta
dicit.vcrba verodo
miniqu.u trinitatis
vmtafcm, iV vitx
sttern.t felicitatem
infinua
confcnbi
contemplatiuavita
virtutecommenda
da, intenonem fu§
&: prxdicationem
tenuit.Inquacotc-
platiuavocatur ,vt
Deusvideattu. Ilte
$ed venicteCluifto iam inqbufdam ccepn vinun.
,& ahud vinu.f.vitgnmatis crckcie, ficm in
dcticcre.
na,Ioanne, Stcphano,& in plurib.aiijs. Ideodf vi
lug.ilcipulex
dcmonlVarcr/quodvbidominusinuiratus ert,deficerc nu-
lcjt.omugij
priarum vinum dcbear,vt & vcrcnbus lmmurariSjnoua om- -
ni.i^uaraChnltoinibtuunrurapparcanr. Hocauccm cuan- 4
tuhj icripllnn Afia : poltcucjuam in Patlimosmiula Apo- 6
pIimicripicrar,vtcuiinprincipio Canonis mcorrupri- 7
bilcprmcipium prxnoraturm Gcncfi,cV: eriam incorrupti.
bilis finis pct virgincm in Apocalypfi rcdderctur, dicenre
Chrifto.t Egoiumrtck". hft hic iQannesjCHji iciens iu-
pcrucnillc dicmreceiTus iui,conuocatis difcipulis iui.s inE-
pheio,pcr multa fignorum cxpetimcnra promens Chnltum,
deicendcnsin defofliim iepultunc iuxlocum,fa6ta oratio-
nigu.quialu
nu mebr;
nem,& altai
m mtis ahenalfl
lex com
homineniablEfi
Dtilunt
tii ei.m t.Ktt C3
&: ct
lcmnutr.
Caftuas
9
10
ti
j, vmumipiale.
j qd iftud
lo, lllud iacit
'4qa iacu 1
1 jrcmund.
l6ieft:l us.nl
nepofituseiVadpacresiuos, ram extrancusa doloremorris, ^ideopofwt
I .- ... 1. ~r- n 1 "demofirarc
r,dii gctmi quama corrupnonc carms mucmrur ahenus . Tamcn poit 19vb- ^«j
omncs euangeliumfcripfit,& hocvirginidebebatur, Quoru ^otus.id eft,n
ramenvelicriptorumtemporisdiipoi1rio,uellibrorumordi- ^^;5'1^,3
reifineula. A\iii utnefcientib.mlefirferiuiheireuide ur. ^-muiiatUSV
natio ideo a nobis per fingula non exponitur, vt fciendi dcfi- ^mv™g
- c -. . --,*-.., vctensa
derio collato,& cjua;rcntibus rrucius labons,cx: Dco magilte- 2 5 tud nisdet
rUdotuiualeructur. ' «j£'~g
olaappareani
quae aChriftonouohomineconftituuntur.
b Ec hic eft Ioannes,quifciensfupi rueniffe diitn receffu
uocatis difcipulis fuis,zr c.Ioannes imerpretatur gra:
fi'jeinquoeftgratia,vel cuidonatum eft. Cuiau
logorum donatum eft lta abfcondita iummi boni
ria"penettaie,&: fichumanis mentibusintmiarcf
fiquidem eft Idan*
ncsquednsdethi. _ .
ctiuaga nupturum tempeftate vocauit, & cut matrc vir>
ginem vicgim eommendauit.
a Ty(«^Vmumalnideftnuptialea!mdfpuale.Nuptia
le vinu ad litera poffumus dicere qd de aqua iubftuutu e.
Spualiter p Wiau qcf defecit in nuptiis,poiTii mus lege con
iugij intclJigcrcq ante aduentu Chrifti fere ab olbus cu-
ftodiebatur,
NICOLAVS DE LYR.A.
1 DemOMiftr.uer,qd vbi,5CC./<i elh'm nuptijsfpiritnalibus.
2 Defice.nup.vi.deJti esi,(M«tfa«o carnalis.
3 Et vetci\\>.nr\nmmis.ld e(t>delc&atione carnali (]H* cor*
ruptioremindncitjtnutata infpiritualemy(ju£ rei.ouat animam.
4 Noua om .q us a Chri. Id e(i,reparantur. appa.
<; Woc&.Hicco*feqMter oflendii tpSj & locus, 111 quo loannes
fcripfil iflud euagelift.Lctus cfi ^ifta minor in qua Metropolis c\l
Epbcfi4S,in<jHapluri>riu loanesfmt couerfatus & boc cfi ip dicit,
Hocau.euan.tcr.in Al.Quia de boc rogatns fuit ab ^ifix cps ,5
neprnedicla.Tempus aiit defcriptionis buixs euangelu fuit poitqua,
I i Per mu\. fizno.CXiQyiafenJibilitcr rideratmui:.
U virtute Chrifli"facla..
1 4. Promens Chri. Qj*ia talia funt dininitatis Ch
ua.Secundo,()ua Jpeciati moda obiii nonftntiens dolo
boc eft quod dicitur.
1 5 Deicendens. Propria votuntate.
16 Indefoffum fepul.^r habetur in tegtndz fua,
17 Fa&aora.po.eftad pa.Irf efl,ad fanilos patrcsvtti
Jlamenti,qui iam erant ingtoria celcjii,
1 8 Tam extr.a do.Ty^o dicit a mortc,quia mortuus fui
paratione anima a corporc , quia quiiibet homo dcbitor i
20
Ioannes rexlierat de relegatione exilvj, vbiapjcaiipjimfcripfcrat cx primi paretis trafercffu>ne,fecudU quoddiatur Hcb 9-^'H
ininfulaijuadicitur Vathmos,& hoc efi quod dicitur. tum eft hominib.femel vnoxi.Sed doloremmortis non tfit
6 ?o[\caqnal?Mhmos.Sed quia poffet aliquis dicere , qua- ex priuilegio jpecialiin fignumintcgritatis virgmalii>prop ' <
re liber .Apoc alydfis ponitur vitimus in canonccTt fuerit defcri- fubditur;Quod .1 cor.iu.al.
ptus ante itiud euangtliu.ldeoad hoc rndet.Hier.duens>quod hoc i y Th p.Vofita cornrnidatronc loant;is,bic Hier. afimdit V
fatlum cji,vt finis canonicA fcriptur<g prmcipio rndcret,quia Jcri- nem f*& dcJcriptionis,quia vltimxs inter enangeLifias fcrif
ptura canonica incipit tt principio incorruptibili, cum dicttttr . ln geliu,& boc decebat virginem.quia tacitHrnitas,& verax
pr-cr.d.£t ideo conuenicns fuit,quodfinis ipfim incorruptibilis p bent ejfe annexA virginnati>& hoc eft quod dicitui tTauii
virginem defcriberetur.Vnde & itber ^lpocalypjis infinali beati o.euan.lcri.& hoc Vlf.de. )\atione prsdifta,
tudme terminatur,ej toftflit in redutlione sreatur* ad ipjum,(icut
pcr crrationem egreditur abipJoyde qua creatione aguurtu canonis
principio,& boc eft qnod dicitur.
7 Vt cui in pr.fd c(t,ipft Deoaquo creatura egrcditur.
8 Eteti. in.fi. x>erv\r.ldefl,per loannem,
9 In Apo.rcd.(£HM ibidrfcribiinr finis creatur<e,ficut grprin
iip(um,proptrr quod f-bditur.
10 DiceteChrifto.Egolumnlpha.&o.^oc.v/.c. ^ilpba
.v.rflprinulitera GnecialphabetrO vero vltima,& perboc deft
gna\vr,qnodipfc Chriilus eft principu<m,& finis facrte fcripturx%
accthmiotiiis fcripturte vcr<s,quiatft vtritas prmta,a quaomnis
aiia vtritas i'niuati<r.
1 1 HlC eft lo.Hic conjequcntur dcjcribitur ipftus loannisfelix
obitns,q4 oftcndii dt duob.Vrimo, quia >x diuina reuclati<weprte-
fctuit fc vocatum ad cxUHe re%nii,& hoc cji quod diaur: H ic clt
o.qui (ciensfupcr.diem recef.fui.De bocmundo.
12 C6uocati$ dil.fuis m E,i>i<* erat metropotis illitis terrtt,
Quoi Q td.Hicpofjit Hier.fnam excufationem a iili
traclaitoncordiniseuangctiHarum.&cxarigcliorudicens.
la ingnali ta ntummodo tetigit triplici de ca. Vrin/c,
quod ingcmerali tangitur,exciiaour defiderium in U .
feltius cognojccndu.Sccundccx tah dcftdcrio bomo taborax ■ f>t<"
fcciiorcvi cognitionem qttttredam, C7 tahs tabor cft ci ir.erit ius,
Jerticquiapi r ho( doclrma magi\tei'u ipfi Deo refcruatur, 1 vc
ritatrm rencbt qn^iftit',taliier,& hoc tir quod dicitur; Q.
ld ei~l euange'iorum.
21 Vel fcrip.Irf efl enan%ei\flarum.
zz Temporis dif.f» quo tcmpore quit bet eorum fcrif
23 Vel nb.ot.ld e(l,quaje cuangcl um Mattbtti fit prin.<
cifccundnrti & jic de aliis.
24 Ideoa no.infidctibusijialegentibus.
2 $ Et quxten.H r.rnm perfeclam cognitionem.
26 JEuuchis la.&: Deo mag.do.ler,i>»/<»/Mr-il«f tft n
•vtriutem fitU tttt r inauirentibus ipfam,
•JcTo itt
Mif
Lre
w
i
oannis.
Cap. 1 .
'Ol£
C A PV T I; returede mufabiI:s,addif,qplia£lume(l,iHtpe&efl:tnuta
% 'K ttlmtipio erat rerbum.Contra eos qtii propfer bile.erat vuiens & permanens in ipfo,vt arca fatta in opere
M tgaiemChriitinat.uitatemdicebantChriftG mutat&p rir, arcain meftteartificispmaner, ita vr exca
| r*^ non femperfuifl'e,incipitde:rternirate verbi aha&ahafieii poffit illapriusfactapereunte,& itapftat,q>
]$[y$f dicens: Inprin.erat w.Verbum dnVel quod creaturanoneftcoeteinacteatori, ledarsratio &lapietu
D
wfertuc & tranlir, vtqndr
C js,vel aligd huiufmodi,vel
ct itatio feu conceptio men-
ti jux cx mente nata cum ip-
ja lente permanet , vt qn co-
c isvcl di Hi amfubftantiam,
v.aliam rern.Hacfimilmidi-
niatio^ lapietia Deiqua?ex
E^nataomniacomprehedit
vbumdicitur Hocdreffcin
p icipio contra eos, ( quia ex
ttipore dr nafci ex virgine)di
c lt non femper fuiffe.-J- prin.
I<:(t,p.itre qui eft principium
nadeprincipio, pfecum eo
ep; ncip umdeprincipio.In
51 lolum notatur aeternitas
bi,quaomnia prccedit.Sed
: caahidiccbant,qu6didem
1 us aliquado eft pater, ahqn
fus,vtalternoteturmperlo-
rlubdit: Etv tbumeratapud
pm.Vtaliusapudahum.Sed
ci 1 ;concedere j^- lempec
a jm fuifle,fed non DeG efle,
i i Jit;£i Dcus rrat verbum. Sed
j iterum alii ec Deum conce
xent.xdfattum Denm v x
1 minib.mmt dii.peosaddit:
lc. ldeit,Vetbumetatapiid
]:um.'« princ. Id eft,ante ola
Jncipit Euangelmm fecundum
Joannem .
C A P V T I.
ex qua fitellcoxcerna Deo.
D Qoqu£fitnauiraverbj,que_
etiam einsoi erano,fuppomc
quidfjciat humana: ranonali
crcatatae.fii b*c »»r*.Ideft fapie
tiaDeunqua vuiunt omn.a,
erat Iux,quar;tum in feelt,&: Ci
iniquinonfentiunt. Lux: Id
eft, illuminatio hominum ,
nonpecorum vel aharumre» E
rum. Ethxcquidemluxlucet
quantum in feeft ih tenebro-
fis,ficut iol (upe> caecuni»^ ta«
mcn llli mah vt ca-ci non len-
tiunt lolen,. Si enim compre-
henderenr, tenebrx no eflenr.
Vt autem &: ipfa? tenebre; po f
fent comprehendere,praemif-
lusefthomo in reftimonium
huius luc.s . Gtipja Ux. Id eft,
verbum,fa<£tum elt caio,quafi
mutatutn in lacpp paruulos;
In forma.n.de tatis non poflet p
n>fciaiaru.'I s. Ali; Eua;igeli
fta-delcribunt Chnftumnafu
ex tne . loannes afhrmat eum
fuiHein patre, vt in principio,
Nonfunante paterquafihus.
Eccefiliusalia penonaapaire,
vna fubitantia cum patre.
crat i b Erat. Su verbu (ubftantiuil
duplicem hetfignificationem
Ahquando enim temporales
motusfccundum analogiam aliorum verborum declarat.
Ahquando fubftantiam vniulciuufque rei de qua pr«dic*
tur non vilo temporah motu delignat,ideo &c lubitantiuu
vocatur.Tale e(t quod didunlnpnnc.trat wr.Quafi in pa-
tnpatreoui principiumfine prindpioeft, T«l
in piincipio «innium creaturjTum, vd tempo-
rum, idelt, cumiociperent omncs ctriturz vel
t-rripora , iam e at verbum , uel qu a ;b iptr- ha-
bentomnia principium exiltendi. Non in Ma-
rn incuept iitq> i.l m uolebint. Vt idem in
fubftantta, tfi .-iliu» i prrtona . quod quldarrj nc-
ga-ant. N raconfubftjrt -liutis.
N PRINCIPIO
jtusexDeo, nq o&coom
ipoteos &: c6fubitaiuialis&:
litctnusindicatur.Poltquamautemdixitde naturafilii,
. OpCtatiotieipfius, fllpponit. (jmmaper ipfimfattafunt.
•miiia:ideft,qiudquide(t (iuein fubftantia,rnieinaliqua
turali propnetate- Ecce autor bonorum . £' fine ipfofa-
tmcttnibi Qjia non abeoeftquod non eft namraliter, tre fubfirtitfihus.Non enim pro tempore,Ied pTofubftan
dquodeft perucrfo naturx, vt malum fiue idolum. tiaponiiur,erat.
c.enoneftautormal.Tum. Sed ne quiaifta fi&afunt QLiareponitureratf lbftantiuum verbum? vtintelhgas
.utabiha, lpia voiuntas &c ratto & fapientia Dei vide- omniatemporapr^ueniffecoeternumpatn verbum.
retureffc <£$» a Verbum.
^ofttlla venerabtlis patris fratris Nicolai de Mfati**"* »«..w.Et Deus erat verbu wJ&irt*m e/i ipforU
T _r .'. . caAtermtatemjbi.Hcce a n principioapucl Deum.
Ljra JUper huangeltHm lOanniS. Memdentiamiiiorumcoftderandttm, quoibcatus loanet in de
claratione iflorum jrtifur nomine verbi quod nonimienitur nifi iv
C A P V T I. creatHratrcllettuali)ti»<£e(iadimagine Deifa£la,&idco efftcacitts
Nptincipioetat vtxMcudum quodpatn ex prx ducit in cognitiont creatoris f<<i caterte creaturx, Ftideoaditellc- De ver-
d\clis,inicntto beati Ioannis e/l dWtnitatem Domi-
nt i.ojiri lefu Chrifli, principaliter Jedarare ad ex
ti>igHcnd*m b&rtfm Hebiomtarumex tuncinfur'
itmm^ii.tunt Cbnilum pumm bominc & per confquens ante
llarmmrmlto modo fui/fe.Et ideo in bot Eua^etio fic proccdit^uia
irmdiuinitatem Cbrifli per rationcm quantupofftbtlc e[i probat,
ccHndoitfm prr miratula ab ipfo fatta manifciiat inpnnciptofe
c^isc.ip.ibi-.TctUi.dlc.Vrimaindiiasiquiaprimodiuinitatem
hillioflentlityfccnndo declarat qnalitcr hocfibi innotuit, itW.Et
idimus.TriMd in duas, qy.ia priv,o deitarat ipfiusfilii Deister-
*m cnerationcm fecundo temporalcm ipfius incarnationem , ibi:
ttu diccndorumal quafunt hupr£mureda,primum eil qualiter ver b° tr**
bum in nobis inuenitur,f'cundum qualirer in Deo ponitur, tcrtium tr3ftant-
qualiter proprietas fitiationis m verbo diuino repcritur,qma bca-
tws Ioapnesloquitur de Hiio Deif.ib nomi e vcrbj
Circaprimufctendum,quod vox fignificatiua dicitur verbu,fed ho(
efi tantummodo large & denominative, mquantum fignificat inte-
riorismentts conceptum,ficut vrina dicitur fanafinquatum cfifani
tatis indkat ua^& tdeo ficut proprie dic turfjnitas, quodf orina.
defignatur, ita illud pmprie dt verbum , quod per voccm ftgnificai
hocautem eftlterior mentis coceptus,fecudum quod dicit Tbilofo"
phus x.Verihermenias.Vocts funt not.cj.figna earit paffionum qud
liit homo.PWwa in dnas^qnia prtmo determinat de ip[o filtoDei funt in anima,& ideo conceptus mentis inttrior etiam antcquaper
tituntad t m effe frugenerarijccundo quatu ad eius operariftbi, vocem defignetur proprie vcrbum iv-,& hoc efi quod dicit Jtuguff.
*' 'mniap i^iU. Ci r c a primum quatnor declarat, primumefi fitija 15 .de tritii.Quifquis poteft inteltigcre verbum.nofolum antcquafo
itre s.tcrnagcne'at'ontm,fectindum eft ipjorum perfonalem dtfiin net, verum etii antequa fonorum eius imagincs cogitarionc inuo!u%
'Wm iii;Lt verbu erat apud.Dcij. 7'er{«« eft patris & fitii co tur,potcfi uidere alitjuam \Uw uerhi (imtlitudincrn,de quo dittutn
fubfiantialitatcm $; f//.Inprin,
t
M 0 l\ JL L I T F. %
lnprinc.erat ver.loannes Euangelifta tam fublimiterlo
^tdediiiintsqMruihadcdidiseiusexponeremotaliter
cfciohumanis aftib. explicando,ppquodaliquaQuetta
ifid£m,&ahquaaliistxponenda dimittam.Sicut dixi in
'pofitionc litetahjhic ponuntnr quinque dediuinispfo-
•Ptimuni eitjintrinleca vetbirpcefIio,CU dicitur.rw prin.
dio.Clim dr, E t verbum erat apud Drum.TttUum el\tf.<mirn
fubftantialisdi!tin£tio,cum dr:£; Demuat ucrb. Quarrum
eft,coa:tetnaduratio,cum dicitm. Hoc erat in princ. apud Ueii
Quintu,indiuifaoperario,cum dicitur. Omnia pcr ipfum fa.
fra/«/jf.PrirBumehditurpi9iumptiophilo(ophorum,qui
nihiluoluntieciperenifiprobatufuent humanarationccl
tamecft valdedeficiens,nam rem (eafibilc cV pam5,vtfo«
>iie&: pima,vt
afperbum. Secunduclt, i.ctbi.cx: j-auispetlonalisdfttin- liumatboris, velahquodhmoihumanaraticnoncopic»
aiojcum Tomusv, I 4
A
ij.cjuArlt.
6j.t<M.
f fermo.
llom. fa
pcr In
piinc»--
piu, Jcc.
B
IbiJcai .
Hom: i.
in Iwn.
pjulo 4
nitJio
iom.3.
eratorivtngninccturnon
folumadPatretn tus,fed
adillactnm qux pcrverbura-
fta funt operatiua potenria.Ra«
tioautcmctfimhil pcam fiat, a
e ratio dicitur. b
iASI li vs.Hocucrbnm
■ ! :'iut qui eft princl|vunii!eprinciplo. b Filius. Ver-
bum konprOMcara, (I .1 ie imer ipuicum mnmj , lcilicex I»-
pien i» qua dccciniii» omnufcicbic, vcl Jc fe. c VCIM
ni.nun nmcnalla fabliaati*.
f vcrbum, &vcrbumcrac apud Dcum,
107 GloLord. & Nicolai dc Lynu 101,
Vtrbum Vd qnia pcrcurt p-ter mudoini.otuit,vel cja nonpaffibile*ftimct,quifquisgnatIon?prcuc'uensue i
iofnmdic«doideu\gcncr4ndoDeu««u«omniacrcanit, nuncupationedeftriiicpccmcioiamiuipicionem.l
mbum dicitor. ueror6eft,qacaqueluntPatrisnobisannucarci
* Avcv*TisvsOuodGrxce*'Vdicitm\Latine&:ro- nonfimpfr veroeum verbumdixir,fedcumatticuliadf
rct- u fienificat, lcd hocloco meliusvcrbum in- cLoncaicliquisipium feparans.Coniuetudo.n.ci1
rx,verba vocare leges Dc
ccpta,hocautem verbii 1
tiaquxdam hypofla
fopueniesimpaflibilitei
b Et verbum*erat apud D.
fubitoiter hominesappai
IoancsdicitapudDcumfcri
nocft humamim vcrbum. Quomodo.n.crat in principio fuiiTe. Alii uerum hoiern,Ioanes uerum Deu aflcrir
verbu m,ultimo loco accipicntc hoie gencrationis princi- Deus erat uerbum.Alii hominem mter hoies puerfau 1
piuni>noni«»iturinprincipiovcrbum"crathumaniim,fcd IoannesapudDeum manetemdicit,hoccratinpr.
nec Aiveloaim.Omm.screaturainfraia-culorumtermi- apudDcum.Aliidicunt mnaailaqu.urecithomo.
ft,acteatbreenertd!fnmcnsptincipium. doIoannespcripfumomniaractateitatur.Om)ii.i^ri^U
* Idem. Quarcigirur vcrbum?quiaimpoilibilitcrnatu fatlafunt. Ecccauthor bonorum. Smeip/ofatlumeil «1
cft, quia eft gcncramis imago , totum m feipfogeneran- Non eft author malorum.
tcmdcmonrtrans,mh.lindelcparans, fed in fcipfo perfe- ft CHKxsosr.yerbumeratapudDcm.Qmzmiximc',l 1
Ctum cxiitcns. hoccft proprinm,xterrium &c fineprmcipio e(Te,hociL
* C it r r s o s T.Siquisdixcrit.cur ratrcmdimittens mum pofuit,deindc neqsaudiens.;/»;>ri-ic/pioeY« wrkfc
moxnobisderilioloquiturrEtqrhillcqdcmmanifeftus Ingcnitum ucrbumdicar,confeftim hocremouir,d
oib.erat,c\ (i non vt patcr,icd vt Deus,unigenitus aut igno vcrbum crat apud Dcum
rabatur, idcodeccmcr eamquxdeifto clt, cognitionem
confeltim inimtio ftuduit imponcrelhis quinefciebant
eum,led neque patrem in his qux de filio funt,iertr.onib.
racuit . Proprcr hoc autcm tk verbum eum uocauit, q.uia
docturus erat , <$> hoc uerbum unigenitus eft filius Dci,ut
nonpailibilem
* B a- s 1 l 1 vs.Erat verbii.U.d.tp^ blafphemantes,qi
non erat,ubi ergo crat uerbum , non in loco mcircuni
ptibiliacontinentur,iedubieratrapudDeum,ncqueP.
loco neque filius circumicnptione ahqua cominetur.
AChrysosto Mvs.Nondixitjln Deo erat,fedaj
(J^ De
NICOLAVS DE LYRA
*fr e/?:In ptincipio erat vetbum.jfduertendum tame,quodin nobis
Menns eii dUpltX uctior metis coceptus,vnus iformis & impcrfetlus alius
e6cepr.m formalliS &2fetlus,cuiHS ratio ejl quia cogmtio nofira procedit de
P " ' /m/"W cr imperfetlum,& ideo de rcprimo babemus concepium co~
fjji.m cr imperfetlum,vt habetur \.Tbyficoru,& talis coceptusno
diatur proprieverbu,fcd cogitatio: TroccdtJk aiti peruenimus ad
babcndum conceptum rciperfctlu & determinatu qui a pbilofophis
■pocatur diffinitio,a fanCiis auic dicitur proprie verbttm ,& hoc e/i
quod dicit Augufiinus g.de Trinitate. Dijfinitio tcmperatia, & hoc
tlt verbum eius & fic patet primmjcilicet quid fn vcrbii in nobis
Orcafccundum cofideradum quod Deus eil intelleclualis nature, vt
ab ommbus tasatlis qu7i philofophis fu; ponhur taqua man fcHimi,
& ideo m iploponitur verbum,no tamcn ad fimilitudiue verbi lar
ge dicli,quod eil ipfa vox /ignificatiua,vcl coceptus rei imperfellus
quu m Deo nihil eflfenftlileynec etia imperfetium> &propter hoc
vox /ignificatiua quxfenfibilis e[i,& ipfa cogitatio,qu<e licetftt in
tellecluatis,tamen quia imperfeclionem implicat non \abet bi to<.ii.
. - ,■ fedibi poniturverbumi quaiiimportatcocepiumrciperfitliiquia
Viui & Dens vmco. a3u intcUigendi feipfum. & omnia aiia conapit ffette.
hnnuni Ex q*o pitei dtjfercntia verbi noftri ad verbum diuinum, quia ver
tlittlrea jjuni uviirum in mente rt tttrplicatnr, Quot.n.fnnt ibi conceptus
perfecll vel formaiijot fttnt ibi verba in Oeo aut eil verbum vnicii
quia no poteft ibi e/fe. nifi vnicus conccptns perfetliffi us.\teverbu
1« nobis efiaccidens & quidtrafiens, quia nofemper atlu intclti^i-
rnus.jedin Deoidemcfi quodfubslatia diuina,quia nopatitur adnd
itioncm aticuius accdetisfeu cuiu/cunq; naturte extranete. E/i etia
■vcrbufcjnpcr atlu permancns & xtemu,& fic patct aiiquaitcr /e
cundi>m,ji,ilicet qualuer in diuinis ponai verbu. Circa tert:um[ae-
du,ij> de ratione fitiatioms proprix ditlx esl q, ibi fit proce/fus vtue
tts a uiuente fetudu rattont ' fmilitudtnis in identitate riaturc,jaUe
fpeciftca,vei i propinquogcncreri, patet, qa in rebws lanifnatis qua
ws vntipiocedat ab aliotficut ignis abigne,no tarnc ignis fdutV ab
aiio igne dicii eitts filitts.Similitcr fires tio viua pcedit a viutte,n6
inucnuur ibi ratio fitiationis^ficttt artificiatuprocedit ab artif.ce no
tamcn dicitur eiusfilius,& tdro requiritur ficut ditlu eji .pcefjus ui
uei.iis a uiucntchc hoc nofufficit nifi fitproce/fus fccundum fhttiti
tudine natur<c,quia pcdiculus procedcs ab hominc rio diciiur ei-Mfi
tliiS,fcd
•1.
liusjfed ille quiprocedit ab eo fimiiis infpecie.Advericdu tam\ 1
no efi depcrfctla rationefiliationis , cp natura fpecifica in <
filio nttmero difiinguatur,fcd hoc cotingitex imperfeilione illv. *
tur£,qu£ proptet fui limitationc in plnrib* fuppofith effe 1
vna numero exifiens.Si igitur in diuinis ponatur vcrbu di
pfonalitcr a principio a quo frocedit,ficut veritas reifch
magis patcbitJnfra cofequeter oportct diccrc,quod in ipjo
ueniatur ratio filiationis^quia Deusnonfoiu eft viuts, fed >
eflentia,& ideo verbum in diuiuis necedario procedit ficut viu r
a viuentc,& in identitate>iaturte,nonfulum/pecifica,fednuina '.
Ef procedit etia fecundnm rationem fimiiitndtnis: quia dcnti t
verbi eji,quod fit pcrfetla /imintudo ittius cuius cfl verbum>&i >
vcrbum in diuinis & fitius idemfmtpcr omnem modunt,proptt ■
dicit ^tHgufi.6.de Trinitate,I>> 'erbum foius filius accipiiw ;
citur vcrbum qno filius.
Hisprxtibatis proccdendum efi ad dcclaratione prinumki
quammducitloiines ad probadumteterna filijgenerationm,vtl
ditlwm efi.T^cc dtt atiquis admirari,quod tni in islis fiet\,t]m '
ba beati loannis continent /niam max:ma,imo nobis inconpnb •
bilcmfideo nonpot paucis verbis tt modi um deciarari. in rtt t
autcm ifia beatits loannes [upponit vnum , qitod ab onmib. fu\ •
nitur tanquatn manife/tum,f.quod Deusprincipium firnpliciter ;-
mum,& per confequen qucdfit intelletlualis natura,ai\ter non i«
berit notitiamfui & aliorum, quod esl inconueniens maxh
ideo quidquid eil perfeclionis in natura intclletluali, totw
ci,modo tamen fupen xcdlenti.In natura aut inteiktluaii perf 11
nis efl,quod ibifit vabv.m-.quia hoc competit ei inquantu e(l
pcrfecto,vtpatet pcr praditlajcrg^ in ipfo Deo proprie & /
efi verbum.V erbum aut defua rone dicit quidprocedts ab eo 1 ut
efi verbumficut conccptus d concipiente.Cum igituruerbii t
idem fint,fequiturtquod ibi fit gcncraiio fiti) a patrc : ex qs>
proceffus verbi a dicente. Huius ratioms I oannes pontt titumi di
ccciufiont,omittens ifiam dedutlioncm,ficut frcquenter facii
lofnphitangendo folummodo vnam propofitionem fu£ ratis
bocmodo dicit loannes.
ln principioerat vcxbum. Tdettfin ipfo Dco(quiabch,
fnpponitur primimpr intipinm ) iteccfiario efl vcrbumpr*
d:un,vt patct per prxditla.
1 Ec veibu erat apud Deu.Wi;: confcquenter probat patt
•k filfptr.
M O «V*€ l l T E *\,
hcndit,quantum ad eius omnes conditiones, f.quare fi t ta
hs iigiu.v,coloiis,5c hmoi,proptcr quod mcdici de virtute
ipfntl lanatiua dicunt quod eft a tota fpecic , neicientes ea
nomirure,eo quod eam non comprehcndunt , propter q>
dr ! CClcfiaft- 1 .b.ClMc7f1 rcs difiicitcs nonpotcfi eas homo cxplica
(/ermoae.?<,i leciidum excluditur crior Sabellii,qui ficut
in diuinis
indiuiniseft vnaeflcntia,itadixirpatnscV:filii vnaelf
naro,(peftfalfum,qanullaresgignitfeipfarn,6:i5int
trem cxifiluim eftdiftindiopfonaiis, & eadcm ronei
vcrbu Cveiuscuiuscft verbum,qaeo filiusquocV vc
Perreitinmrepelliturerror ArriiJquidixir,q'parer&:
effenrialiterdiftinguutur, ficut &: pcrfonahtcr,quodi
roncuro,quia fic nlius non efict Dcuspropric,ledtm
t ticipa
xr
ul.
I?
er
jr-
Ioannis Cap. I. 102.0
A peiierat,etiamquxfecundumhypoftafimeft,sternira temporis, cumdicimus quando&aliquando.jeternutn D
teiaobis oftendens. e(t in verbo Dei.quando aliquid neri debeat.Si tunc fit qn
a c nia per ipfum fafiafittit. A. x c.Nonett czeatura. perque fieridcbuifleinillo verboeft,inquononeftquando,&:a-
onriscreaturafa&aefl.Malumnoeftfadumperipfum, liquando,quoniarntotuniilludverbuma:ternumeft.
netpfum ido!um,quia nihil funt , nulla fua natura fubfi- & Idem.Ei fi factum non eft,creatura non eft , fi autem Lib.i.de
ftu .Tamenquidquidmente creaturanoneft,eiufdemcum Trinita.
coiiitur.dicitureflehoc.mo- * ijfefiiwMRt&eat, NedicatuieirecumDeo.scnon patre (ubftanti3eeft,omnis.n. «p«7.to.
do iccatum poteft efle. D.e"s- b . Hocidemuerbumnon eftuouusDeus, fed «m fubftantia qua; Deus non eft 3-
r .„ ■_,- c cl apuaDeum jnpnncjp.idefl,in'patre exirtens principmmoiii- _T
] quaeiunt,peripium racta niumeumpatte. c i<> eratunum cum paire.utomiiium creaturaeft,&: que ctcatura no
ftirlliaautemiunt qnxana- , creatura.um P.inciPium fUPu pr-wcrriieniu. _ eft,Deuseft. H
tur.noptianon recedunt.id a & Deuserat vetbum . Hoc crac in priqci- i b Teripfumf^fiaf.^CHRYso- Kw.'
cft.jxconcordantcundipo- b « Mfft.omoueie«inraniCbiiis&inuifibiiis,omoM'tomiJ, omni» 2 sTov.vs.Si prarpolitio £«•»%. con- to.?.
. •...:. compjgo.oirniseoncordiapartium. , d • • ' ,~ ■
idiuinitatis. . _, ,V n , + u. - » • r „ r tnrbatte, &:qua:ns in fcnpru-
• CuRvsosToMvs.Mofes pioapudDcum.. t Ommapcr ipfum fa- raquodipfumvcrbum oiafa-
jj quam incipiens Jcripturam *. / **B**rB^,**i?b*M* ceret,audiDauid: Lnitiotudomi + .
% VCl.isteftameti de ienilbilib. C «a lUIlt , SC iine Ipio tactum dt -J- nihll. 4 mtcrrafundaWi,&opcramanuum fq"S
nosloquitur, &:hocenume tuarumfuntcxli. Quodaute de cjuod fa
■ rat:rmulta.In principio.n. vnigenitodixerit, addifcesab fiumeft.
' air.:dtDeuscoelum&:teftam,deindeinducit, quoniam ApoftolovtetehocverboinEpiftolaad Hebreosdefilio. Hel?'»'
xtaeft.& firmamentum,&: ftellarum nature,&: ge Si vero de patre hoc Prophetam dixifledicis,Paulum veto
ne. animalmm . Euangehi.a*uero hax omniaexcedens, filium adoptafie,idem fit rurfus.Neque.n.id filio conueni
vn ,etbocomprehendir,«cognita auditoribus.adaltio- re dixiflet,nifi uehementerconfideraret , quoniam q funt
riiians matcnam totum hunc librum inftituens non dignitatis cohonorabilia funt vttique.
cribus,feddeconditore. c et/Jw^/b/^aJwc^^i/.ORiGENEs.Itadiftinguit.Et fine E
vcvstinv s.Cum dicitUi.Owma/^o- ipfumfafiafunt. ipfo factum eft nihil,quod fa&um eft. Ordo: \ibil ejt quod
I iuoiteditur,&:luxperipfum fa£ta,cudixitDeus,fiatlux fafium efi. VztXum eftfineipfo. »
niliterdealiis,quod fi ita eft.auernum eft,cp aitDens, A v o.Quod faclum eft.erat vita in ipfo.Ioannes.Chty-
ria ux,quia verbu Dei Deusapud Deu patri coa:ternus eft foftomus. Etfmeipfofafium efl nibil,Quod fafiu esl. Hilarius.
• qt nuiscreatura temporalis racla fit. Cu enim verba fint sine ipfofaclum efl nibil,quodfafium tftin ipfo.
tem- a Quod
NICOLAVS DE LYR A. ducendnmfuumcfectum,ficutcreatur<e producuntur a Deocnius
potentia efl perfectiffima , & fine tranfmutatione & motu , tamen
filerfonalemdiHinfiioncm.^ddeuiusintelleftumfciendumquod nonfunt ei co<etern<e,quia etfi ab mtcrno potuit produccre creatura, F
pt >ni efi intellefiualis natur<e incommtinicabilis exifientia.uel po ut dicunt aliqui,tamen noluit.T^ullo autcm ifiorum modorum potefi
:;i cibfifientia. Verbum autem in diuinis non poteli efie accidens, poni in diuinis, quod filius ftue uerbum quod esl idm\, utpatetper
vt uct ex pradifiis, & ideo oportet quodfit quid fubfislens in di pr£dicta,fit pofierior patre,quia in diuinis nulla pote.fi effepoten-
m Mtura.Eft etiam i»communicabile,quia nec intelletlus ,nec na tiaprodufiiua imperfecta,ut defe patet,nec uerbum in diuinispro
tk cipit,ijuod proccdens fit idemper omnem modum cum eo a quo ceiit permutationem & motum, quia, in diuinis ncn habent locum,
pi edit,& ideo quia verbum in diuinis proceditper afinm realem, fecundum quod dicit B.Iacob.^tpud quem non efl trafmutatio,nec
q M,&'mter ipfumprmcipium a quo proccdit,fit diflinfiio rea- viciffitudinis obumbratio.hem filius procedit a patre de neceffitate racob.r.
% linproprietates fuas aheri incommunicabiles , &ideocumv- natur<s,quia Deusneceffario inteliigitfe,& fic relinquitur,quod fi c.
ti ique ftt fubfiilcns incommunicabile in natura diuina, qum eft in lius fit squaVs patri in duratione,& hoc efi quod brcuiter dicitbett
[i imo intellefiualitatisjrquitur quod intcr ucrbum & principiu tusloannes.Hoc erat in principio apud Dcum.Hocf. uerbum
a 10 efi verbum, fit dijimctio perfonatis . Et hoc efl quod btcuiter de quo loquutus fuerat,erat apud Dcum a principio xternilatist&
t;i{Joarwef,rtic?j.Etverbum erat apud Deum. t^utlaenim ftc patet quartum,quod deuerbo Dei fucrat,fupra pofitum.
c ikrproprie cffeapud frmetipfam,ficut necaliquis eji infe.ipfo,ut j Omnia per ipfum fada funt, U.C.'Pofiquam F.uanulifla de-
i tur qmrto Tbyficortm.Et tdco intcr verbum & principium,a~ clarauit ipfius uerbi effc,feugcnerari,bic confequentcv declaratfuu
\' quodeft uetbum,f. patrcm, eil perfonalis difiinfiio . T^on enim agere fcuoperari.Et dittiditur in duas ,quiaprimo declarathoc qua- Diui/To.
■ bumprocedit a patreper afiionem tranfeunicm extra,fed ma- tum ad omnes creaturas ingcncrali. Secundo, quantum ad homines
: temintra,& ideoverbummanet intraiiiudcuius efl verbum, in fpeciali,ibi.Et\'ML ClZtlux hominum. Trima in duas , qtiia
:uhcodiilinfium,qii^diflinfiioperfonalisefl, vtps.tetperpra primo declarat propofitum quantum ad pt oducendi afi um,fecundo,
h. quantum adsproducendimodam}ibi:Quod factumeft. Inprima
Et Deus erat verbu m . Hic confequenter probat patris & filij parte 6ilendit,quod actus prcducendt ipftus uerbife extendit ad om
■int'mlitatcm,verbim.n.diuinum fl qiudfnbftjiens in natw nemercaturam ingeneraii , quia creaturx producuntur a Deo fiatt
idikmtfltprtdifium eh, natura antem diuina non efl multiplica artificiata per artiflcem.Sapicn. j.cap. Omnium eft enim arti-
;'«,?»lmi/o modo potefl effe nifi una & ftmpiiciffimi , & ideo o- fex,&:c. Cum Deusftt ageus per intelleUum. Quod autem pvoduci-
■'ttttjHidnerbnm & principium a q%o eft uerbumfint idem peni tur pcr artemfeu intellectum, pr. ducitnrper cov.ccpum artis feu
:tnrd,<]itamuis dtflinguatur ttt pradifium efl inperfona,& intellectus,ftcut domusin re extra producitur a Domo qtu efi in a-
Widicit loannes.YA Deuserat verbum./w q> ly Deus, nima,feptimo Metaph.Verbum autcm in diuinis idt-m eft quodcon-
Wut aparte pr<edicatis,dicendo ftc: Verbumefl Deus. T^omina ceptns inteiiectus diuini, utfupradictumeft,ergo omnia peripfum
'r»c(luerbatranJpofttaidemfig>iificat,q.d.Ioannes, quamuis uer ptoducta funt,&hoc eft quod tiicit loan.Omnia peripium facla
1 itfttapud Deum,non tamen eiFatiquid extrane<e nalur<e,ficut efl funt.E* quiapofiet aliqnis crcderc,quod hoc fignum omnia,diftri-
rbnmnoJirum,fedefl >:atur<t diuvu,qu<tindtuifibiiisefl,ideoefi bueret folum pro creaturis corporalibus,eo qttod inprincipio Gene
i 'e m omnino in jpfo & in patre. fis vbi agitur de prima rerum produfitonc,non fit mentio nifi de cor
;Hoceft inprncipio. Uic confequenter dcclaratur quartum,f. poralibus creaturis,ideo adhoc excludendum additur.
j ternitaspatris & filij ■ Quod tnimprocedens fitpoficriusdura. 4 Et fine ipfo tadlrum eft nihil.Q» ta etiam Jfirituales creatu.
> tie eo a quopmcedit,hoc contingit muliipliciter . Vno modo, quia r<efttnt a Deoftcut ab efficiente. Confiderandum tamcn, quod Mani-
kb yducensnon hahct a principio fux durationis potentiam pro- ch<ctts dix'ttnihilhicteneriajfirmatiue,& perhoc fecttndumipfum
im primo habct e[le in ille inftanti, in qno terminatur ille mo- creatura,quia dicit ipfam effe fafium a principio malo. Ttfuit enim
r J " [it boc,qnando aliquid producitur libere & duo principia.Vnum Jimplicitcr bonum,aliud fimpiicitcr malum,&
* kntecfjitau mtu<A, quia tate agenspoteit cxpectare ad pro- ab iflo dixit corporalem creaturam procedere . Sed ijtud patet ejfe
1 5
10_i
Glof.orcl.6_ Nicolai de Lyra. 10 *
• f.t ornne. b Tor«ropore. e In f..irinulifa-
ftor » iniofcl.mprr ui"u8c uixlt.
a Quod faclu m cl _ in ipfd , vita c-
* l!_ecfl f_» itnti»Dei. b Non • iituni »«__•.
b rat, & vitaJ crat lux hominum,
b Vitaeratluxbominum. Vr Tnro. HYL.Dixerat, 1»
cn-t.Ne putates,quod ablque vita fit verbumJcd v
rituahs,&luxrationabihb.cun_-i, vndedicitur:E.„it.{
lux bominum.Qnah dicatdux ifta non eft fenfibilis,l_d i
lc_-ualisilluminans ipfam animam.
ic Avijvstinvs.Ex ipfa. n.vit
minantur hommcs\pccoranon
minantur, quianou habcnt ratil
lesmentes, qua.pofiint vidcrel'
tiam, homoautcmfadluseftad:
ginem Dei , habet rationalem ■
tem,perquam poflir petcip
tiani,ergo illa vita pcr quam
omnia,luxeft,c. nonquoruncumqucanimalium, f<
minum.
•k ORicENEs.Noneftpraetermitrendiim q»vitaml
mittitluci hominum.inconfequens.n.eratiiiuni
viuent.,8_ aducnire illuminationi vitam.Si aut id
hominum,cpfoluhominum,critChriftuslux atq;v,
repuIfi,quafidc.cripturispro.cruntdi-cntes,vtquiddi_tu lorum hominu,hocautopinarih„..eticumeft . >
H , cd.Quodfjaumrft in ipf) uitarrat. Pronuncia crgofic.Quo_! quicquid dicituraliquorum,itorulolum eft.Scnptu
iweU /^«wfn.Hicfubdiftinpic.&ckindcinfcr./aip/biMMewfc, deDeo.quod fitDeus Ab-ahaJIfaac&Iacob, notfi «
^ORif.iNfcs.Potcft&ficdiftinguifinccrrorciQMorffd- tantum parrudictuscft Dcus,nonergocxeoquod_r.
Svmeflinipfo.kt p >_tcadi-_ttur>-*_ttr«*. Vtfitfenfus- Ola fco7„w,exc!uditurquinfitaliorualiosvero_6rinens,c
quc pcr iplum &c in iplo facla funt, in ipfo vita funt,& vnu eft (crif>i\x:Faciamus hominem ad imagine noilra . Quicqu
iunt.Eranr.n.hoccft,iniplofubfiftunt caufaliterpnufqua iaiagme,acfimilitudin_ Deifac.ueft,mtelligiuetpl
r fintmfcipfiseffc_-iu_. ne.SicigitluxhoIum,luxcuiushbctr6naliii creatu :
C b V ita _____
~NT C O L A V S D E L Y R A. quafuntinnolHntateuerbidhrmtainipfo. Sic aut eftde crt (
«fr falfum,quia ens & bonum conucrtHntur, & idco quTitum habet cor innuantum drpendet a uotuntatr Dei,& ftc rxponitur illud.
foralis creatura de cntitate,tantum debonitate, & pcr confeautns factum eft in ipfo,uifa crat.Q"»* ift* creatnra antcauij j
apnncpio bono procedit.Hoc ttpatet ex ordine rerurn & contxio- crant in, uoluntate urrbi adproductndum cas uel nonprodu
me earum,auia rniuerfi ccrruptibiles creaturat & incorruptibiles & ficpatrt modm per qucm efl caufa pmdutliua creaturam
yiJtmtta ad inuicem co nncCti & in rnum ordinari, & ideo toncede produci t < as onnino libere. Ter qttoi excluditur etror alia*
dum cfl caa ab rnoprincipio produci, & in rnum fi>iem reduci, fp lofopborum dicttium ipfum Dcneas de neccffltatc produttrt i
auod pbilofophus.li.Metapb.Ex connrxione rniuirft probat rnita patetfalfitn,auia roluntaa non yult aliquid de nrceffitattM
tcmprimi pnncipu dicens. Entia nolunt male di/poni,nec bona plura bonum a.l quod hahet neeeffariam habitudintm.Vclnntas ait
a QBoi/affiiWf/f.AvGvsriNYs. Siaudis mutabilcm crearu
^A ramperfilnimfactam,nontamencrcdas mutabilemicius
voluntatc.qnia non fubitoahquid volui*facefe,lcd omnia
ab arterno twCit.Quod factum cft tempotc, tranfit, q> in fa-
pientiaimmutabiUeft,tranfirenen potcft.Fabcr. n..arcam
prius facit in mctc, poft in opcrc.Qd
in mentc clt,viuit cum artificc, quod
fit,muutur cum tcmporc.
* A Poteft autem fic
cu.i. in funchnr: Qwd faftum e/l in ipp .l.t po
.'• ltcadicatur.^/rarfdr. I.rgotoium ui-
ta cft, fi fic pronunciauerimui , quid
cnimnonilIofaftumcfl?ipfecftcm . .
(apicmia Dei,& dicitur in Pfal.Owiia in fapientia fcdflf. Om-
ni.i igitnr ficut per illuru,ita m illo facla lunr, li ergo q? illo
faclurn eft.vita cft,crgo& rcrra vitaeft,lapis vita cft.lnho-
neflucft ficintclhgercncnobisfubrepatleciaManichi-o-
n>ffl,& dicat,quiaTiabct vita Iapis& habet vita paries. So-
lent.n.ifta deluantcs dicere. Et cum rcprehenfi fuerint ac
V
tuor;
litas principatuum,vnus erfio principes. Tlurib. et alvis modis rrror cum fit infinita, non habet vectffariam habitudi*nm,nift ad i
Wj' ichai fvffet impugnari,fed omittopropter prolixitatem vitan- infir.itum>& nihil rult de ncceffitate, nifi brnum propriumj *<
damtv diffuijtu babet traflari i.fententiarum.Mu aute dixerunt nullam creatnram rult de neceffitatcjed tantum ccntingtntt J"
rjuoi per nibil inteUigitur diabolus, qttfdkunt effe fmc uerbo fattTt. bere,& fic eam producit filitts autem fitte utrbttm in diuinii k
Std hoc pattt tfft falfum auia diabotus non efl natura malus . Si.n. protedit a patref. naturali nrceffitate.
malitm ejfet inttfrumjtipfum deflrueret, & ideo natura ipfius bo- » Et vita crat lux h.Oflenfo aualittr utrbum fe babttad' t.
na efl,& idtofatla efl a uerbo a quo omnia bona procedunt. Et idc* crtaturas in j>cntrali,bic ronfeaurnttr oflmditur qual
expontnium tfl ly nihilyficutexpofitumeflfitpra. adhcTfs in fprchlLtd euius intelleaumftiendum,q«cc
I Quod fatliim cft m i pfo.Ofltnfaquod utrbufit eaufa produ- funtinfra bo1ts,bab-ntaliqualem rerum frnfibiiium cofnit
ttma rerum,bic cotifrqutnttr ofttnditur ptr qutm nodu ftt caufa ta
rum.Adcuitts inttlhaum fiitndu,tpfcJm Thihfopbnm,z.dea1ai
tfnatnorfmt gradws riufcu uiucntium.VegttatiHum,fcnfitiuu,mo-
tiuum fcdm locum,& mtclUaiumn. Et inter iflosgradm, inttllttli-
^l^ttjummum locumy& idto M qua funt in aHquofcim modH eit jtw.14.de ~Trm.Ve7unta'men co?nitioDci & amofpt
:ntcybttc,funt w co fcim modum uitalem . Creatura autprtexi- plicitcr accipi.Vno modo tro coznitione & amore,qui poff* '
Jluntinucrbo,ftcutincoctptuartitrtllntclltaus,Ht pattt exprat riexnaturalib.Miomododt to^nitiont & amort f*pc™» 1
ditlit, & ptr confcqulsfunt in 10 ptr modttm uiu inttlltaiu*,quia cundum hoc littra ifla potcfi duplititer txponi,f. dt cogmtw ■«
inttui^trtverbitflfuum edc&fuum viutre , & hoc efi quoddtci- rali & fupernaturali.Vrimo igitur txponitur dt cognitiom «
.!'. J£r°!l.?. . _1m ' „!" .Ip/°'.v.,ta Crat' ^u'a inodfaaumtfi in li.Sjcut.n.pattt ex prddia.s,omnes creatura funt per uerbt pi
humana natura exccllentior tft »»" J
cutapnus to^nofcit ftabulnm fuum & pabulum,& -»* '
priumy& dt fimilib.efi fimiltiudiciii,fedfola creatHrtini
lis pot attingere ad co%nofcendtt 'pfum Otu.Ecn.ipfo^
ad imagincm Dei,cft capax ipfim per co%nitir>nent & *m,t
^fnll "a eXtril Vrf in utrboPcride™ ■ 7«* idcm tft quodtfftntia ditlla , uerumtamen
ntjgu dmna&HiU.EtficpatetmodusterqHem crtatur* procedunt a ne.inquanttm uirtut
... uirtute intelltam pottft ad Dti cagnitxontm
re,efectm in ipfum rtductndo,ptr quem modum philofopbi
runt cognitiontm dt Dto.Omnis auttm eognitio fit in aliquo
rtrbo, rideLcetftiut artificiata abartifict ue>ab artt,'ppquod di
cit Botttus.i.dt confola.Tu cunffa fHpemu Ducis ab exemplo, pul
chru putchemmm ipfc Mundum mentc gcrensfmiliq.imagine for- & idconatura humanafuper alias creaturas inftrior
TZs, moZyomt?r MWjiHmtH creatura pr*rxi(lut m uo fpecialiter illufirata,& hoc efl quod dicitur . Et vita. '.# »
luntattrtrbi.Ad cmm inttlltaufciend%,quodfcim Thilofopbu,i.
dcaia,tlla dnrumentia qu* mouent fcipfa, hoc autem maxime com
pctit uoluntatt qu* mouct alias potentias ad agendum , & ideo ca
qu£
bum auod eil uita,ut pattt ex pftkdictis.
3 Erat lux hominum . In quantum attingitprr naturv
datam a uerbo,ad altiorem cognitionis gradtm . Subdit aut ' "
dum dicens. * 1 J ,x
M 0 i% U L J T E ' I{.
ticipariue,cum eflentia diuina fi t indiuifibilis,& de ipfodi
C: t . 1 .Io. ^Avt cogQfcamus uerum Deum,&ftmus in filio cius ue
roeft,uerus Deus & uita titerna Pcr quartu reprobatur crror
Ebionirarum,quidixcruntChriftum ante Mariam non
fuinc&ficeu nonfuifteabtctcrno, cum tamcnChriftns
dicat dc feipfo,infra 8.d.Trincipium,qui & loquor uobis. Et ibi
dcmg.__^t^t(_»i_^Z>rar';_TO^crr/',r?of«»'/.Perquintumexclu
ditu--
1 Quodfaaum esl in ipfo uita er„f.N5 omn is creatura i vcr
bopr.xcxiftir:ntelIigibilitet.Intelligere vcroeft viu< : , &
intellcdt ovita.
2 Et uita crat lux hominum.ld eft , verbum cft manif '
omniumquacab hominibuscognofcunrur. Perqm '
liturcrrordicentium.qddiuina^uidentiafenoex" if-
ha:cinferiora,inquorumperfonadicitur.lob.22.c
dincs c,tlipcrambulat,necnoftraconfidcrat. Qi'odrepba rit
11 m.
Et
VM
I
oannis
Cap. I
iQ-4
ap.
5» a iHxhtenehrishe.&tttamnco.&CiiK ysostomvs. brasd;cimi.siliicitosa£iU?,&: eam q vF fcicntia,u6 cfrau ^t -shi
» Vji adueniete nobis Iblurum <yt moris imperniHJi&G lu tcm.Oporrecaut in id coniiderare,quod no (empa tene
ceicctenobis no vltra func tencbra:,fed femp. manet vi- br:c jn (iniftra parte fumuntur,(ed qfiq; in bona, /ecun dfi
m tai niors fuperarc 116 por,nec tenebre Jucem.vnde fequi illud Pia:'mi.Po(u if tenebras latibulum fuum, dum ca, C\
•3- taEciux in tenebrislncctTencbns mortem,o<: errore di- nmt erga Deum,igi ;ou 5c niperceptibiliasut.i 3e bac crgo
gj N7am lux qdem laudaia caljginc ui- '
f ihlllS nOU 111 tC a T'amenat-'c-,'3»snonce",eb-ltar* b Anteincarnatior.e n.fimtneccarcuscom.' caill dioniinfl VCr*
, , ,- . prch:nd.t lycemfurjcr lc i.centcm. ,' , ' ' ■ ■ .
£!BS a &luxi„tcn*rislucec cWbr* eamnon complchendc- , gMS$$
*' .,, ,-,-. a Sed vt enamirniebrxcomptenende «nt. b = Prscurlorjiunianti mrbi. ■ ' l .'
VC) LnrUtlin me c Nonabhcmin^bus. d .'.onabhomioeimpolicuir.f-d a Dro.qiiafi fubflamialiter 2. CjUia qtlOd Ciat C.lil
dierrorisregnatis datum- e ««^«.iiaui »{-.■« i(j^t;*hi*M& g:ati.irnP:id,cat. j go dum ignoraba- Z
SteudiTparc- b runt, Fuit homo miflus a Deo,cui nomen cnjt loanncs. 4 tur,ihlucem.cpgai
cit,&invitam c 5 tam vertiturei qm
rrrtem fccitmor di.iicit.
HjsChriftus,itaeaui Cuperans,vt eos, quidetinebantur, b Fuithomorniffus . Pofrquam fublimi voiatu vltia ocm
paturainaltitudinem tbeologia;afcendit,quia vetbnm
apudpatrem fcmperfui(Tecontemplatus eit, n oxad hu-
militatem humana: naturae,& fpaliter prcecurloris veibi
delccnditjcontra illos, qui dicebant humanaui natura m
primo parete ex toro pciditam &: ad nihilum redatram.
c Homq miffus. Homo, non angelus, vt hxretici voluu t ,
X
K.;cetet.Quiaigiturnequemorseam fuperauit,neq, er
rc iedfulgidaeiteiuspicedicatto vbique,&iucetcupro
ijfortitudine, propterea iubdit:E< ten.e.n.com,
' ;ORiGE.\EsE(t fciendum quodhom inum nomeeft
dtrum fpfulium recum,fic&: rcnebrar. Dicimus.n.ho-
rnemlucem pofiidentem,opcialucisperficerc,oc:etco
Jifcerequafulluttratu iummefcietiae, &eptcario,tenc aDeoJdeopotuitdi.ce;cdcDeo.
bras
£$> Erat
'"■ -
— — < —
NICOLAVS DE LYRA.
1 }ltUnl.].Licet.n.ipfitmverbumquodefilux'pereffentiano
p't cffeforma intellccJus noftri,tn intettcclus ages qui efl potetia
t n.i,ett qia lux deriuatJ a diuina luce,& ideo per ipfttmpot ho
h id diuina cognoftecb. quodammodo attingere,fecundum cp dicii
T \..b,Multi dicunt,quis ofiendit nobis bmai Hndet.Signatum efi
os iumen vulcus tui df.e, q.d. in hmine imttUecltts agentis
>a teammab.hHmtn\s,pot haberi cognitio tu£ bonitatis.
E oc modu lnx diuinain tenebris lucet, inquantum natura httma
e efl qitxdarn tenebra, quia cxjc lum-.n non het,fed a verbo
:;ur,eo cp luce ab ipfo dcriuata moio pr&diti) infnrmatur. •
y untmen quu talis cognitio Dei qttx habetur ex natnralib. efl
itfiitajdeofequitvr.
2 Ette.ga. no co.L^iia lux dhinaftue V2rh;m quod idem efl,
me naturali per tffentia n j vidci , quia tatis cognitio cfl tfh
ercffeclus, /ni , o adxqnani virttite prima c'4 fz.fcd in infi
iiUantab e,»,< teoper '.aleui cognitivnrm non pot v.dcri di-
mod) exponilur litcra dc cogni tiwic fiptrnatu ■
.ad quendam fi-um fipernaturalcm ord:'itiar,qui ex
1 itlnmennaturalis tcnis tfecundum quoddicit ^ippfiolus i.Cor.'
. .Otuhsnon vidit, & auris no attdittit^ncc in cor hominis afcen-
qpnparaslidiligrntib.te ^Adffnem.n.incognitum non pot ho-
ica honpolftim?ts dUigeye^tcundiim^iug.
ideobomo adfi>ie fuum confequendll indiget ncccff.irioifiuHra
i:ural>,vt infinl: vlthmt dirig.ttur. Dens ai>: pnatus
1 atio em bolb.dart,quia natura no dcficit >'n nc.tffa
■ .de anima,Etfi hoe Ve'u c de latura naturrtt.ifvn<lto
rtiiij ve ru eft de autlore ipfius n.ii^rx,qui cfl natura na iurasAti
leo/i 6oi»o faciat cp in fc efi, conuertcndo fe a-.t Dcum per cognlfio
>m,piout poteftex naturatiu.h.iberi,Dcits ft/ plctre
aturepcrfeflioricmgrat}<e;,illu{tratiseumfitper
ne,& hoc eft qttod dicitur:Et vita eratlux ho
HltlUldejfiipfnm v.rbum non deficit illuflrando hominespergra
Mtocognitionefitperna:uratiiim.Et].'m K.\u.ld efljn peccato-
o.<fmvtibum qmntum eft infc iiiuflrat eos lucegratu. >>/ cp
tttetiebrii,';. .liafc fubtrahunt ab injluentia diw.nc. b-.iis
<c Hrbi>& ia\t )fequitur. Et te. ca v.oncom. ijuia pcccai^rcs
nclucem non confequurjur,nbn propter dcfetlum tuc:s, vt diftii
■ pYiumdcfetluw.
Fuit hom o.Tofiqua c nagehfla defcnpfit feu decli rauirctcr
ycrbiemanatio"em,SsC ipftus Qperatictfi,bic confequtur decta-
1 aus tfaletn int arnationc.Et diuiditur induas partesfquia pri-
\ Wtur de mijfione pr<catrfo.-is ,fc cundo ue aduentu rednnptoris
1 Erat lux vera.Tmwj in duas,quia primo ponitar cdmc,id.uia
prtmr'
pr£curforis,fccundotolliiur qccafto erroris.ibi.N5 icrit iile Iux.
Circa primum comeniatio pr&curforis ex qttatuor dejt ribisur V ti
mo ex coditione naturaii,cu dicitur.Emt homo.id cfl,vines uit.i
hominis fccundum diclamen retlaz rationis.Etrationabhter fcur
f«r Satuatoris fttit homo &noangelus,quiafapientia diuina d!fpo
nitomniafuaw.ter,vtdiciturSap. Z.a. quia facit ornnia fecundum
modum conuenicnie' & decentem,manendo quamRbet remfecunii
quod nata eft moueri,Homines aiiiem communitt r loqncido mag/s
funt apti recipere dotlrinam hominis quam angcii.Tum propter ji
miiitudincm naturx.Tum proptcr confuetndinem tocueioms & vi '■
tx,qu£ rcqmrutur intcr difcipulum *y doclorem. Si autem aliqiti
doccantur conuenientius ab angetis, hoccfi verii de exceltcntibus
viris,& d commmi vita hominnm fcgregatis ..Aducntus auc rcde-
ptoris annunciandus erat omniBiis commmiter,nonfalum exctlte-
tibus,& idco prxcwfor adstcntum Cbrifli prxntmcians,magis ido~-
neefuit homo quam angchs,vcritntamen licer Uancs fucnc homt
ex conditione naturaii,fuit t.atfien angrlusab offlfti) & puritate v;r
ginaiijecmditm qitod dicifSiLiiator Mat. 1 1 .b.Hic eft de qtto fcvi
ptu cf},fi'iiicet, Mahcb.3.3. !:ccc tgo mitto angclii mctt,&c. fecfido
d,ejcribitur loan.commcndati'0 ex diuina autoritatc fcv.m \u.bd" tu ■
4 M i.Vhs ■\DtQ.Qnia non'vc nitproprio capite. Piehacmtffifne
loa.tnis dicunt atiqui,quodftitfantum'per bnerno.m infpirationc,
fed metiits videtur,,quod cum hncfwntpcrexprcGam Dei rnilha
nem & cxtcriorem appi ■' f«<* funvmultft ardaa
folcnt 'prophet* ficmitti,vt psttcr. cx dccnrft retcrisTclia. MyHe
riuaute Cbrifii inttr omniafu.it maxmutyfta ad Ipfyhfuit ordin
natu tatum vetus Teflamcntt •■■?■:, >;r dccLr \t-.i diffnftfupcr epiiiola
ad Hebraos,& idco non cfi vcr:f»i:lc,>mn loan.hierit ad bocwf
fus pcr expreffam mijfwntm &?.', &--^pa;/twni- exteriorcn:, iictt
PracCiir
foriv co
minecU
00 nri-
au.
Sccrida
Ciuninc-
datio.
infra eodcm cap. Qui mifitm,e'b^pti\ars in aqm", !''■/ c;ixit-J'<p>.f
quem vi.ierisfpiritum\defccndcntcm,ij-c.Tertio defoibft r.r i omcrt
datio loannis ex nomtne citm dicitar.
5 Cui nomcn erat IoannCS./flarf ntmcn fnit fJbi iwpofttnm.
noex humana d:fpofitione,fc\ldiuh:a pordinatir.ne-vt hah, * f.t-.c
ua.& tdeo rnicbatprnprictati hTc rn.tff plrnvn^. . tinair
ncs.n.interpretatttrftn <>uogratia',& Tcfeo fttrf idoncusad pr
rendum ance illum qui cft autor gratixjr a,nd;pn i/uod diac/ir v>-
fra eo.b.Gratia & vcritas pcr lefum Chf/ftM faiUcff. finike in •
mnitttr in veteri Tcftamento,quia Abxaham, Ifac, & fc vomin.a
tifunt ex diuina ordin atione,ad deftgnat a riprcf i ictate.
Qttarto defcribitur cius commendatiocx oj:c:f,nobiiii .jc-cum fub-
ditur,
■ ■ ' ■ ' * Hic
Tt-rti.i
commd-
J.itio.
GC: 17. 3
»i..i. &
i?.f.
commi
dario.
MOJ^^tLlTEB^.
T Ktiuxintenebriis lucet . Id e(i,in peccatot iaus quan-
ti cft de (b,ficut ccecui luccm folisnon videt ipfum il*
trantern
pfum il
■ -■«" bano raiffns a Dto. Pet Ioanncm pra:curfoxem doi
m 1111
minifi2;nificaturpr3edicator euage!ij,idcodicitur hi<ho
mo,id c(f,viuens lecundunli dici.nnen iatio,usJ&: uon \ 1-
tabcitiali.
5 Ctii notnen trat loannes.Qui intcrprctatur in quo cft £i i
tia Adhocenimqnodpr;edicatorcoiruenienter,'5i.voii_-
ter annuciet.ycrb a m Dci,rcquiritur gratia Spin;u(rri : L
piic
i
Glo£ord.& Nicolai de L
c.
lO.J
a Eratbiw* Omnish.imodicirurillana.urain homi
feadfi iiu tudin«D«J<adae(l.Aln'otn
, iuhonuneinfenore«pKteihoivlunt,8dqao.
i cxtra homin€ lunt,ln illa icihcct,anmu vclut in
quoda rrivndo tiipcriori vcra lui iucet, Sc m »llu mudum
\cnicntes,8r:pcrtra
yra, ioz
cfle fo!,qu£ocu!is videre uon poflumus, quiaqoi 1 1
habentoculos,idonei non luntviderc panetenullum;,
tum ,.iutaliquid hu.uimodi, ficomnesad quosvencl 1
Cbriftus^minuserant idondeum videre.
jfc-CHRi soii om v s.Vhi (unt qui non dicurtteul
verum Dcurn» I ■
ira ti.m
I
luris
graricac
,-fptio
liamrcn..
luminat.quiaquo*
ramvita acconoet
,:, ccelis dl,
ouaftm aliomim-
int,
LbX Tera. tff Av-
gvsti .*• Qiraread
>g.-nt li1»»" ToluntJtf.
D Ciiu» tcl.
Hic
• C« "»ifl
wmt in reftimoriTum , ur rc.timonuin. jvrhibercrdc
)lictniffus cfi bicrcnltictcM.
c Qkuuu,uc onttidicseet.
ld cK.Chtino n»to. 1j i. i.oii.ti . . :N.iui B tiniimn. I- y_tc
c Luiiifn ChuflumeHe. ■( T. Hituentein.quia Oeu.v "t mo uiult nqium.
« Mi< uierit irte, nontiin- urx (e -
llltffc
: i-u :1 uminata.
t liiinin; , womncscroVterenr pcr t rftfm . Npri crariflc ftrx,
I>co,uo. p Aotein. .Chiti. '• Q.J.acM uon uera 10« .f< ux uoo
Millui eui.
cnim lux vcradi -
tur.Sedtiillurniik
omncmhominri
veniciucmin
mnnduiri, qu
tot (ineluiTui
manlernnt?N
nim omncjv
ili ev . , r-J.Il i -lu.i;
dVtum cil \Sqiua .i lc-Jvi reihmonium pcrhibererde luminc , ruicluxvera, 4 uetunt Chnfti
tura. lltuminari
uuomncm hoi,
qu3rmim ad ei
perriner,fi autem quidam-merisoculosclaudenrai
homo illutni'
nans dicitur Itft ,
ledveta lux c(l ilii
qu* illnmmat.nam cVr ocuH noflri dicfmtr himina , & tn
m
I...
nnm.Si omncm hom»n€,crgo& ipfYim loan.Ipfetffgo reipiosgrau.: dono, nam gratiaquidem adomncs cfl
llluminabj»,a quo lc dcmonlhari volebat . Qnomodo.n. eft.Quj vcro nolunt dono hochui , fibiiplis hancim
p|t i ,ytin uiiquo corpore radiato cognoicat ojrtus tcnt ca-atatem,
efle l
—
iftem luccini.icccluur,autpdie(blexeat hienmt reciperelucis hu-us radios.no alucisnaturao
him.ni il,.>lincc.\..l.i>v,;oi!t)\i.dcliibdir:Q^///«F/i;/wr/>a nehranoeftci.s.ed a malitiacorii,qui votuntaricptin
N l c U L A V S D. E LYIA.
i Hicvcnit vt tcllimonmm pcihibetetdel-u.i.t/c/i/ioDrj
intnundum *-iuente,boc autcm lcft:>n«nium perhibuft prxdican-
doetus e\ •...'/ a i.rtur inf.co.c.Ipfc eft,.qui pofi mtvtn-
turns ejtycui^rnoii fum dignus utfoltta corrigiam caUeatniticius:
Similkcr teiitm »iii< ptrbibuit hapi^ando in aquay vt per hoc dcfc
ynarct iUH,<]ui trat uiturus baptn^art fpiritufanclotpropier qnad
foiniabjptifni lo.umis trat in nois venturi^vt babetur sicJ.\v,a.
diraniihrn, ijuoU rationjturatis r\t dtfecliua ia cofnitiom
rii,fjnia nb attin^it adcorii co^nittoni ,mft per cfftdus quidifl
D$o in infinitum.\ti:m nuclatio de diuinis in uettri tefla. trat
peiftcU,quiajub uclan.inibus & fi^urisypropter quod ante C
Jii aduentura homines mulciplaiter irrabant circa cognitionti,
uinori-M,vi paiel infpiaentiilhus temporis.dtcurfum, &idco
uentus Chnjiiin mundumfnit neceBnrius adilluminandumh
ncs in co^nittone dtninorum,fecunJum quod ipfemet dicitinfrj
g.E^o in boc natus fum , cr ad hoc uem in mundum,ut leflmi
ptrhibeam veritati. Idi o uidemus quodpofl c\ us aduentum id
tatria ctfjauit , qua'i ptr totum mundum, (iiutfutratper Zjc
riam prcphetam prxditluvi cap.i i.n.Etent in dieilla,dic:t
minusdilperaam novninaidolorumdeterra. Quodau.,
Chriflus ftt lux fttfficiens ad talem iUuminationem^oflendit trit
ciratione. Vrima ratio proccdit ex tucis buius vtritatcMcu.
ex ipfius pr&lintialitatc. Tcrtia (X euideti cius manifcfla '
Sicut.n. prophets annquitus denunciabant aliquando futura,non
jblum ucrbis,fcd etia failis. Quod oatet de Ieremia, quia pojult ca-
tcnam in collofuo, vt urrbo & fatlo pr&nunciarct captiuitatcm fu,
turam regis & ciuitatis,ut habetur 2.7. a. Sic loannes Bap.pr&di-
canlo CJ hipti^ando annunciauit aduentum redcmptork, Fwis au
itmfui officti tj'igitur,cum fubditur.
2. Vtomncsae.lcrent perillum. J^ondicitin illum,quiaad
boc finttuten psd-i.:b-.i, utpopuluscrcderet in Chrillii uenturu.
'Xotandum ?r yn »d Mud qnod dici:ur />rc;Omnescrederet per cnnda tangitur ibi.ln mundo er&t.Ttrtia,ibi. Mund
ji!um./\ J fupra diclum efl.Fuit bomo mifins, liim factus efi;. Circaprimumaduertendum^jtioiai
quiahic loqu. i.craltter omirib. non jic autemloquitur an- tur uerumtripticitcr. V 'nomodo quia diflinguitur coniiaf.
gelus,ftd foluw ' xc . 'rntibus ,ut fupra ditlum ef?. Sccundotfuia difiinguitur contra figurale, inquantumf.
i Non erat il lc hix. Hic tolhtur occafio trrcris. Ex hoc.n.quod\ dit a perfecla rei verita:e.Tertir.,qnia diflinguitur comraptru
c*angeldt\adtxcxai de loaane tot nv^nifiia^poffct aliquis crtdere, pcs,quia illud quodeji taleper purticipationim,deficitapi
i/uod cius ainentus Juff.teret ad faiutcm generis butnani, ficut & nt illius quod ejl talt per effentiam.Lumm cr^o ra:
de ipfo mnltt fantopinati ipfum effr Chriilum propter exceltentia
fuxfantlitatis,p>cpt;r qiwdfacerdotes ludxorum mifcrunt ab Ie-
rofolymis intrrrog.mtcs,ft ipfe effct Cbriltns, t\t babetur eo.ca.&
ideqeuangelifla ofitnditqi>odtius aducntus nonerat f.fficiensad
Jiluandnm hurnanum gcnui,dtcis: Nonerat llle lux. l^uipoffit
in cognitione diuinoru primo deficit a rationc vcra iurii,c
pcr cam pbiiufophihabuerant de Dea aliquam cognitiontv
tncn admixta erroribui- multis.propter qnod dicitur ad 1{
Cumcognouiffent Deum^ nonjttut Dcurn glorificauerunl
tias egcrunt,fcd euanuerum in cogitationibus fuis,& obfcun
mentes hominunt luce gratj£ illuitrare , ftd tantum erat pracur- ffl inftpiens cor eorum. Et hoc patet in .Jriilotelc, quiinttr
fbr buiu t iucis, ideo fubditur.
^Scdvt te.timonium perhiberetde lumine.Modusauttt
flifitundi iamprcd clus efl in parte immediate prxcedcntiSei co-
tra bcc uidetur cjjc W.ud quod dicitur Epbef$.b.l :ratis aliquan
dotc|icbr.v,nuncautem lux in dnmine, & fir ratio tucis co
uintr cuitibrt :ullo & pcr conftqntnt toai.nt.Dicendum quod lux
gratt£ dupticitcr atripitnr inftnptura . Vno madn pcr edeniiam,
CT /.< fot: Uco cducmc & appropriatur f.tio in diuinis, ficut & a-
liapcrttnei.t ainotttiam,v idco propiirtas hnius lucis de loanne
nrgalur,fcd de Chrifio affirmatur,utjtat. wpattbit.Alio mondo ac
cipuur tux pcr participationem , & boc bene conutnit loanne &
alvs fanciis^dr fic loquttur ap Jlolus in autoritate pmdifta.
S Erat lux vcra. Toilquam euangelifta di clarauic mvfvmimprJt
curforis,hic confequtnter agit de aducntureiemptorls. Ei diuidi-
tnrtn trcs,quiaprimo ofltnditm vecrffitas buius aducntns.Sccun
pbilofopbos dicitur vtriusf^Apftffe , & tamen inpluribtv
uit a veritate,ficut patet demundi Atemitatcde iattPigent
numero & earumfelicitate, quorum perf quutionem caufabt i-
tatis omitto.Lumen uero cogmtionis diuinorum quottfuitin u '-
ri Tcfl. dtfiiir a ration? vcr$ lucis, quia licet babucrit vt
abfque admittione faifitatis ,tamen ipfa eraifiguralis &qutj *
bxa veritati<. l.umrn vcro cngnitionis euangrltc£ tirttontod t
firit a pcrfcCla lucis veritate, qnia licet vera & apcrtafit, h r«
rfl partictp ita . Lux autcm diuina boc modo dicitur rera,qm 'M
hix per iffentiam. Et ex bocjequitur quod ipfa ftt fufficiens a 1«
nium illu:ninationcm,quia quad eli taleper cffentiam,efjc<iuf 1»
nium aliorum, ficut ignis efl caufa cttidttatis in omnibus atv,i vt
/;r i.Mctapb. Tatis auttm lux app> ■obatnr f.lio,vt diQitft.
patct prima ratiofu.c rfficaciie ad itltim *ationcmgratt£,(]ua. 11-
£/f«rc'.wd'V;ri,r.Erat lux veraqun: illuminat omnein o-
minem vcn.Kn.pne falfitate,lhe umbra i& ftne pantapat u,
du in ie ciifequens fruflns, 7>..Quntquot iUtem.Tcrtio vcnien
dt modutyibi.Et vcrbum caro taclum eft. Ctrcaprimumtonfi- fed tuxpcr e/kiitiamjdco fequitur
derandum.
AQl
I
MOt\^(LITEi\
t H c venir in te(limonium,vt teilimonium prrbibrrrt de lumine.
IdcP,'c( hnnoqiiicfthixpercOcn(iam,iJcoinpJicaio
redcbci us kicis parucipario per bonam vtum &c
fimam.quialicutdicir.C.rcEor homil. 38. Cuiusvuadi-
ipicitur,reftat vt cuis piidicatiacoiucmnatur.
2 Vt
na
cd
t Vt omnes crederentperilium. Debetenim inrcndeic
tem auditorum , &c non propriam Liudem vcl quxl
^ j\o erat itic lux.ffd vt tcftimoniii pcrbibcret de lumine. •
predicatornondocct nuerius mentcm illuftrando
Deu.s.ldeolequiiur.
5 Erai tux vt ra qux dluminat omnem bominem venien
w«nJ/.»«.Lumincgratia;quantu eft de (e,led mali nc "
f minan
u-
ioannis Cap. L
1O2S
r:t7
, tnimioe-tt. «fc OmGENEs.Nonputes, quiaficeratin
jo quomodo in mundoeft terra,pecora & homincs,
fcdiuomodoattifcx tegensqnodfecit.Vnde lequitur: Et
l lSper ipf.>m facltis cji Non.n. ik fecit quomodo facit ra
licmfabricai , extriniecuseltadilludquod fabncat. devenit quiomniaimplet,&: vbiqueadeft?Eaquidem que
Priusmundus ipfacreatura dicebatur omnis. n. creatura
nuim creatorem rec<.gnofcit,homo vero miniine. D
c Inpropria venit.-k CHR.YsosT.In propnaergo venir,non Ho»»_i
gratia fux neceiTitatis,fedgiatiabcnerkii fuorum . Sed vn- lo- 10-3»
pejjautem lnfulus
m d .fabricatubi-
ijujpoiltus,&: wn
recii'abaiquo,p;e
fcm maieftatis la-
cjr,jiodfacit, S_gu-
feeriitq iod factfic
treieratin muiido,
quuiodoperquerri
■fceftmundus.
. .jCHRYs.ln mun
doat , ted nonvt
midi contempora
nef.p opterhocin-
du|:. Etmundxspfr
itfc.e. per hoc &
luris te deducens
adkemamexiften-
tiatvnigeniti.Qiii
eni. audierit qno-
niai opus eiushoc
i Non qt:o<i ofnnem.fed quii nullus _ne illo illuminatur. Vtetiam ipfiimloannem.
b IJ eii.qui a Deo teccdciis & cadeni in mundum, c.catui eft, alioqum non imtigciet
illominail.
quxilluminacomnem hominem 'venienceminhuncmun-
a Erhxclux.
ad nos delcenfione
hic'opcratu_ert,quia
enim ln mundoexi-
ftens, non putabatur
adefse,eoquod non-
dum cognoicebatur
dum.In mundo erac.ckmundus per ipfum factus ci., & mun ' jjj wj« €tt induerc
a Dilectotel niumliquiaomnem fenfum & icte le.lum diuioa lux mcedit,
b Inhumanam naMiam. Ideft .111 mundum qui fuuseli. c Chrifluspet
catnem d ld eil.quicunquehornines, przitri im ludxi quos omnil >us pr.tr.uilt.
JLmscognsti Sumonquod nulli quia aliqui fedrari.Et quotquottecepe.
dus eum non cognouic.In f propna venic, &jui t eum non
a SiueludeiiiueGemiles. Pet fidem. b Perfpiritumfnctum nontan-
tum reformaii/ed.
receperunr.t Qudcquotaucemreceperunceum, dediceispo 8 efsent , vnde addit
9 Quotquotauumtccepe
runt.
Pr_fentiadeit.tii.Nonvtp.iis eius.fed vt facior ornnibui crcatuiis.
infuf.sr gci.squ.s recit.
4 carncm.
5 d Etfuiettm non rcce- c
pm^t.Abinitiomu tiffiw.
6 di nullum tcmpus
7 eratin q-uo recepto»
resdiuini uerbinon
a Aiopiiuos.
teftacem filids Deifleri
Vt fint fra-reseius tVcoharedes pergiatiam licut & ipfe filiui
vnigenitus per naiuram vtiamnon iiiiolus. Sciliceu
b Dcumefle & hommem. c Ideft, iuretijs nominis.
Ideft.Emanuel.qucdinterptetaturnobifcumDeus.
hisqui creduncintndmineeius.
tnonwa
e Filios Dei /?m'.Mira
bilispotertas, vtqui
filiidiaboIietanc,&:
filii Dei 6_ fratres
Ch-iitipercurnlibe
totn,8ifiualdeinfenfibilisfuerit,cogeturconcederean- ratidicantnr,quoauteordinefiliiDeifiant , S_ quomodo
i elTe faftorem. hecgenerariodiftat _arnali,fubdirur.Q»i»o» cx fanguinibus.
■ THEOPHYL.HicMarchionismbuertitrabiem,q ma- ._ Chrysostomvs. Siuefint ferui,fiueliben, fiueGrx-
to im conditorem cuncla produxiiTedicebat, necnon 8_ ci, fiue barbari, fiueinfipientes , fiue iapientes,fiue muiie-
Aii,quifiliumDeidicebatcreaturam. res,fiueviri,fiuepueri,fiue fenes,omnes eodem dignifa-
».««_«_ e«w;»o«co£»oi«^Noncpcreaturanoncognoue cl:ifunthono_e,dequofequitur : Dediteis poteftaiem film
rit :d homo qui in mundum mente amando defcendit. Deifieri.
Pnus & Avo.
Ho.y
3-
"M I C O L A V S D E L Y R A.
i uxilluminamomnem hominem.Q^anrwwi» fe efl,
■ aliqui nanfant illuminati, hoc e(f, quia fe fubtrabunt ab m-
fja huitts lucts. Votefl boc etia mtetligi de lumine naturalii ra-
Rd.fJR/r extendlt ad omnes atiam peccatores, &■ efl quxdampar
tic uio diuinx lnciiyitt patet ex pmditlis.
l enientem in hunc mundum.Perboc noneflintelligendu
dh homnes a te fnernnt , m alia uita unde uenernnt in maudnm
i/l i.vd auod tiims: fucrint a prin. mundi creau,ftcut intellexe-
n aliauihxretici^fed euarigelifla ulitur tah modo loquendi,ad de
>ii Um,quod anima intetlccliua datur ab extrinfeco per creatio-
» .Etdicitur hic ipfc bomo,eo.moao quo pars principalior res dici
t ipfaresjVt habetur lO.Ethic.
3 n mundo erat. Hic tangitur feeunda ratio ad idem ex prafen-
tatt . Jld cuius mtelletlumfdendum,quoi aliquid dicitur eQe
e itbi tripluiter. Vno modo per potentiam, ftcut rex efl in toto re-
: v .Mio modo ptr prxfentiam ftcut rex etl in aulafua,quia omnia
\ fwt ibi patent eius afpefttti.Tertio modo per cffentia,ficut rex
. cnloco fuodetern.inato,cui p^cportionatum efl corpus eius.Deus
m fufens efl ubique hoc tfiplici modo, quia eius uirtusad on>-
iff txtindit,& quta omniafunt nuda & aperta oculis eius,& e-
ima,mpttfens elt ubique per epentiam. Quod patetrfuia non fo
m iax tfitnbusjed cas meffe cot,feruat,comungensprmcipia re-
meimtmJlocautcnon poteflejjep aliquodqnod fttmedium
:eripfum& creaturam,quia nullum efltate medium . Etideo o-
rktijuodhocfaciatper Jeipfum ubique prxfentialiter & peref-
j tvmexiilentetn.Et ftc patct quod cum diuinalux fttidemquod
l-Deustfiiodipfi ftt efficax ad prxdittam illuminationem,prop-
l fuamprifntiatitatem.Et bsc ratio breuiter tangiturycum dici-
i ln mundo erat. T^omine enim mundiintelligitur^uniuerfttas
i iturarm.
4 : t mundus per i pfu m faftus eft. Wic ponitur tertia ratio ad
i: b f x euidentia lucis diuins., quia etft nonftt euidens infe^eft ta-
rr:euidens infuoef}ecJu,fin uniuerfitate creaturarum a Deopro-
d,'aium,ex quarumputchritudine & ordine lux diuina etiam po-
tesl
^^^^ ~~— ^— mm i . i i_ —
MO^^LITEE^
^antnr,coquod ponunt cbicem huicilluminationi,de
f ^isdiciturIob24.b.Ipfifueruntrebelleslumini.
■t rnvvdus eum non cog.ld ctt , hominesmundialiter viue-
''qiiifuumintellcc^nm &affeflumdefiguntin terrenis,
^icauettunturadiuinif.
6 npropria uenh & fui cnm non receperunt . Licct autcm ocs
tcft iit naturali ratione cognofci,fecundum quod dicitur Sap. i s..b
*A magnitudine fpecie creaturarum,poterit creator horum utfibiU-
ttr cognofci.ad t\om.i.c.inuifibilia Dei a creatura mundi,i.ab homi
ne,per ea qun fatla funt intellctla confpiciuntur,&ca.Et htec ratio
tangiturcumdr.Et mundus periplum fat"tuseft. Quianomine
mundi omnis creatura mte>ligtturyut ditlum eil,qus ducit incogni-
tionem creatoris ficut effetlus in cognitiotiem fute caufa.
5 Etmundus eum non cognouit.Hic remouet quandam obie
ftionem, quia cotraprsdida paffet obifci per hoc qaod uidemus mul
tos hom nes nonhabere cognitionem Dei.Et ipfe rcfpondet quod hoc
non eii ex defetlu lucis,fed magis ex malitia bominum ab ea fe auer
tentium,dic.Et mundus eum non cog nouit. l^omine mudi in-
telliguntur peecatores mundialiter uiuentes,& ideo aliter accipitur
mundus quam in parte prtecedeti,quia ibi accipitur pro effentijs re- ViasSo.
rum,hicpro malitus hominum.
6 ln propnavenit./.in m»ndum,quem ipfefecerat uemtpcr car-
nis affumptionem,&' fic fuit ibinouo modo.Petaltter. In propria
vemt.i.i» lud&amflue diubatur terra Dei, ut patet in pluribus lo-
cis uet.Teflam.
7 Et fui eum non receperunt.r.lKcte/, quia in uet.Teslamtnto
dicuntur popnlus peculiaris ipftus Dei,quiapauci de Iudteis compa
ratiue crediderunt Chriflojecundum quod fuerat pradifium I/j.8:
c.quodcjjetfuturusinlapidemofftnfionis &in petra fcandali dua
bus domtbus Ijrael.
8 Quotquot autem receperunt eum.Hic confequtter ponitur
aduentus Cbrifli utititas ftuefrutlu t.Et diuiditur in dvas, quia pri»
mo oflendttur propofitum,fecundo remouctur quoddam dubium,ibi.
Quinon ex fanguinibus. Circa primum fciendum q> ficut uerbu
incarnatum eSi uere filius Dei naturalisJta illi quifiunt membra e-
ius perfidcmformatam,efficiunturfiltj'adoptiui . Etin hoc apparet
utilitas nobis proueniens ex fuo aduentu . Et hoc esl quod dicitur.
Quotquotautem receperunt.crcaVnc/o.
9 Dedit eis poteftatem filios Dei fieri.^c»- regenerationem bax
ptifmitfuinondatur niji profitentibus fidem Chrifliperfc fifinta-
dulti uelper aliumfifint paruuli.
Chriftiani fint fui.magis ramen proprie clerici, qui dicun-
tur a cleros quod eft (ors,eo quod funt de iorte Dei . & ta-
meneorum multinon recipiuntipfum,ied magisabii-
ciuntquam laici.
8 Quotquotautemreceperunteunt. Per fidem charirate for-
matam.
9 Dedit eispoteflatemfilios Deifieri bis,qui crcd.Vetadoptioms
gratiam.
102?
A
tnt in
lo.w. y.
Glof ord.& Nicolaidc Lyra.
vt niutarcturin carnem.
I03)
*Ai.cvin. Cum criamcredamusanimamincorporcTi 1
is
* Av<..Magnab:ncuo!cntia, vniaisnatuscft,&' noluit
mancrc vnusnon timuii habcrecoh«edei »quUh»tcdi«
HtdusaonmangutU fiearamnWpoffederint '
Chrtsus. N<>ndixit,qnoniamteciteosli!io Pcificri
oftcndcns q^oniiin multoopuscftftudio, vtcamquc in
bapufmoadoprionis
( Plut»! fi.ri fitnificrt maria ft fieroinr marrriam. Sunt nati de materia p»tnis tk irutris
Hic rsilcrt iuaJitio app jniiur.
b C".n<iit.ifcentiiC»inis,id clt rfminariiuf citi-aro
Adt,cVrc)»itur.
h
Qui non cx fanguinibus,neque cx voluntate carnis,neque ex
» Virdiotur fpirnuaqu. tegn. b Opeunre per bapufmum. c Homn;» cx Dco,8c
Pcu> c» homi'c.
B
corpuu comungijVt ex his duobus fiatvnus homoiuu
poflumuscrederediuinam lubftantiam incorpoieaoi
mxiiicorporeconiungiin vnionem perlonx,itavi
incamenonliu>
ueilum, neccatia
vcrbumcu ncci r-
pusinaniman
anima coiuil
incorpus.
* Hil. Qiik-h
voleres vnigeni ■
Deumquiinpr 5
pioapudDeum eratDeusverbum. nonlubitantia Dc»
eflc&:fermonem vocis tmiflx,&quodloquentibus[iv
btim ;uum,hocfirparri Deofilius.arguteiubnperew t
nc fubfiftens vctbum Deus, & manensin form.i Dci < jj
ftushomonatusfit,vtcum hominemillum humanxL
tiusoriginiscauia, quam fpiritualisconccptionisi.
b Opennre per bapufmum.
d .i.fi lusDai. e Homo
I
2
i
4
ii.if.de
Tri.c.ji
fbrmatx, unag ncm
incontaminat t lcm-
■ercuftodiamui. Si-
mul Jutcm&: olt.n
dcnsquoniampote-
ftatcm hanc nullus a voluntatcuVi,(cdcxDconactifunt.Et verbucaroraCtumelt,
nobis aufcrre potc.
rn.nifi nolii fi aufc-
iamus.Si.n.quiab hominibus domimum aliquarum rcru
luiapiunt , tantum habcnt robur qu.ui tum tcrc hi qui dc-
dcrunr,mulio macns nos.quia Dcopotimur hoc honore.
Simulautemoftciidercvulr,quoniani hxcgratiaaduenu
volcntib.&itudcnribEieniminpotcltateetthberiarbitrij
&C i;raiixopcrauoi.efilios Dci fieri.
a ht uerbum catofa&umcjt.Viauicm fecurecredamus homi nimaduertit, nonDeusvetbum hominem ieexparm
ncs nalci cx Dco.lubdit Deum nalci cx hoic,ex hac fulcep ginisefhuensextiterir.fed vt prophctis fpintus prophi
tionc infiunitatis lanatur noftra infirmitas.vt poffumus fi- na in Ielu verbum Dei fuenr. Et arguere nos io:et q> C
ln Dci fien.fct hoccll.Et uerbum carofaclum e(i. Qupd fupc- ftum dicamus eflenatum non noltri corporis atqtie
iiuseiai.inreriusdelcerdit.Quid mirum,fiquodcratinfe- mxhomincm,cum nosvcrbumcarnemfactuoi noll
nus,in id quod lupei ius eft alcendit?Nec miru,fi homincs
naicuntur cx Dco,quia Dcus ex homine cft natus.
fetbumcarofatlumefl. * Avo. Sicut verbum noftrfi vox
quodammodo corpoiis fit, nlTumendo eam in qua manife
ftatur fcnfibus hominum, fic vetbum Dei caro faftum eft
aflumendo eam,in qua &: ipfum mamfcftaretur ienfib.ho qui verbum caro faclum elt, ahum nelcio quem tanq'
minum . Et ficut \ erbum noftrum fit vox nec mutatur m prophetam * etbo Dei animatum prxdicabimus,cun
voccm,ita verbum Dei, quidem caro fattutn eft , led abfit minus Iefus Chiiftus &: Dei fihus &: hominis fit.
vt yidimi
militudinis n.irum hominem prxdicemus, vt vere D
lius vere hols fihus natus Iit,&; vt per fe fibi afsupfii
ginecorpus,itaexfefibianimamaisumpfit,quxvtiqi I
homine nunquam gignetium onginib. prxbetur,
iple ille fihus hominis fit,quam ridicule prcter Dc
N~TC OLAVS DE LYRA.
t Qui non cx fanguinibus . Hic confequenter remouet dubium
GenerJ-
tioiscar
ruli< IJn
p:s du-
ple.
nant (liHutx confortes naturx.Ex prxdtttis patel'., quodjth
contrabunt (juandam macuiam & fceditatcm ex modofutxgencio
quia pofietforteaiiquis credere , quod htec generatio effet per modu nis,non fic autem fitu fpirituales ,fed magis nobiiitaiem.
generationis carnalisideo hoc remouet,d'uens : Qui non ex fan- 4 Et vetbum caro faclum eft,&: habitauit in nobis.f/i. w
uuin ibns,&:c. Licet emmfinguis m Laiino pluralc non babeat,ha- fequcnter oflendit mo iitm uerbi in mund.,m uenientis , (juhi no
bet tamen in Grxco,& Ueo tranflator,vt fequeretur veritatem tex nit vbiprius non erat ,fcd quia nouo modo incipit if<e>(iciUrex
tus noncurauit deregulis grawnaticx, transferens nplurali. Ex
fonguinibus.ytdgenerationem.n.camalem cocurrit duplex fanguis,
quiaexpartematris requiritur fanguis menflruus promateria , ex
part virircquiriturfemcnin qto conftilit virtus formatiua ,hoc
autem femen eli refidunm alimenti Janguinei , «7« ia nutrhiux mini-
flrat maieriam ipfigeneratiuji.hoc tamen reftduum, quod tranfit in
fmien deulbatum ejipropter maiorem digiflionem . lHos igiturfan-
guincs excludit euangeltfiia generatione fpiritualifdicensiQm 116
exlanguinibus nati funt.
2 Neque ex voluntaie carnis,neqne ex voluntate vin. Ver
camcm bic inttiti^itur foemina,qutt parum psrticipat de ratione re
fpeftu viri,propter hoc nominatur caro Gen.z. d.2. Hocnuncos ex
olfibus meis,& caro.&c.Copula aut.m mafculi & faminx requiri-
tur in carnali generatione,fu in omni alia aclione natnraii requiri-
tur coniunEiio atliui & pafni, &hxccopula maris & fewmcfx-
cluditur a generatione (piricuali,cum diC/fttr-.-Nequeex volunta-
tecarnismequeex voluntate viri. Miter poteH e xponi ,'ua
quod per uoluntatem carnis intelltgatur concuprfcentia iarge loque
do de Uvtuntalr prout ac> ipitur pro appetitu fenfitiuo.Pcr volunta-
tem uiri intetligatur appcitus inteUecliuus.quia vterque appetitus
concurrit in veneratione carnali hominis,Appetitus fenfitiuus , vt
mo*ens,inteUetltuws ut ionfenVens.& boc remouetur a grneratio-
nefptrituathcum dicitnr : Neque ex voluntate carnis, neque
ex voluntate viri. qualitcr autem fiat generatio ijta ottenditur ,
cum dicitur.
3 Sed ex Dco nati funt . Jnquantum homines a Deo recipientes
gratiam,trahuntur qundammodoad naturamdiuinam, quiaper do-
m gratu efliciuntur coofortes diuins. naturx vt habetur z.Ve.i.e,
Tcrquemaxima&preciofa nobis promiffa donauit vt per hxc effi* '\nf rmari,boctamencsl mpofjibiU . Itemfequeretut q*od
cia~ ckJ
prius cji in aliqua ciuitateper fuam potentiam tantum, qt
nit illnc perfonaliter incipit efje n.-uo modofcilicet , p
tiam ftc Dei fiHus quipriu-s erat in mundo per potentiam .
& effcntiam,vt patet perpr<t.4'i£la,->*cnit ibt uouo moio,{i.tlicet
carnis affumptionem, Et boc eji q.tu : d:citur . E t Vc r. caro fa.
&:hab.in nobis.e.v bnc uetho, yerbum can> faSumt^
accepit occafiwem errandi iicens qi,od ex verbo
vna natuu.' ficut & vna perfona. i\d boc manifeite p<
impoffib lc,qw.a Ma natura effet c >mp >fua ex vcroo <jr MUM ■
mana, e> verbm: mnirel in ccmpofinontm <i';. nws , htcMtn, l
impoifibi.e, /nia omne yvoi ciimponitur atteri,*H aliquo modoi 0
tentia.potenfa autem nn!lo modopoteii ffe in verbo , cumfita s
purws, i r^o , &i. Item fi cjjet pojjibde vnam naturam exatib is
fieri, lla tamen non cifet > atura bnmana , nec diuina , yuia na J
compofita ex duabus n<>nefl alnjua itlarum, fed aliquid ahudt i-
tans ex ipfis,v: patet de mtxto ex elementis , quia mixtum nt fl
aliquod elementorum , nec ipfa ftmul fumpta,quia tunc mixtui on
efjct aLrjtiid «>,u>n,& idec fi tx verbo & carne Jicret unani j,
frqnrretur quod Chrifiutnon ejjtt homo nc<, « Deits contraf r :»■
ramnoui& uetcns ] efiamenti. Vropterquod Arriusdixit, »
ex carne & verbo tion efl fatla vna n.ii m a,f<"d ipfum uerbun ir-
ncm afJ'uwpfi','ion tamcn antmam q<<>a uerbum fupplet locur, tu-
mxJecund'om p\ntii,f d ifiuddUlum impltcat contrad cltonem, wi
caro non e\it*\ptcie camis , nifip*raim vthabetur a..:>lc.
Et idtoduen,quod vethutn ajfumpfit camttr, & >onan
plicat contradiijtonem. ,\rc uatet , quoddicit uerbum fuf.
cumanimx quia caro itla < ttatn fecundum ipfum non tfi in
per verbum , fed tantum affumpta . Et ft dueret ipfamptr
M 0 i\ Jt l I T E i\.
I Qin nonexfanguinibns.Nzm hxcfiliationon eft per parti
cipauoncm efle nattirx humanc,ied magisdminx,lecun-
t "um q»od dicitur x.Pet.t.a. Qui uocauit nos p"opr<a gloria &
Hirtute,per qutmmaxima & preciofa nobis promiffa donauit , vt
per bxc e\ficianiini diuinx confortes natune.
4 Et uerbum caro faftum efi Et fic Deusvoluit eflepart
humanxnaturx,&: hxcmurua participatio debetel
tio maximxdileclionisjicet no fit fimilis vtrobiqnc,|iii
verbumaflumpfit humanam naturam veram,iedDt
adoptiuinonrecipiunt ficdminam, fed participatio
pergratiam.
Et
ra-
ilii
:i-i
Ioannis. Cap. I.
lC3l
a ylimuf gloriam etus quafi vnigtniti dpa. ;5?C h r is.o st o-
M v.Cunidixiflet,fihjDeifacli fqmus ,&c nonaliter qua
per oc,quod vcrbum caro fadrum e(r.,rudus ipfiusdicir&:
a|ii lucru.Ef vidimus gloriam fi«j,qua vtiq; 116 vidiflemns,
pifi cofortiu humamtatis Vifus eflct nobis.Sicnim Moy fed pro uentat 'c.Vnde U iilud,qua/iunigcniti a patre.
| ,n fiiftinuerunt
feci nglonficatam
V1d c/edyelamine
IO)!
Irruerat.n.homini quafi puluis inoculum de ferra,oculus
iftefauciatus exat&:terraillucmitdtur,vt fanetur.
b Quafi unigeniti a patre, ^Grecurivs. Jn facro elo-
qnio,ficuf,&:quafi,a]iquando non pro flmditudine pomt,
D
T,ib. r8.
Mur c 6
H fuit, quahter a
diu natem nudam
exi::nteni inaccef b
fibi m etiam ipfis c
fup lotibus virtuti
busioslurei&rer-
reft:s futTerre pof-
a Habituinuentus urhomo, Et perf.oc fwuti. Noi quos etegir. b Ideft,
eognouimus Dtmn efle g^oriofum. e Maieftitem eiuspei hurnaniutem . inquadocuit k
Biraciih fecit.io qua transfiguratuserf.iniqutfuirexit, Velaltitudinem.
£_ habitauic in nobis . Ec t -
a Njn vicuiuslibei fincl
virjimus gloriam eius , glo-
riam t quafi ynigtnici a
lerr s? .
jAvgvstinv s. Qnia vcrbum carofjcrueuS&r ha-
JjiKitinnobiSjiftanatiuitatecollyriu tecit, vndetergeri»
tur :uli cordis noftri, vt poftimus videre maieftatf emsp,
du iumanirate,S_ ideodicitur£j" uidimus glortameius. G\o
ria'jsnemopoi]ccvidpre,n;fi huuiihtatecarnisfanaret, bono,8.pereum fuo ,
Irruerac
C Vlenum gratia &
wir. Homo Chri-
ftu* plenus fuitgra- irpefta-
tia,quia nuilis pn.ce ^uinuu.
dentibus mentisex
quo conceprus efl, ^
fuitdeitas in eoim-
plens hominem il- -
lumomniplcnitudi
neredudante.inom
nes fancros,vnde3_ matereius ncn tantum d citur marer
hominisjfed <S_ mater Dei.Nec mirum,(i dicitur,homo ec
Deus,cum Deus dicatur etianrhomo , hxcaute gratia dU
citurcV: veritas,quiaficolim promilTum~fr,& modoexhi
bitum,fcilicet, vt Deusfirii_homineimplenseumomni
Vidimus iltum bominem.
c Secundu-p bum*!iii::ern.
patre , plcnum graria^
Qr.igbnes.
1 N C O L A V S DfURA,
flus '» efiet homo, vt patet manifcfle.proptcr quod ^tpollinaris di
xit od uerbum affumpfit carr,em,quia f cundum ipfum afiumpfit
m; m fenfttiuam,qutt dat ejfe carnis.non tantcn affumpfit anima
luam cum uerbumfi maxime innllecliuu.& ideo in Cbri*
vjodo ponebat ntctlt Ctutn vtrbi. Sed hoc patel fai(;<m,quia
\ct iicin Cbrifto p'/fet faluare carnem,non tamen carnem huma
W auiacaro non dicitur hnmana nift per animam intellecliuam,
atndum ponentes pluralitatcm forma> im, tem Chri/ius no
>:o,cum homo infpecie humana repo"aturper animaintel-
Itll am, fed magiss e/fet aninulbrutum^ t>u':a anima fenfitiutt non
rtp k nift in fpecje bruti. Ha:c autcen nmnia contra fidemfunt &
•cripturati:,& ideofunt tanquam hsrecica ■& rtprobata.Et
,rib.atus vmpoffent prxd.cla imp robari, tarnen proprerpro
'nuitandam on.itto,propter rfuod dicendn:-» quodcudictur.
Voum cirofaclum eit. ptr carnon iritctligiturnaturabHtnar
fetquenter infacrafce:p.'nra,vnie di-situr l/.i 40/J.Om-
1 fcnum,&c ttquodper carnrm imelligatur n^tura hu-
:tet per iJ.ud qi fabditu r:Fei e ftsntt eji popxlus C-ro igitur
\aturahumana alfumpta eft a verbo , nonin vnitatenatur^
nitatt fuppofizi velprrfnmt.Et ideo efi f> »/«j,Verbum ca
'"- roctucft.»>4c ft dicer; tnr.Uer.s bomv fa(lusyquial>cet ficri re^
: pi et Deo vel vi rlo abflute,potesl tamen dici de eo ratione natu
r,- mtn* adiuntla^t dijfufius dcilaratur 1 fententtarum, quia
fi:alefierinon habetur qnod Deus denoi<o>ncipiat effc, quvdefl
v )f[ibU'.Jcdqiiod tncipat effc hjmo, quod efl pu;fibi!e,quia fxppo
fiiidiuinumefl infinitxf bfiilcnt'a>,& ideo poicsl naturam infe
i, fn!itntare,vtuijfuftns declaratur ^.fentent arumS.onfidera>i'
1 1 ima,quod euangeltfla non fine raiionc dici',verbum effe car*
' ifa&ummatfs,quamhor/iiiicm, qir.aper hoc (uitatur error illo-
' Wrid xtrunt naturam buma am,habere in thnfiohypoft firn
mMj.iixif/ct, verbumfatlnm efl bomoycii homo fignificet
r«i» hmtt a in fuppofito , dtdiffct occadonern ccgitancti,qttott
] nrabiimanain Cbriliofubfificretin propria I ypoflaft.Umiliter
f \n dixitfUerbum ficlum cfi carnc m qua a»imam,> e daretur oc-
tocoytandi, uod :lii vnio effe tantum fecundum cffum an;m£,
p cognitienm & *n.orew,von tamen in unitatefw. f ftti,
-tVldimus.Po/f;;<j?/?f >•■:-. ■ ge'iftadeelar ,u> v rbiemtnatinm.
"' 1 & tius incarnationcm, h'c confc -n<e tcr ofiendit qualter ipfe
V 'tjapofloli babuerunt dc boc co^nitionem . Lt diuii tur in duas
P" t,eitiapnmi ponit n notefcend: modum. SV cud:,»>ar,ifrfiat ip-
ttibi.it ae plenitudine. Trima in duasfecundnm duplicemot
(» innoiefitndiq-iempo- -it. Vctundtyibi.Xoariti tefttmonium
ytttotX.Vnnths aut innonjcendirnoiuueft pcr vftim. ScientH
•" n,quod nidere ahquando accpitur non folitm pro uifione corpo
'«'edetUTr pf . covnttiine intelieflnali,per qucm modu dicm.us:
'l J tn bci^i.iniell^s ? & boccfl,quia uifus efl fpiritualior inter
^ffjus&plurcs rrrum ditferentias nvb.s de,nonP.r.it,vt babe
^Metapb.ht idiot omine uif s utimur aliquanco in his qm pcr
W adinttUt tlum.e troqut modo videndi babuit loanncs&aHj
"wnotittamverli ncawati, quia cum ipfi futrunt corporali«
**mutrfati,& /ic uidemnt fenfibilittr opera uittutl tnins crca
»*i excedentia,ficut ifi /uftitatiomortni^Uuminetio cMi,et co>>fi
ttiiUa;
M 0 \A L I T E h{~
■ Hiuimusgloriam eius. Nam fidelcs vident cam nuc f cr
mitia:ex quib. uifu mentis perccperunt cius diuinitatem in carne la"
tentem, Ifiierunt etiambcc metaiter per intcrnam infpirztionewy
quando aperuit eis ftnfum , ut intelliget ent fcriptures, ut babetur
Luc.ult.d.F.t boc cft quoid citur.Et vidimtsglonam cius.i.ex
cellcntiam omncm treaturam excecientc,propi£r quodfubditur ex-
poncndopraidiclamgloriam.
2 Quafi vnigemtia patre.ft/ efl,naturaliter ab eoprocedetisytt
per confequens eandem naturam numero cumipfo babentis.Hoc.n.
viderunt apofioli primo perpatns teftimonium in transfiguratione,
in quafuit 'oannes cum Vetro & lecobo,ut babttur Matt, ij.a.Et
ideo tunc audiuit Hocepatrisdicentis de Chri/to. Hiceft filius rneus,
dilecJus,&c. Secundo uiderunt boc per angtlornm obJcquium,quia
asigeii miniftrabant ei ficut fuperiori,vt babctur cJMatthxi+.b.
Supra naturam angelicam r.ib l c/t nifi natura diuma. Tertto vtde~
runt hoc pcr hoc,quod creaturtt etiam uifibiles obeditbant ei ad nu
tum , ftcut domino & creatori, propur quod dixerunt Mattb.S.d.
Qualitefl hic) quia uenti & niare obed unt ei.Quarto hoc viteritt
per docendi & optrandi modum. Moyfes.n. & aiu propbete m taJ
bat popuh prttcepta,fcd deprxctptis Detipfum in>;irHcbat,&idco
dicebanf.H£C d cit dominns , uet aliquid fimle.Simiiitcr de Moyje
fcriptum efl.Locutus cil dominus ad Mvyftn,&c. Cbritius aut tan
qua Deus a propra autoritate Ivquens dabat dollrinS fuaytitpatef.
Mat.) .g. ubi dx: Ego aut dico isobts, unde in fine iliius fcrmonts _r»
quod erat docei> s ficut poteslatem habens. Et ftmiliter pcrpenderunt
pcr operandimndu,quia etfi ahf fcceruntmiracula,hoc futt tantutn
dcprecando.Chrtfius autetft i>i miraculis facieniis atiquando ora.
uerityVt infufcitatione La^ari.lo, 1 i.e.th communttcr miracklafa~
cicbat imperandCyVt tatet ex decuifu euangelij.Ter cpofiendebatur
quod illa faciebat virtutcproprm ficut Dcusprcpter quod dicitur
Lu.6.c.quod vjrtxs ixibatde Uo,-& fanabat omnes:Sequitur.
3 I^lcnu gratix.E» hvc primo propter gratia vnionis.ltlcn.per
fetliffime efi plenus g> atia,qui perf. Elijjime Dco coni:ngitur,r.atu-
raaut humana in Cbriflo nonj> lum coniunffa c/t Dco pcr cognitto-
nem,& amorcm jicut in alifs-. fedper reo.lem univncm,& bxc d-citur
in Chrislo gratia vnionis,per quam homo dici.ur Dem,& c couerfo
pcr coicatfonem idiomatum.Dicitur akt talis vnio gratta,inquantu
dittina liberalitate & mferieordiafacla cjt.Secundo propter gratia
habituatcm,quat plenius fnit in Cbrifto, qua in atiis, proptcr boc di-
citur inf.i.e.quod datm efl ei fpiritus non admenfuram,quia non fo
tutn habuit t lenitidinc ffficientite ,fd et redundantix, in alios, qu a
efl capttt nonfolum bominum,fed ct augclorum. <^uod aut vir^o Ma
ria £."■ atiqrd ahifanfli lcgutur pleni gratia,vt dicnur de Maria Lu.
\.& de Stephano Aci.6.b.Hi£c tn e/t alia plenitudo.Vlcnum n.oppo
nitur vacuo,& ideo tot modis diciturplenu-quot modis dicitur va-
cuttm. Diritur autem vacuica-s grati&.fno modo propter virttttis de
feclum c irca propriim fubiec~inm,&- tati vacuo opponitur pler.itu-
dograti$fahctornm.A'to modo dicitur vacuitas gratie,co cp non re
dundat ad corpus,>o tali vacuo opponitur pltnitudo diarix inquan
tumgratia eius altque modo reftundabat ad corpus, fuptrnathrali-
ter concipicndo, plenitudo tn Marix non fe extendit ad aliosftta q,
fttgratis. datrix,/cd jidum inq.-antum eftgratiec impetatrix: Chn-
lii autplenitudo adaliosfe exten4ity& ftc opponimr vacuo,no'nfo
lum rcfprclujuhfedclia aliorttm,quiafui: n Cbrifio pknitudo gra-
fia.nonfvlum re}pettu/ui,fedctiam rt/vcclttalioyitm.
] -k Et
fpccuium &ins:nigmatc,poUea \ero vidcbunt clarc &:
manifcftc.
f Uanncs
Verbir-
nigcoi -
tlir.irm-i
derfir a-
puftoli
tjuadru-
l jiUtjjer.
V.ieui -
tas gia-
tia: iiici
titr di:-
pliciter.
i055 Glof.ord.&NicolaideLyra. 105.
?!f^.C0jnSSSS-hoS^.(Ua»Si{ f.a„SClt.idCft)apraru„n„h,quidcn,>rc1lla,,quul„.tl
o»ti^ liavtrlcmiuaus" V screatu mccr3t.
cx
nunr, volcntcso
ili
sMum.mia nullispra dcrequodDei
ccdcmb mc.itisho . *■##»«* Ki^^ non eft a patre
no cfflcimr Dcos* S.h«i«»u*i.*««»>«t«D*Ai«».. , ^'i^Sft"^ nitus . Icdfaftudj
iS,;Sic:i: &.^i&Jt^Ce4rin&hiinpcihibctdcipfd cYclamat « ficut vaa*l»«S
Potcrt ciiiplcniu». P.^SS^^drtaSLt^^ 3 * Avcvsi
b SrfwfanSin^H b dicwfcHicerfc otiW dm,cjuipoft mcvcntui:uscft,antcme 4 Non ergoimd i
» iPllltU I..IKIOWIIV.111 u -^ b Ae.r.ni.i.e.icita ,.. c JP.na illi Ipir.tu, clt d.m, oon 5 lUr , iaCtltS cft .
1 Ul, CUIUS ICptltOrnUS C .dmenfuiani o<bis aheor.cundummer.furarr. ^ Qliani e£0 eftl
«itU.
eiiCUlUSICpim«H»»» V. «dmenfuiani o,bis aheo rVcundum mcrlurarr. ^ qujni eRO eftl
operauo hunun.ta- d j faaus cft qu"ia prior mcerac. £c dc plenuudine eius nos 7 <Qu?,feda.ucr*
rem Cbnfti imple- 9%i * r £ efttnihi. *
u-t. Plcn.tudover, *Chri,o
•SSr Si vero ptenitudinem gratirc & ventatis de m v s. Si autem quod dicitur,ante m e raftu
nouoTcftamentomauisintclhjere^nonincongruepro- a.onead elle intell.gereu.r, lui crlhmni <
nunc.abis rlcnitud.nem ejaii» noui teftamenu elTe per tur. tyupriormeerM.Qinsewm cfhtt infip.c
? I Tiftnm donatam &: legahum fymbolorum veriiatem ret qnoma-m ex quo ante eum r\ictusclt,pi
v.ur mui d rerautemecontratio oportciet dicere, lciliccr,
in iDlO CMC implCtam. .. r n .1 r n
aHwcrat /M(«cia».rcrdemonftratiuumpronomenmnui erawquiaa.ucmefacluseit.Ergoquoddiat^femf/.
tLirCh,iftuiUafTuiflcinilioloco.Sa:(,eenimipledominus r//,de honoreinteHig.tur.
adhuoenytus intcquambaptizarctur 61 prc;dieat.adloan d Etdeptenitudme. Expofitote(hmoniopra:cuiforis,i
nem loh.uswatvenue. euangehftaadteftimomum Ui* aftert.onis.Q.
b >Juip ftmem ■»wr*«*ei7.Qiiipoftmenatus,poftmeprcdf carofactum eft, vidimusglor.am eiusplc.graiia:&v
catMiiisb.ipt!zauirus,motiturus. Nonquodiam no eltet &deplenitudineeiusnosomr.csaccepinuts.Gratia,v
1 na.us,quai.do hxc u,xit,quU etiam baptizatus. Sed ventu iuru crcdamus, & vcritatem qua lllum intelligimos,
rus *tcci
NICOLAVS DE LYRA: hocadChriftumfecundumhumanamnaturcm.
oidcuius intellcftum,fceuti quo-J pnerefi infieri fecundu
I Et veritatis. i» quatum in ipfofuit vcritas diui>ta,fiue increata fum natura ufque ad natiuitau.Chrifius aw.cm ab injitnti tot
plemt omnes figuras & promifjfiones legis Mofaiac. unmfcict dominws fupcr terra.mid er circun iubtt
2 Ioannes teftimonium perhiber.H» ponic fcundnm moiu. Uus ab mfianti conccptionis fuit virpciffli-s i/.o^.»
nuoinnotn.t\oani & apojhlts alus vcrhum incarnatum^& bknro- tc^quod Ckrittusfuttanc conccptus quam Injnnrsf
d:ts fuit per auduum,']uia audiuit a loannc teilimonium de Chrifto patct Luc.l.d.lltideobocmodolitrra prcditl ? pntiji
quod erat efficax,proocer \o*n<ds mirabtlem natiuitatem., & fpter me faclus eft.v, pcr fatlu effe,in:eUigatur pcrfeHu
cxccllcntcm vitx Jue fantlitatem.Ut hoc eft <p rf.riirloannes tefti fignat talis tocutw^ftcut fieri imperfeclwnem de/i^nat,<m
inonium pcrhibctdeiplo.Et bcncdicit,perhibet,ado(tcndtndu ctiam fccundum h^manamnaturam ante pcrfctl s futifuuil> •
(juodcus tcftimonium fuit continuatu^uxa non folum femtUfed ptu nes,vt patet per p> aditla.
ries teilificatus cji dc Chrifio. Et ideo dicit, perbibet, ad dcnotadum g Et de plenitudine, cVc. Tofitis dtiobtis m> ciis qu
continuationtm hnius tcftimonij.Sccunda oftenditur iftud teiiimoniu ivcarnatnm cis innotuit,hic confrquenter vtrurnquem^
ct irutn,cumf bdi'ur. ftat.Htprimo ntanifeftat pnmum qui eft per fifutri,
3 Etchmzt dkens.Quia Inanncs non loquebatur dc Cbrifio inoc cundofccundumquieilperaudilum,ib::Et hoc cft t(
iultPfltat faciunt ilti qui habcnt doflrinamfufpt ftam,f(d <n palam ^Ad intcllefium primi fciendum quod h&c ve>ba c/ux I
coram poputo.Dicitur autem hoc teflamentum ccrtum cr ueru, quia fmt verba loannis Baptifi£,ticethoc dicat Origcnes,fd '
todcm modo tr(l<ficatus cft prius de Chriflo in abfcntia,tt poft in prc Ioannis euangehfiit declarantis modum quo m^noui
fenttayquodnotitur cumdicicur- carnatumpervfum^fecundum ^4ugu[i.&- ChryfoU. f 1
4 H\c etat c\i\cn\ dix\. iciticet,ante,& idemmod^ dico. fltcrius /"/./^.Vidimuseum plenum graria;&: veritans.p
cfienditur,qwjd de Chnflo dixit>cum dicitur. qii£rcre,qualiter hoc vidiftisYtdco declarat qu t tc> •
5 Quipoft mc venturus Vattt quod lotnnes no loquiturtde ad- quaft rcfpondcns tacits quxfliom.Et diuiditur in duas , <
uentu Chriftt i" munium,quia"iam erat natus,& fcre triginta anno dcclarat q-ialitrr cognouerunt eum plcnumgratix . Secw
rumjcd loquitur de aduentu ad prtdicandutn er mylitrium noftra terco^nouerunt eum pltnivn ueritatis , ibi:. Deum nc
redcmptionis compendum. Dicitigiturprimo.Y^cneAmt quod vidimuseum plenn gr*
6 Antc mefactus eft.£* hoc loco arguit Urrius,quodvcrbufc' tiat,quiade plenitudinecius nosomnesaccepim»'
cundum naturam vcrbi ftt fatlum,quia non ei~t dubium , quod loan- tiffime apparuit in fpiritus fantli mifftone fupcr apoliotos in d T
mspreccffit Chriftumfecundii carnc. V.t ideo cum dtcitur A ntc me tecofics ex cuius plenitudinr linguis omnium loquebatur, vt
facli s e(\.dc natura verbi intelligendum eft.Sed titcre fcqucns boc ^itl.z.*.& ideo cxpericntia quodammodn co^nofccbant •
defiruitpcrhocquodfubditur. fiumefje plcnum gratis .Et bcc cji qnod dicitur . Etdep!
7 C^iiapriormeerat.£tpcrco»/r^ttcnr/;4t«;/e//ctiijre'7M>;n5 dineciusnosomnesacccpimus. Ifta diftiocopulatiu.', I
idto fi dc faftione naturx toquerctur, atiter ordinaflet litcram, di~ tontinuatur litcrx immcdiate praacdcnti qu£ continetverl
ccus:?r\ot mc erzt,quia ante me faftns efi.E' idco fic debct intel- nis Baptislx.fcdverba loanms euangclifie quando fupra dp
/ȣ{': Ante mefaclus erat.Irf efi,mihi pralatus. Cuittsrat oncaffi- Et uid mus eum quaft vnigenitum a patrc plenu gratts,& u
gii.it dices:Qa\j pnor mc erat.io fccudu humanitate,fcd fecundu quia bic dedarat modum pcr qnem boc cognoutrunt-..
dtuinitJtc,tn qua eii ab ittcrno. Totcfl ctia aliter exponi refercndo licet.per acceptione fpirituffanfti de eius plenitudinc,tdtof
hoc 5
bt
gis docentoccnltc& fineclamore.
bli o.Ideoiubdimr. % Et deplenitudinctiiuvosQmnes acupimus . Ex nob
i Ejilamat <tVcf»i . Habcntcs.n.doc\rinamfufpeclam,ma- habentes.
seR.
nttu
sihil
Et
/
ioannis Cap. i. 1036
135
a .cc:f.'W«f.AvG vSTiNvs.Noofolugratiam,quspIa- nifiangeiu vidu.Hinceftquod Moyfes ,quicu Deofacie ry
netatisdatur,nonptomentovtfidequa; per dilechone adraciemloquitur.dicir.Oftendernihi temen'p(um mani
01 .uurexquaiuftus viuit,fed proiftagrati.i,ideft, beati- fefte,vt videam te.Exquaeiuspetitionecol!igiturqi eum
tuinem a:rernn,qu£<5cmercesiuftitia:dichur,&:etiagra fuiebatperincircunfciiptx naturrelu* cl.ua aiem cernere
1 tia ,quia mentumexgratia. quemiamcceperatperqualdam unagines videre.
5 Gratiampro gra. i* C 11 r v s o s t.
frbratiainCOnCe- i vciprumcredamui&veritatem.quailhimmtelliiprmis. b Pro bono bonum. Si atUCill antiqill p.l **°- ^1
,"'-Jl , . c Vcreabeoaccepimus.quialexquxmalanontollit ftUoitenfiit, . - ' r'1 (o.to i
ptmebonipergra- cvreosconuincicvcruimiiieiirfemedico. tresipijni viderunt *'
riait datur. Gratia omnesaccepimus.Etgratiam pro gratia, ciuialex per Moy- naturam.nequequa g
firrliciterquaenon a a o^* iitraiiishominivteratpromiira. b o^citdominusiibeians. c £>ui. i difterentec conlide-
dtneriti, fi poftea b fen dataeft , fedgraua & veritasper Ielum Cnnfmm facHa 2 "!^,u » finiplex e-
CU illa OpeiamUr, C ftecUoydf. 1 HxcgramperChrittuinomnibuseit daca,ide(t,,v,dercDeumq,ui t mnl quaidam eft, 6C
in onis conluefci- nuiHuamviiuseft. j inriguiabihs: Non
I m , & tunc datur elt. Deum nemo vidit vncjuam . Vnigenitus nlius cjui ellin fedet,no ftar, neque • '
glii prO gratia d * lnf:cret.o&eumnouit. b Ideil per mauifeltac onem fuzin ar. ationis Deuui 3 ambuljt,hiEC, etlim
'. • inuiiibilcm demonflrau't. Fidelibus. Iterum c 1'erMoyIea - ,• . \r i
pr: ri. nongratia.occpcciplimi.loannemochoceftquidteftaturtenoneireeririltum. 4 COrpOlU 1UIU. V riUC
; Avgvstin. r * • • r t> • i n d >tlucernx* & per prophetamdi
A^epimus de ple- e lmupatriSj ipfeenarrauit. Ethoceittemmonium Idannis, cit.Egovifionemul •
nitdineeius primo f 5 tiplicauieis,&: inma
am.&rurfusac 6 nibusprophetarum
ce mus gratiam ,p auimilatus ium,hoc
gr.ia.Quam gratiam primo accepimus? fidem. Vocat.n- eft condefcendi eis,non quod eram apparui, quia. n.lilius
gria,quiagratisdarur:hacergoaccepitgratiam primam Dei perveram carnemappariturus erat nobis,primoexer <?
pe ator,vt eius peccata dimitterentur. Et iterum gratiam citauit eos viderc Deum,ficut poflibile crat eis videre.
pt gratia,i-prohacgratia,inquaexfideviuimus,receptu- & Gregor. Siaqbufdam poteftinhaecorruptibilicar-
ii musaliam,i. vitam eternam , vuaenimasternaquafi neviuentibus,fedtamenincftimabili virtutccrefccntibus ^T**'
mceseitfidei,quiaipfaiidesgtatiaeft, vita^terna gratia quodamcontemplationisacumineeternaclantasDei vi- c.^, '
cf rogratia. deri,hoc abhacfnianonabhorret ,quoniamquifquis fa-
C tr Aio^/m.PerlMoyfen.fcruum pr:cnunciatio,perdomi pientiam,quac Deus eft,videt,huic vitae funditus moacur,
« nulefuinfalutisimpletio. utneciameiusamoreteneatur.
d eumnemovidit vii^Maw.Ideft.nulluspurus homo viues # AvG.Nifiabhacvitaquifq;quodammodo naoriatur .
inoccoiporeviditDeumvteft, vndediclumeft Moyfi: fiueomninoexiensdecorpore,fiueitaauerfusalienatusa f' ^qJ
N videbit me homo & viuet,i nemo viues I corpore, vi- carnalibus fenfibus,vt merito nefciat, ficut Apoftolus ait neiim.c.
de tdiuinitatemea.Vndeiftaad:ecitDeus Moyfi.-Stain vtrumincorpore an extracorpnsficnoniniiiam rapitur ly^.i-
ine petra?,& cu pertranfiero videbis poftetiora mea & fubuehitur vifionem.
P< a,ideit,Chnftus,foramecrucispatibulu,pcrtranfiero e ^n/^.<^c.Quefitfummagratie&:veritatis,brfubdir,f.
id t,tranlierode miidoadpatre.Potteriora,ortuseiu$paf cognitioipfiustrinitatis,vnde:f/<ec t\i vita teterna, vtcogno-
iurrectio,alcenfio,per quaj credita ad eius beantudi- fcant te vnu verum Deum & qutmmi.Ie.Cbrftu.QuG m hac vita inf.i7,a.
, nn&vifioneperiienimus.QuodlegitutDeuapparuiffe nonpleneeft,quianemoincarneviditDeum,vteft.Vnde"
nnibusiiue vifibiluercarnalibusoculis, iiueinuilibi- necipfeMoyfesnedumpeumdatafitgiatia, ficutet iple
i propheticisvifionibusper fubiectam creaturam m- poftoiavifaintypoDeidixit:0/re»rfr»i('/jif«/7//<?«,fedfiiius ^0.3?.
ti gedumeftjvifionibuseium.pphetaruquada Ipuituali qui eltinfecretopatrisnarrauit^Mwnewowo^f^r? ni/ifi* *•
Citurafactx lunt,quibusDeum vidifte pethibentur. / us,&cuivoluetitfi:ius reuelare,lpfe narrat luis qmd de tri. u'10, *
wnnemoviduvnqiiam.ic G rego r 1 vs.Patenter datuc nitateDeitatisienuendumfitquomodoadearnperuenic
Ci ii:lligi,9quadiuhicmortalitervinuur, videri perquaf- dum,c5cadlpfamintroducit.
d.iimaginespot Deus fed p iplam natuia: fux ipeciend f £r/Joc.Ethec&:ca:terafequctia teftimonia Ioanis,exhi
p e(t,vt anima gratia fpiritus afflata per figuras quafdam bitat funt poft baptizatu Chriftu,cu ia lefus veniret inuita
lumvideat,ledadipiam vimeiusefientia: nonptingat. redifcipuios,quosIoannesfuis teftimoniis mutit adetl.
hceftenimquodiacobqDeum fe vidifte teltatur, no TeftimoniumphoCj^occultusChriitusjOccultusquia
nifi humilis,vtpoilitfperni&:occidi,vtredimeretmundum.
■•■ g^ Ta
NICOLAVS DE LYRA. nontumen confcrcbatgTatiamiuflificantem jicntfacit lex noua.
3 Deum nemo vidit vnquam. Hicdeclarat loamics, quali-
Etgratiam provtMi3..Trima.n.gratia daturfinenseritis,'qa ter cognouerunt Cbriftum fuifje pttnum veritatc,videlicet per do-
ity&mmn potejt homo mercrijed babitapumagratiapotefl tlrinam Cbrifli qni docuit cos de fecretis c'iuiniictis,qtiXcotn-
nmaaiic condigno augmentnm gratix.Ei idco fecunda gratia prebendi non poffunt nifiab eoin quoefl plenitudo veritatis . Et
whmmodoproprima, quia datur pro meritorio operepro bocefi quod dicitur : Dcum ne.vid.vnq.7vj>tt accipiturbicne-
x ipfa. mopro vllobomine, quia ftcut in facra fi riptu r a aliq u ando accip i-
Jtilcrpotetl boe exponi & magis proprie ad literam de lege no tur homo pro omni creatura,eo qaod habct atiquamconucnientiam
*tttri,ita nuod tcx vetus dkiturgratia prima, magna enim cum omni creatura,propter quod dicitur Mar. vlt.d. Prxdicate
fnit dare i iem fpccialempopulo dura ccruicis,& alia bent. euangelium omni creatnrce, ita nemo atiquando accipitur pro
populo collata,propterquod dicicur in Vfatm.i^j.b.^on nulla crcatura.Eftigitur fcnfus :Da\ni ne.vi.vn.iii c!t,nulla crea
■iter omni nationi,&c.iiuia tamen ifia lex erat imperfefiay tura potefl viftone comprchenfiouis videre diuinam effentiam : Et
l< Hlius data efl lex r.oua qu& e(i perfetla & maior gratia . Et fubdit a quo comprehendatur.
/* ^owur /W«.i:Etgra.progra. q.d. T^onfolumacctpiiausde 4 Vnigemt.fil.quieftinfinu pz Id efi,in intritifecis diuinita
dine Chrifit in recepttone fpirituffantti , fed cum hoc accepU tis ipfe comprebendit eam , qui habet eandem notitiam cum patre,
w imicmpro gratia,id efi, legem iwuam loco Vtttris , propter & ideo pottfl de boc alios plenius infiruert.Idco fcquititr.
flfnbditur quafi expjnendo. 5 Ipfc enarrauit. Jic«f patet txdecurfu cuangcHi, q> Apofiolos
2 Quia lex pet Moyl'en,&:c. DicUur autem lex noua refpttlu ' defecretis diuinitatis docuit vt dc myiltrio Triiitatis, & de mul-
f> rts vtrUas,quia UUfnU figura <ir vmbra iltins. Dicitur ttiam tis alijs qu£ nonfutrunt ita explicite tradita m lege & propbetis.,
V ia rtfpctlu eiws,quta quamuis lex vctws ex tiberalitate diuina ftcut Chriflus explicauit.
f« it illtpopuio data,propter quod potefi dicigratia large, eo mo- 6 Et hoc eft tcH.Vofiquam euangclifia dcclarauit modu quo ba
koquendi qno quodltbet donum gralis daium dicitur gratia, buerunt notitiam dc pienitudine Chrifii per vifum , hic cofcquetcr
nonta- "k declarat
MOf^^iLiTEB^. 4 ^«/^«««^^«ifR.c^c.Ideft^fibiconlubftantialisjiplevi-
''«Mwpro^rafM.ldcftmobisdedit gratiam, vt perea ditifto modo.ideo lubditur.
iconlequamur,qua:eft gratiaconfummata. 5 Ipjecnarranit. Scihcet mylteriain iege& prophetis fub
Inxper Aioy.&c.i peccatis cohibes.fed no gratia iu- velaminibus pronunciata . Et hocr iit fignum, quod uos
opcsbes.nahocChuftorcleruabatur. Ideoiubdir. deduceretadclaram vifionemdiuinorum.
f ratii & ytti.per hjum Cbnilumfa.&^. Comprehcnliue. 6 Et hoc ejt teftimonium loannis. Quod perhibui t coram legil
4 fni' Tomusv. K
iO}7 Oof.ord.& Nicolai de Lyra 10S
a Tmmbet.TattbMt ludxi loanncmcfTcChriftfi,qui in fint duo prxcones ficiitdiioaduentnsciufdeni.vi
(EP* lc«crtoiv.ittc'oatiir.Aliipniat). nteumcllcl. i.i,_ pnimii d T^om ,ji».EIias,ideft,n6 prxco,iotentiam indic;
A ab1tincntiam&caftiaiera,&lolitarfamyitwn,&: aiperri inquamoffendio ohumilitatemqi afidicai
jn.im dohftorum reprehenfioo£,& dunflimu iutnrx vin- te humihantequam excellus iudicet.Hccc iuc ct
diclc tcrtorcm, Aln cUcebant curp cflc vnfi oeprophetis re rtus ncc apertx potentix ludcx.
jnlciiatum, proptec e F*ovox rl
DrOphettX Cratiam. b Com«tw««eellew:«i«^e-«sitor,qotat»ta«iVb !«*■*•. «Wtor* »Kfe. _ h dcf rto. \\
h ConftffmsaH. Con- quandomifcrunt Jt.d.Ti.,blcroiolymislaceidotcs&.Lcui- i Epoiumhoi
tViTitcr>ir tlt nofif.-idi - •.(«•nicl.ionr ipfmsl.ui.nislcireo qi,i« «flct. yui.l? b E<o» liumiliu» loanoit 2 loantlCS Vcl !
KIHlS-.il m p i qujnl),P|1,i;iu«cll,cumton •■..,. Q__t d noncft Cl ri"..s. /-1, ,,,» V
^Sc^nncrauitqd a rasadeum,vtintci-rognrcntcum . Tuquis cs? EtconfciTus J Sn^
eU.dcfl.quodeiTet b , / ^a1c,:"-"^' -h Q,f ' .0?,n'0De- --, . 5 firtentiamuel
prJcurior vt pofl in ch\& non negamt. Lt confeiTus,elt,quia non ium cgo Chri 6 rario cm faT ,
icrroRatus dicit.-E.go n „ . ili' '"'s- . , 'r, „, ^_ 7 h« -ninia eafl
>o*r/*.Ordoverbo- c ftus. Et intcrrogaucrunt eum, quidcrgo? Llias cstu?Et g rusprxctirfer vfl
Tl rfl &C6fc(.US CltcV: « iliM«|.inn..nfolo.nproph .« f.c.itil e^cdet,»m ..^ttir. r. Corporr.quiaipredon.inu, „ delcrit OUU.I
H ni, CX. t.Uli-lln> *-•» va. _y. „ul.i,cr.lrcodicit F.Ii sini, ir.iiirVvirt.ite. FlifjrUS b £>mi i on pio nn«,i, (ed * ■
llOn nCgaillt quan- ollrn.lo. Nonfum p'OprRr.«,q4iap:uf,uamptc_j|ieu, Noriluinvrijj dci,li> prupi.e.it llitr3lillini.il,:
domifcrunt. drqu,bu.n.rcn.,<ut.„ . ( b tinentnr.Afci
c Elias cstu. Cum d dixitnon ium. Propheta es tu? Et rclponG.it. Non.ioaltum.faclus
nmnCS iCirCUt nO- ■ Dicquiire»hfquertlponl<Me.ie-m..s«d.ll ' <]u. no' n if.iunr b Aud.uin.us U bl, nullaiU ill
llliiiiv.3 "•">■'.' ••_*• dc ChnfloreprxCii.r. frd je rrip u n.hilmjnif-Ousn alTcrit. a
^tffSL D'"'u« erS° ei- Qufs «■ vc re,Ponfum demushis,,?-'^1
Vr- - * Suin. b Veibunjrirn ti.
&-$"£!£: ' quimifcmntnos. Quid d.cis de tcipfo > Ait. tEgo vox" iS*^
C ccffurus,m potcltate vt fitvoxverbi htt
judicatuiu, loaneifiguialiterEliaseunde iudicandum, vt cft interpres animi, Animus autem, ideft,int.
fint duo onu a
NICOLJAVS DE LYRA. 5 YACOn.Scilicetveritatem.
«* declarataliummodHquoidemcognoueruntperauditHm,videlicct 6 Et no i\egm[t.Vfurpadoficd'winumoffici»m Hocei
per loannis ttflimomu.Et diuiduur in duaspartes, (juiapnmo ma- negareipfnm Cbrflum qut eflipft veritas.vndefeqnit»
nifeftatteflimoniumloanisfaftHminChriftiabfentia.Secundotedi 7 Et cofdrbsefrquianon fum egoChn.tr/niofi
tnonium loannis de Chriflo in eius prtfentic ,ibr. Al tera dic.Trimo in tntioni eorum.^id boc enim quxrebant.la quis ci- v:
tefiimomu dedit loanes inttrrogatus.Et diuiditur in dua$,quia pri- rct tsficffct Cbriflus^vclnon.
Diuifio. nofHJtinterrogatusdcptrfona.Stcudodtofficiojbi.EtquimiGi 8 E; nterrogaue.uteum quid cxep.Uic confetjur
fuerat.PnwM adhuc in duas:quia primopunitur tefiimcniu loanis fccunda qo. Sicut enim adutntui CbrifiifHeratprom iffus 1 ,
pmoduntgationis.StcHndoptrmodumatprmationis,ibi:Dixe:tmn & adncntus Eli*,vt hibetur Malacb.vlt.b.Hcce ego m
Crcoci.Prima adhucintres fecundumtres qones fatttt ipft Ioani, bis EJiam prophetani;&C.£f ideo audietes quodnont
' & trtsrefponftones corrifpondentis Secundaibr.Mt interrogaue fiusjnerrogaucruntcor.ftqncnterfiipfeeflctEU.u.Etfiu,.
xi\t.Tertiayibi:?rophcii.Circa primii aduertendum,qnod tpe pra nis refponfio cum dicitur.
dicationis loannis tratfamofa opinio, & maximt in Ierufalcmvbi 9 Etdixir.Nqn kim.Stdvidctur effe contra illud tpd
vheb*t fludtum legis & propbetarum,quod lempus aduentus mef- torde Ioanne Mat.u.b, Ipfe efl: F lias. Dici ndtim quodtpfi
fts. tffet dtproximo.Trimo,quia videbant ab eis ablatnm effe regnu bant de ptrfona Etix & ib ad eomm quxflioncu. rejt
yt declaraui fuper Mattb&um & Daniclem, & bocfuerattis datvt erat Elias in pcrfona licct cfjct tLas infpiritu
pro ftgno aduentus mefjta. Gcn.^.b. Non auferetur fccptru de nem vitx in ai4f!critate,& dolhine vcritatt & ia . i^___________________j
Iuda,&.'C. Sectmdo , quia vidcbant complctas hebdomadus diclas a pracurforprimi aduenUis I\cdemptotis, ficut Elias c^^^H
Daniclc de dducntufanftifantlorum qu&cop!et<c futrut in natiuita fecundi. Et hoc modo Saluator vocat loanncm Eliam ,c.
te Chrifli,vt dechrauifuper Danie. 9. vel fecundum alios(qui dicut^ eontradicl-o.
casfuifft complttas.i9.anno Tyberij Csfaris,inpaffionc Cbr'ifli)vi i o Propheta.r7.-V ponitur tcrtia qo.Erat.n.famofa opinl
dcrunt eas cito compltndas proptcr qmd meffia deproximo expetla poris apnd altquos ludeos,q> ante Cbriflum v-niret vnusm.
banf.Ex Jtera parte loannis baptiiix mirabilem natiuitatcm , &" pbeta pro eo quod fcriptum efl Deu. 1 S.d. Prophctam lu
eiwt excellentcm fanttitatem,& ideo fuerunl moti adopinandum ip dnsjDeus de;fratiibus veftris&c. i>,«x quidem autboritai n*
fum tfft ChriSium propttr quod m fcruntf.Unnes nuncios ad loan- dum vcrttatem intelligenda eU de Cbrijio ad litera,licet luds. it
loanni »cm,votentes fuper hocfcire veritatem.Veruntamen Chrifofl.dicit ligerent eam de alio prophcta . El ideo interrogauerunt e»m c(-
aetenui quod maliciofc vencrut.ScdOrige.dicitfimplicianimo venerunt ad fet ille propbeta de quo d.ila efl fcripturaprxdifta vnde in ( tco
cx qua- „uxrtndum veritatem.Et bocvidetur verius,quia in modo quxren hic nb ponitur propbcta abflute,fcd cu ar'iculari diftione, q\ if
;nor' di exhibuerunt Joanni maximam xcntrexa.iavt.Et hoc ex quatuor,vt notat prophetam d>ftu antonomafue fnbditur Ioanms refpon, .
patet in litera.Trimo ex perfonis mittcntibus ad ipfum nmcios,<? it Et refpodit ^ion. T^on.n.ne^auit fe effe propbetamabi itc,
hoc notatur cum dicitur. nec propbetam miisum ante Chri\ium,quia negaffet veritata ftd
1 OjJandoniileruntIudxiJ(ie/?,r//i«i«'triiJi«/«ti'<j,7«i«r2r»o negauit fe effc illum propbetam de qno loqnitur tlla fcriptu
biliores in populo.Secundo,cx loco misftonis,cum dicitur . allegata qux ad literam elt de Cbrifio intelVgenda^vt dtftu tft ftf*
2 Ab Ierofolyma . Qua crat ciuitas faccrdotalis & regia , & ter exponit hoc Creg.dicens,quod negauitfe effe prophetam ;
quia fiudium legis & propbctarum & cultus diuinus vigebant ibi: crat plenws quam propbeta.Sedprima exvofttio videtur mt
Sinulitcr ipla erat caput regni. Tcrtio ex partc nunciorum cum Ittcrc propinquior quta minus includitur i maiori.Si enim /,
fubd:tur. quam prophcta,fcquitur quod fuit propbeta.
3 Szczt&OtZ$&C\.z\\\taszc\£\.\m.QuxcrantfolennespcrfoM 12 Dixerunt.Hic ponitur tcflimoniu Toannis per mnditm
& maximme quia illifacerdotes & teuit£ quifuertmt miffi , crant tionis,qnia audietes nuncij Iudxorum,quod de cmmb.rndcn
ie fefiaTharifxorum,vt diatur infrato.c.& i(ii crant magis reb- tinc,vo!ucrunt atiquid arffimatiue diftum ab eorepnrtart .c
giofi &famofiin totopopuloillo.iluarto,cx modointerrogadi cum quoddicitur:Y)i\tnmt ergoeis quises tu.Quid di.de ti
fubditur. jlffirtiiatiuefubditur loannts rcfponfto,in qtta dat tcflimonim
4 Vt interrogarent eum:Tu qui c<?Qm«»// volentes in hocac f!o,afferens fe effe eius precurforcm di.
quiejcere diftis ems.Etfubditur Ioannis xtfponfio. 15 l.go vox chma.&:c,ld ifl}ego jum ille de quo fcripturtu
S Etcon. it £/.
lo?
bri
M 0 1\>A L 1 T E %. fonaSimiliterdetcrtionaintendebatquxrercfi lo
crat de numero prophctarum antiquoru aliter. n.rc
t peritusiquotcftimonionefiauitfcefTe Chriflfi&rhocve clercfuiffctfallum, fedafleruit feefle voccm, i verb
racitcrqi.anuiadintcrrogantiu lntctioncm.Etdeduobus ninunciaforeq. cratveru<3«: humilerefponfurn.Eti
ptimis patct quia loanncs no erat Chriftus, ncc Elias m p docuit doclorcs ca'.holicos veraciter cV: hunuiitcr r
lona
o.a.
nes
on'
ini-
lioc
ere.
K}9
I
oannis
Cap. 1.
1040
onjiiu elt filius de:. Ioanncs ergo vo* e't & intcrpres hu q iod icupt.;r \s non intelligebanf.Vel alircr Medius qui
jusnimi,qaprimomudoeudem6!trauir. Ecceagnus Dei dem erar m quantum mediatorDeiexiftens,& homini
a fxiat Hocde loane prophetanit: Ego vox clamatis ia Chriftuslefus , Medius Pharif-rorum extitit,volensillos
dei:to,i:i;quaverbumlonat,ideftptophetia, &oftenfio Deoiungere,fedipfenefciebanteum.
r5_.cernaverbipt*fenris. frO ricene s.P-CConiumdeprtcedentiChrifti-ub
D
b '.X Tbartfntis . Id
cft ex principibus
Iucorum,quido-
tfr.a nonqnerunt,
fcduiident.Quita-
a Inme. b TitCfttz lu-arrfolatii.ni annunrl.n*. O^id. rante in uobit,
c P. r fidcro.pet pp< 1 a.j.c-i qu* dominua ir.greditur.
:la\mntis,in deferto , Diiigite viamdominiijcutclixitlfaias
E* inuhHa qusrc.ant.
adloanneTdco b prophera.Ecc[ui mifTi fueranr,crancex.Pharifa?is.Etinterro
nu
vci inr, qaatidiunt
cui predicailecom
mi c orunium re-
lui ctionem, q&
ipi redebint, \h&C
jpfnmultis Chri-
Q_^.. daire'r. hfepl n irruidiaplter,
c gauerunt eum,&: dixerunt. Quid ergo bapriz_as, {1 tu non es-
1 \i^\ habei autno.uatem baptilini. ililius.^ b Etiaminnuin exb-niiaic
ueritaicm duit.
Chritlus,neq,- Elias,ncq; ^pphcta? Refpodic eis Ioanes dicens;
idi.ii.duo. 1 a Id elt.pi* •...» u. ,i Mappatet. b Corpore. c Quiahurai-
ideo egn lucerna praracrendor.
itrWentiunt.Pau d Egobaptizo iaqua,mediusaut veftru ltecic,que vos ne^icitis.
lur qucq; Apofto- e .^. -. _«__: _-. — _..Liu_. . *. ._ _ ...
Ai-tet mporj diffinitiim effcqiod poft met i*i irtt b
leen.lo ittipi.Tdici ido. c Mihi propofiiu» fft dignitate-
Sicuta.
f Ipfe eit,qui poft me veturus eit,qui ante me fa&us eit , cuius
luiinmuitisaudic
rui.
C [uidergo baptixj
Au.ebantPharilau
in rophetisChnftu venrutum&baprizarurum fcienres m mediogerunr,nonaurem cognofctmt.De'"illiusnatura
ifigutam baprifmigefluT'e,eumq; Eliam & Elifeu necdcquofjnre manauit.n cquomodo ^ftilit incis.Sic
ftantiaproponit, cp
tanta fit ei virtus ,
quod inuilibilis fit
luaDcitate,cumfit
prxfcns cuilibet , SeZ
1 totum per otbcm
diftufus, quod nota-
t tur ex x\\o'M edius ve
f\rtm(lettt.Vt\\\\\id
inrelligedum eftde
3 nouis hoannibus.
Cum.n.fimus ratio-
f nales.in medio no-
j ftrum exiftir, exeo
4 quod principalc, f.
5 cor in mecliototius
6 corporis infirfi eft .
Qui ergo verbum ,
ln bunc
tucum.
fic i pedib.tranfiire,figuramq; baptitmi in Eiia •_-: Eh io
nodubitabant pri*celiire,vndc&:nanceos(urrexiircpu-
tahr& baptizafle,vnde necinterroganr,es ru vnus pro-
ph arum/ed lolum modo es tu propheta ille vidclicet q
iirauttbaptifmum?
I :^t../»r^oi»<i^a.Nonimputetaudacia;(yago,qacor
>inoaqua,non aufeio peccata, vt licut naTcendo &_
idopcuribrfum , ficci: baptizando, fediftc medius
ia t vos ctt qui peccata tollit.
verbum 10 mejio iui ob incntes ignorant, quod tamen Ho.7.,1.
Ioannesagnouit. VndeexpiobrandodicitadPhariia:os: Eiung.
iiuem -vos nefcitis.
f Cuius eio ndfiim di%nm,&-c&t. Non att no folua.Soluit:n.
quoniam ipfum manife tauit &dediuinitate<3-: humani-
teipfius mulraaperuiti tcdnonfumdignus , quia indi-
gnumad hocagendum fercputat,in quo fimphciterindi
carur humanitas.
AGr. g.Mos apud veteresfuit,vt fi quis eam qux fibi
G r e o o R.Ioanncs.n.non fpiritu , fed aqua baptizat, competerei,accipere vxorem nollet,iIIeci calciametu tol-
qi ^eccataloluere non valebatBaptizatorum corporap ucrer.quiad hancfponfus lure.ppinquitatis veniret.Quid,
:lauat,fedtnanima.pveniatnnonlauac.Cureigo igiruricterhominesChriftus.nifi lancTar Ecclefiac fpofus
izat , qui peccata pet baptifmum non relaxat ? nifi vt apparuit? Rede ergo loannes ie indignum elfe ad foiucn* *
i urfionis lug ordinem feruans,f.q nafciturum naicedo dam corrigiameiuscalceamenti,denuncut,acfupcrtedi
ca-atledemptnris veftigianondenudarevaleo.quia Iponfi
nomcn mihiimmentono vfurpo;|Quodthinteihgip6c
& aliter.Cniis.n.nefciat 9 calceamenta ex mortuis anj ma-
lib.iiant? Incarnatus vero Dominus veniens,quaficalcca-
tus appatui-, quiin diuinitate luamorticina noftrecor-
tupti jnisalTumpfit . Cprrigia ergocalceamentielt liga-
tura myftcnj.I >annes crgo ioluere corrigiam calceamcn-
ti cius no valer,qiincarnationi!> myfterum nec,ipfe inue-
ftigare fufticit.ac ii fi paiete. dicat: Quid ruiru fi mihi illc
inqaanttimin illispra:nunciaturDominus,mediuseo- prxf t.iseft,qucm \o\ mequidemnatumconfid ero,le4
iu«at,icihcetincoi:dibuseorum,ledncfciebanteu,eo na iuitatiseiusmyftcnum non comptchendo,
qtjod |p*MnTici,
eneraijbapiizaturum quoque bominumbaprtzado
uret,&. qui pr*dicaudo ra&us cft pwccutfor Chrifti
bitizando ctia.n pr*curlor cius fieret , imitationofa-
C nemi.
e Mtdmsautem veslrumfletit.ic Chrysos T.Hocaut di-
x t|uoniam deces eiat Chnftum commixtum effe popu
;iummukorum,ievbiq; humilemeire docenrem.
VIheophylact vs.Vel medius erat Phariia-orum
I >t;dignorabanteum,qipfi fcripturas lc fciie putabat,
NICOLAVS DE LYRA.
^OMtal tg.<iu tJt,tjdoddebttcl.imarcindejcrto ludtx utho
'ftifararc tad aduentuCbnjiiinmundttm- Etbtnedeft-
mproprutate voasrfuiaeratannunciator verbi di-
tyidt8,Cbrtjt<.tjiHi tfi verbumpatris fecmdum diuinitate vt fu
» mm tjt.fox enm bumana efl verbt mentatis (xprtffma.
■tquimiili fuerat,erant cx PhariliEis.Etinterrogaue*
nt£U)^dixerunt.H/c declaratur tefiimonm ioanisfaclum ad
■rrugationtm eius de ojJicto.Et diuiditur m trespartes, quiapd
>mtur nunciori mterrogatio f cuudoloan.s refponfio,ibi Re-
MtiS.tertioiqu<£dam refpectuptdcedcmm coctufio.ibi. Hasc
]tiz»Um.Circspam.imcon/idtJandmm,4uodficutdiclume(l:
mf*Wltrabos iuddtos vidcban.mrmagis retigiofi,propteropii
W»rnariJ«i a Thares, quod eft dimfto^uia in babitu, inge.
/ &*.ilu crant ab alns quodammodo dfiinHi tn fignum maioris
1 - ms propter % ojiendibant fc magis ■^elarcpro, ritu kgistfr*.
f < <juou auduntes a loanne, g, non erat aliquis trium prxdiclorii
itxpeciabunt taquaperjoiius folemnes,quxjierunt abeo quarc-
\ 'tilfibmi inductndo rwuum rttum,& boc cft quod dictur.Et qui
mifli
mifli fueranterant ex Phatifsis Etiutcrr^oga &Cc.Etpatetli
tera ex dttlis.
2 Refpondit ci6 loznnes.Hicponitur refponfto loanis,in qua
perbibet itHimoniu de ChriUo dices,q*od ficut prtcunebat pneJi
cationem Cbrifli fuapr*d!cattone & denunciatione, ita bapiifmi
Cbriilipcurrebat fuo baptifmate,Jtcut &-prophet* antiquitus ali
quado denunciabant futura nofolu verbis.fed «nafaffis , vtfupra
ditlumefl &&hoc efi auoddicitur bic .KzlpQVHiil eis Ioanncsdl
CCS.Ego bapti^o in aqua lauando tar.tum corpus, ad defigniium ii
lum quifuo baptifmate lauabtt anintas,vndtfubditur.
j Medius autem veftrum fterir./W efiycomnwiter viuent in
ter hommes.Chrijius enim vitam commi*ntm inter omnes duxu,vt
pxtet ex decurfu euangeiu.
4 Qucm vos ne{citi$.Scilicet quantum ad diuimtatcm imo ip ■
fum fimpltciter negauerunt coram Tilato.
5 lpfe cft qui poft me>&:e.Hoc txponatur ficut fupra expofi-
tum eji.
6 Cuiusnonfumdignus,&c3-t.c«ifiC*Wffwcfl/««w?t(t»S
portautt quodpatet ex hoc quod dicitur luct.io.a.portare cakia- SSmS
•k menta apo- tlt X-
1 1 i'i I uon cft
f 1 ^'f^|o^ri^.^c«»o»,^f.Q^.TuubivfurpasQni-
^nialienum.
» Bjefpondit.Non reddendo iniuriam pto iniuria, fcd kn«
miluer&: veredi.
+ Ego bnpti^o in aqua.Corporz tantum lanando.ad fignifi
candum tilius baptifmu}qui \m\ ammas in fpimufantta,
Tumus v. K i
A
Gloi.ord.6_ Nicolai dc Lyra.
- ..Lig'tnram myfteriiincarnativcrbinofum
1041
/
io_j_
ipenctraic.vcl noiwi ipo..ii mihiviuipare. _
a Hxcin lielhu.Dux lunt Bethamap.Viia tftaimMUM
d Ecteai>i>< n-\&c. Tria miiiftr.it a^niwpoffidentil 1
le 'ac fimphcis ioc\nnx,quo paruuh nutnuturjlanajid
inciemcuia viit'itntn,Eiuai carnisfua*.
t* T(cca,t>tnund . Pcccatumundidicituroriginalepcc
tu.n cjuodelicominuietotiusmundi,qiiotoTa hum \
natuta fimul & :.
Ideft.ln^frn-" oSe "ientii bi:t t»t,vt tlgrtficrcohejic ciainionurnird biptirat ». 1X\C\ ITXdita ic^C' 'i
a rgononluindi^nuSjVcioluamemscoingiacalci.tinenti.H^c « uinas ver inob •.
in]3cchaniafadafLinctransIordanum,vbicrac loannesba- 2 cnt,am f ranigr fa
fV«-- ... T ' T.r[ ?.<?«■ u „, c"
pttzans. t Alreradievidicloannes Ieium venicntemadie,&:
P • Innuceft, mm linJ.su . |1 itui Q < ■> • 1 ..f. bali . :. UM . . n c t. 1 #op 3
c • dc l»toadlwc«rr,!.J «■-oinnin.-i 11- 11 ri . C^ian 1 CDnt-a »1 e.a- "11.111! A Ha- ^.
ji .,u'i> __ ine nu«d jfQ uplHxtfr.
d ait:Ecccagnus Dci:ccccqui tdllic Tpeccara ir.undi.Hiccildc 6
Ift.d a .'oir oi»< 'Ornnud x N.t it t \ . - • • ' 1 niiate.- _
f cuiQ dixi.Pd.tmcYcmcvir, qmanremefadtus eit,quiaprior 3 s_ ^o nobis'.*
9 &filius Dc
racitranonlonPcaleru!alc,vb.L.i_-rusiulcitatusclUm
qur trans lordaiicm ed,figtuficat humanam natuia lcge
nuiurah antc fiueta
grati^, qua gratia
poft mcainatione
Chriltiabundasfint
qux natura ad hoc
ucatacrat, vt lcge
]l*9&et* rratur.t obcdirct in
quaioanncs baptt-
zat, quiaapcccato
nohbcrat. Baptiztt
vltraflueQtadiu.no
-jumdonorum,qnc
nddum in Chrifto
inc
manam
B fccnde
ongmale fing ».
qtielupetaddita ta
uarclaxar.
f Toltme venit ■.
Chriltus clt
quonubis congE
\>e tm.te a Vfubi IV— '1 Ji H oile iiicju-hun i i i - t(jClw.H
hoTucrantinhu e mccrar,Sccga nefciebam cum , iedycniaiiifdtecurin Ifrael lo pamcdgru.r„- .
nam natuia d_- M cata dimittcntk
.-ndere. llla qucc conctliat nosei. ■
ciTcirra lordancm fignifica^eandem humanam naturam g Vtmanif Hic cft agnus q tollit peccata, q> non ego |
pbcdicntcm lublcgcgrari.T, ]ii_:cftproxi'r<a lerulalem,.. et mclius modo noui,fcd pioptercabapnzo vrmanit.i
vifioni pacis pci char.tarcm,m quaChrilhismortuum lu Iiraeh.-Nc.n.propricr inloi.ntiam , imnusbapiizarem
lcitat.quu dpvccatoliberat. Chnltom fpui u.viubaptizandici v a parauit,vndcj»
b. Mt ra die vidit loannes leftm. T t pi c _.loannes,:,popu ad ipiumq viaeft ventiim ett,bapnlmuseiusc-li'at,ii
lusgratiaraltcradic,idcft» poftlegemcognoicii agnum } rilmo_'loannisma.-ireftaturhumiluasChrith,qu
quorcdimitnr. impleuorauusniiti.-e , ficu. ei imoLUSefiChrit.ui
c Venitnt? aife.&ati.NoT. folum greflib.corppris fed ct 6c mon.ficS. hapt.zan . Sien.m i ^ie qui non eget a I
interiorisiii.-coniemplaConisacce.hbus, quia dignatus baptiZarur,nond--dignent..rqaa immcunqueiapicnt |
cft a loanne cognoici lecudu m diuinuate & humaoitate. fanct , a dommo b^tt__t.,iine quo pcimanent m pto
d Ecce
Bjpu
N I C O L A V S DE LYRA.
menta apoftotft tnbib.-it ivfe fecit cp docuityVt babrtur ^Atluaidco
patet bic tp b#c erat Mct-ipborica iocutio. C.iilis non SLJ dt &C,
j^iiw loannes in hoc dicitje non efjc dignu cxbibcie Chriftq etiam
mmitn imolfcquiunijicc expnmcns fecundum cornmunem modun\
loqucnai.Cum enim aiiauis p.iruitatem fuam& alierius excellen-
tiam vutt exprimereyfi*let communiter dicere, nonfum dignus tan-
serefotulares eius,vel uluU buinfmodi.T^ec mirujiboc Iqanesdi-
xitycjuia homo qitantntncnnciiie mignus Deo coMpuratus,nihi( cfi ni
fipuluis & cinis p>:r boc eiiam oftendit loanues tpfts Tbarif&is, cp
o$cium aiicnum nou -pfnrpabaty fed tantumjitum proprium oficiu
fcilicet prtcurforis exercebat.
1 Hosc in Bcthania facta iunr. Hicponitur qugda canclufto ad
maiorem exprefJionempr^ditlQru videlicet determimtio ioci-.forte
enimadbuc viuebant ^liqm im interfuerant fefiimonio loanis, &
tdeo ex conditione loci voiutt eos eu i 'i^elifla reducere ad m.emona
fifliydicens.H^C in Bethania fadta h\r\t.^Uuertcdum,tamen,(p
bxc Bethania non efl ilia qux eii prope lerufal? fita , vb\i La%aru s
fuitfufcitat%s,fed efiatia vilheode nomine v catafita fupralor-
danem,ex attera tamen partefluminis fcilicet mforte duarum tri-
buum & dimidi£,&ideq ad hoc defignandtm ftbditur.
2 Trans lordancm vbi erat Ioanncs baprizans.0W7cv.ec ta
men dicit.quod ibt dicitur Bethabora,./u<eeracv.ila vltra lordane
fed vino f^nptorum futvl corruptum.
I Altera die.H-c confiquenter explicat teflimonium loannis de
Chriflo tn eius prafentia: & hoc dupluiter pri-no gcnerafiter cora,
turbis fecudo,fpeciatiter coramaliquibu aifipu nIoaniuibi.Al-
teta dic ftabat.7r.m_.' tres quia primo pomt ur IoanUteflificatio
fetudo exctuditur te(tificatis ■ fufpicio, bi.Hic eft de qno dixi. ter
XHwQo. tiofubiungitur teliintun» cqnfirmatio. ibi. Et teftimomu perhi-
buit.J/i primaparte diciturfic.Aitct* dic.-f boc patct q> loanes
plurics V.fimoninm ferehjt ipfi Chriflo etiarn qualibet dte,quia ad
boc totum officium eius & prxdicatio ordinaLuur.
4 Viditloannesleium. Trtfcntiaiiter quiateflimoniumquod
eftper vifum ejl efficacilfimum.
5 Venienrcm ad fe.Hoc no efl inteltigendum de aduentu Chri-
fliadbaptifmum,fedpnJi,quodpatttex hocquod fequitur infta tp
loannesanteiamvideratfptritum defcendentemfuper eum quod
faaumfuit in baptifmo, & ideopatet quod Ckrijius pofl baptifmu
venit ad
ven t ad loannem,vttcflbno<.ium loannisplmi s htu crprtj H
itter effct etficacius.yubuitur autem uflmonium loanmsdeCi h
duppctter.Trimo qvantum ad eh'S v.ram humamtatetlt^qm rt
nobis immolatus esl cum ditrfuK
6 Ecce agnus Dci.I<r eli,a d> 0 miJJus,immo!adus, vtb
ptiff.maiCirca quod conpderar,dH,quod licct alia at.imqUt
refur in lege^vi ics,vitnl'is,capra & hnu fmati tan,} Chriftn M
gis rocatur agnus qt.a ctsrera inimoLuicii,<uplici de caufa.T.
e i quia interomnes figur.is veteris tefii cpius p.ifbahscxj
fius flgurabatpafpqntm Cbriflhfui* Hleagni,s eratfine t.
per e.us immolatione frttj tfrai l liberaufun ■ aferuitute Mfflt ,
ficntperpasfionem Cbri[ii,quipcccattm nonfecit,fumush
jeruitutediaboli, Vecunda caufa cs~l,q»ia iuge Jacrihcimf
rubatperpetuitatem beatitudmis,fiebat ut agno, ficut & •
eji nojirabeathudo . Secundo fert tclt.mon.um loannes dt C01 )
quancum ad eius di.mitatim, cumptbiitu r.
7 ' Qnt tolfit pcccata mudi.^M.*. tollnepeccatumefipn
ipfius Dei.Dicitur au'. hic peccatnm pon> udo Jin^ulare pro
jfecundummodum IdiomiUs Hebr£t,vc paiet Exod.S.f.eeitt »•
fiagrawsUma.i.mulittudomufcarum. Vcl aliter diciturpecc d
ii ftngulari,lhet ille agnus tttlert( <jmniapeciata,tamenfptcu w
dq pro peccato qripnc occifuseti .
8 Hic eit de Quo dixi . Hic confequenttr toltiturfujpicio «
Itfus.n erat cognatus loannis ex parfe tnatris & tdeo fi boc u •»
ttium dixifiet tantumpoflquam lefusfuit ei notus, pqffentatiCj b>
bere teftimonium eius fujpeelum,&- ideo tefltmoniu loams de '>\
flo f.it aliquo modo antequam nqtitiam dcferminatam baba <
ipf ,-juia primo m gfnerali fuit reuelatus aduentus Chriflipt 'j*
quu'. defuturo ipfi \o*ntti,& fuitfibi pr actptum a dominor»
pti^tret in nomwe vcnturi & f. r*dicaret cius aduentum CV~ / -p*
rurct populum & tuncincapit ferre tefiimonium de Chnjh £««
nerali,dicens quod cito effet venturus tamen nrfciebat quis e[ t
terminate,fed tunc datum fuit fibi fignu cognofcendt ipfnm f *
pcrappar'uionemfpiritulfanclifnpereum,&hoc efiquodH «
Hic eft de quo dixi Qjtafi djcat non mouq incipioferre tejin »<«
de ipft fed anlequam cognofcerem ipfum.
9 Poft mCf&CC.Exponatur ficut fupra.
10 Et egonelcic.cum.Q_5ri.wK. dpirfonam detcrmitum,
11 Scd vt ma.Iiracl.Jt. efl xpfi 'Jracli.
<k Prop ■(■*
t
MOn^ULITEB^.
1 H*c in Bethania fafia funt. Qua: interpretat domus obc-
dientia*,idcophocfignificatur,quod {oannesexobcdien-
ti a Dci vcnerat Chtiitum nunciarc im molandum pro rc«
dcmptionc mundi.
•0 E t ego ncfciibam «.wr.Antc rcuelationc mihi facla annp
quintodecimp
qnintodccimoTibeiij Cxfaris,vthabetur Lucasj.a.
quidcm reuelaiiof-ctafacit Ioanniindeferto,vthat
ibidcm & per riociignificatur , quod reuelationes di
fiunt habitantibus in dcferto penitentia:. PiaI.S2.a.in
dcfeita inuia & inaquota fic in fancto apparui tibi,vt ic-
rcm v/tutcm tuam 6c gioiiam tuam.
0 \ s<**
u*
:li_
nx
rra
a
nis naius&manis,mquoi.cusnomoDapuzaruscuvi cir,uiructiim netterradarcinvo fpirim<inquoba"pt..
UatbaptifrnoChrifti.in qi.o homines baptizatur, Ba &columbaoftendit.Vtaut h.rbiu \ 'nirateix: paceiu le fe* Gen.8 i>
' aloanne, \t vfusbaptizandipparet via ueant3rnala,poftinignedatus c t:apofto!is,&; in Jin?,uis
„ . ... „ diuerfis fmdmeiii.
Noninlpintu peecat. to lenr. - »^»„„. „» .•
• l t- n- • ' * tarem gentiunique
proptereaveniegomaquabapriz^ans. Erteftimoniumper- 2 modovmutur,olim
vtJanifeftaretChri a hibuic Ioannes , dicens f Quiavidifpiritutndef«iendencem * dcvna dmiia: intu.
itu : ita pethibuU b a CorporalifpecijcoUmbie. b Vt .oannes periu n cxcelier.tiusde Ch.iito inteiligeitc. nildlS «UdificatOrib. •
ptijnturautealip
bajlmoChrllti-
b ■ tefiimonium.Si'
cuiiixit fe venilTe
b tef noniu lciltcet c
c Compamione huiiis cognicioii. n-na exuifn St aujitu (itcet -otpotal ) multu>n.
protici bacin eegnitione mateiratis orpot.ltitis reiu-utisoui'i>
Not.a quod in fa-
Roman .
rffpr,Kic. d quaficdlumbamdeT^; &; manfit'fu"per7urn: sTcVo ♦ SMffSiS, &t
uit venera: etiam t nefciebameurrij fedqui mificme bapciz^are in aqua, illc 6 fblus Chriftusope- a*
tjicate foenitcn- mihi dixic : Super qucm vidcris fpiricum defcendentcm 7 ™mi-&Vi\; ^tofunc
m.t.racereppara- a NonaliuJ. ^ h l:ev:iddidicit. c LoHhemirioQuoj^rft.o,^ tniniun. Vnde Apo
§^£~ f &. "*>«™» %< «*» h'"c d< <F> bapti^t infpiri- 8 £$£££*
*■'""' i •/• • a Ililimkimutn. . ' . .■" . ■__, ■
SManS g •»&>*> • * e?° viMi & celtmonium pcrhibui , quia ^gT^^ *
■fj?„* rkf; K a Vmcuuidepoteflbaptizate. b immobilisin ailmineperfcctionis. ' ., r\n j-
Smlmfa- " hic eft fflitfe Dd. t Altera die iccrum ftabac Ioannes, & ex JJ ^S
a.ientuinteraha. - p baptifmum Chri-
l p.i i2/;cr..Nonquodmod<>pnmumdefcenderit,fed fti,!.mudumcfleredemptum:nam fcicbateum filiueHe,
B vtahoedelcendereoftendatur,c\: manere in baptizatis &; natum in carne. Aug. dicit Ioannem ignorafle hoc tfh.
i non ahter,vt Ioannes pei eum de Chrifto excelle- vtrum fibi retinear vim baptizandi an alicui fuoru tribuat.
nunteliigeret. c £rw«Jww.Avc.Spiritualiterdr fpiritumanereinChri
d Megonefcie.A v c.Vifacolumbadicit fc pereajdidiciflc fto,aquo nunquam per peccatum receflit,in quo iemper
g; ;ius nelciebat.Sciebat quidem,cp erat dnsjquod agnus mirabiliter vixit Sc mirabiliter operatus eft. In fan&os.ve*
s peccata,q> ab eo deberet baptizari , ficut & pfeflus n:t, per peccata recedit.Minet tn femp in eis ad aliquid, vc
ct ,fed nelciebat quod fibi eftet retenturus &: nulli tradi- Chriftus eis promifit. iivt bonis femper infiftant . Ad ali-
ti is ptatem baptilmi,& minifletium,perquod pftat vni quid non manet fcilicet vt cx eo ptophetenr,ueI miracula
u :cclefia:,ne fint tot baptifmi quotj Baptift«c.Potuit aut facianr,5c: ldeo hoc quod dicit cft primum fignum agno-
tatem bapttlmi ahcui ieruo vice fua tradere, vt tanta fcendi Chrifturn.
cltvisin (erui baptifmoquantain domini,fed voluit vt f ^■(/-.«/-fi^ir.BaptizatChriftusin fpiritu,non folum re-
l|..baj_.tizatorum tantum iitindommo,nonin homine, mittendopeccatainaqua,fed&:poftpurgando, &:amore
i,niantutineo,vtfitvnacoIumba,&:nondiuidaturper accendendo^&iionisimplendo.
h runcs Vnde nihil differt baptilma dni,(iue pcr bonum g Hic eft fi. Dei. Hic tcftatur filium Dei que fuperius viru
I ■;permalum tradarur minilttum,neciteratur,qafemp vocabat:urabcohabea«rarteftimonium utriufqucnaturc. jr
I eJi_::ifnuisdomini.Baptifmus loannisiteratur.qa non h ^ilttra die iterum fiubat loannes.Typiccii3it\o^n.csicciXzt
. ed hominis,& fi ex Deo.Baptifmus Iudx,no Iude lex tamen teftimonium perhibens Chrifto.iAmbuIat Ie-
1 dcaimieft,neciteiatus«,Vtaute vnuas&:fTaterniTatis fus,ideftgratiahmcindecolligens.
pax finc t£F* Eccc
NICOLAVS DE LYRA.
Ptoptereaueni cgo i.i aquabap:i. ^<;n totnm offic-u loan
•fV baflijando & p> xdicando erat ordinatum ai m.-nifeflationem
■ ' icotradlud quodduitur bic Etego neicie.tu Videtur
^habetur Mat.i.d.quod Ica :cs puh bcbat iijuvenientc
;mum,dicens:Ego a te debeo bapti-^ari ergo vt Vxdetur an
tapujmii.» ipfnm cognouit. Dicendnmrfuodin baptifmo cognouit
ifidupfiwer.Trimo.per relationem diuinam^quando venlt ad ba
!mis,& tunc dixit ei (oannesillud Ma.^.d.Ego a te debeo
■ iptijtn Smnio cognonit cum^quando fpirituffanclus defcendit,
• iptreinfqno vifibJi a deopriusfibidato vtdicJnmefi. Etideo
widieituibic.Et ego nefciebam eu.l\cferturad tempus pr$~
"dtns btptifnvtm quo Ioanms non cognofcebat Icfnm quantum ad
■'fominterrmnatam.
Etteitimomum perhi.Ioannes,di. Hicponiturtcftimonij
wnis cofifmatic p < r ftgm fibi diumitus dt tum de Cbrtflo a prin
tiotqindpi.flca vidit in ipfv,& boc ejt quod dicitur.Et teftimo
am perhi Ioann.di.
Quia vidt fpi.&c.man.fu.Hoc/ii/r quando loannes bapti%a
1 W«m,vti,abrtitrMattb.i.
1 Etego nciciexiim.lllud refcrtir ad tepus prxcedens baptif
> m, n ii%Hm efi. a ^.aute refert ncfcieba, adpotcjiatc excellen
i inbaptifmoqua fibi Cbrflus rettnuit, Qjte conjifiit in quatuor.
mm eil.quod ipfefous baptifntum inftitucret. Secundum e[f> tp
bapttfrni frne baptifmo cbferrr pojfel. Tertium cfi qnod me
mm paffiouisciHs m bapttfmoefficaciam haberet. Quarto qnod ab
■ r"p urt bapt,fi,ius conftrrctur in tomi»e ipfius, ftcut habe~
' ^fc-Kj.a.iwiidicatcgontfticbam , quodbanc txcellentiam
}tiiti'amb, pt. /^ado fibneuneiel^vnde Jubdilur poftea.Hiceil
quibapjti
qui bapti./o/«j quantum ai ifiam excellentiam.Trima tame expo
fttio magis videtnr confinare Htermtita quoi,>llni,ncfciebam eutn»
teferatnrad ttmpus prrecedens bapiifmum Cbrifii, auandoloanes
non cognofccbat ClmHum adhuc in perfona determm .;ta,viprxdi-
tlum cji,fedtantumingcr.erali, & ctm hocfuit fibi daturn fignmn
cogwjcendieum determinalcin futuro pcr appariiionem fpirituf-
fanCti in figno mftbili.ldeo fubditur;
5 Sed qui mifit me./<i esl,Deus per expt effammiffiQne & ap,
parit ■ onem, vtfupra diclum efi.
6 Baptizare in aqu a. Qjtia baptifmus Ioannisgratiam no confe
rebat,fcd baptifmum Chrijii fignificabat,& ad ipfum difpanebat.
7 IllemihidixitSuperquem viderislpintumdekc<Id.i3£
manen.fupereumJ«//_g»o«y7i'/7i<:oi,;)We>4;.
S Hic eft qui baptizat in fpiritulamfro. Quod cfiproprti ]p*
fius Dei fciluct faluare animat per gratiam fp.ritnffancli
9 Ego vidi.Spirttum fantlum p, «drflo modo dcfccuicntemfa-
per Itjum,
io Etteftimonium perhibuiqniahiceftfiliusDci. Scili
cetnatur alts,& pcr conflquens habens eandcm virtutcm tit patre.
1 1 Altera die.Hoccxpiicat tcfiimonv.m lohiis de Chriii^faclu
. cora t^fcipulis loanis fprcialiter. Et diuid.iur in duas quia primu
ponithuiusujMmoniii.Secuhdotcsiimoimfrutlum,ibi, Eta.udie- Diuifi*.
run x.In primaparte diciturftc.Aheta die iteru ftabat loanes
&: exdilcipullS eius duo.Dicitalttra die, ad denotandumqnji
loannes plnries &■ frequenter fcrebat tefiimonium de Cbrtf}o,ut fit
pra diclum esl.Ver hoc quod fubditur.
12 Stabat loznnes.Oftendicur,quodipfeparatuscrata,lcxer-
cendumfuum officium,teJiificando ie Chr isto,bapt'f^anio, & doce
do.Vnde fubditur.
Etrefpi
M 0 t\A L I T E ft.
MtcrAdit iterumflabat Iortn«a,€^c.Sicut dicKi eft,'per
luauuem
Ioannem prxdicator euageli) defignamr, Sc ideo per hoc
quoddicitur hic,lhbat, figniricatur quoJ pr.i:dicator eua-
.gelii debct ctfe conftans in praidicatione uerbi diuini»
T6musv. K' 3
QoLord.6- Nicolai de Lyra ipj
Kta 4gnus Delh v c v * T.Si agnui Dei,eft mnoccns,
inoccns? led omnes ex iila
F;i«LLt«*cow^w/-«.Soluse«oiUcagnu*qaiBqaaa
■ - ixnU.K6.nin .varccocc.H^clt.nccinpcccam mrcius
ciii vtcro aluitque"
Virgopccpit.virgo
vcilctTcepim^uc De'dathobis multas falutis occafi.s '
*Theophtlac tv s.VidecpfeqiitibusfcDoi .
nusconuertitfaciem,&rel'pexit,.|.iianifi pcrbon.ioi j T
tioncm iplum (ecutu. fuens.ad viiionem facieieiu
quampertiges.ncquead domum eiuspoterisperu.
e Vbi bab.Usi
r.mcrciDiidhstei»*! m.gifter.-.
b Fxdilctlioae.
c Incarnead
no» -enicnte m.
fJeuspaTcr niorio b ■«*•'
ChrilU acccptauii c I
prono.lratalutcvcl d
inquantucum pro
nortns tradidit mor
ti.ficutcmmdiccrc
coniucuimu-,H?c
oblanoci. talis ho-
n.ini.,idcl_.quata-
lishon.oobtui;t,fic
Chnf.u. dicirur a-
enu-Dci,dati-.lci-
liccthluim luum^p
STlCE.VollHO
difibiinquib»(.
ftuslubitcr,vti
hsafiin.ilenr, v
mcainationc v
pie qujcrunt of'
fibia.tcrnamm.
B
|fct.4.4
S
Trlcrm.ty
in I-.n.
peiKnmwnn- , T . o ' J ->_.-iaiu m
^(equutnuncIcTumjConucriusautemklusAviaens 4 nem quomod,
1 i»,tnduc.»m.nrer.og»ndi. Mac.-.iruni. b C>u-c,j-que vc.lcrt. 5 aplld | atrem.
eisiVenit^&videtc.Venerurj&viderutvbimancrerj&capud » dedo fcopcrad,
1 Nonefl no<Tbi.-flluroi.o Chriftu»,»dqjrmp>'llHu»rupe.uenituc, 101 tft 9 ltelllgCtlS,Vcnjt(;
nianend'1 1.
-• -. ._ _ r ftimonio Ioani<
h cum manferunt dic illo.Hora aut erat quaii decima. Lrat aut , 0 a lcge i eccdite
a vi.ii.sq'"»'«>riit»n» cv fo.t s Obcd.' »t 1 ^ u gratiam recipiet
Andreasfrater Simonis Petri, vnus ex duobus cjui audieranc *Cmnc
Chnftus non c
ncrftrafalucci moi- _
tcm 6c i lle quidem agnus tvpicus nullius oino pcccatu fu cis figna domus,neq; locum.fed attrahit cos ad lequci
ftulir,hicvcropeccatumvhiuerfiorbisterraru,periclitate Nondixi_.Nonclt-empusniicaudieuscras,fiqu.d
eniinmundum cruitabiraDei,vnde fubdit.Ec.f quitollit.
b i-r^«*i7:tj{i't-/«»J.Scquutifunt,vteumiam potmsqua
Ioanncm audircnt.non th adhucci pcnitus adh_cretes ted
vt vidcantvbihab.tatjVtaflidueadcum veniant, &_abea
erudiantur,&. poftca perfe_tc lunt lequuti , quando eos de
naui vocauit.Duo fequuntur,quia qui fequuntur gemina
charitatcdcbentaccendi. ,
c Conue r/-*.Quafi a tcrgo viderat, fedquafi faciem pbiut
illis dum dc maieftate defcendit,vt pollet videri,dum pro
vmbra lcgis euangelii luccm exhibuit.
d Ujid tfmenw? Intcrrogat non ignorans, fed vt merceq'e' cum mifericordia,__ implenrur qne lmplere non poti
habeant rcipondentes,qui rem,oon perfonam , quid non yel horadecima vciperam mundi indicat .
qucm,nevidcaturoftenderc illisperfonam,refpondet, i Frater Simonis Tetri,vnus ex duobus qui audicrac alofa
# C h r r s o _ t o m v s.Hmc erudir-ijr^a cu nos bene fwi fuexant. Frater lunior natu prio. credit , non cft .
velie O^ 1
diccre,led vtadamicos. 6_ familiaresloquiturqual
bl aif.Filius hominis non habet vbi caput rcil "fJ.Hica;.
cir,veni_e&_ videte vbi habiro.Scd o hocquoddix;
habet vbicaput luum rechner,demonrirauit,quodha .
culum propiium non habebat.
g Dietllo. Oftendit nouum ieftametum,fiueprefcn n
vitain.
h Hor4i4«fcfr„»*9«„/7fieri>«a,QuJaexlegevenerat,dec >-
gusa i Chriflu mifi , horadccimaquccuntabco,
quia non aliusdocct Jegem,nifi qui dcdit eam. Di
NIC OLAVS DE LYRA,
1 Et rcfpicicns Iefum ambulante.i't:i//Vctp»-o^e locZ ybifla
bat Ioan»es,quu Chriftus pofiquu bapti%atus eji - Ioanne,ad tent
fus moratus e\t prcpelocum, & faftus\cfl Ioannifamiliaris , rt fic
ioannexfrequenter dicetet teftimonium de Chriflo in fua prjcjcntia,
*_r fic ab aiiis cognofceretur,vnde fubduttr-
x Eccc agnusDei. Ereuittr repetit cuangelifla teUimonium ep
fueratfuperms diilu» ide> omitcit dlud qmifupra iicltm efi. j^ti
toUttpeccaU mundi.Et exponatur ficut fupr.expofttttm fuit.
% Et audierut. Hic ponitur frutlus prxdiclt tcttimonii. Et diui-
diturin ttes,quia primo ponitur frufius fequeus ex Ioannis teftifi-
cattone.Secundo ex difapuli couucrp prtedicationr,ibi. Erat aute
Andreas. '/"ernoMr Cbnftt vocatione,ibi.ln craftmu .Fruftusau
ti primus fuit couer/io difcipuloru ioams ad Cbritlii , quxfuitin-
ehoata pcr loannc inqu-tntum dfcipuli teiiimoniii cius reuerenter
audierunt,& tanqua vertftmum executi funt in opere, & boc ei~l
jdicitMr.Etaudierunt eum duo difcipuli loquente, S_ fecu
ti funt Iclum,_-/i_-i<-t'-- ei adbxrere & eiiu doclitne aud rcyfed
ifta conuerfto cunfummata efl per ipfttm Chriftum.yr.de fub iitnr;
4 Couerlus aute Iefuv.6_C£_/«<i bciiyiita c & mifeiicorda.
5 Vidcs eos lcq.le,dicit eis.Quid.que. Q± Varatui sii ad no
luntate veflram,nec pelit hoc ex ignoracia,vc altt/nid addtfcat, fed
>; eorii rcfponftone cbucnicmius eos^4,ir.£4t,ficitt Qea.i.b.dixtt do
rninns
rninus Adam -vbi esivt exfua refponpone conucnuntius 0,
ipftm. icquitur.
6 Quidixerutei-.Rabbiquoddi.intermagiJjlH
interpretatur magisler^non cfl de vcrb.s eorum fd e>i x
geifldt intcrpretantis nomen Hcbr.qnod cji Kabbi, vndt dixo '
{\abbi vbi hahitaslqnsreutcs domum cins tanquam fludic _
litvt popent frequentcr cum eo & ab co »rflr«i.
7 Diciteis.-VeniteS- vldete.£;in'a iierccdcfcendespct «»
eorum.ied qnia d:clu»i cft de domo C'hrifli,bic videittrci'
ei quod aicicur Mat. Films hcmims non habet vbt capu l
net.D.cendum,quod in Mattbdzo dicitur nonbabui(Jepii>}
cilium,non tame negatur quin babnerit ficut hofpes domt<><
datampro temporead manend.un:.Sic enim freq»cnter fuitin n*
M*rtbre,& eodcm modo ad tempus ntafttprope loannc, po(i ■ W<
mum fuum,rationtbus prndiclts ,tamch in hofpitio alicnotfH' />»>
tet ex hoc quod non < rat de loca illa,fed de T^a^autb.Stquit ■
g VeneruntS-videriHjtvbinianeret.iKur/;-//'^»
-fr.
9 Et apud eum man.&Cc.stuJicntcs verla vineabto.
10 Hoiaautecrat quafidecima.7rfrfl,./>/>c*v_#>-r"-
patet ardareorum ad audiendum Chrii\u,quia cu hora ve,
foleai homines reiterti adpropria domicilta,ume omnibus d.Mt
manfcruut cum ipfo vfque tn craflinum, deliderio audur. :
11 Etat aute An. Htc cofequinter ponu fruCius prouc
ie,dijfnli
M 0 ft_A L l T E H_.
I Et refpicifs Iefnm ambu: Per q? fignificatur cp predicator
euangcln dcbct diligcter colidcrarc proccl.u vit_c Chtiftt
^cno lolu confidcrare?fcdctiampri'dicare.ldeofubditiir.
y Dixit.Ecceagnus.Dei. Eius innocentia prxdicado&obc
dicntia vlqucadmortcm,cVaudi_tcsdcbetdeuutcie;ipc
rc talcm prxdicationem,<j fignificatur{? hoc q; lubduur.
3 Bt
3 F.t audierunt eum dno difcipuUloqnet? & fcquuli funt ft*'"
EtdomiuusIe.u»ad takscouertuurperclemStia,
pitpcrgratia, 8_inftruiteosad nccelfariaadlalui_
Andicam ycro&: Phihppum quia Chnftoedo-li
dcfafutefratrum fuqrun. loliciti, fignificaniurilli p
xiuiosfuosquunnnn bono modopoffuntinducun
quclaCniifh mukos quinon lolum noninducuiu
pcirc^uettunt.
idi-
itna,
i>47
I
oannis
Cao. I.
1048
nc.ForrsaddigmtateAndr^asdicitureftefrater
ap.
d TucsStmon-.C n it rso st omv s.Tdeonome mtitauit D
p ri.luper "que.id eft,fup cuius fide fundada erat ecclefia. vt oftendat quia ipfe eft qui vetus<teftamentu dcdtt, &: no Ho. 18.1
inne.bic pri. Verapietas ftatim inuentum thefau*« nu- minatranfmutauit,quia Abram,Abraha vocauit,&: Sarai Io- to;3-
jfratri,vtficuteftlanguine,fit&:ger.manusinfiJc. Saram &: Iacob,Ifraelem Igitur multisquide&ra natiui-
b imtenimus M'IH ,■«,©■ c.Chriftus grew.Mefiias Hebraice tate nomina impoiuit,vt 1 laac & Sam fon aliis aut ipoft ea
3f
vilus latine, vere
cim vnftus eft a a Ioanne, 8clequutirueranteum inuenit hic primum fra-
fritufailclo fpeCia a a Hocveebolnnuttquoddiuettmqu.irfierunt b Hebraicc. Latine. '
| r.aqua vnctio. trem iuum Simonem,ckdicic ei. Inuenimus Meiliam,cjuod
f) whr itiani app . D 1 Nondedignaturmaiorfequiminorem.
jatur. Quod lacob interptetatum eft Chriltus . Et adduxit eum ad lefum.
Ct<itlapiClem pOlt Je retocor,jis.exqiocognitomiitatnomem. a Per fpirirumobedientia:. b Id eft *
V 11 CM in tittllfl columba-fdltceifanftif iritnsejc^uohtirniliidummaiorfequiturmino:em.
Ba:m olei fuperfu- Intuitusautemeum leiusdixit. TuesSimonfilius loanna 4 perunt,qu.bus au-
fj VnXl1. , iam diui- C Non:iotatirw%rn,fedpr\:iignat. Id eft pott refurreftionemad gentes. 5 tem poftea dcbebat
njsper illam Pe- d Tuvocaberis Cephas,quodinterpretaturPetrus . Incrafti- 6 augeri, pofteanun-
tl 11 , futUram Pe- e a ludara.vbieratloannesbaptizans. Os lampadis. 7 ClipatiO poflta eft.
n-n icilicet Chn- numvoluit*exirein oalilea.&inuenicPhilippum.Ecdicitei 8 e Fiiius ioanna,&c.
flm lpiritufanfto 1 X1 g Iona dicitur , &:
quse a piogeniton-
bus eft nuncupatlo-
nem, vtPetro&: fi-
Jiis Zebedci. Nam
quibus quidem a
primaetatedebebat
virtusclatefcere, ex
tunc nomina fulce-
Iefus.
fecndum figura-
1; r incellexit I qua
I nficfundariecclefiampra:figurabat,&:c.
c Tu cs simon fUius.Vtim dicit nomet vt het a parentib.vt
{ nificetur mutatio dfi de Simone Petrum dicit.In muta
t ne afu notatur viuacitas myfterii , fed nec prius nomen
c et virtute .- Et. n.Simonobediensfiliusgratiaj vel co-
Inbaejdnm venitad Iefum,fequensfratrem , vndea Pe-
loloanna indifferch-
ix ter. lona coiumba
Joannagratia interpretatur.
f ln GatiUam & inuenitTbilippum.GzUlm dicitur tranfmi p
gratio,vel reue!atio;Tranfmigratenimhomo dcvitijsad
virtutes,&:poftdevirturein virunem,&: ficfiteireuelatio
vt videatnr Deu s deorum in Syon. Vocaturus ergo difci- Pfrl.sj.
pulum ad fequendum,id eft.ad imitandum exit ln Galilea b-
n t Chrifto dicitur Petrus,firmus in illo,in figura ecclefia: ipfo loco innues,vt ficut ipfe proficiebat fapientia,&: ficut
cxiti Petra fundatur. per pafliones intrauit in gloriam,fic &: fequaces.
Tttes £F* ABctbfaida
NICOLAVS DE LYRA.
" i vptdi couerflone,quia audita Cbrifli dotlrina flatim init ad qua-
\ ■dtm fratrc fuum ad audiendum lefum Chri/ium, & boc efl quod
irnr.Erat au.an.&:c.fe.fue.eu. Scilicet Cbriftum. \omen aut
. erius difcipuii bic racetur , quia modus fcribentium efl tacere
oprias Uudes vel faltem loq<ii defe flcut de alio, ficut infra vtti'
\.g.dkit loanncs euangelijia defe ipfo.Hic eil difcipulus ille,&c.
exprimendo nomcn fuum.Et eodem modo loquitur bic^quiaproba
itercrediturrfuod ipfemet fuerit cum Andrea, quia circu(iatias
:i & ttmporis def ribit quaft ille qui prsfentialiter vidit. Totefl
\m aliter dici,rjuod folus Andreas nominatur,eo quod antiquior
■pnncipalior erat,vnde C banc pr&rogatiuam babuit,quod fuit
imut Cbrifii d;fcipulus,qu:a de duobusprimo adbxrentibus Chri
upjefuitprincipalis cr primns, & ficut Stepbanm fuit pri-
nsrntttryr.Seqvitur.
Inuenithicprimum fratrem Simon: T^oninueniteum a
;\wfeddilig> ttr qusfituin,defiderins eumbaberefratrem in re-
igiowj?<fc:,/;cHf & in pr opinquitate carnali, contra illos qui pro-
■.micos retrabunt ab ingreffu religionis, vnde fe.quitur .
2 E dicitei,&c.ChriJrfeft»v»c7<tj (7/4/4 Cbrifluse(irex& fa
cerdosvnttits in bumana natura plenitudine gratia,ftcut reges &
facerdottsnvetcritcflamentoinungebaturcoTporalivncJione.Et
kenedkitXtxatnimusquia fuffcicnter erat inflrutlus a Cbriflo
<rr teftimonia legis & prophetaru,quod ipfe erat vere Chriflus.Et
ma coafumatio bnni odoris eil per Chri(ium,ideo fequitur.
Et adduxit ad lefu m . Tum quia non confidebat de fet quod pof
"t eum (ufficienter inilruereideo iibcnter ad magiflrum redibat
abita occafione.
Intuitusautem eum Iefus . J^onfolum exterw,fedctiam
tterius videns eius deuotionem,quia intuetur cor.
Dixit Tu es Simon. Id eft, vere obediens quafi dicat nomen
tumellproprietatituieconfonum.
^\\\\X5\ozx\na.Mat.\6.c.dicitur.Bariona,i.filiusToanna.Z)ice
um,tp idem e(l homen patris Tetri Iona & Ioana,aliqualiter th di-
erficatum,ficutin tatino^icolaus & Colinus.Fel aliter dicedum
uodpaterTetri erat binnmius,& fic Iona & loanna funt duo no-
tna.Hoc videtur ex eorum interprctatione, quia Iona interpreta-
trtolumbaJoannaAn quogratia. Licit ergofilius loanna q.d.boc
'gnomenconfnnat tuo nommi quia itle qui eft vcre obcdiens eilfi-
usgratitfpirttulfanfti qui pcr tolumbam defi^natur.
TuvocabcmCephas. ldesl,capitaneus. Etidemfmathoc
imen Tctrus,quia fundamentum hct quodammodo proprietate ca-
is,vnde Mat.\6.c.qn diftum efl ei a Chriflo-.Tu es Tetrus &c.no
* ft nominis noua impofi*io,fcdnominvs prius impofiti commemora
vclconfi;mauo,qH>a bicfibi Fuit impofltum fccundu jtuguliinu
'ipi tamen alu dicunt e conuetf0,quod tuncfuit fibiimpofttu,fcd
icpwiiftumfuitfibiiwponcndumpropterquoddicitur. Tu vo-
QZ.Quaft
ca. Quafi loquens defuturi nominis impofttione.J-fotandum et qttoi
mutatio nominis falla a Deo femper fatla efl ex aliquagratiafpali,
quam a Deo confccutus e(i iiie cuius nomen mutatur.Sicut Iacob vo
catus efl IfraeUeo quod viatt dominum Gen.$2.f. Et Adarn voca-
tu.< efl A.br abam,quando faffafnit fibi promijfio defemine, in quax
benedicendx, eratomnesgentesterrs. Ulius Gen.if.a.Et eodem modo
hic Simon vocatusesl Cephas,ex boc quod vocatus fuit ad Cbrifti
fidem,& vocandus de proximo ad apoflolalum & principatum apa>
flotorum,& Malth.l6.c.vocatus efl Tetrus quodide efl,vt ditluin
esl propter fidem & Cbrifli confefftonem,qua dixit . Tues Chriflus
filius Dei viui.Sed contra illud qnod dicitur hic de vocatione Tetri
& iAndre<e,videi illud effe quod habetur Mat.4..d.~dmbu'Js lefus
iuxta mare Galiles,vidit duos fratres,Simone qui vocatur Petrus
& Andreafratrem rius,mittentes rete in mare:& vocauit eos.Er
quo patet,quod fuerunt vocati de naui.Dicendum quod vocatifue-
vunt ad fidem & ad Chrifii aliqualemfamiliaritatem iuxta lorda-
nem (ecundum modum qui hic fcrititotryfed poflea fuper m-ire Gali
lene fucrunt vocatiat apoflolatumyW idco tunc rehtlis retibus et na
uifequutifunteum nonamplius adpropria reuerfuri .
8 In craftinum. Hic confequenter ponitur frufius proueniens ex Diaifio,
Chrifli vocatione.Et diuiditurtn dttas,quia primo defcribitnr •ipfitts
Thiiippi vocatio. Secundum,ex hocfequens TSiathanaeiis conuer-
fioftbi. Inuenit Vhilippus.Circaprimumfciendum^ qd Chriilus
venit adbaptifmum loannis,vt virtutem regcnerandi tribnercta
quis--& vtbapttfmum Ioannis,et eius dotlrinam approbaret,& vt
de Chri(io,per Ioannis teflimoninm latum in Chrifti prxfeatia, po
pnlus ipfum cognfceret propter qum Cbrijius ad tempus moratus
e(i prope iocum illum,vt fupra ditlum efi & ideo boc peratlo vt>-
luit redirt in GaliUam,vbi fuerat nutritus,& in iilo reditn voca-
tus eft Thilippus & hoc eft quod dicitur hic. lc\ ctaftinum aute.
Scilicetpoft vocationem Tetri.
9 Volait exitcinGaUlxam.Sienimmanfiffcpropelordanem,
poftquam fuit cognitus a populo,omncs cucurriffent ad eum,& du
mififfent Ioanncm.Quod patet ex cffefin^/uia duo ex principatioti
bus difcipulis Idknnis fecuti funtiam eumvt ditlumefl,& ideo vn
ler.s defcrri Ioanni,& dare nobis cxemptum fugicndi appiaufum po
puti,inde recefftt.fequitur.
10 Inuenit PhilippunijT^o/z d cafu,vcl qttafi ignotum,fcd ex fua
pr£ordinatione,vt eum uocarct ad fidem, & illuminaret, vndefe-
quitur.
11 Etdicitei Iefus kquetcmcQuodautemTbitippusfectttus
eli eum,l\atim credens,non mvrum,quia vox Chrlfti non folu hebat
uim mouendi aud tu,fcd etiamavimu.potdi etia probabiuter dici,
quod Thilippus erat iam edotlut de Chrisloab jtndrea & Prtro,
unde fubditur. Erat autem Philippusa Bethfaida ciuitare
Andrea;&. Petri. Quaft rcddatur ratio qttare ftaumfecutus i&
Cbr<ftum,ex hoc quod erat uilla *Andre<s ex Tetri,ex quo prebabi
le efi}quod docuerant ipfum.
K. 4
m
104? (Jlo£orcL& Nicolaidc Lyra. icb
*K . * UtbMi* ciuitatc,\6 fruft nno minatur eit.itas.ncc ftu wfeflionem.Pharifxi autem funi dolofi qui fc bono^
*to«3ffiSl^^ lCj^SS^Avo^ideainauodolUSnr
tum,,n quo dow«22« vnd?PhUipu«uSSi Fortc nc>« habcbat peccatutnSbrtc illi medicus n.
natorcsiucapiendisa. imab us, n< ««""PM amw* ncccUanus?abfit.Nemoficnatuscft,vi mcdicoillo 1
ApoOolui fpootcvoal Natbanadem. ncccu« ^ Q^ ^ 3
b InnenltVblll.* Vena.ioni.domus. CUIU llll
X-» « kfa Sequercme.Era.autem Philippus a Bethlaida ciu.ra- ahud .fiuguu,
5mSb2?4 NaS- b tcAndrcx&Pctri.InucnuPh»l.PPus Nathanael, & dicic ei, , doh»™|£
rcth «ire fingulate c Qucm faipfit Moyies in lcgc^ prophctx, muemmus Ie- cccatotcm.s7;
Ka/arCmim:QliafC ^- a 1\hocno...enartophetis1ut&Manaquxnon,ir„-..^ lemiiine.n.aKit.Eso&p»- r
.H»*m nnfliffinnM tet.uu.. Id e.r.Je.e mncDau.d. b P*.ni« pojte.w nu.eieum de quo 4 P^1"01 5"»*1!
autcm doctilltmus, ,PVoPh«i.M«i«u. uocbi.ut. e v.ig..i.»m. 5 ftuicdiat,dolue«
H^t' lUnlcum d fumfiliumldicphaNlzaicth.EcdixicciNathnnacl: ANa- 6 inoteipliui.
a^floh Jrimumdc wrcth poccit aliquid bomeflc? Dicicci Philippus,veni,& 7 inNath
C iaiotis,vtcontunda. vldc.VldiclelusNathanacl venientem ad ie, c^diatdeeo. 9 dauir,non in.
^SSStib Moy. Ecccvere liraclita,in quo dolus non cft. Dicic ei Nathanael: i o no eftpe
Vt cautus venatot c Vndcmcnolli ? Refpondit leius 6c dixitci: Pnus quam te r |nol-ccnsd
multi.siatiombu.sve r a iu cit.fub aibore «... weft,&biejiiiit*n. Flegu 13 loquideli
ritatcmfrattiaihuit g phjlippUSVOcaret,cumeflesfub -ficu% vidi ce. Refpondit ei l4tja,n6exindign.
lClllCCt qtlOd lClUS ll rr g Ecceead.muoxNathanaclis&pctri, umie & Peitusmeru.tuoiar.t T nenurrll
citquipixnunciatut - cWM «*».»..«,. Ju-M , a
inleVscprophctis. Nathanael, 86it: Rabbi, tu cs fihus Dei , tu es rcx Ilrad r^tL1'tc u
FihusIo?cph,qu eft i h Subficityidi
dedomoDauid, u Avo.lsathaoa
KeonTtus^cumMaria matre eius(qua fciebat ex prophc id eft,donuDei,eft verus populus Ifracl donu
uYvhg incm MMriffc Wtut cffc ex Dauid. fub ficu abditus,,d eft,iubditus lub piuetuduu
d Etdixit,i-NaibanatlVc\ dubitando intcrrogat vcl aftir- vmbra mortis,vt ptimi parentcs iub fici folus I
niatvtlceifpcritus^ciuitatetatinominispoffecflealiquc vbipriusviiusefletadomino&quxuius,quadom
boiiinAelexinmVmdoaorem,velfummufaluatote.Di. deret &: quarretet.&antecrquamperapo holos voc
eUwcn.m S fios vel germe munditix, vel fandi i ^abbi t« cs filius Dr/.Quia cognouit Nathanacl Cb
tas Vtria- afit jsnuciationi coerue iubditur^tv» & vi.vc abfenie vidiffe q ipfe m aho loco geflcrat,id efl, quon
T£»£%f<SSZ& eft,fimulatio.Si.n.habet pec & ubi vocatus fit a ^liPPO.qd eli indiciu Dcitatis,
C cata.c6fitetut.Nonetgonegatpeccatote,fedin eoiaudat tutn61olumagiftrum,iedoiDeinuu,^t-
contellio- ^ ^111"
. -- -
MjCOLAVS DE L Y R A- turqfitdnatorin Ilrael ,&egrefluseiusabinitioadii
H* l InuenitPhilippus.Hif]50»««r;co/z/e7«cfer7^<Jt/?d»^//V con- SEternitatis.Pro^wr $> legis fcribd rnderunt Herodi <i
uerfto,i}H£ ofleHditur primo inchoattpcr TbiUppum,& fecundoco Cbrifttu nafceretur,cp Betbleem eratnatiuitatisfuxl
fummata p Cbrijtii,ibi:V 'idit Iefus.OVca primu cofideradu,cp Vbi Mat.z.a.Et ditlumfuum conftrmauerunt per fcripturatn fi
lippus a Cbrifto inflruclus,init ad quxrendu T^atbanaelem fratre Micbx.y EtprnpterbocT^athanaclcoccffis duobusf^^M
fmm,deftderans eum habere fratrem in fide,ftcut in carne, & hoc manifefle veris,<]U#rit dubitatiue de tertio diccns.h^^F
efl quod dx fcfttlnuemt Philippus Nathanaelem.T^od cafu in aliqd boni effe?Ef quia Vhilippusnon eratperfecleH
ucnit eumfed ditigcnter qu£,fttum,vt dill.uesl.lsle autc T^atbanael duxit eum ad hfum^vt ab iUoptenim audiret,propter
rrat bomo titeratus,et edoilus in lege & propbetis,& ioVbilippus 8 Dicitei Philippus ve.Ide(l,addifcereab co.T^o.
quamuis effet parum litt ratus a pr'tncipio,in iam erac inflruilus a fccundum vcritate euangelu CbritiHS natwsfuit in Betb
cbriflo in fcriptuns legis & pmpbctararti loquentibus de ipfo,idco bci Mat.i.a.& Luc.z.a.funt fuerat pr&dillu p propbcti
annunciaido Chriilufratrifuo^uemfciebat literatumftuccpit a te ptws & nutritus in 7{a^aret,vt babei Luc;z.f.& $.d. &
ftimonw tegis,& Vrophetarum dicens. boc vocai a propbetis T^a^ancus &ficpatet cocordiapropbt' *
2 Quem fcriplit Moyfesinlege.WocfcawffMrCew.pfn.t.T^o 9 Viditlefus.H/r defcribitur couerfioVathanaeiit,cofarn\
aufereturfceptrum de Iuda,&c.EtDeut. 1 S.f.Prophetam fufci per Cbriflu,vbi Cbriflus ofledit fe verum effe Meffiapror
tabit vobis Detis de fratribus veftris,6V:c.Q«f adlitera deCbri trib.(ignis,quia legifperiti figna quxrebant,vt dx t.Cor.t.d. 1 '
iio funt intetligenda,ut patetper prmditla. ftgnapttmt.Et inpturib.locis in cuangelio perunt ftgna aQb\
5 Et pzophc.Omnes enim propbet* de Cbriflo loquuntur.qaad SecundumponituribhKeiponditlcius.Tettiumibr.K
Chrifium omnes earum prophetix principaliter ordinabatur. lhznac\.VrimumfignumfHitmanifeftatioocculti)prxji.->itis4. f
4 Inueuimus lctnm.iiuafidicat.Hocnomencongruumefl pro tionis cordis,& puritatis confciemix ipfiusT^athan..
pbetis,qa promittunt Meffia Saluatore:Hoc et nome ponitur exprcf poterat effe nota nifi virtute dinina, & hoc efl quod dicitu 1
fe de cbrt{io,Habacucb v/f.e.Ego autem in domino gaudebo dit Iefus Nathanael venientem ad le. Hpn fotum r.
6C exultabo in Deo Iefu meo.Et in Apocrypbis Efdr<e.Et erit rius.fed etiam vidit cor ipfius intcrius,vnde fequitur.
pofl annos hos,& morietur lefusfilius meus,& conuertetur feculW. 10 Et dicit de eo.Ecce vere Ifraelitarin quo do!uv
$ Filium Iofeph.T6i/(/)/)Hj- hic loquitur fecundu cocm modum lo £>jfia ftne itetioc doli etfalfttatis veniebat,vt veritatc co;
qucndi,quia putabitur eius filiusvt habetur Lucx ? : \loc etiam co 1 1 Dicit ei Nathan.Hit ponitur fecundum ftgnmuqu'
fonatfcriptmrx,qus ctamat vbiq; CbrislTi defcendere de ftirpe Da latio occulti prxteriti . Pidens aut T^atbanael <p conditionev m
uid,de cuius tribu erat lofepb,proptcr quod & Cbtiftigenealogiap mentis exprcffcrat,qux fiuit vnde ipfam fciebat,dicens.
ipfumcomputatur,vtpatet Mattb.i.& Lucx 3.0Q^namuis enim 12 Vndemenofti?Refp6dit IeillSCx:dixit ci .Verreue «
non fuerit pater Cbrifiijuit tamcn in matrimonio coiuntlus matri nem alterius occulti.
eius.qux era( ciufde tribus,prout dijfuftus dcctaraui fuper Mattb. ij PciUS qua Philippus te vocaret cu cffes fub ficu,vi
6 A Nazareth. Locus <t ifle confonatfcripturtt loquenti de Cbri- ldefl,cognoui propofiiu cordis tui: ad literaprius toquuti /
fio.Efa.i 1 .a.nbidiciturfic fecnndu Hebraica veritatem.Egrcdic- inuice de Cbrifto ipfe & Vhilippus fub ficu,in tati difianti.
tut vit ga de tadice Ieffc & Nazara:us de radice eius afccdet flus cos no potcrat uidere oculo corporali,nec aliquualiw 1
Et ideo Hatbanael videns banc cofonantiam. ftattm rcfpondit. fcns qui potuifct ci rcferre,& ideo ptopter hoc fignu & pr&c K<
7 A Nazarct potcftaliq.cfle.^^rTOatiMC (ecundu Au^.Alatcr T^atbanaeifiatim confcflus csi ipfum effe Chriftum,vndej<-<l
exponitur hoc fccundu Cbryfosl.negatiue & dubitaiiuc.iiuia(ficut 14 Rcfpondttei Nath.&ait.Rabbi,tu esrex Ih.Idefl
diciumesl)iftc l^aihanaclcrat lcgifperitus,&ideo viditq, duopri cxpetlatur,vtfittcx Ifrael. Expetlant.n.ocs ludxi Mefftam >a
ma non habeant caiumniamfciUcct nomenpropriu quod efi leftis et regem futurum.Et boc inodo vidctur loqui ifli Tslatbanael,qu'
gcnut juluct Dauid. i'cd de toco vidcbatur effe contra fcripturam babebat adbuc cognitionem pcrfetlam de Chrifio . l^on.n. v<
Matbex.^.a.vbi exprelie dicitur Cbriftum nafcituru in Bctbelee.Et intcllcxilie tunc ipfius diuimtatcm ,quia non dixiffet :lu(f
tu Bithlte Epbtataparuului iu rmlib. Iuda.Ex te enim egiedic Ifracl,fed potms, tnundi. Etpcr boc quod dicitur : Tu
tut qni * /«' "
iur
loanms Cap. I. io;z
C ciftuminquoprobatusefleIfraehta,vtdicitur>ideft>vi- &:przi~icant,&:defcendentes,duinfimisfe coivc.npcrant _>
disDeum. &:humanadeeopr.XYhcant.Etmaiusefteiscclfi aperiri^
'uesfHius Dei.ft OiRYsosTo.Qnafi dicar. Tu es.quiex- ytraq; in eocognoicere naturam perangeJos,'quam vifos,
Jtabaris,tues,qniquaerebaris,quia.n.argumentumin- ideitjprjefcitoseflcdum efsent uib umbramortis.Si.n.ibi
- icabile fufcepit,venit ad confeilione , &: m mora priori manerent quid profuifset. ibi videri?
entiaoftendens b ^fngelos Dei. Saepe
pofteriori con- 2 ^.fubarborefici veni/Had fijcm. boc miraculum ap-
>ne deuononc. Rcfpondiclefus,& dicicei:Quia dixi cibi,vidi cefub ficu, cre- J paruit, quod angeli
,- M Iti autem legen- r a c^, pCriiiudp«uum veniihadfidcm.veniesadmaiora. z afcendebant &c de-
tijulermonehunc <}is:t maiushis videbis.Ecdicicei: Amenamendicovobis,vi * Jcendebant fup Chri
- anantur.Fetnis.il. a Hocma,us. 4 ftum.
qi poft miraculacv b debitisccrliimapcrcum,&anjTelosDciddccndcnccs&aiccn 5 c /«^^.Chriflus
d;tnnamcftcoref- c r n- i • • dicit le fihum homi
a , quoniam fihus d dentes luper huum hominis. nis.afhmas quod mi
ei, beatihcatur, nus eft. f. humanua- E
i atre reuelatio- tem Nathanael &c
nniamlufcipiens.Nathanaelautemantefigna&dodri Petrusfilium Dei,quod maiuseft,aftirmansdiuinitatem.
$i nnhocdicens,nihiltaleaudiuit: Eftigitur huiuscaufi, Ecceconfirmatio vtriufquenaturxin Cluifto.lfticonfite '
'aiamverbaquideiocutuseft Petrus&: Nathanael, no tesdeitatem,merenturaicendere,illeafierens humanitate
a emeadem mente.iedPetrusquidemconfefluseft filiu teftaturieadredimendum venifse.ywpcr/j.&.Confirmatle
Ii,&:Deum verum,hicautem hominemnudum.dices: efse hominem nealiquierrarent ,credentesiplum tatum
j ;s filius D«',induxit.r« es rex //rae/.Deiautem filiusnon elseDeum.vt etiam Petruscumdixit Abfitatedomine. M.u.irj.
j >eliseftrexiolum,fed &:orbisterrarum vniuerfi. d Superfi.b.rk CHRys.Videqualiter paulatimeum a terra
a ^ftitiffj/Mw^er^Mw.Nathanaelilraelitajdicit vifurus abducir.cV facit cpnon vltraeftimctChriftum else hoiem r,0-*0'1
c a:rtum ccelu,&:angelosDeidefcendentes &:afcendetes folum.cui.n.angeli miniftrant,qu.iliterhichomopurusef ' *3*
^jlnnpatnarchaiacobviditfcala,&:angelosafcendentes fetJper hoogitur fuadetangelotum feefsedominatorem.
^iefcendentes.qui perbenedi&ionem vocatuseftlfrael. Sicut.n.inproprium regishliumdefcenderunt &: afcende
•k AvG.Quoddic1;umeftNathanaeli,modo impletut runtineum miniftriregales, hocquidem in temporecru
i^hriftianis,quiapoftq homoDeusafcendit,credentib. cis,hocverointempore refurrecliohis&^alcenfionis , led
i jQaperitur adituscoeh.EtuidentangeIos,ideft,prxdica &:ante hocquandoaccefsetunt&: miniftrabantei &:qua-
c t es,fuper cu aicendentes,dum arcana Deitatis cofiderat do euangehzabant eius natiuitatem.
&:pra> CAP. p
NICOLAVS DE LYRA. vbiduplicatur,rft fignum maxime certitudinis & firmttatis.
ft } : confeffus eius diu\nitatem,ficut pofiea confeffws e(t eam Tetrus 5 Videbitis celum apertum.i.o^/(?^«/«»2 diuinitatis in bumana
i w,Tues Chriftus filiusDei viui.M^rM6.c.Er/?roprei' bac mtura latentis.Si.n.quaratur,ubi hoc videru><t)Voteft dki,in afcen *
ifefftoneraditluseilbeatusa Chrifto,fedintetlexithancfiliatio- jlone Cbritti.ut babetur ^tf.i.b.Cumqueintueicntur incxla N ,
mperquandam exccilentiam. euntemillum,ecceduo viri afti, Szc.i.-iuo angeli infpecie viro nac, *"
Refpondit leius . Hic ponitur tertium pgnum,qu/)d reuelatio rttm . Similiter in refurretlione uiderunt apofioli angelos Hantesfu- re non
dt\futuri.Modus.n.cognitionishumanxeft,vtabimperfeiio,ai prafepulcbrum CbriHi, & in paffione apparuit angetus de ccelo con foerisvo
: fetltonem ducatur ordinate,ut patet i.Vhyfi. Et quia gratia per fortans eum luc.z z.e. Qitxritur etiam hic. Quare T^athanael non catu* ad
:>.tram, ideo confimiiis ordo efi in cogmtione gratix,quia pri- fuit uocatus ad aposlolatum,cum a Chriilo fuper aliosfuerit comen t ^
: ejl imperfeffior,& poftea ad perfeftionem deducitur,proptcr qtt datus,ut patet ex prxditlis.Dicendum,tp Cbriilus upluit primos fun
rifius ipfutn T^atbanaelcm iam Chriftum cognofcentem quantum dxtores ecclefi£ ftmptices homines eligere,ne prima conuerfio homi-
gratk excellentiam , vlterius deducit eum ad cognofcendum fua num adfidem humanx fapienti-e afcriberetur,fed diuin^yet p> opter
iinitatemperobfequium angelorum fibi exhibcndum tanquamfu- hoc ifie T^athanael & 7^icodemus,de quo habetnr inf.^.a.l^ofunt
t. \nlU.n. natura efi fuper angdicam nifi diuina,& hoc efl, inttituti apoiloti,quia erant homines literati,fuerunt tamen a prin-
B'»r,RelponditIelus.Crct/w,/. mecfie Cbrijlum,quanW cipioadfiae uocati,nec fi a principio omnes fuiffent fimplices,crede
' exceUentiamgrati*. renturper oppofitum per ignorantiam dccepti.V cfiquam uerofides
Maius his videbis. Cognofcendo virtutem diuinsfttbfiantite. Catholica fuit radicata. Taitlas uocatus eft ad aposiolatum, quauis
ckti.f. 1 bilippo & i{athanaeti. literatus effet.Fnde dicitur i.Corint.l.d.Vidttc vocationem v«
Amenamen dico vobis. Ami,idem e!i auod fideliter,& ideo ftram fratres,<7«/« non multifapientes,&c.
vbi ' NI-
Mo\ALlTEi{. dicunturaicenderefuperfiliumhominisjquadopncd^at
ChriftiDeitatem,&:defcndere, quando proensamore
t- Mnmmedicouobis.Vci quos fignificaturprsdicatores,q quxruntreuelaieproximineceflitatem.
dicun- MO-
jl D D l T 1 0 1. priuationis,priuatioaia ficut accitasnondr totmodis ficut ujus.ie
Jnci.Ioannis.ri» dicitur Hpoflit.Et hoc patet in Arifto. cundii patet. T^afcimitla diftonem non effet diilinguedum intcrple
unnreralios Philof.videtur verius fcripfifle,&:c. nitudine gratice unius fantlt & alia.De quolibet.n.fantloru ueru efi
Lictt MiM.no demoftr auerit mundi nouitate,no tn concludit con diccre,<j> nopatiiur uirtutis defetlum,cum oes uirtutcs ftn connexte.
4rium,ftdfijm rnente tius hoc tanqua prvblema netttru reliquit, T^ec dicedum vi;cp infantlisftt uacuitasgratix, eo q, conmgratia
pMet per rones c;us m de cxlo & rnundo inlutnti ,in quo non vfa nonredundatadcorpus, ficut fupcmaturaliier concipiat.
ntatedeuiade.T^a cu Vhdofophica inuefligatiofolu roni naturaii Sed ad dcclaratione huius attendendii eft,q, licet in facra fcriptu-
■ntaturfcdm qua mundu inctcpiffe non eft fcibde,nec demonfirabi. ramultis & diuerfis attribuatur plcnitudo gratice fcu fptritu,vo ta- .
prcut S.Tho.pkne tradit in i.par.q.^6.ar.2.in corporc.q.idtirco men umformiter feu equaliter in fmgulis intclligcnda cfl buiufmodi tj0C„rj1
detnonfirado mundi nouitate non deuiata rbne.Similncr circa plenitudofedinquolibeteorumcxprimitur,uelfalteinnuiturillud ti.rfpiri
ntias feparatxs conattts efi adinucnire numtru. correfponde- refpetlu cuius tatis plcnitudo gratit attribnatur,V.« cii legitur de ttirTanfti
mmero cdefliumotuu pcr boc r.o exciudens quinplurespntcfe BrfeleelExod.3i.a.I{epleui tu fpiritu domini,&c.lbid.fi:l'iungitur. diue^J.
telleSuales feparatx, orbes nb mouetcs,ut patet procefsum \n omni opere ad excogitandum.lnquo declaratur,q> talis plcniiiid?
icmateria bene aducrteti.Simd.tcr circafcticitate non «r a refertur ad ola artificialia perfecle difponenda feu cxercenda . Curn
ttate denijffc.Wa in\.& vlt. Ethic.ubi defxlicitate tratlat,no aut ttgitur de Stepbano Atl. 6. b. Vlcnus gratia & fortitudine. Ibi
' nift defdititatc politica, feu de fatcitate ff>ecidatiua,quix, in dem dcctaratur ad quid referenda ci~t hac plenitud»,f.ad facienda fi-
ntta per natu\ <a baberi pnt, non aut de fxiicitatc fupernatHrali, gna& prodigia,&adfortitudinemartyrviexercenda,Similiter cum
nusah 1. Cor.z.b.&et E/o.64.6.Quodoculusnon di de B.r.Tlena gratia.Lu.i.c. rcfeAcndacftiltapienitude feuex-
^•Talis.n.f&iicita4 fpeculationem naturatcm tranfcendit. tcndendaad tantam plenitudinc,ut dicebat genitriccm filtj Dei. De-
J. D D 1 T 1 0 J I. cebat.n.fecundamcflcgratia, quxantore gratixnonfoluminmen-
yc.Vbi dx inpoitil. Plenfl.n.opponitur vacuo. H<tc diftin tefed in ucntre ampleclabatur. Vndc. ingl.fupcr illud uerbum,gra
K 5
Glof ord.& Nicolai de Lyra.
iOjj j
*£* fg •ifundadumfidem Cbrifti vniudfalitcrin orbc per plc avcritatc,ut fcntiamcum Anf.mudi aeattoncmforeprohia.
■.anfidei & cbarita i i li>:gua:um,& huiuJmodi,pro trttm ftne crrore,quia omnes rationespoljibilcs fieri cuntra ><
■J.ietlaratur,perftgnavi(ibiituhanc imi; (ibiltm plenituuine fidci funt fophiJiitx.Dicit.ti.B.Hitdiuus lA.deTrin.r^tfpuitc.
dtmooftrantia.Cum aut de Chri',io dictrrtnr.Tlcnumgratix & veri fas & inutiles qones Tbilofopbi.c,fides con(ians,ntc bu>,.
fatis,extendcda ejt talts plenitudo prout decet fiiio Dt i naturalt vni ptiamm fallacus f*ccumbcns,(polium fc prnl>tt vcrita* fatln,
genito,qux quidtm cxtenfto etfecudum bunianitatem ineffabilis cil rum igitnr de Burg.qui ^irislo.\veritatem dubita»tem,propte
auodammodo infinita,tanquam r.ou ad mcnfuram data,vt infr. ?.</. rationes capiiofas dictt non errajfe. Q,namuis.n.pcr dcmonilr.
(U jm quiJcm cx tenjionem plcnitudinis gratix Cbrijii F.uan^eltila vcritas aliqua non fit fcibiUs propter fopbijma , tamen ftnc t
Jatis innuit cum dicit: Quajt unigeniti a patre. Super quod verbum dicitur dubilabilis & ncutra.
\Aug.dicit. Super omnem naturam & conferiiorum noftrorum clari- Inco.c.vbi dicitur. Ttenumgratix & ucritatis.To\lil,uole
fatcm ttumtjhfU menie eri^ens, ad ipfum nos bonotu produxit ver clarare dxiam plenitudinis gratix Chri(li & aliorum,dicit ple
ticem.q.d. tnangelijia, non vt prophttx aut altcrius bois vel angeli ponitnr vacuo.Idcirco qttot modis dr vnum, tot & rcliquutn,:
alicuius fuperiorum Htrtutum,fed t/uafi ipfius dominatorisfipftus re Burg.dicit ilta diji^pcm non confnare rationi. Sccunio dicit <
gis ipfius naturalis /; /w vnigtniti. Hxcjt i>g. poftto non bene adapta , i. Trimum ojlendit ex eo , ep plenum ,
^L D Dt T I 0 III. cuumopponuntnr piiuatiue . Triuatioveronondl totmod;
In co.c.Vbidicitur inpojlil. Cuius non fum dignus Vt fol- babitus.nic dico primum,quod anteccdcns efifalfum, & conj
u.lin c us coirigiam calcianienti. tia non ualet. T^amfecundum modumgradualis habitus accip
De hac rr.atcrta,(.de ca>ciamentis Clnifli,uidc fupra in add.Mar. modigraduales priuationis. Habitui.n.fimpitciter perfetlo o/
B t.ubi dc boc targe tratlatur, turpriuatio ftmplicitcr , habitui autempartiali opponiturp.i
R E P L I C A. friuatio.x\amficutunuseJimagis udens quan.atius,& fu.,
lo.l. c.vbidicitHr, Mundus per ipfum factus cW.Tofiilator cfi magis fciens qua alins,ita unus c(i magisignarus alio,&c.
dicit Ar-.fto.erxaffe de mundi ttcrnitatc, inttiligentiarum numcro, igitur.quia d.tto q,pltntim\& vacuum oppomrounrprin
cr fxlicitatc&c.Burgen.affumit ^iriji.infui defenfioncm,afferens
cum non errafje, quia innittbatur roiii naturati fecundum qua mun-
dum incxpifjc t-on tlifenfibile . I\clinquit igitur tanquam problema
ncutrum.Sedmirum dc Eurg.ffc opponit fcholx Tarienft fineneccf
fitate & fine rone . Venerabilis.n Gulielmus epifcopus Tarifienfis
cumfcbola ibidcnupTvbibct Catbolicos cum Jtrijlottlc in his errori
bu ' & aiv.s in fuis libris repertisfcntire, & prxferttm quia fccundu
*4r;Jl.omnc verum vcro confonat . Suum autcmprobiema quod di-
cit neutrum,non confonat ei quod Catbolice efl uerum,igitur proble
mafuu falfum.Itcm ipfeidcm Jlriftju multis locis probat & putat
demonjirarc (iatum in caufis.Standu igitur erit in omnigencre cau*
farum in niiquaprima caufa mgenere caufartim finatis & eficietis.
jlpud Ar:{\.a\Jignatur unusprinccps in ii.Mctapb.qucm in S.Tby
C ftcorum nominat primum motorem. JLb hoc quidem ante dicit dcri-
uatum cuniiis effe,<& cxlum & totam naturam dependcre .Vnu igi
turfotum ab Artji. ponitur independcns, & quamuis fecundum B,
jlug. l .de Trin.difficilefit plene wtelligere creationem fecudum uia
naturalis cognitionit, non eji tamcn impoffibile fuppofitis princtpus
& diclis Tbilofophorum,& alijs fimilib.j^ec per rationes abducor nutu fmtpriuatiue oppo/ita prout Burg.vult.
a vcritate,
lc 4
huc quot tuodis di unum,tot modis dx & rciiaiium.Antt i
eSi contra Arili.ql.Thyfic. quivult vacuunrpotius ejfeensp
tum quam priuatiuum.I^am fi effe priuatiuutn,ej]ei locu
tento cum aptitudinc habendi,prout dtxerunt antiqui quos ret
^trifi.nbifupra. L>ho » dfccundum Burg.vult oslcndtre q, poji
nem tatcm non bene applicat,ex co quia uidctur (vt dicit .
cnuditm iilam applicationem non tffe dijiinguendum intc •
nem uniusfaniii & alterins,quia nullusfatifius uirtuta
fctlu7/i,cum uirtutes fint contiexx.Burg./ic replicat qua,.
tor non intellexa it uel intelligcre nolucrit. T^am TofliUai
dc defetln uirtutis,non loquitur dc habitujl d degradii.Oibu
tutibus Jtmui concurrentibns in vno fecundum naturam babi
S~\at deftclus in omnibus fccundumgradum,&bot cporttt 6«
cedcre nift uelit incidere cum Begar.in clcm.ad noftra.rn.di
dogradum uirtutttm,ultra qutm quis non poffit proficere, cn»
ipjc Burg.dk it Chrtjhm expcrirnaitalitcrprofecifte.Lut .
ig tnr atiquogradu, qutrn tamenpoilct babere,fecttndm-
rentiam & priuationcm potefl dici uacuns,fi faltem uacun
C A P V T II. ita&filiu.Vocatuseftautlefus&difciptilieiiisadni
ET dietcrtia. A\'g. PoftoftenfionemChriftiper teftimo- &accedit.Neque.n.add;gnitatem reipicicb.it ib..
nialoannisdpfcfemiraculooftendit. beneficium noitrunvQui.n.nondedigr.arus cit
a £r«/<>.Significattertiadie,ideft,temporegratia:,pofttc- uiaccipere,neq;dedignatuseltad nuptias venifl
p tis,id eft,ante lege & fub Jege Chriftu ad nuptias ecckfix, ft Avo.Erubefcat tgitur homo ehe iuperN^^|
Ho. li.l
fj.u. j.
icrcarncm venilse.
Vocatuseflautem.
In quooftendit no
defpiciedas nuptias a
quas fecit.&lacra-
mctum nuptiarum b
iivlinnat.
"k C R Y S O STOM.
Vocant ad nuptias
Eercarncm vennse. faftus
Vocatuse(lautem. ^*^****»* _,..._ T_ Dcus. Ecce
C A 1 V 1 II. . tm fji,,
T die tertia nupticE faclx funt in Chana i venitadnupw
a Materfigmafynsyof*. 2 CHIH 3p d P« M
Galilarse , & erat n-Jter leui ibi , vocatus efl: t efser, inftiroii j
autem leius, ck. difcipuli eius ad nuptias. 5 pn^'BEDA.
etiamadnuj
dnum,non taq^am magnificum aliquem , fed fimpliciter nire dignatus eft.iuxta litteram fidem recte crcd
tanquamnotum,&vnumukorii,vndehoceuangehftade nrmat.PorroTatiani,&:Maitionis,cxteroruniqtic
clarans,ait:Ef#r<« materlefuibi. Sicut.n. matrc vocauerunt, pthsdetrahunt,perfidia,quam fit damnabihs.
ita& *A
ncm naturxjccundo quantum ad effe&umgratix , fequentt. *
Erat homo.Trimaadhucin duas , quta primo ponitur o)
cnlofum coram difaputis,ut in fide firmentur,fecundo,coruM l <
vtconuertantur,ibi. ToSlboc defcendit. Trima intres,q»i M
ponitur miraculi occajio.fecnndo , etus perpctratio,ibi.
Tertio,ippus probatw,ibi.Ht dixitdsMus.Circa f>
au,quod occafio huius miraculifuit defetlus uini in nupw, T t
cuaii^clifla dcfribit ipfts nuptias.
l Et die te.f.a uocatione Thilippi 8_ Vatbanaetisfratris
NICOL A V S D E LYR A.
C A P V T II.
* C T dic tertia.Q«oriMw ad efjefequitur operari, cum omnlt ftnt
^ detcrminataproprio opere,ut dicitur ^.Metapb.ideo pofiquam
euangetifia ojlendit diuinitatem Cbrifii pcr xternam cmanationtm
a patrchk confequentcr dcclarat eum in opcrc,f.pcr opera miracu-
hfi,quxjunt diuinx uirtutis manifcfiatina , quia tranfccndum u>r-
jvmfio. tuttmtotius naturx crcaturx . F.t diuiditurintrcs,qttiaprimopo.
nuntur opcra qvxfecit Cbriftus intcr homines conuerfando.Secttn-
do,qux fccit moricndo n.c.Tertic,quxfecit rcfurgendo zo.ca. Tri- a Nup.Ef//r 'patet locus . Chana.n. quxda ulU c(i fita W 1 1
ma tn duas ,quia primo ponitur opus diuinum quantum ad mutatio- 3 Et eiat mater Iefu ibl.VocatUS cft autem.&C-iffi
nem *P
jtc notatur tcmpus.
M
O l\ ^l L 1 T E \.
x ^^ffcr/i4J7«pt/*.MTsTKE.Nuptia:tuncceIebraturqua
j do Iponkis ccclcfi.x lcilicetcpifcopusconfecratur.
t ln cbana.Chaiu zelus.Galilga trafmigratiointerpretatur.
Pcr hoc rigmficatuhcp epilcopi conlecrario fic proj
lum animarum,8_ propter tranfmigrationem ipfui
mcn virtutum5Ha;c.n.duoinleparab;liter concotv
bcntepifcopalem Itatuni.
3 Etcrttmater.Ua ex confecrationetalisepifcopi r
vts
■x7x-
norat
Ioannis. Cap. II.- io;j
v-55
j AnG.QMidantcmmirumfiinillamdomutnadnu- fionifi prxdicatbeuangelio,nifi virtutc Dcitatisoftenfa P,-
T ptj;venir,q liinhuncmundnm adnuptias venit?Hec.n. mundo,tuncerit hora.hon necefliratis vi hxretici calum-
, iii bonfam q redcmir languine fuo, & cui pignus dedit niandi, led voiuntaris, vnde. Ptatem habcoponendialarn
„ sJitum fancnim,g fibi conmxerat in vrcro virginis.Ver- meam,& itc.fu.cam.Non.n.author tpotum fito tpis iet>i
.' biu eft fponfu<A fponfacaro humana>&: v:runq;vnus fi tur,Chana Gatilcea?,i. zelus tranfmigratiohis ibi nupticqa
liuDei, &: idemfi- hi luntdigni Chri.
SiimuVh.scft.vn ' t^a^^^m^fazg^ 2 VtrtuteS,detcruad
*e roceffir tanqua benr.Et dicit ei Icfus: Qmd mihi &. tibi eft muher ? Nondum c?los tranimigranr.
fpdusde thalamo b , ,u,>^tT«nicM<*fc«4)iwin.rouin, quiaiMt<T^iAii.^&4i^„i>«f!nh«cttij ? Mater ibi,cuius vre-
fn oftenJttur& humana n.iu.a per pafli. nem. E ii viderur noga:e fiiius futoia. A. rUSthalamtlS fuit.
5c :k ; vt mTrabT- vcnit hor4 mea.Dicit macer eius mimllns ; Quodcunque di- cX vHSiSw
teiinodc aquafa- ., v'j> 's«« if.«» hyao,. 5 tem iefusdcfiderio -
ftj, virtus latentis xcrit vobis , tacite. trantaurem ibilapjdex hydria: iex pof]- 6 pnccedcntium Pa- E
ptatisapparcat. tx JCCundum purificarionem Iudxorum , capientes fineuke 7 trum,& ductpuli,
YoMuorvirtus * * p 8 &miniftn.Innup- \\
Beflncreationc&rgu • tiisvinu defecir,ga
beiationc cxli &: terrc,& quod quotidia aqua plumc pcr fenfus Iegis pcr carnale- expofitionem Pharilaeorum a lua
vii m a.ni 11 vertirur, &c quod ex paruo leminario pnfcaviitutecepcratdeficere, fed Chriftusaquain vinum
W;escreantur. Sedquia hccnaturaliter fiunr, iam ex vfu conucrtit, dumq carnalia vidcban,tyPirituaUaaftendit,&
vi erunr, &cideoquasdam etfi minora prcercr folitum na (uperficie litere, plena vinute celefti viderifecir. Chriftus
tu:libiDeus feruauir, pcrquc virtus quarin maioiibus n.in prophetis nondu mar.ifeftatus ,qiufi vinum inaqua
etrnoperarur,ad mcmonam reducitur. larujr,ledcuaPeruiteisfenfum,vtintellirerent (cripturas,
b uidmibi.Avo.ln his no negat matrera, vt hxretici dnr, ipfos vir.o inebriauit,&' metesa carneahenauit.Scripturx
ni inhonorat eam , qui parentes honcrare przcepit . Sed funt lex &: prophetx & Pfalmi. He oes fckm literam aqua
lUxigcnte.miraculufacturusnoagnofcitea.q.d.Exeocj» infipida.lccfm fpintu vinu funt.Stx hydria?, (exauates,qua Sexhyi
»( uiih.non ope:or hoc,agnolcam aut te peodens in cru- rum nulli defuir prophena. Incipi t.n.ab exordio mudJ.Et d'ix fcr
h umvtrilutscuramtuidilcipulocommittam,fednon eft pnma aetasabAdam vfquead Noe. Seeundavfquead "
f. di a vp»it hora mea,i.oPPottunitas,quia non dct efTe paf- Abraha.Tcrtia vfq^ ad Dauid.Quarta vfqj ad tranfm igra-
«° tionem
xracct.
NICOLAVS DE L Y R A. pictatemouuoluit pnCnccHparc ttmpus dcbitum faciendi rniracu-
p es fuerint in ijiis nuptijs, t n Jefus,& mater eius & dij: ipultcius lum . Illu d rn:m mhaculu inter miracula Chrijlikrat primhm, & ai
k e: rttjius nominantur^quiu non fsi bic mentio de nuptijs ni(i raticne conjjtmathnem difcipulorum,ut dicitur infra eo. b. &■ ideo debu.it
n. imliibidl perpetratiyjuod f*it faclit per matris inurpeUatione e8enotumibidemex'<flentib.& gratumipfis conniua-itibns.Hoc ai*
i w ipfius Ufu cperationcm, & ad difdpuloiu confirmationc. tt tem maitis fuit eo quod fatlnm tjipojl vtni totale defeftutfua ft an-
f hoc et exclud.tur error eorum qui dicunt nuptias ific peccatum, teafuiffctfaflum. Er quia mater Itfu uoluitprxuenire ivtale defe-
tji fi nuptix effent illicit£,Iefus & mater eius non fuifjcntintlla ttu,utpdi6tu efi ,ideo dixit illt lefus: Quid mihj&: tibieft. QJ.
/ etatc.Dicitur etiam communiter^quoi ijie nptix fuerur.t Ioan, Scire tempus aptum admiraculafacienda non e(i mibi & t.bi comt*
Ivigclifixjquibuscum Chrtflus vocauitame confmmatinne ma ne,fed mihi Joli couenit,profter quodfubdit: tiondycn venit ho
;x tnonitpcr copulacarnis,Ex hoc in ec clefia obferuatur^q, ont car ta mcajirf efl ,tcmpus conueniens ad faciendutu miratulii mthifoli
tUopuUmpotefi Ihite alter conuguintrare religionem. Hocau* ttolum.Ex hoc autem quod duitur,hora mea^Lcut quidam harettci ~
li-pidttHrperditlum Hteron.i.prologo,vb. dicit.ir q, Chrtfius uo dic3iTrifciUianilii£yquod facla Chrijii,& aliorum hominum fubia. prifcil-
11! eumdenuptys nubere uolentcm,hx quo ndetur,^>nuptixfue cct fato (idcrum.Sedboc efi falfum, nonfolum ide Cbrifto , fedet de lianitta-
itjn,qni4 Chrfius non legit ur in alvs nuptvsfuifje Hoc etia ui omni homine, quia firtus intelletfnahs non efl aili^ata organo cor- i"uni'
turper bccqucd mater lcfu erat <bt taqua tn nupttjs n potis fui, porali,o ideo non tfi fubietlacuicumque aclioni corporalt, fpterp
pntnmeji vertfimile,q>tod ipfa ven'tf<et niftmultum aitinuiffet influxus fidtru r.on pertingit diretle ad tpfum , fcd tanrumodo indt-
>i,fur. iuit ad lh lijaketh tognatan: fuam fijlmanter tamcn , vt re£le,inquantu tmprejfio fatla in appetitufenfitiiuo redundat quoJi
\betM Luc. 1 .d.q- ia f cundum quod dicit Umbrofnon Itbenterjia modt a i atpetitum inttlUtliuu^vi dicitur j.de anima. ?ed hoc non.
umpublicQ.fedmagisin orationisfccrtto. r(lpermodum mct(fitatis,quiakomoptrappttit*m intelleclimpot
Etdeficiente vino.W.V tangitur occafto miraculi. moueriad contrari<m,propter quod Ttolcnijtus qui fuit maximus
Dicit mater Iefu ad eu in.S>CC.^4d fufftcicntia. Ex corde enim jl\tro\ogus,dicit in centiloquo. fapiens dominabitur aHris,quia «5
#mo Toluif pr&uenirt totalem defetlum, ne apparetet confufioy f quitur appetitum.ftnfn'alttatis,fed dit~i.imen rctlf rationis, et idet*
deomuitamtjilium quemfchbat ad hoc potentem,ficut d principio txponendu f/2.Nondum vei")ir hora mea./</efi , hora co<eniens
■doflafutrntper angelum & per JpiritumfanCium^non tamenipfum faciei.dimiracula d mefdo cognila.Et huicconforat tkcra Jcquet,
nuitauemad miracuia ante {tatcm perfetlam , qnia non decebat quia tnater Iefu ex eius rtfponfione non oflendit petitionem fua rt-
>t fidebitur. pulfam,fed conuenienter dtlatam, vnde fequitur,
£tdicitei Iefus,&Tc.C«w Cbriflusmaximam reuerentiam nta 5 Dicir mater eius mimRTis.Quifruiibantin nuptvis.
ifMdeiulerit,mirum videtur qttod fic extraneematri fu* refpon 6 Quodcunquedixerituobij.E*fv#4/ij/.w<« omenentidfii
t-fdto d.ch Augufl.quod facere miracula ei competebatfecundum liofuo cognita,impletiontm peationis fua.
uinm natnram,quam d matrenonhabuit , ideopr&ditlomodo 7 Etintziltcm^&CC.HiccoffquenterponiturmiraculippetratiOy
(podendo matri ojiendere voluit quod in hoc non ttntbatur ei obe- Et difcribitur ueritas miraculi expluribus codicionibus. Trimo tx ■
rc,<juia in natura diuina nihil habuit a matre, necper confequens parte vaforu,cnm dic;tur:Erant autem ibi la.hy. Ex traditione
»tc<t aliquod ejfe tomuncjdeo rficttiQuid m ihi &tibl eft mu- eniwfemorum ludai vafafrequenter tattabant & punficabant ,/e-
tV^.d.uirtuttm faeitndi miracula d te non habeo. Sed quia buma cundu q> dicttur eJMar.j.a.Et ideo ad hoc faciendum erant ibi pofi-
mem in qua paffus cfi,traxit d m3tre,ideo addidit. t* itl-e hydrU,quia erant uafa ad reponendum aquam pro httiufmo-
Nondum venit hora ma.ldeft.tempus patiendiin natura di purificatione faciida.Et ex boc miraculum fuit euide.itius , quia
mi habto d tt,& tunc te recognofcam,& tibicondefcendj, unde fi futffet aqua conuerfa in vinum iu uafts vinartjs,pojfct credi quod
tunc tamrtcbmcndauit loanni,ut habttur infra ig.c.fecttndum ittui vinum pr<tcxtit>Jfet ibidem.
>r)fo8oni.aliterexponitur,quiafecundum ipfum beata uirgo cx S Capientcs fingule. Mctrtta qute menfura eji, continens decem
pieta- & fexta-
1 * . ■ ' . . ■' - 1 " -i . iii. . 1 '
l M 0 \A L I T E P^. f.diuina, quactanta; virtutise(t,cpfacir materiameonfola-
:,us^m?ipfius.Sedibideficitvinuconfolationishuma tionisilludquodeft alits materia dcfolarionis. Ac"t. 5. g-
^&hicppfolHcitudineimpofitajfibi curacdequadr 2. Ibant apojloh gaudentes a confpetit* concilii , quon amdgr.ibabi-
or.n.g.o^jj infirmatur & ego no infirmor; quis fcctdaltTatur & tijunt pro nole Itfu contumdia pati . Epi UCro,(uccc(Torcs funt
^«o««ro,»SedtaliPrclatoficcomPatientiPopulofuoim Apoftolorum,vtdrindecretis,di.ii.in nono.Et :deo fi gan
«ratur per vitginem melius vinum,i,conlolatio mclior, dent dc apoftplico honore dcbct cjs cfse fimilcsm laborc
Metrett
1057
Gof ord.& Nicolai de yra. 10 S
B
popui
data cft , Uratia DCr M«t-onGr*cc,Utiocracnrur.duitut.
Chnitumomn.b.fa a mctrctasbinasvcl ternas. Dicitcis Icfus: Impletehydnasa- > <- S^jl
ttacft. Videamus, ,c^.a»iiMw&4.fBi.»m««idoa.iMr«uum 2mSS
^ b qu*inf.nguhsctati b quaj:t impleuerunteas viqucad iummum. tt diciteislefus, ' ^JJggJJ
bus quafi hydms a- c Hauritenunc?& fcrte Archirriclino: & tulcrunc. Vtautc-u- 5 tuitquidcm
qua rucnt , cxqu< |uta«tpiuie««u.«ftjU»nit. n,,don.u»».?..ic.ib...bjrrdebartconuiu»I.t«. <s impkre vino,.
modoinvmummu r D \tP«ui«»»t.u»pt£iuit>pimu»jni|c .». b cia ctcat *
■ur.InprinuAbd d ^auit Archnridinusaquam vinum t fuclamV &: non icicbat [cd . . "•[
af(Jtrcocciditur,&: Vt, (iMifc „,.,;. * . ' vinum facere <.&<
h.c pceaamiUlc fcu- vncfe cflet.minilrri autcm fciebanr, qui hauicrant aquam,vo- g ccrct ,- 6 ,' £
dtmaccipit. lnhoc c.«nj.-.»uerbi.»df.ir;. dcic.rieit leaem i'e.c
fiquis innoccntiam ^ i onlum Archirrfdinus,&dicit ci : Omnishomo" t pri- ?onebcin 'euanf,;f
Abcllcquitur,(Xnu i , Muiia.nir.<icn..»Priu»docc.hl,.n1nc» biand..dciodc hafjcercvef
htiam Cain fugu. a. r.,ba t inucii. &.r.ho.,.ft». '
quam ablucntem & mum bonum vinum ponit , «3C cum inebriati fucrint,tunc id » SJt,™ 2,ux?tpit
tcficicntcm biblt. Si a Q^j.cVo:..nb.-. ,,.ini,c<fiintiguritqu.Qin»quaoccu]tum,miiicveic.in 13 r
vcroincodemChri ,, . n ^••1«««*»"«*««. , H * ^H1
itum a Iudwocci- quoddetermseft: Tuautcm ieruafti bonum vinumvlque ,c,quareanteqnai
lumintclligu, ;.iva- . acmuc. Hocfccitinitium fiimorum Iciusin ChanaGali- pnunocnnfSr
ttnnt. quavinumbibir, fic c ' *> uuuuuuieci
tnuK- malusomn.bushu- ■. n . q»odmultoi
tis.Infccunda,Nocinarcaproptcriu{titiamfaluatur,mu- lius eflct.quia,faliudeft fubftantiam lnaiumqi:
lbi.7.0 dusdiluuiopcnt.Siquishoccxcmploa vitiisfe coirigit, ttanfmiuatc.&ipiam fubftamiamex nihilotacete, (
aquam laluiarembibit. Sedfiinarcaecclefiam,qu;ecun- quidetn mirabilius eft,fed nonitavideturcredi
ftaaninulia, i. omnes renresrccipit in aquabaptilmuin. tis. Propterea. n. multouesa miraculorum magr
fb b tclligit,&ca:tera huiufmodi,vinum bibit.In tertia Abrafia abftiner, vokns nugis credibik effe quod hebar, ctin ie
obediens pro filio offcrt arictem,qui hic difcit obedientia, & pcruerfa dogmata euertit. Qtiia.n.fun t quidam
bibitdetcrtia hydriaaquam.fi quis inI(aacDeitatem,in diconditprem alium cflcdicunt, pluramiracul
;. Rfg. arictcChrifticarnem intelligit.vinu bibit. Inquarta,Da- fubiettisiubftanriisijcit.Si.n.coimarn;seiefler,quii3(
••*• uidhumilisregnat.Saul fuperbusabiicitiir.Inhccfiquis toreftmundi, nonutiquealienisutercturad propri
l:te^' difcithumiliari,aquamb:bit,firegnumChri(tiintelligit, tutisdemonftrationem.
vinum bibit.Inquintapeccans populusctptiuatur.poftre c ^ra«rew^M/ta«ir.Triclinium,i. trcsordincsdif
Lu.x. c. ducitut, hincfiquisdifcitpocnitenriacorrigi, aquambi- tium,altitudinediftantesinterfe,i.doftores,continc e
bit.Siquisdecaptiuitatepeccati populnm Dei perlelum coniugati. Architricliniumaliquis legifperitus.q
libcrariinrelligit,vinumbibit.InfextaChriftuscircunci- fpiriruakmfenfumlegis.Vndeipiriruakm fenfumi i
dicitur,ofVertur. ln quo fi quisdifcit (uis facramentis fubii t pturis aperiredifcipulis , eft aquam in vinum co:
ci,ficut Chri.ftus, ille aquam bibit.Si in vera octaua depofi ' vt quando poft rcf urrcftionc.m aperui: knlum,ut
tionem totius mortalitatis & intrationem ad Deum intel gerent fcripturas.
ligit.vinum bibit. rd ^^«a»i>i»a?»/jfiFaw.Peraquabapt:fmus!oanni5.r
C a Binas «f/.Avc.Acftimantiseft hocdicere,vt ipfas dicerct paflioChrifti, vnde& vinum priusfaiur.ATCtt
binasquasiSctemas.Suntctgodua:meniura:infcripturis, ii c(l,Ioanni.quiantebibit paflionem quanv
dumpater&filius nominatur,&fpnitus,quineceflario e HocfecitMiEK. Ininitiofignorumquaemortj
pr;ioj.c C(tcommunispatri&filiointelligitur, vt,Omniain fa- lit).cratdaturus,aquam verutinvinuni,ficotfl
i'': ji. ' picntu fccillidominc,i.infilio,c^:£ijoe^p»irf riiwiim/www, talisdifcipulisaperuitIenfum,vtinlege&prc»B
Mi. ig. Teina:,dum nominato fpintu trinitasmanifeftius intclli IigctentChrifium,itacarna]esmentespnus lapoi
giturjVt.-^oio domini cxli firmati funt, &■ (piritu oris cius,&c. ticimbuit,poftcarc(ukitatos maioriglonacompl
tt,baptizatescosinnoIcpatrisc»cfilucvffirituflancli.Ali "^r Chrysostomvs . Tuncfignamaximenc
ter.
NICOLAVS D £ L Y 11 A. connwsjcdtbat. Et probabile cft,ffnerit aliquis faccrdos i «' l<
poris rjnifiabutin nuptiis ad beneduendum, & a d oslcndcnd m
* fextarios,vt dicit Ifidorus 1 6. Etym.Sed cuius qHantitatis cratfex ter debebat procrdere,fecundnm legem cjrjiatuta jeniorun
tarius,non efi certum,quianoneft eiufdem quantitatis in diucrjis 6 Vtautem guftatlit Architriclinusaq.&X Id fj?,'
terris.ln eadcm etiam terra variatur in diuerfis villis. Ifido.tamen in uinum.
iiciti6.Etym.quodfextariuscontinetduaslibrastantum, & fe~ 7 Et nonfcicbaf^c.I^ffL/ier virtutcm Chrifti.
cunium hoc efl valdeparuus. 8 Miniftri autcm lciebant,<3cc. ^dfuppkndnm uinidi Uu*
1 Dicit cis.Id eftiminiflm. • ex p*<xcepto Cbrifti.
2 lmplete hydrias aqua. Quia aliquid deaqua iblprius pofita 9 Vocat lponfum Atchitridinus. Quafl ad *rgutndn c*"»>
afiumpferant adpurificationemvaforum fideo iuffit Iefus fuppleri vndcfubditur.
quod fuerat amotum^vnde fubditur. loEtdicitei:Omnishomo.Pr«<ffnrerf
j EtimpJeuerunt.Pfi/;ocrti<iw/K/t miracnlum euidentius, cp ri ? liimnix. I <i cft,in princpio.
aqua appofna fuit de nouoy& per miniflros quifciebant toulcm de ji Bonu m Vinu sr. . 1 4 e Htappouii ii !is co ■:ut:ua:itibus > <'
fetlumvini,quiacumimplctixfuiffentyaquaconuerfa cii in vinunt fenfus efi viuax,& p)teft dijcernere 'v.ni bonitatem &.*i
virtute diuina. m non fic aittem poU i brictalcmjd^ftbiHur.
4 Etdicit cis Iefus.rV.c confequcter ponitnr miraculi facli appro 13 Et cum inebriati fuerint.tunc idquod de. *4fp'
batio.Voluit c>:m Cbriflus,q> ille qui principrfior crat intcr conui- conuiuantibus , . «;./ tnnc nrfciun: difci rncrc inter bont
uss,primo de uino illo giiflaret,vt ex commendatione UUhs miracu- l^Tuantem feruafti bonum vinum vfqueadhuc.f
lumnotius fiacltproptcr quoddiatur. prudcntcrfcciflicontrarium.lilctamen ignorantcr loquci
Archi - ' Etfcrtc Architi.Dicir«»T«i»iw4rc'.i.'ric/rnfVj-,at> Archos , q> pntiUumcfl.
tuchni* efl Pr,"cePs>ct tricUniuw,g, eft locus vbi bomines fedcnt in couiuio, 1$ Hocfccit initium.r/icpo^/.fr mir.iculiperpclraticc
quia antiquiius comedcbantfcdcntes in leclisrfpter hoc infcriptura quia bocmiraculum piimo d Cbriilofatljm efl ad manifefit
dicutur comcdentes accubere vcl recubere. Lolus enim ubi jitbat or ritaicm diuinitatis,in co lctcntcm, & ad fidim alic rum con
itines ltitc>'H ad fedcndu,vocatur bk tridiniu, & ideo A 1 chitricli dum,&hoc efl quod dicUur.HoQfecit initium:fBM iftuci
tius non cti Homcn / ropriu^edfignificat illii qui principalucr inter mum miracHlum ab ipfo fattujit plwitts uidebitur infinc h
i.lm-
iit uc
mm
itpr,
».SCA
Et
10?
--■:
loannis Cap. II. j 1060
er-,t cere,quandodifcipuIiiamcong;egatieran>&:deuo riae- vgl |uieph,nonfiIiiMaria: vel Iofeph.qufa non fokim
tj & rendentcs his,qu.e fiebant,manifefteaderaht, B. Virgo , fed etiam Iofcph teftis cafhtaris eius ab omnia-
itf ifeftauit gloriam fam AAvg Hoc miraculum domi- ftioneconiugaliimmunjspermanfit. D
ni cr. eaqtu vinum fecir, non eft miru eis,qui nouerunt, e Erpr^cmPa/c^.Pafchaagimus.du a vitiisad virtutes,
q'uia)eus fccit.Ipfe-O- fecit vinum illodiein hydri/s,qui tranfimus.AdhocIefus vcnndu ecclefia quotidie vifi-at, ,M «t
omt anno hocfa- &: actus cuiufq; con
dtiivitib. ledhoc > LnenMmDeitvpm. fiderar , & eos eiicit
Iflu itJte amifit a kx,ck,manifeftauit eloriam fuam, 6c/credicjerunt m eum di- r 9™ inter 'anftos,vel
adu: auonem . Ita- b f , v1i^urthctan>„veiagerconroiation.». * ficte bona , vel aper-
que leruauit fibi c fcipulj eius . | p0ft n?c dekencht Caapharnaum ipfe * temala faciunt.Per
Pcpinufitatequx- r , Cogn i^o^U,. ,,,„,*(; ,„„},-, rb 5ui oon fr„ieI. r 4 bcuesquierat,pra:-
im*t foceret, vt & rnater cius &T fiatres eius & difcipuli eius , & ibi man- \ dlf f°r« doarins
tancam dormien- d , , . ... ' r „ ' ; . ' , 6 cekfhs figmficatur,
i omines ad fe e ierunt non multis. diebus . ht prope erat Paicha Judaro- 7 hosvcndunt,c.non Ma .
■okiuro mirabili f a P,'c?t-?2,r'l;ma,)e »"**«**e» itii»».eeci i;* ,dqmmvcr.mu;s linon-fueiiitcontiafidiro» ^ amoreDei, led i>ro u ,
cr.dtatct, prop- g ruii? , &; alccndit Icfus leioiolymam, t o^inuenit ln tcmplo 9 qua-ftu tgaii prxdi- Is.d.c.x
teraod fequitur: iocant. Ouesinnocen i-qj.61
ItKufefonit g^ona tes fua velleraveftie- ua*°.ran
disp<-ebent,perhasfignanturoperamunditia,&: pieraus, /tc n*
j) C didcrunt in eum difc. eius. * Avg. Sed fi tuncin eu cre- quae vendunjur,dum pro humana Uudegeruntur.Sius vc
jUjunti nonerartdiicipuli,cumad nuptiasvocatifunt, colubaapparuir,vndepcoIumba fpiritusaccipirur,g vcn-
d omorelocutionishocdic}u eftquoloquimur,cum duntSymoniaci.Nummosdant mutuoinecclefia.g non
Apoftolum Paujum in TharfoCilicie natu,neq; iimujareceleftib.fed aperfe terrenis feruiur.Hi oes eiicum
,i tunciamerat Apoitolus.Lidifripu.osChriftijnui- turdepartefortis fant"torum,qui vel fi&e br>na,vel aperre
tcidnuptiascumauJiuimus, npnram dilcipulos, ted malafacitnu,&fiiniculispeccatorumodoflagelIanturad E
quiitutierantdifcipuli,inrelligeredebemus. Correftionem,qui fi incorrec"ri permanlerint, infine liga«
p, hfc&c. Poft|nitium fignorumdevino,fubditaIiud buntur.Guesquoq;&boueseiicit, quiatalium vitacV:do
idiudiuina: matef]latisineiec>ionevendentiude leplo. jftrinam pftenditreprobain. Et menfas lubuertit, quiain
TpicE.Filius PeivthurniIif,defcenditCaphainaum,i. fineipferesquasdllexeJ:unt,deftlUuntur•
windum, fectindumquodhabetmatrem &:fratie?. f Etafcendit. Siipie.JqdeditdecretaDeicuftoditdocetqta
• Frams eius. Avc.Fratres fcriptura ifacra appella: e con cura hoib. det efle vacarc orationib. &: Dei folenniratibus. s B's Ief S
iet,uonposfolos?quinafcunturexeodem vtcro,a iteo Bis legituradPal(chaalcendifte..SemeIprimoannoprcedi- ^p^*
;i patre,aut ex eodem gradu,yelutcompatruelesaut co cationis, nodu mcarcerato Ioane,vt hicagitur. Sccto cum afCCndif
.yndeergofratresDomino? Non.nfMariaiteip adpaflione net, &in vtroq; vendentes eiecitdetemplo. fe.
:\ u.abfit . In ic ca:pit dignitas virginum. Abraharn pa- g Etinuenh in templo.Si in figurah templo quod eftdoinus Ma- u-b
u etatLoth,&:IacobLabam Syrum habebatauuncu- orationis,prohibetnegociationem,quehonefta putatur,
lui cx vtiiquc dicti funt fratres. cum fit de his qux in teploofferuntur,quanto magis pro-
Aicvinvs. FratresergoDominidicuturcognati Ma hibetportauones&:c£teragrauiora?
riae Defuni- p
*mm ^— ^ — ^— ^pm.— — .— ^m — — m 1 ■ 1 | II «i 11 | — w^^w 1 1 1 ».^— — — ^— ^*— 1
NICOLAVS DE L YR A, iffiuuentute-pirginis nonfueritconfimiliter7>irgoyimocueauotum
1 :manifelhuitgIonamfuam lldefltdiuinitatis potentutm. pirgimtatis emijit,qiua erat in conftmili propopio ftcut ipfa fut dif
1 :credideruntincum dlfcipuli eius.^«ia aliquide nouo fufiut trattaturin^.fentemurutvbiagtturdetoniugioMarU &
1 lerunt h tu,& illi quiprius crediderant, vt *4ndre*s>& alif, lofcpb.pe boc etiarn plenius dixifupey Lucam l.cap. Dicuntur igi-
tl ttm efl,per hoc in fidefolidatifuerunt. fur bicfratres Cbrifti cognati ciuf,/juia illi quifunt de eadem cogn*
I oft htc dcfcendlt.Po/i;*! ■n.mutatione naturs coram difcipu tione,in facra fcriptura nominantur frequenterfratres , vnde Oetim
kicidtmojieriditurcoramturbisinonprptucfaftafedqapitedici l hl>- Dixit ^brahamadLotb:Nc fitiuvgiumintet mc &:te, '
ttnipotterHliendi,vt videbitur.Et diuiditur in duas.quiaprimo fratres pnim fumus,fu^Jf» Loth trafneposipfius &fcquitur.
0/ iiturpropnfiiu.fecunduex hocfequens frullus dedaratur, ibi: 7 Et ibi manfcruntnon multisdiebus. Quia immincbat ie*
C n auteni cffet Ierofoly m is. Ifla immuialio naturx. eflfufcir pns eundi in Jeruf lcm,ut patebit partefcquenti.
>torpous fu:,quam hic pquncia: fe fafturu tnfua refitrrrfthne. 3 EtprOpeerat \?a\ch$.Tofita continuatione Hislori&Jric cofc-
l Iktitur in tres,quia primo ponitur huius denuciationfs occafiof qucnti r ponitur occafjo prxnunciandi fuam rcfurreftionem futura,
l">do,fitbiungjtur ipja pr<enunciatio,ib<\ Refponderuntergo. qujaafcenaens lersfultm eiecit de tcmplo yendentes & ctnentes,q>
'ihpmunciatiow iaterpreiatiOtibi-.sDixctunt ergo. Vrimet yidebatur pertincre ad perfona fuper pppulum autboritate baben- QtiJdo
■ Ifostfuiaprimo cont.nuat Hifloriam, fecunio defceniit adprp- tem,& ideo huius authoritatis petierunt Iud<ei ftgnu,et hoc occafio Ilrd;E1?~
\ Wittenmiibi-.Et prope erat Pafcha. 1« pnmaparte dicit fnit prsdicencft ftgnum fu£ refurreftionis, & hoc eft q, dicitur : Et tuj.8c0^
I coatinuandoai prxcedencia.Voft ha;c. Id eft , pofl mutationem prope erat Palcha Iudeorpm./» trib.enimfoknnttatib.in anno parer«iu
< •* in mumpradiftam. tenebantur (onuenire in lerufal?,fctlicet in folennitate Vafch£,Vc- Ierufal.
Jeiccndn Caph. llfa enimciuitaserat metropolis CaliUte, tecoftes,& tabernacufpru^uihabeturExod.zi.b.Feruntame de fc-
<>linc-polnituenire , quia hcceperat iam gloriamfuam manife- flotabernaculorum&Tentecoftesaliquando difpcnfabatnrcumit
* et lis quierant d remotis,non tamen defolennitate Tafcbali. Cbrilius Manieh.
1 ffc & rnater ciu$.Quoniam Iofeph mottuo Cbriilus comita- autem rfque ad pafjionemfuam voluit legem obferuare,& per con* coHfuu
'Mtiremfuamadimpendrndumeidebitumobfequium. fequensinfolennitateVafcalilerufalem afcendcre , f&hocefl qnod tiir. .
9 l"ittc.$ cius.Qui non ejfent filij Mari<e matriseius , vtdicit fubditur.
'tim Hjtreticus,qui djcit eam fuifie tognita d Joffpbpoil Chri 9 Et afccndir lefus IerofoIymam.£* boc cofutatur error M*
' tiuitate,& de ea fil osgenuiffe, qui dicnntur bicfratres , qa ex nichxi,qui dicit vetus teslamentum i diabolo effc datumyquia Chri
ra * m<itre , licet non ex eode patre.Sed botfuit in.pro batu Mat. ftu s nullo modo obferuaffet ipfum,
■ 'opjer qujd alu dixeruntyquodfueruntfilu Ufcpb de alia uxo- I o Er inucnit in tcmplo.2\(o^/»c ttpli no accipitur hic ipfa do-
■ tcutur tii bicfratres Xfi.eo quod lofeph putabatur pater eius, tnus domini.in qua erat altarc thymiamatis ct cadelabru^nec atriu
' >oc efif«lfum,juia cit Chrifius matrtm fua in cruce non com- facerdotu in quo erat altare bolocaufiorum , fei quQddam atriu ubi
1 «uerit,nift virgini, ctiam cum iam in atate proccffcrat , no efi bomines orabant,& doftores etiam docebant ibidem , & etiam ibi
imilety lofepb quifuit affignatus a Deo pcipuus cujios eius,et vendebantur ea qutt in templo offerebantur}& hoc eftquod dicitur.
iniu- *Ven-
l
Iabori6fi,fignifipanturilli, quimagnoslabores fuftinent
MO^^LITEI^. pro principibus & prcjlatis , vt perhoc promoueanturin
ecclefia, licet infufficientes fint, &:iodigni.Per vendentes
tprope cratVafcha.Scqwwt. columbas fimoniaceptomoti.Omnesiftoseiecitdetem-
1 c t nucnit in ttmplo. Per oues intelligutur Hypocrita?,qui plo Chriftus,fignificans quod funt cxclufi dc templo glo-
mUcmlupinam habent ouinapclle. Pcr boues.qui lunt riac fandto Dei.
io6i Gloford.&: Nicolai de Lyra. icb
**? i DefuwcuHs Funiculiquibusc.iciuntur lunt incremen- rfefbrrexilTe eu viderunt . VndcexcmplCacdpimus, qe
rv * uafl onum malarum, vnde \i*r***lmbittt ""r"'"» imclligJmu«,»dpcrbie4qDc*rniitaniusc|uodq;inu 2e
lii^iii^»«i«ijiMnjMi».EiSaJomon.Fiiiiic«/«rf»«wwr«m/ii«rji«i rc iubitono vakmus,vmpendetesnedefpiciamus,|«
ILrc««flnV^r. i, a mihtrrcxpcftemt^oratesaccxercctcsmctesnoftr.do
Tw.»«. y * Avgvst Quifljeclrandascrai ab cis , prior illos fla- necimeMigamus.NaisfermonuDei&prophetari-no:
«««LT gciumt. cft.ytqtf?vfir r.
b Q-/tV*»«;No » v.ia f^.fr^^^t^V^f^a^ IaicmKo ^j
umba s^led eriara vendentcs bducs & oucs & columbas , & nummularios fe- r kcTa iactantia, ge
tomum Dcifa- ' <*!» f""1 *ee •"'»*'" ■' "• fif»»«w ° • M '"of <»r,,.«,»*liM»" i nerarent, &cM
*"* ciuntdomumncgo a dcntcs. Etcum fccilTctquafiflaocllumdcfunicuhs.omncs i tioacqtiifita, ,rrj
cuuonuSidefl,om- , Pft* , Q, , . gjndo ^ek
ncsvquiquxiutqu* eiccit dc templo,& oucs <juoquc,&boucs , ^nummiilano- Nam carna.
' halnnt nOnOUClc U«C«r««lWr««»B«n4iiiooi« ■ Speci»YiteifiWoiJ«»dimnituVhi«iejiv cl.T.idtinttlr, .
V«- JuCbnili. b rum ctfudit t a:s,&menias fubucrric. Ec hiscjuicolumbas hrerabtem la! rai
ni i"K c Ztlnt domus !U£ . » GwMn fjHrlto» ptohiWtuendl.quu^r.Weit. 'i&l Ciillgeni
Tc** Avgvs. Bonuszclus vcndcbant, dixit. Aufcrrciftahinc, & ndlite facere domum demi dantur,-
,ot. ' elt fcruor animi , H.c.peit.fefinumD.idicit. Hocmib. . margantc p
Tr».».m quo rnensabiccto patris mcidomumtnegociationis.Rccordati vcroiunrdifci- 4 ^untantei
*«•">•*» humanotimorc,j> r « cl >*<•'>•» '>eieie<ii impio*. neconculci:
MM.!e^ dcknfionevcritatis c pUlieius,quiafcriptum eft: t Zclusdomus tuae cdmeditme. * * •»|*|
«atui. aCCCliditlir . Abeb , N0oni..cn:.«fibirrl.««re.qui»uideruntc;ui.:um,i|U.<iii ■ r»nenu, itrad-are. .. !ltC"
comcditur.qui qux d R^pondcrunt ereo Iudari , & dixcrunt ei. t Quod hVnum o- 6 r „,!; ' ,. f?r
*vCi\m. jUxt inaua qua vi- n *.. ,. ■ i r » r J i /' e j 7 'erioquebai
"•b* dcnt.corrigerefata- ftendis nobis , cjuia hatc tacis ? Keipondit Ieius , <x dixit s tuangchfta
B git,fi'ncquit,tolerat • K.ni«-.Mv,red,u.fidi««.««.vo.foi»,«... sd.ic«,m«,^rt^^ *£&llk
M«th. ^Scm,t- „ 5 cis. t Sdluitc templum hoc , ccin tnbus diebus excirabbo 0 n0r?i fi^
disnobu.iiHvsbxcf* g illud. Dixerunt ergo Iudxi : Quadraginca & ie* annis 10 g Qpadragmt s
«idJ/^owt/i/.Quiafi- Avcvs. />
gnumquxrum.qua Grcce.on
rcfohtac6merciadctcmDlociicit^Scatt,yo/«/r^(^.Quia occidens,arcTosfept5trio,merembna,mendies.Pi
hoctcmplum,fignificattcmplum corporis in quonuTla ra:horu4.nominum,i.aIpha,delta,item alpha, n
eft maculatx:meritohocfigurarepurgo,qui illudabho- nenturinnole Adc, quicft orbis terraru,&:alpha f
minibusmoricfolurumdiuinapotentiafukitarequeo. vnudelra^quatuor.uealphajvnu, m_i.40.& (untfim 46.
c jo/MJrerc»M/»/tt»i.Qiioddepropriocorporcquod eft tem- Avg HicnumerusperfcdioniDhicicorponsapfDi
plu Dei dicit Ielus^fixc/Mio.Iudci nointellexerunt. Licet 1- gruit.QuadrageGcs.n.iexies fiur.t duccnta lcptiia:;
gnorantesdiuinitus relp6dentdicenfes:tJ*/arfr^wr/T fexan qui numcrusdierum complct i^ouem menicscV:
BM.Quianoconuemtlapidi.kdhominifufcitatio. Na 66. Ipfa antem pcrfedliio corpoiis Domini totdiebi
dieb.corpusChrifti,vtcuiuslibethOminisin vettematris rum producxac6pcritur,ficutamaiorib.tradituli
organizat,kddeftru£tuiluda;!s,amorted etertiofulcita- ecclefia; cuftoditayctoritas.Octauo.il calendasApn 0
tur.Quodetiamdici;unecapoftoliintellexeiuf,donecdie ceptuscreditur,quot5«:paiTus. Nati^autem tradnur 1.
tertiolnfcitatuseisapparuit.Scdquodintelligere nopote uoCalendasIanuarii.Abilloergodie vlcijadiilui
C rant,patieter tolorabant quouiquc ipititufancjo reuelatc, duccnti 76.repcriuntmdies,qui lenanu numeiu 46.I c
rcfur' M-
NICOLAVS DE LYRA. tiamqutri ab aliquib. quomodo fecit flagetium de fuuc-
1 Vcndcntcs oues &C boues & COlumbas. Et quia talia nopt> rio vendebantur ibi funiculi. fedfolum illa qux dtbcbantin
* ttrant de longinquo adduci>ideofacerdotet cupiditate dutli flatue- ferri.Et dicunt altqtti^quod ipfe Cbrittus utebatur funkuk\
rant boles talia ibi uendentcs, >r vmientes de longinquo non habc- guto & itlum fnnicutu accepit de quo eratprxcintlus,& ipfi
rent excufationem de oblationib. dhuittendis . ^iliqm etiam corum plicando fecit quafi flagellum. Et quauis boc non babtatu-
),on habtbant pt>cumsmtideofacerdotes fiatuerat tbi campfores,qui fe in textu , tamen probubiliter potefl credi,qttia non om>
fub cautiont tradebant pecuniam , & cum hoc ultrafortem aliqua funt,vt dicitur in fine huius euangetij.
mmufcula recipiebant,non tamenpecuniam,ne arguerentur manife 6 Refppnderunt ergo Iudxi . Hic ponttnr fu* refurn «
ftcfjcereontra lcgem.Deut.2 j.d. vbi dicitur: Non dabis fratri prxnunc'utio,quiaoccajione hutus fatli petierunt ab eo jh
tuo ad vfuram pecuniam,&rc.e5'" hoc eil,quod iicitur. lud<eiydicentcs.
2 Et nummulatios kdentes. .(>«/'.* hoc erat illicitum prcpter cu 7 Quod fignum oftendis nobis, &c. Quamuis.n.fafa i
fiditatemfa erdotum,quidiuerfis aditfuentionib.depaupcrabant po bonnm de fcytamen nonpertinebatad qucmiibet hecfacen
pulum,vt patet ex prxdiftis.slt quiafraus & tumultus folent anne zd cum qui babtrct autboritatcm torrigendiexcettusfiu
fli mercationi,qua contrariantur orationi, idco ftquitur. Quod non conuenickat alieui de commttni populo , cumfn dotts
3 Et cum fccifset quafi flagellum defunicuhs,cVc. Etpatet effent in illopnpulofnpcriores. ^edpropbettc mittcbaturac nf,
litera vfque ibi. cialiter a Deo,& ideo peticrunt ftgnum miffion:sfu£,&it 4<il
QS*fU 4 RccordativerofuntdifcipuIicius,quiafcriptueft.7'/^/, eis ftgnumpoteflatis diuin* in fufcitatiom "fui corporisprcf
6i.b.deChrifto. ture,& hoc efi quoddicitur.
j Zdusdomustuz.Exfaffo.n.Cbriflirccardatifuntfcriptur* 8 Refpondit Iefus cVdixiteis: Soluire.^oBf/f *<•>-' infa-
illius,& implelionis eius de Cbrifta . Qusritur bic,quare non rcfl- ffiuum ad bocfaciendum,cum fuerit fimpticiter mtthm ex rtc U
Jflebant ciycum tpft effentmult',& ipfe folus & parum adbucrtpu- i&orum, ad trulum autcm Cbriftus non poter.ttinduccrcfi '/?»"
taius)Dicendumx quod diuina virtus in itlo fatlo operabatur , qu* bum dcnunciatiuum eius quoderatprr ipfos ficndum.q.d. '■ «luifC
• apcparcbatineffetlu cumuolebat ftcut inferius 1 g. a. fotoverbo templum hoc. IdcflfbUetis, qnia in paffione Cbriiliai
profirauit cax, qui volebant eum capere. Corpus enim Cbriili erat fituta a corporc,& fanguis a tarnc , & continuitas mcmb um h
iniitumtntum d-mnitati eouiuntlum , & ideo ex oculis quidam ful- confixionc clauoYum,& lanctx.
gor exibat virtute diuina eos deterrens, ita quod rcfiflere non aude- 9 Et in tribus diebus.T^ow dicitpofl tres diestfuia Cbr
bant.SiCMt inpaffione, uox ilta qus erat diutnitatis quodammodo in fuit mort uhs tribus diebus complete.
jlrumcntuw,profirauitmagnammultitudinemarmatoruM.?otetc- loDixeruntergo. Htc pomi fux prcnunciationis inttrt
tiam
• ~ *? f A-*'' l * T E *•' l-eniur loiuerecoi pus eiu.s myfticum , fed in ttibu»
| t ^o/«iff terlnm fcoc.Qd intelhgitur literahterde folutione iuit lulcitatum.Ptr quosdiesfigniricanturdodru
cotporisChr.ftipermortem,vtdiciturinlitcra Perquod cula,&ex£pla vit.xinapoftolisahilque difcirulis
fignificatumfuit,quodIudcipoftakcnfioneChtifticona ccclcfiamilluminantibus,ficutiol&:luna.
usnon
Hatio,
Et
icbus
,nurJ
; hs<
ipft
,(kj loannis Cap. XVI. 10^4
j^^m.AvG.AedificatioSalomon.sfeptemanaiSj?- fcajidaIizari,&quianodu erantrenatiexr,qra&- fpiri.tu,r>6
rcardificatio U.b Zerobabel impedientibusiniftii- cranrdigniqmbusfecrederet lefus,& feft.iliaritertohabi D
tanni^ Hicnumernsconuenit perfecliom dominici taret.Sciebat.n.quid eflet iniliis , melitu quam iplehomo
forl>risquiavi dicunt Phyfici,rotd;cbus forma liumani de le.Ha;c fidesconuer.it catechumenis,quic_eduntineu,
N ,rispficitur Hicnumerusinlitens Ada: inuenitur,cu iedquianonluntrenati.noncreditureiscomuniocorpo-
jns omen ex qiu- ris& fancuinis Chri
SKx a sdificMum cft templam hoc,& tu in tribus diebus exctabis J^CSS '
fignificar Ada illLid.llleauretndicebatdeteajplocorponc.rLii . Cumcrgo 1 diat cuma Deoue-
im per qua- 4 re|urrexiilctamortuis,recordati func difclpuli eius, quia 2 n,nc' P^opter hgna
rtesmundnn , c^rfUsruUm-miItef6iue^um&afeillr,Hndua.. b p.oPbetan.m.,ufJi«e. quie viderar, led nun-
S.HOC ntlllie- rtt«t CKnftumt rtiadier futrcclsium. Hunclcilic; t Si,Iiiite teuj.l imhoc. dUlU lCIiatUS ClMt , &L
rpns Chnfti ho\:dicebac,&a:ediderunt icripturx,odermoni quem di- l ideonoctcvenit,n6
S&&Sn£w c Xltlrfus- CumauremelTetPaichaindietelto , mu!r, cred,- ♦ tSSSS^SSt ~M,
(1l(UUIUiu . v Car p/opteifijjna, a Nonquod flcnrali r.id f._.!iiii ' * lo.tO. ».
iMOOC.IlCUteC no'enti,qu I -betp ••t.fht» m ponendi suimam lu.m.&c _cdtjU:a occul- ** minC.
|| citUr ; Tt rra CS . *»J«»«« nouir,: ■ Kiebattosnonnrroiterircdere. ^ C Crcdidcrunt in nomi-
\ttrrm ibis)'m deruntin nomineeiusvidentesiignaeius cjuxfaciebat . Ipse 7 neejus.-k Avc.Qmd
ams xdifica . r Cur- v*^w' 8 iibi vult hocrllh cre-
\ t lignifket iiici autemlefusnoncredebatiemetipium eis,eocjuod ipienoilet 9 debantinnominee-
Hiidilperfus . ius&iple ieius non
[igendumef credebatleiplum eis?
quatuor partibus in vnu m corpus Chrifti , quod An fotte non credebet ei & fingehat fe credidifle? Sed non
hjiindedtcitureiectosede congtegandosaqua- dicereteuangehita:/W«//-. credidcruntinuiomineeius.Md^nact
ntis. gores&mira.Oedunt hominesinChiiflum,&Chriilus
b (».i»if«.Conuentus adibat, vt verbis & fignis plures nonfecredit hominibu.sptelertimquiafilius Deiert,& v- E
n ceret.Etquiaaliqui fohs lisnis moticredebanrin eu tique volenspafluse.t.etfmolier.nunquam pareretur. K9.1&.I
va iuidein,ied tame ira,vt potTent poltea m pailione eius AOrigb Nts.Vel dicendum, quod Ieius non (e credi- l"an.ad
lcanda- ditcre* ^1*'
NICOLAVS D E LYRA. tet exhoc,cppofleaTetrusaudiensabeoeiuspaffionemfutura,uo-
:nr in dtto qutaprimo ponitur interpretatio ludxoru falfa, luit eam impedire,Mett. 1 6.i. Scdpofi refurrettiontm Cbrisli banc
.nttiprttatio tuangelili£,ibi.U\c aute. Circaprimumfcien intellexerunt ir>terpretationem,qintndo aperuitills fenfum,utintel
uixi petierant a Cbrifto fignu mn ad aedtndu & veneran ligerentfcripturas Luc.vlt.g. Ft bcc efi quod dicitur.
i maps ad deridendum &impugnandum.Quod patet ex hoc, 2 Cu m ergo refurrexiiTet. f.intelligendo de corporefuo.
::m impugntkerunt ditlum fuu,et idco non fucrunt digni.ut 3 Etcrediderunt (ctiptiux.f.propbetarum loquentium dc Cbri-
fn ccret eis rej*rreiliflne coroorisfui wanifefle,fed occulte,vocas fli nfurrcftione futura tcrtia die-, Ofx 6,a. Viuificabitnos poit
-nmteplm,& ideovoluemnt arguere ditlum juu per mate duosdies, & indietettiareiuicitabtt r\o$,boc dixit propbeta,
nplm,& boc eil qnod rfr.DiXerunt ergo Iuda:i.Quadra tjuiarefur»ett:o Chriftifuit caufa refurretlionis noflr£,& lo»<* 2.
iexannis xdiricarum eil templutn hoc tk. id tn tn- dicitur a.quia lonasruit tiib.dub.& tribus noUibusin uentreceti
:busexcitabis illud. Hoc dicunt deridedo,quafi effet ei im infiguraipfius Chrifti.
Utdtoplus dertfifj'ent,fi rtfurretlionem torporis fui pradi 4 Et iermoni,quem,&C. Quia tunc perceperunt impletionem*
xij mamfefle,qu'ia difjiatius eii rifufc tare mortuum,quam adifi* verbiillius
:a iieleiiipii'inAac::diimet,<pnonloquunturbicdetemplofa£h e, Cum autcm eiTet. Hic ultimo ponitur fru&us denunciationis
monem,qnia dlud (uit mdificatum in JcpQm annis, ut habe- & pr&dicationis Cbrifti,quia Cbriftus exiftens Itrofotymis infeflo
:.6.i.Et prxterca,quiafuit per T^abucbodonofor deflrutlu Tafcbali populum docuit,& multa miracula fecit ad confirmatione
5. g.vlt.c. sed loquuntur de templo re£dtfic<sto pofi captiuitatem fme dottrin<e,ex quib .muhi fuerunt moti adcredendum.& boc quod p
:. ;lmc<uti.J. pnmo.n.anno Cyri regis Terjarum,in quodata eil dicitur.Cum autem eilet, &c. \o accipitur hic dies prouna die
fulo licentia redeundi,& temptum rc&difican.li,vfq\ adfextuan naturali uel ariihciali tantum,fid pro toto tempore folennitatis Ta
•1 Danj,/ai? quu confummatum efi illud temptu,fluxerunt 4 %.an- fcb<e,qu.t duiabatperfiptem dies continuos.
/«*<! impedicbantur a nationib. in circumitu eorum exiflen 6 Multi ctediderunt in nomine eius. Credentes,quod ipfc ef
i .ntii§wioKctempli. Iflenumerus patet per boc quod Cyrus re fet ucre Chriftus.
i M WMnis.Cambyfrs filtus eius poft c-m 1 o.quia noncoputa~ 7 Videntes figna,&C.i,io<t.n./«i^ae»te'»' oflenditurucritasfub-
l ipi ({mrtgnauit cur>, patre.Tosl tumregnauerttt fucceffiuc duo taces facultati naturati intellettus, quando reducitur ad primaprin
' H,i,lcdtmpustorum cUmittitur, quia regnauerunt tantumfepte cipiaperfe nota,ita ueritas exccdens facultaletn inttlttttus,qualis
•n<fub»s[ucccfjit Darias, tn cuiusfexto anno cdfnwmatum erat ifla,quando confirmatur per opera diuina,quia certum cft,quod
pH6fut.Etidco de iflo tempto loquebantur,quia illudflabat Deus nonpoteffeteflisfalfitatis.Etideo.quandoad confirmationem
• orwn pnfmtia,& dludoUenacbatur,utpatct in litera. Hctc au aliruius dottrinct inducitur opus diuinum,fuf]icienter oflenditurqi
/f^£.4.u.u **. /~X f _ • » _ • *-* rt - «II — " .. ______ _*'*11/' I _.*/_ /_.
...Quadragi...
^txaunisaidificatum efl lcm. hoc.non efl muttum curadum ria Catbolicct fidei,quia fitti indigni erant audire, & impcrfcttiad-
»on eH uirbnm Cbriili,nec euangeliflx, nifi tantum referendo, huc nonpoterant capere,propter quod etiam ipfis apoflolts dixit le*
I' H wbum ludxorum deridendo Cbriflum, ut dittum efl , contra fus infr. _6.t\MuIta habeo uobis dicere,fed non poteftis por-
<iltt fatfu dixtrunt,ut infra refert euangelifla. tare modo.& boc efl quod dicitur.
uitem. Hic prnitur interpretatio uera , quia toquebatur de 8 Ipfe autem Iefus non credebatj&c.^/f/oi-a myfleriaf.fidei
;uo ntjic templi, quia bumanitcts Chriilt eratfpuale habita- reuelando,& fubditur caufa.
•' nipjim oa,& hoc eil quod dicit cuangetifla.lWe autem dic. 9 Eo quod ipfe noffcU&cf.iflorum imperfe&ioncm &itlorum
'littmierpretaiiontmnoncogoouerunt tunc apoiloli.Quod pa- fittionem.Modusper quemcognofcebat bicfubditur.
&Et
tet
M 0 i{ jf. l I T E l{. cibusaIta,fedgroffa&:capib]li3,quiaiuntnutriediJacte, SC
[ ^"'••'^I^ie^f.Idefijnonreuelabateisaltioramyfie n6folidocibo.Necfidlis,fidei fecretamyfteria,nederideat
[cundumknlum literale,quiaaliquicrant imperfec.i ipfa,propterquoddicit laluator Matt.7.a. Nolitefandtnm
t-ntenteseacapere,&:aliqfi£tiqrcnteseaderidere.Etin darecanibus,neque mittatis margaritasanteporcos,nefoc
Wmfttoxit pr^dicatotes euangelii,vt non pdicent fimpli te conculcent eas pedibus fuis.
MQ-
io£j Qoford.&NicolaideLyra. ifa
^m ditcredcntiuminnominccius, &nonin illiim.Ini.lu.n. difcipulisperfeftisneque comittcb.it eisotadog
ji crcdunr,qtiiangu(tam viam vaduntduccniem ad vitam.g iamfirmitcrhdelibusrratr:bus.Non.iuueudebai
autsm crcdunr, non in cum, icd in nominc cius crcdunt. nbus vcrbis,ad mcntcm eorum intran
H, * C. ii » T s o- ['">""' mj
lo-W.J. ITUHVS. \'d llOC a Ita pnfHt uia null > quicquam jecSpcret.curofcietilehonvnequol non ipfe homode l"e." * ICICUS , Vlldc l:i.
dicit.qmanoncoiv omnes,ciquiaopu\ei 116 crat,vc quis coltimonium pcrhi- 2 *»'•£•?••
ridcbat incis , ut in bcrcc.Jc ilomine.[piecnini{cicbatquidcfl«inhominc. 3 "'""' (
i4 1 <J 0 L AVS" D E L Y R A . laqutnslixit. Et tgo ntfcitbam tum,f. ante b-pt:fmum^i
tlum efl.Similttcr loquens ludxisdixit. Mcdius autem
t Etquiaopus./</ffr>«*i7>. , . . nctitqu6vosncrcitis.J'i««r.z//7«4W/r««/d^;^,6
* 2 Vtquistcftimonium pcrhiberct dchomine.i.wrae»frm incognitus,eymaxtmc fuoprx ulor:,quiad ipj*v,mjnifetl\-
& fl ttum cuiusbbtt bomims cognof eret per informationt alttnws, natus erat, vt dicttur I.tic. 1 ,b immo nec etiam prxc »rfm in
auiabocfcitbatpcrfeiieperfmetipfum,propurbtxfequiiur. (ttyquiaeiusmirackUfufJicienttrmanifeflafttiiteumt&Hc
1 IplC cnim icicbat quid ciTct m homine.i.i'i mente&flatu re,quodfeceratmiracula autcb.iptijmum.eil exprejjecontr.
cuiuslibet bominis,& ex boc tuanylrfla ofiendit ipfum tjjt Ocu cu- geitum. Tofl baptifmum uero pnmum ftgnum fuit prxdu:
ius proprmm efl fcire fecreta cordium.Ad maiorem euidcntiam prx fio aqux in uinum , & per confcquens fiut m-.racuUm cih
ditlorumqueritur.vtrumconutrfioaquxinvinum de quaditiit efl terpnmnm.
fuerit Cbrifli primum miraculu.Et arguitur primo cp non, quia Cbrt Circa fccundum faend:im,rp miracula Cbrifli ordinabant
QHrf1, flus fectt miracula ad inducendum bomines ad fidcm,vt iam diiium f.ad manifcftationemfux dtuinitatis, & ad confirmatk
efijed antc HUs nuptixs aliqui ei credebant,ejr aliqui ficut difcipu- ilrinx,per quam homines ad fidcm adduccbantu<r,v quar
» Ueiadhxrtbant.quiaficutdiiiumefl. Vocatus efl lcfm & difcipuli trumque fuit conuenics differre operat.oncm miraculon
tius ad nuptixs, ergo videtur tp ab eo aliqua miracula viderat. \tcm bapttfmum. Hocprimo declaratur in quantum miracuU
illud miraculum fecit Cbrifiuf exiflens ^o.annor. quia poflbaptif nxfnx confirmatiua . Quia confirmatio doiirinx nonpracciV
mnm fuum fecit illud,vt patet ex prxdiiiis.Ipfc autem erat inciptes docendi,fcdmagis fequitur.Ad prxdicationem autem &
tricefimum annum quando bapti^atus efl, vt babctur Luc.j.c Sed rtquiritur xtas perfeiia,faltem dc congruitate,de qua a
in Ubro de infantia faiuatoris fcribuntur multa miracuU qux fccit fla xtas eil lo.annor.propttr qund lofcpb fufcepu
in pueritia,ergo, &c. Contra boc efl illud <p ditlum efl in litera.Hoc pti in xtate tali,ut habetur Gen.4.1 ./. Yimiliter Dan
iniiiumfifnorum fecit lcfus,&c. . rum cum regnare cxpit , ut habctur 2.^.5 .a. & Et^
Refponfio,non efl quxsTio de Chrifli poteflate in operib.miraculo- anno incxpitprnpbeti^are, ut habetur E\ecb. t.c.Ec idco co ■«
fts, quia fuam poteflatem a principio babuit,fcd quxritur de upore fuit,quod ChriHus ante iQ.annumnon doceret, & ptn.
quo vfus efl poteflate in natura affumpta,qu£ erat organum ditiini- nec miracuU fux dotlrinx confirmatiuafaceret. Secun
tatis,etiam in miraculis faclendis,vnd & ad taSium manus eius fa- ditur inquantum miracula erantfux diuinitatis mawfcfi..
nabantur infirmi,curabantur leprofi,Ulttminabaritur caci, & ad ua ris enim periculi efi, fi negetur in Cbriflo vera bumanitu;
cem tius fufcitabasir mortui,& fic patet,cp quxflio efl defatio.Vro getur fua diuinitas,& ideo debuitfic diuiniats manifeHar.
pter quodfunt hic duo videnda. Vrimo quidfit circa bocfatlum. Se humanitatis cognitio non impediretur , & idco non fnit rc
cundo qux circa hoc conuenientia funt. Circa primum dixerunt ali» ipfum ante xtate pcrfetlam mlracula facere,nefius incar
qui,quod conuerfio aqux in uinum,nonfuitprimum miraculu Cbri. taflica crederetur.jldprimum diccndum,quod illi difcipu
c fii abfolute , quia plura alia antefec erat,fed fuerat primum,quantu baferunt ei ante miracuU,ipfi adbxferu nt ex Ioannis teflimi s
adilUmirucuU, qux fecit Cbriilus in cotifpcftu difcipulorum fuo. cboatiue , & dotlrina Cbnfli confummatiue,ut patctt
rum, propotr hocfignanttr non dicit euangelium.Hoc fecit initium vnde & ad Uudtm dfcipulorum boc pertinet, quod Cbr
fignorum Iefus tantum,fed addidit,\n Chana Galilxx,& manifeila- fuut antequam audiffent eum miracula facientcm , fecun
uit gloriam fuam, & credideruntin eum difcipuli eius,q.d. Mibi a- dicit Greg.Hom.).
lia ftgnafei.it. Sedhoc efi contraueritatem euangelii,quiafupra dixe oidfecundum £ctndum, cp liber de infantia Saluatorh
rat euangelifla,quod Chriflus adhuc erat incognitus , nonfolum ipfi tus efl taqnam abbAreticis confiftus, utpatet m decreu
fopuloj. d loanni prxcufori eius , vnde loannes Baptifta de Chriflo px,& ideo non esi eifides adbibenda.
loquenr
jt D D I T I 0. menfamintransVublicanorumanducans&bibens.Et::
In c.2.rbidiciturinToflil.Tamen probabiliter potcft con gen.dicendum efldeuefiitu Chrifii, tpfenonhabuitfic:,
cedr,quia non omnnia fcripta funt. _ ram uitam ducentes.Scd fahia reucrentia Cbryf. CbrisluWfi
Trobabilius uidetur concedendum,cp Cbriflus non fnmculo cinge tantam auficritatem cflendit,tppotiusfuit in ea admiram
batur,Ctcut illi qm aufiera uitam ducunt,fcdfimplici cingulo quo bo tabilis ct a Ioanne,qui nunquam ^o.continuis dieb.&ntUfa
mines utuntur coiter. t{am vt Chryfof.dicit fuper Mattb.Tijl plus uit,ut Cbnflus quifi aliquando cttm pcccatorib. & Tubliap "
Chriflus ofiendit prxter m; fericor diam &iuflitia Chriflus aut ami ducauit,non ex hoc uiam oppofttam tenuit, quinimmo mat
raculis tefiimonium habcbat , dimittens ergo Io.ieiunio fulgere ipfe tlione huiufmodi aclus exercuil,quam loannes ieiunauit. C n
Contraria inct(ftt uia.ad menpm xnirans Vublicanorum,& mandu- condcfcenftonii , & impcrfetlionis qux patent infuga & loc s,&
cans & bibens.Hxc ille. Et idem dicendum efl de his qux pertinent bmufmodi conuerfatione cum peccatorib.in CbriUo nullam
■»eflitum,prout S.Thom.in i.par.qo. ^o.art.z.in rcfponftoneprimi impcrfeLlioneni.^on efl igitttr proprie ditlum,Chriflttini
art . Quxrere auttm qnomodo in templo erant funiculi,cum ibi non traria uia perfctlioni , uel via contraria ad uirtutem qm '
vendebantur , nift ea qux dcbebant ofjerri,eft nalde irrationabilc. pertincnte. r^ec uidetur proprie ditlum , quod Cbriflus %il
Tum quia multa inueniuntur in tcplis, qux noabi confucuerunt uen dit,nift mifcricordiam & iuftitiam. Si vult exuudere optr--
di.Tu quia ueriftmile efl,quod tauri & animalia magna qux ibi ojfe rogationis & aufieritatis , falfum efl . Infirmus.n.condefcem e,V
rtbantur ,portabantur ligata funiculis. opera imperfecla ex mavma perfetlionefacere pro loco ttn
K E P L I C A. oportunitate,nonesl uhcontraria incedcre.T^ecnecejfanm
\\\Z.2.Vbidt,cp\cfusfccitflagellumquafide funicul'.s,dicitpo ccrcCbriflumfuniculos de ligatura bouu pro flagellis facitn
flil.q, probabiliter pot crcdi , cp Chriflus cingebatur funiculo, qucm pifse,ut vult Bnr. Sicut.n.boucspfunrs ditciuur, ita ptrfi^
dupltcando fecit quafi flagellum, Burg.dicit,f frobabilius fit oppo- compelluntur,quap) opter ita cito Cbt iilus inucniffet ductn
fitum,videUcet,rpcint~ius fit ftcut boies coiter.Mlegatadid Cbry- gelU,ficut funiculos.Tantum vx Burg.odium contra pofid.
fofl.dicenttm,QUod Cbriftus nibil oflendit prxter mifericordiam tt fc,quod non potuit paciflce loqui , fed uidetur frequenter ou lontt
iuftitiam,dhnitttns lo,ititmiofulgerctipft contraria inctfit uia, ad quxfiuifte adfenfum literalem modicumpertincntes.
7
loannis Cap. 111.
CAPVT III.
a ^vfrrt«^w/'fwo>c7'f-Hiceratvni)sexhi?)quipcrfigna
>ciediderunr.
b [Vo.w.NicodemusjVicloria populi , vel victor populi
ccft iflgura otr.niu qm ex Iudaicopopuloin Chtiftu crc
dettperfidem vin-.
P'
106S
lacro eloqnicpro ignorantia YOnitm.Hefpondit.Te.
d ^imen,amen di.Non interrogant; ecundanatiuitatecx-
ponit,ne ciedat Nicodemustola fide.quapropter vifa figna
credideratin lefum (urhceread ialurem abfq; fpualisrege-
nerationis vimue,& abfq; fiacramentis. Etiam quia homt-
ctinmundum
^jodemtH, vel
eft zura cathecu-
mepuim q fidem
habitjfednondum
t,jp?ati,quiinqua
darcte iacramen-
ton.iaccedut. Vel
ma eorum q
tecredut,fed
lucn perfeclorum
opcmi r.ondu ha>
berj, timentes car-
ncogirationu,
unum,velin-
mludsorum
:iv) , fide lola
]uio Chruli
:s,bonorum
u fiduciam
ibcotes.
<*|«g2f
CAPVT. III.
■ , Quicredunt refurrecrionem.perhocab alijs diaifi.
b Qno a nomcn.
Rat autem homo ex Phanlans Nicodemus
nomme
a 1
i Vnus depnncipibas.
piinceps ludxorum.
nem purum inteltt-
gebateum Nicode-
mus vtloanncmba
prifram,velquemh-
betex,pphetis,ideo
r incepit eum inftrue
2 re lolus de fecunda
i regeneratione, qua
4 intelhgit eum filiu.
5 Dei , &: fe pofle filiu
6 Dei ficti.
A v g v s. Secuda
Hic venit ad
Ipfein tcnebtii eft.no . lu.v.quia nonicnat. s.
Icfum no&e , & dixit ei . Rabbi icimus cjuia
a A Deoadcjlefieii.ijiiiinium ncniffe* cuin ilio Ijcum effe f.-d ipfLir. Deuni cflcron cogr.onit.
b Qus Vid.c in Patcba ficnabeo.
a Deo venifti I masgifter . Ncmo enim potefthxcilgnaface- 7 natiuitas dequacio-
recjua: ru facis, mfifuerit Dcuscum co. Refpondit Iefus, 8 cit J ,l~l!
a \A<(1 fpititujler»intelJeflurn«J}mholi pcrcipiat.
cK^ixit ei : Amen amen dico tibi , nifi quis t renatus fuerit
a ^'jod rft exGrxco,dcIarfum. b Ideft. Ncftpi.cet cngnofceremetqui fumrcgnum
pitiis^qni 1 m v.ii.. yeiitir s.
denuo,K6apoteil:videreregnu'miJei. Uixitad eum Nico-
eft» qua; eftexDeo
& ecclefia ad vitam
9 fedillefolamcarna-
leffl fapitquseeftex
10 Adn&Euaadmor-
11 tem.Scd ficutcarna-
Trac.n.
i n Ioan.
tom s>.
tg*nitu*
fuerit
defnprr
E
ledicitiftenonpof-
fe iterari,fic Sc fpiritualis a quocunq; facla non poteft itera
tjrf.Noxfignificatlitera !egis,vel ignorantiajcor ri.E-; femineenim veri Abraha:funtnati,fiueperhbcram
:ltiaiorcm.Etnoc"tei6forfitan venit,qa magifter in fiuc perancilkim.
paladilcereerubefcerer,velpioinetu ludacoru. H/c e 2^i/f fwi>.Nccefiarium cft vifibilefacrametumaquxad
udeterapertafignanotauir,plenius mylt«ria fi3ei reg ablutiot.em vifibihscoiporis,ficuteft necefiaria doftrina
idnieruitdoceridedeuateChnftiddipfirusvtraq^na inuifibi:isfidei,&:adfancl;ificationem animeinuifibilis.
.te,de pailione de reliirreclione,& afccnfione,de fecu f i{cna utfuerit.Q mrsos t.Hoc eft,fi tu non natusfue-
neratione,& ingrelfu regniceioru , fitdeaiijsphirib. risde lnper,& dogmatum fufcepeiiscertitudinem alicubi
rmdhl.noii.'*: H a y m o. Pulchreinnodc venifledf extraetrascV:Jongeesa regnocoelorum,(eipfum hicotte-
renebns ignoratie obnubilatus ad tanta lucem nodu dens & indicans,quoniam non eft hoc tantum quod vide-
t>vt pfedte Deum verum crederct.Nox enim in tur,fcd allis ocuhs opus eft ad videndum Deu-m.
lacto s ^^ Qjimod0
Gd.A.i.
Hom.i»;
in loan.
tom.j.
NIC OLAVS DE LYRA.
C A P V T III-
;';3 Ratautcm hotno.Toftquam euangelifla dcchrauh
Cbrifli diuinitatem per naturs immtttationem,hic iJe
lit e ratos, ne ipfa co t eptui habeiti,quaft a folis ftmplicibt s rccepta.
C A P V T II I- 5 Hicuenitadldumnodte. X™ cnlm auiebat ^*!11™ Palay.
nc de Synigoga expdleretur,f/cut dicitur infr.^.c.dtparnibus c^ci
nati,auod propter hoc non audebant Chrijium confiteri.
6 Et dixit ei Rabbi fcimusquia,&:c.Iiefl,ce»,f«'»t^>Bi&/j^
ij dccUratpcrgrati£,r f,rm itioncm, dc tfuaprincipali ma doclrtva csl vcrai& a Deo data er non bumanitus confttla. Et
g% l<r«git,quiaadboceuageliumdifcripfit.Etdiuiiitur fubdttcaufamdi.
- i ; d>- jpmtuaiiregeneratione baptifmi in quo 7 .Nenioenim, iVc. Sicut emmcertitudoveritatishabeturm
•0 inchoaturjecundo de collationi viuUiflicis fpi his quxfub iaccntfacultati naturalis rationis per reducHonead prt
ficii,in quo reformatio coifumatur. Secunda incipit ca. via principia,ita habetur in his qua exccdunt tationcper uera tnira
.m« in di.ts ; qnia primo a^itur de gencratione cula,quxjuificiens te(Umonium,quod doUrivaper taiia conftrtnatx
«d£os,fecu>,dtj,pr.out deriuatur ai cxtrancos ca. proctdit a virtuteprma,Minus dixit ilte 7^icodcmus,&plus ftgni
nun.Vrtmainduas. quiaprmc itfcribitu/ fpiri ficamt,quia pcr tale confeffioni oftcnditfe tkftderare ab eopknius
td» HUinguii a leants baptifmo,ibt: Poft hasc informari.
■:is,qaprin,odocctCui(iusregencrationisfp.ritua 8 Kclpondit.HicdcfcribiturCbriftirefponfiorfttiavidebat^i
tndo,eu*s modum fnie qnalttate,ibi.Dixit ad eu codemum humiliter & uere qu&rere doclnnam Chrifii qnatu adje-
■ todenms, Tcrtio tfficacix ipfius cj>ifjmf;uj> rb~ne,ibi Relpo- cretajidci1& iieo inuspit a primo facramito,fcdicet, baptifmo qui
-Mcodtfieus . Etqma dacci is'ta tejpondendoad intcrrogata, eji regcncratia fpiritualts ,& per confequens necejfaria adfalutemy
ttrtn dius >quia primo ponitur T{icodcmi interro & hoc ejl quod dicitur.Rctpondit leius,'&dixitei.
£<\< itngitur Clmfii refpon{io,tbi: Refpondit Ielus. 9 Amen amendico tibi nifi quis renatus fuei.itdcnuo.7rf
C «fitmmccfcrib tur prima co-'d tm tn errogantis cumdicitur. efi,ttcrum per gcneraiiontm fpirituaieni.
10 Non pot videre regnum Dci. yifio enim DcipereJJentiam
Jibifyli (.«mpetitpcr naturam,bominibut aute competcre tio potefl
nift pergratia,per quam trahuntur homines quodamodo ad natura
l .Erataute honio,&c.//?f entmfuit vnusidoru, de quibus di
■ prxce.ca.q, ,, ilti irtdidtrunt in lcf.tm videntts fignaqudt
bat.Et qm ibidt fibditurtquod lefus non credcbat femetipfum
« crmftdtt reuela.o.ideo ijte T^jcodtmus venit ad lesu infecre dtuina, vtj/ibeiur z.Ve. ua.Magna etpretiofa promijfa donauit vt
to "extra turbam al 0 > ii;vt ab ipj<> plenius inflrueretur. Sequitttr per htc effuijmini dtuinet natura confortes. Hoc aute non potefl efje
Et I han.Qtfia trac dtfcta eorum. Ipftauttm cofitcfir reftr pergene rationcm carnakm,qu£ folum facit fitiot buminu , & ideo
■ o^&fpirituales crc*turas de quibui loqitebatur Chrifius,& adhuc requiritur regeneratio fpiritualis, per qua homines junt filii
IX bot crat quoua modo d/fpofitus adauuicndii doclrinum cius Dei,& per conft quctis hjtredcs uiu caU#is.Sed cotra hoc uidctur
^^odttxiui nominc.lloc cxprimttur ad ojiendendii famam quia patresueteris Te.faluatt funt,quitamen non fucrunt baptita.
'Pls' ti,Dicendum quod tunc non crat i» pr<accp:o> confccuti tcmva funt
4 Princeps Iu./s hoc ofleditur dignitas eitts. Tiic cnim populus ffiritualem uitam pergratiam in fide ueuturi,0~ fic habuerunt >ent
gn rnabiiper doclores & faccrdotcs. L icet enim Chrijius primos baptijmi,habucrunt et utm ipfuni in figura in aliquo correjpondente
tot ad Jidi volut rit cffefimplices^-pt in pluri b. \na fidci per quod tollrbatur peccatum originalc.
i*l ntue humans. afcnberctur,ita etiaaprincipto vocauit aliquos u Dixi t ad eu m^C.Hic confequcntcr docct Chrifius moiu &
literatos * quaittatttn
diligens,qui venit ad do&ore peritum, vt ab ipfo dc dubfis
inftrnatur,qui dsbet eum dulciter recipere cxeplo Chrifti
M 0 /^ jt L I T E 7? .
I « at mchc,mo "x Tharifais lyicodemus nomincprincrps ludeo
'"erNicodemuqui venitad lefum,vtdepcrt.inetibusad qui Nicodemumdulciter recepit,& non fokiin propon c
i"-mplcniuserudiretur,fignificatdifcipulushumilis, $c tcm,fedetiamrepiicantembisaudiuit.Piimocumdixit,
diligcns Tomusv. L
1
A
069 Qof.ord.& Nicolai de Lyra io
- _ _ . » !.,._,_ rMRY^osToMv s.Vcnicns Nico carnale eft.Nomine carms,non folnm cainem , k
^7a1lc'fum \7ad homtn m ^»*£ quam _b carnalem hommcm fignificat.Sicecotrarotushonv ,
demusad lclum \t . aa nw , dicufuuc, nO rttiia is,anima & corpore fpmtus dicuqr.
homU* ^Silffi S X^mSSSSS S c ft^tf-cVcrba&iacfameto fpusinuifihttiu
^pcnluum^ouoccl doctnn^mDuo aScem c;ant,quc quo lutn. c* Adacn ad morte nata^fiBjOci.
, Ml l,mc,rN!cmr.MuI -«emnouitqnr nonp.teftde..no ficn.id^rnodum r.c.od-:qux rit .
us,quomodo potei. homo rcnaici-cum (jt ienex ?Nun-
quid potciHn vcntrcm matris fyx titcru»introire,&rcna- ^
1 n,<iuii.M<oAend t I • •/* "
fci ? Kcipondit Ieius. Amcn amcn dico tibi, niii crais rcnatus *
^ . Idemeftmt.i.e qu„l,. defe.Q^icnimoii .,ui <ni.-t ,.Hct.
fucrir cx aqtia & ipiriru.an<-to,!non potcil ihtroire in rcgnum *
. H cft.cnileelr.h.bcii. M.ur. ., genc.-.nl.s uil.bnc ell* ...uilibik us i c.ch.,iuu.. pet tem
non tantQii
dicitur, feJi
t quiaficutfubiiit.
-pirituseftinui m
1 ita inuifibilitc t
vifibile facraiim
ctlicitur Dl
f Spi»i.cR.N<
tcm mireris, fi;i
Tra.n.t
B
tet.
admirabatur lcilicct
r.muitastahs ,__ ic-
r.num, ncquccnim
audtta crant apud
Ioda
b , l.xaqua
vifibihfacramcnto,
ic fpmtu, inuifibili
inteli .hi,ia limbo-
lambapcifmi \:
htcraccipiat , 6
Ipfms .imbou rcrii- d fpirirn/pirinjs cftJEt noa hiircns , quia dixi ribi,opo__eivos 7 mjtewgr,
cut. Vclcxaquavi. c ' r . id cft/piri.u.: qj,,. b m. t oP_im.u*jq-ii-*. -%caa*-,..ccK<
f.bili, 6- fpunuian- f nafcidcuiK..Sp.n.iistibivuM
Q__rnaui, uocem ciu, ,iu.l ,s. _ C„«r___-»- J
icis vndc veniar.t aiu quo vadat. Sic cft omnis,qui natus ctt » ^Jl^l
n hahcto""
4 tum dico fpici
~ , 11
Oci. Quodnatumcltcxcarnc,carocit,&quodnatumcilcx 5 ^«JJ*»"
1 IJeft Similc r.in b Non pote, impoffil
func
do.
* AVGVSTI NVI. g
Tu camale gencra- ii
tioncm intclligis fed
cx aqua 6_ ipuitu
oportct quod nalcatur homo propter rcgnum Dci. Si pp
hcreditatcmparisheminis tpalis nafcitur aliqs vifccrib.
matriscatnahs.Et propterhxreditatempatris Deifempi-
tcrnamnafcaturcxvifccrib.ecclefix . Cumaiitexduobu-
homoconfiltat,excorporevidelicct &:anima , duplicem
habet&_ huiufmodi modum geneiatiom.. Aqua.n.qae \ i.
fibilisclt,adcmundarionem corporiiinteilig.tur. Spiritus
vcroinuifibiliterconcurtens ad cmundationem jnuifibi-
lis animx innuitur.
& C n r . s o s t. Si vero qs intertogat, qualiter ab aqua
homo naIcitur,interrogo __ ego.quahter nafis eft Adam
aterra?Sicut.n.inprincipiofubi|ciebaturclemetum rerra,
vnum veroopus phfmantis crat,ita &: nunc fubijci.tir ele-
I4.ftret . \
aM,lisinfcripruris,veIdumloquitui-aliquupknusf]
fant.o,qux & i\ atidis,nctcis vnde venttu.quom
Jiusintiauit,velquomodorcdicrit>atanaturaeiusc.
fibilis. Sic eft ols qui natus eft cx fpintuiancto.gaipi
fibiliteragent- ipiricu incipitenecpnonevat,
lisncfcia. vndcveniat, &quovadat,i. quagr
adoptioncm nlij,S- vadit in regnum Dei.^
funtcarnali.itcrumquaent, Quomcoo poilunci
non habensfpiritualem inteliectum inhteralegis I
fibilcputatquoddiciturde natiuitateperJpinci
redarguitur a domino:r« es wgiflery&c.
h Et-vccemeiusi&c. Vox Ipiritusell vox Cijri!ti,qi
uit N ;codcmus,lcd qa nondum eft natus de Ipmm
*"* ■ __ f.-MOfi» If I
mentumaqua, totum verolpiritusgratix. Tuncparadi- vnde veniat.autquovadat.i. quaoccalione\.i
iumdedit incoueihtionc,nunc'aute'm ccelfi nobisa^crit, mi§eminfpiriru,autquo vadat,id e|l,adqu
_ /.../,_„„..,«. 14^-. r-. -:-.._i --..„:. .-, j;rt;J(§..i.^ -„--. ,in-r ■-fiin-. nifrfmtfm ex fe.Nam flUiex
.-isa^erit
c Uuod natnm.Hanc fpiritualem natiuitatcm diftirffult;
carnali,dicens.ii«o(/n.r«jw efl.
d Ex carne.ld eft.ex primo homine pcr carnis fucccilione
carnale
nem ducat lpfum nafcentem ex fe,Nam quiex eo n
ipfc fpiritus pergratiamemcitur, fictuctiamipicl
eftpernaturam,
NlCOLAjV.S D £ LYRA.
& qutiitat? regenerationisfpiritualis.Et diuiditur in duas quidprimo
t)Jui£o. ponitur T^icodrmi odieftio->fccudo,Cbrii~}i refpdfio,ibi. Refpondit
leius.Cbrilius enim dixerat cffe necejfarium adfalutc regenerari ,
idco vt modum buiufmodiregencrationis mclius intclligat arguit co
traprxdicla duplieitcr.Trimo nwdo cx £taie,quia iile q nafcitur cfl
fuerya fencftute veronopotcil aliquis redircadpueritia, ergo rege
neratio videtur impoflibilis,& boc cfl quod dieitur.Dixit ad eum
Nicodcmus quo potcft homo rcnaici cum lit fe. Erat auu
effuetus fenfui titeraliy& ideo arguit degcncr-atlone carndi.Sccudo
arguit ex quantitate nefccntis qu£ efi parua,rt poffit inclu di in vte
yo matris,& ideo videtur impoffibile,qiiod ille renafcatur, qu i iam
*ft perfetle qnantitatis,& bec efi quod dicitur.
1 Nunquid poteft in ventrem:£J.'<<_. iicbt.1{on.quia'quanti
Diuifi- *as non permittit.
2 Rcfpondit lc.Hic ponitur Cbrifti rcfponfio. Et diuiiitl ihtas
quia primo pomtur eius refponfio,fccundo> adboc inducitur extplii
jfc/.Spintus vbt vult./n prima igiturparte dicit, cp itlagegencra-
tio, de qua loquiiurnon efi carn.-.lis,fed fpiritualis ,& ideo no talct
argumentaquxproceduntdegenerationecarnali, propter q>modu
huius regcncrationis fpiritualis Saluator explicat confequenter di.
3 Amcnamcdico tihi,nifi quis K.&cc.Quafi dicat, illagc-
neratio,de qua dixi,fic eft intelligcda,inquatu aqua lauat extcrius,
fpiritufsanilus intcrius.Et lotio tulis bcne dichur generatio , quia
per hanc homincs cfficiutur conformes verbo incarnato qui ell filiits-
Dei naturalis inquantu in bacgencratione cfl aliquid fenfibile cor-
refpondens carniyfcilicetyaqua, & aliquid muifibilc correfpondcns
verbotfcilicet gratia vndefequitur.
4 Qupd natum cft cx czmc.Scilicct,fecundum virtutem car-
nalis ^encrationis.
6 Caro
5 Caro eft./i efi,conslituitur in vita carnah tan:
6 Etquodnatumeftexfpi.Modoprrf-iffo.
7 Spintus &.\defi,confli>.Hitur in vita fptntuab
cludir.
8 Non mireris. td efl,non dcbes'admirari.
9 Quia di.ti.opor.&c.Q"/* non loquor degencratiom
dequa.ru argnis,feddefpirituali.
10 Spin'tus,c_c.Hic Saruator adpnediSla adducitfesfi
plumfccudum Cbryf.qui hoc exponit de vcnto tnatci ■
cipium ignoratur &■ ftmiliter ftnis vbi terminatur, c
cius percipitur.Sic modo efi in generationc fpiritua^.
fauffus quieslprinciphm huius generationisi& fmilfier 1
do ater>ia,qux efl cius finis,a nobis non per cipiuntur,fei cr
tantum. j[qua autem exteridr,& forma verborii percipiunt
fenfnm, & hocefi quod e/rc/f .. r. S piritus. J«i efl,ventus
1 1 Vbi vult fpi./„ efiyfiat.Si auie arguatur cotra bocfi
*A ug.t^.c d vimusmaterialis no hahet votiitaic,ncc afe m>
pterquod dicit Aug.quod hoc vcrbum defpiritufantlo intc
Totefi dici fufiinedo ditTii Chryfquod voj.untas infcriptun
do accipiturpro indinatione naturali,& hoc modo accipiti
12 Et vocem eius audis.Senfibiliterpercipiendo.
15 Sed ne.8-C.--_Mr_ arguatur contra hoc vt arguit J
omnes nouerunt ventum venire ab ^iufiro,vcl ab aqmtor.c
vadit in parte oppofitam.Totcfi dici,quod efl vcrum tantn
neraliyfed in qua parte detcaminaiiue vcrfus aufirum taiis
ventus quiftatabaufiro,vcl vbi tcrminetnr.imnino ignora
14 Sic eft omnis qui natus eft ex fpiritu.Qj*j*/w«* «
in tatigencrationeeft atiquid occultum,& atiquid paies ad
Tropter argumentaprxdicla qute tamenfuntfolubdia vt t
dicit JLuguflin. quodprtediftalitcradc fpiritufanclo intc
efi, qui in prohctit &fcripturis facris loquitur. Vox aut
1tpl
inmr
t Qiomodo poteli komo renafci,cum fit fcncx.&c.Sccuudo.cum. fubiunxitpoftca.
St
genc-
1 tpui
fuefty
nfum.
mtji
genia
\. pto-
\arwt
wit
Ioannis Cap. 111. . 1072,
1.3
a -KMwagi^r^f.NoninfultatcUvtriipcrioreohabeat inftruitadhucdcceleftibus&terrerm. Ccleftiseftetus af- D
quon)iiibtispixeft,icd quiavultcu mlciex fpintu,cpne cefioad vita.TerrenaeiusexahatioIcrucead morte Qya-
qu nifi humi is,ttinvdu ex magiftcriohumiliat QuaTi di fi dicat,intelhgeceleftiaqua:nd carnales,& idclrelligede
Ekupetbusprinccps,nil o't., hu niliare vtile quifeip- ifcenfionc,Renati.n.fpirituahrerafcendenrinceIum, fed
su vinaniuit,&:natuseftexfpiritu, fciescpmodoncicis. nonmfi fintmcbracohejetiaillicjin vna plonaefthomo
b [\iodfcmus iocjM & Dei filius, vt fciat
„;«]deft,quiaipfc ^'T*Tn «.. iftenulluex fe per
efljcientia Iocutio exipintu4lciponditNicodemus,cKdixicei:Qiiomodopo[- 1 Chriftu poffe afcede
: rmo patris. « • aW«to*^»^^««^*.*^a«wdeueowti«<,/w«*dit, liter.ocdd/,. f re.&rideonodicunc
~.qUlvidimsteflam:ir. a iunthxc neri? ReipondicleiusA dixitei: Tues magiiter t in 2 hominesafcendere, tinaeii»
Qaipevifio, & in 1 tu* nerii»huroiii> fdes ..... -3 fednliu hoministo
ve .m teftimomu lirati, & harcignoras? Amen amen dico cibi, quia cjuod 4 tucucotporcquife
& CritaS patrlS , Cp b a Nosfcilhet cum ptophrtit& Apoftoli». b In abfcondito Pei. c Fotis raundo- CUUCiU dci tate defcS
plialiter, myftenu fciniUsloc|uimur,6cquod vidimus ceftamur , & ceitimoniu *ditdeccclo,&:eftin £
XlltatlSinilUit. > Idel,,t-ft mo-onofhou.s am;lesnonereJicis. b Irf eft.fi te:renlcor, o i.ja. 5 COek),n6 feciindum.
Cinerrenadxivo. n lu,i ntn, v'tfcl:OMn"! .'Cfdis buld ««"V" .'Peri; niyfterufFi(it„aii,n,rU a,,,. quodcft homoEt
Aj gvstin v s. c noitrumnbnaccipitis.Si cerrena dixivobisSc non creditis, <s quia hxc afcenfio
liuiano accipitis . r. ,. ,* 2uafi'lic» .** ^ndiramcoeieiua. non poteft cfie nifi
te:na, quomodo quomodo ii dixero vobis coeleitia^crcdecis?1" hc nemo aicen- 7 redemptis per paf-
r itlSCapere CCC d Secur d m quod^homo. a Secundum quod D«us. b ^ik* idem eft fil us Dei. g fione jdeo fllbdltUr. TEph.f.
' . . /1 1 n- c Seeundumquod Deus. _, ,. . , •- TI K.
K,"»e? e ditinccelum, nifiquideicendit deootlofiJiit. hominis qu'i 'fm%%^.
cnnoif folum no 9 dam natiu itatem in
Brjlaus, lednecin* fpiritu,qui;inemoin
te gatis terrena,quod de tempio corporis mei ( quoide Chrifto ad patre afccdir,nifi q cx fpiritu nalcif.Nen.o fal-
teaaccepi)dixia vobisfoluendo,ame(ufcitando. uattirpmorteChrifti.nifiqex fpiritunaicit.Nemonafcit
d Etnemo aftniit in (eelum Poflcj increpauit&c ad humih- exfpirttu nifil morteChnfti.-Etcum dicitfilius hols, dat
q tx inuitauit,quiaiftediiigenterhisquajaudiuitattendit, nobiscertitudinemajcedc.im^cumfiiihorriiium fimus.
inftruit <g^ & Avgvst.
NICOLAVS DE LYRA. omnia quts Deusnotieia*ifionis,ideodicitur.
t ar<m,& [tripeura eorumfenfu percipitur,fed principi/i bnius 5 Quod vidimusteftamur,&; reftimoniu noftrunSaeci. j?
j iar&,\ fptritufjantlus & eius finis,f beatitudo cateslis nobis Quia pauci Fiidporum cbparatiue ctediderunt Cbrij}otifteet l^ico'
N ar.titt ,cr foia fide tererur.Et tfia expofnio •pidetur rondbilior, demus erat adcapiendum tjux dkebat tardes.Tertio aYguit eumde
e: 1 \ codemus erat infcripturis fantlis nflruitus, & deo Videi cndilione materi*,de c/«a cratfermo, qux elt factlius ai inttltigen
v js^auodfaluator fibi 'lederh excmplum ie talib.tiuam de vento dum • fpccJu emanationis ve> biapitre ,\jpiritt*ffMtti ab vtrotjue
u eriali,& tunceft planaliteraSpirvus vbi vult fpirat,tfuia non & max me,quia in \lege in qua tHe erat exercvatui,per abluciones
i. nrat bues ex naturali neceffitate,fcd *x mera liberatitate . Et aliqtttts amiuebantur mm tnd.ti» aliqute, & ideo defacili debcret
ttmeiHs audisjn fcripturis prcphetarum,qi«e leguntur in fyna- capere qualiterperabl t ■ onem ajux exterius & virtutem dtuinx
% islxdwrum :ed nefcis vnde veniat,aut quo vadat,quia princi- interius fit ablitio animx,& boc efi quod iicitur.
f ■ni"fpirans& f.nis vl imus huiut infpirationis fibiocculantur 6 Si terrena dixc&c. s\gcneratio fpiritualis terrena pot dict
1 litlumefl.Sic eft oninis,&C Exponatur ftcut fupra. ihquantumefficitur h terrayi? fub etemento fenfibili,f.aqua.y eldi
\ 1 Refpondit Nicodemus&dixit. Hicconfequeter Saluator citut terrena,quia adboc iniuxerat exemptum fenfibile de vcnto
cndit camefjicaci£,qui0tffrin fpirituaii generatione. Itdiuiditur flante in terra,fecundum expofttionem Cbryfo.prxdiftam.
\\Ms,auiaprimocirca hoc ponitur1\icodemi'iterrogalio.ftcudo 7 Quomodo fi dixero vobisccleftia,crede.Ca?/e///<:6/ci>»
|n/?!rf/po«/?o,iZ>,:Refpondit ldus.Circa primum fciendum,q> cat emanationcm pet fonarum in diuinis,qu* ejt valde arduay&- de
:ndbqu£dam natura eft,vt dicit Vhilofophus li. de memo.& difficili valde intelligibils.
Et<iMi{iel<{icodcmuserataffuetus legi Mofaca qu# promittit 8 Et nemoafcendit in cc)\S.f{eprebenfi eius tarditate,falua-
rnalttt, ideo hbpotuit capere jpiritualia,piopter quod quterit vl tor procedit ad reddendu cam efficaci<e,qu& eft in fpirituati genera-
rins circaprtedifta dice«j:Quomodo pof.har.fie. tione. Et dmiditur in duar,quia primo fecit,quod dittti eft,fccundo,
iCo. Rcfpondit le.Hic ponitur Cbrtflirefponfio.El diuidii in duas mant feilat propofltum,ibi:SiC Deusdilcxit. Trimain duasfecun Dlul«0'
MaprmttprchcditT^icodcmitariitate fecund '-: ' ilendit baptif dumdupitce ausa qua affignat .fecunda po ituribi.El ficutMoy
tdistfji(acuicam,-b ;.Et nemoafcendit. ^irguit aut tarditate ies.Circa pnmum fciendum,qj caufa prinipalis efficacit b.iptfma-*
ytcodemiadinteil gendttm & credendum prteditla,ex trib.Vrimo liseftmyflerium incarnationis,p qua filius Dei vniuit fibihwmanZ
xconditioneaudientisqnieratdoclor & peritus in lege , & per natura inmundum defcendenSo.T^aturale ei~l autem qtiod q;<flibet
(juensdeberettalia copnofcere, & hoc efl quod dicitur. res adlocu fus. orgims reuertatur ,ideo verbumincarnatum adpu
TuesMagifte inifrae',& hxc ignorztf Sedpoffetaliquis tremredirepotefiafcendendo. Etquiapergenerationemfpintuale
■centy non erat mirum ft talia ignorabat, quia no pertinebant ad bomines efficiuni membra eius,& ipfi vniuui, & percofequens cii
'ttts Tefia.in quo erat inftrufttts. Dicendti,quodin lege Moyfifigu- ipfo adceleflia trahuntur virtute verbi incarnati.Sic foluta efl qu&
ttu cotinebattir baptifrnjsJecundTt q, dicit Apofiolus.i.Cor.io.a. fiio ~t\icodem;,qua quxrebat,quomodopo(iunth<xc fieri>& hoceil
; Moyfe bapt.zati Innt I nube &r. ln mari.-o«M in vtroqi tp dicitur.Et nemo afcedit m ceiu.nifi qui defcendit. de ce.
nbaptifmus figuratus.Le»is doilores debebat fcirefiguraseius, Quia fitut diftum efi, homines non afcendunt illttcnifi inquantum
ttttdhocnonteneretu, vulgus. Ifminprophetis quos frequeter efficiuntur membraverbiincarnati.Et quiaverbum nondcfcendit
■'.tmexprimiturb.pt fm-is E^ecb.i 6. r.Etaffudam fupervos Jecalopermotumlocalc» calumiimittendo, fedcarnemde nouo
uammundam,&;mun.abomni iniqui &c. Ittzac.i j.a. fibi vnienio,idco ad hoe dcnotandum fubditur.
Filius hominis qui eft in celo. Ex bcc loco Va^tinus acce
occafionem errandi.d. qtioi De>. filius corpus cmiefte attuiit , & rjr Vj
cquiefce' per virginem trafit nihil detaafitimt io.Hoc auepa.ct irroncu &• iCntini ,
& rnax.me quia eins diftrinam confedusfuerat a Deo datam,& euageiio otrariu,qnia hor niodo Chtiflus no eflctfilius virginis. Ue & cuu:i»
n-eli qmd dlciturhic. Cbnjius non e!iethomo,qui.. corpus celefte nonpotefi informari ab ^10*
' Amenamen dico.&rc Chriftus.n.fccundumdiuinhatem bt!t animacum fit forrna corporis phyftciorganici], fecuniii quod dictt
• w, m fuentmm cunt patre , in bumana ctiam natura cognofcit Tbilo.z.de anima,quod nonpoteft competere corpori ccelefii.
omniaqnx - •&? Etficu
« . : ^ . ' . ' '■ *
M 0 i\ A L I T E t\. 8 Et nemo afcendit inccel'im,nifi quidefcendhde cflo,&c. HoC
diciturdeChriftoadliteram,quemDocT:or Euangelicu?
f fyomodopoffunt bxc. fie. Contra niulrosDoclorcsqui debet imitari,fcilicet ir,cceIumafcendendo,per contf.m-
nt"ni tencnt de fua kietuia>quod fine dilcuihone dicla plationem diuinorum, &; tndc dtfcendendo ad eruditio»
'afinttenenda, nemptoximorum.
Stnemo Tomusv. L a
Qof.ord.&NicoIaidcL
A
Jib.t.d:
pccus.
mor. cj.
1.1.10.7.
f Niitn.
>J c.
I07J
#Avcv«Ti«ev s.Quauis in tcrra faclus fi t fihus hois
diuini at-; tfi fuam qu:ain ca!o n.ancns defceditjad terrS
nonind.jmansccniuitnoicfi |horoiniyiCUtc*ri c n (ua
yra. 107
b Ita exaltarioportet filiur,: bominu. &c. Magiftig lceis
fignificationem legis n :irar.Etquiadixeratdefil;.
nis,nehocfolumputet Nicodemus lubditeudemeti.
cflefiliumDei.d.
c Sic cnimdilexit Deus. Aperit cam humani i.ilutis, l.di
ftionem Deipat
■ Quifi «ticit.Hoc jjodo iltad fiti.fciliietpet inoitem Chrifli.
a cftinccclo.t Ecfiaic Moyfes exalcauic ferpencem in dcfer-
1 Incruce
b Id It.vra fi
c infje ur inipfum.
b
b to,itacxalcarioporcccfiliumhominis,vcomnisquiciedicin 2
■ Hnc per fii ium homii>i«.qui» idem cfl filiu» Dei.ex d.leflione Dei »d hot miflus:
Siccnicn.d.J.c.
B
TrlC.ll.
in loan.
tom.»-.
c
Nu.ii.c.
jawa» 111U111141W w». -- - r_ -
dienatu>cft nomincfilu Dci.Pcr vmtatem enim pcrfona
qu* v traquc /ubftantia vnus c(t Chriilus Sc nl.us Dei,am-
bulabat in terra, &
tdenipfc nhus ho-
minis mancbat«in
calo.Fitcrgocredi
biliorumfidescxin-
crcdibihoribus crc-
dius. bicnimdiuina . fum non pcre^t Jedhabeac viram xccrnam . f Sic enimdi- 3
lUbltantU lOngedl-# C r * id en huraanara u.turam. » Inmortem.utcatniiarpicient.ntiu»
fiantlOr, pOltlitprO- nioitenon.»er ledhJ.vi.ctet.
ptcr nos na luicipe- \cxlt [)eus mundum,vc lilium fuum vnigcnicum darec,vc om
[unulTSclfona c nis qui credic in eum non pcrcac, fcd habeat vicam «crnam.
.u 4 ' ' .. * , VeieraluipciCt m Dti:Non enim.liac.uf» renit.nifi ut fatutt.nonut iudicei idell,
fiClCt.quantOCredl- • 0,miict/ b li.hurp.namimuram.
bihus ahi iandi fiut , ^Qn crj]»m mi([ t Qeus filium luum in mundii vc iudiccc mu-
CUU) llOminC diri* t a VndeI»lu.i"o.-munJidicitur. b Q^ja pet fidem dimitruntur pec-
ftOVnUSChhftUS.Vt ^ ca.pioquibu.d.muatur'^
ommbus pcr cius du^iedvrfaluerur mudusperipfum. Quicredicineumnon
gratiam afcendenti- g
bus, iplcvnusalcen-
datinccclum.quidccoclodcfcendit?
* I d e M.Miraris aut qa hic erat Sc in ce!o?Tales fecit di
fcipulosfuos.Paulumaudidicentem,No(tra ?uerfatio in
ceiis,fi homo 1'aulusambulaf in terra, &c pucrfabat in ccc
hs,Dcuscceli &: terrx non poterat etle in coclo &: in terra?
a Etficnt Moyfes cxaltauitferpentem in deferto 'f Supponit de
mortc fua qux cfl ongo, &: ca hndi pdi&a in cuius fide eu.
inftruit.Et qacarnalis erat, &C natus n lege,' 16 quada legis
partcm adducit,quam oftendit efle figuram & mortis fux
fi?mficatiuam,vt et fic pateat de alijs partib.legis.cp fint in
figura. Et quia mors intelligitur per lerpentem , &: Chri-
llusmottuus ferpens df,qucm qui fide intuctur,libet3tur,
ficut mtuitu illius in figuraabignitis ferpentibus liberan-
tut,qui fignificantinccntiua vitiorum.
b Ita exal-
i D
i
1
exquoois rettai
tioeltperfilium
infpirifulancto.
d Mundum,
GraxcquodLat
mundus lnietpti
tur,ornatusdici
Per mudun
humana natura
4 gnificatur, noqi
5 (ecudum corpu-
6 quattior elcine.
con(tet,fedqui:
7 cur.dum arnma
Deoell:oinata,5.
9 imagincm Dei
9 faftiqiuad
ligit Dcus \i cu
xternam faciat.
e Vt filium fuum vntgenitu daretvt ctnnis qui credit,&c.} «
ide dicu de filio Deicp fupra de filio hominis,vt pet qt n
indeitateconditifumus,pereudemin hoicrclhutci 1.
f Vt iudicet mundum. Avgvstinv s.Nondu m
iudicium,(ed iam faclnm eft iudicium . Nouit Dj
eius.Niliil.n.aliudeftiudicium,i.xternadamnati<
noncognofcere,cx:noncredereinfilium Dei,ficuti {
aliudeftbeatitudo&:vita,nifi tredere&cognoiccre i
Dci,vnde dicitunHxc eft vita xterna,vt cognolca:
lum Deum verum,8t:quem mififtilefum Chriftum.
g Sed vtfaluetur mundws per ipfum. <{ui cred. Ex eo falu
homo, ron iudicatur , ied fi mdicatur ex fe habuit , 1
non credidit.
* A v G V
Diuifi
0.
Error.!
NICOLAVS DE L Y R A.
I Et ficut Moytes.Hicponiturfecuda caufa cfficacite kaptifma
lit i/M.c ffi meritum pajjionis ChritlicjUQ d in baptifmi operatur,&
hoc tagitur cumfubditur.Et fic.Moy.exal.fer.in defer.ita exal.
opor.fi. hominis.Dc boc ferpcnte babetur T^um.2 1 .c. & fuitfi»
fura paffionir Chrifii quia habuit fimilitudincm veneni "iquatu dice
baturfcrpens,fuittamefinc veneno quia &mns Sic Cbrifius babu-
it fimilitudinc peccati ex carne paffibili^fuit tamen omnino fmepec
eato,& ideo fi afpeSus iUiusferpctis encifaluauit a corpo) ali mor-
te multofortius fiies Cbrifti crucifixi faluat a mortefpirituali, &
refiituit bominem vite &tcrn& ideofequitur.
1 Vt ois qui cre.in ipfo,non pe.led ha.vi.xternam. Isfota
dum ctiam, ip Cbriflicrucifixio dicitur exaltatio, quia eius corpus
fuit exaitatu in cruce,ficut vexillum in aerc, cd debellandu aereas
poteftatesyfecundum UudHebr.iz.a. Curramusad,ppofitu no
bis certamen,afpicientes in autore fidei,&:c. Et quia per paf
fionemeruitexal atioium , lccundum yuoddicitur Tbilib 2.<J.Hu-
miliauitfemetipfumficlusobediensvfq; admorte,mor.
tcm aut crucis.Proprf r quod & Deus exaltauit illum.
$ Sicenim dil.De.f7<r confequenter manifeftat caufam pncdi-
tla.Et diuiditur in duas ,quia primo < ficdit propofitu,fecund > rcmo
uct quoddam dubiumjbklSd.n.Supcrius dixerat q> efficacia btptif
malts prouenit ex myficrio incarnaiionisftdco declarat qualiter ifla
incarnatio ftt fatla,diccns ,quod no eftfjfta cx humano merito, nec
cx neceffitatcfed gratuka dileclione Dei ad nosy Et boc efl quod di-
cir.Sic.n.Dcusdilcxit mundnm,vt fihum fuum vnige.da.
Qhi efl bonum infinitu.Ex quo apparct maxima Dei diletlto, quia
diltgereeflvellealicuibonum: Ipfeautcmvoluit >;obis voluntate
tfficaci bonum infinitum quia dedit nobis filiumfuum.
4 Vt ois qui cre.&:c. Ex hoc ctiam errauerunt aliqui btretici
iicentes,quod credentes,no damnabuntur ,ctiam fi moriatur inpec
cato mortali.Et cofirmal ditlumfuu pcr verbu ^tpoftoli 1.C0. 3 .c.
Fundamentum
Fudamemenim aliud nemo poteft poneie,&:c.Et/ir7H r.
Sicuiusopusarlerit,detrimeiupa:ietur,ipleau!e(ah:
r.t,(ic tame quafi pet ignem.Verfundi-mentnm.n.iflud
giturfidesi& ideo fi fuper hoc fundamcntum por.aturopcn t
i~lionedigna,proptcrtaliahomopuni0madtepus <ctmenfinA >
faluabitur.Sed hoc eil erroneum,& improbaturper ditJiJf
Ga/:5.c/.Manifefra funtopera carnis.qux sut fornic
mudicia,impudicitia,&c.i'c-7/uV.QuitaI_iaaguntie
hd cotequcuu.Ev quo patet . <juod non fnlii dat/inat^M
pterfidelitate,fed etiam trcpter aliapeccata mortalia. £l
dum, qutd Saluator non accipit hic fidcm tantupro habitu H
formis.fcd fideiformaUpercharitatcm:&ceriu eH qiiodf
uabitnr,&adbocdenotadumdicit. <> Vt om.q.cr.inc
cet,tende>idoincumper charitat' . 6 N 6 perea "../*«'<
apoil lipr&allegatu in cotrarium,diccndiim quodloquitur de\ u
tis venialibus,fecundu quod exponunt dotlores.Er ego tuncpl. *
dicam/t contingatme fnper tllum locumfcribere. Tropcccatts •«
"pcnialib.fidcles temporaliter punientur igne purgator^tamen
literfaluatur. 7 N6 en.mi./Zic remouct quodda dubii. E
ditur in duasiquia primo facit cp ditlum efl fecudo,decUrat q* i*
ditlum ibide,ibi: Hoc afit eft iudicm.Circaprimufciendim, m
aliquA fcriptur&loquendodefctundoaducnlu Cbriftiinmun m
dicunt ipfum venirc ad indiccndum,& ideo nealiqtti crcdant, to
hoc deatfieri inprimo eins aduentu,boc remouet diccns-.^o.i ru
fit Deus fi.f.in mu.vt iud.mu.^ci/icc' inprimofuoadultu «
t nim non venit iudicare,fed magis iudicari pro mundi falute^ >fe
quitur. 8 Sedvtfal.c^c.Erpro/rJtco/r/cr/Menrcr/^c^
i<> primo eius aduentu aliqui credebant ci,& atiq> o crcdeba fl
& efl diuifioper immedlita,cum inter contraditliora non ftt / «
,fed non venit ad iudicandum non crcdcntcs,nec c>edcntes,r: \ U
patebit.er.o. &c. & boc efi quod feqi<itur.
9 Qui creditine.no iu.Idcfinobabetcaufamvndecode
tnr
ui-
Et ficut Moyfcs exattauit[er.&c.Scr$c\*\<; illefnitxneus,&: in
1 a'toclcuatus,vtafpicietcsipsufanaretur amofibus ferpe-
tu.Etir.cfcrpcsfnitfigiiraChrifii,qfiiitimpaflibilisfadlus
quatfi ad corpns in fua relurrcdfione, q impaflibilitas figu
1. ta fuit p xnea (oliditatc.Ftfuit cxakatus in fuaafcefione
adpattisdcxtcta,&:cxhocdatur fpes crcdetibus afcededi
adglorix
ad glorix vita.Gre.Dum tcrrenum cor,pusdefidcnbL \Q-
pcrpofuit.nobis coelum poife patere monftrauit.
j Sic cnim di. Dctis mun. &c 1 1 hoc debet nobis cffe a
risdiuini maximum excit.viuum.
7 1\on.n.mifit Dcus fi.fu.vt iu.mun.&c.ld eft, \ t coden
bc nos mulro minus dcbemus codenare proximu et'
catoiem,quiaqualisfit futurus, cftncbispenitusii'.
t
10-
cf,
)CC
IU.
cfl
loannis Cap. 111.
IC7J • luaiiiiu» v^ap. 111. 107^
m, . A v g v s t 1 n v s.Quare falaator mQdi di<fttiseft,nifi b Hoc tjiautem iudicium.Car qui no credit iudicat> qa lux
* vrl.jetmundum?eigoqiiantum m medicoefhfni eve venit qua?excitat holes &admonctcogrofcerefuamala
ta. nit *rotu.ipfcfemtcremit, quipraceptamcdiciieruarc i iq i > oesfunr.fedalijoderuntadmohentemlucem &c
10. florHiItautContemnit.rfi«rf;crt. f"giunr,nearguanteoru malaqusdilgunt.Alijadmoniti
Chrysost. Quiahocdicit,
mulfipigro-
Vtnoniudicct mtm-
lJ rumnpeccatorum;
nia utudine &c ne-
glitaia-fuperabu- ;
dana,Deiabuten-
<• tes lifericordia di- t
cunioneft gehen-
nj, inefiiupplic u,
g offianobis pecca-
Bdmttit. Sedcon- <
fidunduquodduo
funChriftiaduetus
quimfactuseft>&:
qu futurus eft. Et
per Jucem accufant fua mala, quod eft "Facerc veritatem 6c
ficjilluminantur.
1 Nediramiudicabitur. a Cut? j. Erantenim pnn m
iudicatur.Quiautemnoncredir,iamiudicamsclt,cjuian n 1 Qui cft intencbrisl
. I • i»quoroioettriu.no»h,b«mui,-o.fiiio. ouj^.quos o .«. a &diligit luccm.non
crediditintnominevnigenitihlijUei Hoceftautemiudi- 3 eftmalus,iedilledi-
a Caufadam.utionis. b Verbum incamem. c Ko.-eft luxdamnatioim. d Car ale .
cium,quia lux venit m mundum,ck d)lexecrunc hommes ma-
ieccataqushabebant. , b Pe c.taatg .. ttm. c <Juarc ? A Quac ex fe.
gis tenebms auamlucem. Erancenimeorum n.ala opera.
a Cut?Ideo. Qui eftinintcn!ionemali,&cuiplacrtin!l..m. b Qusaperitmala.
4 citurmalus,&:opera
5 eiusmala.quipoit-
6 quamluxvenit,odit
lucem&diligitma-
7 Ia . Ethoceftquod
dicit : Erant enim ope-
raeorum ma . Opera,
ideftimpietas,&in-
c Non coniungitur luu. iep fugii cjiii.
Omnisenimcjuimaaleagic, oditlucem, &non venitadlu-
a MaUsu«diis,t. b Id ,ft bona opetaqua; ver:tasiubet.«t .
cem,vt non arguancur dpera eius. Qui aucem facic vencacem 9 credulitas.fc odmrn
K?udteT|S d venicadlucem3vcmamfeftencuroperaeius, quiainDeo fa. ^^^jj'
\ , l Scilicet,pafcha,&ea quar h cnatrauit fafta. ,l l a aipj<.Cre,ieu Veilc
diltDt SecunduV f da func- P<5fthaxvcnkldus 6<difcipulieius in terramlu
ie m non vtdimit
tat dvtiudicet.De
igitur ait,N6 veni vt iudicem mundum , qui cnim
k iens eit non facit iudiciu m.
1 }ui autem no credit iam iudicatus eil,quia no credidit in nomi
Chr r so sT.Hocdicit,quiaipfumdifcredereim-
13 rumremanere.
14 d Qtti utem facit.
15 Oftenfo quaiuftitia
danetur q non crcdit,,oftendit qua mftitia laluttur qui cre
dit.!£«i 4«te>«/<r..Ideft,cui difplicent mala fua <Sc accufatmo
fibi ignofcit,non fibi parcit,fed venit ad lucem. Er incipit
agere cum Deo qui mala accufat,quia initium boni eft ac
^etentislupplicmmeftjefre.n.extralumen^etfmfcma cufatiomali,ergooperaeius,hxc.f.quod feaccufar, ficur
xu am lupphcium eft,vel quod futurum eft pramunciat.
n.qui occidit hominem,etfi nondum fententiaiudi
ta is condemnatus fit^.rei tamen natura condemnatus
ef ta &c qui incredulus eft, ficut &c Adam qua die come-
di elignomortuuseft.
A l c v 1 n v s.Quare aut iudicatus eft qui non credit,
ca lam ailignat,dicens: *£<«<* non credidit in nomine vnigeniti
i.In hoc.n.folo nommeeft falus.Non het Deus mul
tcihosquipollintialuarehunc,habet vnigenitum per
qi m faluat.
Hocefi
Deus accufat manfeitat,quia in Deo lunt facta, nifi enim
Dei Iux fibi luceret,fibi non difplicerct.
e Po/Z^c.Noncontinuopoftdifputationemcum Nico
demo quas; factaeft in Ieroiolimis, fed pera&o fpacio tem
porjs de Galilsea in Iuda:am redijt.
f ln tcrram Iud#am,& Hlic demorabatur,&c. M. o k a l i ter.
Vbieftconfefliopeccatorum,veldiuinarum laudu , Uluc
venit Ielus,& difcipuli eius,i.docirina &: illuminatio enis,
vbi motatur purgando a dehctis,vnde fequitur, & ibi mo-
ra.& baptiza.
^ (g^- Et bipti-
NICOLAVS DE LYRA.
1 Q.uautnoncreditiaiudicatuseft.//ey?, habetinfccau-
ft mamfitjiataju* condemnationh, ficnt ille dicitur mortuus qui
V hibtt infecaufam manifeflam mortis,& hoc efl quodfubditur
2 Qya non credidit in nomine vnigeniti fil, j Dei. t4«i ye
n iro fakte mundi , veruntamen caufa huius damnationis dabi-
l executiom in fecundo aduentu Chrifli.
Hoccitautem iudicium. H/c dedaratfuumdiftum videli
<■ quod non credentes in filium Dei iam habent infe caufam manife
I -nfne dhationis ,quia ftmt extrafidem Saluatons,fine qua nul-
»»<JMi» potuitfaluari.& hoc eil qitod dicitur. Hoc eft aute
dicmm.lii efl,cai<fa condemnationis.
Q?ia \\iud cfl, Cbriflus qui efl lux vera. vt ditlutn eti primo
ptte. r
f * enitin mundu m, Carnem affumendo , & in ea apparens
. "tcm bimam gencris operando.
Etdilexerunt hommes magis tenebras.^iw ucemtene
' ;s">I"<(liiat s p r<eeligendo,& fubditur caufa.
Erantenim eorum maUopera.^dcuiusintelleftufcien-
} ligifperiti aliqua notkiam dt Cbriflo habuerunt cognofcetet
t"»ejjer>cre Chr,fl,tm,vt pleniusdedaraui Mat.zi. d.fuperillH
' m:l>ixeruntagruol£,hic efi hctres,veruntamen,quia atguebat
' Tmujuoti fneruHt coutra eum inuidia rxscanteillacognitio-
:<!** tleto habehant,qtiia paffio potens & fortis peruertit iudi-
oms s.tut patet m continente,quia prafente pafjione iudi-
'[!!c^,candHm,tamenextrapa(JionempofitHsiudicatcontra-
■ n,vt iuitur.-j. Et hic. Sic Iud*i odio & inuidia moti perfecuti
'' Cbnflum&ponit ad boc Saluatot exemptum.d
mnisenim qui male agit,&c. Suutpatct deadultero &
Etnon
9 Et non ventt ad la.Id efl,nonfacit faa malefacla in palam.
10 Vt non arguantur opera eius.Id efl, nonpunianturpcr iu
ftttiamfecularem.
n.Qui autem facil veritatem.7^ efl,opera conformla\vcilunta*
tidiuiHct,quDi es~t idem quod veritas prima.
12 Venitad \n.Id efl.in pala,vel adCbtiHum,qui efl lux vera.
13 Vt manifeftenturopera eius.Tv^o» ad prvpriam laudem ,
fed ad Deigloriam &proximi ctdificationem.
14 Qmain Dcohc\a.{tmt.Idcft,virtuteDei,finecuiusvirtu
te optts meritorium non poteft fieri.
15 Poft hajc venit Iefus.H/V cofequeter ponitur diflintTio intcr
baptifmum Chri(li,& baptifmum loanis ,& diuidttttr in tres, quia Diuifio.
primo vterque bapttfmus defcribitur fecudo ex hoc quttflio orii ibi
TzCtn ei\ etgo qax(lio.Tert:o,filuitur ibi.Et relpondit Joan*
ncs.Vrima in duas,quiaprimoponiibaptifmus Chri(ti,fecudo ponit
baptfmus Ioannis, ibi. h rat aute loannes...'» prima parte dicitur
//c.Poft harc venit Iefus&: difcipuii eius.£.v pntdiclis patet q>
lefus loquebatur cu 7{icodemo in Ierufale quts, e(i metropolis in !,,.-
dcctt.Quomodo ergo dicitur hk tmmediate pofl locutionem Chrifti cu
2{jcodemo,Voi\ harc vcnit lc.Quia crat ibi ut vtdei.Ad hoc rcf-
pondet Beda quod ly,poft htcc non intelligitur immcdiate, refpeiiu
prcecedeatium,fed in proceffu temporis,poft inftruclionem 'hljcode-
dcmi venit & reuerfus efl in ludccam.
jtiitcr etiapoteft dici,vt immediate coiungatir literce prctcede.
Pofthxc venit.Quafi dicat poft inftruclicneiyjcodemi tn lernja
le venit adalia loca IudcCce,quici no taiu dcbrbat docere in ciuitate
metropoli,fed etia in aliis. Zt ad hoc denotadu. dicitur. In terra Ill«
dxa.Tunc enim in Ierufalem vente verfns lordanem, vbihomines
congregabantttr adbaptifmurthVt ft(. inciperet faptlfare ,fecundu
quod Ioanncs de eoprctdixerat,vt fvpra diclumiji, idcc fubditur.
* 1 Etil-
MOB^^LITER^.
P>br°or7 *"tm iudkium • U cft' ratio condemnationis re-
t^'aJ»xv, [tin mun.ii ud.m 0 R ALtj||j magistencbras
■* ^1' •>q;:ii--iosprVchcatoresbenedocenteso-
dusSc
diis Sc detractionibus lnfequuntur.
T 5 Vofl hcec uenit lefus & dijcipuli eitts in terram tudds, & iilic
rfewor.c^c.Quaiinterpreraturcofcflio.AIcuinus.Vbienim
eft peccatorum &diumarum laudum confcflio,illuc ve-
nit Chriftus &c difcipuli eius,id eildodtrina ipfius,& efugat.
vitiapcccatorum.
Tomusv L 3
1077 OoCord.&NicolaideLyra. 107;
_ . . 1-1 >__._:_ c *?_e*- _n ....- /1"_ -.. -/:r...-._..r.\. - -. - t>- - _
J) a £••&<
prodcft
ItumumC hrifiiprxnunciabat.&ctiricogni-ioncm ven & debaptiimoChnih, &ilia.oliiaturteftimonisli
Mtis>qmu..doappruitattrah:bat,(icmin.ftriecclcrj^ri g Et vcncruntadloannem&dneruntei.l\abbi.&c.y0\iKzl
mo crudiunt vcnie- cul.uc Cliriftu ,
1 .. !„.., -_-.il- • Sitnificatcontintntei.quoivilltatChiiftus, b Id eft. difcipulis. vel creder.r.bus m Pauloanle vinV>.
tCS ad ndCm , pOlt ■ ,1,-, •„,!-„. c PerApofto.o». SuM.apt.fmo i.oneoq.iobapt.zaiusclt.l.lud , •«u.U-.llie \ lOei. t
pcccata corum rc- eni.niobijtvteflei-u.-e pnpir.tiofuo.s-t.inio a loanncbaptizi .
dargunt.dcindcrc- a dxam,5cillic demorabaturcum cis 8. baptizabar.t Eratau- * h typondit i>
nilfiioncm inbaptlf b • lrxiuiien«c-p:-paran,_aptfmo<-.htfti. Eltciuita*. 2 CJ" «/.V._/C.Quj .
1110 Chnftopromit tem&cIo3*nnesbaptiz_ansin Ennoniuxt..Salim,quiaaqux * conluetudinem] .
tUt,S_ flC m dllC-tlO C , w-nlcc.Nondiimeraicoorummaiiolit:r_leg1|,l'eJJumpenden»inCrucedixit Coni-m.el. 4 manX IiatUrffi
ncm &: cogmtionc d rnultxeratillic,&venicbant3& baptizabantur. Nondumc- * natusex parci
JaSSl | nimmiflusfucratloancsincarccrc.Fadlacftwtcm quxftio * g^
-l«i K--_ti«»-u_r. -rl • -»c_-_dentibui biptifmum rnagiftii.-C rutirribui loanncm maioiemClinfro. b Dt.rntibus hominCS Sfd f.-i-
iam baptlZaufC aa- • mcl,olernb.Pt.VmumCh.i(fi,adqurmlo.nnesinu::at>ti.omincs.oonIefu,adUannem. Ji-Uillil-S.oca ICI>
huc b_pt._at loam ^ di.cipulisioannis cu ludcis depurificatione.Etvenerutad - "^pujus fun
nCS.qUUadllUCpCr- g ( Vtfolu„t[hl.(,u-flloKm, b ^uallin- ,,;.„•_, inl.nuid,amcon:r3Icfurn. c Q^ue bapt zafti. ° ^ f' ^V.SP
ntanct vn-bra. Ncc ldmncm & dixerunt ei.R^bbi qui erat tecu traslordanc,cui ,90 tSfi J^lffi *
JJ dCDCtptacCUrlOr-Cl- DiceB,.Eece«gnu«I-... • Vnde valdcmiumur. OOnjd tibi de hacpwrumptiooe uiHciiir
lare donec manirc-. b miud.a. c Ted.miflioquiuimba t.-.fti. 1 1 tasex jiio gratic -
ftctur vcntas. tuiteftimoniu perhibuifti,eccehic bap..zat,& omncs vcniut I2 bhmitas. Pm
M t stice.No- , * vn i - i x // i- • xt il1 ; 13 aliquiddican. .
dumcrat conlum- h adeu.RefpoditIoaiincs,&.d.xit: Nonpote_thomoaccipcreI4traMmcum tcfti|
matiohtcrxkgis. i . _At<w,a c«° »»«c,ri«».. ' . 15 nium^Egonon .
c /« £«»•». Ennos. quiqua,niii tuenteidatudecclo . Ipli vos mini temmonium l6 ptizo jnrcmifl
Grtcc,aquaLatine, k perhibctis quoddixcrim, noiumegoChriftus, fedquiamiki7pcccato:
VlldCquafi nominiS • MaiGrergoiIlo?Nonfedm.flusante.:cprxcoferuusp_t_iisuiimci. b Quidergo <s tu.Quid l O 1 T^OnpOtCjl. (.
inrrrnrrfafinn? ,ni> ii:e-Eeoamlcusfponfiquizelofponfsmei,noominl. c Id eft.Ealefiam qux generar.St uir- ESO PUIUS '
C \^XT «»fi«n -"tPilla"» • Q_. habct fpdnfam/ponfusc^am.c.s ,. »u'^ £'
d /«jr.^.Salim op ^ 20 puzarein panit .
pidu cft vltra lordane fitu vbi oll Melchifedech regnauit. tiam no in remil_Ionem,quia non ego Chriitus ied iil. (
C Tiondnm enim mifiusfuerat loanes in carcerem.Eccc aperte fcitis me teftatum fuifle vobis, ideo ad illum cu riin
notatfad-aChriftianteloanneincarceratumqua-ali) prs k tjonfume^oCbrilius. N6(umun_-usapatreplcnitud .
tenerunt, mcipientes ab hisquse facta iuntjpoft loannem lpiritus,fed de plenitudine illius accepi, ut illu precu
millumin carcerem, quandoce(Tantebaptifmopra:cur- 1 spoafustftamicus autemfpor.fi qniftaty&c.iel he<
Joris,apcrteincoepitbaptilmusChnfti. Omnis animc fpoius,Chrifius eft fponlalium uerol<
f Fatla &
NICOLAVS DELYRA. q qna..ex c\\[.\o.lndifcretepromagmrofuo%elatibus. % Cu .
I Et illic&c Sed tontrarium videtur infra fc.c.ybi, dicitnr.tp Jd esl, Cbrifli difcipulis,& alijs nd bapxifmum Chrifli venientil
Jefus non baptvzabatjed tatu difcipuli eius.Dicedum^uod ipfepr'- 9 De purifi./rf eft,de baptifmo,quia ifti dkebant bapnfmi
mo bapti?auit difcipulos fuos ,rt bic dic'.tury pofteafoli difcipuii ba fiimeliore,quia Chriftus illos qms bapti%abatnon mitteba: ai
ftixabant,Chrii~[ocirca\altioradocendaoccupatoy&ficnoncftco- ne. 10 Etve.ad \o.Moti%elo indifcrcto. 11 Et(
tradiclio,de hoc tamen baptifmate plenius dicetur in fine huius ca. propofuerut quatuor ex quihus Ioanespoffetprouoc ri, p
2 Erat au.&.C.r-/V confequenter ponit baptifmum loannis.' prxtendens excellentia loannis refpeclu.Cbri(}i,quoi notait
3 Ennon iu.Sal.Quodeftoppidumiuxtalordanc.EtdicitaUqui tur. 12 Kzbbi qni,&CC.Quafidicat,dicerentdifcipn:
tp alio noie vocatur Salem & eft locus vbi. regnauit Mclchifcdech giUro. Secundu efi,beneficium a loanne Cbrifto itopcfumfi"
vtbabcftrGc.\\.fedbocefifalfumquiaSalevbiregnauit Melchi tur. 1, Cui tu te.perhib._^«-/-rf/-<Jf,/>e»-/efi/(«-ii«
Ifi_o. u* fedech,idem efi quod Ierufalem,quia ipfam edificauit Mekhifedech te.Tertui eil,vfurpatio officij aliemcum fubdiiur. 14
vtdicunt Ifi.lib.^ .Etymol.& primo ditla eft Salemjd cft,pacifica Quafi dicat,Tuum officiu vfurpat.Quartum eft,minoratiolt'
tx conditione regis,quiregnautt inpace, poftca difta eft Iernfale d cufubditur . 15 Etomnes ve.adeum._J»a//<t'f_f,--*
ttmpore quo ^tbraham voluit ibi offerre ifaac filiumfum, quia lo- curatur. \6 Refpondit \oa.Hicponitur qufflionisfoh
tu iftum appeltauit, Dominus, videt, vt babetur Gene. iz.c.& ideo quia difcipul i Ioanis notabant Chriftum de boc,quod ojficiu loc
Jerufalem interpretatur vifiopacis,quia cumprima iuterpretatio. -»furpabat:& de hoc <j fama Ioannisper hec decrefccbat, ida
ne addtta eft vifio.Subditur autem caufa quare loanes bapu%abat nes infua folutionefic procedit,quiaprimoofieditprimuejfefi*
iuxta Salim.cum dicitur. • fecundo,oftedit fecundu effe iuflum ibi. lllum oportet crelci
buitceffare bapti^ato Cbriilo.cum ad ipfum manifeftadu ordinare- <.icif. Relp6.1o.& di.No poteft homo,_CC^«Mo7. pote 1*
tur,vtfupradiclum cil.Dicedum,quod no ilatim cefjauit, ncc crede a Deo efl,& ideofccundu dijlintlionem cottationis diuir.A dijhn *
retur totaliter rtprobadus,ftcut baptifmata quibus Tharifei vteba tur officia loannes aute' no accepit autoritatcm a Deo bapti \
tur,vt dkitur Marc.-j.a.Itern,qnia ficut ante baptifmu Chrifti loa. fs ad denunciandum\Cbriflum,&pmparandum homincs adjuu i-
baptixabat in nomine Cbrifti vcnturi,fic pofi baptifmu Chrifiiillos uentum.Et hoc .fit"r/> dicitur. |i7 |Ipfi vos mi.te prohi.^ h
tjuos b*pt'n^abat,ad Cbriflummittebat plcnius inflruedos &ficco- perhiberedebetis,'quiaameaudislis. 18 Qnpddixe.''.
firmabat fuum teflimomu de Chrifto. 6 Nonduenim,__C go Chri(lus,fedquiamiffusfumanteillum,propterquod:bapi
Hoc additur ad oftemdcndum,quod tetithiiloria qua afif euangeli- do no vjurpat offii ium alienum. Quodprobai per boc quodjni X.
iU dimiferant,incipietes defciibcre fatla Cbrifli pofl incarnationc ip Quihabet Ipon.fpon.cftJ deft,habetofficiomfpofir
Joans. 7 Fada cfl autc.F/i. cx prxdiilis mouei qu&ftio,qu\a generare filiosy & ideo officium Chritti eft bapti^arc ptr tpre^
difcipuli loanis ^elantcs pro magiftrofno, voluerutprxferre baptif rriturfitij defpofa Chrifti qu& eft ecclefia. 20 A m lCiis,--
Ptumfuun, baptijmo Cbrifii,& bocefi quoddkitur.F&Cta. eft aute gau.porp.uoc.fpQil.-i cfcdebet cogaudcrcfpofofiliosgcnerl
qux ex dif.
MOI^ULITEI^. norareueritate. Et Pilatodixitde Socrate mngiflro 1
7 Fatlacft JK.-f.er-.Naeiusdifcipuliindifcrete zelates,p> Amicusquide Socrates,masisamicaeftueiirans.Pcr
co,baptj,mu Io.-.nis prnjfcrre.uolebat baptiimoChrifliq- autemquod Ioannesdi_losdifcipulosreprehcndit,in
b(isfimilc<.sut inultitlicologi,_caliqre!igiofi,q magisad manturdoaoresboniut,talesadulationcs 11011 rccip
h^f-tal^biisojinioiiibus.eocpfuntopinionesmagiftro fed magis repcllant, ficutMoyiesdixiloiucNumcr.i
rnm fuiordinis,uel patruequ_.proipiaucritatc,cumtame Quid cmulansprome,fi_c
dicatphilofophuspnmoEthicoru,q)|auaumeflprxho- 20 *4mhus autc jpdfi quiftat,& audit eu,&c.H\c cfl pta-d
norarc 1 t°tv^
!1
3.
)C
r>
u
s.
17?
i
oannis
Cap. 1.
1080
vt,:6iiiniftiocfficitnr,Iocu$cftb.ipriimaris,flucEcclcfie. deaclo,id eft,de patre venit, duobusmodis fljperoiacir, D
^ D;veroarram fponra.',peccatoru remiflione,Spinrusfan n6affumpfircuIpa^uiu6aflumpfitpenam.Qmeniui de. CJwiffuS
A ftlorrmnione, perfectiora\ero Ifururo /cculorernbuet Prmofuperoem humannate,qiudelpfapriusq\i.im pec '
(jijiis.NullusautealiuseftfpcrifusnififolusChriftuSjO-i caret,venit. Secudoiuxtaaltitudinepatris,cuicfta:quaIis.
nt\ijqueDocrorespaTanymphiexiftur,ficutprxcurfbr- e Defw*.Ideft,quieftdeterreispare?ibus natus,aqbus
fu, eroia
cluplici- •
ter.
>; lusenimbono-
jui largitoreft,niii
pJninus.omnesa-
Jijliiniftiilunt bo-
noim qux dantur
aDmino.
IBepa. Spon-
faiisutiulnamDo
pi usamicofuo,id
eii ordimprardica-
loim ( Euangehzfi
liui.Lyprsdicatornin
tni fmitur pro om-
mb tjuiCatholice E-
£ uarli^ant . ) Com-
m\ dagit, quieam
ncbi, fedChnlto
zcJedebet.
3 loc ergo gaudium
Non de fein quoill
trift tia,fed de l)eo,
peccatum & pcena
peccati conrraxir, ex
lenihileltnifi terra.
f Qui dt terra eft de
terra.loq. •& C h r y-
s o s t o m v s: Et ni-
mirum non ex ter^
' "r " ° % ^ Chriftus. " ■ ' " b " De^" " V Vn «undu»': * » ™ fc| OIM n" ' et'*
* oportetcrefcere,meautemminui. QurdcWum venit,(u- f !5fl^?rfe
c r , »».«.-- » . , — 4 oatixipiriru partici
a ldeomcn(o?reftit b Homines & Angelos. c oinnes. 4 NatuJ. ■ r r
Cl Tetren..» eftexfe. Er ec. e tertenali; it& dict.fi vero diu n«,« ll:uminanteeft, 5 PaOat, nOn eX ferra,
per omne* cfl: . Qui elt dc terra,de terra eil & de terra Ioquir- tf qualiter igirur ip-c
a Hurnilisnoncad t fed fuperbu». b Intus docentem .
autcm lponfi cjui itat, &f auditeum , gaudio gaudet propter
a ld cft.teftimoimneius.q 10 perhitut (e filium Dei fponfum eccKiis. b Itacrgoflt
ego gaude,. aJJ mcerp fpcnli.quia iplemc illlum nat. e Id e(i, habeo gratiam m am,
fufficit mihi gratiamea.plus m.hi nonafhimo.iiequodaccepiaiiiit.am m j ' £c ne ini-
rem.ni, c-nia plues bspt z. t quam cu« quia,.
vdcemiponii.Hoc ergo gaudium mcum impletum eft.Illiim
Qu^aChriBus. b Depatr-.
in lo- i.
Wfti. j.
tur,
H .c eft quod ante dcfutfum.
chnftus. b AP.,dpaTrem. 7 de terra le efle dicir?
, Oui'decoclovcnit,supcromncscft. Etquod vuiit ck s N>hUenim aliud g
f , ApKe, , P.deitaiefua. j Depopulo finiftr*. 9 hOC oftendlt pCCUl-
8 audiuit, hoc teihtur , •& teftirjionium eius nemo accipit, IO Ie' ^"am ?uod Par"
r *i 1 uiiselr, uelutcterra
1 2 venic ns , m terra na-
l$ tus,&nullacompa«
Inoegaudium meum eft p!cnum,quodfae"tus fum ami rationedignus adChriflum,qui nobisdefuper vcnit. No
cu ponii, & 'quia Ao&audio. autdicit,de terraloquirur ^quoniam er(t >pnamenrelo-
> ,/««o^or.f/'c'.Gaudeoad voce fponfi.llle fpofuscrefcit quebat.fed de terra leloq d lcir in comparationead Chri-
i.ii enieturefleC hnfhis.qi utabatf phet-.Ego minuar, fti do£irinam,q.d.parua&: humiliafuntqu?mea funt,co-
Prophera muenia.,qui Chriftus pu tabar. ilUm opor parata his que Chrifti funt,qualiadicens efl fufcipere ter-
ere.ldeft^exaltariji. dum peccatadimittu,gratiam reftrem naturamincoparationead illum inquofuntom
da,inquogforiaeiusqua:in fe lempeft perfefta, ctefcit nes rhefaur' fapient a?,&:lcienti£Deiabfconditi,.
inomineiTijdum eam homoplus videt&: habet.Homo * Av c.Quoddicir.Df terrxhquhur, Dehomine dicc-
j^ uitur q»ii ante in fe glonabat, dum modo peccata pfi- bat,quantfi ad lpfum homine pertinet-Si enim ahqua loq
tu &.accipitquod ille dat.Cui rei atieftat paftio vtriulq;.
E iitusincruceexaltarur:Ioanne8capitemi'"!uitur.Atte
& u Sc crcatura loannes natus eft decrefcentibus diebus,
C i (tus verocrelcentibus.
c Wf aitteM m.n.loannes figura legis eft, Chtiftus, vetitas,
ninunur,apparente ventate.
d Qudtfnrjum vcnit,f,tper oes efi.&c. A L c v i n v s Id eft,
d< Ititucune humana,* natura; ob peccatu prim i paiens, qa
dt laa}ULuiineatlumpfit verbum Deihumana naiiita,6c
de ccelo
tur diuina illuminatus eft a Deo,ficut Apoftolus dicit.No
autem ego,ied gratia Dei mecQ.Ergo Ioannes &c q> ad lo-
annem pertinet,de terra eft,&: de teira loquitur,fi quid di-
uinumaudiuiftisaIoanneilIuminantiseft,nonrecipietis.
g Etqnod Wd.CuipfenliusDeifit verbupatris noah^tl
verbuni patris audit vel hominibus teftatur,led fs vcr.bum
cp pater loquutus eft,id eft,edidit & genuit cx fe, fcit &. in-
dicat hominibus effe ex patre.Hoc cuangelifta dicit,vt po
tuit,quod plene dici vel lntelligi nequit,
(J^* a Signauit
NICOLAVSDE LYRA,
■ S v.m offlcium generadi ex fponfa fibi acciperet \ non effetamicus
i\ iftjtd t 6" adultrr ejjet,ifuafi dicat, loannes, dr boc <p
i ifaubaptizJt nondebeo dolercyfedmagis gaudere,cum fim etus
iM&amicus.Troptcr hoc [iibditur,
■rai.d Hoc^gog .ndium meum impletum eft.Ef notadum,rp
wntSjbkkocat fe Cbrijliamicurn fupraaute fe vocauit eiusfer
mctism indignum.d.Cuius non furn dignus,vtfo!uam eius corri
i mcalccarnenti.Cuius cauf.i e(i,quia volcbat difcipulos fuos repr'%
0 1 re,volrriti t ipfum ad inufdiam mouere contra Chrijimn, vt pa ■
t expr£dilii!,.deo hic voiuit oc\m magis charitatiw.
* hiu m oportet cre lcere, H ic ofienditfecundnm effe wftufcUi
mifujm diminui,w crefccre famam Chrifii.Etdiuiditur in
c 's.auia primo oftendit prcpc(ttu,fecHndo concludit principale in-
;:Amcredit in filinm.P«w« probat quatuor raiionibus
■ riitu/cxahitudme ori^inis Chnftv.Cmus origo iefurfum
\d deitatem,ficut patuit,pimo c. & quantu ad buma-
juiacorpus tius formatum e(i virtute fpirituffantli.Et hoc
«wr.Illum opor.er crefcereJ» claritate famt & autho
r tte apud hnmin(s,quia wfeipfo non augetur-
e autem m mui. Sicut Lucifer mtnuitur in claritate quan-
X 1 ad apparcnthm oricntc fole ,& autboritaspr&conis aduenien
tudice,& buius ratiofubditur.
4 Quj defurlum venit. Id eft.originatus efl & quantum aidi
i itutcmm& quantum ad I umanitatem modopr&diclo.
Super omnes .ld eilmautboritate & dignitate. Debet omnem
t aturaru pr£ceilere,quia quanto origo alicuius eft altior,tato de-
betur e;
bei ei maior honor.Secunda ratio accipitkr ex certitudinc dotlrina
quoniam Cbriftus in natura diitina habet candemfcientiam cumpx
trejnbumananatura. cognofcit omnia qu£ Deus cognofcit notitia
vi(ionis,& ideopoteft certitudinaliter docere etiam altijjima , ideo
debetur ei exctllcntia maxima,& hoc efi quod dicitur.
6 Qui cft.Id eft,omnis homoprmter Chriftum,cuius corpusfor-
matur virtute (eminis exiftetis de terra a Domino ficut & alia mix
ta,vt patet ex.i.de gcneratione.
7 De terra,de terra eft. Id eft per hoc conftituitur in vita terre
na,& per confc quens uon poteft loqui nifi de terrenis , quantum eft
ex fc.ldeo fequitur.
8 Et de terra loquitat. Licet.n.Ioanes & altffantli loqmtifue
rint de ccelefiib.hoc erat inquantum erant aDeo Uluminati, fed ali-
ter eil de bomine Chrifio ratione pr#dic7amideo fubditur.
p Qui decxlo venit.Quantttm ad originem modo pr&dillo.
I o Super om nts.Quantum ad doclrinam,quiapoteft loqui cctle
flia & diuina,qux certuudinaliter cognofcit & inquafum Deus cjr
in quanlum homo,propter quodfequiiur.
I I Et quod vidit &C adiuit.Licet.n.habeateandemfcientiam cu
patre inquantum Deus,tamen habet eamapatre ftcut & efjentia,
& hoc (ignificatur per audireinquantum autem bomo' habet aiiam
fcientiama Deo infufam7& ftc inquanturn homo & inquantu Deus
apatre audiuit.
iz Hoc teihtur.Qoccndo & patct.certitudo teftimonii pcr >i-
fum & auditum.
il Etteftimonium eius nemo zc.ldesl,paucicomparatiue
ftcut communiter dicitur. "h^emo cft inforo, Id eil,pauci,quiapau
ci de Iudsis credideruat in aduentu Chrifti .
it 1 Quinu-
MOi^^iLITEI^.
!rveru%qui non fuum qua:rit,fcd Chrifti honorem,8d il
IdicitdeChrifto.
Wumoportiti/efcere,me autcminui.Qmz l~ol\ic.itns eftde
honons
honorisChritti augmentationcj&depropnahumiiiatio
ne, & illudquod fequitur,
4 Q^irff/Mr/ww.-pe.ty-c.Q^iiaconfiteturinChrifto diuina
exceHentiam,6t' in (eipfo fragihta:c tcrrcna . Er in hocdo-
cuit Zoanes doclorcs Ifcrioies defcrre luperionb;honores.
Tomusv. L 4
io_i
A a Tkmmdt m\j Dr-n-.Hoceft lignu pofuirin cordc fuo qua
fi fpeci-leal-quicW-iiicci -»_ic ci.e vcrum Dci.nv qui mil-
fujcftadfalutcmhominom.
• Pfjlm. ^ ^/ f F<ur f fl. ^ii? mii» mifit nrwx.Omnis homocx fc medax
'*' J# non cnim vera dicttt potcfr.nifi illuminauis t _eo.Qu- e-
nim milit Dcus ra-
Pe pnpnio deii'f. q
t M-tth.
H.J.
Lticto.d
t nune-
!'H.
GJoi.ord.6_ Nicolai de Lyra 10 i
ow.wiflrffrfii/BWiiBMrm.honiJnibusdatadmcnfura^filicj^
datadmcnii-ra.ledficuttotum ex : leiplbrotogeiuut jjj
fuum,itainiarnatofilicfuo toru fpiritum fuumd(
p..rticulatim,non perfubdiuifiones, ledgeneraliter_-ni
uei.aliter,-- non ob aliud dat nifi qtiia pater diligit filiiE
e Qjticrcdtt inj ut
Ipfc <v-i ecce n de"iend^«cfnper omnettfh _k habtt VltJtn Xten /;;
1 qui autem , &c. _
2 diceiet.quicred
lu?quoddlCeMu« a Qmaiitemacccpircius tcltimonium t fignauic, quia Dcus
mi(if Hfiiv l")eilSC(V ' v«'«*«rM« . '<•!• b < hriltum.
idco vaba Dei lo- b vcraxcl- . Qucmcnim mifitDeus, verba Dcilocjuitur.Non 3 filium habctipi
o iturere >vcrb" f- ■ '<*fftF'''0 *«»• £ _ingoi-fi.ee. non.t.do;tioo_. 4 nlium __perho
cnimad menfuramdatDeusfpiritum.Pa-erdiligitfilium,ck '
.... ___ * __-_._-__ _. o.. .a .i.,.» n.
c?euiiimoniu c cnimad menfuram dat Deusfpintum.Paterdiligit hlium, 5c « betvitam
rlubcntis quod d » ^«_~«-»_tt_ii«qi»»-« •-■ »«' • q|:» em tDim nbi -rn" «• h *a *ft ,iu*t '"*• 6 r Sed irt Dcim
Dcusfit.vaba c tomniadcditinmanueius. f Qtiicrcditinhlnimjiabctvi- 7 f»Per «"* «raci
. _ ^*- .. .1 _ r ... ._- nifi
JudC
rfrh.t
Deu»i
. Idell iprum fi lum. Ideft ipfurn fiiiora.
tam .rtcrnaam: qui autem incredulus eft filio, non vidcbit vi-
c tam,lcd na Dci t manet fupcr eum.
Dci lunt.
C Vcrba Dci loquit.
\n hoclc di.tmguit
a Chnlio.ieJquia
miflus& vcrba Dci
]oejtur,apciti'addit.
d \vn<n.M admcnjuramdat Dcus fpiriiu.Tattr diligit\f.liu &
omnia
natusel. perma
Siideonoait, v
8 (cdmanct, quu
9 filium milVum,
. cft vita, nontuli
efiectus iJlius
fcilicctmorSjCorruptiocVc.qiigomniamanent,
NICOLAVS DE L Y R A.
I Qui autem.£i«l ttliimonium trcdcndo.
B 2 Signa iit. dtft,monfirauit.
3 QnuDms.^iditnfilendum promiffumdefitio iammiffo,fi-
cut antt mittendum promiferat ptr prophetat. EtconcUd texccU
lentiam aotlrins tx prsdiftis dicens.
4Quem enim mifitDeus/Pro/TM virtute,alij autt no poffunt
buc facere,n:fi nirtute ipfius. Tertia ra-io accipitur ex plcmtuiine
granx.Sicut enimincapite corporis naturalis fuut omnes fenfusfxn
altis autem mebrisfuntparticulatim,fic in Chrifto cjpite noliro eft
omnis plenitudo gratixjn aliis autem diu\fim,&ideo excclientia
dignuatis & honoris Cbrifto dehetur pra alns,& hoc eft cp dicitur.
j .Non cnim ad.Jrf eil,gratiam homini Chnslo.tsrjo cp eiusgra
tta h.ibitiults jit infinita.fcd quia habet gratiam frcuhdUM omactn
eius rationem & effetlum. ficut fi haberetur albedo fcundii omne
q gadum ipfiHSpcjfibilem dicrrctm haberifine menfnra &c.Mio nw
do etii dicttur hoc ex rtjpeclu ad capacitate anir,i.a. ti cnim aliquis
veniens ad ftuuinm hauriat aquam qttantum po<efl uas capere,dici
turaccipereftne mefura,licet >as ftt dcterminatx nttjurf. Sic 'tpra
pofito,quia tota copacitas animte Chriiitfuitrepleta ^ratia.ideo dt
t,r accepijje fmc mlfura. }uartu ratiofumitur cx Cbrifii filiatime
*V t/Ni-i eft Deifilius naturalis &■ vnigcnitus. M'u aute quatiicumque
JanCli etiam _/)t ngcli bca • i nonfunt ttifi filii aAoptiui,& ideo fibi de
betur excellentia rcueremis & bonoris,& hoc eii quod dicitur.
6 Patet diii.filiUj&C^jiw inquaniu Deus habct eandcmpoten
tiam cun, patre,ficut & candc effentiam. Scd boc modo accipiendo
]ydiligit,T\(o tenctur caufalncr,quia filitts no procedit a patre vo
luntartcfed natural:ter,fedtenetur cocomitatiue & per modtt ftgni
quiaddcclw concomitatur produclione filii' . Similiif inctuttumbo
».<o omnia traditafunt in n,anu eius,vt habetur Maith.vlii.d.DM
Cit mihioIspo.&C kt boc modo accipiendo \y dili^it, tenetur
caulaltter.siuia dileilio diuina efi ratU omnis altcriusdoni, & fic
eft caufaomniu aiwru donoru qus failafuntin bumamtate Chifli.
7 Qm cred-tfJJic concludit piincipale intentum, quia intentio
loannxs baptiftx ifta dicentis eratjnducerc difcipulos fuos ad credt
dum ipft Chrifloycuius erat prxcurfur & nunciuu & efi </, dicitur.
Qm credit.C_.u/>d6crgr_ri-i»Wf7«ic virtnaliter cont.net bcatitu.
dtncm,ficut fcmen arboris ipfam arborem,& loquitur de fidefo rma
ta cbaritate.
8 Qui autcm. Qpantum adpanam damni, qus efl carentia v'f
ftonis dtuinx.
9 Scd ira Dci. Quantum adpanam fenfus, qn.c sternaliter ma-
net fuper damnatum,qiia nttUo modo poteii euadere.
tsfdmaiore euidentu eiusquoddiclu rfl,quod Cbriiius bapti-^a
bat & difc'ptdi cius^nuxrii quale fucrat iltud baptifmai Etargu,i
quod nofuit baptifmi Chrifli,quia baptifma Chrilli habet efficjcia
a paffiont ipfius.i rgo illa nb pr&,.efftt,quia effeflus nopotefi prx e>
dtrecaufamfuam Chriilus aute nbd>mi p.tjftts fuerat,ergo &c. 'tc
•j- fi altqui fuijfcnt bapti^ati baptifmo Chrifti antr eius afcenfione in
fxlii boc maxime vtderetur ejfe verii de ^ipoftolis & Chrifti difci-
pulisMcautenoneJi verttm,qma Chrtfius vulens adpatrcm afcen
derc, tixit cis, loannes qnide bapti^auit artna, vos autem bapti^abi
mimfpintufanao &c.vt dicitur _-ff.i.-..P,.iptilrnus autChriiri
Clt in ifunu.tytpatetexprxdiclts.i.ctrgo wc.Contrarium vidc
tur pcr dttiit ^Hguftfupcr iftu locu,quia dicit quod Icfus bapti^t-
b.u vt Dh<Joc autceil bjpti^are bapttfmofuo.ergo &c.l>/fpbfio.
/. hac quxjiwne t? confimilibus quxfuut dc illis )>«« mm pajfunt
fufjicicuttr
fuifcienter per rationi inueftigari, nec earii vcritas habetur
prejfam [criptura,tenendum efi illud qttod efi ma(is con\omm
pturx,w roni,& ideo fccundum huc modum in bac qbne efi fh
tedendum,quia non eft expreffumper fcripturam qualefuerit.
baptifma.Sciedum igitur,cp Chryfuf.dicit quodilludbaptifmat
fuit baptifma Ioannis,quia[ecuudum pfum baptifmns Cbriiii
dum erat inftitutus,cuius rb efl,quia in bapt.fmo Chrifti datm
ritujfanftus,qui non cft datus ante Cbri[ti rtfurrctlionm, fect
quod dicitur infra.7fN0nd.cvg (p.da.qa nodu eiat Iefus
rificatus.fif ideo dicit tp jipofioii ante pafjwnc baptn^bant t {
baptifmo loanis,de Chrifto aut df,quod tpfe non bapti^abat,v «■
atur cfc.fcdpro tauto dicitur bapii%jjfe in hoc ci.qma atlioft i
difcipulorum ci attribitt.ur Jicut faftum ferui cttribuitur Dm
Sed ifia nb videntur confonafcripturx. Quod.n.dicit primum t
ma Cbnjlinoede inilitutum ame refnmtliove,non videture
rum,quia facramenta Chrifliexfua inflone graf.am confcrt
ideo tanto videtur baptifmus Chnfii iiftitutus ,quando data
t»s producendi ifium effetlum, boca.7itfuitquai.do Chnftnst
baptiiatus tattufantlifjimx carnisfux vi.tuic regeneradi»
aquis,& hoctenetttra dotlonb.Dcet necejjitas vtedt hocfac
to fuerit induda poft pasfionem, quiain pasftone Chriili terr
funt figuralia facramenta.Hocdt dicit ^tug-in quodamfcr.Ek
nix.Ex quo Chrifius in aquis immerg'i,rx eo cmniii pctcata
aqua.ablulio aut auferens peccata,non • fi aiiud qua Chriftibap
tnus,ergo &c.l:equod dicitfecundo ^ipoilolos bapti^ajjt
loann:s,non videtur vcrum,quia ibidem dic:tur,quod <H^^m
nis moucrunt brigam & qonc de b.tptifmo Cbriili &Juo^M
pulorum,quod nb effet fi Chrifltts & eius dtfcipuli bapti7^fjcn
ptifmo loannis,quia no crcderet ad Ioanis,dctrime>.tum,vteu
put s in(innabant,fed magis ai honor augmetum.Trxtcrca ftf<
tiii vnum bappfma Ioanis & jtpoftoiorum,qo illa de ditttijis b< 1/
mntib.nb baberet locum. iluod aiit dicit tcrtio Chrifium in pro
perfona non baptixafie,fed tatum per d\fcipu\osfuos,nb videtu 't
rum,quia vt dtcitur ^ift.i.a. Cepit Jefusfacere C-docern»
io non eft vcrifimile,quin primo bapti%aucrit perfeipfum.Etc '<•
matur p hoc,q> alia facramcta Chr fits pcr feipfum pnmo cxt, 1 N
ficta patct dccuchariiiia,quiaprimo iffc corptts fnutn ct,njecr. 'U
& formam confurandi *4poiloli$ tradidit, ftmititer (acramtt 1
confirmationis per manus impofitioni exbibuit pcr fcmeUpfunt'J
idto nn esi vcrifimite, quinftcramctum baptijm f fcmetipf<m tt
cuerit,cum fit primum facramentum, & ideo diccndum fecun\m
*Aug.q> Cbriltus Bupti^auil difcipulos fuos ir. bapvfmo fito.J." '
& Jpnitufanilo,vt rfr w boc c.qitod ipfe b.iptiTjbat pojtmodu
OijHctum bapti^andi eodcmhaptifmatc difioulis nltquit tnte
doftrinx & prxdicationi,ftcut & ^ipoHulus Taulus paucosp
bapti^auittVt poffct prxdicatioui fidcli us imed^re, v: habci 1.
x.ca.quia ibidcm f ibdn . Non.n.mifit meCnriiiusbaptiz
Sciln.cc principaluer,fcd Euagcli%are,& hoc eft quod dic.t jit
Epiiioia ad Crleutina.Credibile efi ^ipofiotos fui/Jc bapti%ato
ptijmo Chriil/,nrc.n.miniflcrio bapti^aJi defuit,ut hertt b.:p.
tos jeruos,pquos cxteros bapti^aret,q:ii nbUtfuit bumititatis
Jlerio,qh eis pedes lauit.Auihoritas aut ilia qux habei Io.y.f.
dttm erat fpiritus finttus datus &c,\ntcltigii df dationt fptrit,
ili in figno uifibili. & hc.c tnodo non dabat in baptijmo tbrifti itt
euts Afcenfiom m,dabai tamen inuifibilis gratia JpiricuJfantHi "
m
)*■
.*-
?'
ut
& modo.^/id privth.ni atccndum,qucd bapr.Jmus habtt tfjicat. nt
pasjione ratiom juppojitidiuini^aquaetipja pas/io utrtutcm ot
# bat,t. 'm
]
385
ioannis. Cap. III I.
NICOLAVS DE LYRA.
y„eadem autem erat perfona ante paffinne & pnft pa(fions,&per
cfiquts eade canfa effcac «fuit in bsp'ifmo ab in\ioneipfius,qua
4, .v taiiu carnis Cbrifii dala efi aeju it viaus regencrandi. *Ad fe-
1084
fti^ati baptifmo Chrifli . Quod autem diilum esl eis pofieatVosau
tem baptixabitnini fpiritufanilo,&c. non intciligitur de baptifmofa
crametah,fcd de infufione fpirituffaniliin fignovifibili, qui dicitur
baptifmus fimilitudinarie ,quia in baptifmo^quod eft facramcntu da-
D
t> inm,patec ex prxdiilis,quod ^ipoiiott ante paffione fuerunt ba turgratia inuifibilis fpirituffanHi fub ablutione aqtttt uifibilis.
pti^ati
U D D I T I 0 1.
Ii z.y-.vbidiciturin pofiilla. Dixeruntagricola:, hic eft h*.
j\ (T illam deciarationcm eji qus.dam additio^fcdicet in illo c.Mat.
a ideibi,&c.
D D 1 D 1 0
I I.
iec.c.^Jrf'«'«rw/>«/W.EnnonHebraicedicituraqua.
fronHebraicenon ftgn>ficat aquam fed henoth : Qjuod babet
k propriam literiz &.n.pro fecunda &• tcrtta, pro tertia/ignifi-
a detn quodfontcs.
jlD.
Jl D D I T I 111.
In eod. czp.fbidicitur in poflilla.N on enim ad menfuram
dat Dcus !piritum.'Po//««l etiam aliter exponi b<ec uerbji Euan-
getifl<e,f.7^pn.n.ad menfuram dat Deus fpiritum.&c. Vno modo vt
intelttgantur de diuinanatura , quamabttte no patcr dat filto qu<e
eft donii infitiitum. F.t hot videturfentiregl. r/u.e in 10 loco dicit. Vt
tantus ftt filtus quantus &pater. ^ilio modo pofiunt exponide do-
no,quod daiii efl human<e natur<ey vtperfonte diuinte vniatur, quod
etiam efl donum infinitum,prout alia gl.ibidem dicit,Sicut paterple
numgenuit verbum,pc plenum & perfeiium unitum eil bumame.
nature uel creatur&.H&c ingl.
C A P V T II II.
jTcrgo c^o«'>.ScicbatIe(bs frienriam eorum &: inui
itarhanifefle, vtpoft Afcenfionem datuseftineffabili Sc
fT ergo cignnwt.^cicoat ie\us inennam corurn oc inui inexcogitabih modo.
/ diam,quod non ideodidicenntdeeo,vteum feque d i\eliquit ludeam.ldeft Pharifxosincredulos,quicogitabat
rcur,fedperfequerenmr,&:ideofuoit, docens fuos cede- eum perfequi,propterbaptifmaipfius quodcrefcebat, &C
k ialis,non timens.vel euaderecos tmpotens. quiaper dotlrinam eius,legem>,euacuariintelligebant.
rCyML. Alex.V-
tjerfa :bfquedubio
fi< tDeus, cognofcit.
E eclat autem om-
nicuiufque reiopor- a
Ritatem, erumque
p< usordinem quam
c* nitionem fnam in b
memirabilisdi-
fpilans: fequitur. A-
li.j cmomniludco c
unricationi (u- "
niorem Ioanisbi
Bifcipuli
b
-1
C A P V T IIII.
• a Quotumeontiliolea-ine» eft capru?.
Ioannis qtii maxime fnerunt dc Pharifavs
T ergo cognouit Iefus , quia audierunt Pha-
a Vndemagisitiuidtbart
rifad,quod Iefus plures difcipulos facic 8d"
bapcizac , quam loannes : quamquamle-
Id rft innn.eret. a Significat tiinfitumde iudais ad ijenies.
fus * non bapcizarec, (ed difcipuli eius 3 rclicjuic Iudaram,
a i^iiadeGa!i!an ueoit Iudzam. b Ottendit quodjuut piatdicauit Iudjis,
pradicauii &g^ntibus.
rqabant ^ &abiititeruminGaliIaeam.Oportebacautem eumtranfi-
imultifpretapnl- g
onfuetudinead Io^nnem proficifcebantnr.alii melio-
iChrifli baptifmum contendebant , quomukoplu-
idChnltum confluebant.Iudaeorum veroa:ftuantem
idiam vitans rnrfusin GaliKxamabiit.
Ki^af.Quod veredtcitur, Ipleenim fempermun-
' in fpintu lnuifibiliter , &:dono, fed eius baptifmus
e Et abijt. Poftqua pau
cos de Iudaico popu-
lo fufceperir, reliquit
incredulos legislite-
1 ram fequentes, quac
neminem ad perfc-
ftum ducit.Et abut Gz
lil. Ideft, infpiritualc
i ipfius literac intelh—
gentiam.
, f ln Gali/fam.ln Gali-
. laatrasformatiqJDo-
mini creditur fa&a,
j per quam fignifica-
tur tranfmutatiohu
mancnature inpriftmagldria.InGahlxadeditdifcipulis
in montedocl;rina,perqua ad vita tranfitnri funt credetcs.
g o^orfft/r.Inter ludaeam Sc Galilcam Samaria eft, id elf,
interlegelitei^qiixperludxa^&durinasleges citca Deu\
reuolutas,quaru figura eft Galilaja, eft lex naturalis iri mc-
diocoflituta,quiaergoexlegefumpfit fundamentaeccle
tiarnincorpore, quiefl in duobus, fcilicet, io aqua,&: fia*,oportebat eiaad gentes tranfirecoftitutas fublegena-
;itae,vnde PauIus.Mundas eam lauacro aque,&: ver- tur.v, vt cti vtrifque in Galilxa cternae beatnudmis redirer.
t vitx. ftCvn l . O prudentiam admirabilem.No.n.huius
;AvG.Baptizab.it, quia ipfe rrrundabaf,non b.iptizabat, rei gratia utgentesdoceret,tranfi;t,fed quemadmoduvim
c anon tingebat, prebebant difcipuli miniflerium cor- naturalem nunquam ignis amittct,ficomnino impoflibi
im,prebebatiIleadiutorium maieltatis. leeftopus fapientiaeaiapientia non proficifci ntfitranfi-
'Jedififcip-.fi.inquorubaptifmodabaturfpirituSjIicct no tibnem inahenigenasquafipetentibus minati videretur.
ica Venit
c-7y.
N I C O L A V S
C A P.
D E L Y R A. 3 Sed difcipuli eius.Ii hoc.n, dedit Cbriftus exemptu<n prtetatis
I 1 1 1. ecclefitcommittendiea qu£pofsunt fieri commode perinjfctioresy
J T ergo co^.V oflquam Euangctifla determinamt de effetlu vf ipft ttberius pdfjint in altioribus exerceri.
V gratiaquo ai Iud.eos,bic detcrmiaat de deriuationetpfius 4 Reliquit Iud. Quiaperfcquebantur cius dotlrina.Eodtmodt)
j tigemiles. Et quia Cimfii dutlrina dupliciter deriuata eflad dx de^ipoftotis ACl.l$.g.relinquentib.ludtcapropter eoruincredtt
< ientesf.pcr duftrinam & per m iraetda,ut babetur Mar.vlt.d. /Zftfff.Vobkoportebatpnmum loqui vrbum Dehfedquta
' Swoncmconfirmanf f quatnb.ftgnisjdeo prlmo agttur dc den- repellitis illud , & indignos vosiudicatis cterna; vits,ecce
i<ionceiHs per doclrinam, fecundo,per miracuiafibi. Poftduos conuertimuradgentes.;Sicenim prxcepit nobisDeus.
d~\Trimi m tres,quia primo ponttur dotlrin£ ChriHi opportu- 5 Oportebat. Hic confcquenter oflenditur conuenientia dofirina
» hfeclido ipftus quaiitasftbi: Venit mvAict.Tertio confcquens Chriili apud gentiles ex fuo tranfitu , quia in regno decem trtbuii
"oitasibi.faUquit er^o Hvdriam. Trimum oflenditur cx tri babitabant gentitcs,qui translati'fueranc a I{rge ^ijfyriorumilluc,
b ■Liltiaynmobhenditur ex Chrifii recefiu,frcundo cxeiustran captiuatis inde decem tribubus ficut habetur, ^.I^gutn ij.Conue-
fi litji.OporxcbM.Tertio ex acccffi: >ibi:\' cnit cr<*o,Circa pri niebant tamen cum lud&is aliqualiter , quiacum primo faerunt
tnn fckndum,quod Chrifto bapti-rato primo,& difcipdis eius co translati in terram decem tribuum,Dominus mifit leones eos deuo-
flienter,utpatetex ditio , pharifei comrmti fuerunt con- rantes9& idcorex Uffyriorumhabitoconfiliofuper hocmifitvnH
tr:um iv.uidia , & ideo uole>-s dare patientt£ extmplumjndc rc de facerdotibus captiuis,qui doccret eos'colcre Dominum, verum-
tt t- &fic occafiomm d-cendi gcmtlrs habuit,& h c eft quod di tamen cum hoc cotebantidola,ut ibidem dicitur, nec recipiebant om
«r.Vtcrgocog.lefus quiaaud .Vhi.Quod Iefts plnres di^ nes ■ tibros ve.Tcft.fed tantum quinque libros Moyft,& ficparttm
flulosf. v ba. qnam loanncs. Tbatiftei.n.ex inuidtapr.rfequuti
Ji ■ Ka.nnem,et procurauerunt eum mitti in carcere,pmpter quod
Matth.iy.b.de loanne. FJias iam venit,&: fecerunt in
tn quxcunqueuolueruntj&c. Ef co.modo Cbriflnm petfc-
1 bantur)& eius taortcm tandcm procutaucrunt.
l ^uamquam Iefus. Tiic , licctprimo bapi\7^ffet>ut ditlu eil.
1 Sed
erant Gentiles, &partim Iudtei. Cbriflus autem veniens de ludxa
in Galilteam habebat tranftreper eorum rcgioncm,& ftchabuit oc
cafioncm docendi eos,& boctangitur bic. Opoxtc.Tota enimilla
regio dicebatur Samaria a nomine ciuitatis metropolis , qute avti-
quitus dicebatnr Samaria, quamnis cnim tune ejfet deflruclajan.f
vomen retnanferat in tcrra,
* 1 Venif
M 0 B^^t L I T E /^.
Vt ergo cognouity&c.Scquiiat.
Glof orcl.& Nicolaidc Lyra. 10S
A
Ro.n.c.
C7fc
1085 uioi.or
a *v*.rfr,Vtagnofcerent,&:conucrtcrenturad cum S*
^EsriCKfi ssS&^iofundo&cuUatofidf
g^hH.opulusconcUnusK.b^o.quKttnmusdc ««"^^«'V^TSwd.u.fyn.gop^qw^
olciittocxciius&.ohuxinlcrtus. «■ haurireaquam,i.«
in iupcrnciefw s tantumfit m profundoetiamdrputc .
g f e«//.ln figura ecclelia: de gcntibus,que prius lu
l Ideftcolleclionemfideliumei. gent.hui,
tranfircpcr mediam Samariam , Vemc crgo m ciiiicaccm Sa-
' ld ftagmm. .
niaria',quxdicimrSichar>iuxtapra:dmm quod deditlacoo
, U.hci.. Chiiiii.tuIeHlcgit.iuu.b«.«p.u... i.« lub - hxie....aicm ■» &<°»°'»
° t> N ;l
imali« i*t<-i, ., .•
ie C r r i l t v s .
Acmgnuticc figntfi a
catquamuis Iud.vo-
lum gcnere rcluto b
ad gcntesabuurafit
vcruasmon tamc ho
r.^X'1'c" S lofe-phfiiiofijO-, Erauuccm,bifonSlacob.Iciusergo
lHJtlUS,quafl lUttlbUS . .ul ept«n.momn,>,uafun.ool»...n.e,M,. ... l,n« p-a.to. b Itc. thnu.in,
c gawiscx itmere fedebac fic (upra foutcm, HoraautemQrac
f ▼ , ic( quiin tciucni lidci S.ma.it , oium.
g quafifcxca , vcmcaucem mulicr dc Samariahaunrc aquam.
? Uiciccilolus.Damihibibere. Diicipuli enimeius abieranc
in ciuuatcjvt cibos emerenr . Oicic efrgQ ei mulier ijla Sama-
f.j*.
potius,qu.afi mg
aquisCh.iitiirngata.
C Erataktf^c.KiiUi
naturahs ratio non
aliunde furgit nili a
cauta oau.i..m bo- i
norjm.ideopulchrc k
dicitur fjns cffc la-
cob, d clt, ratio infi-
mtapauisahitudme
procJcns. 1
* C Y RI L L V S,
Qm.i.AU,am?4iiom .••,vt-
nium virtutumdoiiuniin. imbcciJlum putabitis? JNaquo
lHi.umnum perionam duc naiui*cconuenerunt ldcuco
nec induosfilKis vnus Chnitus .citfditur &omm polle
ticana.Ouomodo tu cum Iu\taus fi.s bibcre a me pofcis, quar
~"^"" Cui hoc J,«u? a Qu.au 10 o:j lon.s ! loci .b u: ,
fum ro.ul.er Samaritana?Non enim t coutuncur ludan $am?-
9
aq
dilccre hiftoriaiv.
tcre legis.cuius t e
peut Ie(bs.Putcuw
tus,proiuudi(as r--
lienoiulegis:qui |;
viri , qumquc 1.«
fati- 3 Moyfi, quemmc
n.ama-.o. 4 habcs , Ut Ctt,llbn 1\
5 Ioluc. Reliquu •
6 dria.m,ideft,pnlt 1
7 conucnauoncni -
8 biitin ciuitatcm
9 eft, prinuuuam
locletiam.
I ih Damibi. leflis >
i2dens fupiafoni
| titapnmitiuai
i $ fia quamdegen
elegeratpotum
quaineumcred. I
petit a natnra potum ronis, qua conditor Sc redepior i q
ltigct.Apoftohmilliinciuiraic,i.]nmundu,cmeiel| .-
tuales e(cas,i. tidem &c adipne &c cogmt lone, quib. n. U
lUUatianturecciefiiv./^.»'i. Licet lefus poftfaugatior n
E h.b.
vt Dc.usdiciturtqmquc impailibihs fu hommis tamcn do
loicslibu.ir.bul^nonviDeus.iedvt homopcrpcflus fiure potTet,tn huncpotunoe«gii,.^wj«jocj
■
Clt. NonenimpotcramusaliterverbumDeihoiemlaau
Cognolcere nili loauutus,&;pauus fuitlet vt homo.
* AvGvsT!Nvs.'FortitudoChriltinoscreamt,infirm^
tas rccreauit 5t cx ofle Adam facta eft viu, &£ loco cofte re-
pohta cft ca.ro facla cft mulier cx cotta tanquam fortis fa-
Ctustft Adam incarne tanquam infirmu&Chnftuseccle-
fia.llhus inhrmitas r.oftra elt forumdo,. -
d /f/Mcfr^o/j.crc.ALLEco.IterIelu,carniseftaflumpttoin
quactt fatigatio, i.intirmitas, relcuans hoiem quem crea-
Uit potentia; leflio eft hunnlitas Sexta hora.textacetas qua
venit puteus profunditatis huius icculi, Samaritanaeccle-
fia vcmt no ia mtta, lcd iuitificand'a. Aqu^» putci voluntas
huius fxculi,q quafide profundoextrahit lubmiflisc^ m-
Clnutisad eam hoibus,pratmi(la cupiditatequafihydna.
c i.J<tar.Qua(i lallitudinem releuasinquoindicatui ma-
gifterdodutus acccdentes & pofleflurus.
, f Skpra.Voas dicuur vbicunque manat aqua de terra,fed fi
in
uupro laboris eius cogmtione potuseiefticiatdcfidt
i Di/c/pN/i.»,Inciuitatem dilcipuhabierunt lcihcet ad i-
dxo?,qui tcgis valie muniti , &C prophetia: lunt telisan t-
ti,vt cibos emerent lpiorum fcihcct corda prardication i-
dei Deo prxparantes.
K Dicit er»o. Nclciens quem potnm petit ab ea,putans a
deaquao-ppoint i'eclTedcahenigenisva(culis,quotur :t
•conuerfatione no utuntur Iuda:i, led Ieius,quifidem [ C
bat,ei fpintum daie cupiebat,6d eam admonet utpetai I
rituseitautem ^idonumDei&viuaaqna.
^ C^RiL.QjLionia aboire immundacauendu Iudsis x
inbebat,vana potius fuperftitiorc quam exacta legisco »
tione &uoluntate comoti nec tangeret ahemgenxcor I
aut ualcuftim , uel limulcomeaere cv bibere patieban .
1 T^ow.n.c.Samantanosludxi exccrantur U luppuntaK a
vocam,quia eos hxreditatc patns fui lac6b pnuaucian o
ftinendo a cibis t}c uafis eorum.
Diultlo.
NICOLAVS DE LYRA.
1 Ve,ergO,H/c tertio ponitur opportmitas docendi ex accejju,q.t
accejfit ad lucum dclccl^bilem <& qnieiun> & dotlrint apiu . Tum
fropter amanitattm hcr.Tumproptcer fontis ibidan exi[lenii<s f-
f/rietatem qinefignat dotlrmam Chriili <ty gratiam^ecundum quod
dkaur Ija.i 2.a.Haurieus aquas in gaudio de fontibus Salua
tonsxcx:c.£t bocefl quod dicit «.r.Venit ei.in ciuitatcm Sa,qt\c:
dl. bichar. stnuqun u s dicebatur Sicben^vt habctur Cen.3 ].d.
z luxiapredium,/JcobcM(W vcniens de Mcfpotami^cmu agrp
ab Emor prmcipe amta.is Sicbcmffi ibt ai tcmpus iabitauit iux-
ta urbcyVt ibidi dicitur,Jed ^purraptu Dm<n filufuts occifi sut ba
b.iaioies iil.us ciuitatis ufiti-.s latob etpc. ceffit mpojjejjionieius ct
Uu locttm dedit \acob moriens filiofuo lofepn vt babctur.Gen.+i.
% Etai autcm lbi fons lacob- l<l eit , puteus rptent ipfefoderat,
quando ibi babitauic.
4 le.eigofa.exitincre.fAT^wotf^drff veritai thumans naturm
tx tiiju/i.itate.
5 ^cdcbat l]Q.Propter bciaptitndin^ad quieftfndu & docendu.
0 fioia autem.Bwc didtur ad ouenaendnm caufam fattgationist
quia per magnutn tempus ambulavcrat pcditando.
1 V Cfltt mu, Pofua docenai oppurtuhitatc,htc confqucterponii
uu.utas doitrmx.Et dmiditur m duas ; quiaprinioponti /» doddo
it;*t.i.iiKS wgrejJus>luudotdebiius fccfjus^bt: Relpondit lelu.S.
Couue-
Gvnutniens ingrcfus fuitper hocquod Cbri[iuspcti;t amnk
\um corporalem volcns (ibi reddere potufpiritualcm quta m
Jtruiliorns bumanm eft quod afcnfibilibus ad intelligibilta dtdt I
& bocejt,quodfubditur.\cnix mulierde Sama.^ffwrw
eft nome ciuitatts,[edgentis velregionis quia Ula mulierfnit 1
uitate Sichem,qw ["c metropotis Samantanoru,vt dicit lofc\ «•
1 1 .antiquitatum Samaria enim exat deftrucla & rexdijicatay »
nomine eius mutato^ouia tunc Sebafte dicebatur,vt habetur. 1 a.
antiqmtatum^
8 Di.ei le.Caufa quatepetit d rnuliere,fubditur.
9 Difcipuh.n.eius.£r idco nofueratpfentts ad dandufibi ^
1 0 Vt c;i.&cc.Lluia[iipcrfontcm comedere volebant [icutpau "(
nec ad magn a bofpitia in villam declinabant.
1 1 Difit ergo.ei vaw.Cog\io.uit cnim pcr habitum eun t(le \
quiaficut erant diftintli ab alus in culto Dei & in corporali . «
ciftone,ita etiainveftc proptcr quod T^u.i y.d.prxctpitur qu >
bcat.tfinibrias per angutospatliorum.
1 2 Bibere a nie. Dc boc etiam mirabatur.Cuius caufafubdit .
13 Nonenim.licet.nejfct Iudsis prxaeptumnc wwrint it
& amicitias cum aius nationibus tamin fpcciaiitcr abomin.;! if«
Samaritanos.Tum quia terrajn eorum proparte occupaucrat n
quia multas moteftias chfecerant in rexdtficatione tcinptt c «
fatis,utpatet,\,Efdrct<
M 0 R A L 1 T E i\.
4 7f.^«a«(fnj/"4.C7c.lftafatigatiotuit fignupaflionisChri-
Iti iuanc tal luna.
7 rtwt muficr de iamaria.Vct hac muliere q gentilis erat in-
tclligipot vmuerfitas ftudent.U'" lndoctrina gentihum.
8 Dii.it ti lefus. Da tiubi bibtt t.Ttr ilOC ti^nificatui ,quod ttkt
tendebat ahquos peritosin doelrina gentiliii fibi inc
rareperfidem, f. Dionyfium, Ambrofium.Augufti
t Quomodotucum ludausfis bibcrc dme pofcisquxfm
Saman.Woc admhatiue dicitur,qa quando tales ficu
nyfius bc cxteri ad fide conuerteoanmr, alh de gent
muabantur-,
t Iff/
pc-
ini.
tlitr
)io
tate
k
1
oanms.
Cap. 1 .
1688
1(87
•fbondit Iefus . Pedentim &fimplicib. verbisinftruit,vt rat,mededirficultate hauriedi/eddeaquiequalirateloqt. c.s4
lemdonum Dei,i.fpintum potlitaccipere. & CRRiL.Samaritani minoresludceorum tuopatres ap
a
ta iem
1. SeDeum profitetur. Nemo.n.Deidonapo-
. iirgiri,nifi Deusnatura fit. Aquam porro viuam Spi-
ii: (fanai gratiam viuificantem appellat.
t, Hxiteimulier. A-
1 patres ap
pellantquia erant vicini & nonnulla Hebraici religionis
probauerant, &c Hieroboam decem tribus featm contra-
hensSamariam habitauit.
I, vitia dicitur no
a! , nifiquxoritur,
csp:turdequamu
jijcarnaliter fapies
dit.Cum haurito-
11 11 non habeas,&
Tra.
Quod eft fpiticus Dei.
tanis . Refpondit Iefus,8c dixit ei.Si fcires donum DeiSc l
Datotlfpititus. Id eft,peiitatefi<iem. a Subiudis aquam viuam.i.fpititunipet quem
darecur ctum fides.
quis eft,qui dicic tibi.Damihi bibere,cu t forfiran pecifTes ab 2
I Merito fidei. 3
pie'i4saltusfit,quo b eo , cc* dediflec tibi aquamviuam . Dicicei mulierDominc 4 terde ratione, quafi
idert.profunjus. $ deprauata &c obfcu-
nequein quohaunas habes , &puteusaltuserc. Vndeergo 6 tata magno labore
Qu* nifi hauriatutde imo putei.hjoeii non poterit. Maijstliquid nobit dando. . 7 rOditUtjtX exetCCtUf
habcs aquam viuam ? Nunquidcumaiorespacre noftrola- $ bibuntautemquida
a Hunc. Hauritonoaquamextrahens. b Petquospetfeftioresin ecclefis. VthOmitieS, CjUlGA
cob,quideditnobisputeum,&ipieexeobibit,c\:iiliiseius 9 ratione adbonuv-
a Minotes uel prorfus i?no-.ntes. * tUntUr Vt fanftl.Quj
«^pecora eius ? Refpondic Iefus, & dixit ei. Omnis,qui bibit ">Jam vt Fecora » <]">
a Figurali. b .f.voluptitem (xculi.iquam talis aqua (ifnificat . Promttit fatietatem fpiri- 1 VtUiltUt ea 30 maiU»
tnsqux (iet in re<urrectione,quia apudeum eft fon» vit»,quoinebiiabuntui. ll Vt pllilofophi.
exhacaqua,iitietiterum.Quiautembiberitexaqua;quam n e Q«i4H.Qmcunq;
ir.
* Avo. Vafculum
cupiditas.aqua volu
ptas,reficttur, no ex-
tinguitur.
dEtipfeexeo.Dcpu- tVtique
teo bibut homines
&c pecora,&: fimili
ndohabesaquam
viim?Sednetbrte
a! m fontem pro-
n tere videret fub-
"(i Nunquidtu me
jj, es,idett, potes
nlior effe Iacob,
q cLimfuisvfuseft
ii :-Contra quod er
oiiperte Chritlus
o :ndit fe non car-
n ter, led ipirituaJi
tdoqui» dicensno
fi eeumquifuam
a .imbiberit.
c {tinquid tu . Alie-
ego dabo ei , non ficiet in zternum , fed aqua*quam da- V4C^raccoPmmodaue!
Gal.$.b.
bo ei, fiec in co fons aquae falientis in vitam a^tcrnam. ^rit&gratixdonum.
cognouerit, fides,q
• per dilectione opera
n enalacob patrem fuum vocat, quia ipfa fub lege Moy tur in eo nafcitur & fic tandetn in vitam tranfibit eterna.
il.xerat, &pradinmquodIacobfilioluodederar,pofII- f ^«.Aquacorporalisdeorsuflnit,aqua fpualis lurfum
d at. falit & fecu eos qui ea bibunt in seterna gloriam fubuehit.
frCrRU.Artib.magicisfineinftrumentoputabathau- * Cyrii.. Spirituffandigratiam.quiadeptuseftprxce- Cs*
fl um aquam viua putas qux a fonttb. eft,ted haufta poft ptis hominum non indiget , fedad potum verbi c^leftis a- P
b icata ti de Chnfto non pie fenfifle fanctu fandto copa- lios potcft horari.
rar,
Cyriu
XICOLAVS D~E~ L Y R A.
potuijJet.Et ipie ex eo bibit 6c hli/ eius &£ pecora eius.
I lefpondit Ietus . Hic confequenter ponitur debitw proccffus 10 Refpondit lefus & dixit ei.Hic remouet fatfum inteileclum
■ ifycendo,(juia primo docel Chr Rhs uerbisfeciido/igMS,i:ji:Dicit h ius mulieris>oflendem quod loqnbitur de acjua mate>ia'i,fed$i
c ade.Tr/>»u in duas,tjuia primo fponit intentu,fecundo remouet rituali & boc eji}quod «//'c/fKr.Refpondit.Iefus & dixit eu
pkris falfum intttkclu^br.Kcfp.ole.Habica igitur occafione lo II Ex hacaqua.?cil:cetmaterialt,de qua tuintelligis,
qiidcaquafpirituaiiex uerbis mulieris: Retpodit Iefus&di iiSitiethetum.Quianonfedatfitimnifiacltempus. q
d;fi tci.don.Dei./rf efi.gr Jtiafpintuffanclhin quo dona dani. i j Qui autem biberit ex aqua quam ego dabo ei. Id cHygra'
2 tquiseft quidi Qtiia potens ejl & paratus gratiam fpirituf
f li dareommbus peten'ibus eam fideliter & deuote.
fotfitan. //oc dicit propter liben arbitrif uertibilitatem.
thuttesabeoQuiagratianondaturadultis de communi lege
uprt>pr;oin Deum.
: Et dediffet ti.aquam .Id efl,fp"iritu{SantTigratiam, quia xflum
i cupifcentix refrigerat & per deuolionem humeclat.Dicitur ergo
w uma adfimilitudinem aqu£ in corporaitbus,fbi dicutur aqu&
nttHttcotinuantur princtpio fu<e fcaturiginis. *Aqu& autemmor
t iicmtur illte quxfunt colletlx in lacubns & cifiernis gratia au
'imfanfiicumipfo fpiritufantlo contiguatur , quiagratia
:,nif: /pirittiffanclus fpeciali mndo habitet in ipfa &
tiajpiritufiancli.
I4Non fitietin xtei.Sedcotrahoc y>idetur illud Eccle.i$.c.Qui
bibunt me,adbuc fitient.Vbi loquitur de aqua fapientite. Dkendumy
quod fitis uno modo accipitur pro deftderio alterius rei non habitx, Sitfs ao
& ftc omnis res temporalis adepta magis generat fitim qnam tollat ce^°
quiacupiditatemaugmentat.SimUiteraquaiorporalis, quianonhx'
bet effeclum nifi ad tempns oportet iterumquod alia aqua numero
fumatur ad fcdandum fitim,& ficfit interruptio.^ilio modo accipii
fitis pro defiderio einfde rei habitx ad habedum eam pe rfeftius , &
fic habentes Deum per gratiam,fitiunt hsbere ipfum pergloriam. Et
hoc modo loquitur autoritas Idcclefiafiici pr&allegata. Tertio modo
accipiturfitispro exclufione fafiidij a dcleclationehabita & fic bea
r erat adueta in cnrporalibus intellcxit vcrbum Chrifti ti dicuntur Deum fttire.Cu ego diciturhic. Non fitiet in ajternu»
^u.rcorporali,ideofequitur.
Dictt ei mulier. {£«<»// dicatnonpotes mihidare aquam Viuam
Hieo,qnia non habcs inflrumentu adbauriendum, & putcus
' ua profund:<*,quod non pvffet attingere cum manu.
'. V nde ergo ha.aquam.Q««/J dicat nopotes mihi dare nifi tu
f ':ra knc miraculofe^qnod non videtur,quia tuc tu efies maior pa
t trcha lacob quod non videiur & hoc eil quod dicitur.
NunquidtUj&c.Qai/wit contcntm aquahuius puteiideofe*
Intelligitur fiti primo rnodo ditJa, nuia habens gratiam Dei , babet
Deum,& ideono deCiderat aliquid quod non habeat , feddefidetat
Deum quem habetfhabere perfcclius ideofequitur.
15 Sedaquaquam,8<:c.fonsaque; fa.in vi. &c. Quiapergra-
tiam fpirituffantlus inhabitat mentem qui'e'l origogratix facicntis
homimmfalire in vitam xternam.T^aturale efl enim quod aqua ta-
tum afcendere potefl quantum defcendk , &ideoficn aquagracia
d Deoin ms deriuatur,itaper ipfam anima ad Dcum eleuatur, quia
peripfamconfors diuina natur£ efficitur , vt dicitnr frcundo Vetri
iQni dedit nobis r3\\\c\\m;lnquantumfvditipfum,utprdidicTu primo a.Magna &preciofa dona donauit vobisyvtper hocefficiami
t <]Hodnbfeci(kt,fi aquam viuapro uolunta.e fua aliundc habere ni diuinx confortes naturx,
potuiffet ii Dicit
mefpondh lefus. Ac fi dicat.-.O tu gentilitas.fi fciresgratia
i;'ubiconcedendam, tn non mirareris, fedeam peteres
I-c;busdeuotis&: hccgentihtatisignorantia magisdefi-
Furcumfubditur.
Ynit er./Ai';.o-c.Quiagentilitas ignorabat Chrifti poten
"» lui bi.ex a.i.cx gentilium doctrina.
yitMthtrHm.Ha i •hilolophidcfacilitatc loquentcs, non
runtabaliquodquodeffet htimanidcfideriiquiera-
t um quod ifi elt dc utionefelicitatis . Iliis vero qm ma-
gisappropinquauerunt veritati pofuerunt felicitatem ho-
minis in fpeculatione primac caufar.qux tamen fpeculatio
eftpercreatnrasdequacerrumeftpercxperientiamjquod
hominisdefideriumnonquietat.
1 3 Q«i aut biberit ex aqua quam ego dabo ei,non fitict in &te rnu,
Quia docuina euangelica felicitate perfecla, que confittit
in vifione &i fruitione Deioftendit, & gratiam(qux datur
credentib.euangelio)ad illam perducit ideo (equitur.
1 5 Sed aq. qua cgo dabo ei, fiet in eo fovs aqux falicntis in uita &ter~
na.Dicit ei mulier . Duminc da mihi hanc aqua ut nonfitiam neque
ueniam /jac.Na gentil itas audita pradicatione apottoloru m
&C altorum ditcipulorum dcuote rcceptt fidem Chnfti.
| Didt
10S? Glof.ord.&NicolaideLyra. , io?)
*a *Ctr Femineaeftfcmincarumolmmcns, Mollis.n. paradilo, dcmultiplicationehiimanxpropa^inis.Tcri,
actarduscrtcorumintcllcaus.doctiornaturavirorum^: NoeamediIuiiiudefabncandaarca.Qiiana,p0|tdi
calhdior daturq; < ccafioad manifeftadaoccultamuheris. dediuifionib.genttu.Qmnta, Abrahadcciraincifl
Cor ji * Avc Vir cil inteUc&as animx, vt oailus corpons.a immolatione filii.His qumq; legib. qiufi quinq. vir;:
vcibo vcra lucc illummandus , quia caput vm Chnftus. roana aiaab tnitio mundi vlq; ad Moylcn mbicQa ru i
a ' DiiitAJrym> Hcadata cft lcx
nctma7olcns'non a Diatadcummulicr: Dominedamihihanc aquam,vtnon f ^^
fcnrircvtcxoncrarc- b fitiam,ncqucvcniamhuchaurire: Dicitei Jeius: t Vade vo- 2 diciur:Q««i»M, «t
turhisIaboribus,ad- lfammmlmimmtm. /.. • 3 brs.non tfltiuuvh :, *
huc camalucr putat c ca virum tuum,& vcni huc. Refpondit mulier , & dixit : Non 4 m mc hteram , \ je |[
,.Rcg. promittifibi, ficat «,.=» «... di.ini. _ _ 5 ad Ipinrum litcr:|ti
«.b. Elix datum cft 40. d habco virumiDiciccilcius-.Benedixiiti: quianonhabeovi- s nouum Tcfhn
dlCb.noncflirirC,nC- C « DumHi <•. «liqoidqiio<Ubeonin.iudiuii, |>i'it)aticnun.ibe didi-iflr.quoduiium j tlllTl , a qUO fpi
qucfitircfcdvolcns »onhib«,,r«d«» «..«,»».« rcjfli. g Icm virtutum
Jciusvt iiia um m- f rum.Quinquecnim viroshabuiiti,&nuncquemnaDes,non concipias.
tclhgat,dicit. n . , . .. .n. _. v n ■ ^T «o .Avo.Quinc.
b fade roca rirum Cit tUUS Vir,IlOC t VCredlXlltl . DlClCCl muhcr: DomineVldeO ^ n,i. quinquc
TVerO . tHHtn &C. VtCOdU- Veice.p.opheu.quiacmniaiiofti. ■ licob & filii eiui. . , COrpOTlS te lO.1.
ccadcontcmplatio- g quiapropheta tues.Patres noftriinmontehocadoraueiunt u nuncin temp
ncm ipirituahs intcl h , 3 fcretionis no tc r :it
ligcnti^afcedas.fd- vir.i. mtellecl
dr vocarirumtuum. Tu lenfualis voca ronalcm intellectu, pientic,fedaduIter,i.errorc6rrumpit,dum carnalii
quo vtviroregaris,tuqmodocarnahterfapis,hucegolux dicoaccipis,&idcovoca virum,vr(ficutdico)fpir;
6c caput viri illummabo. Qd. Etecqusc dico no carnaliter intelligas. ldeo quinq; fenfus in minori xtate dicur
B vt tu animalis facis. fed fpiritualiter lunt m tc lligeda, & du ri, quia funt legitimi . Poft lapium.n. hominis & dcc «
<3u rationis accipieda , &: ideo tu para intelleftum mihi & Dei naturaliter regitur illa xtas , non ad atterna , k
veni,intclli;jcndo ha:c fpiritualia quae dico. temporalia ippetenda fi mulcent,|vitanda fi oftendui
c i^f#o«(/K*»«/;er.Reiferahzcmulicrtuncnonhabebatvi g j^<Mpro/>&er<ie.frH.Muherexauditisproficiens,iam .
rumded vtcbaturquodam nonlegitimo,dequorefpodet rataliquatenus habcreintellecT:um,viidecV:propru
adhuccarnalitetfapiens, quinondumvocaucratvirum,i. cat,fed non plenum,quianon credit venifleChri:
intc lcctum. # CYRiL.Quiainmonte GarizimdatabenL
d D/c/tw/e/Mi.PaulatimeJattolIcnsadhucmyfterialoqui hinc orta eft ridiculofareligioSamaritanotu,quitj: e
tur,vtpaulatim pcrduccreteamadcogno4cedu,quiscum gionequamimperitialuda:is vicinmoveramde
ca loqueretur.Et non opus bonu, non prudetem mulieris tentia habentes, contcndebant in Syon tatummodo a
laudat refponfionem.fed veritatis laudat confefllonem. adorandum, quafi manufa&o templo concluderetur
c BenedixifH,&ck CrRiL.Nonquiexvoluptateconuene hPa.wo.c^c.Prophetaestu.&ideoiudicadehaccon: D
tM- runt, fed qui fecudum legem ex charitate confenierfit fan ne.q me mouet . Iudei' ic prsferebat Samaritanis pi
<5tis cohabitarc nuptiis dicuntur. plo qd zdificau it Salomon, in quo adorabat.Eco tra S
q { Qjtinq; en/mv/m.Qiiinqj viri,funtqiiinq; legeshumane, ritaniaduerfumIudcos,p m6te,inquo&n6in tci
Qunq-, naturx dati.Prima, in paradifo ante peccatu in prohibitio adorauerut, q Deo p~lacuerut.;Et fic patriarche in m
lcgcsim ncligni. Secunda^poftpra-uaricationcm&expulfione de Iudeiinteploadorauetut,pfigurantes modubeneor.d
~^na ° paradifo, a /
Cen.z.e
NICOLAVS DE LYRA. fecretumcognoueratjdeoconuertitfcadintcrrogadumeumd
1 Dicitadeum muherDomineda mihi. Qjjamuis enimjtd dam dubio^uodinter Iudsos,®- Samaritanos rertebatur. Er u
. flenum non inteltigeret verba Cbrifliytamen audiens buiits aqu* bo ditur in duas,(]uiaprimo ponitur muliem interrogatioju
76 nitatemtpetiit eam,& [ubdit caufam. fli rejbonfto ii/.Dicit ei leius.Circaprincumfciendumtftiodi si
2 Vt non litiam neque veniam huc haurirc . \d ef?, vt libe- reuertentes de captiuitate Babylonica nolucruut Sarnarhn
rer d fitis ardore, & a labore veniendi buc hauriedi & deportandi. ciari fibi in mdiflcatione templi, vt babetur i. Efdne +. a. } :
3 Dicitci lc(us.Q.uia adhuc nonpotcrat capere becmulter verba cerunt fibilocum adorationis diuinz in monte Giti? )•
Chriflijdeo confequenter procedit adfigna. Et dmditur in duas,qa yt dicunt aliqui.lofephus autem afji^nat aliam rationem , ik <{
primoinilruitcaufamper reuelationefecretijJecHndoperfoiutione quidam lud&us nomineM*na(fe< accepit filiamprincipts Sm U
dubij i*»/;Dicit ei mulicr. Secretii auti iftuderat qnia mulier adul norum.Et qa apud lud&os fummu facerdotiumerat valdc
terumtembat qui tamen ab omnihut hominibws loci illim credeba- cum,rogauitfocerufuum vtfaceretfibitempluminGari^m, i
tur effc maritws eius, &ideo per hoc quod Chriflus hocfecretum mu facerdotio fungeretur^vt habetur 1 1 .antiquitatum. Sama,
lieri dixit,oflcndit fe fcire peccata oceulta, & hoc efl quod dicitur: dicebant,quia hic locus magis erat conueniens orationi qu
Dicit.ei Iefus:Vadc voca virum tuum. Scilicet putatiuum. lcrofolimitanum.Iudxiautem contrarium dicebant , & erant m
4 Et venijhuc. Hocnon dixit Icfus ad hoc vt illa mulicr eum ad- ad vtramque partem,& ideo mulier volnit audire a Icfu t
duceret ad fc,fed vt ex rejponftone eius conuenientius ipfamargue- ftiafententia,&hoceftquoddicitur:Dicitei mulier.Dom c.
ret.fecrctum reuelando vnde [equitur. 2 r Video.Per effc&um fcilicet per reuelationemfecreti.
5 Refpondit mulier,&: dixit ei.Non habeo virum. StUicet 12 Quia Propheta tu es. Inflrue igii me de loco debitx ora nk
tegitimum. &. argU\t qHCCi locus Gari^im ftt conuenientior , per hoc q>a
6 Dicitcilcfas.Exponendo cius diftum.Bcnc dixifti. Quianon patrcsveterisTeflamentiibiadorauerunt.Qwa fibjlfracl M
habeo virum.Mtfubditur. diendo terrampromiffionisfm loco illo bcnedixerunt Dettm, vt
7 Quinquc cnim viros habuifti./rf esltlcgitimos. tnr Deuteron.ij.b.Similiter lacohpatriarcha&fHtj eiusp
8 Et nunc quem habes,non eft tuus,vir.i"ec««(/ttw veritate, lum manferunt vtfupra ditlum e[t,& iieo in illo /0 co ora-
idejfcquitur. fjcrificiafeccrunt,quiaantexdificatio»emtempliludxi,inn;
9 Hoc verc dixifti:7#«rf quod alias finxifli eumeffe virum tuum adorabant & facrificabant,ut patet de Ahraham Cen. !}.<£ N
mcndaciumcft. ■ Salomonc.j..tiegum.s.a.& inalijs mtdtisfidco probabile efl ,
I o Dici t ci mu 1 icr. Uit confequentet inflruit eam pet folutionem cob & fify eius in montc Garixim adorauerunt,& hoc efl q, dt k
dubu.Mt diuidti in duas,quiaprimoponii ipfius lcfu inflruclio.Se- 1 3 Patres noif ri in monte hoc adorauerunt. Focabant »*
cundo miilterts re,fofio,ibi:D icit ei nmlier. Scio.Circa primapar Samaritani patres veteris Teflamenti patesfuos , qma recep unt
ttmfcicndum,quod mulicr pcrcepit eii effe prophetam ex hoc f cius qninqut libros Moyfi, & in parte erant Iudxi, vt ditlum efl.
fecre- * 1 Et v 1
Di it ' r t,MA ° ^ "^ L l T E ^' "f DominevideoiqutaVrophetatues.Pct hocenim qoO(
v iurU „" '' "'• ''f f M" ^«m t««'».Pcr quem fignificatur mulierqujefiuitaChrifto debitumad orationismo
ca ius }<*m adcalnCl^umChnfiidoarinameitappli- gnificatur.quodGenrilcsvniusveriDcicuhurecepe
Bc idqloUtriam abiccerunt,
t
nf>
jL Ioannis Cap. 1 1 1 1. io^z
a A;/er.InhoclocoDnsia_rantiaSamaritanorurnrepri- ch s<S_ prophetas, quib. meaincarnafioreueIatafuit, fed tj
mu iii puta ant fe no minoris religioms fiiiHeo Iud._os. per meam prxfentiam in cainefient ueriadoratores.
Lo'nterso n perfonaprophctaru&olum qunnChri- ftCYRiL.Seri sfeipfumannumerat,quiearationequa
ftui credut: vndeair. Vos adoratis patre que nefcitis,quia verbum caro faclum eft non adorar,(ed fa_tus homo pro-
iiul s adorat patre nifi filiu adoret, per que ad notitia pa- pter nos propter carnem id fufcepit.
ttis enitur ednos e ln fplricu & uerlt.
fcirisfilifl , &per lu-1-tl. a Templum. b QirfialibinemopoffitpIaMreDeo. Noil in templo , n6
fihui patrem,vnde & vos diciris , quia Ierofolymis efl: locus vbi adorare opor- »« hoc mote, fed in-
feq tiir,quit lalllS a C|_iaiimc-pit,ntclligere,iutersddt. b Q_iai m eit in te uir qnipoteft credere,* I teriUS ln intimO t_-
»vHeisCil &C3f.i. ideocrede.quia. c Cum ablata umo.a lux uctitatii iiradiauerit, utappareat i plo COrdiS S_ M VCri-
C*IJV" ' ' . inlocis non efle '>cum fedin puris mentibus. -■'£..
lC!ta\',S b tet.Dicit&le^Muherc^em.hi^maveniechora, quan. \ Z£E$2&
eir.ion foium ori- c do neque in monre hoc , neque in Ieroiolymisadorabicis s f spintus eft oeus.
geCCariliS, fed et a C{jjaueriI_d_i;.onefti«. a Suorumpatribu» piomi(Tuse(t Chriftus. <5 Cum DeUS fit fjpiri—
cx £ orta eft f.des patrem . Vos adoratis quod nefcitis, nds adoramus , quod 7 tus &non corpus no
: lmitiua eCCle- Pet legem & prophetas. a Cuin fpirirus.poft meam refurrectionem dabitur. 8 qUCllt COrpOrCU lO- .
I Cuma iqui mifn firma fideadh-renc. _ CLltM liTOrtC Vcl teill V il
icdcmihi.Quizia. d fcimus , quia falus ex Iud_eis eft . Sedtvenithoara,&nuncel_ 10pIuminquooretur, J".
eft tevir,quipc- • . Nondeuami. xi ledipirituspuruseft
teftredere,&ideo e quando veri adoratores adorabunt patrem inipirituck ve- ueiusteplum, mquo
W..Q«""lif' Credi- » Ador=ntesinfpirituSc uerit»teagnitioni$. Quia. j^ 0retUr,t10n de Vifibi t*4-f.l<
itmonintelHges. f ritate. Nam & parer rales qu^rirquiadorenteum. t Spiri- i4iib quxtranfeut,fed ^1"^
c __«_. neq-, in mon ft Q ^. CQS ui ac{orant eUm in ipiritu 8. veritate o- 16 ?e ?*_?*? qu* Veri" T*or
x..::ceparitermos > ^ r <v,_Gueni,c tasfunt. Phu_ .
EcoSoS g portetadorare.DiciteimuUet>SciociuiaMcfli.Svenit)qui ,72ZZti<%8£ ""
tenp^.^od " diciturChriftus'. Cum ergovenctir,.llenobiSannunciabit J^SlX?»
vos>arnaritaniado vmbram in cultum
ratiquod nefcitis, fpiritalem,tranfmu- ■
led ds Iudei non omnes, fed elecli adoramus, qd fcimus, tari infinuat, & fpiritualis adorator gratus eft qui non for»
qu:nobiscognitioDeiteiramentum,prophetiapromif- maS_figurisIudaicisadpietatem_obumbraturfed Euage
(_,• nobisChriftus,c5_ hoceft.quia falusex Iudanseft,!ed lica virtuterefulgensrectadogmatum difciplina vera per-
qunuis ita fimus differentes, tamen non prajfero locum agit adorationem.
lucorum loco Samaritanorum.cV hoc eft. g Scio quia Me(fus uenit,qui dicitur^&c.l^m per verba docen
! Cyril. Locusnong|izreturvbiDeushabitet,qux tisamplius prouecla,fcitaquopeifecfedebeat inftrui,id
oiriareplensvbiqueadorabitur, Tepusiftiustranslatio- eft,aMeflia.
msttempus conuerlationis Chniticum hominib. qui * AvG.MeiliisvndT:useft,GreceChriftuseft Hebraicei
mi biliter mulierem inuitat, vt de Dei fiiio aliquid cogi- Meffias eft,vnde & Punice meffe dicitur vnge,cognat«e qp
tet Patrem enim Deum appellauit, Paterveronififihus pc funt lingua:,& vicinx Hebra:a;Punicacv: Syra.
B I intelligi nequit. ri \IU nobis annunciabit omnia. Dicit ti Jf/«j.Qnaliter fpreto te
I . / ne.bo.<jr nunc esl,qkdndo.V 'riufq venire in came,nemo plo vel monte in fpiritu 6c ueri tate adoremus oitender, 6c
po itadorarepatreminfpiritu&: veritate,pra;terpatria.r abie&is vmbiis veritateilluftremur.
chas . ACtril.
•
NICOLAVS DE LYRA. fpiritualia & diuina,propter hoc, quoi Chrifim erat nafciturus ex
VOS.Scilicet,lui<eu eisjdcofubditur. *• Cor.
i \c\m.Econtrario. II Cfnia/alus ex Iud^is eft.rdcft, Valnatorexeisexpetfatur.Et i,J-
u\l htoioly. Scc. Qua fi dicat,7<{on tidetur conueniens illud quia per ipfum S.iluatoremcultus ceremosiafo 'r^is conuertendm *
dictis,rutionepr£dic7a,Sciendum iamen quodlicus conuenie erat in fpiritualem ritum nou<t legis,ut diffnm efl,:lcofcquitur.
fi( rar in Hurufakm,quia erat d Deo eletlus vt ejfec locus adora 12 Sed venit hora,5_ nunc cR.Qula a teporc praJicationis Chri
<i' s>&[icrificu,Pt babctur 2.Taralip.6.a. ftiinccpit publicitio cuangelii, per :jt>am introduffus ejt rcrusdr
4 HciteiIe(us.r7.c/>o»«!<>- Chrifli tefponfto', mulier enimdeuo' pcrfeclus cultus dh-.inus ,unic f quitur.
'Mittnm,quia cognofcens eum propbttam non conuertit fe ad IjQn ve.ad.&c Pcr hoc excluduntur figurales ceremonie legis.
"i de i uriofitctibus,vt deeuaitufuturorum,&confimili i4.£t ventate.Pfr hoc ixcluduurfal.itas quxeratin cultu Genti
fedde molo uel loco colendi Deum,lieo ■ nfiruit eam di. liu,quia utruq; amotu cfi per Cbriftii,& quoi ulis t ultus nost.-e legis
nliercrede mihi. Quia accedentcm oportet credere.Heb. 1 1 . ftt Deo acceptus oilenditur diuina accrptmone , cum fihditur.
'/«•7-kNificredideritisnonintelligetis, Sccundum raf i j Nam &c pater q.ta.qui ad.e.£Ar affimi.iationc ad Det'.,:fui efi
'"t m.yo. fpiritualis natur<g,& ideo ei magis conformamur per fpirivtalu qua
5 -tliet hon.Scilicettempus publicationis Euangel^. corporalia,& hoc efl quod dicitur.
1 uando neq.in mo.hoc duia cultus Centihti tunc ccffauit. 16 Spiritus cft Deus,& eos,q! i ado.efi in (piriru &; verita.o.
! eque in Ierofol ymis ador.pat. Q^iia uplum diuina difpofi- Quia oratio efl afcenfus mentis in Deum. & ideo requirit conformi
!0 dtfirutlumeft t,i.anno pofl paffionem i brifli,vt ftc deuotio po tatemaa ipfum fecundum quod eU poffibile.
"u urrtretAd Chriflum,& tx Ctntilibtts & luixis fieret vnus 17 Dicit ei mulier.Scio quh,6cc.Hicponiturmulicrisr<fpofio,
r.hriflianus,fubtrafto co q> mpediebat hanc coniuntTionne, erat.n.opinio nonfolum apud ludaos fed etiam apud Samaritanos,
■ racjueparte, quiaidololatria G.ntiLum iratabominabilis lu- quod in aduentu MeflitX. infiruerentur perfccle de omnibus pc>tine>:
'*t& onws ceremoniarum legalium ~r n rr.portabile Gentilibus, ubus adfalutem,& ideomulier non capiens aiplenu verba Cbrifli,
• •oper Chriftum vtrumque cfl amotumper publicationem Eua- dicitfe & alios tcmpore Mef]i<e de his ad plenu inUrui, & b;>ces~t,q>
'1 dct tx luis.is & Gtnttlibmfitlus efl vnus populas Cbrifiia- dicttur Dicit ei Mu.fcio.q.Mcf. \'Cldefl,in ,pximo venturus ejt.
mt ficpatet,(pChri:lus raiuftruxit de uerocultu diuino inpro- Sicut.ndiclum e[i:Samaritani rcccperunt quinque libros Moyfi,&
in futuro,quia idnlolatria Cemilum & ttnmonitt Iudsoru con- Gcn.^.b.daturfignum de aduentu Chrisii,f.tranflatio regni lud&o
tr uda erant infpiritualcm noui. itgk cnttum ctiuiuum, uerumta- ru,cu diciitNo auferetur lceptrum de Iuda, 6i dux de femo
■t>ii<ia ante pnbiicationtm Y.uangelvj cultus tudsorum rrat lici- reeiUS,donec veniatqui mittendLlse.t, Ipfiaute vidtbat hoc
Ito^honussion (ic autemtultus Gentiliurn, ideofuhdit Saluator. effe completum tepore Herodisiegis, fub quo natus efl Cbriflus, &
loratisquod nefcitis.v/ ttrihuere tmm Deo illud ep fibi idcoapudeoseratfamacoisquodChrislus <iatdc proximo ncntu.
nitenityVttpfit lorporeus relaliquid huiitfmodi,efl ipfumne- rus:& ideo fic lotfutbatur mulier,quia t'X fama commwi audierat.
m auiem facubant GentUes,& maxime ijii Samaritani ,Iu- 18 Qi_i dicitur Chnftus./</ efi vnc7us,quia Chrtjius txpdiaba-
■'erohahebat vcram cognitionemdc Deo, vtdicitur Tfal.-j<t.a. tur l\ex & facerdos,& utrumq. ofjicium per uncTione jccpiebatnr
'|»»in ludsa Deus. ldeofe quitur. i9Cumetgo venerit illcnobisannunciabitomnia..y/t//Ii-
^>s adoram us q uod fcimus. Et quia vera cognitio Dei p le- lutem nece(1aria,qu£ funt nunc occuha. Igitur Icfus uidi ns eius dc*
l r>?propbttas crai concefja populo luiaico,JUut & alia bhffcia uotionemconuenienter fs ei xeuciat dkens. .
Ipiritua- #1 EgO
>laidcL
10
io?j Glo£orcL& Nicolai dc Lyra. khj
~m * Gtait Addifccndumpropcnfioribusfemanifcftat currif c»angcl.zarc.Hicd1lcantciiangelizaturiptio$tL
*? ^mmauocxcmplomoncnturquNnccclcf.adoccndi rKrecuram,&onushu,us iccu!,.
A grauamquo cxcmF incipiantahoquiratio- d femtc &ut. Pedetcnnm inducitad veritate illosn Cc
gradum poaidcnt, \ta mu.oriDus inci^ i ^ ^.^ affirmat chFm ne-lra(cerc-rur & indjRnart J
f^-lViwr.Qncmvxnturumcxpcaas.vcniffcco- e ^»»7«W^«««.Nonaufi(umintcrrogarcdhm
a c.£0 ' "r". , i-v *,.^- tcsneabeoi
gnokc:&addutto te dan»ur fi m«. -1
runiVHO.qUltCrC- . Qu.Wcul.um rm.m,8cp>t,i, pert.nfnt. u*u.ur,ll llKau ,n.
gat, qux-iidciiunt a 0mnia\L>iciteiIefus: Egoiumquiloquor rccum , & tcomi- \ f™f™™I
ncccirariadiiccrcla. nuQ vcncrunt difcipuh eius & mirabantur, quia cum muhc- tciiexcruni efc|
^qu5sqSm?Sir« rc loquebatur. Ncmo tamcn dixit,quid quams,auiquid s cutmulicr fup ,
? mcumia a H^Jo,« *«■..,... i.t.e.nJehydr.... telleitit aquan
Soccmcmndagno- c loqucris cum ca ? Reliquit ergo mulier hydriam luam, & 4 ™V*«to
Jccrct,dignacratcui d ^^ mciuitatcm } &dixit illis hominibus . Vemte,&videtc £
homincmquidixitmihiomnia quxcumquefeci.Nunquid 7
. Exitu..:.u.l.:etumexiiui.mundan1.. b ltno,:nt x. e Not. (Vil.t.r.m ,ge t um
at(i,c,n ' duiiiumluoioiuii.1
ipfecftChriftus ? Exicruntdc ciuitatc, o£ vcniebant ad cum 8
Ali.iintr.Joy.b.nt. ^,. ».t .lr>»rt cihos -
Intcrcarogabanteumdifcipulidicentes: Rabbi,manduca. $>
Conuecfinue.n Sam.pcinen.im. lOff
lllcautcm dixit eis. Ef^o cibum habcomanducare, quem u Voluntas c
. vos neicitis . Dicebant ergo difcipuliad inuicem . Nunquid »* ^^1
f aiiquis attuht ci manducare ? Oicit eis leius: t Meus cibus ,4femifit.Opus t
IJr»..fic..credce. |>e. motten. S pifTToncm. ^ eft nOftlU fi
imburioqui con- g cft,vtfaciamvoluntatcm ciusquimiiitme, vtperhciaopus m ergocib.
fucucrat, fcd quu cu h eius.Nonne vos dicitis, quod adhuc quatuor mcnies iunr,& ?i?^?t
ahcnigcna.ignoran- , 15 racii trgo \o
tesmviletiumeccle c . n «mdocendpJ
fixdegentibusfuturx.Etnonmalum fufpicar.tur,fedcie- rcin fc,facitopusmaturando myftenum redcm
mcntiam mirantur, quiagentilcm erroneaindocet.ficut * Cvril. MiiTus elt a patreautrationccanus,w|
quivenitquxrerequodperierat. vci.bum agcneranteprodnt.
Lui?b c KeiiflMirergo.Auditoegofum.iamhnsintelleaumulicr h X.onnt uvs dicit.s.Cum qua:ratfidcm« alutcmp
C Chultum caput vin , rehquit hydriam,i. cupidnate & cu- rum,feruet in opus,& op erafln§s mittere uilponit.
curm
vndcdicit. Egofum,
Mcftias qua manifc»
ftationeacccptanon
liabctquidvltraquc
rat.vndclcquit: Rc-
Jiquitcrgo hydn.i,
&c.Sed huangchfta
inter.critdedilcipu
li>.
b £rim>iii4i?Hr.Ni>n
jmrabanturquodcu
muhercloquituijCQ
vt illara, fcd 1.
perte dicens.
Meustib.eilutf
*CvR.Cibui
putat per-Jitori
minum conu
nem.
Colun.eius.t
I
NICOLAV S D E L Y R A.
1 Ego lu m qui loquot tccu m.Quaft dicat modo eft tcmpus «c-
ritatisreuelandx.
2 Et continuo vcnerunt difcipuli: Hicponitur fruclus confe-
qucns ex dotlrina Cbrtjli.qa hxc mulicr edotla d Chrifio fiatim. iuit
ad cikitate^ adduxit ad ufum populi rnuitiludine ad credcndim
farataMiuiditff crgo in dutts : qa primoponitur mul.erts recefus,
fecundo ex hoc fequtns populi accejjits,ibi : Exicrunt. I\ecefftt igii
mulier d Cbriflo, quia ceffauit loquicum ea venicntibu* difripuUs
dt ciuitate,& hcc eil quod dicitur.Et continuo uencrninZtfci-
puli eius & mirabantur quia cu m.T^onpropter fufpicionem ali
auam,fedmirum erat,cp tantws doclor alioquebatur unamfoia mulie
rcmpaupcrculam & Genttiemyquia uldebatureis parua autnuila
ytiUtas,cum tamen effet magna,vt patcbit ex fequentibm.
5 Nemo ta.di..f rfVflfr j,$ eius loquutio cum muiiere tnnfuit inu-
tiiis & -vana quauis hocnon uiderent cp patet rx fequenti eftt clu qa
tnulier edotla a Cbrifio exferuorc di nunciandi quod audii > a t.
4 Rcliquithy. Quia oblitaaqux neceffariaad ritamcorporale
cucurnt ad denunciandum aquamfapicntixflux eft nccejfaria ad ui
tam [pititualem^ndefequitur.
5 JLt di.l\\is.1d eil,omnibus exiflentibus in ciuitate.
6 Vcnitc&Cvid.&CcEx quopatct eitts deuotia,quia nonveretur
fateri turpitudinemfuam,vt eos adducat ad Cbrifti prsdicationem.
7 Nunquidipfe..ytfj//'(j''f>3.f./'.c videtur ptr effctlum.
% Ewcmnt.Hicconfequenterponiturpopnliaeceffusad Chtifium
Er diuiditur in $res,q<t Euangetifla primo incipit dcfcribere hunc ac
ceffum,fecundo mtcrponit inflruflione difcipulorumjbiiinterea, ter
tio reucrtitur ad propofttum^bv. E x ci Ultate autcm.f irca pr.mii.
Sciendum,qi Samaritani erat tnfufpenfo deaduentu Chriflidcpro-
ximo . Tum pr pter impletionem tempons , vt dittum esi. Tumpp
prxdicationv Ioaanis prxdtcanits Chrijii aducntmn ie fximo cums
ptxdica-
pdicatio tunc erat famofa-.ideo facVius credderut verbo
hocef},q,dicttur.Y.x\e.crgodcdm. VtprxfcntiaUter a»d\
9 Intcrea.Hic interpomtur difcipuloru informatio,quiaC
•pidebaimidtitudincmgentium difpofttam adcredenduM
excitare dfcipulos aiprxdicaniu. Ex cvat antem eos adidc
ter,primo propter falutem proximi. Sccundopropter rernune
prxmvj%i.slA qui metit.Circapn>//«w oficndit Chriilns,t
mo dcbcttfiemagisfolicitus defalute fpirituatifuiproxi
de propria neccffitate corporalt , c-uia cum efjet tempus con
votuit tamen differre , ut intenderct pradicationi, dansex
aivjsftmititcrfaciendi,Et boctfl quod ciicit«r.Interea.i. .~
peruenifft nt Samaritam ad cum.
I o Rogabant eu m di fci. Quia iam erat bora fexta,utfrt
efl,& eratfupra fontem,ubi erat locus aptus ad comc.tem
II Illeautemdixiteis. Habhaoccaftone cx ci''ocorpota«
pitloqui de dbofpirituati.f.dc contterftone Samaritanoru
eius pt xdicaliohcm funt ei incorporati,unde fubditur.
1 2 F.go cibn m habeo. Qj.alins cibus plus me delefat.
13 Dicebanier.diici.adinui.Nunquidali.at.eiman.ff
xerant.n.uerbum ifludde cibo corporali,et fciebant qnod
tauerat in nia comeftibile, idco quxrcbant jft habebat aliu
Chrifius exponitfe dicens.
14 Meus cibus eft,vt fa.vo.eius,qui mifit me.I» C
ue> ftone,quia fecunium quod dicitur 1 .Tim. i.b. Vu!t o
mines laluos fieri, &:ad agnitione ueritatis venire •
inftctttmpus hoc facicndi,oJtendit dicens.
15 Nonnevosdicitisqdadhucquatuormen. QjlAi '<
M
pus meffis corporalts aihuc diflel,tamenstepus mcffis fpirjtu \s
itiftat. Dicitttr autem meffts collctlio frugum.Et ad ftmilitui \c .
ius meffisfpiritualiter dicitur uocatio hominum adfidem,_
congregantur in domino adfieum^vtiie fequitur.
•fr ]ce
jjt 0 II jt l t T E t\f
x Et continuo utncrunt difcipuli eius,& mi. Pcr hoc fignificata
t fuitadmiratioludntorum in conncifioneGentihu , ficut
habctur AtSc.io.g.quod Iudxiquicrant cumPctro fuertit
idmirati,quandovideiuntgratiani fpirituflantlidariCor-
nelo&£ahisGcntilibus,cxi(lentibuscumco.
5 Hcliquit ergo . Pcrquod fip,nificat.r,quod multi do-£to
rcsGcntihum teliqucruntdodlrinam coniuetam pioptet
cuangclura , & dilcurtctunt ad <4occndu.m aiios, &(g.
hoc
cerunt fru-ftuni magnum . Quod fignificatur p
quoddicitur.
8 £^icr«t dcciuitatc & KP»c<*<f e»m.Scilicetad Iefunv ijtrt
ro^ibantcu difcipuli eiut di.tiab. Pcr hocautem quo.
rcfcdioncm coi porisaccipercquamuis iam cllet hta 1«
ta & ipfe efiet fatigatus cy. n;ncre,volensprius inted P o
uerfioni Samaritanoium,oftendit vcrbo &c factoq U
prardicator euangclii debet eiTet folhcitus de lalute
nuin,t5<:pq[ifoncrcahudc<mncncgocium.
t Ci
jnii'
att
V
09y ioannis. Cap. lilL 10^
, a eB^c0Ctt^vc/Z?0J.IntelIe£lumentisconfiderate,qUOd e ^'.borauerura,&vosinlaboreseor!imhtroiilis.'\\ulri.nh. t\
trifrda hveme, f. infidelitate, adeftcalorfidei¶ta bores fueruntin patriarohis &prophetis,in qmb.omnib.
fotcorda,vtoperaiuftit.a;exeiscolligatis,q.d.Iuuatead- eratprophetiaChn;ti,5d multapaili funt quafiin fngore
in lendum voluntatem patris.Etbenepoteftis,quiapara feminationis.
ta:tmeffis,i.videtegentesfacilecredentes, f Cum ?c»#»;.Priusaudieruntfamam poftconfpexerunt
#akil. Satajunt • prseientem nec fatis
>r- q prophetaru vo- Meotis. eft eis , fed apud fe
cetilti.perLieniunt a meiUs venit?Ecce dico vobisdeuateoculos veil:ros,ckvidete l manerefaciunt,vtip
addem.albeicit le-1 a Cotdt hominum. b o_ sicutiamuicinaenmciTistciri.iiacVmenis hcmiuum. fius verbis inftruere-
gccumfuntprom b remones.quia alb.-cfuntiam ad meflem,&qui metit,raerce- 2 ,tur>qu*prcferutvec
pudeamfufcipien t> i 1 Id eftprop\et_ bismulieris.Inqui-
dai , falx meflom c fem accipir & congregat fruCmm in viram eterna, vt & qui bus «mnibus e con
A)it0l!Caprxd]Ca ApoWqi.i«fi,dirjJ.«T.mpoli,Ubo,e..«Mnen..ndcn.m«cedemh.bB«un«. * 3 tMtlOargUltUr duti-
tic^uae alegaub.au Eusncgeiii. 4 cialudaxnum , qui
di-rcsablcindesad 'feminatjfimulgaudeat,8cquimetit.In hocenim verbum cft i nec miraculis cre- -
t, ar tn eCClelJ3£ ttan a Prophct.rq:» piiparauernm.Vnde&iftamulietiampttpatstitiijiic. dunt.
fplit. . .. SdoquiaMemasueni... g Et manftt ibi d„OS. '
b tquimetit.Vma- d verum,cjma aliuseitjquiiemmatjaliuseitquimetit. Egomi- 6 MoRALiTER.Sicquo
ti.quatuor menfes Adfidemch.iitiinuitaW 7 tidieapud illos,qui
efvfqjadmeffem, e li vos metere}cjuodvosnon laboraftis : AliiverolaJboraue- 8 foris funt, nuncia-
fe ;goaliameffem. * Jnuitatosiudicadfidemcongtegstis. 9 tur Chriftus per mu
oido vobisalbam runr,&vosinlabores eorumintrdiftis.Exciuitate autemilla loherem, i.ecciefiam,
ttSS^irJi?^ muhicrediderut in eu Samantanoru proptet verbum mulie- J if credunt penftam
ecquosmittit ex- . r r "v I2famam . Indeapud
h(tatur,&:hoceft, ns teitimoniuperniDentis, quiadixitmihiomma quarcunq; i3eos manet perduos
&uimetitmercedem f fcc[mQ^ veniiTentergoadillum Samaritani,rogauerunteum die! fine tnentione
a Gratiam eis irnpetticndo. b Duopricepta charitatij. . I4nGCt]S, Vt lUX eOrUIM.
• Ctr.u. vnde Vttibimaneret)0<mafitibiduosdies.EtmukopIurcs credi dllob-preceptis cha-
B.iulus fcrtbitpa- g .'-.'.*. i-r. « i i^ntatisinftruatur.
tr.fideconmmma h deluntincu propteriermonem t eius. Etmuuendicebant: l6 &ORio.Nonin-
to ion accepiffe re i7 cogrne aliquis illud ?ubP<Sri
niffionemDco . obnciet,quorogatus tti To.
al jid melius pro nobis prouidente ne fine nobis confii- Saluator cum Samaritanis manet,qui iuffit ciuitatem Sa- i7-in io".
tur . Simul enim voluit faluator Meffores cum femi- maritanoru m non ingredi? Palam.n.&: difcipuli eius cum ad il,ud-
nonbusgaudere. eoingreffifunt.Adquoddicendum,quodm viamgentiii Vc er?°
, Ci 0>^«i/e»«'.Vtroquefopuserat>feminatore&: meffbre, pergere,eftimbuigentilidogmate,&inilloambulare.Ci ITllm
3 quinhocapparetprobabileveibum,quiaalius feminar, uitate veroSamaritanoru intrare,eftacceptare falfam do- Samari-
metit , nifi.n.parati effent , per prophetas non audi- ctrinam recipientium legales,propheticos,euagelicos,&: «ni-
re apoftolos. apoftolieos fermones. Cum autem deferuerint propriam
d -a miftvos. Vosracio meffores lbi vbialii feminauerut doc~rrinam, &:venerintadlefum,licetcum eis manere.
Liiudia, vbi pnma feges ccllecta eft, vnde aliqui exeun- h\Etmulieri aVce.Poftquam dns carnis prxfentia Iudajis fpi-
te n toto mudo feminauerunt , vnde alia meffis quafi de rituahter edodis gratia l'ue cognitionis infundit mulieri,i.
giusfurgitcolligenda in finefeculi meffonbus,angelis. legi dicebant iam no propter tuam loquelam credimus.
labota- jpfi
K I C O L A V S D E L Y R A. minans /i ab alio metatur, & boc ejt quod dicitur.
1 xcedicovobis, ieuateoculos veftros,&:videte regio- 5. \t 6c qui [cm.fhgau.&z q\ii.Scilicet,propbct<g & apofloli.
n :"\m~.-.lbx lunt nm.Hoc dicebat propter Samaritanos ve~ 6 In hocenim ctt.vct.Id eflprouerbiu commnne pro tanto ha-
» tcs ad ipfum dijpofttos ad crqlendum. bet locum in propofito.
' itqui metit.H/c torMMr difcipulos ad opus prxdicationis ex 7 Quia alius eft qui fcmi.Scilicet,patr'tarcbx & fpbets.Et,a.
prxmif.Sicutenim Samaritani ia erant difpofiti ad 8 Ahuseftqui mc.Scilicet,apoftoli,ideo fequitur.
tMpcr prxdicationem Cbrifthfic etia Chrilius vidcbatmul 9 Ego mifivos.ld eft,adperfetlionem fidei adducere.
1 tdinmC: ntiumper totum mundii cito congreganda in borreum 1 o Qupd vos non ll.Tropbet<£ enim &p.itriarcbt~ multum laho
^pdicatione apoftolorum-.ex quapr.tdicaiione meruerunt rauerunt in denunciando adnentum Chrijii, & arguendo infidelita-
ifimu.cterns,&hoccft(pdicitur\Y.tquimcmmcxcC'-\c tempoptdi,& idcofequitur.
1 '"prtfeKti enirn uita prima mcffis eft,pcr quam bomines addw n All j la.&: VOS i n la. Qjuia prophetias ab al\\spr.'nuciatas com-
t\ ur 4dfidem,& in hac rnefte,meffores fuerunt apoftoli , vltima pletas prxdicabitis.
imefjh eiit iniudicio,quando fidelcs colligcntur intra horreum *I2 Ex ciulSupra Euangelijia inchoauerat accefium Samaritano»
$ *,& tunc mefiores erunt angeli , vt habetur Matth. \^.e.& tum ad Cbrijium,fed interpofuit informatione difcipuloru , ideo hic
i<! fequitur. reuertitur adpropofitu,oftcndens quod eoru acceffus fuit palde vti
l tcongregatfru.ri eft,mult\tudinem fidelium reponendam. lis,quiaperveramfidcmconuerfifuntadDeum.Ethoc eftquoddi
4 l Vltam Xlcmzm. Quia peraclo iudicio reponentur in horreo citur-.Ex ciuitate aute.r/ dicebatur Sychc velSichar,vt ditlu eft.
g" £ pemiinifteriu angehrnm,ut diclumeft . Et quia loquutus eft 13 Multicrediderunt in cum.lftud teftimonium videbatur effi
■tSt fpiritualiper fimilitudinemmeffis corporalis ,idco oftendit cax ex duobus,quiaprimo dicebat contra honoremfuumexxelo ue
0 t!iftmile,& in quo eji diffimde.Adtuius intelletlu fcildu, q, ritatis,fecundo quia oTlcndcbat eum fcire talia,qu£ ncn poteratfci-
p Iud&os eratproucrbium de hoc,quod~quando aiiqv.is mxdtu U ri uia bumana.ueruntamen quia boc teftimonium nonfuit nip qn£-
obatinre aliqua,& alius reportabat fru£iun?,diccbatur prouer damperfuafio ad credendum,quia perfetlio fidei ipforum faiia eft
vliter,vnusfemmat,a\ius metic.quafi dicat,vnus Uborat , & a* per Chriftumfideo fequitur.
pt,& ftc aliqn contingh de mtffe corporali , qus. aliqnab 14 Cum veniffent er.ad il.Quiaacceptafideper eius dotlrinam
i'tatur,&ab eius bofie irruente coliigitur. De mcffe verojpi defiderabant amplius informari adfuam confirmationem.
lt -i ftc efl,cp aii> f m:nauerunt,& aXumcffucrunt, qapatriarchA 15 Et manfitibi duos di.Jtcquiefcens petitionieorum, qutt erat
& pbttee antiqui fminauerut:prima femina fidei,fed apoflolimeH honefta & deuota.
■inqmnupopulu adperfeflionefidei deduxerunt, verum ta 16 Et multo plurcsctcd.Quam a principio, O
'Wiquc reportant gaudiu,quia tampropheu antiq>u <;ua apo- \j Et mu. di.quia lam non propter tuam lo.Quia licet dotlri
. iropter meritum laborisfui recepti funt ad caleftc '' .:udium,et na altcuius aliquis inducaturad crcdendumjamenfides innititur di
{" ' : non tenet prouerbium de meffe corporali,de qua no gaudct fe uinx veritatiJ'ecundumfe,ideoJiquitur.
1 ■ininans ^^ & Ipfi
H 0 t\A L I T E j\. propterverbummtdieris teft.&c. Quilicct excitatifueiut per
mulieris verbum,tamen magis crediderunt perChriftu,
12 xtiHiatcautemillamulticredidcrmtineum Samaritanoru ideo fequirur.
f Quk
Nota.
»
io?7 CJloi.'ord.&: Nicolai dc Lyra. iOy{
m> i Uiiwimmtl*im( ft iaibi primGmorarus miracvtaf* * Avcvsr.Nam inSa.nariafinemiracuIisomrtescr
*T ^nrnTfipaucnr^.crcdiJcrurvndcfupcrviiofigno dideran, in Gtl.lcca pauc. vjfi» openbus.
*.,c cSidcr.ntincfidifcpnhe» ilEr ideoaSamwiti c E»eMrfwrf._m«s«/w«i«^M.I.1ercgalQs.iHKta
nisciu .[ac.lcnuJlofmm.v.I.ic.-cd.dcruvcucrntad.ftos, aliqucm gcntis luda.cxdodorcnsqui randcm poftpla
vtflPDio nocrcd.3cifit,modo< M5nincatquod cccIcfi*Ucntmcoucrfioncm adquamdominusaI.uk
aGcnt.b. ..ilccon- * «pulfaipetdifci,
\t^S&* . qaiaiamnon proptcrtuamloquclamcrcdimusi Ipficnim f ^JXc^
qu. iunt fua patna, audiuimus 8t!.cimus, quiahic verc citialuatormundi. Polt r o,quem non.nil.
5ho- "° -- .•cilins.m.i a. b |B<Mcr*«feun.uNa«ritm'fiH»*, 2 filie iecull fid
«em non habue- duos autcmdies cxiitindc,&abiitinGalilxam . t Ipiecnim i cepturum cogi
rat Aftvm*jc 4 ic.t.orarvtdc.
b Quhproph-ta.Ai b icfns rcftimonium perhibuit, quia prophcrain fua patria s Pe™** mficm;1:
"^ mtS^Sm ladxo- honorcm non babct . Cum ergq vcniiTet in Gal!ixam,excc- ? danE,^ l5 crcdf .
C,t Quafipr >p:e mirjculj. alioquio nci. i na <: it eum reeio I ■ OUOd DOlTrf lanan i
«^ mmrauc.de PCtuntcum Gald» , cumomniavidiife.it, qux feccrat Icro- 8 3umP£u$ , S
' .' * i | •" "i- ■• ■.« ■'" ■•v..ii..r.on;uol. f.:e jidiendi pudicJt oncn. V. nunc e^dunt. pCr dei tateiT» 011* [
SlS^hu' ..( hri- folymisin dicfclto. Etipflemm vcncrantad dicm feltum. 9 o.quecft,nonC
(Kdicimr Ecclefia ■•«t«t»mnnbi«r«du pt«a «>i. ipni.. jofilioauclfcro
cieni.um .'ac.iYccc- Vcnit crgo itenim ifl Chana Gahle.T , vbifccitaciuam vi- „ delccnderct & p:
***Cau dens f.mitis eft Sa- c • *»tWj»uiwem4«i»^oeia^ei. ^ ^ fens corpore laij
dcns hn.il.s eit M- c ^ . .^.«p. .. ....... .-v.,^mu.....y; lkl" wlt'ulc '
i.nr.tan.s, cvhumil num . Et crat quidam rcgulus cuius hhus lnnimaDatur uret, vndeinfidc
ri folo vcrbo prxdi- '*' egihweH sjpttaiJdc. r..m oifiitiicj.: .n.un-.t..m. j j tis arguitur . T\([lfl •
iyc.4.a cations.ill. . r mi- Capharncum .Hic cum audifler, quia Iefusadueniretalu- ngaao- prodi.ui.
* «cula&paud.Ecce dxdUl GaJriapatti , abiit ad eum , & r^abat eum , vt '£™^'
curvcnit,iJcu. uer d . «. / ■ n- • + ■ • i ' lauaatur, qui -
titur , >-u.a telatus dciccndcrct , «5C ianarct hlium eius , T mcipicoat ciy.Diuurbo,&
/ cft quoJprophera c^i»i.it^oifacpfodig,i.eredi«ie1..Bt1s*mjt«t»«^ biturpuermeus,w •:
non Eabct honore" e enim mori : £>ixit ergo Ieius ad eum : Niii flgna 17 i^on mwiu
In patna , ahoqnin inlfrael.W
Videuarnon debuif- cuiiebac leni
fcad hos rcnerti, vbi honorem non habct , fed manere a- qual is eltet Chrillus , vndearguitur. 7s(i //'/'«;»* & /
pudillos vbi b.ne receptuscft. gia. Proptcrlalu.e filiicrcdidit ipfe & domus eius
* Cyrijl. Non parumgratix fuis facitquicumefTent cN//i/i;<).«i.Iii hocredarguitur deincrcduhtate.qilnoi
e,li' nc^itduriilhus fcraaonem>nuiusconteinptus fupphcia biq;credebatcueifc, &perhuiusdiiritiainfigiiincai
cftugcrunt. ritia ludseoru, qnec vifisniuracuJiscrcdunt.Verceo
"k Avcvst.
N I C O L A V S P £ L V II A. priusfiterat>ilipe>ifus.^tratioredduurpcrbuc,(pU.ideG
q l IpfieQlmandiuimus.^.W/>/0<7»ref? Dett&kemei. generaUter^nurtjurs crantHh o'€l^a^ujb,cuejje7u
2 Er (cit»iUS.FirMtercreffli,<pti*-infidemaior tfl certitudo ai- runtinlerufale dte 'Pafcbali & videntesmfraculaijuAfecitl
b/trenti* quan i>> fcuntia^v.aMS von ft' tanta ccrtitudu tui liix. crcdiderunt in eutn,&fic honorif.ee riccperiit.iltadboc ;
Et «717.1 r.onfttjiiit corde « r.vV re.fcd oportt t fti.m confteriore^fe- cart illa Litera ab ilto /oco.Er abijt in Osl. Ixam, veneratitt
c tiidum auod Jicitnr /\r>w. 10./» .iieo fidc fuam confitcntur dictndo. p.cnio T^a^aret.Et fubduur canft.Ipfe enmt hfnnejiimon
? Quiahlcvere eft laluator mundi. In quo tria cofitentur if buitjii eil,perhibuerat antcq.d.mutatum erat ne$ ci«m
rio,fcilicct,eius ctnintntiam firgi-larem ,ibi:Yiicci\.c:f;cac!rm tam partem,vnie fubiituriCum ergo vrnijjent in Galdtam exc<\
. falutarem,ibi:\ 'ere [y\\xzxot.l»fluentiamgtneraie, <b;: M ur.di. r«»r e.-ii» GaliUi bonorificc gcneralitcr ctiam iili de \a^-,<
4 Poft duos. Defcripta conucrfione Gentilium pir doflrinam hic caufa redditur-.Cu omnia vidiffent qtta Icfus feceratj&cVt
' confequenter iefcribiiur eoru conuerfio per miraculi operationem, rumin Chana GaliUxynon iiuertenio a t\a^are!b,rtd!
Et iiniiitur in tres,quiaprimo circunfiatia miracult dc(cribitttr,fe fed de Iudxa venicnio verfus T^a^tretb,(ju e/l in via veni^^H
eunloip/um mirtculum eljicitur,ibi:V.t erat quid.i rcgulus. Ter 1 2 Ht erat quidam regulus . Defcrip.is circunfianttft^^M
t'o intentum cocluduur,ibi.El credidit.Q'_«J'.i«w aiprimum ta- quanti-mai locnm & tcpus,confequctcr icfcribi.ur miri^^M
gitur circunfia tia tempons cum iicitur:Voi\ dnos.Q^.iVij- mafe cnm iicitur ,Et erat quidam rcg.ilus.7y_o« accipiturbic rtg\ f
r<rf cttwi Samaritanis ad prcccsio>u,vt p>* i,clii c/i.Et fubditurcir J> paruo rc^e,vt ttiicti-r ncrr,tfonare,quia l{r>mani volentesf
t Ttilat.a tWi.Exiit i ndc & abiit. Et fubiitm < aufa ficundu. Cbry. re Iuieorumfupcrbiam,ab/inleru>it ab eis regiam iignitatem rt i
5 Ipfee.iini Jefus teftimoniumpeihibuit./df/i^cr/j^MC- Iuixnnqu.uuortetrarcl)iasitu:icntes,prxcaucre volentes t*
rata te,vt babttur Luc£ a,.i. rtbell:ontm,vnic pro illotempote nullttsrcx cr.it in Iudsa.
6 QuiaproLhctainfuapa:ria honorem non habet.Qr.iar- *ergoiilcrc^nlus,qttiacrato[Jicial;simpcratorisiepittatHs adc>>
uiiiaeHmagisinttr <<,mpatiio:as,ri i icunifuit Mar. \ $ O" icieo diam G. ilil.ee, proptcr quodmantbatin Cbapbarnaum,qus er.;;
Cbrifius non >ediit ii T^aTrjrethyvbi fuit vilipcnfus qut nio voltte tropolis ilii>s trr; r,e,vndi fub.iitur.
runt tttm prxcipitart,vt hahttur Luc. 4. c./ci abnt in altam parte 1 ? Cuius filius.Er licet effet gennlis,auditis tame miracvlis i*i
GaLUx.O- hoc efl quoi iicuur. fli,fperabaf ab eo impeirare fanitatcm,filijfni, iieo fequitur.
7 Cum ergo venifler m Galilxam^cxccperunt.tfonoW/jcc// 1 4 Hiccum audilTeLi^vM Cbriflus eratinalia villa}fcilice i»
tut Cbrislum a Deo.mi/Jum:er caufafubditur. Cbana.
8 Cu.nomnia vidilTent qua;fccerat.Propi"fr«7"«i'<'rwwr»/r<t 15 Et rog. &c. Qnia Capbarnatttn eratinvallc ftta rcffcUu
bi lia 7^ic»di mus le^ifiotlor crcdiicrat,vtfi<pra dillum cfl ca. prs in qtto erat Chnfius.
ced.6- oite it t ttinfcq.uter qualiter GaltUi illa ftgna ri.ie ant , di. 1 6 E t fanarct d.Licet enim creieret ipfum pofjcfmare eum,r
5? Er ipfi.n.Q*.-.» ipft tenebantnr ucnire,vt f'pra iiilum e>i. i.c. bat tamcn,quoi hoc n>m faceret fine prxfentia corporali, propt ' J
1 o Venit crgo.Qvi«i ibi antefr.erat in nuptus,vniefequ'vur. Cbrifius iure rcfpot.dit cidi.
it Vbifccit aquam vinnn..Et (/cc/;.c/« .\a^areth,ratiouepii 17 N.fi fig.i\o« cnim rrprebeniit cum ic pctitionc falutis fii:
Oa.^tlitcr cxponitur ab altjs,iicedo,(juoi no ituertit a i\a^aretb, fcddc ieftcliifiicifux,vcruntame quia cx icuotionc rcpctit f;
fii oficntUtur pcr iitcram p rxiitlam tpfuit houorifice rcctptus.uhi ncmfuam iictns.
0 prius #Domit
M0i\^4LlTEI{. raErcr«r«7«i(/«ji».MoRAt.C>niJibetpeccarorp6rdiciri
+ n . . hisdiminutiiie,quiadeilcitinfuiipnus regimine&i^
1 KLuiaiamnonproptertuamloquelamerciimus. Perquodfi- eiusfiliusinhrmatur, qtirationi lcnfibilisappetittisc ""
gniticatur. quodlicct doclrinaphilolophicafidei noftrc iiatur,quidebetobcdirerationi, fic.it filius luo parri,\
I.tin pIuribnsaccommoda,.amen non crcdimus propter l.Ethi. fcdcum homoperronem Chriftum fidel.te
n«n-.,icdpropieriacMmiciipturam,&coiifliineproptcr precatur,tuncillcfiliuspcrvirtutem Chr.ftifanatui
. Ciiuflit-oclnnam. quc.n lenfibiluv appctitusfuboidjncroniscollocati
ra
Ir
e-
kr
i Hrcrorf^w.Prodigiu quafi poTro di&um,quafi q?aliqd mentum,dum srediditfermoniDomini,dicetisfilius tuns
i nificat.Vel,prodigiuquai]1pculadigito,quiapra;figurat viuit.Deindeperfettionemobunuir,mnnciantibusferuis.
j auod remoium AThiophyl. fn hunc
ifuturam. &prodigiaviderins,noncreditis. Dickadeumregulus: Do- Regulus eft omnis locuiu •
li Defcende. Quafi a Necadatindefperationem. i homo , non foiu ITl
Jternon pofletta- mine,defcendepriusquarn moriatur t filiusmeus; Dicitei Q0' regi vniuerfb-
ire, nifi prxfenS Ci- D l ia.r.inc,,.t:.edereq.,od!etmo.,ef net,& ficmeruit Qutemf. .odcfib;. 2 rUtTl prOpinqUUS exi fpueru-
•• Vndcdominus Iefus:Vade,filiustuus viuit.Credidithomolermoni, quem ftit ^undum ani- W
iJicans fe nondc- c oedendr. 5 mam,fedquia.&:ip-
jevbiinuitatur,fo- dixiteiIefus,&ibat:Iamautemeodefcendenteferur occur- 4 fcfoperomnubrirf. .'
InuTulanat, vnde: . .. . r|. 5 cipatumfumpfit.cu
J ,^e filius tuus. rerunteij&nunciaueruntdicentes, quiahhus cius viucrer. <s iusfilius,ideft,mens
J nlilim reSUli nO ' N'-nJiffi. r'!<"n,iferUord,adom!ni,.reddeii,;e..itiit Uir.usdiuiniferuoinm confeil.ous. 7 febticitat VOlUDtati" II
h?2££« Iatenolab^rgohoram ab eisin « t melius habuerar.Ec &£££%& .**T
("o -.. V. * t» »6U af.nct' fpirims fep.tifotmisi.1 quo bis Ul"S. - , , .* „ ,
J Utn ^enturiO— b Coiip;.rauithoram:.uncian:tumhora:l>r.rnunci ntis U.Uet Chriiti. o aa ieiUm,OC depieca
,, ire promittit dixeruntei,quia herihorafeptimareliquiteumfebris. Co- turvtdeicedat,ideft
<inaturam homi- . . * • n ii • t- • -T r r vt condefceniu mi.
i ; non defpicit. In gnouit ergo pater,quia llla hora erar,m qua dixit ei Ielus, h- fericordias vtatur , 8c '
<o fuperbiam de- d lius tuusviuit, cjcfcredidit iple&domuseiustota. Hoc ite- parcat peccatis,priuf
P™", ' »«* f^undum fignum fecit Idus cum veruffet a Iudxa m ^SSMS
iramdedquajextra Gahla:am. cetur.Sed Dominus F
jtent. dicit.-Vade,ideft,,p-
^sCtrihvs. fe&um continumu
I trisincredulitatem,&filii motbum fansuif. circabonum oftendas>&tnncfiliustuus viuet. Siautam-
i Credidu vft- N6 alii ciues,in quo pauci tas fidei Iudeorii bu lare ce(Tauens,mortificabitur tibi mtelleclus circa boni J
i natur,quamuis figna viderint,vnde infert: Hoc iterum operationem.
l.undum fi fe.Ie.Sicut fupra multitudogetium folo ver- e Hoc iterum fecundum fignum fech Iefus cum veni(!etalud<tit
I conuertendarum in Samaritanis fignaoatur. in CaliUa. Deolb.miraculisqfecitlefus in annoante mor
it A v g vs t i n vs.Si ergo p pea credidir,qa nunciatum tem Icannis,non facit Ioannes mentione niil de iftis,&: de
< eicpfiliusefletianus, &:comparautt horam nuncian- difputationeChrifticumludeis,qu£fupraponitur.Ce;teri
i m hcn pratnunciantis , quando rogabat non credebat. cnim Euangelifta?,qua: hic reticet dixerunt plane.
* Beda. CAP.
NICOLAVS DE LYRA %.deCcnturio>!isferuolanatoaCbri{lo\EtdicitCbryfof.tpfic.Mi\
Domine de.cznde.ideo exuaditur a Cbriflo ,vnde feqmtur. aut dicuntcontrariumtQuod videturex qnatuor .Trimo experfoni
; Dicit ei Ie. Va. T^o.n. poluit Cbritlus ire corporaliteryvt amo infirmi,qu<e bic dicitur filius,ibi aut dicitur feruus.Sccundo ex infir Mlracti
Vttab tofalfam citimationem,qua putabat ipfum poffe fanart ta- mitate,qux hic diciturfebris,ibi aut Taralyfis,vnde ibide dichur: ^u. l£g"I«
inptftutia corporati. Seruus meus iacet in domo Paraiyticus^&rcre rv.o,ex mo ro cCum -
Filiustuus viuit.J^ eil^perfcH^ fanitati reSlitutus efldcia- gandi, quia tile rogabat epveniret pr<x,fentkliter,crcdes q>no poffet nis fn
\s mcriistfuia incipiebat mori. curare aliter,propter quodfuit reprebenfus aCbriflo,vt ditlum efi. qwatuor
Credidit homo , &C. Uuiafides requiritur ad obtinendum liie aut Centurio pr&fentiam cbrijii repellebat,r<putans fe indignii
'ibwjicia. tato bofpite di.Non fum Ai.Crcdebatet eum poffc fanare du r/?e#
Et ibat.i7«c? corporali Chriftiprnfentia. abfensfolo impio,pr*pter quod dicebat.Dic tantum verbo &fana-
lam3Utcm,&:c. (£«'<* Capbarnaumetl fitainvalle. bhur puer meus,propter quodfmt a domino commendatus dicentet
Setuioccurrerunt ei.Congaudendo ipfi Noinuenttantafidem laUnchEtficpatetexmodoro^adi,^
IntetiOgabatergo,& QXX.Hoc fecit ad certificationemiraculi ifte reguius alius fuit a Centurione.Quarto patet ex loco, qaia ipfa
^cQ»jJL^patetper boc q'<od pojtea fcquitur.Cognouit ergo erat in Capbarnaum , quandofuit rogatus a Ceniuricnchic dicituv
Et aedu. Hicponitur inttta concluflo^Ad hoc.n.faclum cft /- quod erat in Cana Galil<e.t quandofuit rogatus a regulo,
diahmliiyVt ific regulisgentilit cu,famUiafua credcreUChri lo Hoc iterum.^o dicii fecundu fimpliciter,quia multa fecerat
Hm,propter boc dicitur.Et credit ipfe.&c./rf efi, familia. Solet tn lerufalem,vt prxdtfium efijed dicitur fecundum de bis qnp fecit
'tpm>«niilud miraculnm fit iitm cum eo epfolet fcribi Matth. in CaliUa.Fnde fequitttr:Q\xvx\ venifletaludiea vfq;Galilaea,
Ue #NICOL,
A D D l T 1 0. vham/cternam.q.d.ficutquifontembabetnequaqnarainterficietur
In cap;4.p&i dichur in Vofiil. Dicendu,quod fitis VnO mo ftti fic & qui banc aqttam het quam eidabo. Hxc ille. ^iutboritas
' accipitur pro defiderio alterius rei.&c. autem Eccl.vbi dicitur.Qui bibnnt me,adhuc fitient, intellige
nSfitietam.
nipfw cmnii resfpiritualts accepta magis generat fitim qua tol f>lius.TojliUator quandam apparentemjacr<efcrip;ur<e contrarie*
1 •■>' aut accipiatur fttis fccudo modo fcilicetpro dcftdtrio eiufde tatem foluit^quia de eadtm aqua dicitur ecclef. 24. c. Qui me bi-
* btbiUad babcndum eapcrfeclitis ,fccundii quem modum habc* bent,adhuc fitient : Dicit enim Toflill. fittm vno modo fignifi-
Lc»nipergratia,adbuc'fitiunt habere ipfum pergloria. Sic etia care appetitum alterius rei ab aaua,fcilicet fpirhuali , qu<e eft gra*
*l modo fuis remonet in ipfis qui aqtiH fpirituale [cilicet gratiam tia, de qua fermo , per cuius fcilicct extrane<e rei adeptionem fttis
lr'fiiaccipiunt.Si aut tcrtio accipiatur fitis, [cilicetpro exclufio non extinguhur,fed potius augctur.jilio modo dicit fitim ftgnifica-
71 d^ld'': a diletlione babita, fic etia bcati accipientes aquagbri<e re defiderium eiufdcm rei habittz ad habendum perfetlius,vt babes
a uc (ttiunt.fndc-ntLlloprxdifiorumodorH quibus fecundumeum Deum per gratiam, defiderateumhabcrepergloriam, &ftc vera
fi t acctpitur,potesl verifican vcrbum Cbrifli dicentes:U»t aut bi efl autboritas de Ecclefiafiiio allegata. Vrimo autcm modo intelligi
t tx aqua qua ego dab o,ei nofttict in ctternu, immo authoritas tur verbum Cbrifli.Qui btberit ex aqua quam ego dabo, id cil,gra-
Wj-perm allegata non foiu applicatur fiti fecundo mo acccpt<e, tia,non fttit in ceternum^appetedo,fcilicet rem temporalem,quia qui
V etprimo & tenio modo,vtpatet intuenti.Vnde pneditla verba vere habet Deum per graiiam , extra ipfum nihilcupit habere,
yitjiplanius & verins cxponuntur fccundum Cbryfoil.fic in boc Cumhocfiat,qubd deftderateundem habere perfetlinsfitiendo ad'
f '. d,centetn: lianc aut excellentram huius aqu<e,vt.f.qui ex ea bi buc>prout fonat autboritas Ecclefialiici 24. Burgenfis autem quafi
P'tt>non fiticttn <eternum,pcr ea qns, confequuntitr Cbrifius oflcn nolens intelligere verba posTMatoris dicit fecnndum primum mo-
liUi>>.Std aqua quam ego dabo ei,(iet eifons aqu<e falientis in dum fitim non extingui , quia babens rem fpiritualem magisi
yitam Tomusv, M
noi Oo^or^-& Nicolai de Lyra m
- ...uthabere EttcccqubdBurJin,velnointclUxhvcl intclli rtbttrant* ytrum tfi verbum Cbrm lEt fi dixerh Bmgm.tlaL
A llVZJTdTofiiU,tol d cit, ftmptimomodo/ignificareap gratia fittc gloria prout tn.Toiil. tgttur /hisnoncxun^
1 r :\?r$?xtZne* a *r*$i<,& UU ifi res temporal.s,cuius appe do quia Ule cll tntclURus authontatu EccUftafit^scdUla/t
£ IZrLTonUraii^elmmu^ tfiaUeriusrei,fedetuldpqumglortaefi grauaconfurnyatat
,' Jl oeub "Jto minus faph tifi quodblbet igttur cfi quod Burgen.finaliur d:at autborttatem Ecclcf. ir,
"Cffi^ damcfled,fniprimomodovtpatetcxpr«dinif.DtaHmCb
tnttralrad otemptuful & amorcm Deifmquit Rjch. & efi d bct grat,am,habct fontem vnde bau nat, vt pter Ului ,
\^SaS^3m4^nm. ^undum appetttumighur fontcm pcntnct nonconcuptfcat.
t
qa pvT y guntfuntfinepingucdinecharitatis:Expe^..bataqiu: j
OHbac.-k CyRiLi.vs.Samafitanotu,&gentiu fa mm inquo fanitas ficb.it Fei_AngeIuni,quialege co.im
cilccoucriationCsIudzoruobftinationedefcri ftigraiiamredemptionisldefiderabanyingchis.fihusUi
bir n bcncradtorc efcqufitur. Tcpore Pafchx Jatensin carne intec Iudxos,qui rnoti lunt doctniiis c s
relic^a Iudia m Samani venerac,m finc Pete ad pericquedu cuius moite fanatur vnitas qu.x p humi j
I
t Sup^r
i J prol i
ia-
f.irba-
VwaquJ
C
coftes vidit Icrofoly
roainuenies poftrc
furrcdtionSgctcsco
ucrtcdasjtandcm au
tcm Iudios; iequi»
tur.Efl autem Ierofoly,
FrobatOn Gra:cc,di
citur ouis Latine:
Probatica ergo pe«
cualis,quia ibi abluc
banturcadaueraho-
iliarum. Significat
autcmaquailla po«
pulum ludarorum,
quimodoftatquk-
tus,modoventistc-
tationum turbatur
quidicuntdomino.
_\(oj poptdns tmsfu-
mus,cr o:tes pafcudtua
C A P V T V.
3 Solenniutemcelebritciim hominjbru hnmo.
OfthaJC erac dies feitus Iudxorum, & aiccn-
dit Icius Icrofolyrnam. Eit autem Ierofoly-
mis f probatica, t pifcina, cjuae cognomi-
naturHebraice Bcthfaida, quinqueporticus
habens. In his iacebat multitudo magna lan-
guentium ccccorum , claudorum, aridorum, expc&antium
a Id rit,mottemChri(ii,&ioder-dcrr.p;ionem. X\liUL)UlI
aqux mdtum. Angelusautem domini fecundum tempus 7 teftateadeo
Etfi plures lanantur morte Chrifti.propier vnitatem: umen unus dicitur finari.
defcendebatinpifcinam,oct mouebaturacma. Etqniprior
defcendiflctinpiicinampoftmotionem acjuar, ianus fiebat
temdefcendit ad -
dem pafiionis,
quipoft,ideit,c
vnitate difcrepato
fanatur.
I b tAngelus aut
_ ceduomiracuta. .
5 nuni inuifibilii
4 Angelumint
5 Alterum vifii
6 adomino. ln\
vnusfanatus,vt |
tas commender.
Alioquinnec
#
quiquinque portici
bus,ideft,legcquxinquinq;Iibriseftinnuitur.Ibi multi
infirmi,qa lex no fanat,fed prodit infirmos,vtaliquado q-
rant medicu.Ced lbi funt,qui non habct lumc fidei.Clau
di.g quod vidcnt non poflunt operari.Aridi,qquicquida-
t gunt
NICOLAVS DE LYRA,
C A P V T V,
| Oft hcc erat dis fcftus.Infuperioribus determina
uit Euagelifia de fpiritualiregenerationc, hic cofc
qulter determinat de beneficioru ad hoc couenientiu cendere ad aquam
&inbenigni
rumfuit,vnu
fanariabeoqr.
nesvnopotei
gere verbo. Sc
his corporalib. |
intendit jeternam falntem animarum.
* Ctrulvs. Poteftas &: benigmtas illa magii
bat n d anima: in faftis cius pro falutc fcmpiterna intelile
ret,quam quid pro temporali lalute corpora mereren r.
_____ ^—--^ Tr:
ftentibus. Idco dicebatur illapifcina probatica, a probato cpefl h
& eil nome Cracum,cuiusinterprctatione ponitht Hebraicc
4 Qne cognomina.&c/e eft efl domus ouium.
5 Qtunqucpoi.ytperpluralocapolfcntlauantesboHL;
Diuifio,
6 In his.Scilicct porticibus.Uctbit multit.&c. Etfubdi
7 Angelus autem./d eftjndiucr/is tcmporibus,interpoUt. e
tamenfafta.
g Defcendebat in pi.&c. Ex defcenfu jlngelu
9 Et qui prior defce.&:c.C<*«f<j aiit defccfus ^ingelh&l
tniraciili afftgnatur a dottoribus,dicentibws (pappropinquateL
Ivj veritate domtnus yoluit figura exprcfs? baptifmi in hac pi} u
ofiendcre,qK<x. coueniebat cu baptilmo in mudado & lanado »ii te
Dei occulta ad motione jlngeti,ftcut baptifmus fubfenftbiti ele. fi
_ . -_ * » t- , — t t • f* f .+. ..*___# <1m_
_, exbibitione.ln generatione.n.carnali filij babh a pa
tre yita,nume>u & dotlrina,ita eode modo cft in generatkue Ipiri
tuali,Idco EuageHilaprimode/criblt rita collatione ,lecudo Ipi-
tituale nutritione ca.feq, Poft ha:c autem.Tenjo Iftrucjione c.-j,
ii/.-Poft ha:c autem ambulabat.Circ* primu fciendu, cpmortus
naturalis cognitionis bumamz tfi ex /enftbilib.ad intelligibilia dedu
ci,quia omnis noftra cognhio oritur ex fenfu, &\ ideo modus iflius
Euagelifice vtfrequenter eftpmittcre ftgnu fenftbile coueniens fcque
tidotJrin*.& ideb hoc capitulu diuiditurin duas pcrtes,quia pri- Det occmta aa mottone ^.ngett,]icut tapmmns jhu jin^
mbpmittitur fenftbilc (tgnu,ad ofiendendu cp in Cbrifto ftt potcntia mudat ala virt/tte occttlta verbi, & cu hoc aliqnfanat corpus i
yit* rcparatiua,feciido (ubditur fifof7w'«.t,Jti:Pater enim diligit. aUose.Vcruntn quiafigura deficit afiguratorf iftapifcina noj •*'
primain tres quia ponii miraculioperatiojecundo eius impugnatio nifi corpus,& vnavice tfh,& non fanab.it nifi vnii.Bapttfmu /<
ibi: Erat autcm iabbathu^mio idueniens exatfatio, ibi; Iefus periingh ad aiam &fanat oes quotquot vcniunt ad ipfumpmfifl
aute refponditjPdff r rneus.Trima tn duas ,quia primo circunfla vapedimentttm. t^ilij aiit dicunt,cp illa miracula ibijtebantf?
tia miraculipr<emitthur,fecudQ adus miraculi defcr\bitur ibi: Erat fentia ligni dominicx crucis,cp ibi euntauit appropinqttante
autcm quidam. Circaprimu ponitur primo circunfiatia ttporis, pafftone,& io Angelus illuc defcendebat proptcr ligni reueret
cum dicitwr: Poft hacc CTZl,S>ic.Sc'Uicetfefium Tentecoiles. & enatauit tfe conuenientipropter eiusmotionem.Tcr hoc ct t
2 Et afcendit Iefus IerofoIymam..QMi<* viri tencbatur ibi cf debai,cpnatura humana a morbo peccati per lignumdominicc ■
fe in illo fefio,quia ter in anno tenebantur mafculi appa rere cora do cis erat fananda.Qualhcr aw.em illud lignttm dominicx cjiici .
minofcilicet Tafchatc,& Tcntecofies.&fefio tabernaculorum^fc- co illo ftterit pofttum duterfimode dichur.Dicitur.n.in hiftori: >
cundo defcribhur condttio loci.cum dicitur. taltica,cp rcgina Saba vidit 1 domo Saltus libani Salomonis qu «•
3 E ft au.Ierof.proba./n qua aq pluuialcs colligebantur. &*ibi l^nitm , de quo vidit in/pirhu , quod in illo pateretur ille pr< n
\auabatur boilif primo,& poflca /« luterib. in atria facerdotu exi qucm deficeret regnum I/racl.Quod citmjlgnifica/fet Saloti
ftcntibus; * r"n
ns
1
MO^ULITEB^.
I Tofib&ccrat,&c.Stc\\\\tuu
Efiautem I«?ro/o/jr.«irc.Secundum dottores Catholicos pifci
nah.tcianansinfirmitatesinuifibilivirtutcaL^armt ante
baptifmum Chtifti,ad fignSdum virtutemems baptifmi,
ficut dixi plenius in expofitionc literali.
$ Qjinque pon.ba.ld eit,aditus,perquosfignificanturlex
fpph^tx.Agiographa, Euagehu,<3_ Apoitolica do&rina,
Hajcu.quinq; mctionc faciut dc Chrifti baptifmatc quafi
ad ip-
adipfumpra:bentesaditum,triaprmafiguratiue,alia
exlubitiue.Per Angcliidefiedetcin pifcinam fignifi*
ChriftusquiIfa.9.(ecundumtranflatione.LuxdicitJ
conftlij Angelns. jpfe vero dclcendes in Iordanc,vim rc;
r.uiua deditaquis tadtu iacratiflimajcarnisfuc.Sedqu
diuina virtus no ett alligata facramentis, idco ad hoc
ficandum ifte languidus qui dicitur hic i.u-.auis.non t
natusperdclccnluminpiicinam,icJ per Chrifti le
ncm,cumeidicitur.
tnr
nc
;ni
loj
1
oann is
Caa V.
ap. V. 1104
propre, narrem ab illo quacrendo cefTans.
* C r rii Lvs.Vt virtutum omnium dominusfieriq?
vt »>"mperat.&ferrigrabatum,vtvirtusinnotefcat fabba
tc,ad legis obfetuationcs foluendas & declarandu lub fine"
.•*» a rW?iV.r e^o#oJieft,duob.minusquidraginta,qnume
^ t pftat exqiiarerdecem,&:fignificatpfectionemoperu,
j iecem pwceptis legis &■ quatuoreuangeIi|S,aquoduo
rnushatiet quichantateDei &proximi caret.
b visfmus fieri Non nefcit qd velit,fed acceditjad amore mundi reiiquos lirael faluandos
d itatis, dequaiam
a quacunque dctincbarur infirmirare , crat autcm quidan*
a ii^n fi afnulis & nu>nt> )>cc tj, o.pit-.llum
honio ibi,tnginta & o&o annos | habcns in infirmitate lua.
Hunc autemcum vidiflet lefus iacentem
D
Cap-iao*
IM
dperabat, vndeia
ciquereba ur , q?
jjhabcretquieum
rfterct maqnam.
& Cruttvs.
Bccurrit mifeticor
A egrotum , & in-
B t iogit vt valctudi-
r cunciitatcad pe.
t;duminccdar,&:
fidfacilc prarfhre
cfleinnuir.
C
e Dicebant ergo. Iu-
da:i obferuatoreslt-
terc, nefcicntesgra-
tiam qualcximple- tnwbo
tur,quarabomnifer dct*tu'*
uili opere, ideft.a
peccato cefiarc iu-
bet,vndehicdicitut
, & cognouiflet,
a In itat um \d /idi-.n q ia non i i!i v«\tn rtrtiet fi- i fnm.
b quia iam multum tempus habercr, dicit ci : Vis fanus fieri?
Refponditeilanguidus. Dominehominemnon habeo, vt 4 Tollegrabatum,&c.
cum turbara fuerit aqua,mittat mein pifcinam . Dum venio 65 ilm^-Sru^d^ihite
c enimego,aUusantemedefccndit.DicitciIerus:AIurge,tolIc 7 SSSSSS
8 pottatione.
g l\cfpondit tis. Nd
De »ifi
i-CrRittvs.
::mpore Penteco- d grabatum tuum,&c.ambuia.Etftatim fanusfaclusefthomo s
/ s dj»ra cft lex vni jlle,ckfuil:uIitgrabatumfuum,6^ambulabat.Eratautem fab- loced.robijdenribus,
SfX^fabee! e barum inillad.e. Diccbantergoluda,iilIiquifanatusfuerat:Itt J^^T^
JAngelus pdcina f Sabbatum eft,nonlicetfibitolleie ^rabatum tuum.Refpon n tatem/anationisiuc
nu^ebat vnum fa. g dkd: Quimcfanumfccit,illcmihidmc: TolIegrabarumn obi,cit calumniand
, ToiltgrabatutuH. tuum ckambula.lnrerrogaueruntergoeum: Quis eftilleho- r4 icTmuvs.
JJm.SSrfn moquidixittihijtolle grabatum tuum &ambula? Isautem !* Honoradus qui me
1 iiiii.icuii vvjjl. iiu . » _ ^, *-> lanatiir DOtiusoua
juiteinfirmum h qui fanus ruerat eftedtus , nefciebat quis cflet: lefus au-,6 fobbarum
Op.uj
jietertulit, cV no
1 um «mte dc tua
ccrione. <cdetiam
< proximoru m ioilicitus efti fahre.Ecce angelus magni
k (nfiliilatcnsincarncturbataaquaiudarorum fanurn fe-
i vnum.
« Rcamhuh.DiV.gcdo Deum feftina vfq; ad rifione eim .
i c fiatrem propter amore" cius ad qu6 pcrgis de feres,nec
propter
tem dcclinauic a turba cbnftituta in loco . Poftea inucnic r7 h Wciebatquisc/f.
In rurfea pofiiusno
aguouit lcium, icd
poft in templo.ln quo docemur.vr quilquis vult aU vifio-
nem Dei peruenire,fngiatturbam luorumafreC?aHim&
neque honvnum,&:adeattcmpIum internxorationis.
ACtriuv s.DeclinauitvtludcOiUmiradefciucice
ret,vtdifceremuscederc iraris.
In tempt0.
F
NICOLAVS DE LYRA.
linsferuart durabllitate regni,ftc t poni ilh,d lignuin profundo
n iuxta teplu vbipofiea infuperficir trrrtfatia efl ilta prf ina
"ie0po!teaibii(lt{dti'inu appar^tmodopr^drlo.in quala ve-
biHtriaftntltCntcis d-cii, 5, Seth filius Ad( ex pceptopatris
tti Varadisu vol p:at>.s>*nde eicttus fuerat;& pttit ab Unge
Cidiete locJi illu deoleo mfericodie^ui aeceptis trih<»$ vranit
horis Igni •»e'iti,drditta Seth,& ipfe platauhfuprr fepulcbrH
ni/w Ad*,& xnds ortefunt tret -pirguU, tiu* pofiea in \>na\
\m icimQx, Tofl a tetnpore Sa\monis ilL arborfuit fekla.
nitbatur sdificationi tfpli ne.effaria, yerwmtami quMo ap
>mr ai cpus sftrr erat nimit curta vel mmis lo«a, & idco ta
udis tdboc dimijfu fuit iuxta tfpi-.m in atnoquodam, ho
I venientes ai tcmplum illi /,?«o caperuntfacese quania,
(lii.tlit dluina , de quo doimtet facerdotet fecerunt il-
P'oiici intrap lcinam qux emtprope templum, quoi Jefcenies
f<j*im,ibiiiutatuit.ponea feroimminente paffione a pparuit
mrtii(lo:H£c autemfcr.prt fineaiiqua affertione.
Eraf Hitl.Hk cnfequeter pnnitur atlus miraculi cutn iicitur.
r«aotS quid.i homo.&c.fr quopatet,quoddiu punitusfue
hukm mminfirmitatern propfer peccatil prtcedts inturrerat
pattbttinf. a.yrtumtamcn qu:a pccna patictter f'ftinutrat,idto
:"«% erjt,yteifubueniretur,propter bocfequitur,
«unc au t e m cu m vi.&c. Scilice t in infirmitate illa.
«ci.Vis fanus ftzti)~Klo pctit quafidubuis 4e votitate,
Wmagitexi tctiiutdtftderiumquia per hocdignkr cffieitur
•■ipcrt D idonum .
• Rcfponditci hnguidmMenJensfumJe/iJerium.
uoit mc homtncm non habeo,&:e. ^d.Multum deftde
a no babeo hvmwtm qui me portet,& cio fum ita dcbilis quoi
m itacito vem.t ftcut alii.vnde fequitur.
» Uum vcmQemm,&c.Hocautcmdictbar,quiaridtbatIe.
1 wjtntm & aptum ai portand.-tm enm >& magnum reputaretM
«' uffratre T,,l,t,(ed flatim contuln cimaiut btntficiu, *iie-
itlf^«tcmptrfcfiam,yndcfcquitur,
7 Dicit
7 Dicitei lcf\is:SurgCy&c.t{eflitututfanitati.
8 Tollegtabatum tuum. Rjfiitutus priRino vigori.
9 Et ambula.^rf^t larationem diuim miraculi.
10 Et (tatimianusfa&usefthomoille • Q,uiadiuinavlrtus
infinita efi,& operatur in inflanti;fiinitat enim qu£ virtute natif
rA refiituituiyin tempore & noniaflanti acquiritur.
1 1 Erat aut fab.Hiccor.frquenter ponitur prxiicli miraculi ac-
cufatio ,& primo quantum ad ipfumfanatum,fecundorjujntii ad ip
fum meduu,ibi.lr\\cno%a.uc&'. ergo Inprimaparte diciturfic.
Ei at aute" fabbatu in die illoj in quo non erat licium operafer-
uiliafacerrpropter q,fquituryDiccb3.tCigoladci ilU qui.&e
12 Sabbatu cft,no Iicet,&c./fli falfum dkebat quia operacor
poralia quxfunt ad Dei honorc^bene poliunt fieri in die fabbati fi-
eut facerdote s in iepfo corporalittr optrabai teplu orr.ado, Hoflias
immolando,& lauaio,& cofimilia,vtdieitur Mat,\ i.a. Vortatim
c.v.l huius grabati erat ad magmficentiam diuini mhacnti ficut &
modo illi qui miraculose de carteribus vel hunifmodi iibcrHtur por
tat compedesfuos ad loca tatla,ad manifeftutionem fi-x miracutojp
liberationis.Tamen aliterfe excufat illefanatut diccns.
fj Qiiime fanum fccit,&c.i^rf.'//t* quime diuma vhtutef*
nauiryeadem virtute & authontate mihi pr&cepit,& per cojtquis
teneor fibi obedire^necfum tranf^refjor.
14 Interrogauerunt ctgo.Hicponii accnfatiomedki ,& pri-
tno ingentrali ante cognitionem determinata de ipfo,fccundo 1 n fpe
ciati ipfo cognito.ibi. 1'oftea. Qua enWn pcr fanatum e» iflefanatns
coucnienter ft excufabatfideo quenbant de ipfo fanante, >t ipfum
perfequerentur,zr hoc eft quodfa/uitur. 'Intcrrogauerunt ergo
cumquis cft il.&CC.UJ.Maluf tft hcmo qm pntccpit talia.
15 Is autem qui (anus,cx:c. Qviadiu la&uidus iacuerat, & fie
fa£ia Chrifti & eiusfamam igmrabat,
\6 IefuS aute declinaujt.&c Dans extplum aliquadafugienii
vdeutes calumniari,& nolens fe iaclare de vperatione miraculi.
1 7 Poftea. Hk ponif accufitio mcdki infpirttuati hcbita cogni-
tione ie eo,& hoc efi q> dicii.. Poftea muc &TC. Quia ai agedum
%ra(ias dcfcnitate ftbi coltata frequitabat tcflu %, eft locus oron:t.
* Etdixit
•>*WtoUrgfabariai,,&c.Ttt hoc ^ mv 1 nus tm fanatiis
cemuIrit,n:mcJang.>jdoriirr.,fi-.nifi..-iq>pauciftIua
l.^muitUuuinevocaroru.Petlcdu4u. 1 ^qjoiacebat
tongnidtii
languidus,fignificaturpraua confuctudo, petqua ri ia :
homoin peccatoqua;toII/turpctcxcrcitiinr i- 0{>c ja
na,ideofubditur.
t Etjufiulitgrabatum fuum,&c. Per virtt^is c :r'.nu:t .
Tomus v. M »
nOj Gloford.&NicolaidcLyra. 110
^T am*rw»fc.Nonintacba,fcdintcir.p!o.quiarigratiacon- aibitratuscfteflcfca:qualcm_Dco. D
ditoris coenoicerc volumus,oportci wconucnt.cularu- t Hifroudu uaqve icju. Qjiacomoti (unf de auditaxqu.
ciamus>& tcmplumctliciamur. tatceiusqacm putanrhoicm purumcum Dcopatre,
l> tto/ipccc4rc.Innuitquodpropterpeccatalanguebat,lcd dit lc cflefihum equalepatriemldeni volunr U
ipfcIcfusiliOficiitcxtcriuSjitainiuslanauiiAndwpmonet ptatis, eiuldcm operationis.Inhisautcmdiflcrcndish:
nc itcrum pcccando 8cncrc io(lu^' » •
Sr*c^d,TDoccacuniIcriismtcmplo, &dixirilh : Ecce fcnus faduses,t i uJioTmn^pSffi?
. JJVdHlWUU . Kolole unon eftp gc niannunc »ndo f ,., . '
rialrc-nnn\"cP b iam noli pceccare, ncdctcriustibialiquidccncingat.Abiicil. i Kt^ZZ
P M .|" , *j C - » IrtcimiK-uiralmimm le .i" »' ,>'<> i;co.nra j.*.(equuntur. 3 dullOIU CXCrcc
tSSSm MtwnS Ichomo, &nu'nciauitluda:is,c]uiale(uscflcc,qwfccitcuin &paicatur.Dic.tL
bac vua plcrumquc c fanum . Proptcrea pericc|ucbantur ludari Iclum ,* quia harc * d£dc,{tatfe (jjjj^
poteft a fe feccre, -
t.tyx.
yeii.6.
mi
II,
morcs^^qufbuscot- quxrebanr cum ludxi intcrficerc, cjuia non fblum loluebat ram vt in hom
rucru.u mcma Icri- J; . - . . < *""* 71»^ t,<ru*ooc.™,;, M«,«Mr.<*e..p.°. fieretaccipiedafuL
cho.Vcnitdcmdevc labbatum, fed & patrcm fuum diccbat l->cum, .Tcjualcm le 8 ied myftice.llk .
B nta> Clmftus aducr. c faciens Dco.Rcipoiidit itaquc Ieius, 61 dixit qis. Amen amen *c™ h*c /ccr*
fus naturam liomi- a *,! e<t n u i«nndumh<> ■■..1..uicahomonih.ip«trftrifiquodp«er<Ucc<dc«t. cir,\tcontuiDen
nis.fabricataadiabo g dico vobisnon poteft filiusa icfaccrcquicquam, nifiquod ^Ljl °rtc u,:t
10mCnia,dcpO(ltU- j * a VtBW, rhonoi.n.ifilr. l niCUlUimqU,
r.,t • 1 • r • ^ * !li 9 1 roptcr nos 1
c i« *«/** M- vldcnc Patrcm facicntcm • Quxcunquc emmille fecent, vtnobis fcrib™ »
Quafi (olutor legis qu* non bcne 11 1.
agcnscontraDeum ' leftain ertorcm e
*a qui requieuitin fabbito» fcxdicb. primoopcratns.Contra, neinteUeclain veritatcmducercnr.
qdaitlefus.Nonfexdicb. tm vtputatisoperatuseftDeus. g Amnamcn dkouo. Agirhicdeidentitatefua cutnp
fedvfquemodooperatur,quiaquifexdieb.condiditnoua, cViminoritatefuafecundum hominem 6c quidinh.
a quib.reauieuit dic feptimo, poftcaoperatur vfq; in fine ciat,(. vtranque reiuneclionem corporis,l-& animx.
gubernar.do futtentando, renouando, propagando,vt per- h 1ipnpo.fi, I ta fum xqualis patri,vt non lpfea me,led c
niancant condita. £t cum femper operatur Deus, conftat fim ab 1 o.Non facit a le,nec \ oteft a fe,qui non eft a fc
facramentum cfTe > quod de requie (abbati legitnr. ab eo facit & poteft a quo ell.
d/f/K*«te?mrt"/jBa«B*ir.Q;d.cxciinlegecurmihiinuidctis,ii & CyKii.Jn eoqdoia fimiliterp6tficut&pr,i
hoiem in fabbato fano, qui Deus cum patre femp operor. fubftantiae cbnfirmatur. Similiter.n.operantur quc fni
p.ttt, ^Cyn.SicreditisnutuJdcidiefabbati foleoriri,oiaq;gu iuldemoinonaturac& vr videatureiufdeefle volutai
Tr. 17 bernaricur temere euaccufatispquepromniaoperatur. hil poiTcafefaccrefiliudt.nifiqdviderit patrefacic
c Propterca rr^o.Si prius proopeie labbati, nuc magis in fi- i \i(i </uod vi.lde e([ , -filio videicpatte,velaudireqa*e i
diantur.qma patri- fufi Deum dicn,cum eu rantummodo patriaj.Viderc ergo faciente, cft eadc cu patre opcrari.1
hoiem putarent. ErgoimponutquodfefacitaEqualeDeo .n.hicdr, quafi aliafaciaf pater aliaimitansfiliusficuif
quod cflct faccre rapinam,fcd iple natus eft xquali?. lct in hoib. -ieri, fed eade funt opera quae operatur \
C *A vvg s ti nvs. Intelhgunt ludxiquod noninrclli- liu,vndeaddit.Qiiatcunq;.n.illcfecenr haccv filiusfin i- '
Phil. ». f»unt Arruni filium Dei patrem zqualem, qui non rapina ter lacit ha:c eadc &cno alia,&i no dillimihter,fed fimili r.
w ^ arbi- #CrRii
N 1 C O L A V S D E L Y R A in (abbMo.sllitjnaittefecxctifatpdiuinafafla, vtbiccifd ".
1 Efdixitilli.Ecccfa.&c Er quo patet ^infirmitas ilia fue- 6 Patermeus,&C.Df;«rc«i?wno/i:cfro(/««*rrfx/7nir<2rfi
* nrr li"i propter peccatum infiiUa- mum,quia domumfafta dimitttt & *>d confcrat & idco Jm»f '
2 Ncdeietins,&.Clncurrendopanamietcrnam, quiain recidi- ce{fateiusoperatio.Deusautcmficproducitresy(pr.ts confm •
uante fiunt nouiffima peioraprioribus. ef[c,& ideo licetfeptima die quieuerit d nouis operibus londcdi &
M1.12.J. 3 Abiit i\.ho.6tC.Dicunt aliejuirfuod boc feiitmalitiofc.Sed hoc tame quieuit dcreaturisprodu&is conferuadis. Tatcrcy- flim^
no tfi •pcru,qnia illos quos dcmtnusfanauit corpore,fanauit & mete "pnns Dews & ideo fic ut pater continue operatnr in cdfcrustic tt
rnde de ifto dicii inf.y.c.Totu homine laluu feci 1 in (abbato. adminiflratione rerujta & fiiius,ficct Cbriftus excufaiinfd t»
Quod ctia expnmitur bic ex uerbo Cbnlii cu dicii . lam noli pec operado.Scd quia ex hac excufationefequitur, q, Chriflusfiti *■
quafi dicat prdtccdens peccatum efi tibi dimiffum. Er ideo dicendu^ lis Deopatrijdeo ex boc verbo magis pcrfcqucbantur eum lu^
quod tftefanatMS iuitbona intentione, ad publkandu utrtutc Chri- quam bhfpbemum,quiablafphcmiaacrius punitur inlcgequ*
fli.Ilii autem quibus hoc nmciauit fecerunt inde damnumfuum , fi- 8io fabbati, & boc efi quod dichur.
cu:,& de alus Chrifli virtutibusjdeo fequitur. 7 Propterea ergo magis quxte.&C.Tatcr literapropter tod
4 Propterea pcrfe.ranflium violatorem diuinx legis, quod tamt confequcnterfe excufat dkens.
erat faljum vt vifumefl. 8 Amen,amen di.vo.non po.&rc Quafi dicat vosmihi po-
5 lcfus autcm. Hic ponitur miraculi cxcufatio. Circa quod confu nitis legts trangreffioncm & hoc eft impofftbile quia tionpoffu
dcrandum,q> apojio>ifiterunt bomii.es puri,e^r ideo Chrifius t xcufa quari d regula vcritatis diuinx . Quod patct quiafilius inqiu
ttit eos de violatione fabbati in confricationc (picatu per extpla pu^ Dtus babet omnino eandem operattonl cii patrc,& ftc non pot *
roru hominum,ficut Dauid & faccrdotutvt babetur Mat. 1 i.a.ubi eo obliquari.Similiter nec inqnantum hcmo,quia humanitas C
iiia exemptv diffufius traflamur >-ipfc autt Cbriftus crat bomo & eft inslrumentii coniuntlum ipfius diuinitati, &fic nonpotcfl *<>•
Deus,& ideo aliquadofe excufauit de uiolatione fabbatiffatla bu ftone eius obliquari &■ per confequcns non potefl tranfgrcd> u'a
ptana vt patetyLuc.i$.c,vbi oilendtt,quod in neccffttate poterat bos trajgrcffio efl obliquatio d lege diuina.Scicndum tcmen quod^ '"*'
lcuari de puteo in defabbati,& multo magis homo fanari , vt bltur ex hoc uerbo.T^on potcft fittus,&c.dkil filium in diutnis cffi i"iO
jnf.7.c.Sicircucifioneaccipithomoin labbato,vtno (olua rem patre,& idco confequentcr boc cxcluditur cum dkitur.
turlexMoyfi,mihiindignamini,qatotu homineialuufeci 9 Quxcunque cnim.Sciticet pater .
;n fabbato. * H :
MOi\^iLlTE\, oftendit&: naturx in filio&in patic &hocfatisdil
"Necoccurrit mihi moralitas hic conueniens, nifn
4 Tropterea perfequcbantur Tu. Opusciusbonuperucrtcntes qnilibetChriilianus, quiDei hliuseftadoptiuus,dcl
111 maliijcVadhuc multos habcnt ftquaccs,nuncios Chnfti niri fibi charitatem mentis &: conformitarem ope
propteropusccnfeftionis&przdicationismoleftantes. nis,(ecundum illud.i.Coiint,6,dtQuiadhacretdonii
5 \efus antem rcfpondit^c. Vbi Chriftus vriitatc opcrationis nus fpintus cft.
iSC
iod
:io-
107
,— , Vd yrii. Pateraurdiligitnonoffendentem/edgaudio
icntc,nechumano more fegeritquopatres filiisfu
ioannis. Cap. V,
jio8
* Cyril. Inqtianrnm verbutn cVDeus naturaliter het r>
iilam ptarem,inqtiantum homofad quem dicitur.Quid c.140.
Jtib.induIgen^Nihil.n.facerepotcftfiJ-US,quod prnon habcsquod nonaceepifh?)accepifi_eandem feapertepro -.Cor.4
q_ifiliodemonftrar,quxipfetacit>nonquafiigno. fitetur.Neque neceilario, neqticnon habenti femperda»
ndo-trinaiuuanj, (ed totu leipfunvin naturafilu fic ttu,nec maioreft icmpcrcuidat quam quiaccepir. Quid
, vtqua-cun- enimreipondebis,fi
lcbabeat,in fi , Apatr*h_!mqnodpo(fi£,quiaan8trefiabrtquorifjc. pfalmiftam dicente
l°i)ft\/CV hxcSc. fiIiusrimiliterfacir.PaccrenimdiIi^itfilium,8^om- ' a«dmeri_.,DategU>.
a £C&fil. Vk.etUr a _«J_r_pi jffc-rd ntp.irernricirntrm. _Ujrpoi-.'_ur<_7_-i_iiibu«. Z ri;im DeO Cilo.ia Ca
.omnefacere b niaddmonilratciquasipiefacitj&maiorahisdenionftrabit ' r«epcun. pu.abis- E
edn° C a^De«l,il1pStt.,quc:„„Uncredki^qu,icin. *,, '„ u„lr. * j-Ut homineS CO «._-
•"" . eiopera,vtvos miremini.Sicutcnim paccrfufciratmorruos ' £&?£¥5iM*<
mperetcorpo j r _'_..._ ,-....,....,..... _ *,.~ • ;_ .- 6 ci poteftdediftecj.o
ds imperetcorpo
li Ltervcvo&filius
.fimilitcr ope
quia vnanaiu-
iana lubftantia pa-
ln -.niivu u;
,fqui t"unf-i_jiif Et uere f.limuiuifica_.,|-iaeu-m ui.iif.cir.
«viuificar.ficficfiliusqubs vuItViuificat.Ncquecninjpa- \ "' n ciemandl' fjc
Parer ciuus omnia
f rer muicat qucm cjuam, ted omne ludicium dedit tilip 9 nmtfifii fii_oa_tuni
Ctir. a . on ut minorcra.f. 4 fi ut hono.pa. JO lUdlCandl pCf illQ Vt
fcfiiu&vnavo g vtomne.slionorificen.filium . ficut hononficant patrem. penuftitiam fuam,
__ vii i f ote- id peragens , qui pec
vnaoperatio, eum, vt pcr virtutc
5 wowrifwotf/^ar.Demonftrarepafrcm fiIio,efr cun__ao- fuam mundumcreauit.
r.in per filium.vt __que habeantur in fide noftra,pater <__ f Qmsvult uiuifi. A< c. Non altos, q parer, fed eofde.quia ^
* fi ]s.Etnealiquomodominusfentiatnrdefilio,addif.Et
a hisde.ei.hoc eft, per eu maiora faciec. Qne ? Sicut
e m paiet i'u.mort.&: vi.Mauieft ItiiCitaremorfuosqua
idumfanare.vnrieageba.qr.
x rijl.Dc Sabbato obie-tionem reiecit.ntinc ex opc
e xqualem patri oltendit
vna vohjhtas&jeadem ptas, & eadcm viutficatio mortuo
rum.Hxcfunt maiora,qiia. Operarur perfihum,l. refurre-
_ljo'morri)orum,vnde honoiadust robaturfihus (icuti5_
pater.Vndec. fubditur. Neq;.n.pa.cr ludicatquemquam
quia periona patris iniudicio noappaiebit, fednecChri-
ftus in eo qd ei confublf antialis, fcd in forma ierui, vt pof-
W.jj_r__.'_.Sulcitatpateranimasper filium,vtanim_.vi- fiterabimpus videri,inquainiiifteiudicaru',iufteindica-
u tcx fubitantiapatiis 5_ filii & ei fi!iohominifa_tou. bit. Vndealtbihcccauiarcddittir, qtuafiiiushominiseft.
t(i|oredemonftrabit maiora,i.reiture_tionemcorporu, g ft omncs bonorificcnt . HonoratDcum,quicommendat
v uremirueam fieri pcrfilium. creatorem,omnipotentem,a;ternum.Honoratpatre, qui
(i kntenimpatctfn. Incipitoltonderc quod fiiius fccundfi crediteumhaberefiiitim*qualcm frbi.Honorat,fihfi,qui
rqualiseftpatri , faciat, fanimasamorte relufcitat. credtreum elTeaequaJem patri.
L.lcprir.nrelurrectioavitus. Infequenti verooftendit _? Cyru. Siciitquandodcrebtisdiuerfis,acnaturadif-
efurrectionem mortuorum corporum fecunduna ferentibus.diciturfimilitudinem fignificat, qnandbdeiis c.141/
iliushominiseft__poteitatemdedite!,i.filio. qus lunteiuldem natura: identitatem, __a:quahratem o-
,;/. Av&. Qj_iiapatcrc_ fihus luntci i - v. vita.hidi- ftcndit.Necfiiius eftcara_ter imago patris.quxfimilitudi
mc. itilcit.ucorpora, non patcr,fed lilnis iccundu ncm continet,autimitaturilliu.s glonam __honorcrn,auc
qualiter, quantitatc, habitu __proportione relpondcr,icd
propteridentitatem natura;, ahoqui autpluresdncflent,
aut creatutx adorat \o ( uprcma dcferrptur.
;)enfatione humanitatis in qtia minoi patre,nec iv-no-
:utpater,vndcait.Qui nouhvjnoinicatiiiium mif-
a non hononficat pattcin,qui nnfu illuai.
Ctkif.
N 1 C O L A V S DE LYRA. ginis filu,fed uatura>ut f«penws dilim e ■ , _?• idc 0 cu dicitur. ^atec
. k filius (imiliier facit . ybi trl\ ex< lu iunturpe- qpof- . f nini dll.fi.6_ omnii,6cc.In<jHantHmfi.itntiapatris com*nHWC4
tmnor patre. Vimit cfi. J i operatio patrisf extenderet tur filio boc uerbum ddigit.no nout caujkm^fed tantum lignum itel
nadtju* nonfc ex'endernr.opcratb) fil^, ideohoc excludii, concvmitantia.ii auie accipiatnr filitts fecwidu huntanj natura : fic
mmque.Secundum eft fi fit ns faceret cadem qtuc facit pa accipiturcaufaliter quiaam r e(i pr.mum donnm & canfaatiornm
>..i m fpecict lantnu. . I d no: f ' cundu nnmeru , tta &■ tunc efifenfus.Pater diligit filitim <juiaplenHudofcjt*u*clL
ra mnumerofaceret, & boc cxclud tux cum diciiur. mvnicat* amwa Cbr fii pro edit ex patrts tilecl one.
^mufim-litcrfaei ,id eft,eadd numero.Tertm efi fifaccet 4 Etm.uora his. Scihcet uiuificati- nem mortuorum morte l}i-
■ > faber & marteltus producunt eundc ejfcclu ta rituali de qua toquiturpofieaq,ia nuiitis ert tujiifi- areimpiuq crea
i-.r ut cai'j ■ pr>.nc:pa!is>maricllus autem vtinflru rc cdam& terramfecundum jLug.exptnentcmfilludinfra. 14, Ec
clnditu' cum dkitur. maiota liorum facict. Qiwd a autem dicitur hic demonfhabit dc
r ta. 'd cfl pnifomiter per omne modii . Et /icpater, tp futuro no eflper hoc intelligendHm f filiusfecundum natura diuiva
iliitpr&iiclum.No potelt filius a J"e faceie quidquam , &C, accepcrit denouoaliquamfcicntiam.velcf.anma ChriitialiquidcQ
e 1 < xponifc, undum crrorcm^irru dc minoritate ftiu r<f- gnoucrit quod a primipiofatt creationis ri/.orabar^ quia aprtnnipio
mnpntrisin diumis {-• tantumo(irnd;t proceffum filijdpatrefm-
m Hhus nun eU a fejed a patrc,& fnpotcntiam operandi &
'itimhabet apatre, icut <i? effenva,nontam> n aha,frd einde
.Sicnim /;/ m cjft 1 irtatura{ vt tiitit .4rrius) nonpoffetfa-
< ttfnacunqnefacn patcr,u> < n>>fcqutnter dicit Euangclifta.QH£m
facii ilte,i pfum necpoffet producere, nec confcr-
tt ta tntn prodntlus 6~ confcruatus a patrc.
\t.Pifiqnam Euangctisla pnfuit fi^ntt uiftbile ad
{endtnduin,quod filius l.bet potemiam coltatiuam vi:x corpora-
frquenttr pon tur doilrina Cbrifii dc uita jpirituali pcr ip
fti£ creationis habuit plenitudine grati<e & fcientix, feddiciturres
d> mofirari quado de nouo alifs m ctcf. tt _► talis modws loquedi ha-
/»cf«r.Ge«.2_.f.Nunccognoui,quod timeasdominfi. ide/f,
attos cognofcere fcci,quia Dius antv fcit -hat ^ibraham timcre ifsuy
fcd pcr obedientia citts in immolatione fitij hocfecit ab alijs c ognofct.
5 Vt vos mirc. tfiud nonponitur canfiHter,ftd tantum confi quu-
tiue,qniapottjias uiuificatiua no e;t data Chrifto propter ludxoru.
adtn. rationem,fcd cx hoc fcqnuta cfi,quado vidcmt mirabdia Cbri-
fti opcra.Et oftendtt confequcnter quxfuat illa maiora opera (tices.
6 Sicutenim pater,&:c.0j<o</v//<iw«<e oirtutis.
'cuda.Et diuiditur in duM,qa primoponitnr doclrina Chri- 7 Sic S_ fiiius,c_C.I//«„ verbum r>ult,non ponitur hic ad dcnota-
■"idoeim confirmatio fubditur ,ibi:$i ergO tcftimonium. dum,quod fiiius pauciorcs uiuificet quam patcr,jcd ad oftendendum
fff W- >(um,tp duptex efi uiuificatio fcilicet animg ct cor- modum agen4i,quia non agit toafh ,ncc cx mcifjitate naturs,(ed //•
:.ninu fibi rclpondet prirtai cit iudiciu dif- bere.Etquia iudicium difcretionis ccncomitaturrcfurrcftioncmfpi
>'tionis,q,nunct(t & rcfyondet vita prmfentifccundu efi iudicium rittia!em,ui prtdtiinm cfitidcofcquitur.
■ ujfwn.s ultimx _r p.&<r>>aiionis,q>crit in fututo, &re(badetcor 8 Nequeenim pater iudicat. Sciiicetfcorfum a fitio,CHmfite>)
; rm rtfufcitaciom.ldt oficproccdit quiaprimo agit dc uiuificatio- rum una opcratia.
-'"'»■'>,>" & iudtcio dtfcrttioms nunc cxiflente , fccnndo de re- 9 Sed omnc iudicium.Hoc dicitur pro tcntn, quia iudicium efl
Uonefutura,quia inprimo ofiedit Gbriflm fe habere poetiam per fapientiam dtuinam. % apicntia autcui to.a contmtuiicatur filio,et
uihiatiuitrnyfiundo ojicndit qualitcr ifla pottntia ftS intellfgeda, pcr cunf-qut ns pjAcniia iudicatii>o.
:mer. dico ' < 'n\«.Inprr>>apartedicititrfic.Pi<:er.r\. 10 Vtomnes honoiificct,&c.Ex pr£tiiftis enim fequi'tur,nuod
il.cVcS; accipia Imfecudum diuinam natura,ddeQio nh ftt bonorandus bomrc Utrixficut & patc , i amftt untts Dcus cuta
upttur bu taufaUu r,qn:a volutas in diuinis rio efi principiu ori- co,undcfequiiurA
Jomusv, M $
no9 Glof.ord&NicolaideLyra. n
,wW<9.-.ff.ATf...Sicnunnijnorcrcdercturfilins, tinetadanmam,nonadcorpus.Corptis n.nonfcntn lta ,
nrctur.qdvel .nuidusnollcte u cmnilcs iapientia^fedanimarationahN, qinrillummaturalui nc
* mus noi.poncificficnonclfctUcuscon quod lUum.Qmnem ho.ue. m bu n mn»4nm,
uinccrciur,quia mporens, Avo.Super animam rationalemquximagoDei, hil
b 14. i<i»i.Qj a ujjdhslumpatri&ivnohonorecumeo eftnifiDeuscuiuseUimagohuiusipleDeuscftvita. ip.
"Tcrno jaeitvitacorpo,.
3Sa^kl5?;S . Q»i "0" honorifica filium, non honorificac patrem.qui , J^g^j, 3
crcditmctilium.cv: b niiiitillum. Amcuamendico vobis,quiaqui verbum mcum 2 vitaftc &fihuiifc
Crcdlt CUm Patrcm » lotelii|,it. b Mcmifrumadfatut.momijm. c E*patr uicted t,Jt limiUtet exm^ $ metipfoelt V
'• 7 . " L..r.,z qoifummavKacumeocihoe.ftquoddiri- Etquiaudit.int.tuent. dlfl>mnfni,,
tffESkEt c audfc* ^iicdquiiiiifttnic.hdbcc viam«crnam,«in 4 SvS^E
tcrna.v.po.tdicctvt ,. ***** ., r Y '"'«««»**««»• ' $ fihuseit vitaex U
cognoicanttcqucm d iudicium t non venier,lcdtranlictamorteiavnam. Amcn 6 nalccndo vno\wt;
tNAvf- niuiichim Chfljtu . ,'oftpet portoloi. bNoiiea,ert«renouiflim«n. cl'etipfum. d Sinefide 7 Dcdlt nOn qu( ,l|i
"' gSuT* VC""n e amcndicovobiSjc1ulavcnithorab&nu-ncc(r,quado'Stu1 , ^.^S
\7 J . -*» i-.,.^;. • Ctcdepdo, bubedicndo. • Nuoc A fcroper. Pet uocem filn Dci.cjuuficut ' . , ''
C ./*Md,t*' &. Cutait. «nnnpatei. 9 CX CO \ Ita dCdit Q
Auditvctbumcum audieiu vocemn1iiDei,&quiaaudierintviuent, Sicutcnim ideft,\itago
ficcrcdit» nonmihi f , Adanim rmn.uuiiicat.o.ero. iQtam,
fcdctq.u mcrntfu, g paCcrhabcc vitaminiemeripio , (icdcdit&filio haberevita 1U ^pot^tm.,^.
B quia vctbum auf h* iljj-j r uquamdixnxk:
cttmmc, imocgo i lntemctipfo, fEt poteltarcmdediteiiudiciumfacere,quia urcaioneaoir.
ftim VCrhlllll CUlS * Quoufilius h. minis babct potellatem iudkii ut ck malis polTit uideri roi rum en.m u.dctur , A.clit de relurreCt nr
• J. IrJ . vc'uuul *'. » cumhocroa-iiconucm ct filioDct. b InfiocUculi. ™ _
* SXEZESi « fili«horniniSeft.Nol>tcmirarihoc)quiavenicthorainqua , ^habffi
* , .. . ' a Tam booiquammah, b (. orpoia nonammx . c Nonut uiuantficutfupta 'n
u clt,mihi. fed ui tdurgant. 1 6patre m occu;
d sedtranfiet . Hica 0mnes qui in monumentis funt audient vocem filii Dei,t&t dipater et,quia E
mOTtC infidclttatiS ». Adhucindiftre.io. b Eccedifcretioiudicii. r vt uideant Deum f.cuti elr. hOminiSClt
advitam fide. aciu- proccdentquibdnafecerunt,ii-re{urrcc5tione vira:,quivero i7f?rma mdic
ltitixpolta corrup- r n 3 1 j8nis& mahs vi ■■
tioncad auernitate. tur. Vifio.n.
Dc primaautc refurrectione apcrtius fubdir.Amenamen Dei foiis mundis corde promittitur, vndc Beati m*
dicovobis,quia.v.h.&: nunceft. detfuoniamipfi Deumuidebunt.
c L>*ia «c.Dixit quia filius fufcitat &: viuificar.quod vetum _ AvG.Chriftus in eo quod eft filius Dei ,eft viraquz ko
eft.quia vcnithora,&:c.&:oftenfiopatrisiui,hic.n.deiufci ficatantmas,ineoquodfiliushominis,Iudex.De
tationeanima:apeccatisagitur, eipatervitam generando, vt viuificet.Deditcipotelt
f ^occwyi/jf.Hoc iolum iuftisconuenit, quificaudiuntde iudiciiin carne mittendo perverbum.n. fihuDci.
incartutior.ceiusjVt credant quia rtliusDeielt. marum refurreclio per verbiimfactumincarncfihuo
!»v ftCrs.iL. Quia Lazarus dominivocemaudiuit.aut minis fit corporum refurrectio/
•»»♦ quia rtdelesmomi.erant,antequam fahutorisdoiftrinam ft CrRU.Mitigat iramluda;crum fea patrehabe U
tccipcrcnr,aut magis accommodatequiaiulcitanusvoce patrem dediife dicens& Artianorum curamhabi
omnes ahquando audient. ciens quia filius hominis elt.
g Sicut.n.pater. Avq. Vita,qua; eft ipfe pater Sc filius perti- k L>»ia veniet bo. Sicut iup, eft autor de refurrettionen
net
NICOLAVS DL LYRA.. 11 Sicutcnim,cVc.H;Vco»/cc7Mr//t(rau/(;/rt(C)-e/i.r«5/onc- «
I Qui non honortficat filium. Honarc latria, ralifulura & de iudiciofibi corrtfponiente.Et diuiditnr indn
1 Non honotificat patrem qui mifit illum.^«M habcniea- primo aghurde refurreflionejccudo de ivd cio.ibi:Et poteib m
ne-n 'taieftatem. Circa primum fciendum,quod iltud quod eft tale per eftcntu (Ji *
3 Amcn amen dico vobis.Hic ofiendit qualiter potentia viuifi fa aliorumrut babetur.z.mctapbif. Dei/s pater e{i vitaper tStn m
catiuade qua loquutus c(i,fitinteti}gendafcUicet de yiuificationc fpi & per confeqitens filius,cum fint vna e(<enti* & una vitt
rititali.qu* e(i per fidem charitatc formatam et boc eft quod dicitur. confcquens ipfe erit caufa uiuificatiui omnium refurgentm
Amen amen dico vobisquia qui ver.&c. Fide formata. cft quod dicitur.Sicm enim pater./t/ etl,dfe & nullo alio, t
C 4 Habct vitam aitcrnam. Caufalitur,quia habet gratiam\ quxf* confequens ei conuenitper effentiam.
cittumdignumvitatterna. ^ ^z^cdcdh^c.Qiiialicetfiliusfitviupereffentiamficut^
5 Et in iudic &:c. ^cilicet eondemnationisxveniet tamen in iudiciu ter hoc tamen habet d patre,
d fcu{Jionis,tr pmmiathnis. Et quia dixit , qutd talis habet vitam 1} EtjpOtcditcm.HicconfequeHtera^iturdeiudiciofHturo ii
"* xter/um,ne aliquis 1 rcdat ex boc quod fides faciat hominem inpre- uiditur in duas quia primo defcribitu r illud iudicium,fecund
fentiimmortalem,ideoj:ibi tur. biturforeiudumfibi-.^on polTam.Circaprimumfcienditm
6 Sed ttanfiet a morte.^fii*! oportet foluere debitum naturx^an- et tota trinitas in mdicio fnturo iudicabit autoritatiuc , fed >'i-
tcquam veniat ad uitam glori*. Et quia fidesd Deo daturper infpi^ ftus inquantum homo iudicabit exequutiue.Cuius ratio eft , q» «*
rattonemideo fnbditur. dex debetmanifeilus omnib.iudicandM.Deusautempater vcl W
7 Amcnamendico,&:c.i'^c'«Mtf«5c/i/?.i/o/MX duplicat hanc di- fecundumdiuinamnaturamnonuidebiturin iudicioabomn<bi 7<
tlionem amen qu& in Hxbraico confirmationcm dcfignat . Ipfe enim tttnc omnes ejjent beati quia in tali uifione cofiftit bcatitudr,C it»
fubidiora 0 altiorafcnbit de Cbrifloy & b<ce indigent maiori affer- executio ludkii data eft Chriilo homini quipotent ab omnibu. Ut
tione propter quod communiter vtitu*pr<sdi£ia duplicatione. ri & hoc cjl quod dicitur.Et poteftatem,&c.cxecHf/wr.
8 Qiiia vcnit ho.&.c.quando mqr. Morte inftdciuatis yde qua. 14 Quia fihus hominis ett.^ib omnibus u fibilis bonis & 1 Ss.
dicitur Mat.% ,c. Dimittc martuos fepclire martuosfuos. 1 5 Nolitc m irari hoc, £>«*// dicat adhuc maius faciet Chrifi b»
9 Audicnt voc.&:c. Fidcm uiuificantem fvfcipiendo ideofequii, mo,vndefubditur.
10 Et quiaudieunt.Porc/Z etiam intelligi de uiuificatione corpo- \6 Quia venict hora,&:c.audient \oczm.Huvanitas erh '"'•
/; quia ad uocem Cbriftialiquifuerut refufcitati fcilicet filius vidue fii eft organum diuintatis,& idco vos ei us operabitur ad refur 5io
Luc* }.e.& filia jirchifynagogi Matt.^x. & La^arus infra. 1 1 ./. nem gcncralem futuramper modum infirumenti coniunili , ui »»»•
Ver hoc a utem quod hic duitur.Vc.horz.Vatet quod non loquitur tamen quia non rcfurgent vniformitcr,quia aliqui refurgent <n f k"
dc rcfurrcilione generali,qu£ trit infui»ro,ftdde viuificatione fpi- riam,&alif ad paenam,ideo fequitnr.
rttuali.qutefiperfidem Chrifii,& de rcfurreiiionibtts corporalib. 17 Et proccdent,qui ckc.Hocdicituraddenotandum,quoi
particularib.tamZ , qux faii&funt ad confirmatiomm huitts fidci,ct fine boni,operibus non fufficit adfatutem.
•M incepermtdprincipio pradnationum Cbriiii. iS Qni vcro nnl^tkcldeft^condcmnationis.
*Nc
dtt
]li
I
oannis
Cap. V.
Ilxz
■'45
, jtamitcrnam.ifaetiam hiceft autorderefurre&ione tre,cxquaviuuntnocorporaquc nofentiut,fedanimera
A 21jsa|iter nemocrederet. tionalesmediasiterDefl&corpora.Didtoetiade-minori-
.Cyjii.lv s.ficomnesexcitando maiora monftra- tate humanitatis,Iquafcilicetmorit,te/urgit,m!citatcor*
biquam vniusargroricurationem. pora&iudicat,fupponitdeteftimonio,luisq noldiget ha
, pW^^wfgotfw«//o/d.Dcditm»hipoteftateiudicino beteabhomine,cjahabetabopenb9qpaterdedit &abip-
ta enpofflimamc
'lllllinoeill lC DJmaationis.
ntfacitafe, &ita a malaegerunt,inrcfurrcdlionemiudicii. | Non poiTumego
a meipio facere quidquam . Sicutaudio iudico,c\: iudicium
a Quo iu tico cum pa rr,<~,uianon qu*ro rocem meatn,idft,propiiamfilij hominu.fcdqnx cum
p«ttc,&filio lidemelt. Homtnis.
meum iuftum eit; tcjuia non quxro voluntatem meam, ied
i Siilicit Oeipactis. Homo.
voluntatem eius qui mifit meV Si ego tefhmonium perhi-
a Vobisin reoioilevidebitu . b Paier cjuoJ poft apeiiet,ibi: Q»i mifi mepater, 4
beo de meipfo,temmonium meum ndn eit verum . t AliuS
a Vrtn baptifmoSc in mo/ite. b y_ua eft aurtit;tequseft Deus. 5
eft qui teftimonium perhibet de me , & icio quia verum eft 6
Sacetdotes cc Leuitas. 7
tcftimonium eius,quod perhibet de me.Vos mififiis ad Ioa-
a toann s fMam qui cxDeo ifl, teflaturde me. Non fibi.kd.
nem,& teftimonium peihfbuit ventati.Ego autem ab homi
Nj-i fumro c.ntnt teftltnonioIoinnis.q.I.N.-ntoffi.t nifi Dctis at^eftetjf.
neteftimonium nonaccipio,fedha:cdico,vt vosfaluifitis.U ^Sfitii. "
a Q i:em. b proptirqucddcb.ti e> crcd r\ Nonlux. c Sfirituchaiitatis. .« *- ■>«.'«
" d 'un.in.urtit-rs. g llk erat,&c.Qni
le erat Iucerna a'rdens ck luccns. Vos auc voluiftis exultare ad me exterius ocuhs
Cu-»ipLl"ccjutro1rmoftend;tet Veteaaius. l ' hominum Vifibile
horam in luce eius. Eeo aut habeo teftimonium maius t loa I2 cxhibuit.mterfcor-
, r^ j i i • r ' r i jdahominumadme
ne.T Upera.n.qu^deditmihi pater,vtperhciam,eaipiaopera t^cognofcediiaccedit.
Q_2> -alii oprrt .i.mn li a Deo poilutit fie. t. Quj optraJ*4it. , < Ptia omnCS J?L'hCtC
quac cgo facio teftimonium perhibent de me,quia pater mei6 & apoftoh iunt lucer
naj.Cbriftusverum
3
<jicu!pat eum de
qre labbati, cul- b
p,i patrem.
b Hcutautem Au-
iffa di per vnitate i"ub-
fl.tn, ideir , icio c
qunoeitaliud au d
di , quam (cire vel
e(3 Vel ego filius e
hoinis nihila.me
pc'um,fedficut au
dia Deo iudico,
&ociudiciu meu
deuibufcuque eft
lui.ideoqtiianon
qirovciuntatem,
m,m,idcftihomi f
ni fedpatris, qua;
efe falute homi-
niiquiadhocmc g
mit,ideft,mcarna
:it.
fCrntLvs.
i tatum in fine
idi,ledinhacvi
iudicatutum a-
pctieciidum kge
' Mes,quuif,Nonaccipiespcrfona hominis in iudicio»
qi iudicium Dei ert factus eft enim fublege.
c \onquaro. Loquitur nunc lecundum quod equalis
ei atvi.vt probetuc ineovera Deitas, nunc fccundum
qi d minor, vc probetur vera humanius.
d i'i tp tcJt.moniHm. Dico de identitate eflentie, fua: cu pa
«eex
fo patre habet tame
&abhominib' fed
i vtalucernis, ideft,a
2 Ioanne&aMoyle,
3 qui fi non poflunt
coiungere animas
Deo, pofTunttame
confluaieinimicos.
e ^llius efl qui teili-
4 monium, &c. &Cr-
ri l l v s. Aliuseft
5 enim perfonaliter
pater,ahus filius.
f Sedbxc.Sed tamc
tcftimoniuloannis
xndLico,vtperIoan-
ne vos hominesad
veritatem iplam du
TDecSr.
di.5.c.ti.
mfi.
" patn»
Cap.147
tMatth.
j.d.
t loanis
ful> teftt
Siip-i.a.
lume. quodillumimt
omnem bominem yenientcm in hunc mundumf
*Cy RiL.Teftimoniumloanisnorepcllittaqua inu
tile,que mifit ad cfama.du.Ta)ate via^ domini. led ad maio-
ra fcadit.quia vocem hominis etia fancti calumniari quif
piam poffet,vt Azarias & Ioanam verba leremiae:
h Urdens.&c.Hoc eft in nofte oftedens fequi fole n3 er-
go fupflua,NcrnQ tarpe m ea tcmancat quafi ipfa (ufticiat
ACyriii.,
F
C*p.!4*
Hieron.
NlCOLAVS DE LYRA.
t ^on pofTum.H/c oftenditHr bce iudicium fore iuflu. Filius.n.
m tntum Deus,be: candem naturdcumpatre,&fic nonpot iudi-
u o deficere,fim liier nec inquantum bomo,quia -poluntas huma-
n< lomnikfequitur motum & regulam voluntatis dinmx, &• hoc
ejwidx!tur.Kot\poiego.&CC.{iC.qaic.Declinandoapatre.
2 Sicutaudio,&C- Licet.ntbabeat eandemnotitiamcum patre
i ittntm Deus,tamen habet eamapatre^ &fecudum boc dicitur
« o<m<lire,fecundum vero humanamnaturam babet notttami i«-
/ '»,& fic magisproprie a patre audit.
3 Et iudicium. Quia nonpoiefi oblic/uari voluntas Chrifli bomi
»i nluntace Dei,vt diflum efifiieo fequitur.Qmz non qu^to
vcmimeam led,&c.
\ >i ego \e.Tofita Chrifli doftrina de potetia viuifiiatiua elus,
i mfequcnter ponitur confirrnatio pr&dift* dotlrina. Et diuiiii
«t« (juiaprimo ecnfjrmatur hmoi d ttrina,fecundo arguitur lu
x m (/«rifia.ii/iClaritate ab hommib.rrima in duas, quia
ofimatur teftimomo humano,fecuio teflimonio diuino, ibi:
■ g aut ha. Trima in duas,quia primo inducii teflimoniu. Secudo
ii-iuurtpdcat HSeacupium^bi.lMt eravCircaprimumfciedu,
' \h dotlr \na aliqua cofirmatur per aliquid quodeil minorisau
hpropter boc tp illud efl magisacccptum audientib.ficut di
jM bdof.i.Mctapb.q, aliqui dignatur ,i.dignum reputant Toetarn
tclitm,ficutfunt illi qni funt imbuti diclis Toeticis, & i3
piunt nifi per teilimonium ToeU confirmetur quamuis il-
w t magis autenticum fimpliciter quam diclum Toeticnm. Et eo-
" venientib. adfdcrn de Iudaifmo confirmatur nouum Te-
»per vetus,& eodcmmodo Salnator hic confirmat dotlri
*i per teftimomum loanis.cuiusfanclitas erat nota Iudtis,
? icefi quoddicitur.Si ego tefti,&c.i,ti/icc//b/«j.
lclbmonium meum nor. eft verum./dfft,e#ca.r/cn<»
m ipHtationetn vejiram.quamuisinfefit efficaciflimum.propter
tote<juttHT. .
Ahuseftquiteftimonium. ScilicetloannesBaptifla, vt
?"c\.&i.cap. r
7 Etf. cio quia ye..&.c.Quiapatereins Ucharias perfpiritufan
flumprO'
Swb,-^.1
iifi„
tlum prophetauit ipfumpraire antefactem domini H dandamfcien
tia falutis,vt habetur Lu. i.g.Tefiimoniumautem falutiferum ejfc
nonpoteilnififit verum.Qvod autemiHud teflimottium fitautenti
cum,oilenditur.
7 Vos mififtisad Ioannem.T^wcHw/b/eTwa quafi volentes
acquiefcere iiclo cius ficut autentico,ficut diHum fuit i .c.
9 Etteftimoniuphibuitveritati./rfe^,wi''«'7"i/«'»'>'fv'W*
tofitedomeeffeCbriftum,&fenegado,vtpatuhfupra i.cap. & j.
io Egoauteab homine teftimoniu,&c.ii:(/.7^o«(/iAr7prf
ditla,vt fim in maiori authoritate propter diHum Ioannis,fed pro~
pterfalutem veflram quam defiderio, vt acquiefcentes eius teflimo
nto adfitlutem perttngatis.
11 l\\c ctit.Hicoiitditquod Ioannis teflimonium det ei effe ac*
eeptum propter tria,f.propter eius officiu, quia erat pr&co Chrifli g»
notatur cum dicitur-.lUc erat lucerna.o/Zerrfe ns bominib.viamfa
lutis.f.Chriflum.Et ficut lucerna non lucet ex fe,ftc loannes no erat
lux,icd venitvttefHmoniiim p<.ihiberetdelumine>/««"</»
propter charitatis incendium,quod notatur cum dicitur.
12 Ardes.Z«f<Sf»»w cppropter %elum charitatis diuin* mort?fu*
fcepit,tertio propter virtutis exercitiumyin tantum,q> credebat ei
Chri(lum,quod notatur iZ>/:Lucens. lfla tria iebent reddere tefti-
monium eius acceptum>& maxime ludttis , quia voluerunt ipfum
recipere tanquam Chriflum,propter quod fubditur,
13 Vos aute vobisad ho.ex.in lu.eius.D/«V<i</ horam>quiafi
naliter eum contempferunt,& eius mortcm pr. curauerunt.
14 Ee,owc.Hicconfequenter confirmat doftrinafuamperte* Diuifio»
flimonium diuinum.Et diuiditur in tres,fecundu quodpatcr teflifica
tus efl triplex de Cbritlofcilicet per cpera^pcr fuipsii,& } 'fcriptu*
rasjfecunda ibi.Kt qui me mifit.fertia i/>i,Scrutamini fcripm
t&S.lnprimaparte dicitur /7c:Ego aute habeo,&c./«7»cet teili
monium Dei patris,quod ei~l maius teftimonio loannis, propter ma
iore cognitionis certitudincm,& propter eius incommutabilitatem.
Et qualefit iflud teflimonium,oilendit dicens.
16 Opcnct\im.6cc.^tperficiaea,fcilicetmlracuU virtuteto
tius creature excedetia,qua faciebat Chriflut virtute fpriaftdeo di
cir.Et pficia,ea ip'a opera q ego facio^&cficnt enim firmum
teflimonium habetur per demdftratione in bis qu&fubfunt facultati
Totmisv. M + * »#«*.
in$ Gl°f-orci-&: Nicolai de Lyra a{
^ *Ct*i l lv s Chriflutveraluxquxluccrnas oes.f- dcfeIoquitur,autconfenium patrisin facicndis mir. *
.v A nhrtarfi&omniunomiufja.cedit. Diciturauteluccrna hsdariomsnommeappellar.
L,br. j. P""^,- , c_n_s.P-r_fc Ucerna Chriflo mco.Scdzddx * C T r i i ..Ridiculola hxc opinio Iudxos dctinc r.
?_-.*u«. rur ardcs 8. lucensoa die.u cft ad Molem.Prxcipc filiis If crcdetcs mrior.bus luis, inmote bynai iplam natu.
tacl vt orTcranc olcum punflimu ac lucidittiaiu ad accen- corporalibus ocuhs peripecram fuillc8_ vocem ipfius :i
dcndamluccrnaiu; . lnuMWlile,incotdiba, hominom. P'0^
f U(* moni?in^bcrntC'u cmific.t Ecqui me mifi. parcr3ipfc teftimonium perhibecde alid tcftin.on.u5
** lofccdetis, ponetqj ' *«% b ^_»-_._«.-.i--. ^^^«^1.^ J V»rx, ln <!"
CasmcmVre Sfluc ad a ™.Ne'que vocebm eius vnquam audifris, neque ipeciem cius j« d™< « Jj^ *
manccoramdomi- vidiftis:Etverburnciusnonhabensin vobis manens, quia 2 nercs ad Cfarifl
no CUltUritUqUCP* * <u»»_l»<|«_ «uditl». -enoocre_iti».nec»„i-ti». Autcm. J lolc llpn pcillfr
rcmoin ecnerano- qucm mifitille, hiiic vos non crediiis.Scrurarnini fcripturas, c Etilt* fuut
„i„.f.X,!n^h * • •-__-•• !,_»,_-_ C-.IU <„...- 4 quiputatisvit;
n
C
'•
n«bmvcfl^is.Luccpi b quiavosputaci_inipfisvitama:ternam habere. Etillxfunc 4 S.Sicm
naD.Ioancs.OleO, c ^ * r Tlmen. rei„i»s. . credereinm-. > Jj" cinicripro ra
. _ gratia fpirituflana., tcftimonium perhibent de me , & non vulcis vcnire ad _ Movfi^epu^ia.
B VClunniSlCglSAUO _ Qu.niinrctipruf» rriti». Idelt.humin-nlaaJemnonquxro.nechonotem inhimi>rWiin
.cfihjcius, paftores v^_i_e_.r__.rPi-i--_i-m. - jpia.mcLcuini
tentantcs hifloriam rne,vt vicaYn habeatis.t Glaritatem ab hominibus non acci- §cre Potc":
tClorii D.Ioanis,nox,lccu-d ' ' ,_«_-tc_$_. 9 gcntcraducrtat.
lum prxicns. Quod pi0 fc(j cognoui vos, quia dile_tionem Dei non haberis in * ' ^J*
_utcfcruatoiispr_. c r L a v_deK_.r_n_uob„. rotationibus relrt
&S&SS5Z ^fcfe™ patris mci ' & non ac"p,lhs mc- » ™#S_
intclhgendum, icr- sialiusvenericin nominefuo, illumaccipietis. Quomodo z 3 "?° XS
uaturardes luccma _. . , . , . r. — • • , . .
inhocfeculo, qux f poteftis voscredere , quigloriamabinuicemaccipicis , &._4.deohocloq_o 1
Eratiam CredCtibllS Quixloiir.tutinDeoglofietut. a Autem. b Qnnonuenietdimnate.redjaluaie. j c quxram gi(j
fuccm prxbcar. At glonam quara folo Deo eft, non qiKericis ? Ndlite putarei6iedvoois crrant
ludxi prinClPiO mi- * Qimuoci eiu» nonctediti queait,piophci.miufcinbituobi» Deus.iprum ai t<icti> ficut mr. i j COndoleO-
.ratiloanncm, poft quia cgo accufaturus fim vos apud patrem.iEt qui accufat ig habetisdik,
incrcparunt intciro i9Dei, &:ad
gantcs, Quidcrgo . iftatis redoi
baptizas? Io.
lojn.i. a 7^cf,>o«m.EtfiinSi'navocemciusaudilTecV:fpcciem c fl_f^rfi/..DiIe_tioDcinon'eitinyobis,qamen6;,
vidifle putetis. pitis,i.non creditis, quia veni vt per me pater glorificci
_... ieCxKiii vs.Humilius pror tcr difpcndtione carnis t Si alius. Antichriflus,q ,f priam glona quxrit non . :
"^ ; defc g^idei
-■ I , I ■■!■,, I ■ ■ I I
NICOLAVS DE LYRA. , Cbriftusinlegeprot»ifus,ftcutdi(fufiusdeclarauiinauadm
ntturdi intellctlut , ita in h s quxfuntfupra bac facultate firmum (lione in qua de boc determinaui.
* teflimonmmeflperoperafoliDeopolftbi(ia,fuinonptefteffctcftis 8 Etnon vultis veniread me. Ter fidem,quia ludtipn
falfitatis, & hoc modo confirmata efl doclrma Chrifli, riofolu ipfo iori parte permanferunt in infidelitateM l vi tam xterna na a*
pr*dicante,ftd etia ipfis apoflo!is,fccundnm q, dicitur Mar. -plti. d. tis ,qu<c habetur per fidemfomatan? charitate.
illi aute ptofe_ti prxdicauerunr vbique domino coopera- 9 Claritatem ab omnib.H/c confe/jncnter argmttor
te,& fcrmonem confirmante fequentibus fignis. ditatem ad credendum,& quia perftquebantur Chriflum
■ I Etquimifitmc.Wicco/f^«.»rer/»o«ir«»-r.Rj?«oni«p4rr;x, phemumin quofingebantfemoueri^cloDei, &vtviolAlo
5» teilificatus efl perfeipfum,& hoc fuit in baptifmo & in transfi- bati in quo vidcbantur moueri ^elo legis Moy(i,ideo ojleu
guratione^rbi audita efl vox patris fup Chriflu: Hic eft filius meus que effe falfum,primo primum,fecundo,ibi.^\Oliic putai
dileclMs,& boc efl quod dicii:Etc\ mif.mepaterip. Tcrfcipsti. tur ergo />Wwo.//c.Claritatem ab hominib.nonacci^B
_ Nequfcvoce. Hic cofequenter oflendit eos no capere huxufmo quxro.q.d.pwdicla non dixi ad iatlantiam, quia non quaro l
dite(limonium,quod Deu< oftendit tripliciter.Trimoper ftgnufenfi numgloriam.Quodpatetca.feq.vbidicitur quodfugit quanm
bile.ftcntin baptifmo & transfiguratione audita eH vox fenfibilis. b<e voluerunt enm faccre regem.Sed oflendh vlterius adquii 1
Sed hanc voce" non audierant Iudsiperfequentes ChriHum,quia ibi dicla dixerit,fcilicet ad oflendendum eorum duritiam dicens.
no fuerant,ideo dicitur: Neque voce.&c. Secunio oflendit aliqui 10 Sed cognoui. 7- eft,cognofcerefcci.
bus per viftonemfuct effentice ficut btatis, & hoc excluditur ab eis 1 1 Quia di! e-tionej&cC.^ttorf dcclarat ex figno pntfent
tum dicitur vNcque fpeciem eius vid. Tertio per internaminjpi 1 2 Ego veni in nommc.Quodpatctpcrprxdicla tefii
rationem,& hoc excluditur cum dicitur. M Et non acce..c_ magis perfequimini,quodfaceretts 1
} Et verbu m eius.&c. Etfubdit canfam huius.Quia qu'e mifit tlionem Dei haberetis.Hoc etiam dcclarat ex ftgno futun
ille.huic vos non creditis,q.d.hoc non prouenit ex Dei defetlibili- 14 Si alius vencrit.7_ cft,nd habens pneditla teflimoni
tatc,fed veflra incredulitate. 1 5 Illum accipictis. Hocfuit inchoatum, quando !«-_» T<
4 Scrutam i ni . Hic cofequenter ponitur teflimoniii Dei patris p runt Bcwco^e. _ tanquam Me(Jiam,qui tamen nullum diuinun
fcripturas veteris Teflamcti qutt manifefte bqmtur de Chrifto, & monium habebatper miracuia velfcripturas , Hoc ctiain pa
hoctfl f _icitMr.Scrutamini,/_ eft,interius diligenter aduertite. complebitur qnando rccipient^intichriilumpro vero »eo
5 .Scriptmzs. legis & propbettrum. cietfe circuncidi,& dicet fe cis promiJfum,&'ciadbxrcbuni'«
6 Quia vos putatis in ipfis vita xterna haberc. Et bene di- nfque eiusfalfitas detegatur per Enoch & Eliam.Et cavj-
cit,putatis,quiaab hac opinionc sitt dcfraudatiex eorulcredulitatc incredulitatis fubdit dicens.
7 Etillxstltq tcflimo.perh.&c.-^M/cr/^rMrdVfrcrijrc^ 16 Quomodo po.vos cre.8_c.r_ efl,gloriu humana.h'oc n
mentideterminattempus eius aduentus.Gcn.pcnul.b. Non aufc impcdiuitludaosafideCbriftiinpartcquiafolumattend
rctur fceptrum de Iuda,8.c,_^ Da.9:f.vbi determinatur tcptis adhuc attendunt adgloriam & exaltationcm tcmporate dada
aduttus fanttifan&orufub numero certohebdomadarii.Determinat per Meffiam.Videbit autem Cbriftumpaupcrem & ab:eclu,6)>t*
etiam locum natiuilatis A/ic/>. 5. a.Ettu Bcthleem Ephratapar noreciperunteutn,nonat;cndentcsfcripturaspropbetarumq\<i
t uulus cs in milibus Iuda : Ex te cnim egredietur q fit do- tius paupertatc & abietlione loquuntur,vtfupraditlimcflXw
nunitor in l(rael,5_c. Determinat etia modii nafcedi,lja.y.c.¥,c autem er exaltatio qttx promittitur dadapcr Chrisium,ili'*' J
cc virgo cocipiet & pariet, &__._>• modii conuerfandi in pauper- ria ccrleflis q>iam non intelligcbant,ideo fcquitur.
Ute.Zach.g.b. F.ccc K» tuus venit tibi iuflus 8_ faluator,)8_ 17 F.t gloria quf a folo. Tropter boc in infidclitate pma
ipfc pauper.Er mo_«»w moritndi, ifa , 5 j.c. Sicut ouis ad occi- 1 g Nolite putare,i-ic o^fiiir eos nomoucri ^cio Moyfi,i\
fionem ducetur,8.c. Et brcuiter omnia myfieria Cbrisli tn vett . ptrfcqutii,qnia Moyfes manifefic fcripferat de co, & boc eH
ri Trf}.imtto mmeniuntmr cxprcffa,& in Chriflocompleta, & idro dicitur: Nolite putare.quod Cgo»6_c. tcilicctegofclus.
exfcripturis vcterisTcflamcnti potuit vert cotwfci,quodipfc erat 19 E !t qu i accu (at vos. MecHtnJciUct.Moyfes.
Cbriftus * ln
n,
i«4
.10
w
I
oannis
Gap. VI.
uitf
teC a
■ ci
* 1,
E
ri
til
bi
re
P
3,innominefuovenief,hoceftcp Apoftolusair,vtcre fimilemtui,&rc.
t mend3cio,qui non crediderunt verirati. b fi aute llius literis no credit's,quomodo verbls meis credetis}
r;f»iw,^f.Curaut non credant fubdit:Non,quia non Ex hoccolligitur,qaq legis precepta q exteriora funt im-
pertaveritate,iedqafuperbiacosexc£ecat,&ambitio- plercnegligh,euangelicaqua:pfetiiovafunt .&: fublimio-
l,S)que appetit de fe exirtimaricp in k non habet,& iu- ra,multo minus implere valebit.
alios ic erT. rrc: & C y r i l l v $ .
nilitas vero io- „x , . r . . .Quomodo? Non funt Mofisli-
Deigloriaqux- a vosMoyles,mquo vos lperatis-Sienimcrederetis Moyii,cre i terae verbis Chrifti
iquefoli placere iu.fi, inc«ej.ii.non duoiutio d«. c„r. ^ 3 maiores , abfit: fcd
;tit. b dererisf rorlitancV! mihi.DemeenimilleicripIir.Siautillius 3 ait fi Mofen quera
• C T R I L.TacS- Quidemeteftaniur. ^ _ i^uia leg-pudiftu» fum. qUOtidie kgitis nOn
s omnibus fo- literis non creditis,quo modoverbis meis credetis ? 4 auditis, multo min9
Mofislegemad merecipietisqui fe-
trgutionem lu- mel uobisaut rarius
rum iufticientem aiTerir. loquor,Aut fi elementa ueritatis lege defcripta non difci-
,«C YRii..Prophetamiufcitabodemediofratru'uoru tis,quomodoadaltioraconicendetis?
fimilem
NICOLAVS DE LYRA.
1 In quo vos.&rc. Falfo tamen.
2 SienimcrederetiSj&c. Ly foifitan. non efl notadubij, fed
Uitatisarbitru,quia nutlus credit nift volens.
a Dcn\Z.r\.?citicetdupliiiter,vno modo expre\le,& manifefle
ytrsdiftii tfi Gtn.pen.& Z>fwM8.fc.Prophetam fufcitabit vo
bOcas.Miomodofiguraliter & occulte , quia dia facrificia &
fatl*
faffainveteri T:ftamentofunt figura cbrifti.
4 Si autem i\\ms,&c.iio <plex Moyfifitmaioris autboritatis
quam vcrbum Cbrifli fecundum veritatcm,fid tatum fecundum lu
dxorum reputationcm,vocatur etiam lex Moyfi iitera,dotlrinaau
ttm Chri(ti verbum,quia Moyfes doclrinafua tradidit fcripto,non
auttm Chriflus ,quia lex euangelica efl lex amoris , & ideo pnmo
fuitfcripta in cordibus apoflo orum pcr rcceptionewfpiritujjantli,
ficut dijfuftHs declaraui fuper epiHutam ad Hebr.
D
cap.io._
lcxMoy
fi litera.
C A P V T VI.
Y)0H b<ec abijt.Vott. verbaquibus Deitatis fu$ & huma*
1 nitatisarcanamonftrauitmiracul) qumqjpanum
<j! ifet lubdit: vnde aiv.Toft b<*c abut.ld eft,haec inufitata Sc
v bilia quae ad cognitionem muifibilis Dei ducunt . Scd
8nv(ticafunt.Ma-
C A P V
bitate non debuit.Et pcr eius gnorantiam fignificat fpiri-
tualem intelligentiam ludeos in lege ignorare.
b Transmare. Tyberiadis&:Capharnu ineodelittoreex
partenoftra,vltrainnliolittoreoppofito,locuseft vbimi-
jraculuiftudfaftueft. Necfprievocaturmare, fedquada
magna Iordanis re-
T VI.
Id eft, in;erfefto lotnne uoluit dignitatem humiriutis 8c Deititij pet
miracnla ofie dere ..ominandolocum.fc tempus.
Oft harc abiit Iclus trans mare GaliLta: , quod
eft Tyberiadis . t Et iequebatur eum multi-
tudo magna , quia videbant* fignaqu.-t fa-
ciebat fuper his qui infirmabantur. t Subiit \ gja
ergoinmonrem Iefus , &? ibi fedebat cum dilcipulis fuis. 7 palusTyberiadiseft
t Erat autem proximum Palcha . dies feftus Iudxorum . 8 maSna'aut 'cnprura
r . |ecutusqua:congre
1
z
3
4
5
fluxio.
^Cy rillvs.
Scelere Iuda;orum
relinquir Icroioly- 3.1i.c.x„
mam norimiditatis
fed charitatis proxi-
moiu feipfum exe-
plumpones. Appel
C renimeftleculum
Gilis,ideft,ror.T,
q ihiceft volubi-
liu,noneredioad
Eim. Hoc tranfit
ltisreiurgedo,vn-
d;um quem pri-
n m vna gens Iu-
d irum,iam fequi-
ti muhitudo gcn-
tin, cupiesiniirui
fan &: latiari. Ie-
f autem difcipulis gationes aquarum ,
i note fpirituah altiora comittes.turbis Tferioribus fim- Maria nuncupat,quam vt tranfeat,Chnftum cogunt , qui
f:iora,proximoPa(cahocagit,docesecsqbus fecitde- eosper marerubrumdeduxir.
eiialiredemudanisadcceleftia,ocuIiIelusiitdonafpi c £f/ef7«t?W«r.Vifohocm!raculo,g5tii5 magnaturba fe-
t is,qui milertus aperir,ne errent venietes ad fe.lpfe fcies qtur,qa ficut eos quos a corporis infirm itate ianabat , Itus
(cipulnm,vt ilJetarditatem fua:fideiagnofcerer, q fpusreintegrabat.ficipfosa morboincredulitatis fanabar#
] eientecreatore de paucis fufticietia multis polle fieri,du ACyrulvs. Phanfsi caluniiit paralyticu fabbato"
«% bitare ■ 6^* ianatum
>.dif.
t39..
c.i. Mara
Calilcz.
Tyberii
dis.
*eius
tMa.14.-1
Lucs.b.
t
NICOLAVS DE LYRA.
C A P V T VI.
Oft he> :\ix.T<flquam e?n de uita fp'.rituali,bic co
f <iuenter agit de nutrimtto correfpondentc.Et diui-
ditur 1 duas partes,quiaprimo ponitur fignu fenfibi
te de collatione cibi corporatis,vtp hoc indncamur
ad vittlletlum cibi fpiritualis, fecnndo fubiungitur
* made ipfo fpkit.ali cibo, ibi. Refpondit Iefus . Vrimain
" >«»>a primo ponitur miraculi tempus & locus . Secundo mira-
AaSus^bi: Cum iubleualTer. Tertioconfequcnsfruttusjbi:
Jergo homiuts.inprimaparte dicitur fictVoft hecautem.
Xiprmdiclafto.t
J Abi)t Iefus,&rc.7»rf<c/ enim quxrebant eum interfictre,& no
fadbuctempus pa(fwnisfp£,ideo recedendo dedit exemplum ce
rl'l(rcpl4S nahtU humanx,oflendens 5, altquando licitum fit
« nipdtlibusfugere in perfequutione,
>uod eft Tyberiadis.7/!«rf<ww mare eil quidatacusmagnus
ptjuem tranfit fordanisftuuius.fed vocatur mare fecundumodu
■tndiHctnaScum.in quo congregatio aquaruvocatur mare,fecii
« '""rfCeii.i.a.Congrcgationefq5 aquaru vocauitMaria.
mrauttm mare Galiiea a pronincia iuxta qua tranfit,& vo-
*art T) benadis ex nomine ciuitatis xdificate in tittore,que an
'e*tretb,diccbai,fcdab Herode tetrarcbafuit retdificata
&
M 0
Toil b*c,
I T E
Scquitur
K.-
cap; tu
& ampliata,\& Tyberias vocata in honorem Tyberij Cxfaris.voc*
turetiammareitludalifsnominib.vtdectaraui faper Mrttbmm,
& ideo illa d mitto.
4 Et fequebatur eum. Quidam ex deuotione ab eo cttrati, qui-
dammaiiciose , volentes eumcaperein fcrmnne.vtTbarifai, &
'quidam ex defiderio addifcedr,& aliqui ex curivfitate,volen tes mi-
racula quxfaciebat videreftdco fubditur,
5 Quia vidcbat\t.Hocaddituradoslendendum,r],fiebantvirtu
te diuina.Magicis enim artibusbene fiut aliqua curioja &• inutilia,
ftcutquoiflatu&ioquantuy , & confimilia, fedfanitates qun. ftunt
ad reducendum bomines in Deum fiunt tantummodo virtute diuina
•pt babetur in Jtinerario Clementis.
6 Subijt ergo&c.Quia era t locus deuotionis & dotlrint» aptus
ideofequitur.
7 Et ibi fedebat,&c. Docens eos,& fic patet iocus tn quofactit
eft miraculum fequens-.tempus autem in quofaftum eft defcribitur,
cumdicitur.
8 Erat ai\t,<SCC.ffiudefl feslum Vafchale,\de quo i(te Eu^ehfta
facit mentionem,& in iftopafcbatc nb fuit lefits in Ierufalcm. Qua
uis.n.Cbriftus legemferuauerit,tn in bac folennitate non fuh,quia
iili qui habebantinimicitiis capttales,erant cxcufatiapr&cepto ie
gis , qua pracipitur oXmmafculum apparerecoramdomino info.
lennitate Tafchati, Sic aut erat de Chrifio, quia ludai q-Adrcbat tu
<$c hnvrfictre.
Tomus v.
M 5
in7 Glo£orcl.& Nicolai de Lyra. us
Anatum.muhitudomira^rfignafa-hiupcrxgrotos. mapa!ca&vixfcparabiiitegitur,ficfpua,isn..nfus.HCb
"Z«i Exemplofuonosadmonet lcuarcocu- populuspuerilUenlu lcgem portatquafionus.ncct
" loseoXnoft ..vtliforteco J. ccnteadalntuj.ne adtio- ptfcftnecalioipalcic. Deopifces, Prophets,* PL
u.s S. c ictiaj afccndcre pcrmittamur.Turba fequetiu car- tempcrantes a ji.cruin faporem legis : Vcl duo pilces „
mhum cog.ta.ionum nos non pcrturbct,nccabalt.tudinc oton* coniritut* m rcgiminc populi: RcR.a, & focerc u.
i*v>» SS3aM%u£ t Cum lublcuaflctcrgooculos Icius_c<vidiflctqui:.mulri- ^amis ^popui. ,J
efasquantumcape- a tudomaxima VCnittadcum,dicitad Philipum: Vndccmc inqui£^u ^
".:t llllc
coium
tot , ti
Oiultoi
_.,!. rc poi.it palccrccure yf igoOI1,vt,,rn.1,cip.ll.cmoo,lure£ b . _c«.i._i .«f-t-.o_m.c_. 2 ftus - iunificatu
\__. ■.. mUS. IocoqIuIcih. A/ f- . J c "
* C r r « l l v « . mus pancs vc manduccnt hi ? Hoc autem dicebat tentans J,^™;^
d,S%hpaK CUm:ipfccnimfcicbat,quidcflctfaCturus.RciponditClPlii- 4 bant,inca_nal,b .•
acutus fxpius intcr- lippus: Ducentorirm denarioium panes no.iiuf-iciunteis, 5 *c^n'-Qyib-
rogabat, b rr *_■___»«-».-.-*«.••**»».*••• r J" USI &
b ^/ponrfir.Adhuc c vtvnufquifque*mod.cumquidaccipiat. Dicit ei vnus cx di- «"r wSSfr 2
Phllippus laCtC dO- ^ ^ e_..h_.-c.Un_,_. -.,c,p-.,.f..t_ lalic,u.- -«--,-. 9 "firiVnr A
ttrinx nutntus foli- rcipUlKcius,AndreasfraterSimo..is Pcrn: Ei.puer vnushic 7 ^iant^ *WJ
dundci &coenitio- * _ Ncqueiftca-hucn ifra .,infide. doJoki no»p«- , ■r' i 1U
niscibumcapcrcnod , , . f.a«.ntci..|,.u,i«g!«d.c B,.quia«onf««i«-r,iut,. ubcgc,vt]a.
valcns,iuxtaiucvirtu qui habct quinque panes hordeaccos , cVf duos piiccs , ied ™g v!tnqu-' ■ P°« »b
B t.sfacuitatcmrnd«t, hxcquidfuncintcr T tantos? Dixitergo Icfus. Facitehomi- kaiot^1 qcui' ;
impoflibilc exifti- c * 7 L.gi iit«r>mui.FicxiDfrmboii,. 9 ^ nijrnero
•manstorpaucispof. f nesaifcumbere.Eratautem t foenuiTi multum in loco.Difcu- J?,e?lnfirmam ,C
fcrefic^ fedcrudit-ir g b Adhuc,oei CJIOU,u.jaf. & ftaeilcn,
fihTphi iDDuIefra bueruntergo vinnumero quafiquinqucmilia. Accepitergo .untquinqanil l
liDiicinuippuscriq o Ptlfe_«r.- Apoflo.-.. .,eft DCtfa_tcn
jSfi^re-. IcCis, panes6CcumgratiaSeg«iTet,diftnbuitMiicumben^ ''iJiZ??! \
rrxdicandum.quib. ,4domir.atur,&
inalterinfine cum . . c:uiu. aChnftc
Chnftoconftitutis, decarnalium hominumcogitationu cep.tpanes,n5nouo_creauit,qaantiquam lcnpturan
turba palcendadominus quotidicloquitur. uit,(cd impleuit,8-|docuit Granasagit.docc- nosdeo;
c i)*rewor««.Cciitenariusduplicatusfignificatperfe^io neficiisg,a:iasageiC,&:intimasdenolrrarefc_tiont'U ii
nem bonea_lionis,8-rauonahslcientix,quxerndiendis dere& lal-.i e.Mu.tipIicauit,qadepaucisillistot_fcrip i
iofidcnonfuificiunt,ni(ieisaltitudotha;ologieadda[ur,q cmanaueruntiFiigmenta.funtiecretiora quarco
animas per bonam ouerationem purgatas, & pcr fcietiam pit popuhis,ha:c colligut apo(loli,&- com m i ttunt abi fi
rcrumcreaurum ;lluminatas,ad conlummatam (pintua- mudi,6_ cord. ^fedlis.Videtes^phetam v>cantfoti_ai o,
lium rcfcdionum plemtudinem perducit. quia adhuc in feno refident . $ed 8_ vere ) ioj hetadr, .u
*Ctru Lvs.Naturxterminis Deitatisnatura fupe dum aliquidpreiens,docet Angelusdiciturjdumfutu|p
eap'14" rioracft,oiafacilepcragcns,qua:noftrammentc excedut. dicir,propheta.Tamequia veibumcaro faclumeM<u«
vt.n.oculisnon cernimusquantum volumus,(ed quatum nus eft Angelornm,& prophetarum.
videndiacicsfeircpdt,fichumanammentem,etiamfi mu f .-frf^Cj^c.Q^dXegis l.tera.vclcoiporci fcnfus,qu p
dafit,adicc.isvfqucadrerminosprodendi credendueft. funtadmulntudine tntecreditotum, quifpuiliaai." 4
C d E[t puer vnus . Hicpuereft Moyles legislator,cuius lcx iuntpetituri,qne;omneuilitcram,omncmque cc,i,
neminem adpfeftum pduxit.Vnus,qa vanitarcm ccclefia. fenium luperant?
futurampfigurabat.Hic,ideft,inver.Teft.quodquauisno g FacitebominesM^i^t veritatisprius injfimpl.tit.i Ji
no clareiccnte cam vile(cit,adhuc th olno^non reccflit. tersjquafi in infimis locis,5_ ln fimplicitate v tltultsct i
c iluinaue . Quinq; panes,funt vetuslexiinquinq; libris ra;auditoresctudiuit,utficinaltitudinem#contc;
Moyii.HordeaeijCia cib.eft tudiu.Mcdullahordei>tenacifli crigantur.
ma Crtn
NICOLAVSDELYRA.
7 Di cit ei vnus.Hrc ridetur melitts difpo/itK* aua Ph;
. tntrrficeTe.Traterea Cbriflus ficutferuado lege oflcdebatfe eBe ve auia :n refponfionefua videtur here refpeftum ad mnttipt
ru hominem defilijs Jfraelficundum carne,ficaUqttandoprxtermit panum.eo n.odo qutfaftum eftper Eli/x nw.4-^.4.^. *"'
tendo obferuationcm ciuSiOftendebat fe effe dominum fupra legem. 8 Eft pucr vnuSj&^ci^--.-'/-!» Ji muaipLcareturee moJt »(
I Cum lublcxi.Hic ponnnrmirjctdialiKS. Et diuidiiin tres, fallum e(t per Eli/£um>qui dc ri^intipanib.muitipticatu >
quia primo pramittitur miraculi neceffitas. Secudo defcribitur eius uit mfi citu y>iros,in ifla magna multitudine hoc t/fi t valdt
qualittU,ibi:Dixit ergo Idus.Tertio oflenditur eius verita*,ibi; 9 Dixit ergo Ie. OflTfa miraculi nece(Jitatc,bic coijccjh
V t autem implcti funt.Pmao oilenditur triphciter.f.ex populi fcribitur eiws qualitat per multipttcationem panum virtutc
muttitudinccum dicitur,Cum (ublc.&-C.rn«fKW! enim defidcra- hoc efl quod dicitur.
bantaudire ChriHumquodomiferantapportare feiumalimentum IO F acite ho.Id efl>ordinate federead comedendu. II l£
fropter quodneceffurium erat per miraculnm.Oflenditur etiam hxc au.Ho. interponitur,ad ofiedcndu cp locus erat apiM ad fcden w
ntceffuas ex defctlu pecuni&,c um fubditur. I» Difcubucrut,&rc.a 'r cudum nvdum Uebraicumfottr
3. Vnde cmc.T^o» petit ignoras,q, deficeret eifpreciH,fed vt ex numerantur a vigtnti annis &fupra> vt habetur "hfu. 1 .a.Mu r,t
refponfione "bbiltppi appareret eertius miraculum,vndt 'Jubditur. autcm&paruuli hictacentur. ij Accepitergok
3 Hoc aut.^r pcr hoc defetlus pecunU alus oflenderetur, ficut, Qtua in manib.fuis multiplicati funt. De mo buius muttiptie-n M*
Cen.zz.a.Tentauit Ueut ubrahd,vt eius obedientia alus manifefla dixi Mat,\\.vbi idem miraculum defcribitur.Sdendum tamcn 0
retur,r.onfibipropterhocfubditur. 4 Jpfcenim..__«i4i»<7Mi Chriflus noncrcauit panes de nouo,fed prxexiilentesmultipU m
tum bomo habuit plenitudinem/cientu a principi conceptionis, & vt miraculum effel magis notum.quia talis multiplicatio esl t.V*
iiqu*itumDeusoianouitab<etetno. 5 Relp6dit,8_C._i.<.. perceptibilisquamcreatio. i4 Etcugratiascf ifler 1 ij
Tauperesfumus,& tantampecuniam habere non po/fumus,& fi ha per apoftolos diilribut pracepit.Sciendum ei:am,quod Chrijiu »
btremus,non fufficerct pro co) um refe&ione,ideofequitur. quando fccit miracula tmperando,vt oiltnderet /e facrre tila
6 ytvr\u(Q[q:.ifle.n.Tbilip.adhucrudiscxiflensnonafpiciebat tepropria,aliqu.indoautcmorando*vtbiccumdicitu\ : Gr
adriusuirttttcquadcaquavinumfcccrdt,necdealiafignaqfrequi egiftet.ftoficnderct q, talia nov ficbant ab eopcr dmoncsm*
tcrfccerat.QUedti confcquctcr mixaculi neceffitas ex cibipaucitate. arte,vt fharifxi dicebant,
7 Djcit #Vtaute
M
M
■a
M 0 Jt^^i L I T E l^
m w t^*4 x. i _ k. J\.
5.panib&.duob.pilcib.cxpofitafuitmyfticeMatth.i
Cum/ubtcuaffct ergo.\\\x jx.ec^io rriagnr; multitudinis de Mat.6- -i Luc.^.propter quod hic pertranfeo.
&
II?
1
oannis
IliO
facere iole-
Cap. VI.
» .CrRiuv s.Nondemusignorare.quia Matthams vobispa f/r.Fugitergo non ttmens tcneri, qpoftcaeifdcm
i btedixifle l'cribit,nongrariasegiife,fed vtnfq5verbisdeno col!oquirur,fed fignarc volens,quodalritudoeius non poc cyril.e,
ta Paulusoftendit dicens,bonum efleomnem cibum,&: intelhgi.Fugitin monrem.i.afcenditcdos, folus facerdos »«•
17. n jlreiiciendu,fan<fhficatur.n.verbo&appellationeDei. interpellanspropopuloforisconfiituto.quiinterirniacta
js n aut ignoramus benedici omnequod faucUficatur, ea tui fiucl:ibus,vnde lubdit.
oi:ione, quam in x
bus.Similiter&expifcibus quanrum volebant. Vtautem
impleti funt, dixit diicipulis iuis:Coliigite qux {uperauerunr
a llla fubtilja Iscramenta.qu* non poffant imperftcli cap cie.quc 110 n <ornmiitur,turapoflolis.
fragmenra + ne pereanr. Collegerunrergo,& lmpleuerunc
Vnia uaf» li potrandum deputata. /
duodecim cophmostfragmentorum, ex cjuinque panibus
hordeaceis, & duobus piicibus qu.t fuperfuerunr his,qui
manducauerunt.llliergohominescumvidiilenrquodlelus
* Magi* filutis mundoeft ptarcofuturns.
fecerar fignum dicebanr: Quiahiceft vere propheta cjui ven
rrnia
n-5- ; . K
a \\i trgobommes ch
yi(ftntquod,&c. Illi
rindum plene fidc
aU pificicbant, quare
h c Deum dicerc
nriebant Nosccr-
licesillis cicimus;
H eltverbnm, fine a
qi non eft prophe
'An elus
me
c Vt autem fero fa.
Seromundieft,poft
afcenfionem Chri-
fti in quo difciptih
defcenduntadlabo*
resmundij®unt
nanem,id cft, cccle-
fiam.
& CrRiLLvs.
Oftendit lc,& terra;
&maribdominum,
&vltranatura mul-
6 ta pofle.
4
5
Cap.xi.
ta:
li trgo homin. &c. b tUrus eft ia mundum. Iefus ergo cum cognoui(fer,quia ven- 7 d Ettenebrx ion fa.
. jfc ■ r R l !■• oIC CO- Pto mi a u opantim »cl.i tetfub hoccir.-.fubquo tidebant.i: non eiete *
gnfcuntur non per £uri efTent, vt raperent eum , 8<f facerenr eum regem , t fu^ic
a Qui_po(t occurtitau. fixonbuj. b A quo . efc n lcrit pafccretuibat.doccns pi.f ..cianiun
h
cTa erant, & non vtnr-
ratadeoi Iffus . M»re
autem vento ma^no fia f Ceceflit
di ugere.&contr.eaoiare. tcexurgebat. QuanfO >a men.
irerum in montem iple folus.t Vtauiem ferofactum eil,de- s acceditfims mnndi,
fcenderunt difeipuli eius ad mare . Et cum aicendiiTent na- tajnto maSlsfnSe(cu
a Summatim propjnit.quod poftea explicibit. '' b Mrnto tcncbia: lunt ouia ^ Cliarila ,C C
lefuircndu- vcnit. '4 rores , crebrefcunc
uim,venerunttrans mare inCapharnaum.Et tenebrxiam iomala, &tamenna-
Exponit quininucn enio .ontlgerit. Mundos. Id eft.omni «i-nere tentationum UIS nOU pCtlt, lCu le-
(lntibusgratiaDci faa^erantzcVTnonvenetatadeosIefus.Marcaureventoma- nflisad portum tcn-
pl iiUmaeftreddi- i2dir.
•ACiUTSOSTO H5.4Z.I
b -efusergo.Qu ivo mv s.Non finecauia lo,lo'i*
lu rapere,& legem facere,fignificant difcipuios , & alios Euangelifta tcmpus defignat , fed vt per hoc calidum eo- F
B etcs, qui volunt praucnire rps regni eius putates cum rum amorcm oftendit.N on enim dixerunt , vefpera nunc
(ic eniife,vt iam regnaret.Sed hoc rpe colligitur rcgnum eft,& nox aduenit , (cd ab amore lgniti afcenderunt in na-
,,c qcnfineerit manifeftum,cum dlczv.Tercipue regnumquod uim.
vobis Cum remi-
phtalmataimplett
Siberalitas com-
cmiatur,quanto.n.
•pladabis,Lluratan
tcffluent, & vnuf-
qiqueApoftoloru
ctunumreportat,
.gratiam mini- d
MICOLAVS DE LVKA.
j. i Vtzut impteli.Hicoflendhurmiracu/reritas.SLn.mulupli
' uiilUfnilfct tantum fecundum apparentia,bomines non fuiflent
niati,nec remmftfjent ibtreliquUfen(ibilcs,ideo ad maiorem
dt '.rationeni,miraculi er eius pubLicaiionem fubditur.
. Dixit.&c.fragmeta ne.Uuiaper fragmtntaportata afys qui
m fuetant ibi,pubUcttum efi miraculum,& apyrobatum,quia ue
n 'nonfitlice reficiebantur.
3 Collegerut ergo,&:c. ^o» a cafu,fedex diuina difpofitione
i; itiifunt dnodtcim copbinifecundum numerum duodectm apofio
km,vtper boc defignaretur,q>fragwenta verborum Cbriiiiper
o tMospermnndumpublicarentu r.Sed fi quaratur.rndc habuc-
r : ilknopl inos in mmte) Votefi dici-cp acceperunt in aliqua vil-
l rtpn<jua,vd quod fuerant ibiportaa vt vendtrentur mulutudi
i nnintiyel potefi dici,cp r.onfuerant ibi copbinijed tantum col
inmtie f, ajnenits ,quod duodecim copbini pvffentimpleriyVt bc
' IHiinuenitur talis modtu loquendi.
\ Exquinq; panib.&c.Hic etiam fhcitad euidentiammiracu-
li diplus remanfit quam a principiofuit.
5 Illiergo. Hic ponitur m ractilifruftus qui ofienditur triplex.
Ivnseslfideicorif ffio.Seciidns honoris exhibitio,ibi; lefuser-
gc 'triiws Cbriflif lluita qmcfitio,ibi:V UUt fero. Circaprimnm
m.cp Chriltus crat promiffus in lege tanquam propbcta cxte
riiuelletior,pt hitur Deut.tl.c.V 'rophcta (u fcitabit,&c. ?ro*
pt quodvifo miraculo pradi&o p>puim cofeffus eft tllitm effe,de
■hur pr&diiia fa ptura,<? \i ( Lonfitcbantur eumclic veru
■■'»,& hoccn,quDdci,citur;ll\[Cr:^0,&CC.FeccratfigTiualias
litum,quia illa muluplicatio quefaciafuttptr Ebfxum,fuit
ni mdtfitiins .:b ifia,vt p.itct pev prxdicla,
6 Dicebat,& ventnruscft in iiitiii.^d ipfum faluandum.Sic
■i venci runt alu prophettc ,'Jcd folnm ad dcnunciaudu ifiius
o<t m uvn,
7 Ufusergo.H/V ponii fccudm fruc~lws,quieft honcris exhibitio
Cbrtfiiis
Cbrijius.n.erat promiffus rex f<tnrH*,fecundum rphabetur Iert.zi.
OjSufcitabo Dauid germen iuftu,&: regnabit rex& lapicns
crit.&c F.t ideopofiquam (v/ifejffi funt eum tffe Chrifium vulueriit
cotifcquenter ipfumfatere rrgem.Chriflm th nb acctptauu bm-.c /'■<>
nortm.Et hoc ett qucdaicitur: lelus ergo cu cognouiftet,&c/«
boc dans exemplum nobisfugiendi honores & acceptandi labores,
quia ad paffioncm quxfitmfc obtulit. Si aut quaratur,quare non ac
ceptauit tunc regnum,cum efjetfuum ex diuinapromiffione. Dicen-
dum,cp licet efjctfuum diiio modo,th non crat manifeftandum , nifi
tempirte debito.Hoc autcm no dcbuit effe in primo aduentu,ne ficies
CatDnlicapotentitc humana afcriberei,ficut Irx Mabnmeti quxpcr
polentiartigiadVi'mcepit,& ptr eam tcnetur-.VY&ieicaiquiaper pro
pbetaserat denunciatmprimo venturm ad fufoptendum abieiiio-
nem & mortcmiTofiea auicm veniet ad manifcitandnm rcgium bo
norem,proptcr quod ^iii.i .a.dicitut apofio'h quertfltib-DoiYiint
fi in tempore Uoc reft/tues regnum Ifracl?^f/p««fa:No di
veftrum noffe tempora,&c
8 Vt aut icxo.Hic ponitur tertius fruiius miraculi prxdi8i,qm
eflfollicita Cbrifti qu*fitto,& primo ofttndi ttr qualiter qfitus eft a
dfc;puiis,fccundo a turb'is,ibi:A\iaa afi r. Inprtma ergo partc dici
r«r/;cVtautferofadueft,difcipulieiusde lcederuradma
XC,vt qu&rercnt magifirum fuum,quia ab eis recefferat,vt prtdiffit
eft.Et patct tx boc deuotio eorum ad ipfttmsquia propttr noiiem im
mincuicm non dimiferunt qu&rtreenm,
p Htcu alccdifTcnt nauim,vener».tnr,&:c./J rfl,volueruntve
ntre quia crcdebam iilic effc Cbriftnm,propter quodfubditur.
io Ettenebreiam lacbe erant. CbrtfikenxmexaUera parte
maris Tyberiadis vfquea-i noiiem expetiauerunt.
li Et non veneiatj&c.TVo/tfer quod crcdebai ipfum tmre tra
fifjefme ets.
iz MareaGt ventomagno,&c.Er quopatetdeftderium eo-
rvu efftndi cum Chriflo,quia propter tcmpefiam periculum non dif
fetebant venirc ad eum,
&Cnmremi.
MOi\jiLlTErv, federunt patrcs noftri Ambrofius,Auguftinus,Gregorius
SsC alij multi qui dignitates ficclcfia- rcfugcrunt quantum
\ 7 'f/«TeT^cte^f//,.e^r.CJumautqii?rcreturadpai1ioncrn poiueruntbonomodo,&: laboresfic;e!iterexccutifunt&
icobtulit,& qrcnub.te manifeftauit,d c^oibm vinliter.
•pcrhocoftcnJcnsq; virtuofusdct cffetai- 9 £tc«w<i/i?f///rc«»««:»»,c&-t:.ExponaturfiC-it fupraMat»
^laci ,&j romptiisadbonoslaboics.Sicautcm 14.& Mar-6.
oimen^amen
lUt
Gloi.ord.& Nicolaide Lyra.
H.i
g m
xftimatiue dicit %$. aot tgt'fim»oiitttimerr.\d eft,cgofcmpcr affifto, tk flcur I
* v"n maiiucalrcrum.Qiiinquiesqiiinq;funt25. pmaneo,&; nunquam ptranleo.non ndatisin meliu, ,»
SSSSSS^S^a&M l.bros licis.cui dcetat galfis lei ro.AVides^r quomodo non in principso f< d,
■\ o ln 'enanoautcmqniconltatcx panib luis,nota liDnsaffil\it,lcd infine. Permitmnamq; noselTc in
Sfeclio Vndc icx dicb fccitomniaDais,quinq; crgo diopeiiculoruin,vt ccrtantcsin mbulationihpbabi
1111 fcl ' . .. t • hamus. rV vt .ij
piniiua-
xcnjui
tVcnit
B
« ill.i otii
t -c«li
lllllt «11-
icipub
llUk.
•j njtitcu-
ia. n.
fcOgta-
tu$ Cjjil
icc dm
Mj.z8.4
Cap.»4,
' ipfi
pcrlcxmult.plicant
t per Euangchu
ad .mpicatur. Hiscr-
gcsq-c^cm lcruanr,
ino, -rC lc" '
_ ( unccli
camgraaam Ptoxi-
musfit,&calcatflu-
, idcfi, omncs
tumores muadi fub
bus, «y_eumprx
abuudamumaiiqui
temigani timcnt,uc
deficiant, edcoscon
lolaiur Icfu>; Ego
fumqiii hocprcdui
qui Iiac lacio,qux
nccellc cft ficri, 6C
idco nolne imere\
q.i a ccce egocdin-
pruno tluc~tus,<7«/»o
bifum fm ifquc ad
confuntmatiom m Jx-
culi.
* Cmuivs.
Sicvenict tanquam
fur in nottc.
b Titnmriit. Quod
A<*uetf«teccleli»n).
I
namus,& vtad ui
Jolum rccurrai js,
quiporcnset:
fpcratisnoshh
Cum ennn i:
ftus human
prouiderenoi
rif,tunclalus
aducmt.
C w-tf/ cra dir .
nuameftturb
NoijdrfiftebJiit pro aiuctr.<„iui tj-if.uriaueth «r.liK- io ff. '«I. e.tt.
gno flantcexurgebat.Cum rcmigaffencer^oquali itadiavi-
aintiquinqucauc criginra, vidcnt lciiiui ambuUncem iupra
*■ Non in ici l ■. confi i I s
marCjcKt proximum nauifieri, &. rimuerunt. Ille autcm di-
* I ludentet. udua.i
foli Ui ■ rrnj Pacf,
cic cis.E^o fum, nolite timcrc : Voluerunt ertjo eum accipcre
in nauiin.& Itatim nauis t fuitadcerramquamibanr.t Alte-
rnaeucnc.ant.M ,„li . I P«««d.nt«u«lV« « ^ m,wall„m qU( I (
radicrurba quxitabat rransmire,vidit quui nauicula alia 7 pe, aquas k\t
non erutibinili vna,"&quianon introiilec cum diicipuhs 8 butafler,quiai
lUan. ritibimhti..
iuis Icfus in n.auim, fcd ioli difcipuli eius abiiflent . Alix vero
a C^ibuiipfc tutbx ira»l'j>o.tatcn:u,. Et sdliu, ibi.km er»nt.
iuperuencrunc naues a ryberiade iuxtam locum y tu mandu-
Q_i,t mttes htbcnc
caueranrpanemy+gr^tiasagentcs Deo . Cumergo vidiiTec
a Suianon i '.ttaueiaiuaui.i . ^ui intraucrant nauim.
turba, quialefiis non eiler lbi^ncque ddcipulieius, afcendc-
Qjt> vrnciantaTyberiide.
runc * in nauiculas,&vencruiuCapharnaum ouarrenresle-
lum . Ec cum inuenifTenc eum crans mare, lixerunc ei;
a Quia naucir noo ntafti. b Non al qnatllioneni, M id inteo tonem.
Rabbi,quando hucvenilb ? Reipond;c cisleius &c dixit; ?
Vi httnc
dilcipiili,qomnium
in ecdefia futuroru,
fjeuram a;crebant,vifodominofaperfla£l:um mans adfe
venicntemt,,n.uTunr,&: vtaliuscuangelulaapcrtius-dicit
prvant.ilmacrediderunt eum myiteno non vacat, quiaad-
huc BOdie multiin ecclefucum audiunt fibi perfuaderUvt
prxfcnt la bona &c caduca pro xtcrnis quxcuque lubendis
.iimittant,timent,&:fedeceptoscredut,quib.dom.uiusau:
"klolut timcrr gofnm,
ftTnEOPiiruCTv s.Cum homines vei daimones
jjosp umorem nitunt mouere audiamus Chuftu dicentc;
&c in eam n<
uit Ielus cum i d
pulis, vndec
C^usellctirar
fi fujeraqn.
iaffctJ
A l L I
lAltcradie.hicl}
oltcfioncm L
ftabat in boms
bus, non iac
terreniscxpc
fum. Vnan.i
tholicaccck
naucs conuc
rum qni non fmcere quxrunt Iefum,vndeeis dicil
ntis me non proprer me,fed propter terrena. Etu-
quomodo dcbeant quxrere.
d E: cttm inueniJJ e.Eccc prxlenseft eisquosfugerat,i cu
regcm faccrcnt. Curergo fugerat,nifi proprxdiCti
mentorlterum picelensloquitureis,vtquorum latiai vc
tres.eorum fatict Sc mente^,dicens , *4men>amen du
doccns eosquosdoctotes initifuit,fugere laudem
nu.ni imperiumded tameninfiltcrepuvdieatioui.
^..f5* ^nioi, am
: nTWl avsdelyra.
A i CumremigattaucYgoq\i3.ri.?tadiumeiloftauapartm>
li*ris,0-fic pa.c qitod.vigmtiquinque fiadia faciunt tria tmliaru,
& vnuta fiadium.
2 Vidct Iefum.7\(o» quia babuit corpus pbantafiicu> ficut dicit
Afanich&us,fei viitntc dimna fic avibuUi<it.qttia& Tctrum ea^.c
yirtutefecit ambulare luper aquaa,vt habctur Mat.\^.d.quihabuii
corpus graue & pondet ofi>m,etiam fecundum Mamchfum.
3 Et tim eiunt.Tum propter aqux fcriculum; Tum quia time-
bant ne ejje qtiidpbunta(iuu>/i,&ideovtrumqHe timorem i emouet
iicens.
4 Ego fn m.fere,non phantafiice .
5 Nolire umctQ.lluia p< ffunt V6s.de perknlo aqttn eripere.
6 V vluetutit ergO: P t fecuriores ejjcni cx ciusprxfcntia.
7 Et ftatim nauis fuitabj&c.^c^/ccr Ci:phamaitm,& ficap-
paret ibi tnpUx mirJculum.Trmotfuu fuptr, aqu.n ambuiauit. se
cundoqwa tempi flatitnjcdauit. TcrtiombreniJJiitiO ttmpore fuc~
runt in portUyJ quo multum diflabant.
SoL< ; 2ut bii qutcri vtrum tdc fit fatlum y> hicfc>ibitttr,& M.tt.
\if.Ad.h ,d.Chryf\ffuod non.Vrimo quix 'bidicitur, cpdifiipulicx
prxcepto ''brilti nauem intrauerunt, b.c dicitur fpropria voluta:e
bocficrrunt Snu-doy-jnia ibi dcitucquod venicns ad c> s fupra ma
rc mirauiinauttnMc .utt aicitur qt.od voUurut eum acciptreinr.a
uitn.rrrtioqtta -bi uUisnr quod afplkuerumin tcrram Cenrf r,hic
aut uirtcnrquod appticuerunt in.Caph.irn.iui>i,& ;dco dicit,quod efl
aliui & aliuifajiunjbins tan/en fimdituiinem in multis,"ec efi tvi
rum^quta Cbniius frequenterlriitur miracula fimilia fccijfe.
Avcvstin v s.A er* dkit cont> arinmxquia Mattintuspoft
refctltonc rr bx n.7>ra: bac apparitionc Cbiiiii fup.mare,ficut hic.
ii« * uft t/ing.fi qui f.d: obuflx Cbriiti.foUtcre.jldprimum pot
ficdui.fiutiCor Hus prxctpit apojiotis,vt pararent fe ad t< Ji.sfrc-
'.
M
juu. l-"{dum c itft rim .1 1, \gi oratitib.afcendit inmontemouir- ,& ipfi
ciprliaucruntium r(q\ ad vefpcra,& tunc videntcs qnod nb vcni
tet ,, rc -j.itt i ut tpfi alibi trafijje.propter y nidtunc ajcuidcrui nauc
propria volunuiCiVt qutzrerent emty& jiC non cjl l;j,c coiitradUiio,
quia primo Chrifius pr*cepercit,vt dicit Mattheus f,pofli
fenti propria voluntate executt funt.Jld fecundumldicenc
nes non negauit Cbrifiuminauem intraffe,fed dicit q> V0'"JBP
accipere quando appropinquauit eis,fcd tuncton mttaut^
cxtr ■ i attem.& Vetrus petit adipfum venire fuper aqua4,W
Mattbf-its,& pofiea cum Tetro intrauit nauem.^idtcrt:
Qencfar >on eji nome ciuitatisjcd regicnisfvpra illud
rr,,i£r didi &enefar.quafi^eneratisauramyproptervcntii>
tnari gnxtumjn illa atit rtgione efl ciuitas Capharnautn.c
nire in C'apharnaum,e(i venire in terram GeneJar.Skutvt
fios cfl vcnire in terram Franci.$,vel fi dicatur q, Genefe*
dicendum quod eratprope tapharnpim, & in lonfwio '» I
pticncrti)it,m(dint/i antemab vtroqne denomith; i •
8 Aitera die.H/c oflenditur qualitcr fuit quxfitut a tu
ti emm qui vidcrant & andierant (ignumfatium d: pat.;
mim venirunt adlocum vbi Itfus fecerat ittud fignum,C
nientcs eum, vrnerunt ad alteram parte maris,& lbi inm
cum difc 'putii fuis, & quia trant tbi tantum dux naucs, <
ipfi vcnerant cjuerentcs Iefum,& al:a in qua vcncratitapo(\H
ctic pr.ccedenti viderant,quod Ufusnon intrautrat naua
fcip utisfuis,ideo mirrd antur quatiter i ranfifiet iVnd tnari
qucrih.uit l{al;b> tjuaiido bucvtntfii\Mia i,ura patetexdit .
9 Refponditeis Iefus:T>o/?M iigno decibo corporab.
qucnti rpottitur dottrina de cbofpirituali, ibus autcm ft
efi ipfittn rerbitm incarnattmi prrncipabter :aticne Dritatis,H
cojequcnti ronc ajfumpx carn;s,qu& nobis daturin ubutnin :'
meto F,ucbarifii<x,ide primo ag,ti<r de cibofpuali tjiiodefl V< ,u
fccnudo de cibofpuali quod t,t jacramcntttm, ibi : Et panis c ei
ego c\z.bo.Tritna.in.dkas ,quja prmoponitu;. Chnltidoclru «*
du fnbditur ludaorumin murmuratio\malJgna;ibi.iSitiStlt\xy «
T.-mn dju:d;i in quatuor quia pritpotnuiut eos a.iquxri.u'' '■***
fpuutet>t,fecundo oHenditinueniedi tiwdh,ibi.Dixcnnv C
t:o oftcnditttr quid ft ijic cibus ,/>i;Dlxcruut crgo ad eun Llne
(ctTjg da nobis.^^j-ro quipertinguntaifruitiotiemeitis,u <
#quoi
ac
,1} loannis. Cap. VI. 1124
,rMWf»rf/Vovo^VPoftqnamdediuinitatcfuaquaide quicfttiiiushois,eft&fi!iusDei,8<:ideomcnoliteconic
1 an mVatre.traftatnt&eodem honoiehonoradus,&de nerefilium hominis,fedpetiteamecibum fpiritualem.
Ljnitateiiiaquademorteliberat&^fulcitatgrandi ho c Hoc f/r^/>«jD«.Fidesperdile&ioneoperans,eftopus,aka D
' diffnus,vult uactare de cibo vitar, i.verbo Dei. Et hoec fi defit ficultas no quauit,nifi volutas.Mento et fides quae
^jnuatioqiiantumad lnlam . Adiiteram verofic:Vos perdile&ioneoperatur,opusdf,qii£eftinitium &finisto
m,3'tisrne,n6pro- • tiusboni.
ffffl . Amen, amen d.covobis.qusritisme^nonquiavidi/tisn. , %£&3£$*S; G"">
IMH 1 N ' . • • 1 1 Quiapocjifli» mccosjnofcere. Id eft.non propt^r fpiutum, ied proptticirnemne -. - *. , _
•rc operamin:,id- oPoneatu0»iabor.te. tentemaiora,i.cibu,
s;na,fcdquia manducaftis ex panibus &iaturati eftis :Ope- 2 <llu permanet invi
ptCilie»n6prOpter P a Ouenbumeremini b Mon pane» ut prius. c V'e;bum quo uluintangeli. •? ia *temam, O MOV-
Uin • »Ffe elt eninl ramini non cibum , qui perit , fcd qui pcrmanet in vitam x- lcn^m Promifit ter EXO-''b-
cib ii!e,quiperma , NUiiu»,i..s,,Piecu.miperf,ce,doteSU b.sdk b ver.ui.u. bommisuobi, wm nuentemlac,8c
ngti vitam*tctna, dabit.huiicenim.veiutiquep-frum. mel , Sc huiufmodi
ttftaperte dicet. ternam , quem hliushominisdabitvobis. Huncenimpa- 4 tpalia,cx:nondum{vi
er qilO.'idie a rraEcouloriiBu^ruis. b «^riainteilexeruntcibumillumeileopusDri 5 dent ab.eO flgna nifi ExO. U.
■untmultilefum r , . . £ 3-uid «»»«»«>«•<' boc Pr*ccPmm Acere*>tciio>.»«; 6 minora . MoyIes.n.
Bpropterlefum, b terf iignauic Deus. Dixerunt ego ad eum : Quid facie- 7 dedit de coelo pane, •
fcdjtbene fiteisin nmSj vtoperemur opera Dci ? Refpondit lelus, oC dixit 8 ifte panes hordea-
tCD-OrallbUS. a Non homini»,ne qu.s hoc fe putct haberenili a Deo. CeOS, quafl eigO prO £x lg t
jCrut..Chri- c cjs. Hoccitopus Dei, vt credatis ineumquemmiiitille. 9 mi.niI»° habentes, E"
coclo delcen * A .Illud# cptecerat qui maio-
t nd.catiuus , & d Dixerunt creo ei : t Quoderoo tu facis fknum vtvidea- i°wpromittebat,quc.
uudcadeurnvc e .^,c.petloftend„0tr«.o^«*«»iuSiumMoyfi»J^«o^^,^lwo«»». u TUM.Q»odergotuf*>
Dominc no°n mus > ^rcdamus ubi ? Quod operans ? Patrcs noftri man- « ^^.^jg. tPf-n.c
. Ne pjruum iuia putes, rr.anna quod Pulmin» uocat p-.nemc*ii. . ° -r — . . aap.l6.C
nc nominituode- ducaueruntmanna in rleferrn iimr lcrinmmefr- t Panem dem imm eosinul" De con
mciaciccimus,ar. f aucaueiuntmanna jn ueierto, licut icriptumeit. t 1 anem nbat,quxruntfigna dift.*.*
mturactrbius. de ccelo dedit eis manducare . Dixit ergo eis Iclus: A- ijquib. inducerentur h*cMo
■ c" " L- Is Vlde men , amen dico vobis , non Moyfcs dedit vobis panem ad crcicndum: vndc * «•
Bt.»ipiUm COgCO- a Etdeaert)non MmellWuillde ' uiB1MltIllge,i. J b .i.uerbum,quoduerti,urrnl,c,dum ApoftolUS , Illdci fi-
uif , nec lgnorallc defcenditincamem. gna quarrunt.
fimal ranonale decceld,fed patermeus dat vobis panem de ccelo vcrum. J4f oixuergo.QS ?rz-
ad aaginem crea- ftrebantopusMoyfi
tot produdum , , fnooperi,oi'tendit il
qu . iritali vitam pcrgit lege , iis antcm vcrbis , filius ho- lud efle minus, qa non fuit panis de cclo , led trh figura il-
u s dabit,totiim mcarnationis myfrerium tetigit, lius,&(uum maius.qui eft panis de c^lo,qui dat vua,&:hic
[ruuit Deus Quafi rPP"0 figno a cietcris dilcrcuit,quia eft cibus,quem fupra per mancre dix it in vitam xternam. ^
qui Vanis
NICOLAVS DE LYRA: tno circa boc ponhur Chrifiiinfiruclio^fecundo/udsorumobietlk*
1 1 dat mihi./« prima igitui partediatur /JcrRhdit cis Iefus. ibi:Dixemnl;lnilruc~iioni uero Chrijiipremittitur eorum intcrro'
V\ ,m enim,oj ita folicite qmerebant eum propter cibum corporale gatioycum dicitur: Dixerunt crgoad eu.mrfuttredo qualiter pof
ijh. i dederat}& adbuc iterufperabat habere, arguit eos , dicens. feht habere cibumpraediclum,
i mcn,amen dico vobis.^d credendum w uenerandum.Lo* 7 Quid fa. vt ope.operaJrf eji, opusper quodpoffimusprtdiftu
tju rpro iliifjoturr/yjui maU tnoucbantur , quia multi bona deuo- cibum cottfequi.
im j^ebantur cum,vt prdJiclum.etly & aliqui ex mala & car- 8 Refpondit Iefus & di.&c. Ter q, huc cibum poleritis a/fequi.
namntione,&i eoftq.ittur. 9 Vtcteda.usiS>CC.Quodautemfideshicdicituropm,yideturef-
j :dquiamandu.ex pi.J^d.Deberetismagiseffefollicitideci fecontrailludquodbabetur adl\pm.a..a. vbi fides diftinguiturcon-
b( vimtHijuo aiuma fniten tacur,quia melwr eji cibo carnali,qua- tra opws.Dicendum q> ibi diftinguitur contra opera exteriora,hic au
tivmtftmelior corpore,ideo fequitur. tem dicitur opus manens tantum in anima.
1 )peramini,&:c.qui [>cima..IdeJi,operam date,vt pofjitis ha- 1 o Dixerunt.Hic contra dittum Chrifii obiiciunt dicentes,
hfpiritualem,quia no perit ficut corporalis. Si enim cibus 1 1 Quod ergo tu facis fignum,&:c.^.(i.r« adhuc nonfeciilifi-
f. ornlu rmneat in propria forma non nutrit, fed magis nocet cor- milia t_Moyfi,propter hoc Jubditur.
pi Sedfinutriat,opo,tet qnod dpropria naturapereat} & conuer 1 2 Patres noftri mandu.&c.^.A/oy/b dedit manna,tu autem
't ■in membra.E conuerjo autem cibus Jpiritualis manet & con- panem hordeaccum. Iterum dcdit qo.anms , tu autem pauijii nosfe*
ue t mfeipfumfumentem , quia Deus nosfibi incorporat & non e mel tantum & fubditur refponfio.
■<»>rfo,unde ^iuguf.loquens in perfona huius cibi dicit: Cibusfum »3 Amen,amen diCO Vobist&Cc.Scilicct proprie difto , qiianon
$rt tmm,non mt mutain in te,fed tu mutaberis in me. dc ccelojidereo & empyreo,fed de calo aereo, quia dcjcenicbat , yt
4r betnhh\xshomUdet~t,paratus ejt dare ,quiaadhoc "»enit ros y>elpruina,ut habetur i^um.i.b.
im ndutn- 14 Sed pater meus. Diuiditur eaim verum rotra figurale , & idco
i uncenim pa.figna.^ efl,ad hocipfum afjignauit ,mittendo ntannanoti fuit proprie panisverus,quiafuu figura panis jpiritua-
n> ndutn propter q, infra 18 .g.dicit:Ego ad hoc veni in mun- Us datiinjacramento:&ideoiitecjt veruspanis quifuitfiguratus
<^> ,yt tcltimomum peihibeam veritati,&: hoc cft dare ci pc *#«♦ Dicitur etiam de cato vert & proprie ditlo , quia Chrifiust
bu ipintuaiem. _ rone deitatis dcc{looritur,ideilyde Deopatre fimiiiter^rSne buma
xuunt ergo. H:c ecfequenter eflenditur modus habendi cibu nitatis,quia anima immcdtate d Deo cieaturyvirtus etiam formati-
*>'aUctper utiifidem,per quahomo Deo incorporatur. Etpri* ua corporis fuit uirtus fpiritu(sanfti,utfupra ditiucjt, ideofequit,
tnocn- frPanis
M 0 pv ^i L 1 T E \. chariftia,prout patet f»er literam fequenterr.,inquoloqui
-wn.amtndito -pc.GREG.Non pro fignisdominum,led tur fatisdiffufe de facramento Euchariftiar,oftendes quid
Hisquxrere,eftadofficiiimreligionis nonproau ineo realitercontinetur.Vndeinf.eo.c.dicitur:C<j>-o»/f<i»f
w jvirtnfibus, led piorcquircndisfubfidiisteroporali re efi tibws & fanguis meus veroejipotus. Perquod tolliturcr-
m "hiafe. rorBerengarii, quidixit Chrifticorpusin hocfacramen»
"/ «o« cibum. Cms 1 sos. q. d .vos exquiritis efcam #to tanquam in figno contineri , propter quod dictum fuu,
cm,egoautem eorpiora ve(lranutriui,iitperiioc tanquamerroneumreuocauit.inrefiduohuiuscapit.non j^™'
-'is,IUnicic.ur.,qux'nontemporalem,fedarter- accurrit mihialiquisfenfusmyfticus notabilis, ideo fuffi- •'
1 l«bujt uaam. lixcautc efcacft Chrifti corpusin Eu ciat luetalis.
112}
A
t.C. Io.
tPei
E
fjntem.
In ei.i,
Icun.
5up.4.b
ibidcrn.
Ho. 44.I
Io.to.j.
GIo(.ord.& Nicolai de L
a T4H.1 t»h*aerHs.A.ngc\iYun\tt\ vcrbum folidumcibum
comednm:N^>svcroverb:imffedinlacvcrfum»quiafind
poft':mu'>comedcrc,poinimusluigcre.Nifienimincirna
ictur , i nobil noncognolcctcturu nobisnon gui.arctuc.
^T»H)PHiu*TVJ.Scipl'umdicitpincmvcrum,quia
pnncipale fignifica-
tum per Mmna, eft coriufliruao».
vnigeniui"» Deifi
lataa bc mundo . D»xcrunt crgo ad eum:Domine,iemperdanobis
yra
fcipiens panis cccleftis fit.
*THf.oPHiL.Nondixir,ego(umpsnisnturimcn
vita?. Quiaenimcun&a mortificataeranr, viuificaur o
Cruiftusperfeipfunv Eftautem panis non confuetx
fed illius qua? morte non reiecuur.
z,
Dum homofir.
Quol noti minna.
igenitus Deifilius a panis enim t verus eft , quideccelodefccndic, ckdatvitam l
mundo. D^xcruncergoad eum :Domine,iemperdanobis t
pancm hunc.Dixicaucem eis lefus : Ego fum panis vicx, qui 4
a Ho<crt.quicieditmme& corncdii me. ldcm eft nonfuire, iitroqueenim $
e Scdiixiuo!>.(
Nondixi de h<
ncquafi fcia v<
utiandos,(eda(
properiu velhc
delttatis,quiavi<
&: non crcditis
Cg,ifici,or«e'n.fa.i ,,,. 6 ( Qmne f ^^
vcnicad mc,non efuncc , Sccjuicrcdicinmc, noniniecTin 7 hipattr,&c. 1
a Eeo fump«ninefi»ienicjuein lo, | i«:'cnt.nttin hibe:i»,& noo mjndiicarii cicdcndo. QUXCUnO' L'3tC
b Sedlivos non rrcdicn.nonidco inuiilit;i ucni, non p. fi M11-
ideoalios pndo.led venirntisttcipio. hlt 3d niC , patC
Imira e xtcrnum.Seddixivobi"s,cjuia&vidiitis me,&noncrediris. *_ (""
tHKIIU Maniia,lta VI » Perfidcmminiintur. b I a(Tit-u» fiJei Si bonar opera'*'
cuihbet contingat, f Omne auod dac mihi pater,admevcniet,&eumqui venic lodeo cred
qucrcic
quomodotiliusDei
nlius houunis cft?
quomodo ex dn.ib.
naturis vna fit pci-
fona ?
b Datnitimmunlo.
ic Theothil. Hic
namque intctprcta-
iur,quidcfihoc, ni d
Iudit videntcs fiu-
pcf.uu,vnusadahu
diccbat, qdcfthoc?
Filius autcmDcifa
ctus homo,ipiccft
potiflimum adnura e arccrnum.Seddixivobi s,cjuiac^vidiitis me,&noncredins. * n ho.Patertral
tllium Maniia»lta Vt » Perfidcmtniniintur. b ralTlu^fiJei 8<bon« operaMooij. 6 fllium lllOS , (
contingat, f Omne cjuoddac mihipacer,adrnevcniet,&eumcjui
, qd cft llOC? g a Fatlut luinhomo vi hun llem Deuin fcqiiamr ille q<itm pudet frqiii humilem l
ad mc non eiiciam foras, qui*a deiccndi de ccclo , non vc fa- n eum patrcm.Iu >t
Hommi,. " leipatri,. ljDciirm
ciam voluncaccm meam , ied volunt atein eius, qui mific me. H , * V?fl
,» ,u • i • r ■ 15 hccqd dicit
II«rc eit 1 cnim voluncas eius cjuimilitmepatris,vt omne ^datmibipattr,
dit quonia 1
tingen.s rcs
panisviufcdmnaturamexiitens, tanq vfuipatensfilius f> dere inChriftum, nequecogitationibushununisp<
priumopusfacit,quiaviuificatcun<fta.Sicur.n.panisex ter lur.fcdcaquardefuperrcuelatione indiget, ctuma
ra infirmam naturam carnis conteruat Jic &: Chriitus per deuota fufcipicnte reuelationem. Vndc non funt ab
Ipiritui operationes viuificat alam,& etiam corpus incor- fationc eruri,quibus nec dat Pater.indigcmus &: ea q
rupribilc facit; Nam per eius relurrettionc corporalis con nobis cfi,vol untate ad credendum.
fcnur incorruptio:&:ideodicir, quoddatvitammundo. g ^twiwMihi vnitur humilishumili,;&:ideo nonfoi
c Domme fempt rt&c.S\cut mulicr Samaritana audiensr^i citur quod eft tantum Iuperbi,qui nihil habet in bon
biberitde hac aqua,non fuiet in xternum, iccfm corpus accepit, tcriori,nequehic,nequc infuturo.
iC tn labore&indigentiacarere volens,dixit . Da mihihatc h Et eum quivcnit admend ei'C>'ifor.ts,quia dtfctdide cxlo,
Mtum, ficiliiquauum panequieosreficiat,&nungdefi- Sed intusmanebitinfecretobeatitudinis,vndedr:l
ciat,ppg>eum regemfacetevoluerunt.Sedlefusad lere- gaudiumdnirni, ideo non eiicia foras mihihere»
uocar,&: quem paneiv. dixit cuiderius aperit, Egofumpanis mile,quia veni facere voluntarc non mea.fec1 patris,!
ritj.Poterodarevita,quia fumpanis viuificansjignetpiri' bus luavoluntatemfacit, nonDei, hnmilisDei, noi
tufiancti inclibano vteri virginalis codus&:formatus,(5<: Qupdeft,quia humilis fum docens humihtatem,
mundo ad pellcndam famem ignorantic Dei donams . mihi hirct humilis fit , & faciet non fuam voiunt
d Egofumpanisfita. *Chrysos. ^equehocdecorpore Dei,&:ideo nonefteiusforas eiici.ficutfuperbi.
eiusdictumeft,de \\\o.n.in fine dicit.Tanis quem ego dabp.ca i li <tc e/i ennn t>oimtas eius qw mifit me pairis ,& r.Non
ro mea cfl. Sed interim de diuinitate loquitur,etenim caro ta«; Dei vt pereat vnusde pufilh* , de tumenttbuspcr;
proptcr domini vwbuqa p anis eft,<juod Ipiritum ipfum fu pufilhs nihj].
fcipietw 3(1
\j
NICOLAVS DE LYRA.
1 Panis.n.verus eft qui de celo defcendit.A/ot/o diSo.
* * Etdatvttam mundo.Eifrfite*. »• *eri panis e(l vitam confer-
uare,ideo ilte eft veruspanis (piritualis^qui dat & conferuat vitam
fpiritualtm,hoe autent copetit verbo incarnato, ptoptcr, ijucd dicit
Inf.i#.b /n/ra.Egovcni vtvitam habeant,&:c.
3 Dixeruni crgoad eum . Hicoflendittjuidfit ifle panls ftiti-
tu.ilis.Iudtti emm audientes bonitatem huius cibi,dixcrunt.
4. Domine femper da nobis. Volebant de c<eiero effe refcBiff
ne efurie & laboreftcut de muliere Samaritana diclumfuit 4. b. q
petit d chnflo : Domine da mihi hanc aqua,vt no fnia, &:c.
yeruntamen (icut illa non vitellvjiebat condttiomm aqu&fpirilualist
fc ncc ifli dcpancjpirituali)& ideo lefu4 ojiendit eis quidfn iftepa
ms d.cens.
5 Ego lu m panis.QM» nonfolum yitam conf&uat, fed etiam dat
ipfam denoito,pas.i]autrm corporalis vit*m corporalem prttexijit-
tcm tuntummodo prolon^at.ideo fequitur.
6 Qm venit ad mc.Ver fidcm formaiam charitate.
7 Noncfnnct,&:quicreditin mcnon fitietinjetcrnum.
iijtia licetbabts Dcum quemhibct pergratix,defideret haberc ple-
pius per gloriam,tamen non defiderat rcrn non habitam . Cibus autc
& potus corporalis eft contraris conditionis, quia habitus in pienu
tuiine in faflidium vertitur.Sed quia poffent ludmi dicere, nospeti
vms d ttpancm ijlum & tu non rcjjondcs , dabo uelnon dabo , ideo
ai hoc refpondrt dicens.
t Seddixivohis.ui/;'«f7*jot/ egofumpanis vitx. *
p Qmu &: vidifiis nic.Etfic bahcbitis huncpancm M prxfcntk
yc[(ra quimpatalusfum date,
I o Et non creditis.J» huncpancm & non qu&ritis^Jcim
nemcorporalew.
II Omne quod dat mihi pater. Hic confequenter oflend
funt illi, quifruuntur hocpane,quia iUi,qui babentgratumm
fenti , fruuntur impetfetlcjti ^loria autcm fruentur perfec
ejl pdicitnr .Omne quod dat mihi patet.ideft,j4citmil)i j tr
adb&rcre ncnfolumfccundumprcefentem iuftitiamjed etiamf *•
dum aternam pr&deftinationcm.
12 Adme venict.Ter fidem formatam.
13 £tcum,qui.Hoci»o«/o.
i4Nonciiciam foras. Quia omnis prxdeftinam finalittr '**
tur.Cuius caufa fubditur.
15 Quiadefcendidec?lo,&:c.fcdvoluntatecius,quii »
mc^on efiper hoc inteUigendum,quod volunlas Cbrifliin t M|
difcordet a voluntatepatris , quiajccundum naturam diuin*r> «t
omnino eil voluotas patris & fiiij. Simlitcr fecundum natnri 9
mana voluntaj cius nopoterata voliitatc diuina difcordarcci '
ma ChriUieJfctconiunSa verbo,non fdum per fiuitiont, fcd j '-*
lem vnione,etftc voluntas Chrijti nnlle modcpoterat d uotuu ?•
tris difcrepare. Et ideo facere voluntate patris, &fuam,tfl idt
cnndum rcm, & e conuerfo.Quando ergo <//c/'r .-Dcfcendi de
non,tXC.£jl communis modus toquendi apud bomines,iUius q
ninofcquiturvolitntatemalterius.Eteslftrifus-.DetcendidtU
Io,&X.tfc Ji diccrcf.T^on veni addeciinandumin aliquo d vol "
te patris,& pcr confcqucni utni ad perficitndum falutem elet
quia btccfi votumas patris,ipfas pt\cdeftinantis,ideo{equitu ^
1 6 Hcc cft .n. voluntas cius,qui mifit me patris,vt om K
T^onfolurnfecundumprafentcm (njiitiamtfed etiatn fecundu» "
ta.mpr<ede{tin<itiQncw«
014
r«»
stt
iu7 Ioannis Cap. VI. 1128
a ycperdam ex coftd refufcitem i/W.Cci.quia vidct mc & rauit,quod non poteftefse in prafenti, vbi tantum trahit. D
crednn me, qui fum vita ficut 8c patcr,& ideo modo ha- h Etfcriptum.Vcrc nemo venitad me nifi pf docuerit,quia
• |jeUamqucnoneilci loie/ed&refufataboeum. itateftanturprophetix.OmneshoIesrcgni illius,i. Chri-
b ytmnis,qui. Sup.diccbat. Qni audii verbu meum &C cre ftian- tidei.erunt docibiles Dci , quia etfi holcs foris loquun»
fite\\mmcmiCit,hicdr:Q*ividetfiliii&creditineum. N6 rur,tan;eDeusfolusintusfenfumaperit, intusinftruit ve
dicit Qnj creditin ritatiscognitione&:
pafr^iquiahOCeit a p:tumtfteittntumhurr.ilisina,uoficj>rirn»refiHreaio. Eccefecunaarerurrr/Ho. amOre,ita qUJCUnq;
ocdJe in filium, a quoddcdit mihi jnonpcrdamcxco, fcdrefufcitcmilludin J a»dit & dilcit a pa-
quo<ii'in patrcm, a p«mtciiitr.K)pruitiutetdar««e&aiifeBf»trtmqne»it«m. ~ tre> venit ad me . Et
W cut Pa"e ha' nouiiTimo dicHarc eil autem volunras patris mei , qui mifit * "e ^u[s «cufet fedi.
bctvamin lemer- a cr=.,endoin«U&,»DfeUndoV.iMm. 4 Nunquam vidi pa-
l(ofc Zt^ r mc,vtomnis,quividetfilium6ccrcdiEincum,habcatvita"m ' t"S,qu?!?(!i^,r"
bet\amin icmer- c .' i ^ » 6 coabeo? Subditra-
seternam , &: cgo iuicitabo euminnouiiiimoaie.Murmu- 7 tioquiaparervifibi-
J^'**»' ergo raDant ergo Iuctei de illo, rquia dixiffet : Ego f um panis viuus, 8 lis fltaIicu1' & rame
-O.JNelClcn a igTOmin10reiodign»ntej>eius»ppirtriaqn*»BiwinhHmil«»teii«noWtin«olFe'BdttBt. nemOCl'Cdlt milip-
panem,nec ; aeccelo dcfccndit. Etdiccbant: t Nonne hic ell* filius fedocuerir,quomo.
leiuscejeftc, ^ , Chriftu sednonc?ie.icm. doergo docet?Dum *'«&•■
S' ™ L^U Iofeph,cuiusnosnouimuspatremcSrmatrem?Quomodocr ^SSjS1^ E '
lquadcvin- r ' r r~ >• . mei,du egohomo
1 y- <iiiemniIlatet,quiabfconclitacouUum mtuetur. . .°
ffl!mP0c"qaU?d= S° didt hic> <luia * OT,° drf«ndi ' RclP°"dit erg° iaus> & ?JSS,,'fiaS hSS
nit. d dixit eis: Nolite murmurare t in inuicem . Nemo potefl; ve- 1 1 vobis loquor,& hoc
. :te miirmurare. e a Credereiame.Bifigraiijeumpeiiienerit.n^fipateicujnreuelauerit, qui leuehiioeft attraftio. eftjlsquiefta DcO,
}ua non fum pa- f . 3 . .r .r . p"1'- , ;■, ideft, filius vidit pa-
ieccelode- g nire ad mcnrfi patcr,quimilitme,traxeriteum,& egoreiu- ,3trem , nouitfcvos
:en,qaverefum, h fcitabo cumin nouiflimodie.tEit fcriptum in prophetis: docet,&idcomeau
cdimo poreftve» i * A A dite.
mre i me nifi a pa- i In prophetis . Pro iif.e 4.d
:t Ctus,Sc ideo vos non creditis me efie pane, quia non phetis, dicit pluraliter, quia oes prophetse vno 6c eode ipi- 1«. j.a
Mis acti a patre. ritu repleti,licet diuerfa prophetarenr,tfi ad ide tendebant
: t^nopotefivenireadme . Alibidicitur :Nemocognouic quappcum quouis eorum omnesaliiconcordabant, fi-
Hi n nifi per filium , quod contrarium videtur huic di- cut in Ioel,qui dicit.Et erunt omnes docibiles Dei.
io: emo pcteft vcnire ad me. Sednoneft,quiapaterreuelat ft Avg. Omnes docibilesDei veniuntadfihum,quo- ricft.s2?
trah,&c.perfiliiim. niamaudierunt &didiceruntapatreperfilium.Siautem ftorfl.c
ti: pater. Avc Ulumpr trahitadfilium,quiideo credit omnisquiaudiuitapatre&didicit.vcnitrProfecloomnis 8.10.7.
fiim,quiacogitatpatremeiusefieDeum,i.quicredit quinon venit,nonaudita patre,necdidicit.Valderemota
tqi cm patri genitum.Tracliio ha:c non eft violetic, nec eft a fenfib.carnis hec fchola,in qua pater auditur &docet,
is nec cft inuiti, fed volun tatis, & defiderii,'vnde vt veniatur ad filium.nec agit hoc cum carnis aure,fed cor
ihitvnumquemque fua uoluptas.Si ergo in hisin quibus dis,vbi eit & ipfe filius,quia ipfe eft verbum eius,per quod
era delecl:atio,4trahitLir homo amore Sc dcfiderio pater fic docet.fimul eft &c fpiritus fan6tus.Infeparabilia e-
;agis trahitur aliquis vehemeti deleclatione, cui nim didicimus!efseor)aTrinitatis,fed patriideo hoceib at
elatpanemqui eit vita&: beatitudo&iomnebo tributum, quiadeipfoprocedit&Filius&Spiritufsa&us.
nui in quo commendatur magna gratia. Jtaque gratiaquaj occulie &■ humanis cordibus diuina lar-
;fi4fcitabo,&L.Ego xqualis patri facia eu videre qcf gitate tnbuitur, a nullocordeduro refpuitur, ideo quippe _
anducarequodeiunt, hiequodamauit&defide tribuitur>ut cordisduntiaprimitusauferatur. *
rauit, Omnis,
t
NICOLAVS DE LYRA. Cbrifium e{le bominempurun & defemine Iofeph ex Marialconce-
ftumfignorantes ipfumformatum utrtutejpiritujfantfi,& ideo mur
snpetdam ex co.Quia fi talis aliquando cadit in peccatutn, morabant de hoc quod dixerat:Ego fum panis viuus,qui de cce
$ " tertmtn refurgit. \o dcfccndii&CCpatetlitera.
1 ^refo/citem illud. Vt corpore & anima perfrtiaturinglo- 9 Refpondit ei Iefus,& di- :t eis . Hicponitur murmurisfida*
tio.Et diuiditur in trcstquia primo admonitio ponitur, fecundo cau-
\ 'noai&mo.Homines. n.refurgentad vitam incorruptibilem fa murmi<risfubditur,ibi:Ncmo poteft. Tertio ratio dicT:,propter
■opojl ilUm rrfutreclioncm non erit in natura humanagenera quod murmurabant redditur,ibi; Amen amen dico vobis .Inpri
corrupcio,necpcr confcqucns in alus creaturis corruptibilib. rna ergoparle admonet eos dicens.
> mtpropter bomlrie &per confequens tunc ceffabit motus cfli, I O Nolite murmurare.££«wp<*f re s eorum :n deferto fucrutgr*
i dmatnr ad compkndum numeru elcclorum pergenerationem, uiter pmitipropter murmurationem, & ideo hxc admonitio Chriili
y iceffabit tempus,quod feqnitur motum cali,ut habetur ^..Vhy esifalubris,nec cadant in confimilem panam.
mpropterhocdicitur ^fpoca.io.b.Iurauitper uiuentemin n Nemopoteft veniread ilie, &c. Hic o[ienditur caufapdiSx
ulorum.quia tcmpus amplius non erit. Etpatet ex diclis, mutmurationis,non.n.caufabaturex verborum Chriflifalfitate, cii
"' fimus dies eric dies refurrectioms gencralis.Et qula illa refur effent ueriffima,fed ex ludaorum incredulitate, & hxc efi,quod dici
' <f*rdinatur adboc quad elecli fiut perfefte bcati, ideo fequitur. »»r:Nemopoteft venirc,&CC.Per fidtmformatam.
tceftautem voluntaspatris.&c.vtomnij.^crfwontfcci- n Nifi pntcr.T^ihilenim potefi afcendere ad idquodeflfuprana-
ic vifio ptr ejfentia,cura non Flct cum atlu credendi,fei acci- turamfuam,nifi ab alio trahalur.Sicut lapis nonpoteft furfum afce
k'rf>cnt>tjiiionc fideiformatXyideofequitur. dere,nifi per motum alterius , fides.n.formata charitate trahttquo- ,
t credit i 1 1 eu m.Tendcndo in ipfum per diletlionem. dammodo hoics ad naturam diutnam,fecundum illud i . Pet. i.a. Ma- D'"»"0»
beat vitam xicxnzm.Si prxfeueret, quod eft infallibititer, gna & preciofa promiffa donauit uobis, utphoc efficiamini cofortes
1 i'i prxdtftinatis , de quibm Ipquitur , ut patet ex prxditlis, diuime naturx,et ideo tale donu nonpotefl homo confequi nifi a Deo
trahatur ludxi autem nonfic crant tratli,ideo murmurabat de uer~
tgOrefufcitaboeuminnouiilimOdie. Exponaiur vt bis Chrisli.Illi autem qui apatre trahuntur ad filium per fidem for
matam confcquimtur xternam uitam,ideo fequitur.
[^mdhzM.TofitaChrifiideftrinadcfbiritualiciboJjicpo 1 3 Etegorefufcitaboeuminnouiflimodic.Q«^i»^«o»
tontram Iudxorum murmuratio.Et diuiditur in duas , qa efi adplenum beata donec futrit corppri reunita,& qniapr&ditlus
« pomtnr hxc murmut atio,fecundo,eius fedatio fubdii ibi: Re tratlus eft per diuinam infpirationemfideo boc ojiendit perfcripi u-
V ^^olciim.circaprimumfcicndumjquodludxicredebat ram.d. Eft fcriptum in prophetis.
Et
/
A
lo.tv, 9.
■ I.V d-
fa Dci,
Ttld.flj
\U9
Qlof ,ord. & Nicolai de Lyra.
1
a Omr.isqmaud.atat.& iid.uenitadme.it Avcvsti nvs. d Er/ww?Mtw.Quofitpanisdeterminatnonrol
Ecccquomodo trahit patct doccdodc uerir ite,r 6 ncccfii ctum verbum quo viuunt omnia, led et lecudntn ca \
utemimrxmendo,trahcre.n.Dcieft.QmdigiturChnrtus aflumptam pro mundivita Humana.n.cjroqUa:etak
nondocuitquidqr.odpatrcm raagtftri] hommesno vidc catoobnoxia.&rideo mortua,carnieiusmund»vnii .
runr,fi!iii vidcrufFiiiusergG diccbat>lcJ pater doccba.. Si corporata,\num cum iiloeftecta,viuir Je fpiritu em>><
ct?o homo cum rtn
i!|um doceo quiau
dloil verbum meu
illumdocct &rpater
qui audiuit vcibum
cius.
B
• ^uiftcile J„cc«itiir»Dto, Quoo non ludai. O- o.Iett trahi i p»trt.
L, Eceruncomncsf ddubilesDei. Omnis/quiaudiuitapa-
tre, & didicir, venicad me . Non quia o.iuem vidit quifquam
niii is qui eica Dco,hicvidic patref Amcn amen dico vobis,
Cjjn. J^ui pakodonecpaftosiungjiTiuiii;.
tr uTcEonoT; c qui credic in mc,habct vi.amarrcrnam. Egoium panisvicx
Crr. JU Cll CgO noill C 1 , llo«fc©tKc««B«> n M>y. i :-s.ie.l mor*-lp.i.tu.. i.
Pacrcsvcftri manducaucrunc manna in deicrco, &morcui
i.in hoclocopamsuel dcinon .11« »e rfi.r . Q.tmiii.niu figi.ficj.it.
func. Hic elt panis de ccclo defcendens , vt f U quisexipfo
i Int»»incofdeinte!'ipendocV ccgan.'o b pir|tu. 1 1 i.lci. uius.quiidc ca.de ten.
manduca^ueric, non monatur . Jbgo fum panis viuus , qui de
ccclo defceendi.Si quis manducauenc ex hoc panc viuec in x-
Non tintumio|>iaMenii pciiuftiti.fn.
cernum.t £t panis qucm ego dabo caro mea cft pro mundi
lum Sc ideo crcdite
quiaqui crcditime
habct vitam xtcr-
namt Potuitdiccrc
lubetmc,lcdrcue-
lar, quodiptefitvita
ctcrna.quiaucrbuirt
cft vira hommum ,
quodjcv carni luxq
itu
?'
tDe e«.
diflin.*.
Chriftus
&c. oia.
fu(cepcrat,tunntcr-
uenil mors vt mcrtom tolleret, datuita in refurredtione,
lic «.V aliis credentibus in fe.
d EgofHmpanisuiu.Ttttres ue. Manna dc quo fupcrbitis,pa
trib. murmuratorib. quorum eltis filii murmurando non
iuit panisvitc, quia non lntellexerunrineo fpualemci-
bum.fic&vosqui meauditis, nofpir.rualirerinielligiiis.
VixitautMoyiesck: aliieJedtidemanna.quia fpiritualirer
r.unducauerunt.Sic&qui modo verba mea fpuahteracci
fmnt.Egofum panisuiu. Ecce (acramentum verbis tegit,vt
uda:i 6£.etaliquidifcipuli non credentes verbis lllius ma-
gis lcandalizentur,c£ humilesapoftoli humilitercreden-
tcs probentur, vnde Petrus.Veiba vitae xternae habe.
vuiit corpus c
fpiritu.quiver
i cftdecotp
2 lti,non viuii d
3 tuChnlti.Qi
4 Iudxinon era
5 ins \ niratis lit;
6 nec talib. exp<
7 quomododoi
carnem fuarn
manducandui
audiunt.vndc
moueantur.
c Caro r>
*BtI)A \\
8 tunc domii
9 quando nv
corpons 6.:
nis fuidifci|
didir, 8cqt' ;
pfum Deopatri obtulit in ara crucis, Vams a>-
ic Theophyl. Attendequod panis in myftc
aflumiturnon lolum figuram gciir carnisChrifti
feveracaro Chrifti noncnim dixitpanisquemea
figuram carnis mca: gerit,fed caro mea eft.Tranlm
autemincnarrabihbus verbis ifte panisperrayftka
nedi&ionem bi habitationem ipiritus fanQi ni c:|
Chrifti . Sed quare non videmus carnem ? Qma fi c,
deretur, horrornosineius alTumptioneiiuiadcrcr.
ocnoftrae inflrmiraiicondelcendatur talis nobis vil
myfticus cibus fecundum quod nottra; cofuetudini
petcbat.
NICOLAVS DE LYRA Etdiuditurinduaspartesyauiacircabocprimoponiturdi
I Eteruntomnesdociblles Dci.Id e(l,doftia Deo.Sententia Chu,fecundb,exponttHr,quiayidtbatur cbfcurajbu
inim hu/us diai £/<*.<. 4.</.Po.omnes fi.tuos doctos a domino. audientes Vnma in duas,qmaprimo oflenditur propojitii
€jr Htcre.i.e.Dabo-pobispaflorcsiuxtacormeM)& pafccntvosfcie probaturquoddamfuppofttu.ibi^Qiw manducat.Pr»
tia & doQrina.F.t cfl eademfcntentia cum illa qute bic a faluatore ex quia primo faluator docet b uius facrameti qnalitate,fec::
primWur Chriflus enim & apofioli non femper allegauerunt fcriptu- ticccjJitatCyibi.LitigabantJertio eius veri:atem,:
ramde verboadverbutHyfedfufecittisacciperefentetiam.Cuiuiau- ckc.Crctprimufciendii^ quodinfacrameto eu
ttm efiicacis ftt diuina injpiratto ailendit dicens. ipfum verbum incantatu,&- idco oflendens qualir.:
3 Omnis qui.Trtdtclas injpiraiionss percipiendo. menti quatuor tangit.Trimum ejt ittud quo i ejt tb /jctji
3 Etdidicit.E<M/et/«eMfio. tumfciticet Jpecies panis,cum >iic r.Er [->a.nis.9ect,nd
4 Vcnitad me.'Perfidemformataminpr<sfenti,& pergloriamin buiusjacramenti,qui ejt ipje Chrtjius facerdos fumus.
futuro. Etquia Deus pater docet hominemnon apparendo vijibili- tem qui eil minitier htttus facramenti tatumoiumprtfm
ter ftcut homo,vel ftcttt angelus bi corpore ab eo moto, velficut Dei in perpria perfona,fid inperfona ( hrifli in alvs aut.
filius corporeftbi vnito ideo fequitur. vtitur minifter verb sfuis,vcl verbis ecd J'is.\ quifa
5 Non quia patrem,&c. Sclicet filius,quia natttraliter procedit quemfacityvt in baptifuopatet,cnm dicitur.Ego baprizo
d patre.T^otandumfluodpcr hanc diUionem quifquam, potefl intelli in facramento eucharijii/folum refert verba CbriRi,cum i
%i natura hwmna,& ficverum efl, quod nullm homo ante Clmflum Qui pridie qua patctttui,&£c.Etfequunturpo!iea vntt
yidtt patnm,niftforte in quodam raptu,ftcut Moyfes.Jed talis uijio ftt coifecratione effic etia%& hoc notatur cum diatur.QufX
fton erutftmilis viftoni Chrifli^qui ab inflantifua conceptionis vidit da.bo.Tertium eii res ftgnificata & conteta fcilicet vcrum i
diuinam ejfemimper moium habitus permanentis, & vtensfenfib. Chrifti,cum dicitur.Qzxo m ea efi. Et accipitur hic caro p
corports.ii autem per iy quifquam,cxcluditur omnis creatura,flc in flinguitur contra animam &■ fanguinem quia tkctfub fpeat
tetligitur,qnod fequitur de fiiio fecundum diuinam naturam ,&de ftt anima,& fanguts,hoc tamcn nb efl ex virtutt j.u raniiti.
"pifione ctimprckenfionistfud compctit foli Dto , per hoc autcm quod cocomitantia reali, (icut & ipfadiuinius.Quartum
ditlio excluftua ibt adiungitur filto non excluditur patcr wljpintuf- tafed tantum fignificatafalicet corpus Chrislt myltuunt,n»
finQusyquorum eft vnafimplex vifio . Diliio enim exciuftua addita iungitur capittper charttatem.Hoc autemfacramcnt
yni perlon* rcjpetlu termim eflentia 'is , non exclu dit aliam pcrfona cramentum amoris ideo dicitur.
•ptditfufms dedaratur i.SentenVarum. 9 Promun. Sicutenim vitanaturaUs eslinmembr.s ,c -
6 Amen amcn dico VObiS. B^cpreJJa ludxoru murmuratione fil vniuntur capiti d quo recipiunt influentiafenjus & motu,
uator reddit caufam eius quoddixcrat.ilgo fum pa.&c. Qua/ifa- Jidclib.qui funt mmibra Chrifli vita fpirituafis cbferuatuw
tisfaciens eorum qu&slioni.HLt quod ittud diclum ftt verum arguit.lt- vniuntur capiti Cbrifio per Jacrann ntum amoris.Cbftder..
le eft veruspanis vit* & de calo defcendms , 17/» potcd prxfcruare quod benedicit,mundi quia alia facramenta Jotum fjicmni if rtd
a mortc & dare vitam ttternam & caieftem , taiis panis e(i ncrbum pientis folus.n.btipti^atus recipit gratia bapiijmatcm & n
incarnatumynon autcmpanis datm d Moyfein deja ta>qvia omncs,q cramentum atit e uchartili£ nonfotumproficitjac rdotifutne ■ fci
manducauerunt ex itio mortuifunt ergo,&c.& loc ri:, quoddicitur
Amcn amen dico vobis,cV:c.Ter fidemformatam.
7 Habet uitam a:tcrnaro.C«<e virtv.atitcringraiix continetur.
Ulia litera patet ex ditlis.
8 Et r^anis quem,&:c. Toflquaegitdepanejpirituali quiefl ver prvficitfolumfumcntiquiaofficiumeius nonefloferrefacriji fl>H
bum,hic ccnfcquenur agit depanejpirituali ,qui ejt Jdcramentum. fcdtan:umfumere facramentum.
uoi
etiamtotiecclefu,CT iltis qui Juntin purgatorio. Cuiusrat
qnia euchariflia non tantum eflfacramentum,fed eft ecclefi.
Jicium inquantum continet Chnflum pajfum,& ideoproficit
bus Chrifli fidelib. Si autem fumatur atiomodo ftcuta laiu
IDIC
tl-
!
oannis
ift.
ilch
9-
jU loannis Cap, VI. ' h]i
. Avcv sTiNvs.Qnc.iperetcarccpdixirp nem,car nealtaris,&:benedicut, feaqu.Truntquomodofiatin vita D
Ji>Norunt aut fidelescorpu^ Chriftus,fi corpus Chrifli xternam,cum gdam ad mortem,vt dicit Apoftolus. Sigs '•Cori'n
Jnonne?liganr,fiantcorpusChriftifivoIuntviuercde comeditinaltancum haccomeftionedequaagit hic, C u,f"
fpicu ChJfti: De fpiritu enim Chrifti non viuitnifi cor- eum fideoperate&:dilecT:ione,hiccomeditin vitam etcr-
p. ChriftirNunquidenim corpusmeum viuitdc fpiritu nam.Si quis veroaliter , in moitem
■
|J ? Hunc panem
Honit Apoftolus
S:ns:Vnuscorpus
jjpjlti fumus. O Sa-
cmctiim pieratis?
o *num vnitatis?6
vimIu charitatis?
Qi vult viuercac-
ceu:credat, incor-
Metur vt viuifice-
W
3 ^iftmanducaueri-
thirnem, &c. A v-
G stinvs. Hunc
ciim&potum (o-
ciatem vult intel-
a Quiaufque modonon fecitmentionera de fumptione'facra-nentia'tatij.
vita.fLitigabantergo Iudaziadinuicemdicentes: Qudmo-
dopoteilhic nobis carnemiuam dare ad manducandum?
i Et fi fgnoKtii quis modus fit dandi uel manducandi tamen nifi.
Dixit ergo eis kfus : Amcn amen dicd vobis, niii manduca-
ueritis carnem rilii hominis,&. biberitis eiusfanguinem,non
a Sine hacuita poteft habeii t roporalis f-d nona:terna. b Neauta.n dehac uitaimel-
Il^ereot,? i.d citiigi'en',fuo i.t.Qui mandu.car.
thabebitisvitam mvobis. tQui manducatmeamcarnem,
a Secundum fpiritum.pec car> eiua fraujabiturta fuocecnpore. b Hoc dicit
nequis puet manducatit*tnno > mon corpore.
o^bibitmeumfanguinemjha^betvitamarternam^egore-
a Id efl, Toctetas fanctorum.vbi pax i< unitss erit perfccra.
fufcitabo eum in nouiilimodic. Caro enim mea vere eftci-
c Caroenim. Vere
viuctanima &: cor-
i pusexhocciboquia
caromea. vereelici-
bus. Qui folusfacit
immortales, vtne-
2 quxe.urient neque
fitient, ahus cibus
3 hoc non preftat,etia
fi in eo hoc appeta-
4 tur.
d Qui mandu. lam
exponit quomodo _
5 fiat quod dixit , & dcfmin».
6 quid fir manducare
tbeccT.
dili. 2.c.
iiuiitat
ciatem vuit intei« c • 0/0" ^. • 7 carnem , &c bibete
"jre corpotis & d bus, c* ianguismeus vere eitporus. Quimanducarmcam £ fanguinem,hoc cft
Hoc eft (ignum manduearionis.iiii eduntaccedfnio
ad meam cainera, qui non leliocjuuntonitatem.
carnem,8c" bibit meum fanguinem,in me maanet, & ego in il
manere in Chnfto,
& Chnftum habere
in fe manente. Qui
vero non manet in
Chrifto, &: inquo
quimanducatmejCkipfeviuerproprerme.Hiceitpanisqui I0 n
rrmbrorumh'oru,
qncieft ecclefia in
pde(rinatis,quod
Hifaclumeftckin
v. atis& iuftifica is lo.Sicut mifit me viuens pater, & ego viuo propter patre , &
q>dfactum eft& - -r r- - '
Sicuiuet qui fic .t ego homo uiuo proptcr pattem uiuumc: i utiior./ic qui me ma dn
ca t St m iii uni ut.uiuit ex me.
fiet.n glorifi- f
:s,quodnunceft g
rpe, fietin re. Hu-
^reifacramentum
:ft, vnitatis cor-
tis Chrifti, alibi
j )tidie,ahbi ccrtis diebus fit, & fumitur aliis in vita aliis
imortcm.Res veto huius facramentiomnibus eft in vi-
; jmentibus,nulli ad morte,id eft,vnitas ianclorum.Vn
L:otpus &: languis m his rebus comendatur,que ex mul
jin vnum rediguntur,vt ex multisgranis vnus panis fir,
S:x multis acinis vinum confimt.
t QKJm^^c^wfaOT.Exponutquidaianctidccomeftio-
ne
Non ficmo ienturtnanimaqui mece-leftempanemdignemanducJnt
nonmanducatfpiri-
ficutpattesueltri indeferto man'na,& mortui funt! 12 tUaliter,&! llC faCra-
de c?Io defcendit, no iicuc maducauerut patres veitri manna * * mentum fibi fumic
4 14 in iudicium corpo-
ralitcr
e Sicut miftt me vi-
uens pater & ego uiuo propter patrem, & qui manducat me. Me
a;qualcm fibi mifit,id eft,hominem fecir, & inde eft vt ad
eum referam vitam meam quafi ad maiorem.
f Etipfe ui.Vt viuam ex patre.mea exinanitio facit, vt ho
moviuatexme,participatiotacitqujememanducat.
g Hiceftpanis.Et ita conftat,quod hic eft uere panis de ce
lo,no manna,quiaillud manducantespatresvobisfimiles
mortui
NICOLAVS DELYRA.
Litiga,r/it- c infequenter oftenditur buitts facramenti necefJt-
t \id&ithim rndrs prxdifiaverba Cbrijiiaudientes, teputabat
t n'iti!ia-& impoffibiliaftdeo oftcndit neccffitatcm kuiusfacrame
t icm,
■ N\f\mznducauerius.Sicuteniminvitacorporali cibusefl
\ttuad vitam conferuand^m,ita in vita fptrituali hoc facra
''tume{lneccffar'uim,qiiia efi vite fpiritualis conferuatittum,quia
ubxftifmus cfi quxdam fpiritualis gencratioyita euchariflia efl
■ fpiricualis nutritio.
biberitis cius.T^onell intelligendum,qHod boc facramen-
i xfnb vtraquefpecie fit fidelibus exbibendum,fed tantumhcc mo
'«faerdotefumendumlicet in primittua ecclefia populus fub
'■ '"<{»efpecie communicaret,tamen poflea prouide ordinatum efit
'ion communicetfub fpecic vini,proptcr periculum effnftonis,&
' [pfeiepanis accipitur quodammodo fanguisjnquantum ibi
:«r,vr pradicltm efl,quia fub vtraque fpccie efl totus Chri
■rtamen & alitcr.Quia fub fpecie panis cft vera caro Cbri
f'xt»rtutefacramcnti,c£teraverofunt ibi ex concomitantia.
£ ">dcm modofub fpecie vini eft fanguis Cbrifli ex vifacramenti,
c' "r* ex concomitantia.T^otendum quod ex hoc quo d dicitur hic.
- fi mandu.&c.Dicwnt Gr&i i,qucd hoc facramentum etttantte
N lf>tatis,quodpueris debct dari ftcut baptifmus ,quod eflfalfum,
V ' infumente hoc facramcntum requiritur aclualis deuotio & re
<m non funt in pt>eris,& idco verbum quod importat pr<e
"■n i<mmodo inteltigitur de adultis,quibusnece(iarium efl
jj dutem hocfacran.entum eucharislia accipere, faltcm in voto,
fi^poffithaberiinre.
Qui man.Hic confeqnenter oflendhur buius facrcmenti vtili
'<}U£ efi augmitatioo in vitafpirituali. Sicut cibus corporalis no
0 onodo muirit & conferuat vitx,fed deducit adperfetla quanti
9n'yjic hocfacramentum perducit homtnem ad confummationem
•« qua eflgloria <zterna,& hoc efi quod dicitur. Qui mandu
■'Carnem meam. Wontantumfacrametaliter,fedetiayifpiri.
fnuer percipiens rffcclumfacramcntt.
i Habct vi. Huia habet Deum inhe.bita.tem, qni cfi vita <ttema.
Etego
6 Et ego tcVtparticipatio huius yiu adcorpus per anlmam
deriuetur.
7 Caro enim mea.H/c ofleditur huius facrameti veritas.ChrU
flus enim frequenter parabolice difcipulis fuis loquebatur, *& ideo
ne crederent,quod caro eius contineretur infacramcnto euchariftie
tantummodo (icnt infigno,idto hoc remouet, di. Caro mea vere.
Quiahic fumitur realiter,& non figuratiue, & eodem modo efl de
saguine fub fpecie viniideofubdtt.Et fanguis meus. Dicitur etia
Caro Chriili vere cibus,&fanguis eius vere potus , quia reficiunt
animam qutt esl immortalis.Ctbus autem corporalis tantum reficit
corpus quod efl corruptibile.
8 Quimandu.Hicprobatquoddamfuppofitum. dixeratenim
quod manducatio carais eius dat vitam,iflud probat hic, quia illud
pcrcp aliquis vnitur principio viuificatiuo,illud dat vita,hoc patet
in vita corporali,per hoc autem facramentum homo vnitur Chriflo
qui ett principium vitttfpir'ttualis,er<io &c.& hoc efi quod dkitur
Qui man.carnem,&: bi.&:c./rf efi vnitur mihi.
9 Et ego in il.Qww per charitatem amans eft in amato & econ
uerfo.
10 Sicut mifit me vi.pa.Q«Nr eft vitaper effentiam.
11 Etego viuo,&:c. Fi//«j enim inquatu homo uiuitpropterpa
lrem,fed aliter quiafecundum q, Beusuiuitpropter patrem inqua-
tum procedit ab eo,accipit tamen eandcm uita quam habct pater.Se
cttndum uero quod homo, uiuit p)opter patrcm inquantum unitur
fuppofito procedenti a patre,quatn unionem concomitatur plcnitw
dogratitt,qu<e cfl fpiritualis uita,& eodem modo nos,'nquantuper
facramentum eucbarijii<e mimur Deo, uiu mus fpiritualiter,tamen
eius ttnic efl realis in unitate fuppoftti, noflra autem unio apud ip-
fum efl perfidem & dilcc7ionem,& hoc efl quod dicitur.
12 Ef qui mandti.&:c.Q«i4/>er hoc coniungitttr principio fpi
ritualis uite,ut uifum efl. !deo confcquenter concludit effe uerum il
lud de quo murnturabant Iud<ei tanquam defalfo.
i j Hic eft panis qui de ccelo defcen. Quia caro Chrifliin
hoc pane contenta uirtutefpirituffanclifuitformata.
14 N6 ficut maducauerunt patres veftri manna,& motv
iu\\\.Et idco nonfuit vere cibus calcftis,fed taniu figura eius,quia
Tomus v. N.
U3)
(jloCord.&: Nicolai de L
113
yra.
imaginari.Oportctaiucmnonitaindicare,fcdomniai/
iteriainterioribusoculis,infpiccr.' , quod lempet e
tualiter audire. Carnalcvcroer.it dubitare qualiterpoi
nobis carnem dare manducare? quid igitur.no cft vera .-
10? imovtique. Quidi^uuvM^Caroncnprodefiqm
■ In mequi fum uita.
H aj ergo inmi c
TraS.
»7-> 1°.
lom.y.
T Maich.
1«.»'.
h a: M«
S-
i.u.x:.g-
fMjtth.
14. d.
Mar.14.
.1.
tta. 7-b.
itnw if
70.
B
roortoi Lintin.Tternu,hGcpane homoq vitamnohebat
manJuca-.sviuctinacternum.Supradixerat.£jso/«i«/>.t«w
n„idec«lodclccndit. Hicdicit. Hicideit hliushominisad
n cuius carnis inuito,eit ilk paoifi qui dc ca-lo dciccn.
ergoiJcmcil filiushominiscctilusDci.
a Af*/«'fri»o.Multi .
1 r r*-c Sedpotmt.
^f^JffiS «Cmortui funt.Qui mauducat hunc pancm, viuenn actcrnu
carncmquaindutus y\xc dixic iniynae;ofra,doccnsinCapnarnaum . Mulncrgo
< aticcisdirtributu- -
ru promitterett^oa
am cfle putanr,
vt cibum hominu,
humanam carncm
darct,
b DurHsefi.Avcv
JTI S V S, Sicopor*
tebat dici vr ab ho-
minibusnonintelli-
gctctur, fcdlecrctu
Dei vcil
D
Nun de u
dicit, .edciu
qui carnalirer a<fa
1 picbatquatdicc
2 tur.
e Vtrha qus c ,
&c. Quibii'-
manducandum e
elfe, manerc
Sapiuut f.cun umca.nem, Jcideo BUMCucar,
audicntcscxdifcipulisciusdixcrunt. DiiTUsefthicfcrriio, & i
Bi.bediic » Q.ijmmh.l: Quiafi. M.e.ant.utab illo non 111 lurntur. 4
quispotcitcumaudircPScicnsautcmlciusapudiemccipfuni 5
quiamurmurarentdenocdi.cipuhcius, dixitcis: rioc vos 7 &mcinipfo,Vt|i
Quiadixidecarncmea&fanguin . 8 tem aliquis IV
fcandalizactSier^ovidericisrilium hominisaicendentem 9 inChrifto tnmtfc
«Quiauerbum&homo unu. t(t Ch.inui.dicitur in eaeoeflcdumin ter.a loqmtur. b l)e: IO [irlim, &! C.i
C c ». qui. cum c.ne quamod t b.b.«fpiriinm.uiuic. d P.o himIIcAi. ueco.um qa« d.x. ;.:„/■-,: V
vb, cracprius.t Spiritits etcqm viuificaccaro non nrrjdcltjj ^£X . Vr J
lnrcfpi.-i.ali.e. (unt intelligc.ida,& uiuificant.fednon ci qui cnnaliteraccip t undc fUJd t.Sfd aut£m £x charj ..
d fumquiiam.Jrc. 1 r ■ • (\ I
quidquam. VerbaquxeeolocutusiumvobiSjipincusckvica^ eit, chantasaa m
X ' , r ,- i • J r • L ~ | 15 « Ipirttu ,
c runc.Scdiuntquidaexvobisquinoncrcdunr.bcicbat. n.ab lf5 fpiritus qui
*■■ .17 ficat
i. Corin
U.2.
C
Trac.27
in lo.t 9
Hom.45
in lo.t.j
bis tegcretur
(ccretum Dci mten-
tosdcbetracerc,no
aducrlos.
t Jifrgo.Sufpendi- i
turoratio. Q^Tunc
intelligetisquodno
codc modo quo putatis erogo corpus, Sc quod ha:c gratia
morfib.non ofumitur, icd fpirituali gratia me iilis dando,
ipibsin cotpus meum conucrto,hinc plane foluit quod ip
los moucrat,putabat.n.quod corpus diftribueret,illc dicit
in ccelum fe afcenfurum vtique integrum. Quid ergo te-
nendum fit,apcrte fubdif.
d Spiritus efl qui viuifi.Cato ficut intelligitis,ficut qux in
macclloemitur,ficutaliuscibusnonprodeft, ipfatamen
vas fpintus, quiin cafalutemoperatur multum prodeft,
ficut iola fcicntia inflat , ipfa tamen non cft mala , fcd per
charitatem ardificat.
* A v c v s t 1 n v s. Carnem quippc fic intellexetunt,
quombdo in cidauerc dilaniatur.
ft Ciirysostomvs. Qiiod dixit tale eft , fpiri-
tual i ter oportet ca qua: de me funt, audire, qui autem car-
naliteraudit,nihilproficit. Eftautemcarnaliterinrell igc-
re,fimpliciter ea quae propofita funt uidere , & nihil plus
imaginari,
comp.12
membra non ;-
rata.
* Chrt.s osto mv s.Idefr,fpintualiafunt,n
bentiacarnale,nequeconfequcntiam naturalem,k\i u
ta lunr ab omni tali ncceflitatc qux in terra,& a leg
hic yofiMe iunt.
A Avgvstinvs. Siintellexifti fpirittuliter, !
tus&uitatibi funt,fiintellexifticarnalitcr,eiiam I
tus & uita tibi lunt, fedtibinon funt. Dixinn.
hic domintim commend.iffe in manducatione car
& potationc fanguinis fui, ut in illo maneamus, &
nobis, hoc autem quid facit, nifi charitas ? (.
autem diftula eft in cordibus noitris per S;
fanclum ,quidatuseftnobis, ergo Sphitus cfl
ficar.
f Sed funt cjuidamcxrobit qui noncredunt. Sciehat r
initioleftis,quic([en'y&c. Piopheca. Nificredide.
intelligetis,perfidemcopulamur,perintcllcclum u li
camur.
NICOLAVS DE LYRA.
vitam fpiritualem non conferebat.fedeam dari in facramento pr£-
figurabat,quia erga deuotos babebat omne delec~lamentum,vt habe
tur Sap.l 6.c.Tanem paratu pnefiitijii eis babentem omne deletla-
mentum.Malis antem bomin bus erat infipidus,vnde dicebant 7^u
i»er;2i;6.Nauieatanima noftrafuperciboiftoleuiffimo.
. Sic eucbarijtia digne fumetibus & viite fpiritualis folatium, & in-
digne fumentibus udiciumcil ldeo fequitur .
1 Qui manducathuncpanem. &c. Digne, viuetinxter-
num./cN7j»/rMr.
2 Hxc dixit in fynagoga. Qu<e eillocus communis, vbiludai
conueniunt.
3 Doces in Capharnaum.QH.« erat metropolis Galilcx, hoc
addit Euangelijla poilverba Cbri\U prxdifla,ad oftendcndum quod
Cbriftus in palam docebat,ficut habens doftrinam fanam & nofu-
fpeclam.
4 Multi er go audientes ex difcipulis eius: Tofita dcftrina
CbriJti,bic\confcqucnter exprmitw,& primo ponitur eius expofttio
fecundo ex hoc oftenditur aliquorum rtprobatio & aliorum confir-
DiuiHo. matio,ibi.Ex hoc multi.Tnwa in duas, quia primo ponii expofi
tionisoccafiofecundoipfaexpofttio,ibi.Sdcnsintcm Iefus. Oc
caf/o autem expofitionis fuit,quia multi ludaorum fuerunt verba
Durum c,}r'fl'{aferenonPotentesproPt'rI«<ll*>ificredulitatem-
dicnur 5 Dixerunt.Duruseft hic lcrmo.Incorporalibusdicitnrali
duplici- quid durum duplici de cauja,vel quia non defacili penetrabilc, vcl
quia refijiit taftui.Sic infpirituaiibus dichuraliquiddurum , vcl
quia ab intctleclu non penctratur,vclquia dijplicet votiitati.Vtro-
que modo fermo Cbrifli crat cis durus,quia eius verbanoninttllige
bantt& difplictba t eis,quod tanta de fe dicebat,co quod ipjum bo*
minem purum efjeputubant.ldcojcqnitur.
6 Lt quis.^nr/i ditat,blajpbcmia cfi.
7 Sciensautc iefus apud lemcti j ium.Hicponitur doftrimt
CbnJ. 1 txpofitto.quatum ad duo.de qmbus attdictes erantfcandati
■^dti,
tcr
,rati,Jecunduponitur,ibi.Spkityiscil qui viuificat
de quo fcandaliTgti erat,erat quod dixerat.Dc fcend
oftendit quod non debebant fcandaii%ari, prxdicens q,
cum inpoRerumin celumpropria virtute reuerti.Et '
bant admirari,fi dixcrat fe de cclo originar , quiaquslibetr
fuumlocumreucrtiturt&hocefi quod dicitur, Scittti nutcr C-
fus,&:c./rf efi,abfque aliofibi nunciante.
5 Quia mur.J^«i<J dixcratfe decelo defcendijie.
9 Dixit c\%.VKepritnens eorum murmurationcm iniujtatn.
10 Hoc VOS. Sine ratione.
1 1 Siergo videritis filiumhomi.^mpif«r/?,//ro^«/'j ->j
dlcat,quia hoc videbitis,non debetis fcandalfzari dc hoc e\
illi enim qui Cbrifio credentes cum co permanjerunt , m ajcei nt
eius boc viderunt,vtpatet ^£ft,. i.a.
12 Spiritus ert.Hir exponit fecundum ie quo murmurabl /fl*
iicet, quia dixerat carnemfuam efjc cibum necejfariumadf*i "f»
6 ipfi intelligebat boc acjidaretur in propriafpecie,ficut iai w
vel venditu r in macello, quod efi borribite . ideo tallit bunc i> w
ftum,diccns.Sy>intus.iluafi dicai,verba qua dixifpiritn
fnm babent,&fic viuificant.
13 Caro non. Quia caro Chrisli manducata eo modo qu
gcbant,non effet vtilii,fed magis borribilis: Ideo Jequitur.
14 V erba qnx.De carne mea manducanda.
1 5 Spintus &c \i.Quia Jpiritualem habent intelleftu,ncc li
quia funt a fp.ritufantl 0. Ifta tamenfpiritualitas nonefifica
da,quia caro Chniiifit injuramento eucbariftU tantu mod<
in figno,vt dixeruvt aliqui hxretici,quia cft ibi reaiiter, >' a
eft.Jcd quia manducatur caro Cbnftiin hocfncramento quod
tuali modoyinquantum fpecies vifibiles atteruntur & comedi
& fpiritus cx virtute Dei carni vnita reficitur.
\6 Sed (hnt,CvC.qui, Quaji dicat, propter hoc intelligc
pofiunt.
17 Sciebat.O ia tanauam Deusfciebat occulta cordium.
* E t
tpic
cut
■:<m
piri
ur,
non
UU
«, a f y»/> mdlturus.
T Qialudas interfca a
da:atoS recedir ,
/ecmanet ad infi- b
di-dum,quem nec
f,l, , necaperteo- c
fteiit , vt omnes
tmant dum vnus
i
pe
itrtadme, nijj fue-
\t da. &c. Caulam.
ue quidam non
tmt lubdit: Qiiia
, n0 c't a Deo da-
r° tu ,rldes. n.non eft
t. hcunibusa lequa
4. fi ppria , fed a Deo d
» gfiaquafi.
- c 'x /joc.Nota ef-
" lc uteloqucndum
fcc fi tamen ex
veis tuis aliquis
fcan-
loannis Cap. VI.
a Aro,'ioli qui ncn fiintfcanJaUzatf.
initio Ielus,qui eflent credetes,& quis traditurus efTec eum.
Q^iquidam noncredunt.
Et dicebat:Propterea dixi vobis.cpia nemo poteft venire ad
a Nonpauci,quiuidebantur&nor> urre fuer»ntdifcipuli.
me,nifi fuerit ei datum a patre meo.Ex hoc multi dricipulo-
a NonpoflChiirtum.fedpoft Sathanam. Vtpratcili non iam curnilio erant, nec ulua
rcdeunte».
rum eius abierunt t re^tro^&fiam non cum illo ambulabant.
a Q^ia ludai corpote r< m»nfiit{__od a- tem iam fiiebatdominus aliis polt apetuit.
Dixit ergo Ielus ad duddecim: Nunquid ocVos vultis abire?
a Vnus pro'omnii>..s. b Similis tibi. Cum iion fit.
ReiponditergoeiSimdnPetrus.Ddminead quem lbimus?
a N. n ■ fla te eundum. S.u'a- *> In mnillr fone cotpoti* & fanguinis tui pro-
aaietis uitam. c Ptruseltcrcdcrc &pofl cognofccre.
t Verba vite eterna:habes,8c noscredimus&cognouimus,
i.quia n> cinta etei o.1. & id>o m carneSc Lu >uin; tuo nondai ni/i qnod e». Caufa pr banjt eos-
quia tu esChriftus filius Oei." Refpondir eis Ieius : Nonne
x Ideft.vccaui.eleflior.e illa, nua dicitur.Mulii vocau puci elafti. h Id e(t deorfum f uem.
ego vos duodecim elegi, & ex vobis vnus f diabolus elt? Oi-
t Filio. b IntertretatJrniemoiiafangiiinis.
cebat autem dc Iuda Simonis fcariorhis. Hic enim erat tradi
turus eum.cum eflet vnus ex duodccim.
11}£
d
fcandalizabitur, ha-
bet confolationem
in eo , cxcuiusdi-
clo multi fcandali-
zatifunf,quihocfe-
cit vruhi eiietexem
plum.
d "h{onne ego uos dno
dec. <&c. Duodecim
5 numerusucratuscfr
6 qui permanet, & fi
7 ludas indepeut Ele
8 gir vndecun ad per
9 manendum , el£t*it
io ludam vt pereuni di
ii uina; difpenlauo
12 mifencordiaj \n jj.
i^lurem mundi im-
i4pleretur, vtensma-
i$lo ad bonum , u| *t*kfa
!6mah vtuiHur ho-- £
17nis Dei ad ma-
j3 h.m.
CAP.
r:
lor.
NICOLAVS DE LYRA.
itquistraditur.l3«/<j./f/e&a» euentum futurorum contingen
i Etdicebat.^wMiorem afftrmationem prxdiftorum,
3 rOptereadi. VO.c\\3\a.Eandemenimfe»tetiam dixeratfup.lt
ct, erba fint aliquatulum aha,idem.n.eft trabi dpatre quod fup.
\i. & iarifidt apatre,quod bic ponit.lpfe autl fciebat ifios qui
oauebatur,nb efte pdeilinatos ab dttemo,nec traSios a patre.
x hocm uki.Hic ex predidis conduditur aliquoru obfiwatio
ilo per apoftafij,cum dicitur;Ex hoc.Hoc no cft intelligendn
i.apojiclis *f/ de ji.dijcipnlu,quia ifti Chrijio adbafrrut>fed
i alujeqnebantur ipfum adauiiendu eius dotlrina, & de iftis
iretroctJjerunt.Et cvnfequenter per oppojitumoilenditur alio
ri nfimatip cum dicitu r.
5 Dixit ergo lcl\is.stpoflolos.
Nunqmd ic.llonpetit quaft ignoras,fedvtofledat fe eis non
iete,quia ponit in eorum optione cum alus recedere.
Relponiiit er.^o« folu pro fe,fedpro omnibus, qa intereos
pnncipalior,& in eius rtfponfione exprimitur maxima dile-
i ii Chnftum.cum dicitur.
t Domtneadquem lbimus? Quaft dlcat^fimitl 'tuiinuenire
» >njlumus)tu folus fnfficis nobis,pmpter que nmnia reliquimm.
( Vetba vitae xtev.ldesl verba vite atern/c promifjiua & indu
l u ai eam Exprmitur etiam in eius refpbftone vcra cofejfio fidei
inituur.
E.tnos.Q>«/d credereprdtcedit intelligere.
Qum\i.llHantum,ad humanitattm,in qux vnftus eft rex &
'•trios.
Filins.T^aturalis quantum ad deitatt & per eonfequens tequa
eiinnatura & potctia.Verutame quia Tetrus nimis iargerefpo
. -at iicetpro omnibus,nos credimus,quia nihil mali de alut cogita
i ,ideo Cbrittus cognitor occultoru eius refpoftone corrigit dices.
l Nonne.Ty on loquitur hic ie elellione d vitam &ternam,fed
' Apoflolatum.
J Etexvo. ld eft,fr&uifus addiabohconfortium.Verutamcn
t, iixit dctetminatc qms efjet illeynec apofloli tunc cognoueriit,fed
fleaquandopexeffcclum viderunt,&ideo illudquod fequitur,
nejldeverbis Cbrifti,fed Euangelill* qui fcnpfit ifla po!l pafjio
n i Cbriflt dicens.
i Dicebat autero. Scilicet, Cbriftus.
i Dcluda Simonisfcariotis.^rfti;jfej'e»r/«Wfer/«* ludt
q fuit frater lacobi.
1 Erat traditurus. Quando Iefus protulit verbaprtmifja.
I Cu eflet vnus.Vnncipalibus difcipulis Chrisli. Qutrii hic
fm
ftne argumetis,rtrli luda: d principio fua vocationis d Chriftofue
rit malus. Dicendii quod i>i hac qliione q efi de his qu& ttafcrndunt
kumanam inuehigationem( tujit de occultis cordis humani ) & /*
confimilibus qiiionihus, tenendum tft illud quod eil magis lonfunU
facrAjcriptura & rationi. ?ciedum igitur quoddicit ^iug.qnod ta
das aprincipiofux eltftionls fuit malut eleftus tamen eft a doming
ad apo(iotatii,vt pct eius malitiam dr proditione perHceretur Chri
fti myslerium. Quia ftcutiniquimale vtuntur bonis operib. Dei,fte
& Deus bene vtiturmalis operibns hominu,& ideo quauis luiat
fuerit pe(fimus,tamen eius ma 'o bene vfus eft Chriftus. Bcda aut in
boc conuenit cum ^iugfed <dd:t quid ludas no fuit eleftus ai apo-
fiolatii fed alyx i.f„ catus rft tamen cu eis,vt pt r fditionis ei*s ujfi
ciu Chrifius operaretnr filutbbumani ■{eneris, Sed vtrumq; ijiorit
videturcontratonem ejfetfacram fcripturam . Dijiributio emm
bonorum rtfpicit iuslttiam commutatiuam^vt habetur $ . Eticho.vc
alicui tato plas detur de honore,quato maioreil in virtute,& id, d
non eil verifimile,quod Iudas vocatus fuerit ad honorem apofiol*
tws,nifi tuncfuerit iuflus,velquia Chriflus tuc eu luftificauerit, vt
effct tali honore dignus,ficut iujiificautt Mattbtcu qua'.io eu voca~
uit ad apoftolaitiyVt habetur.Mat.g.A. Itcm infr. i j.b,dicu Cbnflus
de difcipulis fuis loquens adpatrtm.Q^tod dedifti rnihi cufiodiut,^
nemo periit ex eis,niftfiiius perditioms,& certii efi quai loquii bie
de pcrditionc,quA efi per peccatum mortale,quia Iudas adbuc vi-
ucbat vita corporali,<& ftc videtur quod perierit pr.r peccatnm mor
talf poflqua fuit datus Chriftoperfidema Deo patre.Uuod aut ad-
dit Bcda,Iuda nb fmjfe vocatum ad apofiolatum, videtur effe cotra
fcriptura.Mat.io.a.& Afar.j.c.vbinumerani illiqui vocatijunt
ad apo(iolatum,& inter iltos enumeratur Iudas.lt em ^ift. i.d. q$
Matthias eitftus eft ad apoflotatum dc quo puaricatus fuerat ludas
nullus autem puaricatur a ftatu in quo nofuerit.Ex quopttrtquod
verc fuit uocatus ad apoftolatum.Vropter quod dicendum fecundu
Chryfo.quodfait vocatus ad dignitate apoftolatus .& £ tuc fuit bo
nus,quia vocatio ad lalem dignitate rtfoicit pfentem iuftitia.Q^od
autpofteapeccauhprodedo & tradendo Chrifium,no tbtradiatifti
vocationi,quia apoftoli ex fua vocatione nb1 fuewt in bono rbjirma
ti.Quodpatetexcafu'Petri,quipoilfuciiyocationflChrifiunegauit. Mat»|.
Et ideo fimiliter dicet.dum, quod licet ludas temporefuA vocatio ■ £*
nis fucritbonus ,tamen poftca Gbriftum prodendo ptccauh .Scicndu
tamen,quod ex tunc maluserat quar.do Chriftus apoftolis di% h ver
bc in hoc ca.contenta :Vnus ex vobis diabolus eft. Tamenfua
matitia non erat apofiolis notafedfoli' Cbriilo quicognofat cerda.
Chrifiusi tam fuammalitiamd'xitingeneralt ipJoaudiente,netre
densfuam matitia latere,ftne timore mala operaretur,non tamen di
xit Jpeciali ,ne extunc inuerccundusfaftus peior efficercfur,fecun*
dum quod dicit Cbryfoftomm,
* N I-
*A D D I T I O
daica nequicia. Et Theodorus ibidT: Quia enim Tudai eum perfeque-
11« cap.e.ffci dicitur inpoflil.iZt in ifto 'pafchate non fuit batur,occafionem receffus accipiens lege exciufttjnnuens obferuat
' UJ in Ieruf. tibus,quod veritate adueniente ceffat omnisffgura,Cr quodlegibus
Cht /foftomus in hoc loco fic dicit,Qualitcr tghur nb afcldit ad n»n fubuchur,ut Irvalia frfta perficret, & unde boctquia non erat
1 fiftrtpaulai im tnimfoluebat legetn occafionem actipitns d Itt* feftum Cbriftijci luitorum.Htc Tbeodorus.
daict K *
/
OloE
or
)laidcL
Capvt VII
0/1 hdc a> <ero.Dominus incarneraanens frcque
tcr in Galilcam ambulabar,vtcu imitari voletes
dc viti) s ad virtutcs trafmigrare dilcat.quod il-
Jafigurabat.Vel vtilliustcporisfanc"hde ludxaad gentes
vcrbiDeitranfnum
C A P
cxpcclarent.
fj_ a i/i Calildi. * B E-
Lwrie DA« ludxa&Gali-
fa.mOj Jxa rcgioncs funt
uixa. Paleftinxprouincix
fcd Iudxa dicra efl a
tribu luda, nonta-
mcnlolu illaregio
quam thbus mda,
icd&illaquam tri-
bus BeniaminpolTi-
debat, ludea dicla d
cft,quia cxtribulu-
D darcgesonebantur.
Galilxavcro dicitur e
co quod lacleum po i
pulum,ideft,candi g
dumdignat: >*a*c-
nim Grxce, Lattne
lacdicitur.
C Inlud&aambulare.
it A vg v. Sicau-
tem hoc dominus h
dixit,quafinonpof-
Jct ambulare inter
Iudcos,&: non occi*
dia ludxis. Hanc
cnimpotentiaquan
douoluit, demon
d. & Nicolai de Lyra. n s
Scenophegia fefttuiras tabernaculorom,quia mefe i
mo ludxi habitabant in tabcrnaculis, in memoua il m
inquibus patres eorum habitauerunt in deierto.
c .Fra reseius. AAvov. Cum auditis,Fratiesdoi inj T
Marixcogitateconlanguinitatem,noniterum patie \%
vllam ■ '•■
V T VII
Oft harcaucem t ambulabat Iefus in Galilaram i
Nontamtntimensquiahabet potcltaicm, fidinfirmis det cxcmpluru
ne eii obiici.tur Jjtibiii' m .
non cnimvolebac in.Iudara tambulare.quia 2
• Komimcabaaturluda bcncfi.iorum Oci ociiuii Deuro.
quxrebant eum Iudxi inteificere. Eratautem 3
Idell.ubrinaiii orum conionftio fiuc dedicatio.
. tOL.
Sicutenim in
chroubipo!.
corpus dominik<
antencc poftea [<
tuusiacuit.Gcvi
Manx,necantct<
pofteaquicqi
talcconcepir.
i Vt& difci,
qux veri d
lciebanr, laih n
diuinis&rnon j >i
lari fauore <
da-
g 7(emo. Glo::
iusc n ului,
ra facis, l
fcondito , fcd ii
Tracig
jn iiun.
to.y.
in proximo dies feftus ludarorum iccnophegia. Dixerunt 4
1 Confanguinci,* ileofiftidientcjcum. b Hu^ianamfelotiam qusrrunt,& i e non
treduntineum.vtipfe.poltdceiidici:. c vbi ett ptin«ipatusgeoti:>,& ciuitasc»
put tegni
aucemadeumfracreseius, Tranfi hinc,&vadeinlucdxam, 5
vt&dilcipulituivideant operacuac]ua*facisNcmo quippe 6
V io. si verefa<is velquiahacfacis
inocculto quidfacic&qua:ricipfein t palam efle.Si hxc fa~
cis.manifeltaceipfummundo.Nequeenimfrattes eiuscre- 7 fccre, vtabonjn
Corripiem cupido gloiix. a Offertt,telcie^ioni>,6: alcenfionis ,ad qucm v-Bien" jaUUeriS.
dum.unpieta priai hutmlita ep flions. ]} T(WpUS '
debant in eum.dicit ergo eis Iefus:Tempus meum nondum 8 * A v g v.ld c k
Glori* mjodi,quan affeclatis. Quia. flX 1T1CX. qiiar U
aduenit, tempusautem veftrumiempercftparatum. Non 9 niammaltiti
potelc mundus odiffe vos Me auce odic,cpa ego ceftimoniu ' ° Jj5Jtturu8, N
a Et idco. * „
perhibeodeillo,quiaoperaeiusmala func Vds aicendite ad J* Temous "i
nondum ad
hoc eft , tei
C
in hync
loc.
Sceno •
pbegia.
itrauit,tcd infirmita
ti noftrxprxbebatexempIum.Noipteperdiderat potefta crucls & mortis. Tempus autem veftrum femperei! r
te fcd noftram confolabatur fragilttatem. tum,quia etfi vos femper cum Iudxis non interficier
ATheohpi. Seceffitin Gal^lxam , quia nondum ad eadem cum illis zelantes.
crattempus.Vndevanureputabatin medio funt corum
manere,&: magis ipfos ad odium incitares.
d Dier/e.Nonquod vnus,funt.n.feptem,fed more eoru
quotquotlunt,quafivnusdicunturJ5D:nam feftiuitatem
Scenophegia
I
rewpwj.Ideononeftnunc tempus meum fed veff m,
quia non fuhi amator mundi vt vos, (ed accufuor,
non audit vos mundus fuos falibs , teftes qui dicitis 1
mala,&:malabona.
2
NICOLAVS DE LYRA.
Capvt VU.
\ Oft hxc autem.Po/ti/M*»»» euangelifla cgit dc nutrime'
to fpirituali collato filv\s<:brifli.bic confequentcr agit
dedoclrina eis collata,quiaficut prediftumefl pater
debet filijs nutrimentum & ducumentum. Et diuiditur
in duas,quia primo orlgo doftrin& Cbriflioflcnditurjccundb, ipfa
dottrina ponitur ca.feq.ibi.lefas autem perrcxit. Trima in tres,
quUprimb oftendit Euangclifla aptitudinemloci ad manifeftadum
dottrine Cbrifti orginem, fecundb manifeflandi occaftonemjbhlu-
dxi autem q\ix.Tertib,manifeliatibnematlnalem.iibiiR.cCpon'
dit Iefus.Afc-4 doSrina.Circaprimii fciendum,quod locus aptus ad
prtdittam m.mifeflationem erat ciuitas Icrofolimitana, vbi ad di?
fefium cbueniebat populus,& ideo ad manifeflandum fe in boc loco
inuitatur Cbriflus-.Et licet primb recufet,tamen finaliter confentit,
& rationabilher,ut videtur,& hoc efl quod dicitur.
1 Poft hec autem ambulabat Iefus,&c.Doce»</o in fynago
gis eorum.
z Nonen mvolebarinIude^ambulare,&c.I/cefemfM/>o/
fet effe inter eos fine nocnmento, voluit tamenfe aliquando abfenta
re ante tempus debitum paffionisfue,o(lendendo infe veritatem bu
man<e natur*,& quod-lhitum erat fidclibus fuis aliquando perfe-
quutimcmfugere.
I Erat aUtem,&c.fcenophe. Idefl/eftum ta.bernaculorum.Di
citur autem a fcenos quod efi vmbraculum,Scpbagin quod efl come
itre,quia -j.diebus comedebant lud&i in umbraculis.
4 Dixetunt aute ad cu,&:c.7^o quod\effent filij MarU matris
fut,neq; Ivfeph,vt alias dittum eft improbando errorem Heluidijfu
per Mat.i.c.T^ec cognatifui,q erant ad apoiiolatu vocati,quia de
iftis dicitur hfr.quodfratres eius nondum cridcb.it in cum,fed dhTt
tur
tur hic fratres, quia erant de cognatione fua, qui ex faftis th
bantreportaregloriammundanam.fecundum^fug. vnde feq ur.
5 Tranfi hinc.Hoc efr in Icrufalemmetropotim luiet.
6 Vt &: diia.SCCDubitabant enim de Chrifti miraculis, > «
effent vcra,proptcr bocfiquitnr.
7 Neque enim fra.&:c. Et quia fuggerebant eimalim$®
gloriam mundanam qu<erere,ideo recufauit,di.
8 Tempus meum,&c.W tfl,tcmpusglon& mcx manift\ !i,
quia poii rcfureftionem erat manifeilanda.
9 Tempusautem veftrum fempereftpa.Qiw/^'™'!5*
glorixmundana quam quneritis nunc efl inprincipio huUsfoim
tatis quia Iudxi magis vacabam co'nuiuiis& Uticix inprinc o\
fli,qnam in fine,quando Cbriflus iuit adfeflum, vt infr.pattbi Vi
dZifer.Tempus autem veftrum , &:c. Quafi dicat, vos t»< ito
irefecnre,non aute ego inquantu homo,qui inimicos capitales I »«,
propter boc feqoitur.
10 Non poteft. Quafi dicat,vos quigloriam mundanam qi i'«
homints mundanos aduerfarios non babctis.
11 M.ezutcm odit.Qiti quttro gloriam Oei, & per confceut ar>-
guo peccata mundanorum,qu<efunt ei contraria, & boc e[i,q i 'M
citur.
12 Quiaego tcftimonfum perhibeo de illo, Ideji, dtnido.
Et accipitur hic mundus non quatum ad creaturarum fitbfta \m
fed quantum ad homminitm malitiam,ficut fnp.diftum eftl.a, per
illux,Et mundus eum non cognouit.
13 Vosafcendite,&:c. Idefl, ad principiumfolemnitatis ta rnt
cnlorum,quia in principio magis vacabant homines epulis & *"-
citt,vt prxdiftum cfl,non quod inuitet eos ad talia ,fcd ofiend
quidipfi quxrebant,quia qu&mundana funt adhuc fapicbai
tum^vtvifitmcfi.
\M 0 n, ji 1 1 r b, «v«
1 Tofi hxc aute" ^c.Per hocofledit Chriftus,quod aliqua
do dandus cft irx locus maximc quado perfonalis eft p le-
cuuo
cutio ficut videturfuifle in propofito,
5 Tranfi binc & ua.&c.liti loquebantur tanq hum.m
riaeffetper fe quxreda,quodeftfalfum, jpptercpCh
da,
i\6
ii9
A
3
Pl
k
b
al
V
115
q«
k
lai
vi
pa
te
tc
ef
c
0
ra
ar
01
tii
ti<
la
Ew.n.non ofcendam .Avgvstinvs. Qmdam. dieunt
•adpaffioncmpertinercquynonin feftiui.tate fceno-
eise, fed in pafchah,qua agnus occidi folet, crucem a-
jJonmanlfeflefed qua{i,&c.T y p i c e. Chriftus occultus
nditinfeitmitaTe
ioannis. Cap.VlL
U40
i in omnibus il-
jouralibus latuit
modoeft mani-
isnobis.Etquod a
ir.exemplumeft
ndi malos:Qiiod
loquitur &c non
:tabhis quiquae b
int , poteftatis
Mirabantur Iudaii.
LVGVSTINVS.
mesquidem mi-
intur quantum
tror , fed non
ens conuerteban
Etvndeadmira-^
q iamultinoue"
•binatus.quem-
lodu fueratedu-
s.Nunquameu
rant difcentem ,
lebant tamen de
:difputanre,!egis c
monia proferen
* C h r y s. Ab hacautem qua?ftione cognofcere debe-
banr.quoniam ha,-c citntia humanirnsnonerar neo, fed
diuinitus,fed hoc ipfi nolebant reuelare , fed iq fola admi-
rarioneftabanr.
d I\cjpjndit eis.Mea dotlrina , hominis: noneilmca. Sed Dei.
Vel quia non eft
D
Hom.48
in loan.
a Scilicet.pnmum vel fecundum.vbi quaritis humanam gloram.carnalia gaudii.non xrerna.
b Vero. c Sirur uo- qusrens gloriam.quia tempus gloria: me* nondum eft , in quo erit
mea fellmit,*. d Sciliiet primumu. Ifrcundum.
diem feftum huncEgo enim t no aicecndam ad diem feltu
Humiiitatis.
verbum nullius fed
ahcuius dottnna
eius , id eft . ipfe
verbum , dottrina
eius non eft fua,
ied eius a quo eft :
quodeft : Ego non
luni a meipib . Et
iftum,quiarneum tempus nondumimpietum eft.H.rccum
drxiflet f lpfe maniit in GaliLea. Vt autem afccnderunt fra-
a Id eft olt.non ub iil' u anonglonam.fed falubritet ocere. Non qiiircrs tauorem.
treseiusjtuncckipieaftendit addiemfeitum,non manife- 5 quiahocprofundum
a £>uh >< nafce der»c cum f i r bus.unde dixit^Nonad hunc.quem uultis, id eft , primumuel Vidit nOn OITineS in-
(ccundnmafccndtautemfoftinmiiio.fi leftiukatis tellefturOS dedit
ftefed quaii in occulto.t ludau ergo cuia?rebanceum indie 6 confilium:Sivism-
Dehaccontentione.f iiitet.quia «iiidam.iVc. 7 telllgere, Crede. HOC
feitoj&dicebant.Vbielt ilIe?EtmurmurmuItumeratdeeo 8 eft : Si quis credit
in turba. Quidam enim dicebant,quia bonuseit, aliiautem 9 mc^iiun] ' Dei, co
a Eorumquidiccbantbonus cft Aiiipaiam Ch:iftum confitentes, I0§n01Cet «C dOCtri.
dicebanr,non,fed feducit turbas . Nemd ramen t palam Jo-
a Q^a t les e;trnbantur &Mt afynagojam f.oebint.
quebaturdeillo,proptermetumliuia?orum . lamaurem
a Mediitisil i> diebus,id e!t,quartad'efefti. b Maxime feruents zelo uda-o urr.
e Sicut nonroamf fteaicendit.nonpaUmdoctt, fed cafi lat n:cr.
die t fefto medianre , aicendit leius in templum , 6c
a Vteniauotitateferiprurarum. b Omnes mirabanru fcdnon omnes o\mettebantur.
docebac . £t mirabantur Iudan , dicentes : Quomodo
iiiuuja |"«'""* *i Incius edu ationefci bar t eum nunquam d d cilTe.
qux nemo pof- d n-c ljtera3 fcmlt cum non didiceric ? Relpondic cis
rorerre3nifilegif * *■
lemolegere, nifi •
tat didiciifet,&: ideo mirabantur. Que eft ergo doftrina patiis,niii verbum patris? Ipfe ergo
*Chrt- (^Chiiftus
nna , id eft , lntelli-
i2get , quod doftn-
na mea non eft
ijmea.
I4i*AvOV!I1i
n v s. Videuirhoc
i^eiTecotrariumquod
dixit: Mea, Sc non
i6mea : Nam fi-dixif-
fet . Ifta do&rina
j7non eft mea , nul-
la eflet quajftio.
t Cnp. i.
(uC,
■f libere.
E
Tra. ij,.
in loan.
to»j>.
NICOLAVS DE LYRA.
l I Ego.n.&Cc.Scilicet,primum >vnde qmd poilea venit inmedio
lonmtatis,in alia die.non e[i mentitus.Et ful/ditur caufa.
l Quia tcmpus.Tempus.n.aptum doftrin* veritatis ,propter
«j, n veneratfaluator,no jic erat in prittcipio folemnitatit proptcr
f i\rta,ficut circa finem.
i Hxccum dix.tx.c.^ationeprxdicla.
»4 Vtautsm af.&:c.& iple afcendit. Seilicet.zd die feftum.
7 ernacu!orum,non tamen cujn fratribus fuis,nec eadem die^hia
ij fuerut adprimu diem illiusfefliuitatis^pfe aut uenit illuc e/uar-
I ie vtpatebit infi-.Sicut.n.noluit effe inprincipio feiliuitatis , ne
f ribuffuis malum perfuadetibus videreturfauere,fic no habutt
\ mninofubtrabere, ne dpopulo dotlrinam ftlutis , fubtraheret,
i mvtnerat docere,modus autem venienditangitur, cum dicitur.
Non man irette. ld rjt,cum magna comitiua , ne daret Iud<c:s
'■ifionemniaioris inuidix.
Sedqinfij&lc.i/j boe condefcendens fidclibus qui timore rnor
occtdtandi erant.
iudei zrzp.Toflquam euangelifla defcripfit aptitudinem tepo
l idmanifeiladum origineft£ doclrinefbic confequenter defcribit
c tfiwm manifeltationis dicl&.Et diuiditur in duas,fecundu duas
's huiuftnodimaniftslationis.Secudaponitur,ibi:lzm aut
Q iello.Pr/wri occafio fuit inuefiigatio ludteorum Cbriftu quxre.
t> hfwum aliqui eum quxrebant vt interficerenty alij aiit vt do-
fi «« eius deuote audirent,& ideo debuit apparere & docert, ut
o,nderet, cp mali nocere nonpoterant , nifi quantum permittebat.
«f it.n.feoccultando oflendit mfirmitatem humanitatis : lta confi-
d :er imer inimicos apparendo ofiendit potentia deitatis. Debuit e-
ftapparerepropter bonos,ut eius doclrinam originatam yd Deo
oi tderct,vt attentius eum defidcrarent.Et hocefi q> dicitur.l\xdt\
eioquerebantcum in die fefto. D«p/j« de caufa,vtdieJu e\i.
% Et dicebant vbi eft illeri^w illiquiqucerebanteumex odio.
<U inabantur enm nominareproprio nomine. Illi autem qui qrebat
eum
eum cx deuotionc-fita reputabant eumfamofum,& autenticu quod
non oportebat exprimere nomen proprium,&io quantum ad ees se
fus eil. Vbi eft IWc.Quaft dkat,vbi eil ille qui tftntus & talis efi,
&facit totmiraculai
9 Etmurmurmultum. Tropter contrarietatem opinionutn
de ideo.fabditur.
i o Quidam enim dice.quia bo. uipprobaio eius dotlrinam
&miracula.
ii Ahjautemdicebant,non,fed fedu.tur.EAr/;oc quodijl
malignantes dkebant turbas effe feduilas ab eo,patet quod maior
parsfccmdunumeru dicebat c ,n rarhm,quia erantprincipespopul
li ilii qui dicebant eumfeduclorem,vndefequitur.
12 Nemo nmen,&£c.Scilicet,inbonum.
1 1 Propter metum iu.Scilicetjlloru de tribu Iuda,licet enim
omnes depopulo aliquandb nominarentur ludxi,tame fpeciali modo
fic nominatur illi de tribu Iuda, & ifiigrauius mouebatur contra-
Chrifiun^eo quod .nfcripturis Chriilus erat promiffus de tribu eoru
ipft autem reputubat iflum GaliUum & ab eis extraneum,propter
quod itfacerdotes repudiabant eu,ut dh itur in fine buius ca. .
14 Iam autcm.Hicponiturfeciida cau[a,qux ei~i admiratio turbf
in doftrina Chrifli,&ideo debuit ofiedere vndeoriginaretur exccl
lentia,fuce dottrin&.Et hoc ejl quod diciturlnm autem die, &:c.
Diesfcilus hic dicitur toiu tepus ittius folhvtatis,qu& durabatper
fepte d;es,& fic medium huiusfcili erat in quarto die.Et tunc.
1$ Afcendit lefusin lemplum.QuiatbieJilocus aptus & co
munis fane dotlrine.
\6 Et mirabantur Iudari.Pro^fer rem infolita. Credebant, e-
nim ipfum ejfefilium Iofeph,& per confequens occupatum in labore
corporali. Sciebant etiam ipfum no effe exercitatum in findio,& ta
men videbant eum exceltentiffime docentt, legis & prophetarmi\te
flimonia proferentemy& ideo meritb mira'>antur,vnde tanta excel
lentia doCtrin* originabatur. Et hoc ejt quod dicitur; Quomodo
hic hteras fcit,cum non didice. 1
1 7 Reipondit eis Icfus:Hic cofequeter exprimitur origo illius
# dotlring
M 0 I{ jl L I T E i^.
e[ionacquieuit , vtdaretnobis cxemplum talem glo»
afcendit Iefus in ;templum, &: docebat populum, qui die-
bus pra?teritis intentus fuerat facnficijs Sc oblationibus cq
fuetis.Et per hoc docuit prardicatores Euagelij,vt fecundii
rin non qnaerendi.Verumtamen , quia propter hominii dictum fapientis tempus tacendi cofiderenr, Sc tempus lo
v;badociiinaialutis noeftomittcda.qnartadiefeftiuita- qucdi.In lequentibus autem mihfnon occurrit aliquod
11 juz erat media,eo quod fepte m Uiebus durabat feftu, myf ticum notabile vfque ibi.
N 3
1141 Glof.ord.& Nicolai de Lyra n..
trm* Chriftuseftdoftrinapatrisfivciburnpatriscft.Sedqaver a Qini/rt«p«^/b.Antichriftusn6eft verax,& iniuftitj
jT bum non poteft efle nullius,led cit alicuius,&: lua dottri- lllo cit,qma qiucnr glona,juam,non Dci,a quo no eft
nadixitfcipium^nolua.quiapatnseftverbu. Quideft fus ied vcmrcpcrmitUiS.
ta tuumquamtu,&quidtamndtuum,quamt .,tialicu- b UuiuittemquiemglortameiHsquiAdcil.eooqhcet a:
iusesquodes^Breuitcicigomihidixiirevidctur.mca do hs patri,tameninlerui forma quxrogioiia nono
annanocftmca.Ac jr., m hoc e,,.nrl n
fiHiferet EeOnOSU Adm.r«io,infinU.cle. «•!.... «eftoccaGo. , Eccequomodorc.tl.tcr,.. _ humilltatlS tr <
anKipio.Sabcll.ana eisle.us ,6cdixit: Meadotfnnanoiicit mea, iedeiusqui i vtomn.a bonalfco
iL f. ,.;.,< i(li » ldeftir dei. .neum.qunrf.libidi it..pu»Uel,id«fl»cjuo<ID«opl.cct- 2 tribuailUIS.
11
X
herclim fciitctiaifta * ,oeft<r d" n«um,qunn.iibidi k..Fu. uei.HefiYquoiDeopi.cct. 2 tribuamtts.
dulolu.r.qui dicerc miGtme.Siquisvolueric volui.cacemeiusracere,cognofcec 3 c 7v>»c-m0
aufifuntclTeipfum _, r •««.«.«. .i:c«a.u^..»«. 4 Ar.^c. Egocxl
fihumquieit &pa- de doctrina,vtrum ex Deo iitanego ameipioloquar Qui a 5 loquor ^ gioi
ter.dllOCile nomina a t NoniUeo. b NonDci. •Vnu-A»>c..tol.,.E»tolbtuiluperon)nequoadi..iiur 6 CIUS qiia-TO, VC,
iedvnamrcm. ,. r i • ' ib- ' eu • . • r^ ■ 7 ftus,tcd vos qui \o
Hom.»i cHVysosTo. b femctipfo loquitur, gioriam propnam quseric. Quiautcm 8 liamini in lcge,t£
" ,Mb Suam dicit,quonia quxritj;lonaniciusquimiiitillum,liic vcraxeft, c^iniuiti- 9 tralcgemqua:
SanmdaTem%r c tiaimllononeit.NonneMoylesdcd.cvobis legcm rEcne-^ ^tZl^
luam aurcm, iniu- <• Qvi«qa«...iii»iMeHfcef«. QM5c.uf.cii? . D£momunt rL
nimi uatns erat do- i • i \ i ^ • . • • r , „ 12 <i uxinonium.K, v.
Srina Scd ti omn.a nio cx vobis facit legcm. Quid me qiixririsincerhcerc? Re- . 3 runt OCCkiu
qux lunt pairis,eius ■ j^p«---«--««-*f«»t>«.«i.-. bN<»- -"-«--'« d*",° 14 quod Pc.us
luntex hocipioqd fpondic turba&dixitci: Dxmoniumhabes.Quiste quxnc1; fl""«" md* m' "
pathS Cft,debCrCr Cl- d r ^ Doo,, jNontu.baiu,utilli/..d<.inqu;l.uS,nonreddensmaledi<ftumpromiledi3o.16. d°Ue, CJ JCUI.IU
oCuS!l1c...NdonhS c ioterficeVeJRcfpondit IeiusK d.x.c dS: Vnum opus fcci-^ P"^ ^
mca,vehemcniero» De vno nurar
ftcndit&iui&pa- 4**.,V:. • * ,r *■ j quidfiomnia
tris \namcflcdod;inam,acfidiceret.Nihilhabcopermu retis? Vnumopusfuir,quodto'um honunem lanai b
tatum aut diuerlum, (ed ita ago vt dico , ut non iabbato,vndeturbatiiuntftulti obleiuatoresiabbati c
cftimetur aliud quid prster patrem diccie vcl conuinciteosM(.<y!es..ubciiscircucidcrecctauai';
c agerc. aliquandooccmritin iabbato ficn. tt hoc elt.
dc ^Avc. Secundumaliudfiiamdixit,fecundum aliud pterea ne quis turbeur, fi ialus iemper fit ctiai i
i . nonfuam,>ccundumrbrmamDci, iuam,iccundum tor- iabb.iro. Et lciant omnes,iemper debere fieriqu*^
Li.i.
Trc.
•M» mam.erui,nonluam. tisiun .
2 U*i g^ *Chry$.
NICOLAVS DE LYRA. banteumpurumhominem,quaftdicat.
i * Ancg»\a meipibioquar.G/orM»jAMm«»ai»/4//or;i-«
* doftrin*. Et diuiditur in duas,quU priirb o(lendit dotltinefut ori- do.vt vos xjiimatis.
Diirffio. „i,imt suudb inuitat aatpfumAbi^nomu^vCiOZnlCVtx.V^ima 7 Qui a lem etipfo.H ic confequenlcr probat propofiti'
tn duas,quiaprimo oftendttur origo doffrina. Secundb origo docetis fatlo,quia in dotlrinafua quxrebatglonapjtris cdeftis, 0\ p-
i/»i:Dtcebant ergo. Vrima in tre^quiaprimo pmponit mtetii. Et tttquod illa dotlrina erat a Deo.Omne enim quod c/t ad Dei$ m
fecundo,probat fpofttum,ibi:Si quis voluent.fir tertio cocUiit, ordinaiTt,ab ipfo eft,& boc eil quod dicitur,Q>j\,^c.Falj:.
ibi:J$ohlci\ldicZTC'lnprimaergopartepropQnit,quQd doSrina gendo propriam glvriam qu<erit,quiajupe>bia cxcitattumai It
/ua originatur d patre,dicens. quendum. ,
I Meadoctr nanoneftmea.^«a//u'i(<ir,i7?uu'oc7r;«ic7f.fp^ 8 Quiainemquxrit.Irit^,Df;p<i»*m.
mta approbatiue &jubie£liue,non eti meaper exercitium acqui/i- 9 Hic verax,eft.7n doclrina.
tionis \mman&. 10 Er imuftiria,CvC.J^«/<J irreprehefibilis eft in uha.fic
_. • » ScdciuSj&C.If/ efl,dataeflmibid patre,quia filius fpc*ndii cicbatQbrisius,quiaJiatu.paupcrtatis& abieclionisclcffi,.
tbrilti1 naturam diuinatt licet habvat eandemfcicntiam cum patre, tamen ria Dei iu omnibus qu£ftuit,& patet propofitum.
duplcx . habet eam ab ipfo,vtfuperius freqnenter diilum e!t,f< cundum vero 11 Nonne Moyies. Hic remouet quanda obieflioncm,r,:.
naturam bumanam habetaltamfcientia.f.creatam.r.on tamtn hubet fetfieri m contrarium^quia poffcnt dicerc,& de f.ttlo dicebv "*
eam per exercitium acquifitam.f d ab injianti coreptionis infufam. dottrina non efi a Dte,quia legem Dei data Moyfi n<j cuflodi 'i*
Et ftc,foluta eil qutfiio,qiiaqrebat:Qi\om^do'hichtctis. Mio landofabbatum>boe enim ei imponcbant^vtf^a.ditUiesl.U^ *
modoexponit ^4ug.d!'fs,quod filtusi ft verbiipatris,&quta verbu obietlione rrmouetdupliciter.Secundb,ibi;Rel\>or)dit Ieli ' Ti
tdicuius iicm efi quod doftrha fuajdeo fequnur,quod fihus fit do nib igitur remouet obietlione pr^diclaper hoc,dato quod 1
ftrina patris.Filius igitur ei~l doclrina per identitatcm 110 tameper grefior legis,non tamen habcbant titulum arguedi ipfum,c
ori%incm,quia afe non originatur,fed a patre.eft igiturfenfus (tcu tranfgrefjores legismanifeflein maioribus.it boc efi quod dn «r,
d'*m Augnfl. Mca dotlrina non efl mea,quaft dicat.Ego quifum do Nonne M.oy[cs.Quafidicat:vosef)is obligati rdeius obfe itit
UiinapAtris.tionfum d meipfojed d patre.Expofttio tamen prima nem magis qua ego,quiafecundum veritatem non eiat oblv^i .
magis nncordat litera. 12 Et nemo cx,&CC.Qj_<od probat pcr effetlum,dicens.
Diiiifio. 3 Siquisvoluentvolunta.Hf'cco»/fc7iirnt*c'rpro^r^o/?rM./. 13 Quid me qux.Lex enimprohibetinterfetlioncmmneth
quod fua dotlrina fit a patrefibi data.Et diuiditurin duas ,quia pri & qui nonpoterant rationabiLter refpondcre}cbuerterunt fdtt
mo inducit fuam probationcm.Sc:undo,remouet quandam obleclio uitia, vndefequitur.
nem,ibi; Nonne Moyfes.7Vim<* in duasfecudu duas probationes 14 Rclpondit turba.Idffr homines turbati.
qnas inducit.Secuda,ibi:Qui a ictnctiph.^rimaprobatio fcedit 1? Dxmonium hz.iijiodpatetmanifefle\alfum,quia d.t inut
9X aliorum iudicio.Amor enim & odium multum peruertut iudiciu expellebat.
.reUxrationis,&ideomoneteos.vtamoueantodiumquodcontraip 16 Quis tc q.Qjiafi dicatfios no quxrimus.Et inhocme:i tur,
fum conccperant,& tuncpoteruntmanifesle iudkarcquodcius do ficut,& inprimo,quia querebant mortem eius,vt diclum esl , trn»
tlrina fit a Deopatrc eam per miraculttm teflificate,quia non poteft cipio huius ca.
effeteVtn falfttatisyvt fupr.frcquenter ditlum eft. Et hoc efl quod di 1 7 Refpondit Hic alio modo exdudit nbietlione pradifr
«irnr.-Sl quis voluerit voluntatem eius facere. Scilket,patris dcns eamfalfam.Ex hnc enim dicebat eum tranfgrefloremlegi
ceteUis peruerfamaffctTioncmdfeabuciendo'. languidum fanaucrat die fabbati,ut fnpr.ditlum esl <,.c.& tai
4 Cognolcet. Idefl,verepoteritiudicare, quiaparatus fum hoc non fuit tranfgreftor,ut ibidcmfuit diflum.Ft hoe idemot
eius ludiiio committere. tur alio modofutu et,per circumcifionem,quam licite accipu
5 V tn :m cx Deo fit,an.7^on cfl per hoc intclligedu, quod filius in fibbato.Et hoc efl hoc diciiur.Kc(ponditlc(us.I\cpr'imt
oftl
uoi
n*
ndi-
vmo
■ott
1,1 aliquo poffit a patre diftordarc,quia hoc cft impofjibilc, vtfupra r*m m
dedaratum eji,fd loquitur eisfecundu coru opinione,quia repnta- 1 8
opmione,quia reputa- 18 Vnum opusfeci.rci//t-er,»or«m-»,oi;»v.
bant AEt On
a
Ioannis Cap. VII. 1144
1 43
5.Chrt'so sTOMvsHocn.eftquoddicit.Miramini nonquodprodiuerfiiategraduumdiuerfimodeperfonas O
T ■ ,e^. turbamini,tumultuati<;. Vide quomodo prudeter non honoremus.
1 eceos fillogizat.Vult.n.oftedere quod facere hocopus *Avgvstinv s.Hoc f Dominus notauit hoc loco 7racJ°
8 n ferat legem loluere (unt.n multa prmcipaliora quam euadere in hoc feculo magni laboris eft no perfonaliter iu tora°/U"
ledeobferuatione fabbati,per quorum obieruatione lex dicare admonuit quidem Dominus Iuda-os.admonuit Sc
nifoIuitur,fed im nos.Quodenimprc
pur. Etideofub- &:omncs miramini.Propterca Moyfesdeditvobis circunci- ciofum fonabat de
<j TrOpterea Nloyf S a » Q^fii;nific»tfmarionem:inimz&corporis,<}uamegofacio. b I»cepra. e Quia * OreDomini,& ptO-
V tvibit cirCU-lftO- Ab.iham in fabbaco prius accepicaDco. d Quo iubemini vacate, (i occuirirocUuui j prer HOS lCTiPtUm
tl'v" .' ' die>3iub?mi.-iicircuDcidere. •„ , . *
r-;NM«M fionem,nonquiaeXMoyfeefr, fed erpatribus . Ecinfabba'- f,^^"^"11!"
^,y(eeft,fedexpa- £rgo g ^ut^M^m^^^^w^mthikMnt^ tum,&propternos
M Tclnunciftonem. tocircumciditishominem . t Siciraincifione"m accipiiho, J ^SSSiu" fS
* ACVINVS. PrO- b . r,, r , .. , ,, r * ^«"mfamcemoperot. etiam hk eft VCritaS t iT.qJ.
"actrcscanfasdata moinfabbato,vtnonfoluaturIexMoyli,mihicurindigna- £ Dominus. Corpus ^0*-
;° l circuncifio.Pri. • 1&h™™4r^ 7 cnita Domini ;n h" lt"
xr.infignumagn? mini, quiatotumhominemfanumfeciin fabbato ? Nolite ?uo ^»exit,vno
fi.iAbrahJE. becu c . .. v . +r . + / in. . V. . • ,. 8 locoellepoteft, ve-
:'d(v'tpcrhancac?- ludicarciecundum Traciem,Tfediuitumiudiciumiudicate. 9 ritas eius vbique .
. tesnationibusdi- Dicebant er^o quiciam ext lerofolymis . Nonne hic eftIodifluraeft- QHiser* .. f
ft euerctur.Tertio . • . c ^ t- +1 1 • «•! 1 1 r goeftquinon ludi- JIer.0.10*
;!,factaivinlime- d quemquaeroncincerhcere? Ecce tpalam loquirur,cVrnihi{I2fatper7onaluer?qai »7»"«.-
biperquodgene- eidicunt. Nunquidvere cognouerunt principes , quia ua:qualiterdiIigitN6 tLibctC.
rarcreatura mor- ' 1 i cuiujfiiiusfic. i^enimcum homines
taim) caftitatem hic eft* Chriftus ? Sed hunc fcimus vndc fiC . Chriftus isdiuerfo modo pro
' ?££?*■ auccm cum vencrir, nemo fcic vndc fic . Clamabac ^JESSSS&S .
n; ante baptifma, Iefusin templo,docens & dicens : Etmeicitis,& vndefim iS neperfonas accipia-
qii peccata dimir- c 19 mus.Nonnunquam
:ur,&:coracupi jocnim cft iudieiurn
tibus fpoliatur. 21 interpatrem&filiu.
b Sitircunciftonem <*c.Quafi vos qui inlcgegloriamini co Non ajquamusfilium patriin honore, fed prxponimus fi
tr egera quae me nunciat.de morte mea tra&atis, fed no bonam caufam habet filium patri in veritate, & fic tribui
«f:ontralegem,quod totu hominem (anum fecit in fab mushonoremdebitum, vtnonperdatJequitasmeritum,
b;>cgodominus (abbatiCuftodia.n. fabbatificutcxtera d Dicfiarjfer^o.Quiaetfioccultusadfeftumafccndir, pa
oiniapropter falutcm hominisfunt.ficut vofipfi circun lam!oquitur,&:apparetpoteftasqu;eputabatur timiditas
__ ci ntesin fabbato, (quiaadfalutempertinet) nonfoluc Mirantuialiqui,qua potentianon tenetur cuiusmorsta
k os fabbatum creditis. topere qimebatur, & nodum plene intelligentes ems efle
c t{oliteiudicarefecundum,&c.t$on debetis mihi irafci de potentiam, putantefte fcicntiam principum,quia cogno*
r lsationehominisin fabbato,ficutnon iralciminidecir uerunteum.efteChriftum, vndefibiipfisobiiciunt,non t
ci icifione in fabbatojquia non eft iudicandum lecundu efte hunc Chriftum, cum nemo fciat vnde fit Chriftus,
fa:m,id eft adtionem petfonarum,vt quod licuit Moyii quiaetfi p prophetas dicitur locus natiuitatis &: huiufmo
niinonliceat,fediuftumiudicium,ideft, fecundum ve di,tamenasternanatiuitaseiusex patrenefcitur,vndepro- j-
litem rerum qua cognita,ncc me, nec Moy ien damna- phetaiGenerationcm eius auisenar. ,Vnde Chriftus ad vtrum-
bs,nccmecontrariumilhdicetis. In quo illosarguit, que relpondet,8_ deinnrmitate,&:demaieftate.
a mftmitjneiniudicandiscaufis perfonas accipiamus, c ff/we/ajdeft^erh^ievultusmei^vw^y/w.natiuitatci
non. §^» &:parcntcs
.3
NICOL AVS DE LYRA. thrifliy& ideo cum •pidiffenteumpalam docentem , & princtpesar
I Et omnes miramini . Id e(l , turbamini , quafi dicat,quan- guete,& ipfos non contradiceretcredidermtfortins ipfum effe Chri
I I Uibtremini,fi -pidiffetis omnia fatla mca , mMe interpretan- ftum,t>ahentes argumentum ex faclo principum, qui non capiebant
1 ta. cuwycum tamen prius ad mortem qu&rercnt eum,quaft ipfi de nouo
Proptcrea M oy fcs dedit vobis circuncifioncm • In lege haberent notitiam quod ipfi effet vere Chrifim eis promiffus,& iS
nfcribendo. ab eius perfequutione ceffaffent. Et hoc eft quod <//cif»r,Dkeban t
Non quia ex Moy. Scilicet,primo. ergo,8_o//J# enimfciebant melius malitiam principum quajn atu,
■ Sed ex patnb.^ia data eft a tempore <Abrahe,vtpatet Cen. quia manebant cum eis in ciuitate.
1 h.Et fic patet,quod circuncifto efl maioris autloritatis,quiada 1 1 Nonne hic eft quem qux.Totoconatufuo.
bipftjibrahx, quieratpater principalis populi. 1 2 Ecce p3LlEtcontraeos,-ptpatctperpr4dicla,quiaditi.Ts(e*
5 Et in fabbato.^%; tegis tranfgre(Jione,quia prAceptum efl tno ex vobisfacit legem.
', -d ofta ua dic circuncidatur puer.Et ideofi otlaua dies ftt fabba 13 Et nihil:/-" efijpfum non capiunt,quia bene aliqua verba ei
*< l"unciditurpuer,nec aliqua tranfgreflto reputatur , ex hucar- diccbant,vtpatet ex pmditlis.
i faUator. 14 Nunquidj&C.X^c/.v/rfe/ar quod fic eo quoddeft/lunt ab eius
5 Si circuncifionem accipit homo in fabbatO,&G f/ptf- perfequutione,verumtamen quia non habebant certitudiaem,fed tS
t< Krprtditla. tum opinionem,ideo etiam arguebant ad contrarium dicentes,
1 Mihi cur indignamini.£^</.feoc eft valde irrationabilequia 1 5 Sed hunc.X^w patriam &genus eius cognofcebant.
n_'.'^icitae(i&meliorfana[iohominisinanima&corpore,qua 16 Chriftusautem.IdeftJciet. {
fipfa circuncifio, & magis ad Deigloriam. 1 7 Vnde fi t.Ifiud aut acctp ebant exfcriptura, Ifa. 5 3 .c.qu* ad
^•olite iudicaret.H»! cx pradiclis concludit intentum,f.quod literam intetligitur de Chrifio.Generationem eiusquis cnairabittEt
'• dotlfinafit a Deo,(i retle confideretur.Et hoc efl quod dicitun Ifa 45 .c.Vcre tu es Deus abfconditus faluator Ifrael.
^'liteiudicaie./d e(i,attendentes adid quodnon pertinet adrt, 18 Clamabatergo.ToptadubitationepopulicircaorigineCbri Dj j£ ■
1* fit quando amor velodium attenditur , propter quodaliter fti,hic ponii preditla dnb tationis folutio.Et diuiditur in duas,quia
fmfuundum veriratem iudicatur. primo declarat Chrifius originem fuam. Secundo,terminum ad qut
9 Sed iu ft u m .ld e(t,dc dotlrina mea & fatlis meis iudkatefe- te»debat,ibr.Dixit ergo lcfus.^idhuc modicum. Trima adbuc h
c dum naturam rei infe, & tunc inuenietis quod eft a Deofecun-, duas,quiaprimo declaratur Chtifli origo,Seciida,ex hoc orif turbtt
a 'critatem. dinifio,ibi:Quxtebiit.Inprima ergoparte dicitur /7c;C!amabac
"• J Dicebant ergo. Declarata originc dotlrirt£ hic oftendif origo CtgoJn quo oftendii magnitudo fui ajfeclus ad noftra informttiom
dloris.Et diuiditur in duas , quia pnmo circa hoc ponitur populi 19 In tcmplOj&C.^/ omnespofjent eum audire,
«Vauo.Sccudo Chriftifolutio,ibi:Chmzbit ergo. Circa primu 20
/ ~nim,quod multt depopulofciebantprincipes qusrerc mortem % l
Et dkens.Eon^ dubitationi refpondendo,
Et mc fcitis. Quantumadhumanitatem , patriam &genm
ChriM Tomusv, N 4
Cjloford.6c" NicolaideL
'C
Mi . II.
4.
f M«th.
»i. c.
Mj.ii.c
Lu. if.%
»iu.
Tra.ji.t
lo. to.y.
tPhari-
farJ &
pticipes
fjccrdo-
1145
U parentes,quod eft.fecundii carnc mc nofcms , fcd 1 non
fecundum diuiniwiem.quia* we v/b»S«wi.Nc»cieb.it eu
Dci fiiui clVe,nec a patre mifsu ncfcicb.it ct.a Deum patre
n verusclteemtor iifiui vcritatis.Sed vadepoflunt, lc.re
fabditFporno.HrgoamequxritcinmccrcUJtcqancmo
nouitpattcmnif.fi- , • . , ■ r ,u ~™E "
fcitis.&amciplononveni, ledcitverusquimiiicmequem tmpns. Quafidk
* Q^.dcftirnpoflibi . r Qliod niodo
vos ncfcicis.Ego fcio eii, ScTi dixero quia neicio eum, ero fi- 2 g»i f
yra. ni
oppominotem pore mon.
c .AudicrutitTbarifci. Principesinfani anditornurm-
quo Chriltus a turba glonficabatnr,quxrut occiderc, < c
tamen nondum volentem apprchenderenonpotuu'. r
fcddocentcmaudierui r.
d JLdhnc modi 1
I
lius,&:cuifi;iusvo-
lucrit rcuelarc.
a Sedfcio eum. Ideo
fciocum,7*Ma*"7>/<>
/•«m//>/f,0-f.Brcuiter a
vttumquecomplc-
clitur, abipfofum,
quiatilius de patrc
paternondealio, &c b
incarncmevidctis',
quiaipfc mc mifit
, , °i^ir - ■ 1 t t q • r * "isj#ed non m< o,
milis vobismendax.Sedfciocu.quiaabjpioiuin, «iplcmc 4 quia adlu,c m £
mific.t Quxrebanccrooeumapprchendere,6cnemomific 5 cumtcmpus v „
^— .j.n „..:*: »^»j..._ ,„iA,t 6 icum (um . niwiL
in
lllll!
6 fcum luin , qi.
ld > U,f|ui» ncnduin \oltb.t.
s, cmia nondum venerac hora cius . Dctnr- 7 fpenfatioh
* Pt*dicitiooe*: imiculi* moti.limpliics eredunt * erba «flfcclaJormni g'orificant. o 1111} leK
baautcmmulcicrcdideruncineum,&dicebanc:Chnil:uscu 9 tunc vadoad
oj?on. x . loquimemi
Inquocimagnagc VCncric, nunquid p]urafigna*faciecquam quxhicfacic? Au- Patl dcDeo-
n^Mfic ontnritAc t£. c . ^/- . 1 ii 1 o r niono non v tis
fini communis' cfi dierunt L^bariiaa turbam murmurantcm de illo hxc, & mife- t , audil e pr.r(c. r
homimbus natura. runc tprincipcs&Pharifa:. miniitros,vtapprehenderenteu. & nuraculata
• * Vtoftcnderet d Dixic crg° eis lefus:Adhuc modicum tcrapus vobifcuin fum. ffl
NVS. VIO ^ Tun . b Id cff.perpairioncmiu aum vadat .io,uo tamcn non ecefl;t. latd.pitiir.
eiS VndCpOllent ICl- C n..;1rMntc.it.». Poftajtenicomc morti»a»«r.
refi
cV. alcci
I. 6. de
7ri. pa-
rii MM
n.tdlnm
B
re,fubiecir, cgo fcio
eu.Ergoamcqua:-
rite, vt lciatiscum.
Tatrem cnim non co-
gnofcit , nift filius, &
cui volter tfi:i;ts rtleuare
#Hilariv s.Qucro vtru m id,quod ab co opus efi\in
eocrcationisaut naturam generationis oftendat . Si opus
incocreationiscft, vniueriaquoque quaicreantiiraDeo
funt,5<:quomodopatremnonvniuerfanoueranr,cfi filins
cum idcirco,quia eo eft , non ncfciat ? Sic vero idcirco ei,
quiaabeofitcum nofle fitproprium,quomodononhoc
eiquiabcocfl, eritproprium, i. vt verusfiliusexnatura
Dci fit? Habes igitur proprietatem cognitionis de proprie
tate generationis,tamen ne forte id qiibd ab eo eft, aduen-
tusiui tempushxrefis inuadcret.continuo fubiecit.Et ip-
fe me mifit.Tenuitordinem euangclici iacramcti natum
fe profcflus&: miflum.
b Horaeius-Mo quod neccfiitas fitfacli/edopportunitas
VoIuntatis.Voluit.n.oportuno tcmpore nafci,prx-mii]a 16
ga ferie prseconum.Similitei ptcedicator cuangf lio voluir
opportuno
coiporalitcr. \
>^r'"""" 1 3 ncm cum tan
f etvadoadcumquimemiiu:tQua:recismecx:noinueniecis racula ficm |
f* i4poltclo> mea
15 tc,&cum ta
I6detmultitudi
enimcomp nftideta^ofceletemorusChnUi d
Petro.Qmd faciemus?
e ^«'"/tttw/iiw^v^.NonaiterOjfed fum.quia^
dum quod homo mutat loca,lecundum quod De
mutatcum vbiqueiit. Vndeahbi. Fihushonur.i
inca;lo,quafidici:,Ioquensin terra.
f iluxretismey&uoninuenietis,&vbiegofum,-pos.
g v s t 1 n v s. Hic rcfurreclionem luam prxdixi
quyfituri illum erat poft relurredtionem compur.
luerunt enim illum agnolcere praefcntem, 6C poi
fieruntcum viderent in eum multitudinem credd
vndemulticompunftidixerunt. Quidfaciemu^r
runtcnimChritiumiuoicelcremonentcm, i
runt in Chriftum fuis fceleribus lgno ceivcin: E ;
que biberent fanguinem,uqem eftiinderunt,de lua
delperauerunf
"K
NIC OLAVS DE LYRA.
* eognofcendo,fed quantum ad diuinitatem me nefcitis. Tdeofequitur.
I Et a meipfo.JVrf a patre quem ignoratis.
» Sed eft verus qui mifit me. Quia in boc impletur pormif-
fumdefilijmfjiane.
3 Que vos ne.Quia Deum nemo riJit vnqi amtvt fnpr.ditlum
e{\ 1 .h.& proinde me non cognofcitis, cumfim eiusfilius naturalis
aqualis ei in nitura deitatis.
4 Ego fcio eum Q^ia inquantum Deus,filius het eandemfcien
tiam cumpatre)& fu eum comprebendit.Secundum etiam,quod ho
mo eum clare vidit a principio,iicet non comprehendat.Et caufa hu
ius notitia fubdit >rcum dicitur.
5 Quia ab ipfo fum.&c. Ver boc,n.quod fcedit apatre in na>
tura diuina,hal)ct fcienti mprimam,qux efifcientia comprebenfto-
nis.Ver hoc aut quod miffus eil in natura bumana adjalutcm mnn
diyhabet in natttrn bumana plcnitndincm gratia & fcieuti* , qus
potefi in natura creata recip',
6 QnxTcbintctgoy&£.c.Hicconfequtterpomturpop!ilidiu'fto
fequens adrefponfionem Cbrf}i,quia ea audita maligni exercerunt
in malitia, & bonifuerunt in fide felidati. Et hoc e[) quod dicitur.
Qnarrebant crgo.^fd occidentes malignantes.
7 Et nemo miln.Quianonppteratexplcremalitiaminefetlu
nift quantumpermittebant.rdeo fequitur.
8 Q lia nodu m vcnerat./rf efi,ab eo ordinata de captionefua,
9 Deturbaautem multicrediderunt,&:c.Proprer««x do
flrinam& miracula.ldco fcqitiaur.
10 Etdicebant (AutiU^s&c.Q^d.T^oncflaliusexpcclandus
tjui plurafaciat.ideofirmiter tcnendum qnodbic efi Cbriilus.^iu-
d.crart.n.ame qnod in aduentu Chriflimulta miracnla dcbantfie-
th&fccundum veritatcmtot vidibantfieripr*fcntiatiter tpcon-
uincebaniur
uincebantur credere ipfum effe Cbriflnm.
10 AudieruntPha.itei turbamurmuratem ieillo c.
htbene dicit mttrmurantem-.quia non audcbant bcne confittri pJ .
lam.Verumtamen pharif&i audicntcs tanta hona de Chrifto,1- *
runt & procurauerunt mimflros,per principes ad capiidumi im.
Etbocefi quod dicititr.Et miierunt,&c.
1 2 Dixit ergo eis Iefus.P0ft.7Ma»» Chriilus cflcditfuam %
nemjiic confequenter declarat terminum acl quem tendebat.t ih
ditttr in du.rs,quia primo oflenditurpropofttum.Sccundo^x I f>
quitur admiratio tttrbatumy'bi.D xeruntergo. Termin
Chrifiws tcndebat eft ipfe pater,ad quemper mortem rcdtjt in ^n-
tumperbocgloriamcorporis & exaltationcm accipit. Eliftfl
quoddicicy quaft refpondendo intentioniquxrentiumipfur)lp('
re.
1 3 Adhuc modicum tempus vobifcum fum.i2««/ ,c
non modo implebitis quod vu. ttis , quia adhuc tnodico ta
manere in populo ad doccndum & miracttla fkciendum.
J4 Etvado^&tc.Termortemcnimiuitadpatrcm, pem<ti-
menprxditlis.
15 Qujtretisme. QMiapoflafcenftoncmeiusin celum, <
videntes figna perapofiolos ficri , pcenitentia dutli reuerft f tJi»
fidemCbrifti , diccntesad apofiolos, qttid fackmusi vthrv**
Jltl.i.f.
\6 Etnoninuenictis. Scillcet, fcundttmpr<efentiatn 'jM»
» alcm,fcd pnitentcsce eum inuenerunt fecundum prxfentiam W
tualem.
^iliter exponitur de pnefentia corporali , quia poft app p'n
quante deslrutione cittitatis per I{pmanos . mulli lud. l
cognattcrunt banc m>fetiam eis eucnire proptcr mortem Icf'-
tunclibentcr voiufjcnt habere pr&fcntem adfitiliberationei.
qttitur,
rnm
et»t
$
vW
H7
,}.i
1
oannis.
Can. VI L
1I4S
a vonpoteflis »ff<:.Non ait poteritis, fed poteftis.Tales.n.
tncerantqui non poflent.ficut &: alibi dicit Petro. Non
ap
fancr.i. dicente ^aluarorc, fi iu'em ifc fpiritu (anftoeiicio
daemonia Sed qi.ierat rn domino, n c inm notusinapo-
r:esmelequi modo, lequens aute poftea,ficnecdwiftis ftolis morabatur. Q^/amobrem cum ducereturldutad
durdeiperatio. paiiionem negant,& Chriltum ie nelcire mrant.
Siqtdi iuit.rc Avg, Elt fitisinterior,quiaeft homointe-
rior. Conftat aurem
Nunc,
D
b M^re fuo nerr-a rfoiriin caruali-
tf r iocciliecntet.
^jdfemctipfos.&c.rndif.yadc domino dicere neicierunt
tomenillndquod
nUrOerat nelCieteS <£_?«• » Ineommutibil;scuinpatre»
rfcnunciauerunt. ,
Sodetfi nonprx- a &vbi egolum3vosnon poceitis venire. Dixerunrergo Iuda-i
j, tia per apofrolos » Koa.d.rfco..^ _
tjnen iiutus eft ad b adiemeripios,quiahic iruruselt,c|uianon mueniemuseum?
cites credituras. wen.d f-mti doaoi&H.oerfjdifpexnn.
jbwjcV? /;ic. Cii i- Nuncjuid ln diiperfionem Gennumiiuruseil, gc do&urus
gDi.uesprophetal- i* rria t.
1. 1 veritatem, repli c Genres ? Quis efr. hicfermo cjuem dixic, cjuxriris me, cMnon ?
plusamarehominc
interiorem qua ex-
teriorem. Si ergo fi-
timns,veniamusno
pedibus,afTe£tib.nec
migtando,fed aman
d>.
& Chrtsos.F/mt»»'-
n ' d uentre eius fiuent.
inuenieris, dcvbi ium ego, vos non pocc&s venire ? Tn nouif- * SSirTrtofStS
limoauremdie ma^no feitiuiraristtabarleius&clamabar, bere cognitionem,
Inttiiusiredcjc & dili.nreSi ueba Dciaudi.e.
tra.ji.l
lo.to.y.
Ho.fo.i
io.to.j.
Aff.flu ;inoris & palfib's fi i.ijteie^en-
1 3. (u.temupdi X hoe «H ue-i.ead eum.
do Ha mitemupdi X hce «H ue iicadcum.
dicens.Si cjuis ifiric veniac ad me,& bibar . Qui credir in me.
If.ix
£ ficuc dicic fcripcuni, tfluminade venrre eius fluenc aquar
Exponit ad quem ..ocafT tpotum-
Si ifio. b ^-.aiidopoitr 'ur r"' i n mii.liifrl)-
uit 'c " >.. fc;-.'ijiie 11 i n'is i.iia < dfd.t.
b
&c h nitaafignis C)-
cut a fcnptuns cre-
derein iplum . Ete-
nim fuperi ;s dixir.
ScrHtaminifcr.pt -r.vs.
f De ucntre eivs flnent
viure. Hocaurem dixit de (pir.ru #quem accepturi eranr ™%v^*%Hoctcfki-
citesejndemqux
l:)iiem oflendunt
liprophetafTe ex i-
garantia vt potius
I loralle videantuc
camprophetaffe.
d ln nouifjimo autem.
Ift diiTenfionesIu
djrum dclefti .&
dftverbaquxdixit
c.bus alu confun-
centur, aludoce- 12 moniumdeprouer-
ritLir,invltimodiefcenophegi.-E vocatnonfolu loquen* biisfiimptum eft,vbi,£dieirur. Deriuentur fontestuifomy&
(,(ed&:clamando,vt quifitu veniat adeum. mptateis tuis quas diuidi.
tsiqttisptit. Bibatfpritum, vtpoft exponit&rcum bibc- #Avc Venrer interiorishorr,inis,eftconfcientiacor-
i.fluminadeventteeiusfluentaquc viux, Venrer,eftco diseius. Ribito auremifto liqiu reviuefcit purgatacon-
kntiacordis, quat bibito Ipiritopurgata viuit,&: habet lc entia,&h.iuriensfontem habebit,& lplafonserit.Quis
Juem.Etiplaeftfons vel fluuius,qnimanatbeneuolen- e(tfons,quiseft fltmius,qui manatde ventreinterioris ho
t,dumproximovulrconfulere,quibonafuaputatfibilo mmis? Beneuolentiaqua vultconlulcreproximo.Bibunt
liifficere, 1,011 fuit illefons. ergoquicredunt in Domino.Siautem purat qui bibir,qct
Hlero. Andacter &: tota hbertate pronuncio,ex eo rpe ioli ipfi debet fufficere, non fltiit aqua \ iua de uentre eius.
SiaiitcraelthacpiOxiniocolulere, deo nonficcaturqui
manat.
* Greg.Cu a me.Tefidelium (zn&x prxdicationis;verba
deflnunt,qinfidementecredentiumaqua; viuxflumina
decurrunt.Ventrisa. tem vrceraquid f.intaliudnifi men
tisintema,i. rec^a mtentio, iandtumdeiiderium,humilis
inprol.
Genef
Io.co.9.
oapoltoh uomino credidetunt habuiffe Ipinrumfan-
im,necpotui..efignafacereablquef'piritufJanraigratia,
pro modulo auij menlura vnde Saluatoi clamamt m
npiOjdicens. 1 quis )nu t>e.a ■[ tnecr bi.quureditin me ficnt
itftrip.flumina de vcn. &■ .Hocaut dixif de fpiritu que ac.
K.ineum.Et in eo.loco infert.Nondum.n.cratlpintus
lus, quu hfus non e.^. iNon quod nunc non eflet fpiritus ad Dcum,pia ad proximum voluntas.
landus
Snper
Ezech-.
ls
CnR.y.
A
NICOLAVS DErLYRA.
Et vti u G ium,lkc.Qnare non d<x''t:Vbi ego \z\o. quod ui
Hrcenuennn i>'s d u* e(. Dcendum q> ficut ire n<t patrttr. "jfue-
"■d.ni hutran 'at; m in qna tfi mutatio,ita ■ ff< f me apud
muer.i: <p!i prr diuinitat mjn nua tsl idem cnrn ipf>patre
■■4'ilinclins tawcn in pcrfuna.Et ad hoc defigoandum dittt
'bieao.
Wxerunt W/c e x uerbis Chiflipcnii turbx rdmhatto . Ex hnc
'i Cbnftus rf/ifrar:Quxietis mc.Q^afi dubitantes argue
'itijuoddiberet a luda ■ reiedere^& ite adpndicandam .cntib.
tuierrcm luds.orum.Et Itcra patetfed exfine vcrbi arguuut co
uiarndicenies.
Qyis eft hic.&c.vos 1 on poteftis venire . Qvafi dicat,ex
fi?irfi«*:Vbi igo.patet.i/uodilludq, dixit.Quxtim me, &.
ii»tell^i;i,rperbccr,cel]Hseiusdludaa,ij iidixifjtt, ibiero,
* non uhi fnm-.qn a tunc erat in ludaa^atm yro-ulit uerbnm prxdi
<ti.it ftc pattt eor um dubmiu circa Chrisli verbum. Sic enim dt*
' whqni 0' fiin.itis, vt videntcs non uidercnt,& audicntes no in-
<VgtTtntpiouteratde cispnphctatum lp.6.c.
'Innouiffimoaute ^ • Declarataorign d<tlrim Chrifli,&
W»f<> qnod erat a DtoAatc & fatia , hic confequenter inuitat ad
l ''tm.El diwdiiur in dua,s,quia primo ponhur Imiujmodi inuhatio.
■ *ao,tx h«cfeq< cspopul. dijfenfio,ibi:Ex illaergo tur.Iwfi-
* i.iturparcediciturfic.
ln nomflimo autem ldefl,indie 7 \quia primus dies & vlti~
* s trgufpiemniores ixta medtjs.
Vtlaluer-.ln nouifiimo./rf eft,in eclauo, quia peratlis feptcm
«}.(ejimtatis laberuaculoru,in oftauo die cratfcflum ccctus , vel
colkf
ligiofis
fedudo
prjfdi—
CJtUU
colletls. Et dicebatur illa diesfantTffimi in lege. Cuim ratio efl,qa Tiirbl*
fivnrabat congrt^ationem fanilothm infuptrna julicitate. In itla er fi.ido re
' ' ' , . . lioioftQ
£0 die ma<iua & fofent, 1.
5 Srac-at Ielus,&. rfttmbax.Trsdicando verbumDei.Etex hoc
tn Uuit con[uetudj,vt tu>bis rulgar.kus fiat fermo ftan {n^religio-
fn autcmfedendo.quia Chrijlus docebat d.fcipulos fuos fdendo,ut
/;die«r^r.5.a.Etcumfediflet)acceiTeruntadeumdifcipu
li eius,&: apenens,SJC,£f inplurtbusali^ ocisin uangefotnr-
bM ocebat Ji*r,dc,vt hic habetur,quid autem dvubntfubd tur. «
6 Si quis i\ut.?i qitis deftderat docJrifiam vit£.
7 Veniatad me.Per :demfnrmuam.
8 Et bibzt.^iquam fapientie falutaris,non folum adfuffl.ientiam,
fed etiam ad rcdundantiam,quia fide /: bonitas rnias ftdelis , de-
bet ad alios deriuari,quod oiiendit fduatorper fcripturam . Cnhts
fententia habeturTrouer.^.c.fcdutrba fmthic altquantulum mu~
tata.^t hoc efl quod dicitur.
9 Quicreditin me,&c.FIuminade&:c. C.u.^idaliosperre-
dundantiam.
10 Aqux wvx.Dicitur autcmfapientia diuincaqua viua,quiaccn
tinuat hominem f<>o prim;ipio,Jcilicet, Deo.
11 Hocautemdixitdefpiritu,H^c/«nr vnba *< angelifl.e ex-
ponentis verbu Chrifiiprxdiclu de acccptione ffiiitnfian ti nfigno
vifibiti ficut acceptrut afoftolidieTctecofles, qaex 1 ta acceptwne
fatla eft redundantia fidei in pradicatione euangelii p< r toturn orbV.
1 2 Qtiem acce.&c. Qrtqmuis tuim apofloii habertnt gratiamfpim
rituffantli ante il m diempentecoflts,non tamcn itapleac, & pro.
pter hcc non receperant infcno viftbili,quod dti.otat grdtix pieni-
tudinem.Cuius tamen caujafubditur.
& Nondum
M O I{ ^t L I T F. I{. ..
A "nouiffwoautemdic.Ex hocinoleuit5quodtur/ois fitprx
dicauottindo&: magts claaaose> clattrtralirtHrt autem & a«-
poftoli? fedendo &: magis remiffe,eo quod dicitur Mattht
5.a,Et cum fediiTet 4cad eum d;,&aperiens,&;c.
N 5
A
H<Mo4
1149 Qlof .ord. & Nicolai de Lyra. iij(
* CHRrso«.Didtflumina, &: non flumcn,copiofitate, diturgraria fpiritu fan&i in eis,tuncIibereloquuntad t n
&: vbertatcm,occultc infinuans. Viucntcm autcm aquam cipes luda:orum.Oporter obedire magis Deo quam h« x
dictt»agetcm icnjper.Spirirus.n.gratia, cum m merem in- mortuos (ufcitant interflagcllalaetantur,fanguinem f 1-
traucrir,&:firmatafuerit,omniFonremaeisrnanar,&:ne- dunt,&t aliis fuppliciiscoronanrur.Nondmu ergoerain
quc dcficit. neq; cuacuatur ncq; ftat.vidcbit o,s vtiquc hoc ntus in Apoftolis, nec de ventrc eoru fluebant grarie 1 ri
adfapictiam Stcpha tualcs,qutan6d n
♦ Mjtth.
B
infra »0
Cc.». b.
Acr.t.s.
t Supra
Lt
ni.adPetrilingnam,
adPauli fluxum m-
fpicicns-Nihilcnim
cosdcnnebat, fcdfi-
cut flumina multo
impctu dclati, om-
nialccum trahcntcs
abibant.
a Ttiondum tnim trat.
Etfi prophetscacce-
pcrunt cundcm fpi-
rttum:&:loanncs&:
aliiantc refurrcctio-
nem Chiifti, tamen
erataliusmodusdo-
nationis futurusa-
pcrtior, &: plcnior,
poft rcfurrectioncm
enim quandoprimu
apparuitapoftolis:in c
lufflauit infacie co-
rum,quiflatupnmo
hominianimamm-
didit, &dclimoerc
xit. Significans ergo
fec(Tecundem,inluf d
flauit fpiritum apo* c
ftolis,vtdelutoexur
gerent.Deindepoft.
afcefioncm plenius
fpiritum milit in i-
gncis linguis,vt om-
Acceptnti
fueratdominust ).
a credentesin eum.Ndndum enim eracfpirirust datus,quia l rificatus. Qne fu b.
t R.efurrecr.ioiie8c jfcenfiooe.
b Cutnhoc lo )ti<-ic:.ir \ inuitirctcredcntcs twa
<•'( de i . lo in turba diflcnlio.
Iefus nondum erat glorificatus.Ex illa ergo turba cum audii-
Ali.jui. Hi czpetinr diccre
tem ralis glorn (
in Icquentibus ; ;.
rir,dicens:?4ferc, j.
fi<a mt claritatc f m
fcnt hos fcrmones eius dicebant. Hic eft vcre propheca . Alii 4 babuiapudtt, am &
t Hi nondum incepftK.bibete.nef iente» heceflc inipleiiinCnriilo.qu» ptophera: prx t IHHndttS fitrtt . C i»
d xcrant.quncrar inNatareth Gtlila-s nutiitui. ftuS nifi refllffira e
Sui nnuetanr io N.?.ar .-rli nuciitum,o>tiaitatis locum non attendont.
dicebanr.Hic eft Chriftus.t Quidam aurem dicenbanc.fNun ^ ^,^^'^1. J
quida Gahlrea venic Chriftus ■•« Nonne fcripcuradicicquia ? &:vitamquamaE
cxicmincOauid,cv'deBethleemcafccllo vbierarDauid,ve- 8 mils> fPirlt
nit Chriftus' Dilfenfio iraque facta eft in curba propcer eum,-
1 Non ttnttirrcirdce nolcbant frd peifcoui uolebanc.
quidam aucem ex ipfis volcbat apprehendere eum,ied nemo
■^uia nondum ipfe uuluit.
mific fuper illum manus . Vcnerunc. ergo miniftn ad ponci-
PhaiifcU.
fidcs Sc* phariixos , 6< aixerunc eis illi. Quare non adduxiftis
a Qai mififueruot. Ftiui. Q_^a erat I)eo« * homo.
eumSRefponderunr miniftrkNunqua ficloquucus eft homo
Hoc teliimonium repellentes. a Q^iddeleftati eftis Irrmombus eiu».
ficuthicloquicur.ReiponderunrcrgoeisPhanfxi.Nunquid [^tusanouo hom .*.
& vos fedudti cftis ? Nunquidexprincipibusaliquis crcdidic
} nolnit, vtinrefu >
10rfcioneno(lraflaj;t
chariras, &: fpret, j.
, jtaqux non eft va,
j,& omnibuscadii s,
"qua: lunteius ch ..
rate migremuf
ram vitam . Si < 0
credimus inefi, a
relurrexita mn
!4&:nobis dauit I 1-
18]
Cenerunt e
in eum,auc ex Pharifeis 5 Scd tur ba ha:c qua? non nouit lege: ' oMifli ad capicn
..... ...... . ^^At-im rprliprnnr
Volent illuminjri.
eum redierunt ■
maledi-fti funt; t DicitNicodemusadeoSjille quivenerat ^°muncs a crim :,
pleni admiratii :,
22diuina: doi
ncsgentesdoccrcnt,ficutil]ituncomnibfislinguis,ficnuc teftes.
vnitasecclefizloquituromnibuslinguis,aquavnitateprc d 3v^M»<7«;Ve^'»'Of.c5,'c.Laudabiliterfeduifticr5t,qu:
cifus non habct fpiritum. fo malo infidelitatis tranfierant ad fidem.
b Qwalefyunondumeratglorifieatut.^ExillaergeturbacHrnau e Tslunquidexprincipibws aliquis,&c.Qxn docentlegem f
I
diffent bos fcrmo,?oi\cl aut baptizatur fpiritu lando,&:effun
ditur
temnunt eii qui mifit legemj fcd qui no noucrant icg 1,
crcdui
N1COLAV5 UE LYKA.
I Nondum cnim Ctat.f/i tali plenitudine & figno uifibili.
■» Quia Icfus.^rf boc enim datur jpiritus fantlus, t>t trabatur cor
da fidelium ad calcjliiglorti defiderium,nibil autem deftderatur,ni
fi apprehendatur vt potfibile,po(fibilittis autem butnana naturtcad
ndequutionem cceleflium manifeiiatur per glorificationem bumani-
tatis in Chritlo. Et ideo prins debuitglorificari,quam daretur jpiri.
tus fantlv.s inftgno riftbili^tper faQum viderctur aditns regnicf
icflis,po(fibUis homini.
a Exilh,SCC.Hic confeqitenter defcribitur populi diffen/io fequcs
cd verba Cbrifii.Etprimo inter populares. Secudo inter princtpes,
ibi: Vcnerunt crgo miniftr i.Inprima ergo parte dicitur ftc. Ex
illa/ci/iceiy'//* qut vere credebant.
4 Hic cft vere propheta.Irf eil,antonomafiice ditlits propbeta,q
promiffus efl Deut.i S.c.Prophetam lufcitabit Deus, &:c. quod
<td literam intelltgitur di Cbrifio,vt ditlum etlfupra cap.prac.
3 Aiiidiccbmt.Ifli erant in fideferuentions pradiiiisyquia fidei
"veritatem apertius confitebantur.
f> Quidam autem. Contradkcndopr&ccdentibus.
7 NunquidaGalilxa vcnitChriftus.^«a/irf/'c<ir,Bon.- & $-
pter boc non eil CbtiUus,quia efl GaliUus . Et adducuntprofe ar-
gumentum tx fcriptnra,d'tcentes.
9 Nonnc &CC.&: dc Hcth.&CcQjtandofuit iniunttits in regem.
9 Vcnit Chriftus? Quafi &hat, fic Seiendum cpfcriptura in plu-
ribtts locispdixit Chrtfiu cffe dcfemine Dauid, potiffime Iere. 2 j.a.
Sufcitabo Dauidgermen iu(tum,&cc.quoditeUigiturdcxpo.
Vnde infine autboritatis fubditur:£t boc cfi nomen,% vocabunt eiiy
dominus iufius noficr. Simititer quod in Betblecm caficllo nafccrctur
fcriptumeli Mich.^.a.Et tu Bethleem Ephrata, &:c Sequitur;
£x tc mihi egredieturqui iit dominator in Ifrael. Etutriq;
tra\ verum de Cl>riflo,quia de Dauiddefccnditfecundumcarne , &
1» Bcthlcl natus eft,ptpatet CMat.z.a.<cr Luc.i.a.fed ipft hoc igno
rabanc
?o Seitur. Avc.In mc fit h?c malcdiclio.ttaetnunc eft iu
rabant,co quod nutritus fuevat in T^a^areth.
I o DilTenfio itaque facl;a,&:c.s2i(M ibi erSt contraris opim -t
de eo,vt patet cx pmtditlis.
I I Quidam au.i&c.^fii reprefjifunt diuina virtute,:dcof«ju. '•
U Sednemo miCit,8/c.Quianibilpotcrant cifaccrc.tifiq* '•
tum & quando ipfe permhtebat.
1 3 Venerunt crgo,&c. Hic confeqttenter ponitur diffenfioa* i
principes. Et diuiditur in du.xs, quiaprimo oficnditur diffcnfn »
erga minislros. Secundo, principum ad inuicem,ibi:DiC\t1su i'
mus.Turbatio principum erga miniilros fuit eX hoc quod non >e-
rant Iefum,quia adbocmifftfuerat,vtpr<edi[lu eft. EtpatetL '*
14 Refpondcrunt miniftn.^ccArcM/anrfx.
l$ Nunquam fic loquutus eft,&:c. Quaftdicat, itabenel «i-
turquodnonvideturhomopums , fed plus > propter quodto '<•
rium effet ponerefuper cum manus.
16 Refponderunt ergo eis Pharifari.Ex inuidia moti.
17 Nunquid &: vos fedudli eftis. ld efl, extra veritatem 1 fi?
quaft dicat,patet quod ftc.Qjiod confirmant exemplo maiorum ' U
gifperitorum dicentium.
1 8 Nunquid ex principibusaliquis crcdidit.Jtf eii,ex fi rit
tibus qui principabantur tnprtpulo.
19 Ahquis credidit ineum,aut ex Pharifseis ? Quiuideb m
religioftores aiusyquaft iicerent,nuUns tx taltbus credidit . H tf
meufalfum erat, quiamulti de ifiis crediderunt Cbrifto,occul ti-
mcn,ne defynagoga expellerentur,vt habetur infra t $.cap.
ao Sed turba hxc.Scilicet,credidit,quedefacilifcductpote, pro
ptcr igtiorantiamyideofubditur.
2 1 Qux non.Hoc accipiebant ex hac quad dicitttr Deut. z~-
lediftus,qui nou perma.in fer.&c.
2» Dicit Nicode.Hic ponitur diBcnfio principum adinuice
ptcr vcrbum TSjjcodemi excufantis lefum , quia occulte cede
tum ideo voluu eum exeufare ex Itgcdicens.
* Nunq
>] j^ , -
ec'cle(.a,Tp fimpliccs &: laici fintahqn deuotiores.fo
lud lfa.i.a. Cognonit bos poffcfforefHU,&aftsuspricfepe'
vr<u
t i»
ml-
1)1
CIluntineumqiiideditlegem,vtimpIeatur quoddicit
unonvidentes videant. &c videntesceci fiant.
a ^«n^a/rf/ejr.Qaiailliperuerfi vo!ebantprius#ffe dana
;.»$quamcogniiores,ifte veroputabatqi fi patientereu
loannis Gap. Vlll
I151
Timcm fciri.
bi,
& Chrys.
* Chrysostomvs. Oftendit Nicodemus eos ne D
quecognofcentes legem,nequefacientesqusfuntlegis, Hom.yi
cumautemc6gruumeffeto(tendere,quodnon indifcre- '" lo™
temiferuntvocaturieum rudius&iracundiusvtunturco t0'5*
tradi6tione,dicentes.7\^« >quid & tu GaliUus es\
b Ettu GaliUmes>
i imcn» icm. Non Mmefl incr eHulu %. . ScrUtare fcrifiturat fff
adeum nodte,quivnuseratexipfis:NunquidIexnofl:raiudi i we quia a CaliUa
cathominem,nifipriusaudieritabipro,ckcognoueritc]uid 2 "Pnpbetanoa futgit.
Exprnudiciocotdlsfui. IJ eft, a Gsli *o fe.lilfctu . &t reuerfi funt Vnuf
faciat?Relponderunt,&ciixeruntei:Ntinquid&tuGahIa:us * lHifiu' in domum,
Cum fijlejiJdoflor. a Tamcn dominusprophetirumin^efurrexit.quidi itur Njzareui. ' «>J*UlXO$ Ul»
csJ+ScrutareicripturaSjcVfvidejQuiaaGalilxaprophetandn 4 cebatuj fcfus, quo-
i NBIlop«fcfloneg<»io. * Maiciamfuam. l * * nlam 6C Nazarfith
rurgit.Etreueriifuntvnufquifqueindomumluam. *™nt Parentes c*
t(.»squamcognuores,i.._ .^.^r ^ .. r ..>.. w^.
pi :enteaudiret3forfan effent fimiles miniftris qui rralue
ritcredeie quam
tc:re. Autoritate
er) lesis vult eos a
in icere , vt eum
v nr s velint audire.
C AvGvsn-b
n, n s. Dicit lex no-
u. ft , de legequa:
"• D efl co quod eft
" atllodata homini
NICOLAVS DE LYRA.
& i Nunquidlexnoftraiudicathominem nifi prius. &c.
y. battnimper bociniucere eos ad*audiendum Cbriilu,vtperver
bi ns conuerterentur ficutipfefuit conuerfus.
i Etcognouerit. Quiuindamnationebominisnonleuileresl
fi edendum,
3 Rtfyonderunt,&Cc.De veritate turbati, quia bomines inui-
ii f iracundia agitati non recipiunt perfuafonem.
4. Kunquid&cjd efi,difcipulus huius GaltUi.
( Scrutare,&c. Idefl, diltgentcr confidcra,quia videtur,quod
mldeeis fctas.
€ EtvidequiaaGalilxaprophetano furgit. Hocvcrbueo
iniptuitcre(lfaisuqitiafiuelligiidefphetisgeneraliter,atiqui
itide GaliUa,videlicet Elr^ens, Tobia<s, & Delborapro-
U-forte plurcs ali\.Si aut 'itelligii de propheta promUio ad
1 SpopHli nui efl Meffias,vtfrequenter ditlum efl, ftc etiafalsli
tji erbwm eoru.quia de ipfo (cribitur Ifa.u. quod debet effe l^a^a
n ,&pcr cor.f ques de GattUa,qaia T^a^aretb esl in Gatilka. Di
p :n.de Cbrifio Ifa. 1 1 .a.fecuniu veritate Hebraica: Egredie.
ti virga de radice Ieffe,dr \a^areusde radice eius defcendet.
Fi mpoterat refpor.dere7^icodemus,quieratlegifperitus,fedno
f; t -ifus. \ec mirttmyquia et apofloti illo tempore erant timiii .
7 Etreuecfi funt vnuCqoi[quc. Q^iaejrumconfiliumper di-
■emfuitdiljipatum.
lcquariturvtruCbriflusfuerhpropbeta.EtargHitHrprimop
n qnia.prophetiapertinetudcognitioneintellecliuam , vtpatet
l i.to.* .Intelligetia opus eft in uifione. Cbnflus aut fecundu
p -e ■ntelletJiua erat inflatu beatitudims,in auo no manettxopbe
t \d magis cuacuatur,& ceffat, vt babei i. Cor. ij.c. ergo,&c.
1 ugnuio propbetica quanda obfcuritate importat. Idcodxpro-
phcta,
pheta,auaft proculfans.In Cbriflo aut nonfuit anigmatica cognitioy
quia ab infianii conceptioms anima eius vidit claie efientiam diui-
«aw.ergo &CC.Contrarium patet in litera. Item in lege & propbe*
tis prxditlis fnit venturusjicut propbeta antonomajtice diftus.
{{efportflo diccndum mtad propbeta fecundum nominis interpretx
tioncm dicitur quafi prWcutfans ,inquantum annunciat ea qua funt
longinqua ab boviinum cognttionc. Hac aut longinquitas potefl dU'
pliciter inttlligi. Vnomodo refpeftu pmphetx annmciatis ita quoi
ea qux. annunciat fint ab eius cognitione longinqua propter obfcuri-
taie fua cognitionis ■,& hoc no ptrtinet ai perfetJionem prephetiat
fed magis ad defecJum,vt patet T^u.iz.b,vbi Moyfes dicitur excel-
lentior propheta, eoojDeiimpalam & non per tenigmataviderat,
quem aly cognofceban: infomno & vifione. ^llio modo inteltigitur
ista longinquitas rcfpetJu aliorum bominum cum quib. prophtta co
uerfttur,quibas annunciat occulta,& hoc efl de rone propheti*. Et
idco jiug.i6. cotra Fiuftum dic\t,a> ex hoc aliquis iicitur propbetA
quia annunciat ea qux funt longinqu% a coi cognitione bominum ci
qitibxonucrfatur in via.Cbriflus aui ante paffionem fuam quantum
adpartemfcnfitiua. erat viator,& cum alijs hominib.conuerfabatur
& ideo quarnuis ctare videret diuina fecreta,tamen erat verepro-
pbetafinquantum erant longinqua a cognitione aliorum bominum,
cum quib.conuerfabatur,& quibus aanunciabat illa.^ingeli autem
in nullofunt viatores,quia eorum conuerjatio non eH cnm bominib.
vtbabetur Dan.z.b.Et >o non poflnnt dici prophetae ex hoccpannun
ciant bominib.occnha.Ver diiia patct ad argumeta. Quamuis enim
Cbrijtus quantum id partem intettecJiuam effet beatus : mn tamen
erat omnino exira flatum vU,& ideo non euacuahatur in illo ratio
prcphetfe antc paffiortemjed pofl rc furrefiione fuit euacuata , tfuia
amplins non erat in via.Et fic patet primum argumentum. Udfecu.
dum fimiliter patet cx ditJls,quia obfcuritas cognitionis in ipfopro
pheta non efl de perfetJione prophetU .
oi D D I T I 0.
ln t7.»6i dicitnr m poft.Ed lgitur lenfus fecundum Aug.
adoftrinanonefrmea.
VofoAug.in hoc iocohxc funtx Videtur authoceffe contrariu
lea,& non mca.».i fidixiflctifladofirina non efimea,
Iht qo. iiu<e edet ergo dotJrina patris nifr verbu patns ? ipfe
ClmfUs eft dotJrinapatris,fi verbu patris efi,fed quia verbu
'!fe nifi alicuius,& fuam dotlrinam dixit , & feipfum &
" }*w,qHia patris eft verbu,quii efl.n.tam tuum qttam tua , &
1 1 tam non tuum quam t»fi aiicuius es> Dicere ergo '. Mea do-
ctrina
C~frina no eft n\ea..idcmeflacfidiceret.Egonof*mamemetipfo.
Htec *Aug. Qu<e verbafatis cocordant liter<£,& meo tudicio melius
inteltiguntur in feipfis,quam per expofitionem poflillatoris.
R E P L I C A.
In cap.7.v&id/c/7«r.-McadocT:rina non eft mca,,vbi poflilU
ponit verba..B.jtug.in clariffima fumma //c:Mea do&rina no eft
mCdi.q.d.E^o quifum dofirina patris qui non fnm a meipfo , fed a
patre,&c. Hanc intelligibile & fummariam ex ditJis bean ^Aug.re
dutJam veritatem Bur.ftne calumnia non relinquit,& tamen ident
finaliter dicit,vt patet intuentifuam allegationem.
^
C A P V T VIII.
jji mem Quia mos ci erat diedocere in tcmplo,vef-
pere rcuerti in Bethaniam,qux cft in monte Oliueti.
M YST I t E.fi-
S't altitiuline mi-
[erordix-.undcno-
bl-hrifma, idcjr,
uftio. Maneredit
ad
C A P V T
ad teplum . Mane eft ortus noux lucis poft tenebras legis,
quofidelibus,ideft,in temploeius miferieordiauenitpan
dere&dare.SefIio,efthumilitasincarnationis,quamifere
turcvdocct,undeli
VIII.
Efus autem perrexic in montcrrL» t Oliueti
"bentius populusue
nitadeum, fedini
mici Pharifaji de
iufticiatentant, an
6^ cont a t°liua-
tJlU.
NICOLAVS DE LYRA.
. m . C A P V T V I I I. ^.
jtlus Mt.Dcchrata ongine dotJrin* Chrisii, hic confeqtSk
XX JnP0"!ttPfadoctr'na-Ipf*aH!ehabet virtutemillumiZ-
* Twfitattua.Uco fic frocedit,quia primodeclarat eiusvir-
tutem
tutemilluminatiuam.Sccundo,virtutem viuificatiuam. r.,10. ibi.
Amen amen dico. Trima in duas,quiaprimo ofiedii eius virtus
illuminatiua per verbum.Secundo,per fenfibile fignum, ca.feq.ibi:
Et praeteriens Iefus.Tri/wa in duas,quia euangelifla primo intro-
ducit Chriftum doccntc.Secundo^oftendit dotJrinx eius virtute,ibh
-k Jterum
CjloCorcL&: NicolaideLyra.
11
:\
ius Moyli 6c Dcoautori . * curo adulcera reus mort.s
i\t"Z kgcm diccrct lapi dandam , dc.idcicnt , qua
iSlSS^qSl & diluculo ireru vcnit in templu , & omnis populus venirad
prxd.cabat, Pro qua & fc Jcns Joccbat eos. Adducunt autcm icnbx &C Pha- 2 los ta'Ics m ^ ' kl
a.nabatur. Iple au- a at.tn.tr ? be.
C Dhjto fctibtb
tetra.it A vc\
M
•<1 ip-
tu cum
aJul.cra
l.iur.
-jUu.iO
I.
1*MQBf
U 1 ll.l-
•
B
Exoc".
}I.J.
T J-|'C.
11.- c.i.
(i a c
4ilU.ll.
icm ncuiu CapitUt
calumnia icdlcrua-
H manructudinc rc-
ipondctquodeli vc-
rx-.utht.x.Quilinc
peccatoeit, p.imus
m lllam lapidem
mittat : Nonautcm
itatim mdicat , led
inclioam fe dlcito
icubii.nieria.' Di-
gno Dci kr.pta fuit
lcx in laj-nue pro
ctiniiaillius populi
nunciaminclmatus
inhominc, iplecu-
ftoslcgseft&lator
lcgttiCttberii intcr
fructum
rifxi' muliercm in adultcno deprchcniam,&Jtatueranr cam 4 n5 In ca ,lo>vbl
inmcdio,6cdixcruntci: Magiitcr,h£cmulicrmododepre- 5 nuitdilcipulo»,
hcnladtin tadultcrio.t InlegcautenT Moyies mandauir ?6 fenwurquocfleB
nobis t huiuimodi lapidare.Tu crgo cjuid dicis* ? Hoc aurem 8 miliando ( c
diccbanrtcntanteseum, vrpoilentaccufarceum. ielus au- » ^nflrJ£Ufij;j
x De linu u.tiui . inmiduui»J .ecl.n.nJ, ueccu hummi generK.
Pcc.j.i.o.m. terra fdcerct ,
tcm inclinans fc deorfum,digito fcribebat m terram . Cum quod
I Qiiinchn i.i> 'cnp c.ic;tu< I I m mit'ericor.1 a niit ti .111 1 <dic»t . II ellet , V t III tei
Vt«ig»iillo»qu',n fcccji.i.ur a nu. Adi.e ouultu rondedig • u'. frliclum dlre
autem pcrfeuerarennnterrogant.es , erexit fe, & dixit eis: in lapidj
t Quii.ne peccato cil veltrum , primus in illam lapi- « * *n '«^«*»
Olli d.tdi«Jfil'jpeccat»mu.eri.. ... ,.,1 j A
dem mitat . Et iterum fe inclinans lcnbebat m terram ^ p*tfrrain^
manum oftcrj
quod bouaruii
malarum adliontim folct reddere frucl-is,per dig
quiai lculorumcomp .fmonef cx bil seft.fu
fcrct onis expnmmir . Nos ergo inftruit,vt cum quai
mala p oximorum confp cimu ,non ftacim ea te.net
r ' 111 oux
redcit Docet aut nosauditi alicnius rcnlis,n°n temere m
u . trc,.ed pnus dtgito ditcrctionis nonpfoslms dilcutere,
ficunlledicit;Quifinepeccatocftveftrum.Q^l.pnusfms
unt.,vt poft ieam puoiatis Si enim lcx iubet puniri reos,
lutt.,vt polt icam puma.is . oi emm icx iuu.ipuiiiiiiui.i iiiaid["u»..n«.>i...w.T- , — - -
nontamciafimilitcrpuniendis Ecce plcoa iuftit.a,vt iu- oemu5,fedprmsadconlc.etiam cordishiimiutcu
ltusmalapuniat. U lereovelreamdimittant, velcumca digitodi:crctiomsea iollicitedi.quiramu<.
poenam fubcanr. d %? r>™P<™'° ™f'"" «*•* A v G.v. " ■ JJ°n -da
l Adducmt M y s t j c F.Mulier in adulrerio dcprehcnfa lapidet.oe p legem dilcere viderctur. Ablit au , vt <
fi^nat iynagoga,qu v.dulterauit lcgc Moyfi equendo tra lapidetur,venit.n.no pcrdcre quod ^nuenc^
diuoiKSpattum.Velquedimiir.ilcgeMoyfi,a nfeqmrfi
de Chriil.,vndc Iudxus lam quaii a lultciam acculat. Vel
fignat ecclefia r,qux relmquens Dcum,foi mcata erat cu
dxmombus , qua.u ludxus acco at, ep ad Chnltum acce-
<dat,&:quafi nouum idololatna:genusrepuiaraefr.
b hfus
cp penerar.Quid crgo relpondit? ilui/inepeccato eji *
pnmus m illam lapidem minat. I Ixc vox iultine eft, |
peccatrixded non a pcccatoribus, implcatur lcx, lc:
pra-uancatoribus legis.
e Etuer»m jeincl.na.ts. Datafniaiuftitix quailli
(i^ 11!
*
D...... .
NICOLAVS DE LYRA.
Iterum ctZO.Trimain duas,(juia primoponitur do&rina verita-
tis.Secudo^cofutatio fal/itatis, iii.Adducuntaute. Circaprimu
f iendum,quod debitus modits docendi ■vervate fidei eii primo bjuri
re in orationeypoflea cjfuitdcre populo in pr<edicatione. Et ,deo Cbri
Jius volens dare exemplu :■■ xduaioribits ecclefi<e ■ li:iiud> ../.tc? prg
duaiionem feejuefirabat fe tnvrauone. Et hoc eH cjuod dicitur.
lefus autcm.Caufa orandi,quia domns Martbx in qua hufpita
bitur,'rdtpropemontemilium.
1 Etd.luculoiteruro vcnitin templum. *4d ottenlcndum
\n eo "leUm ammarum.
a Et omnis. Defdute animarum. Q^uidautem tunc dixerit pr&
termtttit euangeli{ia,quia prindpaliter intendebat defcribere ilta
ex quibus eius deitas mamfefiabatur, ex quibus dijjenfio ludxori*
cjntraeumoriebaftr.
3 Adducuntaut£ Scriba:.H;r ror;/r<7«r?;c'»' pomtur confutatio
|/io £0. falfitaiis.Et diuiditur in duas partes^ quiaprimoponitur luddorii
maligna intcrrogatio.SetundOffubiungitur Chrifli benigna rejpofio
ib :Ic(us auteminclmans.I» prima ergo parte dicitur Jic.Addn
cunt autem./d Ji,iihqui b.ibtba;tnotitiamfcripturarum .
Qnrfto 4 hl\*h*x\te\.\Qi*id(banturpr&alysreligiofi.
5 MulicreiO inadulterio.$'i:«7M*rjfi(»-r7«d>-r nonadduxcrunt
alulterum eiusy um fecundum 'egem c/ict eade pce-ia p'eflendus.T o-
ie\t dtct quod per hoc voiuerunt ponere fufpitionern in corde popu>i
q*od tuiljet aliquis dijcipulus eius,& ideo nbn adduxiffent i um ad
eius iudictuw.V cl alttcr,fortc aduiter erat diucs>& ideoproprecio
ipjum iiberauerant,proponunt ergo quiejiionc brigosa,quia rcfpbfto
aiX uuj.uii.bct partem vi.icbaturefiecvntra Chri(tum,vt vidttur.
6 bAa^iWcx.lnquoailegantprtfentiaptrfona:, <&• prxfcntia f.i-
tlt,cum
M 0 *\ ^t L I T E i\ .
■ j ^r/ciiirKnrdttrw.^c.Pcrmuliereiftainadulteiiodepre
• h.ni.im.fignificaiurquelibet perlonaChriftoper fidcde-
iPonla,.a.fccunduilladz.Cgr.ii.a.rvr^oBriiw/aj vus vni vno
ibgincm
lli,cnmfitbditur.
7 Mododeprehenfaeft. Etarguuntgrauitatcmcrmmk
grauitJ.tr pm"& per legrm i>/f!ill£,cum dicitur.
S In legeautem./.fK/.2oi>. .
9 Tu ergo quid dicis? £/ fubditur caufa quctfliontsM
dicebatte itanteseu. Jdcapienduipfjmexrefpo
leni accu larc cu.viicbant.n la.a eius nufuetudinem 6
cordta,quod probabilitcr credcba. eum iudicarcipfvn dim>
fic accuftretur ab eis vt t>afgrefforlegis,proptcr quod rtdux
tcgtmad mcmoria,ne poffet cxcufari pcr legis obhtionem Stt [
e contrario diceret eam lap dadam .vidcretur dicere cbtraai *
difta & facta,qux cr nr d< piet.ic & miferi.ordia.
I o lelus aut md.nans le deorfnm.f/.xpgaiwr Chrt
gna refponfto.Et diuiditur m duas.q ia primo oflcdiiur quod
refponftone iu(iitia tenuit.Secmdo, quodamfericordia n
uit;Et per hoc vtraqueeorum cauillaUoncm euitauit.Set
cxigCPS aut.Circaprimnmfciendum,qtiodfuamfenie>.ttim
dummodumiudicialempr:mofcripfic,pojleaprotulit, ' »■
dcrHi-.Ieiusauteminclmansfedeorfum dlgitolcnfcp
illud qnoJpoHeaprotul^tadmaiorem certttudincm.
I I Cum autem perleuerarent interro.erexit [c.Al '
importttn tatt-m reprimendam.
u Et dixit eis:Qui fine pecca Q^aft dicat,puniatm
fednon a peccatoi ibtts,'mpkatur lcx quam aIle^Jt;s,li'd»c>
grefforibus lcgis.ln inferendo enim posnam iuftam dcbet objv1
debitufmodits.
U Etiterum feinclinans (cxi.Dicuntaliqui, quodfcrr»
idcm qund p • ius jd o(iendendum niaiore firiniraie fententiA.n
cwt &• meiius vt videtur quod fcribebat corum pcccaia,vt)t
Slcndcretihepptosad accufationcm huiusjar/ihnt. Ic/c-o/C/M
nint m caju.m cxibcre Chrifln.Sed poftca per morra.e f<
kcmn diabolo adulterata.Per lcribas cV Pharifa
ncs figoificatui,qui dicuntur htc fcnbc.quoma rion
cata rctmci mcmoiiter taqua nrmitcr lcriptaA p)1
J(
Cap. VI 1 1.
if; ioannis. «^ap. vm. li5g
m oiumpercufli funr,iteru fcribit in terra ex more vultu d Teftimonium.Vutant non crededum ei O Solus de fe te
* al. vertcns.vtillisfitliberuexircquosprxujdebatcitius ftaturobliti prxmiiTarumlucernarum, & ipfiusToanms
esurosquampluraintcrrogaturos.Docetautemnosfi- Baptifte,quideeoeuidentero£tendit.
a &:antccortedionem alterius,ita & poft nos ipfos hu- e Cerumeft teflimoniumMeum teftimoniu ideoverum efl:
miterfnueftigarcncidcm vel ahud fimiileinnobis fit. habendu,quiafcio vnde venio.hoc efhquia teftimonio oa
,. i * n tnsconnrmatur, ve-
Audicntes aurem hxc, vnus poit vnum exibant , incipientes
Remanet folus efut mm muliere iu don>o:ide ft.ciim ecclefi» in mundo
D
a \ec eZ° te con^em
J>. Sedquiapote-
' ratimere, ne ifte
ir qifine pcccato efl
«• eaipuniretjdicitei
* vtuiericorsprxte-
1 ;ii peccata dimit-
,;s te : Tfec ego te con~
de iabo. vtiuftusrve
B an^Iius peccet in-
£ te icens.
' b Iterumergo. Rc-
piis,tentatoribus,
n fa; ta culpa m
* ri! appertius
>' diju/dpoflit exdi-
ui tatcneambigat
dcohomine, an
pcitpeccatadimit
te.
c Egofum lux mun-
dijuinube carnis
teTur, & fictole-
ralahominibusef
fitur, vnde&pec-
a poiTum dimit-
, te,&:etiamhomi-
• niulluminare^
b Miferia.
a Mifenordia.
J>ifcipulorum vel in dnbio.
nimiiTusapatre, no
tameneumdeferes,
&impIeto|minifte-
rioadpatrem redeo
nectamen mudum
relinquo.
f Vosfecunium car-
nem iudicatis. Qiua i 1 .
ludnelcitisideovos
fecundum
alenionbus, & remanut IefusfoluSjck mulier in mecdio
_ a Ho» fugauit iudicio iirftitie.
itans. Erigens autem fe Iefus * dixit ei. Mulier, vbi lunt qui te
•liasiunt, Scien» le fimiliter mquinatum
accuiabant? Nemo te condemnauit? Qu.r dixit:Nemo domi
ncDixit autem Iefus:Nec ego tc t condemnabo. t Vade , &C f
iamampliusnohpeccare. Iterurnergolocutusefteis Iefus,." iuSis^oc^Tlio
iVc ,r r i a 'j:^ a.brbPerfidem- « uffif«empi«obH«- g mincm putatis, cui
uhe- dicesrt Egolumluxmundi.Quiiequiturme non tambulat 9 inlaudefua creden-
fub- C , l l«»oi«t,«re,p«c«or.in.i Nunc * infuturo. b Q.1, De„,„ ft fignificauit. IQ dum n6 fit & ^^
lntenebns, iedhabebitlumen vita: . Dixeruntergo ei Pha-i i damnaris.
rifej.Tu de teipfo teftimonium perhibes,teftimonium tuum ' 2 * THBOPHr-
Oftendeosft&patrem cui gloriam dat. I J L A C T V S. VoSqUO-
non eft verum.Rcfpondit iefus 6c dixit eis. Et fi ego tcftimo- J4 ma™ m ^"fcrf * '
niumperhibeodemciplo, verum eft teftimonium meum, ilcffe^mamcs.noniu
• / • j *"**• i ^ tem Deum fecun-
quialciovndevem, &quovado . Vos autem ncfcitis vnde dumcamem faliibi
venio, autquovadam . Vos fecundum carnemiudicatis: !7liter »udl«tis.
18 ft A V G V S T I N.
/ 19 QuiaDeumnohin-
telligitis &homine
vidctis.ideo vobisarrogans videor, qiego de me, teftimo-
d Teftimonium (g^*nium perhibeo
*cum ne
miucm
viduicc
p rcr mu
|icrcm.
|codcn<>
Dep£n.
di.i.ci.
&di.J.(t
anpiiol*
&ca.ad.
hucper-
fidi.
tambula
bat.
In hunc
Joctim.
E
Tra.?o.f
lo.to.?-
NICOLAVS DE LYRA.
I Vnus poft vnum. Qjtiagrauiorib.criminib.irretiti erant.Sed
tus lucis beneficium cttm dicitur.
II Qvnfc.Terfidemformatam.
1 2. Non zw.Ignorantia & calp<e,per confequens no veniet ai
l< .natur^uomodofcnbebatiDicendu^uodnofcribebat {trfm tenebrasgehe»n«,au«fmtterminmprXdiaarltenebr*rH $pttr
ftddmn* pirtute potmtfacere f in aliquafignra ab eo protra hoc Mattb.S.b.dicuni tenebr* CXteriores. Id efi, pUitn* pChri-
llidcbaZUm ^ fuaProPriaPeccata&"onalta, nec ab Bum.n.faaaefiveritascotratenebrasignorantm &gratiacotra
, ,; -rr'T c c . '. , tenebras cu!p<e,e*r gloria dabitur ab eo contra tenebras gehennx:
A rema it lefus folus.T^o» eft mtelligendu^ Chriflus rema Tertio proponiturhnitu lucisfru&us,cum dicitur.
; TJ,'W'Tr CU l!am,uliere> ^aremavferunt cum co difci- i j Sed habebit.&c.i2*M per irradiatione huius lucis clembi-
0 muUitudopopHh, fed remanfttfolus afuis calumniatoribus. tur intelleaus ad vidednm Deum clare,& per confequens affeZlws
fcngcns.Pt/7f« rigoretufiitiaMc Chaftus ipfum teperat dul- adfruenium ipfoperfetle, in quibm confifiit vita tterna.
mcordu.Et boc eft quod ^««r.Erigcns autem.co»/«- 1 4 Dixerunt ergo.Hic probat iila triapropofitapordhc.Tri
. n1^"'*5 r ' . • "loprimum.rccundofecundumibi.-Dixitcrgo itetu.Tertio tertiu.
cej.-MuIier,VDi. In quo examinalur de accufatlone , & ibi. Ameamedico vobis fiqs fermo, &c. Trimainduasqma
'decondemnatione.Ncmo te condcm . Etfnbditur primo ponitur ludaorum obietliofecundo Chriili refponfto, ex qus
merisrefponpo.
\ S"0 dominc^jjM recefferant,vt vifum ett. Etfubditur
ttfttibfolutio.
Dixitautem lefas.Quia vcnipeccatoresfalUaie,&mn
i mare.
con
10.
ofiediturprimumpropofitum.ibi.-Refpodit lefus. Obiefflo autcm
eorum fcedit no ex parte ditlUquia erat veriffimum , fed ex parte
dicctis,& hoc eil q, rf/«"f«r.Dixcrut ergo Pha.Tu de tcip. tp,
1 5 Teftimoniii tuum no eft ve:Id ei~i, habens firmitate da-
to q, cHet verum infe^quia nulluspoteftfetre tefiimonium de feipfa
16 Refpodit le.Hic ponitur Chrifii refponfto, & cxcludit eoru
ebiellionem dupiiciter.Trimo ofiendendo quod cofequentia no tenet
Secundo,quod antecedens efl falfum.ibi : Vos fecundumcarne.
Circa primum fciendum,quod teHimonium bahet firmitate & veri
tatem ex certitudiue cognitionis,& ideo hominis tefiimonium defe
non eft firmum,quiaetfi fe tognofcac tamen frequenter inordinate
afficitur adfeipfum. Deus autem perfe&e fe & alios cognofctt, nec
poteft effe dittorfio in eius affettu,propter qmd teftimonium Dei de
feipfo ftrmumeft.Tettimonium autem hominis de Deo eft inuatidnm
Diuili*.
: Vidt^ibfoluta a culpa & dpana.
* fctia amplms.f alnarido.n.natuTa,damnatCHlpam.Circa boc
J< Hha hocfatlum Cbrittt no efl trahendum ad confequentia.imo
tntfacndotes in foro pnUUimponere pniatn fecundum condi-
W peccantis,& peccati,quia non babent talem ptatem dimit-
'f°Aem etiam Cbriftus illi mulieritantam contritkonem dare,
T ^ceretad deletionemilius culpx & poen£,& illam contru
'" mc°g«ofiere. T^onfic autemalius facerdos quinon nomtcor
'< 'idct, quia homo videtea qum patent.vt habetur \.\eg\6.b.
yu o/-CrU,m tt&o.Toflqua euangeiifta introduxit Chriftu docente propter defetlu cognitionis.Cbriftus erat homo & Deus, nec pote»
f uidit !m<m l.P^",s. I*™*"™ ad virtutem illuminatiuay rat effe defeftus cognitionis vel inordinatio affeltionit in diuina-
n- Tyr '" '1uia Primoproponitur intetio.Secundo proba „atura vel humana>proptcr quodcius tefiimonium defeipfo erat fir
J^mt^e/S° Phajif?^ ^ rnum,magis quam quodcunque aliudtettimonium,& ftcpatetdefe
&us confcientia,& hoc eft quod <//«'t«r.Refpondit Iefus , •& di.
eis, &C b ego te.perhi.^wA^ar caufa.
yf Quia fcio.Irf efi,perfe£le cognofcopatrem a quo txiuiin mun
di<m,& adquem renertar.Et fic patet probatio primi propoftU fi
licetquod Chrittus fithx per effenua,quia verbum eft apatrepro
luLmr q profrw hahet locum in co^"'one intelletliua, grediens ftcut lux a luce.
ttnttgradum,& tdeo ipje Deus Jolus eft luxper effen 1 8 Vos autem nc Quia eius diuinitatetn ignorabant.
19 Vos fccar.H/c oftedit Cbrftm antecedens eorum effefjlfum.
'umejttpftus Chrinifpecialepriuilegium cum dicitur.
lum lax.Mti.n.nonfunt lux,(ed ab bac luce iilumina-
hht r/r"'r'Ca'"on ti/icel1 'mel^e"di*m,cp Cbriftusfitfol
t ,ri t- n meWi&ebdnt Manichm. Lux.n.magis proprie
w quam in corporarihus,quia tux babet rationem
--.& —..„,, v .u<.u,yjK ueus joius eiiiuxperejjen
tpfo omnis notitia dcriuatur.Secundo,proponitur hu-
im lucis
M 0 \jl L I T E
•k Et diuiditur
Mde dininKoA» T " ^^.*A' ft ^* nonvultmortempeccatons.fcdvtmagis conuertatur&:
tioCinmr w CUnt,l,r,na a Sluifto& ranaotQ confot .viuat.Ezech.1 8.g.Ideo dick ei.
«latnjrinn^ MimulIcremadi udicimadducunt,quia 7 ^iffeirwm.OaianbifufficitverapcEnitentiadepr.-cte
uonem hominum iolhcucquatrunt.fcd quiaDns ritis.&cautclacomrarccidiuum profutusis.
non MQi\jtl.
UJ7
Oof.ord. & Nicolai d<
Lyra.
V
nium
Ho.p.l
lo.co.j,
pcrhibco. Omni<.n.homo quando dc fe pcrhibere intelligentiam.agnofce quia parer,patcr eft, &: filius, fili
hudabileteftimonium.lupcrbus&arrogansvidetur, dt,ledno!idicere.Pater maioreftfilms minor.Vnaeith
hominescniminfirmifumus,vcrumdiccre&:metirj pof /tantia,vnacoa-ternas,perfecla:equalitas.
fumus.kixmentitinonpotlt. , c Etinlege veBrafcriptumeft.h vo v stin v s.Didtode
* C n r t s o s-r.SiciU lecundu carnc vmercmalc viue- dicio quod fuu U patns reihmoniu verum fit,,pbat ab v
recft.itafecundum
carncm iudicarc ,
iudicare inmitum
cft.
a Eqo non iudic o
qucnquam. Ego non
nidi. quafi lecudum
carncm, vt vos, vcl
pcnitus non iudico
hoc primo aduentu
fcdfaluo, ledquialc
cundo aduentuiudi
cabir.fubdit hoc: Et
t.\ omni ft iHdiCo ego,
•k A V G V S T t
Qupd duobus mo-
du intelhgi potett
t Otut.
iT-b.
M.»tth.
U.h.
i. Cor.
1,4.
pjn.i.a
tDctclt
Tra-j«J
J'i. to.«.
♦ Mctth.
,..J.
J.u.io.4.
c t Ncquc me fcitis neuue patrem meum. Si meiciretis, T ror- 10 vcl patrct
c * Mjgniconti e 1 1 mtiepidu' ue.b imnitjt s . o, *--«.
I ccnmin irucua? t- liquirur t dec-t. 1 1 IX, ipiIIUll
toritatclegis. Dic
cgon6iudicoqucmquam.Etfiiudicocgo,iudiciummeum «urcnimmlege:
■ Utd.Sc <i homo.paucin noidcKiuii.&fi miflui peicarncoi, rjjmenegocV pieer itmul I Ore duorum Vel l, ,
pc.dc.utcn. ^ _ inc.r«.i conflituir. a ftat omne verbum, t
verum cit,quiaiolusnonium,fcd ego&quime miiitpaier. quodduoveiplm!
vobu a Dco dat». / j nonlint inueti lx ■
^Etinlcgcveitraicriptum eft, quiaduorum hominum tc 4 fallace?,fcd trinuj
1 Nunc flr /1 diffroiu ticiuin nondiffcro tellimomum. 5 in liOC COmnicii.
itimoniurn verum eft.t Ego iumqui teitimonium perhibco 6 tur,in qua perpet *
■ Siduobu»iellibusctedit ir,quip'.)fljn:Nllio£ mentiii, 7 VeritaS Si ergO 'i
qui1«„oam,h.&p,.i>vbieftfl.b,|..vc,irt> hibCTC bOnam f-J
#demeipfo,&teftimoniurn pernibctdeme,quimiiit mepa- fam,h,betduos 4
ter.Oicebantcreoei: Vbieftparer tuus? Refpondit Ieius: 8 tres teites , pf
9 tiem&filiu fimi>
rcmcV:
m fafidol
fitan& patrem mcumiciretis .Haxvcrbaloquutuseitleius12 v* ^ccu,ata Sulan^
vtaut hoc intclluja- i ■ • i *» ij-'1' naouit.
mus -rvon M co quen. g in gazophylacio docens m tempio , & nemo apprehendit cu x 4 d Dicfbant fr?0
flM4W.ldcit,modO, . • Voan»t,Hif«doppo.Wn,aiu,l,nmu. i5SeCl.ndumC.aUU,
iicutdicuaholoco. h quia nondum vcncrat hora eius . iDxitergoiterumeisIcius:i6nidicantes j
Egonon vcni vtiu- . r7 C hritti carnalitci :
dicem mudum , /cd cepeiunt,iedera< »
vt faluum faciam moin aperto, \ •
mundum,non ludcium fuum ncgando,fed differedo.Aut bum patris in occulto.
ccrtcquiadixcrat.Vosfmcarnemiudicatts,itaconiunxit: c /'We/r^.Q^d.TcvidcmusfeJnopatrem tecum.Qi .
Egonon uidicoqucnquam,vtfubaudias fecundum carne
Cnrimimnoniudicarc.ficut abhominibus iudicatnscft.
Ho. ci.f * Ch y r so $rt)M v s.Etfiiudico. Quafidicat,propter
i.j. w.j. hocdtxi, non ludico, quafi non prxfumens iudicare,quia.
li iudicarem,iuite vos condcmnarem.
b iluiafolus.AvGv sti Nvs.Idcoveru, quianon folus
fcdegopatcr.Eccecrgo&duoin pcrfonis,licetvnu in fub
ftatia,quod cft ideo vcrum eft iudicium meum,quia vewis
q Deifilius fum.vndcprobaturquodfllius, quia non folus,
icdpatermccum.
T«,3<J *Avovstinv s.Si autem tccu eft pater.quomodo
\j *».?. tc mifit?Ergo Dne, miffio tua, incarnatio tua cft.Hoc eft.
Chriftus erat (ccundum carne,&: a patre non recelTerat, qa
pater&:filius vbiquccrant.ErubefceSabelliancinon.n.di-
xit.Ego fum patcr,6?cgo iple fum filius,fed folus no su,in iuit. Dicit ergode paflione fua,qut;in fuapoteltat
fjuit^amecueftpatecPiftinguc perfona$ergo,diftingue dxiscapcrevolentibus. •.
intelligentam tT" i
B
cptradr,fed nec mc fitis, qui i U hoiem quem vi
quodinoccultofum fciti^&i ideonecp^reni ifnr:
me lciretisquod eft pnus,nic cognofcite, & fic pat.
tis,quiavnum fumus.
f Forfitan&patremm.^o dubitat, feddubitatesquafi i
det &: increpat,vt &: >. f,s feruo,fo. -fitan dominus tu
g Hwverbaloijifitus efthjus ir,ga7^>pb\'Uciodocen:
pIo.Gaz£cdiuitiar,Phylaxeferuaie.
Tvhce. Gazophylacium eit myfteria fcriptu;
qua; luntin teplo,Ideit,in Chn.to. Hcc fecreta poi
reclioncmaperuitapoltolis,(ed in his modo loquitm t
parabolas non i ntelhgentibns Iudcis.
h Et nemo apprebendit eww.Id e(t,loquentede deiutefi-
plcnemoetiam fi vclletapprehendit, quiaiplcnecdu I
*
i.Kfga.
I«.b.
NICOLAVS DE LYRA.
Etdiuiditur in duas,auia primo ponitur Cbrifliprobatio. Secudo re
motnt ur I udttorum obieclio,ibi: Diccbat crgo. jlutecedens eoru
trat , quod Chriitus effetfoltu qui de fe teflimonium perbiberet, &
boc efl fjlfum,qui* filius Dei nonpotefl cffefinepatre & fpiritufan-
Bo,qui concorditer dant teflimonium cum eo,vt dicitur i:loan.<,.b.
Trcs qui tcftimonium dant in cc\o,tk.c.TameH nonflt hic mc
tio nifi Sepatrt,& hoc efl quod dicitur.Vos fecundum carnem
iudicatis.Xc/V/cer.wf ejfefulum hominem.
I Ego non iudico quenqam. Scilicct,per exteriora ficut >os
quia neuiintuetur cor.
1 Et fi iudicocgOjiudicium meu verum e(\.ldefl,flrmum.
3 Quiafolusno \um.ytfupponitis,qdia nonpotefleliefolttu.
do in diuinis,cum >na perfona lit in aUa,& e cnuerso,ideo fubditnrt
4 Scd ego &c qui me mifit pater. Ex hoc arguit adpropofi,
tum,di.
$ Et in lcvcftra fcri,eft.ne«f.!7,&.
6 Quiaduorumhominumtcftimonium vcrum eft. id
tfl, dibet reputari verum , quia quantuis duo bomincs pojjint finnl
tnentiri ta men non contingit defacili.
7 Ego fum qui tcftimonium pcrhibeo dc me ipfb. Ecce
>im perfona,
8 Et tcftimonium pcrhibetdc me.Eccr *lia.argum?tum efl
a minori. Si.n.duorum bominum teflimonium efl firmum, qui babent
tognitionem paruam,& poffunt babere afetlionem difiortam,muU
tofottius teftimonium panu&filu tn d\'uinis,vbi nonpottfl efie ta
tis defttJut,debet firtnum reputari.
tf Diccbant crgo tUlic remouetur ludsorum obietjio.audictes
enimtqnod aliegabatpatrcmfuum in tcfiimonium, flatim obiecerut.
u Vbi
IO Vbi cft pater. Quafi dicat.non csl talis ac tantus , f
bocfit ei credendnm.Credebant enirn enm effe bominent pvm
lium Iofeph, & ideo de ipfo denforie quxrebant,
Ii Rcfpondit leCus.Obiet~t;o>iemexcludendo.
>» Neque me fcitis.^ecttMt/ww deitatem.
1 3 Neque pattcm meum. Per confequens.quia cogmto I
correlatiuorum cognofdtur & rclinquum,ideo fequitur.
14 Si mc fciretis.l^HdWK/j- enim ludxi baberent maiore n
quam gentiks ,fecundum quod dicitur Vfal. 7 5. a. "fy tus mh^
Deus,tamen non cognofccbat eum quaturnad mystcrium t\
quia non erat adhuc plene reuelatum%
15 H^c verba loquutus cft Iefus in ga .In loco vbiponck »'
oblationes prv edificus temptt.Hoc autcm addit euageliHa, ^ >
dcndum,quod 'fefus tuc erat in bco,vbi potera ' faciliter c
qui qu&rebat eum occidere.nifi fuilknt rcpreffi diuina viri
fequitur-.Et nemo apprebendit eum.
16 Quia nondum veneratho.Id efl,ab co prwrdinata ,< «•
quando voluit captus efi,& non ante.
17 DlxirexgOiterum.HicprqfW fecudumfupra pofttu ;
fequens eum non ambulat in tencbris.Et diuid.turin duas,qw v>
mo ofiendit eos quibus loquebatur babrrc buius lucis defci
do fubditur huius defctlus remedium,ibi:D\cebat ergo.Cir W*
mufciendum,quod recedente fole vifibili de nofiro bemfpberit*
fantur ibi tenebrx,ita fmiliter Cbrifto qui eftfol mfhtix,ex b «
do per rnorte dcccdcnte,Iudxi pro rnaia ri parte funt obtcntbr t
nebris infidelitatis,& in eis obftinati,& boc iu(lo iudicio Dci I»
videratfigna in uita eius & in morte,propter quagltiles legi r
fbctarum i.atitia no babcntes credidcrunt Cl nHo. SimiliterUt
de illo Ccturione,qui vifisfignis in morte Chrifli dixit:\ cre
Dci cra.t iftc:vf habctur Mat.z-],f,& ideo luUiquinoft-
uis
ftr
h/4
ny ioannis. Cap.VIlI. n^o
a £., Vrfi,.Quafirponte,&:idcofrijftraIaboratis.V«ditil nesautemprocefleratillafeueriftimafententb,?«pm^ovc £)
lovievenerat,'^ vndenondilcellerat.Ci»*ww.ideoperfe pomorierr.ini. Acper hoc&illis qnicreditnri erant Ipes
ve
iedi:ret, non pol"
,.m fprttti i.( » Pe fututo quafi de prsr^nti loquitur. b Petfequendo inapoftolis. Permanentes. .5. f~\ „ T „ _.
_floij.i..Dicebate. a Ego vado , &<juaerccismc,8c.iu peccaro veltromoncmini . i Mamfcftueft,quod JQ[l%1
_BnldemOrte,lcd * \oiinimicinunquam,lrdamUimei,ft:finonmodo,pofttat4meri poterunt, 2 q ttlOritUI 111 peCC3- JJixi vo
■y*1 uuibuiiiui lucinuuit qucd iltis . *\ . • i- i - .
Jj ODXia ad quaill b Omniiacarnaliterfapientesi& dixitnon inttlllgente». tlS IlUS.quamUlS.dl- bls , qj
ibatjrmortcm.vn Quo eo;ovado, vdsnon poteitis venire. Dicebantero-o Iu- 3 catfeChnflocrede- |Jg}!j
fidcorfitmeflis.ic do,vos nopoteItisvenire?Et dicebateis:Vos tdeorfumeftis, 6 ftitia*, non iniuftttia
ideoerraill iapitiS, a A|> tie,cumroexcedens omnia. b In pcctaio naii adhuc meo niuiti-,quoJ non 7 faciet,& CredeS ill fd
KerpenSterram iamh.qu.demundoeleaifuntpem.enusadcumquifcctmundum g pjentiam, Ilihll ftul • f CX ''S'
r 1 rjor in ii 1 ao. * ' tjllC tlc—
fetiius- . c eo-o de fupernis (um. Vosde mundo hoc eltis3ep-0 no ium de 9 rru™ ?.ic,t »>#««•# <>,£,_ .
qmfutndebocmu !o * . . •* o loliciiiciutatusfucns cxmfc-
do. Theophy- d hocmudo,Dixiergovobis,quiainpeccatisveitrismonemU ncxteros intellectus "«»«-
tAcr v s. Apolh- , . . r . inquonati. , 2ChriIli, lueniesqGo L
larilmale fufcipies e ni.Si.n.non credideritis,c]uia ego fum moriemini in t pecce- i j qui ncn crcdit Chri
rnjouem,ait f ■ Ctw*iuflfitw«t,ji«eMi«cffeoB«ignt«*. b Quiddixifli.EgoTnm&nonaddi- | d.fto,mcriturin pecca
quocorpns domi- g a -_ ., fuquiu.niincetgodicquises.vtaed.mus. : , tis fuis-Accedens au- t
En fuitde hoc h toveitro.Dicebanccrgoei:Tuquises?dixiteisIeius:t Princi- ^temadconnunaeo. ^"Z
mut>,fedde("urfum i7rum qux coniidcia llris.
is defcendit . ~* turin Chrifto,in pec
Sui uidigitur&: Apoftoli,quibusadominodidlumeft. catis iuismoritur.
osoneftisdehoc mundo omnes corpusiunt coelitus g Ego fum,moriemini in pcccato vf/?ro.No'dicit quid,uel Chri t.P«n«
ibti;ntes.Sicigiturintelligendumeft,cumdicitur; Ego ftus,vel fihusDei,uelaliudhuiufmodi,fedadiftos vut ver ©^",'lori
oajiic/;ocw««'io.Hoceft,nonfum denumeroveftrum, boeternaieilentia?, ficut olimad Moyfen quem mittebat ginem,
qui undanacuraris, adhberandumIlrael.Q.d.qui mifi Moyfenadliberandum Vc'»lJ«
i i ier£o?o6i„Hicexponitquidfiteffededemundo,id fihosl(rael,ego permeipium vcni hberare perditos.Cxte- clrno<i<r
sft,c e peceatores infideles terrena fapientes , vnde hoc eis ra vero omnia qux mittuntur,non vere funt. Exo j
;xp( it. h "Pjiwc/p/tsw.AvG.Credite meprincipium,&cft inGreco
e siiitn.Scd e contrario fpem dat credituris. fiemininigeneris.ac fi diceret: Credite me veritate, quflo-
0 ideWM.Ciedideritisdicit, nonperceperitis,quiane- quor vobis,paterdiciturprincipiumn6deprincipio,fiIius tra.j*.i
Molinccapitimmutabilem effentiam. drprincipium aprincipio,i.apatre,perquem omnia.Om- lt>,t0,y*
*\ vgvstinvs. Totamfidehtas ludxoruipfa eratnon ma.n. per fihum pateroperatuseft,ipfe manus dextera,for
pccjiu habere fed in peccatis mori.Vnde lubdit.Dm uobis titudo,(apientia,& verbum eft patris.
,;.! u.inpeccatis pcfiris.Ct.cdo autem in illa multitudine q Avc.Eccequideft efTcquiaprincipium in fe manet,in *
uaudiebat,&; eos fuifle q crcdituri erat,quafi in om nouat omnia,&: mutari non poteft.
nesan- Loquor.
NICOLAVS DE LYRA. biintelleRusdicentis.
mhiUvifa,fed ttiam per oraculaprophetarum pr&diftapoterat 7 Vosdeorfum eLhs.i.dcmaffacomtptapondere originalispcc
ofcere vem cijriflum,& perfequentes eum merito, funt d cati, & ideo habetis debitu mortis & necefjitatc moriendi proptet
.■fipropter eorum ingratiuidinem &/ic excacati totaliter quod feparatio aic a corpore non fubiacet fimplicit uefirte uolutati.
atione,& hoc eil quod dicii.Dixit ergo,&c.Cgo vado. 8 Egodefu. fum. Qtaa fecundum deitatem habeteadem natura
ipatrem per mortemfecundum humanitatem,d quo tamc cumpatre ,fecundum humanitatem anima efl a Deo immediateper
non ceffitfecundum diuinititem. creationem,& corpits formatum fijiritnffancJi virtute ,& propier
<^xnt\.m.Q.Scihcet,perfequedomeinmembris meis,quia pofl hoc habehat plenum dominium j/tper corpus fuum , feparando oni-
.hnv.i,ludeiptrfecuti funt apoflolos & alios Chriflifide- mam ab ipJo,& reumendo fccundum quod dicitur infra 10. d. Po-
iei tjMtdmo tcm,vtpaiet jLtl.%. teftatem habeolponendianimam meam,&poteftatem ha
1 inpcccato ueftro moticmini.Id efl,propterpeccatuve' beo iterum fumendi eam.idco fequitur.
mtpropierpofcciitionem Chrift:,et apofiolorum ciuitas Ie 9 Vos de mundo hoc eftis.corpre & affcctu;
rnj mdeftrutlj (fl,& lempium combuftum,& populws occifws ab joEgonon fum dehoc mundo.Qu a fecundum,oj Dcus prce-
l{omano,vt fnerat d ChriitoprMiclumcxprefftusLuc.il. ceditmundnm, vt caufa efjetlum',mc efl pars uniuerfi. Secunduaa
,<? 9.f.leri<fatcm le.qua oc.pro.&c. tem humanitatem propter virtutem formatiuam eoc\cm modo efl di-
( 0 cgo vad0.yci//cc;, ad gioriam patris , veilra infidelitate ccndum,quia iila virtws fuit virtutefpirituffancli:quantum autcm
k pediente. ad animam & corptts bene efi pars v-nucrfi,& fic ett dc mttndo qna
I :ebat ergo.f/ic confequenter lefus docet remedium.Et diuU tum ad (ubftantiam,non autem quo adpeccati deordinationem; qus
■'■•■ 1 duas,quia primo huiufmodi rcmedium proponit,fecundo e- deordinatio nomine mundi infacrafcriptura frequenter defignatur^
t av.am oftendit, ibi: Dicebant ergo.Circa primufciendum, vt\up.diclum efl,\.cap.& hoc modo Iudm erant de mundo propter
>c rtmedium confiftit in uenicndo ad Chrijtum per fidem,qui infidelitatis peccatum,propter hocfubdit,
« 1 lux,ideo diuiditurin duas , quia prirao rcmedium huiusfi- 1 1 Dixi ergo vobis,quia in peccatis veftris m.Supra dixerat
0 nditur,fecundo adcredendum eos inducitjbi. Dicebant er- in peccato vefiro,in ftngulari, quia principale pcccatum corum erat
vrte moriturtm,ut habcturpcritlud Ifa. $l.d, Tradidit in 1 2 Si enim non Ctcd. Fide formata charitate.
i:animam fuam . Hutjtriptura&totumcap.exponitur 1 $ Quiacgo ium.Cobisinlcge & prophetis promiffus. Morie-
ab antiqms doc~lorib.blebr&orum,& ideo IuiUi deriforie mini in peccato veftro,
ie hfii,'/s<cm reputabant falfum CbriUum. 1 4 Dicebant ct.Oftenfo remedio cttttdendte mortis, quod cflperft-
■^ nquid in tcr. Si.n.ft ricfe loqueretur de impletione huius pro dern Chrifti, hic confequcnter inducit cos ad crcdcndum ftbi . Circa
:\it;quid cx ftmplici uoluntait feparabitur ai<e qttud pmmittitur lud&orum intcrrogatio dicens.
patettx coqucd/ubditur. Quo ego vado,vos non 15 Tuquises? Q^d.oftendenobis q>tu /istalis,& tanttis,quod de
ns ucnire . ipft.n.poterantfeipfos mtcrjitae »[ed nonpote- beat crcdi tibi. 1 6 Dixit cis.Vrcbando quod debet eis crcdiper
lt,urnamfuamprfj uoluntate fua traaere, ficttt fuit prophetatu bocquod efiomnium crcatjtrarumprimum principi<wi,& per confe
''flo per Ifaiami& in Icjufuit adimpletum. qucns ueritas prima & infalUbiiis,& hoc e/i quodfubdit.
'- \\e.t,Hu ponitur Cbrifii rtfpynfio,.m qua datur prxdicli uJl 1 7 Principium, qui & loquor vobis. Etquia cftprimitm olunt
vV rcrum
H<i Glol.ord.&NicoIaide Lyra. n
trm> a toMsrwfcw.Ethabcovobisnmltaloqui- doccndo.fi crc d ^iuaego.&c.fa.fcm. Semperipfaarqualirasefr. Sert
jl didcritis,accufandofin6credideriti%&quimodononiu- non cxquod.iminirio&deinceps, (ed fineinirio&i
dico,led ialuo.habeo poft iudicare.Habeodico,ted totum Dei cnim generano non habet initium temporis qui
cx patrc, qui vcrax eft ex fc, cx quo cgo fum vcritas quam vmgcnitum fu: ta funt tempora.
gcnuit cx (c , &: idco vcu dico , 6c iulnco. Ecce quomodo c Muhi credidcrunt in eum. Fjdcs credere quod non vidi
dat gloriampatn cui ritas e(I videre <
CquallS elI,Vt dOCCJt ■ FaAu»horaoFropteruo«»t»o(T"cti»meinreri.-ere. Credldl(tl.N6c<.
nos minoies dare piutn, qui& locjudrvobis. Multa t habco devobis Ioqui&c fcimusvtcreda
gloriam Deo. a * ■ .c- . . abcoqtytdcacabeo. t fed crcditntu v
tsapra o Et non cognouerHitt. luCljcarc,t icdqui me mific, verax eft : &ego quaraudiuiab gnofcamus ,
7.4. Cumdicit,qu.mifit uAnta» z Chriftus hon
tpe, vcraxc(I,noin- coJi;Ecioquorinmundo.Etnonco£noucruntquiatpatrem 3 ter"ndeiacit,
tCliCXCrUnt,quodde D *a qMMeAjp^iaifleaAipwniaAuauta j>portexuobisausuineJcnt,nenuu + 'C Vldcndlim 1 _
patrcdiccret,qaad- ergod<i,.cict<ie.juaiit<>ium<iuci.ci<:te. quod e(I mercri
huc habcbant clau- cius diccbat Ocum . Dixit crgo eis lelus: t Ci*m exalraueVicis dei .
fOS OCllioS, CV idCO a Aiquietuobi». Nocaiutcreo» i'ti>lltali<;uo*<]U, treXcur rr.iit. i f Matlfcritis in I L
jubditcis: Cumexalu filium hominis,tunccognoiccr.is,quia egoiuni, &a meiplo ""«co.^ChrL,
n ueritisft. vbioftendit c » lit&fattstmytkmt*. 0 lucmun.dixeiai.redo.uiarcs magu, nii- 6 Oftendit ea qtj
aliquosibielTcqui d«ecom„,e»o..,. ^ 7 corum corda i[B
poft pailionem (ua, racio ninil,icdiicutdocuit mepacer, h*Ecloquor.Ecqinme Scicbat emn, .
ClfentCrCditUri&CO * NoQtame»m,au*utcgr,qutauor»ii,cairi«ru»,ricccoriUcn,c. 8 ni5 Crcdiderunbl
gnituri qs ipleeilet. tFlcc'' c Fiiium.j dam , fednon b
STi *AvG.ExaltatlO- „ b dQjre.0» ,.£,.■... ^^
*o.to.o. ncm afjt crucis dicit^d miiic, mccumeit, ct nonreliquitmclolum,quiaegoqux o quideis promir,
OUia& ibl CXaltatUS » ir»faluf.:hu.n»i>lgener,»qua:c(iuolunu»patrls. b Iod«hioii omocaquu non ,ara io 10 VetC dl lcipulciii
*•(> nn ripnptiriif in li omnem te.rarr» cxiuit fjuu» arnito omn,. ,- "
gno,hocoPottebat c placira iunt ci , facio iemper . Ha:c illo loquentemulti u taCnr^lt3!
implen pcr manus ... ^i&f&tmvr*^*»**»******.; priusabipforc
eoruquipofteafue- crediderunt m eum . Dicebac ergo lelus ad cos , qui lafant, &illieu
rltCreditUri,qUlbuS f * Qma.amelTecxiMlli,. lnfiucMi.xii.uobh ^p.telTeperfe.moi.cm. dietUnt & C«
dicir^hocquare^nifi crcdiderunt ei , Iuda:os : Si vos manletitis in iermo- ,5 rL1!t & rccefi-f
vtncmoin quocun- 2 • Bo0,ta..»,,uftitia-,& «...*,,,. ouianonrcrir
quelcelere,^male „, ,-r • .». -b ^r""1^ d,rT^-. i4ri,nr
Sb.conlcmsdefpera nc meo > vere dlfcipull mei t emis, « cognofceus J«^m rf;/. ,
ier,qnvidcateisdo- hanc altitudin
nari honucidium,qui occiderant Chriftum. uenietis ex fide qux eft humili5,& conitmnitur,cY«
c Uutuegofum. Efie eft immutabilediuina? fubftantije.Sed num lynapis.
ncipfequiloquitur,intelligereturcfiepater,fubdit.£ri»»e A Avc.Omnesnos vnum magiftrum habemus,,'
ipfofacionthtl.quiz a mcip(o non fum, ledapatre. Ulo condiicipuli fumus. Nec ldco magiftn iumus,
r JZuia
NICOLAVS DE LYRA: 8 Scdficut&c.mccueft.fi«iu/ec«»i;.w(/ef'rutfw /
filio,& econuerfo,fccundum bumanitatem vere ipfa d?n.
rerttm prhcipium,omnia reducit infeipfum , cumfitfinis omnium, mine Cbritto jfcciali modo fciltcet per realim ■pmoncrtiipL:
idco cnnfequenter oilettdityquod ad ipfum pertinet omnium iudiciu, dum non eft in aliquo alio.
per quod alia reducuntur in ipfum,& bcc efl,quod dicit. 9 E t non re. Quia fiutu fecundum , quod Dftis non potc
I M ulta habeo de uobis loqui &: iudicare. 7\(o« dicit, vobi^ dpatrefecundum rero quod bomo poteji fiparari de p^^M
* ad vtilitatem veftram,fcd de vobis,id eii,'ad malu verum,quod erit luta-.fed dcpotentia ordinata^natura affnn.pta nunquJR
in iudicio futuro quia quodjcmcl affumpftt,nmquam deponet,ut dicit Dau\
1 Scd qui me miC\t.Quia adimpleuitpromiffum deprima mifjio 10 Quia ego quae pl.&c.fa.femper.I»f H<»i;bw.».Dcai
nefilvftqux non efl ad condemnandum,vel iudicandum mundum, fed &facit quodpater,quia eorum efl vna volunt.ts,& operatio,
magis ad faluandum per doi7r;nam,ideofcquitur. tum vero bomo,eim voluntas & operatto , regnlatttnr^^
3 EtegO quiaiidiui.Dic/r enim fe audire d patre, quiainquan quaobliquationv aregula dtuinx. voluntatis , vtpatctexprf
tttm Deus babetfcienttam <2 patre , tamen eandem cum tpfo ficut & 11 Hxe lllo loquente.Hoc addidit cuangelilta , ad oiiendo «
f(ientiam,fed inquantum bomo babet fcientiam infufam ab eo: quod remedium jtdct prtcdiEtum extunc mcaspit haberc 1
4 Et non co,Hoc addidit euangeliila^vt oflenderet c&citatcm eo- quantum ad aliquos Iud&orum.
rum.P ' eruntamcn^quia multi Iudeorum in morte Clmfli crcdiderut, \ z D/cebat ctgo.Toftquam Saluator indnxit aliquos a
yidentes miracula qua acciderant in morte eius , vt habetur Luc. fidei,bic confequenter oftendit etficaciam huius rcmedti.t:
3 l.g.Similiter ad pr&dicationim apoflolorum multi ludxorum cre- in duas^quiaprimo circa hocponitur Cbrtfti mflruSio,ft
diderttntpoltmortem Chujti.vt habctur AQ.i.g,ideo fubditur. dxorum contradiftio,ibi:Kc\pondctunt ergo. Ejficactr.
5 Dixit ergo eis Iefus:Cum CX.Scilicct,in cruce,in quafuit ex- deiin hoc conftflit,quod dat perfeclamtihcrtatem, qux ei
tenfus tn aere,&pcr quod exaltatus efl d patre,fecundum quod di- deftderabilis d creatura rationali , quia JenftbilUcr videv.
titur Tbtlip.z.b.Humiliauitfemetipfum, fatltts obcdieus vfque ad bruta animatia libertaie prxeligunt ventris fatietati.it '
mortemjnortem autem crucis,prcpter quod & Deus ex.&c. tim homo de cuius natura eft libertas , per boc enim dtffcrt . idp
6 Tuncco:&C.quia cgo ium.Sciiicct,vcre Cbriftus.^titur au animalibus ,qmd eft liberi arbitru & ideo debet vcramliba /f«
tem tali modo loquendtyvt reducat eis ad memoria itlud Exod.3. d. omnibus prxponerc,propter quod Saluator ofter.dit , quoo
Ego fum qui fum. fideifc exiendit ad dandam ttbertate perfetlam, & boc fj
7 Etameip.fa.ni.'2«/<jy««n</ftWi7«ou'Di-«j/;ii^er totamvirtu f/f«r:DicebatergoIefusadeosquicre.eiiu.Q«w#
temoperatiuamdpatre,liteteandem,ficutdi5lum'eft de fcientia. temmaxime dcftderabant.
Secundum quodbomo,illa natuta ett organum diuinitatis coniun- 1$ Siuosmanfer,in (er.meo,ve.di.mcieritis.Hoc(f/x/
Uum,& ideo,nihilpoterat operari,nifi fecundum motum & regula aliqui eorumficlc credebant,& tfli non erant vere diftipuli.
tioncm ipfius Dei,ideofequttur, 1 4 £t cogn.ver.4>ci//e'er,^«/'f doclrinam menm-
8 Sed *Etv
Af 0 i^ jt L I T E i^. nem,vnadiepra'dicantePetroctedideruntfimuI&
dclud2isquinquemilia,&:alteradietriamili3,vtha:ti
■juii
. ■ . ui. lllClotia villlllVjUV. lllliiJjUC dllCIU Uit lllrt iJ»l'ii>' . ■•
5 Dixit trgo cts lefus. Cum exalta. filium hominis . Scilicct , in Adt.4.a.& z.g. Sic etiam eft inter homines,quod ua
^niCe' r ■ n n minis plus apparct & commendatur poftciusmo
p lunccognofcetts.Vod mortem.n.Chrifti&eiusafccnfio- quam ante.
u>
n
/
VI II.
63 loannis Cap. vin. ,j«
locofuperioreloqUTmur/edmagiacrefto^niugha- beru.autempfenaarqueperfedra efromndo'nulla.cmn
ar m nobis,ad dilc.ra.uin aut t arum eftaccedcre, led o mim,ciri*,quando noWnna mtekSSdSSSS*
ctetmanerenosin.llo,& fi illano manicnmus,cadc d ^n^^AmtI!ebraice,vemmdicitu75rini2£j
»Jh«ie m>us,breue ve,bum,magnum operc fi mjleri nullus mterpres mutanit,ne vilcicerernuda D,(ld hono j
Quid.n.eil : m verb.s Dei manere, nifi null.s tentatiorn- habeat lecretum,& eft quafi iuramcnru , vnd Kk-?o° vm
> ceuere? Si labor Jr ■■ ^y, ■ "'Ji.>'
neft, graiisaCCi- » *««««•. Q^mnecoc.,!usui.necaansao.necincorhom.a'-cen. b Q..mmo- U,FCl'lla- I-Uratdo-
ni-^miiim Sih- ito«>rft«,qiwraodflFcawet:a«Ioilwtufuobi,Alitetuo#. c CcgritJ> Litc mniUS per lcmct-
pra.miuiu. 01 j<t- iosui»iiiic:,joi «e «ui«.ant. pff-.,,,,; „.„ . /■ I.. ;,■.("...„ • r
* 1 j • -i . h r . . 1 ■ fcrfcrur.t genus fupe.bi. lPHJ UKOUPniim (cn
r^mTumn& b veritatem^veri^t Iiberabitvos.RerponderunteuSemcn « iintSS SSfeS
mpxmiuui,(x o Ai — i ,-- , . . - . . , , ,, ,
t D
jmpsm-um & b '^ i /- "^^^ re,"iam onsiiii&:
boiccs \erita- c Abrahxiumus,c^neminifecuiuimus vnquam/quomodo tu 2 VCrbu« 9«od fcmel
» « Expomte.s ,,„:-.■ .:t(c uc,,<, ou* Iibettas quam piomittit. b Mun confi.matio in Pr0tU"t , nequaqUi
ra.. Hnrverh.-, ,• • JV'"""'.""^* ,. .., , . * mitum facir.hoceft
Z/V. Hoc vetbfi
ninuspofuitali-
taie, i on vt ple-
jqueLatinedici
:t,Iibcrarialiquis
nfirmitatc,Et n6 e
srat om.nus,fi. f
icritis ed \e;i-
libcrabtuos iu
) tamcn uerbo
ntellexerun m-
bettatcm carna- g
dicitisliberiericij>?KcipondiceisIefus:Amen,amebndicovo- 4 pericmetipftim iu-
» Examorcnonla ■jotcnatur-t. J WUit.
bis, t quia omnis qui fccicpeccacum , ieruus eit pcccati. 5 e Ser*u*«*temnon.
Ideft.pecca.or. Et li ict.-at. laiftlctk. Ch.ift.is ; in aocno fua .ohi". ° iu nOC rerrtllt nOS:
tens Ellii iibeta: .
Seruusatitem non manccin domoin arcernum.FiIiusautem
QiMfol si iiberat a pccctis. b Vt hic peccacuuj oo.i domintur, & polt corrupt onem
Vthicpejcititm no
ur oninino r.on (it
manetinsetcrnum. Si ergofiIiusvosiibcrauerit,vcreiaberi
^J-1"11- . * •'"■«"■eiiOdnonperimitationem.
eritis.Scio quia t hlii Abrihx eitis/ed qucncis me inccriicere
^tfpondit ei. Non illi qui crediderunt fed ahi in turba q
icred.dcru r,quiauditoIiberabitvos,;ndigaatiiunt le
ari leiuos.purantesdixitTedecarnali lib^rtate
tmmmtj r Metiunt.loieph leruiuit in Aegypro . pjtres
kcgypto leruierunt m luto, ilh ndcm tnbutis Cclai is.
t AvGvsriNvs. Primahbertaseftcarc-rectiminib. ied
inchodueftnon perfecfahbertas, quiacaroconcupi-
aduecluslpiritum, vtnoneaquaj vultis, faciatis. Li-
bertas
Quap etgo fpes eft,
hberrans his qui
7 non fijiw fine pec-
8 cato?
9 f Filius autcm ma-
lOwcr in mernum. Si
ergo filiut vns hbera-
11 ut>it, *e>tlibericritis.
12 Qui. iolus hber eft
a peccato.
g Scw qnia filii jlb*ah& e/Usyfedlijmritis.&c.Expofno a dno
comragloriantesdevanaliberratecamis «5ivera iermtiue
peccati^: vera hbertate per (e filium pcedens iftis,icihcer,
quodhlu Abrah.E(un icrcarnem, raleshberosoftendit
non c"cr,lio.s Abiahae, | enmitationem fidei & iuftitia:,
led elie fihos hom.cidaj diaboli, qusrcntes te occidere , &c
na efte vete leruos.
NICOLAVS DE LYRA
1 t veriias libeiab.t vos.i^fiM inprxfcnti veritas fidei liberat
iimtuteculp&,i» ijua iuhoai vtra li^ertas,& [utur i af. rui
tomifer:£,Gn ipf.% .. rratura libe abitur a corpore mo>t s>vt uabe
•<i.$.d.tunc iioertas perficietur , auia amma erit fub.efta foli
D ,ro qhu confifiu eius tibertas propler qnod dicit . 4u%yoU t is
n r.ilibcrali fuerii pia,pietas autem efl ferutfts Dtit& corpus
a mnin, fubtetlum ipfi animttpcr dotesglori<e.
2 .elj ondetut: Uic pomtur ludmru contradiftio.Et dhiditur
iti us.quta primoponii bxc contradiciio,fecnndo,rc-n>>ttetur,ibi:
E. pondit.Ouat pnmnm fnedum, cp audtermt a Cbrifiofe poffe
ccttjuilbertatcmper eiutfidcm,in boc autem implicatur quod-ip
ft entfcrni,& ideofiatim contradixerunt,nob:litatemftt£ ori^i-
toiantts,& boc efi nuod dicitur.
3 cineAbrahifumus &neminift:rniuimusvnq ManU
ft patetbac diftu eoru effc falfum,qa fi intcll-gebat loqui de toto
p ».o Uitico,patet diftifalfitas ex boctp populus luda.quadrm-
iSMtisfmtin Aegypto \nftrHitutem*gna,& iterii jo.ann.si
■c<.in terra et fuafr equentet feru erunt r egi jtfiyrioru &
inilitvb.vtpat 1 1 .?{?$.& 4.,Si atit loqncbantur defeipfis pro
»e, p»tetetd:ftifalfttas, qrtia tunc ferttiebant ^manis,
■n annorcddtbant tributum eis , propter boc dixeruut
Non habemus regem,nifi Cxfarem.
•modo tu dicis hberi eritis? Saluatoreis duopromife-
niti/nc veritatis,d.Cognofcetis veritatem, & donu
'-"-.' sd.Kt > n astiberabit vos.Luetautemfttpcitts dcficere
'nrtate, tarnen ludai ficut carnales &fuperbi
uriofum > cputahant carcntia libertatis,&idco dimiffo de
■mo>is.q»t mpl cabatnr in vrbisChnfli dicentis. Co-
11 cetisveritate-(»^<*//c'>-«»,f tantummodo de defeftu libertatis
>toin boc verbo,veritas liberahit vos.
du eis Iefus. Hic rtmouetur Iitdxorum contradiftio. m
ndo autem nc^auemnt vnitm,fcUicee,feruitutem,dicentes
^tumumisvnqio. Et alind a:jirmauerunt,fcilicet gene
uiemdicetes:Tt\i Abrah.x fumu&ftYra Satttator primo
Te verum quod ipfi ncgabat,& fecundo excludit fecundum
'n'^dnt>ibi:SQiociuumii.Ctrcaprimumfciendum,quod
licet
Ucet Cbnfitts po3et il.ttim ofiendereeoseffeferuosferuitutetepor*
U vtpatet expr*diftts,tamen dehocnon curauit, quia ipfemet fer
mre voluv& foUeretributU, vthr Mat.i7.d.fedofiediteoiferuor
JtruitHte culpx,de qua eis prxdixerat,ticctintelkxi(let mAe defer
»'t'*t<:ihorati,&hoceJtquodd;citur.RcCponditeislc:U}%S,c.
omnis qm (ecir peccatum. Cuiujcunqueconditionis/iue fit nt>
biin,fiue ignobilts,fiue diues./iuepaupcr.
6 Ser u us eft i cc Cuttts , atio efi,quia ficut ille dicitu r liber qul
mnueturproprio motu, fic dkitisr fermu eo <p mouelur ad imperiU
iommfut. ln opere autempeicati homo mouetur contra Utud qmd.
eft jtbipropnum quta viuere fecunium rtfta rationem efipraprins
bo>nir,-smotHs,vt,>abeturz.Eticb.lnpeccatoaHrebomomouetur
cotra refta rat,oncm,& ideo licet pcccatum fit voluntarium , tamc
tn ip\o confiJUt mAX>maferuitus,>pfi atttem erautpeccatores mani-
fefti.Ex quo cJncluditur,quodcrant vereferui, Et cofeqnentcr ojle
dit penam bunvs feruitutis,di.
7 Seruusauino mi.nido.tfiadommeil eedafiavbifcruicul-
p£ nomuitnt vi £term,licet modo ai tepus maneant in >pfx , Jqua.
tumfunt de numero fidelium.quia modo admixtifunt mali cu bonis
fed in luture iudkio Jcparabutur ficttt oucs ab haiiis,vt habei Mat.
z$.c.Terquem modu autern poffint ab bac pcena iiberari ofledit,di'.
8 Filius. JY./Vcrf.ne, ma.in etcr.Quiafo(u;seftf,nepeccato,&
eil filtus Dei mtura\is,& ftc babet potcdatem alios liberandi a pec
cato,faciendo eosfitios Deipergratiatv adoptio/iis,& boceft uuod
conctuditur.
9 Si crgo.-y*' feruitute cntp& per modum pr&diftum,
io Vere I i. Qnia in hoc cofifiit tibertas vera, vt patetppradifta.
II Scio. Hh Satttator excludit fecandu,oilendcndo primo quod n5
fintjlbrabxfiliifccudocuiusfmtfdii.ibiXos ex patre diabolo
Trima in duas,quia primo oilendit cp nonfint Ubrab* filiijccitdo
quodnon fint filii Dei,ibi:Pi\ev.iniergo,circa primufciendum,
quodvera filiatio dedarjtur per imitationt coditionis paterna.lw
deiautnon imitabantur fafta ^brahx.ex quo condudit Saiuator
quodeius verifitii non cram,quamuis ab co carnaliter dcfceJifsent
boccftqttoddicit:.Scioquhf\\u Abrahccllis. Tatummodotar
ne fednon niorum imitaiione-.edco fcqnitur.
iz SedcjiiKritismeinterficerc.p./»fwi^/«W/f/<-.,
v* Quia
Diuifio,
M ° >\ ^* L i T e %. voluptas tranfit?peccatumnontranfit,prxteiiit rpdeleclT
1 \*enimen,&c.Omnts ^/J-.Avgvst.O mifcrabilis fcr- bauemanfitquod pupugerar. *
fitiih, f" sn°ni,nisallcluadoiu,dorn«»idurisimperiis 9 J'«,jo/?//iu.PrimoacuIpa,poftcaaprKfentimifcrh
; tugiedo requidcir, leruus peccati quocuq; fugit 10 ^c//.m.Roma.8.d.Ipla crcaturahberabitui inhbVita
♦HiatramtIcim.uictu.Pcccatum,ntquodtacirintuscft teglonefiUouimDei. ;*
vulupus Tomus v. O
U6j
Gloford.ck: NicolaideLyra.
ii
A
prmo-
no
^pudpatremveflrum.Dcdiibolodiccbatcwus filij funt,
„ naturalcdimitano le.Occafionedloru vctboru quida
dixcrunt,homi.u-- cx diabolo nalci fecudu carne,quod tal
luinclt.RcU-r ramcnP6l>du Troiaiuis,damonesai mu
lienbus coaibuifl'e,&: dcillis holes ortos fuiflc.Au£.,hoc
nonarhruut, icddi
ci' hocquoldam di
ccrc,quibus non fa-
cilc clt cotradiccre.
t lubct Potcft qmdcm eflc
■M quodficut aflumut
UUJ> acrca corpora, >ta&:
cum ilhs aflumanc
fcmina.vnde homi-
'teflcti* ncs naieantur. Mxc
tamcndidanonsut
aihrmanda.
B b t^tfponderunt , &
dtxtrum ei. »Quiaar-
gnitcosfaceicmala
pauisfatentes patre
luum eife Abrah.i,
• Cur.
fci/,e?*cNondicit(quod poterat)reefledominum Ab>
ne fit occafio calumnia-,nec fihum Dei,Icd quod inui
cv quod pofluntccciucie.
e yos facitis eper«.iam innuitalium parrequam Abr
cdius lilij funt,non iiatuia,led ln.itaii
f D'xerunt Cj~c
Quieft »t liarou» qni cinit dum capitur. e Cor.qui» noi .apiiut a «,- fQr i,|n jnr-i
co..le vciho. ' J"'»"iti
te- non dc on
C
carnis,feddevi
minum loqui,
vfu lcriptutatu
tcsjfomicatio
quia fermo mcus non t capit in vobis. Ego quod vidi apud
i Id elt.vetitateinquxr.;" iple lum,& ideo fctmo meujuosdcb.-retcapere.
patren/loquor , &vos*qua: vidiihsapudpatrem veftrum
* a QO_^d cortra iftumdicir^.
facitis.Rcfponderunt &dixerunt ei: Paternofter Abraham 4 fn^mahtctc
crediditAbrjhamixo. 3nima faiflS (
eit. Dicit cis Iefus : Si filii Abraha: t eftis opc*a Abrahs t fa. 6 bijcitur,mutar
a Firti^probate.non »erbi«. b In pfrora ni non *ife filii Abrahi. ( nr
citc.Nunc autem qua-ritismciinJrficere, hominem quive- 7
a Cuiu> filioa vosvfjcitia.
ritatemvobisloquutus fum,quam audiui a Oeo. Hoc Abra- 8
SeJeflvobisjlimpatct cuius opttitV.itis. QJit lioon fiiml.-s Abtah» fimus, falicm
fcmper Dcura coltrpus,qu Ifrael iuum t rimogcnuum nmninat.
hamnonfecit. Vosfacitisoperapacris veftri. Dixcruntita- 9
prouocat aliqua ma e queei. Nos ex fornicatione non fumus nati , vnum patrem 10 voletes \
ledicere contra A- f '
lponfionein .
centiatndcp
braham ec
tur. Curdccolo
riamini.cuiusi. i rj
non lmitani
cuntpatrem !
Pers. 'nc ncn.
habemus Deum . Di:at ergo cis kius . Si jyeus pater vefter el J ^vc°Ci
ique me
Neque enim a meipfo vcni ,
let, diligeretis vtique me. Ego enim cx Deo proceili & veni. * l % ^^'
Tom.» |
m Ioan.
icerc contra
braham,vtfitcisoc-
calio faciendi quod
volebant, lied domi h
nusAbraham laudat
& iftos degeneres i
damnat,di. Sifify %4-
brabx.
C Opera jibrah*. k
•$( O R I GEin ES.Qlli
dam vetum ex ope-
nbuseligut Abrahx,ilUid fcilicet.crcdidit Abraham Deo,
& reputatum eft illi ad iultitiam. Vt autem concedatur eis
C quodfides fitopus,curnondictum eft fingulanter. Opus
Abrahefacirejiedpjuraliter-Putoquod hocdictum xqui
pollet ci quod eft,cunt"ta opera Abrahat facite. vf hiftona
Abrahxallegorice fumpta,opera eius (pirituahter profe-
quamur.Nequeenimoporteteum qui vulteflefilius A-
brahx.adireancillatum coniugia,nec pofl obitum coniu-
gis,in iencchuealiam dutere coniugem.
d 7^Hncaut'equ£ritumeiuterficere,bominemquiveritat£ vo'
bis
braham, ta n
ctedete. i4(tendu Deut
fcd ille me mifit . Quare
■ inhoc ilita maocntts. a Ctedete.
loquclam meam non cognofcitis ? Quiaa non potcitis audire patrem c
fermonemmeum. t Vosexpatrediaboloeftis, & defideria ^ f^ nq°ungc^
17 eum diiigunt.
h Eg (.
ex parre cterna e(T,in qua eft filius vnigenitus patriax
venit homo fadtus,in quo frater hominibus.
1 i^wdrefo.Itareseft \rdico,(ednon potefthquddi
gnoicere,quia nonpoteftisaudire,cu non uelitiscred
corrigi.F.t hocquare?quiaexduboloeftis,fili) diabol
leuerare clegiftis.
k ^orex^i^.Ecceiamdeterminat q^fit patereo
iusfilijfunt non nafcedo vt Manichxi dicut,(ed
vn& Iudcisdr,Patet tnusamoirhcuseft,mf tua
1 £t dejideria.lb filij diabcU&zdefidriapatw vi
NICOLAVS DE LYRA
£ 1 Quiafermomeusnoncapit.Zo^M/fMJ-rfcTfrioDti.jrfmorf/J
materialis bami,qui non capitpifcctn,nifi capiatur a pifce.Sit ver-
bum Dei /wn capit bominem ad vita aternam.nifi capiatur per fide
<J* ideo prxdicatores vocantur in fcriptura pifcatores.
» Ego cp vi.apud pz.\o:ScUicet,veritatem meam, quia Cbrifius
inquantum Dews babet eandem viponem diuinx efjentitc cu patre.
$ Et vos quc vidiftis apud patre veftrufacitis. /</*■/?. .jpHd dia
bolum,de quo inf.exprimit,quod fit pater eoru. Sedfecudn Chryf.li
tera talis e(l:Et vos q vidifiis apudpatre veftrufacite^quafi dicaty
Sicutfacio & loquor veritate,qua vidi apud patrhita & vosfaci-
te qux vidiflii apu i Jlbraba,i.potuiSiis viiere in cofideratton ri-
t<e eius $ fcriptura.Sedprima litera magis cbfonat fequentib.cu dr.
4 Refponderunt&dixeruntei.Qwa/idic-f. ISijfcimus quem*
tu vocaspatremnofirum,quiaadbucnonexprefierat dediabolo.
5 Pater noftcr Abraha. Vropter quod concludit Chrifius.
6 Si fihj Abrahs eftis,cpera Abrahc, &c. Qjiia imitat io pa
tris efi fignum ver<sfiliationis,qHod non eil in vobis.Etbocprobat
confequenter di.
7 Nunc aute quxritis,&:c.vetitatem vobis locurus fum,
quam audtui a Deo.£r miffus fum nunciare eam vobis.
8 Hoc Abraham non fecit. Sedmagis nuncio: Dei reueren-
terfufccpit, vt habetur Gen. i %.& ideo concludit.
9 Vos facitis opera patris veftri: Scilicet, diaboli, vt patcbit
ex litera feqcen.
10 Dixerunt: Hic confequentcr oRcndit,quod]nonfint filij Dei.Pi
dcntes ennu iudxi,quod ex operibus filiationem argucbat,ideo dixe
runtfe filios Dci cuius legem & ceremonias feruabanty nonfic aute
*lue nationcs idololatrx, & boc efl quoddicitur.
11 Noscxfornicationenofumusnati. Fornicationemvocat
idololatriam,
idoiolatruupcr quam anima feparatur aYDeopropter quod ip
latria '/> equenter nominatur fornicatio infacrafcriptur».
1 2 V num patrem.Q«/« non colebant plnralitatenMfr
cutgeutdes. Scd hanc paternitatem excludit Saluatormf
13 Si Dens pa.&rc. d i. v. m.ijiiia ficut ftgnum filiJ^
nx efi imitatio operum,ita fignum filiationis diuincef^^M
( vt vcrius loquar ) in bcc confifiit h<ec filiatio qux ef[
fecundnm q, habetur Epbife. $.a Imitatores Dei eflote fv j
Jiichariflim),cvambiilatcindileclione.//?a<»/V c7»
eis,quiaft dilisere»t Diu pat-- , < .gerct & filiurii
efl Dcin.uuralisfiliits. deofe /nitur.EgOCmm ex Deopi
\C.Et fic"pant vcrttasprxditle co«/e./«f«fi.c.SiDeuS |
fter e(Tet,diligeretis vtiqj me.fic oftendit confequento
non debrrtt tos tattre,di.
14 Qnare loquelam merm non cognofcitisrQw/'
Qux t/i caufa, quod ex rcrbis meis & fatlis nb cognofcitis m o
fiuma Deom(ium)Etrtfpondet di.
1« Quianopoteftisaudire Jcrmonemeum.(ci«<»A
ft tlns non prouenit e c opt ribus meis vel dotlri»a,fed CX '
licia.qnia tni odium co»tra me concepisiis,quod nonpotefi^
dire,necperconfeq icis vcrbamea intelligere,& mmtomi
numinterpretari.M U emmaffetllo peruertit iud cium rt
tiit & ideoinmdia &o iium uod conccperut Iudeierg.iCbrWh
cx hoc quod arguebat peccataeoru n. ju tca <f <xiscat:>
fiinationiscorum vt d: claraui diffufius fupra Mat.21.
16 Vos ex pa. tlic confequenter oftendit ChriHus cnius pn '
diuiditur mduas quia primo ponii Chr fiiprobatio,fecudoJ.to
iniuriofarefpofio,ibi:Kcipb Jerunt cxgo.luprima parte <K»
fic.Vos ex pa.Per imita ::o/T,& non per creatio>tem,ibful
17 Et deJidena patris veirri..r«/ice/,dw£o'».
tur.
.ilti!
MOiXtdLlTEiX.
ftra glonatur aliqs, q> (it films fm habitum aitcaius
vtbencdiai,Dominici,vel Francifci vela
f 6 Stfilu Abrab* efits^opera.^brab» facitc.lLx hocpatct 9 fru opera fua lccundum iuam poflibilitatem
ftra
vtBenedidti,Dominici,vel Francifcivelaltcrlusfan<
imitetur
t
nil
nlo*
H7
1
oannis
Gap. VllL
1168
ap,
g %/e* neoefl.* A v g v s't i n vs.Noli afederc nafor3
ied vitiu.Sut ifti ex Deo,& no lunt ex Deo.Narura ex Dco
vitmnoexDeo.Eis aiithocdi£himeft qoianofolu pec
catovuiofierarK(nahocc6muncorttommbus)fedeHa
praecogmti q> non erant credituri ea fide,qua poffent a pcc
„ ,r . . catorum obligatio-
a Qiia- defi.lena. b Exquofuithorno ciuipngTe: occidf. nellh"ri
parrisvelhivultisracere. Illt-homicida eratabinitio, & in j # q R'fi G 0 R
^ Inquiruir.ftdwmencmJ.t.^ n - Aju.hpfu.dr^ Qyr e ? S(.. 2 InteftOgat fc er^O
veriratcnonlteti^cjuianoncitvenrasirico. Cumloquitur 3 vnufquiiq;,f,verba
mendacium,expropriisIoquitur,quiamendaxei1:, &pater + Deiaurecordisper-
e Ideil.mc erb m cV veiitat-;n patri coarrernim. b Vos qui tftis ev patre mcn-Jaui. 5 CeplT
eius.Egoautem t fivcritatcmdicOjnoncreditis mihi.tQuis
» Vicm ar.u ■ v.-i-, Bc iiit e:n vrft u.ti, b Etcum nullus foiiec Ugucre.
cx vobis arguet me dc peccato ? Si verirarem dico cjiiare vos
a Nlfi «fuia'«jftj»iilii diatvri: £>uil. N< n f t lia,(ed fi V'. J>mat. Sed.
ndncreditismihi? t QuiexOeo elt, vcrba Deiaudit . Pro-
Per vitinmron Pint cx Deoq' ttamen pern.c rani iantex Dco.
pterea vos non audi'tis,quia ex Ueo non eitis Refpondcrunt \l2 pf^tit^cdnJS **
ergoIuda:i,&dixeruntci: t Nonnebenedicimusnos, quiau mentisdefiderioco
ngat,!edttpatienscon I4 pleCttintUr. El (Unt
red.ir. .,^„„..n. _
r* r occideremei!' earnc,quianonporeftisin mentc.
\ ' " ' c bomieida. Nora homicida non folum qm ferro, fed
etiatii verbooccidit, vtdiabo)i5sprimosparcntes,vndc
,j :R ^txi.Lingua eorumgladius acutus.
, itin veritate >wn /?e«r.Quare non ftetit?
c W< non efi m eo
w^Tld cft, vcrbu
& ipientia patris.
CChcitur, inChri-
tveritas, tadi-
cif,vtipielitveri-
(3? lergodiabohis
fteTctmveritare,
1 in hriftoiretiiTer,
) fccion ftetkinea,
qu non edipfain
co
Ixpropriisfoqtti. g
> iiuia mtndax eft .
ocnonfufficit,
& homo inen-
itqni uo habet
fed ab
D
Tra.»4.i
lo.io. fi
Ho. i8.i
Eaagelia
&
inteJJlget
vndefit. Nimtunt
6 nonnulJiquipracc-
7 ptaDeinccaurecor
8 pOris «percipere di-
9gnantur.Etfuntno-
to nulliquihaxquide
tcftej. §.
cccc.
Dc Ii.er.
cnm ex
Hoc non ncgindo retipit,quia euftrs.
Hoc vt :~a<iam 1
uiaum non 1
jpno, leci at> « . . , n . . —"•—•■■• nonnulli o hbentec
coepit,ideM h Samantanuscs tu, &c damonium habes ? Reipondir Iefus:I5 vciba Deiiufcipiur,
dh3lo,nkoaddi. i i5 iravtetinfJeub.co-
pungantur, fed poft
uteripfim Scilicetmen^aciiquod inucnit. Exprrp. Jachrymarum tempu«adiniquitatcm redcunt: Hirpfedo
6 aliunde habet led afc poltqua cecidit a veriratc , verba Dei no audmnr,quia hxc exercere in opere c<Drenut
n fubditur effe pater mendacii cp ex le genuic , vt Deus h Samaritanus «aftTnEOPnr t.Samaritanu dicebat
■ventatem. illum ranquantus Hcbraicosdiffoluentcm, vtpote Sabba
rv vobis.Non dedignatur cx rationc oftSdcre fe no ti.Samantani.n.non perfette iudaizabanr. Ex hoc vero 9
xatorem. corum cogkationesreuelabat , dsmonium cum haberc
O r 1 g e n e s.Habet hoc vetbum Chrifti magnS fi- fulpicabanrur.
Bi,cumnullushominiim fiducialiter hocdicerepotue t ^o^WjC^c.Quiaconuidi funtnonclTefilii Abrahajvcl
nt ni loius DouKnusnoftcr,qui peccatum non fecit. Dei,ied diaboli,mgerut couicia,quia «6 potcrat refiftere.
g Q«l H.mrificc.
Tfi firin»
locuui.
.,
NICOLAVS DE LYRA.
fu!tisfaccre.Q«o iprobat confequenter conditiones diaboli
•»; cans^&pojlc* ad eos applcans: ynam conditionem dUboli ta
tns.
Ilehomjcida crat Homo.n. in fpetie bnmana reponitnr per
« i,& ideo Ute magis proprie efithomicida, qui anima interfecit
ft (Ciatumniortale ,qua illc quiinterfecit corpus per quod homo
«■» nitcMmbrutis.Hocantcmfacitdiabolnf, & fecit a principio
wi ii,<{%uperfugg'-fiior.em cins r rimum pecca tum hominis contin
n hccofficio continui perfcnerc*U)& aUamconditione tiits
•mfibdit.
crirate non ftetit. Jd cftjn debita obcdicntia ad Deu-
mntur vcrxjn Qtuntum conformantur ycritatiprim#, a
irm'.deuiauitdiabol*sperptccatumfHperbi£. Ttr-
h dicens.
•4 ^(im!oquiturmendacium,ex proprijs loquitut./rfefl
M matvjin qu . (i objiinatus. Etfubdiiur caufa.
J mendax eft &: pater eius./rf efi,ipftHS mendatjjj.ilk.n
ndax^nont.tmenpatermcndaci),qui mendacia ab aliis in
■m reftrt,fedmendax eft &patt> mendacii,quinon folum
1 ' ir'cdac:atf:ietia ca fingt.^t proptet hoc diabotm dicitur pa
f' endacii,quia primu mVJacium adtnuenit.cum dixit mulier Ce.
-aquam moricmini,&c.Cof//cfiienfer/yi,«fjco(/i'riowf
Wmat Muaror q ; lud£os,d':ctns.
goaut fi veritatem dico,nocreditis mihi.a^.a'. Terhoe
■Wdpnpnctas veftacflyraiperc falfa& mendacia,& no
>(> Sedomapofjent dicere.Quod non credimus tibi,hoc no efi pro
<m tentttis, (cdpropter malh iam tua,quia maUshomo es ,
biithocremouens.
Jtus cx vobis atguet mc dc peccato.Q.,/. sihabetis aliq,
ftt^-mquodpoffuisfuper me ofiendercparatus fum audire , &
HQHabUittrpurgare & ideo cum hoc nonpoffitisfacere.
1 vcritatem dico.Siproquia.
9 iuate vo i.on creditis mihuEtfubditeaufam dicens.
10 Qui
ludfino
mirwBt
10 Qui ex Deo eft,ycrba Dci audit. Quia quilibet audit doftri
n* ad quam affetl^tus'efl.quia cflftb, cotinaturalis,& ideo cocludit
H Vtoptercd vosndaudi.Idefl.rcapitisvcrbaDeiexoremeo r-
1» Quia ex Deo non cfiis.£r per confequensfequitur^Hodfttis ■
ex diabnlo,non pcr creationcm,fcd per imitationem.
ij RefponderutcrgoIuda:i.Offc»/op<irrc'Mf-«w)p()«//'ror» Di*rfi8(
iniuriofa refponfio.Zc diuiditnr in duas, quiaprimo ponit predicla
refponfto,fecundo ipftus refponfionis menfueta declinatioJbi: Re(-
pondit Iefus.C/rci primum fcicdum,quod modus hovtinumqui ncf
ciunt rationabiliter rrfponderc,efi adconuitiafe couertcre, & ideo
Iudxinon habentcs quod Chrifto rationabiUter.refpondcrent,adco
uitia fe conuerterunt dicentes.
iv Nonnc bcnedicimus nos,quia Samaritanuses tu.lhet.
n.Chrifius effetgenere Iudtus & non Samaritanus , tamen vocant
eum Samaritanum d -plci de caufa.Vna tft,quia fnpra JiftU efl c.4.
quamuis Samatitani effenc geitiles , !amcnlegeinpartr fctualat ciVriftS
irif 0 erat vulyarc apud Iud*os,quod ille qui in pane Irgeferuabat , S »mari -
& in parte legem foluebat,vocabatur Samaritanns, quamuis effet «uuu».
Iud£us,propter ftmilitudinem ad Samaritanos. Sicut apud Chrifiia
nos aliquis dicitur ludxus vel Saracenus,qui ritumfathoitcx ftdei
inpartefoluens ludxis & Saracenis quatu ad aliquii aflimilat,ali*
caufa ei~t quia Samaritani erat mulcum infefii Iudais & odibiles eis
>t fupra diclum efi 4.C& ideo vulgare erat apud lud£os, q, homi'
nes malos & eis odtbiles vocabat Samaritanos,quamttis effent /«-
d&i.Talis autem erat Chrifiusfecundum reputationemeorum, ideo
yocabant cum Samaritarum.
1 5 Et dasmonium hes. Hoc.n.iudicabant de Cbrifio propter mi-
rabilia qua faciebat,& magici$artibusimputabat,& quiafecreta
eorum frequtnter dicebat, & quia aliquado quxda alta & fubtilia
loqucbatur qua non intelligebant,propter quod eum arrcpticium di
ceoat,ficut & de Sauldicitur t.i\cg.is.c. quod arreptus a dgmo
nioprophctizabat in aula fua.
16 Relpodit Iefus.Hic ponitur ipftus Chrifii manfueta declina
tio,qu'iacummalcdiceretur,nonmaledicebattvthabeturi. Pet. 1.
d.idto manfuete iniuriam declinat diccns,
* Ego
4 m
MOJ^^iLlTE^. <Jr'/r4rcTf/«r.Ideftinucntormendacii.F.xquopatcf:,q»men
. . daxinloqucndo,&:mendaciafingcndo,proprietatemdia-
toquv.ur n.ctidatiunttixf ropriis loquitur quia mcdax cfl, boli affumit male vmendo.
^r Tomusv. O %
A
f inho-
l._i-Cll .
B
U.utcr.
Ij.O.
l.c.i.b.
j.lo.^.J
Sup.f.-
1>._.4_.-
11_?
Glof ord.<5_ Nicolai de L
Hoc.oum-eglorialui. a Hon-remei<lcDitum e.iiiDenao. f 7>'tincC0tm
a Eeoa!rmon.umnonhabco,fcdhoi_ori-ico patrcm meum r Sicmaccepta
a Pc f llaopptobiia b Siut li QttlitotCI. q >' ^oluntvidcn uu. A n o Cunt. 2 rVielu borUlS
b & vos tinhonorailis mc. Egoautem non c]u_ero gloriam .
Patcr.
C
d
c
1'
ti iftibut fui»
meam.Eltqui quxratckiudicec. Amcn,amcn dico vobis,fi
a Vcrin-,fcd lodaH ueremortui ncn .r.tcllieent-i eam, lUtant Jici.
nu uiua.n ino iecur.Sc rilccniei-i- it Abraham moriuum ciTc.
Secfiduill
bat.fihu Dci,:
quis fcrmonem mcum feruauerit,mdrcem non videbit in x~ 7 [^quahi
ternum. Dixcruntergoei lude;i: Nunc cognofcimusquia 9 moverecrat
a iionorifico. Non mc (ncarrog.ins vobi> udear) faciocp
dcbco,ied vos no _-rri.il qnod debet.s.qmi no honoraltis
mcqncm fi cognolceretis , licut ego hononficopjtrem,
fic vos mc honoraceci*. .... .
b Fgo antcm. Audito couicio.dxmoniu habcs,e contra dc
glona fua hoc folfi
dicit:Hononlic opa
tr_ n,omnutnbu--
doci.&cgonoqua.
ro gloria mcjm vt
homines,quiillatis
contumclijsaliquid
rcJJunt.lcd patn tc
lcruo,5_cltquique;.
Sfiudi
C Eflquiqut. Dui
lunt tetjtioncs Viu
^pbationis. Dcquj:
fentatvos D.m.Alia
dcccptionivDcqua
peus i itentator malo-
rumcfl. Sic&tdaoii-
morcs, vims quem
chautjsforasmittit.
Alierq >i permanet
in l.-culu i.-culi. Sic
S_duoiudicia- Vnfi
lianationis.quonon
iiidicat pater, fedoe
nidiciumdcditfilio. Alterudifcretionis,vn:.Hc.ic4n._D.M.,
t_r_//c-fr';trcj//jw»BM>».Secundum hoc dicitunEit patcr q
qucratglonam meam,&_difcernaragloriave.tra,qu;a vos
(ecundum fzculum gIoriamini,egonon,.edeagloriaqua
habuiapud patrcm autequam n.ui.dusefiet,quxeftab hu
niana inflatione difcreta.
d tAmcn,
yra.
d jtmcn^men dico vobis. Non ego,fcd pater quxrit
mcjm,egoaurem dico.fivosdicitis, dxmoniuni
ego vosad voco.Hincdifcathomolxfus,non nia..
bonum rcdderc.
c _v^» yidit. Qiioddicitur,videbitvelgu(labit,nih
_it quj
Hocroumdegloriafua. a Hon.rein eidcbitum e.liibendo. f
1);0
Dilccrnirpateragloria hominumgloriamfilii , quera <u-icpi_ pat- ^j.
ut fuii
lior,itamaIu.
neficio peior.
g Qnrn tc
Piotiocao' utlliquid diceret .ont a A.iah.m. jq ArOltol'
Scd non ilamoitc.quidomi ui dic t.
dxmonium habe_.Abi-.ham moYtuusetf,&propher:eJ&_m \\ '
g
_ cies.exquah
dicis.ilquisfcrmoncmcumfcruaucrit, noguitabitmortem 13 Ideononqujl
a Crtii fet-vane tii _i K.non noii . que teipflimi
in cjtcrnum.Nunquid tu maior cs patre noitro Abraham,qui 14 * B e d a.J
a Vt licas r-'inonetuo nn . mo-i cum Tiiji llot inoituos. ipfumfac.fi hl
mortuus eit? ckpropheta: mortuifunt- Qucm teipfum facis? 1 5 cuiusmeriti,t|
Tantum. dlgUltatiS VI f
h RefpoJit Icfus:Si ego doriiico racipium-CTloria raea nihil cfl 1 <5 Abraha tam
r D ° 10 __, tuus erat C(
anima autet
bat.Maiorautemeflmorsanimcin^tcinumvi-tuj
corporisquodquandoquemoritur.
•jrOsiGEN Es.Ccccutientiumfuit hxc probra
niam non fc fecit Iefus,id quod eit, fcd ex patre rec |
h Hffpondh lcfus.Contra hoc quod dicunt: Q,
r.fertgloriam fuam ad patrem, de quo elt quod L I
S-if^ a i|
NICOLAVS DE LYRA.
1 Fgodxmoniumno habco.QHodpatet,quiadxmoncsex-
* pdhbat: i\ec doElnnam mala babebat,fed fantliffima, vt patet in-
tucti. Si.n.iliq'iis bomo in nu.Ua lege imbuttus vidcret Cbrifii doBri
na,liatim ex fola rationc naturali iudicaret ca mundiffima & bonc
fliljima rrfpeilu cuiufcunque alterius dotlrinx. Similitermiracula
Cbrifli no fiebant virtute damonis,quod patct ex hocqxodfacicbat
tnulta nonJAum virtutem dxmonis,fed virtutem citiisf,nnq;creatH
rx tranjcendentiaificut e(l f>*fcitatio mortuorum,il!uminano c.tco •
rum^&illuflratiofubita bominum fimplicinm,& coftmilia. Ex boc
patet quoifiebant virtute diuinj,ideo fequitur.
2 Scd honorii-CO patrem meum. Declarando eins •virtutem
in miraculis
3 Et vosinhonoraftis mc^4ttr)buendo dxmoni quod virtuti
diuintt dcberel attribui.Et ne poffcnt dicere , quod talia diceret ad
iaflantiam.fubdit
4 Egoautcm nonquxrogloriam meam.
Sedquttriturbic^cum Cbriflus qusreret gloria Deipatris,&ea
Qurflio jem fitgloria pgtris & fili^quomodopoteil dicerc:Ego aut e non
qucrogloria meam.D/.eflt.MM.^f.o-Vir/gir verbumad intetio-
n-/w corum quibus loquebatur,qui rcputabant eum quxrcre bonort
tn mdinum,<& eji ftnfus.Ego autcm non qu&ro yioriam meam, q.d.
E$o non quxrogloriam mia ab bonore Dci patris deuiantem, ficut
vos creditis.
5 Elt qui quxiat,&_ indicct.C^?'.//// qui qunrunt gloria mudi
poffunt manifcfle iulicare & ptrpcnderc perfatla mea^q, ego tulia
;//5 qu<ero,q tia vita Cbrfii in paupertatc & abicltione exifiesgfo-
rif muiana erat cotraria.Atiter exponitur.YLgo af:t non quxro
gloriam meam.ic. efi^xaftatinnem meapro nuncquiaante pajfio
tiemChnslusqusrcbatabieclionem. Eft qui quxr. Scilicet Dcus
pater,qui poii bnmilialioncm in cruce exaltauit eum.& dcdit tlli no
mcnquod efi ftpcr omne nomen,vt dicitur Tbilip.z.b,
6 Et iudicet._,f ilicet Dcm pater de illis qhi rnejnbonnrant, vin
d ftjmfacicndo de ipfis. Ll^od fa$um e(l,quando in vin.iicla mortis
Cbrifliy defirufia efl ciuitas & templum. &populus occifus ejl &
captiuatus per t\nmanos.
7 Amen,amcndicovobis.Wwprotr-.fe«.:«/»./>rirpo/Jf«,/.i-
Di-ifio. Ucct quoa /c :/:.r/i. CbitflTt lumcn habcat viu: Et diuiditurin duas,
qituprtmoponitur Chrifliprobatio.Sccundo ludxorum obietlio.ibi
Dixerum ergo.//; pnma parte dicitur fici Amcn,am_dico vo
blS.tdcJt fidtlitcr.Et duplicatur ad maioremaffirmatiQncm.
8 S»
8 Si quis fermone mefi feruauerit mortc non
xtetnu.Ci.iH. ratio eft,quia femen efl vcrbum Dei,vt
&.b.inqujtum vita&lernain verbo Deiconfiflu,Qcutinqu
cipiofeminali, quia finaliter producit vitam bcatafuutvh
minis producitur frnClus.Et ideoficutiile quifcruatfemi .
ptione peruenit ad frut1um,pc feruas verbum diuinumptrt
beatitudinis fiatum,qti£ beatitndo defignatur cum dicttnr.
9 Mortc non videbir./^ita.w. beata in vifione &frui i
fts~lit,&ideoperexclufionemortisgebenn£,quA huic >i/io.-|
nitur,cofcquutio beatitudinis intelligitur, <y fic pattt aui '
fuit propofitum,fcilicet quodfcquens Cbriflum babrtb
quia fequela Chrifli in obferuatwne verbi cins con'i
10 Dixeruntergoei Iudxi Hic ponitur ludaornmAi
contrarium.Et diuiditur in duastfuia primo ponilnr aitltt '
fecmdo Cbrifti refponfio ,i_.;Refpondit Ielus.Oiicffio
rumincipit a conuicio,quia ficut bomines irrationabilct
flatim.dixerunt.
ri Nunccognofcimusqadxmoniu hZs.QJ.Triu.
opinabamur te habere dsmontum.fed modo fumus certiflu<
quod nnlla falfitas a Deo eil,fcd a diabolo,quiefi pater
tu dixilii,verbum antemtuum ..i apertum mcndacium. _■
probationem inducunt.
1 2 Abraha mortuus efl &_ prophetx.&c. Q/«i tamt
nem Deiferuauerunty qui efi maioris virtniisquamfitftrt
& idco patet falfum quod tu dicis.
1? Si quis fermone meum fernauerit no gufrabit
jn XternO.cTAr quopitct^ quod decipiebcntur in £quii<cci
('/;»• fiiis dicebat de morte fphituali,ipfi autcm accepermt
tc corporali)& ideo quntrunt dcriforie dito.Trimum efl.
14 Nunquid tu maiorespatrenoctro Abrahan-!.:
Secundnmefl.
1? Quem teipfum facis? QJ.manifeflc patet,quod a
vanam de tefalfj dicis.
1 6 Rc.pondit Icfus.Wic ponitur Cbrifii rcfponfi\
fccitndum,femndo ad primum,ibi:t\brzha.Etquia i" vlti
to imponebatur ci qii.trere vinagloriam ideo boc txclitd
Siegoglontico meiplumJ- cil,fie<.oqu£rogloriam mprf
ter regulam vcrhatis diuin^vt vos mihi imponitir.
17 Gloria mca nihil et\.ldeft,falfa,qu'u falfumcftnc
mbil,fednoncfc'ua,q>iiagloria mea eft a Dtopatrttaou>
falfumpotejt _,., , ©• boc ift qnod dicttur l)ie.
itl
patct
11 1
Joannis Cap. Vlll.
llyi
a
C'0,-
b
£
iibi refiitere,
men non de-
eeisprcdicare.
ftdixero, <3 c.
hoc arrogans
:urgloran,ad-
fidixero.Arro
ficcaueaturvt
ipa.me. Aperte dicit patrem fuurn effe Deum,qui an cafum. Sed ego n5 dubito patrem Abraham totum fcifle.
atuse(tiiKia;is,non recenrem Deum vobisannun- Ait.n.fcruofuoquem mntebat, ponemanum mbfcmo-
d illum dc cuius cognitione loleris gloriari. re meo & iura mihi per Deum cceli. Ergo quce fuir Ula iu-
ui %lori. Vox parrisglorifkatfilium in baptifmo, in ratio,nifi quia fignificabatur de genere Abraha: venturu
e, & in aliis huiufmodi. in caine Dcum codi?
■>on co.Non co- • _ * G r e <j o r ijv s.
iftis fpualiter, £ft pater meus qui glorincat me, quem vos dicitis , quia Turicdicmdomini
p terrenis ier- a a Nonidou. b c^iaficognouin^nt,fiJi.umeitisre<epifrent. t Abraham vidit,eii
Eccevidetap- b Deus t nofter eitc^noncogriouiltiseum. fE^oaucemno- 2 infigurafiunmastri
cumfiiam Quj dicii*T, vOS icire& nefcitis. 3 nitatis tres aoaelos
uieum, &lidixero quianon fcioeum , ero fimilis vobis 4 h°ipw6tefeepir.
a Scrmonm natns vt til «s loquebacur & ijjlc cratverbumpatiis qui hominibus 5 R v. H R T S O S I,
toquebitur. Auicm. ' Vel dlC flHim dicit
mendax.Sed icio eum , &c lermonem eius ieruo . Abraham 6 die cmcisque Abra
a N.n timu t £uii in eocham *. b Nonquia vidjt. J l\3. in Oblatione afie
pater veiterexultauitjVtviderec diem meum. Vidit&gaui- 8 tis,& Iiaacpfigura-
iinfolama-tnem carn-s penfjmesjccndiuinamnaturam. 9 UJt,p hoc OltendenS
D
Ho. jg.t
euagclia
t Supr.i
;r.d.
Ho. f4.t
Io.to.j^
E
norchnquat f fus eft. Dixerunt eroo Iudan adeum • Quinquao-intaannos10 cluod noinuirusad
b Et
jC H R T S O S T.
vos dicentes
ium mentimi-
|&ego,fidixe-
:neicire.
ibrabam Credes
jiuitfperando,
|eretintelligen
"myitenum. g dicfe,&exiuitdetemplo\
ultauit.-k Av-
Ir.Non timuit,
j ultauit , vt videret , credens vtiq; exultauit fperando
jieretintelligendoDiem meum.Inccrtum aut poteft
:ium dixerit temporalem diem domini, quo erat ve
t in carne,an diem domini,qui nefcu ortum nefcit oc
cafum
Abinfuitucarnisadduiinir.Tt<-mtr,hcns patlionetti Vetllf, &C
nondum habes, &c Abraham vidilti? Dixit ei Ieius, Amen Ir ofteftdcm eos efle
a Nondir te.Te ftd fierecquiacreatura. b N 'n dicit fiaus.f d lum qiii., ctcnor. allCOOS ab Abrahj
amen dico vobis,antequam AbrahamfieVetegoium.tTule r2 fi.in<!"'Mleexulta
a Qjaput rt hoc elf. blafphemiam. b Ipfi dcri vtlapide-r. c Vt homohumilis. U Itill dOleOt.
runtergolapidesvtiacerent meum. f lecius autem abfcon- 0wwf.Avo.In-
a Q^HJcnmmendend» eiat paticntia.non exercendi potentia. ' tcriumcltan Uiem
" ficaduriaeorumcoidibus fogit. tpalem qilO erat Ve-
14 turus in earne, die
«ternifatiSiSedutru
qucAbraham uidit
vndeineffabilegaudium illifuit. Quanti enim eitvidere
verbu m apud patrem &. quod ipfum caro frdu m elt ?
g Et exinit . Exiens de templo, i.de figutis Iudaorum,vi-
deamus quid fecerit in te mplo genrimn.
£^CAP,
c.aducrfi
ras §. vr»
de Ang,>
fiin. »3..
<!.j.c. 1.
15
Supr.i.b
NICOLAVS DE L.Y R A
It patcr meus qui glorificat-Pfr miracvlorum ope ratione
JonHcabit per refurredioms <& afcenfioms %Lnam.
jem vos dicitisquiaDeus nofter eil.Teroperumimi-
n.Sed doc ejifalfum quod probat dl.
; non cog-eu m. Perfidetnformatam, in qua confiflit Dei fi
eradoptionem.
jtem no.eum.^/c** eiusfiljm naturalis,babens ean-
tm c«m icfo.
i,&i.<:S\.vo.met\.SicMte(lismedacesa(ferrndo vos eu
e,cvm tamcn nb eum cognufcatis.ita efiem mcndax ft affe-
teum ignorare, cum inquantum Deus babea notitia eande
^(finquantum b<>mo eum clare ridcam, & ideofubdit.
^iOeii m . Scilicet prtditlo modo.
I^Bfoc ,d .'<> quia vera cognitio per etpera demonflratur in
lere mato cli aliqua ignorantiapropter quod dicit Vhi-
<^^Ktl> .Ornr.is malus efi ignorans.
RLff/c refpondi turad primu. L^u&fterat .n.primo derifo-
ffeeffet maiur qua Abraba,& rcfpodit quod //c,</i. Abraha
[ vi.die me.Quia^4brabamdefiderauiteognofcereti-
sC>m(ir,quodell videre ChnHuminfriritu. Etftcpa-
naior .Abr.ihl proptcr hoc en.mcogmtionem hanc defl
tiaab tpf» omniumgentium redemptioncm cxpedabat.
^x.^andodi-Uumeflci.lnftminetuo benediccntur
*ientesterr£,Gene zi.d.Et qnando tn figura trium angeloru
tntium cognotiit trmitatis my\ietium Cene.i%.a.& tn ob
** proptcr qnod locus ilie ditli's cfl dfis videt vt habetur
.i.quia dnsff cir videte ^tbrabam occultum Chrifli myfie
nun tdcontraboc diclum Cbrifti veraciffimu arguunt dicentes.
Uinquaginta.an. ^afidicat boc efl impoffibile,quia a mor
'•<« vftjue ad ttpus Cbriftifluxeriit anni circiter duo miiia.
kvum.Cu, Cbrijtu nb baberet vltra.$ J.annos,qnomodo ludtei.
affumpferunt
aflumpferunt tantam fuperfluitutem,dicendo. Q^inquagmtn annos ,
&c.Dicendu quodpropter labores & icinnia yidebatur longe maio
ris Atatis quam effet velfecundum alios propter reuerentiam anni
quinquagefimi,qui erat iubileus,ludxip,er ipfum coputabant & eft
fenfus.Qmnquagin.an.Quafi dicat nonvixifti adbuc vnum iubi
lium.& ^ibraham vidiilii Ex modo loquendi apparct eorum falfi-
tas & calumnia,quia Chrifius non dixit,vidi Abraba, ftcut ipfi re
pctierunt,Jed e contrario,quod ^ibraha viderat ipfum.Tamen eoru
obiciliopri.edebat ex hocquoifolum in eo natura humana m confi
derabant ideo oilenditff naturam diuinam habere di.
U Amen.a.&C.ego fu m.rbi ofiendit eius <eternitar, coniugedo
verbum prafentis tepws ,cgo fum,cum verboprxteriti teporis ante*
quam fieret, quia teternitas afjiflit omni tempori, Et qtua lud&i ne->
Jcitbant verbis cim contradicere rationabiiter loquedo,ideo cbtra-
dixerunt corporaluer perfequendo,ideo fubditut ,
12 Tule.ei.la.vtia.ineu.J,/t-«ri«Wa/^/?c,w«w7. Et pate tmanife-
fle,quod n on m<ui bantur amore iuil itis,fed liuore inuidix,quia in
lapidatione blafphtmi requhitur debitns proceffus per acc ufntiont
coram iudice & teflium difpofitionem,,& iudicisfententiam & t»c
fequitur lapidatio extra ciuitatem,vi habetur Ceui.it. c. \pfi autr
volcbant eum lapidare omiffo proceBu pr&dtito & cnm boc loco fa\
croquod eratilitcitumetiadeconuido,popter quod loiadapctifex-
fecit jitbatiamirabi extrafeptatemph,antequam occidcrctur,v$
habetur4.I{e.i i.c.
1 $ Iefus au.ab.7^o» occultando retro parietem, vel aliquid huiuf
modi,\cd virtute diuinitatis fe reddendo eis inuifibitcm , & in hoc
nobis exempium patientix dedit,& jideltbus fuis matenam confola
tionis qui aliquando fe abfconfuri erant.
14 Etextuitdetemplo: Ver mediu illoruminuifibilitcr pergens
ficutdicitur deillis qui volneruntcumprxcipitare, Luc. 4.«?. lefus
autem tranftensper medium itlorum ibat tamen afuis difcipulis vi
debatuttfuiafequutifmt eum^&c.
$ NICO,
<r
MOI^^tLlTE^.
«/frKitfr^f^^jVt-r.BEDA.Myfticeautemquotmalas
|ptionesquisamimit,quaii totlapide*inIcfummiu
11 a lci nd ; qiiantii m ad fepcrtinct,fi ad deliberationem
leium cxtinguit,
I i Iefus
lj Ie(us autem abfcondit.Qnla autem abfcondedo fe domi
nus fignificat nifi ut quod eis ipfa ueriras abfconditnt qui
ciusuerbafeqnicontenuntur.Pamqnippequanon inue-.
nithumilem ueritasfutgitmente.Qmdaurcm nobishoc
exemplo loquirurnificum etiarefiitere poiTumus>iram,
fuperbientiumhumiliterdcclinemus?Ha:cBeda,
Tommus v, O $
iiyi
<T:
C A P V T
IJ7J
Y^T prste.Non ftans m viapeccatotum
(jlo£ord.&: Nicolaide Lyra.
oatus erat,vel viuendonihiladdiderat.lHebantergc
ed fecu« viam tu ipfe Sc pareres eius,f.d non ipfo peccato ceeus n.,
d Sed vtmanifeilemur.Yi cum iliuminado&: pereu nA
in cxcitate humaui generis fachuus fit fignificando,
Dei manifcftetur vnde iubdu. Me oportet,operari.
ft C H R
T IX.
i
Ho.ft 1
lu. 10. j-
B
nolhe mortalitatis.
C*c*m.Ca5Cus,fignificathuimnugcnus,inquocatcitas
naturalis.quia pcccantc pnmo hoIc,vmum piopternatu-
rani lnolcuit, vndc
fccundum nuntem C A 1 >
omnishomocxcus
natus cft.
# C n r t s o-
s t o m v s.Confidc-
randumquodcgrc-
dicnsdctcmplo ftu
diofe vcnit ad opus
fui manifcftatiuum
US
so
T prxteriens
a natiuitate ,
■ Ueft.milertnteft.
Icfus vidit homincn?
&
difcipli eius. * RJbbi
aut parentcs eius ,
lnterrogaucrunt
runi appelhnt quii fcire dciidcrant.
C.TCUtTL.
eum di-
, quis peccauit ? hic
vt ctcus nafccretur ?
ipccmm\idit,non c Refp0nclit Idus . Ncc]uehicpcccauit,nequcparenteseius
ccllit. /- j
C 7{equehicpee.ne. d
Pcccaucrunt quide
fcd non lllo pecca- operari opera eius , Cjut 1»***» n«. ,
a ldert petlecucioapoltolorum.vcl peilecutio nntichnfti.
Enim. I r*di aiciliuu>inaicc*co*
vt manifeftentur opera Dci in lllo . Mc oportet
b EcceilemiiTu. in cm >c*ctn
fiuare ilum dics clt. Qjj».
Ho.r5'«
lo. co.j.
loan.f.
Tra.44-1
Io. \o.r
tofaCtumeft,vtca>
cus nalccrctur, fed
hxceftcaula.vcma-
nife. ope. Dci in it
•fc Chrysost.
Venerunt(apoftoh)
• Qniafiliusdei loipfcdenullo vnjegloii m Jttill:
O.niuSlMK c Id eil dunt fnm m mun to. d
" mifit me
ST O M V S.I
ifteiiuftep.i
Sed cgo eu i
ficium accct
i co"per c.-cc
a pcr hanc e
rerionbus i
j ocuhs.Qni
4 nocntc adcfleln
5 deduxit pot<
habcbatab.c;
6 ria,&itaeun
7 tcre. Dicunta'b
quidam
doncc dies eft . Vc, 8 Vt.hicno
9 tiuum,ff
nit ndx cjuando nemo poteil operari.t Quandiu fum in mun j°lu j^r
a Eccequu ell dici ine» czcus lauatoculos & viJct diem.
Moneos bonos,8c
terrcn» ma! .
Lex fui
abundaret ielidi
do,Iux fum mundi ; Hxccum dixiflec, expuitinterrami: &hoc ?
1 elt,vtdominu:
los claulosapc
& alia naturalis infirmitatis nocumenta corngeus ,
cemonftrauit virtutem.
e Quamdiufum in mundo.Non folum tunc Chriftus h
erat in mundo,led & femper vfq; ad cofumanonem I
adhacintenogatio-
nem,quia prius fupra paralyticum curans dixit.Ecce fanus
factus es,non vltra pecces.llli igirur cogitantes qa proptec
Eecccara fuerat ilie paralyfi relolutus,quaerunt de lfto . Si
ic peccauit, quod non eft dicere,a natiuitate enim cccus
eft.Aut parenteseius,fed neque hoc, fihusenim pro patrc Ji pcr fidem cft cum electis,&: eft tempusoperandi
non fuftinet poenam,ideo ait: Neque hic neque, &c. la eft infcrnah-,in qua nulli licct operan,vt ncc ar '
* AvGVsTiNvs.Nunquid vel ipie fine originali peccato uiti licuit,fed tantum eft tempus recipiendi.
natuserat (££
Diuifio.
NICOLAVS DE LYRA
C A P V T. IX.
|y. G±-*FJ T prxteriens Iefus.To/f ? uam Chriflus ofleditfe btt-
ip\ wSS bere virtutem il[uminatiuamverbo,bic confequcnter
t$4 f?t£^ hocofteditfenftb'UiftgnoEtdiuiditurintres,qHiapri
«Q jojy» moporiiturqu*damiraculiprafatio,fecundo miratu
li operatiojbi\E\ cu m dixiffef.ff rtio miraculi faffi
examinatiOiibi-.ltnqat vicini.Vracedeliamiraculumfunt duo.Se
cundu*nponitur^ibi: Refpondit lcfns.Vrimumquod fuitprjece-
dens ipfum miraculums& eius occafto,fuit difciptilorum iuterroga
tio de cxco nota, & boc eft quod dicitur.
i Et praueries Iefus. in exitu templi de quo diftu eft inftneprtt
tedentis cap.
2 Vidit hominem cccum a natiuitate,& interrogauerut
eum dilcipuli eius.J^MW ibifedebat mendicans elemofyna ab in-
gredietibus templu & diligenter intuitus efi cii lefus,i>tdicit Cbri
foftomus quafi vcllet aitquid agere drca eum,& ideo difcipuli moti
funt ad quxrendum de caufa cxcitatis eius dicentes.
I Rabbi,qs paccauit fhic aut paretes eius,vt cxcus nafce-
rctur.E* boc enim quodfupra dominus fanando languidum dixerat
Jamampliusnolipeccare,nedetcriustibicontingat.oflcndensfjHod
peccatum fuerat caufa illius laguoris, vt ibi difium fuit, io apofioli
confimiliter crediderunt dc iilo csco nato,quodpeccatu ipftus vel
Sup. f .e. parentum effent caufa huius c&citatis.
4 Refpondit Iefus.H/r ponitur fecnndum prxambulum ad mi-
raculum,fcilicet Cbrifii refponfto ex quo oftcnditur quod ccecitas co
tigit,vt virtus diuina in eius fanatione declararetur et boc eft quod
dicitur.
5 Neque hic pcccauit neque paretes eius.Ft cxcus nafcere
tur.Tjon negat ftmpliciter ipfum peccaffe velparentes eiuufedfo-
\u ad illud de quo intemgatur,quaft dicat nec peccato pprio aecus
natus efl quia ante natiuitatempeccare nonpotuit.In quo apparet
auaftio apoflolorum ridiculofa quantum adbancpartc.T^ecmhum
quia
quia adbuc rudes i rZt ante receptiorie ipirituffancli.T^equ
to parentum cotiglt.Licetn.parentes pro peccatisfuis
niantur in filip monflru'>fis,inqmntumtaliamoflra ex
tia nafcuntur,tamcn frequentius fit ftne peccato fcilket /
difpohtionem materix :vel debilitatH virt utis quxes
rumtamcn quamuis talia ftnt a cafu refpetlu naturx,crut
tnen crdinata refpcflu diuin* prou'}dentias& aliquando o,
addeclarationcm diuinx virtutis in operibus miraculofis,:-
de ifto ideo ffquitur.
6 Sed vt manifeftentnr opera Dei in illo.I» eiusa
luminatione, unde fubditur.
7 Meoportet operari.f/Zwt/ nonimportat coatlianem*
tis in Cbriftoffed tmmobilitatem cius a diuina ordin.U:
8 Opera eiusqui mifit mc.Scilicetpatris hocdixt.
cula illafaciebat virtute diuina,&~ humanitas Cbrifli opttn
inftrumentaliter.
9 Donec dics cft.Jd efi.quandiujum prxfcntialiter f
in humanitate affumpta.Sicut.n. prtefcntiafolis fuper fr
diemficprxf ntia Cbrifti qui eftfol iuftitu , in bnmanit
pta facit quanda diemgratix fpiritualem qu& dies dura:
fti natiuitate vfque ad eius afcenftonemUicet poflea remanfo nt-
bifcum facramentaliter vfqise ad mundifinem & tunc.
io Venhnoxquandonemo Poteftopcrari.Q?;'
dicium nullns poterit mereri,velacufpa adgratiam rcueni.
n Quandiu fum in mundo lux fum mundi.//>w t m
namiracu lis illuft rando.
ii Hxc cum dixifTet. Mic confequenter ponitur miracuh cr*
tio in qua dun exprimunturqux in miraculis diuinis req*
jcilicet Dci potentia operans,& fanati fidcs, &obedientia
nens,&hocefi quod dicitur.Hxc cum dixillct expnit in i .1
Ima enimfluit .i capne,etiieo per hanc expuitionem ofltndil
virtm fanatiua quodcmmodo erat ab eins bumamtate inqu<
efl organum diuinitans,propter hoc dicitur Luc.6.c.Virtus
cxihat, &fanabat omnes.
illt
x Et prxteriens iefus : M y s t i c e. Cecus nafcitur omnis
habenspcccatum originaie, quiapriuatuseftDei vifione.
Hanc aurcm priuationem no facit eius actuale peccatum
quodadhucnonhct,necetiamparcntum iuorum imme
diatorum
diatorum,ideo fubdltur,
5 T^eque bic pcccauit,nrque parentes tiu s.Vt cxcns na (<■
6 Sedvtmanifciletur.opera Dei in illo.Sic enim pcrn
eft nafciiftecxcus, vtilluminaretut Chnfti miracul
fimiliter emundatiopeccatioriginaliseftopusdiuir
tutis,cuius modus figmiicaturtcum dicitur.
1
rct.
&
vir
H75
loannis. Cap. IX.
Ufecit lutm.Sicat primu holem de limo 'errx forma
ui ta per iclem genu^ luti genus humanum reformauit.
e faliua lutum fecit.quia verbum ciro factfi eft.Sahna
eflipiaqexorealtiflimi^)diit.Terra,cft caroChnfii. fn-
Wnw/M.IdeuScathecuminu fecit, qcredit verbu carnem
nftus nondu
I — ..» fnr or s Eccecollvmim quo vngiturzenut humanutn,
VKt.iedmut turvt - . . , i, . ■" « X i • • t
aiydeiKbaptize- a &recitlucum ex lputo, & t hniuit lutum luperoculos t e-
1175
multi.nlauatesibioculos, nullotalibeneflciohintperiti.
Et iterum vtdilcascxci fidem,qui 000 contradixit,nequc
cogitauitapud(emetiplum:Lutum lolet magisexccc^cc,
multotieslaui in Sileo,&: in nullofurnadiutusjfedfimpli
citerobediuit,& venit videns.
C Et venit videns Ita
que vicini & q*i vide-
t rant eum prius , quia
ncien piiciiue in-
tciretatur,Baptiza-
tu; peccatislumen
Kpit-
fjj Vaie & Ijua in
nttotia vi/oe, q<toi
iitmtatur mtf &c.
K fons eit ad ra-
HamontisSion,
Hnon iugib us a-
BLfedincerti^ho-
ns Mlitperconca-
ua.rrarum, vbicae-
cuijtafacielumen
■HMt, quiacxcitas
u.orum vel quo-
Bcamque infide-
Kjt non poreit la-
■ nifidottnnaa-
HsChriiti.qicli
.nerqitu&clamo
c rborumleniter
t.u vndeiia. ~4qu<z
Hl ou£ vaaunt tnm
u '.0.
C h r y s o-
D
iltum fine fidc tanra-
uerit , cum legatur
neminem fine lana
tioneintenori , ex-
rerius (anafle? Sed
hoc dicitur de ilhs
qui propter peccata
laoantur, ilte
tuinmilfo.ide(t,in . , , . . a «eft.teRiftin»qa«<lfrreuc siioe. 2 mendicus erat. dic.&c.
Cliito, proprerqj b ius , & dixit ei. Vade,&Iauain natatoriaSiloe,quod inter- 3 Qncriturquomodo
pretatormiflus.Abiitergo,&lauitj & venitvidens. Itacjae 4
vicini & qui viderant eum prius, cjuia t mendicus erar, dice-
bant . Nonnehicellcjutfedebat & mendicabat? Aliidice- 6
a Q iupcctifint ncu i vultum mutauerant. 7
bant^quia hic efi: . Alii autem nequaquam, ied fimilis elt ems. 8
3. o.gat m-.i mn r-tu ingiatus. 7
Illeverodicebat,quiaea^ofum. Oicebantergoei. Quomo-10 lllfirmUM
1 vu««ta^VfgnSoi. i! non prop-er pecca-
doaperti funr tibi oculi ? rWponJit* Dle ho no qui dicitur ' 2 tu' "^ RWec S'0"
T/ c o • i „i-i-,i U namDeilanguebai.
Ielus,lutumrecit,& vnxit oculosmeos,&dixitmini. vadeI+d ^on eft hic bomo
ad nataroriam SiIoe,6c' laua. tEtabij &laui,&video Etdi-r5 a De" >1ui fithtbm
-. o i-hib';., tiieo leonodipfeintVie. noncufloitt. ^ilyauce
xerunt ei: Vbicllillc ? Ait,nelcio. Adducuncad pharifaeos due.&tMeipkmn^
» / - , , r. , \6 htet ctiftodit labba-
eumqiu carcusruetat.hratautemiabbatum,quandoIutum ,7 thu.quieit iinepec-
fecit Iefus, & aperuit oculos eius. Iterumergoinrerroga-18 cato,iIIiuon,quiicr
a Vt *mi si vnco 1 v]'i ti.p nt '•'-. Sc ut f-ir qu* prxaica-. 19 Ul UHlt peCCatl.
banteumPhannEiquomodo t vidiilec. Illeautemdixiteis: * Ch.rysost.
, c ■ i.1. . „ . o i i-v- 20 Maiitiole quod fa-
Lutumpoluitmihiluperoculos, &laui , & video . Dice- qiu11 e$ fiieates ,
a N n imnr<, ' j < iam .juidjminungeb.r.t.jr ifti necuidenu;,neci luoiti. -rltimatim nrriU'''.
d bantergoexPhariiansqmdain . Nonelt hichoinoa Deo," canonem in mediii
*2 ferebanr.Nonenim
dicebant , quoniam
s.Noii erat timendu ne Siloe fumcret hac gloria Sabbatho curat fcd quoniam fabbathum non (eruar.
multienim <£W*&TuqnU
f C£CI.
t c^cus .
£
*& dixk
F
5?.in [o
an.to.j.
NICOLAVS DE LYRA.
i ! tfecitlutuex lputo.^f ojlendcret fe ettc itlum quiformxuit
Wumbom nem de limo.
i itliniuitlurum \ipcroculos.lntercorporaanimil<um'rK)
. corpushnm<inu,& incotpore hnmano capute(i p.irs nobi
capite ocnln<,& iieo rx formaconepatris «•'» lioris re-
fttincorpvrat buSyOltcn i r C»r Jnis fetffe fomicoremcorporis.
3 Etdixitei va.& la.in na Si.tf.d. vt cscus tranfeundo ftc per
ri Jtemlinittts liao a multts viderctur,& per confequcntes mira
tfnrnigs diunlgaretur & confirmaretur.
4 Qupd interp.mil.Woc addit Euangelifla^ vokns interpreta-
Htbraicum ad deftgnandtm myff.rinm Cbrtfti m ffi adfa
hmhmmm. 5 Abiit ergo./ri quopatet fiiescxci.
< Et iiUit,5<: ve. vi.7^>n vircute luti alioquin vidiffet flatim cu
^Dujjet.Et iterumboc patrt,nuia non vidix donec lutum
c€ v;rt'4teaqu<e, quia homines ib; frequenter fe hua
t l,&iiem cxcus a'ias de illafe lauerat, quia communis erat,&
t' '.<i fiitu nn illiimuiatiuam nutlus ibi expertut fuerat,& fic pa
ta ilmninatiodiuina virtutefaclaeft.
I Itique ' c\m.Hic confrqui nter pomturmiraculifatliexami.
primo.a tnrbiijrcudc,* Tharfx is,ibi: Adducunt aut. In
f> atxunrnatione fit inquif/tio de tribm. Trimo de ipfo iliumina
' 'rutn elit t dle qui priws ducbatur cxcus nattts, & hoc eft quod
"JKr.-Itaquevicini&qui vi.cumprius.C« m caufa fubditur
Quiamendicus erat.ft fic fuam cxeitatc frequentcr eis ex>
po/rw eieemnfynam petendo.
$ Diccbant:None hic elt qui fe.& mf.Quafi dicat, Sicpro
'udiRum eoiucrat firmum,propter experientia fr equentt.
c Alnautem.V olentes impugnare falla Chrifii dicebant.
I I Nequaquam.ywpp/e ei~l ille c&cm natws.
U|>ed linnlis e!t e.Ex vifu.n.fi; homomax me cognofcibilis, &
'■'tltitutio vtfusita mutauerat vultu eius,rp vix potcrat recogno
' valde expertis,quales erat vicini, qfrequeter euviderat.
U 13 Ille
TTo it U ij t £ ^«
tfe< -tiu.ex r^<.Perquod fignificaturcathecifmuspra:-
ce:ns baptifmum, de quo fubditur.
3 ^^er/a.^c.IdeltChridimiiTiapatre^falutemfidi.
5 ^owtc^/c^c.Periiluminationemfideidatavirtute
Mtifnu. 13 uuv erodi.qmaegofum. Per hoco(tcndens,
q«- dquihbet ter.etur recognofcerc gratanter & pftanter
bcneficium
i % Ille vc.dicc. Qvia ego fum. tt in hoc excludit aliorum iubl.m
CT ficutgratus cognfcit diuinum beneficium.Sed cdfeqnenter qux*
runtde modo 'lluminationis ^.Quomo.aper.funt tibi ocu.
14 Refpondit.IHe ho.quidici.Ie.£icerew'm?j»/«>»j//af »0«
vidifje ,cumeffet C£chs , tamnfrequcnter audiuerat nomen etttsy
& per voc-m ipfum non cognofcebat.
1 5 L u t u m fe & vn.ocu. m t.Aderit tamm illud cp fiebat, Sefc
raf.n.lutnm pofitum fuper oculos fuos per t\flum,& cum effet in h
coficcO) '« quo non erat lutum, & per hocfciuit quod Chrifitts itlnd
lutum fecerat,fed vtrumfeciffet cu fputo velaqua,h»c no cognowty
& ideo repete.ndo non dicit lutum cxfputo,fed tatii.F ecit lutu,&c
Quxfito de modo dluminationis, qu£ritur tertio de ipfo illuminate,
dicmtes. 16 Vbieft il.ait neicio.Quiaantequameffetreuer
fus de natatoris Siloe videns.lefus a loco itlo declinauerat.
17 Adducunt. Voftta examinatione miraculi co>aturbis,hic CO'
f queter ponitui examinario eius corapbar:fteis. Et diuidii in duas
quiaprimo examinant mtraculum , fecundo inducunt illuminatum
ad vrritate negadu,ibi. Vocauerut rurfum.Pnwa in duas, quia
primo examinant miraculum per ipfum illuminatu ,fecundo,f pare-
teseiusibi:Not\ crediderunt.T)n»2<* indnas, quiaprimoponitur
il uminati interrogatio,fecundo ex hoc audientiu diuerfa opinio.ibi.
Dicebat ergoJ» prima pirtc dicii //c.Adducut aur.eu.ad pha
ri.qui cae.fue. Hoc fecerat malignantes cot> a ipftm^volentes oiten
dere quodfeciffet contra legem,propter quodfnbdit cuangelifta.
18 Erar au . lab Tharijtci. n. arguebat Clir'fiu de violatione fab~
bathi. 19 Iietum er ir\.Sciedum,quodinterrogauerutcTt ordi
nate de trtbus pradiilis in prima cxaminatipne,fcd Euagelrfla bre.
uifrhocrepetit. 10 Illeau.d.r\ey/>oc/e<fo/7cttf/>>-Mr. 21 D»ce
bat eteXiMc ponitur diuerfitas opinionu fequentium ex eiusrefpo
ftone,quia quida ex pbarijxis arguebat Chrifium de viotatione fab*
bathiinbocfatlo,dicentes. 22 Noneft hic dcc.rpfi falfum
dicebant quia operacorpnralia ad Dei magnificentia ordinata lici-
tefiebant infabbathojuut ditlum cU fufra.^.c.
♦fr i AIij
Oiui(i*.
beneficium diuinum 17 ^idducunt ad pba.Qvi* niterprc
tanturdiuifi,propterq?periplbsha:retici fignificatur, qui
funtabecclefiadiuifi,qunrumaliquiceiemonias tegisob
feruant,fcilicet,Nazarci. Et lfti fignificatur pcrillosquidi
cebantdeChrifto. 22 'ht[on ejtbicbomoa Dco. Alii vpro
dicunt hominem nafci fincoriginalipeccato,(cilicet,Pe!a
giani.Et ifti fignificantur per dlos,de qmbus lubditur.
Tomus v. O 4
H77
CjloCord.& Nicolai de L
I;m inuo 1.
qui iabbarhum non cuftodit . Alii autcm i
Qaomodo porcit homo pcccaYor hxc iigna £
.. ■ _■ __ ' _e. _k_.lM__k____M.___»*. ,.<-kr .*. r*iw . r._ e.
a Tu nuid dk's de ib
/u, nn jprruit ocnlos
tuo0> Qua-runtca u-
ni.un, vc lledciyna-
^oga rdlcrctur, icd a Jchjfma cratinrercos
yra.
dicebant :
accrc ? Et
"7*
tqu»4
a ^hultg mucui-
rctur.
h llle autem dixif.
L>uia prrpheta eil.T^on
credideruniergo litdti
«.ci/.o.crc.Adhucin-
ui.chi.sincorde,qui
nondumfihum l)ci
*> cofitctui , nontamc
mcntitur.
c Donec vocaucrunt
parenies ciusqHivtde-
rat, crinteiro^auerut
eos,&c. MrsTtcr,
Parcntes,id eft, dia-
bolus vcl vma, qui
dicunt:Aeratemha-
bct, ipfedeleloqua-
tur, qui n olunt ho-
mineconfitcciChri
C (tum,
* C H R Y S O-
s t o m v s , Ha:c eft
Hom.57 vcritatis n at.ua, per
•"' quxputaturmfidias
patiJ,perha.cfortior
tit,medaciumenini
fibnpfi quidcm ob-
uiat, &_perea, per
D 'lillc d'u.fi inteilucnr. & tnebr..-. Dix r..
Dicunr crgo c.xco irerum : Tu quid
i C. ii.tautirexpiin; 1 qyocf '-ntit.
qux l^dcre vcr». r
1 tcm videtur, pek
2 clarioremeamoE.
du,q..od&:nui
3 ftumdr.Nccei n
4 aliquisdiccictq
flocjuc
tur.
dicis dc illo,t qui apcruic oculos ruos? lilc autem dixir: Quii
Prophetaeft.NoncrediderunrergoIudxi deillo , quiaca?-
cus fuilTet,& vidiifctjdonec vocaucrunr parentcs cius qui vi-
dcrar, &intcrrogajerunteos diccntcs: Hic eltfiliusvcfter
quem vos dicins,quia cxcus natus cft? Quomodo ergo nunc
videt? Rciponderunr cis parcntcs eius, bC dixertmr ; Scimus,
quiahiccitfiliusnofter,&quiaca:cuseftnatus : Quomodo
auremnuncvideat, netcimus, autquiseiusaperuir oculos,
• Inft .inniiiii.quid nobu nium i.n im ? b >'o cft OptN nobi» loqui pto in^ante.
nos neicimus ? lpium interro^re: t ^Eratem haber,ipic de 9 quem dia
1 ^ _ • • 10 natus elt cxcii'
fe t loquarur. Hxcdixeruntparentes eius, quoniamnme- ,, inquinat*,qai|
bantludxos.lamenimconfpiraueranrluda.i,vtfjquiseum 12 digcrct talu
a ^uodiim non p8 miimi:Expulfo_ rnijirChihius fufcipit
confitererurciTe Chriftum,extraaiynagogam fierer.Propter-
vicini aihii
tum dix^
perquendamali u
latione iocuti
parcntesin me
ducuutur, qui
mefuumfiiium u
gnclccbant Si
ics autemcos
dium,cum m
roreintcrrog
nondicunt,q
doquehiucc.
IU.M-J.
defilio?Soi.;;
dicunr,quem
caparenteseiusdixerunr,quiaa.taremhaber,ipfuminterro- Jj1 'Dc^™'jm ,|
gate. Vocauerunt ergo rurius hominem qui fuerat ca?cus , & 1 3 T^osfi.&c.Dut 10
a ..H-fi Ji<«r r-egaqucdaoepifli.quod tftbl»fphen,jrenonDeog'orJm.lare. riam DeO, w-
d dixeruntci.Uaglonam Deo: Nos fcimus,quiahichomo temdealiquo q i
a Nonparrtcjlumni*necueiit.iiem cilat. I^ pr-Cfeilte Dt'
oeccator eft.Dixic ergo illc.Si peccator eftaieicio, vnum fcio, 1 5 re>hoc eifcConfi e
Jr sp 1 i6iftunoellcDi
nos,fed pccc.-.
quai Cj^
*
NICOLAVS DE LYRA
Al ij autem. E conuerfo •poltntcsfatlu Cbrifli excufare & ma
Miracu,
luM.
7 Hic eft filius vefter que vos dicitis,&c.7«fe/%'t«r im
gatiut.Secundo,de modo n*fiend:,cli fubditur.Quem vos d:.i
caeci.i. fing:tis,quamuis forte »0 fit ita. Hocdicebatvtini
gitipcir cos ad negadmf.cjuiaparentes folent occultaremolir
2 Dicebant quomodo. Quaft dicat,nullo modo.'Sed contrariu qua trahunt a natiuhate,qiiia talis monflrunfitjs ma^u con
•eideiur Mat.y.c.vbi dicitur de malis bominibws. Dne.nonne in in confufionemparentum, quam ft pofl natiuitatem efji t con
nomine tuodemoniaeiccim',&: virtutesmultasfecimus per pueri defettnm.Tertio.Sinatus ftt c*<.K*tfu&-< wi:
^et/wfio-.-Nocognoui vos.Dilceditea meoperari) iniquita d/.di.rtr.r.Quomodoergo nunc videt. Subdnurp
us,&.C.Dicendii,quodmiraculumeJiopus excedcns omne virtutc ponfto Et de duobnsprtms rrfpondent ai!e>tiui,d;cihies
creatam,&percofqucnsfitjfoloDeo. Taliaautefiuntabipfoad 8 Scimusquia hiceft filius.M^» volut cofiteri
tetiilic.idum Aiquid quod t fl fuprahumana cognitionem, & hoceft
dupliciter.yno modo ad teflificadum veritate alicuius dotlrin* exi
Hentis fupcr fhcultatem intelleclus nofiri, & tmc oportct quod illa
dollrinafit vera,cum Deut non ftt teUis falfitatis, tarrieno oportet
quod iUequi docet dotlrina illa fit bonus, quia miraculum illud no
pt ad telhficandu eim bomtatemfed dotlrinx veritatem, & kocmo
do aliquando permalos hnmincs pr&dicatcs fiiem Catbolicx fafta
Junt miiacuU ad confirmationcm fidci Catholicx, & fic inttlligitur Quht eran principales inpopulo,
iLUd verbum Mat.prxallegatum.Alio modofiunt miracula ad tefli \i .Iam.n.confpirauerant IiK.a?i,vt fi quis cum coi
ficadii de bonitate ipfius docentis,&tunc oportet, quod bonitasftt tur effe Chriftum,extra [ynza,:'deil,extrafocietatem lui>
in illo,aliter Deus etfct tefits falfitavs Et boc modofiebat miracn- tanquam excommunicatus,& reprobatus , q'iod apiid lhixos
la Cbrilii,ficutditlumfuitfuprarf.f.Opera quae ego facio tefti
monium perhibetde me.£i hocmodoloqi-ebatur iftidiccntes.
Quomodo poteft homo peccaor h«c figna facere?
3 Et fchtl ma erat inter eos.Dicut ergo c?co iterum Tro-
pter qnod rcquiritur fententia ilhui illuminari,cum dicitnr.
4 Tu quid dicis de illo'Illu t quefitum nofu t ab tUis quiimpu
gnabatfatl i Chrifti. L>jtia probabiie erat quod refponderet profuo il
fua qua d ccre falfnatcm.Dc tertin aittcm rrmittuntadj
audetes veritate diccre.Etcaufj infra ponitur,& hoc . fi <;
9 Jpiumintenogate.Aetatem haber. Quafi dicat *•
teli veritatcm dicere,
10 Ipfede teloquatur. lde(l,incaujafua, vt ditlimfm
bis non impntetur. Cuim caufamfubdit euangelilia.
n Haxdixeiunt parcnteseiU5,quonil timebantlu
maximum opprobrium.
l? Vocauerunt.HiV inducitur illumina tus ad re?andu
ritatem.Et diuiditttr in tres,quia prhno ponitur Jifla inti ■■•
cundo,iniuft.i codemnatio 2&i:Maledjxerunr.7*erfio cius
rccrptio,ibi: Audiuit znt.Circa primumfciedum, .juod pb-<
dentes,q>faclumnegirinoHpoterat, ideo voluerunt deaptrti\ m
illuminitun,& hoce/i quoddicitur.Vociiiclu.l.St.c-^1 _
litminatorejed ab altjs.Etfubditur eius refponfio,cum dicitur. id eilyconfitere veritatcm , volebant emm e;<m induccre ad diu '■»
5 Illc au t dixit. Kton eft intellivendum,quod conliteretur eu effc quod illuminatus fuiffet ma%ica artc,idcofubditur.
j- prophetamcommuniterditlu,ficutfuitlfai.tsvelleremias,fedpro- 14 Nos (cwnns.Quafi dicat,diuinavirtnte no fecit Etfbi
phetam antonomafice d'.t~ium,qui erat promiffus ad falutem bominu ipfius iiluminati conftantia, -,uia inter aduerfarios exiftcns foi '*
fecundum quod dicitur De«fero.i8.t/.Proplietam lulcirabit uo quam ante vetitatem confitctur.di
bis de &CC.Etfic confeffus efl ipfum e(le vcrum Chriilum.
6 N6crediderutergoIuda:ideillo,quiaca;cusfui-Ter,&:c.
Hic ponitur inquifitto miraculiper parentes c&ci, & Imc ex diuina
Oidinatione fatlumeft admjiorcmfidci&tturaculidecia^ationn/i.
Intcrrogaucrunt ergo parentes de tribus,Vrtmo de petfoaa filij cum
dicitur.
7 Ihc
1 5 Si peccator ctl.Hoc non dicit dubitansde ChriHiftnSil
fedirridtndo eorum mdic'u,quari ditat.Vos dicitis, quUjcitis
efie pcccatorem & ego non dico h c,immo contrarium.Qjtod pr
confequenter per failum.
\6 Vnu fcio,quiaca..&:c. Et ex hoc manifefle arguit cius :
tatem,quia talefatlu excedit ommno facultate totius natur&c
1-
cr
H Q KA 11 r £ i^.
+ 6 ^onfrfrf«'Jer«ffrj?o/M(/<eic/ei//o,t7,c.«Ci<j/'«;j!7ef.Ideftnatus
jn originalipeccato.Per patc tes aut cxci, qm de modo lax
Illumin^'
illuminationisno lefpoderunttimoreduch lignificat
delestnfirmi, quitepore perlequutionisfidem noatu
confiteri.Peica.cum vero confidenter veritatem con
f.gnificatuj: iii fidc firmi, coftater cofitcntes vctiwic- r ||
ii
it
:5
\\T)
ioannis. Cap. I X.
a r, iiterumvvl. Avo. Stomachatur contraduricjameo-
rundc ca-'co faclus v idens,&: caecos iam non terens.
dixentnterio ei. Sccundum cor eom malediclio eft.
Sccnioddroptabileeft omnibus vtdifcipuhChrifii fint
P'
u8o
h Cuminueniffet eum.
ft Chrysost. Q_J
propter vcritatem ,
&c Chrifli confeflio
nem iniuna oppri-
muntur,himaximc
honoratur, quodin
cecofaclum eft.eie-
cerijt enim eumex
temploIudjci.,&:in-
uenit eu Dominus
dici tur enc pro peccatis parentum ., fed Chriftus totum C:i
nat extra oculos,intus cor aperir.
g Et tu doies nos)Et eiecerunt eum foras.Tontsintcrrogzndo,
vtdiicerenr,magiftiu feceranMcd ingratidocemem proic
Au De ftulta' maledicTione eos redarguens dicit.Maledi- cerut foras,. Sed qa expu4lus,magis fa&us eft Chriltianus
tficfta veniat fu
peros,acndjcerct:
Vtiam talia opera
feci:pofsemus> vt
difculi eius fieri
mc remur.
c hicautemnrfc.Sa
pcr sdixerant.Huc
jo'.is:vndehicdi-
c,n fe nefcire,fed
nef renosdicimus
qu.abiicimus. Ille
neltur,latethumi
|ita,proditurfigno
> rfi irtute nefcitnr
\n:fit,& vt Deus
isilluminat
. d xcatorrs Deus no
4«fi. ATheophyl.
eQjd di&um eft,
D<mnon exaudi-
re ccatores.hocfi
Mgncat quod face-
re niracula Deus
^Hatonb.noncon
Kt.Cum vero ve-
■ni.iimploranr,de
miflis.translati
H de gradu pec-
iftiumauftatum poenitentium.
■ Avc NonenimfruftrapublicanusdixitDeuspropi-
•pcftomihipeccatori, exilla confeflione mcruitiuftifi-
i iem,quomodoiplececiisilluminationem.
e ifiefjetbicj Dto , non pocerat faceve quidquam,&c. Spreta
ecimua,libcre veritatemconfitetur. Hsrc.n.nonnifia
0 iunojoec a difcipulis fierent, nifi Deus in eis.
i ipeccatis natus es totus. ld eft , cum claufis oculis , quod
dicitur
quia cxcus cum efTem,modo video. Dixcruntergo illi : Quid
fecittibi? Quomodoaperuittibioculos?Refponditei: Dixi
a vobisiam, ckaudiltis.Quiditerum vtiltis audire ? Nuncjuid
3 Sjcut ego .•imuidco.&noninn . ri c.
b Scvds vulcis difcipuli eius fieri ? f Maledixerunt ergo ei, &X '
i Qw\ (i eflent.Chriftocreilstcnt queniMoyTes 1 unoauit,
dixerunt:Tu difcipulus illius "tfis , nos autem Mo*yfi difcipu- 3
e ijjia. b Seiuucn Dei iiratferurt c Q:od Moyiesdocui aDeoaccenit
\ i v » r~, u liri « ,. ' it 4 ucim cu juominu!
c hiumus.Noslcimus,quia MoyliIoquutuseitDeus:Hunc 5 templi, &c eumfu
' f ? ' b"tsutemd »'n..«e*. Vnd. hocaccepcrir. 6 fc ,f , f^ agonQ.
autemnelcimus , vnde iir: reipondic lllehomo, 8c*dixiceis: 7 thetaathletam mul
lnhocenim mirabile eft, quia vos neicitis vndeiic oc ape- s tum Jaborantem,fic
1 c • x • ' r 9 coronauit.
d ruit meos oculos. Scimus autem , quia peccatores d^us non LJl Tu credish Hlmm
3 An 11 ;• urus.quiape.fatot?s DcuS a>dicut puhliu ,um confitentem. Maanateseft. t . n»;b^. U ^, ...C/U.
d.ai/- Pi- I n a I • f • t il ueitTC nrl-ARI.ollO
]t,lediiquis^eicultoreit,o<.voluntatemeiusfacit,hunc i*fc Chnfti qualiicu-
exaudit. t A leculo non eft auditum , quia quis aperuit oculos nq«e confeflio fidei
e cgcinatiJ Nifi errethicaDco^nonpoteratface^equidquam. \fla™{^%
f Reiponderunt,6ctdixeruntei:In peccacis nacus es cocus, 8<fcu i^credisinChriftum?
i docesnos^Eteiecerunteum foras.Audiuitlefus ,quiaeiece- xZScd quia ^xre"cls
h c „ . .,r ,. . _ ^ tT /. i8pene omnibus hoc
i runteumroras:&:cuminueniiieteumdixitei:TucredisiP n- ipnomen in ore eflec
k huDeiSRefpodit ille, & dixit:Quis eftDomine, vccredaineui ^ofutumm.vt Chriflu
1 confiterentur,&:fi-
liurn tamen nega-
renr,id quod proprium Chrifto eft,ad fidem proficitnr,id-
cft , vtcredamusin Dei fihum . Credidilse autemin
Dei filium quid proflcit , fi credatur in creaturam , cum a
nobisfidesin Chriftononcreaturae Dei ,leJfilitDeipo-
ftuletur?
k ^«"cff.Adhucinunclushisverbisoftendit feiamdudil
cor ad ciedendu m habuifse paratum, fed m quem credete
debeat,ignotafse.
a Et
Ho. jg.
in loan.
io.<>.
tConui
ciaci iiic
Li. 6". de
Tnn.cir
ca fiac.
NICOLAVS DE LYRA
t & per coi ftqurns non fit a magica arte,fed a Deo folo,ejui no fa
. u Htjuid ad tefiimonium bonitatis alicuius,nifi in reritatefitfan
' xterapatent.
I ^laledixerunt . Hic ponitur eius iniufia codenatio,cu dicitur.
I kdixerunt ergo v.Secwdum fuam reputationcmytamenfecu
0 1 ueutatcm erat magis benedi8io,vnJe dicit ^iuguft.ftmamfu
J mtveniat iftamaleditlio.
■ Etdixerunt:Tu dfldpulus illms &c. Id cslyiHius maleficiet
foris.
Nosautem Moyfidifcipuli fumus. Hoc erat verum tantu-
mnt Jed non rc,cjuia vcri d fcipul Moyfifunt, r/ui ii*s ope
1 wtmtur,& tius fcipturas pe w.erpretatur . ifiiautem-facie-
ltcontrarium,proprcr quod faluator dixit eisjupra 5.^. Si Cte-
cetisMovn.crederetisfoifitan&mihi.
<N:os kimus,quia Moyfi loquutus eft Deus. 1n hoc verum
4 i>it,cji>ia expreffe boc itifacrafcriptnra contineXur.
rrluncautem nefci.vnde fit. Idefl, nullius autorhatis ipfum
T <Uamus,ncc d Dco miffum.T^on enim fimplkiter iorjuendo nefcie
0 t vnde efiettftia patriam & genus eius cognofccbant , vnde fu-
p ditlumeft i.cap.Hunc fcimus vndc fit. Sed ifle illuminatus
(' m malitiam & falfitatem confutat dicens.
|a hocenim mirabi.eft. Ifla. n. mirabdia dicuntur qu£ funt
v-infuita.Confuetum autcm erat ludttisfigna quxrere^vt babei. r.
(■ ">ti>-l.ct.lud&i.n.fignapetiini,& manifeftis fignis credere,ficut
f ctde Moyfe facieme figna coram populoipropter ep ei crediderut
>tur Bxod.4.& id.o inconfuetum erat & mirabile, ep rib crc
<t *ni c brifto facemi ; gnum maximum m illuminatione buius cm-
tuuia ncc Mnyfisjuc alius propbeta fimilr fccerat , ideo fubditur.
7>cimus autem,quia peccatores Deus non audii.Faciendo
Tr- amU al teJttmoniuM bonitdtis eorum,vt patet ex prtediclis.
8 Sed
8 Sed Ci quis Dei cultor cft.Ver atfum latri<e debitnm.
9 Etvoluntatemeius facif. Ter impletionemmandatornm.
10 Huncexaudit.Ftfciewrfo miracula ad declarationem fux bon >
tatis.
1 1 A feculonon cftauditum,qnia'quis aperuit oculos ca?.
nati. Hor emm non inueiitur intotafcric vet.tefta, grideo tonciu-
ditpropofitum.
12 Nifi efiet hic, tScc.Spccialitermiffus.
13 Nonpoteratfacerequid. DetalibusfjcultatemnA^tra ex-
ccdentibus. Et quia mali bomines & obflinati non recipiunt perfua-
fionemyideo ex veritate oflenfx veddunt eivituperationem duentes,
1 4 In peccatis natus es lotus.Scilicet in anima & corpore,utpa
tet in cxcitate.
15 Et tu doces nos, Quafidicar,non decetffcd boc cfifalfum ,quia
Veritas d quocunque dicatur recipienda efl.
16 Et eiecerunr eum (o.Id efi,dfocietate aliorumhomhum cxco
mumcaiter^nt,
17 Audiuit ]efas.Hicponitureiei7ireceptio.Et diuiditur intres
quia pnrno,ponitur eius in fide inflruclio,fecundo fidtifue commen-
datio ibi: Et dixit ei lef[iS.Tertio,phariJteorum murmuratio , ibr.
Et aadierant.ln prima ergo partedicitur fic.A.adi.le.&Cc.\Lice$
omnia nouent t\ntequamfiertnt,tameab^cauditu corporali.
1 8 Et cum inuenifset etxm^oniltafufaclum csl,fed exfua uo
luntate ZT ordinatione.
i9Dixitei:Tu crcdisin filiurn Dei,&c. ldefl,paratusescre-
dercinfilium Dei,qui aperuit tibioculos , & iileficut valdepara-
tus ad hoc refpondit.
2oQuiseftDomine vtcredam in tatxxi^onenmcognofce-
bat lefum infacie,quia illum aliasnon uiderat > ucfupra ditlu eflt
Jedeumdefiderabat uidcrey& ideo dignum eraty utei ueritas reue-
Utetur,idcQ fcquitur.
*i Et
MOR^ULlTEttj, propter Chriltum abco recipiuimu gratiole,licutdicit
J Etatterunt eutn foras. Sed Chnitus eu iufcepitbenignc, Maith.5.a. Bcati critis,&c.S^qa\tnrtk. ciecerint noniwu ve
f pcr noc fignificatur, quod eiecli de focictatc malorum ftrum tanquam malum propter fihum hominis.
O 5
A
•E -,'•>.
B
Ho. |8.
rn iojn.
loqj. J.
Glof ord.&: Nicolaidc L
1181
a Etuidifi': Iam domi-
nus lauatfaciem inun-
cli , iam coruis ocu-
los illuminat &: illc
n«ntantum filiumho-
minis , fcd ctiam con
fitcturfiliumDci.
b Vrocidcns adorttnit
cum. * B ed a. Inhoc
pollunt fumere cxem-
plum » vt non erccla
ccruicc , quis donn-
num roget , fed fup-
I ei in terram pro-
llratus , cius nuic-
ucordiam imploret.
feCnKi so stom vk.Ucrhocciusdiuinam vututem de.EgonomudiCoquemquam.
oftcndit
yra. uiz
Corpon'iter. Ec cm fus in £>« t>:»i:it.iim fi ium Dci agirfcii in filio lio.ninis ' OilcilJit & VT1-' r\
a Etdixiccilcfus.EcvidiAieum,&quiloquiturtccLi,ipfe i pus adiungit donW
< > > .mnr.Ht. i...t. a .t Dcu.ii. i autem illum fertn-
b cft.Atillcait.Crcdodne.Etjpcidensadorauitcun. Et ? tiorem circa fidc
1 E^ccdici mcrr . c-m Jc tc >« mw! f I. it f rcc oim.noti vUim; r tributiunK. 4 C Pt qui >10H Ul . ld i
c dixitcilefus Iniudicnimegom huc mudu veni, vtcjui 5 fevidercputant,qu-i
a Uumilescxci » Pcimcjjmea c Suieit 1 fucioi »« pririfii cxiftii. 6 Vt videailt , & qu
... .,h 0 • ••*«"■»* ,. . f dcntidell,quiie
non vident vidcanr,&C qui vidcnt ccci hant.Lt audicruc "8 re purant , cx medi
quidacxPhariixis,quicuin(ocranr,&dixeriintei.Nu. 9 nonquxnint&hot
* a ldeftCc«e<i voiex.fliTiire H2U meHicimcunret i. I O IudiCIUUl, id elt, dii •
quid&nosc.rcifumus?i3ixitei lefus.Siceaefleris,no t tio qnod dilceinit
t Qjjegouenitotlerepecitl. b Pioptet •}• ir.li u noncitixriiis. c Et .tJ cr.i pcrnunrtis. '' '3rn CreClentlUm S
habcrctispeccatum,nuncverodicitis,quiavidcniuspec I2Fcrbls iudiciuna env
, t ' ' 1 r jj dainnationis non
catum vcltrum mancr. i4do,(edinrmefacic
CA!
L Y R A.
W.7J.1-
NICOLAVS D E
i Etdi.e: \c.tllci.*{uHc inprsfci.ti.
a Et qui loquitur tccum ipfe cit . Et slatim credidit &fident
fuam ore profcffus e/i d.c.
3 Credodo.Eto/wf.
4 F.t proci.ado.eum . Aioratione latrix credens eitm Deum,&
bominem.
5 Lt dixit ei IefuS:H/c confcquenter ponitur fidei fue commenda
tio a C^riliodiccme.
6 In iu.ego,6V.c. T^o» aecipitur bic iudicium condcmnationis,&
prtcmiatiunis,'quod erit infecundo aduentu Chrifii,fed iudicium dif-
cretionis credentium a non credentibm,quod fatlum eji inprimo e-
ius aducntu ideo feqnitur.
7 Vt qui non vi.vi.&c. Idrfl,id illuminationem (implicium &
bumilium qui refutantfe non videre.
8 Etqui vident cx.h.i.adctccationemicgifperitorumfuperboru
reputamium fe videre & patet impietum in hoc cteco nato, & apo-
ftdis qui erant fimplices,&a Chn(iofunt iltuminati.Sacerdotes au
tem & leg fperiti proptcr ftperbiamfunt exctecati.
^iliierexponitur boc de illuminatione gentiliu per fidei fufceptio
nem &obtenehratiot>t lud&orum per ipfius refutatione,quia antea
gtntdes reputabantur c.eci, ut Iudxi uidentcs, quia erant unus Dei
cultorespropter hoc dicitur inTfalmis >{otus in iu.Deus.
9 MtZW.Hicponitur "P harifxorum murmuratio-.ex uerbis.n. CLri-
]t i male intelLtlis acceperunt quo.1 comminaretur eis ctecitate cor*
poraiem quale amouerat ab illu ctcco natoiboc autem iniuriofum re-
putauerunt,ideo fiatim repugnauerunt dkentcs.
10 Nunquid SC nos ca:. Sed ex eorum refponfione eos confntat.d.
n Si cx.&.C.Qt*ia fi non vidiffent operaCbrisli,baberent aliquam
excufationem de hoc quod non crediderunt ei.
ftlaliter.S\ cc.e\.i.\%norantes fcripturas & prophetias de me.
12 Non ha.ycccatum.f.tantum quantum babetisnunc.
i? Nuncvcrodicitis,quiavidemus. i.reputatis vos intettge-
refcripturas.
14 Peccatnm veitrum mmet.i.aggrauatur. Votefi etiam expo
tu de uifione iorporalimiraculorum,qu& aggrauabat peccatum eo-
rum.Hic qujtriturvtrum cxcitasmeniis ex rufet peccatum. YLtar-
guitur primo quodnon , quia ptccatum additum peccato noexcufat
feudim-nuit prccatumjed mays anget. Cxcitas autim mentisptc-
catum efi,quia me> etui penamfciundnm quod duitur infra ad Cor.
14.". *>i quis ig"orat,&c.
Item illudpp qnod duphcatur pcena non excufat peccatu,fed ma-
Anmen £'* <*.'.grtiuar,(fcitasmentis efl huiufmodi,quia. z. Ethic.ax,q>cbrt>s
\ ctci duplues nialeailiionrs debentur.Contrariumarguitur perbocquod
t, s pcc- dicit iaiuator in ittera.Si CZCi.ci.&C.Helpb/io hic triafunt vidcn
]£x~ da.Vnmo,f quidfit c£ciau<s mentis fecundo , quale peccatum excu-
fat,tertio,quo excu fat.Circtttyrimum fciendum,quod cecitas no di-
cit fimplicem negation< m vtfm,cum fit priuatio,fcd dicit ncgaiioi.e
Splutio tnfubitclo aptu & p*o tpe in quovifus debet incfic,quia catulus an
te nonum diem non dx ctcus.Ad fimilitudincm huius in fpiritualib.
cxcitas mentis non dicit fimplicem negationem fcicutitc, fed ncgatio
tiemfcientitt qum debet ahcui ineffe , & pro tpe proquotenctur i>-
ludfcire, quia non omnes tenentur cadetn fcire^ nec pro eodem tpc.
Tlus,
Tlus.n.teneturfcite facerdotcs, ucl Uericu s , quam ftmplex
necpioquohbct tpe.Vius.n. tenetur idem homofcire in xtatc
tia & feneclute,qiiirn in adohfcentia veliuuentutf,& fit pati
tnutti.Circa ficundum conftderandu,quod cccitis mcntis conjcq
ad ailuM pccciii potefi fe hahcre tripl.cuer antecedcnter,cnnc
tantertco>ifequcn:er.Co'.fcquenter fc habet,q*ando bomoper u
ta'.em ftc inhxretpcc ato perpetrato per confenfum , quod non
lct fcire ea per qutc po/fet a peccato perpi tra>:do quantum ai
impediri veltetardari, & fic vult tatia ncfire,ut tibcrius pei
W taie peccatum non excufatur pcr cxcitatc rr. mcntis,fedmag,
grauatur, fuia tabs cecitas procrd,tex maxima int ttione
erga pectatum. Concomitanterfc b.i betad pcccalum,quando ali
peccat ncfciens; tamcnfic e/t difpofitus , quodfifiiret nihii
idemfaceret , ficutfi aliquis percutiens hominem,creiil pe
canemmbiljminus fi detcrminate cognofceret illnm hoiem
ccrct & talis ctecitat non cxcufat , nec a^rauat ailum,quu
c-iufa afiusjcd tantummodo :pftm concomitatur,talis n.non
per ignorantiam,lice> pcccet ignorans,ut habetur j.Et/j/.
denterfe bahtt ad atlum peccati,quando cil caufi atlus, &
quando fic efl difpofitns homo,quod fi fcirec illud effe peccatum
faceret & tatis peccat per ignorantiam uelmen-is ctecitatepfo
tate peccatum per ipfum ex cufatur,& fic patet fccunium.Cin
tiurn conjiderandum , quodprttditla cscitas uelignorantiaqnt
caufapeccatipoteft tripliciter caufari.y, omodo ex ruditate '
lctiis ipfius hois & fi (it tanta ruditas, quod ilii ignorant,
citas fit inuincibilis,excufat totaliter a ptccato. Silio moio
ex negtigcntia ftudendi ea qute ho tenetur fcire, utpoteqnia
laborem ltudu,uel quia circa alia occupttury&, tunc cxcuja
catu non in toto quia illa ignoratia non ejt cino inmUntari^M
to tninus hct de inuoluntario, tanto minus excufat non tametU
boc ccrta\reguia poni,fcd dlt t x circunfiantus penfart.Terl^M
caufatur exmaluia propriA uoluntatis , ita quodhomobetl^M
fpofitus in mente & corpore,totatitcr tamen taborem acquirendi
luminationem mentis cxpellit,iltam ignorantiam pro nilnlo reput
do & illeexcufarinon pnteft a peccato & ficpatet tcrtium.
^idprimum dicendu,quod add/tio peccati ad peccatuufempcrfa
plura peccata,non tamen femptrfacit maioregrauitatc quiapot
contingere, quod primii fic diminuit,fcSm , quod ambo fimul iu»i
tionhabct tantagrauitate, quantumbaberet fc$m pcr feacctpU
ficut bomicidium perpetratum ab homine fobrio^rauius efl qua.tr,
perpetrarctur ab bomine ebrio, ita quod prxponderatebrietali ■
bomicidio ex illafrquenti quamuis /int duo pcccata.
jldft&m dicendii, quod dupiices punitiones uclmalcditTiones
bentur ebruspp duo peccata, qutc ibi concurrunr.tamcnfiillepu
tiones fiat fcdm menfura peaati,non enmt tantte qu.intitatis,qi<
la efl punitio pro uno folo peccato grauiori,ut ditlu e\~l.Miterp7A
ci,quod itlud diftnm non efi ditlum philofophi , fed efi uerbu cui,
dam legislatoris nole Titaci,qui hoc ftaiuit circa ebrios amplius
niendo-,tion refpiciens ad pcccati grauitatc , (cdadcommunemf
puli utititatem quia multi ex ebrietatc peccant,& in taUb. adq,
perpetranda multitudo proua efi,grauiorp<ena fulet adhiberifu
in multis terris fimplcx furtum grauius punitur,quam blafphcn.
quatnuis blafpbcmia fit multo magispcccatum.
*NI-
T D-ttt ei Ufusficxci effv.no habctetis peccatum.tlx quo patet
g> facicmcr lctiPtutas^ noa abferuates casgtauius ddin
quunt&graniorem pcnam incurrunt. Lucar.12.fi j£
uus,qui icuiitvoluntatemdomini iui,&nontecit»vaj
labit multisplagis.
18}
loannis.
u D d i t i o
\ncar>.c;.vbidiciturinpoRilla.Cir.ccifeciindiim confidera
,imquod caxitas mentis confequens ad acTQpeccati le
j»teft habere tripliciter.
VldttU\
cofdlicet
tw doiiores differentia.T^a accitas mentis co iter acctpta cft pec
c ii,quia flcudu Gre.i umoraiiter ponitur inter yitia q caufantur
ex
Cap. X.
1184
0 pofiillator in hac qu&Hione indifferenter accipere ifla
et ctcitatem metis & ignoratia,eft tamen intcr illafecun
cx luxuria.Ignorantia aut pluries efl flne peccato,t>t manifeflu efi.
R E P L I C A.
In c.g.vbi diftinguit poilillator aecitatem mrntis triptic'tter,&
■ vtilitcr declarat quomodo fc habeat adpcccatum,fimiiucr & igno
ratiamno habens.fBur. ut inuaderet poftiilatorem , diciteumacci
pere cxcitatem mentis & ignorantia indiffercnter,quod tamcnfal
fumeft,ut patet ex refoluticne pofiiLl^ec gencraliter verum om-
riemetis cxcitate effepeccatu,quia aliqua elt pgna peccatipceditis.
C a p v t X. f Taflor eV? o/2/«w.Chriftus proprie paftor eft fecunduofti D
Mcnamen dico vobis.Qmz Pharifx-iiattabat fevi- cium pafcendi oues vtiplepoft exponit>qui per ieoftium
I£$» dere.quod poffent,fi oues Chriftieffent,domi intrat in ouileouium.Sed quiaaln companiopes funt eipa
_J)S^2 nuscotra eoru arroganua de gregefuo,&:de Aoralisofticij.qux deeopropriedicuntur,etia eis fuomo
(tioquointraturinouilefimilitudinemproponir,quod docongruunt.Oftiumert quo intratur,Chriftusergo pa
icfapientia,necob
Juitiolegis.necbo
1. vita quidquam
. iletnifi pereum, Ci
. 1 eonihil lunt in a
,i. docunque ludxo, b
• ilgentili&Philo-
* jphovel Pharifxa c
t rfiidocentbeateui-
ire, velhxretico
^nomineChnfti d
:ctamenin Chri- e
C A P V T X:
ftorperleoftium,&:
quicunque Jub eo
paftor, peripfumc-
ltiumintrat in cor-
daouiu,quiafi aliud
prxdicar,non audiut
oues,fi Chnflum,o-
ues Chrifti hanc vo
ccm agnolcunr._
Quod oftium eft
llle furelt 8c latro.Qui autem mrrat per o- f Chnftusfibifolite-
3 nuit, quia non eft
t Men amen dico vobis , qui rnon intrat per
a Ideft in catholicaecdefiam in corforiium fidelium. b Cafurus ex alro
lumi.'is intnt. c Quoquo modo ntc; Chriftum ucl non ber.e de eo fcntien
do uel non eius gloriam.fedfuam quzrcndo.
oftium 111 ouileouium,ied aicendit .aliunde
a Id eft.qui recte fentit deChr.fto.& non fua.fed qua:
Crttiiii funt quair t.
Przdcftinatis ad vitam b Frardcitinaci aduitam
praedicante, fed f "ium, paitoreit ouium . Huic oihanusaperit, &oues vo- 4 aliusqui pra-dicetur
nnes fine eora- g
jjnt&occidunt. h.
| Te r oltiurn. Id eft,
: r me,vt poft expo
|t.Hecianuaefthu
liii qui per hanc
kintrare,oportet
lehumilier,nefi
(ectus eft.offendat
hamile ianuani.
cemeius audiunt. Et propriacs ouesvocat nominatim , & 5 per«
c Detenebiis ad lucem dumanteea> uaJit.quafi incolumna nubis & ignis. b Exenijilum O lMtri
edu<
'
In quocunquefonat u?x uerbi Dei. b Obediendo. c Qj;a habet nomtna -j- OUibuS«Vel iu CJUem
fcriptainlibrouitzunde &dicitur.Nouit dominusqui mnt cius. d Quafi de AEgy ' , ' . n ' ..
pto in dofttinam uel regnum. CredatUr,nO eft allUS
qnempra:dicans
„ o intret adcordaouitl
eisfaiensqnod docuit.u ladregnum ptcced t. n yel Pet Qliem OlieS
cit eas. Ec eum proprias oues emiierit ante eas f intrent ad Deum.
3. Quoeunquc.ierit. Ptrfeueiando ufquein finem g Qljod DaftOl' eft CO-
vadit, & oues illum iequuntur, cjuia iciuntvocem eius municatiuis.Paftoc
autem intrat pero-
flium,quia6t:iplefe
•ndit atinnde.-k C hr y s o.Hoceftaliamflbi &non Chriftumprxdicat,vtlumen,&:alia,&fe oftendit intelle
jitimam viatn facir. Au au tem. ^/cf »<//;. Et non intrat ad ftus Sc alia &C fe inteiligit,tS<: alij paftores fimilitcr Chriftu
. :dinem u.ismacer:amtranlcenderevoIentis,&pe prsdicant.
alofeomniaagentis.Dicensautem^/iMiifsetiam fcri g H»;'cofl/<7n!<ta/7m*r.Oftiarius,id eft,Chriftusqui feape
isocculteinfinuauit,quidocebantmandata&:docl:iinas rit,velfcripturaqux*ducitadChriftum,velfpirituffaucl:us
Miiinum,&Jegem prcnaricabantur. quidocetomnem veritatem.
Far.Quia quod alienum eft,iuum dicit, id eft,ouesDei -k A v g vs t i n v s, Oftiarium ipfum dominu debem'
asfacit.Latro,qaqd;.iratuse!toccidit.Sedocs qui veri accipere.-multofuntenim magisinterfediuerfainreb.hu
tcm tenent.& docet in Chrifto paftore,funt vnus paftor. manis paftor &c oftium,quam oftiarius &c o(lium,&: tame
J^/ am mtr.per ofiium.ft A v c v s T.lntrat per oftium dominns,&: paftorem fedixit &:oftium.Cauendum tame p
jiintratpcrChnftum,qiiiimitatLir paflione Chrifti q eft,nemaioreftimeturoftiariuseffequaoftiu,qaindomi- x.Timo.
)gr.oicit humihtatem Chrifti,vt cum Deus faftus fit ho bus holum oftianus oftio,non oftium pponitur oftiario. *.c
iopronobiscognofcatlchomon0eflei3eu,fedholem. h Ei oues vo.&c.Avco.Miqui funt vera;oues,quianouit.
f vaflor dommus
Trac.4c5.
in Ioan.
NICOLAVS DE LYRA.
CAPVT. X.
J Men amen dico vob\s.TIicoflenditur,quoddo£lrina
^^^Ety Chrifliftt viuificatiua.Et primo oflcditur hoc per ver-
r> bum,fecundo,per fenfibile figuum^quia confuetudo efl
% huius cuangtliflx adiungere fignum fenfibile correfpon
1 ' Amenamen dico vobis qu i non int.per oftium.T^o. n.
venit propter bonumjdeo qiacrit indcbitum ingrejfum.
2 r C^ianxzmintxztricz oft.\\.\m,&C.c.Secundo oftcnditur eo-
rum dtflincTio per effctlum cum fubditur.
J Huic oftiarius aperit.J^«.'^/a'f cum beniuolum ouibus.
4 Etouesvocem eiusaudiunr.fdc/?, cognofcunt quia bruta
animalia fuos benefatlores recog»ofcunt,vt patel pcr exprriemia,
w dotlrinx. SccunSa fe.cap. E rat aute) quida languens .Trima in &per Ifniam prophetami.a.Cognouit bos poffefforem fuum,&c.
lasqiaaprimoponrtu) Chrifli benignitas in doc?do,fecudo,Iudeo 5 Etpropriasoues vocatnomi.£>«« diflinReeas cognofcit,
1 ■imiiigriitas ipfum pcrftquendo,ibi:Fatka funtencenia. Tri- quod nonfacit atienus.
*induas quia primo doilrina ChriHi ponti,fecundo,eius effeilus 6 E t educit eas.^rf pailum.
'c<iiybi:D\{icr\C\o\tcru.TrimaadhucinduasquiprimoSatua 7 Etcum propriasoues emiferitante eas vadit.Hune.n.
r pr&mittit quada par.;bclam,fctudo expofitionem eius,ibi;Hoc. modum habentpaflorcs in teira illa,quodpra:cedunt gregem fibiii
ouerbiu./;; parabala cxprirnitur c<5ditio furis & paftoris ouiu. do voce & inflrumcnto,ad cuius auditu oues dirigittur,i4eo feqtur,
rimtpropter diuerfum iugreiium ipfomm & hoc efl quod dicitur 8 Etoucsillum (z.jitienuautemnonfeqHuntnr,idefl,furem,
Amen & fed
MOB^^tLJTEt\. ftit fpiritualisvira.i.Ioan.^X^/Hon <//%'* manctinmorte.
•^mmamendlcovo^i-.VcxomXtomrx pot intelligiclau 2 &Mi2."*./>ero.Ideft,habens (anclum propofitumin in«
'umregu!nrium,cuiuso(lium eft melioris vitre propofi grelTu,&:ipfumcontinuansinprogreiTu.
"firmfuoftiariu.s.uiieeftfpiritufiandhisquifpiratipsu. f Taflo.eUo.ld eft,dignusrcgere"monafterium. Ettalis
itransaincalm^deeftingrediensre!i5ionem,cumf>po promotioefta fpiritutran<fto,ideofubditur.
autioris ve! honorabilioris vit*,ficut luntahqui pau- 3 Huic ofliarius aperit.ld eft^fpirituffanclus.
s&:dchumiliplcbo,quiqua:rutingredireligionema 4 Et o.vo.f.4«(/i.Idcft,humiks&:deuotiadnutu obediuteL
is poffcffiones habente,non vtfcruiatChriftodcuoti, 5 ftpro/jrwT.o.vo.Ho.Diligentemcuradeipfisgerendo.
^ magisvtC!uiftuseisferniatdebonisilliusecclefix,&: 6 £rfrf«.t?.Adpaftum cterne viridiiatispdcguftationecc.
funt fures &c latrones d vitiu ,pprietatis:&: macTat ck p- lcftul.fibi fubditos verbis &: exeplis induccdo,io fubditur
Jnt ga dignitatcs vcl oiliciaambiut,&: fic vlterius diften t ^nteeas vadit.Viam oftenderrdo.
oncsfaciutjpquos corrupit chantasfraterna,inqconfi. 8 £<o«c?j///«w/c.DocTrinampaftorisimirando.
ftit f Mienum
ii8j
Gloi.ord.&: Nicolai de Lyra
ii6
A
t.ir cd
firgtCM .
H |U
Jo.to.j,
B
cxpofit.
dominus,qiiiftintcius,<(Uciamcnepcrit,fiucnandu&t!i- contraChriOum in.rrat.&rpoftqua lnfrauerit maloex
men lunt cmnrcsfjris,audicu:csvocealienorfi inmuliis. occidit& ricapertclatro.Ncctalisdicendoseft mera •. D
Fcotralupi l'iiatituus,&:audinntvocc paftoris in multis. rius,ideolupo vemente nOrefiftit.tcd.p mc cedeccdi
Sedcil fluxda piopria vox paftorahs. f. Qai perfeucraucnr Jupo violcntcr diftrahente no refiftu,mercede hac rcc
vlqucinfincmf.cHancnullusptopriuscontcmnitniilius quodnondiftrahituicumouibus, fed pofteamalevii
oues corrumpit JS: \
i Inriionorcflno» Chrilti rram « biniil I iJrstiir. 13nl m .lliam p.U h J
a Alicnumautemnontlcquuncur,fedeffugiuncabco,quia t relapiusfkturvdM
• r.er.ctcbf.ufiipjritmir i l .,.-.;, i- Q^aiafl n i-ui tr > , nt lmCti Oie^B
nonnouerunc voccm alienorum.Hdcproucibiumdixitcis l "^*™1""5,
i Inquoconuincuniun* cfle. Vtcr dcmqnedix iC A< p'e c;uir IWint I ig t.
b Icfus.Uliautcmnoncognoucruiutquidloqucreturds.Di- ~ {™* ^*™";
xit ergo cis icerum Ieius : Amcn amen dico vobis, quia 4 runt priter n ;
■ Pcrmee-Oimiat.jUMnt.at. bPntcrnie tOjihtt* pixHim CKB eo,..l ell, Kon ailtCm p
,t n. ■ ~ """" „»f 5 ilium prophctzf. o
cgo ium oihum ouium . Omnesquotquot vcncrunt ru- 6 nerunt,quia cunEl
res iunt & Iatrones , fcd non audkcunc cos oues . 7 lovcneuit,quicta
Vcc. Se4 a Hon fiflus. b PeiIeu"/>ndo. VCrbO De VCfiei
alienusaudit
I jtiitntimautnonfrq.
^Chkysos Ahc
nosdicitcos,quici>
ca Thcodamcvluda
autcos,quipofthacc
aliosdcbcnt dccipc*
rc plcndoapoftolos
vtcnim nondicatur
\nus illorum cllc
pcr multa lc ab cis
lcparat : primoqui-
dcm per dotliinam
feriptura.fi perquos
feriptlira.fi pCrqilOS Vere. Ee4 .Nonfirtus. ^ b Petfeoertilio, Vd
Chnihis aiiehomi d Eeo fum oilium , pcr me h quis incroiccic faluabicur: s qu
u u.. .11..,- D ■ *\ * nii
1 veraccsfuert».;
In Imnc
Ioc.
C
nes.idducebat, ilhvc
roab eishoicsabftra
hcbanr.Sccundo,perouium obcdicntiam .Nam in cum
quidem 116 foium venientem,fedctiam mortuum homi*
ncscrcdidcru u,ili.)sautcmcont"eltimreliquerunr.
^THEoPH.Significatctiam Anrichriitum,qiii pauluifi
dccipicns nonobtinebat fequaces poii eius mottem.
h lilt auttm non co^noKrrHnf.Prgdeftmatxoues nd tempus fc
ncfciunt,necvoccm paftorisaudiunt, fedin finepcrieue- vtr6fqueconiungit,&;eos,qui veturum efle,&:eos,qu
ranticcontralupiadtcnifus audiuntck. intrant, fedietro niflc crcdideiunt.
abeunt. d ,vi^/>.Hiceuidenteroftcndit,nonIolumpaftorcrn
bi ouesumarepci oitium.
quia iplc verbunpc
veritas venturas 9
cones mittcbat,fcd eorum corda quos miferat, poi;
carncmqutppeipfe acccpitextemporc , qui eftf<
In pnncipiu ci at utrbum . Antcaduentum autcm ci
humilis vcnit in carne , pratcefTenmt ittlh, ficeum |t
dcntcs vcnturum qnornodo nos credimus in eu
venit , tcmpora vanata funt non fides . Eadem cmm
^ Omncs quot.slm cft,qui per fimoniam vcl aliquoaho mo
con-
NICOLAVS DE LYRA.
fedfugimt, &cje.Secundum autem Cbryfufl.Ott:ir,efl ccclefia,oues
fumfidelcs i>fiiu S.fcnptura,fcdm illud ud coi.4.0. Oratcs f/mulpro
du ntbis , vt Detu apenal nobis ojiium fermonis ad ioqucndum myfie-
r:i'.m Cbrifti . Stc igitur continuatur litcra ifiaprsxedenub. fecuhdu
Chryfnfi.CbntiHS.n.dixit fudaos effe cttcosin inteUeffufcriptura-
rum.ii.uod oflendit ex bac parabolatx i oc , aitcdaduentnm ( hri(ii
deonent tonfiderare ex ttliimonio fcripturarum qutubabtbant,
quia CbriRus intrauitptr ofiivm,i.per detcrminationcm facra fcru
pturtrfux tempus,locum, Cr modum •pemendi determinauit, ut fu-
pra diCtum efi.^.c.& idto alu aliter intrnnies funt fures,fuut Ma-
humrtm O Anticbrifim.Huic ofiiarinj apent,i. tJMoyfisiuida-
ta eji primofacra fcriptura,pp boc Satuator dtxitfupra 5 ,g. Si cre-
dcretis Moyfi crederetu for/itan & mi\y . Et oues illum audiuntj.
fimpiicct,Jieut uerum apofioli ei credentcs.Et propriat ouis uocat
nomniattm, bocpattt dt apoflolis, quib. dtsiintla nomina imtofuit,
Et eduiit tas 4t ttnebris ignoran ;<e & culps ; ^fnte ea<s vudit pcr
extmpiaoperum fcdm vunddrtnfra 1 ?. r, Excmplnm dcdi vo-
bis,vtquemadmoducgofacio,ita&: vos faciatis.fr ouesil-
lumfeqnuntur,per imitattontm.Q>t afiiunt voccm eius,i.per fidem
cognofcunt C ^pprobant. ^ltenum aTn 1 en f qunntnr^recipier.tes
falfam doftrimm, quia non nouerttnt vocem alienorum. Sedcontra
diftum Cbryfoft.potf fl argui , qu<a Chrrfius exponendo hanc para-
bolam dicir f effe • ftium.rrgo facrs fcriptura non cil bic ofiiurn. Vo
tt\i dicit fufiwendo diftum Cbryfili.quod Cbriflus "on vocaife fo-
lum ofitum fed 1t pafiorem, ut patebit , & ftcudum hoc difiinguitnr
ab o\Uo propterboc faca fcnpturadicitur nfiium lvcinnu<rcum
Cbrifius tfl paflor ouium,& refprtlufuiingrefsns in mima%Qut d
autem Cbriflus dicii fe efje oflium,hoc non efi refpcfiu fui mgrtfjus
in mundumfi dinquantum alii per ipfurn habent ingreffum in Deu.
Secundum Au^.ofiium tfl Cbrtflus. Et continuatur liter t ftc vr.sct
dtntib.qtfd ludxt wpr£ted. cap. dixeruntfe viderefi»e t'h'i;'io,&
ptr confequenspoije ad veritatcm peruenire Cine ra,piopttr borfui
uator in hac paraboU ofiendit boc impoffibile d. Qtti non intrat in co
fregetionem fideliu per ofiium,i per Cbrifium fur efi,&c. Uuod fa-
ciunt omnes inHdelrs, & etiam mali fideles slatum pr&lationis in-
dtbitt afltquentes Qui aut intrat per ofiiun>,i. ptrfidcm Cbrifli,tt
humilitatcm,& alias virtntes eius,paflor cfl ouiumjecundum vc-
ritatcm.tlnic ofiiarius aperit, i. fpirituffanclus reuelat veritatem,
Wpoffit outspafccre.Et oues uoccm eius andinnt, i.dotlrinam re-
cipiuut.
t:piunt.Et uocat eds nom'-natim condtfctndtndo familiarittr /
tis.Et educit tas dt ttncbiis ignorantia & cuipx. ^intt castil
prr (xrmplauita.
1 Hoc proucrbmm. Hic ponitur iifttt paraboU expofttt
miditur in duos,quia primo osienditur neceffit-is exponendi
fubimgitur ipfa expofitio,ibi.T)mt er. Ctrcaprimumfcm
iila indigcnt txpofttione,qua habent obfcuritatc. Tale erat
Cbnfli prxdiilum,quia trat paraboliiu,& idro inttlltOus
ditntib.tratoccultus & boc efiquod d/cit euan^tlifta. h<K
uerbium dixit eis \e(iiS.Trourrbiumdicitur,qr^ndo »1
mtur pro uerb ,(ic efi in parabol*,quia f crucctm unam
ficantcm,altttd dcftgnatur.
2 llli autem non co?,.&c.Ztficpattt ncctffitas txpofith
i Dixit eigo.Hicponirur ipfa txpofttioparabols. Varabcla t
duaspartes het. V '< a tfl,qt>cd mtrans aiiuniie ,f»r efl&U
hoc prin 0 exponitur. Set undaeil quod intrans per ofiiun. tfi «
pafior er hocfccundo cxpon:tu~,ib:. FgO fum paftor bq|
ma in dtuit, quia primo ponitnr prima. par.rxpofnio,ftci^M
txpofitionis probatio.ibi. Fgo fum ofiium. in primacE^R
cit mentiomm dt oflio omlis & de furt idto wrumq-, cxponitii
4 Amcn a.&cc.fum o.Pyatio huius praditla tfl.
5 Omnes quor.cVcfu.funt latroncs. Hocnoneflinttlligcl
depnpheiis a Dto miffisffd dr illis.q uencrut iapitrprcpr:t>,f t
dr aftxum 5 .f.de Theoda & Iuda CaliUo.Theoit.rs.n. ut dicit I N
phus fuit qutda mag$!s,qui decepit multosdepovulo lfiael,&ditt
tos »/<?; ad Iordanis ftitmTt^promitttns tis diitidcrc aqitas,utt\.-
firtt fucoprdt (itutpatrrs enrum.Indas aut C.tiildus t<
Chrifius fuit natns prohibrbat pcpulum Indtcrum t
remdomwum,& rcddtre tributa &multiftqttuti(:<ntettm.
6 Sed non a.e.o.i.fidcles in ouili ecclefine prrmanentes, quia [5
ptrirrunt & fcquaces eorim, ut dicitur .Atl. 5.g.
7 Egofum. HicprohatutrTiqw dttluinditlaexpnie.Etp^
quod ftl ofl'iii,quia ofjiciu o(ii\ cfl faluare ea qux funt intra domi
qund per ipfum ftt ingrrfi <s & tgrefius , & fic de Cbrifto,qm
ipfumHdrlfs fnluantur cr feruantttr, fecundum quod dicitttr s.
4;.b. \\eqtir.n.efl aliud nomen fub cxlo dattim hominibin quu op
trt nos faluot fieri,& hoc (li qitod dicitur.
S Per mefiquisintroieiir falnabitur. S'<nvUtrr ptripfmi
ingt e;lus adfidtm & egreffus de miferia ifla adgiorian;,& ftc i '
ninntpafcuaaternx uiiiditatis,&hocefl quoddicitur.
•k Ingrc
M 0 \a L I T E II.
diabolus a confortio Dei, & fanclorum alienatus que n
fequunturboni religiofieiusfuggcftionibusatlentien*
•j- Micnumautcmnonfequuntur. Pcralienum ppteft inteliigi ledfugiun. d.llentiendoi
' + f/ltrce
L
iiB7 ioannis.
-^ a ({n^fi/V^r.IntnsbcnccogitadcegredictLircxrracxe-
pj iliorum bene operando.Vel ingredietur in ecclefiam ,
1 lu nuat per fide. Vnde poft dicir.£'f uitam habeant.Et egre-
Cap. X.
U88
do,qcte(t r"ugere,quiatimoreftfugaanimi rfugitne pdat
quoddiligir,vndereddescaufamfug:e fubdir. Quja merce
nanus eit,& non amatoues.fed fua.paftoresatit non dicun
i|u( de*ifta vita.vt inaeternum uiuat.Vnde poft&abuda tur fugere fi cedu t perfequurioni,&: leruant fe ouium vtt-
tn habeat vita &C pafcua inueniet ingredieus &: egredies. Jitati,qmbusetia corpore abfentes , funt fpiritu prafentes.
b 'ifivtfnretur,&c. 1 e Ego fum pa. Poffc
f l ;tlir alienam re » Intusbcnecogitando. Velegreditutcredtndo.operando. Egr«ilituradpHgnamcontra 2 Clllpam nCti, itCriim
fit viurpando ma- hsretkos. b Beneoperan<<o. Autem. 3 forma veri paftons
fl(,afidcietrahcn- a & mgredietur , &egredietur,8c' pafcua inueniet. Furnon 4 opponir.E^o/wm^.
ric perdatin eterna t Eti.ieononaudiunieumoucs. a Hiciuftusexfideviuit. ( 5 ftor bunus & animam
da inationem. b vcnir, nifi vt furetur & maclct 8c perdat . Ego veni , vt vitam 6 ponopro ouibus.Qaod
c e.cenartus autem,
#Mercenariuseft,
q<ia:rit q fuafunt,
nC quxChrifti,qui
fe it Deononpro- c
pt Deum,fedpro
jljuamercede,qui
*ab:lis eft, &: non
a De hacuicirranfinigrando. b In tutuio. c iicuioltium.
d Ad ditferenti^m luiit ucl
mercenarii.
habeant, &abundantiushabeant. Egofumpiflorbonus.-}-
a E^prunit quiil £t propi'im bonipaftoris. b Viian.
Bonuspaftoranimam fuamdatproombus fuis.t Mercena-
a Etli uideatur, quu ueiitatcm pndicatutpaftot. b Quia non amorc carum,fed ptofua
mercede.
riusautem,5tquinon eftpaftor, cuiusnonfunt ouespro-
Sjilius, fed lii necef d pri«,videtlupumvenientem,c^dimitticoues& fugk.Etlu-
sctolcrandus. pusrapir, Scdifperoitoues. Mercenarius autem fugir, quia l6fG> ficiualibiDcu nc
r * . n 0 + i .r *2 7 i7mo viditvnqua, nifi
7 non ipfe vnusfecit,
8 nifiquodomnes po
9 lui,&.ipie vnusfum.
ioquia ipfe fine illis
iihocpotuitjilli non
izfine eo finequo ni-
uhilpoflunr.
I4f ££f,go.Filiuspfea-
1 5 gnofcit patre nos n il
t-eto fempercft
■i vero lempci cu *• * .-,* *- . • . V , 171110 viun
B-ndus.Prcepofiti c mercenariuseit,cKnonTpertinetadeumdeouibus.Egolum isvmgenitus , qui eft
V{),qfiliiiUnt,flint Ideft diligo. Dil.gunt&obfcquunrur. Ifpr.i fillU parnS, ipie C-
Kaftorcs,&tn vnus paitor bonus,Sc' cognoico meas,ck cognofcunt me mee; t SU 2onarrauit.Item ncmo
|>aftor , qma ilii f cutnouitme pater,&esro cosnofcopatrec^animammeam -zinouit fiiiunifi pater
0 nes funt mem- g i * o o r • 22neq;patrcqsnouitni
b: illius cuius iunt . 2$fifihus,&. cui filius
ospropriar. 24Voluentreuelare.
d t /«/;«»■ r^if.LupuscftvelvioIetusqui corporaliter va- g Et animammeam pono.Wxczftyrobztio dileftionisadpa-
ft ,vel diabo!us,q fpiritualiter diflipat , cui qui no animas trem,& ad oues.Sic &. Petrus tettio confitens amoiem, iu
0 u,fed iua qua:rit,non occurric refiftedo vel mala arguc betur pafcerc oues,&: pro eis mori.
do,quod Troouibus
F
c.tresp
cas.qui*
nospot.
t7.q.l.C
aduerfi-
tas §.
hocctia
*?.q.3.
cfexdif
fcrcntij
« fi.
M3.t1.el
tMatth.
11. d.
F
NICOLAVS DE LYRA.
! 1 ngredietur. Hicadfidem.
. z :tegre.£* bocmundo adgloriam.
3 £t pafcu. /. quia beati rejiciuntur interins in afpeBu diuinita~
1, ~s exterim inafpeftn humanitatis Chrifti per (\uem>funt falua-
Xtlieo dicitpalr.ua \n plwali.Confequenter pyobatfecundum.fquod
& fuerantfurcs,quia non venerunt ad falutem populi^fed magis ad
* f>-dtftrnclionemi& hoc eft quoddicitur.
i, - nr won.y furpando quod non eft fuum,ficut Wi venerunt vfur
, pdoquodnonera: eis dibitum.
5EonaCtet.Q(«a multi de populo occifi funt corporaliter & c-
f n ffiritualite r credtntcs perfuafioni illo rum.
(Ego vzni.T^on ficut ip/i.
', hc vi.ha.73 ergratiam in prafenti.
aEtabundantius habeant. Tergloriamin futnro,quiagloria
liaconfummata.
! EgO fum paftor.H/V exponit feSam paraboU partem,fquod
imuspaflor iatrans per oftium.Mt diuiditur in duas,quiapy\mo
M^kentum ,fccundo prubat propofttum, ibi. EgO fum pa.
rimpor.it condhiones boni & malipaftoris,quia bonns pa-
rt affellioncm adgregemjntantum quod pro eojt ne
:, .;:':neat mortcm & hoc rsl quod dicitur
>Bonus paftor.^rf cuus intelleclumfciendum, quod res melior
xponendapericulopro v:liori,fcd magis cconuerfo,fita au
kbminis mclior eft fmpliciter quam uita omnium brutoru ani-
1 Hum,& idco licet pafior brutorum dcbeat aliquem laborem pro
Jitefuigregisfuflii>erc,non tamen dcbetfe morti exponere. ^ini-
t autem humana nobilior e(i cerpore , ideo econtrano pailor ani-
irurn pro grege fuo dcbet vitam corporalem exponerc.Plterius
t git cotiditioncm malipaftoris.
1 Mercenariusautem.A/<?r«»«r;«/ dichura mercede,& talis
equi offtcwprttationis attendit commodum reitcmporalis, quod
a 'tur merces.Cloria auttm celeUis no dicitur proprie merces, fed
t.tmmodo large inquantum omne quod redditur in prtemium la-
b is dtcitur merces.Hatio autern huius e f? , qttia btereditas diftin-
Vuramerccdcpropried.claficut ftlius cui debctur bareditasdi
murab opcrario coniniio cui dcbetur merccs. Gloria aute c*
iv.t rciiuur fideiibut ftcut bsrtditas filus,propter quod no habet
^onemmercedis.Etideoilleeft-aerus paftor quiattcndit adpra
ff-imgloria,merccnarius autem qui attendh ad commodum rei ter-
rcnx.
renx.Et quia non eft pailorjdeo fequitur.
1 2 Cuius non funtoues. Sedtantum ufurpatiue. Quodprobat
per effeElum cumdicitur.
1 j Videt iu.ve. i.tyrannum fubditosad peccandum inducentem,
ueib&reticumfalfa dotlrina eos corrumpentcm.
14 Et dimirtit oues & fugit.^o» tefiflendo per cenfuram eccle-
ftafiicam tyrannicA oppreffioni, nec perfanam dotlrinam htretice
prauitati. *
15 Et lupus rapit.^/ dtnalumpertrahendo.
1 6Et drlpergit ou.jlb unitate ecclepx feparando.
17 Mercenarius autem.i.««.rt/i«w dcbitumfnbtrabit.
18 Q^ja mcrccnaxms eft.i.folum curasdecommodo temporali.
ip Et non pertinet ad eum de ouibus. Quia non habet affetlu
debite ordinatum ad eas.
20 EgO lum . Uic probat quod dixerat pcr duo figna.Trimum efi Duo fi-
Mutui cognitio pailoris & ouinm. Q^uod prouenit cx hoc, quod pa- gna ^0-
flor frequcnter & follicite oues uifttat & ftc cognofcit in particitla- naPa"°
ri conditiones carum. Similiter oues ex frequenti imagination e be- ''
neficij pafioris ipfum att:ndunt,\& fic fpecialiter recognofcunt ip*
fum.Siceft de Cnrifto,& ucre fidciibus.ergo eflpaftor uerus hoc efi
quod dicitur.Ego fum paftor bonus. Et fignum huius fubditur.
21 Et cognolco meas . \cn foliinotitia uifionis,quia omnia nu
da funt & aperta ocults eius,ut dhitur Hebr.^.d.fed ctiam nutitia
approbationis.
22 Et cognofcunt me mea; . Quia ucrefideles cognofcunt be-
neficia Chrifii,
2J Sicuf no.me.pa.Zy ftcut non importat £qualitate,fed quanda
affimUiatione longinqua.Vei fic ly ficutfion e(i nota xqualitatisjed
fimilitudinis,quiapatris & filijefi una notitia confidcrando filij di-
uinitate,fecundum uero hnmanhateuidet patrem clare & cotinue.
7{on fic autem fidelcs poffunt habere oculum mentis ad beneficia di
uirne gratiA , quia taiis attentio mentis aliquando neceffario inter-
rumphur propter flatum prxfentis uh&.Secudum fignum ueripafto
ris eft affeilio quam oflendit ad oucs , «7«* nonpoteil ejje maior qua
feexponercpro ouibus,fic efl de Chrifto &fidclib.idco dicit.
24 Et ani.me.po.pro o.mcQuia aU Chrfti pro fidelib.fuhfe-
parata a corpore & oblata Deo patrUum dixit. In manus tuas co-
rncdnfpiritum meti,Lu.z} .Etne crederetur,quod folum pro ludieis
debcret mori propier hoc quod dicit,Mat.iyc.T^oti fum miffus nifi
ad oues,qux perierunt domut 'frael,ideo boc remouet dicens.
Et
M 0 B^U L I T E F^
3 Videt lupum ve.ld eft, aliquem malum gregem fuum m
fide vel moribuscorrumpentem.
1 Wererariaj.eSv.Hiceft.qui prxfidedoclauftralibiisquc ta,Et dimhtit ones,&fugh,&c.Q r eg or. Fugitnonmutan
r-honorem propnum,&promotionc carnahuamicoru 4olocum,(edfubtrahendoiolacium.
A
tn ttUO.
lunc lo-
f rntM
gicxw
r
«igitarf.
tdeeof.
i! .i.C.lii-
Lnriu-
Jlo. T5»-1
To.to. 3.
Hom.14
in cnan.
Tra.47i
lo.to. j.
In hunc
loe.
nS? Qoi,ord.& Nicolai de Lyra tJ,
* G r e c o R. Fc.it (Dominusi uod nionuir,oftendit tanquam ftipendia morf is pro nobis fuftinendx,dile<fl,.
qd mfiii.proouibu animar- fuam pofuit.vt in facrameto nem uiam ci tribucns,ledquafi luzquiditaris proj
noftrocorpusluu&rianguine vcti Kt.&OOC quasrede- in genitomruens,dum cx cadcm chantatc pronobis >"
merat,carni»fuxalimento laurc oitcnfacft nobi> i'cco luitmorteixi fubtre.
teptumortisviaq.cquinaurappofita fonnacuiimprinia * CnRvsosroMvs.Vtitur hicccndefcenfione,quafi -
mur.Primum nobis cat : Etli nihil al id
cft,cxtcn ora n< ftra ne.|«tibB«. elset,hocfuafitmu
miicricorditcr oui- a pono pro ouibus meis. i Etaliasoueshabco.cjuamon mnt l amareuos,quod,y
buscmsimpcndcri: b r 1 ,„,L, , ur & i-er APnt. 1 1. (joouiomm. itaam.iminiap.it;,
poitrcmum vcro fi c cxhocouili, c^illas oportct mcad(iuccrc,ckvocem iream, 2 yregoctiampro; :c
nccefle lif,cmmin d rooo.oi Pro..u,b«. rropcnc*. * nocoiiigarab
mortcnianima no- e
ftram pro cilde oui- f
bus niiniffrarc.Qm
autc nondatouibus
fubilantiam fuam ,
quadopro hisdatu-
ruscft animarn fuSB
a Prooni/W.Prooui
bus domus Jiracl q
peticia,adquasror-
poralitermilsus,aq-
busnonfunt.;iflimi
lcsillx,qux <u tde
tcntibus, vndedicit .
Oporttt mr . Qvtam
tmpcr fuos,quiain
iUisiple.
c Et 11c.mMW.Nc di-
cirmcoium,quiain g
provobismoti
aureapatreani
amabatur,Scnos .
mus fadi amon:.
iuscuifa.
f Q^iaego,&c.
stinvs. Vcrb
audicut,^ fict f vnum ouile & vnus paftor . Propterca me
, y^pd , ft,iJ»o mc pttt 1 dili. :t un mc . -m
diliqit patcr, cjuia cgo pono animam mcam, vt itcrum fuma
cam.Ncmo tollit eam a me, fcd cgo rono cam a meipto. Po-
tclbtcm habeo poncndianimam me.im, & poteftatcm ha-
a Dcorao.bu» frtdi t,i Sc^cmoJ . \ i: n mii . r.in<ini. 1 N >n quoJinferior.fcd qtiii
i *< u.h. q idquid lub I - patrc h»b r.
bcoiterum jumendi cam. Ho*c mandatum accepi apatre
• j?u «ic'neK-T ltitctti non (om»'t hendti l
mco.Lalleniio* lterum fa&a cltintcr Iudaros propter fermo
111. funi
ncshos.DiccbantautcmmultiexJpfi: tDarmonium habet
I(lon.m<c Ii um .«ptruot .yt rl i.
cKitttanit.QuideumauditisPAhidicebant: Hcc verbanon
a QJ,' irOB itM i on folet bona o.Tiii.
funt da^monium habcntis.Nunqmd dxmonium poteltcoe- 1 7<k ammam lcp
corum oculos apenre ? t Facla iunt autcm cncenia m lero- l8r^dlVe""u"^
i j9De1.t~.aro itaque
nitanima &c lurj
fcdnon potrflatefua, fcd poteftate inhabitantis carn|
Deitatis lcilitet.
toquo fufccpit I.
ncm , id eft.carnn
1 t&animam nu
depoiuiranini .
jacflet anima a
feparata,led caro v
1 jfuit animam,r
I4expirauit,qua ;
ijtelurrcxit
jfgoad tempus
ipfisillcloquitur,
£t to.? tnta andient.
#Chrv»ostomv s.Acfidicat : Quid miramini fihi
lunt mc fecuturii & vocem mcam audituri , quando alios
videbitis me (cqucntcs,cV vocem meam andientes? g FaQafunt a»tftn emenn in \trofolymis ,& hyrms^c.^Cc L
d FUtvnttmouile.ic GhtGOR.Exduobusgregibus vnii oui id efl,nouum.Inde enccnia,idefl,iniriare Knccnia
Jcefticit,quialudaicum &: Gcntilcmpopulum in fuafide dicationis templi,quxfacta eii a luda M.ichabxotemJ
coniungit. rehycmis. Hyemsautcm hiccommemoraiur, vt figr|.
•Jt AvGvs.Quid ergo cfl,(quodait)Non fum mifsus ni- cet Iud.ios frigidos,qui non accedunt ad igneni , id
fjadoues,quxpcrierantdomns Jftael,nifiquia prarkntiS ctedunrin Chriftum.Salomonautcni factotcmploinl
(uam corporalcm non exhibuir,nifi populo Ifracl, ad gcn tumno illud dedicauit.Zorobabcl,&: lelus lacerdos poftj
tesautem non perrexit lpfc fcd mifit. ptiunatcmrexdificatum tcmplum, in verededicaueruii
c Mf*'is»'/"'ter.^THEo_PHYL.DilexitpatcrfiIinm,non iudisMachabJeusprOjPphanauone Anuochnnhycm
tan- lnporl
N 1COLAVS DE LYRA.
1 E t alias oues habeo qnx non funt ex hoc ouili. i, fynago-
£« Iudaorum,frd de populo ^cntili.
a Etiilasoportet meadducerc.GKorf faflueR per prxdieatione
*poftotor*ni,ut babetur <At~t 1 1 a Chriflo prwcipalittr operante in
eornm prxduatione fecundum quod dicttur Mar.flt.d.lWi aut pro
fecli prxdicaucrunt vbiquedcmir.ocooperantc,cV:c.
3 Et voccm mcam audient.X>r-;'« 'fudxis repeltentib.ficie Chri
fti gcntilr s eam deuotc recrperunt adpr£dicationeapoflolotu,(<cun
ttum cp habetur ^tt.ii.g.ubi dicitnr tuod Pautus & Barnabas dixe
runt ludxts.^ ibis oportebat pritpum loaui uetbum Dti,fcdquonia
repellitii dtu<<,& indignos w>s iudicatis uit<c ttcrn*, ccce conueni
mut adgenu s,ftc.n.nobis prscepit dominus. Et fl yttitHr: ^iudtites
tfjiogentrs gfuifjt fn*t>& glorifict bant ueibum domini.
4 Et fict vnum ouilc. U efi, un« ecdefia cx Iudais & gentilib.
folUtlj.
5 Et vnuspaflpr/CrWfrwj . ^dlvi autem non funt nift uicarii il.
lius pafloiis.Qiualitcr autem ftt inttlligcndum uerburn Chrisliprf.
alle^atum Muttb.i s . ibtfuit expofttum . Subuitur autcm adhm de
affliBione thius pafloris ad ot<cs,cum dicitur.
€ Proptereamediligitpater.f.fArrfi/fff/pnffijrWicfi cpmead
falutem ouium deftinauit . Vet alitcr . Tropterea me pater diltgit,f.
quia adimplcbo eius ■polutatem in mea paffwne pro ombus,idet>fub-
«rifKr.Quia cgo ponoanimam meam . Sckndum tamen, <juod
affetlus amoris patris a i fihum etiam fecundum hwnanitatem non
ttcnit ex paffione, fcd magis pmccffttjed atiquis cjfettus tfta c(t <mo
ris ftquuttis^f.^lotificatio torporis Chrifit in eius refurretliont , i~
deofubditHr.Vt iterum fumam cam. Et quiauoluntariepajftu
tfi,idcofubditur.
7 Ncmo rollit cam a mcf.uiotcnter. 7>(on efl fic intelligendrm
quin ex vuhcnbus.cr p.i(Jtotic mortuus fit, fed quia poterat fcrfc-
tjuntorcs l»os impcdire,& uno ucrho proflcrnere.
X Sed cgo po. eaoj a meipio.,£<ii» a meipfo inttrfcfiores no im
p edicndo.
9 rotcftatcm habeo ponendi ea. i.dcponendi,not,afuppo.fif
uerbi,<fu>j tjiiodftmcl affympfit nunnuam dtpojui:,Ji a a i
quo fuitfcparata in triduo,qnamuis effet uniia ucrbo.
joEt poteftatcm habco itctum.1\on ad fuppofttum a auon
ejuam fuit frparata,fed ad corpus cui futt rennita.
J 1 Hoc mandatum./.»* impltam cint uoiuntattm in me^H
nepro omniumfAute.
ia DilTenfioitcru facla eft intcr. Hitponitur effttlus do&n-
Chritii,<]ui fnit diuerfusi-i bonis & rr.alis,ejuiaboni ptr tiusM.
r\a in fidt funt tofirm*ti,& mali ea prruerttntes diuir.o «
in tnaiis obdurati , & bot tfl quod dicitur . Diflcnfio i terfl W
eftmter Iudxospropterfermoncs hos.Dicttiteru,quia(ii
inter eos fuerat dtfitnfio ex tonftmilitaufa , ut di&um t(i,(np. (•
13 Dicebantautem multi c-xipfts.Obflinatiinmalis.
14 Dxmonium habet & itnfanit.Miracula.n.qu* facibtt at
buebant damoni, ftmiiiter uerba etus , eju* non imelligthant , c\
detes,quod ficut arreptitius ioqntretur,idco /eejuttur . Qtud CU
auditlS.fcowrrar/o uero.
1 5 Alii dicebant/.Ao»»'d'• deuoti.
16 Hxc verba non . Qhafifiar>eptitij aliqvando toquatitun
dua.tamtnfunt falfa,CT ad maium inducentia-.Chriflus autem ha
hat uerba uita &tcrnp,quod probant yltcrius per fatlumdicentt
i7Nunquiddxmoniumpoteft.Q-rf.?vT<'''Wi<;'rfmw<'f,''or
pofjint aliqua miracula fa>;crc,in quantum intemport imptrctft •
lianobis coniungunt propria aQiuapropriis paffiuis , ficut ran£tl
flxfunt a magtf Tharaonis,fecnndum quod dicit Auguji.tamtn n ;
poffunt facerc ea qut cxccdur.t totam facultatcm naturs, cuiujn
di tl~l tlluminaiio caci.
18 Fa&a (imt.ntfcriptabenignitateCbrifiiindocendo, bitcont
qucntcr dffcribhur ludmrum malignitas ipfnmperfequcndo,Q)}
moucrbis,fccundofadsybi.SufiuUrut,crgolapides.Trimaindv\
quia prntti. pomtur ludxorum hterrogatio maligna ,JecundoO>
fli rejponfto nr r<v6i.Refpondit ei Jeius.C;rc4/>ri»<« defiribit
eorurn interto°<>tio quatitumad tempus & locum,&interroga>
mndum.Tefnpus tangitur ,cttm dicitur.
1 9 Encenia, 6cc.i.fcft-m dedicationis ttvspli.Ettcenia taint ide
1/1
loannis Cap. X.
n?2.
por.Porticus quibus templum cingebatur,folent figni
fjfinominetempli.
' ■.rcundedcrunt ergo eum /«cte.Domino patienter lntev op
ibria veritatem prxdicante excscati non obfequuntur,
le tentant.
c Qnoufijue animam
no-amtuliiiiCzlum-
Qitur illum tolle-
jasquifaluat,
homi
AvG.Simanumintelligamuspoteftatem.vnaeftpatris d
&_filiipoteftas,quia vnadiuinitas. Siautem raannm intel- tr;i.4s. .
ligamusnlium,manuspatriseitiplefilius,quod noneftiu lo.ic?;
diclnm tanquam Deus parer liabeat corpons mem-
bra, fedquodnonper iplum.adtafunromi.ia . Nam fo-
lent & hominesdi-
a Ecce.ignis.de quo deberent accendi.
Scilicec ubiSiIomon /late fole-
bat«. d orandum.
D
Dum incerrds nos «linqtis.
.i.il'e Meflissqui uenturus eit iu mundum.
b
folymis, &! hycms erar . Ec ambulabac Iefus in cemplo in por-
3. Ecce hyems inludatis.
J[ "putabant , fed b ticu Salomonis.Circundedearunc ergo eum Iuda_i,&: dicebant
pr omnibus regna-
tuim.
a i tu es Cbriilus, dic
nospalam. Non ve-
-rrtem defiderant,
, fc parant calum-
,inja_, vtfidixeritfe
fe:gem,contra Au
iin taCiente pO- '" a _:<;_. b Qufpcroftiumintrant Obediuot praeceptis.
eftisex ouibusmeis • Ouesme? voeem meam audmnc,&
t Ex imitationeS. btati udin«. Quiauos deptatfenti uiti cogtatis, &calumnia quaiitis.
Hxcfmi.p.fcua dequibus lupra. b Acfi dixetit,uosperibitis in at.rnum,
quia non eftis de ouibus.
ego cognofco eas , & fequuncur me . Er ego vicam a.ternam
Et fiinpt*i;ntiuidcancur. a Fur &larro nihilpoffunt contraillos.quo. nouit
Dtus effe fuos.
doeis , &, non peribunt in xternnm , ct non rapiet eas
*>uia. a Gignendo.i. efleunigeniiurafilium,
coxqualem coatternum.
cere,manus luas ef-
fe alios homines
i per quos raciunt,
2 quod volunt. Ali-
quado <S_ ipiumo-
3 pus homims dicif,
er. Quoulqueammam noftram rdlhs ? Si tues Chnftus, dic 4 quod fit pcrmaou
a Vcuerbum Uei.Scprobo per openquid fim. 5 llCUt fllCltUL" CJUtlC];
nobis tpalam.Refpondiceis Iefus: t Loqi?orvobis,& non 6 agnpfcere mauum
r l a Cu.us.&nonfuamgloriamqu.rit. 7 (uam.CUm ld quod
credicis . Opera qua. ego facio in nomine pacris mei , harc ce- 8 fcnptum fit , agno-
^ , ° Cur. litosfidebatfuturosperdi-iont. 9 iClt, llOC aUtem lo-
ftimonium perhibenc deme.Sedvosnoncrediris:quianon
tDixi.
Poieitate.
i tradant. Sed
d ninusfic tempe-
| rcfponfum , vt
I illisfit locu. ca-
iLiniXj&^fidelibus
P ptet quos hax re
Eintut manifefte
a ateat quod ipfe
Khriftus , non ho
n tantum , vt il-
liHitant, fed filius
p.
t.tnrmopotefl rape-
ijr tnanu patris mci. <
i<_ia ex hoc quod
ifiaex matrcmaior
I o ad ptotegendum,quam illi ad impugnandum.
co manum patris,
10&;filuintelligamus
poteftatem.nefor-
XItecum htcmanum
l2pamsipium filium
j.difStum acxepeti—
I4mus,incipiatcarna
x,1ls cogitatio etiam
filii quaerere fi—
hum.
trV H IL AK I V S.
16
quifqua de manu mea . t Pacer meus t quod dedic mihi , ma- i
a Omnibuscteatutis&an^elis. b Virtutem cVgloriam huinsiei, quod nemo lapit demanu
L1.7. <ie
enis patri attribuit.
b
c Poteftate,qu_eftmihi& patri',uel deme
qui fum manus paciis.
ius dmnibus eft, & nemo poreftraperedeminu pacrismei.
natura &: virtus patriscflet in fiho.
18
Etenim per corpo jr..poft
ralem fignificano- mediuif.
nem virtutem pof- t q«i de
fis eiufdem noflc d
nature,commemo
maior.
rataeflfilii manus,
manuspatns, quia
NICOLAVS DE LYRA.
t]uodinnoHationes,& dicitnr ab co,quod eft in,& cenos nouum,
■ jityquando aiiqua res nouafuo ufui applicatur , in dedicatione
atmlcmplumapplicatur-pfui.Sciendumtamen quod feilum non
ttprim£ded>cationis,qu£faftaefidSalomone,quiaiUafaftaes7
] dieSeptembris in autumno,ut baactur }.I{eg.8.a. T^cc etiamfe
Udtdicationis, qti£ faftaefl fult Zorobabeltemph readificato,
i a illafacla esi in Martio tcmpore uernali . S ed fuit feslum illins
i Ikalionis feu innoua ionis ,qud fafta eflfub Inda Machab£0,qua
U purificatumfuic templumab Antiocbo Epipbane propbanatum.
habttur i .Macb.q.g.qu^ purificatiofaftafuit,j$.dic nonimen>
ap\dlid*os,vt babetur xMacbab.tf.g.qui pro maiori parte co
mittrcancurrit curn Decembri apud nos , & ideo ad boc denotan
mtdihur.
h hyems erat.Er ftc patet tempus. locus atttem deftgnatur cu
i itur.
:Etambulabat Iefus in tcmplo in porticu Salomonis.T^o
t:e tetnpii intelliguntur atria,& loca ad domum domini pertinen-
t Y.r*t autem qmdam locus ^difinatus ubi Salomon flabat ad ora-
cn,qui dicebatur regis oratorium . Sedcontra hoc videtur, quod
cwqui&dificauerat Salomon intemplofuerut combuftapCbal-
d<s,vtbabetur^. Rjgum vltimo cap. Dicendum,q, aliaporticus
fr. retdificata in ternplo *d fimilitudinemprioris , & idco retinuit
*ienpr£cedcntis,ficut frcquenter fitintdificijs reparatis^ & hie
wrrogzthnis locus.Subditur etiam intcrrogandi modus.
•■ rcundederunt cigo eum \u<\x.Vt cttius e um in verbis ctt
4 tdicebantei:Quonfque'animamnoftram tollis./cfev?,
c ciastditnittendo nos inft<fpenfo,per boc innuentes , quod veltent
tt: diftoflarc,& eum libcnterfkut Cbriflum recipere , cum tamen
h erent contrarium in corde.
$macsChri(ius.?<{pnqu&rHnt,fituesfHiH4 Dei, quiadehoc
n i tursflet Tihtus,qui eratgcr.tUis,aptid quem intendebant eu ac
curcyfcdquMrune.Si tuesGhriltus./d eii,vnftus,qua vnftio de
b atur rctfbws , & per confequcnsfi refpondifiet fe ejle Cbriflum.,
fl im accufaffent cumpr&fidi,vt rcbellare uolcntem contra impera
t'rr/i l{pmanum,cuifubditi irant iud£i,& afpirare ad regnum. Ea
* - iuam dc caufa dixcrunt.
6 Dic nobis palam . V t poffent habere contra eum teftimo-
nium.
7 Refpondit eis IefuS.H/c ponitur Chrifti Yefponfto , in quapU
mo oltenditur ludaorum maiignitas,f<cundo difcipuiorum Cbrifli _>e
nignitas,ibi:Oucs mcx./n prima ergo parte diciturfic.
S Loquor vobis &_ non creditis. QJ.uos quxritis ucrba expri
tnentia,quod egofim Chriflus,non ad ueritatem inteliigendum , fed
magvs ad calumniandum,quia fiilia diccrem, non credcretisyquod £
bat confequenter dicens.
9 Opeta qux ego facio in nomine patris mei, haec teftimo
nium perhibent de me. Sicut.n.fupt a diclum efl^.cap. efficacif-
ftmum argumentnm adprobandum ueritatem excedentem natura-
lem facultatcm inteUeftus,funt opera miraculofa , & tamen iliis no
credebant,cum tamen fierent ad declarationem dcitatic lefu Chri'
fii. Caufa autem incredulitatis eorum fubditur,cum dicitur.
i o Sed uos non creditis.quia non eftis ex ouibus meis . H
cftfmnocentes & humiles,fcd fnperbi & maligni, &ideo Deiiudi-
cio exc&cati. Confiderandum,quod in hac refponftone Chrifiusnon
dixit expreffc fe effe Chriflum qtiem quxrebant^fed dixit altquid £-
quiualcns,uet maius,vt refpondtret ueritatcm , & excluderet ca-
iumniA maiitiam.
ii Oues mcx.Hic confequenter oUendit difcipulorum fuorum be
nignitatem di .Oues mzx.ld efl,humi!es , quibus reuetatur veri-
tas,vthabctur.Mat.\\.d.
12 Vocem meam audiunt . Credendo corde , & obcdiendo
opcre .
i j Ego cognofco eas.T^ nfolum noiitia vifionis, fed etiam no-
titia approbationis ad vitam tetcrnam.
i4»Et fequuntur me . Hic m prafentipergratiam, & infuturo
per gloriam,ideo fcquitur.
1 5 Et ego vitam aiternam do e\s.Loquitur.n.hicdeilUs,quisut
oues eius non foiumfecundum pr^fentem iuflitiam,fed etiamfccun-
dumpradeslinationem diuinam,qii£ fuflrari non potefl.
16'Etnonrapieteasqui.quade manu mea,<5<:c: Terviolen-
tiatn,quod probat tati ratione.
i7Patermeus,quoddeditn.ihi,maiusomnib.eft.J_?e/2,;p-
fa deitdf,quam habeo ipatre,quia omnia excedit in infiniturr.
\% Et nemo poteft rapere ue manu patris mei.Cww cnimfit
infinit* potentu,nihilpotefl ab eo auferri per violtntiam.
*Ego
1'9
*T
ftiuiJ.-,
vcr.Ar-
runi.
li 7-Je
Tri. »^u
lo poft
mc«t
j Glo£ord.& Nicolaidc Lyra.
a Eto&patervnumfumus. Hisuerbisnon folum Iudxo.ii alreriusgeneris Deusfir,iiitomninonecDens.Dicii
ioluitauimoncm.quivttcnrarcntaccclTcruntJcJetu.n cft flliuscx natnutatc.noncjtDcuscx vccitate,cteAt(,
futuron.mhxrcticorumd.unr.rnnu.uam. prxftanuo, ■ cunrt.s.
b Suflnkrnntrr^oU. Hociam non tcrunr,qui cxtcra tulc e Fjcitteip Intcllcxeruntnon pofledici: Ep&patr
runt fcd duri ad lapidcs currunr.Sed quii leius non patituc fumus.NiCi vbi cft xquahtas patris & nln, quod Atri.
n.liquodvult.adhuc intcllcxit. < I
fEgo5c patervnumfumus. tSuftulcruntcrgoMapidcsIu- , iZSiktt
Nonurrbis.fed Cicliseoiura. 2 dorCrtl Veritlt
d.ri,vt lapidarcnrcum.ReiponditeisIefus*. Mulrabonao- 3 pCrauit cum
a CuiiifKlori.mqu^iitvbi-uc. 4 Ttruii V,
pcraof[endivobiscxpaatremeo,propter quodeotumopus 5 f ^;Jf?0.Tn
* Non pnflunt neparcbona*. «epifle. dis liiCltllt 1)"
mclapidatis?Rcrpondcrunteilud;ri: Ucbonooperenonla. 6 tura, a
Nonpolliint ftnc qund filni* Dci dicatur- ~~~ r»rr*\ rlivi ,4*i
'H
Suflulcrunt lapidrs . a
* Hn ARivs.Nunc b
hxr.-ticorum furor c
i.im Dominoincchs
fcdcntcpari infidcli-
tarc «Jtctis non obc-
dicntcs odium im-
p.ctati» cxcrccnt ,
ipides i'- d pidamustc,(cddcblalphcmia,ocquiaruhomocumfis,facis dimona
B
fPf.lib
niiciunt , ctfi pol-
knt dciiuonocum
fuoincruce detrahe
rcnt.
c Mulu bnna opera.
:'t A t c v i n v s.
In 1.1 .lnbus infir-
moui.n,mcxhibit o
oedodrinx&mita-
culorum.quxcxpa-
tteoftendit,qu aeius
(ixiti
kimont
li.r-Jc
Tnn.
c
7 cgodixuhj.f,
dxm
c tciplumDcum. Refponditeis iefusi Nonncfcriprum eltin 8 Sf"
i i » 9 pcr I
f lcgevelrra t quia ego dixi . dij cftis? Si illos dixit deos ad quos JXomTSS?.
g 1 FaTititis irgui.
h fcrnioDcificluselr, fc^non potdiloluilcriprura,quepater Jj^^J"
JjjuiJ. i Sci cto,ut ftnclUKuV, d .lii ut fincliini genuit.
b .fiumin (io.f latcm «imri conlt H it;>rof lu c mun.li. Clpailt II
fandiHca'uir,5c.mifitinmudum,vosdicitis qa blafphemn, I4h^e'
a Q..a:nemo poirfl faceierifi filius, b S: lolisuetbis prajdico.necrr rfatis. 15 * ' '!•
quia dixi,filius Dcilum ? Si non facio opera parns mci, no hre 10cu> lanxit^c [
ULIKlli.iiU m»iuj i Optr.nl. b rbis & ir rocenti* uitf, pl 0 1111]
glonam per omaia i credcre mihi.Siautfacio,8cii mihinont vuitiscrcdere,operi °!Und
qusfiui, proptcrqct r Deum licut
corura opus me lapi x -NU" laluum
datiS? mundum diuinumopus eft,nonautcm honunisi
d Cumpshomo. * Hil a RivsJud*nsdicit,curn fi«homo ti per gratiam .
Arrianuscumfiscreatura.Vtiiquedicunt, facisreDeum. i Openbus credi. Fidem adhibete opcribus,vt merit
Subucit.n.Atrunus fubftanria?,nouae Sc alienx DeS. vi aut amphus cognoicendo opera.vemaas ad fidcm deu;
altc-
ErrorSa
bcllii.
F.rror
Ar rij.
Diuifio
Diui.lo:
NICOLAVS D E L Y 11 A.
I Ego&patervnumfumus I" uirtute & pntetia,ficutin Dei-
t.:tr^utfupra ditlnm cjl>ergo nemopmetl raprre oues de manu rt.ea.
Hotandum aute,<pexboc vcrbo Saluctoris: fgo&r pater vnum
famuS.Exc/iWStMr duo errores contrariictrca articulis janfiiljimx
Trinhatis. Sabelhns.n.p f:4t in Dro vnHatem pof.tix fuut & rjse-
tia,&boe rrmoueturcum dicitur-.V^n $: pater vnnm lumus.Ai
n.pater & filius effrnt vna }fona,dixiiT(tfnm inftngulari . Anm
autr rcontr**io pofuit dinerlitatrm ejjentiarumyftcut & perfonaru.
Et hoc erduditur per hoc,auoddicitur ynurr» Si.n.pater ,&filius
haberent diucrftu cffentUt,non ditcrct wm neutratiter,fedplura.
i Surtulcruntergo Japidcs. Hic confraucter ottcnditur maligni
tas lud.torum in fatlo. Et di.<*iiitur in trcs, quia pnn.o Cbriftus re-
frenat eorumfxiutiAm,fcundo cxdudititr.pofiramfibi blaibbernia,
ibi-.Kciporxdevontladxi.Tirtio fugit propter eomm obfiinatam
malitiam,tbi : Qu.crchanr ergo.J))p>»W4 i^itur parte dicitur fir.
Suftulcrunt ergo lapides Iu.vt lapi. e. Matiliuore inuidix non
amore iufiitix^abfq, Ugis ordinr,ut fup.difiu fuit in cafufimih.S.c.
3 Refponditeis Ielus.o«/c:r?r cos rtprimendo.
4 Multa bona operaScilicettver;tatemdocendo, mfirmos cnran
do,& aliamiracula faciendo.
5 Propter quod corum opus. Cum tamcn cx bocme honorare
ieberetis.
€ Rcfponderunt. Hicco ifrq.Jetcr rxclitditblafphemiam fibl hn
pofitam.Et dmiditur in du.-s , qntaprrmo hmttfinodi bU:(pbcmhnnt
ponitur,& fircnnd) excluditur,ibi.Rcl\>ondil.In prima ergo par«
te tticifMr/ic.-Rdponderunt ei Iiidxi.
7 1 )c bono opere In ditlis eorli patet cotradiftio,quia loqueban
tur ficut furio(i,te(iificantur.>i.eum fat crr bonaofera m. miraculis,
cwm dicunt.De bono opere.f.qtiod facis,& tamen dicunt bic cum
bla(pbemurn,cum dicitur.Scd dc blafph.///\:.w./i«jf incopoffihMa ,
<7Mi<r miracuta Cbrifli fiebant ad teilimvtiium boultatis cius,& ideo
cum cffent bona opera & diuina,mm poterant firri ad tefiificandnw
.iliquod falJum,quod tamen tGct fi ille effet blafphcmM,ad cuius tc -
fiimonium fierent . lila autem atctt.ts in ris procedebatex eo
folum bnmmam naturam in Chrifio confiderabant, ideo fubdtttir.
Quiatu homocum fis,facisteip.Denm.
* Rcfpondit cisJ/ic confcqucnter lefus exctttdit crimen blafphc
mis
miii /tbi impofitu,et hoc dupltciti r,pdmo excludit illud pc\
ra,fccundoper ronem,ibi.Si non iacio. Cirtaprimnmfd
facrafcripturacu fit a Dm infpirata,non pot efii f.ilfa.lpfa
tribuitdeitatem hv~ib.fantlis,er propbetis <y tpit Cb
men,qtiia deltatem participatiue tantum attribuit alus a C
cut iudices locum Dei tenentes dicnmur du. Y.x od zz.b.Dt
applicabitur ad Dros,& ibid.d.Dvs nondetrabes,VC Cb
attribnit deitattmproprie difiam,fc4m quod habctur lere.i
ce dies vemunt dicit dominus,& fufcttabo Dauid germen
qttiturpoliea.Hocrli nvmen quodvocabunt eum doiri^^H
fier,& ubi habemm dpminus,poniturnoT»endomin^^^^M
ton in Heb.qtwd ttullo modo attribuitur alicui nifi Deo ?i
tet,quod fuut fcriptura ve.Tcfi. attribuit atus a Cbrijlo t
ticipatiueditJam, itaipfi Cbnlio deitatem proprie di8i
dtim hoc ifjiur expcnenda e(l litrra: Rel pondit eis Ic. WKk
dofe non ejfc bhfphrmtim , dicendofe efie Deum vel D<fl
turalcm,quod idem cfi.Quodprobatperfcripturam.dic.
9 Nonne fcrip.eft,cVc.QMM ego dixi dij eftis,hoc hab
St.b.& dicitur de iudicibns & prophetis,ideo fubditur.
io Si illos di.de/P/jrficipjfiHe.
1 1 Ad quos fer.Dei fa.eft.^icwf furrunt prophetx & i
12 Et non poteft fol.fcrip. ldcfi,nonpote[tdici,quodco *
falfum.
l j Quem p%.hn(\\r~.\.meipfum,i.fantlumgenerauitab
cundHmdcitatcm.yeLSan£\it\cMil.i.plenitiidinegrjt.
uit,quantum ad humanitatem.
1 4 Et mifit in mun Adfahandum ipfum,ficut erat pe\
txs pr&ditlum.
i s Vosdi.quiablafphe.quiadixi filiusDci fum.Q_a'. J
nabiliter loquimi,qniafcriptHrafacra,qmcfolui non potc.
feloquitur de diuinitate mea,ut patet per pntditJa.
16 Si non fi.Hic confequrntr.r cxcludit crime blafphem
pofitum per ronrm. Circa qtiod fciendum , quod oia drlo
proprio opere,uthabctur ^.Mctcororum,idco per propril'
ncm crrtificamur dc natura rei. Chriflus aut faciebat op:>
tttispropria,fi. miraculatotam facttltatcm creaturjitranfc de>
tia , & et uirtute propria , quia nonfolumfacicbat illa obfc »<
diuinam potentiam,fed ctiam aliqiundo injpcrando.Ex quo nc
■kd<r
nc
M0I{*4LIT'EJ<.
Ego & patcr vnum fumiM.A\,c,.Vtrumq& ndict vnum ,&S
...mus,&:acharybdi&:kyllaiibcraberis. Quoddicit,vnu,
liberat tcab Arno,quoddicit fumus,aSabcllio.
i
fu
2 Sufiulerum ergo lapidcs lud.ti,vt lapidarent.H Y la Rl v i
Jivrcticorum furor iamdominoincclisfcientcpj
dclitatediclis non obedientes odium^impietatiscxe
vcrborum lapidcs iaciunt,&: fi poflent de throno iu<
jncrucem dctrahcrcnt.
t
in
CD
Ul
m
. ■jj,\a inm* efipa.
Pn xd\ infilir», h-
jiU i) paucvtequa
|is ieocu' aequalis
pfflndc&rp >teftdi
cc Et & pater v.
r:t t qui videt nie>
vict & patrem &
fcrieftciproprium.
fc[-.i\xs auteeft ho-
ivi i Per parricipa-
HC^m quoJ d;ci-
fcHTe in Deo con-
nrnte,^ Deui m eo,vt in vafe
Ioannis Cap. X.
\V)6
bus credice,vt cognoicatis & crcdatis , quiain mc cW pater &:
a j plon crtcJrndu , ftd vr orcidanr.
egoinpatre: tQuxrebanc 1ergoeumappreheudere,ckexi-
3uia rnyn h»bfot manus n\ui. a Milticc, ul n ntei,
uicde manibuseorum . Ecabiicirerum trans lordanem, in
• Oflendebit itr t fT impl 'tontu umb ■# iam c,fl«ntis.
5 eum Iocum ubierancIounnesBaptizasprinmm,& manfitii-
c lic.Et multi veneruncadcum,&dicebaut quia foannesqui-
dem fignum fecitnulluui. Omniaautem quxcunquedixit
loannes de hoc, vera crantjSc^multi * crediderunt in eum.
t b Etmnltivcncrunt.
ifli afprehendanc
2 perm.incntem,nOii
i quoniodoiniqu;.ip f ,.ur.us
4 prehendere volebat
diicederuem u
lequitur. i.tmulti vc-
neruntadeum. , E
5 C il>ti.iLi.r/tii.f/g.f~s.
6 r.ul. Nuilisai /11 icl\I
7 falem Fpcic vtifte,
b Et
S quidquid.iHCeiut .'.: . ^.
9 ftimonium huicper
hibebat quafl per Iucernam veniamu, ad uiem .
<£P> C A P.
r?
/i vfietes ai ipfum recordareni ie tetttmaiio loatis qui dixe
cro.Eccea^nus Dei.Ec de teslvnonio De',pat"scuiusv<ix
ufueM in b.ipt fmo Chrifli.Hic eft fiiits meus dVedus,& Ctc
•icoUatione prwrum & nnuiifimorumconHrmarentttr in fide
s.deofecjkitus. 5 Et multt veiiecu-ntadeum.Crcrfeffj.
:di.'n ar%umentnm fu* fidei.
NlCOLAVS DE LYRA tentationes fidetesinfeflans,aliqnb.i:reticusperfaljamdocirinai,ur
dit ;quod in co vt re crar natura disin t . & prr tofequens no erat rumpens,aliqf. tyranus viokntia armomm pcrfequens. Vtprimo &
bUbcmusdicendofei ff: D u,vcl Dei filiTt <t hoc efi quo I c\ citur: fecundom<jdoaccipiai '■ lupm nor; efi liiiium pajion fugcre,quia cum
Si infaci ooperapatris mci.tdeo cvncludit ex operibus. talib.lnpis non efi refifiendum corporalttcr, / ' dmagis fpualiter per
\ COgnofcaris Sc\c.&i CgO inp^treJ^quatumefivnanatura deuotamorone,& fautfa pr<edicatione & dSrina^ ideoper talia
tn. rh jicut & v»a operatio. z Quacrebar ergo. Hic cbfcque- eil eis flatim virUiter refifiedum.A •iter.n.fl daretur eius in^rc[fus
ktionttur fuga Cbr.tiipropter eorum obfiinata malttiinitfuia nec non refif1endvyiccideret mrius per;culum,propter qnoS dtcit beatut
Wtiteius,'ic ■ pmb.inducebantur ai credendum,fed tan.fua ohfii lacob.^.b. t\efifiite d'ubdn. & fugiel d *»bis. F.t boc ide pojfet dici
■ebant e«m tpprehtndere ai occidcnium. $ Et exibat de hsret co,quia fngit illum ,qu> per fand doLlrina dete°it tpjtus f.d-
.ibxoru. ^rtute diuina tra'teas petipf^ficut fupr. diBum fitate,proptrr tp Simon MOgu s fugiebat Tetrum de cinitate inciui-
ca. 4 Etabiitite.& manfitiIlic.)C<f/cerni</fn«p»xTf tatem^vt dx in Itinerario Cleinenti, . >i acripinur lupus tcrtio m<>,
t '.tf|t diit.nvnrnd um quia aut vc pxufo pet fonalit eii,aut ibis.si
perfonalisyita cp eH contra ptfiorcm tfh & non rontra «re^emjibi co
mijj >m.tu'ic p.ifiori efi fu^iendum, icc tunc dimittit ire(em tnperfe
cutione,quia tunc perfcctmo non eji contra gregem, vt diflum f»'<,
& hoc modo Vauhs apufiotui fu^i; de Oamafco,vt bahetur ^icl*.
Q.e.Si aute fit pcrf cutto cbmunis cbtra $regem.& pailure,idhuc di
[^uia Ioannesqni fignumfecit nuX.Signa.n.rcferuabatur ftin%i4edumes~l,qtia avt efi wns lolus paftar, autmuiti. fi vnus tm
iv ficnt i pi i>icip.<l-or ^npropter fanclitate' vitx credebat loa no efi fibilicitum fu£ere,& grtym dimttcre, qma bic efiet mcrce~
■iutatnChrtflo videhantditium eins impleri,<dio fequituc. n*rius,& non ba'i.r Jecundum cp ticit '■'alttatur. fiautcfnntmnlti
Jmniaautem quxcunqucdixii Ioancsdehoc verae. paftorcs qutbus eccle!iaindigeat,tuc aliq debent remmere, & alds-
ncludilurfruflus huius collationis,cum dtcitur. fugere vtficgrex remanesiniUa ecclefta,fuficienterc\tihii:tt, CJT
t n.ulti.Cr-ca pdicla in hocc.quer i.ftrum hcitum fit paftori vtilitau ecclefitt de altis prouideatur, & finb polfit determtnati de
^rrfecuttonefugcre} Et arguitur ptim-> quod fie,quia aliq comuni concord<a, velalia connenienti via qut tt maneant,& qui fti
giant,pofftnt fuper ho: inuocata fpintuffanfii grauafort.es m>tti,(e
cundum qmd dicit Aug.in eprftota ad Honoratum. ii inter Dcirni
nifiros fit difapratio quieorum tempore perfecutionis mancant, &
qui eorum fugiant ne fugi vel mprte omnium ecclefia defera tur, li
b.tc difceptatio iliter non poterit terminari quatn mibi videi, qui
'cipulos adboc hortetttr.ibtrariiimariuitur, perbocq <od mantxt,& qui fugiant,ftrte lc^endi funt.A d primu diccdum^juoi
in ir. c.iiilum eli; >itrccnarius,& qui non eH paffor v.det lupum sacli fugerunt in cafibus ttcitis pr.tdiftn m>>do,vnde m lcgedajantJi
,vjr diii ftit OHes,ejrfugit,quod exponens Greg- dicit quod Thom.e dicitur fic,quod in principio pcrfccutionis fiugt, quia nddi
' n<t temporc pcrfecutionis merito perdit meritu p.ttoris.cp innotuerat ad plenu caufa ecclcfi&,& perfonalis perfccutio vidcbx
n tfjetverum,fi ft^ere tfftt fibi tici'Hm.r\jiri>) Hcndum quodno tur.Eodemmodo dicen ium efl ad fecundum,qttodfaluaaarl?onatHr
i vementes fuper oues,aliquandQ;ntcUigitur diabolus per difcipulos fugere in cafibuf licitis prmditlis.
tentationes
tirguittnr hoc fecifje,ficut Thomas Cantuarirnfts fugtde An
tn.fort perfecutiontt fune tcck\tx,quod nb feci/frt nifi licitum
ttrgVy&cJte faluator dtxit apotiidis V/jf.io.c.Si vosnfe-
fuerint m vnaciuitate,fugiteIalla.E tfic viietur,cpfugc-
rptijtcnttonts i.ofolum fit Itcitnm. fraetmeritorium cum ial
.» D D 1 t 0 I.
cap.io.f bi i'chur in poflilla. Omncs quotquot vcne. fu-
•ronfs.
taHtrm hs c vrrbt rhrt^i nnv noffunt inteUigi deprophetis
-■■iarchis & huiufmndi fatis efi manifefium,iili.n.non vtper
t tntouts feu t r.tj rnrnrettir venrrunt. Sed .tttendcndu cfi quo
littrerha Cbrfii dicenlis vnittrrf'liter;OmrtCS quotquot
Vierunt fures fnm.&c. falutripofjint fu,vtfubhac vniuerfa-
h 'f von cimpreherrdatur ct iufii a Deo m:fji.7{a fecundum apoflo
it ati Hrh 2,h. Oui nmnia dxit,nih lexcipit,fed continttaio hsc
V^aaiinmediate rceientiaftt s habe ur,q>h*c vniuerfalit.ts 0
ci 'thendit <mn- s qttotquot yenerunt ftmp!iciter,fed tatttm tllns q
fhifsrowtrauerun prrofi um.Vndeium Chriftus dixit-.V 'go
/iinft;fiouiiim.ffa//»»/"'-&i«»r/7.Qiiorqiiot ve.&TC.fr intel
u 'ur illa nniwrfalitai folum coprehendere ;7/or q nb per ofiittm
r runt.Kt hnr vidrtur dicrrc ^iugjn hocioco, vbiaiti tnteilige
et anntqunt umcrttnt plrr me,nb atttem nter illitm fpheta uene-
*t \n<iia cttm ilto urnerunt,&c.& infr.Vntrefferunt.n.tufii in eti
tr rntes vrn'uruw,>juomodn crcdimm in eum qui iarn uenif.Tem
fti entm uari na funt,non fidts^Ac tsfug.
A D D ! T I 0 //,
n eod.cap.ffci iicitnr in pofiilla.Wxxcdnzs diffcrt a mcrce
cWoprje ciiffta.
'rxmiafanflorum in fraq; tefin frequcnttt merces dicitur un-
if cn.\<>.a ^iertestuama?naefinimis,& J fa. 40.cF.cce merccs
mco;£rMiM.kMercesveftracopiofa eftin celis.
?.^Ynui'c,iiifq;metcedeaccip'Ct(ecundu propriu la
\ '■'tm.Qjte modum loquendiet doflot es catholici ttnent,un ^tug.
w-.y.ftQ iji tou »'itus,& ficdcmultis aljjs^ncdnenies igii uide
titr
tur dtcere,cpgl »ia ccelefiis nb dicai propric men es ch ftc cbmuniter
appelktura patriarchis,t>ropbetis,eua«elt!iis ,ap^floh<; cttq; dotlo-
}ib9?ed melius videf dicedii,tp gloria celcHis incbparatiom meriti
ru quibus ea quif de cnmuni le^e adipifcii,pote<l,duplicher cofidera
ri Vno modo fectidii cb<jruitxte, qux attedii feciidi equatitat? ppor~
tinnis,& fic iuili propne mertf iloriTi ccelesle,vnde & prDprie dc-
bet dici mercev.Atio modo fecudu cniignitate, qux atttdii jccuniis
propnrtione xqualitatis,& ifto modo fanfti no meretttr gloria cel -
Jle,vndead Ho.S.d.flo fivit coiignte paffiones hniusjrculi adfuitt-.
rii ^lnria qux reuctabitur in nobis. Quacofideratione gloria ca-irfits
rio dx merces,fedpotius hxrrditas.eo cp fH? ad hoe cpdtbrat fucc/de
re in bonis paternis,non requirttur.q, hoc mtreaiex prnprio lahore,
fed fufficit quod legitime fuccedat patri . fndr prmo modo loqumdo
gtoria caleflis proprie dx merces.Et itto mndn deber cintelligi autlo
ritates boc affrrentrs,fecundn vern modo dehent inteltioj auflnrita-
tes nominantes caeleflcm gtoriam brcreditatem,vt in Tfalm.i6.clt*
fli rtutem hareditahunt terram,& fic de alvs.
R E P L.In ca.lo.T-o/? l.difiingnit merceie ab bmreditate.Bur.nc
cafione quxrens dicit prxmia fantlorumdici mert.es in vtro , ;tc{io
inepte clcludcns ex hoc cp bareditas proprie debrt dici merces: Et
diftinguens de merito congrtti & cbiiyti fe. inualnens , tfcedit cp in
po(iil.redargu:t,fcilicct,<1isTmLlion? hxreditatis & mercrdis.ynde
Jcicndnm,ep vbi in fac\ a fcyiptura vita bcata merces d<cttHV,nb e(fe
proprie intelligrndhm,fed lra(iumptiue,vtputa ficutmerccs in hu
tnanis datnr m humanis pro opercfita in diuWts n* fectmdum fprie
tatem,fedfimilitudinem.Metces.n. a'ierna nb habet nrtum propr'19
rx operc,fcd operis acceptabditatr, & hoc fecundum cHgrtticjtcm*
Cbgruum:n.efl cum hcmines faciunt.quod poffunt, quvd Dru* ta af
ceptet,& gratiamcottferattvnic fiai co>'<t<.'mtas in opere,
Tomusv. P
11*7
i
t eara
Tn.49i
|
Serm.f»
de ver.
D >mim
tom. jo.
Ei.ij ij.
Oof.orcL&: Nicolaidc L
11
A *
C A P V T XI.
j>at autcm.Dum moratur trasiordanc, mfirmaf
Lazarus,& mirtuntadeum iorores illu.- IftflJ
ibrorcsLazari,figuiafunt Iudxorum p«tcr-
nabeatftudine iam itxcp torum, qui pto fra-
trc fanando» idcft,
pro reliquijs in te-
ncbrisignoratix ad-
huccrrantibus, Do-
mmo fupplicant cx
notiii.nu achone.
b LangulsLa^at
Lazarus figura eft
Iiu-rorumquiinfir»
jnicrat mfidcChri-
lh.Marthacv Maria
lignihcint doctrma
bonorum ludxoru.
* B t d a . Inrcf
pretat Lazarus,adut c
tus. lntcromnes.n,
mortuos quos Dhs
iulcitauit lncmagis
abcoadiuuatur.quc d
non lolum nionuu,
L\i quatuduanuro.
iulatauit. c
^AVOV STINVS.
Interomniamiracu
laqux fccit Domi-
nus Lazari relurre-
C A P V
yra.
cendLim confumebat . Aderant aut dux forores I
&: calumdolentesuuienisxgrotaris lqclujo iugij
rebant,vndt iubditur. Mtjcreruntjorores eius ai eum,dke
Domine-.eccc uem ai/u. \nfirmatm,
•k C ii r y s o s r. Pcr hoc ad miferandum volui
traherc Chnfti
T XI,
Rar auccm quidam t languens Laz^arus a
Pethania de Cailello Maria; & Marchq: io-
a Ne etremus.ium niuItzCruhu usnoroinis , cfl.mijtur ex noiidiina
' iftii r
rorum eius , Maria autem erac cju.t vnxit do<-
minum vnguenco, &Tcxcerfic pcdcs ciusca-
Sufticlt arnanti nmsciare.qui nou licl^rit qucu ain t.
(b «gritudine.
Vt lc a A< 1 -rc» illum libeiet
adhucenime
hommi inten
Ideoautcmnc
r runr ad Chri
Z ficutCeturio*
3 guius, fcdmii
4 qavchemcme
5 fidcbant dc C.i
proprcr multa
miharitatcm <
habebantadei
pillisfuisjcajiusfrater La2-arus iufirmabacur, Mifcrunt ergo 6 quiaaluttud<
* Q^alidica .tldignaiis >cni&lan ,. baiUUl',
fororcseius adeum, dicentes. Domine, ecce cjucm amas, 7
1 Quia necipfamoM 'luiimmincbacaj morcm fuit.fcdajmiiaculum.quoomncscie.
dcicnt inChiiflum.
infirmatur. Audiens aucem Iefus,dixiteis. Infirmicaas ha-c g
a Q11 ron eumamit ledn 'bisprofu t, _
non eltadmortem, (ed pio gldiia Dei, vt glorificeturfi-
a Infiiman'. ir. b T iftiu nconfohtor. c Qua: tr licicrant.
lius Dci t per eum: Diligebat autem Iefus Marcham, 6^10 potcntiamind
no efle credet
quod mirumv
tur quahcer vi
fibi djle&urn .
mitas potuerit
cuPaie#
d Trogloria DeUvt glorificetur filius Dci,&c.\d ed,vt |
cetur fihus DeL Ecce fe Deum dicit,contra lilos qui
filium Dei non etTe Deum.
* C h r y s o s T.Hicautem,Vt,non eft cau
* Theop,
UCTVi.
deuotionem,6c
juagnitudinem
primunt, dicer:
Ecce quem amas, I
»wr«r.Tantamc|
fororcm eius Manam, & Lazarum . Vc ergo audiuic
a Di(tuliifanare,vt poffitrefufcitate.
quia infirmabacur, cunc cjuidem manfic m t eodem loco
€tio preapuepdtcat,
Scd li atteilamus,deIcdraridebcmuspotius,quam mirari,
Ille lulcitauit hominem,qu* fecit honunem,pIusenim cft
hominem cteatc,quam relufcitaie.
c Ecce (juem cmas. Lazarus,pet quem peccator fignificatv
quia Dominoamatur,qa non venit vocareiuftos, ied pec
catorcs.Sorores'peccatorisfuntbonaecogitationes,qux,p tus:Nameuenitquidemaltundeinfirmitas,viuscitat
pcccatisdiffoluendisoranr. eain «loria Dei.
* AvcvMiNvs.InuaferatLazarumpniciesinimicala- e Di/^etdt.Diligebatlangucntiumfaluato^mortuc
guorismileiandihommiscorpus quotidieedaxfebrisin. fuicitatorLazarumaquialangucnsSimortuus.
cendium (f^ * Avcvsn
NICOLAVS DE LYRA
C A P V T XI.
Rlt aut.Toflquam euangelijla oflenditin Cbriflo vir-
tute viuificatiuam ex eius verbo,bic confequenter boc
idcm oltenditfcnfibilifigno in mortuo virtuteeius re-
w (ufcitito.Et diuiditur Ifl tres , quia cuangeliftaprimo
dcfcribit infirmitatcm La%ari incurabilcmt [ecundo eius mortem in
dubitubilcm,ibi.\ t ergo audiuit.rcrr/o eius fufcitationem mira*
hilem,ibi : Ielusaut vt vidit.Prima in duas,quiaprimoeius in-
firtnitas difcribii,fecundo CbriHo »M»cwi«r,iW:Mil'erunt ergo:
Inprima ergo parte dicitur ftc.
1 Erat aut,&r.c.£jr i/«o patet incurabilitas infirmitatis via natu-
tt.Infirmitas enim curabilis non dicitur propric languor.
2 Lazarus..i'c</icer,nowi»e.
3 A Iicrhania.T^ome« eft vilU in qua erat infirmus:
4 De caftello Marix.-CjMW in pr&ditla villa erat illud caflrum.
in quo mancbant tflx dominx cum La^caro eortt fratre. Et quia mul
u mulicres vocabantur nomine Marit, ideo ad diflinguendum iila
ab altjsjubditur,
5 Maria aut craique; vn.do. P/r« aiit bac Mariafuerit tlla prc
catrtx dequa \crW\tm Lucs, J.f.qutlauitpedesdommi,& vnxit
■vngueutOfjanilt varie loquuntur.Hieronym.aiit & Chryfo.dicunt
ijiamfutjje alia,vnde illa dicii peccatrix,bccfantla & honefla, &
proptcr hoc nomen illius Luc.j.tacetur.ihtus atttem nomen bic ex-
prtmitur.lt tuncdicunt ifli,<pamb£mulieresfeceruntftmile: Scd
tlla fectt boc ex peccatorum juorum copunttionc,tfla autc ex Cbri-
fli dcuotionc.Gre.& ^thg.dc confenfu euageiiflaru dicunt cotrariu.
Dicit tamen A ug.quod tjta Marta bis vnxit dominiu,ex boc loco /u
mcns
tnens argumentH,quia hic dicitur qttod vnxit,loqHedo deprt;
& fe.c.ftmiliter dixit,quod vnxic caput do.di. igti, q>
fuit ex cotricione,qua Lucas narrat dijfuse, & hic brt
fecunda autemfuit ex deuotiont,quxfe.ca.defcnbitur.Cdfuetu
tia ccclefnt tenet, quad eadc multerfuit de quct narratLucas
eius nomine,& qux hic diciiforor La-rari.7{<emiru,<{ui
ccctefiaSlicumafanfto Greg.ordmatutn efi quifuitbuiusj
6 Mtle.H/c confequenteetnfirmttas La%ari Chrijlo r.kcm
internuncium,& bocefl q uoddicitur.MiJeruntergoforores,
tionem fratris defiderantes .
7 Ad eum di.\on dicunt veni, quia amanti fujficit nectffi «
nunciare amici.
8 A\.\dicns,&CC.Sci!icet,rcfpondendopcr nuncium.
9 Infirmitas. J^o eft per boc intelligedu,quod uixarusno^ '.
mortuus,vt dixeruntaliqui,quia hoc effct dejiruere v<r>;;
/h,c«»j infra eo.c.dicat Saluator.La^rarus mortuus tjt.Sd
dicitur.Hxc infirmitas no cii ad mortem,t/uia nb tcndebatad pi
ibi lijtendo,fui propter refurretlioncmjcqutnte vtindeglo>
Deus per oilcnftonemfum virtutis, & tn Chrtflo declarartit
dcitatisftdcofe.Sed progloria Dei,vtglorificeturJtUusDcip U
1 o Diligebat.Hoc additttr ad oiiendcndum, quare no opi
Martha er Maria irent ad Cbriiiu, pcrjonaiuer: fttutftt
lu s,de quojupra ditlum efi ^..c.f.quta Chr:flus eratjamtliai '
%aro c?" e us fororibus ,quia bi frequcter htjpitabatur. it
Hic cbfequeter dcfcribitur mors La^ari.Et diu.dd tn dnas,a\
mo dcfcnbitur bums mortis expeUatto.Secundo expeSatx d
tiotibuDcindc poft hxc.Ctrca primumfcieudu,q> Cbnftu
ta infirmitate Lazar; non Jta tim luit ad eum,nc u ludxis ciu M
• c jfAi
Lf
udi-
t 1 Erat ant.Vct quem fignificari potcft grauem renfationc
patiens. Per eius lorores fignificantur perlonae pro eius aU
lcuiatione dcuoic Chriftom deprecantes,|qux no femper
exaudiuntur,icdtahspatiensahqnpcractumpeccatimor
talls mon pmitmur ab eo q eft rantx bonitatis 6c potctix
9 iat &: potcft bonadc mahs chcere, ,Per lcfooi autem q
faius
falus interptetatur.prxdicator ve! cofelfor.faluteani
fities figniricatur,qui peccatoie 116 lolum mortuu r
per culp|,fed ctia aliquandofetentcm pev infamiatr
pultum lublapideperobftinationcA rameDeopr :'F?
fiteroperante lic perjbona momtioncro reducitei
granar,q;nonioliim tuliiturobftmat!o& rnorscnli
eciam mfamix lcxior, &. fuauis odor rcdduur bona;
vua
111 c.
AL.
v9
{
oannis
Cap. I .
koo
Avgvstinvs Melanguens.illetnftes.omnesdilcJri. losaut dicirciTehonsqnediemfequiintur,nc>dicseas,fed D
1 CnRrsosTOMvs.Per hocerudit nos Euangelifta non
riirifiquainfirmitas fatta fuent circa bonos viros,&
Xaniicos. . . . , n • j-
),wbusdiebas.Vt quituduam tmpleretur.Pnma.n.die
nunciarum eft
:i, ]ortnus eft lan
l , us trans lorda-
|c , per duosdies
pg fit, ecce tres ,
iju :o autem die
|) 'avtus in lud&am.
M stice. fignlfi-
cirdemredituram
id ideosinfineper
EIm& Inoch.
: >itunt et dfcipu.
Jeiti,volentesc6
fili; dare mag tho
c oreremr, ficut
jjbi Petrus. Ab-
fit|edomine,non
fei.biiftud. Sedfi-
rus landatur
le ieno: Beatuses
SrnBariona, quia
mt reuelauit tibi,
miturdefuo: Va-
<Jc iftineSathana,
qn fapisnon qua:
ptfedquaehomi-
aismt. Ita &hos
iipuit dicens fe
dic inquo debent
jKulare ne offen-
■Kfineeoambu-
soffendant, vt
Vcqnariduum implerctur.
i.
dieseasilluminar.Duodecimeft faptattwmihittUSfluiD
manetplenus: Deieftoenim Iuda,quinonluccbatiotct Aa.aUT
horas,alius furrogatur.
d IVjonne duodecmftnt hor£ . HuRONYNvsjDiesChriftus,
it aJiter die« Apofto ["# pa*
.. . w . 1. r - -r- li.quomodo Chri-
duobusdiebus.Ucindepoitnascdicitdilcipulisiuis. Eamus 1 ftusdiesei,,ficutdi-
a Quoddifeilit nfirnvta U fuic quod leditp. rflstisefr. ^useftcina IcruAlciu. 2 Clt ! CVO fam lux tnitdi
A r»|ibui !e Iula li.dr .iic ta Kornulc IX omani.
inluda;amicerum.l>icunteidikipuli: Rabbi, nuncquarre-
bant telud.xilapidare,6cicerumvadisilluc? Refpondic Ie-
a Q_J N >p vi Sil.tif mihi coniil ■>n , ■'■ dmt fc ulimni,* inm die ambulate, cVn<jnoffend.?:is.
fus:Nonneduodecim hora: func diei? Si quis ambulaueric 111
Ideit.m
die,non ofFcndic, quialucem huius mundividcc.fi aucem 8 gdio dixivnonneduo- m..«.j
a Inttnebr"peccator-ni veliinoantii. Ego. Oft< ndens r tmn m (uitranlhus. 9 dCClM r}Of£ fltllt diei.lp
ambulauericinndcle,orTendic, quialuxnoneftineo.Hax IO fiintelligunturduo
Nifi hora nibu< mortuus. I I dcdm Apoftoli.
aic,& poit harc dicic eis : Lazarus araicus noiter dormic , ied ' z e /? credatis • Non
1 Seeun umqu.-inellexerunt. I J qiiod lliOdO UlCipC-
vado,vtafomnoexcitemeum.Dixerunceroo diicipulieius. X4 reru credere , fed vt
QMafoletefleiomnusa-gi.tntumlliit.in^ium ° Z I 5 robuftmSCICderCnf.
Domipeiidormitialuusent.lJixeraraucem lefusdemorce: l6 SemPer emmfuies,
. . . . . p . ,. 17 eorum muacuhsau b
ilh aucem pucauerunc, quia dc dormmone iomni dicerec. ^ gebatur.
egofumtuxmvdi. loan.
Sicut Apoftoli dies
funt ficut tiiiPoseftit
lux mutidi . Et vnus
dics duodccim ho-
rashabet: vndeipfc
Dominus in Euan-
Quia obfcurcdixe at or" t
19 f Etinnenit. A v O.
Trafor.
Tuncergo Ieius dixiceis mamferte Lazarus mortuus eft , & ""m r sti"ca*quioot aa.to.l»t
a Meruhillat re. Et amen f; o,quu moruuseft. 10 (Ullt dieS niOItiS. Na
gaudeo propter vos,vt credatis,quoniam non eram lbi. Sed z i fcitm homo cu on-
G«rl»u«- 22 ginah peccato,eccc
eamusadeum: DixicergoThomasquidicicurDydimus,ad dies vnus, mortis.
a Ece ^e usamantiumafT & vel.cum co viuere, * Kum eo mor. 2J Poftqtiaill VCilit ad
tcondiicipulos:Eamus,cknos,t&mdriamurcumeo.Venici4 iationalesannos,na-
itaqueleius&mucniteumquatuorcjicsiaminmoniimento 2$ SS^ncSScTSS p
tibifierinonvis,alij ne
/ecf>-/f)tranfgreditur,
onoieteseummori,qui prohominib.venitmoii.il- Eccc fecundus dics mortis . Data eft a Deo etlex fcnpta
losautem 6^ ptohibens
NICOLAVSDE LYRA:
t«/. npu^nantibusi& rirtuti dsmonum ea imponentibuspoffei di
nfirmitas cr mnrs feejuensfuiffet tantum fcund'im appa~
y dlufioncm (adam a Cbriftopjrartcm mag-cam, & boc
$ odiiintttr.Vtergoau. qtuainfiimabatui, tuncquidc
colo.&^c.r>'«i lord-ntm:
-liSviiebus. Expetlaniomortem Lf^ari,fic tpeffct ejuatri
tnttquam illi*c veniret ,admaiorem miraculi ctrtitudinfm.
i eindepoft hxc.Hic coafcouenter ponitur mortti La^aride-
Kln<]i-adenuc atone Saluatur jic procedit /fuia prtmo p>o
p( vmtndi in lu :sapr.tdicit,fecundo caufam(ubiun^tt,ibi.Hxc
aitrtiotdlocup>£d:tt:>mperut-nit, cr.Venit itaq; Icfus./»p«
m tppme dicitur //'c,Deinde poft IlCC Sciltcet expeclatione
m isLaiariprxd.Clam.
! icitdifcipiilisfuiStEamusiIudca.Ho* autempr&dixiteis
prtrconf:irtudinem,f{uiajciebat eos inde terrert,vtminus iacula
ueprxuiderentur.
■ Ciinteidifcipuli.T/mfnteji» ludxam reuerti.
\bbi.nunc.Hoc babitum eft caprtccd.Et ta ite.vz. il.QJ.
i tibi nec nobisfccurum:
< Irlpondit.Iefus.Eof affecurando
'■ )nneduodecim horx diei lunt>Q.rf.// voluntate habebat
lt ntie iaptdandiymo'do tame nofaeient,quia mutato tepore potefl
"*ms mutari.Erat.n.proucrbium apud ludteos,& adbuc efl apud
no^iod loquendo demutatione propcfiti, eticitur , duodeam hor<e
fmtitty&ideo Saluaurvfuseft talimodoloquendi. Etoiiendit
tltens.cp dtberent ejTe fecuri,dicens.
.sambulaiieiitindie./rfe*/^fi»ffr & iufte.Vel alilcrln
he. ' t(i,metum quijum iux mundijaciens diem dtuinegratix.
5 ^m offcndlt./rfetf fecurusdebeteffe.
i 'uialuce huius mundi vider. ld eft,meipfum qui poffum eu
falu e.retaliter.LuccmM c\t,ius\itiam ad quam attendit.
aute amb.in no.ldelt,jmepr£fentia mea,vel fine iufliita.
12 'ftendit.Jd eli,debet (ufltaere pcenam offenfx dcbitam.
i ? 'ujalux no eit in co.id eft,iu(tttia-velego quifum lux.q.d.
Chnus,qnandiu vobifumfum prxfenttainer, non debetis timere
hdii,quia Cbriftus etia in capuonefuos difcipulos faluauit dich :
Smi:husabire,»« habctnr trifra iZ.b.fcdpcfl mortc mea pencu-
/»« itvubiimerttidxos cmbuiare.
12
HvEC
14 Hxcait.Hic confequenter exprimit caufam qttare volebatire
in ludxa,fcilicet propter Lajan Mt iationem. Et diuiditur in duat
quia prtmo denunciat mortem La7ari,tamcn occulte,fccundo,expri
miteammanifeile.ibi. Tuncergoair. Circa primumdicitur fic.
Hxc i\t,qu£ immediate pr£dicla funt.
15 Ltpoft hxcdicitei.Lazarusamicusnofterdormir.Mor
tem eius vocat dormitatio em,quia tito erat furretlurus.
1 6 Sed vado,vt a fomno cxcitem.eu.ti.MM facile imo faciliut
eft Chrtfto fufcitaremortuum,quam atteri dormentem Hanc causa
fui itineris ,dixit ad afjecurandttm difcipulos, q: d. no debetis.timere
quta non vado ad difputanJttm cum lud£ts,(icut ante^ed ad La-%a. '
rum (ufcitandum.
17 Dixerunt ergo difcipuli eius, Dne fi dormit faluus crir.
ilA.Ex quo dormit ,fi%num eilfu£ curationis non efl neceffe , qttod.
vadas illuc,nondnm enim erant ad plenu ujfeeurati per vcrb-a Chri
fti nec mirum,qitia adhuc erant inftrmi,& imperftili.
18 Dixerarautem lciasdemoxtccias.Eamexpnmens per dor
mitionem,ratione prsditla.
19 Ili autem putar&c.^erf videtur mirabile, quod intellexiffent
Chriftum vetie iretam longam viam ad cxcitZdum bnmir.em defom
no.Dicendum,quia adbuc erat rudes,& in tbnore po/iti,vt patet ex
preditlts,& ideomale capiebant verba Cbrifti. fel dicedu,rp Chrl
ftus confueuerat eis parabotice loqui, & ideo nefciebat quidper exci
tationl a (omno intelligeret,fufpicates neforteparabotke loqueref.
20 Tunc ergo.Hic confequenter exprimit mortem La^ari mani-
fefte,dtcens.
2 1 Lazarus mor iicKJon de morte ehts abfolute.fed.
2i Propter VOS.*/X vtdentes eius refttfcitationem, inflde cfifirme
mini.yelfic.El gaudeo: Scilicet,qtiia nSeram ibi,nonpropterme,
fedpropter vos, quia exprxfentia mea mors eiusfu-ffct impedita .
cum mors habere tocum non debeat vbi eil vita, & per confequens
tins refufcitatio ntn effet,qu£ t amen eil vtihs vobis.
2% DixirergoThomas,quidiciturDydimus,/</f/!,rfMtoe.
24 Adcodifcipulos fuoseamus&nos vr moriamur cfl
CO. /fltf erat magts timidus quem altf qutfi dicat exponamus nos pe
riculo.yetfccw-dnw alios dicebat bcc magna dite£iwne,quaft dicat
meltus eft nobis cum tllo mori,qnamfiHe ittu viuere,
aj Vcnititaque lefus& inuenit eu quatuordies. Hicconfe
qucntcr agtlur de adultu Chrifiiad La^arumiEt dtuiditur in dttas,
Tomus. P z
Diuiii».
Glof 6rd.& Nicolaide Lyra.
"k
Qui-
t«nr «li-
t» roor-
Tob.4*
Dcutcr,
»7.c
ditum&Deoprobatumhabuerir.Ipfca-item hScciu
fpicionem (ubuertit:r^/Vg/rew/«(inquit)/7"<j'er tuus.
C Etiam fi mortuus fucn .Tresmortuos iulcitauit Ielus ,n
in domo.id eit,m corde,lecundu m porta,id cil,in ort :t
tiu in monumcto,idcit>m opere & cofuetudine peo J
& H 1 F. R O N
habcntem. Erat autem!BethaniaiuxtaIerofolymamquafi » ^faCOmP,at
{hdiisquindecim.MuItiautcmcxIud.Tisvenerantad Mar- * paStes^afililsq
tham& Mariam, vtconlblarcnturcasdcfratre luo. Martha rilija parenrib
b Q><ia conteaif latiui quit-
4
B
1201
nrohiben* ma!a,qutfSc ipfac6tcntt.Ecccd.es tertiusmor
^lhc v,u.Sed & hoc totcmnut hommcs.Eccc quartus
d.ef inorusi qua putret homo, fed ncc ules rehnquu mi
lcncordia.
a Erat autetn. QuOd
Bcthania.idcit. do-
mnsobedicntix.vbi
falicer, lufcitandus
erat niormii^vicina
ctt lcrololvmis bc-
ncmylieriocdgruit
quia gcns Iudxoru
quo; |0 linc l.vculi
t.
Aftiuaviu primnmoccurritper opcramifcr.cordia.
tcin dclider.nt.
tem aciiaci.nc.
crgo vt audiuit,quia lefus venit,occurn t ilh.Maria autem do
mUedcbat. Dixitego Marthaad lefum, D:omine,fifuiflcs «
conucrtctur,citoad jlic fratcr mcusnonfuifretmortuus. SedScnuncicio,quia 8
lcrUlakm, ldclt, ad b Ambigued;ftum,nondeterminatquando,5:iJcoi]ladieitei.
pac.s v.iioncm pcr- aua.cunquc popofceris a Deo dabit tibi ^eus . Djcit illi le- , 0 I10s dot
UCIUet. Non tamen Deillaccnafum.dehacincett.,., An-t.lAi
c;
uocantc diaboJfl
parari, ad in<
i tiam pcrcipi
nolunt ab ii
Deo vocantc cccf
ni, vt apparea
pro noltra r
n.li cxplctis is.fta
diis, ld clt, pofl co..
gmtionSvcteris &C
nouiTeftamctiipi
ritualcm.
b Scd & nunc (cio.
Hocicio,quiapotcs c
lulciureliu.s,quod d
tuo rchnquo ^rbi-
tno,nonautem prae
lumo,ncq> rcc.o vt
fuicitcs,quxnclcio
anfit utius fierire-
iunecrio.
#Theophyl.
Fidem quide habe- e
batMartnamChri-
ftum.led nonquan»
tum opoi tebat,ldeo & dicit.Dne fi fuiffes hic^&c.Qaod fane
dixit.vt non credes ahlente non potuiffe, fiquide voluifTet
dcpellere mortcm fratris iui,na &c in lequentib. maiorem
detlar infit mitatem fi ^\ci.^uAcunq;.n.inquitypeiieris Deum da
&iuJfoVidesquodillumficutvirum,quendavirtuteprx-
ditum
queviden
2 rc,led iudiciur
fus:Refurgetfratcrtuus.DiciteiMartha: Scio cjuia refurget l2 re,iea i
. Qd.Dui«quodrefurget,S-»erumcft. fedperquera lunc j . o{$ ofteilderC I
returget,potcft & mudo.qui.egi lum lefurre. »
in rcfurrcclioncinnouiiTimodic.DicitciUcrus.Egofumre-^^;^2J
idtottlu.reft.O.qui.v.ta Vtmodoeit Laz.iu» . ,6 CreduiltaS n
fuire&io&vira,quicreditinmeetiamli mortuus tuent, vi l? f]CUt non -flr
, Incarne: b I.mviuen, inanima. 1 8 dcS noflc qiK
uet,&omnisqui viuit,8ccreditin mc,non moneturin .tterI0 jear,ficdiflidei
a Sild tempusmor/atjriccunduincanuin. S.iensfijem.quzrit confeflionem. -?0 b dolonbus il
OmniahxccicJo.quia. *** "
num.Crcdis hoc? Ait illi: Vtique domine.Ego credidi,cjuia tu « d
MinutadfaluTcmniundi. f Ar mi/»nf*>c
esChriitusfilius Dciviui,quiinhuncmundut veniiti.Et cu^ cre^e3,bci:
EaptorataaDeofide.&abc.data. |d eit.tupprelTa voce. + mr,rfl,
hax dixiflet,abiit & vocauit Maria fororc iua tfilentio, dices * * ™ "™iTi \
voccmdomi
nis emm( inqt
credit in me etiamp mortuusfuerit riuet.
d^/«cr.VtviuitAbraham,Ifaac&:Iacob,quorumI
citur ficut viuorum.Credensetia moituus viuit,fir
credens etiam viuens mortuus eft.
c siUntio.Quiz fi audiflent Iud^i ea vocata fuifleah
tj^ lcqueijH
NICOLAVS DE LYRA.
quia primo agitur de eiu-s peruentione,[ecundo,de eiws fufceptione,
o. Marthacrgo.i» piw4er^oparte<tici/«»-/;c: Venit ltaq,- Tefus
&: inucnit eum quatuor dies iam inmonumgto habente.
i>uatuor dicit ad certitudinem mortis.quia Iwetfint aliqux infirmi
tates latentes,quibus videtur aliquis mortuus ad tempus,boc tame
non duratper quatuor dies.Dicit etiam in monumento.f.in terra re
clufus,quta dato q«od fuiffet ibipofttus rnius ,nibilominus in tanto
tempore futffet ibi mortuus .
j EratauteBethaniainxtalerofolymaquafi ftadiisquin
dectm. °J<«* valent lrucam,fxeeplo vtofiadio.
i Multi aut ex ludeis venera t ad Martham & Mariam, vt
conlolarentur eas d'e fratre (uo.Tumquia erant nobiles dormnjt
Tii quia er H fatis prope,vt patet ex diclis.
3 Martha ergo.H/cagir«r de rbrifiifnfceptione^&primo quo ad
Martham fecundo quo ad Maria tbLEl cu hxc dixiffet. Vrima in
duM,quia prtmo Chrifiws a Martba deuote fufcipitur. Secudofra-
trts fuifufcitatto ei promittitur,tbi:Dixit i\\i leias.In prima par-
te d/cjr/»c.Marihaeigovtaudiuit,quiaIe(iisvenif,i/?/<i.rj./jd
bebat cura domus , & idco primo nunciatus ei~l ei aduentus Chrijti
ftraliquem^ quiaduentum Cbriilipr<euencrat-
4 Occurrit lllii^eHerfnter & deuote.
5 Manaautem domi fedebat. Culudxisquivenerantadeas.
6 DixitcrgoMatthaad Iesu.Domine fi fuilfeshic, frater
jneus n6 fuiflet mortuus.Er quo apparct,quod credebatipfum
fofle prxferuare fratrcmfuum a morte,tamrnimperfecle credebat,
quia vtdeturinnuercrfuodnon poffet Chriilus tantumabfens quan
tum prefens,
7 Scd&: nuncfcio,quiaquxcunq; popofcerisaDeodabit
tibl Deus.A,irfer«r per boc non fmffe edocla plene de eius deitate
quia non dixiffetfquecunque popofceris,fed dixtffet.quxcunqne iuf
jensfient.
t Dicit illi Icfus. Hic fujcitatio fratris fui ei promittitur)Cum di
citur.
9 R e lu rget frater tuus. Sed illa intellexit hoc de refurrecTwne
fntura.ldeofubdnur.
lo Dicit
io DiciteiMartha,fcioqarefur.innouilTimodic
patetyquod erat defeUa Tharif£oru,quatii ad hoc, (p cW
furrecHonemfu>tmam,&non defefia iaduc£orum,quib:..
1 1 Dicit ei Iefus.EjTf licans intentionemfua de refmcQi^
tris fui propinqua.
1 2 Ego fu m refurreftio. Scdket caufaliter.Tu quia rtt
Chrifli e(i caufa nofire refurreclioni..Tum qnix rrfurrcfiitjf *
futurafict virtute Chrifii vocantis mortuos ad iudicium.
\3 Et vira.Ter effenthm,propter quodfum caufa vitt om
uentibus,&pofium da.evitam mortuis,quiaquod cfi talt
tiaefl caufa omnium aliorum quefunt pcr participationem, bt
tur z. Metaph.
14 Quicredit in me.Sicut predeilinatus.
15 Etiam fi mortuusfueut. Terlapfum in peccatumrrtt
16 Viuet.Fina/irer vitagratia.
17 F.tomnisqtii viuit,&:creditin me.Fide formata. j
18 Non morieturinjetefnum.fi/ fi,niorte<sternay
tur morte temporali,adf luendum debitum njtura.
19 dcdishoc.T^on p 1 1 bocquafiignoransjed qutrtnf*
fefftonem ad meritum, quia orefit confiffio adfalutum, vt \btt
Hpm.io.b.
20 Aiti\\i:Vliqucdominc.Quia pcrCkriftivcrbacr<\it
tla tn ftde plenius qnam ante,quod patet ex eiusfequtntico W
in qua primo exprtmitur ipfius Cbriflidignitas facerdotaii V
gia,cum dicitur.
21 Egocredidi,qa tu esChtiflus.W eil,u»clus vncTio_
bebatur rcgib.& Jacerdottbus,fccundo Chrijii diuin'ttas,cu
22 Filius Dei.rci/icer naturalis-.teuio incamatioms ve
fubditur.
2j Quiin huncmundum venifti.T^onpfr/ociwH/i:
fedper carnis affumptionem.
24 Etcum ha:e dixiflet. Hic agitur de fufceptiont Ch
ad Mariam,quta Martha a Chnflo edocla ilatim.
25 Abiit.&vocauitMariam fororem fuam.r/an
nos ruinores quos ipfa a Chriflo audterat.
26 Silentio.Proprer Iudaos pr<efentesyquorHTnaliquici
JtummachinabanturMcens.
citur^
as,t»
mttty
liqnt
etbf
iChri
, /
Ioannis Cap, XI. 1204
P5
, Huercntur & ifa nonvidcrer.t miraculum.Sedquiapu- deChrifto.Chriftuseftincorde. Fremit vero fuks in ho- n
.]er_nteasadfepulchrumfratrisituras,fequutifutit. mine.dumdepeccattsincrepatfe.
q Etvocat „.Caufabreuiratis in verbis Martheoitedit no d vbipofutsTis eum.Qm abtens fciuit morruu,:!cit & vbi fit
rasdiftum,ideft,quoddominus Mariam vocauerir. iepultus,fedficdicens,fequafi nefcireperditum homine
D seqnuti \tmt eam di. H_c io euangehita narrarc curauir, fignificat,vnde dicitur:2\(o« noui vos. Et-.Pbi es j-dam ? M ,
videamusqtlCOC e Iefis ergo . Diffi- Geo.j'.-
«iofecerit vtplu- a Maeifteradeit,& vocat te.llla vt__t{iuit,iurrexitcito, ck vc- 1 tultatem oflendu
iS"qaald! nit _ cum . Nondura enim venemr Ieius in caiMIum , ied } ™^°"'s ^
_.ni. crat adhuciniliolocojvbi occurrerateiMartha.Iudarjer^o 4 * Theophy-
_ T H E O PH YLA« a DereiurrccHonc. L A C T V S . Quare
c v s . Quampri- qui crant cum ea in domo , __ confolab antur eam , cum vi- Euangehfta mrium
£_?_____ " d'!fat Manam.quiacirofurrexir&exnr. feouuti (_,__, ^&^
ft Maria,!eduirgit dicentes: Quiavaditadmonumencum, vtploretibi. Ma- 5 Iefus.V&iftemuem
Idcurnyenit.vn rja ero-0 cun? VcnifTent vbi erac Ieius,videns eum, ceciditad 6 Pallicni? Vtnosdi-
dmanifefu,quod ° i^t^^Mm^Maa\tunUMt>ffin!t^adVi*1k»ao<tta hoipir-.i. icamus, quod vere
n„ pr*ueniffet il- j s ei ^ dixic ei : Domine . fi fuifles hic, non efler mor- "atu" noil™ ami; ■
Jai Marthaneque r , r > 7 dtusfuent. Namcu _
pns.iiquidemco- tuustrarer meus.lcius ergo, vtvidiceamplorantem, Sclu- 9 fupraomnes Euan- F
gi.uitTetiftaiefum _a:os qui venerantcumeapiorames, infremuitfpiiitu, & geliftas (ublimiora •
vtJium.Nondum c ai.__o_. r 9 dedomino.loquar,
a; Icfus venit in ca turbauit femccipfum, __ dixit : Vbi poiuiftis eum ? Dicunt & maS"a #«"»*
i*,um,Tard.us.n. d ylfertre. * Pi0r«trgoceP«ca„r. «.__»„_. eiusmyftena tradat,
tnevidereturad ei . Domine,veni&vide. fitlachrymatuseftlefus . Dixe- captoptet &incor
a-aculu .pperare, > v__«-ici«_:„«_~_«K._i_Lr„ MMMH. 10 poralibushumiho-
.i^Sqh runtergoIudri:Ecce?uomodoamabateum. Quidam .' l fijffl^ ^
» • Potuit,fednoluit,iiu!apluselUuUiraiemorcuurr,quamne moreretarftceie' b Inuidi . , ■ ■ "* n-
qikm magniim hocquodc_n(iteb_tur,noncredebanr. dele nOminem OltG
, o ruturuivTmira- autem ex ipfi_ dixerunt . t Non po*terac hic qui aperuit derit ex noc mon-
■i,&qualerarius e 1 • _.__.__*_•_■ . T f 12 ftrans carnisvexira-
fct crantq; multi ocuIos cxa natl> hcere vc hlc non morerecur? Iefus er-rj tcm, vttudi.casqcf
ediperiilud, , iWi«M*"«i*«» . quamuis Deusfue-
. ; ■ter hoc diipen- g° rurlum rremcns m iemecipfo venic ad monumentum . I4 rit, fuerit &_ homo.
mltikintmi . Namhcut Lucasab
rai!iteftes.DicitenimEuangeliftaquodInd?iqnierant agoniaiV:guttisranguim's,eV:fodore,ita&:hicaluctucredi
cniilaindomo iccutiluntillam . b.lefacitquodcarnemveregeftauerit. H
« nfremuit (pi.Kou poteftam:Ipfe fremuit &r turbauit/e, * GRtc.Videndum eftqu? culpa praecefiit, aut quxfit Eul^7&
q maliustiubarenonpotuit,ficutoiahm6ifui'cepit,qa p?nitentiafecutapoftculpa vtquosomniporensDeusp morai.U
v jit.Significat aut quantum homo turbari debeat,prei- compnnclionis gratiam vifitat illos paftons inla abloluai. bt«> n.e
Wuntamoiepeccati.Quadoautempeccatorcomputas Tunc.n.veraeftabfolunoprefideniiscumsterniarbuiiii
q ;bona Dei accepit , qux maia reddidit, fremit in (piri- iequitur iudicis . Quod bene quatriduani mortui refufci-
iu tarbatur:Chnftus fremit m eo c_ turbatur,quia hdes tatio illa fignificat , qu_ videlicct demonftrat , quia prius
de (£3^" mortuum
' ■ ,1 !_"— ' ,111 —
NICOLAVS DE LYRA. hoc ttiam cflendit veritatctn bumatnc natura.Varis. n.pcriculi efi
igifter adeft,6c xo.tc.I.kct non fn fuprattxpreffum quod difrederevcrabumanitatemin Cbrislo,ficut & deiutem, &idco
vocaret Maria,tamenhoc elXcrtdendu quianoeflprcba vbi Cbritlus oftendit fuam uatatcnj,adiungebat aliquaad declara
bn»oiAla,tbatnhocmentiretur,fedproptcrbretthatcmeuan- dumfuabumanitate,&econuerfo,&hocpatetin eius natiuitatey
[•iktUnd omifitrfuiafufficit ex verbo Martbx exprimere. qttando iacens in pr&fepio^ut bomo infimus.fiella fecit radiarein l«,*' "
1 lilavtaud.uit,_:c.venitadeum.EAr magna deuotione. ccelo,vt Deus^Similuer in paffione.quado ipfo morientcs ex natura
; Nond menimveneratleftisinca.O/Fcnrfw<7MO</--7»i paffibilifolobfcuratus efiinuifibilivirtute Dei.Ethic ftmiliter in
■ *kmtndx non fe ingcrebat,& vt ex aduentu Indtorum cum fufcitatione La-^ari quatriduani,quod erat maxima virtuiis turba
vUtiifju./iyinag: s celcbre & notorium effet miracuUm. tns efi & fleuit,ad declarandtm veritatem hnmanitatis:
ludz\ci-go.Etpatetlitera vfqucjbi .dicentes. 11 Dixerurit.Hic ex affeftuChriflioflenditurfequens murmura
Quiavaditad monumentum>vt ploret ibi.Credebat.n. tio.Iudxienim vlderunt Chriilum tri(iari,& per confequcs argue - -ft. -
' lelkjnbtto motam tx compaffiunefrattis fui,quia non audiera ant,qucd tnors illa cotra voluntatem Chrifii ftmpliciter accidifiett "
1 bm Martb£ vt diiitm ejt. quia triflitia efl de bis qu£ nobis noletibus acciderunt,vt dicitU»
v.z&cxcci.adpcdcscius.QuodnonfeceratMartha.Ex gu.\\.de ciuitate Dei,& per fbfcque s tocluiebant.quod no potuif
<j H!",quod M ana magis amabat Itfum & reuerebatur. fet La^aru praferuaffe a morte,& boc e[i quod dicitut ^Dixeru nc
Etdixitci.Dommefifuiircshic.E^/?o«it«r/?c«f fupra. ergolud-iieccequomo.ama.eum.i^ai-Tif/c^wffaif/fwr/i-
! leluscri;o.H/c£.j»/c^»itier^/rM>-</e Lazari fufcitatione.Et gnumimmentes pcr hoc quod libenter ftpojfct praferuajfet eumi
i itturin duas,quia pnrao ponitur fufcitationi s atlus, fecundo mortc,& cx hoc vlterius miraculum C£co nato illuminato. volebcit
fifacffeflusyibi: Multi ergo ex lud.Pri»»* in tres,quiaprimo annihilarey& inalium rctorquere,dicentes.
d< nbitur affeclw Clmjli ad Laxar'u,fccundofcquls indc murmu 12 Non poterat hic qui aperuit oculas. £>y-'/7 dicat,cxqu9
'■t*oru,ibi:Dnt.ciunt crgo.Tertio Cbriflus fufcitat tnor- ndpotefiboc,neciUudpotuit,necfecitjUinoexpecldbantfufficien
, Icfus ergu rur fu r« .&:c. Afcclio Cbrifii ad La-zjira ofie ter,ftd iudicabant ante tempus quia Cb rifius plits fecit. Tlus enim
pritno exftgno,cum dicitur-, ielus ergo Vt vi.eam plo. SC efi mortuum fufcitarcquam mortem infirmantis impedire.
vccum ea ploran.fix morteamict. 13 leius ct.Uictconfequenter ponitur La^arifufcitatio.EtponH
• lnfrern u it lpi.__ tu r.fei p. Fremitus cofurgitex indignatio- tur hic quinquepcr ordine facientia ad miraculi certitudinc & m*
nlc.n.Chrilli fremttus procedsbat et indignatione eius cotra dia gnificentia.Vartes patebunl profequendo.Trimuefi dcfcriptio fe-
w >pet cuius fuggefltonem mors inlrauit in mundum, qttcm erat puicbri, quod cratfpelunea cauata m rupe magna,& profunda,ita\
(1 dcbeliaturusjcurbatio autem illaprocedebat ex copafftone La quod fotcrant poni piura ibicorpora fcilicetcorpora eorum quifne
\< &fororum eius.Sciendum tatttcn,quod iff„ paffiones & coft. runt tiufdt parenteU^vnde frequeter dc in libris l{eg. Sepultus efi
M erant in Cbrijio vitiofafed maps virtuofx quia no era t in fepukbro patrufuoru. Sic igitur erat faftumfepulchru La\arix
'tmtntts iudiaum rationis, Jcd magis Jcquentcs & per ipfum & de fuper grandi lapide claudtbatur.Ex quo patet veramors La
tat^>ficntd.citIJhilofopbus^.Eticbo, quodpaffioirxexcitatfi zari,qafifuiJfetibipofltus*iuus,&fa>ius,infraquatr;duumfuif
umrt foriitudinis,adit'.uat ud attum tyusfortius exequen- fet mortuus ex loci corruptione,& hoc e(t quod dititur.lcCas.cv.
cnndo ofiendttur aijcftio Chrifii cx vcrbo\cum dicitut. Vbi lndignatus cotramalicia ludxoru defaftisfuis iniq; murmuratiyty
\ ' uil tis cum,cV cTouo cxfaftocum fubdiiur. & taiis indignatio efi virtuofa qaficut ad virtuosu £ti*tt apphu
tt lachiy mams ciVEx pittatt viiens iQiufcpulturt, pcr dere bono,ita,et Uignari cotra maiu, 1 4 Venit. Dicii. n.fepnltuw
», boc Tomus y, P 9.
UOJ
Qol.ord. & Nicolai dc Lyra. ii0
Sei propter.Uis verbis fe gloriam patrisqucrere,ficui.
■soperib.oftendit.Namquiafm hoiem minorcratr.
rc,abeopetit (ufcitationem Lazari.&ideofcexaaditu
^.^^TmnuUdmmtKSoUinmm&fi^Mrt. didt,&hocpr>circunftantes,1vtficcredercntDeifi|..li:
VrV, , llu dilcipuli il viucntc loluunt quc nugiftcr rcfufci- d rucc ««jw.Frerauit.lachiy mauit,clamauit,cla dirlic
r-ttc uiuunv r lmeit nucm mn
& mortuumdfisvocau.t&v.uilicamtd.cens.-i-^r,^,^ c .
% r«&poftmoiuisqviuensegrcllustucratadilc.puh: cft alns
folutus,ficut fcr.ptu eft.Cumqj egrelluscflet q fuerat hga tre,=
•vbierar
Iii qul
liiorcmi,
luigit qucm mc
i Moitjusrukjjpule.reu, fub legr.quia rei ftib lege boni cum lege. niala: COlllCtUdi.j
Eratautcmipclunca,&ljpisfuperpoiituscracci. Aitleius: i premit, fed taml
« onuUcsiiK-iouere.preaKii.-g.uam. Confuccudinepeccandi. 2 poft magnam Vi
Tolhtclapidem. Uicit ei Martha foror eius qui mortuus fue- 3 furgir,id cft, per r
rat.Dominciamfcctct^uatriduanuseitcnim .Dicircilefus: * S™£^£jM
1 Qni «rcntemquitridujnumfufcititonneseni.Tipercii.eiunt&egrnrg.oriDei l uul" !
Nonedixitibijquoniamficredidensjvidc-bisgloriamDei? $ ni £ UlfK0 J
Tuleruntergolapidem/ Iciusautemeleuatis iurfiim oculis 6 m vs. SiammaJ
U folucrc , quos ar> dixit:Pater,gratias ago tibi,quoniam audirti me . Ego autem 7 ftram Panis rrf«
dorcm noftrum co c , .. , nnT0{rrnnPr memidis JednroDterDODulumquicir- n ri,c^,w>Pi„, ,
tauit mortuum.fi. n.
dilcipuli vt Laza-
lu.n mortuum fol
ucrcnt,tctorcmir.a
oltcdcrut quam
:,item,exquac6
fidcrationc intucn
dum clt, quod illos
nos dcbcmus pcr pa
ftoralcmauthoiita-
«uciatpo gnolcimusperlulci
l::us.
d
e
f
fcicbam.quia fcmper me audis, fed propter populum qui cir- p cus & dotrrina c
cumlhtdixi,vtcrcdant,quia tu me miiiili. Haxcumdixiflct *o ft.s, ftatim pedes
Sicut potentiaeft quodiutgit.it» quod liguus adhuc prodtit.id eft, tcnt procellit. 1 1 luiqUl COlllgaU
voce maena clamauit. La£,are veni foras . Et ltatim prodiit runt foluuntur.
6 Vin.ulspeccatorum. . „ IZ mtnUS folutt COI
tantcm granamvi
uiticarc. Quxnimi-
rum viuiacatioan-
tc opcrationcm rc-
ctitudinis m lpiaia
cognoiciturconfel
fionc pcccati.Ynde
SchukipftmottTO g
Lazaro
dicitur
veni foras.
quippe peccatordu
culpam fuam intra
confcicntiam abfcoditintrorstim latet,in fuispcnetralib.
occultatur. Sed mortuusvcnitforas,cumpeccatornequi
tus uus fpontcconfitctur.
a Eratautewfpe.Lzzzvus mortuus,figurae(t. Iudicorum in
Chrifto non credentium , &: Iapid«,1d eft,onere lcgis op-
prelTorum.Sororesprocorogantes,fiddcsfunt tn populo
ludzorum.
vincui > pcccaiuiuiu. -
qui fucrat mortuus,ligatus pedes & manus t inftitis,cKfacies ^ ^t La g™s »g
Velamea fuper eor. * '- !
illius fudano erat ligata . Dfcit eis Ieius: t foluite eum,& fmi te Hj"1' ;,u5,ola,t
BW«l«W B Nonomnes. . p, (l t'
'reuimiSTcd ^ire.Multi etgo ex Iudxis qui vcnerant ad Mariam c/Mar- \\ ^ ^J
ras.x Omnis h tham,&viderantquxfecitIeius,credideruntineum-Quida temnit,fepultu
i7cet,quando;
furgit,quandoi
fitct^>dit,quafi deoccultisexeundo manifeltu«\lcdac
hgatuse(t,6c dr miniftris.Soluite cu,&: finiteabirc, v. |
Oux, ioluajis jnper tnramJ-J.crunt & in cxlis.
f Ligatuspede^.-k HiERoNY..\liafunt Domini vincu
bus in falutem ]igamur,aha diaboli quibiis decem &: «
ulo artnisligaueratm lierem ri Euangclio,vndc&funibj
izorum. Jwferum fuorum vnufquifq; coftnngitur.Quaefolmt
MoRALiTER.Vnufquifqucpeccatormolepcccatoriuif minusper typum Lazari fufcitati, quifafciolis&inJJ
prerfus&: fualegegrauatus,&:con(uetudineliia m«la n.n vinctusiacueratin fepulcro.
fctcns,aho«exemplofuomaloapertecQrrtin-pi:.SoL- re?, g Jo/«irff«»/.Chriftiispei feviuificatintus,miniftri
cbgitationesaliquac,quia quandoque cogitans fe malefe- buitpoteftatcm foluendi.
cifiedolet. h ilnlc^c.ab Siucannunciando vtcre^erent,finepr
b Domine «m. Timebantremotolapidepotiusfcctorem do,vr(eruircnt. Scdquomodohocfaclumfitdicit.-t
cxcitari,quam fratrcm refufcitari. geruntpanuf.
c Sed e^-1
NICOLAVS DE LYRA.
tfr monumctnm,quaft monens tnonicm, quia monet yittentcs , vt prtt-
cogiimt mdrttm.
i Eratautcm {rtlunca.Modoprxdiflofaft*.
2 Aitle. Hic ponitur fecmdum, J.lapidis amotio , ctmdicitur.
3 Tollite la.&c.do.ia .X^fUicVf aliquadofufcitati fint mortui
recenter,tamen quod tam qnatridtfjnus ex fatorefolutus rcfufcite.
tur,non efi ftc auditnm. Et hoc verbtm videtur proceffifle ex admi-
ratione Martha CT eius ign«rantia,quia eiufdem virtutis eflfufci-
tare mortuum vtroque modo.Idco fequitur.
4 Dicit ei lefus. Corrigendo eins,dittum.
5 Nonnedi.ti.&rc.vi.glo.Dei. lieft,glorhfmeiwt yirlutem
infufcituuonefratris tui.
6 Tulerunt ergo la.^i prteceptnm Cbrifli.
7 iQfm^ul.Hicponiturtertiumtf.Cbrimoratioinla^rifufci.
tationequodfacitad declarationem miraculi,quia Indxi Cbrifto im
ponebant quod facitbat miracula ptrtute d&monis,quod ofitniitur
falfum per bnc^quod infaciendo nrat Deum, & boc ifl quod dicitur
Iefus atit elc.^t oflenderet nobis formam orandi, qiu ejipcr elc-
uationcmmcncis in Dcum.
% DixiV.pa.grz.OcHs.n.pater ccleflismagnificet;(fimus,& iocx
gratiarum aclione de prxteritis ad pr&flanda beneficia fequcntia
prouncaturj)oc enim cfiproprium magnifici^vt habctur ^.Eticb.
9 EgO au.icic ln bis.n.qua Cbriftus abfolute volcbat,dc!il . ta
tiua voluntatc conformabatur diuinx "voluntati, & ffc cxaudieba-
tur. ?ciendum tamen , quodorarepatrcm cOnucmt Cbrifto ratione
I lonam tatis in nua cfi minor patrc, non autcm rationt diuinitatis,
\n quaefl ci&quaiis.
io Scd proptcr. iWm/W.b.i» x\1ud.us-iicelat,quod in Beelzebubfa
ciebat figna,quod nmouet conformando voluntate fua cum volun-
tate diutna. m\
I I I lcc cu.dixif.Hic ponitur quartumfcilicet. La-^ari vocatio.
(u diiitur.Hxc cu dixiilet vocc magna cla. llocfacitad dctla-
rationcm
ratwicm miraculi, quia /7 dixiffct in ftlcntio,poficnt dicere ad J
rij q;iod vcrbi magica dix'tffer,v tl interpnfuiipt.Ver boc
error eoru qui dictbat animas drftmftoru latitare in fcptAW^LX
idro clamauit Itfus voce magna in fufcitatione La%ai
car.s a longinquo fcilictt ab infcrno^vtadcorpus rediret.
11 Et ftatim prodijt qui fuerat mortuus.tf/c/wii/Hri n-
'icst laiari fufcitatio,cum dicitur: Et ftatim prodiit ui
fuerat mortdus.Qii*«*irt«* diuina operaturin infianii.
1 1 I atus pcdes &Tmar:us.f7 ic declaratur virtusiiuin »
Jolu fufc i tando mortuu,fed ettam facicns ex ire ligatum, J i
-t certituio miraculi/inquantum cxiuit Layarus eo >
fueratin fcpulchropofittu .
14 Dixit cis Iefus:fohiite.tfo:pr*Cf7>i* ali;s,licetp
re ftrfeipsTi.vt accedetes deprope ct tagctes ex vift & Uii
teflcs miraculi rfficaci ■ncs,ftcut fupra diclu efi dcamotionr
1 5 Et fini io abirc.^r oflendatur verefuftuns & nopl ■
per opera vitx cuiufmodi eii .:t.;bnlatio, & comefiio, & <■
idco infra dicitur fe.a, qnoi Lajarus erat vnus ie iifcumt
\6 Multi crgo./2:c pwittir fufcitationis effcttusiuplititei *
mo quo ciprxfentes.SccMo quo ad abfentcs,ibi:CoUcs.<
go.f fjciJus miraculi circa prafentes ofiendii tx bocrfuc.
ditlo miraculo multi eotum crediderunt Cbrifto,nec mirum
ludfignuriifuh diuhix, virtuth ma>iifcsleoilenfiuum,q m
fr. ad tcilifcadum al:quoifalftim,& boc efi quoi iic;tur:M U 1
go exluda:is qui vcnerant ad Mariam &.". xMarrham, 1
derantqux fecit Iefus,crcdiderunt in eam.Etpatet.S
17 Qujdamautem cx ipfisabiemntad Pharifaros, &:
runt cisqux fecit lcfu$.Dicn»tiofiorcsaiiqui,q>boc fet
bono %elo moti,t>olttes ex miraculo vifo rcfrcnarc ira enrum t
Jtfum>tanqua hratwnabilcmtalij dicunt,q> malt motiboc fcc
quia jicut t x fignis vifts boni,& debli couertuntur, itafreqt
mati obiuran:uf,&thoc magisuideturex literafcquent,ubi>
de songregationi. 7'barifxorum ai traSanium ie mortc Cbn
et
rr4
iur
L
2o7 loannis Cap. XI. uoS
Quidfacimus^ih huhomoy&c* GnEcoRivsSynagoga cerdos,& myfteriu babes in manibns fpititu Dei loouu n
x mandata nC; per legemproruht naicente Ecclefiam tus eft.Dens coftituit vrrom sfimfi facerdore, coi rrortuo
•:.(•. equesinuidix fcigne?fumpfit,Anno a-muiationisfua: vnusfuccederet.Sed nambiticne poftea cuenit vrrlures
«4 ,;ibusardebar,cnm redemptonsnoftii hgna cofpicies u e(Tent & vicib9mmiftrarer.Fone& pinres m vno anno ex
ciofd ' fuosdiccrcr.^«/rf/«rtww>^i;w/»;c6oi»o multajtgnafa cjbus forteexibai qui iucenfum ponercr , q> noo'licct nifi
> I Videbant vndc j mmmofacerdnri.vt
cnuerti debuerant , • qavener.™ ,rei«hi,,»;c«di«i«nt. 2 dcZachamkcitur.
Jpcruerfiores fie- autcmcx ip(jsabieruntadPharil.TOs,ckdixcrunceisqua:fe- 3 *T«soJh " t ^
fcnt qtmebant ex- . ' Adutrfiisierum. 4 Confid=raPontifiea
Higucrequemcer- cic leius.Collegeruncergo TPoiiiihces&Pharifeiconcinum, 5 lis digrmaris virro
«rbantmortuosvi- Q.dcur„0^ro„id£,l, nobls. 6 te,quomodo plena
i ijicare in ore tene- & diccbanr: Quid racimus ? Quia hic homo mulra iigna id- 7 fit gratia fpmtus ts-
: tntlegemiedlegis a cir.Sidimitcimuseum fic,omnes crcdencineum: JEtvenienc * meiil indigni fint,
rriequeDantur au- o n . o oui illam eeranr Fr
t orem. Romani, otcollenc noirrurn Iocum & gentem . Vnus auccm , 0 houora lacerdotes di
» t Credent ineum: , inu^n.vei.^xvei™^,^™. ,. . 1 1 gne,propte. giatiam E
tuenicnt n?.T.t quia ex lphs a Ciphas nomine, cum ellec Poncifex anm llhus dixic ,2 m eis non proptcc
fmebant doftnna c}s: yos ne(citis quidquam.ncccoeitacis : quia expedic vobis 1 * e°riirr» voluntatem ■
«iseflecontra rem \ •*■■■' p i r l4Faiturnon IoI.kT ii
pm & patetnas le- vc vnusmonatur homo pro populo,cY non toca gens pereac. , \ pflas pjophctat: Sed
p, timebant nefi + Hoca femecipionon dixic, kd cum efTec Pontifex anni ifi&ahj multiindigni
* jXmVncmoi d° iIlius> prophctauic, quia Iefus morirurus erac pro gence: I^StnSle &
* nneretqui contra Ec non tancum progence,fed vcfilios Deiquierancdifperfi iQftenlitate. Nabucho
bmanoscm.ratem l 2odono!oideregnis&
J:i&temPIumde- zl Chtifto,&BaIaam
iidact.Etue.tpma. deChrifto.Nonau-
]: temporahbus timentmon de asferms, & vtraquc perdi tem continuo fi quis prophetat, propheta dr, ied fiqnis .p-
^rut.Locuseftlerufalem quemperdideruntGetem fu5 phetailie vtprophetar, ficutneq.-oisqui medicinasparat
c f rdiderunt vbiquedilperfi. medicus,neq5 iuftus.iuftum quoddam faciens,ledq mite-
; Hocajanef.pfo. Avcvstinvs. Nota et malosper fpiritu tacitiuxtaillud,iuftecp iuftum eftperiequere.Piopheta&
pphetia:pracdicerefutura,quodtamen Euangeiiftadiui Caiphasfed non propheticamente,&£peanonpropheta. F
i tribuitiacramento,quiafuitPontifex,ideft,lummusfa d Pi-o^efl.Iudcorum.f.inquaerantoues^hoctmCaiphas
«rdos, «f^Sedquia
NICOLAVS DE LYRA, tcaiiusfibifuccederet^ndeetimorteeiusreucrtcbanifuvitiitiyfcd
fcl^ollegerunt Hic ponitur effeRusfufdtationis La^ari refpeclu propter cupiditatem & ambitionemfuamflatuerunt inter je illi qui
ifiuia audita fufcitatione La^ari,cx ira et inuidia motifunt erat de genere facerdotali^vt quolibet anno vnus efiet qui illo o$cio
i UtraSandum de mortc Chrifii.Et diuiditur in tres,quia prmio po- fungerctur.Miam aut ronem affignat Iofephus di. A tempore Hero- r°rePhu*
Khr eorum congregatio,fciundo,congregatorum dnbitatio, ibt.Et dU JtfcalonitAquiauxilioi\pmanorumoccupauitregnumluda^fa
tiixbanUtniiudiibiideterminatio.ibi.Vnuscx^pfis.lnprimaer terdotium communiter vendebatur,& fic proptcr maitts lucrumte
Jbjsarte dkitur fic.Colkgctuntetgo.Von.qui crat maioris aut poralt fummus facerdos frcquenter mutahatur.
hitatis & magisMterati. lz V ixit cis. Tropter autboritatemoffiiij fuloquutus cftdicens.
lEt Phan laa^ vidcbanturpu alus religiofi, cx quibusfaflu i; Vos nefcitis quidqua nec CO$L i^d.primafacie quilibet in.
i umgramiser.it. telligens viderefdt,quodadmortemhuius homivis dtmus laborare.
\ Conci hu m.Scilicet aduerfus Iefum.Hoc non ett ex iextu, ft d Cuius ratio cft, quia bonum communc magis eli digedum qu.im bomt
wttlLgitur . Circa boc notandum, quod Tontifices eiat detribu partkulare.Siaut hotrtv ifte dimittatur ,bonum ttttim populi diffipa.
MVbarifxtautempromagnaparte eratdetribu Symeon, quia bitur,vtp.ttet perpr<£diftafecundumeorum*j1:mationerr>,& ftc cS
la tribu habuit ortufecla Tharifxorum,ideo in figura buiasp- cludt,^uoi itagendum admortem Chrifli,etiafi expirteetus nort
ihmfuit Goief.penult.a.Symcd & Leui iratres vafa iniqui intteniatur aliqua caufa,& hoceslquoddicitnr.
f is bellantia,in conciliutn eorum no vemat anima mea. 14 Expedit vo.vt vnus moriat.ho.fifw/» effietbonus&iuftut.
Et dkc,Hic ponitur eorum dubitatio quidfacerent de lefu,quia 15 Pro populo.ld eil,pro conferuationepopuli.
'.batrationesadvtramquepartem.Exeuidentiaenim miracu- 16 sltn6ta.genspZi.Sedmaneatinvita,Hicpatetmanifefte$
■m togebantur dicere. pasfio inuidU & liuoris cotra Chrtfiu,etpasfio timoris perdendi ge
fa hic homo mnlta figna facif. Et ex hocfeqtur, q, erat tem&Locumfubuertebantin eis rbnis iudicium,quia in mUh cafu ti
tdendum magis quam Moyft , quia Moyfes non tot nec tantaft citum e[i imcrficeie innocentem,per hoc.n. noprocu* arttr bonu coe,
,ificii,& maxime quando populus ciprimo credidit , imo valde fed magis deftruitur,propter quod Dei ludkiofaiium eft,q, illud mx
t<ci,T>tpatetExod:4.Etftcbabebant argumentumad iffumreci lumquodcredebantpermortemChrifiictadercf.deftrucltonem lo-
nium & hcnorandum tanquam verum Chrifium , fed e conuerfo ci& gentis,per mortem Chrifiiincurrerum , quiainpmnam httius
a uebmad conirarium.du entes. peccati [{omaniper Titum & refpaftanumlocum & •lentcm dcjirtt
jSldimittimuseum fic,omnescred.in eu. SicutinCbrislii xeruntanno^z.poslpasfioneCimiii,ficutfuerata Danielepropbe
ttjttta Cbriftodebebatur regimen fecundum fcripturas quas male tatum o.g.Et ciuitatem Qrfancluarium disfipahit populus cttm du-
r> ll.gebant de tcmporali regno,ideoex hoc videbai feqiti cotraim ce venturo,&c.& d Saluatoreprteditium Lut.ig.f. Fidens cinita.
patorem l\c>mavu rebell o,qiti tuc teporis dominabatur eis.& hoc temfmtlam lerufalem,&c.
iclmurpropinquaoccafio defttucliovis ciuitatis & tepliper po~ 17 Hoca it\pfo.Hicponitur prsiiH* determinationis expofttio.
» —, -i ~..iperfipo.~
ent nolrrum locu m: ld eft,ciuitatcm & templum, euaftont circapopulum Iud<xorum,tame verbum cius ftc fonabattp
-t %cnk. Captiuando populum,& ftc patet quod paffio timoris Chriilus erat moriturus pro gente & populo,& q, fic fuit prolatum
}> tertebat tn eis iudiciumrationis. fuit prophetia quodammodo de futuro,q> Chi tftus erat moriturus f
Vnps nut ex ip fis.H/c ponitur dubv, detnminatio. Et diuidii falute fpirituali,& nonfdum luds. orum.fed etia omnium gentium
'es,quiaprimo dubium determihatur,ftcundo determinatio ap- qui crcditurieratin ipfum,& boc efi f dicitur.Hoc a (emet.&c.
1 s^j: Ab 1U0 aut dk.tertio a Cbrifto euitatur , ibi: Iefus fupplepr<cditlumverbumbocmodoprotutit,fedpmotionVaUerius
0.W ro in pa.Trima in duas, quia primo ponitur Caiphx de- iS Sed cum elTet Von.Quia ipfo i^norante diclum prophetkum
n**tlo,fecundo,butusdeterminatiow expofitio,ibi:Hocaut a protidit,non rativnefui meriti,fcd dignitatis officij.
Unpumaigtturpurtedkiturfic. Vnus exipfis Cai- 19 Quiamor.er.progente.-r«7ica/«.rf<eor«wflw«i««/«rf«rii
M5 nomine.-^o» eft detextu ,fd intdligitur nomen eiws pro- d&isfaluatifuntfuper ipfum.
53 eZ w!fui °ffif™dtfbdit»r' -to Et,&cfcd vt fi.7ion quia adhuc effent Hlii DciatJu,fedinpa
r r on.arni illms. Domtnus auteprxcrperateffetan- tentia adatlnm reducenda,quia erantpnedifiinati
^"^mmumfitrdoum,&pertotamvitamfuamiquomori3 2.1 Qui C«ntdifperfi. TerdiuerfosritusgcntUium, 4
te al.us Tomusv» P 4
Mi"b
Jl.b.
M»r ;.3.
B
* Ma-.th.
16.6.
MJ .14-4
fvidetur
iwu:
c
liO?
Scd quia nr>
ucrat cua.i-
gclilta
a!:as OU
addidit. ^</
t/«i cr*n: t/i-
/jPfr/i ft«X»
g«irr/ . ftlij
prxdcllina--
nonc, ficut
6c oucs in
llracl, non-
dum cnim
crant , quia
oondumcrc
didcrant
Clol.ord. & Nicolai dc Lyra. uiij
json onincV ptiui.icJmodo Jflinitc.
I!on o»id« piiui,ieuraoaou'iiinivi.. _
conercoarct in vnum . t Abillo crgo die t cogitauerunc vt mtcrficcrent
&-or« ^„o.(,on-<tfe.Molct(uo,e»Je[e(,,Hipc.fc<;uent;un1. » Mf«fiw «W*»» »4 tfr».
noocofl.l ■-
IB2phrca<)o*i«KipiCttsrrrua ficwtoniefte cleii».
cum Icius crgo iarn non palam ambulabat t apud Iudxos, fcd abnc in
rcgioncmiuxta dcfejtum,inciuiratemc]uxdicicur Ephrem & ibi mora-
batur cum difcipulis fuis . t Proximum autcm crac Pafcha ludxorum, &
aiccndcruntnu.lci lcrofolymam de rcgione ante Paicha , vc iandifka-
„o«ceDci,tDeU«Tn<liqueconucnifridrarinv. IU.U1 dui i.naiinaientut ^lcbrJt.one. Male.
», Mcutpt«cepci»tJJtu«Tnaisuce ^,^. ^ .,,». j.^blocooianoiii» tr,a.otdenece »8ni.
rcnticipfos. Quxrebant ergo Ieium ,«3c colloquebanruradinuicem in
tcmplo itantcs . Quid j puracis, quia non venic ad djcm fcllum ? Dedc
rant autcm pontificcs 6c Phariixi mandatum,uc fiquis cognouerit vbi fir,
I
«!
- i
Adocctdendum.
indiccc,vt apprchendcrcnc eum.
diderant:
I a Trox
z autem . I
mincnte,
3 cha figu
4 in qin",
5 vctus a»h$ .
6 immolar.Cs
7 eft , c
8 liume;
9 tcr Iu
jo de co
i t dcndo
12 leappi
qnat pa
nis loco. i
NICOLAVS DE LYRA.
* i CbZTC^tctinvnum.Idefi,invnamecclcftamexIndxts&
Zent,buscon!iituta,vt effet vnum outlctfcut efl vnuspalior,vtfu-
%radinimefiprsce.ca.pTopterquodGcn.pen.gMciturxdeCbrifto.
Ipfe erit expcclatiogentiumnifolum ludxorum.^ec boceflcontra
ilLd auoddicit Saluator\tat.i$c.m lum milTus mfi ad oues
quxpenerantdomusllrael. U&i* W faluator loquttur de fua
milhone ad prsdkandum inperjona propna. Tropter quod apoflo-
hsdicitnjnn.is.b. Dicocmm dominum Iclum Ghnftu nu
ni rumfuilVecircunfionis. .... , . a
-> Ab illo Hkponiturdcterminationtt Caxphx approbatio qu.i-
liss effet iniqua,quia omnes alij crant ajfetfati adprocurandU mor
tem licut & ipfe,& boc e f. quod dicitur: Ab ll lo ergo dic CCVC
inter c Lkrt.n.antehabuiffentvoluntatcminterficicndttpfum.vt
patuit per prxdklajamtn ex confilio Caipbx diffinierunt boc *d im
plcrequamcitiuspoffent.
3 Ieli.S er.Hic confeqtieter ponitur huius dciermmatioms decli-
natio non,«.adhuc crat tempus pasfionis Chrifti a Deo prxordina-
tu,& Iudxi quxrcbatoccidere cum,vt vifum cU,ideo recesfttad tps
et hoc efl quod dicif «r.Iefus er.ia non in pa.ambu.ap.ludxos.
Unamuis. n. inter eos exkns pofjet eorU impetum rrfrxnare tamen
yoluit ad tcmpus [atere & feoccultare,rationibus prxditlis cap.S .
& \o.vbi fimiliter agiturdefua occultatione.
4 Sed abij t in regione iuxi a defertu.;'/» pauci de Iudeis erat.
5 Inciuitatemquxdici.Ephrem.^M*rr<jrpdr««c?-ftfr«»s
pooulata. ,., . -
6 'Et lbi morabatur cum difci.fuis . rfque ad tempusproptn-
quumfuspasfionis.
7 Proximum autem e.^.lu.HocfubdituradoJicndendum, q,
Cbrijins paruo tempore in illa ciuitate fe oceultauit quia ante Ta-
fcba in lerufalem venit.
8 Euicendeiuntmultilerofolymam de regione. Qna
tenebantur de tota ludxa adjolennitatem venire.
9 Ante Palcha vt i'nntliAc'ip(os.Orationib.&facrificijs,ad di-
gne tomcdedii egnu pajcbale,& fi boc ficbat de agno fignrali multo
magis fe debei hotno Jantfificare orationibus & bonis opcribus ad
diunc rccipiendum verum agnum immaculatu corpm Icfu Cbriili.
10 Qu<yreie.er.Ie.^r<iKd<rerc,',»j doilrinam,de cuiusmiraculis
audittantfamam.
ji Et colloqucbanturadinuicem.Q«i4i»jr4t<iBrHr,c7M0(/j«
,<jHf<t congi egatione non venerat ad docendu,ideo qu.uebat.Quid
yu.Et lubditcuangeltjta qnaft refpondens quxjiioni eorum.
n Dcdcrat aut. Et patet litcra. Tropter hoc.n.ab cis licetab in-
gratis er obliinatis recefferatvfq; ad tempus fuxpasftonis difpoft
tu.Circa prsditta in hoc ca.quxritur vtrum Caiphas erat vere pro
An Oi- phcta* ht arguii pnmotf cquia Balaamdxvere propbcta,vt ha~
phm hic bttur .7{vm.z\.& tamen /ntt malus bomo.donum.n.propbetix ali.
T'VCrC quando malis bominibus conccdttur crgomalitia Caiphxnon itnpc
*P C"' dtuit in eo v< ntatcm prophetic.Item inlitcra dx hic, quodpropbe-
tauit quod Icfus cffct moritnrus progente & vt filios Dei qui eral
difpcrji congregarct,& boc vcrbum cuangelifle videretur falfum ep
nullo modo e\t dkendum,nift Caiphas fuiffet-vcre propheta.Cotra-
rium arguitur ptrhqc quod ipfe dixitfalfum,dkens illis qui de mor
te Cbrijii traclabant.Expedit vobis vt vnus bor.io tnoriatur. Mors
enim ChriHi «o fuit expediens illis qui eam procurancrunt falfitas
auum non jubefl prophtti&,crgO)&c, l\efponjio dtcendum.quod ad
rationem
tt -k
ratrnem veri propbeu duo requiruntur. Trimum efl fphab
ram cognitionem de altqtto occulto refpetlu aiiotum h
quibtii conuerfatur,propter hoc dicitur propheta qvafiprot
vt fupra diflum efi inquatu cognofcit ea qux hng-nquafuntt
tione ahorum,propter quodfialicui fial apparitiofindkansa
cccultum non duitur propheta,fi illudftt ei cogmtu. SicVba
dit fpicas dcftgnantes quahtatcm futurorum annorii, & T^al
donojorflatuam defignantem mutabilttatem rcgnorum,neutt
futt propbeta,fed Iofeph & Danicl qui de occultis illis cogniti I
babuerunt propter q> di Dan.io. a. intelligentiaopus efl in vij u.
quia non pot dici propbeta fine inteliecluali cngnitione fvla. n.jk
mtaginaria non facit propbeta,vt visi* efl.Secundo requiritur. k><
ipfacognitio fiatmediantc fpiritu bono.maligni enim fpiritufc
quando reuelant hominibus ea quxfunt alijs occulta, nontan. <*;
boc dkuntur veri propbetx/edfotum cum additione diminuc W
cut infacrafcriptura dkuntttr frequeter aliquiprophetx Bat 1
propbctx excelforu talis.n.non dkitur propbcta abfolute , ficu ■
bomo mortuus dx homo propter additione dimmuentc. prophem
vera coputatur inter fpirituffancli dona. Cu ergo quxrii de d '
■dicendum quod nonfuit verepropheta,quia nullam cognitiom
buitinfecreto dominkx pasfionis q, effetfuturaprofpualifal
manigeneris, fed tantu intendebat dare conftlitnn demorteC
ptopler ttmorem I\omanorum.Veruntame.nfecundutn <j hk di
Chrifo. & Aug. SpirituffanElus in prolatione fui cofiltj ftc moi
gua eius,quod iffe iyioranle vcrba qux prvtulit jignificabantm
ftimortcm effe futuram pro fpuali hominum falute r.on :<i7/C<7/i»J
ci verepropheta,ex hoc quod vcrbum prophcticuiynora>
alio linguam eius ad boc mouente.Siiutncc afina Balaam
animal roiiale ex boc quod vcrba ronabilia protulit vtpatct I
ii.e.quiaillanonprocefferuntexinterioricdceptioncfeupn
cognitionc,fed magis ex diuina motione fecudum quod ^'^^H
Aperuit dtis afinx,&c.£<cf^».C<*//>/><tf <"«-' de morte Cl^M
taucrit,& alios perjuutn confilium ad bcc inducere volue9^k
fuit expropria conceptione & diabolo boc fuggerente,q> tni
fuii ftcprotttlit,quod per verba illa fignificarctur pafjio (
futurafpUati hominumfalutejioc nullo modo ab eofuit,vt dii '■$
quiaquatum adboc folU,V:tbu illud erat prophetkumidto p 'J
nonpotcfi dki propheta.Ad primum dicendum,quod non tjt I
de tpfo Balaam,quia quarmisfuit malus,babuit tamcn vc-
tionem occultorum,vt ibide dicitur . Dixit vir cui obtunt c
ocnlus,qui vifiones omnipotentes videt.C«i/>/.><« .
cognitionem non babuit,vt vifum efi & ideo negatur ab cor '
tia nopropterfuan malitiam, fedproptcr cognitionis defettu M
fecundumdicendumverbumeuangelifix citvcrumfibcnein I
tur non enim dixit,quod Caiphas effet propbeta,fed quct
%awt,i.verbum propheticum protulit non tamena fmi
euangthjia dtcit,fed fpiritufanffo tinguam eius mouentc
rantepropterquodnonbibuit vere rationemprophetx . rJ!
mrntum ctiam in contrarium efl fol+ndum , quiaficut dici
Caiphasdlud vcrbum protulit permotioncm Jpirituffa
nultum efifatfnm & ideo Caipbas dkedo. Expedit vobi-i
moriatur homo,&:c. veww dixit,fi bcne intclfgatur quo P"
Cbrifii quantumeft infe,fuit expcdicns omnibus etiamtllisf"
eius morte trattaucrunt .quauts aliqui eorii per fuatn m.\.
vtiiitatem recufauerunt,ficut & aiijpeccatures m peccato i
li dectdentes.
i>,
A D D I T I 0 . biiitatetantumfi%nificat,quxcor.tingitquadoq-,finegraut
Inca.u.vfcii/icitMrifjpoflj/ia.Infirmitascurabillsnondi- tate^mde aliquando addhur buk termino languor diSofig t
titur proptie lansiuor. magnitudinem eius,vnde z.Tar.z^.g.Dir-^cmnx cu in >
Lanzuor no dcfivtat infimitatis in curabilitatem quinimmo de- ribus magnis , Si enim languordc fefignificarct tafurab,
bditatem »l"
rw«
irrir.'
gllO
ttM
III
ioannis Cap. Xll.
IH2
jnj nitatis fuperflue rdderetur magnnm,cum quiltbct infirmitas in uitx mtcruemunt mentiofit de e's prout a facerdotib difiinzuun/ur
c , 'nlis eft 'hagna. ^ccfacit ad prcpofitum utruwinfinxitas La^a vt fup.i.b.Miferunt ludxi facerdotcs & Leuiuts, &c & ficin alu's
ru,tcurabilis via natnrx,vclnou,quia miraculum Laxari ex re- & ficpatetfcim. Ex quib.fequitur,quod profihctu lacob Gcn.pcn a
fyatione maxime infolitaftnguLir.tcrprxdic.uur mn aut de cura Symeon & Leuifratres,&c.perpostiUltc?_ata, fi adpa{fione Cbri-
tio infirmitatis.Chrifim.n. mnumerabdes infirmitatcs curauerat, Jii applicctur intcltigeda cil de Symeone a quo VbariUi & bniufmo
■tt xtetinproccffu euangeliornm de quib.tamen nonfic folenni^a- di defcenderut, & de Lcuiiperfonafacerdotu tmfeu 1
Mratio.n. infirmitatum mtn efl in tantogradu miraculorumfi-
Cu elufcitatio mortui prdfertim quatriduani,vt S.Tbo.in i .parte,
.art.vh.in cor.quxflio.
JL D D I T ' I 0 II.
i eo.cap.P bi dicitur in poBil.Circa. hoc notandum, quod
pctifices erant de tnbu Leui:
cet tam ftcerdotes quam Leuitx oes erant Leuitx ronegeneris
tur'am Aaron,a quofacerdotes defcendebant, quam alu eiufdetri
bu: Leui patriarcba dcfcendiJJent,tamenJ'oli Leu.tx,qui non erant
ftc dotes retinuerunt ftbi nomen generis,unde J^u. i S.c. Filiis au
m Leui dedi omnes decimas Iiraelis, Scc.in quo ca.pturics
yo t Leuitas prout diilinguuntur afacerdotib. jlaranitis,ut ibide
ft & fic in multis alijs tocis,vnde fic loquendo de facerdotib.&
ie -hf.prout ab inuicem dtdinguuntur, tenendum efl quod Leuite
tpotificuab ^ia
ronc defcendentw,non aut Leuitis prout,afacerdotib.difiinguuntur.
Vrophetia vero Moyfi applicadx efi tribuiLeni,prout difiinguitur a
facerdotio,qui immunes fuerunc, ut ia diclu eit tarn a pcccato vituli
quamab occifione Cbrifli & fcirn fhb. et a quacunque idololatria.
Siaiit contra prxdiiia obtjciatur de boc quod di in propbetia Moy
fi Deut.ubifup.Qui dixir patti fuo S; marri fuse nelcio vos &:
fratnbus iius ignoro illos,&c. Ex quib.ui, g, Leuiixpatns &
malres fimlher & fratres&fitios habcbant idotclatrasfeuprocu
rantes occiftorie Cbrifii. Diccndit,quod quia leuitx admifcebatur cU
alus tribub.in matrimoniJ\s,ficut & aiix trib.inde.potriu Jxpc cotin-
gere,quod Leuitx habvrent rnxtres &patres matrum ex ahts tribus
Jimiliter<& nepotes, f. filios (oro rum, qtti dicuntur fratrcs unde de
^ibrabam & Loth nepotr fuo diccbatur. Fratrcs.n.fumus, vt Gene.
i j.b.Similiter & filios filiarum qn,n contraxerant in alia tribu &>
notuerunt participes in fabricatione feu adoratione vituli,q$ fuit tales funt quafifilij,unde detaltb.uerificai propbetia Moyfipdicla,f.
vntmii peccatum inter aeccra apopulo Ifraclitico cdm'>fla,ut Exo
x * Similiter nec particeps fuerunt in occiftone Cbrifli, licet in v-
tro fcelere facerdotes de prmcipalib.fuerunt (fecialiter^fcim opiria
tts Aaronidololatrafktin 'llofa&oprimumpatet Exod.$z.f.ubi
cvUoyfes volens uindifta facereinpopulo idololatrale clamaffe.
Si iiseftDomini,adiungatur mihuStatimJubditur.Cogve
: funtadeumomnes fili) Lcui.Et fic patet quod Lcui-
;t dlo ailu domino adb&ferunt. Quod et ht in gl. Deut. i 3 ,ubi fic
Qui dixitpatrifm & matripne, &c.e. Eo quodproprij Leuitx,fAe
genere Leuitarum per mafculinamlineam dcfcendcvtesffeparauerunc
fe e prxdittis confanguincis de tribubus alienis defcendentib. in pr*st
diilis duobus cafibus, vt Deo ad'o£rerent,prout ^l.prxdifta tejtan-
tur,qi:ibtts litera confonat ut ditlum eil.
R E P L i C A.
In ca. 1 x.Vbi <fr«'f»r.Lazarus Yx.dicit poflilla ex hoc infirmita-
temfuiffeper naturam incurabilcm , quia infirmitas curabilis pro-
fecerunt vitulum aureum Leuita: accin&igladiis iu- prie nondicitur languor Burg.dicit quod lan<yuor non dicit incurabi
e Moyfe a porta vfq; ad porrarn idololatras interfece- litatcm,quia illitermino additur aiius terminus figritficans ma^iitu
Sedconflatquod Jlarondeprincipalib.fuitin iilo crle, prottt dinem i.Var.i^.vbidiciturM^nnshn^tioUbi dico,quodma-
n patet, f.fcjm pr&diBos opinantes. Uddunt et Hebr&i prout gnus rcfertur ad intcnfionem ddoris , quia nndti nwrbt incurabiles i
ty.tradit infno^ Oeut. tit. de idololatria c.i.quodlicetpopulus funtparui doloris, ut Vhttfts,Hydropyfis, &c. Qriidamautem in~
tenfiui doloris funt ficut fcbres & huiufmodi,cum igitur in fcriptu-
ra languori additur magnitudo,larguor pertinet ad incurabdttatemy
magnitudo ad doloris intenfionem.
R E P L I C A.
In CO.C.Vbidtcitm.CoUegeruntpont.&pba. conci. dicit,poflil. Gen.pc
pontifices fuilk detribu LeuiVbarifeosautut plurimum detribu n«Jti. a.
liticus pluries idololatraffet,ut inmultis & varijs facra fcrip
locis bubetur Leuitx tamen nunquam idololatrarunt. & ficpa
imum /1 4m uero habetur exprette in gl. Oeu. vbi fup.vbifuper
uerbum quod legitur de LeuiAudicafli eum ad aquas contradi-
j,/Ktfir.Aquapopulifuntquiconttadicentesclamaue
Crucifige crucifige eum,&:fanguis eius luper nos &;fu
no. J.d cumulum.n.perfeclionis Leuiadiungtt . Qui dixit
11 n\o,<kc.Hscingl.Ex qua manifefie babetur,quod Leuifepa-
rj fu:t ab illis qui cUmabant. Cructfige, &c.&per confcquens a
ctteri Ifraelitici commiferunt m occifione Chrisii , in quo
<facerdotu & briiufmodi fueruntmanifefte participes.Peri
j gl.ex fcrie titerx euage^iUx pot haberi,vhi in matcriapaf
rifti in qua de oib.ilatib. Hebrxorum cxpreffa fit mentio,f.
dt)tijiub.ficcrdctib.& fummisfacerdotib.fcribis & Vbarifxis,et
di. De Ltuitis tamcn nutiu r euangetifiarum in hac matcria
■■•■ttremcniionem ,vl patet aifcutenti quatuor euaitgeliain
v.tlfwiiis.ConJtat et,quodin atus euangciuis hiflorijs^vbi Le
uitx
symeonfmxta itlam propbetiam lacob dicentis, Symeon &Leui fra
tra vaft iniquitatis beltantUtfm confitiwn eorurn non ucniet anunx
mea.Burg.FortaJfe de tribu Lcut,per magnam digreffionem vulc fal-
uare Leuitas , ut diilinguuntur contra Jacerdotss qui ab Aaron de-
fcendcrunt dicens eos nunquam idololatrafle, ncc i/i morte Cbrifli co
fenfijfe.Qtiod fi uerum efi,ficut non credtmus,rationab:lcs fuijjet Le
uitas vtfic diflinclos etiama uindiila mortis Cbrifli prxfruarc,uci
faltem adfide CbriHi prx atus conucrti, quod failum non eflidc con-
uerjione.n.Iudxorun. tcgimus de facerdotib.conuerfis „4fl.6.b.Mul-
ta turbafacerdotum obedicbat fidei de Leuius nthil in Ipcciatiprx-
fumo igitur contra Burg.quiafruflra eos excufat.
C A P. XII. llrarit fignificatquodindomoeiusccnafuerir.Obieruare n
*£c.jln.frx. * TuEoPHYi.Decimaquidemmen- autem fidem muiieresquomodo nonpermifenc ancillis
^■piuruouemimmolandainpafcha.&exeotem- mini(rerium,fedperfeipfam miuiitrer.
;requirerciiicipiuntquajneceiTaruadfeflum.Deniq; Omnia fextaquiafexdiebusomnia lccitfrxtadie homi
^ante kx dies q elt nona mefjs.lautius epulatit & nem condidit,fextaa;tate redimere venir, fcxta ferupafius
feiriuitatis ideodie laciunt
• fimulccnauitin Be-
imveniens. Oltendcre au-
•iens etiangeljita uera; re-
fueftionis Lazan lignumdicit
^arnsvnus Ciarrecumbetuim
.ippaiuir itanmmcrtuus
aunlir niultotempoie lolitaficienscomedens&
e(t,fexta hora morruus elt. Vemt
autem ad Bethaniam,id eft,ad 30
mumobedientia;, iple obcdiens
patri vlquead mortem doccnscc-
clefiam obedientiamvquxeit in
monte Olei, id eft , niilericordire
nec potefl abfcodi, in qua fufcuat
fepuhosapeccatisgrauib.lbifit ccnalfide&denonoueiu
/l- «.»■ \n i*nr*n f* i->^ iiiill-i.i» 1 y-Ji-» /-^lil-\.rir I1L1I1.. n..n^. J . 1' .- ' ^.
C A P. XII.
%&> y*'S~9 Sieni eo» conTpirairevenia quafi agnus
gtfjR ' *J vi(2imam,ut ucrum 1'af.liahabeinim.
JJl^^Eius ergo ancc lex dics Paich? l
E
PhiLiA.
"*"'«-«" h-v/n.iumdiaticii^eumeaenscv: lepuuosapeccansgrauio.iui nt ccnarncieoc cienotionciu
i:niatq.aiuagens.diccndoautemquodMarthamini- (toru.Marthaminilhat.i.duqhbctfidelisoperadeuotionis
firarit Domi
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. X | !.
o.To/lqudm icames declarauit diriinitatem Chrifii
■ tr opn a f, U : m cius vita^bic etiam dcilarat per ea qux in e-
( niiQrttfntufuciu.El diuidttnr tn duas , qutaprimo determinatdc
citts
M 0 n jL L I T E /?. nitBethaniam,fignificatquodi!lequifcxdiebusomniafc
l . ,, . cerar,&(extodiehominemcreauerar,!pfc(cxtan.nndic-
J^f-iOtfWe/atoT^.ALcviNvs.quodantcfexdiesvc tate,lcxtafcria,fextahorarcdimeiemundum venerar. r
'" P 5
eius morte & pafftone,fccundo de eius refumclione,io.c.tp.Fna au
remfabb.Vrimain duas,quia primo dcclarat mortis Cbrifli occafio-
nemfecundo ipfam mortemjecundo cap. .Ante dicm feflum . Circa
primum fciendum, quodoccafiomortis Cb>iftifuitinuidia ludxoru
ex fama,& glotia Cbnfli.ldco diuiditur in duas, quiaprimo defcri-
bittir
A
J4C 7.1.
».Cp.i^
Uij vjiui.oi
daminolmrf rdit tfOtrtf* id efl Jufci»«. do grau.bt*< cu
hil qui nwnferunt in iuft.t.a,l:rti epulantut de pientiadm.
Matia,qu»olim pcuitcs uix.tpcdcs, necibidrquovngue
io1modocaput& pcdcs pcio(b,ibi rudimentapocmtentu',
luc militum defmnat perfe-torum,vndehiC hbra vngucn
+
Glof.ord.& Nicolai dc Lyra. u
meratur.vrdoceamurmalostolerarc.necorpiisChriCai,
uioam us,& n»alosbomsnonobelVe
& Theo. Iudas cum efler auarus reprehendit lioi rif
modum.quarenonobuihtti pecuma mquit, vtpol
licctrurari,ledunguei.tum? Quoigituraiius Euai
dicir,quodonirifl
r,,idcft,p-ri'e<3ioiu-
(linx.Vnguentum, vcnjtinBethaniarn, vbiLazarusfueratiriortuus, quemfu
Soror Laz-ii.
pwriui» quia fanutodor fumus 8
/>«:Caput vngit.qui fagtf iefus.Fecerunt t autem ci ccnam ibi: & Marrha mt
. vt oon.ph»nt«fma.rca»er»iiuf re'u.reftiop»beau.cpBiedi'.loquitur.8te,
fll ttb.
i«a.
Miri* a
tuc.7- *•
B
•Simoo.
I cij i -
ic*.
rcdcv,qiMmfirm^ve ^fc^h . Lazarus vcrovnus erat ex difcumbentibus cum
^ _'..:_ /..-V.. ...... U » Alte:afo.or . azari. .
eo.t Mariaergoaccepit libram vngucnti nardt piltici pre-
ciofi,6_ vnxit pedes Iefu ,& exter.K cap.llis fuis pedes eius 6* \0™*°^{
' l a irtcn!oritu.bonoo1|ore,dequoaljviiiunt. I inOieDat.n. 111
j»ium.
lluispaupercs.quun
tcrraincugenirericit.
Odorcdomus.idcft,
bona fama niundus
icplftur.
a Vtnit in Betban^m .
Jdeo prms Bethama
ycnit, vtrclulcitauo
La_.arialiiusn.cmo-
rixomnium ttadcrc
tur,S_ inexcnfibiks
ludxi contundercm
tur , tradintcs de
morte tanti luicita-
i
I
i
4
5
6
7
8 eumdominus , u_-
9 uis lcirct turani,,.
lomohocillumdM
lcipuhhoc di
Dicendum le
omnes quidcuiii
rint, (ednon t
teaiij ,quaill
reprehendit a.tp
domusimpleta c(.exodorevnguenti.Dixit crgovnusexdi ;^ngammcSCCd«B
A loto.
icipulis eius Iudas' Scariothi_,qui erat eu traditurus : Quarc J ^"'^^5:
hoc vnouentu non veniit trecetis denariis,<$_ datu ei. egcnis? x 6dinonem ,
i Ne.eumde-urapaupcruni putarcmusdixifle.deteimiUJtcum tuangcliftaiurd^xcrar. j ^pfOpter 3
Dixitautem hoc, nonquiade egenis t pertinebat ad eu, led iStraditurusei
a nominiloculorumcurto,. b Inloculos. \c Min ttc i-, ipjn niOrtClTl '. l.W
„ . , . Mtollcb.tfunoileftexporub^ 20'{Cpu,tU.S_ III
cjuia fur erat,& t ioculos habens , ea q mittebantur portabar. perftnngen
tiameius, fiq \m
toris.
b Mariatrgo. Preciofum vnguetum fit de Nardo maxime
dc fpicis,hicautcm dicitur piftici a loco vnde erat.Et inter
prctatur fidclis,non alia admixtionc corrupri.
C Dixit ergo rww.Iudas etfi malus tame intcr Apoftolos nu
mera-
ftocorrigatur.
d T^.n<7»7tf,<_rr,Quantum ad fuam intentioncm a_ e
pertinebat de egenis,quia non curabar de ipfis,non q
miflumelTeteidilpenfarepauperibus-
e Locnhs babens.&c.Cm miniftrant angcli,loculos I
lumi
MICOLAVS DE LYRA. tatur. Et ideo dicendum,quod blc uocatur unguen tum Uquor
bitur etusfma fiue glorifcatio,fecundo ludxorum infjdelitxs et ob fus de re aro •* atica exptefius , ficut aqua rofacea de roftst
(linatiotibi.Ciim autem tanta ftgna. 'Primain duas,quiaprimo tur.M\terdicitur,quodfuit iacbrymafluens naturaliter dt
ponitur tius glorificatio ab homine, fecundo a Deo patre ibi. Nunc aromatica.
anima mea turbata.TVwni in trt.quia primo ponitnr glorificatio 7 Nardi T^omtn til herbx nigra aromatic* habentis fpic
Chrifli ab amicisfamiliarib. ficundo a turbis vulgarib.ibi.Cogno ter hocdicitur Mar. i4..a.7{ardifpicati,& de illisfpias ext
uerunt ergo mrbq.tertioagentilib.ibi.Et3.nt autem Gentiles. tur liquor prxdiclm perartificium,utl naturam fecundum a
Trimaadbucinduas yquiaprimo ponitur obfequum Cbriftifaclum 8 Piftici^fCM»-»»» Aug.nomen e(iloci.,ubi crefcit berba,w
ab amicis ingeneralijfecundo a Maria infpec.ati, ibi. Maria ergo. lis Liquor exprimitur,fed melius dicitur. PifticUu' eftyfideli
fn prmaparte dicitur fic. IcfUs ergo ante fex dies Pafcll£./»J- enim Gr#ce,fides eH Latine^ hoc eft diftum, quodillt toquoi
rnediateenimpoilfufcitationem La%ari ludtei diffinierunt occidere rus,& uerus,non habens aliquid aliud admixtum ,nec
Cbriftum,ut pr&diclum efl , & ideo reccfferant quoufque appropin- tum.
quaret Vafcbafin quo immoiabatur agnus Tafcbalis,vt/ic Cbrislus 9 Preciofi.Qtt/tf ualebat trecentos denanos,ut habetur M.
qui efl agnus uerus immolaretur pro nobis immediate poft immola- ca.i. trecentos nummos vfualcs, trat.n.liquor illc rcfrtgt
tioncm agni Tafcbalis figuralis ,utveritas figurx fuccederet.
cnit in Bethaniam.Q«.~ cftprope lerufaleadiuo miliaria,
1 V
vbi Lazarusfuitmortuus que Iulci.Iefus.///«r.n.ve/»'r,vr.A:
tmmoria miraculi ibidemfatli turbapopuli moueretur ad eu bonori
fice retipitndum in lerufaUm antefuam paffionem,ficut fuerat pr&~
diclumper Zacbariam propbetam 9.c.Exulta fatis filia Sion, iu-
bila filia Ierulalem,eccc rex tuus venit,&_c
2 Fcccruntau.eicc.ibi. Homines illius loci . Etfuit b&c cma in
domo Simonis leproft,ut communiter tenent doffores, fuerac tamen
prius a Chrifio curatus,fcd nome remanferat ad memoria miraculi.
Orig. autcm dicit, quod illa cmafucrat in domo Martbx quod
probat ex eo quod fubditur.
3 Et Marthamini. Sed potefl dici,quod ifie Simoneratvicinus
Marth*,&propter boc ipfa miniflrabat in domo eius,ficut bomines
folent facereindomib.amicorum(i4orui& maxime propter reueren-
tiam iffius Chrifli comedentis ibidcm.
4 Lazarns verovnuscrat exdifcum eo. Inuitatus a Simoney
hoc autemfatlum efi ad dcciarationem ueri miraculi de eiusfufci- paffiuifub uoceatliua.
confortatiuus membrorum,& confolidaciuus, _r ualde oi
10 Et vnxit pedes Iefu & cxterfit capilli^ luis pcdc^
dine conuerfo faclumfuit quam bic fcribatur,quia primott
& extcrfit,& pofiea unxit.
1 1 £t domus impleta eft ex odore vngueti.Ex quo\
ciofitas unguenti & deuotio Marix expendetis rem eatnprd
in obfequium domini . Vtrum autem iHafuit mulier de qua |
Lucas,ditlumfuit c.pnecedenti.
1 2 Dixit ergo. Hic ponitur lud<e murmuratio , cum diciti
ij Vnusexdiicipulisleiusjludas Scariothis.Hoc-.c.f
ferentiam alterius lud<£.
j + Qui erat eum traditurus .Licet.n.primofutritbonu
do uocatus fuit ad apofloiatum,ut fup.diftum efi,tamcn pofi
fus cft in peccatum. Qttod dominus infuafocietate tolerau,
dit nobis exemplum tolerandi malos.
15 Quare hocvnguentum non venit.&c.Id' ./?,«•''■'
deuerfus. De requx venitgratia nulla venit. iiabet^-^M
tatwne.
ttbit
I.HOt
btbat
5 Maria ergO.H/c defiribitur obfequ/um Chriilo impenfum a Ma
ria infpeciaii.Et diuiditur in tres,quia primo ponitur Marix deuo-
tio,ficundo Iudd indignatio,ibt.T)ix\x ergo vnus.rerr/o eius repre
hcnfioibi..Dixitctgolc(\iS.lnprimaigiiurpartediciturficMa.
naetgo.
6 Accepit libram./n <7«o notaturquantitos vnguenti,non efl ue
ni<miU,quod effet atiqutd groff<t materi<t,[icut vnguema communi-
tcrdiila, quia indecens efiet tale quid pontre Juper caput hominis ceffitatibus Cbrifti & dijcipulorum eius,& ad dandumpau}
fcdeutis in menfj. Maiia autem nonfulum unxitpedes domini ,fed 20 ?ott3.bat.i.officiumportandi &feruandi babebat adilt
fuamcaput,ut Mattb.cxprimit i6.a.& Marcus i±.licet hic omit- licethocmfidcliterageret.Exhocpatet,quodChriftus&i('Puil
1 6 Et datu m eft cgcnis?Hoc dixit fimulans pietatemM e
dumfuamcupiditatemproptcr quodfubdit evangeli\ia.
17 Dixitautem hoc,non quiadeegenis.i. deiltis non<
licet.n. eaportaret qu<e dabantur Chriflo ad dandum paitpt
ta men facicbat,fed retinebat ftbi,ideo fubditur.
1 <? Qui fur erat,& locu.ha.In quib. abfcondcbatea qu<t
in alios itfus expendi,unde fubditur.
19 Et qux mittebantur.<.CZ>r//Zo dabantur ad fubuenic
tatur.
a n
ibuS)
nfi<h
M O J^ Jt ' L | T E *t,
5 Af aria trgo acctpit tibxam »«5«e«t/.Exponatur ficur mpra Matth.26.& Mar.i f .
_L
| Cogit
ua obfc-
jj« loannis. Cap. XII. m6
run tus pauperum,condefcendensinfirmis. cant facramentis,poftea tn non habcnt dominnm vt boni.
j jjrf///4»;.Nouitfurem,rednonprodir,docenstoIcrare, c Ef «e.Curiofitashos.noncharitasadduxit. Nosecotra,fi D
mals.Tantumobiequium Mariccommendar,oftendens cognofdmuslefumobedientisanima-domu inqua habi-
,uccfletmoritnrus,&:adfepchcndumafomatibusvnge tetinuenifleveniamusillucconteplatione,nonppholem
jus.ico Maria: cui no licuit mortuum vngerc,datu eft vi trh quem in anima fufcitatum videmus, fed vt bonam ui-
jcn m ofiicio fune tam imitemur,& per
tiScnare, VndefCCU a Vtnnonrei.nP!eat,tarnendeuotionePoftmeimmo.tern. X llOCad VlflOnem Ie(u
iurMar.dicitur,qd Dixit ers;o Iefus: t Sinire iflam, in diem fepultura mea^ + &r- 2 Perueniam l:s- ,
dab r, id eit.potuir, b ... 5L r , . . l,.r - J d Sedut La-^aMYs-xi- t fcrua-
Hfecit, prxuenit uetillud.Pauperescmmiemper habetis vobifcum, me aute 4 CE.Refurgentesin fe< ^it.Chri
vnarecorpus meu nonfemper habebitis.t Cos^nouit ergo turba multa ex Iu- 5 cundo aduentu rapie Jf£itdeur'
■riTSii.ntia 5 da3is,quiailliceit,&veneruntnonPropterIefumtantum, ? ^«n^racumdom.i fllu ho_
Jigna paticntia a. n r r s * 7 no. noratu*
rjorrguitludam a- e fedvtLazarumviderent, quem fuicitauit a mortuis. tCogi- 8 e Cogita.Quia non ati»-h-.
__rja:,&noncaufa _>uiapro|>tefLjzarumver.icWt. ^ poterant occuhare fConful
pau :rum dixi(Te,fed tauerunt autem principes facerdotum, vt & JLazarum inter- vcl negare miraculu, "xhdi:
:x i lone monftrat Crprpnf nnia rmilri nrnnrrr illtim ihibinr py Tnrlvi<: ftultc voluntoccide- ?'.d.
norefle culpandos f ncerenc > <luia muiti propter nium aoiDant ex luaaas, f non ffi £.
r*"1 . . •- . In Jiedomimc». /■ r • T
t~SZ &credebantinlefum+ In craffinum autem mrbamulta, ..Sj^
dacultatibusmi- qux vcnerat ad diem feftum , cum audiffent, quia venit ctum. Sup.u.d
ftnt, qui parUO . » PerratTO mo tfi.atiocirnis.u-Iexeruplaprzcedentiurapatium I2f 1.1 Crafiinnm . Ec-
e corporali' Iefuslerofolymam^acceperuntramospalmarum^&procef- nce oues ex Hrael ue-
:r lapud eos man g t Hie» f^_ornia»,j_«ft,f*a.obreero. i4niunt ad paftorem
cum fempcr ferunt obuiamei, & clamabant : toianna, benediclus x^Ramifunt laudes fi- tHofiah.
•peres futuri gnificantesvicforiam "^'-A1-
Rs eleemoiyna fuperaturi diabolum
flpmpendi. &:morrem.
t jttffw non/fW.fcrf.Corporalipra:fentia.Velnon habebi g Clamabant."k AvGvs.Ofannavoxobfecrantismagis indi
Mluda&qui funthuiufmodi ,'quia i\ mali ia comuni- cans afteclum,c| rem aiiqua fignificas,ficut intenectiOnes.
cant _■ i{ex
~"N ICOLAVSDELYRA. 6 Cognouitergo ttir. Hic confcquenter oftenditur qualitercTri'
Jin r fuit honoratus a turbisy& hoc dupliciteKVrimo.n. vifitando:fe
m.e eleemofynis vittebant. Sciendum et,quodi(laportatiopecu- cundo honorifice ti obuiandojbi.ln craftinum. In prima parte di-
vianonpertinct adperfeclione, fedCbrifltts hoc faciendo fu- citur/ic . Cognouit ergo turba multaex Iudans, quia illic
ptrfona infirmorttm,eis condefcendens,ficut fecitfe abconden efiet.Bethania.n.crat prope Jei ufalem ai vnam leucam, & ideo de
ui&is,vt fupra ditfum efl.S.g. & lO.f. Ethochabeturextra facili poterant boc cognofcere.
•fig.Exijt qux feminat . EtppkocmaleargtntntiUiquiexhoc j Etveneruntnon pglefum tantum. Inhocinnuitnr duplex
:unt quod habere aliqua mobilia in communi ad perfeclionem caufa.Pna pp ipfum lefum rcuereter ■vifitandu.Mia qunfubditwr.
>at,y otefl autembic qu*ri,quare ChrlfiM permifrt ludapor 8 Sed vtLazarum vide.FucJa.n.mirabilia,UbMteruidentur Mi
'cuviam prrdiftam,cuwfcirct eum latronem.Diccndam qnod rabilijfimum autem erat ridere quatriduanum mortuum fufcitatii,
'ipio qHandofuitfibi traditum portandi ojjicium^ iatro non e- comedentem & bibentem & alia operafacientem. Spcrabant etiam
m's Cbrisluffciret eum futurum Utronemytamen tradi audhe ipfnm referentem ilatum altcrius uiu, quem omnesfcire de-
o$cium,q»ia rtiinor crat inter apoilolos alios, propter ftdcrant.Et quia in hocgloria Cbri(limanifehatur,de quo dolebant
fltitaus intcr eos nominatur,ut patct Matth.io. a.& Mar.j. principcs populi,ideo fubditur.
tutmtcmporala funttradcnda,maiorcs autcmdebent cir- 9 Cogitaueruntautem principes facerdotum. Ex quopatet
nant &fpiritu^lia occnpari.Vropter quod inprimitiua ec- eorum maiignitcvs, qxia vclebart interficere illum que Deus uiuifi-
oftoli feptcm dia onos ordinauerunt fub eis ad temforalia cauerat, ad occultandum miraculum . ii aut qmeratur quare magis
inda,vt ipfi apofioli Ubcrtws poffcnt intcndtre orationi,et La^arumperfequebantur quam cxcum i!lumin<ttum,de quo ditlum
mi,vt habetur All.6.b. efl g.b.& languidum fanatum,de quo di&um fuit. 5 . b. Dicendum
ril xit tuHicponitur Iud£ reprehenfio,cum dr. Sinite illam,q.d. quod hoc erauquia La^arus erat homo nobilis &famcfus , & ideo
iscaufam fu^tcientcmmmmuranui, quia egit opus bonu, miraculu in ipfo fattum eratmagis publicum & famofum.
tt quod \v.dts non fdum murmurauajed etiam alij difcipu 1 o In craftinum. Hic dtfcribitur bonor exhibitus Chriflo in tur-
:ht Matth.i6.a,& Mar.i+.a. Veruntamen, quia fuerunt bx obuiatione.Et diuiditur in duas ', quiaprtmo defcribitur ipfa ob~
cr luiam.,& itcrummoti pietatefludas antem cupiditate, uiatio.Sicundo fubditur huius obuiationis m/o,i/>/.Teftimoniu.
wafolum luiam nominauit. crgo.In primaparte dicitur fic. In craftinu autem turba mul-
111 le.Tvj?» loquitur de hoc qaod iam erat effufum,fed de a- raquar ucnerat ad diem feftum. quia omnes tencbantur uenire
fl !»Hi,q.dMlnd quod pro fepultura meapr¶bitftllnd referua in Urufalem infolennitatc Tafch*.
htjuianon potim tlh.d in me expcndere prxuentaaueleratione 11 Cumaudiu"ent,quialefusvenit Ierofolymam .ifludfnit
n redionis mea,quia quando vcnitad monutr.cntum ad vngcndii quinto die ante Tafcha.illa die accipiebatur agnus & feruabatur uf
Ominicum, Cbriflus ia refurrexerat,ut patctftnf.zo.a.Mat que ad ucfpera quart& decimm dici & tunc immolabatur,ut hr Exo'
th s autem expre(fiush. d. Pra:uenir, vngerecorpus meum Yf.cMto Chriftus illa die uenit in Icrufalcm, ubicratimmolandus
'n puituram.Cf idem exprimiturhtc obfcurius,cum dicitur. tanquam uerusagnus pro nobis,utficueritas refpondcret figurs.
1 •nite \\hm.QJ.dimittenda ett nunc facere quodtuncfaceret li Acceperunt ramos palmarum.(?«o<f c/iuin^ difpofittone fa-
f'l fct,& illnd vnguentum tuncferuabit in loco iflius nunc in me &um ejt,ad dcftgnandum uiclorhm auam Chriftus de hofie in proxi-
tXlnft.El qnia ludas itamurmurando Cr alios ad hoc incitado catt mo erat hahiturus.Vnde antiquitus dabatur ramus palm<e uiclori in
[nn?:atispitatcnderat,ideobancexcludit,dic. certaminibus .
4 uiperes enim.J^rf. potefi recvperari ad benefaciendum pau- 1 j Et procefferunt obuiam d.I[eutrente r.
f*>tis,fed nonpoterit recuperati adinungendnmme corporatiter 14 Et ch:Ofanr\a.i.falua cbfecro,quia petcbant ab eofalutem.
tn-trquodfequitur. 15 Benedicl;usquivenit.lK//oc/<i«rf4nr & confitentur eius ad-
I e autem non fem . ha. f.prafer.tia corporali *d habitandum ttentum.Dicere.n.hominis non eflfuum faccre,fed tantumfateri,&
* mepajfibilitqux indigcl tali vnittone. Ter hocpatet, quod ali- idco quando Deum benedicimus non eum banumfacimus,fcd taniu-
<:minusneceffartumpoteji prxponi magis necefiario^quan modo eius bonitatem fitemur & landamus.Dicere aut Dci eftfuum
'0 mmttcafus,quod iltud minus nccefiarium non poteft alias re- facere,fecudum tpiod dicitur TjaL^z.b. Dixit &faclafunt,&ideo
tH]r"ri. quando Deus bemini benedicit,ei bcneficium impcndit.
^__ Cognouit ft In
MO\jlliTEl{. tuum&nonpoffitoccifum, eccevtrumquedominusfe-
9}'Jt«Herunt autcm p; hicipes facerdotum, vt La%arum interfice cit,nam Lazarum mortuu & feipfum occifum fufcitanir.
Jkiamlt iliu abibant ex Iudeis,& credebatin lefum. 10 IncratiinumautcturbamHlta. Exponatur ficnt fupra Mar.
A •Octtt.tiemti3,quafidominuslufcitarepotueritmor 2i.a.&Mar.ii.a.Erantgentilesquidana,&:c.Sequitur.
\ Domine
v
bi7 Glo£ord.&NicolaideLyra. u
-r ir.ael Rex non terrcno ir.ore, quod parum eft.fed lcite qucm laudatis, & r.e timeatis cum patifurqai c v
mSreiir &admenres,&adfegnacxlommducii,&cit lha redemptio Pullns in quonemoiedcrat,popul
quia r |K» oc ^1"'^^ .,,.;„„.. dtgcntium quilcgem Dei non acceperat
fS^/J«^TTwo»HTt*cTv.. Quomodo d &j»Perp^ncm&tdar«aibrt«^„ulj
aliiquidem Euangc rMrriv c,ni, 1
,,ftx dommnmdi- . ^figSiiSr" " " ^^.'^ f, mXus^ft
SSSbteSSSS a quivcmt in nomine ddmini rcx Ifrael : Etinuenit lefusafcl- , vaditPer q&f
lihil talc hic didt, Uinij 5^fc»aicfupcr cum, ficutfcriptum eift: t Ndh timc/cfilia 4 dugcntespeti
ftusak?us'na?cllum; Sion : Eccc rcx tuus vcnittibi fedcns fupcrpullum afinx . 5 catior-
"Ftcur hoc5nunquid ■ fUrifietatamproph<-t.ian>qii nnpuu-.n ™mc
H.xc non coenoucnint difcipulicius pnmum,iedquando 6 f '.'/«" «*■.! l
• Rcfr.rra.on? b RecoUotcs qu» ulderant. c Nor. iI.aqBJm qu* f t.pte 7 UClS erant,»\
bar.r:Bcnedi
inrcrfcdiflidctrt x-
tcrumquodillidixe
iuntiufius.hicqui-
B dcm compcndiodi-
jtir, faluum.n.&ad-
ductum a difcipulis
jnucnK&Kcditluper
eum. Et proptcrea
ctiam prophctia ini
pleuir'/.acharix,qui
dixir:Netimeas filia
> ecce rex ruus vc
nietnbt,fe esfupcr
juillum afinx.
c T^pli xlmrrt /J. Inre
firobopop-iloeratfi
iaSion,i.Ierufa!em
fcilicet,oucsquxde
uote occurriint vc-
cntit d. eo.
elorificatus cftlcfus , tunc recordati funt quia harc erantfcri-
^3 i M:np itc'iiiitAbilcf«fk'imcrr-rcbirt,':lDl)3:.: i RK| i<!e loqumtur.
ptadccoj&harcfeccruntci. Tcllimoniuracrgo perhibebat 8
turba , qua: crat cum eo, quando Lazarum vocauit de monu-
mcnto & iuicirauit eumamortuis. Propterea&obuiamve
"irbaii
nir i„ nommc
ni,modogcnt
rfirvidere.cc
panetes coi
tcs.Dicititaq
gularisl;
g fcnitbora
nitci turba,quiaaudierunt eumfccifle hocfignnm.Pharifxi 9 Hxcnoneftdi
crgo dixerunt ad iemetipfos . Videns , quia nihil proficimus. lo ^eteffrioc.
P'o<"'lvri
nehorum an
d Eccetotusmunduspolteumabut.Erantautemquidatgen nventuram ple
e tiles ex hisqui afcenderant, vt adorarentin die fefto . Hi erro 12 nem £,entl
nr ^ 1 ^i -i- „ 1/ m r 11 «, ljccliselorifica
acceflcrunt ad Phihppum, qui crata BctniaidaGalilara?,o£ j hancaltitucjir
ro^abant eum , diccntes : Domine , volumus Iclum videre . 14 rificationii
5 dithuniilitas
nicnti.quibusdiui- f VcnitPhilippus&dicit Andrcx. Andreasrudum &Philip- *„ ! , . J '
nitusdicitut.Agno- g ,. rC r T r - r j- • j - \j „.l i6ms,\nue.
fcitc pus djxcrunt Iciu.Ieius aute reipondit eis diccns: Venit hora, 17
Jt%
KlCOLAVS D E LYRA.
i In nominedomini.i./7c«trfomi»j«x.T^on//c««roM-pc»;r Moj
Jes.fed tJntttmmodOyff fcruus,vt habetur Uebr.^.t. Vd ahttr: ln
nomine dfii.W efr,« De 0 patre iwffn* ad exflendu eius uoluntat?.
2 KcxUizellnbocconfitentHr eius potentiam tamtn diminute,
m\U crcdcbj.it ipfum regnatnrum corptraliter & libcraturum eosd
tributo,ipfe autem renit ad re^nandumfpiritualiter, & ad libera*>
dum totum genus bnmank a diabolo, ejttod erat maius , propter bvc
in Vfal. 1 1 i.d.ubi ifla laus pr<cdiclafmt dicitur : Bened Iftns qui
uenit in nomine domini.Deus dominus, & illuxit no. In
<juc exprimitur eius diuinitas & rcgirnmff>iritualc.
5 Et muenit le.afel.cV: fe.fupcr eum. Modumautem&eftiaU-
ter &perquem Cbrifius bunc afellum babuit,fcUicet,permiffiuncm
d1fciphlorumieuangtlin.i tranftt , tjuia fufjicienter fucrat exprefsu
ab alns ,fcilicet.Mattb.2i.a.& Mar.i i ,a.
4 Sicutfctiptum cft.z*c'>.9.c.
5 Nolitimcrefilia Sion,&c.HocfuitexpofitumMat.ti.
6 Hxc&c.primum./d eil,pro tune, quia adbttc erantfimplices,
6 illiterati.
7 Sed quan.glo.eft lc.Id efl, poflre furr ctTtone fuam quandofuit
gloriofus fimut m anima & corpore , tunc enim aptruit illisfenjnm
•»t inteliigerent fcripturiu,ut babetur Lucpl.g.
S Tdli Hl o.Hie ponitur dibl* cbuiationis ratio, qut fuit promul-
•gatio fufcitationis Laiari ipfis turbis per iUos,qui pr&fentes fucrat
in fufcuationc,& hocefl,qi4oddicitur:Te{kimoniiim ergo pet-
hibebarrurba,&c.
9 PharifiiergOj&C.N/ccow/r^HtJjff*- ponitur Thavifxorum %e
lus (iuc *mubaio,cufn dtcitur: Pharifxi ergo dixerut ad femet-
iplos./ifftwnferfr.
loVidctisquianihilproficimns. Uoc exponitur duplicitcr.
Vno modo de bono ^el ,quia atiqui de Tharifxis in eu crediderat, ut
fatct fup.de Jfjcodemo i.c.& iftiuotebant alios retrahere dChri-
ili perfequutione ,quaft dktrent, qtiantucunq-, laboraxerimus adtu
imfediendum^nihil tamen ]>fictmus,& idco uidctur qi fit fafiutn di
uinum.Cui fimile fuit difium Gamalielis retrabentis 1 udxos d pr.fc
quutione apoflolornm,uthttur ^r.^.^.Difcedire abhominih,
iftis Sc fimtc ilIos,quoni.i fi cx hominibus rj\ confiliu hoc
aut opus diflbluetur:Si aut ex Deo, no potcntis diflbluere
ne for-
neforte&Deorepugnarevideamini.^f/.;o moiot:
de malo T^elo quantum ad illos , qui non crediderant Chrifl».
inuidia moli talit dtccbant.
li Eccctorusmundus,t5c'c.5,f:r»7>ofy?/;_)'/'erto/.;c«j ai
ium,quod muitifequebmtur Chriflum.
l» Erantautem.H;co^f«<i;rKr^/oriA'cdJJo CbrifHJgenti
dittiditnr in dua$,quiaprimo cxprimitur corum dcuof.ujt '
fli refpenfiQsbrAehis zuncm refpondit/wptiw^ rrgo
/7cErant antem qutdam gentiles,&:c T^adiquide
cmmertehantiir ad ritum lHd*,orum,qui dicebantur prot'
tencbantur cflc in folennitate Tafcbali,ftcut & ali;. D:u
gZtilestfuia remanebat eis nomen priflinii.^ilio modo e.
& melius dc gentilibus fccundum reritatem , quia tcmpi
fanfiitate babebatur htreueretia dgentilibus, q c>ant
Ittditorum,yt hetur 2.Mac.3.a.& idco multi de cisafca
rare in ierufalem,& maximt in fAcnnitatc pafcbali, no
tebantur ad ifum agnipafchalr,n:fi prius dimiffo ritugi
fcnt circuncifi,vt hctur L t cd. 1 1 . Ifli igitur,qui audierat
racula ideo rolebat eu videre ct eius dofirina audire,iieo
13 Hi ergoaccefleruntad Philippum, Sac.Quia
manfuctum & pium,& ideo prius ei expofucruntfuum d
14 Venit PhilippuscV: dicit Andrex. Quia Andreas
lior erat ipfo,cu ejfetprimus ChriHi difcipulus,& p eum Ti
etfnerattonuerfus,vt difium eftfnp.c. 1 . & idco yolebatc
agcre de eius confilio,& maxime quraforte memor erat ucr
fli dicentis apofiolis Matt. 1 o.a.ln uiamgentium ne abieriti
ter quod ipft Chrifio nokbathoc nunciare ex proprio capite
15 Andreasrurfum&Philippusdixeruntlefu.Hoct
fpofitioncfafium cfl ad pranofticandum quod gentileseran
ximo adducendi ad fidem Chrifli per pradicationem^pof
16 lefus autem refpondit. Hicponitur CbriJJi refponfi
primo denmciat fuam paffwnem,fccmdo exbortatur ai th
tioncmjbi.Qui amaranimam fuam.
Cixca primnm fciendum qtiod Chriflns refpondendo denu
ni tmmediatcfafin degcntiiinm deuotione, pr&nunciauit f>
fiontm,quia imtnediate pofl illam gcntihs \erant recipietldi
& boc cft dicitur.
17 Venit hora,vt clarificetur filius hominis. mpaj
prof-
ituii
nprt-
orum.
mqua
inu;<i-
itth'
mpi\-
ifiti,
nefttt
Klf.
res dc
lculo
imin
ow o i\ \a L I T 1: i{. cx circiu.c;iio„c,tViiliex prxputio vclnt duopar
\ Dcnhioolnm-is lcfam uidcrc. Avo. Ecce voluntcum Iu- diuerfo venicntes &: in vnam fidem Chriihpacis
d.-ciojcidcrc, &gcntilcs vidcrc, led & illicxludariscrant concurrentcs,ideo fcqnitur .
qui cJamabant.BfBffi(c7<ic qututnit in nomine Doniini.Eccc ifti 1 7 Veriu bora tit clarijicctur filius Z?cjrM»H.Clatificatus
t ca m
vJ
1
oannis
Cap.
XIL
iyio
xA ;,,am?dicoifobisi&c Vbi fedicit granum mortificadu quiudigendoDeii,potiusquam ineu pecceteligitoccidi
^riitiplicandum , adquam pailionem iamexhortatus e Siquis ro/7»7m'n//fr«r.PreciumopecisquoiIIimini(lratur D
fub t.Q?' amat animamftar»,&c eft eue cu illo,fine quo nuiqua bene eit eflc,& cu quo nuf-
}fnr.viHmfrumenti.AxG Jpleeft frumentum quo uiue q maleed efle vndc&Japertius fubdit: siqms mibiminiilrat.
ideiisanima.Granum,dequofpiritualisfegesde- F ^uc anhmmeaturbataeJt.Etquiddi AhxdiCiapallionc&czd
jg rgere.Cumlini
mti a Sran.l lemillll, Sedpriusfummoritunis.
oailfe comparatni» a vt tclarificetur filiushominis.tAmen,amendico vobis:Nifi
RfrnetOivndemos b r - j c ■ • r
granum rrumenti cadens m terrammortuumruenr, iplum
a Infi lclitateludzorum. b In fiJc popul rum.
iolum manet.Siautem mortuum fuerit.multum fructum af-
a Vero^more b Morietur uim Clirilto. c Temporalem v.tain.
I-ERo.Quadocor c rert Quiamatammam luam,perdeteam.fctquioditanima j te.deiperemus . ln
ooimdaium fue- d fuam inhocmundo,in vitam astcrnam t cuftodit eam. Si 4 quaetdocet quiddi
txpecclefixdehoc
(olcirano cofici cor
pusjbmini.
jibgranumfru.&C.
ea fuppofita exhorta
tionequaii datauo-
ce fortitudinis fuas
fubditaftectum insic. tr>c dz
mitatis noftra: qua c>- cum
verefulcepit, fedex
voluntatepro nobis
nede hacinfirmita-
us
r.olit m
homine
in ptin.
I ' IpiritUS nOUOS: C j Etidea. .i.qusritnonquzfualun . fcdquc lefu (. hr lti,qu;rcunque cona,fiueintempo- Cere UCDCaniUS , oC
Tu: auferetur de s i • • rj,ibus(lUei",>''iti,j,ibi'sproi:I:;'D"'niatiens. quoconfugere.Qjd.
(or: ludaico om- qtiis mihiminiftrar,meicquatur. Etvbifum ego,illic&mi- 5 Conturbatur anima
nis intia,quce lapi- • m » vtibidemficadoptatu.vbititunicus. mea, quid dica? quo
diCTiparatur,vtpro niftermcus erit. Siquismihiminiftrauerit hononficabit eu 6 confugiam ? quem
;r .'O COrde fit COC a Tunchonorificablturanimamea. b Quod eft ex uol'tntste. QJ;isquidagain. 7 inUOCem?itl qu£ fpC
* um molle & te pater meus.t Nuncanima mca turb.ua eft.Et quid <dicam?Pa 8 rem ? in parrem qui
nervi ,quodfpiritu f pamonis. 9 faluat.cui voluntate
I n fe poffitreci g terialuificameexhachora. SedproptereaveniinhanchoraVo meam propono.qa
lictibilitens L l n propterea vt harc pa-
laluribus.Tuncam tiar.ueniinhancho
mbunt m prxceptis domini & cuftodient iudicia eins,& ram vnde & clarificatio mihi ficfit &: in membris meis.
n'tabun!interraconfetIionis,quamdederatpatribuseo g Pawrc/jr/^.SaluatorequjerOjfedpafiionc non recufo,
ibi Abrjham,Ifaac&:Iacob&:c nctis fau&is &: prophe- gpquapaflioneclarifica me,quodeft gioriatui nominis,
5, eruntinpopulum Dei&: dominuseriteisin Deum * HiERo.Ad tedomineciamaui vtclarifices meeacla-
ilprslenri tempore comprobanr,cumquefaluatifue- ritate'quamhabuiapudtepriufquammundusfieret,quia
roivocabitdomuiu.s frumentum& multiplicabitillud, nunchominemaflumpfi.
Mmgranum frumenti cadens interram,&c * THEoPH.Videtur fibi ipfi contraria loqui,nam qui fa
umat. Avg. Qmi amat in hac vitaperdit in futuro q$ perius videtur admonere, vtexerceamur plurah fumusad
pinscongruit.vn^e fubdit- mortem&odiohabeamus animam hic nunc turbaturr,
i\»U)du ani.&c.No amat fed odit amma in hoc mundo, inquit,mDriturus,quod no efl exhortantisad mortem, fed
qui auer-
• «— — .1 ...
ITJICOLAVS DE LYRA. ditur.Perdet cam JntetUgUurinfuturo.EtquoUaeoeamusJpfum
ilarificatuf per ftgna o[lefa infolis offufcatione,in terramotu,& imitari in pa(fioneyoflendit per rationem dic.
y horum apettione,& velitemplifcifjionc. Fuu et clarifitatws 4 Si quis mihi miniftraf,metequatur.C^.i^t;owrffej7ee./? qi
■ivrettione et afcevfionesfecuiu q,dicii Vbi.z.a. Humilia minifler fequatm domioum,& cum boc oftendit huius fequel&prn-
■emetipliim,&:c.i'e7«ifar.Proptet q; &: Dcuscxaltauit ll mumipfam,f.beatitudmem,dic.
I dedit 1II1 nomen,quod eft iuper omne nomen. Vuit et 5 Et vbi fum egOi&:c. Quia ChriUminquantum Deus,eli efjen-
uatus n gentilium conuerfatione,qui eius Dehatem vbiq;coit tialiter ipfabeatitudo, & quantumad hurnanitatem erat atlu bca.
\ ,p/> qnod ibide fubditur.Et omnis lingua confiteatur, &:c. fus in amma,qu& eft principalior pars bominis,ideoipfaamma ati'
quando nominatur bomo ut habetur 1 o.Ethic.
6 Si quis mihi miniftrauerit.O<W/t?«</o mandatis meis.
7 Honorificabitcu pater mcus.Honor.n.datur homini ab alia
hominib.in nit.i prxfenti in teflimonium uirtutis,fed bonor datnr bo
minibus a Deo in ^loria c&lefli inpramium uirtutis.
8 Nucanima mea turbata eft.H/c ofienditur qualiter Chriflus
glonficatus eslapatre.Et diuiditur in duas, quia ptimo ponitur bu
whumamtatem^multiplicata eflfides ingentibus,unde firnile efl ms glotixpetitio. Secundo fubdii ipfius promifJtofibi.V enit ergo.
"btittus expr/ ffe dixifictilili gentites, quimodo uolunt ucnire Circa prirnu Ckriflus pr&mittit fua petitioni oflenfione affeclionit
kfofl mottem meam venient ad meper fidem. naturalis,ad declaratioaem uerx, humanitatis in ipfadi. N unc ani
■mat.Hic bortatur Chriilws adfuA mortis imitatione.Jld ma mea turbata eft . Turbari.n aliquid dx quando commouetur.
mtelL tlu f. iendnm q, amare aliquem eft ei uelle bonu.Etfi bo ldeo mare moturn dt turbatum.ln Cbrifio aut pars fenfitiua dimitte
notitum fit uere &■ fimplicitcr bonum,efi vcrus amor,& aliter batur agere quod eratfibi propriu, ideo imminente paffione ajjl clus
9 Suitautemqu<edam bols bona,qu<efunt bona fimpliciter crve fenfitiuus comouebatur timore exhorrorenaturaii,cr hoceftquod
'< ufmt bona fpujlia,qux,dam aiit fun; bona fecunium quid, \i- di bicturbatioam.tamen ifla turbatio non erat contra ratione,fed
emporalia bona corporalia,£r mundi dcleclabitia,&fecundum magis conueniens rationi,& per rationcm excitata,ad oftendendum
l)t4u£,exponit duplic. ter banc literam.Vrimo //c.Qui amat ani veritatem bumana natura ut ditlum eft , & admercndum noslram
^n luam fuere quo adfpiritualia. redemptione,ftcut & alitx, afflicTiones Cbriili.Et quia dixerat alios
erdeteam. Inprtejenti, nonformidans f flinere mala pr&fen- imitari mortem fuam^ne forte aliquis ei dicerety(ecure potes morte
fjjHUprn Chriflo,vndcdicit -Jug. Sicupis utamtenerecu Chri- Jubirc,qu.ambilmali fentis,ideo contrarium uoluit ofiendere pcr ta
t Ctlfto-
dcc.
Et u CbriHus pracuidthztilta fntura in proximo, ideo audiesde-
Itntiiiu.qui u erant difpofiti ad credendu dicit: Venit ho
C xjicut aliqs vidcs meffes difpofitas ad collcUione.dhU.Venit
h st mittantur falces verumtn per congruum excmptu oilendit^
rrt iworr tius debebat prxucnirc gcntilium conuerftonem dhens.
' 11 granum frumenti.i^MW non fachfruclus multiplhatione
■■ampfjtcedentem corruptionem, fic mortuo Chrifloquoad
l>'- olimortem timerr pn, Chrtfto. In morte.n.dhhur quodammodo
n '1 pcrdiquo adprxfntem ui:a,quia feparatur a corpore . ^Alio
*t> nponitur adfrnfum coutrarium.
-mat animam luam./. non uere uolendofibi deleclabiiia,
"tmundi.Terdit eam in futuro quia priuabhur uita beata,& fe
cu m bunc fcnfum dicit Aug. ^oti amaref.aiam in bac uita,ne
easeamin vha £tema.Et hxc ult.expofitio magis conuenittex
'" u,afequhur . Qui odit animam fuam in hoc mundo,in
"lma;iernamcu(lodii ea, cr ideoquandopriusdixit
*ritanimam in-im r„u\„,. .11, „■„..* ;„ i,^/.^.,.„w^ .. „,.
lem turbationemy &per confequens non efi recedendum ab eius imi
tationepropter naturalem horrorem.
9 Et quid dicam? QJ.fecundum appetUum fenfttiuum faciam
hanc petidonem.
10 Pater faluifica meex hac hora. Liberandome apaffwneim-
minente.Verumiamen,quia fecundum appetitum rationAem qni do
minabaturin eo,uolebat pati proptcrpatris obedientiam; crprop-
ter bumam generis falutemjdeo atiter loquitur dic.
1 1 Sed propterea veni in hanc horam.Q d.Ad hoc ueni in mu
Qui
animain l\xam,fubintdtighur in boc mundo,et quandofub dum^utpatiar propter pr&diEtaftdeo arando dicit.
ditur.
Iu Pf.i7
A Pater
M 0 i{ jl L- 1 t E i\.
ccclcfia ex Iudaeis &: gcntibus colletta;Quod fequitur morale cft vfque zbi.
t Vater
Jixi
Giof .oni 6c Nicolai de Lyra.
n
t
n.eneniif At fi rcfte confideraueris, inucnics.quod turba non m cis intnnfecus rcgnat, conrra eos pu^nat exi
A niofii n fitcxhortatioadconteprum mortis, vt.n. ncqnis eus,&quiaintus dominium perdiditbcUa mollitoi
DoilitdicereaJ iplccxtra humanaspaflioncs conrtitutus Illcn.eg decarualibushommiicordibus cxpulit qui
faalcdemortcphdofophatur.ortcnditquod&iplcabhu pterhomtnesadmcanutionem uenit,dumq;cordai
manis pailiombus tentatus fit,ttmen nec mortc dcuitct, Jtum tcnuit,quali mauum ad latibula jerpentis mifit
a ?^on,f/>ffri»if.Ortc
dit hanc voccm no
fibi indicalTe quod
tDfc&. fctcbas fed eis qui-
iif.j.c busindicah oporte»
i,mji. Dat.
b T^nnc iudicium efl.
Dilcrctionis, fcilicct
quod ell ante vlti
B mum damnationis a
quianuncpcrpallio b
ncmiurcdiabolidc
ftrudomululibcra- c
tSap.j. bunturvndccxpone d
* ''^ ' do fubiungit. Patior e
li..T.n» turboti 6C pct hzc
raLc.ji. &c*t.
f T^uhc prtnceps butas
mun.&c.GRt.G.CZ'
uema Colubn ( dc f
Sufcitindo, ll-
Pater clafiica nominc tuum . Vcnit ergo vox decxlo di-
« Anicqnjrnmuoduicfftt iclinoinn '.'Usmuabil ^iiji.e cbu m homine.vtinre.
fuir-"tione »/j;i. In itfuneftioo* & if nnone
d Eucieiut. A red
cxpelletur, prad
i tibusapoitohs j
a expelletur qui
urr-rtiuue . azi:i. in iciuncwoo? « >i ciiui.ii*. $ " \ a.JLla LUieXft
ccns , t Clatificaui , &C iterum clanficabo . Turba aurem qu* 4 tetur,non Iwfct i
flabaco^audicrar,dicebactonitruuin f;.dunieife.Aliiautem \ /wrf*HiB»oSl
dicebanc Angelusei locjuucusell.l<.clponditicius,cV dixir. 7 rum ert nliutu
Non propccr mcvox hxc vcnit, |cd proptervos . Nunc 8
Diicrct onil, » »uo( p ti-i tn boi.% pcr h*c. b Uutu, | qu doinimcurin malis
mundu J d n«,
iudicium cft mundi.Ndnc princcps liuius mundi eiicietur
AflGrmJtiueinri'.cc. Vt i mooui.cVt il la mciubra-
foras. 1 Etegofi exaltatus fuero arerra t omnia crahamad
vi k t incrucc
9 &pateriplcad
10 rralut: nemo
naitjvciiitad mci
12 ter qui mifit n
ij ducatcum.
14 Eiecto diat
M 1 '( im iiuir, •
mciplum. Hoc autem dicebat lignificans qua morte cflet JJ cSra dubfl
moriturus.Refponditeirurba.Nosaudiuiuiusex lege,quia i7omnia.Nondicl
Chriitus maneun jecernum. Et quomodo tu dicis , oportec u nes, vt de vmt
1 * tehominumal
quoEiaic. »7-corda
iuntiniqijortimquc
quiaadprauitatempropriamtraxifquafi ineorum habita
tionc reqmeuit.Sed obftctrtca ante manu domini tortuo-
ius coluber de propniscauernis repulfus eft,quia dum no-
bisdiuinagratiamedetur,isqui nos teuuerat antiquusa
nobis hoftis eucitur.Sicut incarnata ventas dicit:2y«»c prin
ups butusmundievcictur foras.Vvtdctzm nunc fan&osom.
nes,non tencndo poflldet,fed tentando periequitur.Na qa
non
res, fcdomma
tegritate creaturac, id eft, animam , quod & corpus i
gimus.quod viu!mus,vt neccapilus pereat. Vcl vt<
homtnibusdicaturomniapratdertinata dequibus 0
rir.vel omnia genera hominum omnia , de quibu*
luseucitur.
f Et </«o.r«.Quomodo in cruce morietur ? Hoc enir
dixiffe putabant quod facere cogitabaut. fiU. bo. Qj
NICOLAVS DE LYRA.
1 Pater clarifica nomen tuum Adcfl, fac illud m quo relucet
gloria tui nominii [cilicet paQionem filu in qua ipfepater efl clarifica
tus,& fer coujequens ftUus,qui e[i idemiumpatrc mfubflantia,qa
per pafjionem fitu diuulgatam per apoftolorum pradicationem, notU
tupit rts & fitu & fpirituffantli diffufa efl per totum orbem.
2 Turbs cigo.Hic ponitnr glorU pctitxpromiffto & diuiditurin
tres quia pr mo ponitur vox patris gloriam promittentis,feciido opi
rtio turba de ilta uoce uanefcntietisjbi. Turbffi ergo te > tio expo-
fitto flatt uotisyibt. Refpodit lc.Circaprhnufciendu,qdilla uox
futt furmata a totatrinitateycii eius operaftnt indiuifa,veruntamcn
dr uox patris,quia fuit formata ad reprefentandum perfonam cius
& boc efl quod dx. Venit cr.vox de.a Qeo patre modo prMiHo.
3 Clari.QN'* Chriflus non clarificauit femetipfum,vt pontifex fie
ret ut dtcitur Heb.$,b.fed pater glorificauit eum primo in mxracuUs
in uitaCbriitifaftis.
4 Et iterum cla. Quia poftea clarificauit eum in merte per figna
diuinitatit oflenfa,refufcitando eum & exaltaudo eum ad celum.
5 Tutba au. Hicponilur opinio diuerja deiltavoce,in illa.n.turba
aliqui erant magis rudes,qui tantumfonum uocis perceperant no ft-
gntficationcm,& quatum adillvs dicitttr. Turba er.qui rta.& au.
di.toni Ad.cdciMiquid per modum [oniconfufi.
6 Alii mt.Magis ferfpicaces intellexerunt articulationem vocis
€rifll
7 Dicebantangeluseiloquutuseft. Credebat.n.eum efje pu-
rumbomimm & ideodicebantangelumei loqui ftcut ahquandoin
fcriptura dicitur, quod angeUpropbeiis loquebantur,
8 Rel pondit lcias.Hicponitur exp: [iti audite uocis & diuidii
intres quta prtmo ponitur Cbrittt expo(itio,fecundo lud&orum^con-
tradtfiiOttbi.Nos zu.tertio Cbrifli refpon[io,ibi. Adhuc tnodl.in
prima patte oflendit Chriftns,quod non erat tonii ruum necfonus co»
fufiusficutai qui credebant, fed uox diuina propter inflruclione po
pult circunjtantisyVt cognofceren ipfum Iefum effe verum Chriflu,
cui de cAio dabatur teflimonium & boc efl quod dicitur.
j> Non propter me vox ha:c . {Jwn uox fit propter inflruftion?
ajtcuius, Chrijtu: autem inflrufiione non tndigebat fecundum quod
Dcus [imiUter nec inquantu homo,quia ab inflanti conceptionis om-
niaperfeiiecognouitqu/e cognofcie Deus fcientia m[ionis,idco uax
illa Hon eflfatta proptcr tius infiruUionem, quia fciebat fe per paf.
fionemglorificandum a patre.
Sed
I o Sed propf er vos.i.propter mftrucTtoncm veflram.
II Nunc ludicium eft mnv\di.i.iudiciumdifiTettonisyq\
pnrepaffioris Chriiii difreti funtfideles credentcs ab obfiint
infidelitatem,in futuro autem erit iudicium condemnt
lium &■ prtemiattonts credentium.yd aliter. Nunciud.
t.pro mundo,inquantum ex diuha fententia mundws a po
boli ereptus efl in paffione Chrilii idtofubditur.
i2Nuncprincepshuiusmnndi.D abolus.n.hicdx
ceps, nun quod fit dom nus fnbi\anti<x mur,di,fedbomk
alitcr viuentium inquar.tu f< fubiiciunt 11 perpeccatu»
tem eietlus diabotus per paffioncm Cbrifii ,per qua aperta
glorite, wfic diabotus non pottil impedire fanfios a conf
glorix ftcut faciebat ante , tamen permittitur tentare bont
xercitium & meritum eletlorum.
1 i Et egO fi exaltatus,&:c./.ifl cruce , ubiexaltatus e\
aere debeilaio aereas poteftates. Dr et in crnce cxaltatu
tneruit glortficationem & exaltationem fui corporis et
ftbimultnndogentium perfidem, ut babeturThilip.i
quod& Deusexai.il tkc.fequitur . Etoishnguacon
quia dominus lelus Chnftus m gloria eft Dei patr
HOmnia tra.ad me.£* amore.n.in cruce oflenfo ad genu
num habct uim attraliatiuam omnium mentium.
1$ Hocautemdi.c5«:c.//?<i/««f uerbaeuangehflsir.tapii
quid Chriilus intttligeret per tllam exaltationem, f.faamcM
nem.
1 6 Kcfpondil.Hicponitur Iuddtorum contradiiiio arguei^*
eius morte audita,quod ipje non effet Chriflus dicentium.
17 Nosau.exie.quiaChriftus,&c.7v(o;e/f^«/*rfi</ai
accipiunt totum uetus Teft.& nonfolum quinque libros M
appropriate dnr lcx inprophetis autfit tnentio de aterniu
fti utpatet Ifa.g.b.Et uocabiiur nomtn cius admirabilis , Y
rius Deusfortis pater futuri fcculi princrps pacis multip
imperium & pacis non erit finis fimiliter Dan.6. g. Potel
pqteftas a:terna,&c.^ Micb.$.a.l~A ru Berhlee' Epht
/r-<7»'W.Exremihiegredietur, qui firdominarori
& egreffus eius ab imtto a dieb.&tcrnitatis tatis permanen
tur contrariarimortt ideo arguunt.
18 Etquo.tu.di.&c.exal.i.rwoW/ncrttcf^.rf.^fa/ofMf
ipfo,fequitur quod tu nonfis Chriflus qui manet in aternu
tem loqueris dt alio,dic nobis,quis efl iiiefiUus hominis.lh
.y ci
Htnii)
fi,q»i
S CtUS
Irad
tUldt'
tdett.
Uaa-
auti*
iius
iruhitadieferrum, &ficomma trarntaaic.Vam I
M 0 \ ^i k I T E H.
jj Etfxo/Jexa/./M.aifr.oniniitrru.dctw.f/.Namamorequopro omniscreatura.Mar.vlr.d. 1'redicarc euangeliu oihicna
nobis paiTuselt trahitnojadipfum.ficut, magneslapidesat tura,-,i.omni homini,ficutfuu cxpofitum ibi.
niodf
D;xit
i,
ui) loannis
, mc oriterrencbant,quod fccpedixeratfefilium hominis
CapXlI.
nz4
turquaieoccultatnsefl? Ingredienscordaeorum vidcbj
n6(:odhicdixd1er,riexaItatusfuentri]iushominis.Qnis mdignationecordiuferodam.quisnihil loqueient.lt qj
cftiefiIiushominis?Si,n.Chriftuseft,manetin£eternu. abfcondk femitigansilloru inuidia.Nam quodinnaderer,
Sinnetinaiternumquomodo exaitabiiuraterra,tdeft, &c voluntanamalirianoncredide.utinfinuat Euangelifta!
C ftfermo \fau impleretur. Quem omnibus modis impleri
necelfe eft, non ta-
D
mo:turincruce?
a ^ib-.htc.uxoxum
inreieite , & mori-
turnChriftum vt
tcdi aivicluru.nin
^tetfi in celo quo a
perccat. Veldum
Gntumvobifcum
hab is , ne tencbra; b
«aItarifiliumliominis?Etquiscftiftc filius hominis? Dixit , Sm^cd vSut
a CumiBte:iigiti'quodChri!lusirunctinitcrn:i.T? hsc pars fidei &ueri luminisper fe non - ,• •
rufficit. .^uo.iOitaintlli^itisChriiiisrtern tatem.urncgetis eius mortem. tate." prCIClUlt etllUl
crgoeisleius.Adhuctmodicumlumen invobiselLAmbu- a Deus≺edixit,nq
latedum lucem habctis, vt tenebra vos non cbmprchen- \ Sw^non tarneri
. aia^quinoncelimoriemCiKilt.. Sed^ . COCglt ki IlOC, led Vt
gn(antia:& mor- c dant.fctquiambuiatin tencbns, nelcit quovadat . Dumlu- 6 fic prsiciuit &c pra>
usppetux vosco- cemhabctis, crediteinlucem,vtfilnlucisiitis. Hxcloquu- 7 dixk
aCorpo.alterfic&fpir,tuaIirer. 8 f 2S(Of?/>0. A V C V ST.
tusefteislerus3&abiit&abfcdnditieabeis. Cumaiuemt 9 Nonquodnonpof-
r r -rr i l ■ /- iofunt homines muta
tantaiignareciiietcorameis,noncredebantin eum,vtfermo u nm melius,iedqua
ProrantareScdifficultate. a Vel quod nosate audiuimus,vel jpli , ^ <jiu taleS 11011 Pof-
credere.
rxcaua.Qniap-
15 mxar liaiasm Ipintu
, T^ 16 pia-lciciiti omnino
tui noltro, & brachium domini cui reuelatum cft?Propterea
a Deus.deOrendoeos quicum poffentvidercnoinerunr & lUmpoffent cogi£jre&
inteUicerr,nolueiun;.
maliquidven \ ■ ■ ■ ,. . ,r. ^ , .
gmsdeceter- f nonpoterantcredcre,quiaiterum dixit Iiaias.f Excxcauito-
hrifti, credit g culoseorumj&indurauitcoreorum;, vtnonvideantoculis,
itatem adden-
[efcit quo uadat.
ioncredit mor d
Lhrifti, nefcit c
iadit,fedoften-
ipetramfcanda
pdeftChriftus
scontemnen-
:S: irridentibus
jum.
1 1 lucem bab. Id-
nosdeie nunciantesaudiunt.
Iiaias* implerctur quem dixit: fDominequiscrcdidiraudi- ^funccr'
a Fii nsp-rquemomnu iecit. b <>erridem.cum eflttn carnepju is.lhum lib non fu- ^ =\ .,
peibis. b Quandoprxaicabat incarnationem Chrifti, piadiceb»c tt am 15 01X111!
tlf.y3.a
exczocianem Indxorum.
ly exaeoitjoue ludaro-
iS tum , non poterant
jc- credcre,uo q> p.ecef-
2ofitatenonpoiTent,& tEO.et.c
. Lira nulla culpaeffet W*«ij.b
Mjr 4.q
i humiliute, vt
:aminiin veritafe.
m.Non ab his qui credere inceperant, fed ab his qui
:bant.(^od ablcondit fe noftrx infirmitati cofuluit,
jajpottttatiderogauit.
I eopm. Quare occultatus eft ab eis.non.n.nuc Japides
intcontiaeum,neq;blafphemauerutficutprius,igi- nonpoffefenegaie,lauseftvoiuntatisdiuin^
tur
cislcdquianolebar,
quam voluntateeo-
rum prxfcitiit Deus & pt ardixit Sed aliacauia huius reddi
tur,f.excjecatioDei,fedetiam hancexca:cationem mcruit
voluntaseorum tumida,quifuam uolentesconftituereiu
ftitiam,mftiria:Deinonfubiecti,quoddiciturn6poflccre
dere.Ita eft culpa volutatis humaox, ficut quod dicit Deus
Luc.«.t>
Ko.n.i,
Cloriam
Ro. io.a
" NICOLAVS DE LYRA.
muisnonnocauerit fc in ifto loco filiu fms , tamen comunitcr fic
femibat,& ideo lud&i rrpetedo verba eius boc addiderunt. ?i au
ff ratnr aualiter fudmi intcllexcrunt, <p Cbriflus fuam futuram
WtixioMm rocaret exaltationtm. Diccndum tp trouerbium erat
wiluUos,i}uodcruc;fix'.o vocabaturexaUauo\, & adhucbomi-
« imodolojnendivturaurficutcum alujuis imp,ecatur alteri
:m,di'it > :>tu fts in alum clemtus.
't\got\%\t[\\s.H:cponiiurCbrifiirc(f>onfioin quacom-
Wtteoidealiquali cognitionc Cbrifliperfripturas, quatumad
'ate m,fed oltcndit eam mperf clam,diccns.
► .ihucmo.lu.&C.Qw/tfHori intelligebat morte Cbrijii&paf
i bumanitate liare fmul < u deitatis tsternit.ite , & tamen
Ittc fonltjcriptura d: C briflo.de tgternitate iam ditlu efi: De
nefcnbitur Efi.<, ;.f>. Tanquam ouisadoccifionem
tut,&Ic.£f fecmdum antiquo< dotlorcs Hebrneorumtotum il-
™ '-hChriflo ad literam intelligitur ab dlo loco quiponitur c.p-
»teliigctfcr.meus,&c.fim.l>.ter Dan 9 gexprefie pr&dici'
Chrifii.Et pofl bibdomidas jz.occidetnr Cbriflus,& ideo
19 nosad quarendumperfetlam cognitionem de Cbrilio dicens.
i ubulate./*/ cfi,in cognitione proficite.
'im lu, ha. Id tft , mrprtfchSiaUtcrtfuifim lux illuminans
'ff tem dotlrinx & lumenguatite.
tc.vox non com.Sciticet,ignoranti£ & culpx.
^ iqui am.in t te.f.prxditli:.
'7 elcit quo va.QM/a dedinauii a retlitudine vi£ .
I1mlu.ha.crc.1n hui.n.eipfum.
filii ln.Cnis.Ver imitaiioncm & gratieadoptionem.
°*ec J°,e't eis Ic.& abiit . Qj4'ta 1,0 reapiebant eius doUrina.
' I abfcon.fe ab eis. kodtm modo <& eifiemcaufis ficut iitiii
*'-& JO. Sednonvidetur uerum qu:a fupra fr abjiondit.eo q,
fccidere tumjnc autcm , on dicitur hoc. Dicrndum ,/nod -p-
l'°atcogitationcs eo-um ad hoc tendcntes, licetadhuc rwn pro
fmt tn opere,& jdeo uoluit eos pr&uemre Je abfcundendo uma
m"nuenetathorapaJfiomsfu£.
Cum
12 Cum autem. Hic ponitur ludxoru infidelitas & obftin iau,&-
diuiditurinduas, quiaprimoprxditla obfiinatio o(iendaur,fecudo
aCbriflo arguitur, ibt. lefus aute ciamauif.TVHwa in duas, quit &3.H'*
primo oficnditur obfiinatio non credentium,fecundo defetlns iuuxo
rum Chrifio crtdcntium, ibi: Verimtamen ex ptincipib. Oicit
igitur xnprimap me ftc euangehsi j.Cum autem tanta li.&:c.i'«
tniracuiis,in dottrina,& in rettelationef creiorum cordis, & futn-
rorum conttngentium,per qum dalara erat eius diuinitas.
II Non crcin eum.Er inhoc imp!et* funt propheiarumftriptu
r*,eorum obslinationem praduentium, & hoc tfi quod dicitur.
1 4 Vt fermo Ila.pro.imple.Ij.wr non tenetur hic cauJ4i:ter,fd
confequutiue tantum,quia cx lud<xorum cbslin.ttioue , impteUofe-
quuta efl Ifaite proph. dicms.
1 5 Domine quis,&cQ1^./>4i<c/ «alde, quia paucide ludsis crc~
diderunt comparatiue . Et bene dichauditut noliro, fuia propbeta
non cognoucrunt myfltrium Chrifiipvr vtfumrain fe,quiaadbuc
eratfuturum . 1<{ec uiderunt illud in diuina eBentta fed tanturn 10-
gnoueruntper reuelationcm.Et talis renctatio ex parte Dei rcveian
tis uocatur loquutio,ex parttprophets. tivciitgcntis twcat auditio.
16 Etbrachi.domi.cui reue.ed?'./»//:** DeinaturaLs,quieft uir
tus operatiua patris,qui inquantum Deus omnia fecit per uerbum.
Etfiita effetin bominibus, t,uodper uerbumfuu faci tentquidquid
ucilent,uerbum hominis brachium cius dicercAir . Induat etiam
F.Kangelitlaatiamfcriptutam Ifan-c di.
17 Propterea non po.cre.M ec impofjibilitas non cfi abfoluta,fcd
tantum ex fuppofitione,ffuppofito, quod babcnnt uotuntateobili-
natam in malo, ficut de aliqno dicitur. lflc non potefi illum diligere.
quando habet uoluntatem fixam in odio eius.
1 8 Qiiia iterum dicit Ifa. Cap 6.cMcet verba ftnt ahquantulum
mutata.
1 9 Exce.ocul.eorum.^w/irrrjfccnrfo lumengratiapropter torum
malitiam ,quia aueitebantfeab bai luce.
20 Et indu.cor eorum. Quia (ubtratlioncm diuintigrat'u,qutt
cor mollificat per deuotionem,fcquitur cordis induraiio per cordis
obflinationcm.
21 Vt nonvi.oculis./:raf«f4#i>Kj-.
*Et
M 0
I{ Jl L I T E ^.
depeccatismodicum lumen haber. propterquod vfqjad
contritionem perfedram debetprocedere,necomprf hen-
W ergo eis lrfus adbuc mo. lumcn , &c. Morai. Atrritus dant eurn tenebrx per rccidiuum mortalii culpa;.
jDiif.
1& N
n_* Qofiorc
a Ghrifn oc/.Kko crux in frontc credentium vbi cfr fedo
A wrecaodiCjfiginirtVtdenoinineChriftinulIuictubcfcat.
&maeis"lonain Dciq.iam honunum quxrat.
b \tfut Alusnoncrcdentib. alusvcrocredcntib.vclpah.n
cnm pfalmis &Uudibni,gel-n occnlto gm approp«qqaan
tc lua pai.iouc,cla*
lcolai de Ly ra. i_g
dixir, nc ficut vidcbatur crederetur tm filius hcris h<
dixir.utcredereturxqualis patri.Neutruni horiim
aI;nsnuiTus,i.Apo.tolusqiiiat-hIcruus.P6taut,i
liafiliocoinmunia,utqu ..udit uel rccipit mcauditc n
Cvrecipit, quimemili ^quudonunuslionoratu.
uo&patcrinm.
nntleius quilatc
quandiu patlio
nonuatcomp.
C Q_i credit i* me.
Qiuahomo appare
bat.&lDcusi homi-
nciatcbat.nc puta-
icntcum hoctantu
ellc quod vidcbjnr,
vult le credi talecv
tantu,qualiscx:qua-
tuspatcreit. Kthoc
C Clt: t^oncre. in me. Id
clt,in hocquodui- a
det:i'crfi» eumquimt b
mifit. qucm ntccflc c
clt credi patrcm , Sc d
fi patcr cft, habet fi-
lium, qmergocrc e
ditin p.vrcm,credit
mtilium xqualeei,
8_hictalisueiecie-
1" cre.i- dit, non quicrcdit
mc nomincm tiliu
Dci per uratiS, non
pernatura. Et ideo
nc quis mtclligerct
patrem tanqua mul
torumfihoru.u,pa- f
trcmpergratia,non
vnici uerbi xquahs
c fibi (ubdit.
d Et tjtti me+i. ri. &
Vfqueadeo
Vel Jt tliiiuindofle ccnfurt.conufrtin-ut S< fjncm eos
b Vc ncn .
5c*non inteJUgant cordc,& conucrr_uuui-,ct iancm eos.Ha_c
* i'ec-c_'aiioneludioiuin. b No_ Ii.utc8.leii ahim ipeeit .ur&kt fi-i. muilione
Chiilti.
Mov/i c~ ali. iu_>.
dixit IfaidSs,<juando uidir gloriam cius , & loquutus cil deeo.
i 'il icnt
tfr Thbophtl.
l dixir.quk.
z hi, icd rni
me, quodl
Deum,figri
liuddtenimc
Vcrunuamcn multi cx principibus credidcruntin eum,fed 3 rctcuipiain^
■ Erg > hoc ere.le«e uit ci, qu-.i n 4 Crcdere in Cj m-
propter Phanixos ndu conficebantur, vt deiynagoganon 5 quam,nami
■ ' . ll.>.icdcn;e-,iraprobar. bUn,l C.edlt allCUI
ciiccrcntur.Dilexeruntenimglonum horiiinum magisquam 6 mmcIIij'
*u_ tlt infiu e. » Vetaei ft (pitilculi iutetie&a. 7 UatCH
t-up.8
b.
igl , qu<
. t vcre
Joriam Dei.Icfus autem clamauu, & dixU.Qui crcdit in mc, *
i 6 cu niumquod lidcte-teiiu». b Soluir,iVd ctiaminpatrei-. '
Sdi.n pcem. Spiiiiiiaiiiiiliorie. llinOUtlllD
ndncrcditinme, ledin cumqui miiitme. Etquividecme, rodir, ideoie*
<^n» enim eitu- a Q^od nonin aliainmina. U Ctedidcnt Ap
vidct cum cjui miiit me.+ Ego lux in mundum veni,vt dmnis
a ln q«it>.inurn.in ef>,li modo fi.-.r, ( i-licj acia ur . nc i.lu >ietur. Eicctiu».
qui credic in mc , in te ncbns non mar.cat. Et ii quis audierit
* . -•- i- /-.... i-j:- :_ _: ■ _ v._i- i r- _.,..!-
a ln..nui.
b Cuijattrdedit rrorciadiciuin. i >>odo. d Curnonmodo.
. pi ruunduen-iii nou iu-iui.rd miCcti.otdix eft.
at non itcm n
i2ltolos,eaprop
i jminusnondr
creditmitu,
i4nim P
isi'e& Pci
j6dicc;c,quicrc
i7iu ied ut Hc
i8quod n<
Quiipcrnit, me&non accipicverbamca,habetquiiudicet i9nnt',mfi
a Id ell.ego. b burj hiimiu
eum. Sermoqucm loquutusfum, lllciudicabit euminno-
a II eo iu licjun.quia go fiUui cx [ Jiie. Kon ioquitutex l.,uuu nen . It <"
uiifimo die ; Quia ego cx meipfo non ium loquutus ,
vcrba mea, & non | cuitodicrit , ego non nidico cum. No n
D. u.in o •cionouiQirco Bodic.
enim vcni,vtiudicem muudum,fed vtialuificcm mundum.
Noncrcdit meeffeUeum.
i^_i iijni
eum qtv
niluldiltatinter iuc&eum,vtqvidet mc videatefi .Hcc
ulionocarnahs, lcdintellcdtuahsert mudocorde. Quiui.
wK.Noait no videt me,led eu q me mifit,ficut dixit,cj crc-
dit iume,n6crcditinmc, fcd liicuquiinilit me,qaillud
dixit
jotur.
e £^(7/».r.De.|
diciiur.Luxi
2nru:n '.iin,nil|
qui lliui
nutillunur
lux,quiauita<
luccthominibus.
f Sermoquemloqwi.usfum.hilrirtt&C dicitfciudi
nouiflimodie, quiaiplecit fermopatrisqui lciplui
tus eft icipium annunciauit.
NyCOLAVS DE LYRA
1 tt non &c.& fa.eos.-2«« ifl*» non pojfcnt fierinifi gratta Dei
pr<£ueniente.
2 Harcdixit Ifa.quandovi.glo.eius. Hoc addit euangeUfla,qa
Jfa.6.a.pmitt:tnr verbis pr&di&is declaratione Cbrifii & gloria, cu
d»cJrMr.Vididon.inu lcdetem lupcr folium excelfum, &c.
3 Verumtamen. Hicoftenditnrdefetlusluddorum Chrifiocre-
ientium,<jui imperfedt trant in fide,quia nonfolum rcjuiritnr crc-
dnlttaa cordis fed etiam confeffw oris ^fecundnm quod dicitnr t\ora.
I o.b.Corde.n.credttur ad iufliiiam , ore autem confi/Jio fit adfalu-
tcmjptt autetn licet in Cbrifl't crederent , tamen confiicri non aude-
bant,& hoc efl,quod dicicur;\retumumcn ex prin. idefl.exU-
gifpentis & faccrdotibus.
4 Multi cx prin.cre.in eum . Tropter miracula & propter im-
plttioncmfcr.ptnrarum.
5 S<-d propter pha.6JC.vt de fy.non c.Quiaconlperauerunt, q,
fonfitenies ipfum ejje Chnflum exiommunicarentur,& defocietate
]ud*o*umexpetlcrentHr,q>crat apud eos ignom'miofum,vt fttpra di
itum efl c.g.yerumtamen vmncs tales pfn<e ftpio iuftiuafuftintan-
tnr (nnt mcritori*. Caufa uero quare hoc mcritum fttgcrunt eratfu-
perbiayideo fubdttur.
6 Dilexerunt.n.gloriam hom.Idefl,bonoremmundanum.
7 Ma.quamglo.Dei./(if/?,TOcrir«f»pro quo glorta Deireddii.
$ Ieiusautem.Hic conftqulter eorum infidelttaa arguitur a C.n
no,Cr dtuiditnr in trcs,quia primo inducit eos ad credendum, fecnn
do ofitdit fidei fruQ7t,ibi.Ei lux.tcrtio incrcdulitatisfHppliciii,ib:,
xlt(\quii>ai.ulnprimaigiturpariediciffic:lc(ii$Mtcmch.sid
dcmtandum magmtudinem duedorum&fui affettus ad falutem
homi-
hominum.
9 Et dixit:cni crc.in mc,noncrc.in mc.ScUkcuJhkili
tffet contraditiw,ideo fiqmtur.
io Sed in cum,oni mi.me. Quiayna rftfdcspairisG.
rna vifio qutt fuccedit fidehideo fequitur.
li Etqui vi.iv.c.Tatcr.n.w filius funt vnmn infdfl^M
gnuntur auti m in proprirtatc ri iatiua. Hac auttm eflw^M
tmorum, quia co^nito vno cvgnofcanr cr rehqw.m , t :
vatura in intcllcliu.
I * Ego hix.Hic/wn/rnr fjdcifrntlus^cum dicitur: Pgo !i *
muo.vtoIs,q cre.in me,in \t.r\fymz.f.'gnorat'uttculpi r.t
n[,bic tfi frutlusgloriofus taiu euadere,& bona cotra r. i
i i Et (\ quis au.Hic dtfcribitur pena incrtdulurumcui.
Et fi quis au.ver.me.-.4«rc corporisjcdnon cordis.
-4 Et non cultodierit.A/ancwc tn infidtlitate.
15 Ego non iu.eu m .Scilicefyn ifio primo meo aiucntu
fafubditur. 16 Nonenim \c.\tiu.mun.lnaduenipr
«7 Sedvt fal.mun.r«//i»f»c.o;/»rf/c/«»i cqdemnationit t
i S Qui fpernit me,& non ac.verrmea.Prr fidevi.
1 9 Habetquiiudi.eum. Etoilendit,qutsftti(lci»d:
2.0 Sermo quera lo.J,ic«..»./fji ciuihs dicitur hdicare i|r«
inquainum oilendit eum dignum iudicio ei» & condtmn
fla Chr fli^,& eius dofttina iudicabunt infideUs , </ UM ofic
dignoscondcmnatione^edquiaipfcmet Cbrislus iudicauit
in aduentu fecmdo,ideo fequitur.
2iQuiacgoex meip. Tropter hoc enim fcrmo Chrifl
infideles condcmnabilestfuia procedit ex itifaliibiU vcritat
d DeopatreMeofubditur.
M o t\ jL L I T E i^
t 6 Di/fAcrnnr.n.^/.rjr.wir.r/Mjnj^/.De/.Ifti hodie multoshabct
lequ.KCilcili<-ci,pro n.udi glcnia fc & fua prodigahterex-
lonctues.cV patumaut mhil propromcrendaDei gloaa
laciciites:Ic/«ja«t(»ic/i:»iaM».Sequitut.
1 1 Ego lux m mundum ucni. Proptcr quod acccdens
pcr ndem & deuotionem ab co illuminatur a d lali
co veroiecedcnsobtencbraturadgqhcnnam.
1 6 T^on.n.ue.eS-c.iudicemmundum . Id eft , condcmm
priumemmdehrftum cQndemnatquemhbet p
reBiuc
alicct
[pfe
leura
ni ,at»
,prt>
wo-
127
a Mandatum.Non deditpatei filio roandatu per angelum
vialiam creaturam.Necrnadatum cp aliqfi nefcifiet. Sed
dmverbum&: (apientiarw inqua luntomniamandata
loannis Cap. XII.
1228
aperte dicit femandatum Dei.
C Qu& ergo ego loquor /icut dixit mihipater,fic loq «or.Intelli-
gentibus metibus,vteftnata veritasex patre,fed ficioqui.
gliuit dedit , ficut filio quieft vita, eodedit vitam quo turveritasintus fine fono ficut dixit ei pater vticrederent
Muit vita m,quia
nn?rlni'itim Af- *dheevt loquerer. latra.
d eiTe vitam ,qus a icd cjui milimepater , ipie mihi mandatum dedit quiddi-
fnvitiofuit. ■**
b Etfdo. Cum di- b carn,5< quidlocjuarxt icio,c]U!amandatumeius vita a^terna
c; mandatum efie
v imaetemam , &C
fifit vita a:terna
aperte
id eft qui raei^rum y erbumannuncio,
b
Id eft, licut verax me veritatcm genuit,
iicvetitas me v ritatem annuncto.
eft.Qua? ergo ego loquor , ficut dixit mihi pater , iic locjuor.
hominesquod no
dum poftunt mtelli
gere, exore carnis
verba fonuerunt ,
quaj prolata &: lite-
risfignata, nosad ip
lam ventatem ali-
quatenus engunt.
<£P*CAP.
D
NICOLAVS DE LYRA.
. 1 pfemihimandatumdeditquiddi.^MwC^/fiHX inquan
tu bomo minor efipatre,& fic accepit ab eo mandatwn in cnius
cx utione non potefl deficere a regula voiuntatis diuin& ejuia hu-
nuitas Cbrifii tanquam infiritmentum diuinhatis coniunclum in-
nn ' mouetur nifi fecundum ipfius motum.
1 tlcioquiamandatum eius vitaauernaeft. Scilicet vir-
r» \te r, inquantum obferuatio mandatorum Dei deducit ad vitam
41 namjecundwn illud Matth.19.ca.Ti vis ad vitam ingredi, fer-
j )ux ergo ego.Hof condudit ad oilendendu q> humanitas fua
Bc oierit obliquariaregula diuin& veritatis, vtpatetp pr&ditla.
ctafione cuiufdam ditli in hoc ca.qu&ritur,vtrumprincipes Ih
l -« credentes in Chrislum ante eins paffionem peccarcnt morta-
1 no cbfitendofuam fide.Et arguitur primo q>no quia cmittereil
k >»od rertitur infcandalum & turbatione aliorum,no tflpecca-
fi ortatefcd magis videtur me> itoriu quia dicit apoftolns.i. Cor.
icMneorTeniione eftote ladxisticgcn.Confefftoautfmfi-
1 r tn fcadalum jeu turbationem aliorum ergv,&c. Ite aliqui
-eritt valde boni cr iufti, vt \icodemus & Iofeph ab jlri
. «j Jid qui erlt difcipuli Chriftt occnlti,& ideo nb eH verifimttc, q>
'it 4 f(£ fiJet confet]ione,fi fuijj) t hocpeccatu mortalc.Con
,, trmmarguttur per iltud quoddicitur t\oma. lO^.Corde.n.cre-
dMtadiuihti^oreautconfeiTiofitadialute. EtQcvidetur
f i cofefjio fiict jit neceffaria adfalutem ficut & ipft !■ des & per
\taequens etus omiffio peccatu mortate eit.\\e[ponfio.Aug.diffinics-
p< atum mortale dtcit quod pcccatum tranjgrefiio e(i legis diuin&
C atefiium tnobeU entia mandatorum: & ideo omiffio coafeffionis
fi non ctt peccatum mortale, nifi in cafu in quo confeffio ei oppofi
tk iditfkbprxctpio dininoupfa auiem confefjto cumfit atlus virtn
tis,non
tis,non cadit nififubprAcepto affirmatiuo.pr&ceptu aut affirmatiuu
iicet non obtigec ad femper, obligat tamenpro tempore & toco,vide
licet quando omiffioaHus qui cadit fub praccepto,eft contra charita
tem Dei velproximi : & hoc modo omiffio confef/ionis fidei contra
chiritatem Dei efi quando per hoc fubtrahitur honor Deodebitus,
ytpote quando per boc creditur quod talis fides nonfit vera.Etiam
contracharitatcm proximt,quado per\boc proximi faius impeditur
& hoc eH quandoper hoc quod aliquis maioris ilatus , fidemfuam
non confitetur, alijfimpticiores afidt vclfidei confeffione tempore
debito auertunturTropter vtrunq-, iftorumprincipes ludneortmde
quibus quxritur mortaiiter peccabant,primo cum effent icgifferiti F
& facerdotcs infcripturis exercitati,vt fupra ditlum efi,per hoc tp
ex timore fidemfuam de Chrifio non confitebantur,fides illa ab alu.t
non vera,fed falfa reputabatur : per hoc etiam altj inferiores diclis
& fatlis facerdotum inb&rentes a fide Chrisli auertebantur,& jic
patet quod omiffto confesfionis fidei in ipfis erat contra charitatem
Dei&proximi. item alia ronepeccabant,quia tenebantur ex officio Diuifi*.
docere populum de h. s qua funt nciefjaria adfalute,cuiufmodi erat
fides Cbrtfii:& ideo taciturnitas iiia non pot d peccata accufari. Et
hoc innuit euangetifla reddens cam taciturnitatis ipforum di. Dile~
xerunt.n. . agis gloriam hominum,quam gtoriam Dei . Adprmum
dtcendum, quod confesfio fidei quando efi ad turbationem hominum
& adnutiam vtilitatc,eil omittenda,fecundum quod dicit dominus
Ma.j .a.t^otite fantlum dare canibus,&c.Sed (i ex cofesjitmefidei
fperatur atiqua vttlitus,aut et adfit nccefitas,fcandatum tnfidetium
eft contemnendum ficnt dicit dominus Mat. l j Jo.de fcandalo Vhari
f&orum.iinite ilios fcilicet iurbari,quia c<e cifunt & dtices aecoru.
Ad fecundum,dicendnm,quod etiarn apoflotiantc confirmationem
fpirituffantli mortaliter peccauerunt , vtpatn de negatwne Tetri
& ideo non eft mirum, fi aly infenores quantumcunque iujtifimili
ter peccauerunt, quia non crant confirmati.
* NICOL.
A D D I T I 0 I.
na.n.vbi dicitur inpoflitla.Sciendum ct, quodifta'por
t opecunic in via non pertmet ad perfedionem.
repi,^nat perfecliom haberefeu portare pecuniam,licet co-
imtnt dt dimtffione bonoru teporaliumfit vtiie ad vttam &
I mfaitiHs tvift qHvndam.Cuius ratio efi.T^amfecundum Tho.
/ "dafecundx.q. 185. ar.6.in refponftone adprimu arg.Terfetlio
(■ ifliana vit* non cofifiit effcntiaiiier in paupertate voluntaria,
II 'duntaria paupertas operatur inftrumentaliter ad perfetliont
* ' Vnie no oportet,q> vbi eft maior paupertas,fit ibi maior perfe
w ynininopotefl effefumnaperfetlio cum mag»a opulentia. t^am
£ obatn cm diclum cil Gcne.ij.a. Ambula cora me,&£ eftop
« us legitur quamplurimum diucs fuiffe.Si auttrn ex hoc arguai
>n ilt effe cofiiiu domini dc pa upertate.cum Jlbraha diuitias pofji
*{ ttitperfetlut.Ad hoc diccndum fecundu Tho in tratl.de perfe
" t »it£ fptrituatis,quod idcirco confilium paupertatis datur qa
■■ ibenores funt a folicitudine diuitiaru,& fecuriores ab il
m itijt qus. m acqredis pecunis quadoq,cotingunt qu&fmtimpe-
■ 'aperfetlioms. i-.x quofeqtur.tp magna fuit virtus feupfetlio
* >l)£ er Dauid <&■ (imiliu,qui etia diuitiaspoffidentes a dtuitijs
W mn ammu habuerunt.ficut magnafuit virtus Safonis, qui abf-
fJ<rrw cufola mdiibuta afinoz muttos profirauit bofies,vt Iudtc.
\ec ex hoc fcqueretur inutititer dari cbfiUum militi,yt ad bel
« tcedens armafumeret acfhofles uinccdos. vincere.n.fine armis
ic litposfibilc & vatde virtuofum,e{i tn de raro cbtingentib.fimi
11 tftdepDsfidem.busdiuitias refpctluperfetlionis viu , vnde
J"«-n.a.cH7»^'ar.r.eatuseitdi.qinuei).eftfin2ma.&:c.&:
•r a-^uis eft hic & lau.cu fe.n.mi.in vita fiia, &:c. Mirabi-
««■facitfeu mirada,Hb aut imposfibilia,q ln diuitws piuh diuityt
Lttmib.tor non appontt.Ex quib. adpropofitumdicipoffct,quod
Chnftus
Chriflus qtti paupertatem voluntariam J£pe cbmendauit volens da
cere apoftolos epet fine tati paupertate perfettio vit& poffet atquh
ri,idcirco pecuuiam in via portabat . Si aut obifciatur de hocquod
Mat. 1 o.b.iicitur apofiotis qui in ecdefiaperfecliorelocum tenem.
Nolite pofiidere auru,nec argetu,nec pecuma in zonis ve-
ftri s.^id hoc dicendum,q> illa verba domini ad litera JLug. in ii. de
confen.euang.exponit,vt inteiligentur nb pr &ctpiedo,fid magis per
mittedo,permittit.n.eis vt abfq-, auro & argento & aiijs fumptib,
adpr&dicadii irent accepturi vit&fnmptus ab his quib.pr&dicabal,
vnie fubdit.Dignus operatiuscibo (uo.Itatamen,quod fi ali-
quis prooriis fumptibus pr&dicatione cuangetij vteretur,ad fupere
rogatione pertinetficut Tauius defeipfi>,dicit z . Cor. 1 1 .b.Chryf.et
aliter exponit pr&ditla verba vt intelligatur illa domtnum difcipu-
lis pr&cepifje quantum ad itlam mi$fio:em tatum, qua mittcbantur
ad pr&dicandum iud&is , •vtperbocexcitarentur adconfitendurn
devirtute ipfius quieis abfq;fumptibus prouideret,quod confonat
cum hoc quod dicitstr Luc.zz.d.Qv\ mifi vos fine (acculo &: pe
ra & calceamentis, nunquid aliquid defuit vobis ? Vndecx
pr&ditlis vcrbis nb obtigabantur apofloli, necfucceffores ( quipro-
ut iicit glo.Luc.xo. funt epifcopi ) ad non portandam jeu habendarn
peccuntam tanquam ad iila qu& repugnat perfetlioni, vnde prout di
cit fantlus Tbo.vbi,fupra in reffbfione.i.arg.Stultum aut videtur
dicei e,quod totfantli potifices,ficut Anaftafius,jLmbro. Aug.illa
pr&ccpU tranfgresfi futficnt (i ad ilta feruandafe crcderent obtiga-
ri.Illud autcw ca.Exv\t qui feminat,&c.perpoftil.allrgatum,facit
adpr&ditla , primo quia pluries , ibi dicit paupertatem cffc viam
perfetlionis vetadperfetJionem , & per confequens nm eitpcrfc-
tlior.fecundo quia hoc quod dicit quod Chriflws condefcendens infir
mispeccwam portahat,ficut & infuga,&c. mteUigedum eft qucd
fi apofloli adbuc infirmt vel etiam alii crederent fumma pattpertatt
Tomus v. Q_
Mat.ii>r
M-9
Glof!orcl.&: Nicolaide Lyra.
. tlTentcefJariamaifalutem. forte retrocederent ficut de tllo adolrf
^ ctnte levttur hUt i 9c ■ & idro talibus condefenitns apoflohs ao
Ctbattxrmplo,quod ttiamf,nt,a'ipauptrtatefcffci quis acqutre
re urfccliontm,v fim literpoffet dicidefuga.
V ' ^ D D 1 T I 0 1 /.
}nCox2?.rbidic:turinpo(lilU. Diccndum quod hoc crat,
„uiaLatm:<cratnobilishomo •
J Miraculut» La^ari inter cxtera miracula Chnilt maius fu,t,&
idco notabiUus.ynuefupra eo.c.dicii q, turba multa vcncrut,vt ia
J IZ0
larvm videreiit^ucm fufcituuit a mortuis. Quod non f,c legitt dc
aliis miraculis.
RFPLI InC! i.fbiinquiritTolil. quare contret La\a «
moutbantur ludxi,vt ccvtarentcu interficere.t\>fpondet
>;> nobilis & famofusft ieo us refvfatatio fuit f.vnyftor o" v it
libus rlus o:tiofa.Burg.opp'»'r,'*od illud nonfitir proptcr not> :«
tem Lazari,fedpropter f,f>bthcaie:n mirac:tl't, quiafuitm.
miraculum Chri[li.Sedn«n videoquare fuitmaius miracuUm\ti\
fufcimiofiUi vidute & fiUi arcbifynagogr.
*
CAPVT XIII.
Wcd'cmfe.&c. * Theophyl. Sc.ebat qu.dem
dominus&antcommafecula horam mortis
u* fuccum autem .lla iuaret,rem fac.t magnc. mi
fericord»*,- pdeicefione plcnam, muamq; erga dxlcipu-
los prx lctert dile
ttior.c . Rehchirus
cmmillosvchcme-
tiorem chaiitatem
oftcndit.-namcum a
diIcxilTeteos,vlquc
adiinemcilcxiteos
hocvultquodmhil b
omifcrit coii», qu*
faccrc decct eum
quimuitumdihgu
xdeo poftrcmo pc-
des dilcipulorum c
omnium lauat, vt d
ineerat magnii de- .
fiderium, &: magnam cis confolationem afTcrat m malis
In hac fionificationedictt lo.^nte diem fe.vocModii
r.em pakha.Ciirci \erodiem quaimmolatagnus,
folummodo vocari palcha& tlla Hic dicum Chrifti
cifixumfuiHcadmcridiem. F.t dicut eumanticipafl
diem ante,vt cum dilciLuhsagnum comederct & a
confirmadu-
C A P V T XHI.
Protismoticns. b Vt eimdilcSloncipli lltnfirent demu i lo.
non lum BuAcH,4aU jiollti rccubaib& buccelUai indc dedic
in
verbalequen
ducunt, i.n<
intrarelprAt
i Pilatidoou
4 taminarentur,v o;
3 medercut ;
4 tclligentes
elum agni t
5 Nec etubelcuilj.
cere ahos euaiijli
ftasmetitos,q
6 cunt dhm cc
7 cu alijs carnes
comediiTe.NGcl
nem -ero ilIos,correxiiTc dicnnt.Sed erranr.quia cun
Figurtlcm. #
Nte diem fcthim Pafcha- , lcicns Iefiis quia
a Idclt ipfe d « 1 »fr"<; q<»> :■ ' tir i pcr ■ ru em ecceviriu»
illiu» fii;iiic, Q^oi udtAtgypto.
Venic hora eius vt cranfeac ex hoc mundo
i Pioci» ficlushomo,
ad patrcm cum d-ilexiffct iuos
cjui
eranc
Pirata,
mundo , in fincm dilcxic eos . T Lc cccna raCta 3
iiderium.ix masnamc sconioiauiincui din-iini. inunj ..*.... ,..~...v^,.w~..» --- f; ,„„„-,
quxpaSricrunlf. cogitarcnt quod f,c dilexent eos,\ t & ncs eodcm Ipiritu loquutos TuttTc conte^fuD vno .
^ . ' • i. D j_r_./i .- r.t^c ,,-i mn. tircntur.in a ii<:picnrin crede ctur tranicamus.
tirenturjinalijseisnoncredereturtranleamus.
b ^rfr^/far.Interpretatiirnorjiseuangchttanome
lch_,i.rrafitns&:figmticationem,9aficuti]lide.-.
fic Chnltus de mundo.Sic & nos languine agni u
dcvitijsadvirtutes.demundoadca-lum.
C /«/i,„.Infinem,i:inChriau,quieftfinispfiimm
pedescorumlauerit,quareneq;delpe6turusiueosjnmui
to grauioribus.
"Diem feitum dicit quintumdecimum diem. f. die pal-
fionis,qa poft immolationem agm qu_ tunc fiebat in die
* Iouis facicLat Iudci magnum feltum,cp hifPafcha vocat.
Pafchaapud Grsccbs-qujuocu eft.dr.n.a paichim, l.apaf- ..,.....».....„«.,..... ~.....
f,one&atranr.ru,quodHebiciphaledicunt.Diesauiem yteiusd»le„«)nctranie at W0Vfc™™"™fi&
?#l*. H.poft „qu»noaiu!n vcinale »n quo immolabatur agnus tn n0™™?™.*"0*™0™1™
idvclpcram, ptoprie pafcha a tranfitu d.cebatur: dies vero in rantum dilexit quod v!^^^™
lolcniratislcquentes,quorum primus Sc vltimus maioa duxir,m quoexemplum dtdxt uomncsin UC fi
cultuhcbantur,diesazymorum,ppricvocabantur.Vocat permancant vique »n finem.
tn & dics xmmolationxs azyma, U quintadecima pafcha. d £t cxnafa.Lozm ngnificat paffione. bxcut.n^o
Inhac . . v~*> '
NICOLAVS DE LYRA:
C A r V T X I 1 I.
■ Mte diem cAnparte pcedentieuageltfta defcripftt
' occafionZmoTtisChrijiibicincipit defcribere morte
^eius.Etdiuidii in duas quia pumo dtfcribit^ualiter
l^jfc cbriflus imminente morte lua animosdifcipuloru cou
P»ifio. Jortauif.f cudo mouim Cbnili def< ribit c.ii .ifo:Ha;c cu m di.Ie.
Trima m tres,quia Trmo ofttditur qualiter Chriftu: cofortautt di-
fctpulos exemplis fecudo vei bis c.jc El ait difci /«i.No cotu.cor
. vc.iert» orationumfuffragtjs.CAj.HsiC locutus: Trimam duasy
aaprimo ponitur imitabile Chrifii excplu fecitdo dcfeilus difctpulo
tum ad itmtandum,ibi. ,Hec cu di. [c.Trima in trcs,qa primo faclu
difcribitur,fccundo,eius vtilitas oflcndnurjbi.V en\t ergo ad Si.
tcrtio,facl, tmitatiodifcipulis indicituryibi. Poftq ergo.Prw- m
duas quiaprimoprsmitttturafftfttts Cbriili ad difapulos fccundo
pcrfat!Hmmjiri,itipfosjbi.¥ACc:r\aiaCti. Circaprimumfctcndu
quod afjcftus C hrifliad dfctpuUs prxmittitur, vt c'v,s fafltt magts
%ratioltedatur,& difcipuli eius Ibcntimimitentur.Dicit ergoftc
Antcdi.te./ci/ic« \*.lunaincuiusvefpcra immoiibai agnus&^
incipiebat folUnitas pafchalit qu£ cekbrabatur luaa 1 5. &feciidu
bunc modt, tn ccclefia folenitates incipiut a vefbera prKC<c<\Ztis diei:
3 iiCiCsitms.Ex^uopatctquodnonignorans^necimoluntariits
ytnit adpaffionevhfed voluntarie ohediens Deopatri.
3 Oyia vcnit hora cius.7^5 fatalis, fcd a Ceopatre determina
ta & boc
tu fV
ta & hoc conutnicnter ,vt immolatio agni qul tolUt peccata
immediate pofi immolationem agni figuralis fequerctur, &,
ritasfigurtt rcfponderet.
4 Et tranf.ex hoc mun.ad pa.Dicebatur. n. Tafcha mA
trajitus eo quod iui angelus trafiit per ^AEgyptu ,>Hl
genita jlE«yptiorum , & filios tfrael feruans:& ■fimiltterl
Chnliianorum dicitur tranfitus tnquantum fitius Dciperr
tranfiit od patrem nonpcr locimutatior.em, fcdficut dicitu
tre vemffe affumendo nofiram natura mortaUm,tta diciturtM
tremt ediiffefaciendo ipfam confortem paternx glorif pa
litatem infua refurreStone.
5 Cu dile. fu./« quo oftenditur eius diURio gritttita, qmm
diUxit fuos.oficnditur difcretaquia iflfldilctlio fpcciuUs n, fml
ad omnes,fed ad fibi famdiares,cuiufmodi erant ttpofioU amW
in mudo oitenditu r hs.c dileclio neceffaria, quia apoftoli ren. icit
in pericuh mundi indigebant confolatione diuina,
7 In fine di.cos.ld efi,in mortefpeciatiaftgna dileilioidiMM
Velalitcr.\r\f\i\t.ldefi,pcrfe8eanimamfuamprotisf
7 Et ccena facla. Hie dcfcribitur imitabiUfaftum , fa<.
pedum difapulorum fuorum,vbi pr&mittitur tepus & moa
lotioniSfCum dicitur. E t ccna fa„a.7^o» efi inteUigendum
totaliter Compkta,quia poiiea dicitw . Et cum recubnijfn
facla quantum ad hoc quod comederant agnum Tafchaiem , t um
furrexit ad lauadum pedes dtfcipulorum fuormn,antequa ottck
tcfui
M 0 !{. ~* L ' T E H.
i jlnte di.Pafcha^i.tranfitus.&nosfeftum hocdebitece-
^ lcbramus,cumavitiisadvirtntes velaminonbusbonis
admajoratranfimus.
6 /i/J»«,Wi.Pet kfnm q falus interprctatur, bonus platus
hgnificaur,finx&autvlumuscft bcatmidovera.quxpfiitit
iitviara Dei »iUonc&fiMitionepfecla.licetautou homo
dcb^iX ad nunc fi.:cm ptoximum dxligercprxlatus tn qui
eit Ctniiti vicanus tenetur ergafuos lubditoi no»
7 Euarta/a.Ideitjpr-parataleCuudum lcnlum ii.
non.n.eratterminatacum Chnitusacana lunc:
lauandumpedesdilppulorum,vtdfxntraeodem. 1
go a 1 udas cu m ahjs c?nauit,& corporahter lotus :
jgttur excm ploj Chriiti bonus pr-latus fubditis eti
lisdebetexhiberebeneficiajVtquantumxnleeiiiC
reuocet vita mala.
CCJC
alen
ratii
tcte
It.M
11 m
ai.i
12 1
I
oannis
XIll.
nor it prandium,fic & Chriftus poftq femel paOus eft no eledus vir loquatur dicefa^mmm meaporto intiianib;tsmeis
ter-npantur. Snrgn ac?na, poft pafiionem ponit vefti- Quidcnimaliud manuseleeT*eft, quam poreftasintema:
me a,fecQ-HimpiioreminfirmitaeIintheopra:cinxirre, libertatis>Qiiidergoeiseftanima in manibus portarenifi
Hjncarnciam immortaIi,aqua inpeluim,ideft,gratia intcrmelibertatisgloriamin poteftareretinerc?Quotiefcu
bapimilauatpedes&:tergitapeccatisinbaptifmo,acce- queergograuiterdelinquimus,cornoftmnosnonhabe
pit :irimenta, :
D
l. fo.
a Snggeflione.
Hoceonfentientis iniquitai eft.
Non credcn» eiTe Denrn.
cum diabolusiam mififlecin cor, vc cradereceum Iudas Si-
a In vfum mala,ia effeflum bona. Et ara traditorecnquo v<irur rtvult,
ec de malo bonum feot.
njonisScariothjs, fciensquia t omniadedicei pacerinma-
Kon no$ re inqucns.
Scieos non eum dciercns.
i.Iu-
5xc in fine feculi ,
nU( ptius excxca-
tos :pofuit.
Thfo phv-
lk tvs. Nonfru-
ftraipponit. Ceena
autc f*ff«. Sed vt
ofttdatur inhuma
nitaludsquemne
qtK men fac com-
mu o placanerat.
Ptcidelefusfciens
<wc pateromniaei
iiTetinmanus
hoteft quod con-
cte«iiflet ei falute
fideum.&debcns
automniaquxad
lalt:meorum per-
fiitmoftrareeis,
lic.Sclaiarepedes
diiculorum humi
iita-enimlex hoc
?roponitur.
tm diabolus iam
MfvU&ck Gkeg.
Re obi corda fua non habent.qa ea diabolus pofIider,vn
e< de proditore dr.CKm diabolus mififfet in cor,erc.Si enim
lncicorfuum & nondiaboluspoffiderer, ipfepotius in
colmumquamdiabolusmalum poneret , quo contra
eleclus
b Iudar.
Significat qnod de celeftibus,
Hcf endit&quodfcprurn exinaniuit ot quod roimam ferui induit.
h
mus.
b Surgitacena* Ab
illa ccrkfti refeflio-
ne, quacumangelis
reficlebamr deponit
veftimenta,gioriam
aiterna: beiuitudi-
nis.
c V.i ponit vefiimen.
Prxtermifitaltitudi
nus,ec cjuiaa Deoexiuic, &adDeum vadic,iurgicaccena,-5c;
b » Carnem mundim. IHumditaie. »
c ponicvefcimcntaiua.Eccumacccpifleclintheum,pra!cinxic 4 nera fi^ofttwust
Veftigiieujngeiifiari/mSrmat&purgjr. 5 JUS llUmilitatem , Vt
fcdeindemific aquaminpeluim, ckccepiclauarepedesdi- 6 pwrecle commcn-
d Q_uiatotaeiuspa(Tion'iftraeltpi!ri;ario. ("orperh. a Non poft iliot, f:d rjiiusad J detlir hlimilltas ho
princicemapoftclorum ideo tx. suefut quol n ushuetpedf» homini. ,, _,: ,,_.,.,, .„.,, _i...„ *
. . | _ ■ i • a *t.i • * miiu cuui tani aitus
icipulorum,cKcxcergerelincheo quo erarpracinttus . Venic fitfebuniiliauerit,vt E
, „. _ - i- • •-> ,-. t?'1" SeriJ.°" 9 &pedestraditonsla
ergoadSimonemPetrum,&dicit eiPetrus:Domine,cumi- iouarer.
C,.. . _ f ,. r r !•• Mr(iciarnha''as"i- II d Deindemi.Simm
hi lauas pedes ? Relpondic lelus, & dixic ei : Quod ego facio nem in tcrram fu-
f tunefcismodo, (ciesautem poilea.DiciteiPccrus:N6J.iua- «* * ^vt veffigwcred&t
Iieiinunquam. Ter.eni de\ericulo lalutis. a Tcdicitprofolisp-dib.n. l $ tltim mUnuaiet,qUC
bis mihi pedes in ?cernu. Refpondit ei Iefus:Si non lauero te, terreni« peccans e-
*■ *" * ... , * nrantfordida.
1 5 e Dicit ei Tctrus,&c.
s Pro altitudine f>ro-
mifli myfterij non- -
dumpermittitfieri,nondum poteftfuftinereDeumadpe
des humiIiari,pauore perterritus.
f Hefpondit. Qainon lauaturperbaptifmumS^confeflio eXOi
ncm pcenitentix.no habct partem cum lefu. d.
Cj^ Dicit
NICOLAVS DE LYRA.
ii yoris facramentum,ad defcnandum quoi fpiritmlis mudi-
ii4 iuifitw adpercipiendum <pfum.
i ,um diabokis ia mififTet m cor,vt traderet eum Iudas
UpM&Scaiioihis. Die cnim prttcedenci eu vedidcratfuggejlio
u ■bdilunc prod tkntm in cor ipfius mittentis.
: lensquiaomniadeditei paterin manus.E* <\ho patet
io plenitudo fcientix & potciiatis.
quiaaDeoexiuit&ad Deum vadit.tfw ejl iamfupra
ix, um qmliicr diciiur ftlius a Deo exiffe,& ad Deum redire.
4 irgkacena.(i«M mimjtrare volebat.
5 tponit veftimenta im.Idefiideponiti-»tconuenientiu$ hoc
vhUmmexbiberet.
6 tcumaccepiflet hntheumpra:cinxitfe.Ef/?c<»</ /<*«*»-
h faptime dfponit,mbilomi',tens de bisquaad ilhii ojficium
i imiur , & fauiiur fnnplex humiiitatis mimllerium , cum
i;wr,
7 ^einde mifit aquam inpeIuim.Tro£!^m1*»ic>»f,no» per
»i kmm .liorum.
* icoepit lauate pedes difcipulorum.iLaf ofos, quia difcal-
« incedtbant.
9 textergerelintheoquoeratprcecinclus.^fiwf/ffreffcH-
l« aii offictum.
^tnwttgo.HicoflenditurhuiusfacTi vtilitas, & ofienditur
iuadam concertationeVetri &■ CbriUi,per quod & ofiendii
•>( c[femyfticu,dicit e^oiVenit ergo ad Simoncm Petrum
it nauUngi. lotis alus difapulti venit rltimoadTetru^a capit
laitare
MOB^UllTEH.
tnit rr?o ad S mnnem TefrMw.SciliceNpri mo,prout di£lu
tu iti cxpofitione litera!i,& in hoc Chriftus dedit exeplii
h •rionbus illos inter fubditos principahter honorarevq
FMi funtitatevel dignitare.
WDnmine tu-mibi lauas pedes.Qiufi d\C3t,hoc indecenseft
& ullo qpodo fuftinedu.cV in hoc Petrus fignificat difci-
Ptiignorate&indifcreteloquetedefattofuperiorisfui,
cu s ignorat roncm.frequenter. n. contingit quod illud
iucatur irrarjonabiliflimu ab ignoratc caufam, quod th
Bbnabiliflirnii cft fecundu veruatem.hocautem conti-
gitin
gitin hoccafuPetro.proprerquoddixiteiChriftus,
12 Quodegofaciotunrfcismodo.Etin hocdocemur beneiu-
dicare & Icqni de fadtis fuperiotis bonijnifi Dco pmittcn
teerraret manifeftc.
5 Si non lauero te non babcbvs partem mecum.Ch riftus.n.no la
uabatpcdesdifcipulorum pro corporali mfuiatione,fed,f)
excplo humi!itatis'docenda', p.p quod dixit eis: Fxemplu
enim dedi vobis.Quod ergo dixit Petro:Si non lauero te,
non habebis partem mecum, idem eftac dixifler, partem
mecum non babebis, nifiamereceperis exemplum, hn-
militatis.Et in hoc Chriftus dedit fupenoribus &: prxlatis
cxcmpium veras humiliationis.
i*.
lauare a minonb.ex hocfxmens ar>umetum,quo dicitur. Coepit-la
uarepedesdifcipuioru.£fpo/iff4/(it>(//>.Venit ergoad Simo
nem.7Jer boc oi~ledes,qnod alij iam erant loti.Sed non vidctur veri
funileji tranfiffetpcr omnes alios qa aliquis eorii vclplures rec«-
faflent bac lotione,ficut,& Vetrus. Et ideo alu' doclores dicTit,qnai
prirno venit ad Vctru propter quod alvj difcipuli audita reprebenfio
ne Veui de boc quod rccufauexqj eiufmodihtiorie,nd fuerunt aufi ea
vltra recufare. Quod ergo dim euangeliflaiCcepit la.£r poftea fub
«tojVeniter.ad St.T^onefl per hoc intelligendu,quod aliosiauerit
ante ipfum,fed euangelifla prrus dixitfatlu in generuli.poilea expli
cat modum in particulari,incipiens a Vetro.
xl Etdicitei Petrus,Domine,mmihilauas pedes? Idefl,
vis lanare mihipeccatori,tu qui es filius Oei,q.d.nuUo tnodo decet
fimile verbu dixitin principiofunecouerfionis.Lnc.^.b. Exi a me
domine,quia homo peccatorego fum.
iz Refpodit/efus&:dixitei,Qupdegofaciorunefcismo.
Aoq.d.nonfolu hocfacio propter pedum corporalium emuiatione,
fed propter humilitatts eruditionem,ut poHca expofuitjdeo fitbdit.
U Scies autcrn poftca. Vcr hoc autcm defignauit mundiciim
pedumfpiritualium,quifunt affeclus me^us^qu/e requirituriu cu-
chariftix pcrceptione.
14 Dicit ei Petrus non lauabis mihi pedes hmer. ideH «5
quam iauabis^acfi duego ntillo modofuftinere,licet auie Vetrmfa.
ceret hoc bono -Telo,tamen indifcrete hoc faciebat,qa cum Cbriftus
non poffet errare,no debebat voluntati eiusaliquo modo refifieret
ideo/equitur.
1 5 Refpondit ei,Iefus. Si non la. sbhoc intelligitur de lotione
interioris niaculte, literct eftplana% qa nullttspot babcreparte cunt
•k Chriflo
• * •
Mtl.
1235 Gl°^orc'- & Nicolai de Lyra. u 4
, , ;cimn»rrrorPcttiluciH>bisprofuit.Errauir.n-nc atuem multiquodixerit Dominus Apoftolis. r«L
a D e;i .» Stmon rrrot 1 b um,lauandlinl Deo ob- r/to.Nondum cnim erant liberatia peccatis nondi
15? "a?cnT)cus corrcX.t,o(icndcns fcmcl baptizatu non ritum aflccnti crant^c.Eft igitur d.cendum,qi,od qC
tulif, qucm ww»w»« uisnon fucnnt hberatta peccans,attamen propter fetU
cflcl^ptizandum. , Vtruquccxcharitatc fiebat,& nem inquit,quem Jocutus furn vobis mundi eihs.h< -
# IIIIOPHTIAI.1 •*» * 1 lprm^m«U„
t opus
hibct.
B
a Territuihactefponfionctotum fe orTertabluendom turbatu» amor» & cimore.
nohabebis parccm mccum.Dicicei Simon Pecrus: Oominc
a Affeclionis. a Opcra. Cogitaiio.-ei.
non cancum pcdcs mcos,fcd & manus Sccapuc. Dicic ei Ieius
Qui locus eft, non t indigcc,nifi vc pedes lauct , fed eit mun-
^ __ _ 1.. .■--.. ... V — . t (, ..... i,nr- divit.f XDon.t cua ffcirlti.
a Praiier pciie. quiUns tingit leiram.
b Qjcre hoc dixit.f xpon.ccua gelifta.
lecundumho.iu,
eftismuudi
liberari eftis
1 rorc ludaic
& Ef.ua audi
z modo dc.
lauari;tj«^;
j dieliote,dep.
litias a!> ammjLi »r.
firis. Etitactia j|
li,quiacum ir
innocetia&
4. citate, verl
5 cumChrifl
6 to loti &
dcttccUtio,qapl'.i-
rimumobictuabat
dominu, &:admif-
fio quia a domino a
lcparan nolcbat.Tu
autcmcum videns,
aliqucmvaldcvrge- b ».,-..< 6 - ^»-
tcm prz tcmcritatc jus tdrus.Ec vos mundi eltis,fed non ornne* . Sciebac enim
^mSSntnqS qui.namcfletquitradcrcc cum. Proptercadixic, non eftis
nm orVd .mplct.purgauonipe.rinRinnem. • Surgen. immon.Us fc?us eft.
de rc^ctcntu tura*. mundi omnes.Poftquam ergo lauic pedes coram,acccpit ve
mentiinhocquod • %$£&£$&&**.' l*.V*~^1***~ *****
decrcucrat ptmace ftimcnta fua . £t cum rccubuilTet , itcrum dixit eis : Scitis
Sc cxeo pcnchtaTe "" . . . . <i o j • j
vclinanimavdcor c quidfcccrim vobis. Vos vocacis mc magiltcr 6c domine, 7 dominodicuu
-n- ic 8 & (j
InEuangclii
nus.- Quiiotu
indigttnifi,&c.Si igiturpeccatain baptifmate:
nime dimittuntur-quomodo is qui lotus cft , mui
torus ? Totus enim mundusdici non potcit,cui de
roaliqu.dremafir.Sednemorefiftit voci veritatis,q
qui lotus eft,mundus eft totus.Nihil ergo ei de pect
contagione remanet,quem totum fatetur mundut
quiredemit . Siquiauremiuntquidicunr.quiad
catoquolibet, triennio pocnitentia agendaeft, c
triennium in voluptatibus viuendum.iiti adhuc nc
dicamentaveraendei, necfacrsefcripture tcihmoi
uerunt.
c Et cum recubuiffet.itei m dixit,eis: Scitis quid fcccrim c»
Vosvocatismt,&c. Sicutpriusexemplo,ficetiam ni :vc
bo inftruit eos magifter veritatis.Etquoddicitmau
fe norfeft acrogantia , fed veritas qux prodeft audit jifc
ficutfacit&Paulus.
C^ GrbcH
pore , rectc vtaris
hocPetricxemplo,
qcum pcrtinaxef-
iet , vidit pertinaciam vergere in feparationem a Chrifto
abltititabilla.
b Qui lo.Ex his verbis intelligimus baptizatos apoftolos,
&: fi non legimus vbi vcl quando.
Q«jto.Baptifmolotuseftmundus.Sedquia iterum pul
uerc terrcnc habitationis inquinatur , irerum opus cft pe-
des lauare,quos lauat dominus intcrpellans pro nobis , 8£
nofipfi orando.Illc etiam qui in ocio ftudet ventati, dum
ir.alijspul.antifponfoaperirepergir,pedesinquinar,quia
veritashumiliterauditur,fed finepericulononpotcft pras
dicari, fed hos pcdes dominus dilcipulis lauat.
*Theophyl. Sumptaoccafionedominusarguitpro-
ditorem,vteumabimmundafententiaabduceiet,&indi
gentcm lauari a malitia &: in aliam fentetiam transferrer,
vos igitur inquit cum fitis loti non indigcti^ alio lauacro.
Vnusaut eftimmundus qui lotioneopus habet.Quemnt
autem
N I C O L A V S D E L Y R A
•«
* Cbrifto ingloria corlefti^nifi lotusfuerit a macula pcccati,fecundum
J'uod fcribnur ^ipucalip. 2i.g.Nihil coinquinatu intrabit in il
a.,Tj autem iatelligatur de lotionccorporali pedum ipfius Vctri, eo
dem modo efi diccndum.Sicut.n. aliquid cil dlicitum non ex natura
fua, fed tttntum quia prohibitum , vt patet de efu ligni vetiti pximi
parentisjtafimiter aliquidcil neceffarium ad \alutemy non ex natu
rafuifedpropterprteeptum Dei velpr&lati, &ftceratinpropoft-
to.Ex quo enim Cbriflus volebat ftmpliciter boc faccrctTetrus dene
ceffitate falutis tenebatur fuftinere.
1 Oomine noUi&CC.VedesJuntpars corporis inferior,manus me
dia,caputfuperior,& ideo per exprefjionsfri tslurhnipartium intel-
ligitur totum corpus.Eft igiturfcnfus.Diic non tHtum. Quaft di-
catyprius fuftinenm a te per totum corpus lauari quam a tefepara
ri,quia quamuis effct durum Tetrofufiiucrc fcruitiutn magifiri,ta-
men grauius erat ei ab pfofcparan^ vnde dtcitnrin itinerario Clc-
mcntis, quod quandocuque Tctrus memor erat dulcijfmu focieutis
Chrisli,refoluibatur in lacbrymiiJJta quodfacics tius adufta vidc
batur exfrequenti lacbrymarum fluxu.
2 Dicitcilcfus:Quilotuseft. Ter baptifmum, txquoaccipi-
tur quod apoflolifnerunt a Cbriflo bapti^ati , vtfupro d:c~lum c(l
ca.i.
3 Non indigctriifi,&:c.Sed eft mundus totus.Si cnim aliquis ba
{niiatusfUtimmoriatur,euolatadpatriam,nccindtgetaliquaalu
otione,tamcnft (uperutuat etiamfanfte, indtget lotione pedu ft>ii i-
tualiumyid efi,alfcclionum mentis,quiatx conditione mortalis vite
affeflus eius aliquado aliqitMmaculas contrabit ex teporalibus,fcd
• non indiget lauarecaput,id cfi partem comtemptatiua qux. intendit
[uperionbus & tttcrnisynec mauusjd eft^ vtu. acltux o^cra qux in
cofimt
eo funtfiinfld.Talis auiem erat Tctrus & etiam alij apo,
pto luiaproditore,propter quodfequitur.Et vos mundi^
omnes ,
4 Poltquamergolauitpedcseoru. oftcnfafaili:
pncditla Lotione,htc inducit dlfcipulos ad imitadum in t
uiditur iu duas,qu\a pruno propufau dcctara!,fccudo co
Exemplum.n.dcD/«fi£ir«r.Po{to ergo lauit (
inboc oftendit conuenientem modurn docendi, int/tota
.magismoucntfaSa quamverba, vtpoteftbabcriex 10.1
ideo Chriftus DUhinx dc humititatepremifit humiihatis
5 Accepit veftimctafua..y»"carew« adtninifhadu cogrl
Vfftimenta dcponi,ita ad docendum boneilc dcbcnt ajfumi, f
quod magiftri folent tegere in babitu ad bocdifpoftto V oiH
fecundumdifpofitioncmfacnhatis'fiix.
.6 Et cum recubtuifetjtterum. i^uiafedendo debett
re. DoSrina cnim non capitur nifi in quiete^propter quoic
Thyft.Sedendo & quiefccndo fit,anima fcicns &prudcs.
doSrina.
• 7 Dixit eis;Scitis. Q^d. vos dcbetis bocfcirc, & in h rt
cos attentos.
8 Vos vocatis me.&.c Miquid.n. dl bene diSm
diccnti & rei difta.Congruit aiit rei diStCyquanaoji,
dicitur.Congruit aut dicenti,quando dicens taiemfc i
qualcm verbo.rtroq; modo apofloh bcr.e diccbant , quu ; ' |
r» ex parre Cbrifti quifuperior eratjimititer & ex paftc
rum quifaSofc eijubijciebantficut & verbo,p>opier qui
difcipulos folo verbodkitur Mattb. -j.c. Multidicent |
illadie: Dncdotnine, nonnein noietuoprophet
&:c. &: tunc conntebor illis , quia nunquam uoui '
ExprttdiSts concludic Satuator intentum,dicens.
M 0 I^U L I T E J\_.
4 Toilquam ergo lauit pcdcs coraw.Per hocoftcndes,quod
fupeiior
luperior poft atfcum humilitatis debet reiumere c
exercitium authoritatis.
icrgt
^itun
Jme.
j-2 j ioannis Cap. X 1 1 L ntf
.HiERoNYMvs.Incautifunthumilesquifemendacio &iaegre(Tm:iefrentdifpergeiidi,&:varijs,ma!isaff)igcndi, D
jlla leatdum arrogantiam vitant,quiacontra veritatem duob.modis lblateos,a feottendes eis , rp ipfepafturus fir,
fceguntquarareunquunt Qui euim necellitatecogete &qiia:proditorifeceritlotiseiii.spedibusadcoinmuhem
verJefe&bonaloquit'ir,tantomagishumilitatiiungit, mefamadmiffo,nam fifemphx-ceogitaffenroiatuliflent
qu; toveritati fociatur. facileigitur hicvnusquidem modus , pereaqux fccerac
a (onde omnibus . inimico luo,&;qna:
Kc omnes facie- . .. . .«■-;*■■«* . WmjCpe««tuefttt. pafniruselfet, inlu-
bjioc vnde beati &benedicttis, lumetcnim . Si ergo egolauipedesveltros, i perpromitritolum
feiledqili mandll QuiaDem. ijuitueirtf». a Alteraltenfec tta dimittere & pro inuicem orare. domilS futlliaS llliS
catie.pa.no vtpro dominus &magi(ter,c\: vosdebetis aiteralteriuslauare pe- i aperras,&:iuicipicri
fiCl ' y «ed Vt lateatv Sicut< gopa iot,&uo>patiamtni,iicutineh':milio,ita noi tuMliliamlni. llOS ab OmOlbuSqUl
kiDit contra me des.Exemplumenim dedivobis, vtcjucmadmodum ego fe- 3 fcrmonemeiusau.
Cjl neiim fllLim, 1. a Manuuelcqrde. b Dttutisfactre.quod n;o,qui,i direUt.
nwalcabit, vt im- ci vobis,ita & vos faciatis. t Amen,amen dico vobis,noti ell 4 In && verbis no
K'S,"oq„^ faunsmaiordominoluo, neoue T apoftolus ma.orefteo nEJlSta '™;fc
**T . ' 2, Q-t r^ci & doteo. cr ■ ■
coit, isdqaquod • t -\\ o- L r • i • • r L •-• millomittentisau-
■rum erat non quimifitillum . Si hxcfcms, beati t etitis, fi feccntis ea. torilas c5me-datnr, teftis
tact. NonomneSuoSbTosa,co Quifquis ergo fic
^.gofcioqwsdc. a Nondeommbusvobisdico. Egoicioquoselegenm.Sed vt 6 ^ffifm accipiat, vt
Aciocvtfequaces b adimpleatur fcriptura. t Qui manducatmecumpanem,le- 7 ineo mittentemat
Itt»' c uabitcontrameeaieaneumiuum.Amododicovob.spr.ut J ffi^jJcS
idDC,fedadillud quam fiat , vt cumra&um fueritcredatis , cjuiaego fum. 10 inferuodominum E
pddceo faftum d Amcn amen jico v0Dls qaiaccipit ii qucm mifcro, u m Chrifto Patrem
ftl.ad falutem c ; . . x .r. t . r 1 2 l.in vmgemtogem-
li fi. Vndeahbi: me accipit. Quiautemmeaccipit,accipiteumquimiiit me, ^ torem.
ltV0sdUOdecim,f$ Huniano. a ^jiod ocuiltum fuerat. j ^ f Cltm llXC dixifjet
x bisvnusdiabolus f Cum narcdixilTet Ielus turbatus eiHpiritu,8c' fprotdtacus f je/«r.Noftralfirmi- twfun*
g 15 tasineovctetutba
c morfo rf/to roi/V. ta eft , non <ua ptas,
i uculq; toleraui &; tacui.fed iam noto proditore ante- ficut 8c vete paffa.Volutarie aut accepit turbatione,ne de-
■pfiatcp mox faciendum etl-, vtcum fadtum fuerit crc (peret feruus tuibatus neceu*itate.Quodautem turbatur ii
■Lquiacgo lumilledequofcripturaillaprxdixir. gnificatturbandosfpirirualcsexcharitate,cumvrgcnscau F
1 dmenamen dtco votW/.Poitquam exepjo luoeosdocuit Ta & zizania a triticoante melfem cogit feparare.
■juliationem &c calcenei paflionem,fupponit quo con- g Turbatns efi fpiritu,& protefiatuseft,& dixn.^.me,amt dico
oliueos honore,quodipia &pater meisrecipitur. vobis,&e.D\&ums vnusex vobis tradetme.turbamr, nou
6h'ih«.& THEOPHrL.Queconfcquentiapriorumadea carne, led lpirittu,non quod tunc primum iubitohoc 110
Bnunciequuntur , qua: lubdit lermonideproditore^ uerit&tepentinum malumeum turbauent,iedquiaiam
wkeupit<}Hcmcun<]He,&c.Certe maxima conlequentia,qa fuerat eum vt non lateret expreffurus , Sc llle lam erat exi-
Hidiftum eratqtiodprodendusaccj>dereli6tutuseflet, turus,& ludajos adduclurus.Turbauitautem eum imtni-
&iani ^^ nenspatlio-»
NICOLAVS DE LYR.A. panes meos,mag)nficauit fnper me fupplantationem. Et tranflatio
: ergo hnuMulto fortius. Hieronymi^acccpta iuxta Hebraicu magis propinejua ejl diblo Cbri
: t vos debetis altct.Per boc intelligitur ejuodlibetphtatis & fl'\qux talis ffr.Qui manducat meum panem ieuabit cotra
tetisofjiciturproximoimpenfum. jLd quod mpendendum meplantam.
tjttbateneturin cafuneicjfitatis-.extr* autem talem cafumtene- " Amodo dicovo.Quia ego fam,fcilicet,y>ere Cbritlus verusho
m cbito bonefiacis & congruitatis. moyverus Deus^quia fcire fecreta cordium & pradicere certitudina
llxemplu Hic confirmat condufionempr<sdi&am,& hoc qua • literfutura cotingentia a libero arbitrio dependentia virtutepro*
mlkiter.Vrmo excmplo fui dicens:Exemp\om.n.Uuaft dicat priaefi manifeflium indicium deitatis. Qparto cofirmat cdclufione
Htfecivtofiendcremvos adhoc teneti. Sccundo confirmat per prxditlamex dignitate eorurn quorumpedes lauabantur,di.
\uiutboritatcmdicens. 11 Amen,amen dico,&:c.nie.ac./rf eil,feruitiumfa£lum Chri
dnen amendico vobis.7rf e/7, miffus, quia apofloli fuerunt fti rr.inifiris redundatin bonorem ipfius,& per cofequens totius tri
' \iCbriJlo ad pr<ndieandum,quibus mifjis tcnebanturpopuli cre mtatis ideofequitur.
tttefortius apofloli tenebantur autoritati Cbrijli obedire , ij Quiautemeac.&C.Jrfefr,&0H0»v:f/>4rraw & ffiritumfanr-
firmat c a>n fl qucnti prm.mio,cum dicit, tlum qui mifcrunt filium fecundum quod dicitur lfa.4. %.d. Et nunc
5 i h«tc lcitis,beati. Reatit udo autem eil maximum defiderabi- mifit rne dominus & fpiritus eius, bgc dicit redemptor tuus IfratJ.
« mfit iidtus omnmm bonorum aggregatione ptrfefius. 14 Cu hacc di.Toflquam faluator propofuit perfetlionis exemplTt
6 lon de om nibn s vobis d \co.Scilicet quod debeatis effe bea- hic ofiendit defeblum difcipulorum, & primo defctlum htdx. proditt .
11 i» prxuidebat damnationc luds. futura propter quod fubditur. ris,fecundo defe£lumVetrinegantis,ibi:Dml ei Simo.Pr/wja z* pjuifi0.
7 go fcio. td efi,dare cognofco. duas,quia primo dennnciat ipfum proditione,fecundo ipjum prodi'
s eleger 1 m.Scilicet,«d vitam Aternam. ludas autem non tore,ibi. Afpiciebant ergo./» primaparte dicitur fic.Cu ha:c dt
hs ad ipjum,jed tantum ad apottolatum , vtfupra diclum xiffet Iefus,&CC,E x horrore paffionis fu& imminentis & proditiv
i;i P-6- nis ludx .H$c aucem turbatio qu<s erat in partefenfitiua , non erat
ed vt ad.Ex malltia & damnatione vnius veflrum. contraria rationi,fedmagis conueniens ei,ftcut ditluw cjtfupra, dt
io.)niti»anducat mecum panem ieuabitcotra mecalca. aliis pajfionibus ca.pr&ceden.
ibiturme (nppeditare.Hoc fuitimpletumin Iuda,qni pane is Et proteftatuseft &dixit;Amen,amendico,&c.tradel:
*l>iakm & facramtntalem fibi datum a Cbriflomaducanit , prnt me.Multiplicat autembanc ditlioncm ^£mcn,ad olUndendum /«•
I tfofcnptura babiiurpfa[.4,o.TrafUtio.-]o.habel:iiut edebat turx rei certititdinem,
__^ panes ft Afpiciebant
MO^utLITEHj p Scdvt adimpleatur fcriptura.Sc\\iccx?iz\.\Q.C.
jo Quimanducatmecumpa.ldi funtpiati,clerici,&:religiofi,
, 4 'rren,amen dico vobis,noneflferuus maior dominofuo. Licet qui laute viuunt de patrimonio Crncifixi,&: tanio corum
°nes Chrifiiani Hnt lemi Chnfli , ramen fpecialiter epi plurimi lcuant calcaneum contra Chriftnm in membris
'[ll!|1,-'tiuccefloresapoitolorum)propterq>nondebent luisafTiigenteseacalumnijs&cexaclionibusiiiiuflis.
le ceremaioresiplo Chrifto,&: tamenahquiquantum f lefusturbatusefifpirituetproteflatuseft,&-c.Vin\ioiamcO:
aaliquidfaciur.tcontrarii;m.Nam t raceptafua&sflatu enimconturbaricontra vitia,& ideo Jcfusturbatuseft fpi
|a icetfrequenter fimdeindiflerentibus) feriiari ftricliqs ntu,i.eximperiorationis,quiacxpreiliusquamante voJe>
♦a,intquamduur.?., batexprimerecrimenproditionis,
$ sed, Tomus v, Q_ 3
OloforcLSc Nicolai de Lyra.
u
s
fupi»-'
^radixitiNiu.camaunuatuibata^t^ppron.^u v j^^^^n^.^^j^nforterecogitarctamicitum L
fionc.
ic. • rron ^»f i tx & priUs &a proditione refittere"t,Iudas aiit cum nt d
. ,./!„. '^«-^» gg^SSESKSttdtaffiS r,c^cnd,rctuPr,Tuncpla„cfaauscllS.,Unx,&„a. J
diot fupra pcttos, Ugnmw ^1^****1 i ei,vtinememul iS.
tis facrauicnttim. • -— :_„.i^r„,„.!. c btam. i„;„.,„„sj:.. .
«nui.
MJi.i4b
0
•fc Theophi-
l a c t v s. Quarc
ommbus ahjs ,_vt
Pctroiplo tremeic
loanncs quafi dch-
catus rccurr.'.
finudomini^Ptitc-
lu.Quarcdcfcip.o
dicit, quodcumdi-
]igcbatIcfus?Rccu-
bcbat quidem pro-
pterduas illas cau-
las:Vnaeftquiaprc.
ommbus alijs dili-
gebatur maxime,di
>• icclionis autcm li-
i.c.&fjn -,num iccumbcrc
flj&c.fi 6.„ ,,
t I.q.I.C
Chriftr»,
Igiturquadiu \ us
difcipulorum Me
batur,ck:cxlaiii.;)i|
Iochoio,nonbfl
bat tatumaccciM
ad illum Satais,
vbiautemillurH
mifit domii
feparauit aba
fcipulis , tra^Elo
eo per pancm,B
inuafitcumtvfl
mmo dcrehclH
a diuino chorH
paratum.
e Quodfacis.
prsecepit, fed|
i Manifftaait. b NnmerononKincuIofpiritJi. e Exiturus.
eft &dixit:t Amcn amcn dico vobis, quia vnus.cx vobis tra-
Ouii ct ii nota /i t caipua fua conll.cmu, altet.us tamen f,b„erat ,Snora.
der mc.Afpicicbanteroo adinuiccm diicipuli,hxiitantesde
^ Defcqualid.jl,od,cit,ut.ctum;>cll.irumfi.iipor non fu.pra-d.cator. I
auodiccrcc. Erarcrqorecumbcnsvnusex di.cipuliseiusin
* , »crfnumfiKn,lia.f«,c.».u. b Non plu, •a*lM>*«B>ili»r,us v, pcr ptcrm de 2
* v"acx,rT.>rfo,,pctpjmoncm C N.n .«m-ndo.fcd.nnicndomo.ucorpons.poft
fono voc s.v. quxrit.
finulcfu,qucmdiligcbabtlcfiis. InniutergohuicSimonPe- ^
trus,& dixit ei:Quis eft deqao dicit? Iraque cum recubuilTet
Hicctl,llclinuj,idcf<,rcctetumfapicntia-. 5
illciuprapcclus Ieiu, dicicei: Domine quis clt? kelpon- 4
dic Ielus : t lllc eft cui cgo innn&um panem porrexc- «
ro . Er cum incinxiflec f panem , dedic ludx Simo- 8
a Q^la bona male »ft sfus.Sc hatCDrifumpcio peccatum auxit.
lCtUUiuu. » VP!en,uSpo,r,dcrct:,nqucV,ntrauc.a>.v.dcc,pcrc. ,q cil Iudc ITial
fu-iud» cumdomino:Altc-cnis Scariochis . Et poft bucccllam mtroiuic m eum Sa- bisbomim7
J&^Sdthanas, Ec dicit ei lefus ; : Qiod facis fac citius . Hoc , . vult cuc >fien
acrim.ncpcrhoc e aucem ncmo iciuit dilcumbcntium , ad quid dixent ei . »* "l^uspenam
quodtamhberailla ifl faiutcm
cumChriitorami- i< lium.
baTc«m.W**^ * HiBRONVMvs.Scilicet vt P^w" ^
ncmIudx,quifictusamicusvcmtadccenam.Qux.n.tin. furreJionis adiutonum iprxucnirct ■ yuln«a«
guntur,non mundantur.fed inficiuntur.Si autcm bonum propter peccata noftia, & reiurrexit proprct
a]iquidfi2nificatintin«aio,eidembonoingratum,n6im- noitram. , _ ,rtfMtn. crTf,u
mcrito iequuta eft damnatio. * iDBM.GaudeC dns & exultat,&: hort o c gl
c Deiit Iud* simonis Scariotbis.&c.Non vt qda putant nuc uienris,vt vadat fiue ad dexteram liue ad iiniitx.
IudascorpusChriftiaccepit.Sciedum eit.n.quodiamom cunque faciei faa tnlerit appenttis, \t lntc
nibusdns diftnbuerat facramctumcorporisSi fanguinis, lis rcmaneantboni,& impkatunliud quoaicr.pu
inter quos & ludas fuit,deinde per buccellam intinclam, Uuidpalcis adfmaentnm iiat doramus.
exprimimr *"^
C
I
i
*
Diuifio.
NICOLAVS DE LYRA:
i Afpiciebant. Hic confequenter dcnunciatproditorl. Et diuidi'
tur in duas,quiaprimoponitur denunciationis occafio.frcundo ipfa
denuciatio,iOi:Rcfpondit Iefus. Occafio buius denuciationis fuit
duplex.Trimafuitilupefaclio&conlurbatio, qu& tangitur ibi cu.
d«i;«r.Accipiebantergoadinuieedifciha:fi.&c.£r4«f/iiw
Mdmirati,qui4quilibeteorumprxterIudafentiebatfetotatiterfir
macum in contrarium diQo ipjius Chriili,& confimiliter de fuis fo
ciisficut defe cogitabat,verumtamenpropterfiimitatem verborZ
Cbrifti magis cius ditlo credebant,quamfuis confcientiis,& idco no
b&fitabant de eucntu rei,fed de iito per quem boc eucnhet.Secunda
occafiofuitfamitiaritas loanis cum ChriftojroptcT quam Cbrifius
fua fccrcta ei reuelabaty& bxc cauja exprimitur,cum dicitur.
2 Erat ergo recum.&c.iin fi. Id ejtjamiliariter tipropviquua
cx dilcclionciproptcr bocfequitur.
3 ^QaZdiYiwbat.Specialiaeifignadilcftionisoslendcndoprxc*
teris,propter mundkiam virginalcm.T^otanduni, quod lotnts bic
defe loquitur per modutn ahcrias pcrfonx. Hic cnim eji modus tp-
quendi iilorum qui canonicasfcripturas confcripfcrunt, quando in
tis defe quis loqu'uur,vndc Tautus 2,Cor.\z .a.taqucns defcipfo di
cit.Scio bominem in Cbrifto,&-..& Dauid 2.1{e.zy.a.Cixit vir cui
conjiitutum e(l ie Chrifioy&c.
4 Innuit ergohu.^cj/ice-rj/twnn/.
5 Simon Pctrus Sc dixit.cvc.Quis.TVtrwj.w. quodamjigno fi-
gnificauit Ioanni vtpeteret a Cbrijio Jibi famitiari dc quo dixcrat
lice.n.Tctrus atiasfolitus cffet interrogare a Cbrijto pr<cc<cttris>tfl
iiii tunc nofuit aufus petere,quia immediate fucrat rcprchcnfus de
tdifcrcta loqutione,cu dixirat Cbrijloibfo lauabis mibipedcsy &c.
6 Cum rccubuif.iYzTirPiy oanHfj.
7 Suprape.Ic./t/fy?,/«r/iMJ/Hj-prop»ojci«a- ,'& ficeratidonce
pofitus adiutcrrogandum & audicndum aiiquidfecrete ab eo.
% Dicitci Domincquiscfif///f,/ci/icc'r,pro(iiror.
S> Rclpondit lclus:P«/ir« occafione denunciationis7bic ponii de-
nunciatio
nunciatio proiitoris.Etdiuidhur in tres,quia primo exp
dcnmciati^fccundo rei dtnmdata promif}i'-\ibi: .Et d ixit
prntfvfF.unis'cxequutioJbi.Ci\mcr^oACCC\-i(\cx.bipt
Wf//V,ilcfrondit IcfviS,IpfiIoaniinfilcntio,q>*ia(i aitt
Tctms eratitaferuiius , quodfiatiminfurrexiffctin pr*
10 llte cft Ctii ego in.Scc.Ter boc notatur Iudxfidtoy
panis intinSus habetfaporem infuperficie aliumquam uto
ludas fc fimulaUt exterius Chrifii difcipuium,cum tamM^
ejfetchsproditor. „, ^H
yelaltccr:DeditIud.tp*ncmintintt!im,ado[ledcd:i lulf
tttudinem & CbrifiimafnctHdincm. TaniscnimintinfimA
efi ad cmcdendT>,ideo Chrifius Iud<t fecit iflud o
radumfua henignitatm & Indx malignitatem,qni ex boc .
uebatur ad compunElionem.Sciendu tamcn quod iflepanui
nonfuit corpus Chrifti,[ed antc ipfum acceperat in pant no I
ideofiatutumcfi,(juod corpus Cbriftiintinffum nodatur ft |H
vt baktur dc coife.diftin.z.Cum on.ne.
i i F.t poil bucellam introiuit lnenm.:^C0', denouc,
Cbriftum vUidiJfct,fed introiuit in eum ad ampiius ipfum '
dum,quia ingratus l brijii failus efi in pote\iate
viafi% quamantc:
12 Etdicit cilc.HhponiturproditionispemifJto.7fvi
tcrat iliquidfacerc,mh Cbrislo permittcnte,ideo dixit ei.
i $ Qupd facis fac-^G» ■•""'' hcc pr*c':piendo vel cofule.
prxceptumdiuinum velconfitiumrwnpotcfieffe demah, i
mdopermittendo ratioKC dic'la,Tamen verba Chriftifut
apofiolis obfcura,idco fcquitur.
14 Hocautemncfci.difcum.&rcPrisrfr/Mrfaw» I
15 Ad quid dixc.Ci.Pcrbum pr.\-ditlitm,de alih a Ioar.Ho
}nirum,fi ignoraucrunt,quia foli loannidixerat Chrifius.
pancm.Seddc loanncmirum videtur.IdeodiccnJii,]Uodai
bo Cbnfii itafuit attonitus &fufpc>>fus, quod nonaduert
poftea dittum ejt ipji ludc a Saluatorc,& ideo difcipuli vt
Jii alitcr interprctabantur,& boc cjl quod dicitur.
(tdi
itor
illui
•uCl
(
M
0 i\ JL L I T E >%
to IlteeftcJ go intmclum panemporrcxero,&C.T?anis inlintX9
fuauior
fuauiorcltjideo fignificatcuchanttiam , cuiuset
tingitur in fanguine.quando iumi debet a (accrd<
tamen eft Chritti pioditoi quando mdigne iunut
iida
lapi
1ERC
ioannis Cap. XIII.
1140
tene-
cie> opera
br^m a
:i \>ftmcclar'ificatus
Ljfo>.A'vG.Exeute
luc.pquodicebat.
Mciitisrmtndioes b
reriferuntfolimii
diimfuomunda-
.toiin quo fignifi-
cateft clarificatio c
£riifti inquafepa-
tat mahs manebit
io ternitate cum
. Sicutergo d
ie$ 2nificantest5- c
ra, addir . Adbuc mo.
vo./»«.In irirmttate
carnfs (icut & vos
vfq;adhoramortis
ficurpoitrelnrecrjo
6 nemiiictt: Cumefem
7 vobifcumi:icar>temor L«.*4-f
g tali.Vei modicfi vo-
9 bifcumfum,fi noin
1
2
3
4
5
E
Aft.
i.a.
a )„<ilocn!osh W^'.'Inquib.oblataferuabaturfuorum quitglorificabiteum hoceft non tardabitur , fedinipia r>
. ne/iTuatib. LValijsindigenb.Inquodatuiformaecclefix cruce&iterum poftuesdies,cumrefufciraueriteiim ,&c
I ,:£rmdi nece(Tana,cu;e u.bettir non cogitare decraltino, poit quadraginra dies fuppeditatagratia difcipulis.
ne terrenis leruiat , vei timoreinopia: uiftitiam deferat. d Fi/o/i.AvGvsTiNvs.Quia dixerar q> Deus eit cito clari-
, Mra«ff»».Noxcongniitlacramento.Erat.n.quiexiuit ficaturuseum,neputarent quodnon vltraiungeretureis
filiitenebrarum fa conuerlandointet-
Qwdam enim putabant,c[uia t loculos habebat Iudas,quod
dixiilet ei Iefus . Eme ea qu;e funt opus nobis ad diem fe-
a Vt malus. lionum.
ftum, aut cgenis , vtaliquid daret. Cum ergo accepilTet llle
a Adoroiio apeitete edic.
bucellam,exiuitcontinuo. Eratautemnox; Cumergoexi£-
a Abfente palea um trititum quodatnmodo eft purgatum.
fetdixitIefus.Nunctclarificatusefi:rjliushominis, &c Deus
.r * ^inonquxfiuicnifigiorumpatrs. IO eade qualitate t pali
clanhcatus ett m eo.Si Deus clanhcatus eit ln eo, & Deus cla- 1 1 tame in terrena con
rificabit eum in femetipfo,oc' continuo clarificabit eum.t Fi- lz uetfatioe P°ft refur
1 VoUntesfequime. S.dfinemodo. «3 reCtlOne ^O.dlcbuS.
lioli adhucmodicu vobifcum fum,tc|ucretis me, oc^ficutdixi I4 Deprifeotiaafitdi; h
lud*i nunquam. a Idem dico vobi,, (Hcummodo. *5 UUU qiU Clim dS elt ^
Iuda:is,quoe2;ovado,vosnon poteftis venire, &vdbisdico16 yfqjadconiumma-
'X .o ,* . r > 17 tionem ieciiJi, non
poteft hoc acc,ipi,
tChriftu, lederatChriftus.-itahocfattofeparationis quianonconueniretquod fequitur.
:pieftan$futuraillam feparationedicit.Nucno figni "k Hierony. Saluatornofterpatrem feefTenouitdices.
\t chtificatio,('cd Clarificatus efi filius bominis . Quia. no fili dhnittiitur tibi peccata,Et:fila fides tua tefatuafecit.Eufiiioli p
n fe,fed Deus in eo clanficarus, quod quafi exponens meiadhuc modicu, vobifcu fum, & p fpiritu fanclii iufti qq5 coment.
it.si Deus cU.efl. qanon quamuitille voluntatem fua, in filiosadoptant. Valentinus 'ccculcrum fuoru parabolas >n«p.j.
atris. & decta.e.infe. vt humana natura verbo vnitaet arq; coniugia, exhoc velmaximelococonfirmandaspu- $lf™c*A
tat, nequaquamintelligesadfimilitudinem DeipatnscV: p tlos
in ccelo Sc in terra paternitates non fieri,!ed appellari.
c J^re.we.^/so.ve.Tuncenimimplebitur.Vbiegofum Infr.n.d
&ilh fint.
f i>«o ego v.tdo vos »5 poteflit venire.Nunc non poteratapo
ftolinondum fpirituconfirmati fequidominum,i.mori
pfohoceftperfeipfum nonperalium, nonperan- prodomino&iuftitia, vel veniread vitamimmortalead
s y. archangelos,no per ahas virtu tes,(ed per feipfum quam ipfe ibat,fequuturi aut erant poftea. Quomodo aut
na.n.operatus eft ad glonam fili;,continuo igitur,in- idonei pollint effe,pergftre quo ille antecedit,docet.
quidglo- £5^* Mandatum
res fignificate
|Ilatur,vt petra
dicitur fi^nifi-
dift. 4.c.
anc lu-
cietatem
§. iioc er
\ Sttpra
7.C.&8.C
Mattli.
cali a:ternitate donef. Et hcc clanficatio e!h continuo,
mortalisrelurrectionodifiereturinfine, ficut oium
jaai poteft referri & prius dictum , vt dicatur Nunc.
dcinftanti temporepaffionis, iedde proximo rciur-
onis.quafi fit factum quod mox eft futurum.
THEOPHrLACTvs.Quomodoglorificabit Deusfiliu?
c.
NICOL AVS DE LYRA.
Jam,&c quialo.W efl,quia portabat deemofynas data4
" <& dijcipulis eius.
I dix i ffet ei. Qjii imminebat in craflino^vt ditlum efl.In
ifolemnitatibus lui&ilaHtius vinebant.
jenis. Qvia ad vtrum,que ifloru pecunia portabatur,vt
i ca.prtce.
icrgo accepiffet.H/c defcribitur proditionit exequutio.
' ( duas,qifia primo ponitur ditla exequntio, fecmdopro,
tex bocftques Chn§iigtorificatio,:bi:Cii ergo dixifter.
jupartc dicitur /Jc.Cum ergo ac.ille bucclli. Dicunt ili-
unturu ccepit in manu,fed non cumedit,quia diabohis • o
:cum tandiu fiareibi,qnod non poterat fuflinerc prdfent;a
^M&bocn ncit ttrifimile quia diabolus inpr&fen 'n Chrifli
i/, dtf rto pfi,m tentandofideo atiter exponitur.iCu eigo
cfi,come(if]'ctaccipere.n.cibumidemefl quod comedere.
it conti. Ai quarendum cobortem qute caperet Chriflum.
6 rarautem nox.Woc cvpreffit ena:g"lfl i sd (lendendu oppor
m temporis ad pcragendum proditionem, & ad denotandii
to.iiamtnti lencbrofltaf.m,
7 tnn crgo cy..Uicpror,Hn iatur fiqucnsChrifi glorificatio.fcie
b> n.difiiputos ccnturbandos de eius receffu & ideo primo cfledit
fjfiim ^uaerat adepturuspcrfuam mcrtem , fccundo denunciat
tpm >r.ortem,ibi:I ihoh.ln prima igiturparte dicitur. Cum er.
e) .lndas.adprocurtndum Cbrifli.mortem.
* )ixit Ie.Nunc clz.Dicitur enim aliquidiameffe quado incipit
| - zutemeiu* cxtuncincipiebatpcr qnamfuit multipliciter cla
rtatus:vt dtttum tfl ca.prxce.& ideo dixitfeiam clanficari.
9 .t Deus da.eft in co.Quia pafiio Cbnflieratordinataad Dei
gloriairi
gloriam inquantum ibi maxime reluccbai diuina mlfcricosdia & iu
flitia & inquantumper eam mitltitudo Gentium adducla eft adglo
rificadii Deum,dicitur aut glorificatio quafi clarificatio, qa gloria
efl clara noticiacu taude, vndegloria dx quafi clariac.mutatain g.
io EtDeuscIatificabiteum h\ femetipfo/4 eli , Deuspater
per fcipfumclarificabit fitiuminquantumin morte eius mirabilia
oflendit & eum a morte refufckauit.
1 1 Et conti.cla.f d e(l,fine mora,quia non esl ierelitlus in infernoy
nec caro eius vidit corruptionem,vt habetur ^ifl.i. d.quia accele-
rata efi fua rcfurreclio.
u FiIioli.Co«/c^«cjff?r bie denunciat prcedifium receffumpmor-
te.Et diuiditurin duas quiaprimo denuciat pwiiftu receffum fecu
do oflendit qualiter poffint effe idonei ad fequendum ipfum,ibi-Ma.-
datu m nouu m. Dicit ergo primo.x7ilioli.in quo oflendit teneritu
dinem amicititt ad eos.
i j Adhuc modi.cum.^f/r, modicotcmpore &fecundum ali-
quTs inteltigitu r iflud tempus modictim vfque ad afcenfionem , quia
yfque tuc apparuerat cis corporalicer, fcd melius dicitur quod iflud
tempus modicum intelligitur vfque ad aduentum ludx & mititum,
quia tuncfuh eis fubtratlus.
14 Quacretis me ldefl,defiderabitis mtbabere in pfentia veflra.
15 Etficutdi lu.Quiahopotcrat rne fequi.c.7 .itanuc dico vobit
1 6 Quo cgo.i>uia adbuc imperfetli eiiis.verutame quia ifla im-
perfetlw erat tollenda ab eis per gratiam fpirituffantli ideojubdif.
ij Etvobisdicomodo. il^afi dicat ticet pronunc non pofjitis
mefequi tnpoflea poteritis , quia recepta fpirituffanfti gratia gau-
debant in tributationibus & opprobriis vt babetur Atl.$.g. i>uan
io autem dixit lud&is quod non poterant cufequi,non addidit bavs
itterminationem modo}oftendcndo quoiiUa imperfeilio & malitia
non erat ab eis totienda.
•Sc Mandatnm
,'GIoria
quid.
MOl{^iLiTEl{. indignemagiselongaturaDeo.
+ 7 Cum ergo exidet dixit /e.Secundum Aug.Per exitu ludc
^oNY.Dicfacerdosaicelericequomodoeifdemla- defocietateChnfti&difcip.ulorumpfigurata fuitrepro-
dcofcularisfiliuiv! virginisquibus deolculatusesfilia borum Jeparatio temporeiudiciifinalisa confortioChri
n:tetricis?6Judaolcu!ofilium homistradi«. fti&eIectorum:quiatucapparebitgloriamagna Chrifti.
• + Cum crgo tCiepiJci.Quhfacctdcs Chrifti opus fumens Quod fequitur crt de fe mora!e,ideo pertranfeo.
indigne Tomus v. Q_4
«4i Ool orcbfr: Nicolai de Lyra J
_T5* a AiJ«^««*»«««w*" Avc.Nonquodhocno fitmanti quam venttdare, .,-_,,- .
- \ fluaSe»D»lig« ptoximom tuum ficuttcipfum S_non c W(,.f«o.Audito,qnoegovado,&intclleclav.a qi I
ouoJ l Jntiqui lancli non ficdiiexer unt.loi qu.a dilcclio de poteft.id eft,dileaionc,d»c»t Petrus vt feqn, par
Vetcn fccitnouu homine quocunq; tempore.qu.od tame hunceiusanimum nou»tdommus,d»xitno mod.
notaci .quceftnaujraUncceffitudiocvtimercd- fc.in quo no abftuht IpefuturUed cofirmauit.i
. i"].(1c autcm poftct.
I Tii VI IJ- • NedeCpercntiJJiturmodo. b Se.tut»li<iuan,U> requimini. d ^ifli.T/l'
, lo , » dc mm quSi moMo.f mandartfm nouum do vobis, vt diligatis inuicem, , tum pra fi
'••c,t ' . ',,- i f a a |dto*u niiMUoinruiereeontvreU.l^rnaonoi.utmutuaailcaioneintetnoscon- ai.imam piO >l|
fi ,lKCraHilU^ICSl-i m ltungamur. l> N. n in tl js .-.iic eeUr.i r.on nieiha.c, t. nCrCLTOU
rtSSirS ficutdilcxivos, vt&diugatis inuicem. Inhoc cognofcent , n0ndumprolt
SUinat. iUUiatlC. I. ^ iiiccltt<.n>inquoalicnusoontommuni.'at ut ai , anitna'1. U
KncdhncUcaSdded\o- omncs quia diicipuli mci eitis , d dilctf ioncm habucritis ad fi ,,mre pol
B n" diligiu . vtlitis c jnuiccm. Dicit ci Simon Pctrus. Domine quo vadis ? Rci- 4 *VGV8t,l
lllli DCI ttatrCS VIH- , O in M vnonfertincs.quianonduroeiinautuiuirtut.-ejia.tT&ideoneintcrim 5 V OluntatCm j,
filiO OUX dllc- jTxlnmjl b Nunc non potcranta»onc.Ii,non.lumi>ri.u .011 Si c 6 ied UOIl VirCS Im
S,o facu' mori lecu- condit lclus. Quo cgo vado no n potes mc modo ieciui: ie- 7 gnofces,»
r~ r 1 n .eii.etei. ( 8 voluntatera hlq
b rt dUiwth inuU que ris autem poftea. DiciteiPetrus:*Quarenonpoflum te 9 clat, fed niipl
/' dtlexi uos. a tij u "'nno.it v : ,. t. 10 inualitu.
NonputctmhccFr? d icquimodo? Animammeamprotcpona\Reipoandit Icfusm dicus.111
1 •rmiila dilccho Dc, » ftg«doc|««.fcoproi,«**Bt"*f*»*ilBOe,rort,uit •.*•« «* iu»ui iniuvm. 12 batihc j
:,!.?!!'; qu* cit 111 ujicttionc e Animarn tuam pro me poancs? t Amen amcndico tibi, non 1 ? &quinc
VUJlMCC piOXimilU piOXimO a Clir.fluroquid.|iiid'BU<rbi,lbiKi. ^ I 4 CUCbJt, l lil p||
cnim non nili Deus cantabit eallus,doncc ttr me neges, bu l
dil.gitu.,i.ait^Clm b *
Ous in nobi* ddigu _ .. . r rn. „.„•;.■, . Cl^u;
Dcunv&nonquodhochabcamus, fed vt habetcmus fi- mum Gallicantumttinanegationemincipu totaU
!m., mciiieus in aato . non morbum , led lalutcm perficit antc fecundum Galiicantnm-
C
cut intuicus lU a:gro , non
quam
NICOLAVS DE LYRA. flcnte.Et argultttr prin.n ^t?opcr'illud qttoddkit loa.in f
* t hfondztum no.Hiceofequentcroflcditmodiifttiucndiipfum.fc kutuseap.^dntc dti / hxcuiusprima dies cfatlut.
perfethonem charttaih qux animam facit ponere proptcr Cbnflum tunc incipichat Vafcha.ergo tlla csna dc qna loquitur i
& boc cfl fluo</ tticir.Mandatum no. Scicndum quod mandatum antelunam.^ liivnf. \ %.e.dhitloannes,quod IttdA i r.on int
^3^1- dileclirnh non dicitur nouumtfuiapro tunc fucritdc nouo datutn. prxtoriumVtUu ,ut twn <.,. ■)fcdmai:ducaren
tnm dile ueterinim teflamcnto ftt mcniio frtqntntcr de dilctlione Dei & crgo in t>e[pere illius dici , dl Chriflns^maniuctm
«|..Trc'S proximipropterquodlegt(perithrcjponditCbrislusma::datumdi gnumpajchalem,;pu auu turexUgecomedereii
nonu lctlioniscjJeinttraliamaximuyUthabeturMat.zi.d.Scdprotato na I4.erg0cumcenapned.ciu'. eritinvefperepr*
bic diciiurmandatunouuab e$e£lH,quiaanimamrenouat.Et iteru ? fMtluna.>>.
quia dijfetcntia nouiTeUamenti et veteris coflttuit.Ltcet.n.in lege Contranu dicitbeatus fTieroMdelket quod Chriflusfu.
LteriflerctrnitiodediUclione,tamenprincipaliusinducebatiirad ftcit tuna.:w paffus tfl ,u.
objeruantia Leqis ex timore,& eode modo in nouo Teilamentn bene }\rjpon(t(,.Graci dicttnt,quod \fl . ilafuit luna.ll
flt mentio de tmore.fed principalius de amcrc.vnu quodquc autem auftoritates aliegatas in a>gui.-n!o f ifla pat.c & dxtj^
a prmcipaliori vcl euidetiori dc nominatur -.proptcr qnod vetus Te fltts prsuidens tempusfux paflionh f-.tui Tt,ilU c;i< fi«l
^amcntum dhitur lex timorh ,nouum autem lex arnoris. Confequt agnus pafcbalis,ut immolatio sgniveri ccr et /fl
tcr vflendii modum dUigcndi,dicens: agni figuralisjdeo poccupauit comedere agnum p..; ■ -ipc
2 Sicu t dilc. \os,ii lUygratuite & cff.cacitcr & rcfle,ftc enim die Et dicunt cvfcqueter /jmd Chri(iusco)pus f»i< in pantm
' Chriflusdilexit nos,quia in dileclione nospr<sucnit,ut duitur.i.lo. confccranit,quia in domib.eorum non inueniebatur paniM
4.u.Tnor diiexil nos& ficgratuUe.^in.ma etfuapro nobis pofitit ufq; ai ia..lunam.Scd dclum eoru efi cotra vt rit
O-fic tfficacitcrdncxu.Haiiclt dtletlionem adnoflrambcatitudi- CMat.z6. b.diatur, quod prima die azvmAlti liCCcfll
tiemordinauit,& fic dilexitnos refle,& hoc rnodo debemus tios in- lcipuhadlelum dicentes.Vbi tiis paremus tibicoi
uhtmdUigeic. paJcha>/fml*f.ii.«.Venitautedies Azymo
? Inhoccognofcentomnesquiadifcipuli,&:c,J,o/<t.».t:fc4- ceiTeerat occidi palcha,tS:mifitPetru&:ioan
rttas dtilinguit inter jilios regni & jilws perditionh,ut dicit Aug. paratenobispalcha,vt manduccmu\cr qnib.patetn
de tttnhate. 9"°^ '"" cenafuh die a^ymorum,& pcr idfrques luna.td-.
4 Dicit ei.Si. Superius declarauit Chriflus defcBii difcipuli ipsu Et cx ho( fequitur ,quod Cbriflus confecrauit in a^ymo pa
prodhuri,hic cofequenter ofi cndit difeclum difcipuli eum^ ntgaturi illo tempote non inueniebatur panis fermtntatus iu domib.
& primo ofledhur huius oflenfionis occafio,qu£fuit iallatia Tetri fecundumpncceptii lcgis pcr -j.dies,vt habttur Exo.n.c-
dc fua conflatia & fidt litate. Chriflus.n.dixerat.Quo ego vado.vos ci in tanta vefai.iaproruperuntprcpter defcnftonem
rib poicflh venirc wodojdeo Tetrusferuidus petvjtflatim a Chrijio. negant textnm Euageh,Uicentcs alics cu.ingeii\U s fa
$ Domine quo vz.iiunfi dicat omntbus modis voh tefcqui. quantum ad diem hutus u£nx,:tpr. pter hoc loaneseuang
6 Relponuit lcU\s.l\ipnmenio eius prxfumptionem. fcripfitpoflerior,icfcribens hanc c&na eos corrcxit di.A
7 Quo ci;o vado n on,&iC.Quia adhuc erc.t imperfeclusad tole fe(ium Tafclm,&c.vt fupra allcgatu eft.Seiad ditlu ifiud
randum conftanter tnortem pro Cbnflo, flcutpatuitpcr fequcntcm dcflrutlio totiusfacrs. fcriptur<s,& per confequcns totius
;«>«• _ thoi ccufacrafcripturatitrcg4afidei,fccuiiu<pfcri i bc
8 Sequeril aute poftca. ii^ia finalitcr pro C brifto crucem gau- in eptltola ap Hicro.Si dhatur a fidelibus,quod jcripmv
dcntcr jniitnuh. fui parte contineat fatfum,tade ronepoterh dici ab aduerf
9 DicitCi Vc.Tropritt fragilitath incxpertus. quodmnutta fuiparte babcat certitudinemvcritatis.fi
10 QuitC non yoiTum,^ C.Uuafi dicai imo poffum.Hoc ofledh cathotica tenet ettageliflas fcripfiffe non a prcprio caphej
perf.Uium. tujfantli infpirathne unde dicil beatu sTetrus fccw.dn ca
11 Animam mcam.?\(on dixit mendaciu,quiaprotunc fic cogi cj.d.Spiritulan&o infpirati loquuti liint (antliDe ti
tibat faccrt,atieequam dimitterct Chriilum. nes. nultnmaut falfum pot cffe a fpirituf.wtio, & >
12 ELcipOOdit ei lclus.pr-_(</cc»JC(!«J dcfcclum. euangeliitx in atiquo ioco fcripfcrunt fatfum,eil erronem, Ei
Aiumam luam. s>ua/i dicat nonfit crh. propter prxd.cladixcrunt atiquiquod Cbriftns comcdh a\ *i
.-imenamenduo,&'c./.iur.:4.c.e<{cirHr<ini><?</»di»ga(/iii&ii' chalcm idcbttotcmpore fecundu legcm,uideltcet ■ luna.ia.vt ii
domini. ^ l>tc,„ gttkrit.Stdhanc tontioui rJtaM Jotuit Mastb.26. efl.SeU 1 uasi circa mortem Cbrijtt procurandam intenta c m
Um vmi e.t-ru ni hoc Ciip.ilijcripta,in qua Cbriflus corpus titUa die noncomcderunt pafcha,fed tardauerunt per vn |»
f-it a ./. / utisjus i>~<i;«.t ii.ji.iiamicojfuttitfaffa luna. 14.. exi- fccundum quod dicitur.io.ip.e.quia Iud.fi nonintrauerunt fd
Jtente i: >'•
moiananiagnHmpajcOa^eademttteCbrtflHam mini^.firj5.^^,ib««r/^e/f4,^w«fl^i|'^
tfHodpafchakfefaapudludmsmvptehatan ^dfecHndumdicendiim,quodiliudpafcbaauoddebebantcorJcr'r
NICOLAVS DE LYRA.
■piU W-a d.e qu.t paffus c,i Cbrifius, ne contam'marctur,w im.teii
unt a com.iitc ie p fcbx,vtfup.alUgatu eft. Sed iStud ditium non
B/Lt cu uerbis Marci tuangeHfU diccntis,ca. i A..b.Etprima die
^mjtrum quando pafcha immolabant dicunt ei difcipuli.Quo vis
&a s,&paremus tibi,ut manduces pafchar£.r quo vi,quod
taalie qita alu immolabant agnumpafcbate^eadem die Cbriflus im
^mmdtagnitt& fic
Wmmdicendum
Ukieiin aua luna erat,\^.dies aiit fejiiuus apud eos incipita vs
WjfttiMS diei & durat ufque ad uefpet -rn dieifiq f cv.ndwm quod
ytilt.i j.f.A vefperein vefperam cdebrahitis fabbata ve-
■Uf /k diesfolemnis Tafchx erat tuna 1 5 . propttr quod eundem
mpruem loan;es nominauit ante dicm fefittm Taf bx, proprcr di-
Wapnem natttralium dierum, Marcns nominat primii dtcrn a-^mo
morum
~~A D D 7 r T 0 ~ I.
■Jjca.i i.vbidrinpoft. Etcepit lauarepedesdifcipulorfi.
I bocquodpedes difcipulorii iauabuntur nonfequitur quodka-
^Utbltofos pedes,nec quod difcalceati incedcrtut. Mos.nerat vt
Umtium pedes lauarentur, utpatet Gcu.i S.a.ubi cum ^tbraha
hsfibioccurrentes, quns bomines effe credebat,inuuauit,pri
Yerebat cis aquam a dpedes Liuandum dict ns. AfTeram rnfil-
r,& lauentur pedes veftri, &: requiefate,&:c.E'//c
lib. ilitx qttide in lotio principatiier ficbat ia remedium
j dinit qux itinerantibus fxpe contmgit.
jl D D I T I "o II.
eod.cap. Vbi dicitur inpofiill. Sed pro tanio dicitur hic
iatum nouumabefTeclu,quiaanimam renouar.
• iux rorcs aff.gnalx per Toflil. ad boc quod mandaiu de dile-
•proximi hicpofiiu dicaturnouum , non vf fufficere.Trma.n.
futfumitur ex renouatione aix in lege noua non videtur vate
:oualio aix propriefit per ^ratiam a Deo infufam media-
I tutc facforum qux ad boc inflfalitsr operatur, fecundum qua
1 anima df noua creatura, qunm qttidem nouitatem etia par-
[>/hm raticmis non habentes,necper confcquens aBum dilcBio-
buptifmn acquirunt. Vnde ualde improprie df,quod mandatu
Uonis mimam renouat, caufalitas.n. principalis bui/ts renoua-
YfoliDeo attr.buitur tanquatn principali agenti, facramento
-nerationis tanquam inflrumento.Vndc Aug.fuper lo.di-
»i tanta uis e,'i aqu<e,vt corpus tangat^& cor abluat.Vndefe
lam ronfiderationcm proprie diceretur. Sacnm nouum do
] loqucndo de pcramcnto b.tptifmi qno anirna renouatur. iccun
t ratio quam inducit ad banc uouitatcm fumptam a differentia
$■ uet.Tcfla. ttibil uidetur facere adpropofitttm,nam licet ue-
i^quodlcx euangelica principalius indvtcit ad fui obferuatio-
1 'cr amorem quam per timorem,boc intcdigitur per amorc Dei,
rfecmdum Potlii adboc defignandum debuifict dicere. Manda
Ymmdo uobis ,vt ddigatis Dettmper amorem.n.Deilex Euan
i inducit adfui obfernatiam. Verba ctiam euangelu qua in boc
\ouilatcm mandati teflantur , non faciunt in hoc mcntioncm de
inducunt ab obferuationcm Ugisfeumandati. Vndeadde-
viatis buius mandati vlterius uf aliquid dicendu.
s tuidcm.a attendendu efl,quodfecnndum Tb.in 1.2.^.107.
corpore qnaflionis : Lex noua qux esl tex tibertatis , fttpra
Additi
0 JM4
morum,quia a uefpcra prxcedcntis diei inupielat comcdcrc arima
qn ergo dr,quod luna H.exiilcnte eratprimus diesfolcnr.itatis Vaf
cb*. Dtccndum,quod non eil verum , fi d m fi,lt tlltus tfiet incipiebat
prmusdtes,<& durabat ufquead vefptran kitWqtf.fr (kpmna
dtes jolrnmtatis pafibalis cctcbernma.crat bma. 1 %.vtpatet Leui
2 j.d.Menfepnmo i^.dies menfisad veiperam Palchado'
,quocl UUid pafcba quod debebunt comedcre
luddti tn diepaffionts Cbrijti non intcltigitur de comestionea^nipaf.
cbalis, quiaitiud pafcba comederant in *efpcrapr*cedentu diri,vt
diclitm c-,t ,fed in.tlltgitur depanihm arymis quos dtbebaut Come
derefpnm diebus conttnnis, <&■ non deb, bantcomedi nili ab homi-
nibus mundis & ideo non introicrwtt domum hominis Cctitistnc m
pedirentur a ■■. omefiione .pforum.
cos ueitros. Secundo,quo ad extenfionem, qitanto.n.altqiudeTiclr
fius amatur,tanto facitius maiora p*opter ipfum coutemnuntur Co-
temmtaut Chrtfluspropter dikclionem proximorum nonfolu cxtc-
rtorabonatteletqusdam corporalia interiora exponcndo corpus
JHttm Libonb. & perf.cutioncs maxima* iokrando,fed?tanimam
fuampra ets *>':t'lo,qmdftmmumgr.tdumperfccl;c>>mcirca huius
ddeclioiusir.tcnfionemobtincUuxtaithid tb.l^.kU [-kc hacdi
leftioncm nemo hsbix&c.Ttrtiofccundu , flccltim,quanto.n.
m.uo. a bona proximtsper dileilionem intenduhturtanio perfetJior
dtlciito effe vr tl.rgbts.n.eft Cbrifius proxtmis feu humano ?eneri
bonafpualta v dminafupra natttram 6" ronem exiftcntta, f.do3ri
nam <tfmnorum,& fat forum tnfldnem & bmfmo&i,mrUm bonoru
coliatto ad fmguLremquandam pcrfeclionem fraternxdilccliotrs
videtur pertinere cumper hxcbona bomo nltimo finj comunritur,
tn quofumma hots perfeBjo conftflit,qux quidem fpualia bona cum
non um tantum uei dttob.fcd toti multitudmi exbibuafttnt, efl - >■-
feffior dilcclinfccitndum eff, 8um>Hvdeiuxtafnl6n>pbHofopb£ 80-
numgentts perfeBlus eil,& diuinusqitam bonum unius.Ex quibus
mantfefiepatetyquodm boc quod dixit Cbrmuf^DiUgztis inuice
ficut dilexi vos. Docuit aposlolosdilcBmisprojci-niperficlione
infummogradii,qu&fub eonfilio cadit,non.tuadprxmifi<tde necef-
fitatefaltttis in quolibet cafu,qttis tenctur.undc JlUgu.in Enchi.fu-
pertllud Mar.^.DiIigitdnimicos veftros. Dkit.VctkStotH
Junt itt*&-fitionmi DciEx quib.fequitur,q,IOdboc manitalu
propriedniouw,w antiquo.n.minime talismodus dihaionis repe
ritur.Si autcm dicatunquodfecunium hoc debuifict dicere . Coufi-
lium nouum do tiobis.non aut mandatum nomtmcumprxdiPla no ca
duntcoitcrf«bpr<ecepto,ntdiBoeft,fedfubconfilio.^dbocdiccn-
dum.quod ticct isla qnantum ad coemfiatum boi.tm noti cadunt 10'u
terfubprxcepto . ^idflatumautcm «tpoRolorm < fub prxccpto ca-
dunt inquantum fuerunt deputati ad adificationcm totius uniucrfit
lis ecclefix . luxta illud ad Epb.a.b. jilios qttidim Apofiolo^aiios
autcm paflores & doBores ad confnmmationem fanBorum in opus
minifleru,& acdificationem corporis Cbrifii,fi Ecckfix.Vj idcv pro-
prie hxc uerba eis diriguntur per modum prxceptis,f.Mandatu no-
uumdouobis,quiaquodalt»s iditer Confikum aposlolis efl prxcep-
tum?quod etiam ilti modo eis congruenteperfeBe impteuerut,ut cx
geflis eorum patct.Si ulterius quxratur qualiter confilia adprimutn
prxceptum ch.iritatis pertinentia nou fuerut data atoflolis fub prtt
M quifitnt de ncccffitajefaltttis implenda itt uet.lege ad plenu abicBione.n.omnium temporalium &fequela Chrifti perfcB
mr.drpnmo.nAx Dcu.6 tf.Dihges Dominum Dcum nxdileBionis^&pcrconfeqitensconfiliaadtllud prjeptumperti-
toto cordc&tc.Defecundoueroprxcepto. Diligespro- nentia continentur.luxtailludprxaUegatumMat.i 9 r.Sivispcr-
tuurnIicuttcipfum,Le\nt. i9.capir.Eaueroquxad fcftuscffe. &tc.Vndenonrc(tabat,nifi vt informarenturdeperfe-
lonemmiplrtwnis prxdtBorumpraceptorumpertinentinle Bione impletionisfecundipr*cepti,utdiBumeft.
•«,ex conftttiscontinentur.Qnod de primopatet cttm Dominus JL D D I T \ 0 III
uitMatt. 1 p.c.Si vis perfectus eiTe, uade & uede omnia In eod.cap.^i dicitur inpoflilla. Qua-ritur utrum ccna in
labes & da paupcribus,&:c. In quo confilio fecundu doBo hoc cap.deicripta.
iiixpertinet ad perfeBionem dilctjions Deipermodttm confi
wur.Defccundo uero ea qpertinent ad perfeBione dileBio-
Kimt putiffime tontinetur in boc quoddicit. Diligatis inui
fictitdilexi VOS.Quod ficpatet.KlJimodns dileBionis Chri
tfcipulos feu ad humantt gcnits attingitfummugradumperfe'
iileliionis proximi tripliciter.Trimo,fc<tm extenftone,quc:n
iClllfl t>*i\Y1W,i /*A +xlttvn + r. v *r,**A'.l.... *.u> _ -~ _/7_ ... _*_ __ _ _•»
Hxc quxftio difptttatur & adplenum ut crcdo dcclaratur in ad-
ditio.fup.Mat. 26.C. vide ibi.
iR E P L I C A.
In cap.ii.Vbidicitur.Cxpit lauarepedes. Voftiltator dicit
lutofos,quia nudipedes ibant. Burgcn.fe opponit bicficut Marc.6.ui
de ibi correBum.Quod hic fpecialitcr dieit de ^fbraham qti i obtu-
■niopToximiadplurescxtenditur,tantoufe(jcmagispcrfc litangetispedumloturamprout dicitGen. zi.a.iunBa autoritaie
udit aut Cbriflus hanc diUBiontm non fidum ad amicos uel B. Oion. 1 ^.AngeticA bierarcbie,esl contra Burg.quia ibi dicitur an
f wnuos propur naturalts cognattoms autciuilisvinculu,fcd gelos femper apparuiffe nudis pedibus.
Xai'>iimtcos,proquibusetinpafftoneorauit,utLucxi^.e.De R E P L I C A
u*ic»fiontdocHeratapoftohsdic.Matt.).g. Diligitc inimi- Jn eodcm cap.^/V,.««r.Mandatum nouum do vobis.Po
CL 5
u45
Glof ord.&: Nicolaidc Lyra.
rfcffio obferuantix ditetltouis proximi potiffimceontiiietu
U
«<«* fiiUator xllius nouitatit dat duplicem ratxontm.Vna < 8* dtciturno p.
A ;^proprfr4»im«i«ifoiMHo«?.^/:.»,y»M«ii//frftw//i'.o«^^M« q-odbtc </r.Dil.gms muiccm ficutdilexi vos,VroutD
veteri conli tuit Bur? bicfach camU-tioHcm contra rationcm vt > 5- tictunc fequttur illudfore dltlum per modumconnl^tm U
tue.Cow.raprima, quia jacramcnta innouant antmaniinfhumeuta catur inlitcraManduum nouum. SedBnrg.bocuoUnsci
Tnaous- ]"auJ£ re'dualur infirumtntuw , </u •>(?t rtjicit fuo modo*fe4gr*tk
!,* #• cbaritMformalitcr renouant .xi.»n. Uxc auu m gratia & charx-
plicuer. txtper Deuminfundunturin baptifmo,per quam tanquam pcr pro-
priamformammeriti mandatinoui fit imptetio.lnnouatur ighur ata
tffccliue per cbarit.x:is'nfufioncm.lnnouatur aut formaltter f»ian-
dati executionem qu* fieri nonpZt fme babitu tlto infufo . Est igitur
cauillatio Burg.tcutatiua, pcrtraclatto itfecundo rationis e(i qux
dam tcntatiua cxuxllatio . \am diftc, entia noutc legis & vet. Tefia.
efi timor & amor.Opera.n.lcgis crant fcrnilia,& quaft mcrcenaria
ne . Imaginatur. tx.quod Cbriflus dilexitnos infummogradu
clionis,inte>ifiue,exlenfixic, & effccliue, ad quemgradum dilx
quia no poicji hotno de cotnmunilcge pertingere,idci,co Cbrii
nonprxccph,non.n Chriflus prxccpit alicui impoffibile.Hal
tur ut dicxt liurg.uim co>tfitxi,uon prxcepti,cum rfr.Diligati:
ccm,ficui dilexi yos. S rd idem argumetum eil dejtpluol
de alijs,nerno.n.cx ci<. atfnmmum gradum perfeclionis pertin
tuit in:cnfiuc ,cxtcn(iuf ,& ejfetliue. Oppofitum.n. buius dar
in clcniitinis ,ad noflram de b&reticis. Vnde tt neque Jlpofioi
" runtdcfb<...
mandatadedit,vtferuis,ifiisvtfiix\s,ixberis & amicis,ex quadifte- quatuorpcdib.Secwxdum.n.cundcmBurgjnmultxslocxs,nul
rentia benc accipitnr nouitas mandati, Ea autcm qu£ Burgcn. ponit litudo dtbet vniuerfaliter accipi,quia iam non effet fimilitm
ad declarandum mandatinouitatcm non funt muituniprobabilia.Di- identitas idcirco particularittr accepta hxc ftmilitudo. Sicu
Qum eius primumefl,q, nouitas ilta attendttur penes confitia fuper- xi u Of.7{on cogtt Burg.ad dicendum manifeflumpraceptum
gddita.Tiam in vetcnlege vt dicit,nodabantur cofiliafed tm prece- fitium, quxa nonfequitur . Diligatis ficut dilexi: Sedegod
pta.Hoc aut ditlum efi contra literam vetcr.tegis, qux diftinguit in fummo gradu perfeclionis , igitur\& uos,ficut nonfequhur,
multh locis prxccpta a confilijs.Dr namque.Vrou. i .c.Defpexiftis babct fenfus adfenfibilia , ita inteltetlus ad inteUigibilia fe
omne confilium mcum.Etibidcm tertto c.Cuftodi legem at percipitfua fenfibilia materialiter ergo intclleOtus intcltigit
que confilium.Er fic de atus.Secundum dicJum Burg.efi,quoi om lum anteceiens efl uerum,confcquens impoffibilc.Sicut.n.vi
nia de ncceffitate falutis perttnentia ad impletionem prxccptorum Ixter accipiedo fimxlitudines,multi lapfifunt in pe ricutofos .
cbaritatis.in quib.tota lex pcndet & prophetx,adplenum contiuen Ita & Ioachxm ^ibbas arguebat ex itla fimititudine. Vatex
tur in ueteri lege. Sed hoc diclum vr contra planam literam.Mattb. fideles fitxc unu/n,(icut ego & tu vnumfumus,fed fideles no
•t.c.ybidicitur. Nifiabundaueritiuftitiaveftraplufqua fcri- efje unum,n\fi coilctliue tergoperfon<e diuimcnon funtinct
barum,&C.Nonintrabitisin regnum cclotum.y bigl.Iuili- effentiajcd collccTnte,qui crro> damndtur cxtra defnm.Trin
tia illorum mandata ,Moyfi , impletio iltorum iuflitia Cbrifli,ilLx a catb.damnamus.Vndc bcatus Greg. aliter exponit ittud nu;
, penaliberatyifiafduat. Etinf.Mandatum Chriflinon efi contrariu quam Burg.Dicit cnim.Diligitcir\mccm,C\caics,o di'
C legijed latitts infe lcgem continens,qui. n.non irafcitur,non occidit, Hoc efi,amate inuiccm ad quod amaui uos. Sic igitur accipitu
fed non econtra,toUe iram>& homicdium non fit.llia.n.fi pneferua- litudo quo ad terminum amoris, quia amor Dei erga nos or<
bataptnafenfus,non tamen a pcena damni. Ideo obferuantia ueteris adgratiam & gloriam,ila & nolicr amor inuicem,etiatn q
legis nonfujpcicbatadfalutemfine expreffione Cbrifli fuperaddita, fecmdumintenfiuum modum npn eil nobis poffibile Cbriflo
uctcra.n.&nouaprxccpta eadem funt fecundum fubftantiam , fei riin d':tecliore,tamen in extendendo ad omnes etia ho(les,p
d:\uruntfccundum maiorem & minorem expreffionem & vtVitate, eft,immo non difficile, qnia de ditigendrs inimicis nemo un<
fecundum B. jtuguf.16.de ciuit.Dei c.i6.& primo retra.c.n.Ter. ritate poterit fe excufare, ut vultbcatus jiug.infermontt
tium diSum Burg.eji quod ea qu* ad perfeclionem impletionis pr<t ni.EH igitur pneceptum cbaritatis fic extenfum nouum &
ceptorumpertincntyin leg.noua in confdijs continentur.Sed boc uide fpctlu proximi, multoautem leuius refpeclu Dei , quia u
turfalfum,namfiat aliqucm perfecTifJime Deum dil'xgerryqui tamen quendo reclam rationem in Deo nihd reperire potcfi r.ifidi
non uendidit omniafua, & dedit pauperib. prout exemplificat bea- quia non nift bonum immo optimumper confequens fuptrot,
\
tus Aug.i.decixiit.Deic. 10. dc Vaulino Epifcopo T^olenji & Burg.
iiem vultfupra c.\ z.in corruptorio primo. Idcirco fine obfcruantia
confiliorum Cbrifti poteji quis efieperfetlus Deiamator.C*terumft
pcrfe-
Us^endum.Oportuit igitur Burg.alium habcre refpetlu qun
lo.cap.Exod.dicit prttccptum dc ddetlione ejje ardui(Jii)
deibi.
C A P. XII II.
a C T ait difcipulisfuis. Seq tur. 7{pn turbetur cor veXirum,&c.
L' AvcvsTiNvs.Neautem mortem tanquam hominis
i timerent,&: ideoturbarentur,confo>
ts; t(j latureoSjfeetiamDeumefledicens.
ficipulu NeauteiterQfibitimerent.quafi ab
uu. eoperituri:cu confidentiori Petrodi s
&um fit,negabis,certificant poft ten-
tationes fe apud Defi cum Chrifto manuiros efTe,i
dirTerenres,nullus tn ahenabitur a domo in qua qui
betmanfionempromerito.Perdenarium quideml
fignificatur vna& no diuerfav|
auernitatemefura. Per manfk
gnaturdiucrfafdignitatesMK
na vita, quiaalia claritas folis, |
titas lunx',alia claritas ftellatut
CAP. XIIII.
T ait dilcipulis iuis.
tatio-
*
DiuXio.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P V T XI III.
ipTaitdifcipulisfuis. Voflquam ergo Cbriflus confortauit di
*—* fcipulos fuos exemplis,bic confortat eos uerbis . Et diuiditur
in duas, quia primo confortat eos contradefolationem ipforumdiLj
Cbriftimorte.Sccundo contra defolationem in tribulatione pofi mor
tem Chrifiieis imminentCtCapit.fcquen.V.fro fum vitis vera.Pri-
tna in duas,quia primo confolatur difcipulos dcfua morte,rationi-
busfumptis exparte difcipulorum remanentium . Sccundo rationi-
bus
fumptts cx parte Chrifti dimittentis eorum confortiurn,ibi
turbeturcorveftrum . Vrimaintres quiaprimoco'
manentcs promittendo cis acceffum ad patrem per ipfur» .
promitttdo eis fpirittijfaniti donnm,ibi.Si diligitis:7>«w|i
tendo eisfuutn reditum, ibi. Non relinquam vos. Vrimctt
quia primoproponit intentum . Secundo maniftfiat prop
Et quo vado lcius.Tertiodubiumremouct, ib\ Diciteiiji
[>us.Circaprimumfciendum,quodprJ!dixcrat eis IudteproM
& Vetri negationem & fuiabfentiam & mortem qua omt lrr«
tis turbationis materia.Idco dicit.
•fri on
MOi{jtLlTEH. Quilicetnonnegauenntiierbo, tamenquodamo
Snp. ij. x Etfl'^'/«H"'«".QuoniamimmediateantedixeratPc tigitfadto,Chriftuminluacaptionefugicntes,idec
4.. M«t. ito,termcnegabis,tanueiutalii,nefimile ptingcret eis. fperarentdefalute dixiteis.
»».t. j.
)C
ie<
loi
12*7
j in .v.-o.DomusDei, teplum Dei, regnum Dei. RegnG
^|(u,funthominesiiuti,inquib.iuiumultxdifterentie;
Et hx funt manfiones ipfius domus . Hx autem ia
loannis Cap. XI 111.
1248
deeifd. m dicitur. Fulgebuntiufii ficutfol.in re.pa.eorum.i...
gnum inrcgno.Quod etiamoratur. Adueniet regnu tuum,
&in tir.cTercipiteregnum. i qni regnum eraus &ln6 regna-
funt inpdeftinatione,ficutait Apoftolus ; L>uictcgic batis,modoregnate,quod eratisin (pe fitis in re
mundi confiitutionepdeflinando.VaiMt: iiint I operatio b Si quo rninus dixiffem uobis, quia vado. i. fi non p
D
lbid.6.b
Ibi.ij.c
';: Quos prxde
Kjt hos & vocauit
Wfcficauit & magni
jga.Etfecundum.
Sqcit: FecitDeus
vsf urafunt, ld eft,
Mflumseji. a
t/fjKEGO.ln domo b
tgri raei manftones
1ttu'unt. Sedineif- c
nultis manfio
eritaliquo mo
retributionu
tas,aliquomo
Amen a Ptomorte moa carnis,qnia Dens fumq-.i fufcitabo catnem.
b Quui ii creditis in D»um,confequitur ut iSc in m e, quia ego Deus fum.
Non turbetur cor veltrum | crcditis in Ueum , & m mecre-
a In iu:li>. b Diue,rA prarm.aireritoruni. Si non efl-t.
. Ideit fi inaliquo. '
dite. t Inddmo patrismei manfioncsmulccfunt. j-Si quo
a Sinoneflcntpaiatacuel pr.Tdeiiin.icc, feil ef.entprapaiandc u.-lpteJeit nandi iunc uaio.&c.
Vaditparare.nor.ut p?rata funt led ut linipar,nda,iilud licgat.liociKrmat.
minus dixiiTem uobis 5 quia vado parare vobis locurn . Et (i
a Apparcbo iniudi io.
abiero, & prceparauero vobis locum , lterum f venio &C
^ra^eftinaf-
fem maofionem qii
cit ihconueniens q-
tumnd Dctim,qom
niabona anteomnia
tenipotapixdeftin.i-
uit, tune niodoprx-
paraiem,ideft,|ux-
deftmarem,quod ;te
rumcitinconuenies
quantnm a.i Dcum
preientnliteiaiiquid
pra-deftinare.
Avo. Confirmat
efie, quiafinonef-
tCrrd?-
tc- 1 Dcu
& in me
cieditiv
vcl crc-
«iitis in
Deu &i
me cre-
ditc.
-fSi min*
aiioqui •
tvctiiru»
ium.
E
ors, quia tanta vis amoris in illa pace nos fociat vt fent dixifcet , ibo Sc parabo , id eft, prsdeftinabo , led qma
niequifq;ndacceperit,hocfeaccepiffeinalioexut iam ibifunt, noneiropusaliqua parare. Quia veronon-
de& non xquelaborantesin vinca,a:quecuncli de- dum funtin operatione,addit. Etfiabiero& prxpa, Abiens,
n fortiuntur , sc quidem apuci patre manfiones mul fed non relinqucns parar, quia lubtrahit ie 6c later,vt iit fi-
it ,& tamen eundem denanum diipares laboratores des,qna: non eft de re vifa,&inde eft meritum fidei. Ex hac
unt,quiavnacun£tiseritbeatitudoIeticia*,quamuiS viuitkiftus,&;mundatureicor,dLim peregnnatur,&;mea Aba.i.a
na fit olbus fublimitas vitse . Paruum & magnum in deftdeiatur quod nondum habetur . Et h*c eft pneparatio
manfionis , quia fic p arat nos fibi & ie nobis vt maneatin
nobiSj&nosineoquantum quiiq;entparticepsemspitis
velminuspro diuerfitate meritorum . Ht hcccmuituuuo
manfionumeft.
lEOPHYL.Perdomum poteftatem 6dprincipatum in- c Ef /?<;/'«?*- ;.Avc.Abiit Jatendo,venit apparendo,(ed ma-
ss.Siautemdefuiffentdomusegoiuiffem ¶(se netregendo, vtproficiamusbene viuendo, &licparatur
,&itavtrinquenooportet vosuubati.Siue fint para locus.
Avc. Fides qua: non videt credit, nam f\ vidcret non eftei
fides,credenticoi!igitur meritum, eunti redditur premiu.
Eatergo Deus,&paretiocu,eatne videatur, laieat,vt cre-
datur.Tuncenim locus paratur,fi ex fideiuuaturcieduus.
Dcfideretur,vtdefideratus hadeatur.Defidoruun diletftio
nis,praeparatio elt maulionis. p
nceconfpexetat,qui ex voce capitis dicebat:Iwpf >/<?#«
1 *idiruni oculi tui &in librv tuo umnesfcribentur. Paruu m
um confpexerat cum dixerat. Bcnedixitomnes timen
\iominus pufiltos cum maioribus.
:no fint,nam etfi paratx eifent,ego omni ftudio pra2
1 vobis. Si aute non &: propter hoc vt prxpare vo-
:um iuifsem & neque fic reliquftsem vos , ied fufce-
Jn,vt vbiegofum & uosfttis.
|.G.Modo lufti funt regnum Dei 5c* regnum cclorum
itur.Coihgentderegnoeius omniaicandala.Sed Sc
de
Et
NICOLAVS DE LYRA.
)n tutbetu r cor veftrum . Tropter pradifta . Quodautem
libri babcni />ic:Neque formidet.iVjJB cfi de texiu,fedinf.
mtur,vt vidcbitur.
editis in Deum . In quo exprimi: fuam dcitatemmanifefle,
confequentia non valeret.
dooo, Domuspatrk bic vocatur gloria caeleflis , in quafunf
gradus & dljii>:cliones,quw quamuis fttidemobietlum bcat*
s mtllarn diucrfitatem babcns,tamen exparte beatorum efi di-
inparticipavlo iftud obietlurn fecuudum uarietatcm merito
t.aaliqui videntaiijsclarius & frnuntur perfefiius ^fccmdu
-b:tum cbaritatis ,qui faat anioum capacem obitfii bca-
t liwj.
iqno.QJ.fi in Calefli bcatitudint effet aliquid minus vel de-
fetfum^dueumvobis.
ido. Sednon efl neceffcquod vadam ad prxparadu, quia
!jmitaspcrfct1aa;ternalis,&- etimmntabiliter,& multi-
participabilis d beaiis.t^uwertts ctiam clefforum & termi-
■Uoru^efi eternaltier &• immutablittr prxdefiinatus , & fic
atum tjt ab xterno,fccundum % dicitur Mat. 25 ,c. T. ffidete'
vabis regnum dconfiitutioue mundi. Sed buic expoftttoni ui
repugnare,q>fcquitur: Et fi abiero, &c. Ergo vidctur cp iret
parandum . Dic enduw,q> bcatitudo uel lo cus ipfim non ivdige-
prxparaiione,vt dtttum eft,&ftc loquitur falnator in li-
'■cr m.tedtntijf fi autem elefti indigent prxparatione ad boc % no
Wttbtatitudiucm confequi,quia hcct fint ab Aterno prxdefltnati,
(atitudincmnou coitfequuntur^nifi tnediante gratia qua da-
tm r,.poratiter inprafaiti.Quando ergo dicit filuator.
' abieio.^o» eft intclligendum q, ingloria catcili aliquid afce-
tet preparauerit, fed quia jcr afctnfionem fuam donktn fpirituf.
Janfii
Error.
fanclifidelibus miftt,per quodpraparantur ad confcquutionem bea-
titudinis.
7 Iterum venio&accipiam vos.F x boc verbo dixermt aliqui
htzretici, q> etccli non affumutur ad glortavfque ad diem iudicvj.,^
tuncprimo affumcntur qnancto Cbriftus ucnict iterum informa buma
najccundu q, dicitur ^tcl.i.b. Hic Jeius qui a vobis aifumptus
elt.fic ve.&:c.J'ed boc efi expreffe comra difium apoiioli Thtl. i.c.
Cupiodiflblui&:e[TecumChri(to.£r2.<iiCor.5.a. Scim.us
quoniam ii tetreftns domus noltia habitatioms huius dii-
foluatur, habemus donuan non manutactam mccelis.E*
quibus pateT,<p anima exuta d corpore nori habens impcdmentu cui-
p* uel paaue temporalis debit*,tiatim euolat adgloriam . Hoc etiam
patet ratione,quia talisanima pergratiam qttam habet digna eftglo
ria,& /ion habet mpcdimentum proprtx perfonx,nec tolius riaturey
quia itlud impedimentum pcr Cbrifft Torte fuitablatum.Etfn. imd
ligitur prxparaffe beatitudinis locum mqtiantum pcr t/wrtemfaam Chnftus
amouit impcdimentum natune , &■ afcendens ad cceios, rnijit donum vcntt du
gratix>qu& ambo erant necefjaria ad confequutionem glonx.
Scieniumigitur ad inteiiigendumvcrbum Chrijlt , cumdicitur:
Jterum venio,&c. Quod Cbrifius dupticiter vcnit ad accipiendu
fdeics.Vno modo,ad acapiendum eos ad bcatitudincm animx,cir fic
quotididi venit adecclefiam,acc'ipicndo d corporibus aiasjanclaa,et
transferendo ad gloriam.lftc th aduentus non eji inprxfentia cor^o
rali.Aiiomodo veniet infine tnundi corporaliterndaffumendumfi-
dcles ad beatitudinem animx V corporis fimul . Et quantutn ad hoc
•perum ett uerbum iiicrum,okifidelcs non afiumuntur ad bcatitudint
vfquead diem iudiajintclligcndo de bcatitudine corporis & animat
fimui.lloc tamen eil inteliigcnctum de commmi iege,quia aiiquifart
cli ex priuilcgio fpeciali funt iarn in bcatitudinc xterna anima etcor
pore,qw.a faltcm boc pie creditur dc BcataFirgine.
*Vt
piu-iter
ad acci-
picndufi
deics.
MOV^^iLITE^. pfis Chriftusdeditfpem (alutis.
3 Indomopatrhmeimanfioncs. Grego. Hac rationeconue-
iwftrrfotorcoJ-.Q^d.poftlapfum remanctvobis p^nite- niuntmanfionesmult.x cumdenariodiurno,quiaetfial-
;um,pu'quod]aplusaiiquandorcfurgitadcqiia terminus,alter amplius cxultat,omncstamen vnumgau-
uel maioicin graua: gradu m , & per hoc ommbus la- dium conditous Jui viiione latifkat.
\Ego
Hp
U)
■5
Glo(.ord. & Nicolai dc Lyra.
. Ttauaetovado __OCd-__um eft fm quofdam qui -ciebit c £pf*m*U,uerita,,& vita.* Hieko. QiixfliovidtL,
*, filinm & ratte Thonus vcroetfi putaret fe nelcirc, con iedilhcihs , quomodo raortm num non videte.:q _
Snc mVrci hocqiiod ipkim nouit, * vm lcirx. __ vitam,i. fotuiiur.tandiu cos vitam no viderc.qiiandm mortu \
fihim vratrcmUciltisicicntib.lubuiiur.Amodocogno Qgpmodofidicamuscccusnon videtlumen qotnjj
J!™,n Dcr mc Coenitum,&:.viditth eum la co_dc,dui__ cus cft.fin autem icecpcriiiamtatcm lumcn afpidet I
Kciutuui^ _> atuiniauirarc
mcperomnia fimi
Jemcividittis.Sed a>
lncrant (dcquibus
cttl'hilippus)ncl'cie
tcs,&fi fcircnt iftum
• Introdurim in BTanfionci ot m_ncati< per •_______• 'M »e querinr ubi fit taoe, fub-
dn.quo i.ad p-trein Ei noia qu.J ibi tlt ut .>.-»,cV illucuidit ut homo, mm tit una peilo-
accipiam vos ad mcip(um,ut vbi cgo ium,c- vos lins.Et quo
i.rajjj iplum
tt.rM.i.
^onlu. -
ludinem
Dc pxn.
i^.i.fi.n.
$. \ndc
I M.il-i.
Ic.M-b*
B
_____ _ _ i.mc-iJ ip.yrn
fihum , illum patrc, j { itj & lam fcms> Dicjr el Thomas. Domine, ne
nonputabanthhum b \b^ „. ,, :__.r__^, *_:___
ex totofimiIcm,lcd
patrcm mcliorcm,
&iti nccpatrc, ncc
filium lciebant.Quo
animoPhilippusdi c
cit : Oilende uvbis pa-
qui iniquitare n
tuus eit atquct
tis anfequani \
cetur iuftitia :<
i virtutibus peru
2 qiudicit: Ego , _
3 r- . Viucre n-L
icimus quo vadis,6-quomodoponiimus vi«mfcire?Dicitci 4 teft:vnde&D.I
j \i-.liact.iore>i_-rcnti-.ue._t--Cnc j|l.t»icin eaicutib.ui cpcnranentib. UOrUm dlCltU (
Etiuiniim»a. b vciirurn. mortuorum.
Cuini|iiotum uer tas & ; uua.
Iefus . 4 Ego fum via, veritas, & vita . Nemo venit ad patrem ' JJJJJ r„
. .•*-ii'em!umeu,D-Mt,e- . 6 vemreadpatn
trem,& fuflicit.l
fulhcientia,_ noin
tc. Vndcincrcpatur e
nccfilium lcire. f
b Dicit ei Thomas.
Qno„quaitur ,di-
j.itcoslcucqui mc-
do meutur.fed Tho
masdicir cos vtrum
quenefcire,nefciens
eosfcirc , ledChti-
itus conuincit cos
,' „ _v,,m- -rr . •«-■•■«■■■«•™ ....... vcnireadpatr.»
*" ' ^ nifi per mcSi cognouuTctis me, & patrcm rneum vtique co- f f f
n_q,U„4 '- . ... :»;-T.V.°"Uwor_,ifc. 8 rarabihter idJ
1 » N ■> pme ' o u!i'. .orpor.i-. __ _ t__ ■__ ,, ; ■
_, . , r . . : !_.,_■ ■,-_ 8 parabiiitcr :_ z
gnouiucus,&amodocognoicetiseum,c^uidiitiseum.L)icit _ Fatie,nequ_i
Non intclligen» illum onininoli.iil ii | a (__ Qi n.iiiu tcclt. lOOUJS clt P.1tCr
■ n Ufrit nobis.
Sup.tf.g.
p i/n_ii?r..i rnrnityi; noois. i - »
ei Philippus. Domine , oftendc nobis p-trem, __ lufficit no- £ ^ «^ ^
bis. Oicitei lefus. Tanto tempore vobiicumfum, & non 15dumquidaco
a Qianccfiliumnouit quipattcm mclioic;n cre-it h Vcie m« nonnouiltis.qu.afi u c nruuic .. jan ',CJUOS ar2
UsOtlpin m. c S^ir tinin.o.ulis. ^ ' ■
cognouiftis rne ? Philippc, cjuit vid_tme, vidctc. pa- J^ ^th/oT
iy modoltiperiu
, _• • _ Q.'-0rva</0^
fcire,quiafieumfciebant, &ipfeeftvia, viam fcicbant,c_ eft, rre,hocautem locodicit, ficognoui{Jtiis7ne,&
i\ iplum fciebant, 6. ipfeeft verilas& vita,tunc fciebant ve mcmn vtiquc co^nouiffetis.Kon liint h_c contrana,uai
riutcm «S_.vitamad quam vadit, ipleergoperleviam,ad runt quidem patrem.led non vtopoitebat,nam vt
fcvcritatcm &: vitam & adpatrcm ,quiacum patrevnum quidcm fciuerunt.vtpatrem autem nondum,atvbi
cft,vadit. Nosproquibusdicit: 7{(movtnitadpatremKifi per <"■"" r_.irini«_«mf»i«i-iH_iM *»f. Iricnria _ m
wf.Pcripfumadip!um,&:adpatrem vadimus CumCnri
__usfitDeus& homo, lecundum hominem veniradho-
mines, &: fecundum hominem glorificatum reditadle
Dcum,quieftcum patrevnaventa? &:vita . Sic &:fiiiin
glori_-catione venient ad ipfam veritatem viam,___ vitam
&: tam fibi quam illis eft via per obedientiam, vnde: Prop
tcr quod exal ta.illum d.&c.
Ego
venit fpiritus.omniseidara eftlcientia, quodi«it
hunclenfum habe!,ficognoiufTetis meam fubitanr
dignitatem,&: patrem quoque cognouifTeus.
e £r»i.f«. Vtdeduob. omnino fimilibus dicituriS
vidifli.illum vidifti,viderantergoqiiam fimillimur
fed monendierant,vt talem ctiam patrem inteihge
non difTimilem.
f £»/c/r ei Tbilippusj&c. „Th_ophtl actv s . A
Phi
HICOLAVS DE LYRA.
t Vt vbi.Di-.-.ego lum.Quiaantcpafionemfuamiameratbea'
tus perfefteinquantum Dcu* , & nquantum homo quo ad ammam.
2 Etquoego vzdo.Htc manif(flat,q> dixerat, f. tpperipjumba-
bebant acceffumadpatrem,f]uia ipfe eft viafccundum bumanitatem
dr pater eflterminKS,ipfe autem de vtroque infirnxerat. Ideo dict-
^u r»r:Et quo ego vado (ci. Scilicet,ad patrem.
3 Et viam fciti_.f •_ per quam iuit Cbriflns fuit mors ippus, ipfe
autem CbriHus uel fequela tpftus , quodpro eodem bic accipitur,efi
■»;'.' per auatn alit ucniunt ad patrem ,& dehis omnibus difciputos
jnflruxerat. liceinon inte.lexiffent odpknum , propter quodfub-
ditur.
4 DicitciTho.Do.ncf.quo va.&.c.Ef ftc ne%at fe fcrircvtru.
quc.f.viam &■ terminum , propter quod videtur didttm ( ius verbo
Cbriili efe contrarinm. Dicenduw,ouod non eft im cnueniens unum
6 idem fciri & fynorari diuerfimode . Coi»itio enim humana pro*
pc-irc ceditdcimpcrfeftoadpcrfetlttm vtbabttur t.Thyfico.&ideoil-
htd quodfcitur ingcnerali,& confufe, benc ignoratur in particu-
Uri & determinate . Slcerat in propofito , quia Chrifli doftri-
ttim in quodamgenerati & confufo acceperant,& fic Cbrifip» aixit
(os fcire . Dcterminate autem v petfefie adbuc ncfciebant, 0" fic
Tbomas negauit fefcire , propter quod Chriflus magis explicat in
particulari.
5 Ego fll m xxz.Secundum bumanitatcm,quia ea qutegeffit in hu-
tnanitate,funtvia perducens nos adgloriam.
t> Vcritas &Lv\iA.l.icct enim Chrifius inquantttbomofitvitabea
titudtuis ,vt diUum cfl-famen inquantum Deus,efl beatitudinister-
minus,ftcut & palcr,quia eadtm cfl effentia & bonitas amhorum,
in cuiv.s vifione clara & pcrfctfa fruitjfiue confiHit lu atitudo &
idco dicitur ueritas,rotione vifionis,vita ratione fruitionis.Et quod
fit via ratione bumanitatit oslendit dicens.
7 Nemo vc.adpa.nifi pcr me.In me credendo & opere imitan-
do.Qdetiafit tcrminus beaiitudinis fuut & patcr oilendit,dicens.
8 Si
8 Sicognouilsetis me.Terfetle quantnm ad deitatem.
9 Et pa.meum vtiqtie cog. Quiapatcr & fitius »n
deitate.
io Et amo. cog.W efl,atempore paffionis , quia pofl pafa
mediate aperuit itiis \enfum,vt intelligerent fcripturas , vti
luc.vlt.g.& extunc habuerunt plemorem cognttionem detl
trinilatis.
1 1 Et vidifris eum . Qjtia videndo Chriflum uideruntfup;
filii,in quo efi natura diuina , qux cfi idem quoipatcr, &pt
quodammodo patrem viderant.
lAliler exponitur:V idliftis cum. i.audiilis.vt habei Ex<
Topulus uidcbat voces vbiaccipitur videre , pro audire. 'i
vbi ^tpofloii audierant vocc patrist Dicendu,q> audierantc.
dit Chrilio.Ciarificaui,& iteruclarificabo ftcut prxdiclume,
e.Miquictiam illorum vocempatris audierantin transfig
fcilicet,Tetrus,Iacobus,& loannes,vt habetur Mat.\~
12 Dicit ei Philip. Hic Cbnflus remottct dubium ex >
exortum. Et diuiditur iu duas,quia primo remouet diiiw
cundo probat ptopofitum,ibi:\ ^erbaqux cg,o. Dixerat
apoiloli cognouerant patrem & viderant, ideo credidit 1
quodpaterpoffet videri oculis corporalibus ficut & iilius,i o
tim dixit.
ij Domineoftendenobispatrc,__fuf.Qf<_'/.(-(,V-!r)c-''£ i
bo tuo,fcd patrem videre defidero.
H Dicit ei lelus.Oflcndendo quatitcr pater vidctur, q*
deturoculis corporalibus,necocults rnentis viftone intuitiu. '»
mortali vita nifi a Cbriilo homine. Tdeo fequitur.
iS Tantotempore vobifcum fum.Qjtaft dicat,ma'i
cfi,quod tandiu dotlrinam meam audiflis,& adbuc ita paru n
nofcitis fccnndum deitatcm.
16 Phihppcqui vidcx mcSecmdum deitatem.
1 7 Videt &L patrem meu m.Sicut enim pattr non vUen i»
in beatiutdinttfic necfilius infua deitate,qa illa uifio e(i mc a
M • O f\ _/. L I T E }{.
5 Ego fum via,*eritas,& vita. H yl> r. Non cnim nos in er-
ntica atquc in inuia dcduxit ille qui via cft , neque llludit
perfalla, ciin veruaseit, neq^ iri mortis reliquit h
quivitaell:
1 5 Tanto tempore uobifcumfum. Hqc poteft dici multi:
o-i ioaimis Cap. XIJIL n<i
Ph ppus q3 & prophetae corporalib. in oculis vidiflent fijciam,pritis facio,vt pofteafaciat.
De n,defiderabat &ipfeillu viderecorporaliter,ignoras e opera qu* ego facio.Non tamen ex fe,fed ex mcTjon eft fer SuP.j3.b
nudillacontigeiint^pphetisper condefcenfione . Igitur uus maiordomino Aptecnim fineeismulta,iili Cma eonihil,
Ch Itusdoccns Phihppum.quod non fitimpoflibile Detl nifi peccatum.
vidiecorporaiib.oculis dixit, Tantotemporevobifcumfum & f Maiora borum.Avc.Quia. fi ipfe fimbria, Petrus vmbra fa-
mfiis mti Vide nauit . Vel opus ems
■ijnon dlXit,nO VI- a KonquUaliudfitfilius.aliudpater/edquiaomninofimilh. b Quod fi nnndnm erede. eft>QUOd per fe loqill
0 me, fed no co^no t . «&uidrrepotes. tur,&:docet ahquos,
|j,i«e.AbducesPhi a trem.Quomodotudicisoitendenobispatrem?Noncredis, r diicipulisveroloque Non.
Ilfl ab lllimill len- a Curergoinleparabilesfepaiatimvisnofcere. J tlbuS plureS Ctedide-
i uo defiderabat quia ego in patre8c' paterin meeft? Verba cjua; ego Ioquor z runt.Vefquaiegofa-
p-/ ;;i VldereCOrpO a SiceftaEqualu altetsl eri.ut tamenaiterexalteio, Cio,i.fidem, &C ipic fa
lir.Saentiaenim b vobis,ameipionon loquot. Pater aureminmemanensipie 4 oet, quiaegoprius, ^'8,f
je CO dicerC VUU, Etcumfatirinme.noncreditis.^uiaeinp Hic oftenditut non folus Pluiippus argu ndu». poitipie, Oc lliaiora
iidirnOnCOrpOra- Quodegoinpatiefcpa;crinmeeft,fienimfcpaiatieflcmuj,nuilomc.di. infepaiabilittr hoUim QU3eC£0 filie
IS&tudkb.Et c facit operZ t N^rrredicis , qiiia ego in pitr^ ^a^yo™ , fadtlnVo^Tfa-
(urDmnino fimi- eit? t alioquinpropteroperaipiacredite. Amen,amendi- 6 ciamusnos,ideft,cre
I YaWOdotudl.Q. » E«e fides qu.r operatui perdlectionem. , b Non ergo cicditqui non facit. 7 derC Vnde UliilHcA- E'
KoquoanimV ,. ... ^^ys^^M-acgofaao.vupfefac.at _ tur impius. Aha fme
cnonqua^risalte d co vobis,g.creditin me opcraqua-egofacio ,&m ipiefacier, nobis, vtquodtunc
lem,ledpu e &maiorahorumfader,quiaegoad patrem vado. Etquod- s pracdicar veiba iufti-
IS eliorem. f a Adfalutemaliaproptiusdat.iiatusnondaiet. Hocadlitneputtturquod piorriifetit 9 tiaj i Et de llJS dlClt
(W»e#.Qiiia non g ... . a . ^"^" efaiJim,s r St1airt,":,Poft- ioqux*tunc agebat, 6,:
jni mcipio qui lo- cunquc petierms patrem m nomine meo , hoc raciam , vc non de ommbus vnt
H.eitribuitquod uerfaliter openbus.
| dequoefripfe Velquod facitinno
■tcic bis,nonfinenobis,maiuseftdeomnibusqacfineno.bisfa
ncrcditis,quhego\npatre. & THEo.Inpatreeft filius,fe cit,urquod eximpiofitiuftus,mamseftommbus ccelo,&:
oi iim quod m fubftantia ilhus apparet,&: rurlus pater in terra,&:cer.Quia illa tranfibunt,hoc manebit.Et m llhs elt
li iicutrexinimaginefuaapparet,&:imagoirege,vnus tantumorH'sDei,iniiIisimv;goDei.Sedetfiaiigelosfecit,
|j»characterimaginis,&:regis. maiusvidetur impios iuftificarequam iuftoscreare,quu
Hiero. Cun\dicatfihus,egoinpatre& paterin me, fi vtrumquea:quahs po;cntia,hoccftmaionsmifciicor-
ai patremnonnouimusfilium.quiainpatrecognofci- dia:.
i.Deumque&nomen ilhusnominamusdicetes g Et quodcunq-petieritis patre meumin nomine meo, boc faciara.
\\z domioicr.Pater noflcr qui es inccelis. * Theophyl. Per petitionem enim &:operatiouem &:
fc^.wwf.Egoecpaterindifferenteroperamur.Etqui inuocationem nominis eiusmiraoperart quispotenulu
credit m me(nedefohsapoftoiis hocacciperetur) &: ApoftoIiJ«B0j«w/f/MC^rf/2;/«^e^awcJH^.{dciiconon
f iiqux ego tacio per me,ipfe faciet,i.ego facio in eo vel dixit quaxunque petieritisobfecrabo patrem, & faciet, fed,
I Lim,&:etiam maiora Et q> nonille faciet,led ipleineo ego faciam,fuam poteftatem declarans, vtglorificetui pa-
■idit,quuva.adpa. &:quodpe.patreminno. meohoc terinfiho.
faciam, sldili-
"mili!.
n
NiCOLAVS DELYRA. Huspcrapo/iolos,<juianonfoluminpropri<iperfonamiraculafecit*
a 'ilis non efl bomini cncedenda in viajdco fubdit. ftd et per apo(iolos,&per boc patet , quod vtrtus perfeHa faciend1
c.odo tu dicis oftende no. pa. Quia oculis corporalib. tniracula.erat in Lbristo.inquantum non folum perfe, fed etiap bq-
!!»rfis,cur,ifitfl>iritus,vt fupra diilum eft c.^.d.nec oculis . mincs ftmplices & Uliteratos miraculafaciebat,et hoc efl cp dicitur.
,<f vnictur in prsf nti, vt ditlum eft,& ideodebet fufficere 7 Amen.amendico vobis,qui creditin me,opetaqu?ego
frtmi <am fida Jc cojropter quod fubditur. tacio. Et benedicit><*>uicredit,qa ficut Chritrus faaebat miracula
loncredis,quia ego ln pa. Quafidicat, ifiuddebes crcdere, perboc,quod eius bumanitas etatdeitati coniuntla in vnitate fup.
6 if fjii.it. ibi adfuhuem fojit;,fic & apoftoli faciebat ea inquatu erantpfide Chnflo comcti.
ba qux cgo \0.l\1 rr.ota dubitatione Thilippiper hoc,quod 8 Et mai.ora.Hoe patctprimo in doclrina; Plures.n. conuerftfunt
mi dt pat> e & filio no habetur noiitia nififidei, bic confeque adfidem per pr&dicationem apoflolornm , quam perpr* iicaticnetn
dtt,q, dtbtant indt re,& hot dedarat tripliciter . Primo f Chrifti,quia per eos conuer/a cfi multitudogentinm, pcr pr£dicatio
Wmrwam,qu£ trat autcntica,quia ficut lingua Cbriiii ab ani nem autem Cbrrfiipauci ludxorum. Itcm qitia apoftali pMicabat in
ibaturad hquendum de conccptu animx, fic anima eius in omnibus imguis,vtbabii ^dcl.za. Chrisiusautprj.ac.ibat in vna
rtgulabatur ab -pfa. d( italc,& ideo uerbii eiws in nuilo de- fota lingua,f.Hebraa,qniafblu>.'i Indtsis pr£dicauit,fecundim q<>.oi
ttfoteratd veritate , propter quod tali doftrin* debebantfir- ipfemet dicit Z.«c.8./.Non fum milTus nifi adoues,qua'perie
Uf!/?ff;rf,6'-^ocf//,iyttO'i'i/cil«i'Verbaqua;egolo. ldeft,ab rnntdomus Ifrael.T^cve/? contradludquodfup.diclnmeftc.i..^
hi nitate tzntum.fi d a diitaie mo io prndiclo. Hoc etiampaiet ex praidicauit famaritan s,quia ipfi crant ludei in parte ,ficut ibidem
» iitia & pr f quutione dotlrin£ CbrtiU,quh non potell efic ma diclumfmt.Sef.udo patet in nnraculis , qw.a apoftoh maiorafecerut.
itum quod ctiafn fine mhaculis dignum eflet ei credere. Secit Magnum.n.repuiatum fuit,quod infirmi fanabantur ad taclum fim -
• j)?tper opera diuinitusfacla ad teflimonium ventatis do hria vtfiimentorum Cbrifli,vt habetur Luc.S.f.fed maius videtur,
8 i- Cbrilii,que /unt cfficaciffimum argumentum ueritatis,vtfre- quod ad tallum vmbrx Tetti fanabantur,vt babetur Acl. 5 .c. Sub
<\y terpatuit exfitpradicriis,& boc efttfuod dicitur. diturautem caufa quare apofloti tanta e> ant fac~iuri,cum dicitur.
autemin me manens.iplefacitopera. Filius enim 9 Qlrizego.Quiamaiora debcbatfieripoftejfufionemplenitudi-
funt vnumin virtutc 0 peratiua,ex qua fiebant miraculofa nis fpiritufianc~li,qu<& effvfionon debebat ficri ante ajcenfionc Chn.
(ti,utfupra diclum efi 7./".Nondu erat Ipintus datus,quia non-
1 ()ncreditis,quiacgoin pn.Quaiiterpaterfitinfilio,&eco dumeratlelusglonficatus. Et quiapropter tanta qujifienda e-
lnm f j? fupra c. ; o. rantper apoftolos poffet credi quod effenl futurimaiores ipfo Cbri-
6 lioqnin pro.&LC^.d.fi verbannninducunt uos ad r.redendu Ho,bocremouetdic.
raculurum io:a natur £ viriutcm tranfcendelia debcntuos 10 Etquodainque./»rj»0o/?c;t/i/fMj"<pO'i apofiotiilla non fece-
aiic inducere.Tertio ptobat bocidcmexopenbus quafecit, Chri runt,nifi per uirtute Cbrifti.Q^od patet, quiataliafaciebant depre
fluz "k cando
MOt\A.LITEt\. ioEtquoucu'iqnepctierit':sp-itr(minnomincmco.bocfaciam,vt
clarificetur pater infilio . lc.us interprctat fa!us,&: ideo quod
n']«i poftannosvitxfux pluresignoranr diuinaprcccp. non pertinetad falutem, non pctirur innomineeins,imo
dnecefTariaeftad lalutem.MatU9-c- Ww Chnftus negando petitionem oftendit fe Salnatorem,fi-
t'*ningred<fcruamaiida:a.)?Gicil etiamdici plunbus reh- cut bonus niedicusoftendit (ediligerelaluteminfirmi,qui
^is.qmnegliguntlcric luamiegulam&iftatuta. nocmadenegatpoflulanti.
* Si
4
iz J3 (jlo£orcI.&: Nicolai dc Lyra. l
a S\ diligitls me . Qfio monetdiligere& feruare mandata, c QjiUnnn W.Non habentfpiritualesoculos mundi
v t accipfant fpiritum,quem nifi habeantnon pofluntdili- tores quib.fpiritunvfin&um videant. Nec verocarn
ccrc&:kruafC?Scdquodhabcbatminusocciiltc,acccpiuri oculibpoiUintvidere,quialpintus /anctusnonappat
crantampliusmanit"c(}c,vteisinnotc(ccrct quodhnbcb.lt. dutus humanitate,&c.
b Et rgo rogabo patrem.-k Tiuoph y L.Rogabo hoc eft,obfc- d Et in uobis erit.Htit in uobis,vt maneat,non man<
tMjtch.
11. c.
Mji.u.c
B
Jfotno-
»cif.M.
crabo patrcm &: aliu
paraclctum mittct
vobis , ahum ficut
me.Cofundatuthoc
loco&:Sabellius,di- a
ccns vnam periona b
patris&: fihi&rfpin-
tuslandii.Ecccenim
auditalium paracle-
tumdabo,&:itaalia
pcrlonam Ipiritus.
Confundatur&Ma
ccdonius, qui dicit
alterius lubftantix
fflc fpiritum &:mi- c
norcm fiho. Audi c- d
nimquod&ciplepct
fona lit , ficut fihus,
eiuidem cnim fnb- e
ftantixeltcum filio
Kob fa.it Gne r«re filiui. ejuoniarh <iuld:m ideo fxir.ut in eoparerglorificetrr.
iir,quia priuj i
alicubiquam
clarificetur patcr rn filio t Si cjuid pctieiins mcin nomine l rcNequistr,
I Vt faciat sc,ua esoiVio.vitacumqux petiti». ^tCt JIC manetC
mco,hoc faciam ; Sidiligirisme mandata mca ieniate. Et
a In quo cuident.-r t flf n l,t ir Uilectio n'andact >.
b Aduocaium Y*l confolatorem ti-u- e.>o fum voh i pukni tar e,
l<.ogat homo, inquantum Deus dac
c Hicvt adqntd.iu . t illuftrotj t» alia liLiufmodi faci.c pift utad uidcndam
fueriem incroduiar.
b
cgorogaboparre, 6c aliii ! paraclmldabitvobis, vtmacneat *
t Scili<er, fanctum qui pac i \ ti in-cjtcinus cft <Vconfubllanti»lii.
b Remanens aimtor munJi.rum ' o iiui,suarne(tairator Dei. O
vobifcum in xrernum,(piritum veriratis, quem mundusnon 7 pro me
■ Noii hilxt inuilibiles u<l1<-i , qu 1 ujii.ii lii ili c vin tur fp ritui landrUJ. o nOn lm
fpesapudaliui
biliter,fed me
•Sdideoab eis<
lci potelt , no
his.
e ^on relinqui
ita dabitur (j
vtcj
vtiq;
autcm&cum
m vob
>cci.i-ndoi tciiigit. 9 OrphamGra
poteitaccipere,quianonvidcreum,neciciteurn . Vosau- lopiili Latinec
tem tcognofceriseum,quiaapudvos tmanebit &in vobis Ilf ^bucmod.
lndicatfepaticmillit. autlrclui.c cliouen ta'fic& prafci.tia dciiatii. Sed. * 2munaUS.bCd fX
1 Ten>aus-b ijqui modovut
crit. N6 relinquam vos orpnanos. vcnia ad vos.Adnuc modi 14I1S carnis, pof1
cu,&mundusmeiamnovidet.t Vos.iurrvidcbitis-mejquia Mcumrionvid
Suam uiiam eiamillis pronuit t. Q^d odoerediris.
cgo viuo,& vos viuctis . In illo die vos cognoicetis, quiacgo Jg^pu" *IJJ
icieft.quofiniu
turnnpius,n
Rogabopatrem.noenim vtferuuserat>fed vultqiiodfuf- gloriam Dei,quam iufli videbunt.
ficicntibut argumentis tcftetur difcipulis quod omnino fu g Qwa cgo viuo & uos u .«rrtvf.Prxlenti vtirur,quia m
perucniat cis Spiritus paracletus,eiufque gratia condefccn ra ett eiu» reiurrofrio . Ad lllos vtitur futuro quoru
dcns ilhs <iiz\\..i\oiabopatrtm. ne futura refuirectio.
c Quia
pattc , nam pater
«Xtilinsciuldem fub
flantix . Nemireris
autem quod dicif .
NICOLAVS DE LYRA.
eando>ideo dicinHx quodcunque pctic Chriftus autemfecitmi-
ratula imptrando,vt glorificaretur pater in jilio. Quod.n.ad inuoca
tionemnominis Chrtjxi fiebant miracula per apoflolos,redundabat in
gloi iam patrisyCum pater etfiliusfint vnus Dcus propter quodfub-
ditur.
j Si quid ryc.Eadem uirtute t\ua & pater.
X Sidihgismc. Supraconfolatusefl difcipulos promittendo eis
accceffum ad patremper pfum,hic confequenter idemfacitfmitten
do (piritu{fan8idonum,& hoceil ^</i«<*«r.Sidiligitis mcman
data mca feruate.^wor.w.gr obedientia ad Deum efl d<fpofitio ad
habcndum plenius (piritum fanclum, quiafecundum ~4ug. Cbaritas
tneretur augeri,vi autla mereatur & perfici,idco fubditur.
3 Etegorogabo patrcm.Hoc couenit Cbriftoinquantumbomo,
f*T aduocatus nofler ei~l.
4 Et alium para./d efl^eonfolatorem. Dicit autem alium ad oilen-
dendum diftinlHonemfilij &ft>irituffandiin perfona.
« Vt maneat uobilcum in auernum. QJ. iftt confolator non
auferetur a vobis,ficut fubtrahitur humanitas mea per mortem;fed
aiernaliter erit uobifcum hic per gratiam, fed in futuro per gloria.
6 $mtil\xm vc.Tumquiaeheffentialiter ipfa veritas, tum quia
docet veritatem.
7 Quere mundus nonpotcftaccipere. /iefrj/jow/nf smundi
4ialesaffetlumintcrrcnisponentes,quianonfHnt ad bot difiofiti,
\deoftqu\tur.
8 Qu ia non vi.Id eil,dirigit intentionem ad ipfum.
0 Nec lcit eum.Jd eft,cognofcit,quia fola bona fenfibilia funt /;o-
minibus mundialibus nota.fecundum q> dicitur i .Cor.2.</.Anima-
lisautcm homo non pcrcipit ea qua: funt fpiritus Dci^&c.
1 o Vos autem cognofcctis eum. Terfpcciatem reuelauoni &
pcr fenfibile ftgnum,quia fpirituffantlus fuper apoftolos in linguis i-
gntis apparmt.
\ I Quiaapud VOS manebit. Quianon receperunt cumpermadu
paffxonis tranfeuntis, fed habitus firmiter permanentis , inquantum
fuerunt ingratia confitmati.
12 Et
I 2 Et in vobiserit.Hoc dicit ad denotandum familiarita
tuffantlierga ipfos difipulos.
13 Non relinquam vos.H/c confolatur eos promittendo .
reditum,quia de hoc dono jfhitufiantli quod adbucignorabi
erant cojolati.Etdiuiditur in duas^quia primo promittit fui
& fecundo bonorum fuorum bcneficiii,ibi:Hxc\oqiluUiS
bis/Pnma in tres,quia primo promittit fuam vi(itatit>nem.
affignat huius rationem,ibi. Qui habet mandata.rfrrio,
difcipuli dubitatione,ibi,Dic\t ei Iudas npnma giturpi
/zc:Non relinquam vos orphanos. Orphauos dkitur^
patre carnati,qui.n.vult d Deo ai fitium adoptari, oportet i
nalem affctlum adparentes relinquere,inquantum eft contr
fecundum quoddicit Satuator L«c.ij/. Qui non odit [
matrem,&:c Sequitur.Non poteft meuseffediictpi
ftotiaut talia retiquerantyideo quoiamodo orphani erant i
rentum carnatium,& ftc erantfilij dci per adoptione , prop\
Cbriflus gerebat curam de eis ftcut defiliispropter quodfui
14 Vcniam ad VOS.'h{on folum fpiritualhcr confolando ,}\
corporaliter vifitando & infide confiimando, qifecil Cbri\\
refurrc&ionem fuam apparens apoftotis per ^o.dies, & f
dr regno Dciante fuam ajcenfionem,vt habetur jl&.x.a.
1 5 Adhuc modicum &: mundus me iam non vidi
modicum lemporis erat ufque ad tempusfua mortis,per qu
ilus fu£ humanitatis fubtrahendus erat apoftolis.
1 6 Vos autenV videbitis me. Toft rtfurreclionem.n. 1
fus omnib.ficut ante,fedfotum ^tpofiolis & alvis difcipu
tur lo. zo.e. Etfubditur caufafua rcfurreftionisycum dic
1 7 Qnia cgo. QJ.Ucet moriar tx infirmitatt carnis , ta
gam vtrtute dcitatis,qu& femper viuit.
18 Et VOS vi. H. d. affecuranio eosyquia timebant morii
vndefupra 1 1 .b.Thomas hoc timens dixit: Eamus 6i mc ai
cum ip(o,vt ibid.expofitumfuit.
1 9 ln 1II0 die VOS.Tofi refurretlionem.n.habuerunt plen '?
tiam de myfttriotrinitatis,ut diftum efl eo.c.
&] Vi
M 0 \U L 1 T E l\.
t~ 3i diiigitis me mandatantea feruate,GtLZG.Ytobztio dilet\io
niscxhibitioeftoperis.
6 Spiritumvt.quemmun.non potcfl aeei.G%EG.SpiritVikar\&iiS
autemomnemquem rcpleucritad inuiftbilia defideran-
daacccndit. Etciuomam mundanacorda fola vifibihadilt
gunt,hi.nc mur.dus non accipit,quia ad diligenda muifibi-
-
Jianonafsurgit .Seculareserenim mentesquantc :i
ni
per dcfidcria dilatant, tanto ad receptionem iljius
disanguftant.
1 5 T^on rclinquam uos orpbanostueniam ad vos. Orpha
prie caiet vtroquc parcte , ergo orphani funt qui f
carnalib. in malis non alsentiunt, proptcrquod
eosdctelinquunt,ledChriftusadeosucnittanqu.
&: fuisconlolationibus tefouctatqueautnt.
is
'Cl
,t(
D
U)- loannis Cap. XI III. i_;„
r( , in me,& ego'in vobh . Hoc modo eft, S_ cognofcitur tur eis,(tudeantq; femper feruare illa vt S_ iliis femper ma
mmodo per fidem , <ed tunc cognoicetur pcr fpe- mfeitetur . Magnum etenim refurrectionis facramentum
* pmdo hicconiunctoperhcietur qua: modoinchoa difficile ati eis fufceptum.idcirco prxparat eos dices, quod
manifeftaturusfitleeis,quia&cum •vefunexiiTetpiopte-
UQibabet mandata mea,& feruat eaftlle efl,'qui diligitme.No rea comedit cum eis,vt ne videretur phamafma.
■SvOS Apoftoli - bicuci ludas,&c,
■l&COgnOlCC- a Vtradiu. infokvnumcumipfc, b Vt palmites in uite Audl tO, qUOd mUU-
■kouicunque e vt«t A«.ftoios«.ut«niairinn.innoWi. dus non vidcbit
s,l£-xvj '. Hocenimopereoltendtur cil.ctio. , ■ r i
■KvS: . (uminp&cmco)&vofcsinmc)&e-goi„vobiS.Qu,habct , SSl: ^S SSjSSS
Itjfaciendo.fer- b mandata mea, fioeruat ea,ilieeltqui diligitme. t Quiau- - qti-efitiuus quan-.t
jrfeuerando . ci_sfl«i-.n.i ' -aercVnriu-infcYara-iiit-rdiiigunt. 3 ludas caufamhuius
■dhabet in fer- cem diligic me diligetura pacre meo, & ego diligam eum , 4 dilcreriai.is-H?cau-
Kus,feruat in c c H.c-if.oeiitmer.esndti. 5 tem cau fa e?i fecun- jff '
■jus. Vel habet & t manifelhbo ei meipium . Uieic ci Iudas, non ille Scha- dum refponiionem chnit"
ldo,feruatfa- d ^ # DominC) quid fadumdl) ^ manifeftaturus es 6? %£%&£*£ EU
m^ditigameum. nobis teipfum , & non mundo ? Kefpondit leius,& dixic ci: 8 per aham ditcerm- Lu-l0-c-
BiC diligam , Vt Apoftolusuelquicunquc. a C.uCieft dilectionis,qu_ piob.tm incuftodia rermonom. 9 fUT gensian_ta ailOn
jwtem,quia8_ Si quis diligic me, iermdnem meum icruabic £K pacer meus frncta.
«(lligit, f-d UOn » Ejjo & pater «c fpirituflanetus. b Eteritinterna u fio& irunlio.noa 'O t -_- eum VCtitemUS.
h,,ledpOtinSVt .... ''-, . ". _ h •»nfito„a^ed_te,na. 1 1 Vcr.lt DeilS ad llO-
s, __ manda dihget eum , & ad eum veniemus, cXmanhonem apud eum n.inem,dum homo
• vrmf. f * Hi untqui ounquara uidentpniem&fpititcura, fednecfiliuminformaDei i- venif Oi^ Hp iim V>.
CniUS.vmic i etliinfi.tnalVrui. i»«*i»»i«s._i..Tt
r quod poit g feciemus . Ql_. non dihgic me , fermones meos non feruat. ^SSStS^
1U5' _ , . - Quianoncft fuumucrbum.fed patiis.EtqUiafevclcit , . . "| -
mamftltano tl. int«lU»i,lin;;ularitetdixitquiapriusplnraIiie> due -3 GO, CaplCntiO, UeUS
.betmeuman _ r».rc,mon=Smeo,. , venit fubuemendo, B
Uemecogno- Et fermonem cjuemtaudiltis non elt r_Kus,ied eius, qui m.- illummando , irn-
hOCeitibl. /V/tf a -°rP0'»l'pr-fcntia,q'i_uiam_uicrcui,nctiroeatis lipleildo.
iiS?S.' h fitmcpatriS.Hxcloquutusfum™bSCaH vosmanens.Pa fJ'™<lT,Vt
iandati,quiadi i rtcletus autem ipirituiTand:us,quem mittetpater innomine «5 Chantas facit habi-
ie , & qui me k 16 tare in domo,in qua
,patermcu$di . pater, & filius facit
um,& quia pa mafiouern , vnde &C
icegodihgameum,6.indee(lmanifeiT:atio. dabitmanifefiationem^dequaillequaefierjt.
HioPny.Quarehocdixit manifeitaboilli memetip h llacloqmtus fumvobis. Haxdemanfioneindileiftoribus
quiapoitreiurredione fceis manifeftaturus eratcu fuisiin quo figmficat ecclefia futura lpirituahs,in quabea-
otecorpore.vtneputentipfnm fpiritu<5_phanthaf ti,aquibusnonrecedit.
"e:ppeapnediciteishoc,vt videnteseum,nondifcte- i jipudvosmanens. Hicecclefia prefenscorporalis,inqua F
ledrecordenturcV: quodeapra;dixeritipfis,&:quod viiitat]iberando,i5_redit,
:rmandatorum fuorumobferuationcmnianifeitc- k 'P«'r*ic/««..Coniolarieumfitopustrinitatis, adpetfona
tur tamen
NiCOLAVS DE LYRA. loSi quisdihgn me.QimobeaientiainopcreproccUic cx amo
reexiliente in corde.
I 'os in mcJ8_ ego in vobi_ . 7{onper eflentU vnitatemft- 1 1 Et pater meus.Per boc oflendhfe vnum cum patre in efientia.
1 -t r eji in fiUo &\ conuerfo,fed per mutuam dileclionem ,ficut 12 Et ad eu m ve. Etficpatet quod pim eis promittit , quam ante
1 m amato,& econuerfo. fecerat,quia ante promferat fuam vifitationem corporatem, bic au-
(jii habet mandata mea . Hic reddit eaufam buius beneficij tem cum bocpromittit vifttationem fpirituaiem,non tranfitoriam,(i
A'jpoHolis,& non mundo,vt patet ex diftis. Htec caufaefldU cut in illis,qu\ ad vomitumreuertuntur ; fed permanentem per i>ra-
&&obedimtia ad Cbrijlum,qu<efuitin apoftolis . Et hoc eft qd tiam confirmationis inprafenti , & pofteaperfeti<egiorificationis.
Qui habet,in aure ad audiendum, & corde ad mediunduy Tatis enim gratia^fuit data Apoftolis.
• ia doceitdum. 1 3 Qui non diligif mc,Scc.Talesfuntmundanibomines, et idea
i tkruat ti.Admiplendo opere. nonfunt digni babere tate beneficiit, ficut vos quieHis mei difcipuli
x&,&.c.Quiaprobatiodilec7ionis exbibitio ett operis,fecun veri.Et qadixerat:icrm.mcu ieruabit,8_ pater meusdilt. eu,
rrgorium. videturforte alicut q> h6 dixiffet couenienter,fed magis debuiffet Ui
i iJigerur a patrc meo,S_ ego dili.eum.'^«id vnus eft amor xiffe,& ego diligam eum.ldeo huic tacitx qilioni refpondens dicit.
,-jilw 14 Et Ccimomm.Sicut.n.prtediftumcflJingua Chri(linonmouc'
1 manifeitaboei meipfum.I.i/ice^o/l refurretlionem in batur ad loquendUex conceptione anirna ,nift fecundum qnodamma
!» nitategioriofa , & fic manifeilauit fe Cbrifttts fuis difcipulis, mouebatur a diuinitate,& idco verba Cbrifli erant magis ipftus pa
voabebantcoditionespr&dittas.Manifcftatfe etiamtalibusper trisquivnumeilcumfilio in deitate,quam effent ipfius Cbrifti m*
npt am vifwnem deitatis in gloria ccelefli. qnantum homo.Et ideo quia in bumanitate proferebat verba illa, re
t ei ludas.non llle Schariotis.Hic remouet difcipuli du- jp »rf/r,Pater meus dihget.wjg:- quam ego diligam, ad denotan-
Mjf»nem,quia Iudasfrater \acobi audiens a Chrifio, quod manife ium,quod rerbafua tnagis erant deitatis in qua patcr ett vnum cii
apofiolis,& von niundo , admiratus eft de hoc quod eos toti filio,quam humanitatis que illa proferebat,propter quod & pater di
preferebat,quia vere hurmtibus admirabite eflaudhe defe ma ligh obferuatores illorum verborum.
ieo iju&fmit dkens. 15 Hcc loquutus fum vobis. ruperins promifttChriftus apoflo-
S ominequidfactumeft,&C.S_non mun. QA.Fndeno- lis fpirhuffanclum & fuum redhum,hic confequenter ofiendh vtiti-
bu nta excellentia. tatem vtriufqnepromifji. Etdiuiditnr in dv.a<s,quia prin.o ojitdit uti
\ clpondit Iefus.r\t'„rffni-c„«/-w huius fcilicet pr&rogatiuam litatemprimi.?ecundo,fecundi,ibi: Pacem : Dichergoprimofic.
\d 'louis er obedientia, ad Cbris~lum,qu<* erat in apoHolis, nonftc HtfC loquutus fum Vobis,__e.7npr.£/cV7t'z'„ corporali apparens.
'_* « in alus. £1 hoc ejt quod dichur. 1 6 Paracletus autem fpiritufTan_tus,8_cJ- efl,faciet vos itetli-
IO Si &gerc
»i o i\ __ L 1 T E \. <rtifuerantobIiuifcnnt,ficq;ad perpetrandapeccata,redeut
ac fi ea minime planxifTent.Qui ergo DeUm vere diltgit in
'* t nd eum uenicmus, & manfionemapud eum faciem.GKBGO. eius corde dominus venit 5. manfionem facit, quia (iccu
lri»"rundam en:m corda vcnir,8_ manfionem non facit diuinitatis amor penctrat.vt ab hoc amore,tentationis te-
i!aFercompun_tionem quidamrefpedtum Dei perci- pore non recedat.
pintjfedtfcntation:. tcn.potehocipfumquodcompun- iCTaracletus autcm f irituffanilus , jicmpatcrmittetinnomhe
1^)7
Cjlo£ord.&: Nicolai de Lyra.
tamcn maxime fpirituflancli pcrtiner.quiain fcriptura no- mns,quiacft,&:eum videbimus, ficuti efl. Vndec
mincbonttatis, fpirirulVanctusdefignatur.per bonirateer- cit meam,apofteriori ,etiam ad prius fubaudicnd
coDcusnosc6l61atur,pereamoiabonafuanobistribuit. Velpaxinhoc fa,-culceftnoftra,quxeitaiiquaM i
Vndc cum ipfe filius doftrina (it patris, de fpiritu dicit. na,& ab illoin futuro fua eft pax,vbi nihil rcpugna
* THtoPH.Quod aute dicit in nominc meo vcniet Pa» ter iple habet.
racletus.hocvidc,
i Dc« ebit.vt fuitir fug»erer,at uelitis, b Abocctilto non miniftrabit, tjuoJ Inferior,
alias comuicmorabw vobis.id eft.faciet vos memorcs onioium. Eccchoc ctiamgrnUfpi-
iiiu>,ilt quodnonobliuilrimur.
meo,illevosddcebitomnia,&tfuggeretvobis orania cjux-
Inutll au)1 .
cunquc t dixero vobis. t Paccm relincjuo vobis , pcicem
a PcrduAurusadpaircm. b Vtlincinolrltla mundo fruar.tur, qui non elt vcu ubi
diuila fonrcoida.
mearn ddvobis.Non quomodo mundus dax, ego do vobis.
Quod plus elt.
NontuibeturcorvcItrum,ncqucformidec.Audiilis quiae-
Si«lixi,vado,'iuod uos icnei,dicouenio,quod mulcct.
quod nihilahenum
a mc do&urus fit
vosmcquc propriam
opintonem fib; vtn-
dicabir,fcdinnomi-
ncmco veniet,hoc
t iui. e(t in gionam mei
nominis,nonfui,id
quodfaciunt contra
ua docentcs, audito-
nbus fuis proprium
B nomcn commenda
A uobiscojporc.
Corporc in iudi i»
$c Theo.
in mocrorc t
fctpuli.aadtc
mnmmdicc
go quidem i
(pirimsauten
ideo videns
cor eorum ,
me propter;.
nem immtn
certaminadi
rclinquo uobis
ita dicens , q
fAb eo.
•Dixi.
c
lft.»T.b.
J.C0.4J
Eph. J.c
tcs, quidam autem d qodixi vobis:fvado,ckvenioadvos.Sidilif*eretisme, gau- 6 centvolns m
intclllglint ln nomi- C » Deeoquod. b Secundum.quodminor, uaditcV uenieciudicare. 7 baMOneS CUn
nc meo.nome Chri dcrctis vticue , quia" vado ad pafrcm , quia pater maior me 8 P^cem habea
lti,Paracletus.H«fo. * * l l l n. talts eft pa
tnuscnim,inquit,Ta> quahsmundi
racletmn lejum Chnflum. pc in malo fit vt plane ftulta eft, fcd talcm ego do,
a lUe vos .Quia etfi fiiius doceat nos & reuclct patrem,hoc ter vos pacem habeatis , &: vnum corpus (itis , ho
hoctotumtaci ferfuambonitatem. Illeuos docebit omnia. fortiflimos vosomntum faciat.etiamfi multt co
Docebit qux dixero,non quoddicatfilius, & fpiritus do- irifurrexerint,nihil tamen patiemini concordia,
ceat.quiaquod dicit & docet,& ipfa triniras dicit-&: docet. mutua muniti,deinde quia iterum diai:relinquo.\d
Sedquiatnnitas eft,oportetfingulas perfonas iufinuan, cedentisciat,5c fatiseos turbarepoteiatfubdit:n«
quas nosdiftintte audire, infeparabiliterintelligeredebe cor ueslmm.nequeformidet.
mus.Cnmergodicimus, pater&:filius&:fpirituiTan£tus, c T^o«rttrta«r.Quiainpace vosrelinquo,no tiub
non eos fimul dicimus, cum non poflinc efie non fimul. vettffi de co quod dixi vado , quafi paltons ablcnt
b Tacem relinquo uobis.hmus ad patrem/Paccvw rel. Et repe- inuadit,quia ficuti homo uado,vt Deus pra: lens Ju
tens dc codem . Pacem meam do. Et hoc eft quod propheta
dicit: Tacem fupcr pacem . Paxeft in hocfaeculo,in quama-
nentes hoftem vincimus,inuicem diligimus, &: de occul-
tis inuicem non iudicamus . Pax erit in futuro , cum fine
hofte rcgnabimus , vbi alter abaltero non potenr diflenti-
re,vbt omnia apcrta,& laus vnicuique. In 1II0 autem & ab
iiloeftutroquepax.Ipleenimeftpaxnoftra, &:eum credi- e Cauderetis,&c.Qaia. humana;naturecongratula
mus,
d si diligere. Avg.Hoc erat lre ad eu,&'recedere a nc
tare atq; imraortale facere, quod fulcepit ex nobis
le,&:leuare in celum,per quod fuit in terra pro no
turxergohumance gratuiandiieft, eocp fic c.flalfi
verbo.vtimmortalis conftaueretin celo, atq; itaf
n fubiimis, vc icortuptibtlis puluis iederet ad dext
InUS.g
Tn homi
ne e.ebet
SIcx or-
o.
FardifK
«icur fe
cundum
Aug.
NICOLAVS DE LYRA.
%ere omnia qus dico uobis.^fpofloliautemadhuc crantrHdestetin
timorcpofitiex auditu paffionis Chrifti, ideoaduerba Chriilimale
attendebanr, & per conJcqueu< non capicbant ea adplenmn,propter
quod dicitgratiamfpiritujfanclipofieafuppltre iftmn defeUmi.
i Etfuggeret vobisomnia qusecunquedixero vobis. i.ai
memoriam ■pobis reducet.h.d. quia multa de illis qu& Chrijius doce-
cebat,oblitiJun( upo[loli timore paffionis conccfji.
2 Pacem meam do vobis.Hic ojienditreditus fui vt'ilitate,qHa
efl confequutio ver& pacis. Ethoc cft quod dicit. Pacea; relinquo
vobis,pacem mczm.&c.Toii refunetlioitem, n.fumeisappa-
rens dixit. Pax vobts. quia per eius vifitationem & inUrutlionem
in diebus illis quadraginta, corda e orumfuut paciftcata a turbatio-
ne prscedentis pajjionis . Etbenedkit. Pacem meam do vobis.
ad diftinguendumpacem Jantlorumapaccmundi,qu<t v;agis appa-
rens eft &fit~fa auarn uera.Ud cuius intelligentiam Jciendum, quod
pax ifi tranquiltitas ordinis fecundum Uugu. In homine autemtri-
plcx debct tjfeordo, adfeipfum, adproximnm,& ad Deum. Etideo
ad pacemfanSlorum primo requiritur tranquillitas in feipfo,& hoc
quantum ad tria qus in ipfo homine dcbcnt ordinari . Trimo quo ad
intelleSum,ne errore obfcuretur . Secunquo quo ad uoluntatcm,vt
in Deum Ubcre dirigatur. Tcrtio quo ad appetitum fenf%tiuum,vt no
inordinatis paffiunibus moueatur. Tropter quod -Aug. difjiniens pa-
am Ubro de uerbis domini dicit,Tax cjiferenitas mentis,quo adpri
tnutn,tranquilHtas animi,quo ad tcrtium,ftmpUc'ttas cordis. qtio ad
fecundum.Tcr cor enim quod mouet alia membra intelligitur volun-
tas qut mouct alias potcntias quo ad agendum . Secundo adpacem
fantlortm requiritur ordo ad proximum ,per confortium charitatis
crdiuantis bonum prnximi ad Deum . Temo requiritur ordo ad DeTi
per amoris indijfotubilis vinculum. Tax auttm mundi ordinatur ad
quietam
h
quietam frHitwneru bonorum temporalium, quam frcqueni
mitatur multiplicatio peccatorum,fecundum illud Deut.i.
tus eft dilettus,&: recalcitrauit.. EtlT^ch. 1 6./.Haec
quitas Sodomse (bronstuie,. (uperbia, (atuntaspan
bundanria,&: ocium.ldeo de hac pacefubdit.
3 N on q uomodo mundus uai.>&Sc i.non tckmpatt
tet ex difiis.
4 Non turbetur cor veftrum,ncqueformidet.J
latus eft Chriftus apoftolos de morte fui r.itionib. Jumpi
ipforum , hic adhuc cor.folatur eos rationib. fumptis ex j
Chrifli.Et diuiditur in duas,jecunium duasrationcs <;w.
cunda ibi.hm non muha.Trima ratiopropter qtta.n do
rnorte Chrifli confolationcm habcre ci~l , quia quamuis effe
ignominiofajamen erat ordinata ad exaltationem Chrifti.
quoddicitur Non turbetut cor veltrum, cMc.Q^.^c
turbari de morte mea.
5 Ncquc formidet.Hoc adiit eos aJfecurando,quia m
ricumeo.
6 Audirtis,qui.i ego dixi,&c Quafi dicat.T^pn ftcrc
bis per mortevi , qmndo adbuc uobis appaream pofl mea
{iioncm.
7 Si diltgetetis.Iti acctpitur ft pro quia.Mt eftftnfusac
quia diligttis mcperconfequens dibetis gaudcrc,quia pcr )
do adpatrem me exaltantem & clariftcantem. Qualiter a
ftus clarificatus eji,& exaltaius proptcr eius humiUationi
frtqucnier fupra ditlum eji.
8 Qiiia pater maior mc cft.iyon fecMndmn Dcitate,in
cfi 4tqnalispatri,fedfUm humanitatem-in quafilius eft ntb I
Et q, htec Uteraftc debeat mtelligi , patet quia Chriflus lo
Jeipjo Jecundum illam natnram in qua conuenit ci mori & I
tloc autemnonpotesl eJJeiunatura diuinaqux immortai
*ma;
MOI^^tLITEI{,
mco,tUeuosdocebiiomnia.GREGO. Nifiautem idem fpiritus
T cordiadlitaudientis,ocio(useft (ermodo£toris. Nemoe-
nim docr ntt bonum attribuar,quod ex ore docentisinteN
hgit, quia nili intus fit qui doceat,do&oris lingua exterius
lti vaniim laborat.
i Etjuggcrtt uobts 6r»»M.Excitando ad opcra bona.
4 3vj>/j turbelur cor veftrum,ncque forwidet.Scilicet de ie
ceflu per mortem.cum fit viaad meam glorificarii te
fptrituffanclt miflionem .Etinhocdocemurnor at
dcnoftrisamicis decedentibus in confcflione fidc r
ha:cett viaad eoium glonficationem &: noflram Pt
tionem, quiapra;fentescum Deomulto plusiui re
poflunwquam viuei.tcsin niundo.
I<
aj loannis
luacuaturaddextcram patrisun quo idem fibi fperat cx
Cap. XIII I.
1260
qnod 116 videtur.Sed cred.uis nu filin Dcj,non noua fide,
quia eti.i prms crediderant,(ed aufira firie & «fWb,q4ia&3
I^Theophylactv s.Quida patre fccuudnm quod modo cum hxc diceref psruaerar,6£ cu moreretur.nulla.
Iti'i ipiu&caafaeftfiliijintclliguntmaiorfiefle. Maiore b Et in me non bet quidq&tm.scd vt o^mfcat miidus,qu:a ditigo
(jjn neeftdnquir, pater iecunctfi quod principifi. Sc caula patre,&c. Noluit dominus habere quod perderer, pauper
D
fh Ex.ipfo e-
latus (um. Ad
rem ipfo efTe
nnon facitip
Jtcrius fubfta-
NJam quam--
his( vtita di-
maior
Quia va to ad patrem,
eft, . Er.nuncdixi vobis pnuiquam fiar,vr cum fadrum focric
a Acceptui Hcentia a J)eo.
a credaris.Iam non mulraloquar vobilcum . Venitenim prin-
a Diabolus. b ldctl,pet<arortim noncreatuiaiuni. c Quod a I 'cpetrineat,
Nullum onininnpec.uuii: fotlm.
fit pa- b C^PS mundi huius,& in me ndn habct quidquam. Sed vt co-
Quali d:cetetur:Ourer.£omorierls,fi non habes peceatum^quia pater manuauit.
gnoicac mundus,quia diligo parrem, &. ucut rnandatum de-
a i^iia dif.umbensdkebatdifcumbemibus.hoc. J
Vtco»nofcacmu idus. b /"dIo;um v.ide tiadendusad mortemcio,
dit mihi pater.fic racio. Sur^ire eamushinc.
lio,fednonvam
fus naturae eft.
dicant hsreti-
Lundum quid
jadpatre Chri-
fecundu quod
;;,velfecundum
[homoPquiafm quodJDeusfemperincceIiserat& nebraruro dniEtqa verifi mileer.it quofdam fu'fpicaii',non
aratus a patre, (ecundum humanam igtturnaturam ScChriftus propter peccataetVet mortitraditus,propterea
reodiciturefTepater. fubditin mcnon hei quicquam^cumnonobnoxius fim.
edatis.Non cp fa&um videxitis,qanoneft Iausvel me morti,neq; qnicquam debcam diabolo, fed propter dile-
ifidei,imonecfideseftdeeoquodvidetur,feddeeo dionem crga patrem volunt.uiusluftineopaflionem. '
quodnon <£P* CAP.
veuicnehabercrdia
bolus quod aufer--
ret.
1 VV TlIfOPilYL.
Principem hunc in
2 tellige mtmdi non
? creaturaled ntundi
4 cofufi&rmundi in-
5 fipientis.Nonenim
6 coelumsubernar&r
terramfjuiaomnia
euertifler&contiir*
7 baliet led caquefpo
te le illi tradtmtur
idco&: princepste-
ff
—
,
NICOLAVS DE LYRA.
tudine infinita,fed natura bumana in eopoterat mori & exal
tcxbotpatetfalfitas Arrtn,quiexboc loco arguebat fiiium
■nisapatre diilinguiin effentia , quia nonloquitur defitiofe-
m diuinam naturam,fed fecundum bumanam tantum.
;nf cdixi vobispriufquafiat,vtcum fa&u fueritcre-
Sciluet quod non tantum fum bomo qui moripotefi & exalta
et Deus qui certit dinaliter prxdico futura cotin^entia,quod
ipriumipfins Oe , fecund >>n q, dicit^r Ifa.4,1 .f. Annuncia
bisquc ventura ifint in futurfi,& fciemusqadij ettis
'■iocaddit Cbnfius,quia immediate loquutus fuerat defua bu-
ate.Modus.n.buiHs Euangeifia ei~l,vt d&nm eff frcquenter,
' rt aliquid pertinens ad Cbrifii humnttate,in qua efi minor
adiungere aliquid pertinens ad dcitatem in q%a eji & xqualis
fluiacrederc nrumque efl ae necefjitate fdutis,
ain no multa loquar vobifcu . Hic ponitur Jecunda ratio
ttrqua ^tpifloli debebai €0 folari dc mortc Chrifti,f.quta illa
noerat culpabilis,fed magis virtuofa.Et hocefl quod dicitur:
non multa loquar vobifcum./i efl,in boc mortali corpo-
Iknstfnia tempus fitx captionis erat propinquum .
Veniienim princeps mundi huius./d eft^diabolus quieft
:eps hoininum mundanorum^non per crcationemyfed per fedtt-
em.Cenlt autem ad Chriftum ipfum tentado in defcrto,& prin
■•hdxorum contra ipfum incitando.
Etin menon het quidqua.W eft,nullum peccatum,& per
v^nsnullamortts caufam,qnia mors intrattitin mundumper
■um,vt dicitur ad l{om.<^.d Et quiapoffet qu<sri,ex quo in te
Wjtfa mortis,quare ergo morierii} Ide» buic tacitx quaflioni
::ens.
< Sed
5 Sed vt COgnofcat./rf esl,ad hocfufiinco mortem,vt oes cogno
fcant q> boc procedit ex ddeftione quam babeo ad patrem,quia Deus
pater Cbrifto homini injpirauit voluntat-m pattendi pro falute mu-
di,ex maxima cbaritate quadiligit hominem.
6 Et ficut mandatum./fi e(i,ex obedicntia adpatrcm libenter
jubeo mortem.
-Surgite eamus \t\x\c.Qn&r\tur hic deloco adquem Chriflus du
xtt difcipuiosfuos,cu da-«:Surgite eamus \\\wc. Adh.d. Hyla-
rius 9.de tri.q, de loco in quo comederant agnum Tafchalem , duxit ^ '•
eos ad locitin quo ert tradendus.Sed litcrafequens videtur repugna
-e,qa inprincipioc.ii.a.dicitur.Hxc cu dixiflet Iefus egreflus
efl cu difcipulis fuis trans torrenrem Cedron, vbi erat hor .
tus,in que mtroiuit Chriftus 6c difcipuh eius . Sciebar auc
Iudas,q tradcbat efi locfi. Ex quopatet q,illa verba qux, ab hoc
locojeqituntur vfq; adprincipium \S.ca.dixitIefus difcipulis fuit
extra locum in quo erat tradendus.T ropter quod fciendum,q, chrt J
Hus morti futt propinquus ardua & difjicili* volebat dicere difcipit
lis juis^t patet ex fcquentib.Ad Inteiligendum verotalia reauirii
attcntio an\mi,talis aut attentio erat impedita in apoflolis ex paffio-
ne timoris. Et idco dixit Cbriflus difcipulis fuis . Surgite eamus;
hitic.ld eil ad alium Incum magis fecurum,qui tamen Ulc locwsfue
rit determinatiue non exprimiiur,videbat.n. Chriflns difcipulos ti.
moremortisperterritos; Tumratione temporis, quianoxeratvt
fupra ditlum efi:Tum rationeloci quia adbuc erant in medio ciuita.
tis,vbi comederant agnum Tafchalem.Et ideo timentcs capiab ho.
ftibus,quaft continue circumuolttebatoculos ad hoflittm domus. Et
ideo dixit eis: Surgite eamus hinc. Quafi dicat. Eamus ad aliii
locum magis fccurum& fecretnmjvbimclius attendatis adea,qux
dicendafttnt vobis.
&NICOL.
A D D I T I O.
i ca.24.ffc» dicitur in Toililla.Ad hoc dicit Hylarius 5p.de
ttitate.
ylarius nonfacit mcntione,nifi de duobtts locis tatum qui funt
rincipales in hac materia fcilicet de loco ajpgnato pro efu
' I'c[cbalis,a quo principaliter exiuit,& de loco ad quc principa
j" ?i «/'»,>( ibi caperctur. Dr loco aute mcdio in quofuit cu apoflo
"■'' fisdiceret ardua & difficilia,quiefl locus mcdins inter duos
11 'luos Hylarius rib fecit metione , ftcut etia euagetifld qui duos
* itnmos dedarauerunt. Iftum vero locu mediu minime defigna
uermt,
uerunt,vnde fententm Hyiaru' litera rio repugnat,vt patet intueti.
V, E P L I C A..
In ca. 1 it.Vht dicit «r.Surgite eam us hinc Dicit Toflillator
manifefle oflendit,quod Cbriftus fucrit in aliquo loco medio interdo
mum in quo comedit Tafcha,& hortum in quo illa verba notabitin
dixit difcipulis,vnde dicit Hitarium non cenfonare litera qui in 6.
de tri.fe reftringit adfolum illa duo loca. Quod Burgen tcgre fcrens.
dicit euangelittam etiam ficut Hilanum non exprefftffe medium lo-
cum.Sedfatismanifeslumefiexlitera, quodfuerit medius locust
quamuis non determinateexprimatur.
Tumus v. R
i
ua
Qoi.ord.& Nicolaide Lyra.
1
C a r v t
X V.
tionem mandatorum fruftum ferat,vr.ortuus palm
Juirs enitn abjf, cpcrib.mortua e//,Omnis igitur fidelis ii
EGofum vititvera. Et nic prxcedcntem ad pal-ionem
debcnslequi.qmae-ohimvms, de..,capui eltru ltoqu.deme..ev.detur.qua.e..uscrc.iir.
dcm n«u« Vb icum, vt io mc i ollit truclificarc hu- C Vropmfcmonem quemLnuutHsfum&c.h oait prc
quam bapulmi,quu & ipla finc verbo eft Jolu aqua
bum fit lacr.
C A P V T XV.
mananatura
b Et patci. EgOC»
tiam agncola cum
p.itrc, quiaiiim mQ-
datorpalmitu,
eltagticol.c, non vi-
tisoiticium,q.:
palmitcs opcrarios
B facit, licct non dc
luo, ncc pcripfos,
. permctDlum
tPurg^ *Tiiffpiin.
Quidmyft.cum lllis
traditcgo fuir , in-
quit,vitis, hoccft ra
t toUit dix, vos atitcm pal»
mitcs.Atpatermeus
agricola eli. Circa
quodautemoccupa
tuseltpaterrnuquid
citcaradice., noin-
quit, ledcircapalmi
tum.
d E^ofum- Q
fe fcrre fruch
ftimat.noncfi
te. Vndecum
Gofumvmsvcra&patcr mcus agricola cft. » n..onc& fup|
. . t r d , z explanauone
Omncmpalmitcmin me non rercntcm rru- , mv.Egofumv
S«un4imquod homoc-|>ut ecclcii* vniui natutx cum palmi-
llbut. Qjja eftaliaiP»inatii-dincmconue.la.
c Cumquoidcm elt\ nl:_-. - Nontancura ex:r»
operandc.etum intus incicrnentum da_ Jo.
Vta.ticola. b Ptoptcr hoc mundatus eO, palmi Mibl
dum tdllet cum , 6c omhem qui fert frudlum 4 riadh?rcni
t Apnp'iu., Mnniao.locorda/pititumcliaiiiatisiufundendo. Mundi atque ice. e Ouim.Viet
rui«|.lus mundan.luvtttucluinplujfe atu. FfidcO OUIC
+ pureabit eum,vc Fruftum plus affcrat. Iam vos mundi eltis f i fo| J vo .
Mer.liuldicet. »1 Curo e;ofim vuit neia. » ^ .^ ^^ I
proptericrmonemcjucm loquutus ium vobis , Maneteiu ? 0DCjlcnd0.pe ■
a Aquototumaccipltii, Etiotum facramcutum. affctens, b Vtampliuc MnJn
t.uc.ir,.cti». e _$uii. . ranao, _ l
mc^&c"oinvobbis}SicutpaimesnonpoteftFcrrefru6ruma » * /' f50,""P
* ? .. & » r r _ mmando.fubk
fcmetipio,niiimai-icritmvite, iicnccvos, niiiin memaniev p do,perfeucial
a Q^ja. Tocuir. uobis dans nihi auobis rc.ijicn». -q J_[|^(j0
SslomnecSm p™ d riris.Ego" ium vins,vos palmites. Quimanetinme,&egoin „ g Hic>erU
C / * Nec p.rum CUlldum llOl
f co,hicrertfru(5lumultu,quia_inen-enihil poteiris racere . Si 1 2 chriUuscftv
Autem, a Q^d eft inpotenateliberiarb trii. men hailC g
quisin menomafcn t mittetur,foras iicut palmes,ck.arefcet} I3 paimiubus n
I4rer, nifietiam
mitem,inquif, non
^ftercntcm fruclum
tollitcum,hoccft,
omnem homine q
per fidem fattuseit
parsradicis, & vni-
cus Diii &: lncorpoceus ei,oporet & fni-.fi afFcrre , hoc e(t
vitam habcre virtutib. prxditam: quod fiquidem nuda &:
/bUm confeflipncm fidei quis habcat, &. non per oblerua-
tioncm
eilet.
h 5J?w"r.Sarmentapr-ecifacxterislignisiuntvili<
nullis vfibus deputantur,fed igni,vel in igne.
#THE0PHYLACTvs.Hocautemloco&confola
f^P* non
Pmiii)
NICOLAVS PE LYRA
CAPVT' XV»
Go fum vitis.To/tya-i»- Chriflus coufoJatus ett difci
pulos de fuamortejm confvlatur eos contru tribula-
tiones imminentes eus ex ludxorum &principum mT^
di perfequutionc.Et diuiditur in duas partes^uiapri-
vio pra:mittitparabolam,fecundoyprofecjnitur ipfam, ihi; lam VOS
jnundi eftis.l' arabola autem isia e(l de tribus,fcilicet de vite^ de
agr\cola,& de vitis cultura^vt patibit profecjttendo.Dick ergo.
I Ego lum vitis. Sicut cnim vitis materialis babetlignum vile
& defpcftui& quafi inutile videturycum tamenfrutlus optimos ha
beat.ita Chriflus in humana natura videbatur abicclus vilvs & <.<?.
$eclw->& tamen pcr eius humilitate fequutus cflfruftusgloriofns,
vnius.n.naturne funt vitis &palm'ues, & ideo Chrittus dicitur vi*
$is ratione humanitatis in qua natura efifidelibwsfimUis,
i Et jpatet.QHiaplenitudinemgratia & veritatis infudit &plan
Uuit in Cbriflo bole,vt diftum ett inprimo capitulo.Sciendum aiit,
<p cultura huius vinae non habet proprie lacum «>c i ipfum flipi-
tem,quie(i ipfe Chriflus,quiain gratia & fcientia habitualino pro-
fccit,fedtotum aprincipiohabuit,ncc habuit peccatum tolledum &
purganduniyfed cultura huius vineq. circa palmites ccnfisiiti& fidc
les Chrifio adhxrentes . Quorumaliqui folafidc rd\mrent,non per
chartt.Jtcmoprrantem,&iftiabfcindcnturpercondemnatianisfe.i,
tentiamftdeo fubditur.
3 Omnem palmitem. Mu autem adberent Chriflo per fidem,
operantemper charitatem, & detllisfubditnr,
4 Et omnem qui fert. Ter mnnditribulationesfqux funt qu<e-,
dam mcdicin* & purgationes.
J Vt fru&u m plus zffcm.Sicut.n.in vite materiali aliqui pal
mites et frutluoft refcinduntnr,ne humor.nimis difpergatur, & fic
Virtus vnitafortificai & magis frutlificaUfic p mbulationes iocS
ditaicm
{ viu
1
ditatem vitji prtcfentis a fidelibu s refcindentcs, corda eom.
huntur ab amoremundialium^& fic intrafe collecla\ferm
runturin Deum,&fiuiunt maiorem fruftum bonorumoper
6 Iam XOS.Hic profequitur parabolam, & primo quatn
rnitum adhxfionem,fecundo quantnm ad eorurn purgationet
mundus vos odi t.Trima in duas,quia primo difcipulosa
rendttm fibi inducit,fccundo,dccL rat in quo ifla adhxfio cof
Sicutdilcxit me.Circaprimum ponit quatuor rati
deles dcbcnt Chrifio adhxrcrepet fide,fitutpalmites ad vitt
ma ratio fumitur ex palmitum adbxrentium fruftificatio
ter nonpoffunt frnftum facere. Et hoc cii quod dicit. Iai
di tlHs._^MM apofioliper doftrinam Chrifiiiam erant fe\
erroribus Iudaica fuperfiitionis ,ideo concludic.
7 Manetein me.Ter fidcmcharitate formatam> per f
mo cfi in Deo,& Detts m homine.
8 Sicutpalmes, &:c.manferitin vite. Hocfenfibiliti
rnus in vite materiali,quia facere fruftum nonpoteft nifip<
ftthumoris & pinguedinis ipfius Wpitis.
9 Sic nec Vos.Scilicetpoteftis fruftificare operibus rnt
jo Nifi in me maCcims.Tcr participation? gratix et m
1 1 Ego f u m vitis,& vos palm itcs._^rf. fi vultisfruft f
manete in me, -
li Siquisin me.H.c ponitur fccunia ratio adb&rendi }
quA fumitur ex palmitumnon adbtnrcntium punitione, cum ■
Si quis in mc.veratitcr per charitatem formatam, quau.i
neatapparenterper fidemfine opcribus,qu$ mortua efi:
i 3 Mittetur foras.TVr* abfcifio<icm in mortc, quia tuni •
bitur numero a fidelibns,fiiut erat feparatus merito,
14 Et arefcet_>«/-! Cbtiiiianiquatidiu viuutit, babtntA
virorempropter Chrifiianitatis nomen.Sed in rnorte eum an 1
quta tunc apparct,quod nihil cisprofuit,& adbuc magis V *
iudicio apparebi.^tdco fcquitur,
.V Etcojs
MQB^ULlTEKi
t \ Ego fnmvitis vera,&c. Moralitcrifta vitis dici potqua_li
bet tcfg-.oapprohata.Et llla maxime qux niagisappropin-
qi'atChri(tivitx.Agricolavcro,rehgionipfi-ics, &.ipfius
curam gercs.Hums .uuem vitis palmitcs funt religione in
trantc..Qiiorfi -Uioaj nnte profeflioi.g'inutilcs leperifituc
& iutruauofi>qui iunt Uatim per agticola amouendi. Ahj
vero
vcrofubfpe proficicndi fnntadprofcflioncrecip
rmu tf. ahquinon manentin viteper f ujjlatus dilei o
(eJ aIicUiapoftatant,& ahqui folo habitu remanct
nentesaut babitu&_deuotionefruftificant,& vtm.'
<-ticciU,dc uiisdet-v-M.percorreptioneni debitarn
tur.vt fic plunmum frucium faciant ad Dcigloriai
beacifiiationein.Proptcrl:t.cinhuiu^parabokviir
| H*ct
-ii
s
it|
Jci
J11
i#5 loannis Cap. XV. u^
n0i:aruameis[erat,o{lendesc[? fiquiinfnndanturfibi, vt pater,nonquantum.Non enimnotatur xqualitas.fed fi- n
j,,f;Combur5tur,ipfiautemquimanfci-atineofruftum militudodanseisarternama;ternitatem,
aSt!nt,namabfquefucco&:viuificationequa:indepro- -k THEoPHYL.Non.n.qaaudiuiuis,quoddi!exerim vos
cccnonpoterantquicquamfacere. > contemnetis,leddabitisoperam vtmaneatisindilectione
tvetbaVerbz Dei tuncdicunturmanereinnobis,qn mea. Deindedoceteosquo poterinrmanerefi mandata
fccius quxprxci- . fuaferuarint: na ( vt
«.:di!igimiisquc ««««««f*. . . M.n«einn.e,&si».B. fopcdiaumcftjille
{rciittit. Quiaute 8c f colligenteum,& m lgnem mittent,&ardct.Si manfenus r eftqui d.ligit eum,
ho 10n faCitvr5git, . NoaMBtnm&eifa. » O^amanente«inlefunon'pouunt»elleniiiquodeft falucis. 2 g mandata €RIS fer-
uooharret.&ideo a in mc,8cverbameain vobis manlerint,tc|UodcunquevoIue- 3 uar.Peromniaaute tm&s
nofunteiinbene b ritis petetis,6cfietvobis.Inhoct clarificatuselrpatermeus, «■ h*c oftendit quod j**
■m,fedintettl- C , F-eiPr*dxationem&pamo,emficU!eiio. Vc ai, apoftolu.f Ipliusopus fumu, 5 tlinc feCUCl ClliiU CU J,ar,-,'*|
Uiciiu danationis. a <«»; m ehrifto. 6 vitam pura egetinr. JK„S"
, >etah. Siquid vt fructum plurimum aiteratis , & efhciamini mei diici- 7 f si pnecepta mea. '•'
C£t fideliS&I n6 nt, d EcceiVndepIutimusfroaLsexdileftione.fedvr.dcdileftic, quiaprimno< diiexit. 8 N6 dlCif , qiiod prO
nopetithccquod e ,. , . ... . Et.deope.feneme. feruatis praxeptis
kaltmanfioinco, puli . Sicutdilexitmepater,&: egodilexivos.Manete m di- 9 fintdiletlcces: Ne-
lelUOdhabet Vet ' <to™ndomeim.nefcmiitDilig^
a us qu* funt in f lectione mea . Si praxepra mea leruaueritis , manebiris in , t n6 diligit , led quod. '
B!'edquodhabet dile&ione mea , licut & ep-o praxepta patris mei fer- nemodilign, mfiq
cujiitas&iniirmi . Etperhoeofte^ctdi.gi.patreegohomo, 1 2 feruat. Oltedit ergo ,.
»irnis- .- uaui, &maneoineiusdilecT:ione.Harcloquutusfumvobis, novndegencrewc,
iMClartftCatUS. , Vtgaudeamdevobis.quod cft c ra^tiamptalht. ' 13 fed Vflde monftcen-
^SmSf, r c vcgaudiiim meum in vobis fit, & ^audium vcftrum im- turdiledtores. Veli
| multumferr, g &a Damprrar,,ia,Dtillsc0nr0,tiumh,bcbun, j? Vt „- iin^ejtni; i4dile£tionemea,qua E
1 elt eX gratia Noniliud.qurainhocfuntomnia.&dtleftio IViScfides. I 5 dlligO VOS,id e(t,tlia
&itaeftgIoria h pleatur. f Hoceli pfarceptum meum, vtdiligatisinuicem, nente graria mea,
n6homims& * l ° 16 &c inde fcietur vos
efr.7» />oc. rnanere m ea, fi prc-
'rfr«^(*wp/.<n»j.Sicut non equalitatem oftedit noftrc cepta fecuabitis.Nifi ergo pcius feruet pr*ceptaomnia,nb
n&fue.fedgratiam qua mediator eft,nam paterdili poffuntferuare pra;cepta,nifieosdiIigat,&c.
os,fed in filio. g f^Wwira.Gaudium Dei de nobisq prefciuit, &c pde-
uiami.Qup? Si me dilexeritis.Ex qua dile&ione? ex p- ftinauit femper eft plenum,in nobis incipi-t ex fidc, crelcit
Jium obleiuatione? Si me dilexeritis ficut dilexit me imo & perfirietur in refurredtione. F
pater, h Hoce^/>r^«f;H?w,c^c.Etfupradediledionefpximi,fed
(g^* repetitio fup.13.dl
-""NIC OL AVS Dt, LYRA. Il Si pCCpia. mcz.HicoJtendiC,ipctileftioco»fijlitinmanJatorii
obferuaiione.Et diuiditur in duastfuia primo factt quod dittum eft,
I |t colligent tum.Scilicct angcli executores diuinftuflitie tol fecundo refpodet cuidam quaftioni qunt pbi poffet fieri,ibi; Hoc eft Diui5pj
^aniarndemedio tritici. prxceptum meu.vtdiligatisinuicCjiScrc/B/JWwirp^r^rf/c/f
3 tin igncm mit..r«//crn'H/ffrwd/c-w. ftc. SiprxccpumC3,S£c.^mor.n.Deinunquameflocbfiis,&'
1 1 1 ardet. Sine fine in perpetuitate pandt. ideo ft efi in corde,oftendititr in opere ,1 & per hoc homo difponitury
: manlcntis.H/c ponitur tertia rox qum procedit ex impletio- vt charitas in eo augmentetur, &per conjequens cdhxfio ad Ckri-
wc&vmlatis fiddium Chrifio adharettum,& hoc efi quod dicitur. ftumfortificetur.
liatlferitis in mcFideformatacharitate. 11 Sicut &ego,&maneoidiIeft. Quia Cbriflus ex amore ai
5 tvetba meain vobis manferint.T^o«/o/«w corrff intelli- patremfatlus eftobediem vfqyadmortem,vtbabetur Tbil.2..a.&-
,'rrf etiam opere adimplendo. per hoc vnio eius adpatrem augmentata eft inquantum gloria ani-
6 luodcunq; voluet ltis petetis. Hoc tamen intelligendum efi m& deriuata efl ad corpus eius infua refurretliotie.
ji untpie,i.ie pertinentib.adfalutem,quiaexaudiriinaltis fre- 13 Haecloquutusfum VObis.Hoc addit,ne forte aliqs crederet,
mmurtocxpedit eis,& perfcueranter, quia iltnd quod pctituret quod prnpterfe nonproptcr nos adprnedicla inuitaret, ideo fubdit.
n adjalutcm,nbfemper flatim datur a Deo,\td differtur vt 14 Vt gaudium meum. Gaudium enim Cbrifli hominh coftslic
MrMtemp ore detur, &profe , quia oratio fanclorum defalute in coniunftione ad deitatem modis pr<£diclis,ad quam etiam perue' .
.1 umaliquando impeditur,nonpropter defetlum orantis , fed il- niemus permandatorum obferuationem,alio tamen modo qua Ckri-
to quo oratur,hts autem tribm concnrruntibus femper oratio ilus,vt diclum efl.
liinr. 1 5 Et gaudium veftrum,&c.^Hoa' non potcfl effe ingloria cee
nhoc clarificatus cx\.Hic ponitur quarta ro,qu&protcditcx lefii,quia nihilcirca Deumpotefi replere cor humanu,propter quoi
ttnnglorifjcationcquam quiltbet det defiderare magis etiam qua dicit jiugufl.ltb.conf.lnquietum eil cortneu domine, donec requi-
nnm propriutn.Diuina autetn glorificatio relucet in fidelib. cfcat in te.
idb&rentibus per fidcmex dileftione operantem, & hoceft 16 HoceftprJECeptum.W/cre//70»ietc«zV.t7«d;/?/on/ quxfthi
<\i'd\ciua:\n\\occ\zrif[czm$cl\,&c.lnmultiplicationebo- pofjet fieri,quia pofiet aliquis dicere.Tuadmonuiflinos adbxrereti
bo m optrum. bi,& dixiili quod h<ec adhx,fio conftfiit in mandatoru obferuationet
8 \cfiic\m\ir\i.Terfefteadbcrendomibi. fed oftende nobis ulterius obferuadi modum,ideo dhit,q>modus ob~
9 icut dlk.Toftqua bsrtatus efl Chriflus addifcipulos adh&ren feruadi eftp dileftione Dei & proximt, quia in bisduobus tota lex
du(ibi,bic confequentcr oflendit in quo hrndi adhitfto confislit.Et ptdet& prophtttx vt babei Mat.22.d.Cuius ratio eft, quia omnia
\r in duas, qaprimo oj}endit\q> b&c adh&fio confiflit in dUe~ bona opera cx charitate procediit,fpter q> dicit Gregor.Sicut mul-
81 efteundo oflendit q> dtieftio connfillit in madatorum obftrva • ti arboris rami ex vna radice prodeunt,fic multe virtutes ex vna
tic\ibi:Si pccpta mea.D;'cing/f;SicutdiIexit mc,5CC.Idefi, charitate generantur , & adcharitatemordinantur ,propter quod
ionum confcqucndum,non tamen <£quatiter.[Diligere.n.efl dicit Apofiolus i.Timoth.i. a.Finis praxepti eft charitas.Er hoc
ve aiicuibonum,Dcus aut pater vult bonumdiuinum Cbriflo ho gftquoddicitur: Hoceft praceptum. Licetauttmin dihftione
»i ,nb folutn fecundu vnione qua ei~l per operationem infruitione proximi includatur dileftio Dei tanquaprincipalior,quia proximus
bo. -vera,fedet fecundum reale vnionemfuppofiti,fidelib. aut vult non es~l diligendus nift propter Deum,tamenfaluator hic magisfa-
oo. m iiuinum tantumfecundum vnionem gratitt &glori&,qu& efl cit mentionem expreffam de dileftione proximi,curn dicit,inuicem,
inuiuone,nectamenitaperfcftefruunturficutanimaCbrifli. qula intendebat apoftolos inducere adfidetium tedificationem & 10
itManete in dileftione mea. Hoc dicit ai oflcndendum quod fotationem & tribulationem fujtentandum , ad qu<e ntceffaria efl
I>( r nullwn cogit adjidem & dikftionem. charitas proximi.
11 Si * Sicut
M 6~ p^ */4 I i T E Jr^T" autfequitureftindudioadamoremchantatisjpropterqj
fenfus literaliseft de fe mora!is,necoccurrit alia moraluas
ij Uc lojuutusfum vobis vtgauiiu meum in vobis ftt,&c.Qg vfque ibi: Si non vcniffem,& /o.c^c.Sequitur.
autera Tomusv. R s
lai de L
12
\
\i(>) (jloford.&NicoiaiaeLyra.
rerxtitio cO confirmatio.ibi tamt n dicit ma Jatfi dn quafi & dabit pater quod petinuis , q & hoc dedit.vt diligar
no ame fucnt,hic afii hoc fftbquafi non aliud lic Jbi nouii c rt dt.A. v c.Merito la:pe dileaionem,c6mendat,q
ncinvctuttatcrcmancaniw.hicmeum, neccnt mnatur (olapraecjpiendafinequan6polTuntca:tera,quifiac
a Maioren. hu,Diffimt plenitudiiicm mutux dilccUoms. ns non poteir haberi.Pro hacautem patiatcrdcbemu
quam habereprascipit.
dilhi .c-
e. niGfr.
verum.
l.lo 4-4
jMattli.
B
b Iji» »0« lii.Conv
mcndata dileclionc
addit qnoJ digna-
tionis clt . vt bonos a
lcruos(q'iifciun( fa
cicndo qux pracci-
pit )dicatamicos,&:
cistolhtnomcn tcr
ui,quidtcxtimorc b
torasmittcndo,qui
ncicitqmdfaciat do
minus.Qmacumali
quid tacu,liccxtol-
litur quali plc fa-
ciciutnodonunus. c
bunttamen lcruiti-
niore pctmanente
inxreinurmqui in-
trantingj.idiumdo
mm hi lciun m.od
tacut co* aomi itl
noioium homines,
led&iuitos&qaid d
ftinereetiamomntaaduerlamunduVnJeiubdii.
f Simundus. N
a Nonficuthominfifeinaiceradil;(;uot,fcdvt Deurnhabeatis. b Vr licnr pofui.
antmatn nvein pio robit. Iia& vui yim fratnbiis.vt mc imiuimni.sed non mihi eomparemini.
ficuc ciilcxi vos . t Maiorem hacdile&ioncm nemo habet,
■ Pooere ammam p;oamicn non ell JtlwU.o.fcJ efTet»..» d.lcdioni.. b Ec pei cruticatem
cfrtiwmict
quam vt animam fuam ponat quis pro amicis fuis. Vos ami-
ci mei efhs,fi feceritis qua:eg\) pr.ecipio vobis . t Iam non
Etliprius. a Scilicetil eq .1 luio limtirc fe i'i non i!le dcquodici.ur.Eugefcr.
cVc.qu fcruu ex .uno e.
dicam vos leruos,quia lcriius nefcit quid faciat dominus
EiO hoino ai op'Jt
eius.Vosautcmdixi amicos,quia omnia qua?cuncjueaudiui
a £>u c aondnrn diligii»
apatre mco,nota fecivobis. Ndn vos n?eclegiftis,fed ego
a Miferi.omia pmi ni voscumclTetis mali. InOnraui fidcm» b ldclt geatiam.
pl.nca i. c Pei me viam & itocitctumgtatia. Volcndo. d Petleiniando . Quera
nona(fi.ir'nt nifi ptius cle&i. e Id efl dtl .'tioqiit eft ftuftus nolter quxmodo clt in
detidcr o u .ndum in fatuti;at.,cV tpfo dcftd r o quod nnque pe.cVc.
nc nnindi aliqi
bonialiquando
i Iidefignantur»
2 vnamaflaeicqu
tain Ada^n ^eci
qua luntalia va
honorem alia
j contumeliam.
"k TllEOP
4 uctvs, Mui
hocelt mali h<
5 nes, ex eo e
quod nonhatx
6 niodio, olki
turquod&ipi
rum malitias i
quitati comi
caretis.nunc a
f i.Ioao.
• c.
elegi vos,& poiuivos,vteatis,ckfruclumarleratis, &fruJhis
vcitermaneat, vt quodcumquc petieritispatrem innomi. 8 qmaodio va
a Q_udiumquepeticriin ., i,i nomiijclefu.dab t nobispater Quemfn ctuni. 9 nialijSaudetC,
nemeo,det vobis. Ha:cmandovobis,vtdiligatis inuicem iopropr"er vji
Qji oJitqnx diligit. Grandisconfolatio mcmbtis cxcapite. II Velttam VOS
quidbimie't. e -j- Si mundus vos odit , fcitote quia me t piiorcm vobisnrunt. Alioqui
C i\orafcC N6qUOd t Omempu. Damnaro. IJClletlS VUtUtC
iamquisomniaiciat g odio habuit . Si de mundo fuifTetis , mundus quod'4-diti, mundus
CUm poft Ctiam dl- a Falladilcftioncqua fefalfodiljgit.feduere odit fequia natcr;m odttdiligit vitium." I 5 ItlU ell CUraie
Sutc. c Quiatuncdeeo fuiQis Gtatis.
i6autem egovos
Cit.Muli>t.l>a.v.<i.tj:n.
p.p.m.Scddicit lefc- iuum erat,diligerec. Quia vero de mundo non eltis , led de mundo u
ciilcnotaquaelcit lc tis propterea
factumm m relur- voshabetmui
rettione, vbi plenc erunt bcatiin aia & corpore,& ha:c efl vti eos qui operibns fuis non communicam .
glona no ex vobis,(ed ex mc,& hoc e:N ovos me elegiftis g Mw.<p fuu.Si malus punit fcclus mah,ex parte odit
u Hxcman.Hic oftcndit quis fit fruclus que dixerat ^quo d' 9 iuu eft,Dti pumt cx parce amat,qa malus fauet n
cV:dabit fc^Scr
*
Qnat -
ordiltge
dacxctu
riucc
NlCOLAVS DE LYRA:
1 Sicutdilexi vos.Id ef\,efficaciter,^ratuite,& rette>ftcut expo
\\tum cfl cap.prtsce. Uuod autem Cbrijius fic dilexerit probat cum
fubdit.
2 Maiorem hac. Hoc autem fecit Clm(lus,ergo,&c. Quatuor.n.
dilitfnda funt ex charitateifcilicet,Deus,anima, proximus & cor-
pus propnu,ideo cu cbaritasfit rrdtnata pro ipjo Deo,qui eftprimii
& maxmum ddigibile-.ex cbaritate debct alia tria exponi,pcut mi
nus pru mawri,pro antma autem propria debet proximus & corput
proprium contetnni,pro falute proximi debrt rita corporalis expo-
ni, cr ideo cum corpus propriumfu maximu bonu c/uod nobis rema
net proxtmo exponendum,p«tet <p in tali expofttione efl maximum
fignum dtleilionis ad proxi>num.t'crumtamen auia obferuatio man
ttatorum nb foln»i tnducit ad dileclionem proximi,fed principalius
addtletltonc Dei,:deofubduur.Vo% amici mei elcis,&:c.Ef quia
amicis reuelantur fecreta,ideo /ubditur.
3 Iam non dica vos leruos.&c. id efl, timoreferuilifubietlos:
tamen amore filialt erant fubiecli , & boc modo ap; Holi aliqmndo
dicuntur ferui, Roma.i.u Paulus leruusIefuChrifti.&c.
4 Quialeruusnefcitquidfaciatdominus eius. Hoc ride-
tnns in bumanis: jccreta tamen reuelantur filuschuiufmodi erat apo
flotiqn Chrifto erant fubicttl amorejilialv.ideo fubditur.
5 Vos aut dixi amicos,&:c nota feci vobis.Hoc non efi intel-
li endum de omnibus fimplicitcr & abjolute,quia apofioh non ha-
buerunt tantam plcnitudtnem fcientut Jicut Chnfius, Jdifi intclli-
gendum de ommbus pcrtinenttbus ad corum slatum,cuiufnodifunt
iita qua pcrtinent adtorum falutem,& fidci & morumpnedicatio
nem,& etclefa gubernattoncm.Et quta tjta confcrunt ad vttlitate
fiddium,nonipJius Chriili,idrofu>di .
Eleftiofi 6 ^'r>nvosmcek£i(\\!>.Duplexeji.n.elcfliofideliu.l'na£ter-
dciium ria qua ejt idem quod pr stdiliinatio dimn.i. &• hxc eletiio apnflolo-
duplcx . rum & aliorum fiddium til afotoDco ex mera liberalitatc.^ilia efi
temporalisfitlttet -pocatio ad fidcm & ^ratiam & apoftolatum V
buiufruodt tt ijta -putslio eit effcttus prtmx, fuundum tllud ad /\o.
S.LiuosprtdtJltnaHit, hos cjr vocamt , & jic apojioiiektli Junta
Chritio temporcgruiis.
7 Et polui \oi.Id eiUfirmiter dfpofni.
8 Vteatis
5 Vt cuh.Vrxdicando per totum mundum.
9 Et fruclum afferatis,&r fuicrus vefter maneat. Quh jj
ecclefix manebit vfque adfinemniundi,o,.antumcuHquc .
mbus impelfitur,vel aliter.Maneat ingoria Aterna.
10 Vrquodcumquepetientis paireinnominem
vobis. Dummodo tamen ijta petitio fiat pro robis pie &■ perj
ter ftcut fupra expofttum eff codemca.
n Haxmando vobis,vtdiligatis inuicc. /hWcowb
tcntionem pcr bocfignans,quod omniu prxdicla dixit eis <fl|
nemJiilicet rt mutuo fe diligani.
1 1 Si mundtis uos odit.Hic agit depabnitim adbxrrnt
gatwneper tribulationes Juturas ,contra ipfas eos conjol
uiditurin trei , qwaprimoad eorurn confolationem rationt
cit.fecundo eas exponit,ibt.hlcmcntotc.Tertio excufitt
fequitium exclu.iit,ibi:Sl no ueniise. Cinapnmutnponi
rones.Trima fumitur exemplo fui.Membra. n. refutare
ccnditionem capitis,cu nofint maioris dignitatis, imominori
Jius autem caput efi apofiolorum,& ideo cxemplo Cbrifti deb
tienttr tolerare trtbuUttones perjequctiurn. tt hoc efi quod d
Si mundus uosodit. Hic accipitur /i,proquia} quafidict
futurum e[i,quod mundus vos odtat.
1} Scitoic.^2 d confolationt m veltram.
14 Quia me priorem vobiso.iio habuir. Vropterquo
^A. ugujt.in fermonc: liecufat efj eincoi pore qui odtum no vu.
nere cum capite. Xecunda ratio fumitur cx p.trte tnundi,Um
enim cft caufa dilrcloiiis,fecundum itlud Eccie. 1 ^.c.Omne <
diligit fibi fimile. Et diffimitit ucio est caufa odtj. /fpojioli auU
ftmilcs erant bomtnibus mundanis , & ideo non debebantad M
fi pe< fequutiones (uftincrit ab ipfis. ht hoi iji quod diat.
ic Side mundoKiinv;tis.i.i(fi'd/)o^o//e/7<rwr(<'',»»»na'o,
tia cnrporali,non tamen crant dc mundo concupifcentias mu
tando.
16 Mundusquodfuiierar,di!igeret. tedcontrahoc*
eJ)c,quod a>iqui principcs mundani de quibus loquitur fal
cumrjfent perfequutorts apojiolorum , abquos tamen mu
6 malos >.6 ditiiebant,fed magis perjcqui bantur , Vt Utrt
prxdones & buinfwodi , quos interfititb~nt. Diccndum
tnalum non potcjt ejfe purum quin bubcat uiiqmd debo»o
4
111
et
tti
an
si
lu<
liti
tfu
1
(q ioanms Cap.XVlI, n6$
a Sermcm\<mct.Uoc.C.^nnef}.T ti\liu*tupetioxis,Schotc, datin parrem,quiaqui meodit,& patrem meumodir.Et n
oiamepnorem vobisodiohabuir.Et (ubdircaufam. quodeft grauiilimum, non folum veni&Ioquurus fum,
b v0/jcfr/:»r«ww^or,c~c.Q|iiaexepip(u!(quoaiiudme (edoperafeci,qux videnresoderunt & me&patrem.Nec
jferioneft)monuitadferendaodiamundi, fubditquare eft ca quare,fed vnmpleatur fer.quunle.eo.lcri.eft.Quod P<"-34c
<])eanieiim in hocimiraii.quu ipiedominus,illiferui. et\.Se.dgratis oderant ficutfcriptumeft. Quxiti»
C Si non veniffcm . f Quimeodit & pa.
ic expreilius Iu- cgoelegi vosdemundojproptereaoditvos mundus . Me- Quxftio non diffi-
ijjs ouendir , ad Qu,a i mulanda hicnafcirV
q)s venit, deqni- mentotefermonismeijquern egodixi vobis: + NoneiHer- quomodo.f.poterac tMauh.
b fubnominemu a l Etita °m s odifle quem ne- IOC-
Riperioradixerat. b uus maior Domino fuo . Si me periequutiiunt, &vos per- fciun\SienimDeu «■ •**
EqniaadeOSVenit, Non.^ftptaeereft^iiv.cnidifplieet Dom.Sus. Inquibmego. a VI i eoca- * DOn ( 9.U0d eit lflc,
l h inexcufabilesde peret &caUmni, rant.it. b Qjetiammrus. fed nelcio qd aliud
o nibus malisofte lequentur.Si fermonem meum ieruauerunt , & veftrum ier- fufpicantur efle)crc
A 1 Q^x dixsodohjbelu t perKqnentu-.rermoncni comemnent. b Id eft.me in vo. 4 dunt & hOC OdcrQr. '
AEXCUfationtmnd. . .« od-,, t„V v,„Vq„u„,a, fe m n.m ^cui, me«s .lUcremn,,,,,. vfj n6ip(umodc
•(.Illiquibus uabunt.sed narcomniaracient vobis propternomcnmcum 5 runr, fedquodfua
|venit;necloqMU- * Eifcicnc'"quirctiptumeM^ fufpicione medaci,
ueiUabetexcnfa- tquiancfcinnteumquimemitic.Sinon vcniffcm^Ioquu- A ^l falfa crcdufitat*
inemnodeomni c u „, , _T_ , . „/ :.. . -.^? i " 6 concipmnt.Si vero ,,
, » Illud qui tenentur Src. Et hm-quo dimittuntur, id <-<l , credere 10 Chnltum > qm ,deo j il u -II F
piCatO,'e«de hOC, uenii, uicredaturineum. b De quibus iupia.Sime per.euuci.unt.&c. Qoia 7 qUOd Clt hOC de lllo
HxIinCWriftuno' . ~«i*la,i*,*%fcm:*- . , „ 8 fenriunr,quomodo +„_,-_
cJiden t. Hi ve- d tuseisfuiflem , peccatum nonhaberent. Nuttcautem tcx- eumnelcire dicun-. l^.
Siuibusiriapofto- e cuiationem nonhabentde peccato- Qui meodit,& patrem 9 fur? &quodettde
ji enir& loquut9 t i ^ t 10 hominib.vel in ho-
e;none>.cu'antur. minib. hocfieripo-
vero ijiti Jine teft. Non enimvilos
k peccauer um, fm e lege peribunt. poflumusdiligere vel odiife, fed non ignotos,qaetfi noa
t .<■ pecMto.Qnod no credunt me,fed oderunt, & pfeqi.e viii fama vel literis nora eft eoru ipbitasTvel im,pbiras . qy.fi
ti in meiplo & rn meis,ied hoc peccatu in me,etia redu- diligim us bona & odim9 mala,6<: na non erram9 f iudicio
datin g^* rerum,vc
NICOLAVS DE LYRA 5 SedhaJCOiafa.&c.rV/V exponit frcundam rationem qu<zfuit
de odio mundanorum erga ^ipoJtolos,cuim caufam explicat dicenst
■ !trnmde(irueret,fecundumphilofophT4.4.Ethico.Licetigiturprin Sed omnia facient vobis proprer nomen,&c. idefl,propter
>.Ui ijuiojeqni'.ci junt ^pojiolos,rffent mudani & maii quatu confefjionem & predicationem nommis rnc .
a iperbtam & tnfideUtatem & hmoi,tn aliqutd boni habcvant.vt 6 Quia ne(ciur,&./tf eft,Deupatre . Contra hoc vidctur illui
p imtitiam.cl menti.,m,veluliquahmdi,ficnt le/ lur dt 7 raiano P/a/.75.a.Notus ln Iuda:a Deus. Dicenducp notitia habuerune
iitmultis alus pri-ic pibxs mun liti4,t & fic prrf quebantur la- Ueteminatam de vnitate Dci.De pluralitate autpetfonarnm no ht
i itj^ prtidones inquantum erant tis difjimiles tn bono iu!i:iix, buerwnt notitiam,nifi Juperioresfcripturas intelligetcs.tamen illx
jittcvauerfrperf q-tb mtur Apojtolos & alios fdeles, inquan- notitia futt obfura,quia ante tcpus Chrifii aon fuit myfleriu trini-
1 twit ett dtfjtmiles in injiielitate. tatis ad plenu reuelatu.llla et votitia quam habebat de hoc ludti,
'tdadhuc diceres qutafnnt aiiqui mundaniin ecdem vitio com- f»it ris obfcurata ex odioquod conteperant ad dotlrinam Chri(li,et
» mntestqui tameffr perfequuntur,vt fuperbi £r cupidi Vrop- Jic,licct cognofcerent inquantu efl pater om riitt per creatione,no rj-
iicenium q, curlex ctf amor.fcilicet amiciti t & cdcupij< e- men cognouervnt eum inqttantum mifitfilium fuum adfalutem cre-i
more aut michU Un.tiitudo d~t ciufa anwVts, quta am:cus dentium, ifta tamrnignoratia nb excufabat eos inpfquuticne Chri
V ' amito bon n, inquatum apprehendit ipjum quodammodovnum ft> & i/lpofiolorum,quia procedebat [ex odio, & inmdia, vt diU»
ft <juia »m ius ejl altcr ipf f cundiitn pbilofo.bocautl non eji per efi.Similiter ignorantia non excufbat tyrannos,apofiotos,& alios
l em identitatcm, ftd prr 1 bformitatcm. Sic autem nb eil in amo- fidelcs ffeijuentes:qa procedcbat ex obfiinaf.one eoru inpcccato ido
fca.x,quaaiiquis vultftbiipft bonum, & ideo qvtto plws lolatria, Quodpatet ex hoc,quia vtdebat per ^tpofiolos fieri figna
I Jeamore cbtnpifcrn:i£,qua ulium fibiftmilem amore amici- Virtutis dtuin*,& tamcn permancbant in infidelitate,qa aliqui a{
10 oatt cum inquatum mp-htnr pertum a confrquutione ho tnbuebantfcienti/e magica, & male.
,o~ ftcvnus f perbwsodttalterum, nquatum furripit fibi 7 SivwinvemLnicoslendhffyuutores Cbrisli& fidelium 'nex
n e xLellr.nticm quam cupit , & auarns fimtlher auarum cufabiles,& hoc cftendit dupiuher.Trimo,cx his qus. fa&afunt in
>^Kkmarripitfibilucrumquocidetiderat,&ficdealvs. Cbrtfiipfnia.SrcHdocx bis q fatla funtir , eius abfintia,ibi;Cum
en oiz. Hic exponh rationt s prxdttldS. htprimoprima. aurem vz.Trima in duas,qa primo ojiendit eos inexcufabiles ver
idam,wi. ed hsecomnia.T')-»» ratioerat dcper- bts.Sccudo faclts ibi.Si opera.Ctrca primu fcicdum,quod dotlrimt
ta Chnfio & apoHclts :nferenda. Et quantum ad hoc Chriftifuit ha munda pura & perfetla,vtpatet \ntucnti,& diftis
•Memenro fer.mei,quem '.po.Supia i}.b. prophetatuconfona & tpfrum impletiua,ut patet cbferenti no: Te
^'oncfi leruus ^.uod aut prius vccauit eos feruos:\^.c.& hoc sla.vcteri,hejic(uit confirmata miraculisjoti Deo po{fibilibus,qS
f» TepctiL,non eft contra ittud quodtn hoc ca.dixh. lam non dica fufft ienter d/ bebat conuincere audkntrs adcredendurnfp quoddi.
"> feiuos,icruhus.n.quam apojlolis attnbuh, non rfl atiud quam xit T^icode.fup.j.a.Scimm quia a Deo venifti magifler.Ne
/ etlio ex amore filLliad Chrtfiii qui dicitur feruhus targe.Ser. mo.n.poteft hec figna facere qua: tti facis,nifi fuerir Deus
*' s autern quam ah eis exclur!h,rsl timons fcruilis, <ju<e 4 chari- CU eo.TM opter quod infidelhas ludaorum fuit maximum peccatu.
clmihur, vt habetur. i.loan-.^.d. Et hoc cil qv.od ciichur.Si non vcmfltm. Hoc dixh,quia e';us ad-
1 1 nK-ier c:Si pro qu a,qv.afi dicat,quia me perfequutifunt de vrmus erat eis promifius in legc & prophetis.
neji mirum fi rnr perfcquentur tnfuturo. * EtloquutUS eis tuittem. Ly non,quod'maliquibus lihrii inter
4 1 lermonem meil.&C. Htc poteft accipi ly ft duplhher,fc'tli ponhur,non eft de textu,fed refumhur ex prxccdenti claufula.
(oroquia & pro nb,quia aliqui verbum Chrifti deuote fufceperiit 9 Peccatum non haberet.Nuncautem excuiationem no
f,\,codt mus,Laxarns,<& forores etus,& ftmiles. Et aiiqui cbte- haber de yeCiiXO.Sciiutt pcccatum tnfidethatis in me.quoddtci
tlMitJicutftrib* & phanfiti.Etfimiliter fu/t de ^pofiolis quia tur fpecialhcr peccatum proptcr eius grauhatem,tn finehochabe-
cduitoi deuote audiebant/ftcut patet de cornelio <At~i. \o,& iplu bant veniatiapeccata,& antehabuerunt.
tlaltis lccib.et multi eosibtt:pfrru',& afe repulti ht vtpatctati. 10 Qui me odit,& patrem meum odh.Hocfubdit ad offldt
I J bi Barnabas & Vaulus dixerut: Vobis oportebat primu cium quod exc^catio Iuddorum dnflrin* tam efficacinon credcntiu,
lc verbu Dei,(ed quonia repelliiis dlud & Idig. vos, &c. procedtt ex inuidia & odio contra ipfum.
5 Sed $t Siopera
M0J^o4LlTE.\.
7 Si non vemfkm,& loquutus eis fuijfem.Stqnimr.
Tomus v. R j
n69
A
QIol ord.&c Nicolaide Lyra
Cumautem.^anc vidence:-operaoderurgratis&; n
11'
crum,ven:a!ecft. Sinovc... icntimusdcoccul-ishoium d
auccfthumanat8oriofifulpicemliralitacflcgfitti«qu? patrem.Sedcum venentparaclctus,mamrelhotcteti
i,oncsrifinthuman«audidumdcta1ib.i.dtffinitaccc nioconuincctcosqm viderut&:oderunt,led&:quoi
Snp. f.i>
■
T l':-lai.
B
Ltir.^.a.
Ibiiiaa
»4- J.
corum compun&osdc tanto fcelereconuatet,
# TnEu.la quod d\cii.Qj*cmcgomittam. Aeqiialitat
ga patre fignific
Noninter eo»,rel cotameij.feil inei»,quia eo« fioauit , ptoquibu» dcbuerunteumamare ron
od.lle. , « niu.tmagnum
roeumodir.Siopcra nonfeciflcm iniuis,quxnern6aliusra-
Iila cpcta.
cir,pcccatumnon habcrcnt.Nunc autcm o£viderunr,&: ode-
Et I nekiente».
runt & mc 6v patrem meum.Scd vtimplcatur lermo,qui in
'ijj el eis <iata. In pf-1 . i«.
le^ceorumicriprus eft: f quia odio habuerunt me graris.- ^
Sponteut Deu». b Vt dt riiucuiOnLIaiionii. c E.cequod Sc filiusmiitlta .
taq- "mi.iph:bctui Exfufpicionibjuitemcuenit .vtbonui
boSum fi putet malum uelcjensoderit,quietiam nclaes
nulummJiga'. 5iC
cV maktJ wtu difplh
cctbnni(3s,lionum
odit,&fi puietnulu
ncicicnsdiligit/
a '^Jt ne»oa.fa.pe.
AvG.Quodpaiuttot
;.iocpaucts, qd
tut , 6C
Pctnimirerecit, &c
aliuhmuimo.ii. Sed
&. Moyies iiuliuilo
mari,in manna, &C
l
E.cequod Sc filiuimniUa
pairea quo ipfl eli
cumautemveneritparacletus,c]ucmego mirrd vobisapa- 6
Vr lii fidutiapradiiatou». a Eccequodparer mittit. b ManiicltJtionefui. quia
tinto n>:raculo quod qui putabitut moriuui rclurrexillei & uiuere ptobatus clt.
alio loco t
xit cp mittatfpi
hocautelococ,
nutrat vtiq; la
qualiutefignif
vtaut ne vf ob
n patn quafie:
fubitantia uiitt
ritumaddidita
nam & ipfeqdi
te,ledapattch<
approbantepat
8 fimulmittente
cnim ex propr
9 lpfeprius mitt
deme.Ec voas ceftirnonium pcrhibcbitis,quiaab loapatrepermci
icarioni» meat tdcoptatdicare potcritis.quodnoitti . ' ' *S
dcdiaLSupc initio'mccumeiUs. lz ™dlT\\tlZ
rat etiam Chtiltus nemtelhgaspc
miracuia omnium, _ ccihoncm egr
quod natusdcvirgincquoddc mortcfurrexit,fed hxcno ne,quafiemittentminiftratorij fpus,fed naturah lul
Junt lacta n: eis,ncc coram eis . Dicit ergo de ianitatibus,
quot St quantas nullus 'ecerat in as, &c quia ipfe per icip-
lum tccit.nemofineeo.
b Odtv*«r,£rc.Iuda:i dicunt fe diligere Deu,&: th ncfcien
tcs oderunr,quia qut volunt elTe mali,nolunt efle veritate
qua danant.E t ficut odetunt iua pcenam,oderut veritate,
qua: trrogat pcenam,nefcietes eum eirc ventate. Et ii ode-
runt ventatem,oderunt eum dequo nataeft veritas, &:ita
ioiuc ndtuilolor
danc.in tiAoioie, & treipintum veriraris,quia parreprocedic , iilc reftimonium
all| patfCS ICCerunt q f a Oodnonroodo.quianonadcltplenitudoilliustempoiis. b Pet eum.
( huu'necahus perhibebir
ouCta* a Ptxdicarionis mez idcopt-dicaie potcrltis.quo
tia ipus e(t,pcelTio,na ntfi,pcefhonem fic intelhgas,
ternam quada m hlione incertu erit de quo fpiritu
innuneri.n.fed qui in mintiteriu mitwntui pp eosc
reditabunt falutem.Cewru hoc loco fingulans qustd
parata proprietas eft procedere vni proprio Iptritu tn
c Quem ego w.Die Pentecoltes venit iptntullanc
tum viginti hommes congregatos, cum qutbus erai
apoitolt in domo vbi cccna tuerat.
f Qjti a parre.Spititus procedit a patre &: filio,fed fil I
patrem neicientes de eo natam veritatem oderunt.
c x>uia odio.Gratis odit.q nullum ex odio pmodum qua* a paue procedere,quia ad patrem folet referre & q
r VLlincommodumfugit.SicimpiioderuntChriftu.Sic fius,eit,deqiioipfeeft. Aquoergohabet vtfit ab
iuftidtiigunt gratis,non proprcr aliud,fed ptopter ipfum. bet,vtdeilloprocedat fpintus.
d Cum
NICOJLAVS DE LYRA.
- 1 Si opcra. Hic ponitur fecunda ratio ad cfiUendum eos inexcufa
bilesrfuxprocedit ex operib9 faftis a Chrislo,<jU£fueriit ita magna
& vinutc creatura trafcendetia,tp nullus aliusfccerat ante talit ,
i b vt patet 1 illuminatione c<eci nati,& in fufcitatione Laqari quatri-
■■■>> duuni. & in fupnaturali eclipft Ipaffione Cbrisli,&ideo ft illi qfue
^.c. rut lcre dult my^' * ProPbet'ls'-fueif'*tgraHiterpuniti &■ iexcufa-
Ltles reputati,multo fortius ifii.Et boc efi $ dicii.Si opera,&C.pe
rx.ScUicet infidelitatis in me/icct baberet alia peccata. z Nuc
au. Sciticet opera. $ Et ode. Ottia ex odio ad Cbrislu ipfius ope
ra tanqua maligna attribuebant Beel^ebub principi dxmf\nioru,vt
halctur Mat.u.b. 4 Sedvtim. Hicvt,tenetur confequutiue ,
quia ex odio eorumfequuta efl implctio illiusfermonis. 5 Qui in
StilicetTfal.ia. 6 Odio.hab.lrf efl,finecaufatimoecontrario
habebant
m I
»7
habehant caufam amHdi eitm ex beneficijs eis impenfts in d<*
&fanandoinfirmoseorum. 7 Cuatl.tf/coiit"»:'irt?o»"iiif
bilesper eaquxfaiia/unt in Cbrifii abfentia,videlicet perat
fpirituflnnttifupcr Jlpoflolos pofl afcenftonem Cbriftitpfr
mamfefiiffmum ad dotlrina chrifli confirmanda.Et hoc fji
citur.Cuau.IdefliConfolator. S Que ego. rnbocofie»
tumfanftttm afeprocedentem inquantum dicitfe illum mi
9 Spiritu vculn quo ofiendit fpiritum fanilu apatre
quia procedit ab vtroque. 10 Ille ttfii: Qitod.r-bom,
iUiterati & ftmplkes deffmditate fcripturariifubito pl<
yentur,& inomnibus iingnis.fuit maximum fignum ad
dumfidem Cbrifit. 1 1 Et vos te. Vrmdicando omnibusf
1 2 Quia ab iv\.J$on efl inttlligendum quod fuerint cuntM
cipio vit<e eius,fed ab inittofux prxdicationis,quando incef
re & miraculafacere.
m;i.c,
ijiod aii
viliicJtc
fMitth.
Mj.i4.b
i-u.xi.c.
M ° 1 ^ £ 1 T E n. deficiatvelaltercpopulushabetaliquam excuiatio
1 ,T*o/><?n-.c>c.Per hocofteditur,cp quilibet prx*latus &:cn peccato.noa toto fed a tanro,maxime fi defectusel
ratus q in hoc eft Chrifti vicarius, populo iuo debet bona &o,vnde &: dicunt laici,quare no faceremus hoc ve
admonitioncm verbt &: operatione exepli, &: fi tn vtroq; cum praslati &: curatt hoc factant &: eriam religiofi?
deficiat
CAPVT XVI.
a ^l^iecloquutus ftm^&c.? oftqna.
li exeploluodocuit terreodia
inquofciuntquid debcant faccre,
CAPVT XVI.
tyE.loquutus fum vobis.
fed non
led non polTunt poitquam ct H
mifit fpiritu quopotenlt
et addtt; Hxc loquutus fum
Qtiod eft exemplum de 1
<£^ qulcontn
Diuilto.
NICOLAVS DE LYRA.
C A P V T XVI.
I T_J AccJoquutus hun.ToflqttaCbriflusaliquas rationees
l I pofuitad difcipulorum cbfoiationV, hic magis explkatfua
intentione.Et diuiditur in tres,quia primo ditla explicatio ponitur.
Secudo,eiusefitclus o[ieditur,ib'rDiciit ei Difcipuli.rerf/o, ite-
tu cbctudii,U)i-.Hxc loqnutus SU, Trima in duas qaprimoponit
rationes
rationes quibtts confolatus efl eos de trihulationibus futuris
vtcontinuetje ad diBaimmediate prxcedentia.Secudo,exf
tiones cofolatorias de reccfiufuo,ibi:Et nuc vado. Trima
quia primoponit intcntione fuam. Secttndo, fubiungit dittt
iW:Ha:caute vobisabinitio. Inprima ergo parted
Ha:c loquntus iumld efi,ad confolationcm vcfiram a
turas tribulationcs;
* I \
r*\
M 0 B^^i l I T E a\.
I H/c loquutus su vobis.ln hoc capitulo Chriftus iduxit di-
fcipuios
icipulos non lolu prailentes tuncfcd ctiam futuros
recedant a fidei verifate pro vitupetio quocunquec P
gnificatur per cicctioncm de fynagoga3cumdicitur
ioannis Caa XVL
YJ\ 1WCU11H3 v_>ap. /v V U UJ2.
ipfirmabit,vtitacharitatcdifFufaincOrdib.vcftris,ntvo &ante^ximu Pafcha,&:abininomi(Tionis.2.apoaoiorQ
ilta pix,& non icadalum.AOiif enim icandaluml Quid prcedixerar,led de confolatione fpiritus eis vetmira non p-
rTurts Abfi, fynagog.5,i.extra fynagogasfacient vos: qa dixerat,qa lpie cum cis corporali prarfenttaaduocattis vel
| n erat alius populus Dei nifi U'rael,fi Chnitu reciperer, confolator erat.ied quia iam uurus ctr, opus erat vt tliu m
i elfet alia ecclefia Chnfti,nec alia lynagoga Iirael.Sed diceret ventmum,qui confirmaret eos contra abijrientes
&inrerficientes.
C fadoadeui/i, Ita
palam vt nemo in-
rerroget quod viiu
corporalicernar,vi-
derut eum in nube
alcendentc certide
g!oria,q prius praedi
£ta pafhone qfierac.:
Domtne quo vaditl.
d Si enim.H oquod
pofitusintetranon
pollet dare, fed quia
liii non iuntidonaei
accipere, mfi eurn
D
rn
cia ttiiempervo
Iiteue fine Chti-
[>,voIentesconfti-
I fte fuam iuftitia
plunteosquintm
1 nimvolunteffefi-
BChnftOjiuftitia?
c s fubiecti . Nec
e beicuntpulti-fi-
C: illi qui creden-
t inlefum,,ppter
r.:tum,n6audebat
ptcri.ne pelierent
3fynagogis,di!ige
oria homiuu
i 2ts quam gloria
a Quafi dicat.fed nc timeatis folitudinem, quia tot acquiietis utproeis adgloriam,
D-i mdeamini oCviJcnJi .
vtnonfcandalizemini.t Abfcjue fynagogis facientvos.Se\i \ t
a ZelumDeioatwre.fedDon iccundum fcieutiam, fedex ftulta ignoraptia.
venithora, vtomnisqui tinterfkitvos, arbitretur t obfe- *
cpium fe preftare Deo. Et ha^cfacienc, vobis, quia non 4
5
Efle.
Filium.
Hxcficnt:S'ed tgopr*.ii*i.t.e ignaroi harc&lmprouifa
tutDatent.fed prau fapac.entri ferjntur.
noueruntpatrcm, ncque me. Sed h.tc Ioquutus fum vobis,
a Teutbrofa. Opuitunitas. b Malorum. c Et caueatis u;.b,s
vtcumvenerithdraeorum,reminifcaVnini, quia e<7o dixi
Dc aduent j patadeti
vobis.Haxautemvobisab initionondixi, quia vobiicum
a Ego paiac etusueiter. Et ideo opus cftprzdtcarede iilo.
eram. Etnuncvadoadcumquimemiiit, 8t*nemoex vobis s fccundum carnem
a Iruium a uobis A nobis. Ide'l rutiturumt «"bis. Cumn^ndum o (jeflftatlt noffC'.
confolatmneinfpiritu inim iiabeaas.qua meliujmeintuauifuri eitis.dolctisme „• - » » - •■
corporalibusocculi-fubrtahi. IOe Sl a^te . MCUbllS
fi pulfi ab eis jnterro<*ac mc,qud«tvadis . Sed quia h«ec loquutus fiim vo- veftns fic raPtis ad
t acquuetis miht k rf.?rt;„\ .-lukir ^r mftr„m cJ - -:.™- ll cocIe(tia,adent fpiti
t ventu-
*a clt.
t Culju.
Sap.ij.v»
Stduenit.QuaCl
ut,
( nde uobis gau-
m) vtnonfa-
svospellere.
f.inon finat vme-
inccomncsacqut d
Iis, vtamdaifmo e
a.-mtis , m quo
i:um Itrael cre-
de(eti&: fanctafua
trilHtia implebic cor veftrum . bed ego ventatem
VI fpi:itu:lite iam men >f itis& carn'lit.-r iam me nofled-filtetisne uerbo carne,
Si carni qua alij carnaliter hafeiitis.capacc»
fcnpiui nonet lis.
enim
bis ,
a
faCie '|iu(i lafie contenti fitit
dico vobis : expedit vobis
non abicro , paracletus
3
non
tusfimtilpater&ifi-
n lius. Spintuales.n.
ex carnaiibus facti,
Si enfm capacius fueranc tri
Si autem13nitatemh;?ltun'ri'
cutpromiilumerat,
yobifcum fum vfq-, a<l
confummationem ftecu-
/«'.Et ad eurti veniemus5v: mafionem apudeum faciemus.
vt ego vadam
veniet ad vos .
Ma. i8.i
Sup..x4«c
t Hxc au.Vodc^ ^^dixitfuturaseorum paffiones,&:pfoIato Nunquamenimintclligendaeft feparatio,&: fi figillatim
lpintumeiseliedandu,fubdit.f/«c:no»tia/,^rc. Quodfi loquaturfctipturadepcribnis.Qpusenimeiat fic tnmta-
uatlionibusaccipimus,nonfolummodopoftcena, fed tem infinuan.
'&: ante <g^F* lllc
\
KiCOLAVS DE LYRA:
■ Vtnonfcan. Cadendoper impatientia quando eunient vobis
:?are diciiur a fcandzlon Gr&c» , quod figmficat impaftio-
>spcr quam bomo ruit,& ad fimilitudine bmus infpiritna-
lur quii fcandalizaritn tributatione,)quando eji ei occafio
tenmpacientiam:
2 Abfq; lynagogiSj&c. Incipit bic explicare in particulari tri
' s fucunu inter quas cictlio de fynagoga reputabatur ma-
l> 'hktapud nos eiclio de cccleftapcr excommunicationem.
J Sed venit ho.&c. De propinquo.
4- * tomui> ui iii \ os,<ScC. pixd d.Quod dupliciter intelligi-
mrnomodode De vero.Etfic lud&i exc<ecatiyinterficientes fide
ribatur fe obfequium pr&fiare Deo cali.tfla tame ignoran-
•on excu(abat,vt diftu efl.Mio modo evponiturde Deo opi
-l 'j,f cundum errorem gentilum,& ftc gentiles interficien-
Cbifli fidelcs credebantfe obftquinm prxilare Deo,fcilicet. lo-
* 'LSaturno V: l buiufmodi.
J t ha:c fac.vob. Exponatur ftcut ca.prs.ce.
ikc loqu.lum vobis,&:c.quia egodixi vobis.fr/ici-
crctis,taquapr£difta vob.s ab eo qm certitudinaliter potefi
ire futura concingentia.Ifla. n. prxdixit Chriflus apoflolis,
■■'.derent ftbidc patientca, quiaminus feriunt iacula qu&pr&
« ntur,y>c dicit Gre^.Cuius ratione affignat Tullius in lib. de tuf-
'iit tjumhtonibus. Omnia : n. bona & mala corporalia minora
,cT minus ponderatur prxfentia aua futura,vnde fenftbili-
f riiemus , tp aliqua bona tlporalia velcorporalia delcciabilia
n dcdderani antcqua babelur.babita, vero parti apprecutur ,
'■'■ autem ita efl,quodcum aliqnisfibi prxuidet cotra malafutura
¥ ebenditea quafi quodammodo pr&fenlia ideo videtur minora.
' ixc zul.Hicfubditfui difti rationem,videlicet quare tunc ifia
'■ts,& non aprinc<p:o vocationis ipforumidices-.Hxc aute
vobis
vobis ab initio.Hoc efl,i(ia verba ad confolatione veflra contrafu
tma tribulatiotiem,-»t patet Mar.xo.b.vbi tribulationcs prxdknn-
tur apofiolis,non tamen confolandos eosficut hic . Etfubditur caufa.
8 Quia vo.Confortans vos mea prjifentia corporali,fed quia mo
do imminet reccfftts tneus indigetis contra talia confolati.
9 Et nuc va.H/c explkat rones confoiatorixs de reccffufuo,que
fuerut tres.f na fuit de fmifjione fpiritufl 'incTt.Alia de promiffione
reditus fui.AHa,dt pmmiffione arceffks eorum adpatre . Secundum
explkat,tb:Nlodicu.Tcrtiam,ibi.l\lo dicquamuis non fuerintfu
prapofita eodem ordine.Vrima in dnas.-quia primo promitiic per rc
ceffumfuum donum fpirituffanftLSecundo oficndit efficaciam buins
doni,ibi.Et cu venerit. Dkitergoprimoftc: Er nuc vadoad eu.
qui,&X.CiMw impleui o(ficiupr&dkatiomsmec.\W\ nemo ex vob.
&IO Sed hoc vidrtur cotra illud quodfupra ditlum efic.ii.d. vbi
Vctrus qusfiuit.Dhc quo vadis?£r 14. a.dixitTbomas-.Dhc ne
fcimus quo vadis)Quafi dicat vellemus fcire. Dkedum cp tn prm
cipio Chriilus loquw.usefi eis tantumodo defuo receffu, & tuc bene
quitfterunt quo iret, vt allegatum efi. SedpoHea intevpofuit de tri
bulationibus eis futurisfm quibus eorum interfetlores reputabatfe
Deo pr&flare obfequMii,q> videbatur nimiis duru & extranehpro
ptcr quod ipfi tanqua adhuc imperfecli fuerunt ita (iupcfaili & at-
toniti,quod omnino obmutucrunt,& tuncquafi exprobrando ditit.
10 Etnemoexvo &CC.Quafidkatextimore&'triflkiafaclif
eflis muti.Et hoc patetper literam (equentem,cum dicitur.
1 1 Sed quia hxc loquutus fum vobis.De tribulationibus ftu
ttiris.
12 T rifticiz implebit cot vcftxu.Et quia cum boc triflabantur
de receffu Cbri(ii,de cuius pr&fenti* coiifidebantin tributationibu-s
confolari.ideo Jubdit. Sed ego veritatem dico vobis. ExpediE
vobis vt,&:c Et fubdit caufam,dtcens.
ij Sicn\m,&Zc.Quiaplenitudofpintm3an(iinoneratdanda,nifi
poft afcenftonem Cbristi,
& Etcum
Tresro-
nes cof»
iatorii'
receiTtts
Ch-it.i.
Diu&o.
MO\ALITEI{.
■bfqncfynagogis.ticc etiam quocunquetormCto, quod
"^auir,cunKubd!tur,
d fcmt bora vt omnis qui interficit.M.ois enim eft vltimu
ccmbirim
terribilium in prtcfenti vita.Induxit etiam difcipulos pete
dum fptrituirancti donu,quod eitin omuiaffiictione coc-
loboratium.Et fic literahs fenfus eft etiam mortalis. Nec
occunit mihi alius fuperadcndus.
Tomusv. R 4
C-d-t
B
1173 \jiOLor
a j^4rwtNonquodfiliusnoar-.iat,rcav].ifpiritus da-
bitd$clwriute,&pcllcl t.moCvi fit cis libertas arguedi
A v o v 1 r 1 n v s. Argoitur de peccatog in Chriftu non
cred-r.Argiiitur&dc.ul.itiaeoru.u qqicredunt. pla.n. h
dellum c6paratio,mfideUma e& wwptauaCredwit igit
hominesiaChriltu
pcargaantafdcpcc
c.roitidclitatis quo
omniatenStur. Tra
Jcant in numcro fi-
dclium,ncar?uatur
deiultitiacoruquos
iuftificatos non lmi
rantur. Caueant fu-
turum iudiciummc
cummudiprincipc
iudicentur qucm iu
dicatum tmitantur.
# Tncopur-
Qoi.orcl. & Nicolai de Lyra. u ,
ftitia fide j,de qua A pfus. Ei fi nouimus Cbrifiufecudu car.fi
ia no nouimus,qui qa mudusabiftisno vultacciperear u
d Dc iudicio.Qna fi damnatu illum fequuntur, cuni 1 i
natur,&: ne fibi credat parci,tetretur fupbii -.0 illiu
e Omnemveritate.&c Promittitquod torum fact
Ipiritus, noqtn i
a Pn iiosquimodotimi-i.
abiero, miccameumadvos . Ec cum vcncricille, arguec
, QioJhibtitnundu». b Q'imnon imit-tur. c Q^dnontimct.
^—» d Eiponitq-oddixetat luo.
mundum depecdco& deiu(Hcia,&tdeiudicio. Depeccaco
1 Ateuet. - Hocfpe.iiUtetpon t,qui»noc manentecjtt-iaminent.hoe dilcedente
Atsiiec.
czteittcmittumut.
hacvita totum
pleatur-
f xAfemetipfaft
cunque,&c.A.y
t 1 n v s. Quia
eft afeiplo,qui
luspaterdealio
eft. Nam&filh
patrenatuse(t,.
ritus de patre p.
dit;&: tamcn l
lius&_ Ipiritusa
lis patrieft.Scd
cunque audiet
quetur,audieta
iirim.l_.r__ uct.te, inec..-ri-ni. aqUO prOCCdit.
Slpkitu cgrcgiafi- c aurcm veneric ille ipincus vericacis t docebic vos omnem JOdire ilhus fcire
gna&muacuiaficri f veritacem.t Noncnim loquetur afcmetpfo, fed qua.cun-J' ldem J:lt & cfl
tlud.C- ^nCqUC flCCredflt, » NonfolumquifutuiainteTpoiefeiyagijitcrcaquofumamoieinfammat. I2C]UOI 1 Crg<
■». ;fi quomodo non con que f aucjiet lo "quetur, & qua. venturaiunt annunciabit vo- Je'ltl;
T,^St- demnatione digni. * x * p,t.e_quoego. «3 «a,
tviauh. &pcccatomaximo g bis.lllctnet clarificabit: quiadcmcoacdpictj&annuncia-1^"* noJ J
i.a.«o.4 quidem poiTunt di- h bicvobis.t OmniaqUcrcunquchabec pacer,meaiunt. Pro-l6_je fempitem
quidcmquianon tcrcdideruncinmc.Deiuiticia vero, cjuia
i limnlenno11 ridebitn.oc Pauluicnim & Sthephinus pol«» uidciunt eum.lcd Um
■IUB. F"tu,°-
ad patrcm vado,&jam ndn vidcbitis me . De iudicio aucem
* i Foiafmiflus,iudicioign»jte(ciu tui. b Q_iatnemo hibet dete__nin»re.
quia princcpshuiusmundi iamiudicacuseft. Adhucmulc.
^ * a Q^ia nondumuciiie lpiritjs.
Cum
f Dcco
Aft...c,
vhitn.
v s. Quando habeo vobis diccre , fed ndn poceftis portarc modo
Cnim Vidcrint pcr intu-fioefouo,fieiit&-lii»r_nai:.,_Ii»»'le-u-etiri omnem ueiicaiem.ut dcdu.in.d.in
-Saluti nece3_ri.ni.
id eft fcici
eft .
tia,
cercquodfabrifilius i pterea dixi, quiade meo accipiec, & annunciabic vobis.
fum&: humilisma- * •
proprie dicitur
i7lecundumnoslj
dicitur.fuiterit
quia nunqua defuit. Erit, quia nunquam deent. 1
iempereft.Nonptstcriit,quafiquin6maneat.Is
tur,quafi qui noerat.Cum ergo noftra loquutio ;
variet,de eo vcre dicutur verba cuiuflibet tepons,ga n
tcpoiedefuit,deeft,veldeerir.Et ideono mirufiatu
dixit de eo qaudiuit £>c audit,id eft,seper fciuit,(cit &:
g llle me clarificabit .Quia fpuales faciendo vos declar
quo modo patri filius eft equalis,quem (m carnemvi
Abac.x.
tns, quamuis ego
miracula facia.Tunc aut incredulitas omni carebit excufa
tione fpiritu in nomine meo talia faciente.Itaq; de pecca-
to illos arguet,hoc cft oftedet eos abfq; venia peccare: Et
de iuftitia quoqj arguet,qa ego ad patre meu vado,hoc eft
oftendet cp cgo cu mftus fucrim,& irreprehenfibilem ege
rim vita iniufte occifus fim vt in eius iudicium ad patrem
vadam,nequc.n.fi iniuftus fuiflem ad patrem afccdifTcm.
b Er<fei«/J»r/4.Nondefua,fcddecrcdentiuiuftitiamudus
arguitur,quorum coparatione danatur.Vnde no ait Nou mine nouerar,veI timorem tolledo facict vos gioria
vidcbit mc mudus, fed no videbitis me, vos Apoftolico- annunciaietoti mundo,queno mih.jfed hominib.p
trainfidcIesquidicunt,quomodocredemus, g)non uide h jOewco.Noncpfpusfitminorfilio. Curaut hoc<
mus?Efl vera iuftitiacredcrequod no videtur, vtqui vide explanat:0/w./d qu&cunque habctpater,mca fan..Proptei
runt homincm,credideruntDeu. Etcuperafcenfionem xit.quia de meoaccipiet.Eigodepatieacc.pit Ipus,
formahomini. fubrra_taeftvifibus,tucexomni parteim accipitfilius,quiainhactrinitatedepatrei.atuseftt
pletum eft:Iuftus ex fide viuir. de patre procedit fpiritus.Qui au tem de nullo natus c
c Et iam,&c. Ideft, nunquavidebitis me tale vt modo,id nulloproceJit,tatereftfolus.
cft,mortale iudicadu,fcd glorificatu mdice. Et hoc eft iu- i Omnia qux.^cdt fpiritu dicit Chriftus.Spiritus pfi
ftitiafidei. G^ ut
*
EtHccaia
doni fpi
ntuflan
dioltcn
ditur in
t'i M
Spitituf
fiiift . ar
.uct mQ
dum de
t.ibus,.
NICOLAVS DE L Y R A.
I Et cii VCHc oflendit cfjicacia illius doni, Et hoc in trib.Vrimo:
refpcftuipfiws mundi.Secudo refpctlu apoftoloriijbi: Adhuc deo.
Tertio rtfpeftu ChrittijbidUe me cIarificabit:EjfcS;««Kt//j/r/-
tujfantli rtfpetlu hoium mundialiter riuentum efl argutio ipforum.
Et hoc efi quod rf/c/r.Et CU Ve.il. Id efl arguendum & codZnandum
ofiendet de trib.f. 2 Dcpccca.InfidelitatisinCbriBum,tiuia
fi nefidcmediatoris non remittitur aliquod pcccatum.
3 Dc iuftitia.-,c///cc. Chrifii,qua no acceptauerunt homines mu-
dani, 4 Quia adpa.X.Terboc.n.quodCbriflusadpatremre-
diens vefurrexiti& adcelum afcedit,declarata cfi iufiicia cinsfecu
dum $ arguit Tetrus <ACl.i.d. Iefum Nazarenum vitu appro
batuaDeo^i-ifKr.HucIesu refufcitauit Peuscuiusocs
nos teftes fumus.dextera ergoDei exaltatu.,i3_c. Ethuius iu
fiitix Chrifli dcciaratio erat pcrfequutorum eius mr.mfefiaargntio
yclcodenatio. s Et ia no V.Trafentia corpor«H habitate vo.
bifcum,quiapofi ^tenfione no vidcrunt eu,licet.n. pofi rcfurreilio
ncm aliquadq tii appareret ante afcenfwnem thnohabitabatcum
eisficutante,quiaiamnon erattnmortalicorpore. 6 Deiud.
tkc.lde(l)diabolus,ficutfupraexpofitucjic.i4, 7 laiu.eft.'-
efitcondinatus diuina fententia tanqua obfiinatus,& pcr cofequcn .
omnes ei adbtrentcs codeom iudicio oflenduntur londcmnabiles.
8 Adhuc mul. Hic oficdit efficaciafpiritufianfti rcfpeclu *4pofio
loru,qu* cofifiit in iliufiratione ipforum de prvfundiffimus & altiffi
mis fideifecretis.Et hoc cilfdicitur. Ad mul.&c.p.pc.r.Tro/.ter
yeflra hnperfeclionem & corum arduitatem. 9 Cu m au t ve.
Jd efi,fpiritufsjclus,qui\cH veritas per effentia & effctliue doccdo
tam. jo T)o.\os.Sciiicetneccffariaadfaluteminonfolumpro
fvjonis veilris,fcdetiaad regimen ccclcfi* cyfidelm inftrutlion?.
Itquia
Et quiapoffentcredereyquodfpirituffantluseffeti maiorfiBtf'
dcbel^atdotere eos demaioribusjdro huncerrorem remo^^M
1 1 Non.n.jQ«wy/c»CKO»- efiafe,fedapatre &fitio, itant
loquitur.ldeofequitur; u Sedquxcunque. i^uiaf
re ett ab eis procedere. l? Loquetur.-'n//c_,n>oWi,.J'«t*
tclligedu bocgeneraliter de omnibus qu.t attditfpirituffanfius . 1
tre & filio, quia ab eis accipitfcientia infinita,fcd de omnibnsf |
tib.ts ad eorii falute & ecclefix regimen, vt ditlum cfi. 1 4
qux VC.Multa cnim de futuris per fpiritu fa>itlum reuelatafm}
SfpottolisSicut Ioanni per fpiritu junftum reuclatus efi proccf
' C( lefitc vfque adfine mundi. in Apoca. Et Tctro fuum martyr '
fecundu q>ipfemtt dicit,z.Te.c.uSao qa velox cft dep
bernaculi mei,f m cp Dns Iefus Chrittus (ignificauitni ■
Et Taulo reuclatx funt futurx fibitribulationes in lcrof
habei Aft.zo.e. 15 ll\e mc cl.Hic ponii cfficaciafbiritn
fpift.t ipfius Cbrisli,qux fuit declaratio ipfius diuimtati
fcfla fafta efi per fpiriiusaftum ^tpoftolis datu,quia ficut
cfljlludfttitfignu miximii ad cbfirmadum Chriiti dnftrina • Et
cfi q> -r.Ille mec!ari.__ me procedcndo.J^cc cli pcr boc intel
dum,quod parte efftntix filij recipiat,quia indiuifibilis cfl
aliquid capitur,totum capitnr,o1 aui verbum proceJens «b al
naturalitcripfuinman;.fc',lat,&ficfpirituJf.i-.tiusproccdensa
& tota eius effentfS accipiens,totum ipfam manifcfiat. Qjtod 1 '■■
rituffanftusproccdat ab ipfo^oftendit cofcqncntcr dius. 16 '
qux.Omiiia,n.qmcftintpatris,filio coicantur , extcpta proprx \i
paterna,in qtta a fitio difiingultnr,& pcr confequeus virtusfp '"
tiua fiiio cdicatur,cum in ipfapater ci non opponatur. Et oAC 1
quare fpirituflanftus proccdit afilio f/cut a patre,quiafunt vt '«
nrtutefpiratiua.EtbiCcflquoifubdit. 17 •Proptereac '
* Quafid
J-75
loannis Cap. XVI.
u.76
[\ qui loquiturin vobis.Etapoftolus. Sifpintuseiusqfu tempusfecutTuserit,pofteaautperpetuo couetfabor vobi
icaintChrii1u,idefl,lpirituspatris.I:em ApoftoIus:Miy?r fcunUlliquidenonintellexerunt, vndeadmiraturciipia, D
D sfpiritum filijfitiin cord.meflra, & quifquis fpirltum Deinon quo non agnouerant qua; diccbat i Viderur ergo.vel tnfti-
^?f,c^r.Itaaperteoftenditurpatris&:filiiefse Ipiritus. tiamadcomenteeoru inuafiise,vt abiicerenr do&orum
a olicum. Dixerat,fupra fine modicum, ad patrem vado, memoriam uei propter obfcuritatem verborum euenit
&im no videbitis
H1iVbivilUSeft aper i Ideftrunqtiamuidebitismemortalem.
te >qui , «^quidg a Modicum, &C t iam non uidebitis mc , 8t iterum modicum,
Qjiaobf.uredixit.
& videbitis me,tquiavadoadpatrem. Dixerunt t ergo exdi
{cipuliseiusadmuicem:Quidefthocquoddicit nobis. Mo-
dicum & non videbitis me,ckjteru modicu& videbitis me,
ck cjuia vado ad patrem? Dicebant ergo . Quid eft hoc quod
a In hocoftendit fe Deum.cum fine uctbis eorum mtc llexic dubitstionem.
nobisdicit,modicum?jSJeiamusquid loquitur. Cdgnouit
autem Ieius,quia volebanteum interrogare,& dixit eis : De
hocqua:ritis inter vos,quia dixi:Modicum , & non videbitis
a Exponit quoddixerat,fcilice- femoriturumSc refufcitandum.
me,& iterum modicum,& videbitus me. Ameiij amen, dico
qi:fierunt.Nucau-
te:terminans qua
ijc turusfit, id eft
paopoft,&: quo-
mioiciiicetppaf-
jicem,diat,modi- b
ctn,quodantequa
irrleietur penitus
fuobfcurum.
,od/c«»Udeft,par
uui tempus reftat c
udieadhocqctpa-
tia & claudar fepnl
ch ', & iteru paruu
neintelligerent.
b Qida u.ido.Hocci\.
i quia tempus eft vt
2 depofitamortalitate
humana naturacc-
lisinferam. Vcl fpt-
ritualiter lliis quib.
loquebatur,dicit.
3 c ModUim & non. Et
4 adhocrefertur: Qjaa
5 uado,&c. Non ad il-
6 lud.ltetumodicu,&c.
Quod vnueria: pro-
mittit ccclefia: . Di-
citergomodicu,no
7 quiamortuus abeis
non erat uidedus do
tautem.
S \
UiS
lquequo me d uobisquiaplorabitis,& tflebitisvos,mundusaurem gaude 9 necfurgeret.fedcja.
reiuicita
tui.
el paruura tem e
pu:(r,ideft, triduu
quclaufusnon ui-
deb.Etiterumpar-
uu,,ideft, quadra-
gindie/,quorefu-
Jci tus videbor.
Theoph. Qua-
re hriftus recelsu
bit.t Vos autem contriftabimini, fed tnftitia veftra verretur eundo ad Patrem' ra
, r c . r r m cturus crat, vt no eu
z In refurreftione & afcenfione. * . _ .
in gaudium . Mulier cum parit triftitiam habet, quia venit to$£™ "quod fedt
a Tariendi uel parturiendi. b Non fceminam.fed mafcnlum , cjuia ad fruftum aternas ,, Y '»«/■
contemplatiomseuofteaSioneJ reftiuntur.nonad mollicitmhuius rzculi. pOliquamiUrreXltO-.
hdraeius,Cum autem peperit puerum,iam nomeminit pref aiceditincelu.Om-
^ ^ ^ .ld.ft.iii «Mm-teinam. * nibuS autcm COrtlU
fur2Bproptergaudium,quia natus eft homoinmundum.Ec iiniterdicit: /rmimi»<>
a Adaptatfnniliiudinem. b* Pofttriflitiam vifto irapugnatoreremunarabo. lldlCHtn & HOn.lQ Cll,tO
vds ieiturnuncquidem triftitiamhabetis.Iterumautemvi- I3tu,m temPus ..$*c.
fc> i adfinemiecnh.Ef ut
de.me.ctcma vifione.
U ortem fuamin
maoriam eis reducir,quamuis magis occul tanda videa- d Quia plorabitis.Mc occifo,de quo inimici gaudebunt. Si-
tur .lentem eorum exercebat,vt probatiore efficiebat , ut militer plorant omnes boni m «erumnis hutus fecuh , led
prctereafempercomemorans tnftiaaiTuefacitillos.vtad mundi amatores gaudent.Boni aut copatantur parienti q
ajilationeilioruprouehar.lgiturficuthoclocopufiliu gemitin partu,fedtetaturdefruttu,u<:plusgauderdeaduc
&:i n videbitis medicensad ttifte ftatim addicit lanu qd- tu fututa: prolis,quam triftis eft de prajfenn dolore.
ar5:iterupufillum&:videbitisme,&:adDeu vado,qui e M«/^r-c«wpdWr.*THEoPHYL.Exempium muheris pa«
iwiuare poteft,&: non pereo fed tranfeo,& ad paruu q.de rietis non per omnia quaeras adaptare his q circa Iciu m ac
tem- cide-
x
SICOLAVS DE LYRA.
QJ <opter boc dixi^ quod a meproccdit. Qu la omnia qu£cun-
qu< labet pater, mea fun t. Quia mibi communicat omnia,excep •
tapprietatepatcma. l Modicum. Hic explicat ea ait£ fup.di
xtr adeorumconfolationemde fuoreditu. Etdiuiditurintres^a
}w ponitur d:tla cxplicatio . Secundo ex bocfequens difcipulom
itb itioy ibi . Dixerunt eis,o.Tertio>dubitationis expofitiofibi:
(Gpliouit ergo.^w prima iguur par.ad eorum confolatione oflcn-
ps modicum erat futurum ufque ad fttum reditumper re-
l w/«j>w,<iic.Modicum,&c. Secundum Augu.per islud
1 intdligitur ternpus ab UU bora qua loquebatur Cbriflus
ufa; adfuapajfionem^& mortc per qua fubtraQus efl eis,
iuiderunteu. 2 Iterum mo. Ver iflud fecundumodi-
iigitur tempus ab hora mortis ufque ad refurreclionc fua;
uerumit!derunteu,utrunq- alit ternpusmodicum fuit fecu
Chryfoft.aliter cxponitur,quia perprimum modicu intel-
WK^ftmpus ab bora pajjionis uf\\ ad tcpus refurrctlionis, Et tunc
■rw.Modicum &C non.i^af. tempus in quo non uidebitis me
Krftraflionem a nobis in mea morte erit modicu, & ideo non de-
i f'hri.Perfecundummodicum,cudr. Iterum modicu./w
tempus ab hora reftrretlicnis tifq; ad afcenfionem,in qua
■' eis loques dc regno Dei,uthabetur^iff.i.a.lLti\lud fuit
lojctim refpectu temporis fequcntis vfq; ad finem mun
^■iojubdit. 3 Qvi\i\'i.S>ic.i^d.quandoinc£lumafcendam^
txtic non uidebitis mc coiter toquendoy>iifi ingenerali refurretlio
«tipcter ^«orfrfr^cl.i.^.ViriGanix-iquidftatisaipicientes
cum? hickfus,quiaiTumptuseft a vobisin celii ficve-
et uemdmodum vidiftiseu.i?.^/Kp/i«j»o« uidebiturin ter
ntia corporaliy ufqncquo uenitt ad iudiciu. Qjtod.n.aliquib.
pparuitpoflca,fuit ex fpaligratia, ficut apparuit lo.Euage
£ • te mor-.c fua>uocans eu ad ctleflf glorii.Similtter &Vetro ap
ru ante crucifixione fua diceus ei.V 'ado Romam iterucruci
!-l!i'« in cruafixionc Vetrifutura diccbatfe Cbriflus crucifigi,
perfecutione fideliu dicitinpcrfeculionepati. ^Atl^.a.Et ft
'tapparuit Vaulo quando fuit prcflratus de cxb , utbi ibi.Et
wtpofitio Cbryf.magis efl coafona ucrbis ChriJit,utpoil uidcki
tnagis. 4 Dicebant. Uicponiturdifcipulorumdubitatio,quiain
nerbis Cbtifli erat obfcuritas ex boc quod ibi uidebatur quada con-
tradoin bocquoddixcrat.Modicum & no videbitis me.Etpo-
flea.ltcmm modicum & videbitis me.Er ideo dubitauerut de D;uifi0.
intcllccluiftoruuerborii.Etpatetlitera. 5 Cognouit. Hicponi-
tur dubitationis folutio.Et diuiditur in duas , quiaprimo dubitatio
corumfoluitur.Secundo,cxeplum adpropofitum inducitur, ibi.bAu
lier autetn.J» prima parte rff ftc. Cogpouitautem leius, &c.
Hoc.n.Cognouit Chrifius inquantum Deus, cuius cftproprium fecre
ta cordiu cognofcere propria uirtute, . Cognouitet boc inquatum ho,
quia a'ia Cbrifti uidet in utrbo 6ia qua Deus uidetfcia uifionis.
6 Et dixitcis.Dc ho.q.in.y.^idhucrefpondendoprteiienitcoru
interrogatione, ut oftende retfe fcire metis eoru intenttone. 7 Ame
ame. &cc. Q^perilludquod ditfumeft. Modicu &c no vi.mejw-
telligitur tepu s me& paffioms ufq; ad rcfurreclione mea, in qno flebi
tisproptermeaabfentia. 8 Mundus.a.g.Q«ifl in triduo mortis
Chrifli lud.&i mundualiter uiuentcsfunt gauift, credetcs extinxiffct
totSfcfta CbriHi.9 Sed triftitia ve.ver.in g. ln hoc cxponit illud
qnodfup.dixerat.ltctum modicum&L uidebitisme. Quiain io.io,c.
temporein quo eis apparuit posl refurreclione fua gauift funt vifo
Domino.Et fic patet ex uerbis Chrifli expofitis qtiod fup.dixcram,
quod expofttio Chryf.propinquior eft litera quam expofitio Augu.
10 Mulicr.Declarat quoddixeratper exfmplum mulieris in dolo-
repartus trifiitiampatientis ,fcd in natiuitate puerigaudium fuper
utnicns abforbet pracedcntem trislitiam.mulier ifla cfl ccclefiafeu
^ipoftolorumcollcgium, in quopro tunc erattoti ecclefia fidelium.
Triflitia partus efl dolor de pafjione Cbrifli,qui fuit in illo collcgio.
T^atiuitas bominis efl refurreftio Cbrifli^qua Chriflus de nouopro
ceffit ad uitam immortalem,quantum ad corpus quodprius fuit mcr
tale.& ideo ad hoc defignandum dixit Saluator.
1 1 Quia natus eft homo in m undu m.Et non dixit,puer,quia
Cbrittus bomopcifcftus uitam immortalcm incboauit perfuamre-
furreftionem. Sequitur.
1 2 Et vos lgitur nunc quidem tnHimm.f.temporemeepafiio
nis & mortis.
1 3 Iterum au.vi.vos,&: gaii.cor v.Voft meam refurreftioncm.
». 5
\
"77
Glof ord.&: Nicolaide Lyra.
h
ccdcrinf,fed tm vtoncndaturquod tpalis fitdo!or& ma
gnum lucrum doIoriscV: reiurrefliomspartusad vita &c rc
gcnci.uionealiaautolaadexemplumnonaliudunt^&me
tito,Parabola.n. fi pcr ola fcruetur, non cft parabola.fed il-
Ittd ipfum quod pcr parabolam fit;iutur.Ei hoc locointcl
ligimus per dofore
* Q^ii» giudiutn iprorumChrifliii trt.qui iam nonmoriiur.
dabo vos oc' gaudebit cor vcltrum, & gaudium vcltrum
» Aettmae uiuotiis.qiiod non in hac u t». hlon peieu» u. I mtcrro^biti», quUcunccrit
p ri.a >• q. inon luifuicnta.
ncmo tollcc avobis:Etinillodicmcn6interrogabkiscjuid-
Qn-Jfi ll -jiii 1 noa niiul.
paricntis ttiftitia A
poftolorum, vticr
gaudiumconrolatio
nem icfurrcttionis.
} 'titcrum per folu-
■jMjtth. tioncmdolorumpa
mincfilii vttamcn quod petiitnonaccepit?Sed qni
mcnfilit Icfusett.Iefusautem Saluator, vel criamja.li
dicitur, ille ergo in nomine Saiuatoris petiit quodaJ
lalutem pertinct nam li id quodnon expcditpetitur
in nomnie lelu f etitur pater.
b Djbituo. Infi
norogabitiSjlcti
dopetue, &da
vobis, quod a»,
pertiner.&fi n<
niiv.isillisquibi
JI.4.
H»r..ic
rientis dcfcclumad
infcres^per natiui
tate.tclurrcdioncm
primogcnitiexmor
tuis.Porronon vltra
fignatur infernus j>
matrcm, non.n.ga*
uiluscll inferus lcd
titis, &ideod
quam.j Amen amcndico vobisttfi quid pcneritis patrem 4 vbbis.
confin mrT Hi..i i.iu. cH.tcinpro.Qi
innominc mco , dabit vobis/ Vique modo non pctiftis 5 cufqucdixiqi
a Quoii aliouid iitcompaiaiitone tei pe .-.» .cnis. h Quod n ncogiicuiltiui utcogno- 6 prOUerblls ( qi
c Nuncautempeu vt r»u»:ellru.n,fu ple. quodUt ina ten.ij.cc ue
quidquam 1 n nominc mco.Pectitc & accipiet is,t vt gaudium
(cendum elt.
le a.iipicti».
H0.X8.T
Eiungc.
I.C0.1»
lent hommes
7 te, lcd non int
8 re)Jij;i,qniaai|i
veilrnmiit plenum.Haxinprouerbiisloquutusium vobis: 9 ksc(\\^. ^tmm.
Apoftoligauififunt d Veiiithora,cumiam non in prouerbiisloquarvobis,fed pa- lotfm ;»'«<>»./><
g.UldlOqUOdnullUS .I„tu,incorde,nc-na\ire. ' ^ I «*«*/*«' //"«»
abrtui.tabc.s,tunc iam de patre mco annunciabo vobis. Inillodie innomine "^M
cnimgaudcbanf,qn * tur demeorpo
pronominedonuni • immuta
afpergcbantur conuftiii infuperdicendo.C4*e//«»?Mc/?rivw tia,habet quafi proucrbi-*. Seduenithora.Qui dr.
nemotolltt a uobit Oftenditquod vltrano moriatur,fedpec ciam vos Ipirituales, vt cer.tiflima intelli^entiameo
petuoviuensillisincorruptibilisgaudii fitauthorfururus. finonvtin futuro ) Dcum videaris oYttmcpalatndi
a i/^«ii/>er/erm'j-.*Avo.Itafaneintelligendumeit,qdait, nunciabo, vt iplum& meciufJem lubftantixmtet
dabit robis, vt ea bencficia fignificata fciantur qux ad eos,
qui pctunt proprie pcrtinent.Exaudiuntnr.n..fanc~ti pro fe-
ipfis.non autem proomnib. ahisamicis,vcl inimicis.
#Theo. Nullusexhisquirwundanapetuntacanimab.
damnofainnomineChriftipetit. Ideonequeaccipit.No-
men.n.Chri(tidiuinumeftacfaJutare,quandoautcmquis
petitquxad perditionem anims pertinent,quomododi-
cemusilluminlalutansnomiuepetcre.
* Gregor. Siomne.quodpetimusinnominefilhdat
nobispater,quidergoeftquodPaulus terdominum roga
uit, vt exaudiri non mcruit lcd diclfi eftilli. Sufficitiibigra-
tia mea na uirtus in infirmitate proficitur . Nunquid ille ia egre-
giusprsdtcator in fihi nominenonpetiit? Quareautem
nonacccpit quodpetiit. Quomodoergoverumeft,quia
quidquid petienmus patrem in nomine filii dat nobis pa-
ter. Sj auteni a fe Angclum Sata nxpetiit Apoftolus in no
mioc
'& tunc, Innominemeoperite Quia tunc verecognofc
fcietis quod fi vt homo rogo patrem, vt Deus exau
patre,vnde dicir.fr nondico vobis,quoniamego ro.pa.
hxcinprouerb. Quo modo pollunt petercplenur:
dium fubdu,quiade animalibus quodiiinttat
les, vtablatisomnibus imaginibuscorporum,pui
mentis lyncene iuci coh?reant.
*Theoph YL.Parocmia eft fermoobhq; &' occultc
parabolastotum argumetum oftendcn^ . Qin
multaiisocctiltedixerat, acparabolam nan.iretder
re 3C parse dlcit.Hrfc^rr pr*mi&s loqnutus fu/it vobU,oc
relurreiftionem.n.cum feexhibuiiTetviuum pei^o.t
quebatur eis de patre magis myftica cX; na
d Talamdepatre nco. it GREG.}-'iliusquippepatrc|
annunciatquia ficutfuperius diximus,pcr iiocquo
xnat^ranosdlUlnitasllluftra(.V'clL,
c
bun: eft
NICOLAVS DE LYRA,
* 1 Et gaudium vcftrum,nemo tollet & vobis.jQww vita chri
fli fuitmateria bnius Gaudyinmiortalis erat, uon amplius aufertn*
da permortem^uia Chrijltu rcfurgens cx mortuis , iam nb moritur
&c.-pl dicitur i\pm.6.b.lflud uero gaudium jlpoflolorumde Chrifli
yifione fuit incboatum poil rffurrctlionetu CbriJii7fedpoJlca con-
fummatum ingloria cali.
2 El in illo d. Hic explicat Chriilus,(pfupra dixerat de acceffu di
fiipulorum ad patrcm.Et diuiditurin duat,quia primo explicat er-
ga difcipulos patru famiUantatem.fccundo ,fubiungit fui ditli ro-
Dmifio. Mhtbi-Vcc in prouerbiis.Dicif /£/fHrj>r/'»Mo//c.Et in illo dic.
* ld i)l in tcmporepoft refurrctliomm meam.
3 Menon interrogabitisquidquam Amc,&i.c.Qjx prxse.
tiajfiritpfiantli vobis dpatremifi fic critis illuminati , Quod i,on
indtgcbitii (juxrrre ftcut modo,neque edoceri. Sed contra hoc vidc-
turhroitloten.pvre petiitd ChrifloTetrus de JcSnf.Hicoiitqd?
y t habctur itif.vUc.iimilittr ^tptfloti petkrunt d Cbnflo: Domi
ne,fi in teporc hoc rcftitues regnu If rael r Vt habe. ^ftl. i . a.
Dhendu quod intelligitur dc quaflionibus fic itrationabilibus fu ut
ente rc\urrttlioncti, <Apo[ioli faciibant Chriflo quaiis fuit -qnicflio
yfci/.y«^r<if)o//fii.i4ADomineoflcndenobis)&'c.£rcon//w/-
Us qusflionis qu<e frequcntcr lcguntur in cuanfclijs ab apoflolis fa-
Ba.Vofi rtfum tticKcm vcrc Cbtiflu s apcruitillis fctifum,vt intcl-
l;g(temJit:pturtu.Luc.24.g. Etideofuerunt cdolude vmltis qux
pr wi \<i> otabant tj- propter hoc non indigcbant qu^rerc ftcut ante,
tJr fi ai.qir.a qutrcbant rationabiiius quxrrbant , idcopcrverbafu-
pmaitla non intendit. Saluator cxcludere ab jtpoflaiis otnncm qux
liione»:,fid cxf xwtre eorum in(irutiwnctnpct tntcllcflum fcriptu-
grum^vtditlumfft.
jl iitcr cxpontt ^fug.In illo die me non interrogabitis quidquam,
)■> ,il n-. 1 fernaheat tmiine , qu<c e{i dies vna continua , vbividcnt
liati itai t in diuina eficntia q cxpcdit cos ridctcncc oportet aliqd
eos interrogare.Trima tawcn expnfnio rofinjuionfl Htt
cedenti & fubfetrueni vn ie fequitur.
4 Siquidpetieritispatrerh in nominemeo. /</e/l
adfalutem,quia lefus quod.rfl nmi.en Cbrifiifalus interf
5 Dabltvobis..SV<fpc//.'Wz<»wr«rK»M hoc dv.s duobus t
bus fupradi6iis,c. l s . Sciiicet.rppttitiO fiat profe, & /
6 Vfque modo non petiftis . jtpofiou. n. ant
Cbrifit ita non cognouerunt vntuti m nominit Chrifti,fit»
ideo adhuc ignorabantyquod omnis eorum petitio cffct cxi
nomine Chrifli.
I Petite & accipietis./V/V gratu <m inprxfrnti.
8 Vt gaudium veftrum \\t \\em\m.ld c[ifutv.ral
quia ad cius coufequutioticm delcnt ordinari omncs prect
9 Harcin i :rouerb. Hic rcddit caufam fui dicli,vidciic,
fcipulihabcuant talim acceflum & famitiaritatcm ad;
yefurrcflioucm. Duo.n.fatiunt familiaritatcm cum atiqucf.t
tilia,& amor.Tofi rcfurrefiionin: auttm & fpiritnffatifii rt m
tiem apoiloltfuerunt perfecli in nctitia & amore Dei.E'
fa,quare fucrunt magis famitiares ei qnam antr,0" boctfttfw
c/tttr:Hzcin prouerbiis loquutus lum vo. Q_ d. antcfjSt
meam parabolice & obfcure loquntus futu uuba ,Jicutf
cutfu euangelii.
loVenit horacumiam nonin prouer./rfffl obfcure.
I I LoquarvobiSjfcd palade tatre meoanru
Quia Chrifluspofl refurrctlioncm fuam claritis ct exprefjiu. iiti
xApofloiosderegno Dei quam anet.Ipfi.n.eranrm igi cupaciUft
habi bat fcnfum apcrtum ad tntelteclum fi ripturarum , vtim
Litc.vMmog.
1 2 1 n illo die in nole meo pe.Q«/<i ficut diflum e(l,pc(l l«n
tlione Chrtitt cognouerunt magis virtutcm nomnis Cbnfltiu
utiit,&' idco fua4 petuioues m Cbrisii iwmine furmaban
ptcr hoc orationes ccclcfuin fir;r for > anturin Chrifiinot,
do,pcr domttium noflrum lcfumCbvii~ium,Crc.vet aiiquid
#1 L-
12/?
loannis Cap. XVI.
n8o
0Cirium,quafiquofda humanailingujerim.iosnonque; en opus vtinterroges aliquemaquo aliquid fcias. Vele- d
L nuandode pioiam veritatis fonre lnebriantur- tiam interrogerisab aliquopraiciensquidillevelir.Siau-
!-w.Amatnospr,quiaamamusfilium,cumapatre tem ahquando interrogauit vel intetrogatuseft, noneis,
cccpimus vtamemuspatrem&filium:datachari'. iedaliisopusfuit.
,teerlFirituni,quem&:ipfumamamuscupatre&:filio, ^ A*orfo*ra//7w.VtparuuIiquib.qua:cunquealtaadhucpro
tioamans faci'in
0b q lodamerur-
Itumretinquomut
m leliquit mun-
Bircorporaliprce-
K1. Vaiitadpa-
talquiahumam-
ite ad inuifibilia
ate 1* miiefiatis
■itReiiquitmu
B quiaabaipe-
Hiatorum mun
Bhd viderant ab-
Hdeditadpatria
Hnaatoribusfuis
Hialem ireden-
ruitpatn.
Dunteidijcipulie-
u.( mnodum ve
jfohora,quapro-
■ Eccenuncpa
a Q^anihiltunc deerit.&fi nuncrogo.
meopetctis . Etnondicovobis, quiaego rogabo patrem
Idco iiaexalnmini.
uetbia lunt crediris,
ied venit horapailio
nis , &: iam prope
eft, inquaitapertur-
devobis . Ipfeenimpateramatvos,quiavosmeamanlis6C bammi, vtquodmo
I Carnefumptanontaixiendeferui. Autem. Vifibiliter. d.° ClCdltlS relinqua
credidiltis,quia a Dco exiui . jbxiuiapatre, &veniin mun-
Corporali difcf nfii nr.oon gubenut one prarfenti^.
2 tis, non modo col*
3 pore, fedetiam men
dum Iterum relinquo mundum, ck vado ad pacrem . Dicunt * bamlfs ^"uod fcd™'
P?lam loquiaflimant.cum dift uum eius ncqueam comprehendere myfteiia. ' ' . , «
• j-r- i- c > 1 i> u- 6 prurus eiset I rae .
eidiicipuheius: tcce nunc palam locjuens & prouerbunn _ £ Et nonfum Ecccr-
a Poeenti qui fponre omcia cii it.fti ns quid quzfiturus ueii ..Iiiscpus eftint^riogare „ Jarpn)n. r j j
qaiaalitel nefctret quid qua/itor 1 rc ucllet. ■ lecerunt, leCl ad IU3-
nullum dicis.Nuncicimus,quia icis omnia, & non opus eft ti-
Quod fcis omnia.
bi,vr cjuis teinterroget
g
9 iusvult eosextendi,
10. t cum dixennt,a Lu.24.dl
nDeoexifti,dicat.Pa-
uter mecum eft,nec E
ijfic putent a Deo e-
!4Xifsc,ut putetetiam tMattlu
i5receili(se. %t.c.
1 6 h Quia pater mecum Marc.
1 -jejt. Dixerat relinquo '
1 8 m u nd. Si vado ad pa-
tremnuncdicit:Pa-
In hoc credimus quia a Deo exiffci.
Vtparuuii.
Reipondit eis Iefus . Modo crediiis: t Ecce venit hora,
a In Jtri infideliutii topeiem
iam venir,vt diipergamini vnuiquifquc m propria, &: me io-
r . uTa n lumrelinquatis&non{umfolus,quiapatermecumcit.H£ec
)ominus fcit
ltelligentibus
.»uerbia . j 11 . vfque adeononintelligunt, vtnecfal- termecum c/?,quod inrelIigentieftuerbum,nonintelligen-
nonintelligereintelligant.Dequaeoruminfirmi- tiprouerbium . Cui fi non eft cibus,tamen lactiseftah-
moncnstcipondit.Modo creditisyvrc. mentum . Ex quoeft, quod iciebant eum nolse om-
mc fcimus. quia fiis omnia. Aperte oftendunr,quialo- nia.
•k THEOPHYi..Cum igituraudierisclamantem.fr qnid
me derelinquis ? Ne ficfimpiiciter intellige,quodderelicrus
fitfaluatorapatre alioquiquomodo hoclocoteftarerur.
Tatermecumeft. Sedintellige vtab humana naturadictuni
dereliclapropterpeccata&abietta,inCh.nftoautem«on-
n opus eft ibi qnis te intenoge. Cum fcias omnia,non ciliata tZ aisumpta per patixxa.
eft In
zac.ij.
deeis,adeos maxime agebat qux illos deledabant
,&qua:ipfi interrogareuolebant, hecipiepra:ue-
dtro proterebat, &: ideoillum quia cogitationes no
, confitentur icire omnia quafi Deum &: Dcifi-
N I C O L A V S DE LYRA.
|on dico vobis,quia ego rogabo patrem de vobis. Ip-
m pater amat vos, quia vos me amaitjs & credidiftis
li Deo exiui. Quafi dicat non dico quodfit tunc uobis necef-
|-f nterufioiem mediuminpetitionibusveftris, ficutmodo.
taffwncm tnim Cbriili, apofioli tantum confitebant deprxfen
iorali e us . quodin immbm adipfum recurrebant, fcdpoft
> m ip(imetJua<spcutiotics ad Deum formabant,idco Clmftus
^verba vult expnmere, c ucd fccurepoffenthoc ftcereprop-
vxmtattm patris ad pfos,vnde fimilis e/i modns loquendi,
(fet Chriftm apojtvlis Tantam familiaritatem habebicis ad
uodpcr uofipf,(potetitisacccdereadeum & impetrarcLj,
tper hoc excludn Juum acitutoriumyfed exprimit cum qua
utepotcruntorare Deum. Confimilimodo loquebatur fan-
haaa Dcum tarn gloriofa in cielis,bcat<e Lucict exiftentiin
ror ».ea Lucia virgo Deo deuota,quid a mt pttis quod ipfa,
ntftare:^- c.T^on emm cxcLdcbat a beata Luciafuu adiu
tdexprit. cbalcum quanta fccuritatcpoffet rogare Deum.
odi Chnftns loqncbatur ^ipoHolis, ad exfrimendum erga
Utiam Dei pattis.propter hoc fequitur. Ipfe enim pater a-
t&C.leqnitur.
1 1 a pattc 1\on per loci mutationem,fed per ntentam gene
1 C7" perfonalon difiintJwnt m.
:ni in mundim . Ter carnis affvmptiontm.
[imrelinquo mundum. Qjtautumadcorporalemprctfen
ido ad parrem. Faciendunaturam mortalem paternsglo-
•rten.Jicutfupra expofitum eft c. l j.
mtei dilcipulieius. Toftquam Chriflus explicauit ratio
ipoptas ad dijripulorum conjolati nem , hic confequenter
Qm pradiftx explkat'tonis,qui eltplcnior tognitio a^
\'<m.Et diuidiiur in duas,quia primo ponitur iftaplenior co-
c udcfubiitur ipforum injirma difpofitio^ibi. Refpondit
fpnmaigitur parfe dicitur fic. Dicunteidiicipull etus.
jntelligcites ijuamante.
•t : i.ui , loqueus , & prouerbium nulium di»
tts
C\S.Clarius.n.loquebatur deproceffu eius apatre, & de aduetu tt it
in mundum per carnis affumptionem, quamfccerat ante, & idco d
tatemclartus intctligentes dicunt.
8 Nuncfcimus,quia fcis omnia.E* dQc7rinx.>}.eius,& mira-
culis plenius eius deitatem cognoficbant.
9 Et non opus eft tibi, vt quis te interroget.F/ooj.airfe^wt
ex hoc,quod pr&uenerat eos refpondendo antequam interrogabant,
vt dicium eft.
I o In hoc credimus.i.fr diClis & facTisprateritis.
I I Quia a Deo cxidi.Etficfidem quam habcbant in corde, confi
tenturore.
12 Refpondit eis lcfus.Hic prmdicitur eorum conditk infirma ne
ex pleniori cognitione habitaeleuentur, & cautiores contra pericu-
la reddantur cum diatur.
1 ? Modo creditis. Quafi dicatjparum ftabitis in hac fidei confef»
fione.
1 4 Ecce venit hora,& iam venit. Q.uia ex tunc incipiebat tem-
pus fuA pa(Jionis,de quo loquebatur.
15 Vtdifpergamini vnuiquifque in propjiaS/c«r.«.^ro/>ffr
fidem Chrifti apofioli propria rehquerait, & adinuicem & cu Chri
fto colligati erant per amorem,vt habetur Matt.ig.d. Ecce nos re-
liquimus omnia , & iequuti fumuste. Itaecontrario prop-
ter infirmitatem eoru in fide, tmmmente Chriilimorte difperfi funt
ab inuicem, & a Chrifto quArentes proprium commodum , ideofub-
ditur.
16 Et me folum relinquatis. Qupdfatlum eft in captione qucc
imminebat deproximo uerumtamen cx fuga coru nullum detrimentu
accidit Cbrifiojdeofubditur.
i7Et non (um folusquia pater mecum eft. Q^ humanitas
rcmanfit dcitati coniuncla,in qua dcilatepater &filiusfunt vnum
q.d.in rnea pajjione non indigeo uejtraprmfentia, cum babeampra-
fentiam patris omnipotentis.
18 Haec loquutus fum vobis. Hicconcludhur conclufio princi-
paliter intenta. Adhoc.n.dixit Cbriftus pr&diila omnia,ut apoftoli
firmarcntur contra tribulationes imminentes & hoceftquoddici-
lar.Hxcloquutus/um vobis.f.ad hancfinem.
fcVt
u8i Ooi .ord. &c Nicolai de Lyra. u
«9> a inmep«tmhabeb:tis.*G*.r.GoK.Cumm&C\-x difcipu- b Scdconfi.& .* THEoPH.Omma.n.ei fubiectafuntv
>v lisprardicabat Dominuicum diccbat . HtchyuutMfum >o- fcrunt,ficut igitur Ada victoomms nat ricodemnai
bis ttt j mepac? babeatis,&c.
Ac fi apertcdiccrct. Si \ o
bisdememtcriusq>c6lo a
lando rcfictat quia crit dc
mundocxtcnuscpfanan- b jn rnundo^prcfluramhabebitiSjiedconfiditejegoM
dograuiterprema*, infir-
Ioquutus fum vobis , vtin me pacem habcatis.
a C >rcrjprr(Turj« hort tur. b Quocl leteiuut J.to fpiutu.Si uicciunc,
noo uc p:i' ■ > rcliqueruni fo um<
Vic! m n-eot inu.cu,
cimundum.
Egpcifiui ucAiua uici,u»gnt fpct uuiaurii.
mus.n.quiiquc cnmprc-
niit.ir i fpe gaudii nimia
pufillanimitarc latTit,&:
du ioris aducria tolerat minus obliuifcit quo gaudebar.
• b Sei
iravbi Chriftus vicii
i nfm nam victona t,
&:vittusnoftrain X'
fngratia alTecuta
2 difupferpetcs&fcoi
3 &: luper omne' potc
inim ci.Pei holem.
tiauit mors&: perhr.
vitavtimpenucorui
bojum.nam fi nudus homo viciffet nihil ipectaffetadi
NICOLA V S "D E""TE Y R A.
quoadiccnw'<,quo'i plenttudo fpiritu[laiUii, fecunio ouod Clll
promf ral,fuil ccmplcta in jlpo(iolis, (jui fucrunt ipfi Cbriftl
pinquiljitniJn quo habitat oisplcnitudo diuinilatis.fcrHtam
fuitdata i\ia pleniludo apoitoiis ante afcenfionem Clmfti.C*
tio ejl,quia ad boc datur fyirituffantlus hoib.ut corda eorm
tur (urfum pcr appetitutn celeftium , Jippetitus aut hoh not,
^. 1 VtlnmcjniCcmhabcitis.^iduenientibitstribulationibusFu'
* turis , quiafuut graue quietaturinloco[roprio,itacor bumanum
h Dco.
3 ln mundo preiTuram habetir./.« mmdanis hominib.vosper
fcqucntib.ln nic paccm ha.Sanclin.virt non bahentpuras tribn tfjicaiiter ad aliquid,nifi iltud apptebendatur po(fiOUc,& i
l-ttionrs, quia habcnt confolarionem Dei admixtam, fed niali bzbtnt btiitas perueniendi ad cclefiit debuitprius hoib.dtclarari, qnb
taspuras,n.n babentes conftitioncm vllam. retur plenitudofpirituffantTt . Itli aut poffibilitas fuit decUrl
3 Scdconfidite.cgovici mxmdwm.Quantumadconcupifcen- Cl»ifiiaftcfio^e,i'mqi di A;/<r/.>.2.f/.Aicenditanteco<
t'um cotuit vcr auflcritatem, quantum ad concupifcentiam oculoru iter. Et ideo pietJtudo Ipirituflantli '~o debuit dari antc
•perpauferiattm, .•<••'' tum ad fupcrbiamviix per bumditatem.In Chrifli,proptcr qitod dl fvpra 0.7 /Nondumerat ftirtti
Qu*1- hac uitloria Cbriftidebent confidere fantli,quia ccnfideratione eius du sdatus, quia nondu m flierat Iclus glorificatus.JVc
armati faciliter fupi rant tribulationes mundi . Tropter quod dicit tio eft ad hec,quia fpiritujfantlus ert at/iorfpiritualis, c
Tetrusprima ep>ft.A.a. Chrilto in carne paffb, &: uos cadem floliprius debucrunt difpont pcr allquem fpirituaiem atno
cogitatienear.&c
Occalionecuiufdam diftiin hoc c. qutritiir,utrum plenitudo fpiri
tufjantli debu t dare immediate pofi afrcnfwitm Cbrijfi ?
Cbnfium antequam re^ipertKt plenitudincmfyirituffanCli.l
tem difpofttiofatla elifubttatio amore carnaliad Chriji
fabatur ex prafer.tia corpoi ali ipjius Chrifii cu Jlpoftolis. i> 1
~Et arpuitur primoquod nonjmmo dcbuit dari ante,quia plenku- dem prtjcntiafuhtrafla efl in eitis afcenftonc,ideo,& c.Terl U
do ^ratix debuit dari in temporisp\enituc>ine,fedplenitudo tfuin e eft ad boc,quia Cbriilus non datf iritum fantlum inquantur. 0
pit a nattuitate Chrifli, fecunium ouoddicit .4po(lolusad Gal.^.a. fd inquantum Deus , & ideo prius debuitdcclarari eius dii i\
Atvbi vcnitplenitudotemporis mifit Deusfiliumfuum per afcenftoncm aipatris xqwb.tatcm quadare fpntnJfantA
factum ex muhere,farftum luni lege,&:c. tndinem.Itcm nondebuit retardaritalis plenitudopert.
Itm. argHhur,quod aihuc plenituio gratie nonftt data,quia ft- quia ftcut iam diclu efi,decens er^tilli qui crant ut prit,. 1
cut Hl.us eil apatre (?cfpirii*Jfan&M ab utrcquc.Siatus aut uete~ eccleftx po(l Chriilu,poft ipf-m i>i maioriplenitudiuc Habetc n
tis tefl.corrtfponde: pat- ijn qi,o intendebant pat) ts [cnerationi.Si tumfantlum,quibus itatin.imrninebar tetnpus prxdlcaii vcr. i
tniliter flatus noua leg. corn Jpondet filio in quo clerici intendtntes uangelij per vrbem vniutrjum,tamen de pler.itudine pote(lat ii
fapientix,filio approptiata, labenr populum regere.ergo fidetur qi n&pcte\t dari tflen tudofpiritufjancli in-iiffei ctcr in qn
futurus fitalius ~~atus,(bitituifat,clo corrcfpondens. In tempcrejpi- Adprimum diccndum,qv.oi plemtudo gratia inapita Cf 7i
ritu fantlo correfponaente debct plemtudo gratix dariergo,&c. ceptionc,qui.i ius anima cx tunc plenitudinegratix f'uitrt't
Contra utrumque prxdiclorum arguitur per illud quod dicit Sal-
ttator dfcipul;<fuis in Incra.Si non abiero paiaclctus non ve-
nictad VOS. F.x quo patel,quodat\te afcenftonem Chrifttnofuitia
ta plemtudc ftiritufjantli. Sequnur. Si autem ab cro,mnram
cu m ad voi. Ex quo patt t> quod fpiiitnfsantlus cito poji CbiTtt *•
fcenfionem fuit datus.
ttefponfto.Circa hanc qonem crraucrmt Manicbai occaftone uer-
M mi" - borutn Chrifiiyfcim quod dicit Jlugjn lib.contra Fauftum Cbrislus
Mmi
runtameillaplenituio non erat e\ tunc ad a!w> deriuada,fi
fcenfioncm & glorificationem Chrifl:,v fatet per prsditja
oportetqacdaprincipio plevitudinis temporis detur oisp
grati&ftdfcundum ordinatum proceffum dijpofitionis diu
jldfi cur.dum nicenium,quoi iex noua fucceffit ut .
fetlum imperftc7o,fcinon efl aliusftatus rxpefia/idusperft
tu noux leg.cnm noua lcx ultimam perfetlknem poffibiie in
tineat & ideo non eftexpcftaniatalia lcx uel aliusftatus
,n.in hr-c c.loquens de aduentu fpirit»ffantli,iixit </poH.Cum au refpondens fpirituifantlo, quam flatus nouxleg. Tcti(fh
tem vencritillefpiritus veritatis,doccbit vosomnem veti noua eft amoris,amor aute appropriatur fpi i:u fantlo fn
tatem. ^ipofloli autotm veritatem non cognoueruntJhcundii quod propter quod dicit ^ipoflolus i\p.S. a. Lex fpiritus vi
dicit^tpoftolus.i.aiCor.ii.c.Ex partecognoicimus,&iex par fto lcfu.Eteodcmmodo lex uetusnon torrejpondetpatri
te prophetamus.il/co dixerunt,quod promijiio fpirituffantli non etiamfilic,inquantumfuitibid.prx>iunci«tus&prafigura
futt impleta tn 4poflolis,feitiffo Manichxo,qui fuit pojicriori ip. pter quoi dixit Satuator,fup.<,.g. Si crederetis Moyfi, (
! ■ I
fis,0 Jcim eos cognouilflenitudincm ueritatis.Tropter quod Mani
Confuta (hxinon TCCtpiuntLbruWKjttJHS ^fpofiotorum, quiaibiexpreffcpo
tio. niturmiffio plemtudinis Jpiritujfantli fup ^ipoilolps , utpatct^Atl.
l.a.ied ditlU ifiorum Man chxoritm manifelie p^ tet faljum.qa Ma-
mthxus quem dicunr ocm uertta ■ m cpgnouijfe r,< 0 /< ■lurtmu do mul
ta falfa.ftdlt abfutdiffxma dixit vrpatetintuentieius er,orcm,&
erroris rcprolationcm a dttlorib.nofiris z.fniarum,& j.&inplu-
rib.«lus lccis,quod omittoprofequt rationeprolixitatii uitand£,&
quia barefis Manicbai & cius rcprobatio funtjati: nou,Tropter
quoi
tisforfitan & mihide mc enim ille fcripfir.
lllud autctn quod adduce' ant Manich/ci profe. Cum veni
ipiritus \ eiitatis,docebit vos omnem veritatem.fo/'
exponendo literam, quia c<gnouerunt omnem ueritatcm eoi
tuidecentem.
Quodautem dicit Upoflolus,\.Corint. 1 j. Ex parteccn
mus. Loquiturde cognitione ui& refpetlu cognitionts
ejr idco non uatet,quh apofloli cognoucrunt ea qu& decmt t
proflatu vu vtditlum csl.
*4 D D I 3 1 0 I.
In ap.lft.y bi dicitur in poflilla. Omnfabona&I malacor-
poralia,minora videntur, & minus ponderantur prafcntia
quam fmura.
Maia fiunt magis terribilia ex duob.primo ex magmtudine maV,
quod limetur . Secundo ex delilitate timmtis, cum rninus paffit re-
fifierr.^id utrunq; aut iflorii operatur, qucdrepentinTi malu cutfct
tnaiorl timorcm,qua malum prouifum. Jidprtmitm.n. quia mda &
bona corporalia prxfemia minora videntttr t uam futura.^id fecun-
iitrr, uero,quia repentiaum malum magis Jubtrab'\t rcmedia quib.ho
vnofc pofft prxparare ai repcllenium futnrum malittr
ncnpoGet,cum repente ex improuifo malnm occurrit.Trin, '1 h
rum vr dcclarare Tullius,ut in pofiil.jldfeciidum vcrc
turdeclinare uerba Grego.unde licet eandcm conclujirnrm lf*
non tamen eifdem mediis,nt bene infpicientipatere potuh .
Jf D D l T I 0 '/-.,
In cod.cap.rbi dicitur inpofiilla. Cum venentillc rgi
mundum.
jld maiorem dcclarationtm horum ucrborum,f. cum ue |ri
arguetmundum de peccato,ct dc itifiitia>& iudian,&cc.7 m
m
loannis Cap. XV 11.
aUOmmdus,qui Chrislumnon ctgnouit w fupraprimoc. quodin-
telh tur de mundanis,quod in tribus impugnauerunt Chriflnm.Tri-
mc eius dotlrina,qu£ cfl veritas,quam non crediderunt. Secundo
ine.tuita,qutc efl iuflitia,quam muttipticiter exprobauerunt.Ter-
foxeiuspotentii , quamper iudicium definitiuum quantu inipfis
fuit tppkntaueruut,eum morti condemnando. Vnde de iflis trib.fti
rituinclus inapoflolos ueniensmundum arguit.De primo.quiaper
tosMltasdoclrina Chrifli per orbem fuit pubtice diuulgata & mi
tactsconfirmata.Defecundo, quia fer eius afcenfiontmfcu reditii
tdp rem teftificata eft iuflitia eiuspcr apoftolos, prout pofldlator
fyi&hoceft quoddicit,deiudicia,quia adpatremuado. Etnefor
ttqiscredetetq, Chriftusin cdum afcendens itcrum ad uita mor-
Xale rediret, ideo fubiungit . Et tam non uidebitis me. De tertio,f
ithkio mundus arguitur,quia ficut crediderunt Cbnflum iudican
faHim eius poteftatem euacuare,ficper oppofitumprineeps huius
mr,,i.diabolusfuitiudicatus, & eiuspoteftas totalitcr abiata re
fpeclu
I284
fpelfu etUlorum,quodapoiloliper fpiritumfanclum in eis ma
frequenteroflenderunt,eiiaendo damonia , & dete^endoitiufiones
feu errores eorum , itt fspiffime in eorumge(iis babetur.
^t D D I D I 0
III.
In to.c^.vbidkiturinposlil. Sedduaum iftorum Mani-
chaeorum patetfalfum.
l^onfolum Manicbaius incidit in iHum errorem, ut dicit ^Auguf.
fedfortius & periculofiu * Mahumetus, qui fimiliter fundauit erro'-
remfuum ia his uerbis Cbrifti & in alifs in quib.promittitfemiffw
rum alium p»racletum,ut Io.i^.i.Egorogabopatrem meum,
& alinm paracle.mit.vo. vnie & ipfe uocatfe miffum a Deo,ut
patet in fuo Mchorano, in quo falfio ra & magis abfurda continen-
tur,utpateteundcmlibrumlegenti,proutpollU.etiamtangit,infra
fequcnticap.
/ivtVTi XVI1' „■ . ntaspatrisnecaugeri,necminuJpotinfe.Apudhomines r*
l Mc lo^utusefl. Non folum qus m ccna , fed et qus minor erat,dum in ludsa fola notus,fed per reiu red Cne ?r„ a
nabiniuo.Sed_maximequa:incena,hacdecauladicit filii vbiqueinnotuit. pf*r7'fc
d Vtfilms tum clarificet te.ln cognitione hominu, ficut de*
difti,vfq; vt cognofcant te,& que mififti.Non. n.poteft co
gnitione hominum
T XVII.
vt in illo pace haberent.Harc pax eft pro qua Chriflia
i(tnus,proquafacramentisimbuimur,proquaomni-
noserudimur , ,p
■ppKituin pignus
accdmiiSj^pquain
curcredimus&fpe
larrs.&amoreeius
;mur:Ha:ceft
uriscololatio
:atio,vt in hac
iibemur,infinefe-
licif regnemus:in
hoc^rgo fermone
coo udit.
h'r venithora. Po
itkare filentio,
orando eft e-
A P V
Finitoferraoneaddifcfpulo»,adp«rem uerbaconuertit,&
orsrecxpit.
AEC loquutus eft Icius, & fublcuatis oculis* in
• . > Qajm conftituitccum.
coclum, dixit: Patcr venithora, t clarifica fi-
a Notum'aIi.itomnitarni.ficu«eifecundumhominemdediftip3te(iatem
carnis.id eft, honi'i.i. , ficctijm d.dilh ui omrequod dediili e.d.r eis
viumxiernam
., . viumxiernam
d lium tuum,vtfilius tuustclarificeattc. Sicutdediitieipotefra
3. Filio.
tern omnis carnis, t vtomne cjuoddcdifiiei,deteisvitam
clarificari pater,nifi
iile cognolcatur per
quem clarificatur, id
cft populis innote-
fcat,& lueceftclarin"
catio patris,qua; non
circa folosapoftolos,
fedetiam circa om-
nes credentes fir.
e Sicut dedtfti, &c<et.
A TlIEOPHVLA.
cTvs.Chriftusqua
tum ad fe attinebac
omnesad fidem ad-
ducere curabat quod
* fuis.
E
jglotifi-
ca.
1 octor, & nota
bSSXn^vSSiS&io S' °rUm Cftn di' aUtem m n0n *«en^unt "°" doccn^t^noSI^I
i.renttbora.Uon vrgentefato, ied difponenrc Deo, tium crimen eft.Qfi autem audieris dcdmi&cacceperuntAc
K" °rdinauU 0mma W* fianr P« ™P^ r,mU,a,intelLge e^dicla efte ad JAo1ZX^%^
f^a^^^^^T^v^ ^q'»turdehisqquorucapaces/um?S?n"^^^
-toinKhm<.aioais.rtfiUK,tH«sclarificette.Et ficcla puens loquimur «panem nom.namus fiiutilli.
rlta« h*c
NICOLAVS DE LYRA
C A P. XVII.
-^ec loquutus eft.Toflquam confortauit difcipulos fuos per
otlrinx beneficium,bic confcquentcr eos confolatur per o>a-
fragium. Circa quod notandum , q, oratio eflpetitio decen-
pto,fecundum Damafcenum, librotertio. Et ideo orare non
'""ChnHofecundum dminitatem ,fedmagis orari, quiaficeft
** Deopatri. Secundum humanitatem autem inquaminoreft
'tmuenit ei orarc& pro alijs & pro fe. Diuiditur ergo prefens
tnrnmtrcs partes,quiaprim ■■•• Chnflus orat pro feipfo,fccundo
'nolorum colleg;o, ibi. Manifeftaui. tertiopro toto fideli po ■
•■'•Non pro eis tantnm. Trimain tres, quiaprimo promit-
I orationem,fe, undo remouet quadam dubitatione, ibi. HacC
v' %U:mi.tertiG,fubiungit exauditionis ratione. Efi^O te cla-
I na prmium fcitndum % Chriftus non tanturn orauit ad ali-
t>'etrandum, (ed etiam ad dandumnobis orandi eximplu , &
'pojua hic defcrib turoprimis cbcunflantus difpofita,primo
«'pracedentiumcumdicit. Hzec loquutuseft leius.quia
'jpulorum inftruclioncm conuerut fc ad orationem,ad otten-
Ul(j»odcomplementum bonioperis efla Deorequirendum,fe
0 'Peauprxfentium,cumdicitur.
ieuatis oculis in cduAnteraliaspartescorporis difpo
0,n 'lormentis maxime retucet in oculis . Jnoratione autem
mens
tnens debet in Deum eleuari,quiafecundum Damafcenum, oratio efi
afcenfus mentis in Deum.& idto ad hoc denotandum Saluator oran
doprafentialiter oculos leuauit ad cxlu ,te,tio refpeclufequcntium Oratio .
immmente enim tributatione dcbet homo recurrere adOeu,& ideo
Chriflus inprincipiofuA orationit exprimit tempus futn pajfionis im
minentis.
1 Patervenithora./^oH/jwe^.
4 Clarificafilium luu.f npafjione.n.clarificatus eft apatre.TrU
mo per figna diuinitus oftenfa,qu<efunt,folis obfcuratio,terr<£motus
veli & teplifciffio,&J)uinfmodi,quib.uifis centurio quierat getilis
dixit.VetC filius Dei erat ifte. Scio,perpafflontfuit ciariflcatus,
inquantum per ipf.m meruit corporis gloriam & exaltatione. Ter. Ma* *7' {
tio,quia per boc uenit in totius mundi notitiam per gentium creduii-
tatem. Granum.n.frumentimortuum attulit hunc multiplicem fru-
tlum.Uancigitur tripticem ctarificationem pettt hic lefus. Verum-
tamenquiagloriafiliiredi4ndaiingloriampatris,ideofubditur.
5 Vt filius tuus clarificet te. Et nonfolum redundat in patre',fed
in mnibus adhxrentibus Chrifto perfidem , quia bonum capitis ad
membra deriuatur,ideo fubditur.
6 Sicutdedifti eipoteftatemomniscarnis. Jrfc/?,own«£«.
mannt naturm.
7 Vtomnequod dcdiftici.Teradhtrenttamfidei.
8 Det eis uitam jeternam . Quiaper meritum Cbrifli babcmu*
introitum adgtoriam,quam amiferamus per jldam.
Hcc
Va,
MOI{^LITEI{.
^uutus efl lefus &fubleuatis oculis in ccelum.ln hoc do
W cock,m cfi oramus Jeuare oculos.quia fecundfi
*in':enum.QratioefteieuatiomentisinDeum.
3 Tateruemt bora,clurificafiliumtuum . Per hocoftenditur
qd per patietiam m iribuJatione homo clarificatur,per pa
tientue virtutem.Et Deus clanficatur,nam patiens fuftinet
adeiushonorem.
f Hsc
ufy Gl°{-orcl- & Nicolai de Lyra. h
&? a H<cry?**»cW.Ordo,Vtcognofcanf te,&qnem mififli.i. d 0/>«jco»/i<TOro<rtt;.i.acfiapcrtefuturumdiceret,clan
Chriftumcum.piritu,qmcitamborumefl'evnu&ldlum bo.gentib.pridicando. Opusconfummabo,quiaiai
vcrum Deu.Si cigo co modo tc clanficat filius ficut deui- pi ardeftinatione, &c pro la faclo eft habendu,quod ccr
fticiptatcmolscrcatura:, &fic dcdilh vtownetfHoddediiii meefthuurum.Ilancpredeftinationein fua clarificat
ei.dtt ei vitam xternam. Et h*c eft vita zterna, vt cognoicant manifeftius aperu,dicens: Qua habui apud te pnns§ r
ic Sic tecigofilius dnsefler,i.f,cut
SSJffiS^SS*. *"™m- Httefeaatemvitawerna.vtcognofcanttefo. , ZblT^Z
faciat. b lum Dcum vcrum, &qucm miiiiuldum Chriitum. E^o 2 tcmpora,itanu
. %2ff22£. 5 * <larilkaui furer tOTam> °pus co»rum™uL'„Su°ddV 1 SS^L— '
E^tfctil!*8 diftimihi- vt faciam- EtnunccUnficametupaterapiidte- StaSffiSRS
^ fc^r a AddcXtcramtnamcollocando. b Abinit.o fix pijtoi«;iiuti>.14cn\uc Deuslichominc-m _...„.,..,•.. >
incognitione magis ittumccic ,e. metupater(apud
viuerctendit.Quado mctipfum claritate , quam habui priufquam mundus ipfumclaritate.lt
aUtCm Crit plcnaCO- , *on.,uodi.mhcPrrt.i!iamini efl.iio finepioueibiis.f. ,,, ;,u<r t inine /utura. nOtatlirgratia.r
JmitiO Cf it finC finC bNonqilodicrilsDcui. u,uod c.at noiuunn ludxis, lcjuovii cc » piter iiHUJ.ouoJiint fi. .ll.habet in hoj
audatio.F.thacceftil t Aroftoiii.* ftteomnbntgcnti^u,. nonaccepit.C
la clarificario . fed ficrct apucl tc . Manifeltaui nomen tuum homimbus, 5 9ct Pafllo»dici;
priushicclarificatur, r ' fummauj.ojaf
dum innotcfcir fide- tiflime nouit
.ib.vndcf^offc&ri/S- fummaturum
tauifuper terram. prorhen 3it:Quifecit,qu<e futurafunt.Qazmmi, ergo v
c Egoteclarificauifuperterram.&THEoPHY. Difce hocloco tur hicdiccre , quod prior parrcm glonflcauerit,^,
quomodo clarificct & parerfilium, & filius patrem.£j?o,in patre eflet c!aiihcandus,dicendo. Et nunc clarificamep
qniUglorificauifuper terram.memo zddidit,fuper terram:in ce pud umetipfun .aii.cn de fufu ro efi vn umque,& eo c
C lis enim glorificatus erat , U ab angelis adorabatur. Terra \ t iupri.vatcr dalfjca fijum tuu, vrfi.te.da.Ezdem.n.t
autemignorabateum: Igiturquiafiliusannunciauitcum tentia,nifiquiahicdidusclt c!arification!^modus,(
omnibuSjideodicit.^triActfwirc/w^frrcrraw.Omnianotitia crat racirus,quomodo paicrclarificetur&: l.liuscla
DeidifTeminara,&:perfe£toopercquoddedifti mihi,hoc' patrem luper terram,parcrfiliiimapud leipfum.
enimopus eftincarnationis vnigeniti iantftificarenarura f Hoimni. Poflunt r.xcolau cideoIb.fidelib.,fiitutH
noftram.&.proftcrnererectoreni mundi,quilepriusDeu hascclarificatioouaclarificatus fijiusciarificat panc
faciebat.fc: infererecreaturarnoritiam Dei.Quoaute con- terram , fm q>eft praetetitum pro fut ro . Sed cred I
/ummauithoccumnonduminceperii?Quotquordi6ere eftdehisdiu.qui tnncerantdifcipul;,cum poit
vulr,qui vcnerant ad me perfcci, vel quiafecit quod niaxi eflem cu eis fer. e. in no.t. 6V nullus penit,nifi fil
mumomnium,&radicembonorumomniumnobisfub U6his>i.Iudas,quiden.periif.Vbiaddir.?{«»c<!</(
ftrauird?moneviao,&ieobicflovoraciflimcbefticmor quooftenditcoiporalipfentia fefuiflecu eis,qui
ti.Radicemhanc neceflariofecuturierant&fru&usdiui- fioneabilhsabiit.Deca:tenspoftadciit . t\onprobts\ I
na; notiti*,propter hoc dicit,perfe(li opus. rogo,fedpro bistfui erediturifunt per veruutn eorum.
Opus
NICOLAVS DE LYRA. cluditur filius adehatc ,fcdr.i:,gisincludhur^quiafecmiH'[k
phum,fclus cft idt mquodncn cum alio, C~ iieo tatumodo ext i
* 1 Hxccft autcm.Hicremouettjuandamdubhdtionem.poRent.n. ludtpaliutitatemdicit: Fdius autem noneft «liusd pairehH
aliqui crederc,<p ifla uita ttterna per eum fidelibus ianda confifleret fed tantum in pctfonai& idco quando bxc ditlio folusad
in carnalibus bonis,ftcut dicunt Saraceni,qui expetlant in alia vita fon& refpeclu termini efsentialis , ficut cfi propofito , m
ihvoluptatibus earnalibus.>& diuitus ■'& confimi'ib.pr*miarifecun aliam pcrfonam,fedma^is includit.Et boc patct per antl
Vitax- dum quod dic)turin Mchorano Mahumeti,qn<e tamen vita fecundu uator.Matt}\i i.rf.»i?i J.w.Nemonouit filiuiri nifi pa< ,r
temain Tilofopbumdiciturvitapecudumi.Ethic*Tropterquodipfe^ni- quepatrem quisnouitnifi fii:us. iicrirnhacditlio niftU
cjuocoii ccnnaboc eonfiderans dixit, q>propbeta quemvocant Mahometum, vni pet fonx, 1 efpe&u termini effcntialis c.xi hticrct ali ; ,
promittit eis talemfelicitatem in prxmium^quam multifapientes no pater non cognofceretfe,fed tantum filius , tit cfili
attenderufit.similiter lud&i refurretlionejuturam expetlant ad ui fed tantumpater.quod eft abfurdum dicere.
tamcarnalm.Etideofalicitatlvit£futur£ credunt confiflere in bo 2 Ego teclarificaui.Mic /«/«//> ralioner}, quareff.tortin
norum temporalium plenitudinet& pacis tranquillitate. Hoc autem exaudtri,vid(licet,quia fuit perfetle obedicns Deo pat
fmoKfr j-a/Mirtorrf.H.Tceftautemvifaasterna.vtcognofcant mendo,& veritatem fideiimer homines do.en^,& hoc t
tC.yita.nMerna fiue beatitudo confifiit effentialiter in afpetlu cla- Ego te clarificaui fuper terra m . Et nonfolum eft cxaud «
ro ipftus diuinitatis,prouttamen habet\adiuntlamfruittone,qux efl pter pr^ditla,fed etiam quia adconfummationcm myftct
eompletiua fflicitatis , ex confequenti uero confiiiit in afpeiiu bit- nationis mortem conilanter fuilinebat,idcoftibd:tur.
tnanitotis Cbrifti,qtt<e eil inftrnmentu nos introducens abbeatitudi' 3 Opus confummaui qnod dedifti mihi,vt facia
nim principaUm. Bearitudo attt hominis confiftit in contunUione ad fummaui,quia iam eius pafjio incipiebat, quu pcr-aQa dix
ttltimum & optimum,& ideo non poffunt confiflere in coniuntlione matum eil^vt habetur infra 1 g.f.
adaliquodbonttmtemporalevelcorporale, vt dicunt l\udes Sarace-^ 4 Et tucclanfica mepaterapud temetipfum claritc' J
ni & ludxi , fcd in adcptione ipfius primi &fummi boni per aperta Id eft,iUiusglorie quam habeo mernaliter tecum fccundum wi
•pifioncm ad fruitionem. tem,fac participem naturam mortalem qtiam affumpfipi
Confiderandu m etiam, quod cum dicit filitts loquens adpatrem: num falutem.
Hxceft autem vita aterna.vt cognofcant te folum Deum 5 Manifeftaui nomen tuum homimbw. Hhcoti\q frt
vcru m. Ter hoc.n.non habetur,cpfolus paterfit Deus, &fUiws fit rat pro collegio apofiolorum.Et diuiditur in duas,quiaprinm
triatura,vt dicebat jtrrius,quia h<tc diUio excluftua folustnon de- tur,q> debet pro eis deprecariyfec*ndo,foi matfuam oratio» t
tcrminat ly.te,vt fit fenfus , q,fo\wspater fit Deus,fcideterminat te,ibi:Yater hr\Q.c.Circaprimu ponit quatuorrationesM
ly Deii.Et efl fenfm,q,illa efi fola deitas vera q efl in patre,& ficab dum,q> debeatpro apoftolis deprecari.Vrima accipiturtxp< k f
ea no exdudii fHiusjed magis includitur,qa vna efl deitas in utroq; (ii,quia erat eorum magifter,& ipft eius difipuli.Bonus au £■
fed excluditur,vera deitas ab his, q dgentibus colcbantur,f. Ioue, fier dehet "relare pro d fcipulis fuis,& eos diligere , & boc 9,
Saturno,& confimilibus.Dato etiam quodhac ditliofolus determi- tiicir«r:Manifeftaui nomen tuum hominibus,&C/ **'
net lyhe. Et fit fenfus ,q> folus patet fit Dtus,non tamen per hoc ex- flolt fuerunt fpirifualiter coniuncli ipfi Chrifto.
clttdi- 1 fui
MOi\^fLITEl{. inftabiIes,quibonafrequenterinchoant,(ednonc
j Hsc eil autem mta atema.Yct hoc cxcluduntur errorcs om Huius ca.refiduum eft oratio Chrifti pro fuisdilci1
nuim inaliquobonocreato beatitudincm obiecliuam po Ientib.&:futuris.Etinhoc Chriftusdedit cxempl
nentium. tis ccclefia:&curatis,vtprofuisfubditisdeuoteo
I opusiorfumviattitfuod «Wifliwifci.Hoclegant&rctineant t€te. Necmoralirasaliamihinunc occurrit fup;
ilQ
J§7 ioannis Cap.XVlL u
ysdcdiJiimibidemundc.crant.&THzo?HYL.Duohxcdice habet nabendo,non poftidendo,neq;'.n.fpiritusdecrearu-
t jluit&quodnonfitaduerfatiusDeopatri.&quod \o raaccipiet,quxfubditaeftpatri &: fili6,feddepatredequo D
p as ciu> lit credere illos.propterea dicn. Quos dedijli mtbi procedit fpiritus,de quo natus eit filius.
ul .;/if,vtiaque.n.oftenduntiu- per hoc, quod dicif.credidi. g Et clarificatus.Supra. petebat de fnturo, clarifica me apud
■j non.n.rapuit eos,fed tu coprobaiti, vt dlos mihiiucra temetipfum,hicfattam dicit &: in eis.Sed Sc hxc futuracii
•ei^iranoaduerfa eisinnotelcet, &per
liesmihi, ied CO- t InGituendos. Homini. b Dcquoiamnonfum. c Prafk-nm. eOS OUlHlb.Credentl-
habcs>&cha , . b e. d .^j^i-T b^s qnouad dexte-
ritemopater. a quosdediitiminidemundo- Eui erant,& mini cosdediiti,& i ram pauis utglori*
-) uitrant. AVG. Pa- b ' Infidepeitnaufeiatit. b .i cognoucrunt.qma a tcfum. simul.n.patcrdcditom- 2 ficatUS.
i ,- .. -, nia.ciim eenuit qui hab;ret omnia. U r*. ■ t
;ri;rat hiiicutoia, r t » ' fi i,M 3 " Ettam non Jumtn
ifilioomnia c fermonem tuumieruauerunt. Nunccognouerunt,quiaom- 4 ,«„„. #th«o.qS^
terntC CUm illO. , ,.a. .... - P«ho«co6.o««.unl,qni»al«ep«t«,,. r£ coaunuo ^i. *
Sciokteiaquoeft ma Sux dcc"iti mihiabs te iunt. Quia verba cjua: dediiti 5 Namww wo» ^»
triierc, quidquid ., !"• .. . i^->™t&t«nuen,nt. _ mundo. quandoerat
ha t.Mihieosdedi mihi,dedi eis.Etipiiacceperunr, & cognouerunt vere,c]uiaa 6 cum eis in mundo?
[h cundumhomi- d * simMitetuer*. ciiK.dcitidemquodatcciciur. ^ vidcntur else abldr-
ne quinoiemper teexiui, &ciediderunt,quiatumcmifiiti.Egoproeisrogo, da.fiquishaccexpo- "
flli) fed aCCepiiSe e » .i.deditismrrndo. b Petquodiannonarntdemur.do.ftoquo nonro^o. -8 nat UOll CXaUUnata. E
eoiicit.Habuitali- f nonpromundo,iedprohis,quosdediitimihi,quiatuiiunt: 9 Alioitem locopm-
qmdoDeifiiius, g Etmeaomniatuaiunt,c^tuameafLint,&cIariricatus/umm ^^^.crouobtfcum
quinondumha- m Tiaiu^ b o^iCl!^am. e Et fi /riu, ful. d Cofp0rai P«re ..t... XI ^^iusnu ,nunc
.cmhOmOU- n. JC4ja tardius exiuit. e rxponit quomododixit,non fum in muiido»' * aUte alia VldetUT dt-
i;U OUia nundum .. J < r „. faensal.^sranrnmmouendo^ ,3 cerfcPotCll lgUUr VC
:r. homo. eis.Et 13 m no n ium m mudo,8c niin mundoiunt, &ego ad 14 re dici.Nam quia ve
C t?nOUerU>lt.Nc PU * ythomorogatpaircmprodifcipulis. Pateriam propeelt a(cenfio,& rdeo «omme-do 1$ nfimile ei'3t triftari
> . * . tibicorpor.il crrquos relinquo.
tat LUCOgnitlOiam 1 Sednonfinemelpirituali poremia. 10 eOS VtpOte qiU lellU "inmun
r ipeciem ad tevenio. t Pater fan&e ierua eos in nominc ruo,c|UOS dedifti quebantur adiutore do,ego.
.dlderunt Ve- J\ Homini.ueluerbogignendopaceromniadedit. a Modo ferua in tuonominc,in quoeosfeiuabatn. *7 UeitltUtI,Olteudltqu,
re, oeoniodoquo r a b °2*^'*utr*h ^E8oSlliucshomo- 18 patri eos commen-
cu dixit.Mouo cre mihi,vtiintvnumjiicut&nos.Cumeiiemcueis ieruabam i9det,s:iiiQcuftodem
aii , venit horavt ^oeisprsficiat, quiaa '
mljamini. Sednec . . 2,1 tevocorego,ierut-
taleserant, iedprxnunciatqualesfintfutunaccep- uiipfeillosinnominetuo, hoceftpertuumadiutonum, p
to iiitu,finequonecieruaueruntfetmoneque dixetat. &: virtutemquamdediitimihi.
d£fi'oW;^c.l)nmaoratiofuit.CIarificafi.utfi.cla.te.a<: i Seruaeos . Vtfint vnuminnaturafua,(lcut t&nos inno-
:.xequutus eit & conclufit in fide credentium. Iam ftra fumus unum,& ideo non ait,ut fint unum nobilcum,
p^rogatutpaterJeruet eos quos ipfecorporerehquit. autvtfimusunu ipfi&nosficutnosunufumus,quianon
. mta omnia. Non.n. quia filio dedit patet amifit cum fi- funt eiuldem naturaj cum Deo,ficut fiiius,iecudum quod
.uahucaddatuneaomniatua&ituameafunt.Vnigeni Deusunum eftcum patre.
nt ouinia qux patns,per hoc q> etiam Deus eitip- k Cum eftem.Non debemus mtelligere,cp pr & filius alterna
ndepatrenatuspatneftxqualis. , timieruent quafialterpoftalterum, Simul.n.leruantpf
I tuumeajunt.baadi ue quibus n.d.non poffunt effe nifi &filius &c fpiritufsan<ftus, quieft vnusDeus.Sed lcriutuia
[uocteau 6c unctiricati iunt,i.patris Sc riiii,sc p hoc nos non leuat,nifiad nos delcendat. Cum haloquitur in-
4 fo.um iunt , necelseefti vt linr eius cuius 6C ipfi telhgamus diltinguere perionas,non Jeparare natura.Gau-
S quod luprauixit de ipiritu. Omnia qux. babetpatermcus. dium,quod lupraexprellit, vt fint vnum ficut ac nos, hac
. tcrea dixi,de meo accipiet, de his dixit que ad ipiam elt pax lila 6c beatitudo in fu turo fa:cuio,proptet qua oni-
cnt tatus dcitatem,in quibus ilh eft «quahs,oia que nia fiunt,prop ter quam Je eJie ioquutum dicit m inundo.
babet q^
D.:ai&
1C«
NICOLAVS DE LYRA. q uia proptcr vnitatem fuppofiti omnia,qua funt Dei, commxnicai*
l1ie.MM.$ecundnm<£tcrnampr*dejtinationem. tur bomini,& tconuerfo rnodo praditlo.
1 milii eos dcddU.Cocando temporaliter adfidem & apoilo 13 Et clanficatus ium in eis. H.dquiaapottoli gloriam eias iam
■ mtatem. . partimcognofceba»ty& depropinquopliiscognofciturierantJ^Hur
I : raundo.^tw* ante vocationcnt fuam apofioli erant mundia- ta ratio accipiturcx necefhtate imminente apofiolis , quia Cbrijtus
'.mtes,ficti t & cxteri bomines.Secunda ratio accipii cx par cito receffurus cratab eis , cuiws coiporali prefenda erant dcteclati
'olorum^uifueiuntfeiui obedientc;, & boc efl quoddkttur. & confortati , &ideo pro tunc mdigebant ffeciaiter Deopatriptr
ittmonem tuum leruauerunt.Cor uefciltcet&opere. orationem COrijltrecommendari.&boceslquoldicitnr.
:ccognouerunt,quiaomniaqua;dedirtimihiabs te i4Etiamnonfum in amndo.ldcji,fuminpropinpio rcceffu
6ili\iiejl,a eprocedentta. ; _ abets.
' ^ ia vetba,qua5 dedi. Quia d pknitudine fcientim Chrifii fa- 15 E t hi in mundo funt . I{emahentes in tribulation.bws mun-
9tiredund.vHta tn apojivlu . dants.
i pfi acceperu nt. Ootinnam Cbrifli retipiendo. 16 Et ego ad te vcnio. QJ.Tropter hocpro eis oro.
--tiouerunt vcie,6cc.Ht»c.«. cognouerum per doUrinam 17 Pater fancle ierua cos in nomine tuo. Vofitis rationibus
& per miracula^vcrumtamen , quia talts cogntuo efi fidei, quibus debet pro eis orarejjic 1 onfcqucnter formatfuam orationcm;
f*t>dt r;Et crediderun t.quia t.i mc . Tertu vero ratio auipi- q diuiditur in duas,quia primo orat eis confcruatioen d rnalo,fecun-
nr tiarte cujiodix Cbnjit, cut apostoit erant fpectatiter commtjji, do,perfetiionem in bono, ibi, Sanctifica eos. Dicit e>go primnfic:
■ i,c{uod dtcitur. ^ Pater Jancte lerua eos in nomine tuo,;'t/ eftjinfide&confefi*
• ^ro eis rogo.Hoc dicit,quia efftcacia fu<e orationis tantu- nc nominis tui.
txtendnad.ckt.hs. Uuamuis. n. fneljicax proommbus,ta- 18 Quos dedifti mihi.Ter Jfecialem amicitiam eos mibiconinn*
li ponuntftbi mpedtmeatum ne Jint partiapcs tpjtus , ideo gendo.
19 Vt fint vnum,ficut Sc nos. lde(l,vtfint vnitiper cbari ate
to his,quos dediftl mihi. Quo ad efficaciam. ficut nosfumus vnnmper naturam : Jta quod ly ficut non importet
<u\\[\i\\..setundum (Utrnam py#deftt>iationem. aqualttatim,fed quandamirrutationem longinquam.Et allegat ecfe-
a omnia tua lunt,5c tua mea Junt.iiyia proptcrinfe- quenterapojtolorum necefjttatcm rejfcftu buius conferualioms diui
f*r<n'.em vn-.onem hnmanttatts <C7 dimnitatu in Cbrijto ptidioma nx,dkcns.
tun iru„t4incatto,atiriLucttdo ea^quafunt Inrtdnis Cbrijii Deo,ct 20 Cum eftem CUm CiS.TrxJentia corporali.
. lutenimdcrr.orJtrttoCbiiiioihxcfropofitio eftvera. 21 Seruabameosin nomine meo,&:c.cuftodiui. /</ ejl,firmi
■10 creauujuuMyiia Leit fj vjaio cjt vtratDcus mortnus ejt, ttr &fecure.
1»** * Nemo
U8?
GloCord.& NicolaideLyra.
ho
JJ.C
iamnon fufti demfl
ilo,cademgratp
uorcs, vtpcrfc-
uerentin veritatccu
iusvmbrafuerutvc-
tercslanlUficationcs
i.inmcquilumvcri
ita li vtillos feceris ferttare fcrmonem ruum,&:cu(tci
amalo in vcrirate fanetificabantur. Manifcflu atil
qmddam . Sanclificacoj in vcritatetua ,hoccftfepar.
in verbu &: pr*dicati< >nem, oc fac cos facrificium,qua
ritatitiKuminiltrarehuicluam vitam cor.fecrcot.
d "Mi,npro<
nondi-
Sedne.nlmeterF.titu»licunodU. ~ I:..i«rii- I llS,(cddeCC1
cos innominc tuo. Quosdedifti mihi egocufrodiuiAnc- bmmci t;Ko
|wUfp,.d.»in.tu.>«fif.tionI. i*o«h.cde,..optopj.,.W.t. 3 tClT Otat LIO hl
niocxeispcnit,nmfiliusperditionis,vt knpturaimplcatur ' jam fu
NuncautcmadtcvcnioA^cloquorinmtfndo vt habclt 4 qui^tin reo
^um^cumimplctumin femetipfis: Eg^dcdic.s fer- 6 .* £flJ
y vbicunque
ramcn ram
vtpolt
8 poltrclurre
f Vcruerbv
P bume!
A ?>nmfnenu lum pcrdidifti, cum &; ludas pcnerir molti-
^,,Tl i fe roce?crunt.Ouantum ad mc attmet inquit nul
quealu tctrocei eran, v^ amifi.fca (cruaeos,
\£S$£ £S£ESS > quo J au t a fcipfo refiherint
hocnihiladmcJ
autemdicit, vtfcrip-
tura iitrU-Uur, \\oc\ci\
omnia qui dc lilio
pcrditiomsprxdictt.
ttcnim & in Hal-
misvariisde iplodi-
auclh&inahipto-
phetarum libri*.
b Sanfiifica. Sictlt CX
gratiatuainccpnefr
t Supra |anctificatio,pcrqua
monem tuum , t & mundus cos odio habuir , auia non furit
dc mundo,ficut & ego non fum de mundo.Non rcgo vr tol
• vhiadhucneeelTaiiifiio^&finonfunr Je eo.
las cos de mundo , fed vt lcrues cos a malo . Dc mundo non
1 i: o. Sic fer jabaotac i b illo malo quod orabat
* toa.
6tip./4J
Sup.i.a
uuJiamik"4-" [aeo. aic icrj«"j">-**. .- ...v ...-.«-» •- Clt COTll 111, >.v
i.inmcqui lumvcri ^^ ficut&co-o nonfum dcmundo.SanCtiricacosin venta- IOpcr eostan ufi
taS, qU«)d ftlbdendO D ' b , Qj'ain carnencnpeccati. Ildicatlim,
apcrit: scrmo tuu* ve. *r tuus veritas cft . Sicut tu me mifiiH m mundum, ita , a i\U;!u Sc
<.H,quodefr,egolum «•.«■ ^ v^«.p.teM*«n»r. b n^to.ti.bcpeed.tt, ijlibet,.ed<
cV e"o miTi eos in mundum . Et pro eis ego iandihco me- ,4mo & prrj
ipfum , vt fint & ipfi fanclificati in veritate . Non pro eis au- ; £™Z2
* \ v.feu.eururama.ou.fanain.ent,,, *. ,1 1*1"^«-«^ «** ,„vt
vctitas.Grccc^r)'<La
tinc vcrbum vcl ler- c
mo,quieftvnigeni- d
tUSpatriS. » '. V.feu.entaramaiou.fanmn.en.ur. J^^^^r^ ^veibUUlfi
vt pro cis'pmfn"So e tem rd^o tantum , fed 6^ pro eis qui creditun funt per ver- Dc.; . pcrquod I
VtprOCl* j-rtjm cg j, Quodtupraderoli..p1uftoliihoedeoi«DibninmuI. «ltiatrO, t
mc hominem lan t inla<uneQa^inp.ce.quUiuuunmregnumiun.futu.i,d j gpaulus , &: qm
flifico in mc verbo, ^um eorum m mt?jVt Gmncs vnum fint,ficut tu pater im me, crcdit.
^^^Z&vc^mmam^cuo.l^icm g rtfm.fi* • Non,dt, omn« j vnum ft
ill s prodcft , quia & ipios qui funt cgo , quia caput & cor- vt ilh omncs vnum f « • fioir m pate r n ™
pu SntvnusqChriftus,fanaificoinmcipfo,vndeaddit,vr fubaud.vnum , urnus •1^^;nfa^.™
r ^^KS -cat manifcftum.interpre ntuffaiUusin ^.^J^^^ 2
- tatur.nA— ^^nuliumineomcndacuatque po ^^^^^^^
*
NtCOLAVS de lyra-
1 Nemo cx cis periit,&'c.Hoc dicit,<juiafua perditio uo fuit ex
icfeilu cnftodit Cbriftijed ex malitiafua,ftcHt dicttut altquts film ,
tnortieyeo (tuodfacit aliquid dignmn morte.
1 Vtfcripturaim.Lv \t.hicteneturconfequutiue,qmaperpro
ditione I udtfcqunta eli impletio fcripturs , qux de hoc loquitur Tf.
40. & wi.ytfupr/taliegatumeft l J.C,
3 NuncantemadtevCPermv«»»»fPtfw.
4 Et hxc loquorin mun.Hocdixitproptcr hoc quodexdittts
tiusahqui poffent credere, <p no haberetpotcflatcm cuftodiendi eos
in abfentia ftcut in pfentia,idco hoc remouet c//.Et ha?c lo.in mu.
falicet exislens inprtfcntia corporali , acft diceret : Sic loquar non
propter dtfcSum rirtutis , fed ad oftendendum ueritalem humanA
natur£tompitienseis,ideofubditur.
5 Vt ha.gaume.imp.in icm.Gaudium.n. Cbrisli de rnwne htt
manitatis ad diutnitatcm,pcr q>tam illa humanit.is habetgrati* &
t'ori.c plcnitudintm,vt Jupra dillutn cR c. x.jld hot autern trat tn-
\entio Chriilt orantis,vt apoflnli venirent adghrbm vcrxfntitio-
nis.in qua aperte vidcrcnt vnionem in tpjo ieitmis ct humanitatis.
^tlia autem ratio quare apoiloli indigcbanta' Deo fpccialiter confcr
uariyeft,quia erant Iudxis odiofi frropter dotlrinam Cbrisli, & hoc
alle^at Saluator di.
6 hc,o dedi cis Icrmoncm luum.CuflodiendTt &prxduandu.
7 Et mundus cos odtQ&c.Qttantum ad afjcfiioncm , licetfmt
de mundo quantum ad corporalemprajcntiam.
8 Kon rogO.Vt tpl.&C.Qi"* mn expcditfidclittmfaluti,donec
fidesfitpHbhcatjpcrtotummundum
9 Scd VI feruei cos ■ ir\z\o.Dando cis conslantiamin tiibulatio
nibns inmincmibus deproxin.o.
; , , - tc tonfcqucntcr orat apcRolis perfcfiionem
in btm (i/.Sandifica eos.ld efl,confirtKa. Sanclum enim vno nVtr
doft^ntfitac idem qucdfimum.
II In vcMte.SciHcctfidti Catholicx.
\ 2 Sermo tuus veritas ctt.ld csl,dofirina mea r,ua
ttiam tua efi ftcutfupra difium eft c. 7. ifta autcm coiifi
flolorttm fafia eft d Deo patrcqmndo ;n dte Ventecofies
rhum faufium.Et nectiffitas huins cnnfirmationisfw^^
1 3 Sicut tu mc mififti in mundum.^(i vcritatetnjM *
nx. ditendam . . I
1 4 Et cgo mifi eos in mundum.^^nc dounnam
dicandum.Lt notandum cp dicit,mift.id eJl,mittam,loqum
ropermcdumprttcritipropterccrtitHdinem euemusftm 1
apofloli non funt miffi adprxdicandumper mundum, mft ft
ptionemfpirituffanfii,ittetantefu'JJent miffi ad prxdicandi »
uitatibusIudauelHdtistantum.
1 5 Et pro eis cgo fanftificabo mcipfum. Id eft, f-tcru w
carne offero tibiacceptum.
1 6 Vt lint &C ipfi fandificati in veritate.f ic ut.n. vetus f
tumper fanguinis efjuftoncm confirmatum efl,ficconjjrmax
tcslamentifafia eflptfr ejjufionem finguinis Chriflh*t Qfu h
Jlolus ad Hcb.nono.
17 Non pro eis autcm rogo x^ntum JJicccfequc
oratpro toto fidelipopulo.Etdiuiditur in duas,quutfttm t
eis cDnfeht»utionemgratU,&fecundoglotin,ibi:\}3XCt qu l
f\'\\m\m.Dicitergofrimofic: Nonpto eisautcm ro
tum^&c.Pr- omnes vnumfint,in rnirate tbaritatis,n '/"
confifiitptrfefiio Chriftiana religionis, quiaptr hocmrrl
fi(t coniunguntur adinuiccm & capiti bvmini Cbt tfio, &
ipfi De$.quiadh*ret Dco unus fciritus cfl, utdicitwt l-Cc-
fic per confequcns priwum principiutn quod efl Dcus,cor, »J
honuni,qui eft quodammedo c.mms creatura.
is Sicuttu pater,&c.vnum fmt.rioeflibitUHt*'*'!
fcdcuiufdahnitatiouis , quia Chrifli bois & Deitfl untii-'
lis,a\iorum auiem hominum a Dco,efl tantum unius tbaru P
■Bl
f(
U
u
IH
4
121
I
oannis
x i &ipCt.ln nobis dicif,vt quod vnnm funt fide &: chari
te,uinasDeitribi>anr,vr nucautem luxin domino.-
5 «•wwn.Mundjshicaccipiturptoomuibusiliisqui vnti
foJ.Nec hocquod Jiint facit cam vtcredanr.quia potius
Cap. X.
1191
f roiu.tion porcft non ficri quod vult omnipotcs, fed il- 1
lavolunras liominis,dequadicit:^o^//c«f c«o voto. m« i*
g ^^.Ideft,incoclo,vbiincarnemoxfuturusfum,vel d-
iicutd!citNicodemo:Nemoafcenditincc]um,uififilius
jL1 .iNcciiucquuuu.nl Huiwm vi trcudiu.ijuia ponus ncuroicit JNicodemo:Nemoafcendit incclum nififi ius
crtcndovnu iunt,quauis vnu cflent natura, diffcnticndo hominisquieftincelo.Nondixit eriMedeft Drrerverin Sl,PraJ
taienab vno, non • * L _ _,-_** d <*.
taten ab vno, non
ers vnum,fedora-
doixif»vtmundus
creit, ficut orando
Rogo. a Vnitas fanftorum hic vtl in fiiniro non efl eanfi fidei.fed mercess
b Itahntvnum. c Proeis vthomo rogo,& ut Deus facioquod rogo
& ego in te,vt & ipfi in ndbis vnum fint,vt mundus credar,
meS VtlU b • rn. r . . ■«nal.t.tis. j Djbot«umtgoDeu,,
iimcfi tertiofub- b quia tu memiulti.Etego claritatecjua tu dediflimihi deadi
aUCltUr,rCg0,Vtnifl C • * In^"i"tef,cuat Cupzpnfid^ b VriintvnnmpcrmevnLmmedhtorcm c In^ciaiiate.
dus redat. d eis> vt «iit vnum iicut er nos vnu iumus. £30 in eis, & ru in
r t fiQQ djTl C^T 'a ^UDra ta nttnn utfinrunu.hic cnnfiirnati.ihf rr+Aat- i,:„,«„„„r^«» t. tj./i :_/t r_
.^'heoph, Qua
len^lcria, feu ds-
ritaau datam effe
riic F_nn npx Dd*
Tnata&pfignaf j:ar'no]"t' =.,c ItaT,umv d ^*f!^.«^.^>w«^W?:
cflrinas,& alia g diiti mihi,voIo vtuoifumego,ckilliiint mccum,utvideanc
' P5P^,"fe™™jhi^™'n,'u^lmi^i,Deo,cummcgenuinitibiiqii.-ltm b yideant.quia
,a Supratantiitnutl.nrunu.hicconfumati,ibirredat,hicccgnofcat. ~b Ideft.ipfi confummati.
Hoc&ibiachic.qunnfepar.bilemcharii-ttmpattiscVfilii-.modocredimus, tunccognof.enus.
me utfintconfummatiin vnu,cXcognoicat mundus cjuiatu
me mififti, cXdilexilti eos, ficut ck me dilexifti.Pater cuos de
-a ^tii.idiuxiflieosinme,reripeeosmecu. b Confummandos in tantam fpem erigit qna ma
d Nonat,crcdant quiahoceft n,cr. c hdtitnon fides.
|uquegloriamco
cor.ae J.ilicer, vt
£ainum,iitaenim
■amaiorefiqua
ca ux fsgnorum.
Na Jicut&iDeum
atir ramur quiano
di m inquo&nosdilexit,- przdeftinauit tunc.quod in fine mundi fac
rem rjfonx», m qlia
&:Deus homo ei%
&homo Deus. Vt
i vbiegoJumdeitate
no&: quxtatur vbi,
2 quiadeiiasubiq;efr,
cu quoramebonus
3 eff,erfinon ubiqnc
4 ficur ille.ut Jatroni
dicit: llodie mecum
5 eris in Taradijo. Vn-
6 de& nonfatis fuit
dicere,ubiegofum
7 fed addit, mecum,
quiamileri poflunt
8 effe ubi iJleert qui
IiICXJ,
f.
. t " 1— ■ ■»■-■» >_-w«»i» iji.uciumuii tunc.quoa in nne roundi ratiet. o Cllt uui mccil UUl
ciaritatem mea cjua dediftimihi,quiadilexiiti meantecon- 9 nufquam deeu, led
Ideohoc eisuolo.quiahifolidemundotognouemntte: Ii.iqtius, Iuflum. Wcdiator. lO foli beati luht CUKl
uitutione mundi: t Pater luite mundus te no cognoui t.E^o 1 2 ljlo'9
a Per me. Perhoccognouerunt.quia tu mc mififti.frjo grar a notienTnt. ^2 ^l01^1
i]lo,qm no funtbea
autem te cognoui,oc hi cdqnoueruntjcuia tu me mififti. Btli Jo»quiaftuutur «Ho
Pe^fidem. Peifpeeiem. I ij. Uldent lllum flCUti
nSJr^aui1 h not"^fecieisnomentuum, ¬umfaciam, vtdileetio1* eft,A
16
cjua dilexifti me,in i piis fit,& eeo in ipns
:. ita&iliiin- r &
:.oc loco a concord la dico fiant cJari.K^o in eis & tu in
cumillo,utcxci in
17 Juce nonfuntculu-
ce. Nee boni nunc
ita funt cum ea,&: fialiquomodo per fidem (unt cum eo.
h yideant.Cum m forma ferui clarificata uidennt iudican
\o «mso qmn &r pater m nobis,cV nos in patre. Sed te bonu & na)u,tolJet Jpius ne videat claritaum Dei qua r, x6 B
ueleoltedir,excuiusplonahocdici{ur, fcut Deus eftq Joli mudicorde uidebut,Q;eriteis vitaxtcrna. Mar.^a
uod apoltolus ait:^cb- Chri/li chriflus autem Dei.Vt fint * THEoPH.Nofi enim dixit ut fruantur gloria mea,fed
1 kLC„?.P.e^C1/-recond,ia.tionS Pe5 media- utuideant.Homini enim requies maxima,ujdere fihu Dei
ha;c.n.eftoIsgloriadignoiG,quod& PauJusdicit: T^osau
tem reuelatafacie glorix Dei conieplabimur. Oftendit igit hoc
eoquodnon fitquemadmodunnnc videt eisin uili habi
tuinueniendi tuc,(edingIoria y habuit autepditu mudu.
uqinaixme i ^rrfi/e.DiJectioquapater diligit filiu eft lnoninib. iu-
;ipp>nejno5,ficutJupra.Sicutiiiififtime, mifi ftis.quia membraeiusiunt,&: diJiguniuriniilog totusdi'^'
ntquja mcmififti,nufi illos. Jigit,io fubdit:£f egoin ipfirfum.Q Quiaego Jum m ipfis, F
u t tjtraxifti ad me,fic & ego elegi eos de mu aliter eft in nobis ut in templo,noi in ii!o alitcr, qa nos Ju-
•ai 110 iuiu uati ei no iunt fm,&: fi poteftas fit ei olum. mus illc,cu lecundu hominem eius capitis fum uscorpus.
f Volo. g^CAR
1 t\ i r^-'""*-* »v«-«-'"wuidiiuiic jjci uicujd-
Utfcrlcdta beatuudinefruamur, vbicognofcer mu
•r.t>cciequodmodopfide.Egoi'um in eisad ouos
li & tu in me.mundu tibiper merecocilians. Vnde
iocqaod (eqtur: Dilexifiieos.Qaii in filio et mebra
*git,ficut &; me,noquoda:qualiter,(ed quia&me
NICOLAVS DE LYRA.
mun Ht c addrt, uia ex magna cbaritatis Tenitatcqu&fuit
U ma tcckfiajmdti loucrftfunt ad veritatc fidei,i>t habetur
W&+.Et tjHi,. per prtditla pojfet aliquis credcre rp filiits non
« ferfttlioiiis apofiolorumjicut & pcter,idco hoc remomt.
t go. L^uia pi as mbacufo um per qnam declarata eft diuinitas
mteftapoflolis aChrifto,»tpjtet Lu.\o.c.& Mat.io.a.ta
■t eis banc ptatem^ ipfe habuit,quia Chriflus virtu e
f< miracula fecit,apoUoh aut nonpropria virtuxe fed virtute
Hniraculafaciebat^propter ^'imiraculisfactcdis nomc Chri
"*abat. j \TK\\m.i.vtfminvcravnitateeccleft&<& abfq^
rVn- 4 ^Soinci,&:c.inv.^;j/»er»»»io»c»M6Mwa»,>4.
m ad Deumfatla isl vnio totius crcatur^vt ditltm esl.
P Jgnofcat.Tr r opera.n.ntiraculorum ab eisfatla adduttus
■foj adfidci charhate,& cognouit diuinitatem CbriHhfcfa
«item fiue amicitia Oei ad apollolos,quib.aderat diuina vir-
*<erib.miracu!o(is. 6 Pater quosde.mi.W/comyiVc/ifto
■Ihovemgi.oritdi. Paterquosde.mi.Peryfraw/u/??».
Ho.rt efiy ro.& deftdtro. 8 Vbi fum t°o,&c.Ideft,in
f\tatuuitne,i </,a ia erat Chrifitts atlualiter quatu ad alam,
|7J rincmliorpars hominis. 9 Vt videat ch.Idefi,diuini
p . peUliter.daruatZ corporis mei glorificandi , qtiia vttaq;
4« bttfiUus apatrcvnam xternatuer , aiiam ex tcmpore.
^zdi.&cc.Hocpatet quantum ad Chrifli deitatcm,fi'miiuer
' ad bl*n"MUtl,iiiquautv Dcuspater ttcrtialiter pmdcfli-
nauit
pauit ipfum ad hancglori im & txaltationem. Et confequenter oflen
dit Saluator,quodfua oratio jit exaudibilis,di.
11 Pareriufte mundus te no co.Licet.n vhilofophi Deum co-
gnouerunt quantumadeffentu vnitatem,non tamen quatum adpfo
nalem diftint7ionemi& ideo noncognouerunt proprle loquendo Dch
patrtm. Similiurludxi licet de hoc habuerint aliquam cognitiane
pcrfcripturas prophetarum lequentes dc difltntlione perfonaiit in
dimnisjlla tamenfuit in eis obfcurata cx inuidia & odio ad Cbrijiu
vt fupr.ditlum cfi,& ideo non cognouermt Deumpatrem, nifi lar-
geloquendo de patemitate inquantum patercfl omnium crcaiione.
1 2 Ego au t te co. Qiiia inquantum Deus cognafit patrem notitia
comprehenjionis,& inquantum bomoptenius cognojcit quarn aliquis
angelus quantumcumque beatws.
1} E t hi co. cja tu m e m i.Qjiia apoftoli perdotlrina & miracu •
la Chriflihabucrunt notitia,quodipfe effet miffusprofatute mundi.
14 Et no.fe.i.nomepatermtamproprie ditl& i>i dtuihis, & per cii
feques totim trinitatvstftiia cognita vna pcrfona,& atix cognofcu-
tur.Ifiud.n nome» fanttiffm/s trinitatts quvd erat alrjs ignotum, vt
prxdiftum eH,per dotlrinam Chv.HifuitnpoJtolis reieuatum.
1 5 Et no.Qniapoft refurretlionc ChnHi quando aperuit apofiolis
fenfum,vt jcripturas intelligertnt,& poti miffionem fpirituJsanSi,
apofloti plenim cognouerunt myfh rium trinitatis.
16 V t dile./d eflfpiritHsfariftus qui cfl amttr Tatrh & filij.
1 7 Iztcgo.QjtiapergraUamfpiritwsfanclifatlifunt templum &
habitaculum Chrijii.
* CAP.
Liic. 24.
P
i.
<A D D 1 T ■' J 0.
■vbidkitur JB/^i/.Simihteretiam Iudxi refur-
r!'turan)exicc"tant,&c.
. .nodtrui muttas erroneas opinioncs habeat cir-
cajutu-
cafuturam vitam,fimititer circa ftatu rcfurrctJionis, antiquitamg
eorum er autentici non crcdmt faUcitattm vitx futnra iconfiUae
in bonorum tcmporaiium pltmtudtne^vt fup.de ilanm m additione
Juper Lm. 1 4-c«.
Tomus v. S
A
u?j doi ord.& Nicolai de Lyra i<
CAPVT XVIII. 'n hortodcliciarunr.,in quc huius frculi torrcntem
* ri^MfefffeScouirat difafulosinrroduxit. r . ... _
b H. Emffut eil cum dif ipniis fuis. * Theoph.lactvi. d Cohortem Non Iudcorum.fcd rni.itn a prcfidcfcrt
Sft^jTianlocaa-filentijofficinasquxrcreiolcbitdomi- dinclegitim«pote(tatis,vtillistcncnrib.nullusaiidl
nus,_- maxime fi qaarjdo myfticum aliquod tradebat.Vn filtcrc:vcl ctiam fi quis auderet, contra tct non poff
• i _ __. __. -— . . V. r t# t _ - l\ I II
t M.tth.
:*. -.
>Ur.i4.C
J.U..-U
pibus u
-criiotu.
T _■"««
w..
autcm ludas cogno
JcebatquoJ ni hor»
to hac hora cfTct lc-
iuscx! non m domo
dormiens f Scicbat
dominumfrcqucn-
tcr extra ciuitutcm
pcrnoctarci-capro
ptcrctiamtunc exil
le foras. htalitcr
ipio fcfto maximc
huc moicm lcruafte
crcditus clt docens
difcipulos fuos luh-
blimius quiddam .
Doccbat autcm in
tahbus ocis my-
ltica.
lam apofiohs m
agroculto 6.fiutuo
foopofc p-r aflidul
pridicationcm con-
ltnutis, tepore pal
fi.,msinhoitumpa
CAPYT XVIIf.
C ^e.il. No<
ditur, vt n »c
quxindicfrc
adetantinuen :
f SubataiL&
i/ui trude. eu. cu j
eolculohic
8
Ko.i ante, fe- iflis 6nifs non qiunl in bort un mox introiret.
Tranlie » ilelu.lti' 1 1 Gcntfj [
| ALc cum dixiflet Iefus egrelTus ct.cum dilci- ,
Qj»bibi:det. r:«>c huL fit.uU O Jroncbumbi-tioeorum.
pulisfuistrans Torreniem Cedron, vbi crat , quod ajil cu.
i Noc ftati n,'cd 4u'bul- j.ii ii.. . hii ^ *Mi nati-iit. b \ bi ltldlCUIlt
ipfe |uf uii cciouc I COmpr- .•• id e .
hortus : in quem intrdiuit ipfeSc difcipuli cius . Scicbat.au- ^ S oc^^*jVj
rcm Iudas,qui tradcbat , cum locum , quia klus frequenter fortcs n.oritu |
conueneratilluccumdiicipul:sluis .tludascrgo cumaccc- * J«l,|j vir,otc
batquidcmcJ
pilTctcohortem,cVTa1 pontificibus &Pharila.is minil.ros
0 * a N^»c..imctat i .fjuj idco .umlucerois 4V ';ribu v li laterev. Ilctni» iurrcrc;ur. '
Ipllarctndeiunc lib lumrn pan.le. b Vt hii fi ui cuin .lcfenderevilltnt cxj ugnaicrtur.
c vcniitilluc cum | larernis & facibus &_ armis . lefus ltaque
{ciens omnia qua. vcntura erant fuper cum , proccllit, 8
Noni • o ansqui i vcllcat.quem ciicit m 1 ciui ut .jux • bi:.t.
ckdixit eis: Quarm quariiis ? Refpondciunt ei : Je.um
- Nonab. onditfe, ed ofttodjc
„..._, _- 3 i c I 0 10 pc_taut_s Ai
f Naz_arenum . Diciteis Ieius : Ego ium. Stabat autem & , , [iiifU rcuo -
Q :ali ncfcis faSi rotum vclpo. us ur 6;noof.ub tum i-deret. intCrtCliaaU
Vt crtro dixit '
hendi, lc_
quando volu
h ^tbi>rittre
interrum.
pereuan
que d.cn
cgo fum
.11,;
i ICtlO
B
t.4-b
[^w^uSS Iudis qu'i""'tradcbat eum cum ipiis . Vc crgo dixit eis, ia cadnnr.
tior.s_quundefeito g cgo ium , abierunc retrorfun? , q( ccciderunc in terram; * T h e
tcntatus vicetat , in h ° lactvs.Pi.
hortofuos coionat. quidem cos.
Vndeaitlationi.^mfnrfiwiiA/.feo.wc-.erixM^-r-^yo. trorlumcaderetdeclaranspoiaiam iuam.-Cquou
c ^.erii;.lnhortocapituivtdelcretpeccatQc6milTum fionem venitet.Adhxc5thocpiouidenb,vt n« qu
in horto <r^*
Piuiiio.
Cearon
NICOLAVS DE LYRA
C A P V T XVIII.
Aec cum dixiflet . :Hic tncipit cuangelifta dcfcribere
Cbrifli pafj.oncta & mortf.iffu autemfuitper ludaos
incboata & per gentilesconjummata,f cundum quod
Cbriffm prxdixerat M_r._o.c.Filius hominis tra-
detur principib.facerdotu & fcribis,-- pdenabunt eu mor
te,rradcnteumgentib.adtlludenduni6-flagellandumS_
crucirigendu.£r ideo tuangeLlla primo o/lendit , tjuid Chriflns a
lud£isjitpalfus,f c<ndo (futdagentibusfe.ca.TancetgO^.Tri
ms m trcs qa prtmo defl,ribit euangetifla qualtter Clmflus a mini-
flris lndsoru fuit captus fecwido qualiter a miniilris fuit potifici-
bus traditusjbr.Qohots quoque.rm.o qualiterapbtijicib.co-
ra Vila.eft accufatus,ibi: AdducuM ago.Ctrc-s primu tuangeli
fla tria defcribitprimo fditionis locu jecundo fditoris appaxatum
i->j,ludas crgo.Iefus itaque {cicns.Cucaprimum fciendumy qi
Cbnflui imu ad locum extra ciuitatc,ad quijiiebat rcntu) umpro
duorew,ft oflenderetfe uoluntarte (ubire mortem.0 hoc ei~l qu od
_,.C(*«r.Il._ccum dixiiTer,6_c.trans torrentem Cedron. Ce-
dron nomen cfl torrentis mter ciuitatcm Urujatem & monte Oli-
uett currispcrvalle Jofapbat qux e(i inttrmedia. Etdicebaiille
torrens Ctdron,eo quod m ripa illiusfluminis,fiue illius torretis na
fcebani multi Cedriyhtc cmrii fluuius appellabatur torrens, pro eo
quod aumodum torrmtis quanaoqut habet aquas quandoq; nvn.
2 Vbierat hoitus.f; //t irat locus ilaufus cbuenicns ad tapte
dum illus qut efscntmtra ipfum,
l \n quem in.ipie,8_ di.tms.Offetens fc captioni.
4 Scicbat aute 6_ Iu.qui.tra.eum lo.t.v quopatet aptitudo h
ci ad
ci adcapitdum Cbriflucx trib. primo quia erat a ciuitatet
& pft quxrebanteu apereftne (trcpitu tu barum >.
a.fecundo quia erat claufus:& tertio quiaproditoricognil
5 ludas dgO.Hic defcr,bitur pioditoris appara:
de tribus (e muniuit . Vrimo demagna fvuclate forti
6 ideo dicitur.
6 Cu accepilTetcohort_.y..//'cff «;//:«>» aprxfideaji
vtftc multitudo populi fi [uperurniret non anderet impedl
prodhionem , propter tuftitix phhliae timucm.
7 Etapomificib.& pha.miniftros.rvf//c/.;-&crr'f_.'
abrtraque curia,fcilicet potifias et impetatoris.Secundo
fed IuJas de fominc cotra noclis tencbras quod notatu
Venit illuc cum laternis 6_ racibus.Tc , «»o munitu
fi yetlenteius proditionireftJtercy ideo fubditur. Etarn
_ Iefus itaque.H/c ofienditur promptitudo Chnfti
& hoc dupliciter primo quia Chriflus (e non occultauit,fet
defenrioneprohibuit,ibi,Simon ergo./s priifa igiturf
Ielus ita.lci.omma qua: ven.erant fu.cum procel.i
9 Quem c\uqt\.Ex quomamfcsle patetquod [uayou
ptus t\i,qa tumjciret omniafutura,-vt fupra dectaratumj
nonje occultauit,fed magis qu&rentibus eumobuiamiuit.
10 Refponderut ei,^ irtute.n.diuinitatis faiiii eft,quo
tcs ad capicndum eumprimo non cognofcercnt eum ettamj i»
pulus qui vcncrat ai tradcndum eum,undc fubditur.
1 1 Stabat autem S_ lu.Ftpet hocfecundo o(ienderetur M
voluntatefua caperctur quia ex quo cis erat incogr.itusf
eis rccedcrc><cy nonjotumpatuit bocperpdida,Jed et
per boc quodfubditur.
ia Vt ergodixit eis,5_c. Si enimuno uerboomt,
.:■
M 0 l^^t l I T E R,
+ i Hi«c curti dixiffet lefus egrefius efi c« difcipulis [uis trans tor
r^ifr-m.Qui inrcfpretatur triflis rncror.Perhoc igiturqff
Chnitusiuit iflncimminente fuaf paffione,fignificaf qct
C«ptio- Chrini.inusircvolcnsad martyriudebetimmines (uppli
«*• ciuin pra:cogitare,5_perpatientiale armare, Vndedicit
i:(^inishomilia.??.Minusenim feriuntiacula q prcui
dc>tur,& m»s tolcrabilms mala mundifufcipimus,licon
rr i h ic per piouidenti* Clypeum munimur.
j Sciebat autcm,& Iudas qui tradebat cum locum, qafrequentcr
. ' I
le[usconuenerat illuc cudifcipulis fnis.lnlCtquos erat 1 1
Chriflum tradcrer ficut Sathan tuit inter filios D<
€t\im Iobafflclionibus moleftaret.
7 lefus itaque fciens omnia qux ventura erat(uper eu pt
(//c;r«..Quxiitus atnem a turbis,vtfacerent cum
git folus in montem docens inhoc ftigerc niund
nores6_promptum efiead labores.
1 1 ytcr.dixit eis ego fum,abicrunt retro & ccci.iutrr.
caditretrorftim,nonvidetfuicafus periculum 1
labentesiaculpam,nonv»dent fuilapius uiifcri.
§t
icq
sh\
tL ioannis Cap. XVII I. 1136
1 -os non peccalTe eo quod illis fecrederet &manife- inffuseftnoportareperam neq^duastunica^glac/ium ha- D
a r ppter haccoftenditeis hoc miraculum q>furficiebat beret? Dilce qi pottauerit illnm in vfumagni pafchalis, et
jpdlendoseos.Vbiautin malirialuapermanferunret poftcccnam.Velcp timensinfidiasolim in hocpr^patane
Tmiraculum,tuncfemanibuseorurmpermifit,&vnde rit. Quodfidubitasquocum iufTas fuetitnonpeicutere
r r oclo vfqj ad vltimum horam dile&ionem erga ,pxi- iliis vt homicidis leftitent? Audi quomodo non femettp-
on relionir. fum,led magiftrutn
,'ite bos ' abhe Vtbeneeumcognofcantneerrenlmcaptione. , -^ vltUS fit IliaXime, UC
\ cvsTiKvs.Fa- Icerum ergoincerrogauicteos: Quem qua^ntis? Illi autem 1 indequodnondum
■Jtquodiubetfi- dixerunc:IelumNazarenum. Relpondiclefus: Dixivobis, 2 perfedi tunc erant.
JvSpetircnon a quiaegofum: Si ergo mequa:ricis, hnicehos abire. Vcim, 4 Qiiiefcac vindicta.
ortfintmori- plerecuriermo,quemdixic,quiaquosdedifci mihi,nonper- t AlitenCoueue gla- E
quilflCnOn A d.-nt,orcxt-rsJiUipulis. Cultcllum fciiicet. 5 diG in lOCUttl lUU,l.
du i crcdebat,quo- didi ex eis quemquam.f Simon ergo Pecrus habens gladium 6 verbum pdicauor is
Hlp°ercuntUnt ^1 b eduxiceum, &percumc poncincis feruum , &abfcidiceius l ffiSp,^
\ '«•«#. Seruus auriculam dexcram.Eracaucemferuonomen Malchus. Di- 9 apertum&ingesin-
ISurtS c xicergoIefusPecro: Miccegladium cuumin s^^C^J^S^S^
•g-ICrUUlll , uuLio v Pa;Iionii. a Vt apcftolusait.Pionobisomnibus trsdidit eurn. b Qiiali.Iicat ,. „_;. A ^n P,»
r-iiomino ampu- cuirWi? 12 lntraueru, tnui ie«
adominofa- cemquemdeMicmihipaCernon vis vc bibamiIlum?+Cohors l3 tro,perquemiotus ,
anditum am- d " „ 1 HF i m «V j 1 1 - 14 ordo pr-dicatorum ^y"*
m,a vetuftatc t autem & tnbunus &C miniltri Iudcorum comprehenderuc , J defignatur .« Mitte *£ ».f
itum , vtfer- Iefumc^ligauerunceum,&adduxerunceumad Annampri 16 verbum prxdicatio- u\.12..f.
' llbCt in nOUita* e a Curadeam? Voluitadilluinptimocluci vt minorisculpa: videietut liajterius 17 niS3d lliael . UmtltS -T
Eintus,noinve. -, . ^i«etd.^MWta,fe?temi-, nemmquigla.acgla.pe.G^-l*
I teliterx. Vnde mum. Erac enim iocer Caipnas,quieracponcifexanniiIIius i9 QuogiadioUlioqui
dit ur Malchus, id 20 igneus vertitur ante
eft egnaturus cum paradiium :& gladio
C!itto.QiioifignificatuqanoncogitauitPetrus,fcdma fpiritus.qui inDeifcribiturarmatura.
giumdefendcrcvoluit,dnsimprobatfaclu,&:moneteu d Cohors <jk.Mos erar Iudaris,vt quem mortedignumiu»
aditientiam .llludtamemyftice&ifieridebuir&sfcribi. dicarenr,vinc"tumpra;fiditradercnt.
T heo v h YLAcTvs.Quod fi qugras quomodo isqui e Etadduxe.eum. £rant eo rpeduo facerdotum principes
iufius g^ (vtLucasait)
NICOLAVS DE LYRA. 8 Etpercuffitpontificisferuum.^ttiw^rfe^e/ejn^.'
rebat ad Chriftum capiendum.
■itiilefoteratabeis euadere. Qmma.n.islafattafuntex dittma 9 Etabfcidit auri.eiusdex. Credidit enim ettmmagis Udere, DiaiSo.
^tdoHetftdeclarareivirtHsdiuimtJtiselusperprtediClaftcut jeddiuina ordinatione tclus decliuauit.
WtUasbwnanhatis per captionc" e:us [cqncntcm & pasfionem. 10 Erataut nomen feruo Malchus.Hoc addit cuangci;(la ad
l tcrum crgo inter.eos que qutpi.Hocfuitfa.ttum hterual oflendendum certituiincm reigcflx txprimendopropria nomina.
wkrima interrogationccquia qttamdtu iac uerunt profirati , non n Dixitergolefus Petto mittegladium tu. irt vagi.J^rf.
H-/V de loio: vt magis declararetur (ua voluntaria captio. noli vti ad defenftonem meam. Etfubditur caufa.
I lliautdixeruntlefum Nazarenu. 1\on.n.cognofcerepote 12 Calice que dedit mihi pater,non vis vt bibam illii QJ.
meumynet capere donec ipfevellet,propter boc fubditur. pasftonem quam ordin-uitpater celcflis adfilutem humani ^cn rls
)ixi vobis quia cgo fum.Er tunc habueruntipfius notitlam debeopatientertolcrare, & ideo noneft locws defenfionl & refifli
.ndi ettm licentiam,propter quod fubditur. tite,fed magU potcntix.
>i ergo me qua-ritis finite hos zbne.Qpaft dicatpc do vo 1 j Cohors quoque.H/c oflenditur quaUter Cbrifltts a miniflrit
Mttati mc capiedi,vt tcme nieis difcipulis ntfaciatis aliqd mali. comprehenfuspontificlbus prxfentatur. Et diuiditur in duxt : qui*
\ /timplcrctur fer.quem di.Jci-iicff ca,pr*cedcnti. primodefcribituripfiuspr£fcntatio^nnc,fecundo Cai^b£yibi.Et
l>|ujaquosdedi;mi.&c.i/?MrftvmB vrrbumdixerat Jcfusno mifit eum Annas.Trimainduas-.quiaprimoponiturChrifiip-
mu.de falute fpiritualifuorum difcipuloru,fed et defalute cor fentaUo,fecudo eitts exam:natio,ibi: Pontifex ergO.T^rima adbuc
yni eoTum,qttod patet cx hoc,q> indeexccpit fudam qui perditus in duasiquia primo de fcribitur pradifta pnefentalio, fecundo inci*
$• fpiritualitcr & corpor*littr,qnia ex defperationc fe fltfpen denter ponitur primaTetrinegatio,ibi:$eqi\tb3i\m autem.D/c;
di 7\ico tuagelifia applicans vetbum pr&iittum adperditione tur igiturprimo /?c;Cohors au.Scilicetmititum.
dm,non dtfedit abintentioneliterx. j + Et tribunus.QMiew/Jrtfe^f,^ illierantgentiks.
j iimon erc;o. Hic oflenditur promptitudo Chtifliadpatiendu 1 5 Et miniftri Iuda;o.ff1; erant Iudxi,
» t,(juod dcfenftonc prohtbuit & hoc est quod dicitur. Simon 16 Comprehendetunt Iefum . Ex quo patet obflinatweorum,
er. :ttus habens gla.edu. eu.DicMwt hic aliqui, quod difcipuli quia nonfuerunt auerfi dfuo malo viftspnedi6tisfignis,fed magit
tntantgUdios dcpracepto donnni,fecundam quod babetur Luc. attribuebant artibus magicis.
zi.vbi.dicitur fic. Ht qui non habet, vendat tunica fua,&: 1 7 Et ligauerunr zum.Qjiafi morte dignum. Illi. n. qui reputa-
gladium . Tcd no r.it verifimile,quia ibide dicitur,quod apo bantur morte digni,itidicibus pritfcntabantur ligati.
tfoJ!«nmrf//;5rier»Hf:Ecceduogladij hic. Et Chriftus dixit t% Etaddux.eu ad Annam pti./i e[i,primo,Cuius caufa fubdii.
fufr.it. £v quo patet,quod anteillosgUdios habebanf.Dhedu igi \ 9 Erat.n.focer Cai.Ef quia eundo ad domum CaiphA habebant
t*r\uod apofiili fucrunt pifcatores; In pifcatione aut oportet ali' tranfire ante domum ifliusUnn«,ideo introierunt dorni eius,,fpter
retia cu paxillis aljigerc, & cuperticis nauiculas dirigere eiut reuerentia. Alia autem ratio,fuh quia pontificatus tunc fingu
I u in talibus & conftmilibusvfus magnoru cultellorumefl ne lis annis vedebatur , <& iHi duo,fcilicet Anncts,& Caiphas,qna.
teff tits.Et probabilc efi,quod aliqni dc apoftolis illos cultellos fi fi alternatim erat pontifices,propter quod quafi pontifev babetur ,
W r mucrant ad fcindemlnm cibaria, vnde et cu illis carnes agni quia anno pr&cedcnti fuerant.Tcrtio ratio eit,vt Chrijitts coram iu
fafalis cofcidirat.Tetrus autem vnu ex illis retinuerat,apudfe dicibus pluribus condemnatus,videretur magis dignus tnorte.
q*i<<r*t magisptomptus ad dcfenfionefui magiflriquem alv\ . zQ Qui Ctat pontifcx ^nniil&CC.Islafunt expofita ftipr. i\.e,
S Et * Seque-
. MOll^LITEli, &Luc.!4. '
Sittt bosabire.Vci hocofteditur,quod fuperioresdebct 10 Eratautemfcr.nomenMalchns.Qni inrerpretatur rexcorii
ofubditos fidelitcr adiuuare,cV: fe mortis penculo «xpo & ideo per abfcifionem auriculx ilicc fignificata tuit abiat
i»crpro lpiotum dcfenfionc. fio regahs&: pontificalisemincntie ludaeorum.
7 ' 'tionautemTetrtis babens gtadiumeduxh cum,et percuffit po iR Et adduxerunt cum ad Jlnnam primum. QiKerentesei pla-
pt fen,u,crc, Exponatuc ficut (upraMac.i6:&: Mar. 14. cerc,quiacumCaipha fueratin cofilio dc Chrifti mcne.
&:Luc S %
ii?7 Ooi.ord.&NicolaicieLyra n
cr*> (vtLuc3satt)Ann- .iciflimannosfuosagc- ii volentcs,d;cuntquodnonpertinuerit,necneganeri
A bat.Sei tunccrat Annus Caiph:--',Sc voluntatceiusprimu trus:Sed vclueritquidcm fempercum CluiftocfTc, i
ductuscftIc(usadAnnam,nonquiacollega, (edqa focer leq.Delciuitaa^qaupfeilusfuiflct fcdifcipuhimlcl
eiuscttt.V eldomusficerantpofitcy/tpondcbcrerAnnas paradusfuifietabco, c^: nonvltnUiabituruseratlocu
a tranleuntibus przteriri. lequerctur &: viderct dcfiderabilem,& propterea ne^
* ThboPHI- C Talmn . Id
i a c t v s.ll.ialligat Eratautcm. Caiphasquiconfilium dcderat Iudcis,quia expe- multisaikiieu:;
cVabducuntad An- Pxdeuoiione- non quoaqua; <
rum glortamcs fo- djt vnum homincm t mori pro populo . Sequebatur autcm pal..m,eflei
tPtrdj> ^SS^SSt a SimonPcrrusIcrum^aliusdifcpuIus. Difripulusautcmil- \ g^StSfi
ac ruaenQ trophcu leeratnotuspontifici,&introiuitcum Iefuinatriumponti- prouerbijsloqmn
cxcttalIcnt.C*teru Foii«aabatquiiicgjcurusetjt. 3 Scd venit hora, I
pTopbetic. Caiphx ficis.Petrusautem ftabatadoftiumforis. Iixiuit ergo difci- Palam annunci
B Sle^qSiSdpwS pulusalius quicratnotuspontifid,8cdixitoftiaria:,cV: intro- 4 eX°ponebar,q
lutc mudi h*c facta duxit Petrum. t Dixit ergo Petro ancilla oftiaria . Nunquid p parabolas d:; \
b.* eSeiJfl?!*^ b «tuacUfcipuIiseshominkiftiusJDidtilteNonfum: Sta- % *«*«£
£■•"•'- o^vfeSLSS b.-uitautemrctui&minintiadptunas.quiafrigusetatAcv » %~£%
turbcmur audicntes lefacicbant ie.Erat autem cum eis & Pccrus ibns & calefacies telligentia ,
vincala tntmmitf- fe.PontifexereointerroqauitIeiumde difcipulisfuis , & de 8 foram
phetix quod faluta- • . t> ■& r V 9 busdixcrat: E.I
ria fuennt &c mors do&rinaeius.Reiponditcilclus : Egopalamloquutusium 10 qua: t
tMitth. &vincula, qua uc c mundo.t Eeoiemperdocuiinfyna^osa &intemplo,quo ll noniuntin.
'-*•'■ caufa &: ha:c pettu- T , P *-. „ • 7 i / t 1 12 qutaadhoc
Mar.i4.e jcrit r omnes Iuda;i conucniunt, &. m occulto loquutus lum nihil, vt praclicarcnt 11
,f a ntaliHsdi. Quis Quid mcinterrogas ? Intenogaeos quiaudierunt quidlo-i* pertecla,m
tSSSSSSSSm*. <luutus %#» eccchifciuntquiddixetim ego. Hzcau-1* ™£
niatur. Solettamcn tem cum dixillet , vnus afiiftens miniitrorum deditalapam mtellexerantt. u
ifle IoannCS fiC fe fi" a Vtin^»lW»&l»tiei».qniiairuqua-iiJtb«: petrutirniiiifogaiepcuain poteiat. raiU Vt nOn p( 'A
gnificare. Ieiu, dicens : Sicreipondcs pontifici? Refpondit ei iefus: 15 iufle crirainai i
*Theopht- 16 quoties intc
L a ct v s.Quisetat dorentaua
'amsdifcipulus? illeipfequi harcfctipfit . Occultataut fe cufarent,ficrefpondit, vtomnescalumnicfnUh
Q £p humihtatem , quia honcftum opus narratutus erat fe- ideo dicit: Qiiid me inter.
quutum fe fugicntib.alijs propter hoc occultatfeipfum,&: Quid me /«.Id eft,a quo veritatem audire non defideEl
pra:ponit fibi Petrum. Et propter iftuc ipfum eius rei me- terroga magis eos de quorum di&is no habeas in
inimt,vt difcamus quod certius narret ea quc in atrio funt Ita temperat refponfionem, vt nec veritatcm taa
facla,eo quod intus fuent. defcndere (c viderctur.
b Dicit j/fe;2v(pn/«OT.AvG.Non folumncgatChrifium.q e ffiCCrta.ObiicituriCurnofcccritcpdocuit.Deb1
diciteumnonette Chriftum, fed qui ctiam negat fc efle rndcrc,(cdalteramaxillapr^bere.Sedveracitcr&;
Chriftianum, & itahocimpletur quod dominusdixit: tc&:iufterndit,&:nonmodomaxil!am>fedtotumc(.>u
Ter mc ncgabis. fcncntiparauit . Et hincpotiusofteditprxcepta
ATheophtlac Tvs.Quidam ftultc Pctro gratifica- non oftentatione corporis,fed cordis pparatioue I
rivolentes, fl^"
Matth.
16A.
■I
NICOLAVSDELYRA 8 Vonti.er.rficponiturCbriJlieKaminatio.EtdiHiditur
quia primo ponitur ditta examinatio,fecundo Cbrisli rtfpot)
& I Sequebaturautem.H/c/0ffr/>oH/fKr£n'»u negatio Tetri, Refpondit cilcfus.TertiOyrefpcnfionhreprobdtiofibi:"
c«J^/cif«r;Sequebatur autcm Iefum Simon Petrus & alius tem cum dhit.Circaprimumfciendii,ejHod Chriflns rep
di.SciliccttIoan.Licet enim tflificut & aHjprimofugiffent, tamen a \udxis fedutlor bominum,& doflorfalfi* do8rin*}idco
poflea feqnutifunt Iefum^juiaferuentiores erant alijr. tusfnit de ytroq; & boc eft quod dicitur: Ponti. er.intet
Z Di(cipulusautemiIIeeratno.pon.£>ic«fa//7»/7«0(f roa. turaut Jlnnaspontifexjtonquia effet aftujed quia antt /1»
eratperitus in lege&propter boc babebat notitia cu potifice. Sed & auiafoccr erat pontificis,vt ditium efl.
hoc non efi verifimile,quia pifcator crat,& de naui i Cbriflo >oca 9 De di.fu.f t rideret &pofjct cii deprebenderc,qModfi tu:
tus fucrat vt habti Mat.$.d.vndc dicit Hier.in epifiolafua ad Vau abeo fedutli.
linu.Ioan.Tufiicus pifcator indot~lus,&c.& idto alia fuit cafua no 10 Et de do.jid pidcndum fi poffet ibi inucmre falfiUtt »1
tititecupontificcquiafortemijfusdpatre fuopluries portauerat calumn'mn,& aliquod ditfum contra lcgem.
pifccs ad domu ponlificis,velforte quia aliquis de cognatione eius 11 Rcfpondit ci le.Hic pcnitur Chnsli refponfio.De dift vlis
ibidcmftruicbat,vd aliqua alia caufa qua altqui affignant,quia de autefuis nihilpoteratpro tunc boni refpondert,quiaprincif 0
fcenderat de Dauid s& facordotes babebant iflaa genealogias. inter eos flatim audierat ipfum in fuaprxfentia negafft.
3 E t int roiuit cum Ic. &CC.Vropter noticiamprxdiclam per- tirina fna refpondit-fislendens quod non erat mala velfnff 1
tniffus efl intrare. fana. L>uod dcclarat ex duobus.Trimo ex loco,cum dicitur.
4 Pctrus autcm ftabat ad oftium lo.Tanqttam incognitusj* 12 Ego ^la.Dotirinaaiitfujpetla in angdis & kteribui m
mZpropter Jo.mnem permifius efl intrare. no in loco publico &facro. Secudo ex a uditorum tcslimon
5 DixitcrgoPetroancilIaofti.Nun.&c.ON«<jy7<//c<»r,»/fl'f. \% IrMcxwgzcos.q.d.TaratusfumttfiimoniumcoYi-
tur quodfic.Vidit enim eum timidc iutranttm, & fic babuit dc 1 0 quodcfl tibi magis credibileyquam meuru didum, quamuisfti "
fufpitionem. verhatcm debertt effe contrarium.
6 Dicitillc:Nonfum.E# quopatctfragilitasTetri^aitaci 14 Hxczxxtcxy\^c.Hicponiturhuius refpofionis repn
to negauit,& ad voccm vnius mulieris qux no loquebatur acriter, Et boc duplicitcr.Trimopcrfaftum,cum dicitur: Ymisafl
Tyoncnim dicebatestu defamilut huius proditorh)vdaliquidhu mimfkorum deditalapam lefu.Secundofverbu cufui
iufmodi^ed bominis iflius quafi capaffiue loquendo. 1 5 Sic refpOndcs,&c.7//f enim minifler fceltrh acctpit
7 Stabatautcm lcr.&c.quiafri.erat.^/cMr/u/cr eGein Mar. fionem lefu,quafi notaffct ponhfium deflulta intcrrogatiou
tio pott meaiam no8n,i.r£t calefaciens fc,6cC. j 6 Relpondit ei le. Humititer verhaum oflendtudo.
4 8 Ponti. *
m
«0^nrEi(, ii ^O/Wjwr.efi-c.Tanqnamhabensfanadoclrinar
faciunt qucrcntcs dc iv.alis placere hominibus pernerfi?. tra ha-reticos qui n-agis doccnt in occulto.
•2 Ego m
on
19?
ioannis Cap. XV III, 1300
pf.ftenimqaismaxillSvifibiliterprxberciratus.Melins &adpcenirentiam&:lachrimasprouocet, quodfietqua-
er > refpondet vere p!acatus,«Sc ad iereda grauiora traquil do exiuerimus ex atrio:pontificis qui dominum crucifieit
lonimopararus. &rector eft mundi. 5
a ^wa./o.Maleloquiturquicontraveritateloquitur.Et d Et dixit -.yonfum. •$• T h e o p . Euagclifbe&ioesfimul
eflSi maleloquurus sa?,da tefhmoniG quo,pbes medace. de Petro fcripferunt,non accufantes dircipulu.icd nos eru
jj Eratau. Avov.
Dto,quod Annas
mitlefumaciCai-
prm,redditadlocu
naationis, vbireli-
Hrat Petrum vt
ex icetquid indo-
m Ann« de trina
Peinegationecon
Etirat.
C itans c-ilefactens.
^Theophyla-
c -s. Scatquidcm
eouodnoincline-
tuieque humilie-
tu led in fua perti-
tuaconfranterma
ne Cakfacereau-
tei iedicitur,eoq»
feruore &fifu
5
F
D
dientcsquatum ma
1 Ium fit, non fe totu
tribuere Dco, led iri
feipfo confidete: Ad
2 mirariautem decec
s domini milcricor-
4 dia,& cum Jigatus
effet&: abduceretur
non neglexit difci-
pulum. (ed conuer-
fusvidit Petrumfi-
cut»aJius Euangeli-
ftadicit, & afpectu
Simaleloquutusiiim,refl:imonium perhibedemalo, fiaute
■ a Qui erat nrinccps fiice dotutn illjanno, etadeum aprincipioducebatur.
benejCjuid mec.Tdis?Ec mific eum Annasligatum adCaipha
a In lomo Arn.r.HocSc ji tejrx.rit, fedquxrequi tafuntadiungit.
b poncificem. t Eracautem SimonPecruslHns&calefaciens
Ecce (ecuodo negat.
fe.Dixerunt ergo ei.Nunquid 8C tu ex difcipulis eius es? Ne-
a Vttertia negat ocompleretur.
gauit ille,&dixit: Nonfum. Dicir vnusexferuisponnficis 6
cognatus eius cuius ablcidit Petrus auriculam : Nonne s
a Eccecompl.t-p-idaijChrifti 8c conuifta ptifuirptio Petti. g ,
egotevidi inhortocumiilo? Iterumergonegauit Petrus,ioopprobrateiinfirmi
, . AbA^n.. tatem,&:adi'achry- £
&C. ftatim gallus cantauit. Adducunt eigo Iefuma Caipha ti mas excirat. Qr.od
• lniilanparteTidomus^.jam Pilacus tenebat. " Iudji qui adduceb nt leCura. 12 aiUClTI flUtlC aCCldit
in prartdrium. Eratautem mane, 6cipfi nonintroieruntn Petroenamnunc vi
i+derelicef multiseuc
nire.Na ligaturqui-
pt acia laboret Arguitauteuaneillaparuaqucdam volu dem fermoDeiq innobis &quaficaptiuusduciturfiuea
pt &effceminata,lhtimq; negat (ermonem Dei qui in voiuptate,fiue a triftitfainferuitutem reduc"tus.Vtroq;.n.
n(isquaficaptiuusducit,fed&:quadaaduerfaretatione modo vincimur,&:abducimur vel prx profpens , veipra;
at utur,ficut t inc Petrus a leruo &: <ta infirmitas eius de- aduerfis miindi Dpum pbliuifcentes,&: condemnatur qui
ptieditur.Sedprecemur vtafpiciat nos lefus verbu Dei dem fermo vincnautem deiras»
&C ad (£$* Inprxtorium
NICOLAVS DE LYRA.
•
maleloquutusfum^tef.phi.delma./^fl.pofMpfj-Ajifr»;
«jr mmehiufle percutere,Ved videtur q, bic Chrifius fecit contra
eoi inamf.ta quta Mat. %.f.dicit : Si quis te percufferit in maxilla
4tx ra,prebe ei & attera.jpfe aut hoc non fecit,fed magis percutie
xi^ correxit. dkenaum quod illud Chrifliprxceptu , & plura alia
«». bi ponuntur,no dantur abfolute.fecwdum quod dici Aug.fed
m j ' c-ndu prxparatione antmi, quia homo det bhe animumfem
ft\ rfparatum ad hocfaaend.<m,vhi vlertt hocexpedire ad ho-
I* Dei,& vttlita:t tn eccleft£,alias aut non,immo aliquand) x
pet .munantibus refpondere,ad ipforum & aliorum infirutlione,
jtti fecit bit Chr jius , & aiiauando etiamfatlo reftslere ne detur
«cc o malis mate agendt.
mifif. Hic ofieiitur qualittr Chriflus prefentatws e(l Caipbe.
Et ttiuur m duas,c\uia primo defcribttur dttla prxfentatio,fecun
dOfbinurf cunda & tertia Tetrinegatiojbi Erat iHx.Inprima
Wffpfed citurftc,& miftteum Annat ligatum^quaftmorte di
%**■,& iam coram co condtmnatum.
1 iQ\\\\\.^b\\.Tuquiaad pfum pertienbat pncipaliter Chri
Ri aminatio.T <m vt videretur Chrijius magis morte dignus, qui
Iritcoram ludicib.plurib.condemnatus.Sciendumtn, quod loan
»uir tacet qualiter Caiphaaeu examinauit,& qualiter Caiphas
>( Tttntafuafcidit, & quahter Cbriflus in domo eias illufmfuit,
f>. t/« eu ingeltftte boc fufficienter exprefferant.
t atau.Si.W/c reuertitur euageiiila ad narrandu de negatione
?e,,&ideo qtiafi eadem verba qux dixerat infineprimxnegatio
tioh rerflumitdi.Eraraux Si.Pet.flas.&!cale.fe.f//f.«.<7«j«<ir-
tit floriam aliquam quando occurrunt atiqua incidentia narran-
ii, 'errumpit principale ad i\lud incidens naradum quofatlo re-
tter ur adpropofitum,& ficfacit hic Ioannes.vt ditlum efl.
I xeruntergo ei mi.^frf ignem fiames.
> Junquid,&c. q.d.Sic,quia vidtbant cum timidum & pauidu.
lcgauit llle &: di.Dr iflafecuda negatione Vetri videtur Mat
tbx contradherc Ioanni.Trimo quoad perfona, quia dixitipfum
fcuio negaffe ad vocem alterius ancilm.Mat.^t.g.Ioannes aut bis
, d'" -pfuit ad vore miniflrorum ad iv_nem flantium.Secundo quoad
; locu ,quia Mat.dicit,quodfecudo negauit m exituianue,hic aut dx
(juo tans ad i^nem.Tropter quod fciendumtquod principalis inten
c »o nngeliflarum erat exprimere trinam Tetri negationem, & in
' boc sconueniur,t.Deperfonisautemaccufantibus,feudenegatio-
ms :o non erat eorum principalis intcntio,& probabde efi, quod
w.i/ adverbaTetri concurrcbant circa eum , & confimilu ver-
ba di-
ba dicebantjmproperando eimagifimmfuu\,& idco vnus euangcli
(larum exprimit vnan perfonam accufante, & atm alia,& vterq; t •■
dicit verum.Fnde fecudum veritattm bifloria videtur quodprim*
negatio fttfafia ad vocemancilU ofiiarix: Tetro domumintrante.
Secunda aiit negatio fatla eft in domo,quia pofl primam negationem
Tetrus timuit diu flare inter \uddtos,propter 5, voluit exire , & tuc v *
alta ancilta videns eum tvnidum accufauit eum , & fmul in hocton
curre* unt illt qui adtgnemflabant ,& ide dicebant cum ilta antilla,
propter quod Mat.dicit quod ad vocem anctllx alterius neg<wit. loa
nes aut mimflros cocumtantes exprtmit.ftem Mattbms dtcitquod
negauit ipfo exeunte ianuam id est , voiente exire,& ad bocfe pr*
parante propter timorcm,vt pr&dittum eii,quia tamcn adhuc erat
in domo^nccab igne longe recefferat,ideo dic, t loannes , quod prope
ignem fatla efi illa negatio.Tcrtia autem negatio fatla efi mnitis eu *
accufantibus & concurrentibus propter prxditla,tamen inter illos
erat principalis vnus feruus pont>fias,propter quod Ioan. illum ex
primit tacendo de aliis,ideo fubdttur.
8 DiClt vx\m,&CC.Et ideo acrt"s Cttteris eumaccufaliat, & inac
cufationis fu£ tffertionem adduxit fatlumpr&cedens cum dicitur.
9 Nonnecgo te vi&\'\x\,&.c.Quaftdicat.sic.
10 Itcrumer.ne.^%«»<J«f€ votentes excufareTetrumdicut <p
non negauit eum ex timore mortis,fed ex amore , nolens ab eofe pa-
rarifed (emper eum fequi.Sciebat.n. quod fi diceret fe efie liijapulH
eius,ftatim ab eo fepararetur.Sed boc efl cotra verba domim fup.ha
bita c.xi.d.vbi exprobrauit Tetro di.Animam tuam pro me pones
quodfuit ditlumnegatiue ficut fnit fupra expofitum,& ideo,patcty
quod Tetrui negauit timens animamfuam exponere pro Chriflo.
11 Et ftatim gal.c&x\.ScUicet,fecunda vice,quia poii primam ne
gatinnem.femel catauit gallus ; fed Tetrus timore perturbatus non
percepitfecundum quod fuit expofitum. Mat. 26.
12 Ad.er.Ie.Hic oflenditur qualiterChriflus a ludttis coram Tila
to accufatur.Et diuidii in tres,quia primo defcribitur Chrifli prxslf Diuiflo.
tatio,fecudo,pr<efentatiexaminatio,'bi.Exm\\ exgo.Tcrtir), inno-
cttU Chrifti declaratiojbl'. E t cuhoc di. Inprima parte drfic. Ad.
er.]c.&Ca\.ldefl,adomo Caip.pontificis addomii Tilati prxfidis
ad quem pertimbat iudicni in cafu fanguinis,& tocus vbi indtcabat
pr£torium vocabatur. jllqui aute libri maie habent, ad Caipba-.qa
in damo Caipba iam erat Cbrifius , nultus autem adducitur ad tocii
in quoefl.Trmtcrea Io.fcripfit in Grxco boc euangeliii. & ideo pro
vcritate texttts hnda recurrendtim cfl ad Gr$cu. in Gr&co autponit
a Caipha. lj Erat au. Hoc add>teuagct/fia ad ofiendendtt quatii
ludteifitiebant fanguinem lefu Chri(li,qui jummo manequmrebant
fniam de eius morte dari. 14 Et ip. Ex ingreffu domus bomivis
*A* ^entititi
MOH^iLITEI{.
t6 ^"'^«Jcf.ejrc.Exponat vt s.Mat.26.&:Mar.!4.&:Luc.is
'* 'Jducunttrgohf-maCaiphaadpra. Scilicet Pilati.
H tipfinoniutrotrrunt,&c.{[\i% funt fimiles 1II1 q faciunt,
conkientiam
— i" ■ ^i 1 ■ m ■■ ■ 1 1 i,- 1 ,. ,„ 1 1— .. ■»— ■ — ■■ m
confcientiam magnamde mininus,&: multograuioraco
mitrunt.ficut ifti timebant contaminari per mgrelfum d >
mus Piiati qui gentiliserar, &; tamen toio conatu proca-
rabam roortem Chri(ri,qui innocentiftimus erat-
Tomus v. S 3
l}Ol
Gloi.ord.a^ Nicolai de Lyra 13
mprttorhm.U ert.vbi preics Pdarus habiubat.Sed fi ad
(^ Caik hamquomodo in prstocium} forfitaq al..
A
l
pr$toc
ta erat domus ,
feorfum habuaret
ratprctori m.^ta
vt in prxtonum,vr non conraminarencurded vt manducarenc
fgt a » Q 1 quirebantfalfuintcitimon uniaduetfji lflum. *
dmiimus, lconum b paicha.Exiuiccrgo Pilatus ad cds foras,& dixic: Quamaccu-
PilatllSt • iuem iu iKiti -K-um morti..
mtML. Ouia Urirkiu>tr\ nffrrri»; adurrfus hominem hunc: RefDondcrunt &
Q__od pioba- n
P
b ftnoncon, Qllta
dicbus azymoium
contammauoerar il
\is lnalienigenilu-
bitaculum mtiarc,
C 7iobi4 non. Hoc
dicunt propter diej
fettj landitate Lex
cmm praxipit » nc
laicant maiefacto- c
nbus, prjcictum >c-
ducenjitius j Dco
iu 1, q laJem iftum
tMinh. diccb.ru lIL.CvcO-
17 ■•• cra Ijppips i.c.iir,qa
Mar.ij. iiueibcicbat qucni
intertkiendum offc d
rebanr,fiait&:Pili;
tusinrerfecit,n6<n,
manibusliiis. c
Cum .'ilrusvel-
letlcium traderelq
dxis traditum genres interficerent,quafi fic efTent
icelerequi magis peccanr,inquononeorum.inrh
lcd dcmentia monlharur.
7t Theophylactvs Hocautd!xeruntfcicntesfpR(n;
nt ad crucenvpdcmnarent rcbelles,vt igitur crucilij
dii.s& morsciu q,
un!gaietur,ei
tiaptexunt 1]
ceat fibi cc<
Alioquin qu
plunum lapida tj
Scd crucirig!
volentes hoc
quafi ficdixifl
bisnonlicctc
rf, incruccni
quam>defide
mu auc ciH-
quodcrucirigen u,
d ^i tcmciij .
fationem afrcrris aduerliis homtnem hunc: Refponderunt & i
rrohib*tt ibu nlinCr *c d..q na polTuin de.lrueie e-np!um Sreadificare. Q^odproba-
t riotbencfiij .|ux tcciat.i.roqmbus icudebant mala.
dixerunt ci : Si non effer hic malcfac-lor, non tibi tradtdiffe-
muscum.OicitcrgoeisPilatus . Accipjteeumvos,&lecun-
dumltgem veftramiudicate cum. Dixeruntergoei Iudari: 6
x tioaliCCf "leiliteieq emqujm, t ili ct in eft uisjiibui, quii in aliotempore liccbat fecun
dunilcg-m. b Tr er.teum G . itiblis aj crucifi;; neum, & ill-i.icndum.
Nobis nonhcerintcrflcereqiiemquam, vtfermoleiuimple- 7
retur5quemdixit,ngnificansquamortec(fecmoriturus. In^ 8 dicvt&c, Spj
troiuit ergo iterum in prarcorium Pilatus
Moi eniin ob j iebint .udai.niiod f< dicb't regem.
& vocauic
a
Lu.ij.J.
gat, &l quidijlil
lefum, cVdixic ei:t Tu es rex Iudarorum? RefponditIe-[°m'endJci voiuif
fus: A cemecipio hoc dicis , an alii tibi dixerunc de me?iz vt friret,fedvt
a Q^raehucnu . dixi, feda lujiis jaep t, quiiteotetTididerunt m hi. berClUr qUOu
Refpondic Pilacus : Nunquid ego ludicus fum ? Gens 1 3 voluit.
cua cVf poncifices cui cradiderunc ce mihi, Quid fecifti ? J j culpnon e^o ,
teregemdixeri: 1
aliudfeciiti. Q^
deis,vt }m icgem (uam mdicarentcum.nolueruntrecipe- efl mirum fiiudici traderispunicdusqteregemdicis
rc,d»ccntes:Nobis no licet interfice.quemquam, &: fic im fi hsccaufanonelTet tuncfortealia quxrenda cllet
plctur lermo leiu quem de fua morteprajduit vteum a Iu firma fi hxc caufa e(t cjus obi)citur,an alu.
dxis
G^ H!<\
NICOLAVS DE LYRA.
•fc gentiles,& tamcn no iimtbat inquinariex procnrationt mortis in
nocentis,ex <j*o patct eorum fuperjtitio vana,
1 Sed vc man.pa. Id eji,a^ymos panes (juia ludjiis comedeban'
turm pafcbau perfrptem dics. <\o« enim erat licuu ili s conietere
tuft pcrfonis mundis,& ideoperpjjchjtis maducationem non miet
ligitur bic comefiio agni pafcbultSjVt male duunt Gr&ci, quia itlum
comederant die prxctUenti,
2 Exillit cr. Hicpomt Chrifii examinatio. Et boc dupliciter , quia
primo examinatut coram ludeisjtcuio adpartem ftne ipCts ibi-.ln,
troiuit er j,o.lte rum: Inprimi parte diciturftc.Exi.Ct. Pi ad eos
fo. / udsi e lim >'0/i a debant dom.,m eius ingredifie fuas obfcruaiia
ncs viol ri nt,tuco volens eis Ueferre exiuit ad eos,
3 Et dixit qua accufa.arTerus, tkc ridebat enim eum lijatum
in Jigmm aamnatioiis,tdeo quqrcbat de caufa,quia non erat confue
tudo Kyomams condcmnare ali/;iem,nifiprius audirent accufatione
fuam w haberet loc*mje dfendendi, vt habti ur jld.z 5 .d. Et tdta
Tiiatus qui erat ludex ab imptratore Bgmano Uiucmiffus , voluit
tnodurn K^pmtnoru tenere.
4 Reipon.& dixerunt ei.fi no eflet hic malefeftor no ttbi
trauidi.&ci^j// dtcat.T^os etus JalJum diitgeter examinautmus
Cj" tnitintmus eum dignum morte,acfi dnercnt,'ion oportet alia exa
minationem facere:
$ Dictc er.Cts Pi.Qujrt indignatus ex eorum refpofione^quia fcie
bat ' os ipfum ptr inutdiam tradidi(ie,vt babetur Mat.z-j J>.
6 Accepue cum v.&: Ie.le.ve.iu. iiuaft dic.it. Sifufficit veflra
examinatio,fu!jiciat & vefirafeiifentu.iciendum enim quod t{pma
maliquaminoraiudcjnUa dimiftrat lud&isjtd nonpoteratprota
libus inferre pecnam mortis,quia t\i>mani retinuerant fibi caufam
fangutn!s,W tdcoper hac rffponfione inbibebat inferre Cbrifto mor
ttmjpft autcmnon pottra-it vitam eius fufltnere,&ideo renuerunt
bocacuperedicentes.
7 Nobis no licet interficere quemquam. Si enim poffent da
re mortit [cntcnttam,ituenter tudicium reu pifjent.
5 Vt letmo Ielu im. Chnjtus enimpradtcensmortemfuaapoflo
Us Mat.2o.c.dtxit,quod a prtnuptbus facerdotiitraderctur gctibus
ad Hludcruum & tructf.^cndunt. E( boefutt impktum per hoc q> re
nucrunt
nuermt iudicium,& dimiferun' ;pfum Vilato quieratgtntiL n
dicandum,& fenteniiA cxecutionem fuis mdittbus .
9 Introuit cr.Hic pomi examinatio Chrifti infcreto. Etdt h
turintres,!ji<iaprimopo>iiiTiiatiinterrogatiQ,l'.cnnd-.
fpi.nfto.tb: Ilefpodit Ieius.r<?m'o Vilati ob-etlio tbi.D
trca primum fciendum,quod lud&i citm tumuitu irration
bant mortem Christ:,propter quod ChrUtus non refp:>: tci
HludEcd.i z.a. Vbmoeitauditusnoeffudaslerm.
pter hoc Matthxus & Marcus d'C»nt, quod cit accufurctm
pibus faccrdotum,nihii rtfp>»di. .propter q> Vilatus intrauttj u
rium,quoi cratm domufu , vi tbiChrifiii raagispacificeeXM 9
ret extra tumultum lnd«orit,qui no audebant intrare prx
vtdiilxm ejt.Cbrifius aute dc tribus faeril accufatus cora
habetur Luc.i ?.j.Hunc inuenimus fubuertente gete*
ftra,cSipro!iibetem daritnbura Cxlati> c^dicenie^
ftu 1 ege ciTcVtlatus autem dc daobusprimis non curauitt
re,quia de primo,fcincet,defubuerfione obfcruationttm legt
curauit vtrum effet vtrum vci fa\fum,quia no erai lud.in,.
Utis.Secunimn ctgnouit efj\ fjtjum per fama publicam,quis
rat Cbriiiirefpon(ionemqi4& Iidaisde b.ic matcria rcfpot
Mat.zz.t RedUtte qua; sfi c Caiiarts Cacian,^. Sed de
•pidtbaturrff. coni ra honorem Imperatoris iiiquijiuxttfcitice
gno,/uia Impi ratout r\s>maninomen regium a lud.tts abftuli
frangerent eurHMf,iperbiam,& tollerent rebeUandi occafior
iJcoquxfiuita Ch,:i;u.
10 Tu es rcx •<!.'• uaji dicat. Ell boc verum quod tibi impom p»
fcilitet,quod veiis vfurpareregnum.
n Reipondir ielus.H/f pomtur Cirifii refponfto, inquap »•
examinauu Vitati imerrogathnemf ti.
12 A temetipib hoc di:&:c. Liuaft dicat,'concepifli hanc 0 .10
nem de me pt r teipfum.
13 Re(ponditPibrus.Nunquid,t5c'c.^«i//rf.:«^'Kf'1 n
ccpt,quta nvnfurn lud<£hs,& fic non poffum inuefiigat c ex lih '
daicts quis dcbeat cffc rcx eorum,fcd boc adpcntos legispcrt
fubditur.
14 Gens tua & pon.tra../frc«/Jnfc\r tefiper hoc.
1 5 Qu id fe.r7.ct. videtur ep tu fis in aiiquo cttlpabilis, ex f*t
funt degetetua & tatx autoritatts,jicut funt Votificcs teacct.
•& Refpc
m.
iii
MOF^^lLITEI{.
± f Si none/Jet bicrn.&c. Q^d. Nos fumus tanra; veritatis &:
iiiOife. qtf ncbi- dcbcrCt crcdi fimplici verbofineahadi
(quifitionc,&: fic homines mautiofi ie luftificat coram iu-
dicibus
dicibus,vt magis nocere valcant innocenti.
7 'tyobts noit It.inter.Sic dicut mali clerici de corporali
telaici.iSc tn hnt pro rnodico mulros interficere luo r
cxeplo mortc ipuali,qux peioi clt interfccTionc cortn
t M(
nr
10
li.
dit
oannis
(VII L
y.j- *v~i..ww Cap. Aviil 1304
^nftff.Hoceftfpno? (cirevoluir,!edpriusvicifl^ai in c I?o /« ft« tuensfum BJdri in hacre.fedad hcmcrd,qUod
Jo^indovoiuitn 'endere qeflet de regno iuohoruinu in Gticoronell ambiguuiii.Dicif ei-°oc'e t.ualin.HHnra'
iludcorum velgenrilmm , quaolteja vtrdq; aptms tc,qua venit h munduin iccundi.m qcanatuscrtaefhbt,
■ nf/i/f '0. »/«/i/".QJ")ecepticft:s:N6 &:ad hocvemt 111 mfiJ>inv.proprerr,oc vt tdhmonm.n
v impc.ho do.mnationem veiham m hoc mudo , ne pei.v.Scd qa ncn olum e.t .<.dcs,aJdir, Qmnts qnieh ex »a»i*
ta. fada. Fd e.t , obe-
, . , n ,1'dtl,'nt,t!,,!i"m"' n iH Fta""" "T "!^- dit eVcrei.unihi.
Rcfpondic leius:Kegnum meum iion eltaehocaiundo. Si
i a (. tci juia nuil ia d< tcnd t.
ex hoc mundo efiecrc^num mcurrL^niiniitri mei vtique de>
cercarent, vrnon traderet ludads . Nunc autem regnuiTL
tcfi nlhuc inter nH s.
meumnon eithinc . Dixit itacjueeiPilatus. Ei^o lexest.u?
n.i n .- 0 n« re q n ioc s ! • n n. en.lan q <d '.;; n.
Refpondklefu.s: ludicis, quiarcx iumego. Egp in hoc . J ( £/^,
narus ium, fradhocvcni in mundun, vt teiiimoniumper- 8 Pafchaa lefiiirute.i
hibcam veritati . Omms Qtu eitex veritare, audir vocem 9 Hfa^"ul"-in Paigha
•ni ,\ j n .- 1 i- ! '■' nK.cconfuctudaJi-
mearru. Diciccj riuciis: Quidcltvcrjtas? fct/Curn hocdi- 1 1 raiuendi eisfuit
|eti.veatis& ier-
D is,fed .diegmi
crikcredenJo ve
V-. a
V T H E O V H Y.
1 tvs. Manichaei
I fumpta aniadi-
c, f,mudu« hic no
B ei; bonoDeo. N.i
fjis Dei (aiun )
1 ditnoediegnum b
. r:um hinc, non e- c
nndixitquodnon
finmundo, i eq;
codfithic Narn d
r! num quidem in
hcmundo&abeo
r.itur, &ficut ip(e e
'* vttranfi , noneft
Q^ .-^ m m 1 11
Eiimeius, led liip-
Bm&ant^1icula,
cnonhmcide i,exterrenisc6flruclurn: fe.I hicqmdem
i petrat®tt.
tr«</icif.Non ie regcm rimer connreri.fed italibratu eft
" neque leregc neeet,necde mundo lef.iteatur efle, vt il
D
1 d lterv.Konuxyc.
2 Chu relponliim, ne
3 cum vcllcr dmj ifr.;-
rc,n ora f.c rer,iub!-
4 toenimvemt 1;
tem coluctudoqua
5 potTctper Palcl
6 rtiitti.
xiflct, irtrum exmic aJeos & dicir eis: rgo nullammuc- lz * ti ."•;<-<.'« ^.Non
t r:ii 1 j 1 Upptu acorde
1110 m eo cauianij . 1 hit aurem coniueiudo vobis , vc,4 , - ..,Vlcflereoe
> lud 1*1 rum, ficut "\
mfidoie- f vnum dimictam 111 Pafcha : Vultis cigo dimiciam vobisi6 ferijhe.Qdotit.uJo,i§.
17 qn.im 14.1.1 ve. nas
hocei fixcrir, 1e .7.1 1
qdefler'int-rr-!guir latro. Id e(l,di.ibolus le tit-tofiiy&l ha*
micidiorum autor .lin.ifliis eii iHdxi.vq dt pairia lucisob
iupcrbiim pulius.in renebrarumcarc.cre h miffusera ,.-:
idconon pofVorit I id vi videve pacem , qui.t icJmoior ,.n
cbat qm d\*\uErgn rex ts tu Cm relpondit. fnunis, prmcipem plufquam Deum eligeccvolue.urir,vnJcue ie
, ura/*rae^o.Qu_tlidicai,^arnaU5ca.ijahterdicis. dSat\It:fOiex<fuijloputn ijiis.
c Ego c£P* -h THnoimn.ACTvs.
toa.S.e.
NICOLAVS D E LYll.\.
iRefpOndil lc[u^.LA.jtrun.tta interro^auonc P.il.rt. ,p>im" Te-
j ad quXlUonerri prtmofa^am -it vfnrpatto-te te^m ttn.p >ra'. s.
jRegnun. meu i>6 eft, 6e'C. 7yy< emm negat fe tjjetrgcmfed
tris Loncedi(,qi<ta fct undum veritatem tpieerit rcr rtgum Ve u
lien ai tolltndum occafivtit m calumiije ttnrjr ratfa refp,o*ftorit
,er.s. ijnod <.<3 tju&ru bniws mm.di itthpotaUmdomitiatioi.e, nio I
vbat confet/nt nte>ydicens.
iSi ex hoc ni u r.&CC.Omtie enitn rrgvum ten>foralr ! abet Hrmi
jtlumab iffuregr,curn fi vnusfolmh m ,fedetia -!>»>•
HTaaducrj..>'v>s tro tpf, puni :> itb -s, nuoti non qnArebat
infhts,& ftc / attt t/uo ij xiisfct tad etn,o^ni>tcdo,f/: od
ludxostf potahm dominationtm.vtrumcdnte
ctfitta je efie rtgtm ,itlt oconcltdi. .
* Nunc au t regnu m iic.ld esi.t/ Scum ad temporaHa ifla qnf.
d contr.1 boc pidetnt t/no t dicitur i'fa /.4.6.4. Rex 01-^ «^r
: DMS.Ipfcaiitcmefi Pc*ur D m ftiut virws omo^r^o-.r
■ ho, mundn.Dktt dtm,t/uodfecundtt ventate dinin t tYis~,
ijuntj <biec~ia t brtfl>,t.^me t/uuntnm ;< d human tale in prin
>,non vt nit a tXtiut.iunduni tem/ oraliter,fed ma^is aiftt-
jljp^ pativdlt.Et ftcpiattl,qitod (u[ u inte- exdudit tllni t/uod
■i> batnr dt vf>rpaiione ngni ludatt, quia tiotrfiebat qua-
tv.li inqinntnm homo , <crpro fiatuprxfenti in quo t raty
liod pnmum evns aiucntum perwnbat.
Dixit iraq;.fiiepon//»r 7 ilatt obiefiio Sk<it.n.vifume(}.Cbr-
■*s infia refponiimcconctff ra;f effe regemjed dixtrat regnum
i-tm wm eflt b'riL-,;dioTitJtus ad ph nii vtrba eius ndintelligtsac
vitftrhoc , pfumefft tegcmalkuiui ■ egnkde quonon intromit
i-entfet\t>manv. Vt ■ t/w,a Cb< fiusper boc mtelligtret rcgnurcele
tt&lpiritualenon inrtUextt, & ttteo vniuitfciremagis dctermi-
•iciudtns cx Vt i / is Chrisiipradiclts.
rex esttM^iitf/f- tiuat, 1 xt-uo anccdis tc eflr regemre<ini
.nentis aa dothinium iniperulor;sydetluru magis quodfit d-
tutn.
on .1 Ie!us: Tritno toncluftoncmfaCfam concedendoy di-
> Tudicu %a r.cx \um Cgo.Et ita efl fccundum-vcritatem. 9ed
confequthier
confeqx.emer declarat luius 1 1 gni conditioncm.di.
9 Ego in hoc natus lum M>»porat ier.
I o ht ad hoc veni in muiiau tn. Ter cir.nit ajfumpttonevi.
II Vt teihuiomum perhuv cnix. " uttr, id <^ ruuu-atjdo o-ait*
tti/i de dm.ws in c<!"tt»ns fj.,ci •»/.
1: Omnisqut elt ex vctkVrimi q-£ Deus efi^nonfolu per crea
tion*m,fedper -m at~>onem &f* ietltoncm.
1 i Aud.t voce mea. (' r etredtndn & opere obcdicnda, & per
cnnfrquens 'n taih <s IpirimUiter ^o re<i> 0, & :a!e rtgnu m nntto
bupediebat m p< -rator, s i<\nmantdo>ni>iu»m de qn» qi4£rebat,Vi'ati4S.
1 ? D:cit 1 1 Pil.mis,qi.<d elt ven.\ onqu&nt d*'\v >u>.o«e verij
tans.fed qnarit q ix eil jlla verit.is,cutus virtute & particip itio-
nc homints efl.ctuntur de rtgno Cbi>ji>.iiite lexit.u. p'<>»cir,q ■• i
venerati aiiqmd dom -tvum rxifit ns S xt >a cei>, n. Uni mwt&m Ituntinu
c^ hot tli rcrvm \i mteiltgatur determinatc. <& ■>»«■>, s ttip.irt:cit'a
ri^qaia verhas dmina fitto appfopriatur. t'er,ia> per qu& t/oies 1»
p tjeiiti efftcntntur de regnt, Clrnni, >(i q«miam nnprtfjio & parti*
Up.itto vrritttiis diuin£ Huius aiit qutt, ioms Piiatus noexveftx-
u 1 rrfpoafv. cd'plt"> ie ,.iufa.y>i,i t/i, q'<'a rrat de regnofp>,:nit
li,vt v fu.ti efl p'f , litno habeiaYft it>ott<i trremfi dt tep.ratfhus
&■ idto hpc ad>terie>s d.miftt itlius qonis profqxntv.i.etn. ^t
ftttt quiaiamperceperttChrifti i>m ccntia & In £f>,ii mainiam,
ftiets quod tradidtjjrnt eum p< r i>>ui uam. Igtcur pra jtine
prxdiBa Trduit pmcederr-ad etus-t<bf' :,i tortt rrt- v: tl.n m ; .r;
I <, Et cfi hoc di. Hit cd> felf%t Vrfxm tttr t/ r ifii drcU
r.uiu.Cum.».Tilatus vdl t utiber >f,vt d clueil occutru c:us me
moriamodus conuen>ens liberatiotn futf , vi .ttitcct dp confuetv.dme
ludttorum , qica dabatur es a prtzfideitt fok»mtatt pafchali vuu;
■vinclus in memoriam libtr miohis IjO.orum if. at l de terra Aegypti,
&• pnpterlwc voiuit Chr.-Hnm bbtr ,rcpe,- buncm <\n.>i1&-primt)
ad bnc facjendum allegat Ch^iJiii>in>H<t'neiam,dicens.
16 Fgo iiul. Scilicct,digriammt 1 tr. Vnuiido altgai to.fuctudi,.'i
decuius obferaatione fcicbat-ecs ■ [fec<,pid>is,<ii.
17 Eltautconluetiu!o,&c. Vulnsctgodimit.v(.b.re. Iu.
ij^d.vtisdebctis hcc vttic a-n CMiiisintflt ti;m fa<n>t,<,>/ q, V / tns
Voies Cbriftii hbtrare pojuit cis jub dJi.nttitjrtf dt l<b, r ,m> t Cnri
Jti vcl BarrabXtgr- de nuUo alio vt mag-s exprtmn.tr M« ■■--:.
is Scicba
•r>'> cvpc
ftjttit
Chriifir»
ucn yr<t
M ') \\ A. L 1 T E r\.
j \efpt,t,d'it lrfus:r\t'{ mcu non r<Tt d- hoe mun. Mulri pr.xlati q
1 iQmetus vicaru/jriiim videturdicercl.ici.), mpompis
rucs feprincipibu.stcncnis^veletiim exccdemev.
OmiiisqiUi.ii ct .c.c<'<..Qu_at.unaudmut,mu;tido6tores
6i lcho<
&. fcholares theologi,qui ileglctta facia fcriptuia circq cur
ia & muiilia ftinrintcnti.
14 Lhndeji vf. Pc'r hocafn q> no.cxpcclvuu Chi V\'\ r'.!um,
fignrncatafoiceiai inftdbihtai»qtt»tifim<H'eC<? icixSiiaup
reiudxoiumavcric.ucd^cimiuicdundo len:ciuiamprca
Tomus v. S 4.
130;
Glo£ord.& NicolaidcL
1»
A
.yra. 13 ,g
* T h e o phtla'c t v s:Dignum e(l vtqnarratur vnde autemomnisSynagognj&abfoIuetquidcmillua 1
motilnd*i,oinfuctudincmhabeatdimittendivnum vin non.n.malignamenreoccidit.Conftituentauteme
ftu.Pnmoenim dicercpoffiinv-sqtioddocetesdoftrinas ciu taterefugij,hoceir>fiiga mulclabut,ex hocforte
&m.ulatahominu,plurimaiuxii('. aptulerumec duiinis bulfi&pie&arepofumus.ira.n.mortem firmarunr,
vfifiierutlegibus,vndecvhocitalehabet,inq;c6iuetudi ioluanturquide homkidiofueruntcodemnati.N,
rcc^cm Iudxorum? Clamauerunt rurrum omncs dicentes:
Non huncjied Barrabam.Erac autcm Barrabas latro.
neabijtetta abique
ratione, qualiamul
ta abique leuisprc-
cepto. Dcindc tahs
inuetua cft Icx ln
lcriptura^quaveri-
Num.jr limilcprofcciuscficabfolutionesillaspdemnatoium.Scri
ptum.n.cft dceo qui prxter volnnrarem iuam occiderit.fi
noppinimicitiasvcldedita opcra affligere voluit vicinii
iaccns vas vcl lapidem cV cafu paitienspraitcreuntem mo
ruturquc homo inuolutanus ut homiada talis. ludicabit
autcm
fi
quidcmiubebatl
eile olticium M
1 gogacludeorumj
2 qma RomanisJ
rctrcr.num.Ru
nos fcccruntdo
nos abfoluendi ficut nunc Pilatum.
a Erat autem Barrabas Utro . Id eft , filius. ma^iftri
eft , diaboh , cuii latroni in fuo lcclcrc iudaus 111 I
fidia magifter fuir . Vel Barrabas>id eit.filiuspatns>i„j
diaboli.
NICOLAVS DE LYRA
Scicbat cnim.l^Moi tonjuetudinc fuatn nullo modo dimitterent,ex
altera parte Barrabas erat tta pesfimus ,et populo odiofus,quod eius
liberationcm nullo modo vellent & fic perconfetjuens Ubcrationi
Cbrijti confentirentjed facerdotes dcceprunt populum, inducentes
t.itn ad pctcudum Ubaationem Barrabx & non Chrijti , & boc efl
quod
tjuod fubditur.
1 Clamaucruntrurfum.&rc.fedBarrabam. Dimh
2 Eratautcm Barrabas latro. Scilicct, publicus &
Hoc addic tuangelii~ta,ad oftendendum eorum malitiam,q .
curandummortem Chrijli patierunt Utronis publici Ubt
contra bonumpublicura & contra iuflitiam.
M 0 i\ a L l T E !{,
uore a veritate iudicij declinantes.
I Clamauerunt ergo rurfum omnes a<centcs : Exponatur f
+ Chriflum.Etfichodiefaciuntmuhiiudicestimoievel fa Mat.zsi.&Mar.is.&Lsx.zj.
uore
^ D 0 1 T 1 o.
In cap xz.fbidkitur inpoflil.Et ideo per pafche manduca
tionem non inreliigitur hic comeftio agni pafchalis.
Jmmimanducatio pafchx intelligi dcbet tantum de agno pafchali
vt d< cUrat <r in additionefuper Mat, i6*rbi agitur dc tcmpore cce~
luedomini^videibi. •
R E P L I C A.
Irt C. 1 8 . vb i dicitnr. Et ipft non introiermtprttoriumne conta-
m'marentur,fedn:aducarentpafcha:To^iUatordicittquodinteUige.
dumefl de manducathne panis a-rjmi ,nonpafchalis agni Eur.op-
ponit
ponitper fuaminus autentita computationem & digrc(fionem,
ponit Mat.r6.Et ft intelligi deberet de efu agniprout Bur^. vu \
lo.euangeliflx valeret contra Tsfjcodemu, & aliosfepultut* C>.
intedentes,quia fuiffent contaminati ex tatlu mottu:,pa confe
inhahiles ad manducandum pafcha fic acceptum,vnde de eis di
oportttit,& ipft twnfepeVerunt eum ne contaminarentur,fedma
carent Tafcha,ficq; falftjicarentur oes euangeliilx,<y puto,ft c
putatioBur,efifetvera,quodnon fuifTenta ludxis permiffifept\
mortuum celebritate pafchali iam incho ua , quce incepit a vejp
ferix/extafccundumBurg.computationem.
&
tMnth.
Wa.if.\
CAPVT XIX:
a *"p yncergo.Hoc
1 fecit Piiatus
ideft mihtes facerc
pcrmifit, vel etiam
iuilit, vt ludaei fatia-
tidepocnisa mortc
defifterent.
b Coronam de fpinis
impofuerunt. In fpi—
nea cotona noftro-
ru notatur lufceptio
C A P V T XIX' luit. Vnde pr*c
Ecceqnaminiuriola PUauis cVmilites iotuIcruntChtifto. iori ECCC agnns L
t Vnc ergo apprehendit Pilatus Ieium 6cfla- ' e<cc lui toli-
gellauit.Etmilitespleclcntesccronamdcfpi, 2 na'mq^e"in p«
a Deiirorie.quiafcJtegemdicc^ateiTepurpuricnim cft fignumrcg.s. tr>rnm ricrnifir '
nis impdiuerunt capiti eius , & veftc pur- 4 nep0nuntur. j
pureacircundederunt eum, &<veniebant ad 5 dominus.- Tem
eum, ckdicebant: Aue rex Iudncorum : ckdabanteialapas: . f^efttcontoe
6 tua punctiones,
peccatorum>rp qua mortalis fieri vo- aculeos vitiorum procrearenon defiftet.'
luit. fj^
*
Diuillo.
N I C O L AiV S D E L Y R A
C A p v t XIX.
| Vnc crgo apprehendit Pilatus./iic confequenter eua-
'.'1 lilia drfcribit qtiid paffus ftt Chriflus agentib.Taffus
antcmeji triaab eis,f flagellationcm,il!nfio>iem,& cru-
tifixionem,feci4ndum,<p pnsdixent faluator Mat.io.c.
Trttdent eum gentibus ad illudctidum, & flagellandum & crucifige
dutx.Zt idco enin\ie!if}a primo agit de illufionc & fla?rllatwne,fe'
cundo,de crucifixio><c,ibi:Tvir-C ergo tn.Trimain duas quia pri
mo defcribitur Chrifii flagellatio, & illufto,fecundo circa hoc oflcn
ditt< rTilati intttio,ibi:}:-i.'\mx iterum .Circa pritnum fciendum <p
Tilatus vidit cx cimore eoru,quod nullo modopotcrat dimittert.
ltfutn otn tiino libcrum cvm pace ipforum,ex aitcra paru duru erat
ftbi ihf.otenttm intcrficcrc,& idco ad fatifatitndum eisfecit Chri-
Ihnr,
ftum flagellari,& illudir & hoc efl quod dicitur.
1 Tuncergo apprehcdir Pila.le.& {la.SccT^onperfeipJ
immediate,fedper militcsfuos & minifiros.
2 Et milites ple.co.de fpi. id cfl , de iuncis marb.is admod.
fpinarum dum & atutis.
3 Impofueruntcapiti cim.Tanquamvolentiregnare, &n
potenti,quodfecerunt vt eorum illufto refponderet Iudxorum act
Jationu
4 Et vcfte purpurea circundederunr.r^/i cmm vefle yteb
tur rcges.
5 Et venicbant ad eum di.Scc.Hoc totum faiium efl in illu,
tiem,vnde feguitur.
6 E r dabat ei alapas.fr illudereturfatlisfuut illuferuntftg>
& verbis.
* Exii
M 0 i\s£ £. 1 T E I\.
rum defignatur fnfceptio peccatoru,cjue ficut fpinns tcr
noftricorporisgerminar.In veftimctopiupurcocan
t Tmrtt ttjo affrcbrndit Tilxtus irfum&fUg.& mil.pte.co.&c. paflionibus obiecra fignificatur.Purpura ctiam vcitirur ( I
.''tnnamuishccmil:tesillndendofacerent,nobi«tn detriumphjs iandorum martyium pjorittur.
:!cria.NampcriiiUcamcoionamnoftro f ^MC >'f*.Sicfaciunt llliginccciefijsdeuorionisoftni t
rum f figna, |
Ioannis Cap. XIX.
1308
jo7 lUdinm v^ap.
1 /mit ergo.T ccc implentur qux de fe prxdixerat Iefus oc tibi inuidendo, quam tibi qui exerces poteftatem meruen
.uapotentia,commendatur patientiaqua informantur do:NontamenPilatuseft linepeccato, &ideoair,maius.'
n tvres.
& GREG.Cum ledominus membrorum Satanar mani-
D
Ii.?. Mo
r.l.c. u
, tdiciteis. Hicappatet non ignorantePilato haeca mili busproredemptione noftra tradiditquid aiiudquaeiul-
jfcffefa&a, fiueiu(Terit,fmepermilerit,vtfatiatisIudaeis dem Satanasmanum inic feruneperuiifit, vr vndeipleex
tiefius occumberct,
t, . . • nt . z o j- -^ • r' jj inde nos exteriu9,ift'
a Exiuirergo lterumPilatus roras & dicir eis: Lccc adduco
b vobiseumforas, vtcognofcatis, cjuianullaminuenioineo
Mortis. a Nontiaiusimperio.feii plenui opprobno.
caufam. Exiu.it ergo Iefus porrans fpineam coronam , & pur-
a lnbtus. b g.fi.Si iegiinuiiletis,iampaicite,quia deiectum uidetis.
b Q_a feiegem dixit.
pureum veftimenrum, & dicu eis. Eccchocmo.Cum er^o vi~ 7 poris vfque ad fputa
8 colaphos , fiagella,
u fufficerem , fed
n;is inarddcunt
i imant; Crucifige.
| ige.
iiumDe' Eccczl-
crmaior inuidia,
|u parua virieba-
ur licita afTettatio
cg ,&tamenvtrii
luceteerat Chri-
tu: & rex &fihus
teriiifq; IiberaretfSi
igiturSatanemanus
eiuspoteftas accipi*
tur,eius manum Hj-
xtacanrne protulit,
cuius poreftatc- cor-
diflenr eum pontifices & miniitri,clamabanr,dicenres: Cru-
cifige, crucinge eum . Dicir eis Pilatus : Accipifceumvos,& iotolerauit,vnde&cPi
Quate moii debeac. JatO eillS COrpOHS
crucifigire. t Ego enim non inuenio in eo caufam . Relpon- 1 1 membro ad pafho-
deruntIuda:i:Nosleeemhabcmus,& fecundum lesem de- I2"?™, v.eniC"s dicit:
bet mori, quia filium E>ei fe fecit . Cum ergo audiiiec Pilatus 1 tfatem vlUm mfi , &c.
hunc fcrmonem , magis timuit . Et ingreflus elf prcetorium * $ Sef* raraen hancpo-
Vbinoniefpondebatficutouij lllcbat > bi lefpondetfiiut paflor docct. j l6teitatem quam COll
iterum,6c*clicitadIefum:Vndeestu?Iefus autemrefponfum ^Z"*/* ei «tnnkcus
t i- • rv • -m wl> » • vt iSaederat Ims ieruire.
nondeditei. ^icitcrgoeiPiIarus: Mihi non iocjueris ? Ne- ipiucrisintrinfecusco
fciscjuia poteftarem habeo crucifigerete,&potefrarem ha- zopeUebat. Pifatuse-
Ideft.qaantulacunquehabes,iionenimtihi cmnino delibeiumeft. 2inUTlVei oatan , .Ut>
beo dimittcre te ? Refpondit lefus . t Non haberes potefta- poteftateiiiiusfuper
1 / ru -r l- j l rr j r 2 2qua poteftatem ac-
tem aduerfum me vllam_, nui tibi datum luiffec deiuper 2jceperat, tenebatur,
quia&-fuperiOnp)e
difpofuerat, hoccp
t ptas nifi a Deo, fed tn tibi talis data eft,vt fis fub al- inferius accedens, a perfecutori tolerabat , vt cu rft ex rnafa
>tate,&ideo maiuspeccatum eft ei qui tradidit me mente infidehu furgeret , vtihtati tn eledtorum omniutn
tibi ipl>i
1; autem.Uic &:
s locis legitur
eChriftus, vt
letia implea-
icutagnnscoram
te ftne uoce , fic
ipcritltos fuum.
fimiiitudo de
dataeft, vtin
lentionoreus,
noccns habea-
Non enim vt
ius conuinci-
dvtmanfuetus
lisimmolatur.
iti.de.fuif.defu.
,aDeo, quia
Nioftrf.
tij.q.f'.
c. Mo--
uct ; §.
tcd obii
citur.
F
NICOLAVS DE LYRA
Jiit ergo iteru m.\Hic oflendittir circa prxditla Vilati inte-
9 trat bona quatum ad boc,qnia praditla iufierat fieri,rt lu
t affliQione Cbr\Wicffentfaciati,&fic confentirent in eius li
ttemfine morce.Tn per boc non cxcufatur <i toto, quia ctt ef-
kvfuperco! , non debebat ei quetn fciebat innocentcm etiam
knpcenam inferre.lgitur Enangcli(la circa feqttentiafic pro-
t < Hiaprimo declarat conatum Tilatt ad Cbrlfli iiberationem.
% Iudnorum refifltntiam ad eius condemnationem,ibi.Cu m
0 difset./» prima igitur parte dicitur fic . Exiuitergoite-
» | latus foras.K&i ludteiftabant, quia domum eius ingredi no
Htfnpra diclnm esl.
' cis.Vrimo allegans Cbrifli imocenttam.
ic adduco vobis eum fotas . Voslquam Hiligenter exami-
iti& flagcllaui aduobis fatisfaciendum . VtCOgnofcatis
'» llaihuenio in eo caulam . Secundo oftcndit ipftus puni'
^Hb&ito ultra condign»rn,cum dicitur.
[EtgoIelus.E*" pr&cepto Vilati.
* is Ipmeam coronam.&c.^H^ enim Vilatus ntfenfi
"» ierent qualtter fuiffet Ulufus & flagcllatus,ut fic moueren
*i npafficnem.
t<:it eis:ecce homo. Qji.etfi in aliquomale egiffettamen
HcdignMrt punias cft,& idco dcberet uobts fufficere .
t ergo. Hic ponitur Iud&orum reftVentia , & boc duplicu
ip" i per irrationabiltm clamorcm , jecundo pcr rationem,ibi.
■lf( derunt \\\6a\.I n prima parte dicitur fiaGtitn ergo vi
wn umpontif.ces. sicflageUatum&illujum&cognofce-
"ilatuiftc uolcbat dimittere ipfttm.
uia abant.Tumuttunsr,& alios ad clamandum excitabat di.
Cniifige. Qj.hxcf ana nullo modo nobis f»ffitit,fedpetimuj
dmiatur.
&i<teis Pilatus te.Derifbrie & indignanter hocdixh, quia
tbtLiantpoteftatcmiudicandiattqueni admortem^ut fitpra di-
m<l& efifimUii modudoqucndi,ac ft diceret; Si babretispo-
"eniaremortisfcntcnliamjCHo & fine caufafaceretis,fed ego
'"itoAdeofequitur.
g° nrn non uiucnio in eo cau. Danditakm fevtcntiam,
1 1 Refpon-
1 2 Rel ponderunr.A'irf(?«ff s Iudtti, quod Vilatus non acquijccmC
eorum clamori inceperunt allegare rationes alias qua fupra allega-
nerat.J^on.n.illas audebant reiterare,quia Vilatus iam iUaseuacua
uerat,& idco bic aliud allegant.Et primo allegant ipfum fccilfe ci-
tra legem Dei,fecundo contra legem imperatoiis l\omani,ibi.Ex\n-
de quajrebant./n prima igitur parte allegant fic ludxi.
1 5 Nos legem habemus./<x Dco dafam in monte Tinai.
1 4 Et (ecundum legem debet mori.i^M Lcui. i^.c.pnecipif,
qd blafphemi occidatur,& tale crimen imponebat ei, undcfequitur.
1 5 Qiiia filium Dei. Veruntamen Cbriftus boc dicendo non bla-
fphemauit,fed ueritatem dixit, & per fcripturam pnbatum, utfu-
prahabitumcftc.ic.
1 6 Cu m crgo au.&c ma.ti. T^onpropter lcgem ludtorum qua
non obfcruabat,fed ne ueru effet,ut Iefusfibi obtatt*: cjlct uere Dei
fitius,& fic faiium enormefeciffet ipfumflagellando w ideo it hoc
•poluit certius inquirere,unde fequitur.
17 Et ingteiTuseft./1'* ueritatemmagis pofiet cognofcere cxtra
tumultum ludeorum.
1 8 Et dicit ad Iefum . Perboc quarensfi efiet ex origine diuina
fecundum ucritatem.
1 9 Iefus autem refpon. non de. Vrimo quia erat bemo gentilis
& idolo!atra,&£ gcnerationS fiiii in diuinis capere non poffet. Secun-
do,quianolebat pafjionem fuam impedire. Tertio quiaprophetatum
erat de ec,\fa:<e.$ j.c. Et fi agnus coram tondentc ie obmutc
fcet,&C. Et idco u olebat illud pmpheticum implerc.
20 Dicit ergo ei Vi.dic.Mirabatur deeius taciturnitate, cum in
puntlo liberationis ucl condemaationis fuit]effet.Scquitur.
i\ Nef.quia' ha.po.&c^. mihifaltcmdcberes refpondere.
22 Relpondit lefus.T^on ad bnpediendumfuam pajftonem,fed ai
reprimcndurn Vilati iatlantiam.
2jN6ha.po.aducr.mevlla,nifi tibi datum efletdefuper:
,i.aprincipib.I\omanorum,& uitirius pcrmiffum a Deo,qu\efipo-
tcttas fnpcrior.Et ex h carguitur cius peccatum, quia non accepe'
ratptatema Ccfarc, & a Deo condhiandi innoxios,fcd magis libe*
randi cos , & cum hoc oficndit peccatuw luds , & iudxorum effe
maius quam peccatu ipftus Vilati , quia adocciftone Chrifli Iudas
fuit motus cupiditate,ludtci aiit inuidix & rancore,fcd Vilatusfuic
motus bumano iimure ut magis patcbit,& hoc eil quod dicitur.
•& Propterea
Chr»4»
Pii3'o
fioii re-
fponuit
propter
tria.
MOH^LITEB^.
faciunt.
8 Clamabant dicentes.Crucifige, cn cifigc eum,&c. Nam obfii-
"Sna, l cito poftiniuria* Chrirto griues in membris fuis nata nequitia non emollitur mifericordia.
S 5
i$o?
Ooi-ord.dc Nicolai cte-Lyra 1 3 0
pns (cntentia., bo»m inqua DominGm ctncifixcru1
et Sialuquisdicat.qnarecircuei hora tertiacud
Cl(, ikiiiUu. D;(cat primuquideaiqi
nil," isd_ditfniam,deinde&..omn
jjsjmpi ic.lnluperconlidera c- loanncmdi
Propterca'x1uimctraMidittib1,n).rt.speccrrum habct.t Et J ; jjjM
— » - » — J — — ludx-i ajtcm cla-
_ inianimnuccrudclitasdeleruircr.
*? f SrS IdcTUxhaccaufa,nc haberct pcccatum occ.de
A di^nnoccn em(_- fi minus ill:s iuuidiisJquarrebatdimiKc
^onTuoaSnC Pi,mumqua:_c.ct,.edlipt«,s volcbat
ipodoquxreb-t*
b u't hic dtmtttisnon
«jw;. Supra lcgea.
•o.ucrunt.lecun a
dum quam debetet :n-ic quCrebat Pilarus dimittcic eum
mon,quiafiliuDei . , ,. .....
"c
fcciVSedquiaUlc b mabant,diccntcs:Sihunc r dimit.is,noncs anncusGr aris. 4
j xitfermefext-
letCCIi:OCUV]ii!aii». " uiawrti»>«».»- - . .
<_;■_.- legem g_-itftalierj_j Qmnis cnim qui fc rcgem tacit , cuntr-id-Cit unari . i uatus
jloiltiniCtj lcd 1113- Tlm.t..-_-ionion..nii'. _
gistimct occidcrefi
JnimDci tcrrentcu
aCxfare.quem DOO
potcil , vt autorem
poteft-tis lua. con«
tcmncre.
C ErataKtm parafce.
^TiiEoPnrL. Quo-
modoMarcodiccn-
tc tcrtiam horam
B quadoChriftuscru-
Cifigebatur loa
lcxtamdicir. iKitux
Avc. :
quod mtcrpriiti
prxparatio,
fcriaqua prcp. m
necelsaria JabQ
quadiepcepit-Ic
lcsduplo col
mannapropt.
Tlmet.icJ non lonlcn.i.. -
autcm cum audifiet hos fcrmoucs , adduxit foras Icium , __
ledit pro tritynaliinloco,qutdicnur Litholhatos,Mcbrai-
||cf,«ellifB«irab-iiiiiiM. . ri i
ce autem Gabatha. Erat autem Paralceuc Paichx , nora 9 batumiHow»
C ouafi fe-ta : Et dicit ludzis : Ecce rcx vei.cr. t Illi au- 10 ^uaiam toc
iem clamabant : Tolle , tollc , crucihge cum . Dicit eis udopllal
d Pilatus ? Rcgem vcftrum crucifigam ? Re.ponderunt ^mbun.-
e pontifices.NonhabemusregemniliCxiarem. Tunccrgo ,.,eragaercnt;
16 plcta cU iext.
hocfo uuu quidam.quia fcrinturx fchema fit, nam litcra cx qna t cnebr* merant ^^^XTrc\oroW
c) icrtiam hoiam f.gnificat, & eft charafter eius ta_ nus m Romanos, icd magis n Iud^ *™^
?s 7 lu-ra auicm qu.c iextf m fisnat habct chara_terem ta Marcus hora tcrt.a ciucifixun., quia ludxi clamau
lcm r verilim ile igitur literam y eammaa ictiptonb. non hora- Crucifigccructfige.
aitennsrranfifTcquibuldammutilatis^ncharaacreme- Vel Palcha cftimnoola t.o Ch ^»'™;"^"
pncnv.quofextusnumerusfignatur^ficerroremhunc P»M»°» non» hor^^^
oitum . Quodautem hocverif.mile fit faflum efse,acter- pronunci-taeft mors -
tiam horam icrij.tamefsectiamapudIoanncm.Kn5 (cx
tjm,ficut nunc manifeftum cft. Nam cum tres F.uangeh-
II c conlonanter dicat quod a fexta hora tenebix fadta; lunt
fuper vniueiiam tciram __ vlqucad horam nonam mani-
f.ltumeft, quoi Dominns rtoftet ante fextam horam |rationi8,f_dd.e,,_-_adem fJ^^^L
ptiusSfieren tcnebrxcruc.fixus fif,f.c.rciteihoram ter- ?d ^K..eflr«m<r„^„m.Adhuctciroieque^
Cnl-iitautemaiuntquodMarcusmortemquid-qua ingcruntfnperareconatut,d.ces:i^«- » «•■■ D g
!aucft iniadc aucifigcndo domino manifefte __abfquc n.a eorumuolenseosfrangercquosdeignom.nl
dubir.it.oneponat. Vtiquequiacrucifigere,-,' punireab fti non potcrat mitigarc. APnaP-rr-fnnr
cotemporeiudicesd.cuntnr.quofentent.amprofcrunr, e Twu cr«o.Q,vi profi/entur Ca-farem aper tecon
eocp V.- pcenc 8- morris in linguisquoque fit. Eiusgratia effe li alium regem vel.t eis ingerere, dimute.
Mat_us__tiiahO-acrucifigieum>dicitaquoPilatusfen- tumqucmpropter hos auius rcddtdcrant occi_e
tcuiumexpol'uit.loann«dut_cum Marcumdixilsettcm Vicruscgotimore.
pus 1HE
pronuiici_i_cii 111.1- -.nii-i.- « -•-
illa hora noftis nona vlq; ad d.ei tertia, tex horc Jui
parationis,tres noclis tres diei, quarum iexta iam o |
cum Pilatus tnbunal afcendit,quod adhuc crat prxi
immoIationis,que fadta tit icdm Marcu tertia nor
IMICOLAVS DE LYRA.
j i>rcp'erca qui met. &rc. In tjno concluditur pcccatumTilati,
qHiamaiusnondiciturni(ipcrcomparatio>temadniinus.
z Et cx i nde.H.c conferjuenter allegant Iudai Cbriflum fcciffe. cd'
tra lc%rm Iwperatorisrfuia videbdnt, tjuod Pilatus parum crat mo-
t*s corit p HSa ahcgationejcd uokbat lefum olno dimittert> & hoc,
tfl^uod _i«-_r-Exiride qu..rebat, -5-C. Viderat.n. Tilatus tanq
bom» a^.utus,quod Ch;ifiits rationabiliicr conuiccrat eumde pecca
to fl eum innocentem,condcm:arct,& idco qumcbat occafhnem di-
nittendt ru>ntquodvidcKt(s lud&iclamabant.
3 S: hiincdi.nonesamicus.r4c/?,won5^/..--/..o/-OHor- &-(la-
1 i-mini tui cnflodiendo.Quod argnunt . onfcqncntcr di.
iseniniquiietc.f con.l^f r_ror.j.»- l\oma»i ahftuie
r:>nt a ln-i£ure$ia>n dignitattzijnr ktberct rcbellanii occafionc.Et
ideo qH^cuaquc inttr lndxos dtcebatfc rc^cm qualttcrcunque vide-
hatur coutra ordvutionem Imperatons facrre. Chriflus aut conccf^
frratft tc'i'mr^rtyvtpatet rv pradiftis , <Sr idto quammsfccundu
yeritatem huc rcgnum non cffet contra diiium Impc>atoris, vtfnpra
diQ«m f'l,tamen boc argucba>it , apparcnter . Vtiatus autcm non
audebat ctiani fi cundnm minimam apparcntiam ficcre contra Im-
pirjtoris honorewftdto fcquitur.
5 I'ilatu5.,--C.adduxit fo.I c.Vtcoyam Iudcis euidentim dc faclo
m • >r.diftumfa'.f.tmoHcnlr.
6 Etb Ujtp.Ot] '•<!oco[edisinl'uiari£.
ZIi. loco qni dicitur Iltho..- efiXpiJu /lr-««iw, & dicittttr i
tbfs, qnod tfl Up'ule's,& jlrata i qaod c(i paufmltu fiue (lratura,&
yrntn Grxcum Hebraiceautem Cabaiba,quiaboc nomc tfcbrar
cum
pro dj^M
cum idc fignidcat ftcut Gracum. llle.n. locm erat anre
^inte cnim domos magnatoru folet effc locus delapidi
8 Eratautem Parai-C.&.C. Hniaeratferiafexta,
folennitatisVafchaltSydicebatur rutem feria fextapar
praparatio,rfuia illa dicps.para.bant Iudai cibaria pro
in qun no» erat licitum abqnid decoqui vt habctur Exod.it
9 Homo qua.fe.C-»-r„r.„.« videtur Mar.iyc.vbidicu .-
autcm hora tcrtia,.. crucifixerunt eum.-»rn«
dicatrn quam crucifixHsxxgo^C. Ditcndum, quodfccun»
ritatem erat tempus medium inter tertiam & fextam , me (
tcm ab utroque cxtrcmopotcH denominari.&ideoMarcu kj
fit illud tcmpus mcdium per horam tcrtiam. loanncs vcropi .«
ToEtdi.Iu.---r?_»'-proC/iriy.//5-Pr.i.;->»»f.
1 1 F ccc rex ve. Q.d. Mirum c(l,quod huc homincm abic
gtllatum dicitisfibi vellc vfurpare regnum ludxorum.
uriliautemcla..ic».f«n-H»_/. ,
1 ? ToIle,toIIc,crucifigeeum.(^-.w-npoi7«ww»M'' "•*
14 Dicit eisPilatus.w-^-ni incrucifixione Cbriftuoi »W
cundiam,dicens.
1 <, Rcgem ve. cruci.^.f r tyio cumrcgnareformidati 0
inbocfuitfamxmavna erit uobis ncrccundia fi mortcmoi*
tbieBa.Vnde & poflea Vilatus (cripftt titulum crucis ad f
recundiam.lchts Nazarcnus rcx Iudsorum.
ie; Rclponderuntpon.No hab.re.ni.Ca:.-* quor
c.v tuncperpetutc fubieclioni Y\omamrum.fe obligaHerunt.tt
tnownialtcrircgix dignitaH.V-dtet etiam corum obfitr.
curandu Chriftimortem.cum pro eius procuratione conf
pcrpctuHMfciffosJubicftosfcruituti. [
■"' 0 n a _ 1 r r. r\.
f 1 5 r^fpon.pon.non habe.rcgcm mft Csfa. Hoc fac.p clamat np-.
"ftriponti^ce.s&curarnoni fnasecclefiasditrj'trci
tunt fc nego.iis temFPraJlbus principatus/vclrcg
[
loannis Cap. XIX. 1312
Ul,
HEoPHY.Videquomodo alium regemprcterCafare * TnEOPHYL.Videautem &inveteritvpoqnodam hoc n
' nacognofcunt voiuntarie fe Romanorum Imperio lu- faclum. liaac enim & lllic ligna portans vadit vt immoie-
* biientes,& Dei regnum repelletes,ideo,&: DeuseosRo tur.Iravthoclocodominuscrucem habens.Vadit&:qua-
IH^istradidit quos fibj reges falutant deftitutosdiuino fi milesarmagerit,quibusadnerfanum profternar,qdau-
pr.- dio Sc cura. lem Ilaacfigura fit domini manifeftum. Ifaac emm mter-
a iidi.eis if. vt cru- pcatur n fus , vel gau
llfi\'etUT . ElS, non Id eft.voluntati corurj. a Milites fafto Intia-orumvotoqultotumfecerun-auod dium . Quis autem
,quil ipfi manibus . .. $tdt*arbtwt. a|ius gaujinni no-
eiiiacciperenr.qui a rradidiceisillum, vtcrucingeretur. t Siuceperunrauterrue- 1 itrumfactuseir,qua
fupihocexculaue- _ ■ s«bhointion«imcoi»«cod««imiti«dfc ^ 2 is quiin conceptio-
unled vt crimine b fum,&eduxerunreum.Etbaaiulans tfibicmcemexiuitineu 3 nc humanae natura:
[rjiiciii videantur, » 1. kcciutomm. Locusdecoiiationis. 4, per angelu **'?«, hoc
'aqnlieni efleco- qui diciturCaluanadocum,HebraiceautemGolgotha, vbi 5 efhgaudecommuni
lUrJfjCUm nOll ni a latrooesutahidi ntjUtiiccumimpii^depuf.tus. caUlt? ... ,
fipeis hoc facv» c ciucifixerunteum,&cumcoalidsduos, hinc, & hinc, mediu ,<s c£tc«wca.Latroqui »7„j" '
IffllatUSjVndencC Openurdiuinavisincordenelaenti . 7 permafit in perfidia, Mar. 1J.
ctucifigerenr, autemIeium.Scriplicaut.cm iitulumPilatus,&pofuitiuper ■« fign.ficatludeps,qui J>-
jalrcrucihgcjetur corje,noncar_cr r p confitctut Gentes fi f"^ .
jdio&potcftate crucem . Erat autem lcriptum Iefus Nazarenus rex Iudxo- iognificat?
Piii. TT • 1 i -i i i • Ild Eteratfcripfm.Wc
U «,/*«. Portabat ram. Hunc ergo tirulum mulnlegerunt tuda-orum, cjuia I2treslmgua:c?tcrise.
criiimfuam leius. d propeciuitaremerat locus vbi ctucifixus effc Ieius.t Ecerat ijmmebant. Hebia-a
Gride ludlbrium Ti>b.sii.-iguisreribitiir,qiia5ttifeu* reftibjs.quain ore duorun vcl ttiumteftium ftac prOprer ludxOS ill le
imis,grade mvite . . »rrun'- _ - . n. . /. ge Dei glonantes. E
■ pus glorianu- icriptumHeDraice,Gra%e,.oc Latine. ^iccbant ergo Piiato I+Gra:ca proptergen-
lilinlCeptrO a 9^_.p _di»:rant.Noah«.reJ,nifiC*. b Non poteft mutariquodvt itasdixii, necquoi tilim fapieilteS. Latt
t ,mmftiuc«S!", pontifices Iudeom.Noh fcribere,rex Iudeorum,fed cjuia ipfe . ."os mn? penfomni
'«at fubmo ' ^ttSoSS^S^. 5busGcntibus impe-
)nenda.Pnmo ^ixir.rex fumIuda.om.Reip6ditPilarus. Qujdfcripfiicripfi. le^ntes. tMjdu
inuscruccpot- r %*^*JL*edLL e M!lltes *rZ° cum mts.c
'T^n fi? C tMihteseraociIcrucifixiflenceu,acceperuiKvelhme'taeius. i7^afixti}enteum.Ec- Lu..3.c
oiteaimpohta • P ' (■ cequccge/taluntiux
om Cyre» tacruccm, cumiam
1 quia debemus ieqUi vefhgia, cruciflxus eflet.
JtVTheo. Quatuor
NICOLAVS DE L Y R A. 7 Scti.Z\3.Hicponhurqu£damconfequtntiaaaChristt ctuiiflxio p
SinccrgOira. Hic inctpit agere euangeltfla de ctucifixione nem,& funttriarfuiaprimumpertinetadPilatun„fecundumadmi.
<i ,& diuidtturjri tres, quia p> ma ngit tc crucifixione,f?cundo lites irucifigentes lefum,tertm adpatentes Cbrijii exittentes pro'
^':Poftea lciens le.Tertio de frptutura^ ibi : Poft hax pe eum,fecundii ponitur ibi:Mi\Ues antcmJertiii,ibi.Snbani2ii\
MntO.Vrima tn .taasyijiiia pr>mn defcrtbit tplam cructRxtone^ tcm.Circa primum fciendum , tpmodus Kjmanorum erat fcribere
k'git de confequent bus ad ipfaWyibhSctiyCn autem ti.Cir jcaufim mortis crucifixorum fuper iignu crncis . Iudaiautemcontra
Uvumf t, ii.ium <jnod Ptlatus vt.iens.ip pioptcr mortem Chrtfii vutuntate Vilati pelierunt Cbriitu'crucifigi,ut patet ex prxdiclis^et
bmfe ludxi pirpttux frruitutt f\om. timuttfi hoc refutarct, ideof tale modufcripfit titulu,vt redudaret in verecudiaeoru , &■
■nurapud C etjji em ,Qr ideo mo-'us tmiore Imperatoris, & hoc eflttp dicitur.Scti.a^tcm ti:pi. Inquadacharta tabuU ajfixa.
•^mlUitJ.c. p .-pult,cui pr&era',&- a quibus picttnia-s leuare fprra 8 Et yoAu.CX\\.lli-im tabtiUw.
»/ra tufittiam dedit fententiam de morte innocentis,& hoc eft p Erat autem fcri.lefus./« quo expiimitur nomen proprlum.
*o> it/r«*:Tunc er.tra c.il.Verfententtam dtffinitiuam. jo Nazare.^»o aipatriam^quktMafuit nutritus,vt diilum efi.
^cru.Tatnen prius /anitminnifuaj, imponens peccatudemor 11 Rexludajorum./w^xo exprimifur caufa mortis.
C lit lud&is tpfts hoc recipientib.vt habetur Mat.iJ.quamuif 1 2 HuncergOtitU.mui.Ie.Iu.£t^<r«/i/««6(/««r. Qmapro.ci-
i ctperbcctxcufa-nsfrcutidum veritatrm, ui.erat locus vbi]eft cruci. Xcius, Et ideomultide ctuitate potc
S Ibifi.ctu.Trimo.n.portauit tam,vt hic diciturjameu poflea rant defacili illuc vcnire.
Wttts Simon^ m < "yrenmfem fecerunt fibiportare crucem,vt I ? Etera't'fcri.He-Grae,& \^Z.Vtomies,qui JecHuerfispartibtts
mpenirent ai locutn ya'lionis,quia lefusper totam notlem pra- orbis adfefium pafhale venerant poffent ilinm legere , Venerant.n.
icm affiitt a$ fucra- )& idroten'ograd-4 mcedebat. ibialiquiG?ti(cs,vtftp.d.e/iic.lii Et ilco timlusfuit fcriptus trib.
mitin cmw.lde locm imt p*op- ctuaaie lerufalem ,& dU linguts principalibus .
iiy»i,quod dtcit,r l .cm Calujrix a Caluarta jii£ ibifepulti, 14 Dice.ergO Pi.pon.Iu.no.fcrip.Q«z4 videhant quod talis mo
Ktft falfum,qttiaf ptdtus fuit n: Hebron,vt dichur lofue 14, dusfcribendi redindabat <» uerecuiiam eorum, & maxime propter
wmminatur locm CfluarU,quia in tllo loco matcfaHores deca Gentdes,qui hoc verbum erant reportaturi ad diuerfas partes orbis,
fit*lntur.& f;c patct vaurt s chtisli turpttudoex conditwne loci, & ideo voluerunt titulum ftc corrigere.
^nodomoitis,cum 'icitur. 1 5 Sed quia ipfedi.rcx fum lu. Hocenim modo nonfonaretin
5 V i cm.Craci/fjrio en m erat turpifftmnm genus mortis. eorum uerecundiam.
E:um eo ali.P* quo apparet 'urpitudo moriis Chriiliratione 1 6 Relpon.Pi.Qitod fcripfi,fcripfi Quodferipferat cofirmado.
ittis,quia inttr duos malefaclores fuit cructfixus.Hoc aute fa- l^jecfortuitufaclu eil hocjed diumapr£ordinatione,qa hoc erat an
«lAex IuJ&orutnteritione & diuina ordinattone, tamen diuer* teprophetatum,propterquodVfal.$S.quiloqt4iturdepafiione Chri
no ,quia ludxiper hoc intend' bant inducere fuffitionem populo fli,& duopfalmi prxcedentes fic intitdantur: i\ecorrumpas tituli
liefus efjet pirttceps & prinripaltt m eorum malefaHis.Ex in infcriptioncm,<& ideo titulm cruci Cbrifti tripliciter defcriptmno
■ «ui diuini faclurn eli hoc,vt unpleretur fcriptura Efa. j 3 .d, fuit mutatus,fed magis confirmatus.
ttcii miquis deputatus eft. 17 Muli.er.Hic ponitur fccudTt cofequens ad Chrifli crucifixionen
7 Scri, &per~ ■
MO^nr £i(. busPilatusdeleretituIum.qui fonabatconfufionerudeo
rum,noluit, fed magis ipiumconfirmauir,fignificatun
3 £ ^'<^«t//Z>icr«._^r;.Perhocnosind;icensad fuifeque fuirquodChnftimorsad confufionemeorum eratfuto-
'•• :«udixeiar Matt. i6.d. si quis uult poft me vcni.abne.fe- ra perexercitum Romanorfi,&:ad rcgni Chrifti exaltatiu
& tot;cru.fuam:& fc,me, nem pp fequentem refurrecl;ionem,propterquod tnncdi
■•■"'' yj/iuj.crc.Exponatur ficut xVIatth.2 7.5<: Mar.15. xitMatth.vlt.d.DaMe//»»//;/ omnis poitfias in caslo & in terra.
L vo. 2 j . 1 7 Mili.ergo cum crucifi.cum}acce.vejti.cius, &c. Exponatu t Cv
6 H2.djiripfi,flripf,Vci hoc at-tem quod ludxis petenti- cut Matth.27.8c: Mar.i j.
fC«»«
J3ij Glof!ord.&NicoIaidcLyra. \A
rn^ aOiwrQuadripcrfifavcftisnenat^cclcriamtotoo.be.qui orbi5,vfumpra:bcnsf]iigulis& vniufcninfqueanima i,.
a auituor^rtib.conftatditTulamoninib.partib..vqu!itcr,i. ftirlcanscum corporeper uiamcainem vnigenitus.
concorditcrdiftributam.TunicafortitaomniLim partium teger inommbuseftexiftens vbiqne.
f>enificatvnitatem,qua:rhariiamvinculocontinetur. c «(■/■«.Quiachantasfupereminetomnib.pertotum,c ,
b Mcon.Neahquando duloluat vnita$ccclcfia:.Etad vnu nemoeftciusexpers quipemnerevideat adtotum,
perucnit ,quiaom- totoficiit Grcca
ncs in vnum collc- *mmammnu»mmmtmmw*mm1iqdtme\»twmm uicat lingua,ca!
git.ficut&induode a ^fcccrunt quatuor parrcs,vnicuicjiicn)ilinpartcm,cKtur>i- l ca voca,ur ^M
cim vnusPctruspro , AccCpe,untrimiiictr,redncmfimii tcidiui tiuot b n?ccft «ufiquirenondiuifcrunt. 2. qux in lotte Deiri
omnibusdicitT*™ h r « Q«'»^»'IOIfuP,rcm,n"i»;"°"'mbus- tiacommendatL
cbriflus fUm Dei ui- b cam .Eratautemtunicainconfutilis, f deiupercontcxraper ? *Thboph.Q
v. m«.»<- «. Etciptoomni- c t0cum. Oixerunterp-oadinuiccm: Nonfcindamuseamjfed * JJ,?^?!^ n»V
hus dicirur. Tibida- „ .,, ■ r r ■ -I j > ciiuuiLcrciurivi
?"*/«« wii/cW. V- iortiamur dc llla cuius fit, vtfcnptura lmpleretur dicens: 6 Cleopha: cum i
tpr.n.A s pro omnibus Noofo-mi. Ai,iqu*rntuoic.m. ( Toaiam, 7 habuerit alium \
%Cor' quiavnitascftinom t Partitiiuntveitimenta meaiibi,& m vcitem mcammiic- g ru? Cleophasfr
mbus. runtlortem . £t milites qutdem hxc feccrunt : Stabat 9 foit Iofeph accfi
*THEOPH.Qupd » HxccMtmarcrUcob,. IO qilC llbcHSm
autem tunicaaium autem iuxta ctucem Iefu mater cius , & idror ma- " eI" VirnmuSl
„ mo fucrar contexra , f.h.cUo».». uamaicuiujioiMi
* nonfruitrafuitappo tris cius Ma'ria cleophe, & Maria Ma^dalena: . Cum vi- ^*0^
fitum. Etaluquidc d . ^- T1 r _ ,, • i" . n. „, « «nuos iraru p
dicunt ailcgonam diflet ergo Ieius matrem 8C dilcipulum t Itantem,quem rit , quorumvcl
pcrhoclig.ian.qd • nunccommenvfl
non fimplicitcr hbfueritcrucifixus, fcd vtdeitatem fupcr tnr Mariaquxforordicitur Deipara?, hoceftcognata. 1
nc habucrar. Qiidam verogenusdicunttunicuIa:Euange let.n.fcripturacognatosdicerefrarres.Sicut&II.Uv
iiftamnarrareQ^ia.n.Paleftiniduospannoscommirtedo becca dicebat Sorormeaelt . Quamuisvxorefkr, ira&
contexunt vcites.pro lutura vientescontextu,manifeftans loco foror Deipare dicitur, qus Cleophx vxor habm o
loanes quod tahs fuent tnnicula dixit,quod a fummo per ptcr cognationem.
" totumfueritcontexw,hoceit,abinitio&iupernevfq;ad d Cumuidijfetergolefus matrem&Jifdpulumflanttmqutr
infima.Mamfeftataut hinc vilitatcm veftimentorij Chri- |f/»af.Quidiuinafafturus,quafi reppuht lgnotam nut n
fti.Aluaut dicuntquodinPalcftinacontexantur filanon. iamoftenditvenifrehoram,quam tuncpr^dixit,inq I
ficut apud nos.Nam fupra quidem eft filum,inf. aiit con- gnofcit de qua fuerat mortaliter natus. Et docet uta [ rj
texitur panno,& ita regrcflio fit, fed contrario modo infra liisimpendaturcuraparentib.vnde&Apoftolus:;
cum lunt fila , rn lumr&o aut contexitur contextus, & talis rum curam non habet,fidem negat,&c.
fuittuniculadni.Sacfmquoqueperhocnobisinfinuatur. *fr THFoPH.Videquocueflenraliaemulieresfol
£ Namcorpusdoifupernequidecontextumeft Spintus.n. tris cura agar, namoportetquidem prcntib. adpet
" lanctus venit luper virgincm&virtusaltiflimiobumbra- obfiftentib.non patere,nonobfiflenub.autemomni ;,
uiteam.Licetn.hominisnaturam (ufceperit,qua:inf.eft, feruire,ficut & ipfe cum migraiete vira,quod venln le
& cecidcnt , fed lupernc Spintus fan&i giatia conftitit,& erat matrem dolere & prsfiuium requirere cum cret
comparataeftdiuinacaro. Igiturlan&umcorpusChrifti difcipulopraefec\urameius.Occultatautempropnunio
lndiuiiibile eit ,&diuiditur& cpicaturinquatuorpartes men Euangeliftamodeftixgratia.
orbis W«/i
NICOLAVS DE LYRA. lern,ex qmetia patet quodChnltus fpne babebat ptura vcfli
& pertinet ad mllites ,7 crucifixo Chrifio diuiferunt (tbi ueftcs fuas 10 Et mi.qui hqcft.<>cilicet,ficutera-fi.riptumTf.prxditi
* &hoc efl f«o</i/i«*Kr.Mili.er.tum cru.Am,acue.eius.Er quo addidit euangeltiia,J>t oflendatpropbtttam impletumptrfi
Mpparent duo.primumefl paffionis Cbrifii tgnominia in hoc ,q^nodu rutn.patet etiamper prxditlafalfttas ludaorumexponr
eumcrHciflxerunt,quodnonfitmftabiec7is & vilibus pcrfoms ,fe- pr&ditlu de perfecutione quamhabuerunt ludxi per Jnw>
tundum eh crufigentium auaritia,quia Chrifti veflcs quamuis eftet quod Mardocbmsfecit prxdtclum Tfal. quia ticnlu t Tfai
■parum valentes,tamenftbi rapuerunt. ditcontrarium,quiaille Tfintitulatur d Dauidv no a Ma\c
1 Et faccqua.&:c. liaiaerat quatuormilites ipfum crucifigetes. Ite inprinctpio Tfal.dicitur-.Longe a falute n;ea verba
2 Et tani-Scilice t ,at ra partesprxdi3a4,quam non diuiferunt, eo tneLSecundu -peritate Hebraica & tranflationc Hie. q> ueM
quod erat inepta diuifioni.quodpatet ex eo quodfubditur. eft depaffiont CbnHi,qui nonfuit liberatus d pa/fwne^ua^M
l Eratautemtunicainconfutilis. IdefUfme futura. cl*marctafyatrem,fiCutfitp'dicJumeftcii.?aietlahnfia'a
4 Defupercontextapertotum.E4r/;oc</;c»nr<i/{y«;,^C/w- hachorxTemporeautemMardortutiludtci fueruntliberati 1
flm preciofts vefiibus vtebatur.Sed Chry.dicit contrariu, diccns>q$ terpofl orationem eorum , quia pr\us fuerunt Lberati qnm m %
Talefiine pauperes induebantur taltbus indmentis reticulato opere tempus flatutu interfedionis eorum.iu ibidttnjfubditur.fodt 0
faQis ad modum ciliciorum,& hoc videtur verius, quia Chrifiusco manus meas,&: pedes meos.QMot/ non efl mpletum in
mendauit vilitatem veflimentorum in loanJBap.Matth. 1 1 ,a. Quid chso,nec in aliquo ludxo illius temporis,fed magts econuerfo 1, /•
cxiftis in deler.vi.homi.mol.veftitum??^.^". Etprecioft dmijlman & filioseius crucifixerunt.
tate ibidem reprobauittibi:Ecce qui mollibus veftiuntur,in do 1 1 StabatMirponitur tertiumconfequens ad Cbriflicrucifix <«■
mibus re.funt.&C.Icfus autem ccpit facere &: docere, vtha & pertinetademsparentes, quia Chriflus in cruce po/itus an mi
beturjttl.\.a.& ideo non ctt vcriftmilc,q, vfws fuerat pcio\ts ueftib. moreretur uoluitmatfifuotde cuHcdia &miniflro ,puidere,da> :x
6 DixeruntergO,&cNon (cin.il.Quia partes nihil valuifsct. plumalijs,vtipfiftntfollicitiimpendere debitum obfeqiuum ptn-
5 Scd for.de il.CUius (\t.yndepatet,(p fuper foiamtunicammife tibus fuis,& hocefl quoddicitur.Sta.zu.iu. &c. Contrarw, utl
runtfnrtem.Sedcontrarium videtur Mar.ft.b.vbidicitur. Diuife- Ti</er«r/,«c.i?./.»/»ic/r;StabantautemomncsnotiC
YMntfibiveliimentaeius&mittentesfortemfupereis,qdquistolle- %C.Dicenduquodprimofiietunt %pe,vt hic dicitur ,& tunc
ret.Dicendum quodditlum Marci debet diuifiue intelligi fic.Diuife- b*c uerba dixit,fedprocedente pafjione propter turbam comp itn
ritfibi vcfiimcta eius,fcilicet,cltadtumca,&po$~ieafeauitur,\mit~ temfe retraxerunt,fecudumquod dcit l.ucts. yeiforteiflepc n
tentesfortemfupereii,Q,perfynecdochendebetintelligi,fupereis,id bicnominatxtanquammagisferucntesinatnoreChrifli $fh '"
efl,fuper aliquod eorurn,fci>icct,fuper tunicam , quid quis toUlerct, flabant,ficut dicit Io.alite autem muttx perfonte crant Cbrtjlo r,
%d ei~l,quis tolleret illam tunicam.Sequitur. pr0 timore d longeflabant ,& de iUis loquitur Lucas,dkit ta,
7 Vtfcripturaimplcrctur.QHtft/ic«Pp/,^r. •mnct notieius liabanta longcquiamuUo plitres erantflanu.
8 Partiti funt uefti.meafibi.aci//Vfr,<i/j<itf r«n/ctf Mcon/Mri/i, gequamaprope.
9 Eunue.mcam mUe.lOt.Idcfl,fuperaliamtunicaminconJuti \Z Cum vidi.Cl.Qjtcm diligcbat.f.Io, quijcripfitboccnani
lem,ex «fr *>"
IUi
ny
lo»
Junt
0
MOi\jtllTEHf mentomatnfu»prouiditdeminiftro,docuitnosin
cunqueftatu fimushonorareparentes,inquatum he
I? Cum t j.crcir c.Per hoc autcm, quod pofitus in tanto tor- tcft Dono uiodo,
t
10
w
loannis Cap. XIX.
&
~ a «//rrec.MatruuelinquiNaltcriimprofefiliuquodam tri.oftendens,quodpoftha:caia-iufrorum tn monumcntis
l m]|otribuit.Namcurhxcfecerit,ha:cfequentiaindicati non verfantur.currcntautinmanusparrisolum.fcdpccca
b&xillaboraaceamdi.Qincttinm non haberetpropria, toru aia; in locu fuppliciidetracta;, hoccft,ininfernumde
D
ne ma-
rei rauerant cnim
av opatrumdeini
qu ite mundi, qua-
fidpleno va(e inv
ple,habentescorvt
lprgiam,cauerno-
fisl.tortuofislatibu
iisliudulentum.Hi
fojshumilisherba
pe.uspurgat, figni-
jic humilitatem
C)irti,perquemfu
iu: languis nos e-
m ldat. Hanc circu
de:runtludxi,&:fe
ci.umueniiTeputa.
ru
Dicit.n. vt
nearincrucecorpo-
ra rogauertint Pila-
tu, hoceft,obfecra-
uerunr vt.tollantur.
e Sedvnus.V igilanti
verbo viuseft.No di
citpercufiit vel vul-
nerauitjfedaperuit,
vt ilii quodammo-
in a focicatecentuplicitei acceperat, vbierantommaco pellutur.At illicamelumdegiutientes,ck cubcc liquantes
muianihilhabens&omniapoilidens. talipatratofacinorededie obferuandodiligentercogitat.
c \nnia tonfumma .
( }[ .".laqUSOpOrte- Pif citrrisfimiiliarius.
bajjieriantequaac- a diligebat,dicit matrifuas. Mulicr, cccc filius tuus.t Dcindc '
CipCt aCetU , <X lia- x q„ja ad {jus cur.nl qUjc<jUj,j ej ert necdiirium pertinet. ^
dei: fpiritum. b ^icic Jif^ipulo. Ecce matertua. Etexillahoraaccepiteam 3
i fetiam, j .niC, a Matrcm. C^iomniaditpouiitpernefeunicsagit.
Hlnfitinieapo. c difcipulusin fuaam.tPoftcafcicnsleiusquiaomniaconrum- 4
niuce.dt.Sitio.Qrf. r L . 5
hominus feciftis, d mataiunt,vtconiuminareturfcnpturadiat:tSitio.Vas fau- 6
datquod eftis. De- tem poiitum erataceto plcnum . Illi t erco fponsiam + plc- 7
?Arundinenrutaiiusdicu. 8 dO Vltas oftlUm pan-
namaceto , hyfsopo circumponentes obtulerunt ori eius 9 dcrctur» vndcfacra-
t Q^odprophetiapridixetat.Etqaianihilism teftatquod antemottem fierioportet.&rtadidit Uieilta eCCiellXema
fpititum.utqui potefhtem habebn ponendianimamfmmA itetum (umendi eum. IOnatierUnr, fineQUiw
Cum crgoaccepiiTet iefus acetum ,dixit . t Confummatum ll busad vitam non in
eft.Et inclinato capite tradidit fpiriturmluda-i ergo,quoniam \* jjj1"^1 £ ^gjjjjjj
parafceue erat, vtnonremanerentincrucecorporaiabbato, nnem peccatoKim.
(eratenim magnus dies ille(abbati)rogaueruntPilatum,vt J5 Aqua,& Iauacrum
a Vtmorerentut. b Mortui de ligno.ne pendences magnumdiem fui diutatni ctuciatns i<5 Pra'"at <X potum. fc.C
hotroteiedatent. IJ CC OfttUm III JatCre
frangerentur eorumcrura, octollerentur. Venerunt er^o lSarcaequointrantani
milites,cXprimi quidem fregerunt crura, Scalterius, qm cm, wrilura !°eS« mu"
cifixus eft cum eo. Ad Iefumautem cumveniiTent, vt vide- ipJier facia de latere
runt eum iam mortuum,non foerunt eius crura. t Sed vnus 2° £"! ™erms- _ _
i:. Arundoiigni- t J o & THEoPHYL.Confi
cjuod »x
te,§. ice
C coniu-
ges,& c.
iiritilqu.
&c.fieu
tPf.68.c
■f igitur.
]aucem.
timple-
t.im.
t
tDece-
leb.mff.
c.in cjua
da.§.led
aduecs*-
fic icripturam,quc
hcfacloimplebatur.
* HEoPH.Tradiditquide SpiritumdominusDeo&rpa-
tri
dera quomodo per
faucium latus,vulnus Iateris,hoc eft Eua fanatur,&ficut in
paradifo vbi Ada obdormiuit ablata eft ab eo cofta,&: hoc
Joco
NICOLAVS D E LYRA.
& 'opter boc de fe loquitur tanquam de qtioiam altero , vtfupra
f/?.
1 'i.ma.fux.Muiicreccefi.tuus. QJ.vfquenuncfuittibiad
oi ]mm,de cctero iftc erit loco mei.Et nota , quod loqtiens matri
J* k cruce,*ion dixit e /, matcr , fed mnlier, vocans eam communi
\c ex teneritudi»e nominis maternifi exprimeretur, aggra-
u r*r animus ui rgi>iis vidcntis pajfionem filij.
2 einde di.diici.&.c.Qdideputo te ad cim obfequium.
i texil.hora ac.&cc.in (uam.Scilicet , curam & diligentiam.
:\.Hk agit etntngelifia de Cbri(limorte.Et diuiditur in duas
qu prmeponitur Cbrifii confummatio per mortem , fecundo eius
opo!l ipf.m,ibi,ludxi ci3,c.Circaprimumfciendnm quod
to irnmatio noftra filntis confummanda crat p cr uenerabilcm mor
i{li,-vt declarat jlpofioius Heb. 2. &hocejt , quod dicitur
iea.fupplc qtitc diftafunt.
is le.tk.c.Sciliccl,qu£fcripta erant de Chriflo paffuro,quia
jiaban: ante mortcm cms implcnda , fcilicct. eius potatio ,
<j icftomptn craf.Vnde fequicur.
tconlum. fcri.T/ut.68.e. In ftti mcapo. meaceto ideo adil-
h eftduum implendum.
1 'icitjfitio.rortttw Uborautrat ©" deftnguine cmiferat , quod
« « citts erai dtfsccatum & aduflnm , & propter hocfitiebatfu-
prmdum.0- talis fhis cfi maximum tormentnm.
8 asautem pofi.crat,&c.l//a</. n. portaueratmilites vt datet
trvfixis ad bibendH,vt pcr boccitius morertntw,&fic de cuflodia
eo m in cruce expedirentur.Talis. n. potatio aceti mortcm ac cele-
r* rucifixi,vt dicunt aliqui. ^ilid autcm caufam buim acetitetigi
« .1 i.qux uidetur probabilior ifia, & h&c efi ibidemfatis diffufe
pa propter quod bic omitto.
S> |i ergo fpon.&c/rf ef\,ligno hyfsopi.
^ircun.ob.ori cms.Erat.u.ckuatus d tcrra,ita quodfolama-
*■' n poterant attingcre ad os ems.
1 Mnexgo.C0ntrariumvidetnrMat.z7. vbidicitnr. Noluit
bi te.DicendumtquodiUud quodcjlmodicii quaftnihilreputatw^
vt dici'
ut dicitur i.Tbyfi.& ideo,quiaparnm de illo acetoaccepit, vt dic-
hic Io.M<jf.«7cir:Noluit bibere . Ter talem etiam modum loquen-
di dicimus communiter deparum bibente,quod non vult bibere.
12 DLcon.e&.ScUkct,quicquid eratfcriptum de rne , Vei aliter;
Confum ma.eft.Opus redemptionis humanx.
ll Et'mck.ca.trxipi.Oflendens ex modomorienditquodworicba-
tur ex obedientiapatris,& non inuoluntaric,ficut fupra dixcrat. c.
1 o.iycmo tollit d mc animam,fed ego pono eam.
1 4 Iudsei ergo.FJ/c dcfcribitur vulneratio Cbriili mortui,& diui-
diturin tres,quia primo ponitur vuhierationis occafio,fecundo ipfa
vulneratio , ibi: Venerut ergo milites. Tertiodicli certificatio,
ibi:Et qui vidit.Circa primumfciendum^quodoccafto vulneratio-
nis Chriflimortu\fuit,qa ludai volebantcadauera de cruce depane
reppfoknnitatemcraHinam imminentem,qua incipiebat d ntfpera
illius dieijn quo Cbrifiusfuit crucifixus , licet. n.fuerit crucifixus
prima dieTafch^qux eratfolennis apud Iud<sos> tamenftcuda dies
protunc fuit folennior ratione fabbati apud ludms. Dies. n. fabbati
occurrens infra oflauam Tafcbx erat dics folennior ; quia tunc feflii
duplicabatur,& hoc eH,quoddicitur: Iu. ergo quo pa.er. Id cfi>
dies utnerisfm cuius vcfpcra incipitfolennitasfabbatifequentis.
1 5 Vt non rema.&cc. Er<tfc»i>» hocindecensin ianta folennitate,
yndefcquitur.
16 Erat enim magnus.Q«w/7c«£ ditlum efl^folennitas eius du-
plkabatur propter oltauamTafcb&concurrentcm.
ij Rogaue.Pilatum,vt fran.eorum ctu.T^e aliquo modo cun-
dere poffent,er tollerentur de patibulis.
1 8 Venerunt ergo mihtes.Sedvidctnr^quodueniffent adlefum
antequamfrcgerunt crura fecudi,quia lefus eratin mtdio amborn.
Dkendum,quod duo milite s frangebant,& unus fregh crura unius
latronis cx vna parte,& alter crura altcrius ex altcra partc,& fic
ambo uencrut hinc inde ad Icfum qui erat in medio,& boc e\\ qcfdx:
19 Ad Iefum autm ecum ueniffent, vt viderunt cum iam
mortuum nonifregerunt cmscrura. Quuihocnonficbatni'
ft adboc qtiod cuadcre non poffcnt,depofiti de patibulis.
20 Sed vnus militum lancea Jatus eius aperuit. yt certifica'
returdemorteeius.
&Et
M 0 R^ ^L L I T E }{.
^•fw//.c4.^c.THEo.TradiditautdnsfpiritumDcopa«
ouendensquod ncquaqua fanftorum aue conuerian-
T lu » tumuhsjied dcueniunt ad manus patris oium,pecca
toiib.ad locum pcnarum delatis.vulelicet in infernum.
20 Sed vnus mi.lan.eiusape.TmoviiYt.Vt Iuda;is placeat,lan
ceantChriftum .circacorpuscxanime contumeliasinfe-
rentes,iftisauremf'untfimilcsquimortuospcriequuntur
t *'
Gen.fi.c;
Ge.z.d.
F
tDe co.
o.i.c. 1.
&c.non
oporcer.
Decele.
mif.ccii
Macc. §.
quxGui
fti.&ca.
in cjua-
da §-pcr
hocaac.
DiuiRo.
QloLorcL 6c Nicolai dc Lyra. ?j 3
A
1517
lococum D?is ohdormiuiil.t coframmiliti dcditRom-
1 hcaaiit mihtis,tieura cft R6rhccvetlatilis,iue prohibet
i,osapataolifo,qiitaoequod icrUtur nifiquidob(iltat,no
abfiftct a fuo curlu . Dhs oftcndcns quod Rompheam illa
fiflat,fupponitinfiguralatustraawa:nuhus,oftcndei,.sno
bis quod ficut fra-
b Eratavteminpr pinqno. ft TnEOPHYL.Singilaridifpc
tionefattiimeft, \i inpropinquoefletmonumentui
&dilcipiilipoiiint adeflc , cV ipc&atores.actcttesfaci c-
ri,&: nulitcs mn ti poflent ad cuftodia n, & vt cetlau ■:
proptcr locum furtifufpitio,qua; omnia non contigu' u
fi procnl fmUci
tp»p- mcam.litis repulfi. ^ilitu^lanccalatuseiustaperuitA-continuo exiuic fanguis , ^1™
&aqua.Lcquividitteltimoniumpcr!iibuit,6^verum eite- vtnon cahim
* Ncniic, lui i» Sd« .|»f< s .iTidit <■ : ' J» « qtiij lon vidic. 2 q.lis rcflirrcdtlOllH
iusteihmonium,&:illefcic,quiavcradicit,vcckvoscredatis. 3 quod aliusreiufl
Ob quoitdixit.DOoficgtiuntc.m ouca. XCtU,& 1100 Ic l
Faftafunc cnimha:c,vcfcripcuruimpleretur.tOs noncom- aliterquoqueni i
, Agcio. t A.lhocquoddiii Uaeet Iti^e -im aprmit. 4 mc,Ul1"1 lvll
c Quai.itjcnnrcv: un-.tjiujeuin quicft croclfnu. quodaill manit ,l[
minuctisexco. Eticerumalia icripruradicic. f Videbuncin 5 futuram nou
qucmttransfixerunctPoicha-cautcm rogauitPilatumlo- * ^[J^1''
kphabArimathia,eotquodellecdifcipulus lefu,occulcus 8 & corrUjjriu
autempropcermecum ludxorum, vccoliereccorpusIefu,&: 9 quod innou
r^r, ,». i. ./ . „ romusomi.csi .
ci permifitPilatus:Venitergo,&:culitcorpusIeiu. t Venic lldcaiuCl
a Q^ra nonnoftc i«I nr..f<-dniiftepiiinu u. ^ , , , .
auccm & Nicodcmus,quivcncracaciIeiumndctc ptimum, 13pr0ptcrnosq
ferens mixturam myrrlLx&alocsquafilibrasccntum. Ac- 14nonhab1.1t
ceperunt ergo corpuslcfu, & ligaucrunt cum lincheis cum 1^0"«™"',
aromatibus,ficucmoseitfepelireluda:is. Eratauteminloco i7habet, fedina 1
vbicrucifixuseft lefus,horrus.&fin horcomonumencum ^j^XuYoiei
a Sicut in utcoMtci* ncmo tntc »ucn, nemnpoBeiiin iti inho- monum>nto.
b Acceltrata fcpu tata nc nctptrtfcem^qMi .10 "h I tilelicebat faccce. Ui tlir.L .1. Cv fll'.
nouum,in quonondumquifquampofitusfuerar. lbiergo i9fus mortuuscu
r t i • ^- jZ diturabauaris,fl|!i
propcer parafceucn Iudarorum, c]uia mxu erat monumcntu, nuausdt, qi
poilierunclcfum. cnimpaupci
1 'Chnltuspatitui
CA
fc,u Iatcrirtctit,iu&tl5
mcaftabir,&nonvl
tra intcrminctur oC
vctfionc lua extec-
rcar prohibcndoin-
grctTum in paradi-
lum.Confundantur
Atmcniiquinonad
mifccntinmvfleriis
j» aquamvino.Non.n.
crcdunt( vtviderur)
iwW i «latcrcc.
,.1U'. grclla fit , quodad-
.Mjtth. mirabilius , lcd fan-
-*•»• guis tantum. lit hoc
J*Y" loco dcflrtiunt ma-
L«i»Vg gismiraculum,itaqj
tcum. languis (ymbolun»
t Vc«it hominiscrucifixi,a
fr?° * quavcro quod isfit
ju. u- luperhominc , hoc
iu. cfl Deus.
a Sicut tnos efl fepe.
Nonfruftraait,ficut
mos cfl Iudeis, fed
admonct in huiuf-
modi otiiciis more
q cuiufque gentis elTe
fcruandum .
Erat
NICOLAVS DE LYRA. 8 Ab Atimuhu.oriuudus.EadmcJtciuuasqMi.!\ttA«M
1 EtCOntinuoexi.fanguis&:aqua.i,«in^M/ja(/»oflr4»Krf(Vc>M- tur l{am.itba,de auafuit iamurl.
ftionem^aqua adpeciatorum ablnUonem.Sciendum tamfyuoditta 9 Eo quoddiicipu effet lc.ldeft,fidelittr creden' nu-
aau* mtraculcfe exinittquia no fnit hutnor pblegniatiius, rtdicmt 1 o Occulttis atitem pro.me lu.^intt. n.ptfficncmex
aliquiifed aquapura ad oflcndcdum,quod corpus Cbrijii erat ex ue- tlivre timcbat de fynag^a expell' , quod erat ignomb
ris ekmentis compofitum, coatra errorem eorum,qui dixerunt eum confitcretur Cbiiftvmjamenpoft p^fjiomm fcrucnor hc:
habcte corpus catlejic,ficut dixit Palcntinus & fcquaccsfui, et eo- Cbriili ammatus manifeflauu fe uolcns Cbriftum bvmriji
rutn,quidixtrunt eum babcre corpus phantafiicum,ftcut Manichei. re,&idcofcqmtur.
2 L t qui nidi l.Hic ponitut certificat/o,quia ipfe loanncs quijcri- 1 1 V t tolieret corpus lcfn.^fd fepeliendum.
pfit boc euangelium,prttfentiatitet exiflcns,uidit b»cfaftu, & ideo 12 Et permifit Vi\i.Tum pfoptcrrcucrentiam pctertis, na r:
eius lciiimonium eft cfficax ad credendum,& hoc cft , quod dicitur: pter innoc: ntum Cbrifti paffi , qucm ipfe cognoucrat,
Et qui uidit./«ic-./r,c-go ipfe ,loquitur enim defeper modumdtcrins 1 3 Venit ergo,& tulit corpus Iefu,de cru. Corpcra t
ficutfupra aitlumeft. natorum non potcrantfcpcltri,niji dc lucntiapritfldu.
3 Teitimonium perhibuit.TVff; lite-a per prcdifta-.Scquitur. 14 Venit aut.eV: Ni.qtri vener.ad Ic.no. ftfupradiBjKM
4 Fa£tafunt.n.ha,c,vtfcnpturaimple.£jrorf. n.g. Osnon 15 Fcrens mixturam myr.&aloesquafili. lftcttiairti
com.ex co.J gnus.n.Tafchalis fuit jigura expreffiu* paffionis Xpi tms ante paffioue Chrifti ftcut lofepb erat Chritti difcipu^^M
jdeo ordinatione diuina con(iitutum eft , ytofia agnipafihalis non tus.Jedpoll pafjione ex frruort fe manifcftauit ficut lcfeph.Su i
frangerentur,vt fic figura & ueritascorrefponderent,quia rcri a- q, licet cx dcuotione iflam ynclioncm facejet,uidctur tarncn. *
gni ofja non funtfrafta in crncc,vtpr&dic~lum efl. plena notitia de Chrifli refurretlionc no haberet,quia deto V *«
5 Et iterum alia fcri.di. Deei/**rrjH.s/wo»e zach.i 2 c. ptiTfi j.c.Non dabis fan&um tuuni viderccorrupti ic.
6 Videbunt in quem xraniLiteraHiera.babft: Afpicientad Tropter qi non indigcbat vntlione conferuate contra p*t>
mcqucm confixetunt.Trvpbeta.n.loquitur in perfona Chriili, 16 Acceperunt ergocor.Ie.6v. Jigaue.cum lin. t.p*
loquens in primaperfona,fed enangciifla refertiltudad Chriflumlo inuotuerunt. Tropter quod ftatutnm efi, quodcorporaliafuft M.
qucns in lertiapetfona,et eademefl fententia.llia autem transfixio conficitur corpus Chriftinonfiant de panno fericojed ;antutn •»,
proprie fuit in lances, vulneratione. S(d hxc videbitur d lud&is in vt habetur dt coitfe.difl. I .c.confulto omnium,
iudtciofuturo,quiacic*trices vulncrum refcruatxfunt acorpore
Chriflircfurgentenonfolumad certificationem fux refurrteilionis
oftcndendo illas cicatrices ^SpoHolis , fcd etiam ad conuincendnm
'/udaos mfuturo iudicio dt peccaio fux mortis.
7 Poft hxc autCni. Hicagitttr confcqucntcr dc Chrifli fepultura,
qu* fuit gloriofa,fecnndum quod eratprttdittum ifj. 1 1 .<-. Et erit fe
puUhrumtiHs gloriofum , quamuis p) sa dcns nnr s fuit hnemimo-
/j.crfcocf/i^KorfrfjciiMr/PoflhccautemrogauitPila.Io.E- I
ew»j ti familiaris,cum efiet nobilis decurio,ur dtcttnr Aiar.\c>J. ty co propinquo,quia non poterant longe portarc,prcpter foiin
idcojccnrius enm rogauit, fabbati de pnpinquo imminentem, &c.
8 Ab
1 7 Erat an.in lo.vbi cru.eft hot.i.p rope locum crucifixm ■
18 Etinhorto monnmen.no. Hocfatlumcfiproptercc t*-
dincm dominicx refurrecliouis, quia fi fuidet fepultus mm
to,ubi iamalijfuijjentfepulti, pofjet refurretlio dominicaa I tu
aiteri imputari.
19 Ibiergopropterparafceuen Iuda:orum,quia iu:
c/i di£ium,quia fcria fcxtaw qua licitum erat operari & ccttri
JYp(liii,iam dcclinabat ai vejperam,& idec fepetiernnt h
OTX
M O H, U L l X £ i^
1 Et continuo exi.fan. & a. Ex quibus habcnt efflcaciam cc-
clefi*facramenta.
7Ton>/;4Cdiiiewro.?i/tf./<w?7.Exponaturficutfup.Mat.27.g.
&: Aiat. 1 5.d.^c«jr au.& iV/.Sequitur.
1 5 Fcrcsmixturammyrrhit. Peripfum fignificarur docl
nus ferensmixturam, id eft doclrtnam ex a'jtoribus
(criptura: conicdf am, ad vngendum corpus Chnfli r
cumadeiusfalutcm.
bo
II?
i
oannis
Cap. XX.
13ZO
^4 T> D l D I 0 II. tixcferiafextainqua ChYiflusfw.tcrmtfixus,noneratfolennisa-
C 19. Vb> diciturinpoRdla. Secundimveft crucifigentiii pud iudxos.Vnde & licitum cratin ea operari <& \epeiiri,prout la
•itia quiChriftiveltes, quamuis eifcnt parumualen- itus ditlum e(i in additione fuper Mattb.z6.c.
tcj-amen fibi rapuerunt. R £ P L I C A.
qmefl veriftmtlr quodmilites qui cbiter boneflos fru liberalesfe In c.zo.poflil.diiit de auaritiacrucifigentiu, in eo quoducfles Chri
irinilrant et ft cffent interiutjcdm ventatem cupidi,tanta auari fii et par um tialentes rapuerunt.Burgen.oppanit dicens,quod non e(i
i in pfis cffe publice o[teuderent, ideo quidam dicunt quod mili- verifimik, quod milites qui ut commmiterfe Iwneflos ©* liberales
■d"ftt<t Vh.1r.fAi6 qui Cbrflum afferebant faceremiracuWm oftendunt , auaritiam fiquaminmcnte babuerunt publice demon*
Kezr.iub.ut Luc.n.b. fcientes quod ad tatlum fimbrix veilimenti firaffcnt. Egoautemputoillvsnon fuijfe milites fccundum commu-
.hfawbantur iufirmi,ut Luc.S.f. veftes Chnjti accipiebant,vt cu nem f^cuii d gnitatem, nam bi non confueuerunt adtarn uitia officia
,u l qua medicinatiafcu aliqua aliafafcinatona facere exfiretur, leclorum & fufpcnforum deputari,fedfortafiis iltis temporib. ucca
rmlctiam ,edundabat in ignominia Cbrifti , ut hoc uidentes crede- bantur mUitesferuientet l\eipublicx tn executione iuflutx^am de
rc ipfumfuijfe makficum.
jl D D I T I 0 II.
InO.c.Vbidiciturinpofiilla.Et nota quod loquens dc cr cc
m ri liiar, nondixit mater,fed mulier.
jj\fAum temporepaffionts,fedet tpegaudii,feu conuiuii nuptialis
rbflus uocat matremfuam codem nomine, ficut hic.f. mulier, non
folis mUitib.fecundum dignttatem non dicitur.ncmo tenetur luis
fumptib.mihtare./.Reipub.feruire./ciietuw dccxteris.Miks
autcm communi nomrne dicitur a mititando , ftcque cuntti feruitri-
tes reip.po(iunt dici milites a militando,i.Jeruiendo,qui ctiam no te-
nentur proprtjsflipendvjs militare . Si tamenproprie diiti funt mili-
tes,nun mirum , quod oficnaerunt fe publtce auoros,quije oflende-
i.Co.».3
Miles .
tu
mmater^mde fup.l.a Quidmihi& ubmnWttUdcircora- runt difcolos, & publicos ribaldos in multts cotra l(fum,immo prtt
ter communem confuetudinem circa interficiendos,ut patct in potio
nefeliis,illatis rcmuitus quxfieri non confueuer.mtab boneslis con-
tra morti adiudicatos.
In eo.c.vbi poflil.d cit, crucifixionem fatlam prma die Vafchx q
eratapud ludxos folenms: Bur»in.propter fuam (mgulartm mintts
tamet autenticam computationem,d.cit quod parafceue non erat fo-
lennis apud ludxos,quod quiafatlum esl eo quod fundat Burg.fttlii
fuum fuper obfernantia tradiiionis phanfaicx, quam Chrtfius cotra.
Deiprxceptum non admiflt,prectptum autem Deifuit quod tj.luna
primi menfis effet celebris. Co»ftat aute parafceuefuiff/ • dccimaquin
ta luna,quia luna decimaquarta,etiam fecudum Bargen.Chnlius cf-
nanit.altegans igitur traditiones contra Deiprxceptumy clt Burgen.
audire debct. Quare tranfgredimini prxceptum propter tradttiones
xeslra4\omifjo tame computo Burgen.etji parafceue tota dies nofuif
fet cetebris vfque ad vefpera,tamentempore (epultura celeberrima
fuijjet,quia fecundum eum pafcha & fabbatmn concurriffet ad ve-
Jperamyquando apud ludxos mcipit fefliuitas fequenti diei.
tkuius uocationis attribuenda efl fummxbumiliati viriufquefi
*/S matris.ncut.n.Cbriflus cum informa Dete(fet,feipfum exi-
wuhformamferuiaccip ens, vtVbilip. z.a.eademrationecum
fil 1 Dei viui reus effet, communiterfe vocat filiu bominis,quoa
tfl men commune cuicunq; bomini,pari ratione matrem cuiws hu.
» tatem maxme cognofcebatynnlierem vocat, quod efi nomen co.
7 e cuilibetmut:eri,non autemtnitrem, qu dmaximam dignita-
te inclHdt^cumfic mater Chrifii.
ji D D I T I 0 III.
n eo.c^i dicitur in puflilla. Licet.n.f uerit crucifixio pri-
n diePafchc,qua:erat folennisapud ludios.
)i .(lns fu:t crucifixus inparafceue Vafchx qux non erat folennis
fdhdxos,ut habetur inf.en.c.lbi ergo propter parafceuen pofue
n r eum ut magis dcclaratur in additione\fuper Matt.zcj.c.
jl D D I T l 0 IIII.
It o.c.fbidititur inpoflitla. Quodferiafexta, lnqualicitu
c;3peiati,&: corpora fepelin,iam declmabat.
Hxc
C A P V T
X X.
dum vnusdies, nnnquam morte dtffeftus & diuuuiatus.
zijVjtautem^&c. ie THEopn.Vnam fabbatorum no- Deusenim fol efteiusqui nunqnamoccidit.lgiturquem
V minat.qnam nos dominicam vocamus.iam labba-
t; ies hebdomada: nominant,vnam aut eorum dieru lab-
b ,piimu. Etenim reuera dies oes vna lunt . S^pe aut ca
iifitur, vna fi &:
C A P V
cnponitur multas
, £t.Vnaitaqueeft
pna, bisautem fi
aipitur,fit fecun-
d:6itertiotertia&:
•' doceps. Futuii au-
'" teilxculi typus eft
g i-iUte,quod iecun
dum
r xx.
Jiiam M_:tharu; primim fabbiti diiii. a Cum iamtempus ope.andi lediflcr.
1N A autem Tiabban Maiia Mafjdalenac venicma- !
a Ln tcquirendiiirtcclligcniani. *
ne,cumadhuc cenebrjc eflcncad monutnentum3
» A usteuo t . b E< rimioi.dc/re.
Cuiuiru nuncuit difcpnlis,ut»"t fecum quzrereni aut fe<um >1< lcrent. 3
& vidic lapidem fublacum a monumenco. Cucuincergo 4
admodum inhocrefurrexit Dominuscorrupiibileiuum
corpus incorruptibilerecipiens,ita&nos infutuioferulo
incorrupnonem recipiemus.
b Cum adhuc tenthrs
iftent. ft Theophiti..
Qtta hora quidem
fueritcefurreftio nul
luslcitjiicui&tepus
fecundi aduentus m
cenum.Quamuis au
tem Matihcusdicax
piofun-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. X X.
(a au t fabb.Po/?<7«;;»« euangelifla defcripftt Chri(ii crucifi-
mmtm & mortem,hic cenfequcnter dcfcribit refurretlionem.
* i iimdhur tn 4uas,qnia pnmo defcr ibittir manifeilatio buiu< re-
/ ■eclionis fatla mulieribus deuotis. Secundo,eiufdem manifefiatio
fuapofioitsJbi.Cum C'go feroeffet. Cirea primum fcicndum,
}ndimsgradatim peruenerunt ad cognofedum hancrefurretlio
» i,c ideo primo euangelifla oftcndit qualtter eam cognoutrut per
fttUhri euacuationem.Secundo per angelicam uifionem,ibi. AblC-
I u difcip.Tt rtioper dominicam apparitionejbi. E\xc cum di-
„ X 'ex.Trima in trei,quia primo defcribitur fcpulcbri uifio Secudo,
r denunciattojbi. Cuciurit ergo . Tettio renunciatx inquifitio,
ii txiuitergo.Inp ima ergo parte dicitur fic.
i/naau.fab i.prima die pofi fabbatum. Sic.n.apud ludxos nomi-
n tur dies hebdomadx,quia fabbatum fic nominatur abfotute pro»
p ' reuerentiam illius diei , & ab illa denominantur atu dies,ita q,
feiens immediate dicitur prima fabbati,& aliafccunda fabbati,&
/i onfequcnrer <& propterboc Matth.<& Marc.uotant dominicam
r^rreflwnis primam diem fabbati , loannes autcm unamfabbati,
quia
quia hocnomenunum frequenter acdpitur pro primo,vt patet Ge.
i.j.Factum e(t vefpera & manedies vnus.i.primus.™<?V &
confequenter dicitur.Faclum efiucfpere& manedics fciundus &
poflea tcrtius,& fic confequenter.
2 Maria,&:c.<".<:»tt?<7H4»w efjet clara dies,dimifit tamcn diem fabba
titranftre,quia non eratlicitum aliquidopcrari illa die . Sciendum
etiamyquod cum eafuerunt alix dux mutieres.fccundum quod dicut
atu euangeltflx.fed loannes iflamflam exprimit, quia erat alijsfer-
uentior <& principalior.
3 Et vidit \apid£.Angelus.n.dominieuamouerat,nb' adhoc quod
Chriflus de feputchro furgeret , quia claufo fcpulchrofurrexit & e-
xut,ftcut ctaufo utero uirginis natus efl.hoc tamc fuit aliter,quia in
refurreclione babuit corpusgloriosu,cui no refiftit ahqu'ul,fed exi-
tus de utero uirginis fuit miraculofus. l{emouit igitur lapide angelus
folum ad manifeilandum Chrifti refurreftionem tam completam.
4 Cucur.er.H;c defcribii rei v fx denuciatio,cu rfr:Cucur.er.&:c.
f.loanne.lfli.n.prx ixteris Chri,'tuamabant,& inuicefe cenebant,fi
cutfamiiiares,aluaut(icutdi(perftfugerant,pfq)inplur;b.locisle
guntur ifbi duo apofloli ftmulcobinati,ut & dicluw efi fuperius, \S.
c.infequendo Cbrtfiu captn,& ^#.}.a.SimuI afcendcdo 111 te«
plti.ct S.c.SimuI mifii funt ad Samaritanos,vt daret eis (piri
& tum
i vnaauttmfab.?cx ifta q pta: olb fiiit follicita videre Chri
pulchru quod patet exhoc qd venit manecuadhuc
<- v.r tcncbr.v,S<:quia rccecientib.apoftolis non reccdcbar,
l ljei4nspj:imoapparuit,figriificatorqiJ§libct pcrfoiu
E
dc cognitione vcritatis diuina: ualde fol!icita,&: p hoc me-
retur hacaffequicognitione Matth.7.a.7Jemeer dabiturun-
bis, quxrite & intienietis , pulfttv & apenetur uobis. F.l ralis de"t
veritatSagmtaaliisnunciare, ficut Mariadi!cipulisnucia«
uit,nedeablconditotalentodcbeat mentoreprehendi.
f Cum
-: <f>n
1321 Gloforcl.&NicolaideLyra. 1
&* profundovefpercfr.aueffererrxmotum:Io5nesaut ma- o&o^hisaddasocTo&nouem&dece nv?c finnt quii J
A nc caadhicetlenttcuebrxMan.i veu iTe,&: vidiffc remo gintaqnq;,hisaddas vndecim,6<:duodecim,i$ctrL
morantur . Supcr- lcpte&pifduiii-
fluumi cnim fmiTct &venitadSirnoncrV»PcmirnJ5cadaliurndircipulura> quem jjs iiie coplctJMj
CUm Matth.UUS llOC * IiiG.*«iscHicibuia4ditutm(-uiti,ptopt:ifioiC'li.iitatii&laniulaiuja8'i.ao. INo CrgO tatUlnl
priusdi*iffcf,6cIoan diligebat'Iefus, &dicitillis, Tulcruncddminumdcmonu- ^ ?°t^utnjL,?qul
Sed Maria Maeda- mcnto,8c nclcimus vbi pofucrunc cum. Exiic ergo Pecrus, & ^ Jeiurrcdur,
J" 1 1 Q modoautem veneru- r.itr.flus nairat:<'""e au.emduo. a rcrdccuifum c 1 tlir Tfemi t£iH
IcnAVCnitmanC,UlUl huTu.mundiludsi pe.l-.il tcrjm Gent.les pet legem oatui». >l -vl
neninifuerunt aJ- jllcaliusdilcipulus,&vcneruntad monumetum: Cunxbant J"'a» ^0™"
ucntusadlcpulchru a ~ ..-. i n 3 ipintus ; ri|
vcnit cnim mterdu b autcmduoiiinuI,&ilIeaIius dilcipulus prarcucurntatiusl c- 4 nentium,quagK
tprior. cnm alns mulicn tro & venitt pnmusadmonumcntum.Etcumfeinclinalfet 5 cu lege De
P hns interdum aute . *•■.'■• - ■ >> r 6 cum jduerlan., v.
/ola. Vnde Euange- vidit poiica linthcamina,non lamcn mtroiuu.Venit ergo Si- 7 cordatur vt viui-C
lirtx varias vifioncs mon Pecrusfequenseum,&introiuit in monumentum,&vi 8 te/pintu litera h
poiuerunr, alulquc s»c»Mp«ai*ficMMM. occdar, ledqu 1 1
aliam diceta vidcn ditlintheaminapoiita,6cfudariumquodfucrac fuper caput 9 tera mbetu
tur dilTonirf Nam • 11 • •■ r 1 \t ■ 1 10 adiuuate inij .
primumqnidem di c eius,noncumlinrheaminibus pofitum,{edleparatiminuolu ,, fiqujd min.
B cimus quod aham d tumin vnumlocum.Tuncergointroiuit&illcdifcipulusqui mmatur.Omni
VifitatiOneiTI Mat- • Vacuum Irpukhtum. b Non qui,len> refutiexilTe.red fubbt.un clTe. 12 gO 30 ltt.l giatK \[
thxus dicat mulic- vcnerat primusadmonumentu,6cvidit,ckcrcdidit.Nondu ij tineiues,hocri
rum.&aham loan- e l curr,ot,dum> ^ rofiguratur ht
ncsManx Magdale enim lcicbantfcripturam, quia oportuiteum a mortuis re- H ngurarcli
nX.Deillde | rotun- , Cimrtederentabl.tu:,,. b Vbi h<bitab.nt. c Quam fbrtior fixeraraffeaus. 1 5 ViJi niimerUS
do vcirere,& mane iurrrere.Abierunteroo iterumdiicipuliad iemctipfos, Mana l6 bet.qum
cumadhuccffentte » * Cum , liduJ,s. * 17 numcrum,
ncbrx,id quod altus auri ftabat ad monumctum foris ploras. Du ereo fleret,incli l8 T^^Sl
diatprotundodilu f r l , . . . *} 1 19 iteruim trm,
culoinidemiedunt g nauitieScprolpexitin monumentum,Et viaitduos angelos20 c sipa.Quui
quiaomniailla tem h mentadiuinita
porafuerunt mediu coprehenfit
noctis. ftrainfirmiratiscognitioneremota ii.nt.ln inuolttio
a Curro 4»ff»i.Ioannc$ fignificat fynagoga,'qux prior ve- finis necinitium aipicitui.Sic celfitudo uiuitaiii.
nitadmonumentudednointrauir^qa.pphetiasdeincarna effe,necde(ii ir.
tione & paflione audiuit,fed & mottuucrederenoluir.fe d ln ntfKw/o.Quiain fciffuramentium Deusnondl
tiusecclefia,qux cognouitcarne mortuum,viuete credi- in vnitateiVel iudarium capitis palTioCiuitti,cuii
ditDeum,poltquem&Iudxainiiiieintrabit. nietamridc! b;> iurit occultarafeorfum,oalongean.rfl
b Et illealmi difciputus * T 11 e o p h. Tu di fce hic Petru quia llle fponte &c fine culpa paffus,nos inuiti cun
fcruiduiii &: pradicnm.Ioannem autc coremplatiuum,& e lijndiini r.SciIicet,vlq; adeo,vt cu abipibdom
ad diuinorum cognitione ldoneum.Sxpe igitur cotempla te dicerctur propter couiuetudincm ab co audiendi
• tiuuscognitione&ingenioprauienit pracTicus, auie derri. bolas,non intelligerchr.
mentuhabet,attame feruoreacrtudioillms vinciralacn- f ThrQs.htn plusdcfublatoqnamdeoccifoploi
tate,&:videtpr.ordiuinuquodda myitenu pradieus.An niagiltricnms ^itafubtractafucrai,ntcmcnioria
nontalcqmddacotigit indilciplinis?ttenimcu duopue bat,ck' ltte dolor ibi tim tencbat.
ri iunt vnusingcnioacutior,altertardior,prxoccupathic g Dnmergo,&c.Cam eum fcireribinoneffe,fed
q fuoltudioveloeitarenaturxalterius.Etenim inipintuali- doleCneciuisoculis,nc<ocuIis ilioru duoruci
buslxpepracT.cus& fermoneidiotafenfitquodda iubli- tauir.Vel potiusdiuiuoinftincliuhocfactum eft.
Traftat. mius,petcipit contemplatiuo. h yid'nd»os.Ai\e,ch idcft,nunci| fignihcateua;
a m.in * Avo.Advnumfiadiiciasduofiuntvtiquetres, hisfi ftiicapiteviq;ad>edes,ide{t,abiniriouiq
loanni. adncus tres &:quatuot fiunt omnes,deinde (i aduciasom ciandu.Et illcex paflione fua erat nuci.idus,qaDeu
nesnumeroquilequuturviqueaddece&:iepte,ad (upra tc iccula,&:ho infiuc lcculi.Sederergoa
di6tunumerufummapducit,id eft,fiaddece,quxab vno cu ^ulnpnn.e.vcr.r^ pedes.cu dicit^cr.ca» ■■•.fa.ejV
vlq; adquaruorpcruencrataddasqnq; fiuntqndecim.his angeliduorefta.vnum pnus,ahud (cques.Coniuni
addasfcx,ex:fiutvigintivnu)hisaddasfcpte,ci:fiut viginti panfeniuincarnatum,uioriuum,reiuiciiatum nunol
octo, cj^
m>
NICOLAVS DE LYRA. feorpusCbriflicitfttblatudewnHncto^etnocotftauerutdfP
tu fanclua Et diTimebat.n.ne Iud<ei corpus Chrifli afpo*tdffent jti rcfurreRionry& ib fubdii. Nodu c.Mio mbdo expo>u
yt ei ignominia facerci. a Pxiit.W/c ponitur rei nuciatte inqfitio,cu d\x.f.lintbeamina & iudai iu.f. c <i fpofira& plicata,vt ii/ffw <
ix: Exiit. »1 vidertt fatlu. Moius at veniedi o(iedii,cu dx. ? CJur CXC.refnrre{ii<,nc Chriili ta fada, <C7 fubdii caufa cjuarc ante n I
xcExdefideriovidcdi.^Et \\\z.Quia erat iunior & agilior. 5 Et dibat,cudx. 1 ? Nodu Etibtwex jaiptura,fidcx fignis i
ZVL.A&Tfidedu fupple p itliu illius <edificil,intra tpcorpus Chrifli e dcbat reiurreclione Cbrtfli ia \ faila. 14 Abie. Hicofledit qv* n
rat fepultu,qa fepnlchrii erat faftii ad modii cuiufda domttculx lapi Maria peruer.it ad angeika vi(ione,cu dicii: t\b\et.fJ't.t.& J<
drx ,intra q eratf pulchrii Cbrifli pofttu,& ib crat ibi quodda oflio atid~t>s 4iu manere iuxta fepulchru fptcr mctu luditoru. 15 A
lu.f f crat ingreffus ad illu locu.Sic.n.fiebat fepulchra iudeoru anti i.ad locu vbi prius lant.:har,et vnde adfcpuLhcu venerat. I
quitiis,& rnaxm e mavnaru ffonaru,vteorum fHHj poffent ibi frpe £x fcruore ct cbftatia,et aa Iminebat fibi tm pericutii/irut a\ "
liri fp hoc diciturfrequ?tcrs.& ^.Hf.de regib.lMda:$ep\lhiis eit lis. 1 7 Ad mo.Licet.n.intrafJet claufura horti,in quo cratdi
in fepulchro Dauid,6dc*. Vidit.i bn difpofita,rt plicata ad ofic cula fepulcbri excifa in rupe,tn domuncula nb intrauit,verun
tildu epcorpusnb fuerat fublatu,qa fimulfuiffent lintheamina afpor qa illa hortielaufura tota aliah feputehru nomiaatur.indeesi
tata,et maxime qa eratfortiter adharetia corporiff vnftiorit,et io Maria aliqh dicitur inttafe mo numentum, vt habetur Mar:
p hnc apparebat,q, ficvere furrexeratjjNd ta. Vroptcr Tetri rc & Luc.a.fmiiiterdicituraliquar.dofor.tsfict\l}e,vthic.\*V)%
uerentu,qt<e 1 xpet!auitsqa erat fcnior ipfo & inter apoflotos prin Tropter abfentia corporis Chrfii. 19 Incli.4?''' ftW&m
eipaiior. S Vemt cx.Vatet litera rfq, ibi. Et Ciidi.f. cofuse & in »p amorisintetion? multipluat inqfitii nis,& ideo nolufficiet
diliiut,-. , ,, Sed '.cy.\.i.bhplicatu. 1 1 In v.l.Hocfadu efi ad ofte bifemet refpexiftcptcrea tieet vUiffctabcSccorpus Cbrifh,
edu nfurrtiiioi e f.<ila,fcquiiur. 12. Et vl.Hoc exponitu duplici- yolebat adhuc Vidcre,fi atiquockeius ve iigium poffel percipt)
ttr.yno modofic:\ ldit./.ci y difla sut a Aiaria.JLl Clt.efleveru.f. %q £t ui.du.ang.ej/erwoi e.n.deuotioais il(a yifionl meru
ycor. #In
no
b.
od
a,
:t.
■e.
r>
mt
itt.
Ioannis. Cap.XX.
\tf luaiinis, \^up.y\/Y. I324
( idphraslQusfi dicaf. t^olipk rare. Prohibent Iachry- d Qucm qu*ris)llla exiftimans quia hortulanus ede,dicit ei No
* mas uodammodo nunciates gaudium. At illa putans eos quod dubitet quem requireret , fed quia illa quem quxrit D
inte ogare nefcientes.proditcauiam Jachrymarum: Quia ignoret,non.n.querit Chriftum , led quem purat raptum.
tule .wfww.Ideft.corpusDominimei e Domme.Qaem pucathortulanumdicirDnm, vthoncn
^recqriv s.Solum corpusDomini quajfitura vc rificaret hominem aquo rogabat beneficiuin. Nec fic di-
citeuDnm,ficutil-
11 • r j 1 o iii- lum quequxrit ra>
inaIbisicdcntes,vnLirnadcaput,&vnumadpedcs,vDi po- * blaturnidum veto
a ficum erat corpuslefu. Oicunt eiilli: Mulier quid ptoras? Oi- ? agnofces vocat ma-
• HLcttn^orMuUdoip.i,. ^ giftru-m, qarecolit
citeis: QuiaculeruncDominum meum,&nefciovbipoiue- eumaquodiicernc
c runt eum . Ha?c cum dixiiiecjconuerfa eli recrodum, & vidic 5
Ieium itantem, & noniciebat quia Ieiuseft. Picitei Ie(us 6 Nondicitque,qu,a
Qvx non ctedit adhuceftmulier, adhuccorporei fexus appeilaiione fignatur . b Quafi 7 hoC 1U anitllC» 321C
adhuccotporei fexus appeilaiione fignatur .
irooJachYmasnudas.fcd fidem exigo.bonaelachrima: fi Icfum agnofcas. c Intertogaiui
nera&totu fimul
Dnr fublatumde-
Plor,totLun.n.pro
nart<oquitur,ficut
lacdfamilia defcri
bescdt: Intrauit la-
fAHAfgyptumcum
0unt,<usftptuaginta.
(Wimirumcum
anins mcmorat,
coni tquiaintian-
tiun & corpora
m\ \u cu dixijfet co- d Mulier,quid ploras ? Quecm quseris ? Illa ex jftimans quia hor-
rfoHretroTfim. e mlanus elTer,dicicei : Domine, fi tu fuftulifti eum dicico mi-
w: com.crfa^eft g hi,vbi poiuifti eum: 8cf ego eum coliam. Dicic et Ieius: Maria.
cfiim Maria CU a p'ius<"0,Porcconu^raPutJ"1,1ut",nonerat> niincconiicrfacorde quoj etatagnouit.
oqi-retur cu An- Conuerfa illa dicitei . Rabboni, cjuod dicitur magifter. Dicit
elis Quid accidit h ei Iefus. Noli me tangere . Nondum enim afcendi ad patrem
SairSyidetur meum . Vade autem ad rracres meos, &: dic eis : Aieendo ad
Natuiat. b Non ait commimiternoltiuni, fedmrum& ve(hum,quia diffeiunt
rehumana &: diu"i-
nadhcebat.
f Situjujluliflieum.
caufa dolot/5 v.t augeatut ddideiium
nabat.
h
d Non pcnitus falfo , quia in eius mtntc fcmi-
<t/
ituquodcumil-
c<oquereturcu
igtsIcfusitetiiTc
lhm,&iIloster
visamons,vtquem
iempercogitatnul-
lumaliunugnorarc
9 credat.
lcg Maria.Conuerfaii
11 iadicitei: }{abboni?q, \a$°r*
1 •* diciturmagifter. Dicit
1 3 ei Itfus . Poil g cora- E
^ muninomine voca
lf uit , &: non eft agni-
16 tus, vocatex nomi-
'7ne ac fi dicat reco-
i8.
b Non ait communitemoftiuni
c Gtatia. o Q^tia egr> homo
pjfcrem meum & pacrem veftrum : Devjm meum, & Deum J0S°°lce cum acIuo
1 •• f ' lJ recognofcens.
20 h 3\[o/i me tangere,
o |uiafpectauerant dhm, &: habitu &: forma &: afpeclu Kic innuit,qrf pede? eius a-mple&i volnit.Merito non tan-
iixiiTe, quod viderint Dominum,cumqj hocaudt gir,qu«e no vide :naq vldet,ia%it.Dicit ei lefus.T^olime tangc
;Tt muliere conuerfam efle retrorfum . Na angelis qui- re. jFide doces,&: in corde eitis, vt hortnlanus feminat dicit:
ii ubituquoterrebat,apparuit: Maria; aut non ne, fed T^oli me tangere.Non qd nollet tangi nifi cum™ifccdiiTer,cii
ail j:lici&communi,ideo&:ilium putauit elfehortu- &: mulietes&alii in terra efi tetigtflelegant,&: non fedetc
wui, horti videlicet lllius in quo fepiilchrum erar. in celo. Vult ergo fic (e fpali ter tagi,id eft,fic fe credi, vt fit
: inMJtiebatqttiaiefuSf&t. Qnia tergumad eum habe- equalispatri.Erqaiftaadhuccarnaliterineucredebat,que
at,ticm non reiurrexifle credebat,quiaamabar, &: dubi- ficut homine rlebat,audit:7vvo/i me tangere.ld eft, fic ciedae,
taoa ,idcbat,&: non cognofcebar. quia in corde tuo nondu credis me asquale , afcendi ad pa-
Quem qu$ris? <£^ tr.em.Id etj:
NICOLAVSDELYRA.
aibis fedentes. Addefignain dowinictn refurrctlionis gau
imtiones evirn angeliae fiunt ad inflruilionem hominut
mtttpparere per illum midnm qui competit rei dc qua debent
iure. Candorautcm reftis fjjetdorem denunciatfolennitatis,
" hlndbis vcftibus appuruerunt, ad denotandum gaudium do
n irtfurrtclionis.
nom ad caput,&: vnum ad pedes,vbi pofitu crat corp.
'opterreuerentialociconficratiex taclu corporis Dominici.
i ifolmius denunciandum rrfurreUionem ChnlU,quia folenr
ms^nunciatur per duos,quampert>man.
icuntei iltuMulterquid ploras? Quaftdicat^nonhabcs
ndi, fedmagis gaudendi ex rcfurrcBione Chrifii.
\ iciteis:Qu.ia tuleruntDominu meum,&:nefcio,&:c.
*r(icutj prd:
1 liccu dixiflet , conuerfa eft retrorfum &: vidit lefum
iiUa.HU oilenditur Dominica npparitiofaBa Matia cu dicii.
k iidkonuer.eft rctror.&: vi.Iefum Mtem.Sed folet hic
veconuertitfe rctror(»m,quia*Augclos fibi loquentes co
W ejfebonos,vtlfaltem aflimauit valentes->viros,& ideo vide-
ttrj od magis dtberet veiterefaciem ad ipfos.Diccndum quodilli
WftdebantfKprafcpulcbrum Chrifii,vt diclum e(t, & vidit il-
tntts proptcr reucrenuam Chrifti apparentis extrafcpul
An\ (y idco iila canuertit\fe retrorfum ad videadum cui tan?
t<M uerentiam facitbant.
t nonfciebatquiaIefuseft< Ipfa.n.nondumhabebat fidcm
ttfubQionis Chrisii,vt patet ex pr&di&is, &ideo talis apparuit
in u>ore,qualis irat apud c.im in m-nte.ln poteflate.n.hominis ha
btntcorpus gloriofum eft ftc apparere , quod cognojtatur yelnon
tn'catur,quia illud corpus e(t omnino fubicflum anima , & eo-
dttn odo Jacia e(i apparitio duobus difcipulis euntibusin Emaus
Wi-vturlucaullimob.
>iciteilefus:Mulierquidploras? 1\onpetit quafiigno-
*»■ ed ut ex eius r/fponfone conuenientius eam m(lruat.
laexiftimansquiahortulanuseflet.ititt;ar.B.^«o(i'>»//j-
tes t (epulchro fugerant, & ideo nemine credcbat adueniffe nift illu
tui •'■•nnbebat dla tura hortiferuand', in quo erat monummtum.
5 >icitei:Domine fi tu luftuhiu eu.3^P dicit,fi tujuftulijli
Iefum crti'
Iefum crucifixum,loquendo determinatt , fed eum ingeneraii, qu'14
moduseti feruenter amantium xftimare quod omncs cogifent deeo
quoihabentcordi.
10 Dicito,rnihi,vbi pofuifti eum:&:.ego eura tqlla.E* »ir
tute enim amoris credcbat ftpoBe portare tantum corpus etiara
mortuum,quia ferwnter amanti nihil uidexur difficilt.
11 Dicitei lefus^Maria.rerdt eatn proprio nominetut eamm*
gis intentam faciat, & talem feei exhbet^ ut cognofcatur.
1 2 Coi^uerfa i\h.Scilicet oculis mitis,ficut & oculis corporis,
1 1 Dicit ei Rabboni.Sic enirn confueuerat eum appdlarc ante
paffionem,quia doBores apud lud&os uocantur magiftri.
14 Dicicei Ie(us:Noii me tangere.///j enimexdeuotione uo
luit (tat-m tfculari pcdes eius, fedprobibita es~i,fecundum ^iuguft.
quia crat iadignaproptcr fideideftclnm,ideofubditur.
1 5 Nondum.n.afcedi ad patrcm menm. lieft,in cprde tuo
no crcdis me perueni (ie adotqualitate patris.Miter cxponitur fuu
dii ChryfoR.&melius,vt videtur, jld cuiusinteileclu fecundu , cp
apparuit Maria in cofimiii corporefecudu adparentia, quale hube»
bat antepaffione, & no in illa daritate>qu& efl proprietas corporh
glorioft, & ideo Maria credebat ipfum refurrexiffe ad vitam cocm
cudifapulis ducendam ftcut ante,& ideo volebateum familiaritsr
tangere ficut prius.Hanc aut opimonem Dominus voluit ab ea rcmo
uere dicens.Noli me tangere. £>««// dicat,no credas me inter vos
babitaturu ficut prius,& hoc eft quod /a/;rfi;«r;Nondum.n.aicc
di ad patre meum.fi/if affignatio cauf<e,quare ^pparebat in fimdi
corpore ficut & ante paffione,& non in claritate corporis gforiofij
quod fuit ad probandum vcritatem dominics. refurreil iohisjnqua,-
tum fic apparuit difcipulisper dies 40 .infiruls eos de regno Dei an
tefuamafcenfionem,propterquodfequitur.
\6 Vadeautadfra./if/W apoftolos, quosvoeatfratrespro-
pter fimilitudine natune humana, & fpecialitaie amkitii» ad tpfos,
17 Etdiceis.Afcendo.7(/ efi,afcendam,
18 Adpatrem meam.Ter naturam.
19 Et patrem veftrum.Ter adoptionisgratiam.
20 Deum men.lnquantum fum bomo,Sic.n.loquebatur in pro-
poftto,vtpatet ex hoc^f immediate vocauerat apoftolosfratrespro
pter fimilitudinem natur<g,& eodem modo loquitur .curn dicit.
Alcendo ad patre meu. Q»ta afcer.dere non compctit eifecundH
*w
A
Glol.ord.&: Nicolai de Lyra.
»5*
trem, ideft nondnm credis melcquale patri,tunc tanges cu minus apparef,ga eius gloria tanto clarius afpiciunt.qn
non imparem credes . In hac figuratur ecclefia de getibus, to per mundi contemptu paflionis eius myfterifl ftritti
qu.r in Chriftum non credit,nifi cum ad patrem afcendit. fcquunt.Hi e"t repleti fpiritufancto quafi in iiomo pofTm
Mr s t i.T^olittctagere. Noli manu maiorib.adhibere, quiaillipercipiuntabundantergratiarumeiusdona, c;
fed vadc ad pfeclioics,g facilc refurrcdfrone credat.Mulie- ad ea pcrcipienda (ck vifibilia contemnendo parauerm
Mora!.
Jib.ltfC.
»1.
■ Q"i* v0( <b "'ort libf rmit Sab quo & horoo fnm.
veftrum. Vcnic Maria Magqlalena: annuncians difcipulis ,
Hocinipfo diercluncfti ini j.
tfr C H R Y S 0 J
Oftauopoftrefui
ttionediecu dii(;
pulisrcli^s pofit.
bquiavidit Dominum, & dixitmmiharc.Cumergocfletfe- z cfaufiJlicopo"1
a Molicorpori» vbicr.t dininitas, oltucliuf» non obftiterunt. fl.ut 8cn»tui fuetat de Vitgine. ,,Pr.i ' ,u-
ro dic ilio,vna labbathorum,& fores ciTent claufa?, vbi erat di- s du iitaet'e cUnsul-
-...•# • i DieVomioic.,iufje«,ea,.«eait,„i, . 4 fideilucerefcranc
59 potefta rcipuli cogregati proptermctu Iud*Qrum,venit Iefus 3dtetit 5 non immcrito ,
effet «qoa- c in mcdiOjOCdixiteisrPaxvobis.EtcumhocdixilTetjQilediteis J
. Vbi jd dubirantium cordi f.nanda rulnetum fuot feiuata uclligia.
rib.n.inccclefiado
cercnonpcrmittit.
^•Gregoxi.
VinccsDnsinthro
no cu\' patrc (cdiffe
fc afferit , quia poft
pailionis ct ttamina
poft refurrcctionis
palmam, clariusfe
omnibus
tipatris effe
oclau* dics pari;
t T.O.I.
riTtiflio
ncm.
llSindicauit,eiq; n6 . Vb. »ddubirtntiuracordifatundaTulneiutBruntferuataue<tigi». ~ pcne pan jdetlOtl
diiparecalcatomor jma^nusodlatus.GauifiiuntergodiicipulivifoDomino . Dixic 1 nc •cclcbratquai
tisaculeo mnOtUit. . Itcmio,confi»matioeMatei»pjce:nfiipefpaceiD,firarpromifitperproprietjm. o CCleDratUS Clt,a q
Vnrl/» V Maria»nrt b Aeqnalijeft pater hlio.ffdh.cuertwmediatorisfunt.lllemific m». egouos. IJefl ° OCtailllS ilie nun
>u.n.ix J.U.I.H1V.*. idp»<*<"..<s,ciiiamrtq.ii»fie» -hatitateitos rnitto ad mala.qu» pater memifit. + ... ...
c^go *is m ru:Pax vobis.&cut mifltmc pater,ec ego mitto vos. 9 Sio a&Ti
a iBfufn.iJoJfignificauitfpiiirumfanftum.non pairiir ffc folius fpiritum,ieri fuum. lOmnfimi.i. J/l
Hxccumdtxiilci^niutfiaui^ocdiciteis: AccipiteipiriiuJan-11 n.iniisduut&tc
a Ideftquot dignos temiffioae ludicaueriiij.diubaiXcilicct cl.iiout , uidclicet poteiliin 12 hrofa hi" inr-rv» 4-
tVdilcretionu. ' «win mniaicuu
f du. t Quorum remiferitis peccata, remittuntur eis , ^cporu i ^iTclnfcrnfpoTta"-
tupirut.Eftquoq
<j noscQ Thoma dubkemur, nifi fa&a rcfpicianius aut
ui limilcdicit. a\o.'i
tne tagere&c. Nobis
enim in throno filij
federe,eftexeiufdc
filij poteftate mdica
re. Qni enim iu-
dicij principatum
cx eius virtute percipimus , velut I throno cius refidcmus.
ChrHlttj
qnquies
indiePs
l cae appa
ruit.
Etpof. i
«.a.lib.i,
Ksgum.
*
Vemt MaruMagdalene annucias dfiipulis, quittuid\t Do.ctc. ris. Sed fi DeQ effe de quo loquimur ccgitemus,cui ni,
Ibi culpaabfcmditur,vnde proceflit. Mulier morte viro ,p nimipm,cui humanum quoq; peclus peruiu confitcnn
pinauit,modomuliervitanuciatviris, «5«: quae tunc verba cuiushocide corpusclaufisoftijs inipfa falutationep
ferpentis,modonarrat vefba viuificatoris.acfiipfisrebus vobisconfpicuumfpcftapatur.
dicat Dcus , de qua manu illatus eft potus mOrtis , de ipfa c oflendit cis manus & latus . Poft refurretlionp in corpc
fufcipite potum vitae . fuo Dominus duo contraria oftendit,&: palpabileeiuuk
b Cumergo,tyc. Hocipfoindierefurre#ionisftc"tu eft,in natur^vtformetadfidemj&incorruptibilealteriusgloi
quoquinquieslefusapparuit. PrimoMariac Magdalcna; vtinuitetadprxmium.
iecundo eide cn ahjs curreti nunciare difcipulis volentjb. d Dixit ergo iterum. Tax vobls f>f.Pice offert,qui propt
Tertio Petro, quarto Cleopha: & focio eius,quintq difci- pacem venit»iterat, vt monftrec per fiium fanguinem ti
pulis ianuis cJaufis prsdiftis duobus iam reuerfis . pacificata qua: in ccelis funr,&: quae in terra.
^Gr^uoriys. Claufas' quide ianUas habent qui co e ^iccifite ipiritumfan6lu. A v c v s t i y v s. In terta dat
ttahumani lapfusnegligentia officia corporis fub fbrti cu fpiritus vtdiligaturproiimus,e ccclo datur lpiritus,vtdi
ftodia ftrifta retinent.Intus et funt , qu i itt interna diledio gatut Deus.
nc fupernas vita?requicfcunt. Quib. ptofeclq refurges Do- F iiuoru re.peXcce charitas,q per fpiritufandlfi Ifunditi »
miqus <£p* cordib f
" »■-' ■ ■ — " — ■
N I C O t A I D £ LYRA. turbationem.Erant.n.conturbati de morte ipftus Cbrifli,&depi
fequutione ludaorumeis imminente. Totcrqt.n. cos perfmm p\
diuinamn.itnram,<]u<a eft altiQima . Ter boc igitur quod Chriflut fentiamcu(iodirex& de refurretlione ccrtijivare.vnde fubditur.
bicfua afcenftonem dcnunciat ^ipoflqlis per Mariam,infinuat ejuod 7 Et CJ4 hoc dixiffet,oftendit e|s ma.& la. Vtper cicatrh
eis ante afcenfionem illam apparebat ad earum infirutliortem/ftcut remanentes oflenderet identitaie numnall corporis pnuspafii.}
expreftus dicunt ali) euangelifla. enim in corpore Cbrifii remanferunt, non ad defc£i.imfed magis
1 Vcnit Matia. Vatet litera ex diclis. gloriam,propter viftoriam ex illis vulncribus confequutam .
s Cfi ergo fc.effet. Hic confequenter oficnditur manifeftatio re 8 Gauifi (unt.Hic confeqwiter pcnii buiits appu ritionis cfSi
furreclionis Cbrifli difcipulisfacla. Etprimp omnib.commmiter,fc quiefl duplex . "Rrimus efl difcipuloru exttliatio contra dnplkitt
cundb altquib.fpecialiter ca.fe.Trima in duas, quia primb manifejia Slitiaw ipfoyum amotam,f.de morte Cbrifli, $r Iud<eorum «rt».
tur omnib.exceptq Tbomx abfente. Secu»di Tboma cueis exi(i'ite, quantum ad boc dicit : Gauifi funt ergo difcipuli..i*OM<i«
ibi:\ Et poft dies oclo. Trima in tres^quia primo defcribit Chrifli eorum in[iruclio,& quantum ad hoc fubditur. '
apparitio,fecudbapparicionisdenuciatiotibi:Thomzs im.Tertiq 9 Dixitergo eisiterum.Pax VObis.tt«w volebat eos injin
difcipuli andientis obflinatio, ii/;Ipfeautedixit.Z>r/i«<i adhuc in
dnas,quiaprimb defcribii apparitionis aftus,fecundo eius effellus,
j&i.-Gauifi funt.I» prima ergo parte diftc:Q\im ergo fero effet.
Indie.n.apoflolierantdifpcrfi propter metum Iud<sorum,fed in fc-
ro conuenitbant ad locum vnum,& ideo tali hora apparuit.
3 ' D ic il lo. Scilicet p rima die refurretlionis.
4 Vna Izbbzth.Id eil,primadiepoftfabbatbum,vtpritdi8ueft.
5 Et fores effent clau fc. Propter mttum Iudttorum . Hoc etiant
ex diuina ordinatione faftum eft,vt Iefus intrans ad difcipulos ia-
nuis claufis,oilenderetfe habere corpus glqriofum.
6 Et dixit eis.Pax vobis . Et hoc efi contra duplicemeori%per-
turbatiqnem.
rc de pace fntura,qu£ erat perpetna.
10 Sicut mjfif me patcr: Ad verita$fidcidocendain\Uii
11 Et ego mitto vos. Id cfttwittam ad hanc iferitaiipnblu
dam per totum vmndum . Et quia exequutio huius officij nonpoi
conuenienterfieriftnegratiafpirituffancli.idebfequitur.
12 Ha;ccumdixifinfuf.PerJ/^w»'j/«#^"o"c'W')^f''^rf '
luitfphitumfantlum dfeprocedcre,ficut proceditd patre.
1? Qupruremiferitispeccata,rerniuuntureis. Licetvj
folus D eus principaliter peccata dimittat , tamen miniflri tccle t
per virtutem clauium ad hoc minifierialiter operantur.
14 Et quoi um retinucritis.Irf efl,retinenda iudicaueritis.
* 1 Re«-
MOrX^tllTE^.
» Cum ergo fero effet.Seqvtitar.
f Venit Iefus & Sletit in medo,& dixit eis.Vtt Iesu qui falus
interpretatur,pta:latus bonus zelfi falutis animaru habens,
fignificatur, qui faluans claufuta virtutu ad fubditos ingrc
dmir.cSc (tat in medio virtutis ad dandu eis exemplu, S>£ in
medio debit? affliclionis fine acceptione perfonaru, &: fic
diciteis bis.Pox vobis.Qpudoe.is c^jpcurando quaniii po-
teft paccm
tcft pacerr» duplicem fcilicet fraternam & fupernam.
+ Oflcndit eit manus.ld eft opera virtuofa.
t Et lattts.Gauififunt ergo iifcipu\i vifo Domino . Id eft, V<
charitatis figna.
9 Dixit ergo eis iterum : Tax vcbh . Sicut miftt^ &c. Illos
ordines facros promoucndo , qui funt idonei ad laboK
falutisanimarum,Ideofubditur.
1 1 Qjiorum remiferitispec.&t.Tbo.auttm »»w.Sequitur.
f llleam
131
I
oannis.
Cap.XXI. 1332
* T h k ophylactvs. Quid eft quod dicitur Dvdj
mus?interpretatioeft nominis Thomas.Meritoante me
mimt lnterpretationis eius nomin;Sjvt oftcndat nobis qd
dubitatorquida fir,&:id viujapiincipio habuerir,vt &no
men indicat.Dice tibus aute ahjs diicipujfc de dom ino,no
credir,no ilios mo
retinucritis, tententa erunt. Thomas autem vnus ex difcipulis 1 fcT^te^onS
duodecim qui diciturt Didymus,non erat eum eis quando ve- 2 impoflibile putas
nitlefus.Dixeruntcrgoeialii dilcipuli: Vidimus dominum ' z^^ll^l
llle autem cuxit eis: Nm videro m manibus cius faxuram 5 c Hjfpondit. Vidc
clauorum, o^mittamdieitummeumin t locum clauorum,6 bat& tagebat ho
& mittam manum meam ln latus eius , non credam . Er poft s peu credeba; iam
diesodtoiterumerant difcipuli eiusintus, ocThornas cumo remotadubitatio
eis. Venit Iefus ianuis claufis , & ftetit in medio , ocdixit cis: |°quCm nl^ebit
Paxvobis. Deindedicit Thoma:: Infer digitum tuum huc, 1 z d Qjtia vidijti mt
&videmanusmeas, ckaffermanumtuam, & mitte in 1-«-— >» Thoma credtd'(il
c(dibuseoru.Q£i patticipes fui funt,peccata dimittjt:eo-
nfa qui non funt,tenet. Et ideo poftquam dixi: Accipite
Jijitumfanaum,continu6fubiccit:Quoruro re.pec.
V T h e o p h y. Vnde facerdotu dignitate quod diuina
fiOeienim eftremittere peccata:ficigitutilli honoradi
futvtDeus. nam
quuisindigni sut
qdiocJDiuinoru
, dcioru miniftri D
' futcSc gratiaope
rairpeosficutet
p( afuiam Balaa.
lcutus eft,no. n
dinitasnoftragra
- tin^hibet,atqj
itquian lacerdo-
ttgratia fuppedi-
t;lionoradi iunt
a hcmas aut vnus
K>ncafu,'feddiui
niipofitione de-
fiiThoma &au
je dit non credidit,
e palpandum
fei dominus prae
b r.gaeius dubi-
u onc & facta fi-
b>robatiorie nulli relinquitur iam dubitare.
b ^uididtur £>/<tywwj.Didymus,id eft,geminusqadubius
T.omas,ideft>abyu\is:gadubitandoprofundius nouit.
'TH£OPHY
D
E
t Vefti-
giu*
manum tuam, & mitte in latus ' s
cmeum: &noliefretincredulus,fedfidelis. RdponditTho- x . ied vkhi : quiavi
mas, & dixit: Dominus meus, & Dcus meus . Dicit ei ,6'usquodammodo
f Meeffe Deiim.
.. Nonait tetigifti,
* fed vidifti: -
f Horamcm.
-generalis sefuseft
Icfus: Quiavidiftime Tnoma/credidifti: Beati qui non , 8 iSfJXJg
non fuit aufus ta-
gere: fed afpiciendo tantnm,feu etiam tangendo credit.
e Beati . Comendat fidegentium,fed praeterito vtitur, vt
gquoderatfuturu,infua pdiftinatione nouerat iafactu.
g§*MuLa
i.d
ifio,
NICOLAVS DE LYRA
I Retenta erunt.Hoc tamen intelligendum eit,quando xudictk
i.lefue diuino iudicio conformatur.
3 Thomas. Hic ponhur apparitionis Cbrifti denuciatio abfente
d ipulo cum dicitur: Thomas aute vnus ex duodeci,qui dic.
1'.Hoc erat cognomen eius,& fonat idt 'q:wd Gtmimus, quiafor-
vrat detribu Beniamin,de cognatione gemmi.Pel fecundum alios
fat idem <juod dubius-.quiapropter dubium de rtfurretlione qucd
lomas babuityideu ftc lognominatus fuit.
\ Vnus de duode.^0/1 quod tunc efient duodecim cu ludas ef-
jmortuus,fedquia erat vnusde duodecim eletlis tnprincipiod
' rifto Vel quia connumerantur hic Mattbias pofled eletlus,in lo
htd&,qui* loanes boc euangelium fcripfit pofl cius elefliontmt
: pntet ex pradifiis in principio huius operis.
t Non erat cu cis.Ipfeenim interalios apoilolos vtdetur fuif
Jnagis timidus^vt fnpra diclu efl.ii.c.&ideb tardius cateris ve-
1 ad locu vbicogregabatur difcipuli:& iieb propter tarditatem
Jipriuatus cil illa vifione ChriHt.Hoc autfatlu efl diuina ordim
t ne velpermiffione fecundu quod dicit Crego.vt exfua abfentiafe
tereturdubitatioy& ulterius in dubitatione ob(linatione,et per co
Jtuens diligens inquifttio ad noftram confirmationem.
Dixe.ergo ei alij difci. Quia boni rumores citb denunciantur.
Vidimus dominum. Sic enim antepa(Jione tu appellauerat.
'■diftueflfupra c.ii.b.Vos vocatis me magifter &: dhe,&:c
Uleautedixiteis,&c.^i<tfc«/o/i?pe«/z/2e Thomds, quiama
sejividere reparationem totius corporis.ltem fuit durus ad cre
•ndum^quia volebat certificari duplicifenfufcilicet vifu & tatlu
tbfequitur.
Etmittamdigitumeu Scc. iHi enimfunt duo fenfus qui
'inspoBuat dccipi,quiavifus inler aliosplures differentias reru
moh(lrat,vt habetur.i .Metaph.Tadus autem in homine ell cer
firntu .Mu' autemfenfus bene inueniuntur viuaciores in alijs ani
alibus vt habetur. 3 ,de anima.
Et poft dies.W/c ponitur fecunda apparitio fatla apo flolis in
;&fentia Thoma.Et diuiditur in duds,auia primb defcribitur di-
a apparitio,fecundb poniturqmdam oreuis epilogatio,ibi:lAul-
qnidcm.Inprimapartediciturfic:EtpoA diesofto. Fatlo
iim interuaUo Cbriftus apparebat difcipulis,quia non conuerfaba
ir continue cum eis,vt oilenderet fe furrexifie ad vitam :~nmorta
tn cbhominibushuius uitafeparatam.
0 Ste.le.ff poftet ab omnibus videri.
1 Et dixit eis Vzx.Sicut prius exponatur.
1 Deinde dicit Thomx.Qjtafi refpUens petitioni eiusfupri
' '' poftM
M 0 I{, A L I T E !{.
Meautem rf/*/rWj.Periftum,quatuadhoc fignificatur
& qui bonitatc vel poteftate prctoti ab alljs audita credere
nolunt
pofittt.In boc eiiam ftiam dcitatem declarat^ inquantumabfens cor
poraliter eius verbafciebat.
1 3 Et uide manus mczs.Fidetur enim , quoddeberet dicere,
tage manus meas:Dicendii,quod vifus propter fui certitndine acci-
piturpro omnifcnfu immo etiam aliquando acapiturpro inteUe-
Bu ficut dicituralicuvVides tu boCyidlefttinteUigis^ & Exo.zo.c.
Cunttus populusuidebat uoces.ld efl,audiebat, itaqubd ibi
accipitur uifus pro auditu.Et eode modobic accipitur protatlu.
Vel alUer,quia ficut ditlum efi,Tbomas volebat certificari du-
plicifenj u fcilicet vifu inafpetlu manuum, & tatluper lateris ta
dum,idcb fequifnr,
14 sltzfiet mamim tuzm.Hoc dixit Iefts, quia Thomas di*
xerat difpnlis nunciantibus Chnfti refurreftionem, fe aliter non
crediturum eam.
15 RefponditThomas.'3\(o»/o/«»»cor</e credendo,fedetia
ore confitendo;quia vtrumque requiritur adfalutem, ytfrequeter
ditlum eftfuprd.
16 Dominus meus ,&Deus meus.r» bocmanifefle confite-
iuf deitate in Chrijto contra pcrfidiam lAeriani. Suprd enim bene
-pocauerat ipfum Icfum dominum,Jed non vocabat eu Deu expref-
fe,licet dixerit aliqua verba,per que eius deitas poteil intelligi,vt
patuit ex fupra4itlu,Sed Thomas bic fiftu s perfetlior in cognitio
nepoft Chriili refurreftiorie manifeftala,cofe(ius ej) ipsu Deu e(ie.
1 7 Dicit ci.Contrariu videtur per hoc quod dicitur ad He6.il.
a.Fides efl,fubflantia rerum fperadarum, argumttuno apparentiu
& ftc paiet quodfides faltem quantu ad a£iumynbpotefleffe de ui-
fts-.utru autem p ffit effe de eis quantum ad babitu no eit pfentisjpe
culationis.Dicendu}quodThomasaliud uidit,& aliud credidit, qa.
humanitati uidit, et deitafi q in prtzfenti videri nopotefl credidit.
18 Bca.qui ti.\xi.$LCt.inhoc commendataliorumpromptitudi
nem ad credendum,& in hoc ilat confolatio nos~ira> qu i non uidi
mus,& tamencredimusper dotlrinam Chrifli,& apoilolo ru Cbri
fium videntium ad nos deriuatam.
Sed huic ditto videtur contrariu quod dicitur Lu.io.d.Beatiocu
li quiuidtt qua uos videtis.Dicedu quod duplex efl bcatitudo. Vna Beatitn.
rei^qus. coftflii ' principaliter in afpettu &fruitione deitatis,& ex j» ' iar"
tonfequenti in viftone humanitatis Cbrifli,vt diclu eil c. \o.& de p "'
hac beatitudine inteltigitur verbu Luca.Alia beatitudojpei.q ba-
betur inpfenti,&ifla cofiftit in merito futurte beatitudints,et ideh
beatiorem,hocmodoquiplusmerei.Ttus aute meretur qiti credit
non vides qua videspradi6to modo,&ft> :ntelligitur vcrbu Cbri-
Ji/.Qui non Ui. Hoc aute ditiu licetfit v»ru,tamen quatum adpri
mam partem no valet ad propofiium,quialipoftoli quibus Cbrifius
& loquebatur
nolunt,nifi habeantpropriamexperientia: propterhocrc
prehendcndi funt,na inralibus crededii eft teftimonio boj
norum,propter quod Lub&itut.Ucati qui non vi.&c.
T x
Inf
4.
A
151? Qloi.ord.&NicolaidcLyra ijp
a M«/raQiufiinfineliHnconcludit:Multaquide&:alia quanpmiu,quodcifaceretquodamodoeminetio-
fi fe aui P ui^ multitudjne non funt fcr.pta,hxcaut quefc *T«io p h v_l acivs, De quib fignis hicd;
cit letuscs: antc rciuirechonccYpoft.dicit icripfifTe,vt hdc gel.(ta;Na de hisqantccruce :Non fed de his qua:
*lrrmrouau»ta hibeatur.Dcindeth nurat quomodo lc poft refurredione,fecitcor5 difcipuhs fuis.Qi,cautc
tlnf.ii
manifcllafiu kfusad marc"Tybcriadis;Et m capturapiiciti te crucen non cora dilcipulis,fcd om nbus racieb
comcndauit ccdc
viderunt,& crediderunr. tMuItacjuidem bC aliafignafeciti
Ielusin conipe&u diicipulorum fuorum, quse non funt icri-
ptain libronoc. Hscautem icripta funt, vt credatis , quia 2
Ieius Chriituseltfilius Dei, & vtcredentesvitamhabeatisin 3
nomine eius. 5
fix faciamcu"i,qua
lisfuturacltin vlti
nu rclurrcttionc.
Adquodcomcda
dum valct,q> quafi
finislibriintcrpofi
tuseft,vtcflctet le
quutur^narratiois
quafi
'0;
ita h.vc de
nuncdicicEu[e|(
ftapoftrefnrrfjrj
nem^untfja J
lolisenimdil.pijl
lisvcrfabatur.ku^
draginta ^
gna oftendei rc.
iurrcction.'.
N
ICOLAVS DE LYRA.
hqurbatur Luc.lo.non erantbeatiin re,propjerquoddicendum,
quodtliudLuc.io.intttlivtur deviftone Cbrtfli in prafentiamor
tali,qux fuit multum deftierata k Jantlis patrwus ve.Tefl.ficut pa
terper literamfiqntntem Luc.lO. ,. . -
1 MuUaqindem.HupwturcpilozusrefpctlupreiiclaruJn
nuo ollendit inf.tjicictiahuiusfcripf.tra refpeclu tcccMtta Chriftt
,n operc & dotlrina,qnatataeU,qubdndpoJjetitteris coprehen
di,& boc t flr iiuod dicitur. Miilta quidem ,&c.q no funt. Hoc
fvJnater di\:t,»r aliquis fortecrederctea no effe vera,quafcnpta dnm quod dtcttur jta.^c.l^eqite enim aliud nomcn eJlfHbt.
sut ab altts e:tagclijtis,et d loane dimiJfa.Oficditur *t in hoc epihgo tum homimbus, in quo vp$rteat nos faluos fieri.
vtitnas
VtUitas huitts dotlrin«,cam fubditur.
2 Hxc aurem fcripra mrit.Fide formata charitatt.
3 Quia Icfus cft fiiius Pei.Scilicet naturali in poteiia , j
quahs,wper confcquens idcm in deitate, quia natura dtunu '
diuifibUis. Sieut emm fuit ditlum d principio.princijutis int \
loannis eft,in hoc euangelio declarare diuinitate Cbrilii,i
eius generationcm apatre.
4 Vt credentes vit5 hab. Scilicct tternamjn quaclare i\
tur quod nunc creditur.
5 In nominc eius.ld eft.per fidem nominis Cbrifti,auia
uu polti accepru ei'
I lufflatiois fpiriru a
poft verba eius. Si-
+ Gemel cut mifit mc pater
lus.
C
f Luc.f.
C a p v t XXI. minus cum feptemJifcipulis,habuifle defcribit P:
0/reiw«»i/^<j««f.Reliftisomnibus fequuti fue- naq;& Thomas,Nftianelfili)Zebeda-i,&aliiexdii
runt Iefum.QuOd fi poft morte Icfu anteq rcd- hs duo in eo fuifle memqratur. Cur cum fepte.difd
deret eis viuus repetifsetpriore arte,pofset vide vjtimum puiuium celebrar,nifi quod cos tatumrno
ri ex defperatioe hoc feciOe,(ed poit reddku vi feptiformi gratia fanfti fpifitus pleni funt fu turos ft
in arterna rcli
Ga t\ \r v vvr ftionc denun
A P V T XXI. Sep-equoq;
a % dem cfl quod mare Galilxx & flagnum Genefateth. OehoCtDSeil!
^Oftea manifeftauit Ieiqs fe iterum * ad marei
Tyberiadis. Manifeftauit autem fic . Erantz
autem fimul Simon Petrus &c Thomas, qui4
dicitur t didymus , 6c* Nathanael qui erat a
a ^Ioann<»,& Urobus maior. f Qjo-nui mnnina taccntur.
Chana Galila?a?, &filii Zebedxi, & alii ex difcipulis eius
Homil.
14 inE-
lunj.
& ego mitto uos,
iubitofiuntqc» fue
runtpifcatores no
hoium,l'edpifciu.
SedfciedQelt non
,phibitos fuilTelua
arte licitavi£tum q
rere aportolatusin
tegritateferuata,cu
▼nde viuerent non
haberent,&:ficillis
laboratibus adiecit
Dcusneccilariaqna: promifit, hicautepenuriaeorumdi
Ipofitaeftjiitinpifcationetata exhiberentur facramenta.
^gkec, Notandum quod vltimum conuiuium Do-
minus
tur,&la;i>clef
rio numcro fl
clio dcfignatu ,
ergoultimo d
uiodeplentiai
tatisepulantu |
nuncpfeclion
dioterrenatrii
dunt.quos irn
huius amor ij
gat,quibctfiv
quep tentam
obftrepir, cxpta tamen eorum defidcria non retundit
•k a v g. Qnxri foletde hacpifcationecurrcdi^B
trus &: iilij, Zebedxi ad ld quod fuernnt priH
(£*P* vocarcnn
5
duo.Oicit eis Sirhon Petrus: Vado pifcari. dicuntei: veni-
mus & nos tecum . t Et exierunt & afcenderunt * in naucm 7
N
L Y R A
Diuific
ICOLAVS DE
C a p v t XXI.
Oftea manifeftauit.HiVpo«ir«r^r^"<f Chtiftiappa.
utw,cina mamfcliata cftfua refnrrefiie aliquibus difci
puiisfpecialiter.EtfiordineiJiaru trinm apparitionii
1 confideremur.ln prima oftendit Cbriftus fuamdeitate,
fpiriiumjjnclum infuffiando : lnfecunda vero bumanx natura idt
titatem,cicatriies osiendendoyln i(la tertiaofiendit buman* natn
rt vcritatem,cum apofiolis comedendo. In bac autcm apparitione
dcfcrtbcnda fic procedit loannes,quiaprmo oftenditquid lefus ex
bibuitplntibus difcipulis ,ftcundi quid exbibuit duobus fpeciali*
terprxdiktl.Syfcihcet Petro & Ioanni,ibi: Cu ergo pra diflent.
Trimam trcs,auiaprimb dtfcribitur ChriHi npparitio,fecu.ib Cbri
ftt apparentis iognitio,ihi:D ixit ergo difcipulusille.f er*/o pra
dicloru epUo^atio,ibi:Hoc iam XHttio.ln prima parte dicitur fic.
I Poftea manifeltauit./rf eilffafto imcruallo tcporis,quia nq
manebat cowinue cum\ ytftolis.Cuiks caufa dicla elt ca.pracedeti.
z Ad mare Tybeti^Jis.£Ar quopatet,<p Ula apparitiofuit in
Catilea,vbi eft lUud maiejicut fuprd diclU cftc.6. Tr&cedetes ap
paritio-
pa ritionesfucrunt in lerufate, ex quibus apofioli ia confom. Yit
rul i Galilei,vbi fmiferatfc eis manifcftatmu, vt habetur M */.
j Manifeftauttautem fic. Ideil.permodumqni fiquitu
4_Erantautem fimul Simon PctrusJffo anoriominj n
coiugitquia Simonfuitnomen eiusprimu.Tctrus auteratm:\
bi de iiouoa Chrifto impofitum,vtJ:pra declaratu cft ca.l.U ur.
5 Et alij ex dif.eius duo.lfios non cxprimit nminaii
erant rnino res. Quod autcm tot nomina propria hic cxpn ■
admaiorem exprcffionem rcigefta. '
6 Oicit eisSimon Petius:Vadopifcari.Er<i»r.r).^ m
6 ideb adprocurdndunecefjaria vite licitt poterat rcdm
ccnaunegociuyquod(inepeciato porerat cxerceri.Matt
nonreditad tracltndu negociTt tolenai,quiavix aut nw
(efi finc pcccato fieri, propter quad Taulus artc fcawfatt
cit.ut dum ncceffitas occurreret,velvtUitas ecclcfu,de L.
umeret,vthabetur in aiiibusapoilclorum iS.a.
7 Ereierunt&rafcenderuntin m\\em.^ilicnam,eis t oti
modata vtliocatamfe-u aUo modo licito aicptam, quiaapri» oi»
fute vocationis nauem,& retia reliqucrant. '
#Ffi i
Ai 0 t\ U L I T E !{.
6 Ditit tis SimonTctrus,yadopifcar>. Per artificiujpifcadifi
gnificatur crficium pdic5di:Matthaei j.d. Venite poft mc
f*uam \osricripil.hominum.Itequoiiiaomne tepus le-
ptem
ptemdiebusreuoluitur, rcdle vniuerlnas leptenan
merofigiiratur,vt dicit Grcgorius HbmiI.25.Igitorj
ptem pncatores,qui hicenumerantur,vniuerfuaipi
torum ecclefia; defignatur.
—
:fC
ica
te
i
loanms Cao.XXI.
33*
tcaiftura domino.Erat etiim pifcatoresquadoeisdixit fuertir in piltationcdifcipuli.fignificatfinetemperisquod D
l hm vospifatores botninum.TunQ enim quippe illi fxculi fepte diobus voluitur. Litrus etia quia eft finis rnans,figni
fljr vt rnagifterioeiusrelic"lisoIbusadhererent5&c. quid ficarfinem fxculiinquo Perrusreceexcraxit in miciopJi-
cereoquodnunc Apoftulaturelido fiunt q> fuerut, & cationisChrifti.Eftaliapifcario hic,aliapoftrefurrettio|£.
qod dimifcrant repetunt, tanquaobliti [quod audierant? lbi & boni & mali capti sur,ficut nuc habet ecclelia:hic tm
T fpondcndum eit boni,qui erunr in
nncosfuifleprohi a &illanoc1:enihilprcndiderunt. Maneautemiamfaclo, fte-i ctcrmim,impktam
bosarte fua iicita
fticetatquecocef-
iViclQ ncceffariii
qicrere,fui Apofto
laisintegritate fer
u a.fi quado vnde
verent aliud non
rncrent.Nififorte
qifpiam putare
» aicbit, autdicere
/oftolum Paulu
m, pertinuiffe ad
c um peifeclione
q. reliclis omni-
b; Chriftii fecuti
jiir,quonianeque
qam eorum gra-
u et,quibus Euan-
Eium prxdicabat
t, jitm vittum fuis
rmibus tranfige-
vbi
tic Ieft
usinuccore,
non camen cognouerunc diicipuli , quia
iine refurreclione
mortuorum.lbile-
rium habecis ? Refponderunc ei
ldeftPr*dicationemal colligendis folcis dextetot.
lefuseh:. ukitereo eis Iefus : Pueri, t nunquid pulmenta-4 Ais nonftatinlitto-
° e. id.ro licttnovLptouidere. re,dcuc hic, led afce
Non/ Diciceis: Miccice in 1 5 dit in naucm S.mo
ni*.lbi pifcesin na
dexce ram nauigii r>e , cKinueniecis . Miferunt ergo : & iam <s »fej[jH {£*£*
non valebant illud rrahere pre. mulntudine pifcium . Dicit? nain hociccuio,hic
ereodiicipulusille,quem diligebat Iefus, Petro: Dominus9 infincfxculi.lbi.vo
O l ' * ° FideEccKO. JO
caci, hicrclulcitati.
I-uc. y .a
tNiSqcT
•fJIc aOc
fUe dex
teiaspar
tes.
eft. SimonPetruscum audiflet quia dominus eft, 1 cunica ' - ibi retl
1 1
E< d irftione in fu.t « Ixcull
in dextcra vel in fi-
niftra,ne ioh boni
in-
vtpcr-
tur bo-
iuccinxic fe , ( crac enim nudus ) et mific fe in mare, Alii autem 12 ^Jgf ^T^
a IJeft ineccieiii fljctus mundi calcan tes. 1J ._, '
difcipuli nauigio venerunc. Non enim longe erac a tetra,fcd f *4 SSSSKa."
quaucubirisduccntis,trahcncesrctcpiicium.Vtcrgodeiccn-|gni&maIi:hicindcx
* a Sj t-.sfigni6caiur'olotcha.it.Tir. b Fidem. t Prunas. tera Vt foll bOIli. Ibi
derunt interram, jviderunc prunas poficas, et pifcetn fupecr- rumpimr rete per
fchilmata, hicinsu
mapace landtorum
non eft fcifsu.Ibi tanta multitudo qux naues mergit,id eft
in fubmeifione pmit noenim fuur merfchicno valet tra
herea multitudmepifciu vtinnauecaptos refudciet ficut
ibi:quiahicquipertin£tad reiurre&ione vitx, fuutpoft fl
nehuiusvirxin fomnopacis,velut in profudoiaieres: nec
aw>arcbur,nifi cci in littore,ideft, in fine ixculi returrexc-
t.Maaeaduetusftetic iam poft rmr,cpibiflguraturduabusnauiculis(pptercircuncinone,
rjrreclioneextrafluausinfolido, necprimoagnofatv & prxputiu hociftolocoducentiscubicisproprcr clcclos
I hacnarrarione magnum eft facramentii,& vt vehcme- vrnuique genens,quafi cetu & centu.-quia hic rumerus ad
i scommedarctur vitimo locoeft ,criptt> Quod leptem dexteia tiaht.lbi 116 expnmit numerus, quia rnultiphcati
fuerunt €^ iupet
f Supcr-
iridumc
to ,pal-
lio.
t Circi.
tcr.
t magis vdi lm
f tuclfcjpait. Tlnsomnibuslabor.ini, Efadiunxit, nonautem
t frigratia Dcimecum. Vt hocquoqueapparetgratie Dei
cputandu,quod &animo&corpore poterat vfqucadeo
i somnibusIaborare,vtnequece(firetabEuageIio pdi-
cido,neque tame ex euagelio ficut illi fuftccacet hac vaa
a £«;//« «oSc.NoxanteaduentilChrift:i,inquanulIusad
NICOLAVS DE LYRA.
; Et llla nofte nihil ptcn.Hoc/ag* eft, vt captioj^ucnsm*
miraculofa c.pparaet.
1 Maneautc iamfacloftctitIcfusinlittorc.7{o»^«rM«f
/ tTaquamJed w icrrafolida ad oftendcndum quoi amphns non
ttcum eis in (iuaibus vii& corruptibilis,fed magis tranfient ad
frmtitximmortalis.
i Non tamen cognouerunt.^/drr enimfupradiclum c(i,co r
f gloriofweli totalitertnpote(tateanim£:& idrdfecundum ci-
c :uan:m*potefl vif»mdiuerfimodeimmutare>& per confequens
tno(ci vel non cogncfci.
> DitT.&iC^a^ulhUdeftid^d^poffetdccoquietcomedi.
Refpondcrunt ei:Non. Credebant enim eum altqum merca
m^mvcltetpfcesemere.
Dicit eis-.Mittite lndextctam nauigij>&CPrcrf<rfr«rtt-
iiiuBtcrclfctlum juturum>vtalco»fequentia babeant animum
igisatiertum „
j Mife.er.&iam non va.Ex quopatet, quod pifces tln fuerut
ijcukf> addutTtyVclvirtuic diuina dcnouoformati,qu:atota no
t'biqa£fierunt)& nibil innenerunt.
S Dicitergo.H/£«/e^«eorerpom'tt/r Cbriftiapparentiscogni
tiCitca qnodfciendum , quodpuritas mentis & corporis maxime
i onit bomini ai cognitione diuinoru:& ideo loanncj qui cxteris^
P ior crat tanquamvirvo citius alijs cognouit Cbrijtu . Tum ex co
fi ratione miracuiifafti.Tum quia Chrtflus primo ei ofttdit fpecie
f< lofcibitempropterfuam puntatcm & hoc cfi quoddicitur: Di-
c-rgodifci.il.quem di.Ie./<Z e/Z,ro<i>wrj;
9 Petro.Irar entmfihif.miliaris , W diflum cfi ca. prtcedenti
^itoprimo aperuit ei conceptum animi.
10 Dominu$
r 3
10 Dominus eft.T/c enim vocahant Cbrisium ante paffionem,
Vtfupraditlumeft.
1 1 SimonPctruscumaudiffetquiadominuscft,tu.fuc.
fe.fr cio/i maiori reuerentia accedercnt ad Chrifium.
1 2 Erat enim rm.Id e(l,parum vei~litus, vt effet expeditiorad
pfcai onisopus.
XI Et mifit fe in marc^r citius vcnirctad Cbri(iii ex dcuotio Mar.14,
neHicdtcit Beda. quodtunc no venit ad Chriftu fupra aquas ambu caP'
lando ficut fccerat priu s,fed mapspeditado uct natado Sed fatiqna
biltus videtur contrariu. T^on tnim videtnr, qund natando itenerit
quia tunc tunica fuccinxi:fe,vt ad Cbriflnm venirct;quod nofccif-
fct ft natc.ndovenirevcliet,nec etiam peditado per profundii aquey
qttia diftabat d tcrra quafi cubitis duccntis ,vndc non videtur quod
tn tanto fpacio aqua mttris cffet ita parua tp bomo poffet ibi pedita
re,& maxime,quia aqua illa erat tdtaiquodin ea nauis poterat cur
rcre in qua erantfepte homines ad minus-.quia tot junt hic numera-
ti,& ceniis & 5 l.pifces magni> &• retia & alia nauis inftrumlta,
proptcr quodmagis videtur,quod Tetrus domini memorqnemfer-
uiter dl'gchat,et prifiine ambulaiionis fupcr aqutts quado aa Chri
fium venerat) qttod fimilcbic fecerit.
14 Alij autcmdifcipulinauigiovcnerunt. Quianonerant
itaferuidiftcutTitrus.
15 Non enim loge crataterra, fedquafi cubitis ducetis
tranhetcs rete pifciu./« boc affignatur rario qnare cito vcnerunt
poil Vctru Secudibm cxpofttionem Bedx afftgnatur ratio,quare Ve-
trus mifit fe in marc,quia propter parua diftantiam fine naui pote-
rat venhe.Jllia tami expofttio ^babitior efl,vtpatet ex piaditlis.
\C Vtergodefcenderutin tena,vi.pru,po.&pi.lupcrpo.
lltifprttnis,
$t Etpanem
M 0 KA L I T E i\
l Et illanoctenibit prcndidctunt. AdfignificadO,quod prae-
dktorcsccclcfixfine Chrifti virtutcnihilfpiicercpofsut
ftra.i^.a. Sine menihilpotcftisfaccic, Sed l^loprxfen-
Ki.diceiitc.
6 MittittiadcxttranaHigijrctc&inucttietif, Ccepcruntpi-
lcmm
fcium multitudine copiosa per qua fignificatur multitu.
do credentinm per praidicationem apoftoloiu,Chrifto ta-
mcn principaliter operante,ficut dicitur.Marci vlrimo. d.
J/ liauti profecti prtidicauerut ubitjue domino cooperate, & fermo
ni cofirmatefequentihusfignis.Wt fimiliter multitudo poenite
tiuai per pisdicatotes alios ad bonum conuerforum.
J 3
A
«. Cor,
|.b,
jjjj Cloi.oid.&rNicolaidcLyra. 133.
lurcrnumcrum, hiccft ccrtus jiUHicrusm. Dcccm lcce quaperpifcesdcfignatur.Hadftn ctiampcr feptgdifcii.
ficat,qn*occidit, kpti fpiritum qui tiuificat. Accc- Josfignatur,au:tcumeoina-ternumepulatur
«ofwritu«adle«WimP»eatOT^deft,icptcnari«ad * t heo ph v t actvs .(^.omodo comederit lei ,
deaanuro,acfluntdece*fept8,quinumerusabvno«dfei noeftnort.udicere,more. n.admirabilifactaiur.t hic •
t»su coputatis omnibus crelccm ad 15 3. pucnit, quo figna- q» natura cius cibo habcat ppus , tcd nortn caula ad con
ftot.
B
t Luca,
*4-f.
!%,#
tcttll ti
ce Pi-
ftorum
triplex
pjbulu .
t-^.q.r.
imiure
?.q. i.in
fcriptu-
Luc#
mX
3'p.f.e.
turomncsadgran.i
fpintuspertinentcs
q\-x gratia cu lcgc
_}ci tanquamcuad
ucrlario concorda-
tur,vt\Ci.ni..itc fpi-
ntti hrcranon occi
^atffc.icomplcatnr
&fi quulnnnnsfir,
rcmutatur. Hicnu-
mcrushabcti50.&:
iupcrtics,proptcr
inyiknum tttnita-
tis.l^umquagira au
l2 iiuu 7. multipli-
ptii pct feprem, &:
cx aJicdione vnius.
Vno licnific
fevnuoiqui
rtranuu pcrfcp
proptct opcrationS
£cco
1 Ycrbtup Dci , ScilieetriJernnr.pon fup" prnn»»
mationc refurrec
i"' .!>".■•: »■! — r '■■•■■ .p.i l nis iiebat.Oltcn %
pofitum,&^ pancm.DicitcisIeftis: AfTcrrcdcpiicibus,cjUOS 2 quoqucnoniii. 1
* 1 Hiim hi<qiiitnfiucrbu«f*eu!ifunr llibilifi.rai ciftoiia' ■» olicndn. } COnfillUO apild l
prcndiai/ris nunc . AfcenJit Sirnqn Pcrrus, & traxic rc-
» ll ed.litiu^ <I'io<t«<l finmnundi.
tc in terram plcnum magnis pifcibus cencuin quinqua-
Nunicio & quautiffttff.
ginra tribus . Ec cum t tanti eflcnc , npn pft fcillum rerq:
a Tinti eni euijrn».» ferlutii.quod lel.n rrjr.vi nulis e^rum auderetnoo
lilutn nCK»t-.led necdubir»re.& iJeo non inir.n«ife.
Diciccis Icflss : Vcnjcc, prandctc. Et nemo audcbac t difcum-
bentiuminrcrrogare: Tucjuises? fcienrcs,cjuiadominusert.
jEcvenicklus, &accepirpanem, ckdabaceis, cVpifcemfi-
i Ojantuin at. di-,»,non ad apoiriiionnm nunvrnm .
milicer . t Moc iam tcrtio manifcftatus eft Icfus difcipulis
fuirtcncqueii
tervtpriusdicit-.L
iatcrtib m*m>
c/i.lnrelligcinfu|fc.
hcec&: p allei
Noxenim ctatc i
dotenebra: idol>|
trixnuialuerunti
tcttalisChriU
tu,quandoprop ■
tx laborauetun>
8 nihilccpcrunt. i
9 quamuis vnam
:miiu>. jj ..- 11/, Iil
aturef c fuis, cum furrcxiflec a mortuis. Cum ergo t prandidiflenr? iotem jiraciiti
<UmA , .' . • ^ * r 4. <-■ 4. t • j-i- • 1 ii clufillciniagciv
cptcm ^mt Simoni Petro Jeius,: t Simont loannis (Jdigis me plqs j2 videbantur,ver£
13 mcquia&hic:
inde ad ldoloia
f Incor-
po-atur
lup.c:. tt.
icptcnariam , ^^
dicmilTnscftapofiolisfpirims. In primacapturaquxcii: rcdibat nihilfortcapprchenderunt.Vb.autem diiucu
prxfcntjsccclcfiarmagni&parui, inillorcgnO nulli nifi folisinftanri-c infulfit &: Apoftolicum tcteeicctuineH
magni. b Hoci.iw.Non quod ter tatu manifeftatus ht.lcdad»
a ^c«/«.Hicdicitur manducaiTe IcfuscQpifccpanam in rcferSpnmodiequorelurrexit,portododies, hocdici
aliocuageliocupifccfauumcllis.Pifcisairus,Chriftuspaf hocfccitdc pifcibus.Secududicsergomanftcltationc
ius.Pifcis^alatuit inaquishumanigencris,captuslaqueo merant._Pnma,quotiefcunquefitfatla,vno diejcl
mortisjn tauo mellis notat dnlcedo diuinitatis, vel vtraq;
naturaChrifti,qafauuseftmelincera,idcft,diuinitasinhu
mamtatc.Ide fignificatpanis,vnde:E?o/i<wpan/x,<7/«</tfcar'o
WcpMt//.Chrirtus ergo pifcis aftus in paltione. Fanus vel pa
nisinrclbrrertione. Comcditaute pifceafsuvel pan5 vt
fuo cibonobis oftederct^i 8£ paflionccx noitra humilita
tep'ulit,&rcfurreftionci,oftraexfuadiuinkate procura-
uit.Hic vltimum conuiuiu cu feptem difcipulis habuit,in
nucns lUos lolos fecu futurosin a-terna refurretflioncq fe
ptifonm fpintusafto plcni in amoreeiusanbclant.Pradiji
fecit illis fcprc dc pifcc,quem viderunt fup prunas,& dc pa interrogarct: iiuem dicunt homiics efic filium bomims. q> fi.
r»*» -l/li^Mw- .'^ .!(» rvi (/-1K1H. rtltnc fr\ inK^>nro irhiUriir Di Oir nC ^s*nC*{Ur\r>»rs-~ns> 4 nnVii^ rnrtnirtf illfl If.lha T. ita ll \C d
vclitte
interrogatione bcne inculcat.
qua; g^Tafctq
nis.Secuda,poft odto dies,& hsc eft tertia.In hac tertia i
nifcftatione hoc euangelium tcrminatur.
c Cum eri» praniid.lcius (cit 9 intcrrogat an plus dllij ,
Pctrus quod dc fe nouit,dicit,id eft,q> amat.Et quia de -
quatum diligant,nelcit,idco vtrum plusillisd»hgat,ta I
Eccedocet.nontemerediffiriire dcoccultiSjC^^iiQtin,
culonegationiscautius defcrefnondit.
*Theophtlactvs. Qnirc Chriftus c\ fcruta t
cftcorditi.nihilq^ ignoratintcrrogat? no hocfacit vtdi
ficut nos,led vt doqcat »5»: mantfeltet alioru fidc, ficut & i
'.■'■. ■ '.. '.'.'. . - — "- — —■ 1
NICOLAVS DE LYRA.
I Et pancm.Tjo fiiper prkMs. pofitujcd ili paratu pro refctlio
«c corun\l(la enim diuina virtute fnout dc nouo formata,ad inaio
rem difcipulorum confirmationem vifidr rtfnrreftionis Cbrijli.
» Dicit eis Icfus: Afferrc de pifcihus quqs predidiftis nuc
&CC.F*miliariter eis iocjuitttr tanquMrt dijcipulis,ad confirmandum
•pcritatem fnt, refurreftionis.
3 Afcfdit Simo Pctrus,»S»:cpi-i5?. "Humeru & magnitudi-
nem exprimittad dcclarctionc miraculi ex tanta captionc, &itcr?<
ex rcts inte^ritate,cumfubditMr.El cum tanti eftcnt.
4 DiciteisIefus.Venitc,prand.I«.'</tJ»'cor(//./c-/'cr adcome
dendum (ccum,t~uia cum cistunc comedit ad dcclarationcm fuA te-
furreflioris,litct non exprimatur bic.
5 Et ncmo audebat.?\(o/7 propter formidi>;e,fedpropter cogni
tionis certitudinem tfuam babebant dc ipfa, proptcrqnod fubdhur.
6 Scientcsquiadominus cft. Etideofruilrafcciffcntdeboe
qut!iio<)cm.
7 EtvcnitIcftis&:accepitpanc.&:dab3teis.f//e.'?)coJwo'/o
diuideb.it cis & diSXribucbatJicut ontc pafionem addicUradJtfnj.
rcfirn Bioni. Dii Ttt enim aliyui doilorcs crfatit probabiUtcr.,quoi
fic diuidebat cibariafila m.-nu ficutalius cu cultello , er i'i boc co-
gnoucrunt eu,m cum aliis fignis , ficut & difcipuli cognoucrunt cmn
infrattione panis}Luc.vlt. e.
8 Hoc iam renib.Hic ponitur huiv.s apparitionis epilogath,cii
duttur; Hocia tcrtiomanifeftatuscrt Icfus,&:c. fidii quod
dtbcret
dcberet dici,quarteflttia ia alias tres apparationcs dcfcripferat, t
patct ex prxdifiis.UicfndTicjuodUtcrapquTs becfoluit,
9 D>fc\---\\[-U;i$.Et/i<;patet,(-uodtantii fniimrrnrj^^H
tioncs fatlas apottolis.Trima attte apparitio qua dcfcripfl^
/; M.trix M.tgdalenx,'dc<~ no enumeratur bic.Toteft c'/>1ttflj
quoi ly tertio,referatur ad diem app~ritioaisy dute aute primt
fitnt in ttna di>;<ilia falla cfi in die otlaua, ifta aute facla eftpt>l .
Siautcni confidovtur ;fu tres apparitiones. apoflolisfact/e: Ti *
decltrat Cbrijit diuin tatcm,dando fpiritumfanUt.m Sctida, r <r
gcitis idtnntatem,nulncrum cicatrices oflendendo.T crtia,hm ■*
naturt ucricatemtc^edendo.
10 Ciim e: -30 piandidilTent.tyV cofct-uenter drfcribit e. '»
lifla quid Cbrtjtus cxbibitit ditob. <\ fciprtlispiile3s. Et primi 1
cxbibuitTctro fcciido ciuid cxbibuit Ioanni^ibiiEt CU hocdi T.
Yrhza \n duas,(/niapr:mo committitur Tctiofitperccclefia un tr
falcmrcgminis offi:ium,fxundo eiprxdiciutr ftTimarty
Ameii,inT*n dicq tihi-C»rcj^r/5w«/».7t,»/(/H»n, qttod Cbrifiu *
mttendo Pe1ropaftur.1leoffit.iH ipftmter ex.;minau;- licdtlci nt
q:t'u~ pad :r< f ecdzfia dcbet DcTtprx ceccris hominibus iiligtrt f:
ctiam cotnmittit ci officiii pafcediy q-iia paflor ccclefix dcbet p /■
foi- p.ifcrc triplici pjbnloyfcilicet veritatis,uerb<>,uit£ tx
ralifubfid>o,& boc cfi quqd iicitur^ Cum ergo prandid.ii Sj
h:nif.cin omnibus communiter cxbibito .
1 1 Dixit Simoni Yz\.xo.yo!cnseibeneficium(j>ecia\e cof
l z Simon Ioantli di\\gis.ldefl,filius loannis.
13 DiligismeplushisJI^H''«7"'fj'7c</'Mf» 'Uequiel'^
M 0 ^U L I T E I{.
| 2 Uffertedepifcib.qnns predidiflts nunc. Perhocfignirlc.it,
q> prxdicatores pro laborc quem fuftinent in conuerfionc
ycccatorum rcficicntui inregnocflorum.
1 z Sinwn loannis diligis me. Ex hoc patet , cp prompu
adcuramanimarum luntexaminadidefide ^dilcci
Dei,&: nqn dc poteftate tempoiah;
re.
ti
m
■
di
I
ijj ioannis Cap. XXL 1336
j>t(ce<ivios'tKeos.SimedHigis.?ap:e awosmeot .Nonvt dicrum rienda,fed non reprehendendaconditio. r>
f trS g|oriamcainevs,q'e,n6 tuam,mealucra,no tua,quia d "P^.Parcereouese/tctedentesncdeficiantcofortare
_i cTtioD-i pbatur in dil--tione.pximi.Qm veroopuspie terrena fubfidia,.. necefleeft lubduis prouidere,excpla vir-
tasneeatproximis,minnsDeudiiigir.Hxcautemchari- tutum pr_bere,aduerfariisobfiftere,peccantescorrigere. '
ta;xdiuinadaturgratia.Quod tacite innuit Joannes du 11. c Cumautemfenuerit.UdffLmin? pdicit qui negaturum pra;
teoeans dcamore dixerat,hoc iam po-
i,thic,quodnon , . . . _ . , . , * o«««J-;omin»»fcient«n.i»tr,-oBift tctat refutr.-tione
3Jiia-iM'/0M*tf- ahis?Dicicci;Eaamd>ominc,cuieis.quiaamotG. Dicuei:Pa. i fitmatus.quodim
idfVobediens Dei fce agnos meos.Dicicei ticerum:Simon Ioannis,diligis me? t niatutc poilicebat
S38SSSS&E Atjlle: Eriamdomine.tufcis.quiaampte. Didtci iterum, _____*3__
% gj & obedit, n5 cft t Pafce a_;nps meos.Dicic ei cercio: Simon Ioannis amas me ? tentum , quia reinr-
!_____._- . CotnftatuseftPettus.quiadMtfi r«t_,am_nie,„dic.cei 2 S#___,_|
■ /• • V * 1'° qmbus pones animam.quod *1 t.confitmariodilert-.in.s nl r»
, _S-S_!« dDnetuomnianofti.tufcisquiaamote. DicitehPafceoucs J P£„_„ __„.
it.um,&:tcrti6,S- meas5Am.n,amen_iico cib. :cum eiTes iunior, cin gebas te, &: 5 Hoc eft,crucifigeris, h
!_g__-6_: f ambuhbas +vbwolebaS)cumautcm/cnucriS,extendcSma- < £>J|_______
_g__-__- ' nuStua%_aliuSteci„get)8<ducetqu^7nonviS.Hocautem _ !&„*£_____■
_m__f_io,ne ,. . _ r - , ' j%* + _" _ ^'™" __!".# ■""*'«' .«■•io_d_a_i__>_s_i
__» imorilingua g dix.r, figntficasquamort. tclatificatumseflet Dcum.Etcum „ duaus.noknsaaea
iatg timori. Et 12 venit,fed volens ea
fi<t fuit indiciuti- • . _ . vicit,__rc!iquit affe-
ai rit negarc paftorem,fic officium amoris pafceredomi- c. um infirmitatis,quo nemo vnlr mori, q adeo eft natura-
ni;regem. . lis,vtcu necfcneausabaulerit Petrc.Vn&.dns:Tranfeat_ Mltr
. atnftttus eilTetrus. A vg v s t 1 n v s.Eti_remi__$pec mecaltxiftc. Sedquatacfiq. fit moleftia mortis, vincatea i. _."
c_ s tolerat homo miferiam.in quam th c_ peccato rcnit. vis amoris , fi nulla eflet patua mokftia mortis , non eflet
P .du-tior cnim pcna eft q culpa,nec parua videretu r cul- ta magna gloria f martyru . Sed fi paftor immolatus eft, vt
> p;ricumillaauferrcturpena.Etidcoveladdemonftratio ouisqiiideouibusfiuntpaftores,non metuantimmolari. * *k«_
nJebitcmiieric,velademedationelabilis vita:,veiadexer g Ec cumboc _^//-^Hisdic-isco.pitIefusabirc,_-nondu nJ*
% c inon-necciTariaepatietixtr)alitertenet hominem poc- intellecToquod audiuit, fequere me,cocpit PetrusinceiTu
' n.tquemiam rcumnon terietculpa,6-h-cefthorum pedumiequi,fequutusctt&-Ioarinesquilciebatfediligi. j
dierum, <£W*!luem
— ' ~~ r- ; — : — rrr. r~r— .— -r. — >■ -. -I '■ i.-j»
NICOLAVS DE LYRA.
pralati ecclrft<s dcbtt tavtam charitatem bere,vtparafi fiotfe mot
t{\umpridaVonit,detDeumd\iigcrepr&c&'erit,quiafecundumq, ti exponttepro greacquod bic exprimit Cbriflntloqucnt Tetrcpa
d t B.Grcgor.Tantum dtSl excedere atlionem popttli vita prafultt, rtb cLce. Amcn, .men,--C. dngebas tc:idefi,ab aitquibusfupet
c mtmdiflat a«rrge vita paftoris.Et ideo vidrtur,cpi'le tjuiali- flms te rejlrtngtbat,tamen bocpro volmtafe tuaab aliononcont
.yitad tale off\c>.nm,tenetHr fcmpcr elig*re mdiortm,non ta pulfns, ideo fubditur:'Et amfou.vbi vo.
1 nmttligitur mH!or,!itteratior,vel aflutior, fd itle <jni onwib.io 6 Cu m au tem fcnueris. Id efi, imminente morte.
i Wib.penfatis mdior efi ad taleoffiinm ad bonortm [>ci,vr ecclc 7 Extendcns manus tuaS. Vet hoc deftgnatur p.optitudoVetri
I vdlitatemjecundum iud'ciim eligcntis,aliter antem eligens vel ad martyriutn tolerandum.
pw9ncns,no>tatrenditadbonoremDci,&vtUitaiemecckfi£,&' 8 Et alius tecin_ct.F»z> enimpn Htut incruce cumcordis liga O
videtur indichn.-: dininum euadtre. Quod aiftem fnundhm de tus,& non clauis at]txustvt longioreffet ipftut cruciatut,& boc vo
c ■alm extra de eleii. cum nobit olim,&c.r.nm dileiii,fu(ficit elige catur bic cintlura. Appeti
r ifcientem^bec eil [■ cuihm iudicium humtn-m.pe- quodtahtno 9 Etducet. Efl.n.inhomine duplcx appctitus .ffenftthtut,& in tus ho«
t onmendu^tufccunditm veiitattmahqua iuramala pcrmittunt tel(ecliuus>& vter<]\aliquando nominatu? vnluntas large loquendo ""nis
b nano iudicio incorrecla propter maiora mala vitanda , qux tame quiafotut appetitus intelleiliuus propAt dicitur uoliitat.L'cet aute du- iex*
i ino iudicio funt corrigenda^fci udu qttod di. A»..\ H.de hber. **b. appetitus intcllctliuus in Vctro ejfct promptus ad maftyrium^tn ap
1 Dicit ei. Hcndicit plus qua ali^fed abfilute rndetrfuia cxprr pctitusfcnfitims refugi(bat,quia mqrs efi vltimum terribtUum, &
I ptopmfra^Hitatis in Cbrifii negatknf,non fu>t aufut vltra fe eode modtfuit in Cbri/ioficut ditju cflfuprd I z.ca. & ideq dicif.Jit
rrtinCbnfii dilr ilione, fed quantitatem futedileCitonis pofuit ducet quo tu npn vislte.f.fecundumappetitumfenfitiuum.
nikio Cbri[ii,qnif creta cordium intuetur. feqitit>ir. 1 o Hoc aute dixit.H<sc funt yp rb a eupgehflte exponcmisverfra
Contnflaruseft Petrus. 7\[o_ fuh indignatus proptervcrba Cbrisli,demartyrioTetri,fcripfit.n hoceuangeliumpofi V>etrimar
riiiirep'.:iat stoties petitione de diletlioncquafi ind'gn«rti Te ty >ium,quod patet ex boc ,tp cuxngelium fcripfit pofl redhumfwm
I s de boc 3, no acquiefctb.it ftbi Cbrisltts primo verbo,fed fuit tur de infula Tatbmos poil mortem Domitiani Jmperat^rit,vt ditin cfi
1 '«s f 0,5, fciebat etm fcire omnia futura, prcptcr , qttod timuit ex fupra in prologo huittt euanielv. Tctrttt autem paffut cfl fub T^erqr
irrplicationc,ne Cbriflut ttcllet fibipredkere ahqucmcafum fuu ne?mperatorc,qui diuante Domitianum Iwperauerat.
\ urnm,ficut fupra j j.d.afferente Tetro;Aniwam meam pro tr po 1 1 Significansquamorte.^lrfrrynMW-»/»,! Tetrl qrdinatuty
' v,!latimpr<edixit tifuam ncgationtmfuturam,& ideb rnerhb ti jfuit ad Oei gloriam.
i<itTcrtus,pmp:cr quod. 12 Et cum hocdixit.H/r oflenditur quidClnifiut cotulit loan
. Dicit e.i.Qjl.Tufcis omnia prsfentia,& futura, & ideh tufcis ni; Et diuidttur in duat,quia primo ponitur comenAtio dfcipuliyfe 9m«_a
• o- te dihgOff-d quid fit mibifuturum ncfcir,fcd tu fcs. cundbfut euagelujibiijiic eft dicipu \.Trimain duat,quia primb pn
• Dicit ei:Pa<ce oue<; meas.-Z»*- bis dixerat j Pafce arnos tihttr commendattqnis occafto,fecundb ipfa commendett p,;/',-Dixit
cos,ou>tinfidehbus tresfuntgradus.f.incipicntium,proficientiu ei lefus.Circa primumfcicndum,cp oceafioiilius fttit verbum Tctri
< per ftitox<tm,iU"t qui funt in dnob. primis gradib. dtcuntur agni, qutercntis dc loanne^ exprimitur cum dicirur.HLt cum hoc dixif
< ili,quifunt ia tertio ouet nominantur ,& c. ict.Scihcet Itfus Tetro imponent paflorale offichtmy&fu^ paffionis
Amen,amen dico tibi. Hkpdkit Tew-fuu ma rtyritL quia exemptum.
prxlati A Dicit ej :
______^ . *
_-QJ__-_-r_'J_ d^qniamultumftudentcircafubditos exac-ioncs tempQ-
ralium exercere,6_ de paftu dic.o triplici non curare. _
_ "Pafce agnos meot.Ter di_tu eft pa>CC, ad fignificadum,q> 5 ^i>nen,amen dko tibi,cum effes, &c. Per hoc, quod dr hic,
-nscuramanimaiudetfnbdttos pa.cerepaftu verbi Dei paftio Pefrifutnrafignificabatur,eoq» uicccclefii pr_ficie
: honi cxempli,8- prout pot etiam fubfidio teporali . Sed batur,nam in primitiua ccclefia ille qui populis pt_ficicb,
iud,quod dicitui: hic paf_e,-_c.ajiq_i mali mutant in ton, tur?ptimusad tormepta ducebatpr.
dc,quia T .
lW
Gloi.ord.6c" Nicolai de Lyra
13S
A
a Qut dillftltt /r/*M/.Diligcbit & ahos,fed familiarius iftu qua cft liferadus a malis & quotidie pofcit & hcr,&; miU
donauitpotioredulccdmc itii.iii.onsqavirgocleclusab:p diligitura mHericordccj minusdiligir miferugbca
iovugopcrmanlir,vnUc& matrcm ci commendauit. cft Petrusplusamas & minusatuauu.Qnja veroiuil.
a v cv $tj n v s.Tacitonomincdifccrnitur Ioannesa templationem veiitatisqua:cft fimua nondum notnni.
cx-tcris,no cp loliim cu.lcd plill catensdihgeret eu. Huius nus diligit cam g Pctrus mifer milericordiam,&: m ip V(.
maioris dilcdionis Vtatc bcatl"
eftmd.cium,qnod . ,..„-,. - c tl^?lF£*J?Z%m£!?2n~il dll^ctunri c
folusiupra pcclus Ic hoc dixiflcr ,dicicei : Sccuiere mc. Conuerlus Petrus vidir 11- 1 & hic eft Io.m
fu recubuit. Porro
Petrus plus dilcxit
mtful»! piinilcf iuw ainom lui.
lum difcipulum , aucm diligebac Icfus fcquencem, cpi &
nusamas.qturj
triisplusannu
fihiduoapotkl
B
Qjxfti.
Jcctcfiz
dnx ri-
«*»
i.ToS.j.
i.gitChtiltum.Itc ; " ... 1»*******. 6 bnslanftis. A
vr mclior,qui plus d volomanere,donecveniam . Quidadcc? Iu me lequerc.7 iusautcm viti
quamqui minusdi 8 cellolx gubcrr
l.gituraChrilto, vt 9 lumdaturclau
antcponitur Ioancs Iiganda& lolu
Petro. Quod fi confcrendo ad inuicem quauitur, quisde peccata.Propterautem illam quietam requiem fup pt
duob.mclior cft.An qui minus*diligit Chriftu.n , &: abeo Iefu difcumbitur vnde bibit vcritas. Quia virgo elt £0
plusdiligit,anqucm minusdtliguChriftus,cum ipfcplus conuenit fuuua: vitat, vbi nequenubent nequenubcr
eum dtligat > Dubia eft rfifio.Vr gdem.g plus diligit Chri b Supcr prtfus. In pccTore lelii funt oes thelauri iapiei
ftumclior.QucplusdiligitChriltuSjfcchcior.Eteftmani- &fcicnxabf'conditi,fupraquodrecubuitqticmaiori
fcftamifericordu,iedoccultaiuftitiaminus diligetiscua ris lapieti*,&: fcietia: fingularis muneredonar,in quo
quoplusdiligit,&: pluseuaquominusdihgit. Sedp iftos rabaturquataarcanadTuinitatispra:aeteriselTec icripr
duoscommedatduas vitasecclefia:,dequ:b.myfticeloqui c Dom''ie,hic a^tem quid)Qui&zutiictat Petrusfecruc
tur.Vnaeftpfidem,alterap fpem . H-ccagitur mcorpore
6c peiegrinationcvbibcatitudo eft trh in lpe,fcd mifeiii p
ftocftdcaduerfis. &:dcpeccatis.Illaeft in immorralitate,
vbinihil mali,fed pfecTio boni . Prior acTiua fignificatur p
Petrum,geftgnahsperfonainpetra Chrifto fund.ua, huic
dr:r«mryf7ttfrf.perimirationem perfercdi temporaliama
la,qua:ierminabunturcom farculo.Hic magisdiligitChri donec,inquit,contraIuda:osqui me crucifixerunt ve
ftuirwvt amado,&: fcquendo libcret a malo,led ipfe mtnus pculTurus cos virga Romanot um,&: fubuerlurus eori
h5c diligit qualis nuceft,&: hberat ne femper talis fir,&: ob tae . Dicunt.n. Apoftolum v!q; ad Vcfpafiani Impcr
aliud nondiligir,ntfi vt laluet,&: hinc transferat.Alteraco locaquefupcnora peragiafie,pdicartem &:manetem
templatiuafignincaturpIoannem,cuidicitur Siccumvolo qnautemcapienda:erantleroiolymgtranfiifie.lgitur
»ij»ifrf,non dtcit remaneie vel permanere,fed expetTare,qa ad magnu predicationis opus non eiar coiungccU.fcd
no modo,led cum vencrit Chnftus implebrt.Q^d. Inchoa- radi,vt vnus ad hos,alius ad alios irct.Mihi aut j.lacet,
tacontemplatio maneatdonccvenia.perficiedacu vcnero nec veniamirucUigattu •ficiuChiyloitomo,&:nonijc
vt fitmanifeftaplenitudofcientia:, hanc auteplenediligit led quodnon fu iungendusPetto.
Chriftus.&:feruatina:ternum.Inj|la ver6expcclationc,ga AAvgvstinv s.Quodauiem ^U,sic(uuclomam
nondu no^iit futuram veruat£,homo minus dihgit,&. plus nec ucmam.Non fic intcliig.edu m eft quafi dixerit renu
diliget,cucu videbitficutieft . Qiia vcro vnmcrfjc vi& dcm'mi vel pmancre,fed expeclare/qm qnod pereum fignifii
(nnt mifericordia & vcritas>iut\us in hac vitaexpertus vndjq; no vtiq5 nunc,ledcum vencnt Chnftusadimpleb;t C
mala^plusdiligitcxncccflltatequavrgetur^amifericordta autep huncfigqificaturcuidiclumeft: Tufnefcauerc.
quaeft , (h^ nuncaga:
dum,voIuit'etiam in tratris cognofcerc exitum.
d Sic eu t4otomtinere,donec uenii. Nolo eum per marty
confumate.fed expeclateeum placidam carnis luaal
tionem,quando ego venicns recipiam eum in a:tcrna
tudincm.
ATheophtiactv s.Doncc «fn/jw,qda ficcxpt
NICOLAVS DE LYRA.
1 Dicit ci Sequcre mcvir ut enim in veteri Teflamento prophe
t* fignificjbant atitjua verbis & aliquafac7is,vtfupra diclumefl,
l.cap.fimilucr Cbrijlus poflquam verbo impofuerat Tetro pailora-
le ojficium & eiprxdixeratfuum martyriam,incaepie ire,&tunc di
xit Pffro:Sequcrc mcf.gertndo viccs meas in duob. prxdic7i>,ct
ftc per illam fequelam corporalem fignificabat idcm qnod priusVc-
tro per verba t xpreffcrat.
2 Conucrfus Pctrus,&C. Quia capcrat irepoft Cbriilum,ftcut
& Vetrut.
3 Qni6Crccubmt.Terhocautempatet,cpifie fuitIoannesyqui
fcrip(itifia,non ad fui infianthm.fcd ad oficndcndum Tctri txceilm
iutiiicui Cbrittiis commendauit eccleftammagis quam Ioanni,quam
uis eflet itafanuliaris fibi.
4 Hunc cigPj&Cc.Diligcbat.n.Tctrus ipfim loannemfpali dile-
(lione,vtfuprd dtftum eil cap.pi etcedenti,& ideo volcbateumbabe
vefcium mprxlationis officto & martyrio.idto dixit.
5 Doimniyhic auicm quid.i^d.Bonum cffet quod ifle adiungc
rctur mibi fucius.
6 Dicit ci Iefus.Toy;^ occaftone ex vcrbis Tetri,covfcquetcr po
nttur bentficium collatum loanni,cim dicitur.
7 Sic cum volo mancrc.O«<j/«>»e huiut verbi dixcrutaliqui,
qubd
li!'l f I
veim
tjubd Ioannes no eH mortnus ,fed cii Enoch & Elia traslatutm
radfum.jllij autcm iicu;,q> in fipulcbrofuo iacct dorm.cn
accipietes ftgnum cp infepulcbroeius vi iebatur qu&dafcat
nspermodum tbullitionis fitr%ere;.& dicunt hi, cp bocia
anbelitu eius,verum'amcn quiaftjtutum cfi bomimb^fcmel
diciturad Hcb.y.g.ideo dicunt ipfum circa finemmundi pro C\\
paflurum,propier hocfquitur.
Z Donec ven i a m . Scdicet in finemmdi ad iudkinm. ?ed i' fi
probat jtugper bocqnia itlnd quod hic dicitur a Saluatorc dt n
nc,pon:i tanqna pr imlcgiu fcu bcncfi<inmff.ale loanni concfff^,!*
tiiiii fero ditla coru,hoc non effct vcrum,mb cffet riia^is loamie
trimentumji tam din d diuina fcuitionc rt tardaretm ih't ttpo 'l
ingloria exijlentib.Tropter quod dicer.duta,ep Chriiiu, refpo*
verba Tetripetentis entn htrefocium inprxl.ttwne & marty
Cf»*:Siceum volomanere. Qji.T^otocimmori permam
nec in hoc mefequi,nec etiam voto cumfequi me quanium adfd»
tionir ofjiciH in regimine vniuerfaiis ccticfm tecutn,fcdmays v ><
cupariinquittetoilplationis. Donec venia.Tv^Ofl ad iudiciu i •
munei,feu ad vocandum cttm ad gloriam tattfhmdc flatubu
di.Habetur enim in lcgcnda fancli loinuis, qnbdCbriftus af,
eicircafintm vitafus. vocans eum adgloriam.
9 Qjidadte? djtia adTetrum no pcrtimbat fcire quid De or
dinabat dc loanne infuturum,ficut diiJum eft apofiotis sicl. 1 ■/ {i
-ken,
ii 0 )\U L I T E i\.
aeTiuus fignificatur,per Ioanne vero fic manentebonu
teplatiuus intelligitur,&: de tali df conuenienter,non n
t p d*" e':'et?"?e ^e-Conuerfus Vetrus vidit illu difcipulu, &c. tur,quu de vita contcmplatiua i mperfecla tranfit ad p<
Pcr I ctrum Chnftum icquctcm p opcra labonofa, bonus aam contemplationem glorias fine morte culp? medi
K -* f\ , . ■ 1 ■ ■ 4- Cunt ai
ri
lc-
aclmus
■\Suut
|p loannis Cap. XXI. 1340
nlcaeatur,nonperu.enieturadilludquodexpe£tatur. In hocfalmm eft. . jy
h • aqtS acliua vita quato magis Chriftu diligimus,tat6 fa b bip cft.&c. Hic aperte fuam defignat perfonam ex offi-
c jus liberamur a malo . At ipfe nos minus diligit quales cio,quod noluit defignare ex vocabulo.
nlimius,atide61ibeiar,nefemp talcsfimus.Ibiveroam c Ts{ec ipfm arbitror mundum. Avgvstinvs Non fpa- Tn-'2*
pjis nos diligit,qm qucd ei difpliceat, &: qd a nobis aufe- tio locom crededu elt,mudum capere 116 poffe;qux- in eo jJJ an*
ia,no hebimus, icribi qfiopoflait
n( ob allUd nOS , iEypr*)irtis hocintelte:erunr,&qu0<J n,n e(T;t ita intelligen^um, ipfe Ioinnes admonet. " fdipta.non fer-
hidiligit,ni(ivt -j-Exiiterso fcrmo inter fratres, quia difcipulus ille non mo- r fet?Sed capacitate
\:transferat '. • ° ,. . . r * *■ r , , r 12 legetm coprehen
ahiisqnodiligit aHtur . Etnon dixit ei leius, non montur, fedliceum volo3 di fomfle no pof-
hi etgo minus brnanere donec veniam, quidad te? I Iiceftdiicipulus ille qui4 fent,quauis(akia
vlno vultrema- n u-u j l- o r • r l r* - 1 • ■• 5 rerum fide, pleru-
neams: Ibiam- teitimonium perhibet dehis &fcnpfit hxc. Ecicimus,quia6 qlieVerbaexcede-
pl squo vulttra verum ell teltimoniumeius. Sunt autem & alia multa qux7 re videant fide,qu*
Kt?5 cfecitlefus', qu* f. fcribantur per fmgaU.aec .pfumarb.tror; ^£ *
,u T _ p .1 f Qu»ri'um »1 intelltgentiam. ' . . ._ r «r
■SfaKmar- raundum t cJperepoffe eosquifcribendi tfunt,libr0S. ^ ^^5**« t forta» ,
talateliberemur 11 nitur. Sedquado
an:tur ab eo Ioannes, vt in illa im mortalitate feruemur . ia qd apertqm eft vel augetur,vel extenuatur, nec tamen a
1 \it non dixit ei. Noneftintelligendum q> Ioannes no fit tramite fignificandse verirari.serratur,qrhficveibaremq
nj:tuusincarne,fedquicquidantepaflus, cp vltimum in indicaturexcedunt,& volunras loquentis,necfallentisap
pa;fenlumfiniret,Nonenim magnumerat daredileclo pareat,quinouitquou(q;credatur,aquovltra quam cre-
ncnori,cum diffolui &effe cu Chrifto fit multo melius. dedu eft,vel minuit aliquid,velaugetur.hunc loquedi mo
• Theophylactv s.Euangelifta euertitfalsa opi dum,Grxco nomine, np fojum Grecaruliteraru yerume-
ni'iemexiftimantium,quod no moriaturdifcipulushic, tiam Latinarum magiftrl hyperbolen vocannquimodus
eimmortalisfit:Vere.n.mendaciueftimmortalemeffe ficuthocloco,irainnonnullisalijsdiuinis literis inuenit.
hciine.Quamuis.n.Enoch SC Elias non fint mortui.atta l^cc ipfum. Non dicit ipacio no poffe capi, fed capacita-
m 1 mortales funt,ita & hic quoq^quauis non luerit mor te^egctium,quamuis falua fide rerum pleriimq; verba yi* *
tu;,fed morief,igiturqdnon montur,fed immortalis fit deanmrexcederefidemper hyperbplen.
hoc
JNICOLAVS D£ LYRA. prtm* epiftcU dicit:Quod audiuimus ,qnod vidimus oculis ncilris>
quodperfpeximus,& manns noflra contreclauerunt de ■vetboyit^
tji eftrum noffe tempora "velmomentayqu£ p ater pofuit infua po* & rita manifeilata eil.,& ridemus,& teftamur.
Ulte,&c.fed tantumpertinebatad ipfum verbo Cbrifti promptt^ g Et fcripfit hxc.CMos autem erat antiquorum, qaodjlli fcrU
ir i<militer obedire,idebfubditur:Tu me fequerc. berent hijloiiam qui vidiffent, ptopter qnod dicitur biftorh ab bi-
I Exiit crgo fermo in.frzties.Scilicet ^lpoftolos quierat vn\ ftorin,quo-.l cft viderey& ideb Joaines quiaudiuit -verba Chri(li7et
nurita te fraterna. fatla eius vidit^conuenientiffime potuit fcribere.
l i^uiadifcipulus illenQn fnoritur . Huncenim intelleftum 9 Sunt autem,&:c. Hic tollitur erroris occafio^quiapoffet forte
i-perunt ex verbis Chrifli. Sedflatim exduditnr ifte intelletlus aliquis credcre,<p nibil aliudeffet veru de Cbri(lo,nift q$ eft fcriptu
m^dicitnr. in boc cuan<:clio & alijs de Cbrifto, & boc tollitur, cum dicitur :
I Etnon dixit ei Icfus,non vnontm. Quiafecundum veritatt Sunt -iu.&cc.quafcripta nonfuntiCuius caufa fubditur ckm dicit.
. muusfuit,vcf:<pra diftum eft inprologo buius euangelij. I o Quaj fi lcribantur.£i«<J«t&ra adfatla particulatia & condi
4 kd fic eum, iCC.Hoc eil,nonpermartyriuni mefequi,tamen twnes,& circunftantias eorum&r uirtutcm.
jtineo fuerat promptitudo animi ad tolerandu martyrtum,quan- 1 1 Nec i^fvLm.ld es~l,hom)nes bu.us mundi.
do it proietlus inferuetis olci doliu,ideb illud pro martyrio abec 12 Capere poffe,&fi. Fafla enim & verba Chrifii no funt homi
tle<.colitur, quiu\fecundum quod dicit beatns jtuguslinus lib.de nis tm,fed Dei,quia Ulabumanitas erat organum diuinitatis,et ideb
w\'\s & concupifccntia.Tfon efl impar mer itum patienti» in Io- nonpoffunt ad plcnum ab hominibus ex plicarip aut etiam comprehe
m quipajfus non eft}& in Tetro qui pafjtonem fuftinuit. di.Quodpatet ex boc,q> 4 principio culcfttt caperunt fantli dofio -
3onec vcnizm.ty^ffumens animam eius d torpore abfque tct res libros fcribere ad explanationcm verborum & faflorum Chri-
me mgujlia & dolorc^vt difiumfuitfupra in prologQ huius euan- fii,&adbuc adplenum nonfunt clacidatajmbf! mudus duraretper
ici&fupraproximel tnillemiUia annorum,& fmper fcriberentur librijion clucidaren-
Hic eft diLToftta comrnendatione difcipulit hic ponitur com- tur adplenum^quia ftcut diflum ef},fac7afunt & ditla Dei quafuni
ne tiofut euangclij.Et diuiditur in duasrfuiaprimo ponhur euan nobis incomprebenfibiliapropter eorum excellentiam refpefiu intel
iendatio,fecundo tollitur erroris occafio,ibi;Svmt & alia Utlus noftn.Et ideb debemus fubiugare & captiuare in obfequium
■taJnpr;>»d ergo parte diciturftc.H ic eft diicipdlus iUe,/« Chrifti intellefiu noflrum,ut ei affeni ■ entcsper ftdem qua eft in ttni
wkloannes de quo Saluator immediati ante locutuseft. gmate, tandem veniamut ad contemplandum facie adfaciem,pr&fla
7 ^ui teftimoniu perhibet de his.Supple q vidit & audiuit te domino noftro Iefu Chriilo,qui cum Tatre & Spiritufanfio viuit
pr. >,er qieiui tefiimoniu eflefficax,proptcr quod in principh fu* & regnatin f&culaf&cuhrum,Umen.
prims
MO\otLITE\. adhuc capere no potuit perfedre, propter quodad laudeni
1 'unt autem&alia w«/^,e^f.Naprincipium huiuseuan patris& filij debemusquantum poffumus affurgerc, narn.
ge qc? icripfit Ioanes deemanatione vcrbi, totus mudiis corum gloria maior eft omni laude.
adhuc
F I N I S Q^V INTI TOMI
^™
l
■
BIBLIOKYM
SACRORVM
• T GLOSSjE ORDINARI£.
Primum quldem a Strabo Fulgenfl Colle6t# .
J^VNC VE^O ^OVIS PATRVM,CVM
Gr&corum , tum Latinorum explicationibus autta .
>OSTILLAE NICOLAI LYRANIs ADDITIONVM PAVLI
Burgenfis , ac Repkcaruin Matthic Thoryngi .
LOCVVLES ET COPIOSVS.
I N D E X
V E N E T I I S. Apudluntas .- M. D C II I
R O
D A
a
i>IO ^cgOJOT
AVA
4
*YJ . JO: ; 3AJ JJ
, V :\ a a
a a n i
,N
,
ft
•I n o a .u
<:J
.11 IT3M3
CHRISTIANO
L E C T O R I
Salutem & felicitatem .
E T E R E S ex Philofophorum fec%(le<ftar Chrifliane)in rerum
humanarum contemplatione cecutientes , cum immenfam hanc
xo^iWorbifcjue molem vniuerfam,ex nihilocrean & erTormari pof-
fe nature^ per fe ipfi vi concludere non polfent, vane de rerum pri-
mordio fentientes,in diuerfasfententias abierunt,alij 11 quidem ex
seterna &t indigefta materia; mole, quam vocarunt chaos , concor-
dia moderata,alij ex infinito terminis tandem circumfcnpto , alij
e>nagnoparuo, multifque humanf mentis imbeciilitate cogitads monflns, mun-
dm elfe productum voluerunt . Omnes tamen concordi mentis voluntate, nihil in
reum nature t«"t^ feu ordine melius , ad conferuandumq; mundi machinam aptius
el. voluerunt.Illudq; femperin rebus eftiudicatum optimum.,qu6d optima metho-
d' & ordine djgeitum eft.Quod nos animo quoque fenus agitantes, Cum Ttibliorum
S< rorum (jlojfam Ordinariam , multis primum veterum fudoribus laboratam , ma-
io ?que nunc Parienfium Doctorum diligentia,ftudio grauiore, acriorique cogitatio-
nau&am Typographicis formis mandaremus,ne tam copiofa veterum patrum do-
dna!Sylua,«T^i«aliquanotaretur,nehac quideminre fumptui autlabori pepetci-
m;,Pra?claniIima enim qufq; & notatu dignilfima in Indicem quantum fieri potuit
:c iofiffimum literarum Alphabeti ferie & ordine digeflimus , & quo facilior fit le-
diinueniendiratio paginas fingulas in fex portiunculas primas ABC , fecundas
D F, literis riotatas diftinximus , quo in Indice collecTtas fententias diligenter funt re
la : . Authorum vero,quorum in toto opere authoritate vfi fiint ij, qui GlofTam nunc
fcuolocupletarunt,nomina fingulis voluminibus ordine quoque Alphabetico di-
fy ita pr<efiximus,ne primis tantum literis notata patrum nomina (quod plerumque
luitatis fludio fadhim eft)celeriorem lecl:oris?cui fortaffe non fatis omnium autho .
k ; iunt no ta nomina,curfiim retardaret . Quod fi quid efl vel in colligendo Indice
ielecl:um,aut non fatis diligenter annotatum,partim id mentis noltre^ non fatis fub-
iliJclicio,partim quoque Typographorum,quae nos egit praxipites,fefl:inationi tri-
to.Sin vero mordacius reprehenfione vrgeas,quod eil a nobis aut infcitia aut incu
< eiTatum, acutiore tu mentis acie,acuratioreque diligentia refarcito . Vale .
Lugduni i 2 . Calendas O&obris . ^Anno human&falutis .
oo. i 3. X X C I X,
ERVM QVAE IN GLOSSA
O R D I N A R I A
•OSTILLIS NICOLAI DE LYRA,
Et Additionibus Pauli Burgenfis,replicifque Matthias
Toring continentur.
Index locupletifiimus. t
PriornumerusTomum feupartem operis,fecundus
columnam lndicat.
A A DOMINE Deus,&c.
Abaliquibus expofitoribus ratio
poniturquarererponitur,fed eft
ex ignorantiaHebraici fermonis,
p.4.&c62i.b
eft enim apud Hebrg os vna diftio
cx rrib.liceris compof]ta,qii£ (ic fo
nat aba aduerbium admirandt.co.
688.f.&734-f
A.dicitur,&hccdi<ftioeft qusdam
e3:o,exprimens dolorem,col.i ii7.c.h.dicitur,&eft
Ifieftio admirantis feu conqucrentis^ & col. 1 2 34.E&
I i.c
onatus fuit trib.annis ante Moyfcn,& ante pracepti dc
'ulierfionemafculorumHebrajorum,p.i.c.52o.f.Lyr. &
:.;4.c.Lyr.
oirur propter repentinam filiorum mortem non fucrit co
rinus.p.i.c.99i.B.
)• urgeffit f^minalia.p.i.c.798.f.
M n formando vitulo quomodo & quatenus excufandus
^:.82 8.C.
NxMoyfes.fandtifunt&perfe&i . Etmagis euangelii,
Imlegisdifcipulioftendunturjp.i.ci^S.i^^.&i^iy.
;uando pra»ponirur Moyfi, aliquando etiam Moy-
f feponitur cum fimul combmantur,& quarejp.i.c.i 38
y.
"^uomodo dicitur propheta Moyfi,p.i.c.54i.a
J"cct non dicatur propricpropheta habuit tamcn reue-
arncm a Dcoimmediste,p.i.c.5:26.&Lyr.&5/42.f.Lyr.
)riuomodofuir confccratusinpontificcmper Moyfcn,
u 'p(enonefictfacerdos.p.i.c.977.C.Lyr.
II rut 01 dinatus in his qux pertinebant ad populu,Moy
Jitera in his qua» pertincbant ad Deu.p.i.c^.c.Lyr.
3fkMoyfcs lufhctunt,vttotagens Ifraelitarum faluctur
u amphus cftin hisduobus,quaeranravirtus, quodme
,tln <]uodfcxccntamillia,& eo ampliushberetur,& in So
0 is ad minus decem requirebantur, per quos vix falua-
recuiquihabitabantPcntapoli.p.i.ci28o.!.Ori.
Pnntcr facrificia,icmper m humcris fcut &in pettore por
<*' t nomina patriarcharnm rribus dccaufis,*p.i.c. 787. B.
* u m in Exodoodlo veftib.inducndus a(Teueretur,inLe
ltononumaddividetur,balthcusfcilicer,quolincatuni
ca uc indutam hyacintiuam pra:cinfta erat,p.i . columna
X
8o2.D.Bed.
aaron & filii eius minorefquefacerdotesdiuerfomodo vrige-
bantur,p.i.c.82 1 .C.Lyr.
aaron quatuor filii cum eo in facerdotium eledti funt,fed duo
businftatufuomanentib.aliiigncdiuino cxufti funr,&c.
p.i.c.ii73.A.Rab.
aaron foli & filiis fui licuit diuina myfteria nude videre p.i.c.
l.ii85.B.&n85.D.E.Orig.
In aaron fupplicandi Dco &obfecrandiformadatur.p.i.col.
1280.C
aaron vt dicit Rab.Sal.dcpinxit cum ftilo !in rabula formatn"'
vituh,&traddit artificib.vt facerent ad fimilitudinem illius
&cp.i.c.828.f.Lyr.
aaron qua intentione iuffit colligi inaures & ornamenta vxo-
rum & filiaru quando Hcbra?i petabar,vt facercr eis Deos
P.1.C.828.&834.E.
aaron vt aliquid dicunt proiecit aurum in ignem vt ibi pcri-
rct,non vt idolum fierct,fed opcre diaboli formatus eft in-
devitulus,&c.p.i.c.833.C.Lyr.
aaron quid intendebat in fabricationc viruli cum ipfe fciret ,
quod vitulus non poffet deduccre populum,nec ctiam inte
debat vt adorarctur vt Deus P.1.C.840.D.E.
aaron an & quomodo peccauerit m fa&o vituli.Et an pecca-
to idololatrix.p.i.ibid.
aaron peccacum,an aggrauetur multum cx magnitudine do-
cumenti,quodin populo fuit fubfcquutum.par.x.columna
841. a
aaron tribuitur illud totum malum quod populus fecit , quia
confcnfit ad faciendum quod malc petiuerat p. 1.0854.6
aaronpeccatum in fabricatione vituli,an fuit tantcgvauitatis
vtipfecupoftentatefuadcbcrecdifperdi,p.i.c.997.C.Lyr.
&998.F.Lyr.
aaron,an pet mendaciumfeexcufauitapudMoyfen,p. i.col.
828.f.&84o.d.e.f;
aaron antc defuu&us eft quam Ifrael iri aliquam partem terre
promiffionis intrarct, Moyfeaurcmadhuc viuentccaprae
eft tcrra Amorrhcorum,&c&quid per hoc defignatur,p.i.
fol. i382.b.c.& 1384.01-ig.
Aaron quare mortuus cft ante ingreffum tcrrae promiffionis p.
i.fol.i3i2.i.Lyra.
aaron vbi & quomodo mortuus cft,& an Elcazar filius eius &
fucceflorin faccrdotio, &fepeliuitcu.Etanin niontcHor,
vel in Molera fepultus fit.p.i.c.13 13. f. Lyra. & 1431. c.Ly.
&i463.b.&i464.d
a aaronis
Glofk Ordin. & Nic olai de Ly ra
Aaronis filii in lege quid fignificent,p. i .09 n.d AbcfTalon vidctur efle alius ab Abfalon fiiio Dauid.p.
Aaron«shabitusairpencmilicaris,p.i.c.747.c ^ «.^!*10!1'. r „ r • j- * ,
Abac.KvaticiniumhabuitcontraNabuchodonoror&Chal Abiatharfuicfocius&confocnjstyrannidis Adomx.p
dcos,finc Babyloncm, A cjuibus tcrra Iuda vaftata eft , & 686.d
Ieruia!cm>tempIum«iucfubucrfum,p.i.coluran.2o4i.a.& Ab.cs&dee.uspropr.ctaub.p^.c.^S.c
*t uia , | 1 Abucicndavclabicctaqputaturapudhfimincsapud
AbaciKhiftoriadcmifTionceiusadDaniciapudHcbrxos aliquam habent ytUitatcm,&ah>idopctisneceaaij|
nonIe-iti)r,p.4.c.204i.b.Etintcxtu. c1281.bcd.Ong.
AbaouKlibcr knptus fuit pcr magnum tcmpus poft mortcm Abimclech pcr uctum lapidis & muhcns manum pcnt. ;
Ioiue,fcilicecpoftoaingcntosannos&plus.p.2.coiumna _»l*a.b
^ r Abimelechpcpigicfcduscura Abrahamquxrcns ami:i
Abagarusrexquiregnauitiuxta Euphratcn fcripfit Chrifto eius cnphci rac«oW,p.i.C26i.f.Lyr.
faluatori epiftolam.vt habcturin Eccleliafticahiftoria.p.y Abimclcch altcr ab eo dc quo m hiftoria Abraham trait
c02.f p.i.c.joy.J.c
Abba p'atcr,vtriufqire vcrbi cadem fignificatio ,tamen vnum abimclch cum eflet rex iuftus Saram fibi iuftam copu |r
Gricum,& aliud Latinum,p.y.columna 63 j.c.Itcm par.6. taueric,maximx hbi glorix fperam futurum, partc 1 f<
c.io6.f.co.498.d.cf.Etibidem.499C.ficdicirur,hxducdi .*J*b
clioncs funt idcm fignificantes.Prima Hebraica,vcl poctus abimclcch cum fuis non adhxfit idoioIacnx,partc 1. co r
SyriacattamcneacommunitcrvtunturHcbrxi, quialin- 2J3.C
cuaSyra&Hcbrxafuntpropioqux . Secunda Grxca, abinadabaIacnanimoarcamexcepir.p.2.c.3yy.b
*V } ablaclationcsduplicesfunt,&quib.temporib.fiantp.:p
Abbapatcr,quidmyftcriicontinet,quodfimulponunturhcc 374-c- ., -;
duo vcrba,cum idcm fi>nificcnt,p.6.c.io6.f ablactationis Ifaacin dicquaro fccit Abraham conui nr
Abdiasfubquorcgumpropherauit,p.4.c.i905.b. _ ciusquamnatiuitatis&circjnahonis. parcci.ccc
Abdias fccundum doaores Hcbraicos & Latinos f uit difpcn 2 77«d
fator domus Achab rcgis Ifracl qui pauit prophecas quin- ablatio alicuius rci in iudicio non eft repetenda quom< lo
quagenos&quinquagcnos,&c.p.4.ibi.c telligirur,&ctiaminquocafu.p.y.c.786.f
Abd.as donum prophetix eonfcquuru» cft,quia abfcondit ce ablatio idolorum pcr Rachclem fada non fuir, nifi pci ii
tum prophctas,faluans cos amortc contra perfequutionem «ftionem idololatrix patris fui.pa.c3 y 9 -c
Iczabelis.p.2.c.8t8.f.Itcmp.4.ci9oy.c ablutiobapcifmalisquatolliturp$oa&cuipa,vbi&
Abdiasfecundumdoftoresfuit tertius quinquagenarius , repenturrigurata.p4.ci3yy.
qui timens Dcum humiliauit fe coram Dco & Eiia eius fer abominatio in iacra fcriptura communitei accipiturp i
uo,& non fuic combuftus pcr igncm,iicutcxteri, parte 2.c. loIatria,fcu pio aliquoadidololatnam pcrtinei
8y8.f , iy86.f
Abdias prophctauit contra Idumeos qui debebant Iudeos di abominario,fiue offcnfa in facris voluminib.dicunti:r
Ii°ere,eoqdodaduobusfratrib.deicendiiTent,&ipficcon cra. p. 2. c. 1032.6
trario habuerunt eos odio perfccutorib.auxilium prxben abominationes vocantHcbrxi illa qux collunturab i«l
do,p.4.ci9o6.f tris,p.i.cy57.c
Abdias virvaldepiusp.2.c.8i9.a.b abominatioelipeccaforib.bononimrcligio,ftultumo .
Abdixfepulchrumcummanfulxo Elifxiprophetx&Ioanis turincreduhs,cumfidclespropta Deiamoiea
BaptiftxSebaftxvfquchodie vencrationihabctur,p.a.co. nent mundi&c.p.3.c.i43 20
o2y.c abominatiodcfolationis,poteft Antichrifti:sintcl!
Abcl&Cainquomodotypumgeruntduarumgencrationem go CxfarisquamPilatuspofuicintempb,&c. vc \
hominumele&orumfcilicec,&rcprobrorum.parte i.col. equeftrij,p.4.c.2 2 27.aItemp.y.c.39y.a&colum.£>.
in.b 6i8.d
AbcIcumfcribiturinHcbraicocumliteraa, fignificat luclu aborfusduplexcft,fcilicer,avitanatiuiratis:qui fctli
proprie:fcd quando fcribitur cum litcra,h,fahcet quod di« nulla fumpfit initia: & cft aborfus a fidc,partc i.col
cuntur Habel,non fignificat Iuftum,fed vanirarem tantum b.cd
Etratiohuiusnominationis,&c.p.i.ci2y.a.Lyr. aboifusdiciturbonus,nonabfolute,fedaliiscompara .,
Abclquarcfibielegitofficiumpaftorum, &nonpotius agri- &alius etiam videturcffcmclior quinonduraHi*
culturamficutCain.parteprima,ii3^.& ii4.f.&c. iay.a &cp.ibi.a
Lyr. abortiuusqu1dveIquisdicatur.partc3.col.y3. al;
Abcl de fua fan&itate & dignitate commcndatur,quia pri- c.33 i.c
mus martyr,primus facerdos,& primus virgopartc pnma aborciuipcnaminoreftquampeccatorisadulti.p.4.c.p
I2y.c aboniuuspn-piicdicituriecunduHebrxosfcctusco
Abelquomodo;fuifoccifusvtrumcum armis,aut fine armis, anteaf)iinationemdeftru6tus,p.i.c.694.f
p.i.ci»7.c . abraham,c\pofterieiusintcr lnhdelcscommorantes
AbcIoccifuseftincampoDamafccno,p.4.c.i94o.e. colocaueiunr.p.i.c.2 24.d
Abelmortuusfuitfincgenetationc,p.2.c.78o.c. abram traniiluuiahs vocacus.p.i.c.202.e
Abcl&Zacharias,perIudxos, &fuos prxdeccflbresoccifi, abrahain Deusrefulfitintrinitatc.p.i.a 231.8
quare magi.s nominctur pcr Chnftum qua ali ante vel poft abraham dilexic Deus fantfx Catholtcx Ecclcfix for
natiuitatcm Chrifti occiii •& quid per eos fignificetur. p. y. pixputio hdelcm,&cp.2.ci44.c
C.387.c.cV86i.c&fol.iy6.e abraham i^.annosnatus Dci cognitione illuftratus
Abelnomencftciuitatisfortis& muratx,p.2.c.8i8.f commonuitdeidolorumcultu.p.2.ci44 d.c
Abelcxgencrchumanofccundonatuspertinensad ciuitate abrahamviditcresangelosinfiguramtrinuaus,parce
DehCainveroprimonaruspettincnsadciuitacemhomi- 231. •
num,p.i.c.M3.b abraham poftcriqueeiusnonhabebantopusfcsderc
Abclucrificiumigncecejodimiffoconfumptum.p.i.c 114.C minifteriocxcifo.p.i.c 1491.8
Abcifam prcab.famis anguftias fuftulcrat Dominus,&efcam abraham in igncm f uiffe miilum quia ignem nolueiit
Ifracliprxbucrat.p.3.c.288.d traduntHebixi.p.2.c.i43.c.
abr
ai
»r
Ind
Abibam primuspraefumpfitpronunciareDeurn creatorem
T,uia effe cun^orum.p.2.c.i44.d
Abmamcuia Chaldasis &aiiis Mefoporamiis expulfus.p.
ci44-d
Abiham Deusprimode cclo.nouiffimcin tabcrnaculoap-
iiruit & quidid myftice fignificer.p.1.02 jo.f
Abthamcredens fuit Dco>conrraFjuftum.parte i-columna
:7.b
Abiham vidittres viros inmeridie,Loth verovefperi duos
.jiaLothmeridianxlucisclaritatem non potuitfufcipere
^braham vero capaxfuit plenum fulgorem fufcipere.p.i.
2Ji.a
AUhamquarefueritin metu.p.icipi.a
ab ham quam mercedem petiit a Domino.p.i .c.2o8.d
ab ham quare vocat fcriptura diuitem valde.par. 1 .columna
ab ham,anfuit primogenitu$Thare,& Aram vltimus.p.i.c.
83.c&ci88.f
abiham prius di&us eft Ram deinde nuncupatus efTAbram
tandem abraharo.p.^.fol.? oo.e
abim licet primo vocatus fit,& poft Abraham,tamen frcque'
usinuenkur Abraham,quia eft nomen magis vfitatum,&
:ribenti vel dic~tanti citius occurrit,nec eft vis de illo cum
crhccfentemia non mutetur.p. i.c.i 83. c
alaharBjdiciturquafi.paterexcelfus. Abratnm vero dicitur
uafi pater multarum gentium: Nam gentium , m nominc
on habetur,fedfubauditur.p.i.c.2 30.d
ahham commendatur in prophetia Balaam,& per eum fta*
js populi Ifraelitici.p.i.ci 367.3
ahham,anedoctusfuicinaftronomia,fimiliter& Ifaacp.i.
.2 90.b
ahm vbi,feu in qua terra natus fuit,an fci.in Chaldea,vel in
1efopotamia.p.i.c.i86.f.& C.141.C& i42.f
abhamquandocxiuitdc Aram5anpoftmortem patris,vcl
nte & de cius a?tate.p. 1 .colum.i 8 j.a. Itero. partc 6.colu.
"5'g-h
a amquod fit mifTus m ignem fabulantur Hebra?i,quia i°ne
lolueritadorarc quem Cha!da?icolunt.p.i.ci84.c
aahamfecundum Hebraros expra?cepro Nemroih proie-
tusfuitinignemproptcrfidem vnius DcivcrUed diuiai
jsfaluatusfuit. parte i'.colum.i84.f.g
] m par^.colum. 263 .f
ahhamcur voluit mentiri, fororem fuam dicendo qua? fuit
xor,& non potius Deo commifit,qui fi vcllcr,eius pudici
am apud Pharaonem confcruare pofTet,parte prima,col.
9i.a
f ram vir tanta? perfec"tionis,quomodo pcr mendacium ex-
xifuit vxorem fuam periculo adulrerii,quia vt vidctur ma
2sdebuiffeteligcremori,p. i.ci94.e.f
'■afiamquomodoadorauit populum terra?,parteprima,
5-d
a|am vc nihil omittcrct de his qua? poterat facere ad confer
andam caftitatem vxorisTua? , incluferat eam infra vnam
rcain , vt dicunt Hcbra?i , ne videietur ab Aegyptns : fed
mn perueniffcnt ad quoddam paffaggium , &c partepri-
ia,col.i9i.b
ahhamiuftusfeftinauitpro fcpulchro prcciumfoluere,p.i.
cl. 2 84.11 r
»hm,vc habet quorundam Hcbra?orum error, multiplicitcr
eccauit,non iblu in mendacio,&c. fed etiam inquantum
:rram promiffionis cxiuit fine mandato domini , &c p.i .
§ j. 1 9 1 .b
ahiharr. prophcra crat,p. 1 .c.2 84-a
bimdeAegyptoalccndeiisrcdiiteadcmvia quaabiitdu-
!icidecai:ia,p.i.c.i9j.c
^x««;ad animicxercitationcm pcrtinet & fepc vitio
JK leputatur,p.i.c.287.e
wfcra duccns bcllum contra reges,poft obtentam vidtoriam
ccreuit cisqui fum ipfo vencruntadbellumiushabcre
1 Partepra?darum , quod exponitur dupliciter , parte pri»
ex.
ma,co!umna 206.C
Abraham & Adam nudiciotuerunt Deurn pcccatores igno-
rare,p.i.c.2 67.e
abram muniuirexpertosvemaculos,fic translationoftraha-
betfed Hebraica fichabet. Numerauit cxpeditos vcrnacu
los,&c& vnde ifta variatio proucnerit.Et eft fenfus,quod
muniuit fuos armis bellicis. Ex quo patet prudentia Abra
ha?inrcmiIitari,p.i.c.2o6.f
abraham tres plenarias accepit benedidtiones, p 1. c.26g.d.e
abra , an & quomodo timuit, ne forte promilfio fibi facta per
tam folennem vi&oriamefietimplcra,p.i.c.2i6.d.e
abrahamcurrefponfadantur,nondicitur Deusdefcendcre,
fed fupra ipfum ftare,p.i.c.23y.c
abram non proptcr ftei ilitatem terrar promifia' percgrinaba-
tur in Aegyptum , fed propter probationem fidei , &cp.i .
col.ij29.a.& ij3o.d
abram quia viuente vxore , ancilla? adiungitur , excufatur.de
adulteno,p.i.c.2iy.c.&col.2i7.a
abramnonvitupcraturde bigamiaficut Lamechduplicira-
tione,p.i.c.2i7.a
abram quando cum Abimclech pactum fecit, & didtus eft pu
teus quem fodit, puteus iurationis quomodo congruat vc
ritati,p.i.c.2i4.f
abram d<* facrificiis in lege fiendis ad colendum Deum fuit
inftru&tis, qua? erant quafi qua?dam proteftatio interioris
cultus.Etquare,p.i.c.2 09.c
abram multum diligcbat nofpitalitatem.Et vtdicut Hebra?i ,
tranftulit fe alibi habitando vbi eflent via? frequentata? , vt
ficpoflet hofpitesrecipere,p.i.c.2ji.e.&c.269.f
abramvtHebra?idicuht,horrum plantauitin quodmerfas
arbores pofuit ad ferendos frucTus , & hoc propter hofpi-
testranfeuntesrecipiendoSjVtamcenitatelocirccrearen-
tur & frudtibus reficercntuf,p.i .c.2 6 1 .f
abram cum cffer nonagintanouem annorum circuncidit car-
ne praeputii fui,& dcinde dicius eft Abraham, p.i. c 2 28. e
abraham fimul habuit pra?ceptum circuncifionis(qua? fuft fi-
gnum & chara&er fua? fidci) in fe& in fuis fequacibus , p.
6.coI.58.f
abraham pacTum circuncifionis non fufcepiffet, fi Adam pa-
cTum Dci cuftodiflet,fed quia ipfe in hoc membro culpam
innobedientia? prius cognouit,decuit vt ifte in hoc mebro
fignumobedientia? fecundoacciperet,& quarc,p.i.2 23. b
abram cum aftcdum haberet ad < pus hofpiralitatis, & homi
nes non venii ent,videns hoc Deus,fecit tres angelos appa,
rerCjVtdicuntHebra^iin fpecievirorumjVt eiscxhibciet
hofpitalitatisofficium,p.i.c.2 20.d
abraham an quando & quali adoratione vnnm inter angelos
in fpeciehumana fibi apparentcs adorauit , fcilicet an du-
lie adorationevellatria?,p.i.c.2 35\f.& fequcn.
abrahamangelosfibiinfpecic virorum apparenres, anho-
minestantumautangelos velDeumeflecredidit,par.i.c
238. a.b
abraham vt Hcbfa?i dicunt,vitulum coqucndum pro hofpiri
bus angelis,tradidit Ifmaeh, vt cibum pararet , vt cu afiue-
facerethofpiraIitatisoperibus,p.i.c.2 35.f
abram vnde habuit occafioncmpetcndi prolemadomino,
dicens . Domine quid dabis mihi. Ego vado abfque libc-
ris,p.r.c.2 06.c
abram non dubiraucrit quin haberet prolcm fibi promiffam
a Deo,& fimiliter ha?reditateminpcrfona propriavelti-
liorum,p.i.c.209.c
abraham in promiffione filij pr:r cordis exultatione rifit, non
ficut Saracius vxordiffidendo,p.i.c.2 2 6.c
abraham quomodo dicitur patcr fidei,p.i.c.465. 466.467.
abraham cft parer omnium fidclium.qui fucrunt poft ipfum,
P.3.C.433.C
abraham an & quare non aufus fuit petendo ad mroorcm nu
mcrumdcfccndere,quamprodecemiuftis;p. i.c.2 37-f
abram nufqtiam Icgitur fc cincrcm& puluerem profeflum
cflc,nificurnmeruitDeilocutioncm habcre,p.i.col.2 36.b
a 2 Abraham
Glofla: OrcW& Nicolai de Lyra
Abrahamauaadorationcadorauir,cumdicitur .- Quoscum nosfe cfletcognofcuntrcxpcaantesciuitateni hobc
vi^ni-tlc.&adorauitinrnia,p.!.c.238.c fundamcntum:cuiusartifexDcuscft,progcnicsautc
Abrahum< •.rnodoadorauitpopulurfitcrrar,filios vidchcct pioruminhaxvita cumatcm cxtiuit,&cpartcprim
H«h ll,lturavxori.fuccumfcriptumflc.Dommum i:o.c
,ado.&iil.lol»fcr.p.i.c.27y-d - . > a^&durat.ofincfinCjp.i.c.^g.f
AhrahimnonindicnatMjitad8,llCC'indlCCircuncificKU»plil abrahaeproptcr fuam iuititiam,non folum remporabn, 1]
fuV'odindicabadationisconuiuiumfccit:Etquare,p.i.c. coeIcihafiuca::crnaaDcopromiflafucruntJp.i.c.»oj
j c.2i4.f.&2iy.a
Abrahim primopcr tidei mer.tum, omninm peccatortim rc-- abrahr tcmpore fcparatus cft populus Dciab crrorc fiiu
' mi!lioncmadcptuscll.Dcindcpcriuftitiam,vtmuItaruni crorum,p.x.c.i7.b ... . .
fi .rctpatcrecntiuni.TcrtiOjfadtapromifllociTccitquodhc abrahx temporc tcrtia artas munduncipit,&huius
rct fcracn fuum ficutftcl!x,p.6.col.: i.f.Itcm par.^.colum. chraadaptatio , aetatifque tcrtiae hominis , & diei i
. . . crcationis , accommoda affimilatio ,partc prima col r
Abiahamqiiarcconrtiftaruscfldecic^ioncfilijtHjfmaclisf. ibidcm.
cunuai.:.:;uc|.-ojlKtiafucrit,quamipfcmagisquamSa- abvahxcommifitDcusiccretafuaduplicicongruitate,
ranoll >.i.caj8.a 7°-f ..... ,
Abr.il.am immola. c volcns filium fuum crcdidit quod Dens abrahx humihtas commendatur cum puluerem & cincn
ipfum amortuis fuIcitaict,vtcomplcreturincoproini|iiim confitetur,p.i.c 2j6.a
iuum. Alio nicdodiciilofcphus.Et quomodo Abraham abraLcfinusquid cftjpar.^.colum^^.e.Icempar.j.cs
pcrfuadcbatfilu)luo,vrfpoiitan;efubuaimmolationisfa 921.C
criikium p.i.c.2 65.b.266.c Abrahse infinuquarciufti dicuntur fuiiTc,qui anrc sn
Abraharn qiiomodo voluit filium fuum immolarccum occi- tum Chriftifcu eiuspaflioncmdecelfcrunt,paf.i.co 1
fio innoccntis fit horribilis,& illicira,parte prima columna 2 »7*
25-T.f abrahaMinusanideodicaturquia habuerit credcndor I
abraham quando immolauit filium habebat centum & vigin riorcs reuclationcs quam poftcri,vel alia ratione,pai x
riquinqucaunos,& Ifiactrigir.t3quinque,vthabetur,p.i. 47o.d
C266.C abraha? cum dicitur 'Egredere de terra tua,quomodo h 1 1
abraham nonftatimiuftuseft fiiiumoccidcre fcdtridud ad dkituncumiamdiuantecgreffusfuiffercum patrelf.
immolandiimduv:erc:vtlongitudtnctemporistcntatioau . andcChaldaeavel Mcfopotamia mtclligcndumfit 1
gcretur& quomodo,p.l.c.264.c 187.C& c.i93.c.i94.d.e
abr3m iuifus cft immolare filiura , vt probarcrur cius affeaus abraha?,vt dicunc Hcbrei,fuerunt faae plures reuelatiofi
& fidcs,p.i.ci 3 2 : -c prxccpta fuccdfiucquando dixit dominus ad ctim : c
abram feruum infli t ponerc manum fubtcr fcmur. Et quarc filium ruum,&c.Et ideo,vt inquiunt,vt ex pluribus 1
fccundum Hcbra?os &carhoHcos,p.i.c.284.b fionibusadobcdicndummaiorcmhabcrctmcrcede
abruham,vrdicuntHebraei,itamundusfuit apcccatoquan- 6toresnoftridicuntquodfuirvnicumprseccptum,&
dofuitcentum annorum:&quandocratfeptuaginra3ficut c.264.e.f
quando fuit folummodo quinquc annorum,partei.colum. abrahoe apparuerunt tres angcli,vt Hebrari tradunr, in
244.C virorum.Vnus ad nunciandum Sara? conccptum.A j
abraham grandcuusduxit Cethur am,mortua Sara:non pro« fubuertendum Sodomam, &c. Et tertius ad fanandi 1
pccr incontincntiam>nec propttr riliorum procreationcm, bram,&adlibcrandum Loth de fubucrfione Sodom u
fcdpromyftcrio,&cp.i.c.22.a p.i.c.2 29-b
abram quod eft cx. trib. mulicribus fobolem procreauir, quid abrah;r,vj Hebrei dicunr, apparuerunt angeli tcrtia dii c
myftice fignificat,p.i .ibidem. qoam fucrat circuncifus,p.i.c.2 3 i.c
abram mortuuseft vica: fua: auno centcfimo feptuagefimo abrahxfides&conftantia^&cenumeranturmagnificf, *•
quinto,p.i.c.244.c o2 3.&fcquent.
Abraham triplicem figuram gcrit.Primam faluaroris,alrcram abt aha? dixir dominus, Vade in terram Moric id cft in « u
patrisaeterni,tertiaianaorumquiaducntum Chiifticum inquaeratmonsillcquemDcusipfcera: iibi derao t
gaudiofufccpcrunt,p.i.c.229.b tirus,&cp.i.c.27o.a
abraham defidciauir cognofccrc tcmpus aduentus Chrifti ibtahxad quercu Mambravres viri vififunt,fed vtiqi n
quod cft vidcrc Chriftum in fpiritu, pirtc prima columna erant.Non enim funt angcli viri,fed vidcntr.r,par4.( '«
1171.C i597>D
Abraham cxultauit vt viderct dicm meum.Illa vcrba refcrcn abraha: dignitas oftenditur ex hocprarfertim ir. hisqi1 -
da funt ad tcmpus immolationis Ifaae,& non ad vifioncm dcm pcrcmcnr,quod in apparkioncfibi fa<fta,nutnc I
quadicitui.Sic crat fcracn tuum,&c.partc prima columna terminatus diuinarum perlbnarum explicirc demofll
214.^ licctctiamantcainprioribusimplicitcinnucbatur, p
abrahamquomodocoram Dcoambularc intelligatur. Vidc col.234«d
in Ambularccoram Deo. abrahxcircuncifio commcnu'atafuicJ& qtiarc,par.6.ii.
AbAbrahamdcfccndcrunt SaraccniperHif"uaclcm,& Idu» 5 7-b
raari pcr Efau , & Iudxi pcr lfaac,partc prima columna abraluv non contulit circuncifio,ied fides , pateraii*
223.3 quoddi<5tuscftpatcrmuItaM:mgentium;partefc:-- -'
abrahamdcfcribiturfccundumtripliccmfatum.Primocnim 58.
vt incipicns.par.i.colum.iS^.t.SccundojVtproficicnsjCO abrahx facrificiumdiflarab iI!oquodIcprcfccir,quia
l!imna68.b.Tcr:io,quomodofchabuitvt.pcrfcclus,colu. ftusobruliMftcfccitquodicgcvetaturjO.iccundacc
2 2I.b Z$6.C
abraham primus in fcripturispresbytcrvel fcnior appellatur abrahx nonconu:nitdcfictrevelminui,par.cp. imay
p.2.c.9i.a 83. c
abrahampcrcgrinihofpiralitas,p.i.c.2 29.b abrahar quareapparucrunrtrrs nrgcliinnumcroimp;
abrahamprxcftfamihoe ho.fpitalitatis,parteprimacolumna domamvcro vcnicntcs fuciuncinnLmeropari, pui
ii2y.a 239. f
abraham in cafulis habitabar,quia fanAi>hofpites,& percgri abrahae apparcntes tres angcli, vt Hcbra-i dicunr , f
Mic k
fnd
ex.
^chaeljGabrief&RaphaeUraquodMichieleratinme- dabilisin conmgato.Etquare,p.6.ci6o.f.Siciniuuenc&
C),aliiautemduoaddexteram& finiftram. Erar autem fcne.Ibidem.
rpdusambulandi tunc q*sod fupenor ambulabat in ir.e- abftinentia? & crucis duo funtgenera.Corporalejfcilicet&fpi
d),&inhoccognouitAbrahamquiseffetf!jperior,p.i.co. ritua!c,&cp.5.C283.c
22<f abftractio a curis cxterioribus requiritur ad inueniendum
^rhxpater,eiiifquefraterNachor,vtdicitRab.Sa.declina Dcum,p.i.C557.a.b
uuntad idololatriam,p.i.ci8y.c abftra&iomentisaterrenistantofacitipfam Deo plenio-
\bihrdedit Abimclcchdona dicens. Hoccrit tibiinvela- rcm,quantoina?ternaliberiuscxtenditur,p.i.c.653.b
t n oculorum ad omnes qoi tecum funt;SccHoc vanis (en abftractio a curis fecularibus neceffaria eft, vt homo dignam
f)uscxponirur,&quare,p.i.c.25o.a.25i.d obIarionemfaciatDeo,p.i.c876.d
|bihx & Sara? nomina quomodo Deus mutauit,& ex norm per abftraftionem a fenfibilibus acquiritur aliquando vcritas
r fno retragrammaron he literam illius addidir,vt Hebrfi in dubiis,p. ici 22 o.c.
t ibnt.Et quare nos a lireram profenmus,cum he litera ad abufus an & quomodo fiat in humana natura,que ad gloriam
Eadicatur,p.i.c.22i.b Deieftordinatadumillapriuatur&damnatur,p.4.colum.
/ibr proprer pcccata(vr afierunt quidam Hcbra?i ) filii Ifrael 72o.e
frnintincapciuirate Acuypciacapermuliosanuos,quae abufusfacrorum vel primitiarumfuitillicitusquiadetalibus
(dcmaff.-itiovanaeft.lbidem.f facerdotesDominominiftrantesfuftentabantur,p.i.colu.
abnamiiimlocuseft,vbi conditafunt corpora Paniarcha- 946 f
1 n,p. 1 .0440. f abyff us pro quo accipitur cum dicitur.Et crant tenebrf fuper
abfoninparremimpietas,p.3.c.6oo.d.&6o2.d faciem abyffi.p.i-c^j.a
?f on occifus eft duobus ftadiis aHierufalem,p.2.columna abyffus duplici modo accipitur cum dicitur.Et tenebra? eiant
< 6.e iuper faciemabyffi.parrcprimacolum.quintac.Lyr.&6.e.
ibf on parricidce in vallc regis titulum ftatuit & in foffara Bed.
' oie&us cft,p.2.c.626.e abyffus quarationedicitur congcrieselementorum,p.i.c.y.c.
abiionrcplicaturproptcrfex conditiones pcenae gehennae , & 6.f.Lyr.
iia?fi!nt,pcc'iadam!ii,pcenafenfusftridordeatium,&fle abyffusaniinahumanadicitur,&quare,partei.columnaj.c.
is extcriores renebrae.ibid. Lyr.
ab! on perfequcns Dauid & viros cius , fignat tyrannum & abyifus cum in Genefi memoratur, quare non adduntur ifta;
oprefforem fimplicium,cuiuscap'4t adha?retquercui,mu claufu!a».Fiatterra feu abyffus. Similiter. Etfactum cftita:
( fublimia appetendo.Ibid. Et vidir Deus quod effet bonum,&c.ficut in cajteris creatis
Bonpatrisperfecuror fignificattyrannum •ipoftaratem a additum cft,p.i.c.4i.b.c
iicperfcijuensChriftum patrem fuum inmembris,qua- abyffus fiaccipiturproaquarummultitudincimpenetrabili,
fuitIulianusapoftara,p.3.c456.f terra,nvndiquecircumdante,curnon propriehoc declata
■oaismorspilorum comis,coma»arboris affixis,p.2.coI. uir,Dcjidiccn>;M ftritudoaquarumerat fupcrterram cu
4-e aqua abomnibus quantumcunquerudibus fitpcrccptibi-
ablon non ftatim emedio fublatus eft,fed tanquam in iudi- lis,&cp. 1.^42. e
:opriusfufpenfuseft,&Iignoamxus& Dcofvrente fcn- abyffuserataquarumtenebris velataomnequod videbatur
ntiamlongo temporc pependita conicientia deinceps antecreationem,p.i.c.6.f
!j|igcl;atus,p.2.c.625.b abyffi faciem.Si hoccompleximaccipiturproprimomobili,
ijonemtraduntHcbraeidepofinim dequercu petiifTefibi curftatimfpfum nominataquas:cumdicit:Ferebaturfu-
. duciav anrcqucm pcriqierctur,vr facerec titulum oi> me- pcr aquas fecundum iftam cxpofitionena,parte i.columna
loriam fui,co quod nohaberct filium talem qui rcg.io di- 42.d.e.f
jiusilfcr,p.2.c.626.c abyffosfcil.multitudinemaquarumingyrovallauitDeus&
ab lonisfcclus non vfque ad fincm ei proctffu,p.2.columna racta fuit haeccongregatio a Deo per ceitamlegemfeu di
4-e fpofitionem,p.i.Ibid.t
bi onis cadauere in prope fitam vallcm profundam inflit abyffifuntprofunditatesaquarumlatcntium& mariaomnia
,abco:ipopulovtlapidibusobruerct,adeovtfupplicium p.j.c.i 582.6
Ufcfepulchrum,p.2.c.626.d abyffusdiciturlexnoua&vetus,p.3.c.728.b
abr.fa rcs,auidius qua?ntur,celata vnerabilius confpicit, abyffi func corda latentium tam bonorum quam malorum,p.
uquarfuachariustcnctur, fincfaftidio fit percepto cum 3.C.1485.C
cnlura,p.5.c. 1 46.d accaron eft in tribu Dan vci in tribu Iudar,& vfquc hodie gra
ab!uendimodus,quo Iefus abfoluitadulteramnonefttra- dis vicuseft,p.2.c.35i.a
1 j:ndusinconfequcntiam-Ethuiusratio,p.5.cii55.c acceptanonfuntDeoomnia exteriora quoe fiuntad cultum
ibincntesviri,Onagri vocabulofigurantur,par.3.columna diuinum,vceftmacerialis ecclefia,vafa argentea,&veftes
9-b quautuncumque finc pretiofa,oifi propter cultum intcrjp-
abl ic-nciaadparadifigaudiapercibumcmiffa,quantumpof rem,&cp.2.c.55.767.c
imus confurgimus,p.4.c.473.b acceptioperfonarum.quando & quomodofit culpabilis*, &
btncntia mericum auget.cui nulla cft potentia naturc, p-5« quando quaue confidcratione non fic cu!pabilis,par.6.col.
I «*l. 17 :. d.c I276.f
abfncnria 3 cibis non cfl Deo acccpta,nifi cum hoc fit abfti accidens quoddam mutat fubiectum & non mutatur , quod-
intiaavitiis,&ieiuniumcomitenturopcrapietatis,p.4.c dammutat &mutatur, quoddam nec mutat nec njutarix
522 f quoddamnonmutaturquoad naturam,fedquo ad modn
abfncutiacibi& caftigatiocorporis corruptibili corpori ne p.6.c.584.e
cffaria funt,p. 1 .c.i 284.^ accipcre vulc aliquid a nobis Deus,& ica nobis largiri ipfe, vt
*t)(nentianifilittacinmcdiononvaIec,exemplumdccicha- dona fuanon immcriris largiatur,parccprima column.i
r)P-3.c.29o.e 1399-b.c
bfncntia a cibis , m quibus & quando licita vcl illicira'fic accipercaliquando,aurerrcdicimus,Vnde:aucsquaaliasra
f5.ci2o.d piunraccipirres vocamus.Vndc:Siquisdcuorar,fiquis ac
*bi ncntia ahquam quae laudabilis cft in rcligiofi,non eft lau cipit id eft rapit,p.i .c 1 604.C
a 3 Accipcrc
GlofTae Ordin.Sc Nicolai de Lyra
Accipcrc aliquid ex paao pro fpiritualibusnon cft licicum.ta
mcn ai> cis quibus fpiritualia miniftrata lwu,dona tcmpo
ralia.. atlicuum,p.4.ci5i4.c
Accip rapaccs cft aucs, lcd manfucfat , & rapmam
cum boajiniby» opcracur,p.i.cioo4.c
Accipucr pcr fingulos annos pcnnam vcccrcm noua nafcente
proiicit & tcmporc auftri vctcrcs pcnnas dcponir,p.3.col.
Accipicrcsvocamus aucs rapaccs,quae aIiasrapiunt,p.i.coi.
J6Q4.C
Accufario fuiipfiusquantum vtilisfir,p.y.c.*o70.d,
Accruus m imo latior,in fummoanguilior crcfcitjp.j.colum.
lS7I,c i • o i
Acccabula os anguftum habcnt,& angufliam Iucrelcgis & ob
fcuriratcmpiophetarum fignificanc,parcc prima cplumna
Acctum multum icfrigcr."U,& idco in c3hdis regionibus cuiul
modieftccrra Ifrael,vtuntur accto,maximc tcmporc cali-
do,p.2.c.456.f
Acctumvtrumintormcntis exiftemibus accclerct mortem ,
p.5.c.4j6.f
acetumbibuntqui poftvitae fanclitatem ad vetuftatem pra>
tcritorum labuntur viciorum,& corruptione veteris ncqui
tiaedelcctantur,p.i.cioo2.d.e
Acctum dcderut crucifixus Icfu in potum cum vino mixtum,
Etquarc,p.5.c.4y6.f
achab pcntientiam cgit& veniammeruitdemorteNaboth,
p. 2.0.346. d
achab accepta cxpericncia vcritatis vcrborum neccffario re-
quircbac eumcuiuslinguanubes clauferat,par,2. columna
817.2
acbubrcx Ifrael quomododicicurmalumfeciffeincofpectu
D>mmifupcromnesantccum,p.2.c8oS.f
achabhliusChiilia:& Scdechiasfueruntilli duo fenes quos
Daniclconuincitdcf"alfocnminccoutraSufannam,p.4.c
779-c
achaia,iiomen regionis cft,cuius metropolis cft Corinthus,p.
6.C421.C
achan lcribcndum cft,& non Achor in Iofue, vt dicit Hieron.
& iiceftin Hcbraeo,p.2.c.49.c
achan quamuis dupliciccr erraueiit,f.in peccato facrilegiijfu-
randorcmfacram,in violaciouc fahbati , & fuerit duplici
pcena punicus,tamen faluacus dt.p.2.C55.c
achaccs ab achacc fluuio Sicilix,vbi inutnitur,& fertur efTe ni
gri coloris habent candidos m iuperficie ramos, p.2.colu.
Inccrl.
achaz fignum oblatum recufauit,quod ad eius confolationcm
Efaias obtulirdcd dc Dominodiffidcns ad humanum auxi
lium rcfugit,&cideo populi fui ia&uram palfus eft , p.2.c.
U32.f
achaz quare timet fignum pecere,cum tame prophcta ad hoc
cum monucrit,p. 1 .c 284.3
achel demach funt duae dictiones,& non funt proprie Hebrai
cae,fed magis Syriacc,fignances in Latino agrum fanguinis
i cd q jia lingua Hcbraica & Syriaca funt valdc propinqu^,
•homincsnotabilicerliceracimagis vtebancur lingua Syra
quum Hcbt*a,&cp.6.c.982.f
achimclcch faccrdos viuleptognatus,p.2.c.455.b
achimclcch cum Dauid holpitio fufccpu figurabac quod nec
pr^fumpcofuturxmortiscxicio verumillum P;ivnd holpi
tio fude mcncis rchgioii cxcludercnc faccrdotcs,p.2.colum.
457.b
achimclech & Abimelcch duo nomina funt magnam haben.
tia conucnicntiam , fcd tamcn diftcrunt , pai cc j.columna
654C
achor non eft nomcn proprium,fed appcllatiuum,p.4.colum.
I7i4»f
acidiofilicctnaturafapicntcs& acuti.fi funtdcfides perdunt
bonum naturj?,&qui minus habcntpernaturam,acqui-
yuntperinduftnam,p.i.c.j63.c
acidiofi in bonis operibus per quos figurantur , p.i.colu r
acid iofi eft vclle regnare cum Domino,& nolle pati pro c
3.0.1657.8
acidia? a torpore quicunquc cuigilaucrit,& pcr cxcrcitiui
ni opcris verecxurrcxerit.in ecclcfia iupereminentcm •
tiam Dci & introitum rcgni ccelcftis incclligec,par. i.J|
acnfiacftcaecirasquapercufn fuerunt,quivolcbant rctip
Angclosin Sodom»s.Etvndedicitur,|p.i.c.243.d. It<
2.C.892.f.ItCm p. jr.C,22 1 5.C
actio quclibet huius mundi mola eft.Et quare, p.4. colu
402. d
a<5tio agcntis pro formam introdu&am.&cnon cft nccc
inquibufdamadilliusforma? conleiuationem,in qu
damcamcn eftneccffarius continuus influxus agc
lubiecto,etiam poftintroductioncm formc,&cp.3.c.
jn Addit.4
adtionem noftram,cuulfis iniquicacis fentibus.ad frugcrr|c
bucionis excolere,eft pt aeparato opere agi u diligcntc: j
ccre,p.3.ci709.a
actiomnanda,cumelationenon elcuari,{cd grauari,p.
407. b
actionis p'"ae pcrfcuerantiam & famam,defignant ligna (
E: quare,p.2.c.732.c
adtio bonacumanteoculosDcivfqucadtcrminos
regit,quafiprotcnfa tunicatalum corporisopcrit
jSr.d
actiones dua? funt,quarum v na quae male gcffimus
tentia: lameni um abluimus,altcra bonorum oper
buijgtaciam Dei& prxmium beacitudmis prom
i.ci2i4.e
aclio quxque bona per portam ciuicaris defignatur,par.
275. b
actiopraefulistantum debet tranfccndcre actionem pc
quantum diftat a gicge vitapaftoris , partc tcrtia c
742.1
actioduplexcft,& quam iftarum contemplatiua comj
tur,p.5.c.847.
adtiuae vita? perfectionem triplex impedimentum impc c
f.paffionis impulfus,virtutis humanae dcfcctus, & coi x
aggrauantispondus,p.2,.ci347.c
aftiuae vitas & contemplatiuae difterentia,p.2.c.
Etextenfius clariufque.col.55i.f
a<5tiuavitaquib. mclioreft,talesinitium rcnuntiationist
accipiant,quiatepidccontemplationcmcxcqucntcs,a<
rifcdifcrcminiinuoluunt,p.i.ci575.b
jn Acliuavitameliuseft quibufdam confiftcrcquamt '-<■
contcmplationcm excquentes maiori difcrimini lci} s
uolucrc,p.4.c.235i.a.b
ad aAiuam vitam confugiant, in qua faluantur , qui ai I
templatiuam afcenderc non fufficiunt,parteprimac|u
244^
acT:iuamvitamcligeremeliuseft,&pereamfaIuaii;'
contcmplaciuam perire fi illa vcrcicur in txdium vd i a
gaiuiatiup.j.ci to.e
acliua vita &contcmplatiuacumfitnobis, ex Dcigrat
cftiu ncceffuatc,alterain voluntate,p.i.c685.b.&c.
finc actiua vita ncmo Dcum cognbfcens rcgnura ii
tur,finecontcmplatiuavcromuici>p.i.ci545.b
acliua viranon folumnuncinfcruitutecft,fcdctiam c
platio libcrtatem mentis non obtinet,quia in acnign
timam quictcm vidct,p.i.ci 546.6
actiuae vita? opcra dcfignantur per cibum,per vinu(quo
tcsalienai)contcmplatiua accipiturjquaeabamorc
mentcs elcctorumaIienasfacir,p.i.c.3i6.a
actiua vita & contemplatiua,ad feruum Hcbrxu, & ru
bctumin fcptimoanno,expcnitur,p.i.C98o.c
actiux vitae peifcCtio in fcnario,in feptenario vcro con
tiuacxpiimitur,p.i,c.ij45.c.& 1546^
Acl *
it
:c
i)
J<
n
Ind
ex.
-£pr£cepca,nidusin terra dicirur,contemp!afiua vc formanrur,p.4.co!umna 37jr.b
irbore,p.i.c.i586.f Adamnon eftfedu&usaferpentetarnencondemnatUSjp.i.
fe boni auris runc perforatur , quando non ,propter Iau- c.jj.b
j.jlHMr.atiamjfedpropterPem^beneoperaturjpartci, AdameftnomScommunefcuappeHatiuumapud Hcbrcos>
c; 688.f fignificansidcmcj>homoinLatino& ideoaliquandoacci
hu n.clliguntur per iumenta,p. 3.01 y i.c pitur Adam : pro viro & mulicrc; fed tra&um eft ad figni-
luL habcc agcrc cum confanguineis fpecialiter: &cum ficandum primumhominern,p.t.e0l.i26.d, 84132. f. Jtem
piwmisgencralicer: &cum vxorefua (ingulariter.par.j, p.2.c.xoo.f
f.loi.c adamhoc nomen appropriatur primohominiproptererni-
jiuibonusqui fertiliseft in honis operibus, fignificarur nentiamipfiusadalioshomines, ficut nom? philofophus
pcIolcphparriarcham,p.x,c.i68Q.f _ appropriarur AriftotcIi,&cp.i.col.i32,f
iiu :um Loth in moncem contemplationis non afcendut, adam quacuor liceris fcnbirur,& orbis quatuorpartes habet?
I 1 Scgorparuulafaluancurjp.i.c.244.b &hasincapiteliter?,nomen Adeconfticuences,habcntdi
>nis cum integra dcuocione operam damus-.ftabili- <5tiones Qre.ce. quc. figr»ifi.C4nt quatuor partcsprbjs, par, 3,
aaiieincordenoftro,holocauftumofterimusdominQ fu col.i2t3.b
Bfccareeiusvefpcrc& mane,&cp.2.c.i2go.c adamfecuodum Gr^camlinguamfignihcattorumorbcm,p6
- i.ffiones hominum alicjuando it\ fcriptura. attribuun j.c. 1 1 86. d
tu pii Ueo,p.3.col.|8j4,f ^damfiGr?cislicerisfcribitur,numerusquadragintafexinfi*
■ rauas qui cohibet , & zclo bono deftruit,& tamen de- nuacur , qui ^dificaciani templi in Jerufalern adaptatur, p,
fc(iuioncn\carnalcminabfcotnditopec1:oris,ceda,c,fignifi- y.c.io6?.e
ca ir pcr 1 cuerrencem de bella qui fcruat fe,minam in Pra? adam corpus habuit animale de Iimo terre. formatum & non
1 i.c-i 4cr/.b fpiritale,quomodoergoadimmortalicatemper Chriftum
ritonus nullus pot,eft exire fine fpeculj Pci motk)-» reformari dehuic , quam antc non habuit corpus eius ani">
np.i.cijiy.c male,p.i,c.63.c.&col.3i4.b
ullum honum debemus nohis attnhucre?fed totu vif adam habuit perfec^am notitiam rerum naturaUunvJit hujus
ti d/uince. Ec dc hoc fimile in inftrumencis alicuius artis , ratio,p.i.ci77.c
q .'licei (inc optime confticuta in. cfle fibi compecenti, ta* adam vtrum, Deus repentc in cetate virili fecerit, an perficien
m i nihil agere poffunt fine motu artificis,&cp.i.ci 5 15.C do & <?cates augendo ficuc nunc format in matris vtero, p,
uaniquadriformcsdepugna, &fccundumhocdc- i.calum.65.b '
s , fcilicet ante lcgem. > lub lege : poft Icgem j & poft adam an & quomodo dici potuit beatus in Paradifo cxiftes,
fa:cvitam,p,6.c.i04.c.f p.i.ccjt.b
manus,vc fic bonus requiricur bonicas gencris & cir- adam creacus f uit in plenitudine fciencia? , & maiori qua Sa-
riaruhr.fed redditur malus ex defeftu quolibet ifto- Iomo:Nec obftat illud quod de Salomone fcriptum eft. E,t
rm.p.5.c.i23.&ci49.c deditibicorfapiens&incelligensincantu, vt nullusgntc
:u xteriores& figna non hahent rationem pcccati,nifi tefimilistuifuerir,&cp.2,c.692.f,Item,p,i.c.94.f
jancum func voluntarij,p.y.ci io.f adam creatus eftin claritatcdiuinar conteplationis , & ad Dei
31 minis virtutis cofiftic in hoc,g> bene fuftinet quis illata, fimihtudinc, fed poftqua pCr inobediccia hac fimilitudine
Sihocquodetiambeneoperaturbona,par.6.col.3i4.c delcuit,fa<ausccrrenus,terrcnosgcnerauit, p.i.c.6oi.a
ru lumanoru extrema,funt prima principia operabilium, ?dam fextq die formato,& iam in Paradifo cofticuto, an poft
fc cet.Hoc facias alij quodtibi visfieri,&c. p-3.c.i6.d acceftutemporisfoeminaform3tafit,p.i.c.64.d
!oruftructuraomnis,nititurvelutfundamincfirmif jdamfuiflTecorporeanimalemquidamputauerunt,fedmu«
1 vircucibus quatuor principalibus,&c. parte fccun- tacum cu'n in Paradifum ponerecur,ficut mucabicur in rc"
d :.i8i.a furrectionc,cum corpus animalccritfpirituale,quado,fci-
itionis poteftconfidcrariinDeOjVcl vtefttcmpora licetincorruptionem induer, p.i.col.64.c
jBkficaliquidpraecedir in Dco, & aliud inhomme per adamcorpusanip.ialchabuir,nonmodoanteParadifum,fed
injxum,generalem,p.6.c.i293.c & in Paradifo, quamuis jn interjori homme fucrit fpiritua
lirandi t: ia requint: primum,acce(Tus oratis ad Deum , Iis,quod amific peccando,& meruit corporis mortcm, qui
jBinduiv.dt propofitio eiusquodin oratione petiturin nonpcccandomcruilfccincorpusfpiritualc minationcm,
ali & m fpcciali, tertium cfl pcr qupd oratio exaudi-» par.i.c,63.c
> 5 ef t cx parcc Dci,& cx parre 01 antis,p.6.c.693 .c adam pofitus eft in Paradifo, vt operaretur,&c non ad labo*
percinenc ad cpifcopum funt fexfecundumquod rem,fedad voluptatcmficutquidamex voluptatea°ricQ-
Hbidocuit,p.6.c.682.f Iancur,p.i.C73.a
Biatrimonialis quando eft finc culpa,no requirit indul- adam fi in obediccia pei feueraffct,fenfus corporisjiad nullam
;ciam,{edquandohabetculpamannexam,pancfexta, voluptatcm verrercncur,malamfcilicec,&cp.6col.i638.e
c°i245'C adam&Euaquarepoft lapfumtunieispdliceisfuntinduti,
■»atrimonialisprohibitusfuitpcrduos diesantcdatio p.i,ci05.b.c&c.973.a
fi legis proptcr mundiciam & eleuacionem mentis, p.i. adam vixicfccundum textum 900. annis , vcl fecundum opi-
co:56i.c nionemaliquorum J030.annis,p.i.i32.f
Blteriorcordiseftpeccatu,quiaacliisextenornonha- dc Ada: vitacentumannitacencur,quibusluxir Abcl fccun-
* ationcm pcccari,nifi exeat vel prodeat ab a<5tu interio dum aliquos do<Stores,fecundum Hebr^ os autem mhil o-
•i: hoc clt contra errorem Iofephi,p. 1 ,c.6j6-£ mittitur,p. 1 .c.i 3 2.b
m um fc a confpettu Dei conucrriffer, in tcrram cx qua adam primus quomodo in qtmt & quibus dicitur forma & fi-
lcimptus,cftreuerfus,p.j.ci262.e gura Adce fccundi,fcilicccChiiftifutuii,p.6.c.72.f
lamui pofuuDeusin Paradifoiamdudumcxpcllcndum, adamformata mulicrc cognouic fupernaturaluer C3 fa<3am
Sfc.d cfTedecoftafua,p,i.c.8i.f
i-mjuo nobis rcliquit inh^reditatcm laborem fcilicet & adam quare Dcus tcncaripcrmific,p.i.c.9i.a
dorem p.i.c.ioj.a ada& EuaquoloquipotuerQt velloqueceintelligerr,quin6
^'puicusiuxtaChebron& Arbee,p.2.c^oo.f didicideracintcrloquctescrefc^do velmagiftciio,p.i75.a
ms vt dcterra formatus eft , fic & qui in Chrifto degunt adam & Eua quomodo intelligerer lignum dfc fciehtfas boni
Npiriioc fanvti parcicipationemin ciufdcm fbeciem ef- & mali,qui vfum mali nefciebanc omnino,p.i.c.75.b
Adam
Gloflac Or Jin.& Nicolai dcLyra
Adam&Euaqu^modovidebant, ficlauficrant. Scribitur
cnim b apmi iunt oculicorum.pofteaquam comcdcrunt,
Adaa^Riucii^rfimodcfueruntrcduai^.i.coI.pi.b
Adam an ferpcntino dolo quo mulicr, vcl vndc fcduftus eft,
adam prru^ci rauit in tftu intcriori, fcd Eua in intcriori &
cxtcnori,pi.col.ioo.c .
adam , an & quomodo credidit fcrpcnti ditcnti , G comcde-
rc bc, &c cos futuros vt deos, tanquam hoc folum creator
crcai.Txinirdcrct.p.i.c.io^.d
adamquo.» inftatuinnocemia itudu* fuit necerubclccbat
licut pucriamcvfumrationUaooerubcfcuntdcfuanydt
tatc.Huiusrationcmdat Ioicph is d.ccnsquod Adamtum
vixit in fimplicitarc bcltiali,&c.Scd ipTe cxponcndo turpi-
terdcficit&improbatur,p.i.c.94.f '
adam fuperatus c(t in triplici tcntationc, fcibcet 5 gula, vana
gloria, & auiricia : & Chriltus cifdem iupcraui: , paite i.
c»1.94.a
adamvttlicimtHcbrxiindiecreationtsfuxgcnuirputros,
cura adhuc eflctm paradifo volupratis. Doftorisautem
holici dicunt conrrarium.p.i.ci i t.b. & c.i 3 i.c
adara & Euacur non coieruntin paradiio,cum lbifuiilent
nuptix honorabiles,& thorus immaculatui fine ardore h-
' bidinis,& iineIaborcparicndi,p.i.c.77.b
adam & Eua ante pcccatum gcnitalibus mcmbris ad procrea
tioncm impcrarc potuiifcnt, vt noncumardore fcmina-
rcnt, vcl cum dolorc parci cr, ficut pedibus & cxtcns mcm
bris,qux in quolibct operc fine moleftia vlla, & pruritu vo
luptatis habcbautJbici.3 1.
adam & Eua in ftatu iunoccntix non concubuerunt, partc 1.
C.III.b.&C^I.C
adam pcccando ppllui t poftcrum multipliciter, partc pnma ,
c.ioi i-a
adam li no pccca(Tct,Chriftus homo non pateretur, fcd cum
Sathan Adam mouit,in Chriftum Dcum commouit , p.3.
col-36.f
adam docuerat filios fuos colerc Dcum per oblationes de rm
clibus,p.i.cii3.c
adam proptcr mortem Abc! cotinuit ab vxore, ncc redut ad
eam vfque ci a Dco f uit reuelatum,p.i.ci24.e
adamfcruntpoftmortcm Abcl,vouifie fe vxorem non vltrfc
cognitnrum,necfiliumgeneraturi;m: fed Deo.iubcntefre
git votum,& quarcp.i.c.13 i.a
adam vt Hcbrei dicunr, ccntum tribus annis quibus cotinuit
fcabvxorefuaEua propterinierfc&iuncm Abcl-demo-
ncs fuccubi iungcbanrur ei:& concipiebant ab eo & parie-
bant dcmones,& ifti filii incitaucrunt Salomonem ad pec
candum,&c.p.2.c.ytj.c
adam& Eua quareperlapfumtunicispcll!ccisfuntinduti,p.
i.C43.c&c.2 2.(.&c.2 38.b
adam vixit vt rcfert tcxtus nongentos triginta annos , fecun-
dum opinionem quorundam millc tiiginta annis , partc 1.
C0I.48.D
adam primusquomodoinquot,& quibusdicitur forma&
figuraAdx fccundi,f.Chnftifutun,p.6.c.i3.d
adamprimusquomodo in quot & quibusdicitur forma&
figura Adxfccundi,f.C.hri(tifuturi,p.6.c72.f
adam non fuit principium Chrifti inquantum peccator, fed
inqaanrum principium hominu in cflc nature,ficut Chri-
ftus cft priucipium corum in c(fe g!arix-,&cp-6.Ibid.
adam nonfuit fepultus in locopaffionis,fcd iuxta Ebron,p. j.
col-456.d
adamoftenditurimmunisabomni pcccato,par.3.c.4i2.d
adam fuir plenus omni malo, dcliquir cognuione vel volun-
tatc,at1u,verbi doclrina,vcl coniuctudinc Ibidcm.
abadam incccpitpcenaqiiamfuftincmus,p.3.c.478.d
adam & Eua pcccando miferix huic nos cxpofucrunt, par.3.
c.6i3.c.&627.a
adara transfudit in nos omncm posnam quam patimur &
culpam,parte 3.C. io87-d
Adam rapuit prxfumens,vt diabolus de diuinitatc. R
volucrunt diuinitatcm & perdiderunt fejicitatc , p:
col-9i9.b
adam qudd voluit efTe fimilis Dco,&c.p.3.ibid.
in Adamomnesfuimusquandopcccauit,par.3.col.io!-
adam fuit fuperbus& a Deo incrcparus,p.3.ci 353.3
adam cccidit per fupcrbiam intumcicens,p.3.c.i4i7.a
adam ficutcraffaterraquepre abundantia fpinasgcrrr
ita prx diuitiis liberi arbitrii quafi luxurians , lignurr *
tum v{urpauit,p*?.ciJ33.b
in Ad.imomnishomotanquam inradicc viciatuseft:!
nitatifubicctus,quod prodeftcxpcriri.vtdeiectafu •
diiigarur obedientia,& pereat non rcditura miferiajj
col.i^^o.b.Intcrl.
adam &Euafinonpcccaffentcuomnipofteritare,ne 1
bo,nec fcnettute dcfeciffcnt , & finito feculo in me 1
ftatumfcilicct inangelicamformam,nonpermorte
per Deivirtutem mutatifuiftcnt,&trans!atificut
& Heliasinaliamvitam,p. i.C77-b
adx foli,vcl etiam fccminx,vtrum Deus prxcepit . Sc
c?r cnim.Prxcepit Dominus Adx dicens.Non dici
ccpit cis.Et fubditur . Ex omni ligno paradiii comc
coincd:tc,&cp.i.c.75.b
adx quomodo Dcus locutus eft iftud prxcipiendo'cui
pei iuamfubftantiamloquaturquiafpirituseft,&c
ibid.
ade cofta dc qua formata cft Eua,an fuit dc integritat
Adx^vel fuitfupcrflua.Si primum, crgo corpus Ad
fit impeifcclumquod nondecctconditionem prin
nis,&c. Si fecundum, tunc illacofta fuiffet monftri1
cutfextusdigitusinmanu,&c.SoIutio,p. i.c.8i.b.(
adxadquidEua inadiutonum fuit fa6ta?& quid]
myfticcdeiignctur,p.i.coI.77.c
adx creauit Dcus,vt Hebrxi tradunt duas vxores , Ei
licet,& aIteram,exquadicuntmultos filios cflenai
quibus gencalogiasinfinitas texuntfacientesinfni
fimas qu£ftiones,has autem dicit Apoftolus fabula: 1
c.683-a
ad^coftaan fccudurarationem quam primisoperibt 1
concrcauit id habuit,vt fecundum ipfam ex eius cct
minam fien neccffe eifet,ac hoc tantum vt fieri pol
c.8i.b
adejnensparticeps angclicx curie, & intrans fanft
Dei,vt nouiffima intelligerer, recTlc extafis ad hoc/i
intelligitur, vndeeuigilans prophctico fpiritu cru-
Hocnuncos,&cp.i.c.75.b
adx omnes filii dicuntur orbis,id eft omncs hominci" :
in eo vnus homo,qui t uc fuit in vno Ioco,fed mod« 1
fus cft pertotum orbem,p.3.c.i 183.^
adx cx inobedientia corruit h6 in iftos defcCtus,p.3.
adamoinanimalibus nullumeft inuentum dignum
rium,p.i.c.79-c
adamas fortior cft omni cadenti metallo,incontritus
cibilis perfcuerans,p.4.c.895.b
additiodunlexeft,fcilicetdeprauans,&illucidans.D
intellectum lcgis prohibetur,non autcm additio d
aut illucidans,p. 1.01481.3
addinoncs fupcrpoftillam Fr. Nicolai de Lyra fupc
corpus Bibliorum Paulus Epifcopus Burgeo.quoi
dxusjcompilauit, cafqucfiliofuo Alphonfolcgun
ri cxlcgitimothoroprocrcatopromunere pateri
mi(it,p.i.cio.
additio peccati ad peccatumfacitplurapeccata, noi
maiorem grauitatcm,ficut de homicidio pcrpetra
minefobno & ebrio,p.5.cn82.f
addo prophcta quis & quando fuerit,p.4.c.2i86.f
adepsaffec.lusnoftrosfignificai:,p.i.c.92 9.a
adcps in inteftinis pingucdo in carne,p.3.c.877.b
adcps gcncratur ex abudantia nutnmenti,&cp.3- c
r.
Incf
^flaneVquorumanimalium comedendus fit fecundum
vcrem!egem,p.i.C929.a
jipttn uideis modernis vefci Iiceat,par.i.Ibid.
Jjnj-V Unguinis cfus prohibctur duplici rarione fccundum
vti .nque"opinioncm,parrc i.columna 93o.d. Videetiam
in us ianguis.
w ignificat lxticiam & f uperbiam, a fimilitudine anima-
1j0 ,qiic exadipeinflantur,p.3.c.5 37-c •
kp*ignificac fapientiam,quc; in abfcondito eft,ficut adeps
in uftiais,p.3.c.877.b
jhu hecdictio, aliquandoaccipiturin fcripturapropoft,
ali lando pro v(que,& Hebraic? dicitur od , & diftingui-
tui>crfolampunc~tuarionem,&quomodoapudeos varia
« t,&c.p.4.ci62o.f
liutdi modus hic erar apud Hebr?os.Hcc faciattibi Deus,
&;;caddat.Eteftfcnfu.s,&c.p.2.c.34i.a
tfores principum in regimine reinporali dcbcnt effc indu
■^ftri fcirequeconfuctudines& iuraciutratum, &terrarum
aduasfe cxtendit regimenfuum, & conuerfationis de-
jc :e(fc probatajperexpcrieiuiarnbonc virar,parte i.col.
Ij]2.f
otres pr.rlatorum in regimine fpirituali debent habere
alem induftriam , & facre fcriptur^notitiam, & con-
ut "ationem probatam,pcr cxperienciam bona: vita» & e_di
h(tionenitamili^,p.!.ci4(52.f
liuriumcrac faciendum hominipropter filios procrcan-
tvirgi;ituincxvtroquenafcatur,p.i.c.77.c
i»m Deiquamuisaccipiamus,tamen fempercftro-
■|do«H,nequando per negligentiam pcrdamusilludin
Mlodis^. 3.C.1 ?ji,c
Mriiimhumanunondcbemus negligere, Iicet nosDeus
in via morum. Nam inhoc homines funt Dei adiu
,p.i.co!.i23o.f
■fecum nos vidctur homo vcl angelus , Dcus per cos
Ifecit, qui cos pro modo eorum bonos fccit , parte ter-
iJ3i.b
kJireimbccillem,charitatis cft, adiuuarepotentem vellc
S0niscft,p.3.ci3.a
Ht Deus cum qui femendicum &inopemreputac , &
■fibidat,fcdtotumdcmifericordiaDeiexpecl:at,p.3.
7i.a.Intcrl.
ni flratio rerum & conferuatio poffunt duj)liciccr accipi.
Himodoex parrc caufa» inquarum func a<ftiones Dei in
pi manentes,& fic f unt idem realiter,alio modo ex parte
ft jus qui eft in crcatura , & fic differt adminiftratio a
» cruatione.Er dcclaratur hocin artin"cialibus& nacura
■5,p.4.c.i535.coI-5o.
y ftratione ftupedi myftcrij (aic Origenes)promo'ueor,
fitantacura Dcoeft innobis, vcetiam angelos luos
«aripronobis& confutari paciatur,parteprim3,col.
J^.d.e
kio confurgit cx infpe&ione rei magna? &infolita»,
|uJ potefteficdupIicicer.Primomodofccundumquid .
^'indummodofimplicitcr,&c.p.2.c.77i.c
w uo captionis arcx Domini f uit,quod caperetur ab in-
Bbns quar cant^ reuercntie fuit, quia fi videbatur a Lc-
Ms&Deicultoribusdifcoopcrta,rnoriebantur,parte2.
11 tiofuicin Chrifto ad oftcndendum veriratcm huma-
J« itur?,p.y.c.i59.c
lcentia tertia ^tas filios habcre iam potcft , & compara-
fur ici tertio crearionis,& terric_ ctati mundi, p.i .c.i7-b
c entia,etas cft pronior ad peccandum, p.?. c.i 347. c
► cntula quam Dauid ad calefacicndu fe cupiuit vtrum
c«)rporalivclmyfticaintelligendutn,&cpar.2.col.68o.
[1***7 i.b.cd
'• eiis qui fcqucbarurChriftum in paffionc,dicunt qui-
dat quc>d fuir lacobns fraterDomint, aliiquod fuit Ioan
--uangclifta , alij dicunt quod fuit ahus luuenis dc do-
»0 bicomcdcrunt pafcha,p.y.c.635.c
ex.
Adollam in tribu Iuda vfquc hodie vicas non paruus ad O-
rientemEleutheropoleos,p.2.c.46o.d
Adonai hoc nomen Dei,Hebre;i proferur Ioco nominis tetra
grammaton, vbicumqiinfacrafcriptura ponirur. Etcft
compofitum apud eofdem ex quatuor litcris , ficut nomen
tetragrammaron,fciIicet,a,d,n,i,qu£quidem literc InHc
br$o fic fyllabicantur,quod propria nominis cx eis copofi-
ti pronunciatio eft adonay,&c.p.r.c5o6-& fequent.
adonai eft nomen Domini & magn^ excellentif &ponitur
legiturq; pro nomine tetragrammaton, rationibus & con-
gruentiisquibufdam,p.i.C533.c.&c.534.f
adonayfignificatgeneraledominum^&quamdiffercnterpa
tribuspraecedentibus& Moyfioftenfum fit, p.i.Ibid.
adonai vnum de dccem nominibus Dei apud Hebreos, figni
ficans quod omni creatur^ dominetur, p.2. ci6oj.b
Adonibezec ampurare; fuerunt fudiuitares manuum & pe-
dum,quia tantundern fcptuaginta rcgibus f ecerar,partc 2.
ci^i.b.c
adonidem quomodo mulieres coIebanr,& depcrditum & in-
uifam plangebant,pcr quem idololatria & voluptasde-
monftratus,p.4. col.i 142 .c
adoptio filiorum Dei fbla charitate acquirirur,p.y. c.i 204^
adorabis folum, dommu m Deum tuum , non eft in prgcepto
dictum ficut duftum cft,& illi foli feruies.Talis enim ferui-
tusfolideodcbetur , qu^Gr^eelatreofisdicicur ,partei.
col.275.d
adorare&coIerequomododifTerant,p.i,C986.c
adoratio quibus fignis exteriorib. fieri folita fit,& an & quo-
modo liceat quofdam adtus exteriores adorarionis perfo-
nis cxcellentibus offerrc3p.2.ci 63 i.a.b.c& 1632. d.e.f
adoratioquomodo&qualisdeferridebetcreaturisexcellen
tibus,p.2.ci63i.a
adoratiolicet confiftat principaliter in a&u intcriori mentis
deum reuerentis, habet tamen ex confequenti aliquem a«
•fium , lcu aliquod obfequium exterius,&cparte fccunda,
c.i63i.a.b
adoratioquxeftpergenuumflexum,vtrumfitfoIideoexhi-
bcnda.Arguitur pro &contra,cum refponfione & folutio-
nibus argumencorum,p.2.ci63 i.b.c.d
adorant falfo Chriftum quicum credunrded pcruerfis aifti-
bus defpiciunr,p.y.c.454.f
adoratio conuenit corpori Chrifti , non tamen illa qu? latria
cftjfed illa qu<j dulia digniorem,fcilicer hyperduha . Terra
h<^c fine impietate a vcrbo dci affumpra adoratur,quia ne-
mo carnem eiusdigne maducat,nifi prius adorer , fed non
terram intuetur qui adorat.fed illu potius,cuius fcabcllum
eft per quem adorat,p.3.ci 197.C
adorationis locus diuerfusfuir incer Samatitanos & Iud^os ,
& a!ia aliaque ratio huius affignatur a docfioribus, p.5. col.
io^o.f
adorantfgculi dignitatcm per adulationem, fatrap<|, confi-
liarij iudiccs, duccs,tyranni,opcimatcs . Ec de hoc figura.
p.4.c.2542.f
adoraffe nonlcgitur Mbyfcs , illamang^licamvifionem vi-
dendo in rubo,& verba dei audicndo,& quarc,parte i.cbl.
5o6.&feq.
adorationumdiffercnria,p.2.C40.e
adorarioncm a&iuam ad deum , an quis ex nimia humilitate
poffi inrermicrere.p.i.ibidem. •
adquififfequomododicirurdcuspopulum fmim,cumfitcrca
tor omnium,qucfuacffedub:uinnoneft. Vidcrur enim
vnufquilque iliud acquirercquod nonfuit fnum, partc 1.
C.673.C
adremmon vrbs crt iuxra Iezrael , quf Maximinnopolis ho-
die vocacor,in campo Mageddon , in quo Iofias rex uiftus
a Pharapne Ncchao vulorci atus cft,p_4.c.2 1 jR.d
adrianns Impcrator poft dcftrudtionem ciuitatis & ternnli
Ieruialem fecit poni ftaruam fuam in loco tcmpli , vbi fte-
tcratarca,p4.ci620.d
AdrianusclcCiusImpcrator, IerufaledeftnnftapcrX;tum&
Vcfpafianum
GloiTae Ordin.& Nicolai de Lyra
Vcrpafinmim rc xdificauit, proh bens ludxos habitare in
ca,fcdChriftianispcrmifit,p.4.c.467.c . .- ' ...
Adrianus Papa condemnauit hxrcfim cxerratium imagtnes
Chrifli &c fanctorum,qux hbri funtrufticorum, partefex.
t.l,Cl62I.C . .
Ad.K-napupillus& viduaquinon feminaueruntquiaoliuas
& vineas non plantaucrunt paupcrcs funt Ecclcfix, qui fi-
dcm qmdcmhabcnt led nondum fidci congtua opera iu-
ftrixfccerunt,p.i.ci6io.c
aducnapro quo accipitur io facra fcriptura , parte iexta, col.
1 3 ly.a
aducnx qui crant apud Cypnos & Capadoces quondam tfa
bitarentin Paldtma,p.4C.869.b
adrai vbi interfcdus eftOgrcxBafannuccft Adarainiignis
ciuitasArabix24.1apideabO!di a,p 2 cpo.f
aducnas & percgrinos in hoc mundo qui fe iud.canr , & a vi-
ciisfcfcparant^ternam mercnturbcnedictouem,parte i.
col.ij27.a
aducntum tuumkciasdiligi ,rarius venicndo,&meliuseft
cft quacn vcl vna vicc tandiu cum proximo manere, vcl to
ticnsadilIumvcnirc,vttaftidiar,p.5.co|.i7i2.f
aducnius Chrifti ncccffarius fqit ad ilhiminandum homines
incognitionc diuinorum fecundmn quodChriftusdixe-
rac.Ego inhocnarusfum,&c.p.jc.i026.f
per AduenrumChriftidiabohiscadic>&h6moapcccato&
a morrc ai)l«>hiitur,p.3.C5 5 J.b
adncntus Chrifti dicicur confilium. Et quare, parte ^.colum.
5 21.0. Intcil. ,
aducntus Chrifti compIeuit,quod Deuspcr prophetaspro-
mitit,p.;.c.8i2.e
aducntum Chrifti priorcs iufti petebant, parte tcrtia, colum.
' 1 334-c .
aducn.;.sChriftidicirurdiesDomini,qucm fccitDominus,
&idcodecocxulrandum&la.,tandum,p.3.c.i336.e
aducntum primumanriquiiuftiexpeclauerunt , nos fccun-
dum,pro quo & ilh & nos mandata diligimus, &c. parte 3.
col.i4o8.e
aducntum Chrifti quantu antiqui dcfidcrabanr, p.3. 0.903.3
aducntus Chrifti fuit promiffus infi3 cetrum tempus pcr heb
domadas,p.3 .c.2 1 i.b. Itera p.4-c 16 io.f
aducntuspnmus& feciindusdicitiirexpe&atio,p.3.c703.b
aduentusChriftiapudHebreos habebarurpro maximo fe-
creto , a. quod denorandum fcptuaginta interpretes tran-
ftulerunt lllud Ifaix 9. Vocabjtur nomcn cius magni con-
fihi AngcIus,&cp.4.ci6o8.f
aducntum Chnfti primum imer alios prophetas,probat effi-
cacius Danielis rcuclario pcr angclum fa£ta.ad coufutan-
dam Hcbreorum perfidiam,&c P.4.C.162 1. a.b.c.d.e
aducntus Chntti dupIcx.Primus occuItus.Sccundus manife-
ftus, P.3.C.462 .c. Sccundus ctiam dicituroccultus,quia dc
co ncmo fcit,col.jo4.f
aducntus Chrifti duplcx , ad iudicium f. qui futurus cft & in
mundum,qui prereriit,p.3.c.23 i.g Iccmp.5. c.igi.l
aducntus vterquc Chrifti propnum habct pixconcm, par.5.
col.1038.
aduentus Chrifti fecundus crit in ignc. Et quarc, p.5. Sj-jo.a.
in Adiicntupnmofietiudiciumdiii.reuonis^ledin .ducntu
fecundo rtet iudicium diicuflionis , quomodo & qualicer,
P.4.C.21 96. f
aducntusChrifti.Vnus in humilitate in cat ne , & myftice in
fcripruris vmbra dicitur,& quarc, Alius fpcratur in gloria,
p.2.c.6i..i
aduentus Ciiriftiduo funt.Primo cnim vcnit & pailuseft.
Sccundo in gloria vcnturus cft,par.i.c 1 gi o.d
aducntus Chrilti piimusfuicininfirmicace, fccundus cric in
virtutc,p.5.c.75.b
antc aducntum Chrifti fancti dcfccndcrunt in Infernum, fed
non in 4nteriorem,p.3.c 1 3 1 6.e
aducntus Mcffix fecundum Hebreos quarc rardatur,& quo-
modo accclcrarctur quod ftatim venuct filius Dauid ldeft
F
Chriftus,p:6.ci40.c
Aducntus Chrifti ad iudicium no cft f uturus immedia>
45. diescomputandos amorte Antichriftijpartcq
C.1771.C
aduentum Chriftiad iudicium prxccdet ignisconfla*
nis,purgans cclum aereum & tcrram,&c. P.4.C.429.
aduerfa pacielc&os Dci proxcerna falutcin prxfeoci
, quum & frcqucns cft,p.6.c 1338^
aducrfis cum animus non mouetur. Dcus perfcfte dil
fcd fpe in charitatc magis acccnditurjp.j.ci 317^
in Aducrfis animiturbatur.aliquando vclit nolit,c
tunc fit remcdiunrup.3.ci5t)3.b
aduerfarius noftcr comparatur Vchemoth , & etiam
rhan draconi,& tcrtio aui in pct dicionis fua: illufio
c.39i.b
aducrfani cum filiis Ifracl in tcrra promiffionis mulci 1
fcrunt,triplici dc caula,p.2.c.84.c
adue; farii Salomonis principalucr fuerut ires. Scilice
Idumxus,Kazon & Ieroboam,p.2.c78i.a
adiierfariorumquatuorgencia iunt,p.3.ci368.d.e
aduerfaiiorumfcmitafludibuscoaiparatur. Etquatt
col.289-b
aducrliras Iob duplex fuit fcilicet, in bonorum tcmp
amiffione,&propriicorrioiis pcrcuffiune,p.3.c i<
aduerfius non dciccit Iobabhabitu,nccabactuia
cum aduerfitatem iuitinuent paticntcr,p-3. c.
aducrfitas nulla dcbetexcludereiuitum ab vuitaccfi
p.3.c.6io.e
aducrfir as. V ide in Ti ibulatio.
aduerfiratem Deus quandoquc prxuidet,vt flagellati
accclcrent,p.3.c.5 29 a.f.Intcrl.
aduerfiratespatientiam probant,p.2.ci544.f
aducrfitates huius mundi non infcrri alicui nifi propt
prxterita,& profpcritates prouenire non niii prop
cedcntia merita , oftendere vult Iob cifc erroncun
col.3 b '
aduerfirates prxfentis vitx nonfunt nifipcenapccc
quodpatetperiapicntisfenten lamvcKxpencnn \
c.272.a
aducrfitatumtribulacionc quifrangitur,aquofa:tu 4
nimccontemplatur,p.3.col,32 8.d
aduerfitatibus afthfti Dcum inuocemus,p.4.ci88.c
aduleturneceifeeft pafcenti fe,quiodiodeditus,frdc
ad alienam menfam conuenir,p.6.c.68o.e
adulatiumlingux alligant animasin peccatis . Dc'
ea faccre,in quibus nonfolum non metuicur rcpttl 11
fed etiam auditur laudator,p.3.c.500.f
adulantium linguar terrenoi u mentcs, aliqua bon:
tcs,immodcratius laudando corrumpunc , & iigtu i
perlocuitas,p.i.c.576.d
adulatoreitgehennadignus,p.4.c.727.c
adulator pefiimus cft qui peccacum attribuit virtuti
cidium probitati,p.4.c.728.f
adulatons lmgua plus nocet qudm manus perfcc
adulatorcs pclfimi f unt qui aflerut exceflum in fan
tatuns,pompis,& cxpcniis,& amicis carnalibn
dum& meritum fuum promouendis,&decerefh»i
Iatorutn , & hoc ccdere ad ccclcfia: reucrcntiam .lh
rem,p.4.c.964.f
adulaturcs u l:iu eflcfoliciti explorare Iocum & tept
c«iuiinudulatiorccipiacurefficacius,p.3. C.1721.C
adulatorcs rcgum & poccntum raciunc eos vicus inf
relinquci c cimoi cni diuinu,& pt xdicatorcs vent:
temnere, & vfquc ad morcem ahquando pericqu
hocrigu;a,p.:.c.693.c
adulacores & adulationibus eorum adquicfccntcs, t
fccu trahuntad infcrnifupplicia,p.2.c.i 219.^ 1
Adulatorcs & detradores quantu funtpenculoli pri
ofteditur in Damd tj, veibisSibf adulatoiiscvi-c
itacaptus&inuolutusfuit,quodhc;reditaieDom
co
Ind
cr ccflit in abfentla &cquem tamen debuiffet fufpendiffe
p!pterfalfamaccufationemDomini(u!.p.2.c.637.c
|ol ores & maligni relatores fignantur per Doech,qui bo-
J i faclum innocentis,Sauli retulit in malum, par. 2.fol.
jdiil oresquandoucrbaloquentium fauorib.extollunr,her
bji locufte. comedunr.p. i.c.y76.d
dul orum linguelocuftiscomparantur.p.i.c.i44.e.
julores magnatib.adulantur,vt'dclitiis vtantur. Et de hoc
(jira,quot&qui funt,p.4.c 1543.8
dJorib.quireuelationib.fuiscxcitantaliquem porentem
ac-erfequendum innocentem rcfpondendo eis dici potefl:
p musQ2Jdgloriaris,&cp.j.c.8o^.c
tdul ioquid eft,p.6.c.i 3 ij.a.
Sio quoraodo fit fpernenda,exemplu notaDiogenis phi
lo,'phi,qui adulaiorem vi bano confudit refponfo.p.j.co.
jkc
dul io femper comes cft voracib.(alias vojracitatib.) & om-
fli.ma!is,p.3.c.527.a.lnterl.
dul rat fpiritualiter,fiue adulteriu fpiritualc facit, qui legis
di;mara corumpit.Adulterat mulierem vin,qui corumpit
cciciiamChrifti p.i.cio83.b
dul r nimis fortiter trahitur a voluptate, & fic rctrahitur a
C i timore,eo quod no confiderac , quod Deus ipfum vi-
duadpunicndum,p.3.c.2o87.d
du:r vcladultcra inlcgenon poterantdicerc . Peniten-
tiupetimus& veniam deprecamur, morinecefTeeratin
c.n!nib.lingul;Sjquib.eratp^namortisafcripta,p.i. colu.
1 l4.d
bidinofus quafi equus & muluslafciuiendodifcurrit
p latam &fpaciofamviamJque>ducitadmortem,p.3.co.
dui.T primus in terra quis fuerit.p 1 .c 1 2 1 .c
du! r (i quis fidelis inueniacur & decollatur, vidctur no am
p is puniendus,ne bis inidipfum iudicctur,&cp.4.colum.
i^.a.b
I vxorisproprieamatorardentior.p.4.ci2i3.b
adi/rinonfc putentno&istenebrisvelparietum obregi.p.
..•aj.ji^c.
cladultereinlegeeratp^namortisadfcripta.Apud
Cnftianos vero non cft pra*ceptum,vt corporahter punia
n ,nec potcftas data cft Epifcopis pr^fenti mortc damna-
rquam habcbant presby teri in lege. parte. i.columna
i«:3.d
■w quando ferro in Icgt? puniti & quaado non p. 1 .colu.
Jl'4-c
diera fit,qu?libet perfona Chrifto per fidem defponfata ,
\ peccatummortale,p.5.cii53.c
ieradiciturmulier, quademenfufcipiti abalioquama
pprioviro.p.6.c«372.f.
lurafiavirorclinquatur&repudiatur hoc fit quantum
aoohabkationem &debiti redditionem.Non autc quan-
't 1 ad vinculum quod non foluitur nifi per moi tem,p.i.c.
j|t>.EtC2I.f.h.
Bram,& non adultcrum quarc adduxci unt ad Iefum,cu
a< lter fecundum legem eadem pema ple&endus efler.p.5.
cio.f.
iim filios non fuifle eiectos,fed ipfas adulteras tantii
ftpore Eiure_ quomodo jntelligendum fit.partc 2.colum.
i;..c
^iiumetiamapudgentescrimcnfuifre& fupplicio di-
g5im,p.i.c.i92.d
ul rium quare Icx Moyfi mortcpuniri iubct, & non cuan-
um-p.i-c.1084.de
"1 rium in viro & in feminae; qualitcr damnatur.p. 3.C0IU.
].e
Ruliiumquarc& vndecommittitur.p.3.ci63 2.e
m corporalc malum eft/pirituale pcius , HoC carni,
llfpirituicontumcliamfacit,Hochomini,illudDeo,p.
*• io8o.d
ex.
adulteriummultograuiuseftfurto.Etquare,parte3.column.
163 1 . b
adulterii fufpe&am &in ftupro non deprehcnfam iubet lex ad
duci ad Sacerdotcm,quia Iuda?orum animum cctdis plenii
effe cognofcebat Dominus.p.i.ci^.b
adultcriifru&us homicidiumafficitur.p.2.C575.c.
adulterii turpitudo eft quando adultera in eodcm Iecto reci-
pit adulterum cum marito.p4.c.745.c.
adulteri prohibitio , qua ratione in iteratione praeceptorum
decalogi Leui. 1 9.facta,omittitur , cum tamen cctera pene
omnia ibi repetantur,p.i.c.ro8o.d
adulterii fufpicio quomodo in Iege preceptafuit puniri,& exa
minari.p.i.c. 12 96.6
De adulterio pot accufari mulier dupliciter.Vno modo poft-
quam dufta eft in vxorem.alio modo ante,tamen poft af fi-
dationem.Et poft contradtum matrimonium , potcft accu-
faridupliciter.Vnomodoquiaavironon inuenta eftvir-
go alio modo licet fit virgo inuenta,poftea tamen adultera
taeft,p.i.ci590.f
aduocatum habemus qui interpellat pro nobis.multo prejftan
tiorem Moyfe,qui tamen pro populo exauditus eft.Et for-
taife propterea Moyfes fcnbiturpriori populo veniam im
petrafle,vtmultomagisconfidamus, quod aduocatusno-
fter Ieius veniam impetrabitapatre.p.i.ci 077.3
aduocati in delitiis carnis immunde viuentes,& fua Ioquacita
te prolongando caufas,mundum inquietant multipliciter,
& exemplo f uo immundicie; multos fedant,& fignificantur
perranas.p.i.c.553.f
aduocatidolofi,& dottores vanegloriofi, ad fubuerfionem
veritatis conantes magnis fumptib.& laborib-in fpeculabi
lib.vel agibilib.comparantur Iude;is.p.5.c.87.b
aduocati fubuertentes veritatem iuftiti£,iimiliter & doclores
fubuertentes veritatem do&rinj per ingenii perfpicacitate
& eloquii viuacitatem(que_ funt dona naturalia) fignifican
tur per exercitum anime bcllicum, parte quarta columna
I278.f
aedificatio qua? non edificatur fuper petram verbi Dei , fed fu
perarenamfeffodituratquedeftruitur,p.4.c.583.f
aegyptius quamque cubitorum.p.4.cio65.b
aegyptiiinhyemevelagunr.p.i.c.568.
aegyptii prcjter omnes videbanturfapiedtes,parte 2.columna
700.d
aegyptii in fuis facris choros ducerc,& ludere folebanr. folen
nemqueerantinomnigenerefornicationcm.p.2.columna
66o.f
acgyptn nube interpofita quomodopopulum Ifraelem prctce
denttm viderint.p.i.c.6i7.b
aegyptiorum vafaaureacuraufcrri volueritDeusab Ifraeli-
us.p.i.c.579.b. &580 d
aegyptiorum iupcrbia a ranis & mufcis donu!a,p. i.columna
556"&575-c
aegyptiorum Deos Ifaias vocat quadrupedes.p.4.c.277.b
aegyptiorum.primogenitacur nodeinterempta.p.i.c.545.a
acgyptiis ctiam idololatns peperic deus,p.i.c.569. c
aegyptiis cur grandines & cejteras plagas infiixcric Deo$ p.i.c
566. c.f
aegyptiosvocatIfaiasmendaccs,p.4.c.278.e
aegyptus curdomus feruitutis vocata,p.i.c.6o3.b.
acgyptum voluic Dominus cffe fub Romanorum Imperio. p.
4.C202.d
aegypciaci rcgni ccpic abrogatio ab aduenta faluatoris. p.4-c.
i97.a
aenigmata eorum quae generi Abraham erant vcntura, p.i .c
210. e
aer in fumo ram tenuis effe dicitur vt neque niibib.obumbrc
tur,nec vcnto turbetur,nec aucs fuftineat , nec homines fi
qui forte afcenderint,crafIiori fpiritu alat,ficut aer iftc, p. 1 .
c.24.d
aer in fcriptura vocatur ca?lum,vnde aicunturvolucres c?li vo
litantpcr aerem,p.3.ci268.f
aer
GlolTac Orcf in. & Nic olai de Ly ra
Aerifteinfcrnus eft quantumad celfuudincm cxli. Et quan-
tuma,i<:iufdemacrisalcicudinem tcrrainiernus intelhgi
&prufandum potcft,p.j.ci96.d ...
acr fupcrio; & infcrior,cuius difpofitionis fit vterque, & quid
contincat,p.i.c.24-d
acr qni cft clemcntum an prxtermifls fit a Moyfc in cnumcra
:icfactorumaDeo,p.i.c.2 3.b
acris caligioofa loci tcneic dxmones permifli su t, qui eis qua
ficnccrfitvfi.adtcmpusiudicii.p.i.c.24 d
acris crcatio fcu tormatio defcr ibicur,&de cius quahtatcquo
modo ctiam cxli.acrij in diluuio pcriiflc tcguntur, & quo-
modo hoc intclligendum ficp.i.c.2 j.a.b
acris cx elcroento,duo fcnlus atumalib.dantur.olf atus vapori
busguftus cxplorandis liquorib.p. i.c.24-d
acrcm conflamus dum ab excra,intus trahimus,& ab intus ex-
trarcddimus.p.? c.69-b
acrcm nunquam nominauit Moyfes m toto proceflu led die
rum ctiam in loco vbi fuiflct congruum noTBinari acrem,&
quarcp.i.c-4j.c _ '.
aftcctio intclligitur per pedcm eo quod anima proccdit affecti
bus,ticut corpuspedib p.i.ci688.f
affectio fpirituahs,affc!&ioni carnali eft prxponenda fcmper,
p.j.c.43g
affcctio ficut cft interminis,itainoperib. & meditarioneDei
eft intci ionqucdam arfcctio,cum in crcaturis qu^ritur crea
tor,& inucnitur,nufquam difplicens,fed vndiquc placcns,
p.j.c.ioo^.b
affectio fuperbacft per quo itur a Deo.p.j.c.o^.a. Interl.
aflectioncm naturalem crga fobolcm conculcare dxmoniacu
cftp.i.cij^j.a
affjctioncs hominis qux funt,& qux dei p.j.c.ioo^.b
affeCtionestrcs corporis.In ftupore non dolec corpus. In im-
mortalitate fimilitcr.Sanitas ii molcftatur dolore m habct,
p.3.c.83J.a.
affect'oncs animc trcs,prouida cautcla,ftulta arrogantia glo.
ria fecura.Stulta arrogantia fimilis eft ftupori,quando quis
dcfcprxfumensnectimet,ncccauet,p.3.c.835r.a
affectionescorporcxLcuitici ij.quidfignificet, p.i.co!umna
101 j.a
affcdlionesanimi Abraham,p.i.c-274.b
affcctionescogitationes,locutionefq;peccatorum non latent
Deum quia fpiritus eius vbique pcr eiTcntiam»& pcr prefen
tiameit,p.3.c.i887.c
affectus nos multa cogita facere,& dum corporum propinqui
tates refpicimus,corporis & animx crcatorem offcndimus
p. l.cioS^.a
affcftustrahitintclleflumadinfcriorafapientix,p. 3. colum.
i9o8.f
affcctusrationalisbencordinatur,eigafiiperioresperreuercn
tiamergapaupcrespermifcricordiam,crgaomncs per in-
noccntiam,p. i.ci 065. c
affcclus Dci patris ad filium,fcilicct amoris, etiam fecundnm
himaniracem non vcnit ex paflionc,tcd magis preccffic,fed
aliquis amoriscffectus fcquutus eft,fcihcetglonricatiocor
poris Chniti in eius rcfurrectione, parte quinta columna
1 190. f
affectus malus merito punitur ctiam cui non fucccdit cflcctus
p.i.c 181. c
affcctumpiumDeusmagisrcipicit,quam quantitatem rciex
hibitx p.5.coI.2o8.c.ltem P.6.C0I.41 8.f
affcctumquadriiplicemquihbctdcbettoncipcrede bonis a-
mici.PrimuscItuffedtusfiducix.Secunduseftaffectusglo-
riationis.Tcitiuscftafflitusconfolationis,qiiartuscfteflc
ctus cxubcrantis gaudii p-6.coI.41 ;.c
afi ctuum promotio*c fit aicenfus de virtutc in uirturem , v-
bichantasmouctpedcm,paitctcrtia, columna 1417.3.^
I4t8.d.c
affcraffcr clamant ccclcfiafticorum amor in^rdinatus pro-
prixcxccllcntia?,& inordinatus zelus carnalis parcntclx .
£t non folum daraant. Affcr arfcr,kd aufer,aufer,tolle vi ,
tollcfraude, p.i.col.88^.f
affiimatio aliquando ponitur pro neqationc Sicur ctim
tut alicui malc pctcnti ironicc.Hgo faciam quodpctis
COl.229.b
Qu.idquidaffIigit,gladiusfoIctdici.p.4.col.2 5.b
aftligcrcqui fcnonpotcft continuc,cincrcm vr pancm
ducarcpotumcumflctutcmpcrarc,& his fimilii,fer
fumacpntcmplandum Deum,lcgis ftudium poeni
oftlrat.totam mcntcm fuamcoslefti conucrfat:oni c
crans,tcrrcnapleniffimcdeuitans , vndefpcratur rc
pcccatorum,iu(kficatio ,p.i.c.943-a
affrictiocumtantanosdepiimit,ut nullius rei conlol,
relpirare animus poflit,non iam fbgcllis folummod*
mur,fcdcciamcingimur,quiatribu!ationu vcrbcrcc
ni partccircundainur,p.3.col.2 04.d
Aflhctio mcnris & corpons magis apparct inoculis,qi
aliis partibus,p- 3 .c 1 036.6
affhctioin prxfcnti non fcmper eft punicio pcccat<
tcncario aIiquando,ob cumulum meritoi um & prxiu
p.3.col.io2.d.e
aftlictioIudxorumperRomanos^fuitquxdam figurai
cii fiiiali>,propcer quod quxfierut apoftoli dc repor.
quc fciliccc de deftructionc ciuitatis & tcmpli
tului iudicii,p. .C0I.259.C
affiictionis populi 1 fi ael in Aegvpto , duplcx caufa fui
fuicmucacioregn,&c Aha.aufa fuit,inuidia .
contra rihos Iira. l,&c& qux fuit caufa muidix , p. I
477.C
affiidtiones qui fcrunc pacicnti animo no folum mulca k
tadclent.fed vtnonparuamapud Dcum riduciajn i
quendiliberratcm obcinenr, p.2.col.6i3-c
afflictionibus emditur Chriftianus.parte tcrcia,colum 1
Imerl.
aftlnitus potefthaberc r emcdium dupliciter,partetcrt
205.C
Afli(5tu.squandotaccndocc!ataffliclionemfuamint
gis affhgitur,qnam fi cxtcrius apcriat loquendo
1 3o.ef.& i6:.f
afthausconfulacur ex fignis uerx compaflionis , fi.
g; aue pondus,ex comportantibus alleuiatur, p«3.c 11
44.f
affh(5ti cordis proprinm cft,utin omnc quod app>
neri,curitavelnonitaiic, diuinis fibi uocibus rcljn
Vf'hc,vtDeumde cunda reruiii concroucrfia conl|i
refponfioniseius cognitarationeconquiefcat, ;
309.^.
afft c-tio dans afflictionem iniufte,per qucm fignificei >
quxciuspoena.p.2.c.6i4.f
affiidi cum f umus,nec rempus, ncc modum prxfo
mino debemusjt ed magis arbitrio cius cuCta r<
p.2.coli576.e
affiicti dicuntureffeincarcere fccundum communc u
loqucn.i,p.3.cio8.t
afflkiiadxmonib.pei melodiamfeuperaliqua a!
pofluncaffhctionemlcuiusterrc&hocduphcu
81. a
afflictifolentaliisafflictiscompati,p.4.c.i77.c
aftuctorum moseft de fua affhctione ioqui pcr modu
lcp.3.cio8.f
aflliCtos,noncognofcuntviciaa quib.rcprobatarefili m
lccos noueranc,id eftpenecrabancp.^.c^o.e
affrica in Aphrica.
agag regcm cur occidit propheca,p.2 .c.41 3-b
agar ancillc; Sar^ vnde & a quo fuerit propagatap.i.<
2 2 0.f
agar vt dicunt Hcbrxi fuit filia rcgis Aegypthncc ifii
fonum rationi,&c.p. r.c:2 2o.e
agar an in fuga fuerit paffa aborfum in pc d contcn
nainx f ux,& lupbi rcccifus a domina, &c & an m
reuiuificatujiccusin vtcroextinctus.p.i.c.22o.c
ri!
ici
K
Index.
irq, modoimpofuit inhumerispucrum ram grandem ,
.rm;[cm,fcihcetquandoexpeIlitur,&c.pane i.columna
Ifffl
3r5qtimodopucrumannorumampliusxv.fubarborepro
\eeiv i.col.2j9.e
jrvi fleangelum&quomodo,dtuerfismodis exponitur,
p.i.c .Jio.e
ir foum extindum in poenam contcmptus domina? fua»
vjuj|aumveccpitutd;cuntHebrari,&cEtpropter ratio
nerr;aius miraculi puer praenominatus cil ab angelo ante
ouai natus eifet.p. i.col.2 20.d.e.t
Bjiebrxi fufpicantur,mutato nomineeft Cethura,quc
Saraiortua de concubina tranfierat in uxorem.Et quare.
5,1, >t.292.b
irmer Ifmaelis fuit uxor Abrahre,& etiam Sara : Ccc\ qa
itaiitprincipa!is.SarafciIicet,rerinuitipfanomen libe-
^alianomenancillx3p.6.col.yoy.c
I np.i.col.574.c
rcnai) Aizar ancilla didi urityfednomine libera» uelaue
Eijnominiamancille-.&dicunturnuncSaraccni. pa.4.
Stcol.877-b
jui&Saracenidicuntur,Mahumero ducc Aegypru
[■ tliiopiam cceperunt circa finem imperii Herachj. Si-
TnlrrHommarus diiupulns Mahumeti Damafcum & re
ni Phenicis&IerufalemtotamqueSyriam & Anrio
>mprehendit,p.6.coI.20j.c
tabitabant tantum in tentorijs,& ideo melius potc-
•an ruftodire oues portando habitacula fua de locoad lo
jjWjdinueniendumpafcua.p. 2.coi.i 1 25.C
Imparre3.colum.1822.fV1deetia.rn in Mahumet &
Saracenus.
■Kteal*qui volunt,fed eisinfirmis, aliqua in prrrfenti,
jbiiunt,&dumhr£cduti metuunc,Deuen offcndunt ; &
I tquitiment pruinam,&c.p.$.coI.97.b
rfiiat laborem pofitum in exercirio vit.t adiue, & ope-
nifericordia?,m r^gimine ccciefi?,p.2.col.247.c.
jETjindusdicitur.Ageretiam;non rcrra» foInm,fcd corda
ijor na^quem angeh exccperunt cxcoicndum,partc l.col.
129 b
crnnduseftquoChriftusegrcffuseft.p.i.eol. 288.3
irecmptiofecundtimlegemtaxabaturfecundum quan-
rita mfemcntis qua feminabatur,&cet. parte i.columna
Ut.C
«rl!econfecrat& rcdimir,qui conuerfationem fuaialij
fitrnandam permifitded eo iiiuanrc proucdus, inrciic-
* proprium addit,vt feipfum regerc poifit.parte 1 .col.
1 .0
c uidemusq.uofdam nunccx voluptarerquc amp!:or
foitin ttatu mnoccntie,cum nihil aduerli accidiffet de t£
|hcrra,& hoc modo pofitus fuit Adam inpanid:iu,v'r
Hnetur,&c.p. i.col.7?.a
eplantauir vineam, ncmpe populum fuum in
Sp.i.col. i70.d
( pruprium elticmina deiiccrcDeiautemproieda|>-
i.a.col.jiy.b
i ura non crat laboriofa homini anre peccat 11 , erat cifi
ecreationem & virrus exercitum,p. i.col. 104.0
I phaiicut & prophetica multiphcitcr dicuntur> par.3.
?o:.J3.b
emp.6.co!.i693.c
Vtincmiuidccht Deus:&homooffertcifidcmfuam&af
Ktm,p.i.col.ij22.e
V nai c mulicrem eft eam ducere in uxore,p.i.col.689 b
0 ;;'ucshocquodfumus,iiccdeiluendoimisiubiicimur
rrbicndo de fublimibus inhamur,p.2.col.32 b'.c
pn.Tia miniftrar poifidentibus,fulicer lacjanam , & cfiim
tatisfuje.Et fi-nl'ushorummyfricus,p.5.col. H>42.d
•»miculusabodauodienatiuiran.s,& nonante,ufque
ad complcttonem anni,& non poft,poterat immolari apud
Iudeos.Etratioquare,p. i-col 587. b
agnus mafculus anniculus,&cq<:a neccffirarc ira translatum
eft,quafiagnuspofTit effe,n< n inafculuSj&c.Velquare no
fictranslacum t:'»\Pccuspcrfediim malculumanniculum,
Vcl quarcnon fic.Oui* mafcula,&cpar.pnma , columna
58;.b
agua peccandi remeriratem infii miratemquefexu fuo & cta-
tetepia?fentat.p. i.col.iooo.d
agnus pafchalis de ouibus & captis fumi iubetur , quia Chri-
ftuscxiuftis& peccatoribuscarnem aflumpfit,par. i.col.
agnus curodauodicin Sacrificiumimmoladus, p.i.colum.
7-7-e
agnus pafchaliscurrandiu feruatus , parte ptima, columna
5?6.a
a gnus pafchalis cur i^.die mcnfis immolatus,par. prima,coI.
5«7.b
agnus pafchalis precipiebarur accipi a dccima die mefis & uf
quead decimamquarta fcruari duplici decaufa. Et an ralis
prcaccprioperquatuordiesjobligabatinfuturum, part.2.
coI.j84.f
agnus quare magis immolabatur quam aliud animal, & dcfi
cienceagnoquaremagtsimmolabaturhedus.parce i.col.
585.C
agnus fi-cundumHebreos dod.precipuos,eftde quoimmola
tiopafuialis debebarrterimondehcdo.Ethoceogruit ta
caufelitcrali huius facrificii quam etiam figurali . ht huius
dcclaratio,p. i.col.60 ?.a
agnus palchalis tria figurabat,qu£ in facramento euchariftie;
funt,p.i.coI.6io.e
agnusquiadpurificandum popukimdatuseft , fiChriftum
iignificat , confcqueuctr car-reta animaha purificatioui
deputata,referuntur ad alias perionas , que aliquid pu-
rificationis confcrunt humano gencri,parte prima,colum.
i39t.b
agnus quare dicitur Chrifhis magis qt.-am bos:vitu!uSjCapra
curn tamenil!aetiamimmolabaiiturinlcge,partej.colu.
1042. f
agnusdcbebarimmolari , nonautcm hedus in folennitaic
pauhali,licctagnusimmolandus,accipicndusefletde gre
ge,inquocfient agni & h$di , parccfecunda , columna
i266.f
agnus pafchalis in legcfignrauit Chriftum vcrum agmim,il-
lius ofla non fraugebanctir.nec Chrifti oifa commmuta suc
p.j.c.1317
a»nicarne.scutignea(Tcnodecduntur,par.i.colum.588.d&
a"iii iiomine qucm is quinoti dics copleucrar Deo offerebat
in ChrHtoiafarKia.Ki clt.,animi integ-iratemaDoiiiinoco
ceflam iignaturimmolarc,p.i.col.i 2co.d
agni & agruculi expecurfibbs', cx capnshedi cur ad cfum
pafchaiemiacn(icata,&quomodo,;;.i.co!.5 86.d
agnipafchah.siaL-rific:uincftprimumintcrpicceptaMofaicv!
Icgis,f m ordme preceprorum populo Iiiaclitkrb a Dco p.
Moyfcn iniuaaoriiin. Ht primum facrificium a toto popu-
lo Iiraelitico celebi ■atum>p.i.col.6io.f
agni pafchalis immo!at io duplici fenfu grabida cft. Vnus cf' .
itacuspopuliexeuntisde Acgypto,&citlireraiis& pr:mua
AliuscitprcfigmarioChriftipalfuri,&c.p. 1.C.583.C
a^numnocoqucsinlacre matris iue quomodo inteliigatur
(ait Aug.)ai.i uerboium pioprietatem, ncicioutrum poifit
r'.periri,p.i.(.7i6.d.& col.86y.b
asnum ad ' ■'.f,' -li.MDiiKr.oIaljir.s.lbi manifeftarur inter fua
' ttAte fntui am noif titrt repaiationem per Chnfti :mmoia«
rionem,p.6.c<j!.i503.a
agnnm denodecoiiiediinnsq^iamotloin facramemo dni-
cumcoipusaccipimusjtiuandoadhucinuicem noitrasco
b
GIofTaeOrclin. S^Nicolaicle Lyra.
fcicntia$nonvtdcmns,p.i.col.T87-c . conclufam,&lapidibus& lignistenaquein mari „:
:li
:i i
asniimpa!chalcmofi;rtqun<-:an)lVcmfMaminciusimmo ris.conciguauiccam littori-.&hceamccpttatquci
.uon.t^ucctinfuapainoncFarccpnma^columii. 4.col 2233^
, ,„„ * alexandcrrelponfumhabuifTc pcrhibctur ab arbon
Aba.N LrJein Aaadomine,&e. &lunarconlccratis,quod morerctur antcquam a
ahiasduplid aicidicpa!liumfuum,p.2.col.7S4.e &fororcsrcdircr,&c.p.4.col.2 2i4.f
aio: pptcrca dicitur duasdextcras habuiffc , quia iuftua t rat alexandcr feparauit& diuihtbonaterrxbellatotibi:
i^iucifccm^pinguiffimnmiliumr(|;cm,p.2.col.(7i.a 4.101.2 23 3.C
aiotiiiuCciilusdctrtbulk-mamiiniadaciatortiffimiisin lcua alcxander magnusmortuus,quatuorhabuit ftucefn
maiunnaximam fortiruiimcmhabts Egloni fa&us cft no bus diuilum f*icregnueius,fcilicetPcoleraxumii
tus & charttS»p.a.col l?hk pto> Scleucu in Syria, AncigonQ in Afia,& Philun
alxcu:ii:niiunificationcaiV'!orumpcnuntur,quidfignifi- ccdonia. p-4.col.1478-b.col. 1953.11. l^^.b.col
tct,p.2.col724.c&:i4J-b fequenc.
alecuni in fancWum hominum flguram ponuntur , virturcs alexadcr mortuus cft,xij.anno regni fm: xtaus fua? a u
corum ;nr(]i:;busadcclfftia volant&conucrfan- in I3abvlone,p.4.co!.if4?.b
tur,p.2.col.724.e& ii45-b. akxandcr dc Aiesfuitmaximusrheologustemporil
a!?diciinturdoaiinvdiiorumtcftamcntoium,qucnosabin p.4 col.iSy.c
hinisadcx'cftiaportanr,p.i col.fJjy.b alexandri magnifucccfforcs quot & qni fiicruur u
alc bcitiatum quas vidir Danicl quid hteralitcr & moraliter Cleopatrampculariter in hgura detnonftratur.pl
*iimianr,p.4.col.J57S.f 1643.!)
alitVxquas^numquodquc quatuor animalium habebat , alcxadrimagni vi«5toria,& dequib.proninciis.p.^ct
quid lignificant:& primaalacftlcx naturalis,fecunda lex alcxaneki magni victoriahihil velociusfuit,qu;ab I
Mo!ai.c!:,tcrtiaprophetarumoracula,quancacuangelium Adriaticomariufque a Indicum Occ-anum,&c4i
conci!iorum:qu:ntadoctiinaapoftoloi'um , fcxta ftatuta lisquam vi6toriiscucurnt,&c.p.4.col.i578.
gcncra!iumconfiliorum,p.6.col.i503.b alcxaiKiromilfafuit pudla vencnonutrita,vti
alts fex dcbcnt afcendcrc vcl vqlare vin ccclefitftici, fcilicet tincnt am fuam acccdcns ad cam intoxicai <
p;cdicarorcs&doctorcs,fimiUter&dcfccndcre,&c.parte doAriltocelcscumpia:monuic.partcquarta,coh
6.col.i5P3.b 2213-c
aIaspictoiumIiccntiaangclispingit,& vnde hoctrahunt.Et alexandria metropolis Acgypt; prius temporc,fcilic
quarc,p..i.col.734.c rareNum(alias)NondiCta-tuir,&Nabuchodona
albatio fiue dca!batioa!iqoandolaudabiliter,aliquando cul ftruxir:kd Alcxandcr Acgypto obrcnta cam rea?<
pabilircr ppnitur,p.i col. 1427-b ampliauir &nomincmurato pnori;cx nominclut
albdtosvnos vocat M.ahumausapoftolos,p.6.col.i5io.f driameam nomiuauit.p.4.cof.867.b
alchimiftcqui nituntur mctalla •& lapidcs fophifticare ma- alienigenaomniscft,qui cftcxtra ritum Iudaroi
ximcvcuncurfulphurc,p.3.col.266.f. tilis,iiuelud*usbaptizatus,vrdtci( Uab.Sa.de m <
alchimus fnmmus pontifcxdaccrdosfuit non de iurc, fcd de tio euagni pafchalis.Sicut eriam api.d ( 1,
fattointrufusprunoper AntiochumEpiphaneimquilicet ; chariftianullusadmittcdus-cftnificathohcns!
cfiirc dc gcncrc Aaron,tamcn non dcfcendit ab co per Ii- alienigena,AUogencs, Allophyh quid & quamd
neamfacerdotalem,p.4.col.2 339.c gnificanr,p.i.coI'.i l"j6x
alchoranus ncfandiffunus farpe pnfcepit fcruarclegem & alicnigenemulierescjantinduplicidifieientiainvcifi
euangelium,&tamen vcrunqucdcfpiciuntSaraceni.parte mento.Etcum quibuslicuitcontraherc Iudejj
j.col.is^^.b busnon,p.2.col.689.c
alephdoctiinainrerpretatur p.3 -coLr^-j.a alienigena?poftexituex Acgyptoabcfu agni pafch.S
alexandermagnusnarus/nitdeadnItcrio:& quomodo adul hibiti,&quare,p.i.col.8oo.c
rer NcCianebus nominc,pcr illufioncs magicashoc opera alimcnti ufus duorefpicit,fcilicet nutritioncm &
ruseft.p.4.co!.2 2 3.b.c p.i.col.n.c
alexandcrqtiomodopiimusrcgnr.ftcdiciturinGra,cia,cum alimcntorum quis vclquantumquiscapiar,&c.non't
multi ibidem in diucrfis locis antc rcgnaife rcperiantur, fedquamfaciie&hTtoanimohis caicat, cum
&cp 4.col.2 2ii.b.c nec effecftcarcrc,p.5.col.45.a
alcxandcr magu-:s proptcr quatuor quae in co fuerunt fic ce- allegationes Moyfi ad Deum placandum pro libcran
Lr:-.nhabii tviaonam,p.4.coI.2 2i5.c puIi,fuerunt,hliatiopopuli,picrasDei,&patrun
alcxindcr i,i Maadoma cx:itcns vidit Dcum in fimilitudinc i.col.S^o.f
fimimipoiitificishuteoiumindurumpontiricajibusindu allegoriahiftoiketantum prxccllit quantupomafol
mencis,fcu ornamcntis,promittcntcm ubi vktonam, par. col. 1495.3
4-col. 1 578. d allcgOrice aliquid fi^nificare ouid fir.p.^.col.^o^.b
aLxandio oanut ficcrdotum princcps Iaddus ntmine, allcgoriccintclligia!:qtia,an ncccflanum fit cum fc
cumahisfaccidotibns,&humilirer honnntkcqm- j.w- litcraftarcpoliunr,p.i.col.i29i.b
p:rcum,& Alexandcriu manfuetudincm ucrfus fint , &c. allcluia non cit unadittio nt cicdunraliqui , fcd duc
p.a.col. 1397.3 brxo,quiaallclu fignificatlaudate,& cftuerbum
Ircmp.4coI.:2i6.f uimodi,p.3.c.i|yo,c
alcxandcrmaguus (Tc triumphauit,non virtute fua,fcd uirtu- Itcm parte e.columna. 1 ajo.f.dicitur ficdii? rficWo
tea Dcofibidata,^c.p.4.col.i578.d inHcbraro. Namalle idcmcftquod laudatcjuu
alexandcipcrmagnumccii.puspoftllaiam, & pcraliquod doinmi.
tcmpus antc Chnili aduc;um fccit Nilum diuidi 111 fcptc allcuia qtiaodo ponitur in facra fcriptura quarc null
poryoncsiij^ramaicmcditcrrancumfcparatimcadcntcs, prcratuscft.p.y.col.i 239.3
&c..:tquarcp.4.col.M9.b alleluiaallelu ia.quidam dicunrunum allelniaad fi
aiexandcr ddtruxic cnmaccm qua: diccbatur Tyrus , undiq; perions pfalmi,pcrtincre quando ficduplicatijfri 1
Ind
alrcr.n effc fequentis.HancreguIamtcnetHicro. & Caf
l,doiMedp!uicsaIkerdicunt,panetcrtia, & columna
1245 > *" , .
e|ui;nagnu , id eft hymnus magnus vocatur ah Hcebrgts
L3ut repueridominum,&ccumquinquefequetibus.Et
goguremdeeofaciunciblemnitatem, & quomodo&
3uanoeumcantant.par.3.col.i2 85.a.Itempar.2.colum.
10831
eluiquare intermittitur- aSeptuagefimavfquead Pai-
ha^duplicacurpolthebdomadam Pafchce.parte.3. col,
aeiiaadpeccatum &detinentiainipfo , fignificantur
Cf l,tum,in quo iacet quis pr.oftratus : Et habet nouem
mbiislongitudinis &quatuorlatitudmis.Eceft morali-
;e:mplaris¬abilis.par.i.col. 14.77. c.
nper virginem /ignificat, &habetetymoIogiaapo
«nja,id eft abfcondita,& eft virgo nimia diligentia cu-
nii,ckmaiorisIaudisvideture/fequamvirgo.pa.i.co.
|j. Icemparcequartacolum.ioi.ct02.d.Videetiamin
laana.
| eiirbor aromatica cuius Iignum eft valde odoriferum,
cutritum vaktad medicinas& vnguenta.parte. 3.C0I.
>c r n tantum vim habet quantum myrrha,fed tamen va
eccicraputredinem.par.j.col.iSj^.a
1 afunt duce litera? Grcecorum,& fcilicctprima&vlti
tant Deum principium,& finem efle omnium. p.
5*01468 f
i\ to qiiadi uplici defcribuntur lametationes Ieremice.
ycare.par.4.col.42j.b
I iiod cft hic apud nos,eft terreftris congregatio eoru
ii ncd!catior*tionibu5.p.2.col. r39-a
|tdiuinamenfacorporis,&fanguinisdomini.par.2.
col 9-b
ibuutn conftitui per ichifmatis peruerfitatem facrile-
|'/tacnefariurn,autfacerdotium nouumfieri prceter
iu faccrdotium,& vnumaltare.parte fecunda.colum.
re moiicre proptcr Nouitiani clamores non licct. par.
2»CCi39.b
re rocumbens Gorgonia fide,eumq; qui fuper illud eb-
itansomniquolaboratmorbofanacur.parcc. ?..
col.4-b
■Jifiiffodericdignusqui Iapidibusobruatur.parte 2.
p.d.
reum quod idcm eft quod altare incenfi non rrat
nctum fanciorum,f ed extra, inter menfam propi-
s&candeiaOrum.Et hoc fecundum Hieronv &
ttSed fccundum Auguft.erat intra fanctum fan-
p.i.col.8i3.c.Et 899. c.
en/i an & quando dicendum fit thuribulum aureu
1.813. c.Etcol. 822. e
jocaufti crat prxcc prum ficri de terra, & quare,vbi
bantur hofticc.Sed alrare incenfi delignis Sethim.p.
8.c. V
''acauftorumeratquadratum fccundum Iongitudi-
;n&latitudinemquinquecubitorum.AItitudo autem
^.lattrujmcubitorum.Eteratfaaumad modum ar-
■ «ladrarae carrentis fundo & operculo:jita quod habe-
"lpcrficiemtcrrafprofundo&interiuscocauumcrat.
PWI.C0I.771.C
I olocaufti iic nominabatur , no quia hoftice holocau-
Mm ibi cantummodo ofterentur fed etiam cum hoc ho
'^acihc^&propeccatoifedquiahoftiaholocauliidi-
'■■eiat,ideodcnominabatur altareholocaufti,tanui;a
adnion.p.i.coI.774.f.
arc olocauftorum dcbcbat.eiTe de tcrra vel lapidibus no
fe<5tis:&quarc.Etquomodoprctccptiimfuit fieri illud.dc
lignisSethimopercisirc&c.par.i C0I.678.C
altate holocaufti non erat intra tabeinaculum fcd extra in a-
triotabernacuh.Etc]uarep. 2.col.772.d
altarc quod fecerat Moyfes erat multominus quamaltarc
templi Salomonis.p.2.col. 1 148. f
alcare /1 vis efle Dei,exinani teipium abomni contagiomun
danorum,vc in te ligna verborum ccelefttum locu habeanc
fpaciofum,capiafqucflarxam fpirituflan>fti,&cpar. i.col.
altarc primo cedificamus fpiritualuer,cum ante omnia in cor
denoftrofidem dominiceincarnacionis& paffionis collo
camus &auditoribustradimi:s.p.2.col.t289.b
altarccedificat lefusexhistctquam lapidibus viuis fliper fun
damentumfpirituale,quiorationibus & obfecrationibus
vacant,& fuplicationem vi&imas immolant.p.2.col. 62.e
Etcol-722.e
altare unum faciuntomnes in vnicatefidei»& concordiacha
ritatis.p.i.col.678.b
altarehabeatquifqueinfedcfixum.Inquoorationuhoftias
& mifericordi^ vietimas offerat,in quo continentie cultro
fuperbiam quafi taurum immoler,ii acundiam quafi arie-
tem iugulec,luxuriam& omnemlibidinemtanquamhir-
cos & hccdos litet.p.i. col.88 2.f
altare incenfi habeat quifquc in penetralibus pe<5toris:vt di-
catChriftibonus odorfumusDeo.p.i.ibid.
altare holocauftorum eft rides:pura,dodrina re<fta,& conuer
fatiomundaChriftiminiftrorum.p.4.col.23J9.b
altare humilitatis nifi in arca cordis pcr lumen re&ce fidei &
verce dile&ionis homo Deo coftituat,non placatur Dcus
abhomine.p.2.col.i 102.C 1
altare vnumin eccle/ia Dei,eft Chriftus:& funtfandi alta-
riaabhocaItaridiCtificiitluxa'luce,&cp.4.col.9y8.e
altareignoti Dei,apud Athenienfes,perquos,& quareficin-
titulatumfuir.p.6.coI.n72.c
altarisdignitasintraquodnifiquisfueritfruftraturpanedei
p.2.col.i39.a
alrarisholocaufticoncauitas,quandoficuabanrur& ftabant
caftra& altare,implebaturterra vfqueadlummum, &c
Er quando mouebantur caftra,amouebatur alrare de ra-
buks factum & remanebat terra parte i.coI.772.e
akaris holocaulti ditpofitio & forma in pi&ura Cafliodori fe
natoriscuiusipiemexpoiitionepfalmorum meminit fi-
guratur.p.i.col.-yi.c
aUarisadminiftenum/iquiselccTrusthymiama oracionu no
rcdditjfed facrofaniia myiteria /iiic ablutionecompu&io
nis inrrat,&c. morsiili timcndac/tceterna.p.i.col.Si^.a
alcari prius pofito,poft«a fccerunt templum qui de captiuita
te iiabylonica iiberari Icrofolimam venei unc: Et quarcp.
2.col.i2c;i.c
altari fan Jto v?nerabilia imponuntur facramenca.parte.2.co
lum.f 39. a
altaria Dcemonum dum in puluere rcdigi iuffum, ara ignoti
Dei3dconfecrationemreferuariiufium,p.2.coI. 138 e
altariaculcufptricualiuacabant arrianoruminiuria,p.2.coI.
i40.d
altariintempIocrant.Vnum incenfiinterius.Alterum holo-
cauftortimexterius,p.5.col.862.f
alrariafaciebantidololatra?uaIdefolemnia!de marmoribus
&meta!Ii.'».p.i.c.678.f
alcariafueruntconftruccaidolisin Ierufalerji in fingnlis ui«
cis & plateis&maximetcmporeManaifercgis, p.4. colu.
671. c
alternari moerorcm&Icrritiam in uniufcuiufque clcdi ani-
motribusmodisinucnimus,fcilicet,conueriione.probacio
ne,morce.&c p. 3. col 3 r y.a
altioraloquens minuscapaci,non utilitatem,fcd fui oftenta
b 2
Glcflx ordiharie , & Nicolai de Lvra.
tinnctnhcit,p-6.co!.3j.e
altitu -io mundi lcc&dum philofophoseftinpoloantarclico,
hvnmiu wvrnappaicniiatnhotniniinicllinpoloarctico
fibi <.|-pc)li'0,qira:lu po!u:>cit nobisfcmpcr manifdhus,
& i. p.rnoftnm)hemil'phciiuin,&elei'atur,p.4.colutnna
16
Amabilis dittris cfl lonathas fuper amorem mulierum,&hoc
potcfl mtclligi dtipljcitcr.ck c [M-col.j 20.e
Amalcchdicitur pr.ncipii .mguHium,non primusanriquira
re,anicqiictiifucruntmul:igcntilcs, fcd dicitur principiu
gcnthrai quar infurrcxcranl primb contra filios Ilracl polt
cxitu.n dc Acgvp -p. i.ci I. tjdi.a.b.c
Amalcvh prunuspopulum Hebraujm cgrcfllim cx Acgypto
giarisimpugnauit.p. 1.C0I.647.C
An;a!c. hitcs,6c Gantiurui Da?inoncsfignificant,p.r.colum.
H66.e
AmaUtiiite a quo nomen & originemtraxerunt, an fcilicct
Amalcch hicrit filius Hifmacl,ucl Eliphaz primogcniti E-
fau.p. i.col.64?.b
Am.ilcchita' vtrum fintdu.Tgcnrcsciufdcm nominis,&quid
. myltice dciigncnr,p. i.coI.i36i.a
Aii)iicchjtariiniicliqi)ia:dupliccsfucrunt,qua?damquxeua
fcrunt manum Saul,& qutfdam qucemanum Dauid, &c.
p.2.col.io38.f
Amalechnarum p oenam cur cxtulit Dcus, parte 2.columna
406. e
Htnarcin Amor.
Amanrudines fcnbcre dicitur Deus & non loqui,dum diu fu
per noscitis flagellapcrduranr,p.3.col.i64d
An.bnioiiislfiiipcr cltpauidus.p.2.col.i628.d
Ambit :iofus qtiilibct,qui pro fua promotione confequenda
fljr,;tiaf.iC(.rciionf>rinidar..fcd Deoiuftefacientenoob-
tir.ctpropoiitum,icd magisinterritmfignificatur pcr Me-
neIaum,&'c.par.4.coI.235t.c
ambitiobis ut propoiitum obtineat, facit fauor populi: Facit
etiamadhocapparentiaca:!icjrcacuItum Dci,& pcrhas
vias& coniimilcs querunr ambitiofi bonos fupcriores a
fuo ftatu dciiccrcut iicad eum poilinc aiccndere.Et figni-
ticanri)rpcrAbfaIontrm,&c.p.2.col.6co.f
ambinolus qui facit diabolo lacrjficium,vr pcr hoc jpmouea
turaddigniratem/iunificarurpcr Au himu,qui Dcmetrio
corouain aurcam 6c pal.natn obrulit.i t pcr hoc fummum
iaccrdociumobtlncict,p.4.co!.2yy7.c
ambitiofus malicioftis, qtn quod non porcft obtinercperpo-
tent.am,ftudct habtreperma!ic;amfraudulentari,fi°nifi.
catur pcr Abifac,&cp. 2.C0I.683.C
ambitioli qui intcr fccularcs ucl rcligiofos feminant contcn-
tioiiesueldifcoidiaMggrcgantcs/ibicaudammagna , ut
obiincanrniiilntudmcquodconfcquinon poterant rone
( & hoc in pi inctparibtis & regnis quanrum ad ftatum lai-
coruimm tctlcfiM ucioquancumad flatumclcricorum,in
rchgionibus vero quantum ad officia rcligioforum)iignifi
canrurpcrChorc,Daiha»,& Abiron.p.i.col.i273.c •
ambir-.oli habcntes prcclarum in ccclciia,& volunt pcf hoc p
cc*:ci is promouci i,iigniricantur pcr difcipulosqui pcr nu
rrcinpcticrunraChrifloprxccEterisdiicipuhb ah s hono
rari.p.y. 001.338/"
ambitiofiquifcmpcrq<!xruntafccndcrcad:zradum indcbi-
rt:m,&pcrmodum illicitum, dicuntur ldololatrare fupcr
coMcs.p.i.ccI.rj 2cc
anv'itiolidigniraru&oi7icioruminrcligionibus& ecclcfijs',
mcrcnrnrpccnam i^msgchcnnalis^iignificantur pcr u-
lurpantcslibi faccrdutium m uctcri tcftainento, pa.i.colu.
1278.f '•
ambirioforum ucrba fa!fa,npcrafiaa,&occuIta muncra,per
qii.Tipiiqua;runtobiinercinccc!cfiagraduindcbitrilibi,
lJguificanturperthuribula,&c.&quarcpar.i.col.i278. f
"
ambularc coram Dco>cum Dco,& pofl Dcum qucrj)
fcrant:& quid horum fingulumreprcei'cnrat,par.i
228.f
ambulandimodustcmporcAbrah.xiscrat , quando
fupcrioreratduobusaliisquodillcambulabat in
Et in hoc cognouit Abraham qui fucrat luperior
viris,&c.ut tradunr Hcbrar i.p. 1 .col. 2 3 2.f
amcHcbraiccucrumLatinc,quodnullusinterprcst
Et quarc,p.5;.gol.ii64.d.A.Itemp.6.co!.32 2.d
amenhancdi&ionem loanncs cnangclifta lolus du
quarcpj.col.iioo.c.g.Itcmp.^.col. 1244.^
amcn ubi duphcatur in iacra Icriptura,eft figuu maL'
tudinis tiiimtatis,p.j.col. ioj2.f
anicnaducrbum eftetiamaffiimandiin Lafino. &
in Hcbr^a.Et fi quandogeminatur.pcr talcm d{)^
firmarionem infinuatur,quod cft irrctractabilis u *i
6.C0I.1461.C
amcn rcfpondetur hodie facerdotib.orantibus.& qu(<
& vndeillemosintrodut£tusett,p.2.col.io86.d
amcn nonlcgitur in uet.tefl.dici io Dci per!ona,alio
matiue annuntiantis fcu promittcntis,icd lolmn
na hominis fupplicantis,p.4-col.5 2 > .ab
amcntes quafi bruta animaiia m agtis & filueftrib. I.
nefciat uiuere,p.4.col. 1 S43-C
amenrcs & inobcdientcs icnptura terram uocat.n::
738.f
amiciriaeft probabihsqua? honcftateructur,paite 2
468 f
amicitia nondebctrumpiproprcrpccuniam accoiDtf
cum quis diffcrc illain rcddcre. Nam anucitia nu
ciofiorcflpccunia,p.3.cc.l.2oi4.ci.& 2006..'
amicitia quot&quibusgiadibusnobisacquircreuj
p^.col.zooj.b.c
amicitiam Inda?orum habcrc prohibentur hi qui fa!
piuntjneeorumuicinia &ipfi pcreanr,c]i.iodcafuI
ripoiTcprobarumcft.p.3.co!i7<.i.b
amiciriafdiiToluunturpcrlitcs&bciia^.-pcroppofifi
mantur &€onfcruanturpcr dulcia ucrbap. 3.C
2082.f
?micitiae plena & perfecta gratia , inrer perfe&os uir
demqucuirtutis,pericucraicpotcft.p.3c.2ooj.b.
amicitias Iefu qui expttit,fciat multorum iibi inimic
tientertolerandas,p.2.col.7i.b
amicuseft quilibctproximus.Erquarcp.2.co!.9j.b
amicus vcrus non poteft ad inimicitiam reuerti^S
2003. b
amicusdiIcdus:confiliarius,dicitur oculus, par.qn
i20.e
amicus in anxietatcanimi quarrcndus cft excmplo I
Ionatham.Apoftcma cnim plusaiiligitclaulam,
apertioncm, P.2.C0I.447.C
amicus ucrus quas conditioncs dcbct habcrc,parrc :
2005.3
amicus nouus comparatur uino nouo,quia ficutdc
uo nefcitur qualc finalircr erir,iic de amico nouo
qualcm fidcluatcm randtm cxhibeat,par.tcttia , 1
2020. f
amicusfidelis defuncli,quinaturali pieratc motus
mortemamicijfigniricatur pcr Abraha.partc prir
27 s f •
amiciiffcmcndabiIcsfuntanobisa!icnandi,ncpcr
diciam corum,& ipfi polluti pcreamus.par.quint;
205 .c
amicis morruis non doIcre,duri & infetifibtJis cordi:
ellc,fcd uirruoii(maxime fpcm habctes refurre£ri<
dolorem moderantur, P.3.C.37.C
amicorum fktoru diitinctio quadrimcbris. Eft enim
Ind
nciex.
fcc vJum ternpus aptum ad Iucrum fuum.Eft alins, qui fc
perefccrueprofperitate,incipitdolere & ci contrarius
cifdltaliusquitingit amicitiamut eliciatfecretum . Eft
imtius amicus menfa?.,&c.p. 3 . col. 2006. d.e
Kveftium continuumnobismonumentum unde cx-
H"imus3p.i.col.io5.c
n;;abfacerdos,vttraduntHebr£i,iuflitfilios fuos Oza
& 1 :io,ut porrarent arcam fecundum prxceptii Iegis : fed
qui non portauerunt,&c.percuflit dominus Ozam & diui
fit.p.colioyS.d
i(j quomodo Thamar uocct fororem fuam , part.2.col.
Hncita: & Moabita^qui cultorum fitnulachroru quamdiu
talcpermanfci int figuram fuftinenr,quar fummis viribus
ciacibus contranosobuiamrucruntfuammamq; cru
cy.ttmcxercuerunt5p.i.col.i546.d
wr.ix & Moabita? in deftruclione IerufaIem,concurre
lnjChaldaeisadaurum &argentumj°ifti magis uolue-
in:i:rrcread comburendum libroslegis,&^quare,parte
fC9^-f
unaitescx Moabitcsnondcbebantintrareecclcfiamdo
i inaetern!;rn,ctiampoft dccimam generationem , ut
:cpit Mofes.Etexponiturhoctriphcitcr, p.2.colum.
i^S.f.Videctiam inMoabicas.
;n&quomodopotuicduccrc Thamar in uxorem,
.2 0l.j87.cEt quare Dauid no coegit Amnon accipere
■baruxorem poft uiolacionem.Ibid.f
uo:)citrgaho.Tiines multoslarensdumiubetfemini ne
anqi:ate;uisficriporeft,vcfcallcuetexcuflbgraui one
rc.pf.col. 1 67. a.b
I upk:^ cic.fcilicet ethereus & tartareus. pir. 3. colum.
- ' .c
or!td.nde:iumboniaiicuius,quod debet eflecomune
pus,p.6.col.iy4.c
luatuor dcbet habere conditiones.Prima quod fit ue
ida g> fit difcretus.Tertia,quod fit firmus.Quarra
] fitcommunisabfque acceptionc,p.6.ibid.
jualifcuncjuefit,vacarcnonpotcft, parte 2. columna
J nunquam eft ociofus,p.3.ibid.
ihumanis,plerumquecaufaturexpra?eedentibusdo
:per confequcns maior amor ex maioribus donis , p.
I.803.C
caufa,quomodo & quando fitdonum,& cconuerfo.
Jjid.ck 804-f
I cut attrahit ad bonum,ita tcrror retrahit a malo.par.
484-f.
insformatamanteminamatum, partc 6. columna
jplcx cft,fcilicetamicitia:& concupifcentia?. In pri-
lilitudo cft caufa amons.Sic autem non efr in amo-
cupifcenti£,&caet.partefexta,columna 1341.C &
:plcxcft,fcilicetDci&feculi:& uterque caufat tri-
,& cfFcCtus utriufque quis fit parte fcxta. columna
ci & fpes prcmii facit Ieuia,qua? natura dura funt &
.p.6.col.i4ii.c
borcm fcruitutis facic facilem.Ibid.
jfc obedicntia ad Dcum cft difpofitio ad habendu plc
Pi'piritumfan<5lum,p.5.col.i220.d
I bi abundat auernorum,mox uilefcit pofleflio Iabeciu.
P-3ol.i88o.c
:i)i,in pafccndisciusouibus.,maxime oftcndicur,
P-3«3l.i24i.a
Wnuscx animaemotibus cft,quobeneutimur fi fapie'-
'ius & vcntatcin,male autcm fi catncm aut fangui
ncm,p.3.col.i8i6.c
Amare amantem,naturce eft.Non amantem uero cogi bcnefi
ciis ad amorem perfectionis Chrifti eft. parte 5 . columna
i48.f
Amarcquiincipit,dcciuitatediaboliincipit exire,par.3.coh
886.d
Quanto plus amaucris,tanto plus afcendis^par.^.colu. 1086.
Interl.
Amare uirtutes fuas in aliis,eft infitum bonis,par.tertia , col.
1372. f
Amare feipfum debet homo,quare & qualiter,&c.par.6.col.
i66.f
Quiamaturdemper defidcratur,femperquoeritur,nefit ab-
fensjfedfemperprccfensjmalustimerc poteft prajfentiam
• bonusamati.p.3.coI.i24.e
Amare hominem fi quis ncgligit quia homo efiVquod in eo-
demcxihoeft.,monenduseft,utdiligat,quia ex Deo na-
tus,quia particeps eiufdem gratiae eft,parte fexta , colum.
1409.C
Quantumvnufquifq;amat,tantum proximum Ionganimita
te tolcrat,fi dcfinit tolerare,definit amare5 par.4. columna
I28z.d
Amare Deum cafte qui dicantur,& qui non parte terria, col.
729-b
Amarc qui ncgligit Deum,diligere proximumnec fcit,p.i,c.
I498.e
Amare qui non dcfinit nunquam dcfinit orare.Charitas jcla-
mor eft,p.3.col.695.b
Amat nos lic Deus,ut fe dicat requiefcere , fi nos requiefci-
musinIIIo,p.3.col.i472.e
Amans Deum gratis,in lumine cft:quod nemo ncc ctiam dia
bolusfcir,niii fokis Deus,pi:rte 3.C0I.83 i.a,e.Interl.
Amans Deum gratis habet in eo omnia,parre tertia, colum.
976. d
Amantibusbrcuctempuslongum uidetur,parteprima , col.
33cd
Amatoriauerba,tuutfpiritualis,audi fpiritualiter , & difcc
motum animse t ua?,& naturalis amoris incendium, ad me
Iioratransferrc,p.3.col.i8i6.f
Amantium proprium cft,fecreta fua inuiccm rcUeIare,par.2.
258.e
Amantis cogitatio eft,qua cogitat,vt per dile<Stionem'opere-
tut,par.3.col. 1 367.a.e.InrcrI.
Amos,pater Ifaia?,non duodecim prophetarum tertius eft,
diucrfis enim literis apud Hebrxos fcribitur , parte 4.C0I.
io.d.e
Annos quos uocat fcriptura & menfes in quos diuifa funt a«
ftra,p.i.col.20.f
Amos pater,fcilicet Jfaia? & Amafias rex Iuda fuerunt fra*
trcs,ut dicit Rab.Sal.& fic Ifaias f iiit de gcncre regio, non
autem Amos propheta,quifuitpaftor&rufticus,parte 4.
ibid.f
Amphoraqualequantumuccontincat.Capiturenim prova
fein generali,&proccrcamenfura,par. quarta, columna
i786.f
Amplexus mulieris,maxime iuucncul? & uirginis,ut mcdici
aiunt optimu eft rcmedium contra frigiditacem membro-
rum ¶lyfim immincntcm,p.2.col.673.b
Amputare fibi aliquod membrum quando fit licitum , & no.
VideinMcmbrum.
Amygdalusomnium arborum primaflorer,vltima frodesde
ponit,par.i.col.2 283.b
Anachorccarumcocors unitasperlocuftamdefigr.atur, p.3.
col. 1737. a.b
Anachorcta qui mtindum fugiens pctit defcrta,ut fcntiat di*
uinabeneficia,dicatpfalHaum»DeusDeusincus, &c. par.
3.C0I.875.C
^ 3
GlcfTce ordinanc; , & Nicolai de Lyra.
tnaftanus imperatorquandoregnauit,parte fcxta.columna
ana.uluis hi.pcratorhxrcfiEutkhianacorrupros.&Thco-
doncuucxiu I:a!ia Arrianus,ccclcfiamcatholicam maxi
mctrilnilaucrunt,&cpar.6.col.ij5i.c
anathcma pro quo acupkur,& vndc deriuatur,par.2.colum.
1607.C
ltcmpar.4.coI.2366.f
anathcma vt duobus modisdiciturira ctiam fanclum, par.i.
col.ijSS.e
anathematizarequid,&quomododicitur,p.i.col.ii5i.a &
col.13 i6.d.&col. 1510.C
anciltor ingratitudo & mulnris fexus infirmitas, parte 1 . col.
a.S.d
anathotcft vicustribusmilibusdiftansa Ierufalem in lorte
Beniamin ficus,par.4.coI. y 8i.c
anchiton ligni gcnus vcl ligno fimiIe,quanto plus arferit, tan
to mundius inucnirur,p. 1.^01.773.3
andrcasfukprimus Chnftus diicipulisordinc temporisrfed
Petrus dicicur primus:non propter primitatem temporis ,
fed digniratis,par.5.col.j Si.c
angcliisiaccrdotisornciorungiturp.2.coI.i92.d
angclus qui perterrcbat Balaam an fucrit Michael , & quare
quacperBalaamgcfta Uintdifpenfauitdominus, p.i.col.
1336.3
angclus qui apparuir Iofue,quis fuerir,par.2. col.38. f
angcluscum Aoralum luitari uoluitut timcnti fratri fidu-
ciam iniiccrct,p. i.col.35 3.a.b
angclus unus potelt plus docere quam multitudo hominum
lcudodtorum,p.4.col.i635.c
angelus etii in fuo ftatu immobilis permanet,inhoc tn qiiod
creatura cft.uicilhcudincm mutabilitatis habet, &ita ftabi
lisnoneft,p.3.col.74.d
angelus vnus reuolukoibemcirculariterinnnadie, adque
tota terra comparata eft quafi punftus , parte 4. columna
i793-f
angclusluaanscum Iacob,eratfccundumRa.Sa.& aliquos
Hebr?os,cuftos Efau,proptcrquodzeIans pro eo voluit
impedire Iacob nc ti anfiret in tcrram promiffionis ad ob-
nncndum bened.a.ones & primogcnitura Ifaac,&cp.iuc.
1005. c x r
angclus bonus adeft unicuique noftri)m,qi)iW,r,'moneat ,
qu.proa6t.bUsnoftr.scorrigendis3&miferau0nib.cxpo-
fcendisquotidic videtfac.cn Dekpar.i.col. 1 ?72.d
angclus hominiseifevjdcturhonuJnterior>quiDeum fem-
perconrcmplaiur,p.6.col.ii2 i.c
angei' Dei cui credita eft cara fcrmonis ad medicamina tuae
Ulur.s,cauenererc!.nquat,d.'censcum fociis : Abeamus
qu.lque in terram fuam,quia appropinquauit in celum iu
dsc.umc.us-.contumaxeft.nonvultobfcruarequoddici-
mus.p.^col.tjo^.a ?
angelusq.Mlquc offertprimkias genti$fu*,udecclcfi*qu*
ei di!pcnsadacomiifacft,uelfortccxtrinfccus&alii funr,
qui cx ommbus gcntibus fidclcs congregcnt, ibid.b
angclus utrum culturx nomim.m,& an cultura? angelica* no
uigne humana fcgnicJa refp6dcrit,putof inquit Orisines)
iniud!cioinquircndiun,p.i.col.8io.f
an-cl^hmcrccdcmfpaatCquinosconfignatos accepit) a
Dco , proh,s quebcucgeifimuf ,timct etiam culp«i pro
maic geftis,ibid.d J r
angclus pcrcuflor priinogcnkorum utrum fuerit bonusan
OTaJu$,p.i.col.?94u].e.f
"fiEE1 A,brahx;arParui^d^ribkur,modo dominus,
m oc oangdus nu,noratur,p.i.col.2 19. b.Sic ctiam ange-
SaSJjfi apifa' u !t'modo dominus modo angclos uo-
ca.ur,col.396.a.& C0I.401.C&C0U0* f 5
Itcmp.2.col.i6o.f
angclum habct unufquifquc homo ad cuftodiam fi ii
tum,&aliquandoapparetin fpccicillius.panc6.col n
1121. c
angelum Michaelcm duc-torem fynaqoga' tempore Mo ]
pedirufuiiTc,&abfolutumaprincipacu ptoptcrperl t
neMoyiiufqueadcenrporaIofue,an& quomodofi
ucrificari.p.i.coI.859.c
angcli poft mcarnatione rilij Dei , pcr quam humana .
afTumptaeft.rcfprmidanc iicvcneraria natura hu.
quam vident fupra fc clcuatam in filio Dci, &c.par,
i652.f
angcli boni & ma!i,fimilitcr operanrur,ficut Moyfcs &
Pharaonis,ferpcns,& alina Balaam,par. l.col.p^.b
angcli & rromincs damnati fubiicientu. Chi ilto in fut
cu!o,quare&quomodo.par.6.col.8i9.c.82o.f.82i.;
angel. trcs, numcro impari Abraha? apparuerat, & qua
Sodomam autemduo uenerunt,numero,fcil.cctpa
col.239-f
angelirccufanteshofpitalitatem Loth qui eos inuita'
mentiti funt-p.i.col. 2 04.C
angcli quomodo & pcnes quid poifunt dici comcdcre
berc,quianonad nucricionem,l.cccad conlumptic
&cp.2.col.i544.e
angeli,quod cum parriarclvs manducauerunr,'non in.
ria,fed benignitate faclum eft,uthominib.familiari
grucrent,p i.col^i.a
angeli boni & ma!i,an,quomodo,quos,& in quibus , <"
difTcrenterpuniunt,p.3.col.i03i.b
angcliquiordmatiiunrproptcrcos qui hcercdkatem
falutis,eosportanr,cumautem folutum fuerit tabei
lum hoc,& Cf pcrimus ingredi a J illa fandta, & perg<
loeam promiifionisjhi qui uerc func iancli, angclis t
tibus inceduc , & ufque quo rcquieicac tabcrnacului
porrancurinhumcns,& cxtoUunrunn manibus.pa.
1183.C
angeli uirorum nomine fajpcdicuntur, fcd angclos pr
tasdicinon occunit,qtiamuiseum quiproj hcta cll
ocurratangeIumdici.&cp.2.co!.ivi-a
angelinonfuntprophcta:,quamuisannuncianthomin
tura,quianonfuntuiatores,&eorumconucrfation
cumhominibus,&cp.5.ii62.f
angelisde futuris ad quse mittendi funt,nohabent ,
tionem,nifi quando Deus rcuelac eis, qux releua
cundumformamfua?uoluntatis,p.2.coI.242.f
angelidicuntur habere alas,& quarc,partc quarca, coli 11
79.b
angeli extenfis alis quafi ad volandum dcpinguntur qt
per habent animum obfequio diuins voluntatis par
p.2.col.ii45.b.&foI.725.b
angeli dicuntur princcps,& eorum principatus dicitur
&c.p.3.co!.i5i3.g
Item,p.4.col.i637.c
angeli in icnptura dicuntur filii Dei,& ctiam aftra mat ■
quiainprincipiofimulcreatifueruntcum cxlo cm 1
antediitindtioncm elcmencorumjp.3.col.35 i.c
angelidicunturmontesa?rerni,p.3.col.994.f
angeli fandi,aurum obrizum dicunturjpar.tcrcia , col
268.d.e r
angcli cuftodcsjdicuutur turres , parte tertia , co
1433-b
angeh fancli in multis Iocis facra? fcnpturx dicuntur D
li-cia&cxercitus,p.3.coli825.c
Itemp.5.col.7i2.c
angcli dicuntur exploratorcs , parte fecunda
i6.e
angelidicuntur uenti,& quarc , parte fccunda
1575.C
£
co!
col
ai
n
m
Ind
ex.
igeHicuntur nubcs & ctiam aftra,& quare.parte 4.colum.
Mf
gei anftispra?Iati gencibus infidelibusidicuntur fodales
Depar.j.col. 1825.0
gel iicuncur rcgcs & ctiam confules,& quare,parre 3.C0I.
54-
gel nali leguntur flagellaffe nunc bonos,nuncinaIos , p.
1.C.I.593.C
jeboni&mali dicuntur Deo affiftere,coquod in pluri-
Dusuntcxecucoresdiuinxiultitiajjpartefecunda, colum.
84$:
*el:|uidam pcccantesfua voluntacedefectibili,facti funt
na &iicadpoenamfuftincndamcxordinediuina? iufti-
x incdepucan,&cx confcquentiper candem mftitiam
ic[ tati func ad affligendum homincs peccatores , ut qui
■mceis uoluntarie fubie<5ti in culpa eis inuoluntarie lu
^mturinpcena,p.3.col. 2i7j.b
jrfiefccnfus in probaricam pifcinam(in quainfirmi cura
caufa affign3rur,p.y.col.i i02.f
rfi oft victonam tentatoris^Chnfto miniftrant: poft ;de-
# mortcm gloriam annunciant triumphantis . Et ficut
»r >ri in 1 cpulchro aftiterunt,fic etiam corpori confecra
»ial:ari,quotidicaffiftunt,p.y.col.998.'d
fcnipcr habent animum obfequio diuina? uoltkatis pa
I v.a dminiftrationem charitatis nobis exhibcnt, gratia
«:ionisfc inuicemcomple<5tuntur,&naturameoru co
iit< immortali claritate fublimauit.Et per qua»ifta figu-
anr,p.2.col.H4ja
■lneti ficut in minifterium miffi,falutc hominum pro-
■jpt&procurant,;"ta &dcmcncsfalutcmcorumimpe
Vt& per:t!rbair,p. 3.C0I. 1 g.c
■iucrfi & diucrforum ordinum,ficutdiuerfisrebuscor
■lbus adminiftrandis e Deo prxponuntur , fic diuerfi
-■>nes in diucriis teniationibus habcnt fpecialem effe-
iu:quiaaliquitentantdcdiuitiis,aliqui de honorib.p.
■ 295. c
rfjjram habent animarum,qua» funt in ecclcfia Dei , q,
riai ad iudicium cum hominibus uenient,ut conftet , u-
ii i defiderio peccauerint homines,an cuftoduneglige-
-ctji.col. 1400.C
■omcdunc diuina uirtutc,quod appofitum crat confu-
ieks,p. t . col. 2 3 3 . b
elion offerunt orationcs iuftorum coram domino ad ali
pifibimanifeftandum,quiaomniafuncfibinuda & a-
1 oculis eius,fcd ad confulcndum fuper hoc diuinu co
|ii,qiiid propter hoc fit agendum circa iuftos.p. 2.coIu.
)• c x
dfferuc ex nobis primitias,& excolit quifque quod ftu
» ab erroribus conuert t ad Deum. Et ck quifque I por
H ucIcurailliusangc!i.p.i.col.i294.d
Rantorantibusorfcrunt Dcopreccs. p. 2. 0.1542. e
rariones noftias offcrunt Deo,p.2.coliT42. e
igelis leguntur reliftere,cum pax fumma lic in fubli-
.&C.& quomodop.4.col. 1637.C
ni quomododicahtur pugnarcadinuiccm . Simili-
;cli mali dicuntur pugnaie,p.4Jcol.iy7y.c.& colum.
i fcq.
•col.i624.f
t pugnent pro nobis,non expedandum eft fcmpcr ,
pnncipio tantum ab his principibus iuuamur,(cd p-
:cll tcmporis oportct nofipfos cciam a;matos cxnc ad B
ton&c.p.2.col.i83.a P
■ijialittnuciint Acgvptum,p.4.col.277.a
:lliiipr3efuntciii!ciii.sproumcijs,dicuntur principes il-
«n-i>ejcc.p.j.col. 1 3 3 i.a
ftei p.| C0IJ637.C
:1,ngulisregnipra:lati,procurant bonum regnoru fux
cuftodia?dcputatorum,p.2.col.92 2.f
angeli boni ficut prccfunc diuerfis regnis promouendo ad bo
num,fic ctiam angeli mali funt impellentes diuerfa regna
admalum,&c.p.6.col.iyyo.f
angeli diuerfi,quod diuerfasin hominibushnguas& loque
las operati funt,purandum cft,cum lcgitur in Genefi Dcus
adangeloslociitus.Venicc,confundamus Iinguam eoru
p. i.col.i294.d
angelimali&bonidiccthabuerunt fuum principale iudiciu
a principio mundi,tamen de hominibus quos ad malu in~
citauerunt,mali,&adbonumfan&i, recipient pcenam &
pra*mium,p.6.col. 2 3 6.f
angelifortealiquiiudicabunturcum Paulo,&c6ferenturla-
boribus &fructibuseius, qui cx multitudinc crcdentium
ueniunr,& forccinueniccurforcior aliquibusan«elis, &c.
p. I;COl.I294'C.d
angeli ueniet adiudiciumnobifcum, & ftabunt ance folem
iuftitia?,ne force aliquid caufe ex ipfis fueric quod deliqui
mus,ne force minus operis cxpcnderinc,ne nos a peccacis
reuocarcnt,p.i.coI.i373.a
angelifuncmcdicijuolentesanimas noftras a uiciis curare
quosipfi repellimus,dumconfiliis corum non acquiefci-
mus,uidenccs fe perdcre operam ad inuiccm dicunt,Relin
quamuseam,p.4 col.903.f
angeli fan&i & ecckfia? miniftri fua prxfidentia confortant
& dirigunt populum in uia Dci,ut fic perueniat ad lumen
gIoria?cumiocundicate,p.4 col.ioy4.e
angeli apparent hominibus in corporibus formatis, & forma
tur fecundum conuenientiam ad id quod eft fignificandu,
p.z.col.iy20.f
Itemp.4.coI.i636.c
Iccmpar.6.co.ioy6.f
angeliinpoteftateficuteftformarccorpusutappareat,ita &
diffoluere,utnonappareat,ucllubicocransferreipfumad
alium locum,nndc videri non poffcc,p.4.col. 1639.C
angelinobisapparences,repenciuo afpe&u uidentur,nec in
noftra poteftate eft illos uidere,fcd in poteftate illorum eft
apparere,& uideri quando uoluut,p.y.col.67y.c.& 676.d
angeli ideo ex nomisie aliquando fignantur,ut ex ipfo nomi-
nequidminifttacuriucniantdemonftretur,par. y.colum.
682.
angeliexofficiisforticifuntuocabula,p.2.coI.iy42.f
Itemp.4.col.iy47.a
angeli tres erant qui Abrahamo apparuerunr, pa.z.col. 231.3.
&24i.d
angeli & cartera? uirtutes,patriarche,prophetx,apoftoli,qua-
uisuiuentcs,comparacioncomnipocencisDei,mortui di-
cuntur,p.4.coI. 1196.^
angeli omnia corporalia cxcedant in quaciratedifcteta, ficut
corpora cadeftia totam regionem elen.encarem in quanti»
tate continua,p-3 .col. 1 81 4-f
Itemp.4.co!.iy82.f
Itemp.6.coI.iyo8.f
angeli & fi miffi venianc,fic excerius implent minifterium, ut
nunc|inrusdefintperc6templacione,p.y.c.304.d.c.674.b
angeli angelis pra?func,daemones dymon bus,homincshomi
nib.dumduratmundus,p.4.col.2i68.f
Itemp.6.col.336
angeli quomodo Deum uidcnt fine anxietatc&fine faftidio
p.t.col.8y2.d
angeli dupliccm habent cognitionem.Vna cft qua uident di
uinam eiientiam,& de illa unus non doccc alium , Alia eft
cognitioincisdcaliis.Etha-cctiduplex.Vnaeft dc mini.
ftcuis excqucndis,& dc his fuperiores loquuntut & docec
mferiorcs,& non cconuerfo. Alia eft de conccptibus pr0.
prns,&ficetiaminferiorcsdocentfuperioresJ& Ioquun.
tureis,ficuccconuerfo.p.6.Lol.5ii.c
angeli
Glcfeordinari?,&NicoIaideLyra.
•nodi ante carum,Iicerclariorem cognationc habuctu: qua
* |un-"ml-.tamcnnonvidcrUntdiuinamcflen.,am, OCC ,p-
niiar>eilonarum,&p-3-col.269.c
an viMicct non £ Purga»° * immundit>a,ramcn cft .bi
,ancfcicntia,par.3.col.400.t ... „„
; crcati funt boni,fcd ahqux in fua conditxonc o
m«»clorum ordincs pcr trcshicrarchias fun: diftin&i,&i
ulis tcrni.p.6.col.447.b
Itcm.p.^.col.xjiJ-c
an"elorumchorifortiffimifunt,& dicuntur prcerupti fi
^quarc,p.3.col.279.& inaccefTa?iupes:Ibni.
ansdorum quidam dicuntur affi(tere,quidam miniftrar
MF^^S~Xorfe»r7nr&vo7au^ icoi..544.t;
r ?D Itiat contoionccadcntcs per fupcrbtam uo Itcm P.a.coU4.d
luntdxmoncs fiuefithan.p.j.col..s>.c.8eco.aoja.f.&
in an
pu
gatio;
catti
an"cli dicimturDcoamfteretiipliciter,pnmo.f.propric, fc
cunJ61argc,tertiolargilTxme,&cpa.3.col.29.c _
anecliiupcnorcs fccuduxnordinem hicrarchicum illummat
m dios,& mcdif illuminant inferiorcs,partc quarta
col.
2 19)'
ang
cli iiipcriorcs illuminant inferiores,parte quarta, colum.
1596.1
an^cii & an quomodo in fuo generc beatx efle dici potuerut,
damnarionis.velfalutis inccrci, par.i.col.^x.c
angcli non fucrunt cxprclTxin creatione mudi propter popuh
ruditatcm,& nc ci darctur occafio adidololatrandum. pa.
i.col.i.c
an«»cli quxfaciuntinterhomineSjinformaalTumpta funt fi-
guratiua,par.i.col.i2j9.b _
an^clorum conatuscircafidelestempore Antichrifti eritme
ccllarius ad duo,par.4.col.i 66o.f.
tngelbrum timovnoettaliud^quam admiratiode diuina vir
tuce & iuftitia,vt patct in deiectionc dxmonum & punitio
nccorumdcm,par 3.C0I.400T
an^clorum duplex orficium cxbalii pnemia iuftis retribuut .-
aiiiiingulisprxfuntcruciatibus. parte quarta , columna
ij82.e
angciorum vniucrfitas dcfignatur per fcptcm ocujos . Et ifti
leptem oculiTunt fuper Chriftum,quia femper funt atteti
adexcquendum eius mandatum,quiaipfecftrcx angelo-
rum.p.4.col.2 202.f
angclorum ordinibus diftinSis congruunt,& in eorum forte
pcr conuerfationes fimilitudinem afcendunt,diftindta! co
ucrfacioneshominum,p.i.col.i65;6.a
an°elorum vnufquifqueaderit ia cofummatione feculi iudi-
cio producens fccum cos quibus prasfuir,quos iuuir, quos
inltruxit,p.i.col.i294.e
angelorumagri,cordanofrrafunt:quifque eorum ex agro
quemcolitotTcrcprimidiasdomino,patteprima,columna
angclorum chorus fpeSat nos m hoc mudo, cotra nequitias
lpiritiiales&concupifcentiascarnalesbellantes, &uirtu-
tum cceleftium pia crga nos pendct expeftatio , quado vel angelos cceleftes non effe manibus & pedibus ornato: p
quomodo de prxlioreuercamur,&c.parteprima , colum. coI-39.a
x 407. b angelos quomodo adorarunt Loth,Iofuc,& Ioanncs: 1
angclorumconditioncs&difpofitioncsplurimgad Deum , col.24i.d
adleinuiccm,&adhomincsdcfignantur per figuram chc angelos imitaridebemus,&quomodo,p.i.cbI.33'. a
rubimipartcfecunda^columna 72 3.a.b.ccolum. H44.f.& angelosnon potuixTet Abraham uidere,& hofpitio fuf
Iccmp.^.col.ijSz.c
angdorum nomina qui mittuntur in miniftcrium , uaii.
lccundumlcgationesadquas mittuntur^p.i.coLjjJ
I:cm p.2.col.243.a
an°clisopuscftin mundo,quifuntfuper bcftias, & pr;
animaliumnatiuitati,uirgultorumplantationumquq
terorum incremcntis & praefunr operibus fandtis , qu|
-ccnt rcrum diuinarum fcicntiam,&cpar.i.col. 1 ; 35.I
angelisquodamrnodofubie&us eftorbisfccundum ltat
jfentem,fcd non fccundum futurum,&cpar. fexta. c<i
8u.f
an°elis obcdit natura corporalis quantum ad localem
p.2.col.i544.f
angelosdominusdiuifisomnibusgentibus fecundum
numerumprajfecit, amibuensaliquem unicuiquei
diam,p.3 .col. 1 6$6.t
angclos quidam faifo Genefeos fexto,filios Dei ciTc uc
putarunc,p. i.col.i^S.f
adangelosmalosficutquedamnominagentium ucl p
pum rcferuntur, itaquc dc fanclis viris & dc genter<
fa fcribuntur,ad fan&os angelos referuntur , p. i.col
1295. c
angelos peccantes cecidiffe fccunda die,de fcripturis a
tatemnonhabetjidcoeadcm facilitate contemnitu
probatur^&c.p.i.col.i^.c
angclos peccantes,in huius acris detr.tfos caligine
dicit,tanquamcarceribus inferi pur.iendos rcfcruari
paratione fuperioris ca?li,vbi fanctorum deinoratio
gelorum,par. IWC0I.793.C
angelos fuos culpari pro nobis & confutari Dcus p;
quoftupendimyfterij admirationc (inquitOrigehe
. moueor,quodtantacurac?:ilIidenobis.p.i.col.i5~
angelos putantquidam fuitTe Ioannem Baptiftam
& Aggsum,&obdifpenfationemiuifuDeialTiirnpfc
mana corpora & inter homines conucrfacos , partc
2174. d
angelos quidam Deum non uidcrc fufpicantur,cui
nusdicat, Angeli eorumin ccelis vi.fcm.fa.pa.&cp
col.8jfo.e
H4j.a
angclorum crcationcmcur Mofcsnonadnotauit, par.i.co-
lumna j.b
angclorum loquutio qux,qualis,& quomodo fit.par.i.colum
na x.b
angelorumnoucm ordinesrcprjefcntanturpernoucmprin-
cipes terram promifTionis diuidcntcs,partc pnma. colum.
1459. c
& cibos adhlbere,nifi corpus cx aerc afTumpfiiTent
coLaji.b
angelosomnes fub nomine Michaelis rantum ccclcfi
ratur,&quarc.Ibid.
angelostradunt Hebrei fuifTecrcatosinfcriafeciinc
in primafuiflentcreari,credereturdeaiigelis,quoc
coopciatorcs Dci inmundi creatione,par.prima
4o.f
angelorum diligcncia,fi non fufficiat contra da:monum,& eo angelica cognitio cft duplcx. Vna cft rerum in gcnerc
rumquiadpcccandumtrahuntjinfidias', ipfe unigcnitus
Dci adcft,dcfcndit,& cuftoditdbid.
angelorumminifteriafupergcntesfingulasuel ctiam homi-
ncs ordinata,quibus rcganrur,& dcfendantur , ubi fignifi-
cantur?p,i.col.i6;6.d
hxc dicitur uefpcrtina. Alia eft cognicio in vcrbo ,
dicitur matutina,p.i.col. i.c
angclic3euirtutcs,qua:in Dciamorepcrftircrunr,Iio^'
butionc acceperunt,uc in contcmplacione conditc
rcnnifcelicitatcmancant.p.i.col. 2.f
to
sj
an|
Ind
cx.
andicsuirtutis prefentiam,fragi!icas humana videre in fe
Jficit,p.3.col.62.f
antlicx porcftarcs quaruor,qua?regnis lquadripcrrito mu
(ipo/itispr;ufunr,p.4.col.i57j.a
an£licxcreacura?qnomodocompetatlux, &qualem diem
ciciar,p.i col.jp.b
ancft;ariqui&quandodicj*tur.par.6.col.38j.c
angftiacordism expefionemanuum expnmiturplus,quam
i exclamarione oris.p.^.col^^.a
angftiis huius f eculi,& carni.s condicione,vel fragilitate na-
t a?,mulra facerc compellimur,p.4.col. 1444.C
aug*um eft fomnia prretcrmittere,unum folum diligere , u-
r. qua?rere,ad vnumquotidiepulfare,p.rofpera non am-
te,aduerfa nou timcre.p.j.col. 149. b
aniia femel captiua <i fi? peccato cuipiam obnoxiam fecerir ,
crifiderarenonvulcquefibi fincutilfa,p.prima,columna
jjja iuperioribus manfionibus tot tcitifq; uirtutibus fe ccr-
nns armatam contincri non potcft qn proccdens w me-
dim,& fc ad certamina nedum offerat,fed paratam fe di-
c:, p.i.col.i428.e
ini a humana cum fir inuifibi!is,cur exprciTa de eius creatio
1 htracntioin exdiebuscrcationis,&nondealiis inuifi
l!il)uscrcaturis^.i.col.4i.c
ini :a mujieris prima>.f.Eu*,quando & unde creata fit, cum
"ndeiiiapi^tumeft,quodrlaruDeifit animata ficut de
iro,p.i.coI.84.a
P ahominis eft ab cxtrinfcco pcr diuinam crcationem &
monem ,quiafimuUDcocreatur & corpori infundi-
tj,p.i.col.67.b
aintcIleamaCquxeftformahominis^noneftexfemi-
1 pcrgencrat.onemrfed a Deo per creationem: & ideo 1
marionehom.nis non dicitur.Producat cerrarucl aliud
rumhmile:fedtaciamushominem.Etdicut Hebra:i \
«ucrbum De.adangelos.fcd hoc uidctur falfum, &c. p.
annnominatusfanguis&quare,par.i.coI.iJ34.c.Etcolu.
| Utoi* inftinau uirtutibus non armatur,fed Dei mn-
" crepiCtur,quamuis lpfa prius habucrit naturaliter con
c «ndigratiam.&nucricndiefficaciam , par.4.columna
J'ntelle<ftiuauirum a parentibus cum corpori bus pro
F> t,autcorporefeminatoaparetibus,ipficorporiaDco
F- eiuscrcadonemdenouoinfundaturjpartei.column.
lanincorporaricompellatur,uclnaturalitcr hoc uelir,
(-P-'-col.67.b
J»an &quomodopoffitdici eftein corpore,ficut gla-
1 s m vagma,& quando ficut fpiraculum vira?, p. t.colu.
^o-cijo.d.c.f l
»f 1 uimur corpori ficut nauta naui. par. tcrtia , columna
ft^Ponsmateriam uiuificando vnit,necpariturdiflol
6 'cut tit limus commixtionc pulucris & liquoris,p. i.col.
lridiaturprcciofa,quiaadimaginem Deifaaa,&ad fii
aturalembcatitudincmordinata,p.tertia , columna
l^onalisiraaginettinitatisinfignita preciofior eft
On«0uscreaturis,p.j.col.289.c
jadimagmem DcieftcrcatafecundumHcbra;os prq-
Pn!*aspioprietates.Etfunc quinqucPnmo quia ficut
■pa rcplet totum corpus,ita Dcus totum miidum , &c.
P-COl.^T.h
'"^^^^^'^saaionibusdiucrfanominafortitu^pa.i.
animaomnis etiam irrationalis^moiictur iuffis.Sed rationa-
lis,voluntatisarbirrioconfcncir,uclnon.IrrationaIisquse
hoc non habet pro fuo generedufla tatfa propellitur, p. 1,
col.g^.a
animahominum vigentiorfit poft nodis quietem ,corporis
viribus inftauratis,& no uolupratibus occupata, audirc &
facercuaIccqucd;cuntur,par.4.col.64i.a
anima inte^ctma cft magis difpofira ad illuminationes diui
naspercipiendasccilantibustumuhibus& quiefcentibus
fenfibus exrcrionbus,ficuc eft in no&urna hora, &cpa.2.
C0I.691.C
anima eft fapienria? capax non caro.p. i.col. 2 ij.a.
anima fecundum fuum ftarum in aliquo terre loco nunciipa-
tiuecft,ficutcorpusnoftruminaliquoterra:lococonfiftit,
&fignantcrinquatuor,p.4.col.982.b
animainprafenti corpus pcrficiens,quatuorcorpori coferr,
fcilicet,eiTe,conferuari,pulchtitudinem,'& motum, par.6.
C0I.343.C
anima rationalis eft vita corporis,& anitna? uita eft Dcus:fu-
per quam,quae eft imago Dci,nihil eft nifi Deus cuius eft
imago.p.j.col.i 1 io.d
anima non eft naturaliter incorrupribilis,fed gratia Dci , per
fidem & iufticiam ad intcllcitu perficitur incorruptibilis .
p.6.col. 1309.C
animaquaepcccaueritmoritur.-eatamen quam dominus ad
vitamtfternampra:uidet,nobisquidemmortuafuifle,fed
ei obdormifie non incong: ue dici poceft,parte y.columua
536.f
anima cum dc Acgypto huius uita? tcdit ad terram promiftio
nis,pcrgirperquafdamuias,&cciras conficit mafiones .
Scd quis ita cft diuinorum conlcius fccretorum, quipodic
dcfcribereman(iones,&cuiLifqucIocilabores3&c.p.i.col.
i4i9.c.Etcol. i420.f
animaquidvtilitacisquidue eruditionis aut illuminationis
accipiat in manfion.bus,qua? multa? funt in doino patris ,
fcitfolus patcrfururi feculi,&cp.i.col.i42o.d
anima feparata an ftarim in gloria rccipiatur,uel an nifi poft
finalemrefurredionem,p!6.co!.938.e
anima cum corporcis vincuiis laxata fuerir, vel ad inferna du
• citur,ucladca.'leftia fubleuacur,& can.parcc 4. columna
i898.d
anima quandiu eft in corporc,corpus humanum non eft im-
mundum, fedqudm cicoanima reccdicparce4. columna
animafeparata,&invifione diuina? cffentiar totaliter quie-
fcit ex parcc appetibiIis,non camen totalitcr cx parte appe
tcntis,p.y-col.378.c
anima quomodo mortuadicitur, cum corpus mortuum eft.
p.r.col.io^r.b
anima munda,feparara afcendic ad Deum pcr Chriftum , a-
moto impedimcco natura?:& corpus quod fcpelicur in icr-
ra,remanecvlque adiudicium,p. 1.001.1695. c
animacuiufquchominiscerraDeiclt.p.4.col.i907.c.Inquia
feminac,fcd ii pcpcrcrit zizania,dominum otfendit. Si ue-
ro pceiiitec,cunc dominus placabilis crit fuper malicia,&c.
ct92i.b
anima virtutibus fuftentatur,ficut corpus offibus.parte 4.col.
H2.d
animahabetvirtutum mcenia,ficutciuitasad ornamentum
habct mcenia,p.4.col.95: 5 .c
anima noftra quamdiu infantia conftituta eft,pecca:o caret.
cum autemanatis tempusaducncrit,multi ftrnr amatorcs
dxmonum,hrercricorumj,|peruerforumq; dogmatum, qui
camcupiuncdcc!inarc,p.4.col.i 1 8j.a
anima omnis proftirura cum d?mouibus,pIurcs'habct amato
res,vt intrent ad cam,modo fpiricus fomicationis , modo
auaricif &cp.i.col. 669. b
ani-
GlcfTarordinari^&NicolaidcLyra.
'T
Anima noftradicirurciuiras& prohacpngnatdominus Ic-
fu<conrravirtutcsc6trarias,&interficitrcgcs,qui regna-
banc in animabusp-2'CoI.77.a.b
Animacongregans virtutesfuas,moxdefidcrat alias, par.i.
col.i i j4-f .
Anima inrcr peccarores pofita,quando ad auctons fut imagi
ncmcondiamfcmcminir,iux:a perccptx fimilitudinisor
dincm inccdit,p.3 .col. 1 8t fc.f
Animafdcnti* igmcu!ofucccnfa,nunquam ociari potcft,
& q<u'cfccre,fcd fcmpcr a boms ad mcliora & a mcltonbus
adlupcnoraprouoodtiir,p.i.col.i35J.b
Anima lupcrno Ipiritu affata,m fupcrnis appctit quod con-
tcmpfcrat:& contcramt in infimis quod appctiuit.p.t.col.
63 8d
Animadumadhxrctfponfo,&compleclitur& auditucrbii
cins,ab ipfo fufcipit lemcn vcrbi:& concipit,& facit filios
utfaltialitpcrgcncrationcmfiliorum, parte i. columna
i ?68f
Anima ft Dco deferto ad fe conucrfa fucrir,& potcntia fua fi
ne Deo frui uolucrir,pxna fequere expcriendo difcit qutd
fitinterbonum & malum.p.i.col.^o.f
Anima fcmperparir,fcmpergcnerat,veldcverboconcipies,
vcldccontrario.Etforteadhas gcncrationcs refpicit qct
dicium cfbCum nondum natifuiffent^&c.parte z. colum.
I37i.a
Anima concipir,parturit,lacftat)& nutrit.Et quomodo. Ec pu
rificatur,& fignificatur permuhcrem,quxfedeberrcpura
re immundam,& intcndcre purificationi fcptem diebus,p.
i.col.ioi4.f
anima omnis aut domino coniundti eft,aut meretrici.Quefe
hingitdomino>iungitfeIapicntix,iuftitixpietati.&c.Qu£
feiungitmcrctrici,iungit feimpudicitix,iniquitati ., men-
dacio,&omnibusmalis,p.i.col.i37i.b
Animaqueuirtr.tibusiuc.ta Deicomplexibus&poftcaadul-
terauitin vitia,& abeo receflitturpata,negloiierui in no
minisdignitatCjfcd promaliconluentia vltra ad ccelum
oculostollerenon audeatpartc^.col. 12 56.d
Animaqttamuisgrandcs habcatprofeclus.tamen tentatio-
ncs non auferuntur ab ca,quia quafi cuiiodia & munime
funtei.p.i.col.478.e
Animafientatioi enonfalitus,cont;nuorefoluirur,ficut ca
ro fi lale non afpergitur^corrumpiturjp.t.col.i^zS. d
Animafidelis qux pernaturameftimmottaIis,pergratiama
putrcfa&ionepeccariconferuatur, &fignaturper arcam
tabernaculi,&c.p.i.col.i 5 ao.f
Animaqux cc!eftcmhabetorigincm,quafiaduena moratur
in corpore,p. i .co!. i j 96 .e
Animavcriusintclhgct, qux fuit!rario fux peregrinationis
cum egrcfla fucrir ;n rcquiem fuam id eft,in paradifum,p.
i.col.i420.d
Ar.imaho»ninispotcft in fehaberc & produccre puteos &
fonrcs & fltimina,fed putciindigentfodiente,ut munden
tur,&c.p.i.coI.ij2i.a
Amma fi ad uu tutcs 116 ucniat,fcd pcrfeuerct in ignauia,nec
caroaJ hxreditatem veniet:ledadiudiciumiilius quipo-
tclt antmam & ccrjuspi rderein gehennam,par. i.colum.
1362. a
Ammaideofarlatururdeleclabilitcr !aborer,&dicatur ei,
Labo.es fructuum tuorum qU;a manducabis,?&c. p.i. col.
i4J6.d ' x
Anitna maliuola qux dicitur,p.3.coI. i886.f
Anima quoticns peccat,totiens vulneraturpeccatis uelutte-
lis,p. i.col.i >6j.b
O G pofTemus per vnumquodqtiepeccatumvidcre quomodo
animavuInc-ratur,p.:.col.ia64.d
Anima vulneraturpercogitationcs& concupifccntias ma-
las:trangit& coientur,per opcra pcccati,qux omnia fi ui-
dercmus & vulncrarc animx cfcatriees fcntiremusrc
ad mortemrefifteremuscontrapcccatum,parte i.cc
1264.C
Anima quomodo Ixdi & pcrcuti dicitur pcr mcmbra, ai
rcfcrcndojdentcm pio dcnte,oculum- pro oculo,&c
col.69y.ab
Animaexcorruprionccarnisj&pronirare ad malumc
nuedcfccndita pcrfectione,nili Concturconttatiurr(>
tatur exemplum <\c naui»p.6.col.463.d
Anima dum in hoc mundo in crroribus viuir,ignoranti.
tacis,in Aegyptopofitacft,&c.Etquomodoa plagu
fpirirualibus eripitur,p.i.col.582.c
Anima noltraintcrhas duasmulasdeberconteri,fcili<k
teftacem Dei & Mifcricordiam,neproi icrterroretn >
tisdcfpcrct,uel pioptei fuauicacemmilcrationisprx I
p.3.col.874.d
AnimadcbctintelligcrcfeorcTinatam inmcdio rcrum t
fub fe habcat corporcam creaturam/upra fe tamcn 1
gac cffe naturam Dei,&c.p.i .col. 1 j6.a
Animavnaquxquecft vclut ollaferuens,qux cogitati
fuarum impetus,quafi fpumas vndarum ardentiun
net,p.3.c.398 e
Anima pcccattix fignificatnr per mufierem,qux pulcr
tur ratione imaginis,fcd captiua ratione cnminis, r.
col.ij8o.f
Antma peccatorum fempcr contendit,quia fyndercfis
Ciamenrationismalo remurmurat,& feniualitasaci
inclinat,&ficeftconcenciointerpaitesanimx,par.
Animafinechariraremacilenracft& Ianguida , & ir
DcopIacirura,p.i.coI. 1 1 :.f
animaqux non cognokit fe a J au&oris fui imagincrr
tam,egreditura fecretocordis in exteriores concu
tias,& ad latam uiamducta,fequitur cxempla popu
p.3.col.i824.e
Anima fidelis & plena iudiciidum Dco obedir,Pcusj|
bitar,&efteiusciuitas-.Siauteal)f(Hc-cediin61oc
merito,habitatur amalignisfpiritibus .• pa1tc4.cc
26. d
Animafideliseftthronus Dei,inquarefidcr,quado
ieftatisfu^illiiminationecompleuerir,p.4.col.2 36
Animalicet peccatrix,tamen mcliordiciturpernatui
pore laudato in fuo genere,p.3.col. 1 y 66.e
Anima obligara terreno ainore,vifcum haber i n pe:
re non potcft,fed amor fanftus ad fuperna fuble
col.i429-b
Anima qux fe pcr vniuerfas cogitationes fpargir, ad
rationem fui {cfc nullatenus colligit,p. 5. col.5 3 6.t I
Anima opprefla & uariis perturbacionibus occupata,
fperathumanumauxilium , fitota mcnte conuei
Deum,confoIatura Deb.b.4.col.iy J4.
Anima dumpeccatdiaboIofubditurcaptiua,dum t
agit,eleuatur& confurgit,&diabolus humiliacusi
C0I.434.C
Animaqiicfueratfpeculum Dci,&viciorum fuppla
cum propter iniquitatem rraditur ipii ituahbns nc
fruftra querit conlolarotem excrmfccus , qix fpii
coniolacioncm perdidit intriniecns,parte quarta
943-b
Annnaperpenitcntiam fipriftinum roburreccpcrit
tur habitaculum fatid i';& fic ht tcmplum Dei pari
43j.b
Anima in confufione pofita eradatim Iuect,partc 4.
978-f
Animaquxprius obIccftarauiriisgforiabatijr,mant: omi
taifla,fcuilemproh"tcttir, quxadimagmem fiii c ate
condita crat.p.4.coJ.#37.b
A ma
Ind
gn u habct falfos proplictas exterius , fcilidet fenfus camis
-iprxfcnria nunciant,futuranon curanr.Habec intcrius
lfoscogitacus,quosprudentia carnis gignit quifalfa &
•i!rao(k>nduutnobiy,p.4.col.96y.b
an La&bona&malahabenttentorium & rabernaculum ,
J j-..col.9T6.f
anni nonc!.ircfcerinfulgorcxternxpulchritudinis,nifi(ut
i dicam)prius hic arferitinoflicina charitacis, par.j.col.
hx
I aitainconrempfatione diuinaabfconditur,ficutcorp9
j fepukhvo, mundo mortua,vbiaboi ftrepitu farculi eft
cieta^p.^.col.jS.d
„1 aquxincontemplationedebet confiftere,& fru&us ac
. cptabilcs facerc,&c.iignificatur per Sion.p^.columna
i.d
ni a (ignificaturperltrufalem,in quaxdificatum eft tem-
.•Hitndomini,p.4 col.2o8o-d
I a tidclis perlerufalem fignaturobfefTam abexerciture-
e Baby!onis,p.4.col.8j7.e
$a*ationaliscxiftensincorpore,qux prxdicationem co
r.diabolum munitur, fignificaturper Ierufalem, partc*.
(I.n09.e
ii a fidelis in qua debet Chriftus regnare impugnatur pcr
lpcrbiam&auaritiam,quxpoftfeal;a uitiatrahunt tan
• ■amcaudasiuasv&figuraturperIerufalera,parr.4.colu.
i.c
li.afidclis in quarcgnar verus Dauid Iefus Chriftus pcr
o.iianidgnificaturperciuitaremlenftalem.Huiusaurem
Biratisportx,funtlcnfusammxextcriores, quinon de-
buapc!iridcnoac,&c.p.2.col.i37,.c.Etcol.i399.c.Et
c .1411. c
11 1 rationalis qux moralis Ierufalcm dieitur,pcr quatuor
narur . Pnmiim,eft dele£atio praua mulcens alura .
g.um cft,conlcnfus in pcccatum.Tertium, operis execu-
■.Qtiartum.confuctudo^p.^.col.jjj.a
■irationalis qux Dei imagine infignitur.fcd aliquando
ccptioned?monisuitnsdeturpatur,fignificaturper Iop
^c.&quandorurfuspurgatur,parte quarca, columua
1 \g.c
fcuirifidelisdicitur filiapatrisprudentis:Et quare m
501.2053.3 ' '*
Ktiufticfttabcrnaculum Dei:Ecdefcribiturmyftice fe
cndumq latuorafpcaus/cilicetorientis & oceidentis
&Etpcradaptationemxii.tribuumcaftrametantiuiux-
pud3p.i.col.ii79.c.Etcol.it77.c
u.ridclispertabernacuIumdominiconuenientcrnoreA
»:lligi.Etquare,p.i.coI.897.c '
ifidelisefttabernaculumdomini&adciusquaruorla-
ridcbent efieadtus quatuor uirtutumcardinaiiuin,&c
p col. 1 177.C ™ .
■ diciturftamcn,quia cum tetationis fufo m fiiiorum te
^^"«•ir^nnionsvittucisfoliditatc conftnn-
u;;?^;^duurclau[h'umrationi^^ific^"«-Pcr i^4
• ,1 ' ■ „ nnitn.-v
ex.
&dxmonib.p.4.c.2o37.b
anima fidelis quomodo pedcs domini rigac & vngir.p.r.col
bor.c l
anima Rddis dicitur afellus fupcr qucm Iefusfedet & pereit
ad Icrufalcm,&c.p.T.col.344.f ' r &
anima rational.s (ignificatur per reginam Auftri , quarc, par.
5>col. 056.1
animacornuafuahabereperIiiberur,& funt fortia muni-
menta mrtutum quibus aduerfa quxque percutir,& quafi
roenum aut pulucrem in aercm uentilat & difpergic, parte
4-col.943.b r b r
anima dicitur vidua,& p.j.col. 1 47 2 .e
anmia torpensotiodefleturfubfpecie Ierufalem, par.i.col.
anima htimanadicitnrterra,p.3.coI.2<57.b
animafidclisperdomum Salomonis in quaeranc quatuor
cleambuIatoria{ignificatur,p.2.coI.733.c
animahumanaper.egniamSabaintcl!!o1Cur. Oux re»ina
dicitur eoquodcftadimaginemfummiregisfaaa, p.2.
animahumanadiciturabyftus,p.i.col.5.c
anima t. iplicis elt naturx,ideo iubetur diligere tripliciter.p.
i.i498.e r
anima quadibet foli iuftitlx cuiri fic propinquac,vt vnus fpiri
tus ; cum eo hat,& pcr .p(um innouata ucrerem» hominem
abircicorlertin Ka!endis,&cp. i.col.ijoo.c '
an;ma quxcunquccertat ad thalamum Chrifti properare,c5
ciignum a fms doctonbusaccipit ornamentum, &c.par.2.
cul. i62 2.e r
anuna victa una tenr.itione,venitadaIiam,quafide manfio-
neadmr,n(io;ic;Ti,&ficperfinmilatentamenfivitx & fi-
dci prorec-tus,m infiones habercdicitur/ecudum illud. I-
ouncdeuir:uce,&cp.i.coI.i420.e
anima mca in mamb .is meis fe.npcr, quomodo intelligatur
aitAugiKhmisignoi^nmdicatuc&c.partetcma^coIum.
1307*0
anv,mPnCh;inUS cft'fiCut * vcrbum De;^apientia Dei,et
vircusDci,&c.p.i.coI.i,37.a r 5
v.fioncm & Pe: ivctai.i fruitio„eni,&c. Verumtamen cor-
pus paifibilc & morcalcad implendu precium rcdemptio
nishumanx,pa.5.col.2 88.f «-utmptio
^nTnar^coT'11' acci^icur^uia cft Principalior pars homi
Itenip.2.col.2r.c
Itemp.3.col.i72 5.b
anima frequetiffimc accipiturinfacrafciipturapro pcrfona
humana:p.i.col.923.c r r ^
aniniafumuurprouiaremporali.p.i.col.n.i.b
animam ex carnis fubftantia pi opagacam dicuiu Lucifcriani
htrecici,p.i.col.io2o.d
animx veftis eft caro,v,,de nafiicur tctatio carnalis , Per qua
adinteruum venii.paicctcrc^columna^^.c.Et columna
i&4''
fi[ nauis cft quam Chriftus ingrcditur, cui T)rocclIx
b,ati<mumi.equentcriurgun[,^quinta;clr^liX
E&h^Zm™* & C°ai1^^txafiim,Iatur
»in: r,, lonahs e(t muhcr,qux flangit alabaft ru.n , partc 5.
Bn,h'C;;iS, "f >cu»«^n.a!i,a, rcbel!ar r,rioni , dici-
^,,ul»d«u^«».EtM„arc>^.rcqu,,„a>columna
Wht1 ulchSlC6Parar"«'«-:tatiNini«.T1ouK uolu-
»1 harrcns cffam.narur,* porras fcnfuu aperit uicii
animxucftimcntumcftcoiplls,qUod precipic Salomon 01
temporc clk-ca.ididum,p.,.col.1^.a '
animxutnonferuKU corpusadomnem mrumquafi flimu-
lus cius,quid iuftius,cum ipfa nolucnt feruire domino, p.
i.col.7d.c r
animetabcrnaculumeftcorpus,cimenscogitationum,par.
3.col.23j.e s f
animx locusprincipaIis:noniuxtaPlatonemin cerebro,fcd
iuxtaChnnumincordecft,p.j.co!.yj6.f
animx etaces quor,qux,& quaIc.s finr,u. ?.CoI, 1 64 f
Dcanimeuita poft morrem Huius afcenfiomsdim; illimere.
per.rur.nh.slibnsaliquidciiidentiusfcripcum.&c.rar.i
C0I.139J.C J l
anira^
Glolue Ordin. &Nicolai de Lyra.
Animae profedrus cft ut auferatur a commotionc tcrrcna , fi-
pcaberroribus vitarad viam viuutis,&adagnitioneDci,
Btc p. i.co!.f 411.0
Anim.rpixredditui finbeahoftes, peccr.ta fcilicct & uitia
propcl!antiir,& jdco armcmur & concitc mur ad prcrlium :
ied coiura hoftcs quu? dc cordc noftro procedunt , kihcet
malascogitationcs,&c.p.2.col.8t.b
Ammccont ubirus dum fadus f ierit cum uerbo Dei, & com
p!exus?d iniucemdacu^nakiuir^cnerofa progenies,pu-
dicitia:fci!icct,iuff;tin,paucntia,cs omnesuirtutes.Si aute
fe diabolo & dafmonibus pro!ritucrit,facict hlios adulterii
fcilicet omn ia pc cata, p.i .col. 1 3 40.1-
Amm.Lyrua: Dcusimagim-m,cx hnnlirudinem fuamtibi com
mcndauit,hoc depofitum, tatn integrc reftirucndum eft,
quam a rc conftat cfll fulccpt um,p. i.col-949.b
AnimajinotusfoircsiTdi.nuantadcoipuSjUcpatetintimorc
& na,p.3.col.tc»57.b
Animx ijiuiluudo cum Dco proprie in hoceft quod incircu
fcrinca,cjuod tibi«.;uecor.i& huHil,p.6.col.:86.d
Animam Dcns feck.ctrretdeea fi uoluerit. Sjc dicuntaliqui
ad illam infjniampiolapfi,p.5.coi.4t3.c
Iccmcicant,Ta!is trjc .quifqi:e,qiia!eiii vult Deuseflc,curni-
ntor al/quis bcnc agere,cum nihil poffit njfi quod Detis ue
hr.p.6.col.i2<5.d
Item dicunt Dcus nonfccitnosaddamnandum,par.4.colu.
627. a
Animam habuifTe Chriftum neganr Apollinarift£,& unde ac
ccpcruut occafioncm,p.i.col.i 138.4
Animam perditfecundumChnftum^quidefideria eius refre
nac,cupid!tarcsTeiccar,hixwrumcx lefulutionem caftig; t,
& i i nullo facic uoluntaccm fuam,fcd Dei, par. i.columna
1362. d
Animam cius ferua:cumdicitur,an intelligatur de uita cor-
poial. tantum,vcl pro ufu tarionis,uclan perhocdiabolus
prohibitus cft Iob fupcrarcp.j.col.^j.b
Ammam in manibus portarc quid efr,parte tcrtia ,'columna
161. a.c '
Animam fuam Deus uocat,uo!untatem fuam,par.i.co!umn.
917.3
Anunam hominis cflcmortatcmdixcrunt mu!tiua!de,&ad
hiicdicunraliqui.Ec circahoctriplcxcrrorex una radice
proccdcns,p.3.col. 1 889.C
Aii:mamb:jnauperaproccguntficutvtftimentacorpus,par.
?.col.244-d.c
Animaueatcreatorcum per&&:r ne figurce corpori, utdicit
qiicedamglo.Hebraica.Ece/c contra eos qui dicunt ani-
man: hj;:::;;: . r. ^ccJcrecorpus di(ratione,p.4. col.41 2.e
Animam undc Clii iftus accepit. Aug.refpondet pro meo ca-
pc;:l:'vcnciusrcfpondeononde Adam,quamdc Adam,p.
i.col.8o.f
Aniniani qui putantciTcpartcm Deinon funtaudiendi , &
q.iarc,p.i col.66.e
AiMinamutrum Dcusex nihilofcccrit,anexrequa? iam fa-
cta el .ir,fcd anirha non crar,65.b
Aiii.mam h im.maan Dcuscrcauitin illis primis operib. qua?
finuil^mniacrcauicquamfuotempoiccoiponuiJpiiaict
p.i. 65. t r r r
Amnum infundcndo Deus,dat uitam,&etiam uirtutesi quo
dam fcminario..p.3.col.i37.c
Ammam noftram & corpus tanquam dcpofitum acccpimus
aDco,p.i.col.349 b
Ammam cx animapucancquidam ficutcarnem cx carnefie
ri,&dicunrDcuiiumam feciflc animam fufflando in fa-
cicmvir;,vc(.x!llaca:ccrccrc'arcncur,&c.p.i.col.8o.e
Animam immottakrn diccntcs & rcfurre&ionc ponctes,opi
nabantut animam f cparatam a corpore maions cffe uirtu-
tisquamconiunaam corpori,p.5.Col.25i.c.& col.2j2.f
InanimaconfiftitimagoDci,quantumac! proprictatcs •»>
talcs,fciIicct,memonam,intclligcntiam& uoluntatcm.i-
milirudoautcm,ingracuicis,p.i.col.53.f
Animcefideliumuocancurmontes,p.4.col.4i8.d
Animct piorum dcfunctorum,ab Ecclcfia non fcparantur 0
quod ad alrare Dei in communionecorporis Chriftie*
fir mcmona,p. i.col.i 40.e
anima.'corporccxurx an&quomodolociscorporalibus ^
bufdam putencur continen,cum fint finc corporc,p. t .< I
68.f ?'§!
anima? exiftenrcs in purgatorio clamant contra bont exer-
tionum f uarum dctmentes,&c.p.6.co!. 1 s 17. c
animxiuftotumck fiinnatureboniratcmifericordiamhact
nullatamenad reproboscompaflione moucntur,& cji-
rc.af.col.8i3.ib
animce que de confufione mundi ad dominum conuei turjt
fignificantur per argcncum & aurnm,quct dc Babyloni d
. H'erofolimam mittuntur.p.2.col.i326.d
animce fanclcetogicationnm viciacorngunc,& quafirenin
C tesvultus,ex rcdditaimaginedeipcculo preccptoru \
componunt,p.i.col^9i.a
anime viciumcft,itaiui$operibusdeIe&ari,utpotius imis
quam m fcrcquicfcat ab cis,«um m ipia ucl amma, u<
cione,aliquid meliusfit quofcccnt,quamipfalintqqcc-
ccrit,p.t,col.57.a
aniroa? Chriftiauce crroribus fmcticorum fc mifccre , & iii
Dei impudicicia: & libidini non licet fc tradcre. p. i.c I
1599-b
animeiuftorum recipiurur in manudiuinemiferuordicr.cc
catorum vero in manu fua: jufticia-, p.^.col. 1860. & clfc
1895.C
animoe noftrar dant amaronbus fuisidcft dxmonibus,fenB
vel perucrforum dogrnatum dodtoribus,quado aflcruBl
hilnocereIuxur:am,cx corpori.s gcmcalia nacuraliter ■<'
tum pofcere,cibis omnibus indifterenter vti.p.quartaA
1292. f
animdeinfuntnonnifitria,fcilicet,potcntiy,paiT!oncs,&libi
tus,p-4.col. 1501.C
anima: licet fint eiufdem fpeciei,tamen uariantur in openio
nibusconiunclecorporibus^quiaaliquxdcclinanr.td 0
nu uerum»& aliqua: ad bonum apparens rancum,& fecdi
hoc diuerfificantur ftatus bonorum & malorum, pa.3 oL
656.f
anima;fteri'«itasperqua?in!cgedcnotctur,p.i.col.i593.b
animc hmnancc fecundum Platonicos quanuo luam dij. r«
tem feruant,fccundum rationem uiuendo,rcuertun«u id
claritatemftel!arumundcdcfluxcruut;p.3.col.3 34.b
animaefiadhucfiunt.Vclfifuitmaterics und? anima fir r.
quideftipfa,quod nomcn,quam fpccicm,<,uem ulunn
rebus condicis tenet.Viuic an non, &c.p.i.col.65. b I
animceutrumdcparentibus,andefupcrfint,uincanrqui o*
terunt,cgo(ait Aug.)adhuc inrer ucrofquc moueor, alija
do aucem tic.&c.p. 1 .col.78.dEc col 43 3>a
animc? bcatce delccndent ad refumendum corpora,&ad
muincanduineisgloriam,p.6.col.i673.c
anima? quc: fol^ in ccelcftis ecclefia?corpus tranf-unt, in
busfcquamatisiigurantur,cu inpinnuliiuirrutumfi
pcr coclcfte dcfidcrium faliunc ad contcmplacionciv, p
col. 1003. b
anim<:beneuiuentium,fignanturpcr fIcllas,p.3.co!.25i.
animaeomnia malaaccidcrecx carne crrorcft,&cpar.6*
514.C
anima: fignari folent in fcriptura ventorum uelociratc& •>
limiratc,p.3.co!.27i.a
animccfidcliu peruaiacabcrnaculidcfignatur,p i.coLu^
animc;humiliumdicunturcol!is,p. 2.C0I.355.C
animelanc3:.:unicuiquecoipusfuumeftequiiS,p.3.co.3
;;
a;
.b
Ind
annarum twagna digniras,vt vnaqureque habeat ab ortu na
uitatisincuftodiam fui Angelumdelegatum, par.j.col.
oj.b.Itemjpar.6.col. 1 1 2 1 .a
4rnaruminde(trudione&ruina,multum continuis lucU-
u$ & oracionibus eft infi(tedum,fi uir faoctus lugebat de
ry&alignorum & lapidum sedificia,p.2.col. 1342^
annarumcuramquipro Domino fufcepit: vt vet crranres
Dceatvelconfolcturmoeftosjveltemporalibus bonisfu*
lentet.&c.fapiens cft,& quare,p. 3 . col. 1 65 2.d
aniarumregendarumfolicitudinemquialTumit, reftat ut
uibus xtcrna pra?dicat,ad prouidenda quoque eius tem-
oralium ncccfiicatumfublidiainuigilet,p.3.col.i8j6.e
anlarumcuftodiam affumantquitentationumbella fube-
:runt,& cum apud fe iam de intima tranquillitate funt fe
jri.Scd quis hcec perfecte fubigat,cum Paulus dicat : Vi-
coal!am,&cp. i.c i2i6.e
a narum zclusdacrificium acceptifiimum eft Deo , p.i.col.
ainasfcptuaginta icprcm exiifTc de Lamech,referebat mi-
quidam Hebrxus quse omnes inreriere diluuio,p.i.col.
19.C
iniasmorruorum prxdicadofufcitare,maiuseftquam cor
jsmortuitciraabfcondere,p.5.col.833.b
tn nas fanctas corporis exutas,a vilione diuina retardari vf-
ueadiudiciumcrrorefr,p.6.col.39i.c
inaasquidam putantfuiffeinccJeftibus,&demelioriin pe
■remftatum pra?cipit-atas,& quod meliusfuerit,inca?lefti
js quam in terrcnis commorari,& pcr quid probare nitu
r,p.4.col.7 28.e
nasifta duooccidunt,dcfperatio &pcruerfa fpes,par.6.
•Iumna34.f
nalquodcornupcrcufiituirum autmulierem,fiinterfe-
umfiii:!apidibus,illicitumcratIuda?iscomcderedeillo
quare,p.i.col.69y.c
^ialexqmbusdefc&ibus dicebatur fore maculatum, &
jaienondebebantofferrianimaliataliaDomino,p.i.c.
i02.f
imalimmundumvoucri quidcm potcft,fed nifi redemptu
critplacere pcrfenon poteft,p i.col.i^.b
in ulnoxium pcrimcre ad iuftitiam peitinet. partc 1. col.
f6.e.f
irwal offerendum in facrificiis oportcbat cfTe immaculatu
eft,abfq; defcftu alicuius membri vd notabili deformi
te,ita quod macula non accipitur pro uarictate pcllis.Et
>cobfcruandumcratgeneraliterinomnifacrificio,p.i.
iluoo.e
iaficfadtafunt,vtaha aliis in alimoniam ccdercnr,
fenio deficcrcnt.Homo vero faclus cft ad imaginc Dci
cquodiiprcccptafcruet,pcrpctua immutabihtate ma-
at,p.i.col.2y.b
uliaminuta,vtqua?de cadaueribus atque corruptionc
[norum hcrbarumquc,&c.giguntur,vtrum in primis co-
tionibus crcata(int,ancxrcbusproduclis, Pleraque.n.
:diaumcft,dehumictorumcorporumexhalationib.
gnuntui,&cp.i.col.26.a
a uencnola & pcrniciofa utrum poft peccatum homi
s ad v indittam crcara (intjan potius crcata innoxia,pcc-
'tonbtisnoccrcccEpcrunt,p.i.col.26.b
mialia irrarionabilia ivnde cit quod (ibi ipfis nocumcra &
•wna mici unt & ttiam plcrumque mutuo ie occidunc ,
'rrinullumpcccacumhabcancp.i.ibidem.
Bl|al'anoxia3iiviuosla*duntpenaliter,cxcrcentfalubritcr,
•t ignorantcrdoccntjcurincicasmortuos laccrant,pa.i.
«'l.ioid.
11 i.aliagradia funr,inter rcrrcftria Elcphas ualde moftruo-
^«mtermarina^ccrus.p^.col^.c
,,aI'a marina maiora funt iatis quam tcrreftria. Et huius
,t'oJp.3.col.4o4.f
cx.
animalia aliqua fccundum conditionem nattira; fua? per ma-
gnum tcmporis fpaciu 116 comedunt,fed nutrimeco prius
reccpto viuunt,p.3.col.i5 63-c
animalia irrationalia quaxlam habcnt aliqualem lenfibilium
rerum cognitioncm((icutafinuscognofcit ftabulum fuii,
& pabulum,& Dominumproprium,&ficdemultis aliis)
feddiffercntcmecognitionchumana,p.y.col.io2 2.f
animalia bruta cognoicuntbenefadtorem fuum, (icutpatec
per expericntiam,& etiamfcriptura? docet, p.j.col. 1 i84.f
animaha&aues&etiampifccsfrcqucnter percipiunt muca-
tionem contincntis futuram de propinquo, &c. Et quare,
p.i.col.i074.f
animalia & homines an rationem vira? cum pifcibus a?quali-
ter participient,p.i.co.i2r.b
animalia& mulieres concipiunt uno modo,quia virtus imagi
natiuafimilcmconcipit illi quamafpicitattcnte in excrc-
mocoitu,p.i.col.86.f
an'malia,ante peccatum hominis , animalium efu non uiue-
bat fed cocordiccrhcrbis& fructib.vefcebantur,p.i.c.39.b
animalia cum communem acceperint alimoniam cum homi-
ne,quareipfeimmortalis fa&us eft(quiapotuitnonmori)
pra?aliisanimantibus,p.i.col.37.f
animalia qua? tantum putantur ucfci carnib.utrum prgter nu
meruminarcafuerir, quoc aliorum alcndorum neceffitas
coegitincludi,&cp.i.col.i47.a.b.& i48.d.e
animaliamundaimpari numero,immunda uero pari in ar-
cam inrroducta funr,& quarc,& huius myfteriu, p.i.co. 1.
5Z.f.Etquantonumcro,i5 i.c
animalia minutiffima,qua!ia funt mures,& ftelliones, mufce,
&fcabroncs,fcarabei>&puliccs,&canetiam in arca fue-
runr,p.i«col.i48.d
animalia in facrificio tria ufurpata funt fcilicet ouis,capra,&
bos,& quarc hrec myfticcp. i.col. 2 1 o.f
animalia munda mulra funt ad cfum,qu£e non funt muda ad
immolandum,p. i.col.ioo3.b
animalia in lege uctcri,qua?dam f ucrunt immunda, nen quia
de fe effcnt mala fcd quia fignabant quardam uicia euican
da,p.5.col.264.f
animalia propric loqucdonon dicuntur habcre uicia, ncc vir
tutes,ncc in cis funr,tamen large loquendo ftint in tis,(icut
agousdiciturmanfuciusjvulpes dolofa,equus recalcitras
& fupcrbus,p.4.col 1929.C
animaha. Vidc in annus trice (imus.
animalia excrcitns Antichnfti pcrcutientur peftilentia, ficut
&hominesexcrcitusilhus,p.4.col.2i7i.c
animaliaquatuorEuangclia fiue quaruor Euangcliftas aut
quatuorpatriarchalesEccle(iasnotificant,p.5.col.7.b.Itc,
p.6.col.i499-c
animalia ucncraca cur in creationc in naturam indufta, par.
i.col^o.d
animalia in tcrra habitantia dcleta funt in diluuio ,& non a-
quatilia,&quare,p.i.col.i45 a.b
animalia munda qUod fciuerat Noc ab immundis diftingue
rc,p.i.col.i5i.a.b
animaliatrium annorum fignificant Hebrn populi iuucntu-
tem & uigorem, p. t .col. 2 1 o.d
animaliaab Adamofuanominaaccepcrut,p.i.c.79.c& 83.b
animaliaanteoc5tauam diem non dcbcbant ofTcrn , qui antc
funtquidimpCrfec^Um,pcrfecta autcm func Dco attribue
da,&c.Hinceftquodcircuncifio odtauo dic preccpta cft
fieii,pa.c01.224.f
animaliaquomodo&quomodono,&qua Imudicia pofiuc
nominaii immuda.Vidcinimmunda.Etimmundicia.
an'ma'iumquacuorfigna, habucruntvcxillaquatuor tiibnu
filiorum Ifiaehquae prcefidcbac quaruor parnbus ( ut dicuc
Hebrxi)Utiniftisucxillisfiguranrur iftaquaruor anima-
lia Ezechiclis,iu quorum mcdio rcfidcbat Dcus fcihcet ia
tabernaculo,p. 1 .col. 1 1 7 2 .f
GlcfTa: ordinarit; , Sc Nicolai de Lyra.
an:maIiummundorum&immundorumdiftin<ftio ante lcge
fuitvtdicuntHebraei,&maximcquantum ad oblationc
& facrificium,par. i.col. j 5 i.c
animalium fpccics jn lege vctitiae qualitatcs morum fignabat
&quomodo,partei.col.toi4.d
ariimalibus tcrtse fcxto die creatis cur non etiam addipum eft
Bcnedixitquecis Pcusdicens:Crcfcite& multiplicamini
(icut divlum cft de animalibus acjuarum quinto die produ
c"tis,&c.par.!fcol.29.b
animalibus ad quam vtilitatem feu ad qua? f olatia homo ( fi
ftotiffet) dominatus fuiflet3cum no ipfa ad efca.fed hcrbae
tantum & arborum fruCtus primo concefla funtjp.i.c.3 i.c
animantia muta cur diluuio confumpta,par. i.columna 146.
d.& i67-a
animantium duo genera quaeex vna origineprpdeutfed no
vnam manijoncm fortiuntur,par. 1 .col. 28.d
animus hominis gencrofus eft,& facjlius ducitur quam trahi
tur,par.6-cpl.i j6.c
animushominiselecii.tribusmodis alternarur in laeticia &
mcerore,fcilicet.In conueifione:iprobatione,& mortepar,
j.col^iy.b
animu§ dolens cogentc mocfticia per diuerfa defideria uaga
tur in nofte dicm,in die uefperam defiderat,p.3.col.io4.f
animusfragihratishumanaeobliuifciturutfit in honoribus,
quia per ca qu* circa corpus funt,inflatur, par.3.columna
34-b
animuserumnis mundiplenius,femenPei fufcipere,& fru-
<5tum facere non poceft,par.4.col.6i6.f
ammus ex his quae nouit,furgar ad incognita qua' non nouir,
& per hoc quod fit not um diligcre difcat & incogniraama
re,p.i.col.2o8.e
animus poftquam fcmel huicmundoperfe&c abrcnuncigue
rir,oportetvttotumfeimpendatobi'equiodiuinae uolun?
tatis,par.2.col.i29i.c
animus carnalis per arundinem fignificatur,parte j.columna
798.d
animus regis ex quinquc inclinatur,quae funr,humilispetitip
memona iuramenti,fuperbia aduerfarii inuadenris,deuo-
tiopopuli,&pcriculumfui fuorumque,par.fecnnda, col,
676.f
animusadDeumaccedentistepefccre nondebetfed fpiritu.
fcrucrf,p.i.col. 1046^
aniiniuirtus,quaeimperiumtenettri')usinfcripturaexprimi
tur,p.i.c.ij44e
animiprimimotusfecundumcarn:m prolati, in peccatum
ruunt,p.i.col.i2iy.b
animi pertui batio utruin & quando cadit in fapientem, par.
i.col.209.a
animi & fcnfus uirtutes,mentis filii funt:filiae vero,opera cor*
poris miniftcrio,par. i.col. 1 3 8i.d
animi boni affcaus,femperprodiuus eftad pietatem , par.i.
coI.4ii.a r
animimctusregcrc&perturbationesillius modeftiae tran-
quilhrare placare,irae ac fuperbiae impetus quafi feram be-
Itiamrefrjenarc&cabftincntiae.&crucisgenuseftprecio-
iiusatquefublimius,par.y.col.283.c
animipafTioncs.Vidcin Palliones.
animid.fpoiitiomagis relucetinfacic,quamin aliispartibus
corporis,par.4.Vjdcin cordisd.fpofitio.
animimagniproprium cftplacidum efle,tranquilIuroque,of
fenfas&miuriasremittere,par.2.col.384.e
animumhominisnihilmagisdeiicitcxarce iuftitiae , quam
bland.menta foeminae,corporumqueille contradius , fine
quo uxor habcn non poteft, &c.par.3.coI.i789.c.
animum «hilarant naturali uinum & mufica , par.3. colum.
2170.U r J
animorurn humanorum diftinclio per diuerfa figna defigna-
tur. Altenus enim animi motus lenior,eft mitis 'placidus ,
tranquillus.Altcrius,turbidus,ciatus,afperier, incitatir
pctulanrior,Inhisaliusplus:aliusminus. &c.par.i.colb
ii78.e
in aniirus forraffis tanta diucrfitas eft,quanta in fpecie vt \
par.i.col.ibid.
anna vaticinapur de afccnfionc Chrifti de miifione & adc
tu SpntusSanct/i,p.2.col.3 28.e
anna confpiciebat infantem,non tantum ut infantem ueu
etiam ut rem Pco confeciatam,p. 2.C0I.3 20. e
annanonexiltimabaatffetantum afcendercin remplui|i
cum accepiffet domura non f uftincrct abfque dono c n
parere,p.2.coI.3i4.b
anna quae canit canticum,& piophetifla eft,& eadem qi 1 i
cundafactacftgratiam nontam fua praefentia quairc
tius fan&e; Ecclefiae futura bona communia Prophetali
2.col.32t.c.& 322. f
annainterprctaturgratia,p.2.coI.32i.c
anna quocf omnes faciunt tcmpus relaxationis, fccit) ten a
praecatipnis,p.2.col.3i7.a
anna Samuejem prius qnam creatus eflet Dco compror ir
p.2.C0l>32 2.d
anna cum Deo dicitur habuiffe commercium,p,fecund; -o
anna hoc nomen quinque leguntur habuiffcparte j .cc n
72i.b
annamaterSamuelisquomodoperfpiritumpropheticu>c
gnouit (ratum Iudaeorum futurum tempore filii fui S m
lis,& temporibus fequentibus,p.2.col.3Z9.b.c& ^jioi
anna mater beatae uirginis tres uiros habuit & tres filias I
C473.b.&coI.i272.d
annxquinquedicunturinfacrafcriptura,partefecunaVl
JJ27.C
annedomiexprobrabatxmula,in templo contumelia^l
afficit feruus Saccrdotis,p.2.col-3 17.C
annae uirtus duplcx in pr^cibus fcilicet afliduitas & anin u
gilantia,p.2.coI.3i7.b
anneSacerdosocclufitosfed noncor,p.fecunda,c.3 17.
annae Philofophia undeperfpicitur,p.fecunda,col.3i8.tI
annam non anxietas modo a fterilitate prouenicns,uen&f
ahud quoddam obfidcbat malura5jppter aemul? uid*
opprobria,p,fecunda,col.3 1 j.c
annas & Caiphas,& alii qui Chriftum pronunciaueruni
reum mortis,&c.eranc de genere Aar on , partc 1. coli in
5>n.a - r
annuluseratantiquitusfignumdiIe(aionis,&etiamfirrfa
tis,par.i.columna 39 i.f.Itcm par.fccunda , colu.843 Ec
columnai63o.e.Item,par.3.coI.22 2o.c.Itcm,paue^.oL
738.f
annulo fignabantur literc regis.Ibid.
annuliinitardicit OriginesChriftumdemanupatris ; ul
fum,&caet.Itemannulusliber quidam diclus eft . Wl
dehisdicat. Hieronymus. Videpartequarta, cohu»
73^f
annus diuiditur in quatuor tempora,fciiicer. Ver, Aeft: 1
Autumnum,& Hyemcm,& quodlibet iftorum temp «
habct certum medium & hncml, parte tertia , colil
i9iy.c
annusSolarisdicitur,quiaSoIcompIet;circumitum trl
fexaginta quinque diebus & quadranre.Scd rcliqui fD
tx annos fuos complent breuiorcs & prolixioics, &cw>
col. i8.e
annus folaris exccdit annum lunarcra in undecim diebilfij
4.col.i6i3.e.IntcrI.
annus uigefimus initium aetatis ad res gercndas aprus,f|agc
fimus finis,p.i.col.i i^.b
ann9 egreflionis Ifrael de Aegypto an fuerit Solaris ud U
ris^& an Luna decimaquarta in equinoclio uernali,
i.col.4ji.a
an >
cp.
Ind
^usfep>imus,remiffionisanr.usinlegedicebatur,quare&
Liorum: Ec qmd a Deo fuic in(titutus,& quib. priuilegus
otatus,par.i.col.i543.c.Etcol.i544.d.e.f
arus quinquagefimus. Videin lubileus.Et etiam in quiqua
cfimusnumerus.
anuslubileus. Vide in Iubileus.
anjsre°!iiprimusalicuius rcgisdupliciteraccipiturin fcri
' ura. Vno modo,quando fimphciter incipit regnare. Alio
ododenominaturprimusannus,ab aliquofacto notabi
,par.2.col.ii9i.c.Eccol. 1213.0
anis quomodo accipitur in Daniele,an ^p Lunari vel Bola-
,&on,ar.4.c. 1 6o9.b.c-Vide in Hebdomada.
anjsquo Ierulafem rea»dihcari£miflaeftjmemorabiIis eft,
: olim prophctia Daniehs pradignatur , parte 2. columna
ar jstricefiams ficut inhominibus,itainpecudib.&iumen
isannus tercius,robultifiimuseft,p.4.col.i76.d.& colum.
ijS.c
arJSuificacionis Dominidicitur corredtorio & cruciatatus
;ccantis,par.4.col.744.e
mJsprodieimputabicur.Timeo,inquitOrigenes,hocmy-
numdifcuccrc,videoenimqu6d inhoc comprehendit
uiopecca:orum&pcenarum,&cp.i.col.78o.f
ar usin rcnouacionis daca*,incipicin Italia a natiuitate Do-
nini.In Francia ucro ab eius refurreciaone , parte 4. colu.
icusin fcripturis folet uocari totum tempus noftrae falutis ,
uo££cernarerributioneccrtamus,p.i.col.794.e Et col.
-jjl97-b
ic js quia omnes horas in fe habet,& dics,& mcnfes,& cir-
.. ;jm:cusomnes,perfec"tionemfignificar,par.i.col.U28.d
»jsdiciturfupernagracia,cuiusdies,uirtutes , uel dicitur
-fiiultitudoredemptorum,cuius dies,finguli eletti,p.3.col.
o.c
inisredditusquisdicicur,par.2.col.i300.f
aiprincipiumapud Hebraeosnonfolumeftunutnfed plu
a,&quomodo,p.4. col.2i83.a
li&tempusquodfluxitabexitufiliorum Ifraelde Aegy-
toufqucadfundationemcempli Salomonisfupputatur.
bi & tcmpora,& anni Iudicum cnumerantur,&c.p.2.co.
26.f.VideetiaminTemplum.
m magnum dixeruc quidam philofophi qui compledus
Tetintrigintafexmillibusannorum,&c.p.3.col.io6.f&
Dl.i70.f.lcemp.9.col.34i.e
aio fcptimo quare tcrra no colcbatur ncc fcminabatur. Vi-
einSeminarc.
Btricefimo Chriftus baptizatur,facit miracuIa,docct , ut
eprimac tcmerarios qyiomnemartatemad ha*cofliciai-
oneam crcdunr,p.5.col.738.c
nongcntijuelcircitcrfluxcruntafabricatione uituli uf-
ue ad captiuicatem Babylonis,& multo plures fuerutan-
1 ufquc ad capciuitatcm facH per Romanos,quae fuit an-
042.poftpaflionem Chrifti,p.i.col.838.f
«iquadragintafluxcrucabcgrcflu Ifraeldeterra Acgypti
iqucadingrefl"umtcrrxpromiflionis,p.3.coI.i028.t
iqui a principatu Iephre ufque ad fundatione templi Sa
rnionistluxeruntquomodo computancur, par.:.co!um.
•28.e
anifcptuaginrafluxcruntfccundum Hebrxosatranfinigra
fone loachim ufquc ad primam annum Cyri,parte4col.
77.«
aoi icptuagintacaptiuitatis & liberacionis Ifrael quado in
-perunt,o<: quando tcrminati fuerunt,funt ties opinionc,
.2.C0I.1277.C
Mquadringenti & uiginti fluxerunt fecundum Hebrceos a
anfummarionctemplifccundi ufquead dtftru&ione e-
isperTitum&Vcfpafianum}& multo plurcs fccundum
atinos,par.2,col.i28j.c
ex.
anni a diluuio ufque ad natiuitatcm Iacob f upputantur , par.
1.C0I.296.C
anni a diluuio ufquc ad Abraham,miIIe feptuaginta duo,par.
i.col.i83.a
anniabinitiomundi nonfunt numerati certitudinaliter &
praeciseJ& hoc ideo,quia fcptuaginta itcrpretes multo plu
resannoscompucancabiniciomundiquamin libris He-
braicishabeantur,&cp.3.col. 1978.1
annorum compucacio ab initio natiuitatis Ifaacufquead an-
numegrefllonis Ifraelex Aegypto.p.i.col.zi i.c.2 1 2.d.Ec
colum.2i3.a.Etcolum.38y. f.Et col.j97.a.bc. jpS.f.col.
599'Z
annorumduoprincipiadiucrfiiapudHebra?oscomprobatur
Vnumeftprincipinm mcnfisprimi Secundumuerocftin
menfe fcptimo,&cpar. i.col.6oo.d
annorumincomputomultum difcordant fcptuaginta inter-
prctcsab Hebraicaueritatcmaxime inlegalibuslibris,p.
4.col.2377.a.b
annorum inchoationes apud fingulas gentes diuerfae exiftiit,
par.4-col.2 36o.f.Etcol.257 3.c
annorum diflonantia in rcgnis rcgum Haebraicorum foluitur
quinque modis,par.2.col.8o2.t
anfesfiliusNauecumMofifucccirordcftinatur mutato no-
mine uocatur Iefus,p.2.col 9.C& col.u.b
ante fignificatquandoqueantcceflionem,quandoqueaffifte
tiam,par.3.col. 1619.C
anthroporaorphitarum haerefis inter Iudaros quofdam , & e-
tiamincerChvi?!:ianosfuir,&cp.4.coLy2y.c
antichnftus futurus ex tribu Dan.par. i.col.45 7-b
antichriftus & miniftri cius,quanto tempore regnabunt, quo
modointerficientur,& pcr quem, quanta tribulacio , &c
parte 6. columna 657. c. ltem parte quarta , columna
i366.f
antichriftus confurget dc gente modica,id eft.de populo Iu-
daeorum,tamhumilisatquc defpe&us,uteinondetur ho-
nor regnus,par.4.col.i6ji.a
antichriflusubinafcctur, & qualiseiuscoucrfatio,&cpar.2.
col.28.dtcm par.6.coi.673.b
antichriftushabebic daemoncm priuatum qui a Deo permif-
fusfacictmultamiraculaad eius nutum pro fubuerfione
fidclium,p.6.col.674.f
antichriftus erit totaliter daemone obfeffus, & opera eius fiet
uirtute dcmonis,par.4.col 244.f
antichriftustantafacict miracula, utab aliquibus credatur
Deus, & tamen erit homo purus, parte quarta , columna
ij8o.f
antichriftus caftitarcm flmulabit,vt melius decipiat, parte 4.
coI.i66o.d.Ibidcm.i6)9.c
antichriftiiscritpcrfeqtiutorecclefiar.ficut Antiochus perfe-
quutor Synago<*:e.Eccrit finecomparatione maior pcrfe-
quutorccclefiac!& multoplurespcrcuma fidc aucrccntnr,
& multoplures in fide ftantes cruciabuucur quam per An-
tiochum..p.4.col. 1 6 > g.c
antichriftustantatuncfignadcmonftraturus, & crudeliaac
dura faclurus eft ut ad ftuporem pducat quos in finc mun
diinuenerit,p.3.col.20i.b
antichriftus prxmitte prophetas f uos loqucntes in fpiritu dia
bolico , ficut & Chriftus pi aemifit Apoftolos loquenccs in
Spiritu fan£to,p.6.col-706.f
antichriftus erit rnaxima» crudelitatis aducrfus iuftos & nul-
Ium opus pietatis exhtbebir,par.4.col.2 iyo. f
antichriftusfuturusfiucorhuiuserrorisfiec,uc uidctur,quod
diuina prouidentia non fe extendat ad ifta inferiora,pa. 3 .
C0l.?02.f
antichriftus qui amaruseftele<5tis& contemprus fuauis per
dona & miracula cft reprobis,par. 3 .col. 2 27.^
antichriftus dona donabit,& terra cxercitui fuo diuidec, &c.
p.4.coI.i654.c&ci66.f
c 2
Glcfkeordinarie , &Nicolai de Lyra.
ontichriftus fulminabirur pcr Michaclem archagelum Chn-
fto prxcipiente,& cc iam niaxima pars fui exeercitus pert.
bit,par.6.col.i674f
ancichnftus vbi occidctur,par.6,col.674.c
antichriftus & membra eius Philiftaeis & aliis xquiparantur,
par.4.col.870.d
annchriitus & difcipuli eius fignificantur per marc Aegypti,
par.4.col.X49>c
antichriftus potcft intclligiabominationisnomincpartej.
col.6i8.d ,
antichriftus fignificatur per G ^g,partc 6.col. 1674.1. v ide e-
tiaminGog.
antichriftus fignificatur pcr rcgem Scnnachcrib, & quare, p.
4.C0I.297.C .
antichriftus fignificatur per ftatua quam yidit Nabucnodo-
nofor,qui grauius caeteris populum Dei afflicturus eft per
quatuor,&qu3eillafunt,par.4.col.i;.03.c
antichriftusdiciturfupcrbus,&quare,par.4.col.2055.a
antichriftus fignificatur per regem Afl'ur,& quare,parte 4.^0
lumnai29.c
antichriftusfignificaturperRhamnum, quiaexiet ignis de
Rhamuo,id eftdniquitas de Antichrifto,parte 2. columna
2»6-d r - j 1
antichriftus fignificatur per Holophernem,parte iecuda, col.
1555;. b
antichnftus eft,quicuncuie negat Chriftum factis,par.6tco-
lumna 768.d.e
gtntJchrifti [iguramgericBarrabas,par.5.col.988.f
antichrifti (per Yehcmoch fignificati) cauda cedro compara
tur&quarc,par.3.c.384.e
antichnfti figura habet Anriochius Epiphanes,p,4. c.1658.
e.Etiterumad longum,col.j2 20.f
antichriftimorsfiguratafuitpermorcem Antiochi Epipha-
' nispar-4.col.25 39.c
antichrifti f epultura,par.4.col. 1 370,f
antichriftiminiftrianpoftciusobitumfecuros credetes fe,
&c.fefta facicnt,ducentes uxores,& facientcs couiuia,&c.
hoc improbatur,& illa improbatio reprobarur,par.6.col,
657-b
antichrifti vJolentiie ftdeles per corporalem dcfenfionem re-
fiftere non pofluncfed tantum perpaciftia: uirtutem , par,
4.col.i9i6.f
antichrifti perfecurioaliquandoaccipiturfiric1:e,& aliquan
dolarge,&horumdeclaratio,par.4.col.i6oo.f
antichrifti timor amouetur duplici rationc;par.4.col.43 2.f
antichrifti &fuiexercitusdeiectioquare fiet,parte4.colum,
1371.C
antichrifti principalis & proprianequitia confiftit in negan-
do Chriftum efle Deum.,,& reftaurare attentabit legero pe
tatheucam,fcilicec,legis ca?remonialia,& iudicialia, & hu-
jufmodi,par.3.coI.8i7>c •«
antichriftitcmporetanta erittribulatio,quod'uidebicur ali-
quibusdeecdefia,quodfides Catholka debeat tocalicer
deficete.partc 3.C0I.1 2 i7.b.c
antichrifti malitiae prudenresfaeculiperuerfis confiliis inhae-
rentes,quafipalpebra!funtdiluculi,&c.p.3.col.348.e
antichrifti rcgnum quodammodopertinent ad regnum Ro-
manum dc quo orictur,quis & qualis erit,par.4. columna
I)99;C
antichrifti tempora quando incipient,& anni f ui regni,quan*
do&quomodoaccipiendifunt,par.4.c.i77i.c
anrichi ifti tribulatio ad quod ordinabitur principaliter, par.
4.co!-433.b&784.f
antichrifti ortus,cius prxcurfbres,ipfiusprogreffus,&ciufde
finahsdcieCi:io,&c.par.2.col.268.f
antichriftitemporeofficiumecclefi9ceflabit,par.3,coIumna
290.e
antichriftitcmporetantaeftfuturaperfequutioecclefix , uc
na
im
videatur Deus eam deferuifie , parce certia , colu
503.C
antichriftomortuoquantumtemporis reftabit ad iudu
finale,par.4.c.t 369C
antichrifto mortuo non eritneceffarius ufus armoru&c uo
rum,quiatantaerit pax,partc4-col.2 173.C
antichriftofubiicienturin primisRex Aphrica?,Aegypt/V?
thiopia?,par.4.col.i 58o,f
antichriftum omnium hypocritarum caput Judxa cxig ib.
meritis accipiet,qma fiiper fe uerum rcgem rcgnare nflR
par.3.col.324-e
in antichriftum diabolus ueniens rantae uirtutis,apparebLf|
fi fupernum adiutorium defit,& predicantium acumel
tundat,& longanimitatem patientiam deftruat , par^Bj
40i.a
antichriftum pcr Dan fignari putant,quem de hac tribu
turum aeftimanr,par.j. col. 1 68 5-b
antichriftum uolebantquidamfuifleNeronem,& qu
te6.col.673.b.Itcm par.^.col. 1655.8
antichrifti dicuntur omnes mali Catholici.Si negatio
tum lingua fic,fed etia fa&is,cerce multos inuenimu
chriftos,partc 6.col.768.d.e
antichriftiomncsha?retici,omnesquifidemqua confit
uerbis,deftruunt adibus,omnes Chrifto concrarii q.
ro fuo capiti teftimonium reddunt quia mylterium 1
tatis iam operacur,par.6.col. 1 387^
antidotus apud medicos noxios humores temperans ex
ritudine nominatur,quae dulcis oftenditur reftituens
tatem4iar.i.col.i423.c
antiochia ciuitas a quo edificata & nominata eft, partc 5
664.f.HebrcjUS dicic.Sedcchias caecacus cft in Rcblatai
eft,Antiochia,par.4.col.2058-f
antiochia duaefunt.VnainSyriaaSeleuco rege codira
Reblata ante uocabatur,in qua primo cognominati
difcipuli,Chriftiani.Altera eft in prouincia Perfidie, f
6.C0I.1128.C
antiochenae ecclefiae primus patriarcha fuit beatus Petru
6.col.249«b
antiochus Epiphanes qui anno 143.3 Seleuco rcgnauiti
riaingrefliis Ierofolyma& uniuerfam vaftauit,&c.&
ftatuam Iouis in templo pofuit,par.4-col. 1 5 93. & 15
diciturimpudensfacie,par.4.col.i599.c.&columna 1
C&2220.
antiochus fcedus pepigit cum Ifraelitis,& iurauit illis
cipeseius,fedrupic iufiurandu,quomodo,&quam
torie par^.col. 23 87«a.b
antiochusexcrcitu aduerfus Parthos ducens,luxuria?
norapparatus quammilitisefuit.Nam ofto milia an
rum fecucafunc,crecencamilialixarum>e quibuscocoi
paftorumquemaior numerus fuit.Argenci & aiui|tani^a
ut&c.par,4.col.23 65.
antiochus Epiphanes qua morte & ubiobiit,par.4.coluna
2377.UC
anciochi Epiphanis calliditas & malicia enumcrac , fpoli.pi
Aegypti fuit,Lcgati Romani ab obfidione liccc inuititi
cedere minis coegcrunt,& quomodo Icrufalem & tenl
cnormilTimefpoliauit,&prophanauit,c.par.4.col.2 2i.B
22i5.pertocum.
anciochi magni pofteritas, in figura oftenditur ocularite»
4.col.22i.b
aiuiphoneiacramentales ante natalc,fcilicec. O AdonaijB
func fepcem & fecundi toni:Ec quare,& quid myiteni W
nent,parv3.c.i275-b.c
antonius collega Augufti Carfaris, amore Cleoparrae t&M
Acgypti capcus,rcpudiauit uxorcm fuam Auguiti fortpi
& Cleopatraacccpic, & Augufco beilumindixit,a qucB
mcn captus,&c.par.4.ci95.c
antonius Anachoreta,quem cum ciues uellent rapere,& |i*
fcopui
Ind
cx.
j)pu fibi conftituercfecuit fibi aurcm finiftram5& quarc,
< em tamen Theophilus cpifcopus elegit dicens;Egoau-
t n ii dederitis mrhi aliquem auribus truncatum,fed mo-
Ls probum,non dubito eum epifcopum facere.Hoc ta-
! n modo non obferuatur,p.5.col.47 j.c
n =tasanim/quideft,& vndeprouenit,p.j.col.43i.c
-;bus opprefli folent altances repnmere manibus, p.
40I.727.C
n:;tas & anguftiatemporeprofecutionis Antichrifti , fu-
t a Chrifti hdehbus ,defignatur per mafculum pariecem,
i<.,ftgenerancem,p.4.col.782.f
njitaTanimXjdoloris eft augmentum, quia in quo fpcrat ,
(] ert auxihum,p.4.col.94.7.b
pi[lisobiecTiodecimoremortis,p.i.col.76.d
piioocnlorum Adx& Euxfuic folum mentalis,quaco-
nueruntluainnuditatemeife confuhbilem propLcriua
beffionem, fcihcet prxcepti diuini,p.i. col.9 j.a
ionis ianuaecsleftisduplcx racio,p.4.col.242.f
) Jiciturdeclaufuracius. Cauditurenim iniuftis fiimpli
£:raliquibusadtcmpus,cxc.col.242.f
.nus militum lacus cius,&o Apcruic, quare dixit E-
uigeli(ta,p.2.col.7i7.a.&col. ijn.c
jc hcera? & quod (igmficat,p. j.col. 1 04-d
p! ica aquo, & quornodo nomen fortica eft, p.2. columna
io.f
3,ioiseft vcntustcmpcftuofus gcneransturbine: fulgu-
r;ttonitrua3qua?funcvaldetcrnbilia,p.4.col.207.c
»1 cus vcntus vbi f;ac,p.4.ibid.
|«adabile animal m fcnpturis eft, cuius laboribus & re-
mcdiocrcs ad fmitatem vtuntur , p. 1. C0L143 2.f
^uandoaliquid perfequuntur, volando turmatim hoc
unt,p.i.col-i 469.8
]\ix abhorrenc fjtida,quomodo mellificaueram in ore
iis,quem S. ..ifondilacerauic,p.2.col.246.d
pud Aegy^tios maximum numen reputabatur. Et ap-
bat in fpecie auri,&op. 5-.C0I. j; 5 5 .d.Et col.5 5 7.C.CU-
col.8 27. a.Ec col.9 1 5 .c.c
fc hber quatuor habet condirioncs, & explicatur,
columna 1445. c
ypfis vt Hieronymus ait,omnis illcliberautfpiritua-
intelligendus , vt nos a-ftimamus , aut fi carnalcm in-
retacionem lequitur, Iudaicisfabulisacquiefccndum
ft c rurfu m xdificetur Ierufalem , & hoftiae offerantur m
ttplo,&c.p.6.col.346.f
.paris hareticus dixit,quod verbum affumpfit carncm ,
ca fecundumipfum aflumpfitanimamfeniitiuam,non
BinccllccTiua,Sediroprobacur,p.j.col. i83o.f,Icem
l.820.f
: iftaj haeretici vnde acceperunt occafionem , dicen-
ttmimam non habuiffe Icfum, p. 1 .col. 1 13 8.d
oitaeftqui fidcrccedica Deo.Sicqui ad perucrfum o-
iic,ctiaiii (ihdemcenuerif,p.4-col. 1092. e
■ttjinfidcqui viam Chrifti&apo(tolorumdeferic,vrl
BfllU in religionc,qui regulam dcfcri c a patribus obfcr
ignificacurpcr Ioram,par.2.col.i 2o8.f
tande,iu fuamahciaconhnnatus, nititur fuos fra-
Wid eft,alios fidcles trahere fecum ad infidelicat£m,qu<^
rs fpiritualis,p.j.col. 1 209.C
■mareligione ad cxcufationcm apparentem fuar mali
ia nititur fracrcs illius religionis diffamarc ac fcandaliza
rcdbid.
-pouta dc rcligipne non folum fuftinct excommunicario-
nei,& aculcumconfcicntixpungcntemdedetiamcorpo
ramp^nam n.aioremquam in religione, p.2.col.i ^do.e
ipoitafignincariturpcrfidcraerrancja, par. 4. C0I.1143.C
It«np.6.col. 1441^
ipoiitxaluusdolorepercutitucqtiandomensciuspeffima
m hinacur.Et tunc huiufmodi dolor eft.infanabilisjcp.iu-
do vfque id mortem pcrfeuerat in machinationibus illis.
Ibidem.
Apoftata? a fide,vel a religione,feu focictateciuitatis, vel re-
. gni,qui iunguntfecumaducrfarijscomunicacum, vcpof-
finr eis inferre maius malum,fignificantur per,&c.parce 4.
columna23$2.f
Apoftata?quipoftpcrceptamfidem,religionem & Chriftia-
namblafphemant, & ecclefiaftico detrahunt cultui , per
quemfignificantur,p.4.col.2 39o.d.e
Apoftare- de quolibet ltaru,magis formidandi funt illis a qui
busrecefTerunt,quam alij aduerfarij,p.4.col.837.a
Apoftatascum quiiquearguit & damnabilesoftendir,;ir.ti-
morc debct argucre,& quarc,p. 6^01.1444.0
ApoftafiaqiuTdama Deo,cft in omni peccato mortali, &
maximeinpeccacisenormibus,p.3.col. 1629.C
Apoftafia maior non eft quam creaturam a crearore recede-
re,quarmeritoafcribiturfuperbia?,&c.p.3.col.202 3.b
Apoftafia? culpam fupcrbus rector totiens incurrit, quotiens
prxeffe hominibus deleclatur , & honoris fui fingularitate
la?catur,par.3col.3 2i.b
Apoftafiae tanta cft granitas , quod vix poteft homo ad bonu
reparari,p.3.col.i62 9.c
Ad apoftafiam fiue idololarriamhominummentcsallicien-
tes,aut vanis profpcritatum promiflionibus blandientes,
fignihcanrurperfundibularios&fagitrarios, & quare,p.
4.C0I. 2401.3
ApoftcmaplusatTiigftclaufumquam poft apcrtionem, per
quam fanies dc fiuit & euacuacur. Applicatur ad anxiatum
amicum,&cp.2.col.447.c
Apoftolus & praedicaror quomodo differurit,par.6.colurnH.
646. f
Apoftoli omnes fucrunt fere de regno decent tribuum , p. 4.
«01.2234.^
Apoftoli vocati funtper Chriftum varia vocatione,p.j.col.
84 a.&492.d.e
Apoftoli ante vocationem viucbant mundialiter,flcutcaete
ri homincs,p.j-.col. 1 260. f
Apoftoli erant quafi tundatores Ecdcficepoft Chriftum,p.2.
col.ii8.f.Itep.y.col.233.c.Itemp.6.col.i68o.f.Itemfun-
damencacccleiia:,p.4.col.26i.b.c
Apoftoliquidquid habebant & haberepoterant,expofue-
runt pro fpirituali xdificio Ecclefix t Et de hoc rigura,
p.2.col.i292.f
Apoftoli fynagoga? carne editi, per ftruthionis oua defignan
tur,p.3.col.373-b
Apoftoli dicTi funt filij Iacob & Ifrael, eo quod a Chrifto vo
cati funt prx cgcerii tcmporc & dignitatc, parce 4.colum-
na 2066. f
Apoftolicehdicuntur,& quarc,partc y;co!.j6i4ub
Apoftolorum uel quorumlibct praedicatoi u uox dicitur] tuc-
turis vox,& quarcpar^.col.iS^j.b
Apoftoli & predicatorcs noui ccftamenti dicuntur uiri miferi
cordia,&c.partc ?.col. 21 95. c
Apoftoli& difcipuli a Chrifto mifliad prcdicandum per mu-
dum,fignificqnrurperexploratoresalofuemiffos ad cx-
plorandum Iericho,par. 2.col.i7.b
Apoftoli duodecim fignificatur pcr duodccim principes cxi-
ftentes cum rege Dailid Per nngulos menfes fucccfliue, p.
3.C0I.1087.C
Apoftoli aliiquc difcipuli & eorum fucceffores,Euangelium
Chiftipcrorbcm pi^dicantes,fignificanturpcr faccrdote
arcam fcederis porcantes,partc 2.C0I.26. f
Apoftoli dicuntur fcniores,qui cum Iefu uel poft Iefum fue-
runt,par.2.col.t6i.a
Apoftoli defignantur per duode cim panes in mcnfa taberna
culorum,partci.col.n i6.d
ApoftolidefignanturperZabulon&Ifachar.qui in Galilca.
pofTeffionemaccepcruncparte 1.C0I.1683.C
c 3
GlcfTc
a_ordinarie,&Nicolaicle i-^yra.
ilaideL;
/ypoftoli-quatuor cpiftolas fcribenres funt figurati in multis
quaternttatibus,partc 6.col. 1 2 j8.d
AiHKtohaurapoitolicivirivbicunque loquunturad popu-
loshisteftin.onijsabututur,qua?iam fucrant m gcntibus
diuuls5aca,&c.partc i.col 4.4-d
Apoftohfignirkanturperprincipcs iuxta tabcrnaculum ca-
ftra tnetantcs,&cparte i.col. 1 1 70.d.& col.i 203.0 Et co
luinua 1204.3 .
ApoftolicVEuangcliftardicuturcili proprcrvnitatcm hdei
& doctrinx,pattc i.col.i683.a
Apoftoli riiios ipirituales in ecclefia genucrunt , Vnde £ fra-
trcm dcfuncti (iuc liberis,qui fufcitarc rcncbatur lcme fra
tris fui,fucrunr rigurati,fic & eorum fucceffores ad genera
dum filios fpiritualcs in ccclefia funt obligati,parte 1. col.
1615.C
Apoftolorum vnicuique partitum crat ad quos in prxdica-
tione dirigeruur,&c, Dc quorym fide gloriarentur,par.6f
col.434.d-e
Apoitolorum & doclorum primitiua? ecdefix perfe&io in
hoc fuit quodinbreuitcmporepcrorbempublicauerunt
hdemChnftianam, &c.par.4.col.2j3j.c
Apoftolorum tempore publicatum fuifle euangelium per or
bem vhiucrfum oftcnditur,par.6.col.i 3 8.c.
Apoitolorum prx.licatione idola deftru&a funt , & ^pphetia
DjEmonum.& diuinatio magorum ad nihilum deuenerut
parte4.col.39La
Apoftolortun incredulitatem quare Chriftus increpauit re-
cedensabcis,parte j.col.66o.f
Apoftolorum verba funt pancs.lagana prophetarum,& qua
rc.Vtriqueaucem hne fcrmento fcientie fa?cularis,&opar
te i.col.pip.b
Apoftolorum prardicariofuit yirtuofaexduobus,par.6.col.
I03 l.&1032.f
Apoiiolorumcataloguspernomina fingulorum ponitur,&
quare,pai.j.col.i86.e.f.
nc Chviftus,fciens merirorum cognitor perf: dtiorcs fiii ;
cazceris illos,pai . 5 -col. 1 27 2.f.
Apoftolos vocat Mahumctus viros dcalbatos , partc 6.V:a
Albatus.
Apoftolos nobis duccs rex iuftuslargitus cft,par.4.co. 29 a
Apoftolos maioraprophetisfuifledeclaratdom inus,dicej: -
Multipropheta?,&c.Etpoftafccnfioncm,&c.infutur(t{
maiuspromittit.&c.pav.i.col.73j.b
Apoftolos ex vcrbis Chrifti intclligimus baptizitos, & fi 5
legimus,ubi,velquando,par.5.col.i249.a.Itcm,par.6. .
deAdulter.
omnis Apoftolici&Euangclicifermonis initiutnin pro[c
ticislibris initium prxfignatur & finis , omnis apol
&fucceflbrumvitamyfticisveteris Tcltametii infertaij
paginis,par. 1 .col.7 5 9.b
Apoftolica?confuetudiniscft,vtquidquid viderint utile „
dietibus,& non rcpugnarc pra.fcntibus,de tcftimoniis*
tcrius tempons confirmcnt,par.4.col. 1 92 6.d.e
Apparatus cx partc regalium femper eft cum ira & cupkli
tc,cummultitudinefupcrba& poteftatc,apparatus >*i
Iudxorum fcmper fuit cum oratione & humilitatc,& ( a
Dei fiducia & pietate,par.4.col.2 344^
Apparitioncsfrequentei fiunt exterius.ad defignandim -
fpofitionem hominis mtei ius,cui fit apparit:o,parrc 1 «
lumna2 20.f.
Apparitiones fiunt^communiter fccundum difpofitionci a
teriorem ipforum quibus fiunt.par.5. col.j 5 i.c
Apparitionesangelorumincorporibus aflumptisfiunt
dum proprietatem legationum ad quc mittuntur, panfc
col.i49o.f '
Apparitiones angelorum funt ad aliquid fignificadum ,i|
formantur fecundum conuenientiam ad illud,quia ali »
do dicuntur Deus,aliquando angcli nominatur : quia.
perfonamrepra?fentanr,&inciusperfona loquuncm. •
6.C0I.551.C
Apoftolorunominafinguloru interpretatur , p.5-c.i87.a.b Appantioda?monum, qua apparent fuiscultoribusfi
* <"» • /"* ■ • • * _ _ ■ 1 " 1* * _ *" _ 1. /1 __ __ Li.. ________ _-.__. _-. I ,_ .-, I 1 , v ■ . f V » .-. . 1 .-.— n 1 . _ X ■ _ y_ I _ . V ••«- 1 r~_ _ I t t"_ ■_ 1
abftra&ionem a fenfibus,& cum aliqua horribili pafli|
corporis.Et hoc fit Dei prouidentia, vt,&c.parte i.tofl
naij42.f
/.pparitionesdaemonumcommuniter magis fiuntin tcH
bris & in folitudine,quam in luce vel focietatc, & qu c;
par.i.ibidem.
Apoftolorum folicitapromptitudoaliorumque difcipuloru
adimplendumChriftimandatumfiguratur per curfores
Ezechia:rcgis>&c.parte2.col. 114.3.1?
Apoftolorum gloria m quo fuit,par.6.col. 402. d
Apoftolorum difcurfus afTimilatur nubibus,& etiam colum-
bis,par.4.col.489.c.& 490.f
Apoftolorum cranfitus ad prjedicandum gentibus fignificat Apoftoliduodecim a domino cliguntur,fcd adduntur I;0
pcr tranfitum Domini in Aegyptum,par,5.col.67.c bus fratcr domini & Paulus , & fic quatuordccim en t i
Apoftolis quando Iex noua data cft,parte 6.col. 88 i.f par.6.col. 1 272. e
Apoftolisnullusdegentilitaterenatusin Chrifto pra?pofitus Apoftolivndecimludareprobato.per quos prcdicatui
eftindonisgrati;£&gloria»,fedmagisec6uerfo, q renati Euangelium Chriftiinmundo, iigniricatur pcr unciem
funtdeludxaprimumlocumobtinent,quorura ecclefia dies,par.i.col.i458.d
fequiturautoritatem,par.i.col.i58i.c Apoftolifumfcriba?¬ariiChrifti, par.j.col^^^S-1
Apoftolis parum fuerat fpiritus vocem audiuifle,nifi per eun Apoftoli funt maiorcs ecclefia? miniftn , ad quorumo:
demfpiiitumleuati,audcrcntamari indignantefquc intc triapertinentpar.6.col.309.e
dere fpirituali indignatione& feuera arnaritudine quale Ap°ft°fi & an) difcipuli Chrifti qui nullius erant rcput 10
fpiricus fandus fefeillis conferre figniricans apparuit in
igne,par.4.col.iio2,d
Apoltolis& martyribus qui aducrfabantur in aeternafunt
ignominia,par.4.col.3 60.4
Apoftolis dedit Chriftus legcm in monte non in tabulis lapi-
deis fed io corporib,eorum,par.4.col.797.c
Apoftolis qui fucrunt pra:dicatorcs euangelij Deus dedit cla
riorem hii cognitioncm,quam pafribus vctcris teftamen
ti,par.i.col.534.f
Apoftolis non minus credendum eft,quam prophetis,immo
magis,&c.par.4.col.i385.d.Itempar.6.col. 1311.C
Apoftolisquarepraecepit Chriftus,ne eum cuangelizarcnt
Dci filium anre paffionem fuam,par.5.col. 1 27 1 . 1 27 2.
Apoftolis multa de fururi,reuclata fucrunt per fpiritum fan
nis eleuati funt per illuminationcs diuinas,& operati( «
miraculofas, & facerdotes & fcribe,qui cranr mag
tationis & autoritatis, funtannihilati pcr cxca.cacioni!
& tandcm per occifionem in dcftruclionc ciuicatispe »
manos,par.4.col.272.f
Apoftoli & dif cipuli domini relicli ex populo I udxoruii '
dicemdeorfumagunt-hoceftdocfrinamcoto orbed;*
minanr.par.^.col.^^^.b
Apoftoli per domini gratiam ad culracn honoris clec.i '
fedtamenapeccatoribns mulcasperpcfli fiinr tc;
atque iniurias.Et funt fignificati per filios Matathi* f
par.4.col.2 2 3i.b.c
Apoftoli tres erantmagisfamiliaresipfi Chrifto &ad u
fecretaadmittebancurmagis quamalii,partc j.c
288.b.c
dum,par.5.col. 1 268.C
Apoftolos tres aflumpfit ad montem Thabor in trafiguratio Apoftoli prcdicando Iegem euangclicam , obfcuriratc.p'
tiaril
Ind
cx.
arumapcrucrunt,Sr Jcclarauerunt easin Chrifto effe im
lctas,par.4.col.n j.c :>
\bQa\i ccrtins verba euangelij ab ipfo nouerunt,fed genti
':s ab erroribus ad veritatem euangelii couerfi, certius ge
umerroresnouerunc,& idcofubtiliusexpugnauerunt ,
ar.2.col.H39-c
,p!toli gloria rilij Dei humanati quafi naturalitcr jpcedetis
Oeo patrc,videriic,& hoc multis modis , par.y.c.103 i.c
U;!loli duplici modo videndi habuerunt nocitiam verbi in
irnatijpar.y.col.io^i.c
^pftolicxdiuerfistribubusoriudiunauocatione,vna gra-
a^atqueunofpiritudignieffccli, omncs hominumani-
•lasdepredatifuntjparte^.col.i^j.b
uitoli&difcipulidominiexterra Zabulon ele&i,parte 4.
\l.u6.f
u>fto!i quomodo tot nationes attraxerut , par.4.col. 2 5: 8.d
V)(tolinauigandipcritiamarefuperatunt,par.4.col.368.a
Hp!i& euangeliftce fxpecum aliquod tcftimonium affii-
'ut,magisfenfum quamvcrbaponunt, par.j.col. n86.f
lem par.4.col.265.b.c.Iterhpar.6.col.22r.per totum.
itoli Chrifti miracula videntes,ftupebant magnituditu.
ne virtutum, fed diuince maieftatis ueritatem no cogno
:cbant,par.5.col.55 2.f
tyftoli Chrifti vinumfidelibuspropinauerunt , propter^
iluator dc fcipfo dicif.Ego fum vitis vera, ckcparte 4.C0-
imnai-14 f
bftoli domino credentes habuerunt fpiritum fan£tum,fed
omodulo&mcnfura,&c.par.5.col. ii47-b
■ftolireccperuntfpiritum fanctum pcr modum habitus
;uiicerpermanentis,& non paflionistranfeutis,par.5.co
:.ai228.f
[ftolinonerantbantizati fpirittuquado Petrus negauit,
ua;par.6.coI.972.d
ftoli humanum quid paiTi,ncdum habuerunt cogitatio-
m de maioritateintereos/ed ctiam dehocfacta eftin-
os contcntio,&c.par.5.col. 1 27 2.cf
\i non excufantur omnino a peccato vcniali,ficut nec
es veteris tcfiamenti,partei.col.4i 2.f
;olia!iqiu',paflialiqiiodhumanum,incurreruntquenda
otum turbationis & inuidia?:& per hoc impediti luerunt
curationeinfirmioblati,parte5.col.293.c.
liquatuorfynodoshabuerunt, & dequibus,partc6.
>l.i209.b
ipdoliquareexprxceptodiuinovnacunicaiuflisuc eflcco
nti,cum pontifex ueteris legis duabus tunicis veftiri prc
*ipicbac u r,pa r. 1 . col. 97 2 .d
itioli perfubiectos fibidifcipulos,verbi diuinifeminaper
lOndum fparferunt,&quomodo.Dchocfigura, partC2.
)l.i2ip.a
ip'toli magis occupabantfecirca prxdicationem &j? fuos
u!os baptizabant,& quarc,par.6.coI. 201.C
■toli dicti funt beati,quia in cis f uit completum quod sa-
•ispacribus fuit promiflum,par.5.coI.238.per totum.
dicuntur pedes domini,par.4.col.488.e
■toli pcr columnas duas fignificantur,& quare,parte 2.co
.mna736.f
)loli,cuangc!iftx,&propheta?,per quosnobisformxfi-
:i & re£te_ oncrationis miniftratur,pcr portas & turres li-
:iifican[ur,parte2.col.i356.f
B loli dicuntur nubes,& quare,par. i.col. i688.f
lpdolidicunturvcnti,parte4.coI.9o6.e
ip'tolidicunturrotx,quiafummaccleritate mundumprse
adopcragraucrunt,parrc4.col.i582.d
Ijtoliduodecim fignificanturperduodecim.prxkclos Sa
jmonis,partc 2.coI.6$)8.f
iftoli fign;ficancurperduodccimfontcs& feptuagintadi
ipuli pcr fcptuaginta paImas,par.3.colu. 1 j 8.f.Item par-
:i.col.93o,c.f.Etcol.ii58.f.Et'col.i424.f
apoftolialijquc difcipuli Chrifti pcr.femen regium pofliint
intclligi quod ludxa uoluic intcrficerc, &c. Et dehoc fi-
gura,parte2.col.9i3fd
apoftoIidicunturvcrmes,partC4.col.36o.d
apoftoli mulco ante excidium Iudxx omnes ad prxdicandu
Euangelium per tocum orbem funt difperfi cxceptis, &c.
par,5.col.6i7.b
apoftoliduoinludxainterfeclifuntance difperfionem eo-
rundem in vniuerfummundum,par.5.col.394,d
apoftoli calciati,id cft,fccure & fine impedimento prxdican
tes,vt libcrepoffcntdifcurreread vltimaspartes Aegypti
Romanorum virtute pacati.Nilus diuifus & in partts cx-
fus dicitur. Ante natiuitatem domini non jlicebat adgen-
tes tranfirequodpoftpaflionemeiuslicuit,domino eu£-
gelio viam prc;parante9par.4.col.i5o.
apoftolidicunturfacerdotesorantes,par.4.col. 2388^
apoftoli duodecim lapidibus preciofis adaptantur, par.6.co,
1033.C.& io34.f
apoftolidicunturmuri,&quare,par.4.coI.497.b
apoftoli dicuntur brachia corporis ecdefixdicur & Chriftus
diciturcaput eius.par.4.col.427,b.
apofloli dicuntur reges,quia pcccati rcgnum expulerunc , &
iufticixregnuinmebris fuis pofucnint, par.i.col.i32 2.e
apoftolidicunturreges,quipericrutanturalta Pei & cccle-
fiasregunt.Ibidemf.
apoftolidicunturprophetarum filii,par,3.col.266.e
apoftoli & prophetx dicuntur alx vel fines terrx , & quare 9
par.4.col. 2 3 2.c
apoftoli funt fores fan&x ecclefix,per quos debet ingredi au
kmcceliomnisccetusfandloiumj&maxime prxpofito-
rum,vtfciIicet,eosimitentur,&eorum veftigia fecjuatur,
par.i.col.898.f
apoftoli & euangeliftg fodicntes puteum,nouum teftamentQ
inuencrunt aquamfalicnremin vitam xterna, & perque
fignificantur,&c.par. 1 ,col. 309. f
apoftoli dicuntur montcs,par.4.col.5 1 8.e
apparentangeli boni&'mali,fed differenter in principio & fi
ne,partc5.col.675.c
apparuitChriftuspoftrefurrcctionemquotiens & quibus,
par.5.col,47:.d.e.f
apparcrequodturpecftturpiuscftefle. Etquod formofum
eft apparerc,formofius eft cffe,par.5.col.945.c
appellarelicitumeftabinfcrioribus iudicibus ecclefiafticis
ad fummum Pontificem,& ab inferioribus Principibus &
iudicibus fecularibus ad Regem feu Impcratorem, & un-
de hoc originem acccpit,par. 1.C0I.557.C
appctitus quid & quotuplex eft,parte 6.col-394.f
appetitus in homine eft duplex fcilicet, fenfitiuus & intelle-
diuus, & uterque aliquando nominatur uoluntas large
loquendo,quia folus intelltcius dicitur uoIuntas,parte 5.
col.r325.
appetirus intelleCfiuus & fenfitiuus fratres dicuntur,& tame
frequetcrfenficiuus eft potctior,& trahit ad fed Iccl!cc5ti-
uu,quamuisintellecl:iuus deberet dominari, par.i.c.35 i.c
appetituseft duplex,fcilicer,naturalis &gratix*Primus incli
nat ad conferuandum unionem anime cu coi pore & dilTo
lutioncm refugit, Appetitus autem giacice inciinat ad c6n
fequutionem glorix,&cpar.6.col.3 89.C
appetitus carnalis dicitur ai cus fortis, qui fccpe in hominib.
modicx virtutistendiradcxtra ad fuumcoc.;pifcibi!e,ta
quam arcus proiicicnsfagittam ad fignum, par. i.colum-
na465»c
appetitushominis nonquiefcittotalitcrinadeptione cuius
Iibetbonifiniti,&c.lcdlolum inadeptionc boai mfiniti:
quod cft folus Ueus,par!i.col.5^Ja
appctitusmalorum radicatur in bono fcnfibili , quod habct
modicu de,bonitatc,& fic cius acceptibilitas cito tufic , &
eiusadeptiofaftidiumihducir3par.3.coI.682.f
c 4
Glcflo! ordinarit; , & Nicolai d e Ly ra.
^ppcctcus fuclicitatis fumma?,proccditexamoremutuo Dci
c.vacui*rational:s,par.3.col.2ii7.c
appcctcus vinJicb? uitariexduobuspotcfc,quefunc contc-
ciq iu aperto,& cieuacrioinocculto,par.3.col.2ii7.c
appetuum gula» tepei arc a potu & cpulis, & a dele&ationi-
iMJs&rn^iilfimis fuauitaribuscoerccre,&c abftincntia?
& crucisgcnus cft,parte j.cpluinna 2 83:e
appctimus ardenuus;quo potiti nondum fumus, par.4-coI.
589^
appropinquare ad Dcum qui fupra ipftim eft aliquis non po
tef; nifi a femetipfo dcfkiatjpar.j.col. 569.3.
aprilis vnde dicicur,& clc pnmus menfis apudHcbra?os,par,
i.col.jSj.a
Videetiamin Mcnfis.
aprilcm clTe primmn menfl-m apud Hcbra?os,ut aliqui do#o
res Catholici dicuntdrarcnonpoccftjpar.i.col.jS^.b
apiirudopoccnciarad bcncot>erandumpolicirc,ficuc efcha-
hitus vimicum poJiticarum,fieapticudoanima: ad opera
meritonacfcpcrhabitumgratiap & qirtutum infufarum,
qtt.is Dcus opcraturin nobispar.5.col.964.e
aquahabct humorcm& vaporem, pcrhumorcm conucnit
cum pifcibus,pcr vaporem qui furfum eleuaturin aere,ca
uenitcuui auibus,par.i.col.26.e
aqua qucmiodo frctcrat diuifa in tranfitu populi Ifrael, par,
i.co!.6i7-a
aquafanacquxhabetgratiam Chrifti,par.2.c6I.883.b
aqua mcnfura quomodo filiis Aaron diuidebatur, par.i.col.
aqua ufquead renes venit cum dulcedo fapientie; etiam in-
cerjtiuacarnisinterimit,par.4.col.i45:j.c
aquaquginpriucipiocrearionisfuitconccntricaterre&vni
ucrfo,an & quomodo fafta fic eccentriea rcrr? ,|& cocecri-
ca lun?,vc apparere poffet arida.par. 1.048.631 col.52.of
aqua & terra licecin ripa maris communitcrfint equalis alti-
tudinis,tamcn procedendoinmarcper elongationem a
terra,marefempereftalciusterra,par.i.coI.48.f
aqua quamuis fk una pcr continuacionem vocatur tame plu
res «ogregationcs aquarum pluralicer piopter multifidos
finusearuin.par.i.col.iy.a.
acjiaefcmaxrmeformabilisin resuiuas,vnde& feminahq
minum & animalium ceterorum fum humida, par.3. co-
Iumna 352.6
aqua niuis exaerceft,fcdaliaaqu-?cxtraoriuntur,par.i.co!.
13 i.b
aqua pcrglaucieminfuperfjciedurefcitjfcdintus fluidaefc,
&c.par.3;col.3j9.b
aquaquandofunduurabIuir}rigar,&lapfum pedibus facit,
par.j.col.^.d
aqua naturalis tancum afcender.e potefr quantum defcende
rc.Et fic eft deaquafpirituali,fcilicetgratia diuina, par.5.
cqI. 1 ooo.r
aq«iacorporalisdeorfumfluir,aquafpirituaIisfurfum falis ,
•par.j.ibidem,
aqua m vimim conucrfa,miracuIum dicicur, & miramur , cu
aliamaiorafincjied ex vfu viluerunc,par.y. coI.ioj3.e
^«acQmmifceturvinoincaIicc,&quare.par.6.col.29i.b.c.
Bt n pcr aliqucin ncgligentiam non apponatur, quid tuc.
coi.zgj.b.c.Dciitamateuavidepar.j.col.iiii.cItepar.
6.col.292.2P3.294.29J. r » r
aquammvj?VoCaruraqua cneratfon.s
aqi a flumm.s m Aegypto verfa efcin fenguinem * pcr quod
defignatur qt^d Dcus requirebat ab XcgyPtijs fanguina
pucrQrum ... flumme cxtindorum,par. 1. col. j i8.f
*q 149™"" §yPtI C°nUCrfa Cft iq fanSuinem > Par. x-colu.
aql?JlCr^rCS&i1nfuTioresnon mere cquiuoo: dicuntur,
J<-dquodammodoqUafianalogice,pa^.coIum.47.b,Ec
WCu . y 2 »C
aquam & AbyfTus quid vocct Ezechiel, capite ^i.par. 4.0 .
1307.C
aqua? nomine fignificatur Euangelii promulgatio, par.4.c 1 .
4fj.b
aquae calidcj oricmcs & cxcuntcs dc tcrra per modum foni ,
contrahuntcalorcm a vcnis fulpburcis qua? ibi funt,cui •.
modi fontes in pluribus tcrns inueniuntur, par.i.columi
376.b
aqux viuar dicuntur & mortuae ad fimilitudincm animalii \
&plantarum.Inquantumhabcntinfcprincipium fuiJ
tus fccundum augnrcntum & dccrcmentum:ut aqua? q fe,
fcacuriunr ex fontibus,dicuntur,viua\Aqua? ucro ciftei i
les morcua?,par-3.col.i325.a.Ircmpar.j.col. i88.r.Ice ,
par.i.col. io28.r
aqux contra fuam nacuram vcntorum vi imminuta?,partci|
col.i57.a
aqua? Sdoe qua? cum fiientio fluunt Chriftum innunr, parJI
coI.io9.a
aqua?nautarum,operationcfa:piusilluftrantur5quiinprofi
dummerfi^mifroexoreoleoaquasiibi lilufhanc, partc
columna8.d
aquitinundanccsmulcisvoluminibus impecufcruntur',p
3.col.59.b
aq.ua? infcriores & falfa?,fignifican: infideles , cocupife«
&tcncationcmflucftibusfcfcquacientcs,qua? tuc fej
tur ab arida,quando lnridclcs coerccntur, nc arida, ld 1
animamdomini ficiencem concurbent,par.i.col.i7.bj
aqua? ubi fgnc congregacjejqua? omnes partcs tcrra? vfqut
coelumtexeranc,&c.par.,i.col. i3.e.Item,par,3.col.6y
aquaquajdiciturfluercdcficula Numerorum 24, eiH
fcnpcuraficuIavcroChriftuseft,par.i.col.i356.c
aqua?mansinOeeano,aninmedio Oceani akiores fir
contra naturam f uam fic decincancur., par.3. coi.64«
1229.C
aqu? ahquaefuntdcnatura ccelcfti,aiiquoedcnatura clc
tari,par.i.col.i3.a
aqua?omnesqua?fubcoelofunt,incllnantur ad vnumlc
fcilicetadvnumcentrum,fcorfuma centro terra? .• aoj
centrumcongregantur aqua?,ficutpattcs tcrre adceQ'1
terra?,par.i.c.48.d
aqua? fuperficies huc atquc illuc aura impellitur., parte 3.CI
246.f
aque rotunditas pote& demonftrari phyficcficut & terr? 1
tunditas,par.i.col.48.f
aquarum congregatio de qua in operibus fcx dierum.i
an & quomodo fitintclligenda pcr dcnfitatem caruqdc
vel pcr earum receptionem in concauitacibus terrx, pj
i.col.48.f.& col.49.b.c
aquarum reuerfioinmarepotcfldupliciter intelligi,pa
coI.j753.c
aquarutantamolesindiluuiovndcmanauic, par. i.c.154
aquarum natura bipcrtitum locum fortita cft lnfcriorcm
vndalabili, fuperiorem in aura flabili.lllum natantibu
hunc voluntanbus,par.i.coI.24.c
^quasdulccs,qua?maninfluunt,dicuntPhiIofophi,velard|
tcfoleconfumijVcIfalfuginismariscficpabula,Scdalit:
cccIefiaftesdicir,&c.par.3.col 1753. b
aquasfupcrcoelumfidercum eflenonpoffcaflliunt quid
cumearumpondusexigathoc,vtfiipratcriamfkianrj
Scd quoquomodoibi fintjibieflc-non^dubuamusjpar
coI.ii.c.EtcoI.24.f cr
aquas fuperiorcs diui/it fir!namentum,fciticrcca Iiim flp 1
abaquisinfcrioribus,non lohim fccundum.Iocum lcdj
tiam lecundum quafdam propnccatcs cifcntialitcrcoDll
qucntcs mocum carum,par.i.col.47.c
aquas cum aggregaffcc Dcus uocauic ea Maria , par.i.c.6,
aquas cahdas quas cermas appclla,Tlus,quib pi i uiu.s rc-pcri
&ubi,par.i.c.376.c i:
aqu-s
Ind
ex.
diuifasexoculisdeducimusquando peccatis fingulis
^ertitas lachrymas damusjpar.4- col.s?96.a
lisbapcifmahbuspurgat virtus Chrifti pafli immundi-
i mcntis,& in aquis pcenitcnria? immundicias poft ba-
mumcontracl:as,par.i.col.i297.c
|uftrationisvccbaturpopuIusIudaicus,duerat in ter-
,romiflionis,&cfed ducto populo jn captiuitatem cef-
ic talis emundatio,p. 3.C0I. 1 1 3 2.f
lapud Ezechielem prophctam quid fignificat,parte 4.
,i076.d
altusvolacca?cerisauibus,&habet tamen acutum ui-
uutin fublimibus volans,pifciculos,uideatin marina-
|:esj&c. par.4.0 i^oS.f
| fecundum Phyficos ab acumine oculorum eft;uocata,
bliqua; eius proprietates defcribuntur , p.i.col. 1657. a
1 dum fcniograuatur,quomodoexcutitvetu{tatem,p.
[L1220.C
|diciturrexauium,&uiditdepreda,par.i.col.2.f
(mirabilis.cftinmuUis,&c.par.3.col.377.c. & 378.f
I in 1 upibus inacccflis nidum parar.,& in medio amethi
n!apidem(qui omnia uenenafugat fecundum Phyfi-
3 proprer fcrperues arccndos & quxdam alia fecreta na
] : coilocat:Et horum myfticatio,p.4-col.5 3 2. d
i plusomnibusbeftiis auibufquefcctusdiligitut aiunt
lideanimantiumfcnpferenaturis,par.4.col.532.e
itantam pra? fefertfimilitudinem,quatapoteftefTe,de
lortali ad immortalitatem,p.3.c ol. 1 2 20.e
linporta templi ciuitatis Icrufalem,fuit pofita perHe-
lm,fub quo narus fuit Chri£us,quod fuit folii ad por-
|:core & Imperii honorem,fed illa Iudei zelo legis deie
it in tcrra,propter quod multi occifi funt,p.4.col.42.f
fignum Romani Impcni,p.4.col.io76.f
ignum cftlmpcrii Romani,cuiusa!x funtdue,acies
notantes,par.6.c. 1584^
odus eft quando portat pullos de loco ad locum , g»
eos fuper dorfum,& quarc,&cp. 1 .col.6 j j.b.Sc col.
f
entusduriffimus,p.4.co!.i724. e
m nominc infidiatores fpiritus exprimuntur.
polis cft Moabitai um fuper ripam torrentis Arnon,
fleflaa genteveterrimaEmim,&cp.i.col. 145 i.a
alibet erac titulus fuperfci iptus:iilius idoli quod ibi
aturapud Achcnienfes,p.6.col.553.b
nc Sarraceni ab Ifmaele & Cedar filio eius defcen-
qui mclius ab Agar macrc fua,Agareni dicerentur.
lucrunt,&c.p.4. Vide ctiam in Sarraccnus .
dupltx3fupcrior,par.4.col.2i2.f
retici func qui animam cum corpore mori ptttant,
l.I020.d
dictio xquiuoca.Vno modo fignificat patrcm Loth,
odo fignificat quendam locu in Mcfopotamia, &c
l.i8j.a.Etcol.28 2.
mtclafcudiofe texitur,ftatuucntidiffipatur, P.3.C
cmadinueuitNoe,inquap!usfatis laborant ani-
uamhomines,ideodiciturdedifTerequiem homi-
r.i.col.i3j.b.Eccol.i36.f
io efc Armenice campcfcris &cpar/4.col.3 3 f.a. I-
eB).2.col.962.d
wbft Armcnia in cuiusmontibusarcacoftitit,p.i.col.
bron & Mambrae.Synonima funt ciufdcm ciuica
"s>pr.i.co!.374.c
^tcuiiijs.ucdicuntaliqui^proptcrquatuorgigatcs ibi
Alii dicunt quod iic dicta efc proptcr quatuor
fflrchasibi fcpultos& cnumeratur,&c.p.i.co!.2S2.b
** cft,quauior,co quod ibi quatuor patriarcha? Abra-
»ac & lacob fcpulti futu & Adam magnus,par. 2.col.
1Qo.&ioi.a
arbexquidamfufpicanturcondituminlocoCaluaria:, p. 2;
col.ioo.e
arbitrium libcrum fi tollatur extra pcccaturh erit quicquid a-
gant homines,par.2.col.i4y.a
arbitrium: Vide in Liberum arbitrium.
arbitrii libertas ita feruacur ut in ommbus excellat gratia lar
gitoris,par.4.col.7i5.a
arbitnilibertas probatur,par.4.col.uo8.e
arbitrii.libertate fublata nulli effeht laudandi aut uituperan-
di,par.2.co!.i45.b
arbitrioliberoditauitDeus&homines&angelos, parte 2.
col.i45.b
inarbitriohominiseffeut falueturquinegant, erubefcant.
Qu^omodocmpofccrctabhomine Dcus,nifilaberet ho-
inoinp6ratefua,quodpofcctidebeatoffcrre,p.i.c.532 3.f
arborfciencixboni&malijquareficdidaeft.Et bona erat,
& bonus fruclus eius^par.^.columna 92 i.b
arbor.de suiusfru&ucomederunt protoparentes dicunt He
bra:i,quod fuerit ficus,parte 1 .col.95 -c
arborbonafructificac&obumbrar, itahomo bonus jpximo
prodcfc in bonis,& protegit a malis,par.i.col.i8.f
arborminiscitofru6tificans,pofceacitiusfitminusutilis pa.
i.col.io/^.e
arbores plantabantur in montibus a!tis & fiebant xdificia ad
idololacriam cxcrcendam,parte i.col.i436.e.Etcolumna
i56o.f
arbores & Iocus iuxta templum non plantentur,ne uoluptuo
falocareiigionem cmoiliant,par.4.c.338.b.Itemparte fe-
cunda col.io9.b.Et co!.938.f
arbores fcnfibiles poffe immortalitatcm conferre , p. 1 .c.70.e
arboresnuper placacx tribusannisordinefequentibusiubet
lexfouere&alcrefupcifluas,qugadnafcunturexfcinden-
de propagincs,par. i.col. 107 2. e
arborum pra?putia,id cft,prifnos florcs feu gemmas auferre
mbentur Hcbra:i,& quarcf,par.i.col.i073.c
arborum atque hcrbarum prima crcatioutrum. fueritcumir
ngatione pluuiarum,&c.ficut modo folitum ef t fieri,par.i.
coi.6i.b
arcalinitafuitintrinfccus&extrinfccuspioptermngnuimpe
tum aquarum,& quia diu ftctit in aqua . Vafculum au:em
Moyfiin quoeratpoficus,tantumlinitumcxterius : &qua
rc,p.i.col.i44.e
arcabicameratahabuitininfcrioribus,tricamcratain fupe-
rioribus,quinquecrgo manfionibusdiftincta funt,"par.i.
C0l.I42.f
inarcaNoeubimenfura coelitus datur,in inferioribus tre-
cenrorumcubicorumponiturlongitudo,&quinquaginta
latitudo: fummitas ucrouniuscubitifpacioconfummacur
par.i.colizSo.f
arca plures fcneftras habuit,fed fuit una prlcipalior. Scd qua
lisfueiatnoranturopinioncs,2.par.i.coI.i44.e
arca tam magna utrum cenrum annis potuic fabncari a qua-
tuorhominibus,uelana!iosfabros adhibucnt N >e,p.i.c
i46.f
arca utrum tanta capacitatc,quanta dcfcribitur animalia om
niaqusingrcffadicuntur&cflas eoiumferrepocuerit, p.
i.col.!5o.c
arcafuitprofundatainta aquas oduodecim cubitos& plus
par.i.coI.^.f.Et col.ijo.d.e
arcaquotcubitisintrabat aquam quando aqua: fucrunt in
fortitudme fua,non cnim intrabat qmndccim cubitis,&c
par. i.c. j4.cd.Ec habcs alccrcationem Iongam dc hoc , c
i59-i6o.d.c.f
arca Noe ad quos montes dcla> a eft,p.4.co!.3 35.3
arcatefcamcnri & arcatcftimonufolc:diciquarc& quanclo
par.2.coI.3 2.f
arcaquod & qux in fchabeba ucondita, par. i.c i6io.f. Ire
P-*«col.ji.a.Etcol.>-44.f.Item,p.j.col.i469.c.p.d.c.ooi.
C&9oz.f
arca
GlcfTxordinarie , &Nicolaide Lyra.
Arca vere.Teftamenri diccbarur fan&a>& quirc, par.j.col.
1198.
Arca dommi a folis Lcuiris & in humcris porrari debuit, &c.
par.:.co!. 544.^ -
Arca vr dicu.it Hebnei ahter tranfiuit Iordancm quam popu
Jus,& quod arca portauit porrirorcs fuos, & quod cuni fa
cerdonbus fueratfubitorranfporrara,par. 2.^01.33.3
Arcaporrabatfeipfam)hoccftdidtnm,vtdicunt Hebrcei', <$
dnnna virrute ficporrabatur,quodLeuirc portirorcs eius
nullum pondus fenriebanr,par.2.col.i8i.c
Arcadommitranfeunreadgcnres,quando fcilicctcapra fuit
perPhiliflceosmyfticefignificat,quodperiic facerdotium
Iudaeorum,p.2.col.34J.b.Interl.
Arca a tcmpore quo fiiit capta pcr Philiftceos ufque ad tepus
inquofuit poliraintcmpIoconftru«5to per Salomonem,
non habuit ftabilcm manfionem,p.2.col.3y9.f
Arca Tcftamcnri quoriens,quando,pcr quem & quo transla
ta fuit>p.i.col.i J3 i.c.Irem,par.2. col.3 j6.c. Irem p.3. col.
1469.C
Arcacum traftsferrerur a faccrdoribus in templu Salomonis,
porcx vt Hcbrcci dicunt claufcrunt fe conci a eos, fed cum
orando dicerenc PfaImum:Memenro Dauid,&c.& uenif-
fenr iduerfum ilhim.Propter Dauid fcruum tuum,&c-por
tce fe aperuerunt,par.3.col.i473.c
Arca doriuni fuit amota dc4templo fccundum aliquos reporc
Achazfecundumalios remporc Manafle rcgis Iudajimu
lacris in templo miflis,& fuic arca tradu&a in domum Sel-
lum,&c.Sed reportata ad locum priftinum per lofiam , p.
2.C0K1263.C
Arcafoedens nequaquam tuctur lcgistrafgreflbres,pa.2.col.
345- c
Arca Noe Ecclefiam Catholicam figurabat,p.4.coI.4j 2.e
ArcaDeicapradocuit Hcbrxosurlcgix-ime viuentesin Dei
confiderencprouidencialegeprivero tranfgredientes neq,
in ipfa nequc in arca confidcr£nr,par.2.col-345r.
arcaDeitapta&fubDco rclicta fegetes & uineas immifla
munum mulritudinc uaftauir Dcus,par.2.col.344.a
Arca in fummo velur ce&o quodam cacuminaca eft, p.i. col.
147.3
Arca domini eft Chriftus manens in ecclefia fua,parte 2.C0I.
347-k
Arcx duce fuerunt,vt dicit.Rab.Sal.Vna qu£ pcedebat exer-
citum,in quareuerenter leruabantur prima5tabula?fra6te,
co quod crancfcriprcedigito Dci.Ahaeracin medio pro»
gredientium,&cpar. 1.123 i-c
Arcce Noc menfuraj:capacicas,par.i.co!. 14^.3. 148. d
Arcam falmis ardificacjqui fcab amoremundi conuertit in
corde,habcns in fe longirudinem uitc,& trinitatis fide , ac
longitudincm uica?,& immortalitatisdatitudinem in cha-
ricatc,alcitudinem infpc,qua feerigat,&c.par. i.columna
144.^
Arcamcoftru xit Noedelignisimputribilibus& ChriftusEc
clefiam de victuris in fcmpiternum hominibus , quce ficut
arcanatacinfluCtibus, par.i.col. 143.C
Arcam ingrcdienrium ordo,par.i.col.i62.e
Arcam dere&am uidere foli Ponnfiu licebar,p.2.col.3 J4.e
^Arcatclhunenti noulcgimturhabuifleTuda?! poltcapuuica'
tem Babylonicam,nccpropitiatorium,ncciefponfa inro
nali fummi faccrdoris, nec vn&ionem regum & Porificu.
Et hoe etiam confirentur Iudei moderni,&cpar.4.colum.
2586.f
Arcanorum ha»r;-fisrcturarur,p.i.col.32.d
Archidiaconi,decani,curari,poflunr dici afini pradaroru qui
fupporranceorum oncra,par.i.col.7io.f
Arthicpifcopus dicitur Archilynagogus,& quare,par.jr. col.
177.C
a^arcbiepifcopum,refcrendumeft,quodpcr infcriores co,
co.rrigi non poteft,p, 2.C0I. 1 3 2$>.b
Arcturuscftqua?damconftcllario,&c.par.4.col.i8c)y.c
ArcturusinaxccoelifepremftcIIis lucet, kmpcr uerfat
nunquam mcrgitur,par.3.col.i23.c&col.343.c& co
36o.f
Arcus cclcftis quarc datus a Dco,& quot habeat colore;
par.i.col.i68.d
Arcuscoelcftis nunquam nifidcfolc refplendet,p.i.ibi
ArcusdiciruriudiciumDomini>&ratioquarc,&dc ciu
riis figuificatis,par.4.col.95 y-ab
Arcus erac quafi vififcle fignum Dei virtutis inuifibilisi
rcns aeri inrelioncm & remiflioncm quodammodogt
nandi,p.i.col.i68.f
Arcus qui in ccelo pofitus ccruleo & igneo colore tindri
eftins,p.i.col.i68.e
Area,arcola,& areolum,quid dicantur,par.2.col. 1418. ]
Arena non accipitur in fcripturis facris communiter pn j
tinuofeddifcretc,utnonfignificarmagnum fcd mull
par.3.col.io2.d
Areola eft portio terra? bencf em>nata,quce deledtat \iM
fumquandoincipiuntfeminapullulare , par.3. colil
1861.C
Argentum,eloquium fignat,par.4-col.63 8.d.& col. 1 1 3 1
Argencum offerc qui contitecur quod bene crcdic, par I
87j.&876.
Argenciclaricasexuluferuatur,fineufuinnigredinem n
tur,p.l.col.78j.f
Argentumfonat&lucet,par.i.col.878.e
Argucns alium & cxiftena in ccimine an & quando pec i,|
5.C0L147.C
Arguigrauuis eft quam accufan,par.3.coI. 475. b
Argumencumdicicurtnp!iciter,par-6.col.833.c
Argus qualis fueric,defcnbunc fabulcc Poecai um , par^i
io8o.e
Arida Genefeos primo expreflti narurce eft,par.i.col. 1 j
Arida & cerra quomodo diffcrerer dicuncur. Et aridar
bonoaccipicur,parte 1.C0L141 j b
AriesfiDco voiiecur,fandtusapptlIatur,necliccteiim
ri ad commuunes ufus,par. 1 .col. 1 400. d
Aries Chnftus dicitur,ducatum praebens ouibus,pa.i.c
978-e
Aries qui pro Ifaac immolatus eft non putatiuus fedu
ries erat,par.i.col.267.e
Aries mactatus redemit Ifaac,Dominus occifus faluau
pari.col.268.b
Ancsquipro Ifaac immoIatuseft,n5 putatiV, fed
ideomagisput3rurangelumeumahundeattuliiTe/
ibijdejterra poft fex dierum opcra procreafle.Dicun
Hebrej,quod ibi fuit paratus a principio creacionis
fcilicec fexcadie,in qua formauic Deus ammalia,
cium rcputandum eft,par.i.col.267.e
Arieiis ilhus in fignum qui pro Ifaac immolatus fuit
dcei in cornu clangere. p. i.col. 2 67-d.c
Arictes duo offerebantur in confecratione fummi fa
& quare,par. i.col.80 i.c
Ariercs dicunrur duces Chriftianigregis,par. 2. col
a-Inrerl.
Anoli f unr deceprores & adularores,qui uencficis ucrt
tus multorum corrumpunt,& a uentate aucrtunt,
io8tc
Arioli,magi, & malcfici,qui dicuntur, & quomodo
partC4.co!.i5:o4.e
ariopagum quid fignificat.Ec undc dicicur, parcc 6. coll
1172.C
ariftafpicarum fummicascft,p.3.col.249.b
ariftobolus poft capriuitateni Babylomcamprimus fib
fuitdiademarcgni Iudeorum.Acaptionccnim Sct
per484.annos nullus fuit rcx apud Iuda?os pratcr
&cpar.4-col.237.b
iri-
Ind
l.eles&fimTnusinteraliosPhilofophos dicitar erraffe,
tjjienerrauitinmultis,&cp.3.col.i747.c
n;)rccipuac]uibusmilesChrifti armatur funt patientia
keiv'griitas,&cp.6.col.3 i3-a
];edire3oplusluntinderenfioncmquam in offenfio-
xip.i.col.ii?.b
Bfcuta,'& uexilla militum ponuntur fupra fepulchra eo«
u ,ad raemoriam eternam,quod mortui 1 unt in defenfio
ielentisfuaj,&undchoctrahitur,p.4.col.23ji.c
Sumgenera quinquefuntad inuadendum . Inter quae
Bfcriuntdc prope,aIia ucro percutiunt a longcp.3. col.
|CC
Miurleclione illorum,qui ante aduentum Chrifti inlege
u ticatifunt&nobiscertantibuscotra demones ueniut
in.ixilinm.Etdehocfigura,p.2.col.i4.e
lentarium dicitur domus faltus,&cp.4.col.2i(5.c
phaim velRamathaiminterpretatur excelfa duo , ut
■ntelligantur tribus rcgalis fcilicet & Saccrdotalis. p.
a^>l. 3 z 3. a
Idtrupes in fublimeporrefta in finibus Amorrhaeoru
IrMoab & Amorrha?os,p.2.col.89.c
iffticainfcpLi!chrisregumcomburebatur,nonfolumco-
(::adaueris fcetorem,fed etiam ad defun&i honorem, p.
fJ.817.
domusquamEzechiaslcgatisregisBabyloni^o-
quas & qualisfuerit,p.2.col.97o.d
Alexandria una fcintilla fuit,eius flamma totum or-
depopulata cft,p.4.col.i362.f
nter alios Hercticos videtur magis Chriftum noluifle
ns cius dcitatcm.Similiter foluithumanitatem negas
iftumhabereanimamhumanam.&cp.4.col.i3J4.c
,par.i.col.ioi7.c
uperbia inflatus,afleruit contraarticulum trinitatis .
tra hunc errorem congregatum eft concilium genera
8.EpifcoporuinNic3eaciuitateBithiniar,p.6.ci3r37.c
piavcrbumfuppleretlocumanime/.Improbatur,p.j.
!030.f.Item par.6.col.820.f
"ixitquod pater&filiuseflentialiterdiftinguunrur,!!-
perlbnaliter,quodcfterroncum,par.y.col.ioi8.f.I-
par^.col. i662.e
it quod uerbum fccundum naturam uerbi,fic faftu
quo loco ad hoc fumit diccndi occafionem,pa.j .col.
3-c
uomodo turpiter mortuus fuit,& per hoc fui coplices
ufi lunt,p.4.col.i 365. c
ereumriguratur,qui multitudincmpopuli prxpara-
dpugnam,par.4;co.2 547.c
iuucnis aufus icllam lignum cx tcmplo :Alcxandri-
oellcre fraginentoligninucltina fuaperforauic,par.2.
48.d
suideinErcmitas.
quoniodopcrfimpliccsChriftianos conui&i funt,&
olicam tidem acceperunr,par.4.col. 2 3 6 j.c
vitiipcraiueosqui fcfedumadneccm que/untur oc
t & pcrfecutores effugiunt,p.2.col.447.b
nsquis dicirur,par.3.col.383.c
s non eflbjfcd uidcri humihs cupit. Ibidem.
ns frcquenter,utieuerentius audiatur, zelo ueritatis
i fedicit,licct amorc propric laudis moucatur.p^.col.
a
is non aducrfariorum di&a fuperarc fcd fuam fapicn-
ioltcndcrefcftinat,p.3.col.30j.b
tis mos clt,quia qui ad blanda dcfcendir uilefccrc fe
u , ideo inox incrcpar,m timeatur,par.3. coL 3 34«f
rismoduscftcumdifpucac,delcientia & eloqucntia
iitarc,p.3.col.3(>7.c
tismouv cftniafcictianimis magnificare,p.3.c.2i7.c
HJs^priumjUtcumrc^tLin uclprai-umctiam lcnfcnt ,
ex.
inde eleuetur,& quafi doctior reucrentiam a melioribus c-
xigat,p.3.col.i78.d
arrogantis proprium eft,vt multa quce dicit pauca putet,pau«
caquje audiuit,multa,p.3.col.33i.a
arrogantesinueniuncpraedicatores,humilcs,vcrocotempto-
res,par.3.col.2038.d
arrogantcs ecclcfia? defenfores quamuis ordinem dicendi no
tcneant,tamen aduerfarios uirtutedi<5torum,perturbant ,
p.3.col.3C4.e.f
arrogantes qui pro hominum laude uolunt benigni apparcre
irc motum deputant quidquid geritur cenfura difciplina?,
& dum pro hominum laude benigni voiunt apparere,a bo
nis recloribus opprimi a?ftimant,quos inuitos cernunt a ui
ciiscoerceri;,p.3.col.334.f
arroganresgrauejfedamnum perpeti iudicant,fi fcientiam
fuam loqucndi breuitatc conftringant.Tanto enim femer.
ipfos credunt doctiores oftendere,quato fe potuerint mul
tiplicitate loquacitatis aperire,p.3.col.33i.a
arrogantes quia fepe fentiunt filentii reuerentiam non defer
ri,dum fibi filentium exigunr,quod non merentur , fpecie
tenus Deum pra?ferunt,p.3.ibid.
arrog&ites ii qua obfcurius dic unt,repetunr,no quo audito-
ribusprofinr,fedquoeorumiudicio uiderijeloquetes uo-
lunt.ibid.
arrogantes multa & inepta loquuntur,& in locutione fua fent
perincipereftudenc,quatcnusipfalocutione|fufpcnfosau
ditores faciant,quo quafi nouum audirealiquidexpe£ter,
p.3.col-327.a
arrogantes dum non pofluntrefpondereiuftcfunr, reprehen
dunt mentiendo,quce non funt.ibi.
arrogaQteshocproprium habere folent,quod auditorib.fuis
nequidfortcinordinatedixerint,tuncrequirunt, cum fe
laudabilitcr aliquid dixiffe cognofcunt.Hoc autem faciur,
non quod de di&is fuis ambigunt,fed quod ab audierium
iudicio fauores qucerunt,p. j.col.3 2 5. a
arrogantes per humilitatis fpcciem ornari «oncupifcunt, ne
videanturtumidi,utfunt,quomodo&perquid,par.3.col.
3i6.pertotum.
arrogantium perfona defignaturper Eleazarum, qui Elepha
tem interficiens occubuit,par.4.col. 23 84^
arrogantiumprjedicationem nullusadmittcret,[finon aliq,d
humilitatisimaginepermifcerent,par.3.col.3"i8.e
arrogantium fraus eft,ut tunc de errore rcquirere ftudeant,
quandofcnouerintnonerrafle,quirurfum requirere uel
arguidefpiciuntjfiquandofeerrafleueracitercosnofcnnt
Ibid.
arrogantiumgrauislaborc£,fiquodfapiunr non oftendunt
par.^.col.^o^.c
arrogantia perfuadet vt quifque femetipfum ignorec, par.2.
col.i23o.d
arrogantia difficilius quam auro caremus & gcminis,parte 3.
C0I.167J.C
arrogantia? uicium aliquartdo intuentibus fejec in faccrdoti-
bus&Lcuitis,quiadexempIum humilltatis pofitiitmtin
circuloalcaris vclutfpecula qua?dam,&dealtari Domini
quod debet inccnfi fuauitate fragrarc, odor tcterrimus fu-
perbia? rerinct, p.i.col.i 63. c
arrogare fibi hominem quod non eft,ficut grauis culpa eft,fic
culpa nulla eft,fi humiliter dicat quod bonum eft,p.2.col.
363.b.Itcmp.3.col.33i.b
ars nefcit vicium . Et fi m omnibus artibus malc agi:ur,no ex
eis,fed ex hominibus,p.3.coI.95o.e
ars licet imitctur naturam, tamcn operaartis non affequun-
turnaturxpcifcdioncm.Ethinc cft,quod tin&orcspan-
norumnonpoiluntfaccrecolorcmitauiridcmficut natu
ra in tcrrce nafccntibus facir,p.5.col.i40.f
ars&naturaficutproccduntdeimperfec^oadperfcitu , ita
ctiamrcuelationesdiuinxfecundupromiirumtc|)oiis,q,a
Pro-
GlciTarordinarie, &Nicolaide Lyra.
proph-rcpoftcriorcsadtempusChriftiappropinquares,
clarion s habucrunc rcuclationes de Chrifto , quam pno-
res,par.y.col.36o.e '
Ars magica rcpcrta fuit in partc oncntah rcfpetfu Iudaeae.u-
biBa1aammagushabitabac,quiaacempore ludicum Iu-
dxi,ccperuntmagicis artibus vti,par.4.col.43.c.
ars magica ?el diuinatiua quaecunqucnon fc cxtcndit ad ah
quidrequirendumabintJ'igcntidcparatis,p.4.columna
Ars magica nefcit bencdiccre,nec daemones.Impioru nullus
bcnedicercnouit,p.i.col.M29-c 4
Ars magica quecunque,per daemoncs cft,vt funt confultatio
nes & pacla quedam,& ligacurg que riunr in quibufdam re
bus fufpendendis & alligandis,&opar.6.col.279.b
Ars tentoria primum per Iabcl adinuenta cft,p. i .col. 12 i.c
a.s ad intcrprerandum fomnia,dicebatur diuina fcietia. De
quadicunt Socratem cxclamaflc Athcnienfibus,laudance
icientiamdiuinationisfomniorum,&dicente:Abfithoca
mc,vt hanc vcftram quam cxperti cftis per fomnia dicam
effcfalfamfcntcntiam,fed&c.p.4.col.ij4j.c
Artcs mcechanicae funt quaedam hominis iuuainenta in cor-
porali vita,& lignificantur per beftias & iumeta, P.1.C.27.C
Artes mcechanicaeaquibus&propterquidinuenrae funt,p.
1.C0I.127.C
Artcs oes abfque doclore non difcimus.Sola haectacendi,ta
uilis & tam facilis vt praeceptore no cgeat,p.3.coI. I766.e
Artibus liberalibus ne Chnftiani imbuerentur prohibueruc
pagani p.2.coI.396.e
Artaxcrxcs fecudum lofcphum fuit filius Darij Hyftafpis,&
vocat eum Xcrxen diminutiue.Secudum vero Ra.Sa.fuit
filius Afueri&r.eginaeHefter, p.2.0 1340.fi Etcol.i420.f
Artaxerxes Iccundum Ra.Sal.nomencommuneeftregnum
Perfarum:ficucregesRomanorum nomineregni vocaba
turCaefares,& omnes reges Aegypti Pharaones, p.2.col.
i298.KEtcol.i3io.f
Artaxerxcs qui Epiftolam accufationis a Samaritis fufcepit,
&vecuicIerufalem&cemplumconftrui)quisfucric,par.2.
col.i298.f.Eccol.i299.c
Arcaba eft genus meniurae continens trcs modios , fed cuius
quancicatis fic modius hic accepcus non habecur,pa.4.col.
i}86.e
Artelabus,p.i.coI.9jG.f.Ice quiddtcitur & vnde oritur,&c.
p.4.col.298.d
Arciculus venkacisdiuineefrentia?:&arriculus fuae prouide-
tie,quantumadprcmiationemboni& punicionemamali.
Illi duo articuli lemper fucrunt ncceflarii ad falutem , par.
4.coI.i<f9i.b.c
Articuli fidci auodccim^licct quidam diftinguant quatuordc
cim,quorum quidam pertinent ad diuinitatem,& quidam
ad humanitatem,p.6.col. 1 677. c
Articuli fidcifuntpnncipia omniumcrcdibilium,&ideofi-
des(quaeeft vinusintelleclualis)eft illius incelledus,qui
eftproprichabirusprincipiorum,p.4.col.i046.f
Arciculi duo funt principiles noftrae fidei,fcilicer articulus sa
cta?Trinitatis,& articulusincarnacioni5,p.4.col. 1489^
Artkuli duodecjmnotanturinduodecimlapidibus prccio-
lis,p.6.c.i677.c
Artitexiuaedificationequaruoragic. Primo difponit modu
lundamenti.Sccundodifponitquantitatemaedificij. Ter-
tio cogitat illud bene ftabilire.Quarto ponit lapide angu-
larem,cui pofiint ahj coniungi.p. 3.C0I.3 jo.f
Arrifexcreatuscomp!etoarcificio,remouer manum fua ab
eo,qui tamcn fa&or cft,& non conferuator .» Sed artifex
omnium Dcus,quia non folumfaclor, fed etiam conferua
tor eft:no abftrahit manum,quia fi fubtraherct a formato,
illud in nihilum decidcrec,p.3.col.i jo8.f
Artifexpriusfundamentaponitpoftea fundamento pofito
aedificationismembradiftinguit,p.i.c.6.e
f
Artificcs eiufdcm artis inuidia inuiccm concitantur,& qi^
p.y.col.2jo.f
Arna tcmporc pacis funt fpcciofa,quia funt bcne culta 8
c'tificantia,& fic dicuntur mccaphorice cantare. Et c co
rioconticcre,quandofuntdcftiudta ab aduerfariis, i
pratum dicirurridere,quando viret:&plorare quandi
ret,p.4.col.77i.b
Asaffiscltgenusnummi.p.j.col.i9j.c
As in pondcribus hoc cfr,quod in aumcris cft unum, p.j U
886.f
Afcalo anciquitus uocabaturPhilifthiim,unde&rcgioH
Itea vocata cft Philiftaea,& habitatoi cs eius Philifthiii
4.C0I.1943.C
Afcenfus mlaboreeftdefccnfusin voluptatcpa.3. col.j
AfcenfioChriftifiguralitcrfignificatui,p.2colum. 757.1
col. 1 6 2 3.C. Et col. 1 6 2.4. f
Afccnfio Chrifti i lofeph fuit figurata,qui fciliccc Iofepfc
ru meruic,& praeco praeconauit ante cum.fic Chriftq
dit currum cceleftis regni,p.i.coI.407.a
Afcenfus concemplacionis Philofophorum, & eciam Tl
gorum fanctoru,incepit in admiratione, qui dociore
Cti videntesflripturasfacras,confidcnccsde diuino a
lio intelle&um carum fanum inquirere cceperunt, nc
PhiIofophi,quib.non fuit reuelatump.3. col.i 343.C
Afcendencis Chrifti vcftigia in loco,quo ftecit adhuc fui
locusillenon potuit continuari pauimcnto cum rel
ftratorii parte refpuens quaecunque ei applicabantur;
cuIfisinoraapponentiummarmorib.&cp.6.col. 977.
AfcenderuntdirrercntcrElias,Enoc&ChriItus,p.3.co.2
f.Itemp.2.col.8j9.b
Afcendere ex aduerfo cft quibuslibet poteftatibus praue
tibus,racionisliberauoceplanecontrairc,p.4.col.n6!
Afcendercincipiens,quiamulcosinucnitobliftetes,alii|
eorum petitliberari,p.3.col.i4i7.b
Afiaduplex,fciIicet,maior & minor,& decademfitu, &
nominatione,p.6.col.i45:o.f
Afiaparsquaedam Aftae,quaepropriedicirur Afia , quar
Aiiamaliidimidium orbemterrarum a!ij tertiam par
pofueruncp. 2 .col.8 2 .f
AfinaBalaam quod ilia uerbaintelligeret uel formaret,
eft ficaccipiendum,fed formata fuerunt , virtute Ar
mouentis linguam afinae ad prolationem uerborum in
fufionem ipfius Balaam,p.i .col. 1 3 37.C
Afinus qui portauit ligna holocaufti,quando Abraham
uit immolare,&c.iIlum eundem( vt Hebraei dicun <) eq
turuseftrexMeffiasquandouenict,&c.par.i.col.5 2i.
Afinus utru &quomodouere &proprienominaripoffii
literatus & contcmplationi dedicus,p. 1 .col. 465.3. Et
466.f
Afini vt nafcerentur uelociffimi , arbitrantur quidaml
(fic enim nucuparus cftjonagros afinabus admififT»
iufmodi repcrifTeconcubitum.Alii dicunt quod cquai
gregcs ab afinis primus fccit afcendi,p. 1 .C0I.375.C Ht
375.f.Item,p.2.col.i287.a
Afiniprimogenitumouecommutatumquidmoraliterfij
cet,p.i.col.6o6.d
Afpcitus impudicus cft ualde pericuIofus,quia Dauid tar
ctus & bonus pcr hoc fuic tradtus in adultcnum,par.2,
572.f
Afpcctusarcaebenefuit jphibitus Leuiticis & Dci culrfl
lmmo criam introirustabcrnacuh,doncc omnia cifcw
uolurafubpcena mortis,necopcnmcniaaliquomodc
traherentad videndumea quc intenuseflent,p. i-col-
Item p.2.coI.34o.f.Et col. 349^
Afperfio fanguinis vi&imae fuper populum fuit in fignu j
fefIionislegis,p.i.coI.724.d
Afperfio languinis feptena denorabat cxpiacione quae fit
bacurpcrfeptcnanum,p.i.col.933.c
Afpcrl
fnd
ex.
^si : funt facerdoces & corumueftes fanguine,pa. i.colum.
I5.C
fp :re Dei approbare,p. i.col. 1 14.3
Eimmaniifimain Aegypto^aquoda^atrefamilias domi-
1 nquocidicdc •:auernaegreiia,amenfaeiusannonam per
4C)itp.6.col. i286.e
I n p.3.col.2i6.d.Item p.4-coI.478.d
jditas mcndaciiiocofiuelorficioii dupliciter dicitur effe
it !a,& quare.p.j.col.201 i c
fyi duplicirerabuh funtpoteftatea Deo eis concefla con-
p Hebta,osA'cp-4.col.i 28. f
t duccntes dece tribus in captiuitate, pofuerunt vt dicit
Ka.Sal.if ;laqua?co!ueruntiuperhumcroseoruminiti-
■c,vtficapparcrer,quoddiiq!ios colebanc non potue-
ijreosfaluare contra Afiynos,p.4.coI.i87y.b
■rumregiofuitabEuphiateufqucad Tigrim. & quos
■jui Affyriosuocant,nos Syros , patrcm ponetes pro
jh,p.4.co! 205. a
^)ruregnumincepitabantiquoBcllo,&cp.2.c.i56i.c
>rum regum fupputario,p.2.col. 1 5 59.C
>rum rcgumhicmoduscft,trasferregentem fibi fubie-
n de ten a fua natiua ad aliam,vt fit magis fecura de c-
(ubiettione,p. 2.ibi.
irum rcgnum eft omnium antiquiffimum, P.4.C 626.d
itia an°eionim bonorum & etiammalorum cora Deo
Nciterfummiriir.PrimopropricSecundoIarge.Tertio
iffimc&op.j.col.ij.d
np.2.col.i5j8f
»tio beara; uirginis,debet e.Te valdc celebris omni popu
:hriftiano,p.2.col.765.c
tio bcatf uirginis figuraliter fignificatur per exaltatio-
E(ter,quo:dudaeftadcubiculum regis Ailueri. p.2.
1624-f
tio beata? uirginis pro allegoria adaptatur ad pfalmu :
nini eft tcrra & plenitudo eitis,&cp 3.C0I. 596.f
abolum fignificat cuiu.s tyrannidis iimihtudo preccfftt
fiur,p.4.coI.i3i.a
'uplicitcr accipitur pro ut de angclis dicitur,par.2.coi.
t.f
cm p.3.col.i4.a
n Carraim tcrra Gyganrum qucedam in f upercilio So
lOrum quos intcrfecit Chodorlaomor funt hodie duo
llIainBataneaeonomincnoucm inter femillriiibus
lrara,p.2.coI.96.a
Sydoniorum Dcaeratquam Greci «^«/im^, Latini
crem,p.2.col.899 a
s rcx Medorum & perfarum fomnium habuit , quod
rctorcsfibiexponentcs.dixcruntdefiha fua nafcicu-
filium,qui totam terram lllam cccupaturus cifet , &c.
0I.374.C
:p.5-co!.7ir.c
atutina quomodo Dcum Iaudare dicuntur,par. i.col.
b.c.
m curfibus qui uiras hominum & gefta pcrquirunr,&
''''mvolatus&huiufmodiobfcruan^cauradomini
nnt&cp.2.col.45.a
;ia,geomcttia &ahahuiufmodi,ideo defpedxfuntd
ris,quta nihil ad falutem pertinent,fcd mittunt in crro
duftudcMnhiscuraanimoenonhabcnt.p.^.c^ig.f
;ihcctin(ir^umitioncinotuumplanctarum eccncn-
«epicu los pofut runt,tamcn no ex hoc certitudmali-
rhbctiir,q,irafintcaiifetaliuuarictaru.&cp.3.c.3.5o.i'
■I quom • .(oq.;xdamlcguiuinpublico,&qiijc.ia'.f.
Iu| crftitiofjm & falfum)!cguc in fccreto.p^.c 1560. t
>"miaubiCKp(.rquosprimoinucritaefl.p.4.c(jl.;4^.c
- tol.967.c.&975.a
•n-niarr. an fciucrunt Abrafu & Ifaac&c & an primus
'«Abraham docuit m Acgypto,p.t .col. 299.3 .c
atronomi,an percepcrunt velno.Etquarenon in fcriptisre*
iiqucrunt miracula factain retrogradatione & ftatione &
echph folis tcmpore Chrifti,& quomodo error non cotiu
gic in compotis,&cp.2.col.97t.c
aftruphusLogobardorum rex in Italiamultumafflixit ecclc-
fiam,p.6.col.i5i5.c
afucrus mandauit populum rcquicfccredurantib. nuptiis E-
fter ab opcnbus (i. ruilibus,& folutione tnbuti pcr omnes
prouincias,p.2.col.i624.f
afylaquarenoinfacris&tcplisapcruit domin.p.i.ci445.b
atramcntariumGra?cecalamarium3quiaineo calami repo*
nuntur.AIii fignificantius thecas vocanr, quia fcriprorum
calamos tcganc,p.4.col.77 y.a
atriumquodcratcircatabernaculum dcfcribitur.Eratnaque
platea magna fub dino,hans ia longitudine centum cubi-
.. ros.&cp. i.co!.775. a
atrium qualc circa tabernaculum fuit ordinatum, par. i.colu.
777-c
atriatria habuittemplum Salomonis.Erqiiomodo^apellaba
tur,& ubiIituata.&cp.4.col.829.c& col.i 137.0'
Itcmp.3 col.i^^o.f
Itemp.2.col.7 3o.f
atcributa diuina funr idem cum eflentia d!U,:na,tamen figna-
turpei moclLmquaiitatumiibiad accruium, & ficcompa
rarurcomc,quiaficurcomeinhercntcapiti & adiaccnt ci,
p.3<coI.i86 2.f
attributa trium perfonarum in diuinis que & qualiter dican-
tur.p-3.col.1978 f
auaritia eft fagax & uerfuta,muIcos fibi fubiugat, parte i.'coL
199. b
auarinamulca malainducir,p.i.col.i332.d
auaritiadicituridolorumfcruitus.Quodintelligendum cftfi
militudinaric&nopropriciicutcriam quodhbet vicium
ldololatnad c;po jKiui:cmoduU)quedi,p.i.ci.i5 29.c
aua> itia idoloLcnc vq iat-:,& quare P.6.C0I.558.C& colum.
631.C
auaritiaquomodo& q.uaredicaturpcccatumc^reris grauius
&fccIcftius,p.3.co!,2 0 2.3.c
auari:i? genus omnc rcprcheditur in trib.p.5.col.i 36J
auantia & fupcrbia quomodo & qua confideratione dicitur
utraquc clie initium omnis peccari,p.6.col. 723^
auarnia&fup£rbiadicUturcicionesfumigantcs.&quare,p.4.
col.8o c |
auaritia qui vaftatur inmentc,impetigt'nemhabet moraliter
in corporc,quc fi in paruis non compcfcitur, fine menfura
dilatatur,p. j.col. io96.f
auaritiadumanimumdcledar,exulccrat,quiadum acquirc-
renititur,adinimicitiamacccndttur,p.i.ibid.
auaritiaquare&quomodocftexcecatio mentis & obrcne-
brationeinducitinomnibusopaibus,p.5.ci35.&ci36.f
auantiadefidcratis rcb.nonextinguirur, fed augccur. Nam
morcigniscumlignaqueconfumatacccperit,cxciclcir,&
vndc videtur ad momcntum flamma comprimi,inde paulo
poftcernitur,dila:ari,p.?.col.2i7.b
auaritia & inuiuia.qodin dctcitabiha vita fint cxcmplo mon-
ftratur,p.i.col.ioi.c
auarus diuina fentcnriadigna fcucritatecondemnatur, pa.2.
C0I.843.C
auarus&cupidiisdif>'crunc,p.6.col. 955.3
auarus hinciude inlidiacores mctuit,& continua molcftia ter
quetur.p.j.col.^i^.b
auarusfurnpita!icna,a!iqiia({opcrc!ationcm,quiaqiicritpr^
effc,Rapn,aliq:,;n..;oti[ii'.:rcpciiuiia?,cumiuaiibi(ufiicere
nonpoik'iuipicatur.p.g.col.2i8.d
auari pxna df ad lin,i!it tuiiiK 111 iliu s qr.i niniis corr.cdit,& fic
arraturmtra pcllcm vcntns,quarr.<.n pctcif vltra extcudi'.
Indctuccaii(anrurro!fioncs&dolorcs,& iic tciles rapini
vertunturindolorcm raptoris iudicio Dci punicntis, p.2.
d
GlolTa: Orclin. &Nicolai de Lyra.
C01.2l8.f
Auaro decft tam quod habet,quam quod non habct.p. j.co,
19-d
Itcuip.^.col.^ij.b
Auaritiam larcntcrf,paruulx rci cupido fignar.parte quarta.
col.t 1 39-t»
Auari idolum cfr pecunia.p.j-col.io^,
Auaripleruwqucpenuriapuniuntur.p.2.c.287.c
Auaridefignaiuurperaccipitrcmjquimanfuetusvidetur.p.
i.col.iy^i.a
Auaritia qu£ omnegenus hominu quafi totum corpus coma
culat,defignaturperlcptamcotocorporefiorefccntem. p.
i.col.ioz^.d
Auantia eft velut ampbora,& quafi os patens,quae os cordis
in ambicu aperrum tcnct p.4,coIf2 209-f
Auaritiadelignaturpradicciunipcri,qu^radix eft omnium
malorum quafi fpmarum.p.3.col.2 8 2 .f
Auaritiado,5torisccclcfiafticiquedameftbona,&que^aper
ucrla.p-4.c0l. 2057.3. b
Auaritia dericoru &reIigioforum quam damnabilis fit.Nam
plcriquea?(ljnanr mcndicantes religiofos hypocritas, ha-
bcntes fpecic n religioficans proptcr quc ftum,& non pro-
pterChnftumj&ficfaciunrChriftobarbam de ftramini-
biis,l.cundt!mxftimationemmaloruro.p.?.col. 2 28.f.
Auaiiticeltimuljsmultiexciranturinhisquae appetunt,& fi
eofdcm obtufi fenfus homines cernimu>,& ciui ad bona vi
denda c^ci funt,exatannbus pracmiis ad pcragenda vigtla
tcs fiunr.p.^.co!. 2 2 09 bc
Auanus mh.l cft Romanis & Iudejs^Graece & Larinae teftan-
turhikona;.p.4.coi.44.d
Audaciaiicutin viyftfcuhforcitudine^timordebilitatempaT
rrt,ira & m via Dci auciacia debilitatem,timor Dei forcitu
dinein.p.j.eo].67b
Audiror humihs inauri aureae comparatur,& quare. p.j. col,
1712.4
Audirores func fataperqu^difcipulitranfeuntcumfollicite
doctores infpiciunt quomodo vnumquemq;attrahcrepof
fint ad falutcm,&c.fpicas vellunt,fntant,&cp.5. col. 2i6.f
Auditorcsplurcsfimulmagisprofjciuntjquamvnusfolus, &
quarc.p.3.2 23o.f.
Audicorcs,duofaciuntattentos.p.3.col.i62.f
Audientibns magisoperafuadencquam vcrba . Ideo magis
prcconijsremunerandi funt qui mgiigeniibus magiftris
dc folis vcrbis proficiunr.p.6.co!,68o.f
Auditono in pubjico quidquid facien lu cognouimus.-mutua
inccrnoscolloquuiionecra^einusj&qualiterfingulacafti
gacionecordis velcorporiscomplcre valeamus, folerter
pcrquiramus,p.2.col. 1 38 i.b.
Auditusappcllacurintelligencia,&ca?lumanimaeius qui eft
prardicus racione.p.4.col.i %:z
Auenois negat Deum haberc ratione eaufe efficientis in pto
duttione mundi,& tainen diciteum habere ratione caufae
hnahs p.6. coj.i 175. c
Auterfio paruulorum,& profperitas ftultorii,cft occafiomor-
fisculpx,c\perditionisgehcnna?,paruulorum,fcilicetfenf
u>& ftulcorum quan c um ad Deum,p.3.col.i6o7.b
fmesninicunturpennis volantcsvtiifccsquibufdamfuisalis
nacanccs,p. i.col.24.d
aucs fua noi unc ccmpoi a,ur fciant quando ad calida fcftinan
tcs loca,rigorcin hycmis dcclinarc dcbcant,& ucris princi
pio ad loliras redire regioncs,p.4.col.644.c
aucs plunmar,& fj m tcrris aliqi-ancio rcqui'efcunt,fcetufque
h iuir,mJntamcndctcrralcddemariviuunt^& libetius
nniiciuamtcrraucuntur,p.i.col.25.b
aucsqu- ;; .ncaquisnon uiuunr,quaeetiam inprofundo fa?pe
ficutpifccsla'ccr:t,nonnunquamfuperterramcga"difolet,
maxnnccumfcecusfaciunc&nutriunt,p. i.ibid.
aues & animaha bruta,fuo garritu uel uolatu aliquos euentus
& effeftus fcntiunt,co quod no habent intellectum c
hente,vidclicct ien|itiuam,&fecundum taleimmttrj
incipiunt garrire uel mouerc de loco ad locum,p.4.c
aues & uolucrcs quo die & de qua matcria fint pi oduc"
quarcpociusdcelementoaquxcrcatx dicantur qu;
aliis clementis,p. 1 ,col.24.d
aucs quas a cadauenbus abigebat Abraham Iudpeorun
lamaDeofufceptamfigmricant,p.i.col.2ii.a
aucs & pifces utrum ex elcmentis fint producle paffiue
aut etiam adiue,p.t.col.24.d
auium natura ex aquis proceffit,fed in aere habitationc
quifiuit iibi,p. 1 .col. n^j.z
auium clum,non ferarum,non quadrupedum , nec ter
animalium Deus populo in deferco naufeanti dc ma
Iefti tribuit,& quare, p.i.ibi.
auinm garritu & uolatu an & quando fumi poffic diuin.
4.col.44.f. Videetiam in Auguria.
auf eram de fpiritu cuo,&c.habcc translatio noftra,fedj
brcohabeturiAffcramdefpiritutuo.SimilitcnAffe)
fpintu qui erat m Moyfe,&c, Et fatis confonat curr
tionc Chaldaica , & fed poftea per uitium alicuius fc
risfuit inccrpoiica u.&c.p.i.col.i 2?8.d
auferam dc fbincu ruo,&c.quomodo intelligendum,p
i234.d.e.f.i2:j5.a.b
aufercs ma!um,ideft,maligoum de medio tui,fecundu
cum,in mafculmo genere,non hoc malum,quamuis
gi polfic ajitcr,ut unufquifque malum uel malignun
lpib aufcrat,&c.p.i .col. 1603.C
auguran non oiimis dicendus cft,qui ex auibus fignific
capic.p.iu.oI.io7:.b
auguri a domiuo mfundi quod loquacur non mircris,
lnf uium lcgis in Euangclio ec pnncipi faccrdotum
pcrlequcntibus Chriftum quia oporcet unumjiomi
ri pro populo,p. 1 .col. 1 3 5 o.e
auguviumquidfit.&cp.i,coI.io73.c
auguna,diuinationcsfuiKpergarntumfcu uolatum a
p.i.col.i349.a
Icemp.2,col.978.f. 1249.C
Item p.4.col.44.f
augunbus,& is qui in ca?dencibus aufpicia captant,luc
oinina,aut vulpes,aut accipic res,aut corui,aut aqui
huiuimodi,qua? Moyfes his de caufis notauit immu
i.col.i352.e.f
auguftus Ceiar quare mandauit, vt defctiberctur vni
orbis,p.5.col. 1 2 5 2.b.c
auicennaMahumetutu fuum prophetam reprchcndk
miacione futura in alia vita.p.^.col. 1324^
auidus acquirendi pro domino blalphemat , pro preci
mcnri;peicrac,& ica tota tota die non jeft in eius 0
Dei.p.^.col.^jo.e
auisin Aucs,&c.
aulam caelcftcm nullus cum corruptionc prcefentis uiti
intrare,fed antcobitumfuumdebctquifquc corporii
gatic«e &cordiscompuncttioneregni pulfare mtrc
p.2.col. 1632. f
aurea micraiacerdotis,p.i.co'.72.e
aures obturare ne audiant fanguincm quid,p.4.col.3c
aurcs incircunciias vocat Icremias qucc indhicrentcr 1
tantomnia,p.4,col.632.f
auresfuasquiabfcondicneaudiar,&terga in facietn
tis obucrcjt,quomodo iwtcilgct,ad qucm fonus uo
acccffic,p.i.col.866.e
auresad quae &quahaJ&quomodopatere uclclaudi jfo
p.i.col-52o.f
aures quaeda lunt claudcndae, & aliae apcricnda?,p. i.c
aurifex uas neccflariu facere uolcs,frcqucntci admoii
iubdit malla?is,raioriis pcritiingit,U£ purgatius fiac
fpeciem quam piofpicitanifcx,perueniat,p.i.co]
In
ciex.
LquSdovidetbouem onere deprefTum,fubleuat'iugu,
IJciiiatus viresrcfumatadlabo andu,p.4.col.i88.e.f
[aeft medium inter tenebras noctis & lucem perfectam
Ip,y.col.ii9.g
lobfcuratum eft qu3ndo facerdotum vita.quonda per
um viicutumclaraperactionesinrimasollenditurte-
Dba.p.4-c0,-l00<5-a
■i.iqLiantumfoiio vincitur,tantumfplendorcvincit ca>
Lnjeralla,p.i.col.8i2.e
L ^rabicum puriflimu quoddeSaba ofterturdno:eft
hiafiffimum quod de Ophir offertur ? parte 4. columna
n:uegionevaldefrigida,uideIicetaquilonari,|genera
nvifceribusterr£acalorefolisterrampenetiante, &
eriam digerenre,qux magis eft digefta ln auro quam \
etallis.p.3-coi.347.b
i:x vel fapientiae claritatem fignat, par,4-col.637.b
ligaa: chariratcm,quia ftcut aurum omnia alia.metal
;celit,licchariiasomniaDeidona,p.6.coI.i470,e
),argcnci:m&lapidesprcriofirriplicem do&rinambo
ifig,iarK,fcdhgnum,fo2num,S£c.falfam&cutiofani,pf
P>l.n 9-c
E,o,argen:um,lap!dcs pretiofi,haec tria aedificat cotepto
cculuqui fua omnia pauperibus dant.parte 6. colum*
.a.b
inera? qua: funr in montibus prouincia? Ophira a Ieo-
is& beftusfxuiifimisinhabicancur, & quomodo au-
inde abduci poflk.p. 2.col.77o.f
Simargaritis & monilibus adornatae,ornamenracor<.
Jtcoi poris pcrdiderunt,p.6.col.i3 2 j.b
incipiat flarc.p.3.col.343.c
:crram inhabhanr,qui m ecclefia pofiti fuperni fpirit9
itate pcrflantur,p.4.col. 2 1 3 .a
itas vita? requiritur in euangelii pr^ dicatore, p. y.colu.
libri Sapientia? fuit vocatus Philo,difertif fimus Iudeo
ku licct Graece ex fententijs Salomonisipfum copilaue
lon tamc eft eius autor pnncipahs,fed Salomo,loquc-
leautoribushumanis,p.3.col.i88y.c
libri Eccieiiaftici fuic Iefus,filius Sirach:jquem fcripfit
|reSimonis,hinOiiix,velpoit,par.3.col.i977.a.b
iibriecclefiafticinonvidccuroraffeproconfccr.-uione'
tum in vnam ecclefiam,fedmagisorabat,procofecra-
.* Iudi'oru in ludau difpcrtorum, & in captiuitate dc-
jjliim,p.3.col. 2iyj.c
">riccci. (iaftici&shiludxilicctignorarentmodum
endi myfteiium Chrifti quanrum ad conditiones par
ares.tamen credebant ia quodam generaIi,quod mul
liracula rierent in aduentu Mcffue in Iuda?a,p. 3-ibid.
jibri EcdcfiaflicifuitHebraeusdicetfctipferithunc li-
}Grxcc,interleruittamcnhocnomen Hcbraicum.f.
5,p.?.C*ol.2 194.f
|m cfle alicuius rci contingit duplicitcr, pa.3. columna
tsiudicandi notaturpcrcathedramMoyfiinquafe-
liuicn'ojr&pharifa?i,quicligebantnrapopulo ad iu-
fcdum tr> riquam magis periti.p.-r.col.377.c
I a^ 1 brorum Tobia?,Iudith & Machaba?orum:non eft
kxad probandumaliquidquodin contenratione vel
uin vemt,& intcr apocrypha comput?ntur,p.2.colu,
r.a
pinnoflrumeft Dci refpecliiSjp.^.coI^i^.d
ini lviuia:Him,Deoctiamnobisauxilian:cin uia mo-
honcontcmnendum.Namhomiricsinhoc funt Dei
':ores,p.i.col.i23o.f
*> diiiinf) nudatus & qui in impictatc viuit nihil differt
tia.p.2.col.427.b
AuxilioDeidefiftente,laborar;- potes cotra vich,fed nouiri-'
cere,& tepreftbrua prauaconfuctudinehumiliahitur-cor
tuum,utdifcasclamareaddominum,&cparte tcrtia,col.
126J.C
Axis ccehhabct arAurum,qui fcptem ftellfslucetjfemper ver
fatur,&nnnquam mergitur,parte 3.columna 123. b.& co,
343-C
Azotii profluuio uentris Iaborauerunteo,quod Arcam dorru
niimpiccVncfarieiuxtamendacemDcum fuum colloca- ;
uiflenr,p.2.col.348.d
Azotii quib.Phihfthiim arcam foedcris tradiderunt,plagis af :
fedti.par.2tcoI.347.b
Azymis iitiqiiando&quarefiliislfrael a Deo fuit prcece«
prtim.p.i.col.24i.e
Azymaconiedcrccft,pure&fimpliciteruiuere,p.i. column. >
J>55 i-a
azyinacomedit,quircdaoperafinecorrnptione uanae glo-
ii^facitj&mandata mifericorditfftnepcccati admixtio- !
nep.i.Col.i22i.a
Azotus vrbs PakcttinorumpotentiffimadequinquequaSar -
g0n,qiii&Sennacherib(Septemcnim nominibus dictus
eftfecundumHieronymum)mifIoThartanduceexercit-',
expugnauit & tenuit,p.4 col. 203.C
B
AALIMPLVR4LIS NVMERI , Baal fingularis
nuraeri : idolumSydoniorum,patte 2.C0I.655.D.
InteH.
Itemp.2,fo.i62.f >
Baal erat Deus Tyi iorum,p. 2.C0I.809.
BabelunainHebrxofcribiturpertresIiterastatutib fcilicet,
pcrduplicem Beth,& Lamech,p.4.col,7;9.c
Babylonia,nomea cmitatis eft,& eciam prouincia?,p,6.coIu.
1049 C
Itemp-.4.co!.2o6j.c
Babyloniaciuitasmagna.Etdicit Philofophus quod magis
erar dicerida regio claufa muris quam ciuitas,p.4.coIumn,
25 i.col.c.^io.f
Babylonciuitas,utdicitH;eronymus,habcbatmurosqui in
q uadro erant xdificati,^ quodlibct latus habcbat fedecim
miliaria,quae facinnt odto leucas.p.4,col. 1 5 i.c
Babylonia fu.t triplex,una ChaIda!orum:alia cft in Aegypto,
tcrtia cit Rom.p.4-col.2o63.c
Babylon ubi rcgnabatN3ebuchodonofor,eftin medioclima
teterra?haDitabilis,p.4.col.i55:6.c.Itcm cftin AfiaBaby-
Ionia.p.3.col.m4c
Babylon mctropolis Chalda?orum fuitirtcenfapro magnap.
per Cyrum &Darium,p.4.col.ioy2.f
Babylon ciuitas dicitur mare defertum,propter attentatione
Euphratis,quiaPerfce& Medi obfidentes Babylonem, &
non potentes eam capcre propter muroium altitudine&
fpiifitudinem,longeaciuitatediuiferuntfiuuiuin Euphra-
ten(qui per arcus per mediam ciuitatem tranfibat) in mul-
tos riuos,;fic per arcus illos intrauerunt } parte 4. columna
206.f
Item parte4-columna 343. c
Babyloncaptafuit temporcconuiuii ceIebernmi,quodBaI-
thafar rex fecitj& cadem nofte captus & iugulatus,&c.par.
4.col.ij65.a
Babylon fpiritualis xternum interitum dicit^par.^.columna
9i4-d
Babylon in Euplvarem mcrfa eft,p:quarta,coIum.9r 4. d
Babylonia deflructa,non pbftea rcxdificata tft,fcd diciturin
mcdio cffe lacus icrpentibus plenos., &c.Dua? ciuitatcs a-
pud Medosdiciinturfa.ft? es ea.&c.p.4.col,25 2.b
Babylonis ufqne hodieran'um reliquaemanent,quam pofui
Deusin fenipiternam lblitudiuem,&c.p.4.col.i 2 j6.d.c
d 2
Gloflx Ordin. & Nicolai de Ly ra.
Babylonis nominehuiusmundi gloria fignificatur.par.^co.
403. c
Babyloni$rcgnideftruaioiufbfuirpropterfcxvicia m 1II0
regnan:ia,p.4.coI.20j5.& lft|.
Babylonia- regmjm quomodo & pcrqucm ccepit cfle multu
potcni:&qaandocoepirdcbjiuari,&c.p.4.ibid.
Babyloniquarciniiiaturlcrcmiasintcritum, parte 4-coIum.
9'4e
Babylonicircgnigloriamodicumdurauit refpc&u aliorum
rcgnorum,p.4.col.268.f
Baby loni j per tna confidcbant fcmper manere in fua potctia
primum fuit multicudoincantaiorum, fccundum fcientia
afrrologorum,tertiumpotcntiamcrcaiorum,pa.4.colum.
Babylonii erant intenti circa curfus fiderum,& vndc & aftro
nomia primo fuic iriucnta tn Chalua?a fecundum aliquos ,
p.j.col970.d
Babylonii triplici ratione fuerunt puniti,parte quarta,colum.
2C»4.f
Babylonii mu!tuminnitebanturconftellationibus& ideofe
ccrunt idolum m veneracione c6ftellationis,quae apud vul
garcsvocaturGaIIinapullinaria,& apud literatos dicitur
Pl ades,& fic aliqui fadebant imagincm folis, & aliqui lu-
na'.p.2.co!.94.8.d
BabyloniorumidolumprincipalefiiitBel,aliud minus prin-
cipalc fiitt Nabo,&c.p.4.col.40o.b
babvlomos fibi tandcm leruituros arbitrantur Iuda?i.p.4.co.
2oo.a
bachbacharcur carpentarius dcfcribitur partefecunda, col.
bacinuseftvasargenteuminquo rccipitur fanguis agniim-
molati,p.i.col.593.c
baculus pontificaiis ex infcriori partepungit,fupcrius in an-
teriora cxtenditur,& quid hoc figmficat,parte tcrtia,colu.
1486.C
baculusinfcripturaaccipiturprofulcimentovirtutis,p.i.col.
693. c
baculus Dauidis quo Goliath occidic typum habebat & cru*
cis P.2.C0I.431.C
balac de ftirpe Sem illorum exemplum eft qui in Ecclefia po
flti&faironomineChriftiaaitalesfibipretioconducut ar
bicros bcnedicendi ac maledfcenu .p. i.col. 1 3 29. a
balaam famofus erat in arte magica & .n carminibus potens.
Non enim habebat poreftatem vel a tem vcrborum ad bc
nedicendumfcdadmaledicendum,partc l.col.ljiy.b. &
col. 133 i.c
balaamfccundumcommunemopinionemdiciturfuiflcEliu
Buzites,qui fuitvnusdequatuoramicislobcotraeum di
fputantibusj&c.p.j.col. 1 196.C
Itemprimum virfan&us&prophctesDei, poftcaper
inobeci .-ntiam & defiderium munerum,dum Ifraeli male-
dicerecupir,diutni vocabulo nuncupatur,parteprima,co.
269T
balaam in fcripturisnuncuituperabilisjnunclaudabilis poni
tur,&cp. i.col. 1 342. f
De Balaam fcribitui.Sermo Dei pofitus cft in 6r: eius,& fpi
ritusDei factuscftfupcrcum,quamuishcc cirficile inuc-
niaturdcquolibet prophcrarum fcriptum, p. 1.^01.1343.3.
&col.i35 3.c.Et cxtenlius col. 1360.6
ba!aamfuicprophetadc-emonum,& etiamprophetadomini,
&quomo.lo,p.i.col 1327.C
balaam propfaettx fi a Moyfe fcripta? funt,quanto magis ab
his qui cum eo habicabant in Mefopotamia,apud quos ta
quam di icfpulos huius arcis,magnificus habcbatur, par. 1 .
col.i333.a
balaam quomodo interpretatur , & quibus conuenit fua in-
terpretacio,p.6.col. 1 362. d
balaam quare loqucnceafina teiritus uon fuit,&c.parte Uol.
i333.b.&col.i335.a
balaammalediitioncmcur Dcusimpediebar,cum talis
diiftio non potuiflct noccrepopulo,nifi Deus pertnil <
& cx hoc magis notificaca fuiflet diuina potentia, p. i :<
balaam prophetans de ftatu populi Ifraclirici a principki|
ad fincm,nunquam tamcn ahquid rangit dc inforciin |
rum,licet inulta talia cis dcuencrunt , &c. par. i . coli 1
i366.e
Balaam populum Ifraelicicum commendat in quinquei.1
tuadationelegis ufqucad tempusquo tcrram prorri*
nis po(f.'dcruntpai. 1 .col. 1 367^
balaam quatuor prophetieuidenturrcfpicercquatuorl
popull Ifraelitici.Qj,orumprimusantelcgem,feilicc4
Abraham ufque ad dationem legis,&c.p. i.ibid.
balaam prophctiacommendat Abraham in quatuor,3«,
ibid.
balaam Hebrxi tradunt eum fuiflequi in libro Iob dicitij
liuprimo virum fan&um & propheramDei,poftcapi
obedientiam & defiderium munerum diuini fcu arioll
cabulo nnncuparum,p.i.col.i33o.e
balaam etfi augurcm prxdixiflj dc Chrifto domino,p.p j
col.!353-b
balaam auaritia & habendi dcfiderium notatur,par.i.cc 1
i?36.e
balaam perterret Deus afini uoce precer naturam, ut cc 1
fcatquancam populicuram Deusgerat,ptrre primaJ
1336.C
balaam veritatis inditfushoftis uerum tamen fatetur,p. <
i339-a
balaam fciuit inui&f efTe fortitudinis qui protegurur a .1
p.i.col.1369 b.c
balaam gratia prophetiaeditatus cft ad aliarum rerum dii
tionem,i33i.b
balaam quomoda interfe&us fuit,p.i.coIum. 1405.C& j
1406. d
balam querens augurium recedebat a focictate alioi u,5|
re,p.r.coI.i344.f
balbutiendo prout poffumus excelfa Dei fa fta re fonan
4.C0I.286.C
balduinus fecundus rex Ierufalcm fucceffit fratri fuo G
frido,anno domini millefimo centefimo,& de eius m
livicioriadeSaracenisfubuexillicrucisfigno,paitc:
col.i635.c
balfamum,p3.col.2 096.e
Balthafarafuis cubiculariis interfetfus eft, fed fcciiduml
fam interfe&us eft ab exercitu Perf arum & Mcdorunj
4.col.i83.c
Baptifmus fuit figuratus in lege Moyfi & in prophetis,p!l
1071.C
baptifmusperdiluuiumfignificatur,cuius aqta quind i
cubitis excreuicfuperomnemalcicudmem monriumf
hoc facramentu cranfcendic omnc iapientiam lupcrt
&cp.i.col.i5j.c
baptifmusquomodofiguratuseft in Iauacro pcdum u
quiapparuerunt Abrahcp.i.co].229-b
baptifmus per uas xneum quod maredicitur,iignifkati
quare,p.2-col.743.a
baptifmusperputeumfigaificatur,p.i.col.337.a
baptifmus aqua? per doctores Hcbreornm atceftarur fut
Ait enim Rubbi Barach-as. Sicut fuit rcdeptor priim
crit & ultimuSjRedcmptor primus,fciliccr,Moy fes ,
afcendere puteum,fic redempcor ultimus qui cft rcx
fiasafccndcrefacictaquas,&cp.6.col.i077.a
baptifmus Iohannis antc bapcifmum Chnfti tantum p
quantumcarhecuminisn6dumbaptizatisprodcftd([:
na fidei,p.5.col.i077.a
baptifmus Ioanis quare no ftatim ccflauit baprizato Cr I
r
Ind
m ad ipfum manifeftandum ordinaretur, parte quinta ,
ifiiius Ioannis iteratur,baptifma domini non iteratur,&
arcp-5 C0I.1043.C
rmp.2-col.36.a1 . .
ilinus Ioannis f uit quedam prfparatio baptiimi^nniti
proximo venctiri,p.5:A:ol.72.f.& 483.C
ifmus Ioannis fuit quardam proreftatio faciendi penite-
.m,& difpoucdi ad baptifmum Chrifti,in <juo datur gra
iuitiricans,p.6.col.i286.f ; ; "
fmus Chiifti & baptilmus Ioannis differunt^p.quinta,
l.io77«c . . _ .
fmus loannis conueniencer faftus eft m Iordanis tlumi
,&quare,p.y.col.483.c -\ _ J
fmus eft tnplex,fcilicet aqua?,fanguinis,& flam mis. Ve^
j,lnaqua,inpemtentia,&infanguine,partequinta,col.-
li.c
[mp.6.col.843.c r . . '
ffmus in primitiua Ecclefia ad tcmpus collatus fuit m no
ine Chnfti.Scd nunc confcrtur in nomine patiis & filii
5(piriruifan<ai,&quare,p.5.col.487.c
[mp.6.coli99.b
ffmumperChriftumfanaificatur,&dequibusbaptiza-
crunttnltruendi,p. 2.C0I.13.C
plmus pcenicentia: vis eft,fine quo penitencia nou jpdeft.
E enim licuc fanguis,qui eft uicacarnis,parce i.columna
p7.a.Incerl.
|"mus& alia facramenta Ecclefiae in effufionefanguinis
Crtitihabueruntefficaciam,p.5.col.877.c
flmus Iuds.non Iudefeddominieft,par.quinta,colum.
1 '1-3 ,c
Imadomini nihildifTert,fiueperbonum fiue per malu
fllatur mmiftrum,p.5-col.i043.c
kp.6.col.i99.a
oirnus dicicur fpirituffan&i receptio,& quare,partc 6.§o.
jMmusdaturinduabusnaturis,corporali,fcilicet & fpiri
■li,&c.p.6.col.97i.b
ptmus fanguinis & baptifmus aqux comparanrur adinui
cc>,& vtrumiftorumpraecertemeritatemalcero proefcra-
tnp.J.col. 190.C
j*musinfanguine&inpa?nitencia> quare &quomodo
iu catur,p.6-col.85o.d.e
■nustollitirregularitatem,p.6.col.70i.c
ius quare non eft rcitcrabihs ficut pa:nitentia,p.6.co.
c.&85 2.f
ius an & quomodo poifit dici que^ dam|generatio,p.6.
J2.f
ja Chrifti & Apoftolorum antc cius paffionc an &
!c baptifma fuit. Arguitur pro & conci a cum rcfponiio
:c.p.5.co!.i6e>5.b.cx: 1666. e.f
cit ad ueniam,vita bona ad coronam,pa.6.colum.
myftcriumcuicumquedatur,fibi vinca locatur,ut
o\ erando in ea exerceatur.p y.col-354.t
-,.ii facramencum dacur a faccrdocibus , dacur eciam in
|fcffitate a fimplicibus Iaicis , &c. partc prima. columna
X52.f
«inatis facramenro,vbi peccato fidcles moriuntur,&fan
■olcn.a opcraabluicognofcucur,quafifanguinc aqua
>nf'taf.ucrc videtur,p.4.col.2565.b
ba riimans facramcnto ficut & in aliis folus Chriftus ope
ratr . Alii vcro lunt miniftri. Inlabore & mcnccfunt
ir rcnccv.in opcrationc indifFcrcntcs,parte quinta , col.
i"|a
Ic.p.6.col.799.b
apci ni potcftas cft apud dominum,& miniftc iu dcdi: (cr-
ex.
uis vt fpesbaptizatorum tantum firtt in domino: & ne fint
tot baptifmi quot baptifte;,p.4.col.t043.c
Itemp.6.col.i99«a
bapcifmatis vnitas per apoftolos toto orbc praedicata per q,d
fignificatafuit,p.2.col.if49c
baptifmi aqua cercaminis & pugnae fpiricalis principium ad-
uerfus Zabulum,p.4.col.3 1 9«b
bapcifmatis Chriiti quinque mentionem faciunr, & quafi ad
ipfumpraebentaditum,p.5.col.noi.c
baptifmimyfterium & fpiritualium hoftiu interitus defignac
permarerubrum&Pharaonisifubmerfionem atque Ae-
gyptiorum.p.i.co!.474.f
baptifmi & circuncifionis coaequatio & differetia , p.6.colu.
57.b.cVcol.58.d
baptifmifacramentumfignificctttrper tranfitum Iordanis ,
p.2.col.2 6.f.&col.3?.a
bapcifmi figurapraeceffitin ueteri teftamento,p.i.col. 1301.3
b.c.&coI.i302.e.f
baptifmum fanguinis,folum eft quod nos puriores reddat i|
aqua baptifmi,de quo dicitur,Baptifmo habeo bapcizari ,
&c.p.i.coki526.f
bapcifmum Chrifti fanguiueconfecratum,fignificat mareru
brum,hoftes a tergo fequentcs cum regc moriuntur , quia
pcccata praetcrita in baptifmo delentunparte prima, colu.
6i6.f
bapttifmum gentilium & haereticorum,& eorum qui non ple
na fide rccipiunc,non lauanc in falucem, parte 4. columna
n84-a
baptifmumnonhabueruntpatresueteris teftamenti , & tz-
menfaluatifuntjfcd quomodo,partequinta , columna
i668.f ■
baptifmum Ioannis Chriftus fubiit,& quare, parte j.colum.
1048^
Itemp.6.col.t720.e.f.&f-q. . .
Inbaptifmo,vndecfttantauiirusaqux,vtcorpustangat , &
corabluat,nififacienrevcrbo,nonquiadicitur , fcd quia
creditur.p6.col.i54.e
In baprifmo pcrfidem&confeffionemparentum libcrantuc
a demonio paruuli,qui necdum pcr le fapcre uel aliquida-
gere boni poflu nt aut mah,p.5.col. 5 54-a
Itemp.6.col.392.e
In baptiimo potcftatem excellcntiae Chriftus fibi retinuir,&
confiftit in quatuor.Primum quod lpfe folus bnptifmum
inftitueret,&c.p.5.coI.i043.c *
In baptifmo Chriftus duplicem habetuirtutempropriam.V-
namdiuinam.Aliam quaccbmpetit eifccundum naruram
• humanam,p.6.col.i 99.C
baptifmo confecratus qui per fenfualitatcm aliquando agra
tia inbapcifmoreceptadeiicitur,tignificaturper Sanforie
Nazarcum deccptum per Dalilam.parte fecunda , colum.
4*4-f
Inbaptifmo fpirituflanftus datus terminat vitam uetercm q
fuit fub peccato,& inchoat nouam qu£ eft in gratia,par.6.
col.77i.f
In baptifmo quando nos vngimur oblati,focii efficimur |do-
minic?paflionis.cuiusbaptifmusimaginemgent,p.i.col.
978.^
baptifmo Chrifti indigcnt fan&ificati inutero, ad hoc ut fint
Chriftoincorporati,p.5.col.72.f
Icem parcc 6.columna 1720. e.f
bapcifmalisefficaciaecaufaprincipalis,eftmyfteriim incarna
tionis,per quam filius Dei uniuit fibi humanam naturam,
p.5.col.io72.f
baptifmalis cfficacie caufa fccuda eftmyfteriu paffionis Chri
fti.Ibidcm.,
baptifmalisfacramentifigurafuitcircuncifiofolcninis, &c.
partc.2.columna 3 3-a,
GlofTIt Ordin. &'Nicolai de Lyra.
Baptizant s virtus vcl fapkntia nihil opcratur in baptifmo ,
proptcr quod non rcfcrt pcrminiftrum maiorcm vel mi-
norem baprizari.p.6.col.i 99.C
Baptiiareperfcdc,&minusdodtipoflunt:perfeae;autcme-
uangclizare multo difficilius cft,& rarioris operis.p.6.col.
199. c
Baptizauit Ioannes Baptifta antc Chriftum,& quare, par.5.
col.i04i.a
Baptizandi & catechizandi irjfantes,exemplum datur,par.j.
col.j59«e
Baptizandi&baptizatiqui & qualcsefledebeantin confta-
tia.Etdc hochgura,p.2.col.20i.c
Baptizando:in aqua vcrbum mundat. Detrahe verbum , &
quid eft aqua nifi aqua,p.6.col. 1 3 j.a
Baptizatus (i dcfertor violatorque fucrit facrameti peccat &
Deum repellit a fc,Si autcm agat(pcenitctiam ex totocor-
dcvbiDeusvidctlaluabitur,p.2.col.j82.e
Baptizati.s & nonalius pertinetad corpus Chrifti,jp.6.colu.
972. d.c
Baptizatus perignorantiam anon baptizato,fed tamen re&e_
fidci , an llle debcat rebaptizari , parte fcxta , columna
u8j.b
BaptizacusinChriftoinaqua&infpiritu, fcias te infeAari
Aegyptios,& ad feruitium reuocare,re&orcs,fcilicet,mun
di & fpiritalcs nequitias,quibus ante feruifti, &cp. 1 .colu.
61 4. d
Baptizatus baptifmo Chrifti recipit fpiritumfanc"tum,& effi-
citur Dei filius adoptiuus,parte 487.^01.480^"
Baptizatus cft Chriftus tribus de cauiis.ibid..
Baptizato Chrifto vtrum conueniens fuir coelum aperiri: &
an vel quam difrVrenter tunc & inpaffione apertafitia-
nuacceleftis.p. 5.C0I.487.C
Baptizato non impooitur aliqua pcenitcntia fatisfactoria
pro pcccatis prxteritis , & quare , parte quarta , columna
8l2.f
Baptizati per mundum quafi pcr dcfertum pofttranfitum
marisrubri ducunrur, nondum habentes promiflam pa-
tnam,p.i.col.627.a
Baptizaualudanonrcbaptizantur,fcd baptizatus a Ioan-
ne,p.6.col.n8y.a
Baptizatorum quidam fufceptobaptifmo,adfa?cularia're-
dcunt,&c.quidam vero permanent & dulcedinem feruar.
Etad hoc figura datur,p. 2.col.2 9.a
Barba,vinlis fexus & xtatis index: virtutem folet fignificare.
p.2.col.i33i.a
Barbaeftornainentumviri,p.i.col.io2o.e
Barbx capitif jue rafur?,apud antiquos lu&us indicium fuit.
P.3.C0I.318.
Itemp.4. col.i73.c|&col.644.&col.879.a.;col.i284»e.&
col,i894.e
Barbam Iudaros Chrifto euulfiffe,licet non fit fcriptum in c-
uangclijs tamen fuit paratus hocfuftinere, &c. par.4.col.
425.C
Barbam radere apud Affyrios erat valde ignominiofum , &
adhuccft,p.2.col.i2ji.c
Barbari dicunturomnespopuli,exceptis Hebrxis,Grxcis|&
Latinis,p.3.col. 1 309.C
Barbari fortcsfuntiniquitatibus noftris,p.fccunda,column.
i68.f y
Barrabas interpretatur filius magiftri,vel patris eorum/p.y.
col.988.c.col.45i.a
Barrabas viucns dimifTus erat figura Antichrifti, par. prima,
col. io45.b
Bariona quid dicatur,&c.p.5.colum.i79.c
Barnabas&Barfabasan vnius velduorum nomen fit,par.6.
col.io26.e
Baruchfuitnotarius Ieremiae,atempore Ioachirn filij Iofiae,
P.4.C0I.1035.C
Baruch fecundum Ra.Sa.moleftc ferebat,quod ipfe n
fct affequutus fpiritum prophetix, quia diu feruierat
mix,ficut Iofue minifter Moy fi & Elifxus [mimftcr E
p-4.col.i859.c
Baruch libcr apochryphus eft apud Hcbrxos. ibid.
Baruch fblatur dominus feruicntem prophetx & cum rf
ria&moleftiaviuentem,p.4.col.86o.c
Baruch difcuffit vna cum Iudxisqui aufugerant in A^
ptum,p.4.col.xo3"5.b
Bafan regio eft quc_ pecoribus abundat proptcr pafcua , ^
p.i.col 1658. e
Bafilius viduam ad facram mcnfam vt ad afylum confui :i
temaduL-rfusprxfedtumprouincixafTcruir, p.2.colu r
140. d
Bathuelfecundum Iofcphum,erat frater Rcbcccx,& L.j
erat iunior co.Rabbi Salomon vcro dicit quod ciatt*
Rebeccx,parte prima, columna 285.^ & columna faj
29i.d.e
Batus Hebraice bath, cadem menfura qux Ephi , fcd ft 1
in liquidis vini olci & huiufmodi, partc quarta , coli n
1450.^
Itemp.2.col.75i.c
Bcatitudoquid eft,p.3.col.654.f
Beatitudo & pccna nunquam conucniunt, parte 1. coli
851.C
Beatitudo fiue vita xterna in quo confiftat effentialitcr
militer&beatitudohominis,p.6.col.i4i6.e
Bcatitudo confiftit efientialiter in afpectu claro ipfius d
tatis & perfecta eius fruitione : accidentaliter aur.m
fiftit in afpe&u humanitatis Chrifti.p.5. coI.24o.f
Beatitudo dupliciter dicitur.Vno modo obiectiue.Alio
do formaliter,p.5.col.i 2 2.e
Beatitudodupliciterhabetur. Vnomodoinrc. Aliorjjl
. infpe,p.3.col.i326.f
Item p 5.C0I.97.C
Itemp.6.col.56.f
Beatitudo hominisquxprincipaliterin anima erit,ai
corpusgloriofumperficiatur,animpediatur,p. ;. co
37J-c
Beatitudo difterenter confiftit in afpedhidiuinitatis, 1
afpeclu humaniratis Chrifti, parte quinta. coluB
290.f
Beatitudo cxleftis no poteft ab eledtis haberi,nifi prius < c
dammodoad eos defcendat in prxfenti,parte 6. colu n
1673.C
Beatitudo omnis in animo , qui melior eft corporc , & 1 "
qua homo eft beatus per id quod eft eo inferius : •
nihil terrenum ,fed per iuftum animum fiet & torpus
mortale,&c.p.3.col.5i8.f
Beatitudoprout habetur in viaconfiftit in perfi-ftione
acliux & contemplariuar, &c. partc tertia, colutii
i326.f
Beatitudo vera eft hominis, non aducrfis carere quxin
fenti funt,fed xternx fapientix pcrceptione ietari.
Quod eft in hac vita domini voluntarem ccgnofcere,&
tuioeiusvifioneperfrui,p.3.col.i6i4.e
Beatitudo vcra pro mifcricordix openbus reddetur , & '
mifericordibus miferia cft infligenda , parte tertiaN
1311.C
Beatitudoxtcrnacomparaturtcrrxin quafluitlac&m F
i.col.io86.f
Bcatitudo quxrequiemeternamcontiner,quomodoa: '
rirur,& decognitionibusbeatitudinisxternx,partc «
1087.3
Bcatitudoliliocomparatur,&quare,partequinta,colu|n
87o.d
Beatituc
Ind
Be;itudo terrcna in quatuor confiftit .- contra quae f aluator
«latuorinoppoiituminducit , patte quinta , columna
i:o.b
|ej:tudinisdiuinepcrpetuitatcm, Hebrei (qui literam ma-
jrnefequuntur)eoncedunt,ficut&nos,parteprima,col.
fcatudinisgradusdiftin&ifiuemanfionesin caeleftibus (1-
c lricantur per fortes,p.i.col. 1 647^
lcatudinisadcptiointerraviuentiumfignificaturper pof-
ffioneminterrapromifiionis, partelecunda , columna
leatudintsbonaperfidcm cognofcimus certitudinaliter,
cod funt in Deo obie&iue,& in beatis fpiritib.fubie&iue
p^.col.i046.f
cnudinis vna vita erit omnibus,fcd non omnibus eadem
i;nitas,p.4.col. 1384.6
^rudtnis aeternx bona fuerunt in lege figurata , par. 1 .col.
177-a
.;audin:sfinominquopofucrunt philofophi. & quomo-
dp.j.col.io88.f
ea:udinem aeternam vterque hominum fexus fecundum
n ritaipforum percipiet,& ubi hoc figuratum,fuit.par. 1.
cLij8i.b
ea rudints aeternae varii ftatus,&ce;t.parte prima, columna
ir;.a
ea :udinem equalem non omnes beati fortiuntnr,fed qui-
d n c?teris excellentiorem:& vbi hoc inlege nguratum ,
■i.col. 1381.3
lm p.2.col.n8.f
■udinem f ururam fignificant difta veteris teftamenii, &
«iocfuntrefcrenda,p.6.col.i67.c
■ijdinem non fufcat apud animum iuftorum afpe&a pc
fcreproborum,&quare.p.5r.col.42 3.b
■udines funt o&o,que & qui earum funt eff ettus.p.j.co.
Ijdines quomodo differenter attribuuntur donis fpi"-
lancti & quatuor virtutibus cardinalibus, & a virtutib.
■donisqjomododiftinguuntur.parte quinta,colurnn.
n.c
Kudines feptcm,& feptem dona fpirituflan&i, & fcptem
ltionesorationisdominicae,inter fe conferuntur, pa.j.
M97'a
■udinum excellentia fupra virtutespolicitas, p.j. colu.
fj?c98.f
fcdmum praemia an ad futuram vitam pertineat , an ad
)ientLm,velquaradpra?fentem,&qugadfuturam,p.y.
0119. c
«quihicp^nasluir, P.4.C0I.346.C
*. quis dicitur,p.y.'col.99.b
leit qui recordatur fe aliquid boni opcris feciffclcoram
■ainoj&obtuliflemuncrabeneplacita Dco, vhtutcs ,
flcet animi & ornamenta pictatis , parte prima , colum.
i-fi.b r
Ebn vel bonum faciunt quaedam virtutes, fed vnum tan-
]ui propria pcccara lugcnt.fed bcatiores qui aliena de
t ut ne panem cjuidcm & aquam cocingcrc uclmt
lc-inatnisdomusdomini pernoctant. partez. colu
I3 6.f
L,&C.
iutna
itrericiunrur intcrius in confpeftu diuinitatis Chrifti , &
x-nusin alpcctu huroanitatis Chrifti,partefcxta,colu.
jquj quicfcunt a laboribus fuis,babent quictcm in Dco
ip)perfruendo,p.6.coI.8j4.f
ex.
Bcati non quicfcunt ab omnibus opcribus genei aliter loque
do quia continue & £tcrnaliter uidcnt , amant & laudant
Dcum, fcd requiefcut ab operibus laboriofis.parte fexta,
Ibid. v,
Beatiuiriplcnadiffinitio,p.3.col.433.c "
Bcatiquomodo&quaredeledentur inpcnis damnatorum.
p.4-col.538.e.f
BeatiexomnigencrepopuIorumconftabunt,parte4.coIum.
536.C
Beati videbunt pcenas damnatorum.partc quarta , columna
537-3.
Beatorum locus tria continet,quae fuerunt figurata p llla tria
quaeintabernaculointeriori ve.Tcfta.contioebantur,pa.
i.col.735.c
Beclphegor interpretaturidolum ignominia?,p.fecunda,col.
127.3
Bcciphegor Latini principium vocantjparte prima,columna
227. a.b
Beciphegor ftatua erat apud Moabitas eius Dei quero Grc-
corum alii Saturnum,aln Belum vocanr parte prima,colu.
i372-d
Bcdphegor idolum eft quod apud Madianitas3precipue a mu
«eribus colttur,& tft ipecies turpitudinis,fed fcriptum vix
reperitur qua: velqualisfit,velcuiusformae,forteneaudL
torempolluat.p.i.col.i37i.b
Beelfephon quod.p.i.col.6i2.f
Bcghardi lanctitatcm iimulantcspropterquaeftum,non pro
pter lalurem animar um,quibus comparantur,parte 5 . col.
Beiidolumvndenomentraxir,pcrqueminftitutum,&varia
tum nomcn apud diucribs lortitur,p.i.col.i343. a.b
Itemp^.col.i 25 6.f
ltem p-4.coi.35 7.a.col.i2j 3-b
ltemp.j.col.by2.e
Bel quomodo colcbatur,p.4 C0I.1789.C
Bel ldolnm apud Babylonjos,parte 4.C0I. 89o.f
Bcllantes iuisviribusconfidentes,&in apparatumagno,in
equitibus & cetens magis quam de Dco,ircquenter fupc-
ratilcguntur,p.4.col.287.c.& 288.f
Bellantium opuma diipoiitio eftita quod pcr nimiam fepa-
rationem aduerfartj non mgrediantur acicm,& per nimia
coniundionem vnus non lmpediat alium ad muadedura
aduerfarios,p.4.col.i9i7.c
Bellare abfquc ducenon tantum eft vitupcrabile apud Ro-
manosjkdetiam vincereuneduce.partcfecunda,colum.
IJ99.C
Bellandocontravicia triarequiruntur, fcilicet^contritio vc-
ra,confcliio intcgra, & lati>faciio perfcCta,& pcr quae iita
dciignantur,p.2.col.278.f
Bellatorcs vtantur tcmpcrate vi&orijs habitis. f.cum mode-
ramine miiencordiae,& humiliter,& ne iuperltiuofa vtan-
tur obfcruatione,p.4.coi.402.f
Bellatoi um Dei m ordine, multa eft diucrfitas, p.i.columna
. 1410. d
BcUum per antiphrafim dicitur,quianon eft bonum-p.i.col.
143 i.a
Bclluin Deum pluere quid fic,p.3.Col. 21 8-d
Bellum ianctihcare quid cft.par. 2.Col.6o.d
Bellum corporalc aliquando ritpugnandodc prope,manu
ad manum , aiiquando de longe, vt fagittando, vel f unda
lapjdesiaciendojp.j.coi.ij^j,^
Bellum luftum quou & quaie dicatur,parte feeunda , colum.
59-t
Bcllum luftum cum quis fufceperit , cui bcllarclas eft,vtrum
apettapugnavelinhutjsvincat, nihil adiuftitia.ntcrdt,
p.a.ibidcm.
Bellum ingredi , quadrupliccs inepti prohibcbatur in veteti
lege,&
Gloffie Ordin. &Nicolai de Lyra.
lcgc & qui nmt rafes,&op.».co!.i 574-'f
BellumqjdndoliciteintravaUbant,&pugnare cum aduer-
farns i iccrdotes vctcrisTcftament.partepnma, columna
BcUumiuftumhabetesdiriguntangclifan,fti,&eosadiuuat,
& pcrfonam principis fpccialitcr confcnjanr,& non folum
incampojfedctiam inrcfugio malorumdcftmendo,pa.4.
co!.2548.f
Bclium itiltum inuenitur motum in facrafcriprura aplurimis
• cauns,&cuumcranturduodecim,c]uitaliabclla,&ubigef
ferurt.&op.i.col. 1405.C
Bclium lfracliticum,quo lbbucrfa funt vrbcs & regnaperlo
fuc,&orcligiofiusinrclligirur, vcnuliusmalitiae fenfusin
animavlcia rcfpiretsvdu* vclcocupifccntiefaluetur affe
ctus,&op. 2 .coi.78.e
Bellum pcriculofius ab hofte contra nos cofurgit quam a car
ne,quia de fpiritualib. peccatis irapugnar, & hoc pcr mul-
tos rcgcsfacit,p.2.col.82.f
Bellumlpiritualcht licutcorporale. Aliquandodepropcpu
gnatur,vt in peccato forniricationis vcl adulterii. Aliquan
dodclonge>cumrit contraoccafioncm foinicationis ucl
adulteni,vc cit afpecrus impudicus, partc tcrtia , columna
Adbcllumpcrgcntibuscauteladatur ex mortalitate SauJ.p.
2.0)1.5 19. a
Bellicucntuseftvarius,p.i.col.i3i7.c
Bello potius vincit quandoquc paucitas iuftorum quam mul
titudo pcccatorum,p.i.col. 1404.6
Bcllo quo ptignatur aduerfus vitia,inepti rcputatur,qui mol-
les & cftceminati funt5elati per fupcrbiam, & occupati ni-
miscirca cupiditatem,& quitentationibusnonrefiftunt.
Kcpcr quos rigurantur,p.i.col.i J73-f
In bello utrum licirvitn fit infidiis & cautclis vti: arguirur co-
tra & pro,cum rcfponfionc & folutionibus a: gumenrorum
P.2.C0I.57.C
In bdloquolibetiuftopugnantes moucrinondebentjppter
lucrumtemporalefeci zelofidei,& amoreiufticia:,etiaqua
doCbiiftianipugnantcontra mfidcles,parte fecunda,co.
id^o.f
In belio iubenturaliquandointcrrici,criam paruulhproptcr
enormiratemcrimmis,p.i.caLi405.a.b
Bellainteftinafueruntcaufadefoiationisregni Romanoru .
p»X.coLi?6$«f
Bella Chnltianorum quatuor conti a infidcles & iniquos , fi-
gnificatur per quaruor bclla Daud & fcruorum eius con-
tiaadueilarios,p.2.coi.<546.f
Bcllain plerifquecontingitforrirerpcrpeti,&in aliis encrui-
ter expuguan,& quomodo ifta differunt.In iftis cxcitatur
uirtus,neextolfi debeant,in iliis omnimodo extingitur,ne
fubfiftant.p. i.cOl. 1 2 1 7-a
Bclla Ifraelitaruin nifi figurafpiritualiumgereret,nunquam
difcipulisChrifti,qui paccm vcnitdocereapoftoh harclc
, genda tradidiffcnt, P.2.C0I.84 d
Bella viciorum nafcuntur vnicuiquca vicefimo anno,partci.
col. 1 1 59.C
Bella a fideUbus funt commirtcnda,non cupiditate ied chari
tatc.p. t.col.2o6.d
Bella quis primoadinuenit,& rcs belIicas>parteprima,colu.
I22.d
In bellis plus valet fapientia quam vircs,parte tei tia, colum.
1976.C
Bellorum temporc multamala occurrunr.Nam in bcllis tran
qui Itas difTipatur.tcpcfcit pietas,diftri<ftio foluitur,qua fo
lurainhrmorumcaltitas violatur, partefcxta, columna
694^
Bellorum domini libcr quis dicitur,& quarc fic dicitur,pa. r .
col.i3i3.b
Benedi&io dextra?,eft in cejeftibus & aeterhis, benedi
niftra; in temporalibus, qua? eft communis bonis&
P.4.C0I.898.D.C
Benediclio decem maiorum natu oftendit in nomini|[(
omnesgentcseffebencdicendas,p.2.cbl.303.b
Bencdittio Sem,qua bcncdixit ei parer fuus Nocqual ?r
relligatur,& quare ipfc fratri fuo Iaphet prxponituib
nedictioncp. i.col. 1 7 2.e
Benediftio & meritum correfpondens obedicntix in 0 a
ne Ifaac,rcfpicit iffaac,ficut & Abraham,parte prirmic
273-d
Benedictio ipfius Iacob a patrc fuo Ifaac fecundum q )i
fic exponitur,vt tria fint mcre temporalia,& vnum i c
gatur dc bonis fpintualibus,p.i.col.3 20.C
Bcnedictio diuina? gratia? in rencbns huius mundi in p|
dinechariratisfufcipitur,&flammis tenrationum \i
tur,&c.p.3.col.i852.e.f
Benedictio facerdotum vctcris legisfuper populum dti
tur,&pereamrrinitasperfonarumin diuinis fignirl
rur,p. i.col.iao2.b.f
Benedidtio ifta qua dicitur,Benedixitque eis dicens,(l
te, &c. eft ordinario ad multiplicationem indiuidil
innaturahumanaper gencrationem,fciliccr.,pcr aM
ftionem maris & fceniinae.parte i.columna 27-a.E R
34-f
Benedictio quam facit epifcopi.s fuperpopiilumundei
liter fumptaeft,& quomodo peragitur,& dc hoc m; m
fenfus,p.i.col.ii55-b
Benediaio agrorum fexto anno,ea cft qua benedicitul
nisquitimetcrominum,p.i.col.i 127.3
Beneditiio hoftuc iignat vcrbaconfecrationis Chrifti
dicit,Hoc eft corpus meum,partefexta,columna 24
294.f
Benefacere eft cffett9 diledtionisjdeo ficut tenemur di
inimicos quantum ad bona grarix & gloria? ita teni
effectu falutem eorum modo debito & poifibilj prc
re,p.5.col. n8.f
Bencdictio cceleftis gratia» eft ros,quae non de acre,ubi
perturbationes funt, fcd dc cxlo defccndit , par.4«c
212. d.e
Benedidtionis forma ut Hcbra>i tradunt,qua facerdote
bantur fuper populum,incipiebat a nomine Abraha
nomine eius rerminabatur,&op. 1 .col. 1 87.C
Benedicftionempracftarepoteftnonfolum is qui facer
fortituseftjfed cuicunque.Chnftum in feipfo habet
ius gerit figuram pcr coucrfationem bonam ficutMc
&c.p.i.col.987.a.b
Bcncdidioncm Dei uocat Ifaias multiplicet fpiritus lai n
nem,p.4.col.37i.b
Probenedi&ionequa,Deusdat,fihisin contrariu utan
aliquandoiufte lubtrahuntur , parte quarta , colil
t867-b
Bcnediftionc cielefti indignus conuincitur qui duo qua t
fcctu,aliud fibi refugium parans fi fortceum non obtp
contingat.p.2.col.4i2.f
BenediCtionc,Numcr.6.quomodotrinitasfignificatur,l
col.izo^.d
BcncdiCtiones iniprccanrur fecudum ea qu^ folcnt hoi<|
fiderarcin praefenti vita.quia in uctcri lcge obfcrual
lcgispromittebanturbonatemporaliatai)quamhoir!)l
carnalibus&impcifectis, &cart.parte pnma , colifl
1629.C
Benedictiones fumendx in vcteri Teftameto per prim< 5
tos a patribus modus & forma fic fuir,quod primoge 0
procurando & praeparando cpulum dccoqui fccir,cx '
tum veftitum fe"inducbat,& iicdecoctumipfigcnito
fcrebat,&c.p.i.col.27i.Eccol.32o.d
Bci:
Ind
Ci-dicliones&caeteracommuniainprimitiua ecclefia fie-
|nt in vulgari,fed poftcafuic immucacum,3ccpar.6.co!u.
::.f
cidictioncsduae funt.Vnadenobisad Dcum. Altcrade
koadnos,p.4-col.i5 29.b
Bdiccndi inunus his tnbubus demandatum ex qb.Chri-
l s deiignacurcogiioleicur&generatur.parcepnmacol.
^4-d . .
crdicamus domino,paruulo poft omnia dicenti, Icniores
aa uoce idein reipondct Dco gratias, & quid per hoc ii-
ciricctur,p.3.coi,i4C2.d
cn jicic ctcator ca-arurae,& benedicit creatura crcaton , &
<jomodo,p.3.col.90i.b
•nJicit Deum non folum qui fermonibus folis, fcd a&ib.
«a&moribus facitnomen Deibenedici, partt i.colu.
-.b m . .
dicer : & laudare Deum,& quomodo dcbet manimata
fationecarentia,p.4^ol.iT32.c
liccrcii uis Dcuinfacverborumeius, fac uoluntatem
es,p.3.col.i224.c
nl ceredcbent fupc.bresmecciefiafubdkis quandore-
clur abipfis,p.;.col.iooS.f
-aiicerepeitmet pcrfc ad ecclefiae praTatos & re&ores,
niamemmaicdicercnifiperaccidens pro peccancium
oitumacia.p.i.coI.i626.f
«licituramaiorequodminuseft,utrumuerum fn gene
tcr. Arguitur contra & procum rclponfione,pa.6.colu.
.876.pcrt >t.s
licttui a Deoquiipfumbenedicitmorebonifimuli, q,
•fceted<:mino5uiIefii..&dominoglorificato glonfica-
|cumipfo.p.3.col.66o.e
icitur Deus ab hominc,& homo bcncdicitur a Deo ,
imodo.& quando,p.6col.j 25.C
iccnt ur in fcmine tuo omnrs gentes tcrrae . Hoc Iudaei
pnunt dicentcs quod tunc fit,quando quis bona impre
rralicuijdiccns.Benefaciattibi Deus,licut fccit Iiaac
Abrahae,&c.Catholicialitcr,&c.p.i.col.3Xj.a.Etco.
m
|icentur,hocuerbumin promiffionibus pcr dominura
ahae faclis,non modicam differeuam habet in Hebrai-
rmo!vc,&huiusdecIaratio,p.i.col.273.d
xi poteft omni bcncdittione quifquis iuftus & perfe-
ut capiat bencdiftiones Lcuitici &Iibri Numcri & Ge
s,&c.p.i.col.n?4.d
jci folet ab hominibus aliqua pcrfona notabilis pro
cxcellenciam fuae bonitatis multipliciter, pai . i.colu.
lb
pci uolur homincs multi,copia rerum,pro!e,& aliishu-
>di,fcdiuftivolunr,quoddominus illuminec vultum
fupernos,& mife.CxC.p.3.col.poi-a
icite his qui odcrunt vos,miniiti ado cibum metis vel
(ons.Qoodfacitetiam quidicit,Cumhuiufmodi nec
[111 iuincre^p.j.col.iiS.e
.^tjnbus &r amicisdebetquilibet rcfundcre de bonis
:onccfiis,& fidebcthocfieridebonis temporalibus
co magisde bonis fpiritualibus P.2.C0I.503.C
cia vt quis recipiar,optimus modus eft oftenderc grati
u«ne dc bencficiis rcceptis in praetcrito, par. 3. coluinna
feLijduocommedant,fcilicetinteIle6lus&mcmoria, p.
J.Cl.i 25 2.d
"iiun\ qualecunqueeft non reum cftcquigloriofus no
t^rodcUcniuipaupercmnon efie,qui rcx effe non po-
nfrv.ol 246.^
leciuin d ipk x fuir homini collatum,etiam ante lapfum,
icetbcneficiumcrcationis,&c. Secundum bcneiicium
gu :rnationis,&c.p.3.col 1336^
ex.
BeneficiumDeiergahumanSnaturam poftlapfum,eft reuo-
catiodecuIpaadgratiam,& rit nmltismodis.Aliquadoc-
nimfitmotis,aliquandobcncficiisJaliquandoflagellis>&
aliis modis fecundum ordincm fua: fapientiaeinfinit3e,p.:.
col.6io.e
Bencficium crrarionis Iudrri recolentes,dicut injdie fabbati
pfalmu nouagcfimum primu- Nos vero Chriftianipro io
lennitatedici dominica: exponimus quse fucceditdieiiab
bati,p.3.col.i256.f
beneficium rriplex oftendit Deus Ifiacli in deferro.Primu ia
columna ignis& nubis.Sccundumin mannadatocaelitus
in cibum.Tcrtium fuit ritus facnhciorum, per-quae placa-
banturoftenfadiuina.p.^.col.iS^o.f
bcneficiii dupkxcx partc animaedebctur, proximo in effc»
ftu.Et q ifta fint.Similiter ex p. corporiSj&cp.j. c^oo.e.f
bencficiiduogcnerei"unt.p.5.col.787.a
bcncficia Dci tredecim exhibita lfraeli dcbcntipfum moue-
read feruicndumdominofidclitcr& dcuote p.2.colum.
143.C
bcncficia feptcm contulit Deus Ifraelitis , & idco merito ab
cis colcndus fuit,p.i.col. 1656.fi 657.a.b.c
beneficia plura ecclcfiaftica qui accipit,quorum quocHibct |»
fedeberct fuffkcrc,confideratisconditionib.itatus& per
foi>a?fignificaturperLamcch,&c.p.i.col.n9.c
beneficia fex collatapopulo Ifracl in cxitu de Aegypto, p.j.
col-i92 6.f
beneficiaccclcfiaenonprofuntcxcommunicatisiufte, & ad
hocrationcs,p.6.col.2567.c
beneficia Deiex parre mentis funt duplicia.i.bona naturalia
gratuita,p.3.col. 1 364.C
b .'neficiorum pluralitas m clericis quarn damnabilis & reprc
henfibilis fit,p. i.coJ. 1 27.C
bencficiorum mulritudo & magnitudo cxhibitorum fpeciali
ter filiis Ifrae!,&cp. 2.C0I.1 3 8 3 .c
beneficiis Dconcmofcruilitert/mcns rcfp6det,tSturrmodo
qui perfiduciamamoris nontimcntjdignaeiredditoblc-
cjuia.p^.col. i34-d
bcneficiis vndecim quibus benedixit Moyfes filiis Ifraelcor
refpondcnt undecim p(almi,&cp. j.col. 1 147 .c
benenciatus debeneficiis acceptis debet fe gratum oftedere,
& benefadtorem laudare,fed bencfador de beneficiis non
dcbct laudcmpropriam quaerere,p.5.col.j6i.a
bcniamin,&cp.i.col.370.f.& Bennoni ih Hebraeo fimilitu-
do nominis rcfonat,p. i.ibid.
beniamin tiibus fuit ualdcbeIlicofa,undcacccpit guerram
contraaliasundccimtribus,&bisdebelIauit easin cam-
po,&fpoliaeorumrapucrunr,p.i.col.462.c
beniamin quare quarco loco benedixit Mofes, p.i. columna
1679^
bcnignitas Dei quanta in Iudaros, parte quarra , columna
77-b
bcnignitas unde dicitur,& quando exhibctur,par.6.columna
313. b
bcnlius lapis prcciofus,& eiufdem moralitas,parte 4. colum.
i68o.f
bcrfabee didtus cft in Hebraeo locus triplici caufa,p. 1 .colum.
262. f
bcrfabee,una eft in termino auftrali terrx promiflionis , quae
eft in tribu Iuda. Alia non eft in Iudaea,parte quarta, colu.
i846.f
berfabee in tribu Iuda uel Symeonis,eft vicus grandis in ui-
cefimo ab Hcbron mihario.&c.parte 2.col.342.f.&colum.
bcriabce puteus feprimus,proprer feptem agnas quas Abraa
ibidemftatuit.Etiamdiciturpurecsiuramcnti^quia Abi-
melcch&Abraaibidemfs2dusiurauciunt,par.i.coI.262.f
Itemp.a.col.372.a
bcrfa>
Gloffa! Ordin. & Nicolai clc Lyra,
Bcrfabcea monte.Moria(vbi Abraam iuflus cft immolare fi BigamiamintroduxitprimusLamech,contia natura? ir
liu luum luac)diUt x.ahds xx.lcuas vcl circiter. p.i.col. tioncm,qux fuit,vnius cum uua,p.i.c 1 25.C
26 ,.a Binarius immundus numerus eft,qui primus a virginitat
Befeled.vide in Hur. tatis difcedens,princeps cft cotius alcernitacis,p.4. co
Bcftixbcftiisnoccnt:qua?peccatiimnonhabcnt:ncc tamen 203. c
.vi ubct.i dicjcur.-nectali excrciriorccipiunt iiiitutem: /cd Etinfamis,cd quodprjmusreceditab vnitace, p.i.
aiixiiinccibusaliarnm.p.i-col.2!9.a Eccol.45-b.Eecol.53.c.Eccol.24o,a
Bcit:aois(inquicRa,Moy.)qu^iminundareputaturihocfe Binarius numerus-in lacroeuangeho laudabihs & myfb
Culo.OeDslandus&bencdictusfacietcammundaminfu defignacur,p.i.col.i3.c
turo fecuUv.d eft,cemporc Mcilic,licut primitus fuit filiis Binario geminacharrtas iniinuatur. partc quin ta , cokL
Nocp.6.col.io99.a J69.C
Bech&caphafhnitasapud Hcbr#os,parteiecunda, colum, Biffusdeterrauiridi,fedcrujaficcatur,tundicur, coquil
4j j .a torq jecur,& magno longoqtie exercitio ad candiduil
Bcihconfufiodeclara:ur,p.?.col.i34.7'b duciturcolorcm.Sicnoitra;6>c.p.i.col.763.b .
Be.hmia qio ad iitum & diltantiam a Icrufalemdcfcribitur, Bichynia duplcx.Vna in Aiia, Aliain Europa;&cparccd|
&myfticeexponicur,parcequinca,CQlumnaipo7.c&col, 1307. c
1:01. c Bitumcneitglatemferuientifiimumckuiolcntiifimum,!
BcthaniavillavelciuicasinlateremontisOliueti, & dicicur col.i43.b
domus obcdien:ix,p. j.col.4yo.d.e Bituminis nacura eft,ut in uiminalib. uafculis acceffum il
Bcihaui?daefunr,VnatransIordanem.AIteracitra,nologe coerceat,p.i.col.486.f
aIeruIalem>vbiLazarusfufcicatuseft,parce 5. columna. Blada in Iudxatondebantur,&talistonfioeratproanil
1041 a busregisnutriendis,p.4.ci885.c
Bethabora(vt dicit Origines)& non bethania,villa trans Ior Blandimenta fceminarum maxime homincm deiiciut,&
danem^led vitiofcripcorurr} corruptum,parie quinca, col. eft quomagisanimushominisadpeccarum crahacu:
1041.C col. 2789.0
Bechauen & Bcthclan,& quomodo dicenda fic "una ciuitas , Blandiuntur quidam Deo fletibus,quando ad mence re
p.2.coI.jo.a.b.c.Etcol.i20-e.f &iuftitiameiuscontremifcunt.Et cumquafia conf
Bethcl cft ciuicacula m duodecimo lapide ab Helia,ad dexte eius reccdunc,inoribus dctrahunt.& ad iniquirace re
ram euntibus Ne?polim,quxprius Luza uocabatur in tri- p-3.ci59..b
buBcniamin.p.i.col.i95.a.Etcol.325.Et colu.36i.a. Ec . Blafphemarecjuidcft^&quomododiffertapeicrarcp.t
col.367«a 5 5^.e
Bethel unaciuitas fuic in rribu Beniamin,vbi leroboa pofuic Item p.y.col.u 93. c
vnum de duobus vitulis aureis. Alia eft Ierufalem,p.2.col, Blafphemia quxdam eft diuina? iuftitix,dicere fegrauat
iojo.f.EtcoI.n84.d ieulcradebicummodumaDeo,cumcameniuftefiac
Betheron duo vici,duodecimoferme ab EhYlapide.Nicopo col.13 25.C
limpergentibus,quorum fecuiidum fitum vnusdicitur Be Blafphemia fpiritufTan&i eftcum quis manifcfte opere
thcronfuperior^&aliusBethcroninferior^dacuslLeuitisl intelligit,& cumde virtutenegareiiGnpoffit,ftimula
pofrefiionem,p.2.col.n67.a uidiacalumniatur,p.5.col.866.e
Pcthleemduefunt.BethleemludxqucpiiusdiaaeftEphra Blafphemiacrimenlepreaffimilatur,quxQmninomudc'
ta,&alcerainGaliIxaintribuZauulon, &cparce5.colu» poceft.p.i.col,io22,f
57-^ BlafpemixlegibushomicidiiIegemaptauit,'quiablafp
Iccm p.4.coI.2o6j.a torcumDeuminterficerenonpofTiclinguaferir,par..
Icemp.fecunda,columnai2 2.f.E;columna 266,e.Etcol, ii20.&n2i.b
™2.lc . Blafphemia?fpiritusquisdicitur,p.5.coU2 6.f
Pcthpnagc viculus e& facerdot im,& vbi fitus eft, & quomo Biafphemiam fi fpirituflantfus non remittit , quid prof
do.nterpretacur,p.5.col.34i.c.& 342.1" patet&filiusremittunt,&quidfibinocet ii fpintuffe
Be:hfaoec an adultcrium commiferic voluntarie vcl uiolenta non remittic, ex quo pater & fihus rcmitrunr ei, Argui
ra,&c.p.6.col.i7i7.b tumeft ludeicuiufdamconacisargucrcquodpaterc
Bctfiiaida mterprccacur domus fru<5tuum?vel uenatorum , p. Iius fpirituflandus non fint vnius cffentix & unius uc
_ *;co!jaiI,b tatis.Sedfoluicur,p.6.col.i729.b.c
Bethiaidainterpretaurdomusfru&uum,velvenatorum,pa, Biafphemiamconcrafilium hominisdiftinguicfaluacor
„ y,lr0l,2,I*b. . . Phemiacontrafpiricumfanaum,&cpar,fexca,coli
JJcchiamcscftciuitasfaccrdotalisintribuBcniamin. Alter^ 1729.C
BcthfameseftintribuNcphcalim.p,2.col.3J3.b.Ec colu. BlaiphemiamdicerenoIuitMichaeldiabolofibiaducrl
ft I,22J,C. . quancomagishominibusomnisblafphemiacaucnd
isecniamitas ieptuaginta & quingenta miliapkbis occidit,p. p-^.col.i430.d.e
2.c.354.f 0mnepeccatumcomparacumblafphemia?Ieuiuscft.p.
ijmens umum,quia timet inebriari bibit tcmperate,p.3. co^ '9°,d
™-J78'c- . «. BlafphemusquareIapidibusobruendus:parteprima,
u.d levmum adneceffitatem,nonvetatur,fodmorari extra 1120. d
tempus,& vtilitatcm m uino,& euacuandis certare calici- Blafphemus punit,ut qui inftituat blafphemado nocere
bus,p.3.coI i7o6.e quamuisrcuerancmomorcalis quicciuam noccre |
J5iduomoit!sChiiftitranfaclo,tertiadietrafiitadgIoriacor numini,p.2.Col.ii2r. '
pons,iicnospo(tbidtiumconfeffionis&fatisfac;tionis tra Blafphemiaanimaeftadxmonibusgrauiter punienda P
Iibimusadglonampatrisp.5.col.4i4.e nominanturaues^&c.p.^coIo^S^f
bigauua an quarc & uomodo impcdit ordinacionem,p.6.c. Bafphemo potcft dici iuxta mortalitatem loquedo pfal ^
7 c ^ixitinfipiensincorde,&cp.3.col.8i4.f
Blafpli
Ind
Jalheminullalegcpuniebtntur, Deo ipfodifferenteillam
piam,vt excmplo horrendo illam legcm fanciret,p.i.col.
I20.d
lafaernos omncs communiter debent punire qui omnium
3i;tori non metuunt detr ahere , & omnes ab eo feparare,
p.coi.ua2.f
ja :rges dicitur filius tonitrui , quod nome impofitum fuit
d >busapoftolis a Chriltointransfiguratione,p.j.colum.
jr.c
ici u interprctatur primogcnitus. tradunt autem eum Ar-
m;erum Saul Doech Idumxum fuiffe,& puerum qui dia-
diaa& armilla Saul detulit ad Dauid , filium Doech Idu-
n}i,p-2.col.io58.e
>n icius fandtus miifus fuit a Pontifice Romano ad predi*
cadum fidem Catholicam gentilibus , & multos conuer-
utdChriftuminThuringia,Auftria&Phryfia,par.6.coI.
l'9'C
«iscopioia quxeft.parte6col.330a
Jis&jpulchntudo m iftis lnfenoribus fiue fcnfibilibus
iu: red uccn ,\x m laudem & gloriam conditoris , qui eius
laeoria 6^ prouidentia ad omnia feextenditquantum-
lelinc minima,p.2.col. ic8y.b.c
oi isdiuina non fentitur ab iniquis, ficut nec claritas dcle
;s eft ocuhs miirmis , &€. parte tertia , columna
■MDeiperfectaoftenditurexfeptem conditionibus, &
■acranmr,p. 1 .col. 1 65 2 .f
■u> vtl malma variac piopriam actionem,quando virtu-
■ropna aliquis aliquid agit, icd quando ahquis agit vir-
I-altenus non variat . Et de hoc cxemplum,p.6.colum.
iri Dci conuenire fi quis neget,vt pro vnius diei pecca-
lura fupphcioru repcndat , immo dicat etiam fi dicm
k rcd Jat,quamuis iuftum non videtur eife benignu .
ium notabilehabct perfimile corporale,par.i.col.
Ij.b
1 naturae eftcontra malum natura?,bonum gratiae c'6n-
lalum culpje , bonum gloriae contra malum gchenna? ,
col.ii^i.c
|iincipcrcdebcs quamuisperficere nonconfidas.Me-
:ft.cn im perfeCta viam quercnci in itincre mori , quam
irofi -ifci.p. 1 .col.6 1 3.C
ad mala transfcrim us , ficut dicrtur bonus latro , qui
accommodasadinuenit adfacicndumlatrocinia,p.2.
[589.C
dupiexeligiturdiuinapotcntiaex harrefibus. Primo
ic veritas fidei elucidarur . Secundo pcr hxreticorum
ecutionemcxaminanrur,&probanturfidelesficutau-
nacc.p.6.co!.289.c
tn, lcxfcquiturexceifationelegalium. Primum,li-
fummc defiderabilis. Secundum vniuerfae legis im-
io faciiis.Tertium,fequela Spirituffan6ti,per quem ho-
iroriLirinfpiritu3libus,p.6.col.5i2.f
prcljs eft praecipuum inter omnia bona exteriora. p.
»l.i3o2.f
hominispoteft aliquiddicidupliciter,p.6. columna
e
diuinumpoteftduplicircrintelligi. Vno modo pro
bonitate diuina . Alio modo pro bono vniuerfi,&c.p.
\858.d
delcctahilc quod habetur abfque labore hominis , &
tkn cum labore fignificatur pcr mel & butyrum, P.3.C0I,
nfibilc, modicum habet de bonitate,& idco appcti
«laseius cito tranfit,& eiusadepcio & contiuuacio fafti-
di ninducit,&cp.3.col.682.f
ex.
Bonum fingularis f erfonse intribusconfiftit. Etenumeran-
tur,p.i.coI.i598.f
Bonum commune, & maxime pacis tempore, ex tribus con-
feruatur. Etenumerantur, &c. parteprima, columna
I596.f
Bonum proprium corporale , propter falutem bonicommu-
niseftexponcndum5p.4.col.2 384.f
Bonum proprie dici non poterit , quod aliquando a malo eft,
nequealiquodproprie malum,quandoaDeo,p.i.colum.
1348.*
Quod bonum noneft,quod malumfit^nonftatimfequirurjp.
4.C0I. i2 28.e
Bonumcontingit vno modo:malum autemomnifariam,p.5r.
C0I.123.C
Bonum confiftit cx omnibus bonis circumftantijs: malum
autem ex fingulis defectibus,p.6.col.5 1 l.c
Bonum /cimus,nec dele&at agere,& cupimus vt delediet, prae
uolat intellei5tus,fequitur nullus veltardus affectus,p.3,co-
lum.i352.f
Bonum & malum, bonus vfus, & malus vfus iibi adiundtaal-
ternacim, quatuordifferentias faciunt, parte 6.columna
270. e
Bonum minus comparatu ad maius bonum ,habet rationera
defe&us, & per confequens mali aliqualiter, ficut minimu
malum comparatum ad maius habct rationem eligibilis,&
per confcquens boni ahquomodo. parte prima « columna
6K'C
Bonum opus in principio non debet Iaudari,fed cum pcrfeue
■ ranter fucrit factum maxime laudandum eft, p.2. columna
33-c
Bonumtcmporale&etiamfpiritualedefignantur peradipe.
p. 1.C0I.927.C
Bonum amare, fed implere non pofTc,ex infirmitate folet ac-
cidere,p.3.col.323.b
Bonum nec faccre, necamare, eft ex ftudio peccare,p.tertia,
Ibidcm. •
Bonum diligitqui non inuitus & metulegumquodbonum
operatur , fed dilecvtione ipfius boni. parte quarta, colum.
1872.6
Ronum agut quidam, ipfius boni & bcnedic5tionis defiderio,
quidammeru fupplicij neeantin gehcnnam, &perquos
iignificancur,p.2.col.63.c
Bonum qui amat in alio,quod ipfe non poteft habere,impu-
ratur ei quafi habcret,p.3.col.i 43 2.c
Bonum quod agitur aliquando pet obedientiam debet intcr»
mitti,p.3.col.4io.d
Bonum opus de genere nonnuuquam relinquendnm cftjfi fit
occafio ruina?,p,5.col.i 1 2.f
Bonumomnequodfaciamus,pra?uenientegratiafpintuflan-
&i incipimus,& cadem comitantc perficimus, p 2. colum.
i3ii.a
BonumcftomncquodfecitDeus,fedintepore fuo bonum
eft.p.j.col. i767.a.b
Bona tcrrena (cum fint multo minora bona operibus virtuo-
fis)non poffunt efle principale praemium promiffumpa-
tnarchis pro operibus viitutij>,p.4.col.476.f
Vide eriam in Temporalia bona.
Bonafueruntquatuorpromiifaobferuantibusprarceptadiui
na.Et enumerantur,&c. Et ccontrario non obfcruanribus
comminatuscft perquatuorcontrariaillis.Etcnumeran-
tur,p. i.col.653-c.Er col.i 1 38. d
Bona rcmporalia quae habcnt impij non funt in manu fua , i.
in poteltate,quia funt aufcxibilia violcntcr,fcd ipirituaiia,
quae funt virtuoiis non poilbnraufei ri, & folum habentur
aiuftis.&cp.?col.223.f
Bonainmanu habetquidcfpicicndo tcporaliafubdominio
nicntis
GIoiTccOrclin. &Nicolaide Lyra.
JiO
menrispremit. Arquifquis eanimisdiligit, fe magis illi
ip!a fiippanir.p. 3.001.22^ -l>
Bonntcmpotaiialaigiiuitu: inprtffenti plerumque vtadca?-
l:itiaailiaant,p.i.col 495-c
Bonatortunaoculisclauli>viilcmus,qux mox apertis non
inucnicmus.in vita fomnium : tn morteeujgilanr,fcientcs
quidcft.p^.col. 973-3
Bo:u teniporalu liuecorporalia qucc rcputantur f peciofa , li-
cct fiiitoeculta,po(fiinttam.:ninueniriftudio&laborc ho
minum quanv.ns cum dirficulrare . Bona autcm fpiricualia
iicurgranacSf virtutesinfufe impofTibilceftlabore homi-
num inuenire,p.3.col.267.e
Bona tcmporalia prrcipua vt metalla & preciofi lapidcs , ha-
bcnt fuae cmanationis principia fubtus tcrram:& in profun
ilisflutiiorumfnntabfcondira,p.3.col.27i.c& 272^
Bona temporalia & corundem abundantia ab amore Dei re-
trahunc.p. i.col.ijoi.c
Bona (i quis iuchoer,mirum non eft, fed valde mirabile eft, Ci
intentionc reita in bono opere perfeueret, p.tcrtia,colum.
876.C
Bona prxfentia Deo nobis donata , confolatio funt, cum dc-
funr,iuftuiacft,p.3.col. 1 164.C
Bonatemporaliafuntduplicia,&qualia proptcr fcandalum
di.Tiitticnda.p.6.coI.i74 f
Bonapi-a?fcntia&caducadumproa?ternisquandoque habe
disdim:rrendaeffeperluadentur,|multiin ecclelia timent
& fe dcccptos credcnt.p. 5: col. 1 1 1 8.d.e.
Bonacxtcriora:ati&quoir;odo(intdicendabona,&quomo
do diuci limode de hoc philofophi fcntiunt. par. 3. colum.
31. c
Bona tcmporalia (iuc tcrrcne dat Deus indifFerenter bonis &
malis , (ic autem uon eft de fpiritualibus bonis & a?ternis,
&c.p. i.cot.1470.
Bona ccmooralia & fpintualia, licet fint Dci dona & aliter ta
men & ahter,& quomodo difterenter a Deo dantur.par.3.
col.26j.c •
Bona temporajia minima funt,& alicna a nobis. Bona autem
fpiritualiafuntmaiora, & noftra.parte quinta , columna
9i7-c
Bona exrcriora (unt propter corpus hominis, & corpus horrji
nis,propter animam,& quomodo il'a ordinanda & diligcn
dalunt. P.3.C0I.31.C
Bona extei ior 3, ficut funt propte: corpus hominis,ita corpus
proptcranimam,ergoordinai)sl")ona animc? principaliter
ad bonum corporis,eltamor & ord» perucrius^&c.partej.
columna 31.C
Bona cxtcriora,vide in Exteriorabona,
Interbona cxtrinfeca,maxima funthonor & dignitas,& ideo
iactura lftorum cft maxime atfli&iua.parte tertia , colum.
aoj.c.
Bona natura?,bona gratie,& gratis date bona fcietia? bona po
tentije & bona opulentie,dicuntur talcnta : quiaper bonu
vfum poteft homo fibi acquirere ccelefte prsemium. par.
j.col.4io.t
Bona in hac vita collata homini,parua funr ref peftu bonoi u
glona?,quiaibi confertur homini bonum mrinitum.par.j.
C0I.411.C
Boi.a optj a noftra occultare & no oftcntare debcmus coram
hommibu.sJ& qua.p.i.col.484.f
Bo.ia opera fine charirare facta ad terram viuentium non in-
ti oducunt.p. i.col.i 648. d
Bonanatur^ quadruphcia fun^f.claritasintelligentia?,capaci
tasmemorif,viuacitasfenfumcxrcrioium,integriras & fa
nitasmcmbrorum.Etpatefthomoillisbene& male vti.p.
j.col.917 f
Bonafpintualiaperfiumentum,vinum &olcum parabolicc
intclliguntur,quenoncapiunturabhominibus nifi fubfi-
:t
militudinccorporalium,pioprcrqi!od fcriptura vc
noui teftamenti loquitur n equcntcr paraholice.pa
789.a.b.&79o.d.c
Bona?gratia? & gloria? optandafuntinimicis ,terrcna5
ingencrali,p.j.coJ.ii8.f
bona diuinitus collata, non ccdunt ad gloriam male c
tibus fcdmagis ad pccnam,p.y.col.473.c
bona fpirituaha ranrum cxccdunt temporalia.quantu
tenarius vnitatem.p. 2.col.y74.d
bona quedam fun mochca,qua?dammedia, qua?dauta
ma.lJrimafuntfpeciesquorumlibetcorporum. S'fc
fuut potentia?anuna?.Tertiafunt virtutes,&fcicntin
col.682.f
bonafpiritualiaqiucalijscomnuinicatanonminuunrll
potiusaugenrur, liberaliterfunccommuiiicanda.ilj
bona multa frpe dc multis fperantur,fed cum tempusl
di habent, & exemplo vitc alios infti uendi opportil
confequuncur,vel parum vel nihil eft in eis inuentul
.C0I.2 172. f
Bonadeccriorum comparatione magis nofcuntur, pfl
1279. b
bona,cum digantur figillatim caetcra creata , ctr homl
eft ad imaginem Dei faftus, cum ca?teris hoc dicituil
col.36. f
bonanouauai-c&malanon fugerc viciumcft, quar
gisodide bonum, & amare malum,partequarta,c<
bona qua? facis,fecundum diuina? Icgis pre-cepta facia
miiio (L-pares,vtad eiuslaudem.omnia facias, p. i.<
na 152 j.u
bona prodcfle nequ junt,fi mala non cauentur qua? fu«
Peritcnim omnequodagitur, nili follicite m hum
cuftodiarur,p.i.col.74.c.f
bona citius percunt, qua? anrc rpmpusinnotcfcufu,
nondum per humilitatem confiimatio. pa1te3.cc
H7.b
bona inchoantcsjfi Iaudibus ccepcrun clelcclai i, fru<£ti
risperdunt ( velutex nebula fauoris qua fjtcaligo
gentix) vtnequeant difcernere qua intcntione qi
ciant,p.3.coI.i82.d
bona operanoftranon nobis , fed diuina? virtutiscki
afcribere,p.i.coI.i5i6.f
bona noftra veraciter in confpectu iudicis placer,cu h
fubtilus cogitando content,& quaii dearomatibus
rem reddit,&c.p.t.col.82 2.f
Bonafpiritualiafuntduplicia,&qua? &quandofunt d
daadvitandum fcandalum.p.6.col.i74.f.
Ad bonaaffurgcre perfetfe non poffumus, nifi nos fpir
pra?ueniendoeleuet,& fubfequendo cohforct't,parl
1112.
bonum inchoare nihil proficir,fi non ftuderit quisillud
num finem perducere,p.4.col.8 1 8.d
bona nacurcfuntualdemagna,bonagratie funt maioi
na autemgloriefuntmaxima.,que Deusdatomnib.
nib.affluencerjp.^.col.i^^^.f
bonorum tcmporalium cofatio non cft certum fignum
tic?diuina?3fcdaIiquandomagisadcontiaiium, par.
1469.C
bonorum temporalium fiuc carnalium fpiritualium, at
ternorum qua? certiordiftindiocft,quampafIio CI
p.i.col. 1297. e
bonorum rempoi alium adeptionc non cft immoderati
dendum,nec dc corum amifftone nimis triltandum ;
& quib.de caufis^p.^.col.ji.a
bonorum communicatio quomodo & in quibus fieri c i
cffec^u & infigno. p.6.col. 1 6o.f
bo
Ind
):,rurngcnuscfttripIex,vcIBonafunt in triplici genere.
(titfdamcnim funtin fpiritua!ia,qua?dambona naturx, q
< m bona forrnnar.p. 5 .col.7 1 j.c.Et abufio fit in tahbus &
trquidiignificantur,p.4.col.i283.c
)iis non fuit,qui malos tolerare non potuit , p.j.columna
ho.a
,ris u" in humili mente,exigente caufa vel dolore, bona dc
fdicit,non peccatjp.^.col. 199-a.b
)ris elt Deus ex fe & in fe,bonicas non eft qualitas, ied na-
tra,&c.Et egueruntillocauera,vt fierent bona,p-3.colu.
185.C . .
jcshomofimpliciterperbonitatem voluntatis dicitur ma
• nuamperbonitatemaliarumpotentiarum anim* , &
t:iohuius,&c.p.5.col.7o6.d.e
3tnccdcfpcclifuaaperiunt,cumalijs non profunt,quod
|stfeoftciulere,noii pi-odcffe,&c.p.3.col.297.b.c
niii pcrfequutionibus quasa malis frequenter fuftincnr,
8(ehabcanc,&cp.i.col.3J2.e
Jum de malo tentantur,cui nequaquam cofenciut , quo
pinfirmitacemcicubanteogrelTuscordisad iufticia ue-
r:stigunc,p. i.col.i34j.a
irfetmonib.iniquorum atteruntur,quando contra eos 'illi
v:bistumenc,quiaucin peruerfafide,autinprauis rnori-
bsiacenc,p.3.col.203.b.c
>r cum loquuncur,duo funt qu$ in fuis loquutionib. atten
<jic vt videlicet auc fibi & audicoribus (uis,aut fibimct fo
brofint fi audicoribus prodeffe non po(Tunt,p. 3-colum.
z;.c
jirum & malorum hominum vfta differenter fc habet, &
tjjuib.p. i.col.ipy.c
fotnvitanoirrigaturaquisdclitiarum ad pullulatione
:Iorum,& augmentum,ied ad fuftencationcm corporis in
frcitio virtutum,p.i.ibid.
perfecutioiniquorum vtiliseft,&adquid, p.i.colum.
e.f
jon nocet cum malis eflc corporcfed mentc . Si defic
|itus non adiuiiai locus,&c.p.4.col.io94.e
non faciunt dux res,p. 3.C0I. j97.b
:orpuscurabatcibo&potu& corde fobrio benedixit
lini domini quiillius orationem exaudiuerat fcceratq;
:mceirareinterraIfraelis,p.2.col.297.b
empcrantia erga Ruth,parte 2.columna 297. b. &
tromeritofue^deiRuthaccepituxorem,p.2.c6lumna
Lc
|iftorianosdocetvirtutcm,p.2.col.2 93.c
ssfuerunt, fed Euangclifta Matthaeus vnum tantum
linat,p.j.col.36f.Itcm pnmusfuitauus ,fecundusfi-
rertiusnepos.Primusfuitfilius Salomonqucm genuit
aab,&tetriusfuitiftequigenuit ObcchexRuth, p.2.
^i.c.&col.^oy.c.&col.ioi^.b
: Abellam vtrumfucritidcmhomo,parte 2.co!umna
|b
timxqueciboqucfacercft , cu afinus neutrius vfum
[c it & quare,p. i.col. 1 589^
id Ifaiam Ifraelcm fignificar,p.4.co!.2o6.e
>uiscurinfacnhcio mactcntur,p.i.col.9i3.b
pnque habec vt!litaccs,immol2tur,arar,pafcit,!a£tat, co
lctiam diucrfis vlibus minifhat,pa.i.col.698.f.& colu.
salurdc praefepcfcd & laborc bouis praTcpercplctur, &
lefaefepc fuoreficicur fru&u,p.3.coI.n6i.c
.0 non niii mundo vcfcunrur^p.^.col.^Sj.a
for|uomoJ.ointcrpretatur,&cui intcrprctatio congvuit,
P-3o!.iij8.c
»lra-cl pocius Bifra,cft nomen proprium & appcllaciuum,
&c>.4.col.5;oo.f
ataciain virtutc crucis Chrifticxtollamus,& lcucmuslo-
ex.
rationefan&as manus,vt Deiauxiliummereamurip.i.co
534-c . < I
Breuiffimumeftquidquidfiniturfi eternitati comparatur,p.
i.col.i66o.d
Brigamfufcitat Dominusaliquandointer malos,vtboni ma
iorem habcanr quictcm-.p.4.col.24i4.f
Bruchus vndc nafcitur,& quamdiu fic nominatur,p.4.coIum,
298.b,&col. 1914.^
Brutis auimalib.necclfaria prouidit natura,& non homini ra-
tionali,& quarc,p.j.col.i39.c
Butyrum,quod eftpinguedola&is, eft pra?cipuum inter illa
qu«dcpecudib.excrahuntur,p,3.col.274.f
CAATH FiliusLeuihabuitquatuorfilios.Amram pnmo
gcnitumjfuar lecimdum,Ebrontertium,& Oziel quar-
tum,&c. p. 1 .col. 1 273.^
Caathica?dicunturSaccrdotes,&Leuir#quifueruntdctribu
Caath,fcd diffcrcntcr nominati funt,& quomodo,p.i.co.
n8i.b
Caathitae officia habuerunt,quod humcris fuis proprijs porta
ucrunt pcrtincntia ad tabcrnaculumfcederis,p.i.column.
i2o6.d
Cadaucrpraefefertquipenitus rcfrixk nec feruidus fpiritu
cognofcitur,p.i.col. 1098. d
cadauerfi fuperfementemfineaquaceciderit non polluitfe-
mentcm,fi vero cum aqua quare dcdarat eum immundam
p.i.col.ioi^.a
Cadauer corpus fineanima,& anima fine Dco,qui cft eius vi
ta,p.i.coI.i577.b
Cadauer vocaripoteftomnis qtii peccati morte occiderit,p.
3.col.38o.d
Cadauera Antichiifti& fui exetcitus primo corrodentur a
beftiis & auibus,& poftca ttadentur fepulturae, no propter
Antichrifti & fuorum honorem,fedadterraepurgationem,
P.4.C0I.1364.C
Cadauera qui portauerunt veftimcnta fua iubebantur lauarc
inlcge,&quididfignauerit,p.i.col.ico7.a
Cadit f cpties iuftus in die,& pcr qua? & qualiter, p.3 . colum.
i7oo.b
Solus in illicitis non cadit,qui caute fe rcftringit a licitis , p.3.
col.6o.e
cadit in facicm,quiinhacvitaculpam agnofcit, eamque pce-
nitcndo dcflet.Rctro cadit,qui in hac vita repente decidir,
&c. p.6.coI. io^o.d.e
Cadat neccfle cft & mariatur quicunque conuertitur a fide &
vcritatc,p.2.col.34y.b.Inccrl.
Caduntquifibi volunteiTcforcitudo&Iaudatio, fcdnon ca-
ditcui Dominuseft fortitudo & laudatio,ficut ncc Domi-
nus cadcrepoteft,p.3.coI.i332.d.c
CadcnsadoratIob,quiaillcveram orationem exhibct, qui
quodpuluisfithumilirervidet,p.4.col.35.c
Cadcrc lcguntur San&i in facicm. Mali veio retrd,&c p.^.c.
n^o.d-e
Caderc paffim in volutabrum omnium viciorum no trcpidar,
quiinterbonum&malumquafiinfanus difcerncrc igno-
rar,p.3.col.i7o6.d
Cadcrc in corporis corrupcione aiiquando minus cft quii co-
gicacione cacita,cx dchbcrata clationc peccarc, p.2.co!um.
576.t
Cadcs cftduplcx.Vnacftlocusdcfcrtijvbi manfcrunt filii If-
rad pcr aliquod tepus , qui dicicur Cadcsbame. Alia cft fi-
ta in forcc ludar ,0.3.901.2093. b
CadcrecumDauidvolunc,multipauci vero refurgcrc,p-2.
col.j72.e
Cadcsbarneeftlocusindcfcrt6,qiiiconiugiturciuitati Pctra
inArabia,vbioccubuitMaria)& Moyfcs rupc percuffa a-
Glolfa: Ortlin. .&Nicolaide Lyra.
qnam fitienti populo dedir.Monftratur etiam vfque hodic
i btdem (cpulchrum Mariac,p.i. 001.1472. d
CoeciiuIcLnifethrcltitcruntDauid quo mmus ingrcderctur
in figuram coeci populi non admifiuri quandoque Chrifl Q
filium Dauidp.2.col.^38.d
Caindcbctfcribiper,n,&non pcr,m,fccundum Hebrxos,p.
i.col.na.f
Cain quarc prarelcgit agriculturam,p- 1 .col. 1 2 y.b
Caiiu]uareagricufturamdimifit,&ipfcfuaque pofteritas in
artib.mccciianicis|inucniendisftudueriint,lbid.f
Cain vnde habuit vxorcm,&c.p. i.col. 1 20.f
Cainoblatioquafis &dcquib.fucrit,p.i.coL ii2.f.Etcolu.
125. f
Cal pcrccpit muncra Abcl fratris fui a Deo acccpta,& no fua,
perigncmimmiffumaDeo,confumentemob!atione Abcl
p.i.col.ii2.f
Ca:r. vtdicuntHebrxidixit Abel fratri fuo verba iniuriofa
nttxreoi occafioncsoccidendicum,licetnonlinr exprefla
in tex.vcrba illa.p.i.-col.i ij.a.b
CainpuniciofeptuplafccundumHebrxosrcfertur ad morte
Cain,& fccunduproprietatcmHebraicifcrmonisdicitur ,
fcptenispunicn:r,p.i.colum.i20.f.Etcol.i2<5.d.c.f.& col.
127.C
Cain quib.adiutorib.a-dificauit ciuitatcm , fi plures homincs
nonfucrunt"quamfctipturadicit,p.i.coI.Ibid.
Caiu tuic intcifcctus pcrLamcchin vltioncmfratris fui , &
hoc fuit in alia gencratione,&c.p. i.col.i 20.f
Cain an vfque ad diluuiura vixerit,& in co fubmcrfus fuerir,
p,i.co!.i2 6.d.&col.i2 8.f
Caiphas deitupe Aaron defcenditjp.i.col.ji i.a
Caipnas non prophetauicdeChrilto rationefuimeriti,iedra
tionc fui oiricikNec fuit verus ptopheta, quia conditiones
quas verus !Jropheta debechaberenonhabuitjp.j.colum.
1200.C
Caiphas Iudxormn Pontifex quxrens Chrifti mortem figni-
ricatur pcrSaul,&c-p.2.col.472.f
Caius impera*Or mifitftatuamfuamperorbcm', vt adorire-
tur in ea,quam foli Iudari adorare rcnucrunr, p.3. columna
I9J2.f
calamitas eternx comparatur qua? jftu vndarura extcrius pel-
litur,& quarcp.^.col.^o.e
calamus cft arbor aromatica gracilis & nodofa ad modum ca
nx velarundinis;&ponebacurinfacravnc"tione qua unge
banturuafadiuinocultuiconf.crara,p 4.C0I.635.C
calamus piout cft menfuva quot cui icorum fit , p.4.coIumna
1473.C
ci!canamultorumclericorumpIusquamaltariafulgenr,p. 1.
•.-« col.i6j$>iC
cain pcccata feptem enumcrantur,p.i.coI.i20.f
calcator vue & femi;iator,pra?dicationem ucrbi Dci fignificat
P.4.C0!. 1901.0
calcedonius lapis quam proprietatem habcat,& moialis illius
fignificatio..p.6.col.i679.a
calciamencicorrigiam vtfoluam,&c.quomodohocdixit Ioa
nes Jiaptiftade Chrifto,cumapoftolusipfe portarc calcia-
menta inhibuerit.Et cccpit Icfus fa.& do. p-5-co. 1041. c
ca!ciatnemisanChriftusvfusfit:Arguiturpro&con:ra,p 5.
C0L449.& 5oo.pcrtotus.
calculuj) quid iignincar^p.^.col.S^.c '■
calcbCaleph&Calubieiuidemnominafunt, p.2. columna
1 n6.e.f
ca'cb fuit filius Efrom.Et dicunt aliqui quod patcr Caleb fuit
binomius & dittus eft Efrom & Iephone, &op.2.col.99.c.
Ercol.io^j.c
calcb habcbat tantum octo annos vt dicit glof.Hebraica quan
do accepit Az.uban,&genuit cx ea Icrioth,qui natus ctt no
noannoxtatisCaleb,&c.Sedimprobaturglofla,p.2.colu.
102 i.c
caleb coniugium cum Maria (orore Moyfi vt glo.Hebraii
cicimprobacin\ibid.
caligo quxdam eft bona,quxdam eft meroris & turbinis: I
col.595.a-b
callidus propric dicitur qui preuidet pcricula fibi ab alii<
paraca,p.?.col.i664.f
cahx in facra fcriptura intelligitur pc;na a Deo inflida] vcl jj
genda,p.3.col.994.f
calix Dei dicitur amor Chrifti vcl fpirituffan&i, & quarc; .
col.jjS.d %
calornaturalisduplicitcracccndirur,p.3.col.27i.g
caluariclocus dicitur,nonobcaluicium Ada?,qucm ibic
tiutur iepultum,fed ob decoilationcm damnatorum ,
co!.455.b.Eti3ii.b
caluitii mchoationem vcl principium dicit fencftra, qui
do homoincipitdecaluari,diciturhabcrefeneftias v«
ncitram incapillis,p.i.col.t025.c
caluitium dicitur perfe&io vcl finis fluxus capillorum,&
intelligaturperhoc,p.i.co.io2 6.f
calumniatorcsquidicuntur,&cp.3.col.65.f
calumniadcfcribitur,p.i.col. 1068. f
calumnia habct in fe tentationem,fed tentatio potcft efl*
calumnia,&c.p.3.col.7395.b
cambyfcs Dariifiliusdittuscft alio nominc Nabuchoc
forfccundus,quiaficut primustcmplum deftruxicii
rxedificacionem cius impediuit,p.2.co.i5 5 1 . c
camelopardalus animal cftalbis maculis refpcrfum,cap
melolimilis,colloequino,ped!b.bubali,pei caetera pa
in Acthiopia nafcicur, col.i539.b.& 1540.^
camelus eftanimalgibbofum&onorifcrum,&eius m
tas,p.4.col.485.b
camelus mundumar.imalpartim,quiaruminat , parter
tem immundum,quia vngulam non findic, par.j .coh
2?.a
camelos meliusfciuntnutrire&cuftodirelfmaclitx, q
raelitx,p.2.t*o!.ii24.f
caminus Exodi 9.quid iignificer,pa.coi. 563.I-). c
candordupIcxXlcprx&fucisjp.^.col.-S.d
cahhedrin dicebancur,qui fucrunr de collegir ,fcu confi
Iudxorum,adquosomnesdifficultaces, l\ u dubialej
deiperucniebant Etreiidebant fub rcsib.&ducibi
dx,&c. Ec durauerunt ufque adcertimtempus am
ftru&ionem tcmpli fccundi, &oparte 1. colunina 364
coJ.368.cf
canishabeturinfcripturisproconrcmpru,p.2.co.20i.*
canis expers quidem rationis eft,fenfionem tamen obtir
rem prope dixcrim rationi,p.2.co.i 5 2 5 .a
canisfupraomniacgteraanimalia, amorem dicrurpn
Domino feruarc,nec tcrrore nec iniuriisoblitcrari 111
tur affe(5tus,p,2 .col.2 oi.b
canis cum vomkjCibum qui pcclus dcpi imebat abiicit,f
ad vomitum reucrtitur,unde leuiatus fuerar,rurfus 01
tur,& myfticatioe ufdem.parte6.col.i363.b
Ite p.3.col.i7i7.a
canis tanta? vilitatis reputabatur,quod non folutn cratai
immundum ad immolandum & comedendum , fcd (
ae redimendum,p.6.col.62 3.b.e
canis primogcnitum ndn potcrat oflcrri,ncc eriam rcdi
tur3quidaurcmdeil!o primogenito fcan;sfiebar,nc
primitur,&c.p.y.c. 1599 c
cancsdicunrur,&gcntes&ludci,&qijarc,p.3.cp.852.d
cancs dicunt Iude 1 gcntiles omnes Et uocant gcnrlcs >q
func dc Iege eoi nm,p. i.coI.7o8.d
6 canes bearos,qui pcrfcquuntur infidclcs,fures abigunt
lia fan&a cultodunt,p.2.col 8o6.e
canesacanendodidifunt. Canumeniin confuctudocl
Iocalatratu dcfcnderc,in quibus fc norunt alimoniai M
pcnre,p.2.co.ibid.
cai »
Ind
ex.
iibusinfitueftnaturareferregratiam &fol!icitas excubias
rodominorum Cilutepr^tendercp.a.col-ij^j.b
ijbusnondedicfanctum Chriftus, cum infidiatoribus &
)nculcatoribus fecreta myfteria loqucbatur , &c. p.j.col.
rficut iniuftoprofapiemia,ficimpioproftulticia accipiu
tr,&c.p.4.col.i749.b
r:ics,glona fcnis.Icem canicies hominum prudetia,eft, p.
ttroLji-a
n:ies fcnfuumcum caniciecapitis dignitas & reuerentiafe
ltn,p.3.c.i694.e
nnesdiuinorumlibroruuiquihodiefenfuEuangelico ex
p nuntur.per do&ores veteris Tcftameci fignificatur , &c.
Lcol.ii i5-a
nnica? fententia? non funt immutandc; , parte i. columna
i:.a.b
Inicas fcripturas folas in Ecclefia legendas, parte 2.colu.
l^.a
i lici li pingues pra?fentias odore percipiunt , fe prefenrcs
jxianrdi vero tcnues,vicariosmittunt. Etaffimilantur,
S.p.?.col.347.c
ynthomincslugubrcselegiasquib.deploratur calamitas
erumquos diligunt,p.4.col.5^.b
i ntindigne:Laude pueri Do.qui fe magnos putant, p.3.
c.i30j.b
uantant hilaritcr.qui non amat^p.j.col.p^.a
uumAnnaedignumadmirationc,p.2.col.32i.c
ltumquod,p.r.co!.<5i9.c
it a niulta legimus in fcripturis,fcd hoc, Moyfi.f. primum
»niumeft,quod Acgyptns&Pharaonefubmerfopoftvi
fciam cantatur,p.i .col.6 1 p.a
£jagraduum(fcilicctpfalmiquindecim)quare fic dican-
ba quo,& ad quid fadti funr,&c.parte tertia , columna
J7.a.b
Itla-ticia fubticet Ecclefia in feptuagcfima,& quarc, pa.
U.1225.C
canticorumlibri matcriaque fit,fcilicet quis fponfus,
fponfa,quia vario modo ab Hebr^is & Latinis affigna
).3.col.i8i7.c
canticorum liberquaruorperfonasinducit: fponfum,
dales eius:fponfam,& adolefccntulas cum ea.Ibid.
canticorumlibcrjfecundumtranslationem noftram in
bus difcrcpat a fitera Hcbraica,& fimiliter fignatio ca
K>rum,&clbid.
:anticorumlibcrapudHebra?os,quibus& quando le-
permifuimcft,p.3.col.i8i5.&i8i6.Vidccciam inE-
lelisdifficultatem.
:sDauid inftituit,poftquam obtinuitregnum & arca in
rnaculo fuit vtexcrcent officia coram Domino/par.2.
o42.f y
:s principalcs tres fuerunt.ficut rres fuerunt filii Leui,f.
lan de Caath, Afaphdc Gerfon,Ethan ( qui alibi dici-
duhum)de Mcrai i,p.2.rol. 1 o42.e
Ifcserant fic ordinati,quod Heman cum focictate fua e-
I mcdio.Afaph autcm cum fua focictatc ad dexteram,
squatuor prxpofuit Dauidcanenribus pfalmos ante
gn.qnipfalmosperfonabanttnbusmodis, & quifue-
fip.?.co!.424d.e
crunr tres principales in Vercri Teftamento,& dc
II lltorumtrium inftituri funt viginti qtiaruor cantores ,
feruicbantoidinatctvigintt quatuor Hebdotnadarus
lC.U0t;tKJ.S,&C.p.2.C0l.IIl6.d
P vigintiquattior inftituri funt per fortes,quis effct pri
u&quiscactfccundus,&c.&nonfunt ordmati ieoin-
irordincmparrum vclctatum,&c.partcfecunda, colu.
lc '
^rs dc fimplicibus Leuitis,aliqui erant cantores ad dicc-
dumdiumaslaudcsjaliialijsin officijs eonftituti <mia ali-
qin crant iaoirores,aliqui cuftodes vaforum, &c.ibid.
cantorumordinatioinfuisofficiis diftinaa fuir per viginti-
quatuorvicesfibifuccedcntes,ficut&ordinatio principa-
hum faccrdotum,qui Hebdomadatiidicebantur. Ibid.
cantatoribus & canrat ricibus inftrumcntis muficalibus, & uo
cibus hmnanis licicum cft vti modcrate,& horumratio, p.
2.col.638.f .
cantus rcleuatlaborcs,& tollit tedium,parte'tertia, columna
1365.C
capharnaum diciturciuiras Chrifti,& quare, parte5- colum-
na i6;.a.Eteftciuirasprincipalisfiue Metropolis in Gali
Ixa,columna 246.f.&columna76i.b.Icemparte4.colum.
117 b
capillaturammulicresnutriebant.ficutfitadhuc in aliquibus
gcncibus,p.i-rol.iy49.b
capillo.s(vtvcterummos fuit)fiquisnutriuirob fpeciem cor-
poris,cosaf'fliclionistemporea(cindebar.Eteconucrfo,c|
tempore tranquillo abfciderat,in oftcnfione aftliaionis nu
triebar,p.3.coI.3i.a.b
capilloscorporalcs quidam ofTerunt diabolo, &c. p.i. colum.
1539 b
capiliorumcrefcentiainNazarenis, erat fignum durationis
voti,p.i.col.i684.f
capillos capitis difcipulorum dicit Dominus efTe numeratos,
no qui tondcntur vei proiiciuntur vel etate pereunt, f ed q.
in N.izarenis eranr,quibus inerat virtus fpirituflEnSti, p.i.
col.676.f
capillos capiris appelJauit Dominus virrutes animi , & mulri-
tudinem fcnfuum,dc menrc tanquam de capite Apoftolo-
rumprodcuntcs,n.r.co!.i 156. f
capitifuoornatum 'dccrahit qui Chrifto honorem debitum
non pcrfoluit,p.i.coj.992.e
capillorum nigredo atteftatur fortitudini & iuucmuti , par.3.
col.i86o.c
capitiumquiddicitur,p.3.coI.287. a
capitulumquideft,&quarc ficdieitur,p.6.col.875.c
capitulorum fignatio in Bibliis noftris,eft frequenter defe&i-
ua,quia frcquenter non fequitur fignationem Hebraicam,
necetiamHieronymi,&c.p.4.coI.i925.c
capiuntur homincs pcr diabolum & miniftros fuos,in triplici
ftatu.Primofcilicctprincipes&pra?lati,fecudomediocres,
tcrtio omnes,per tripkx inftrumentum,&c.partC4.coIum.
2050 f
capiendimodusChriftum,magisconueniens ad fubuerten-
dum populum(qtiem Pharifcitimebant)fuit,vcfieretper
difcipulum,&c.p.5.col.983.b
cappadoces & Philiftau exierunt de eadem gcnte,p.4.colum.
870. f
capparis renibus va!ct,cft herba qua cxcitatur Iuxuria, par.3.
col.i8i2.d
capras pili velcaprarum pclles,fi femper fignificarent fcetorr
poenitentiummouipfumanimalintcrmunda computare-
turnecinlaudefponfi diceretur. Capilli tuificutgrexca-
prarum&c.p.i.coI.75i a
caprarum plcraeque pariunt bis,f.hyemc & aeftate quorura
fcetus chimarrus & chimarra,&c.p,i.coI.936.e
caprcam&ccruum,quidam rcliquisanimalibus mundiora
effeexiftimaucrunr,p. i.col.i532.d
captiunsnon omnis,proprerpeccatum fuum captiuis,p.4.co.
1063.I)
capriui duccbantur in bcllo colligati,& cilicio fiue facco indu
tisjfubtractis cjs veftib.pic;ciolis,p.4.col.879.c
captiui dicuntur ciuilitcr mortui & fipulti , p.^col. 135-4.3 &
1 260. d
captiuidudiradebanttiranriquitus, quantumad capiIlos&
barbam,p.4.col.879.b
captiuorum capica radcbantur & ducebantur nudatis capiti-
e 2
GlofTarOrciin. &NicolaideLyra.
busadmaioremeorumconfufionem, & vi&oriae dcclara-
tionem.iimdiilrahel atuur,&iub corona vendi diccban-
rur,p.i.col,i666.t
Captiuitandasdecemtnb. propeccatis vlrra montcs Perfa-
rum,tta vcamphusnoniinrnuerfurx ad proprium locurn
deplorac Propheta.p.^.col.iS^j.c.Itcmadhucnon eft rc-
du;ta,p.4.col.8o$).c
Captiuitas ludxorum vt tradunt Hebra°i , non vcnit quadiu
rcgcs& populuscolcbat v!tulos,icd poftquam Ofeerexp
nuiir vc li vjllencjrcntadccmplum Dci,&ibi facrilicarcr,
carens vcrbpopulusomnitxcufationccaptiuitatus eft, p.
4.C0L 1871.3
Captiuitas ludaeorum perquor,&quosfa,5tafuit> &per qux
ligntficatur,& quarc,p.4.col.i 907^
Cap^ciuitas ludax)rum Babylonica,&captiuitas hodiernafq.
ipli itomanam vocant)commituncurps diffcrencurin Le-
uitico& ia Deuceronomio,&cfubnomine maledidionu,
p.i.col.ii4?.b.c
Captiuira:eimmincnrc& hoftili per agros vrbefque cladc fer
I ience,naciira!c cft,cundtos qui euadere queunt, alc* vel ab
dita rc']uirc,p.y.col.996.e
Caociuitas ludxorum Babylonica toIerabilior,& mitiorfuit
Hebrxis incompaiabihrcr mag;s quam captiuitas hodier-
na,& hoc patcc cx tnbus,p.4.col.i766 f
Captiuiras lndcorumpra?fen:>,eft fecundum Rabbi Salomo
proprcrpeccattim vicu!i conflatilis expiandum , propter
quetn nunc fuftinenc atflietiones,par.4.colu.445.c Sed fin
Captiuicas ifta modcrna ufque ad finem mundi durabjt , &c,
p.j.col.jij.b.Item fmc figurata per capriuicatem Baby-
ionicani,p.6.col.i 1 34-f
Cap ioicas quomododicicurauerfaa Iacob,cumdecemtrib.
qux eranr maxima pars delccndcncium de Iacob ( fuerunc
tranfmigrara? vkra fhmvna Gozan:& non fuerunt reuer-
faainlibciacionc Babylomca,&cparte 3. columnaio^i,
& 1092.
Captiuitas popul: Iudaici quidnobisfpiritualiter fignificec,p.
4.col.io63<b
Capciuicacis cempus Iudarorum prima? & iccunda? quandoin
cep:r,& quanrum durauic , parce quarca , colum. 1 1 1 3.0 &
I I i^.cf.
Capriuitatis malum quantum boni popL lo Dei attulit, liqui-
dcoitcnditur,&nobtsinexempiUin >'rcponitur,p. a.col,
i2 88.f.Etcol.i2 94.d.e
deCaptiuitateBabylaiiicaredierunttantumdiia? tribus , &
pauLidedecenunbubus,xc.& tamen mulci deiftis, &de
llh.srcmanfcruncin Babylonia,di.rentiamorevxorum,pro
hum,6v bonorumtcmporahum,&c.par.4.columna 1883. c
Et columna 2053.b.Icem,parce2.coIumna 1053.C Et col.
1316.^
Capuc quod apercum habetur,in luctu operitur,parte 1. colu,
992. e
Capuc optimum ponit fa?pe Dcus,vbi fuerat caput peffimum
ipfoabfcifo,p.4.col.2o69.a
Caput loannis Baptiliaj in tna loca dicitur fuiffe allatum , k<H
nuncin Ambiaius crcditurelfe,p. 5,^01.253. c
Capi te coopcrto dcccnccr orare poffunt ahqui m fecreto , vcl
vc fingulares perfona?.Sic Pfahnos canentes, lic pradicans,
docens in fcholis,&cp.6.col. 284^
Capira mouere fuluit homines pr^admiratione , quandoui-
dencaliquid cffe magnumrcpcntedcicdum,&annihilatu,
P.3.C0I.737.C
Capire datn.iatur,quirurpiter&beftialiteragit,utformaho-
mmis priuccur,quifapicntierationcmnon tenuit,p.3.col.
1403. c
CarbonesIunipcrornmdiuferuantur,f.ad annum, quando
fuis cincrib.iuiu opcrti,p.3.col. 142 i.c
Carbunculusardentiumgcmmarumprincipatumtenet , fic
dicltisqtiiaignitus,vtcaibo,&c.p.3Cc)1.2T34.e
Carccrduplcxcfi,f.viciorum& rribulatjonum.Primuse
probohnn,quimcntisoperib.iniuftisgrauantur,don«!e
nc foIiKiincxreriorestcnebrasproiiciantur eternc dat
tionis.Sccunduscftiuftorum,p.6.col.i3 32.e
Cardinesorbisterra»quifunr,n.3.co!.i6;8.f
Carcctum non ca; piturmanu,quia acutis angulis furgenj
num fccatjp.^.col. 1 1 6.d
Cariatharbe,id elt,ciuitas quatuor,quia quaruor magni F
archarfunt Ibi fcpulficum vxorib.p.i.col.274. c
Item,p.2.col.i54i.e.Itcm,p.j.col.45 5.c
Carmclus,p.4.colutnna i32.c.f.&col.299.c.Item'., p.2.c
478.e
Carmen in novtc,lxticia eft in cribularione, partc 3. coluii
65-f
Carmcn Mofaicum,an fic mcrc propheticum, vcl cxhort
rium,& comininatorium,p. 1 .col.i 65 1 .c.& c. 1667.C&
1669.C
Carnale efrlcitur hoc, quod nimia difcuffione setitur,p.jj
i738.e
Carnaiis homo poteft dici homo natus de muliere, id eft
luahtate,qui fcnfualitati iicut matri ftudet obcdire, p.:
165. c
Carnalis delectatio dicitur lcclu!us,&cp. 3.C0I.3 1 i.c
Carnalts vita perfcenumintelligitur,p.3.col.385.c
Camales & ftulti cum eis cofulitur ad faluccm,ilu totum
tantadnoxictatem,&inuidicftimulomci:ati , nequil
ftif cliguncdeferuire uolutvtati , parce quarta , coiu
2431. c
Carnales & infirmi,& fi ob meritum caftoe fidt i & pietati'
eleclorumfortem pertinent,longe tamtn ab hts lunt
dicunr..Nonaudeoloqui,&cpar.2.colutnna73i.c&»
11 52. f
Carnalesquiqucpr3efentemfcelicitatem& copiam reru
poralium,certant libi mulciplicarc,p. l.col. 1 5 2 j.c
Carnalesquinquefeniibus corpor;sdediri,cu.i i)< mino
rintcorrcptijicclafuapropiiacugnoiccntes, tufte M
cufIoseiTeconfitentur.Etperquid(ignificantui.p.2.c(
na349«
Carnalcs de vitiis fuiscarnalib.pcenirentes, & poftea re
uantes,obiurgandi iunt per aiperam correctionem.Su
tiam malcdicendi,funtqtic etiamcedendi corpor.:
quos,&quomodo,p.2.col.i4i2.f
Carnales homines a priftina conuerfationediTcedentes,
vnitate fidei &bonorum operum fc nobis fociantes,
errores in vfum noftrum 116 couerramus , fed tfiundb
Etdehocfigura,p.i.col 1536.6
Carnalium muhomaiorcftin Ecclefianumerus quam-p
ctorum.SedquantumpraeltatiL numcro , untuin-^H
bunt merito,p.2.col.73i.cf.Et col.115 j,f
Carnalium in Ecclefia vitam morefquc baiilica grandistl
atriumiacerdotumfigurat,p.2.cul.ibid.
Carnalib.aCttsquiadhuc incumbit,ncccifeeft vt menttsl
rnmfpirituahterinftrucreerubcfcat , par.^.coiuni
Item p.2.col.548.d.e
Camahbub illecebris feruienti,nafcuntur pundioncs ili I
quibus vel ie ucl proximum lacerat,& hoc uitarc nonl
p.3#col.i7i5.b
Carnalitasnoftra taliseft, utardentius defidcret pi
p.6.col.9i.b
Camalitaiis ituecupidiratis uicio datur iudiciu equituti fl
quonocancur fupcrfluitas,guia,inepca l<;cicia, lnxuril
dulacorum applaudcncia,& fupcibia,&cparce 4. colil
1564.^'
CarnalitasuiciumperPharaonis nomen iignificatur, li
4.C0I.1243.C
Caro a beitiis tacla cuius efus Iudf is uctitus quid /ign:. ^
p.i.col.io7.b
r
Index.
jcr Canansum fignificatur,qua? licet nobifcum eft, no caro in refurre&ione ex gloria anima? ad corpus redundante
cn obediens,nifi tantum quod tributa foluir,id eft, mi fiet incoruptibilis in nullo aggrauans animam nec impe-
erium agcndi aliquid vel merendi,p. 2.C0.11 }.a dicns a diuina uifione,p 3-Ibidem.c
»nificatur per Amalech,qui intcrpretatur gens bruta , caro noftra poft refurre&ionem non eget ciboru refe<5tione.
fpereamhomoconucnitcumanimahbusbrutis, pa.i. caro Adacante peccatQitaimmortaliscreataeft, vt pcra-
S^SS limoniam adiuta,eflet mortis &doloris expres,&c. par. 1.
oftradiciturmulicr,quaeinfidiatur calcaneo noftro,& col.3i.a
a fingulis noflrum.Et quid pcr calcaneum defignatur, caro dicitur reflore quan do cx \% ticia cordis interiore,fit quae
co!.78}.a damrefluentiaincarneexteriore, partetertia, columna
ihiInifiperanimamconcupifcit,fedconcupifceredici 6i8.f
:um anima carnali concupifcentia fpiritui relu&atur , caro qua» aliquando fuerat inimica per obedientiam fpiritns
col.5 i4»d conforsfuturae haereditatis exiftet cum anima,pa.i.colum.
3ncupifcitfincanima,quamuiscaro concupifcere di- 1361.3
ir,quia carnaliter animaconcupifcit,par. 1. columna caroChriftiveraeftfubfpcciepaniscx virtute facramenti,
r.c fimihterfanguiseftfubfpecieviniexvi facramenti,c£tera
aamDeusfecit,noneftcarcer fedcotruptio eius,& te funtexconcommitantia,p.y.col.i 13 2.f
o^p.j.col.i^o.d caroChriftiquomodoreahterfumitur&fanguis,&qualiter
bumquepermoleftiasta<5ta,flagellofuo mcriiudicat funtcibus&potus,&rcficiuutanimam,quceeft iminorta-
im,quemlpfa carnipraefidensnon videbat,&c.parr.i. lis,Sednonficeft decibocorpoi-ali,quitantumreficitcor
13 32.e pus,quodeft,corruptibile,p.j.Ibidem.
im ita efficitur ieiuniis,& vigiHis maceratur, vt non pe carnis veram naturam,fiue veritatem carnis in Chrifto,ofte-
s rumpar ur,tunc caput ad collum retorquetur, & non dunt fai .guis & aqua,quar fluxerut de eius latere in cruce ,
:inditur,p.i.col.9iy.a P.6.C0I.1413.C
iiomodo debellatur,& vincitur,vt fpiritui f ubiaceat,p. carnis macerationem Deo faciunt acceptam feptem condi-
3I.64J.C tioncs,p.6.coI.i6o.f ,
a fuam lacerare dicuntur viri fan<5ti,& quando,p.3.co. carnis defideria domare nihil adeo ad hoc valet,quam penfa
.f re qualis ipfa fit mortua,p.3.col. 248.d
a noftram non debemus abominari,fed f ouere,& ne- carnis motus beftiae funr,qua? continentia quafi cauca prefTae
iria illi praebere,curam tamen eius in dcfideriis non fa & fi tenrando rugiunt,non tamenad effe&um quafiad ra-
,p.i .col. 1 J96.C biem morfus excedunt,p.3«co!.86.e.f
ftra,vt ad virtutem decoremq; perueniat caftitatis,ne carnis nomine,carnis deleciatio accipitur,partc. 3. columna
eft vt oret,ieiunet,vig:let,& omni continentia labo- 5 1 2.e.
1 delectationes ingenitas ficet,&c.Exemplum de byf- carnis uoluptatem,minoris laboris eft,incognita caueie qua
:.p.i.coI.774.d reiicerecognitam,p.2.coI.i36i.a
ftra vitulus. fuperbus eft,hanc offerimus dum caftam carnis moleftiis afticiuntur homines quinque de caufis : Aut
idimus,p. 1.C0I.913.C propter merita augenda,aut propter humilitatem confer-
la Babylonis dicitur.Et quare,partc tertia , columna uandam,qui ob peccata intclligenda & corrigenda aut ad
T gloriam Dei,aut ad initium aeternae damnationis,p.y.col.
oftrae caftigatio pcr lignum fignificatur.Et quare, p. 503.6
,i742.d carnispeccatumalliciut&fiiperinducutnouem&quatuor .
rifti multis nominibus nominatur, f.arca velamen , Et dcfignatur per Ie<5tum ferreum, qui habet cubitos lon-
s,&c.Etquare,&c.p.i.col.i042.e gitudinisnoucm,&quatuorcubitoslatitudinis,partei.c.
uift',deitatistabernaculum,p.3.col.6u.b.c i478.f
ifluifti tripliciter inte!ligitur,vel illa quae crucifixa & f e carnis delc<5tatio quotiens in mente iniqui dominatur , in ta-
■ velfpiritualis&diuina, &cparte fexta, columna bernaculoeius(ulphurafpergitur,p.3.co.2oi.a
carnera fuam quidam offerunt in holocauftum, fcd concupi-
|iriftilicetabfolutefumptafitterra,nontame dicitur fcentiaegloriamaculantur.&c.fcdquafi ftultae virgines suc
Hquia eft diuinitati vnita,& virtute fpirituffancti for- qux corporccaftae fucrunt:oIeum autcm charitatis,& aha
atp.6.coI.879.c rumvirtutumnonhabuerunt,p.i.col.jy2.f
Irifti non erat peccati,quia non de traduce mortalita carnem cum fanguine non commcdetis:Hoc quadrupliciter
siMariampcr mafculum venerat,quamuis exvirginc exponituraludaeis,p.i.col.5j2.f
HUlis fuir,ex aqua fimilitudinem habebat carnis pecca carne qux ad beftiis tra«5ta cur non vcfcantur Iudej,'p. 1. col.
>p~cul.i$90.d 7o6.f
jDrifli & Mariae licet in lumbis Adae & Abraha» fuerint carnes vefpertinat quidquid mana promifTum populo fignifj
l^nter tamen ad matrcm & filium traducta cft,par.i. cent,p.i.col.536.e
4».f.Item.p.6.col.867.b carnesinveteriTeftamentooblatas in altari, comedcbant
^Be cft fine peccato in hac vita,nifi illa fola quac non ha quafdam faccrdotes,quafdam propinqui,&c.parte 4. col.
uitifcvitium,p.i.col.2 9y.f 2i8.d.c
qutraduciturdc Adameftfubie<5tumpeccati,parte.6. carneshoftie propeccato commifllonis & omiflionis erant
5 f facerdotis offerentis,p.i.col. 3 5 9.C.
qui cx Adam traducitur peccatum in fc habct fi anima carnes agni Pafchalis tunc crudae accipiunrur,cum humani-
adi:crctur,&ipfahaberet,par.6.col.98.f.Itcm parte i. tas Chriftiarrenditur,inconfidcrata,&finereuerenuaco-
gnitionisreliCtailhusdiuinitatc,p.i.col.f88.d
ncnincvcrmisfignatur. Etquarc,p.3.col.248.d carncs invefpere,&panesinmane quaie daii funtfiliislf-
»pa.mDeiinferccipercnonpotcft,p.4.col.676.c raeI,p.i.col.63J.c
nora poft refurrcctionem eadem crit & diuerla & quo carnes cur in ercmo defidcrauerunr, cum tamen Irraclita? dc
iod .&c.p. j.col.2 1 1 .a Aegypto cum multis pecoi ibus ex' ';. nir;p.i. «. 0I.63 9.C
e 3
Gloflae Ordin. &Nicolai de Lyra.
Carnes quare & cjui dcfiderabant Iudxi in defcrto,&c.parte
i.col.28i.g . .
Carncm voracitas plerumquc cruditatcm facit mde morbos
p.i.col.is^d.d
Carnium craffitudo & dclitiofx epular prouocant corpus ad
libidinem.p.2.col.i36.f
Carnium cfus quando coceffus eft.Vide dc hoc in Edus car-
nium.
Carpogratiani hxretici funt qui ncgant rcfuredionem car-
nis,p.i.col.ioi6.f
Canhago,ciujtas magna Africx capitahs , parte 4. columna
I2 8o.f
Carnlago habet fpeciem offis,non firmitacem,parte ^.colum
na^Sj.b
Carthalum quid,p.4.col.634.e.f.
Cafia in aquofis nafcitur,& crcfcit in immenfum & reddit.o-
dorem,p.3.col.745r.b
Calfiodorus Senator,in pidura poft fe reliquit tabernacuh ,
&templipofitione,acaltarisholocaufti,quodeua Iudeo
rum dodoribus didiciffc putamus,p.2.col.73o.c
Caftigat fc pulchre,qui cxemplo alterius fc emendat,parte 6,
col. 276.1
Caftigatio quantum profuerit,p.2.col.66o.d
Caftimonia ad perfeclum mundicix candorem ducitur,cum
abftinentia caro fatigatur.p.t.col.798.f
Caftimojiia carnis fxpe caftimoniam mentis adimittit, dum
fegnius bonis operibus infiftunt quando minus profpiciuc
p.i.col.798.d
Caaitasvirtustresgradushabct,p.j.col.236.f
Caftitas carnis nitjil cft , fi non affit mentis ftiauitas in amo-
re proximi,p.3.col.87.b
CaftitasmagBanoneftfincbonoopcrc,necbonu opus ali-
quid finc caftitace,p.3.col.i743.c.
Caftitas eleuat mentcm a carnalibus.Et ficut difponit intellc
ctum ad contemplationem veritatis,fic ccontrario luxuria
mentcm deprimit,&c.p.j.col.4ii,c
Caftitas purx confcientix & conuerfationis per byffum figni
ficatur,p.3.col.ii43.c
Caftitas coniugatorum etiam donum Dci eft,& non tantum
caftitascontinentium,p.6.col.2 4.6.d.e
Caftitasperpetuanoftrisfacerdotibus indicitur.Et quarc ,
p.j^columna 6jg.c
Caftitaseorumquifecaftrauerunt propter rcgnum caeloru
melior eft & magismeritoriaquamfxcunditasprolis,p,
4.C0I.461.C
Caftitas fermeto accepto quotidie caftior efficit, fic acceptx
nequicix fermento,quotidie efticitur,nequior & deterior ,
P.1.C0I.1391.C
Caftitate candida mundicix corporalis induutur omncs qui
dumquatuorparrrsorbis,p.i.coI.n74.c
CatalogusfortiumDauidcxprimitut,&piiniocxprimui|ui
nomina alsquorum valde norabihum,fedido aliorum 1
giscommunium,p.2.col.658.f
Cathariihxreticirefutantur: Etquare,p.3. col.6oi.c
Cathaphrigx ore vcnenato mel promittunt,fed turpc ef I
cerc qux in occulto faciunt,p.4.col. 1749 D
cathecumenifig;uranturperNicodemum,p.5.col.io67.2
cathedra docendi.in Docendi caihcdra.
catechizandi & baptifcadi infantes excmplum datur qui e,
faccrenecfaperealiquidpoffunt,p.5.col.268.e
catechizandis,quatuor Euangchorum principia rcciratujfi
dc figuris &ordinecorum in apertione aurium folertctn
diuntur,&c.p.x.col.777.b
catholicus bonus rcgno ccelcfti dignus,debet habere vncb
nem fpirituffanc^i in cordc,in ore,in opcre,&c.p.2.coll
J22.C.f
catholicusbonusmagistimetdcbonisfpiritualibusamig
disquamdecorporalibus,feudetemporalibus,par.2l
155°-C
catholicus Dcus timens omnia ager Dowtoru confilio,2 b
pturarumdocumento,p.^.col.2i36.e
cathohcus quilibet,cum artem quam pro communi util it
didicit,f uperbix vel cuiuslibet vicii cotagione pollui |
fe gladio confodit,&c.p.2.col.i059C
catholicus hxreticufque (quorum perpetua contcntio) u
difparintentioinuiccmfemperrixantur.Alterenim;!
tatcm,alter defendit vcritatcm,p. 1 .col. 1 617.3
catholici mali licet ab ecclefia non rccedant.tamen mag |i
ueniuntur pcr diuerfa vicia feruirc diabolo quam peil
na operamilitate Deo,p,i.col.i5 j6.d.
catenx Samfonis clauos indicant cruci'fixi,parte 2. colii
26i.b
cauc nc uacuus ab operc dies eat prxmium minuatur ,
3.col.ioi.b
caucndi ficut funt illli qui habent fpecicm bonre vitx prt
dogma nequitix,fic & hi qui cum mtcgrc fidei & dot
fintturpiterviuunt,p.5:.col.i52.e
caufaprodudiuacreaturarum fiue rerumeft,quod Deu
ducit easomnino libere&voluntateliberrima- &$
neceffitate.Vbiexduditurerrorphilofophorumqui'
rut Deum creaturas fiue rcs de neceffitateproducerc;
col.9j8.f
caufa dilationis ne populus Ifrael deleretur,propter ma:
dinembencficiorum Deieftduplex,parteprima coh
i6j9.a
caufa vna incarnationis Chriftifuitadfupplcnduin p
dionejn legis pcr ipfum Chriftum incarnatum,par.j
71 2. f.
Dei officio alfiftunt & laudes ei orc,moribus, & a&u con- caufa rebellionis Ieroboam c5tra Salomonem,vnde oc
crepant.Etdehocfigura,p.2.col.U57.a
Cattor&Potluxgeminidicuntur,&gentilesin mari Deos
inuocant.Etquare,p.6.col. i2ja.d
Caftrabantur antiquitus illi qui in domo regia feruiebant ad
interiora domus proptcr fecuritatcm a mulicnbus , vt di-
cunr aliqui^p.^.col. 1496^
Caltri alicuius rcdditionis tcrminum an liceat prefigere Sara
fcniSjp.2.col.i576.f
Caftra iunt prxfens vita,in qua femper contra fpiritale-s ne-
quitias pugnamus,p.i,col.95 i.b.
Caftrain cxercitu Hcbreorum erattria,fcilicet caftra Deita
tis,atrium in quo crat tabernaculu:Caftra populi,qui erat
cxtra incircumituLeuitarum,&caftraLeuitarum qu£e-
rant circa tabcr naculum,p.i .col. 1 024.^
Caftrorumoptimusfituseftinfiguraquadrata,p.i.columna
n86.d.e
Caftrorum filiorum Ifraeldifpofitio cirea tabernaculii fecun
nem traxit.Etaffignantur caufe. diuerfx a diuerfisjjMil
782.f
caufaprimaplusjnfluitincaufatumquam caufa fccui
ideo Deus qui eft caufaprima & reaor totius creatu
facit ad gubernatione cuiushbet communitatis qua"
nes aliijimmo fine ipfo omnes alii nihil pofiunt,par.
309.C
caulx rationalesomniumrerumquxnaturalitcr fiunt
do funt abfconditse,p.6.col.54i .c
caufx eorum que per gratiam fiunt,fiue eorum qu^
ternonnaturalitcr"fiuntinDcofunt.Ibidem.
caufx & naturas reru non poteft homo explicare nec c 11
ad plenum intueri nec auris inftruentc dociore ad fi ^B
fcicntiamperuenire,p.3.coIumn.i749.Vidcctiami
tura.
caufa noftras finguli fi rcquirimus,in fcripturx Dci el|
inuenimus. Ibienimnobisomnibusincoquod ff|
Ind
ex.
•r patimur communiter refpondctur, parte j.columna
ao.d.e
•-tclislicet vti,contracautelas malorum infidiantium, bo
D5 exemploChri(ti&Pauli,p.y.col.352.f
acelis vtendi exempli contra maliciam pcruer(orum,exem
.umdeditDauid,quandofefimulauit ut euaderet mortis
iriculum,p.2.co'.457.c
jei & claudi quos Dauid coepit,fecundum do&oreS fuerut
hmines quos Iefubxi pofuerunt,in f ortirudine murorum
|nfidentes,in contemptum cxercitus Dauid,[&c.Rab.Sa.
fcit c\$ ilti cceci & claudi erant dua: imagines , quaru vna
rjrxsetabat Ifaac,qufin (ine fuic coecus,& alia Hcob, qui
(tudicabar ex luctacum angclo,&c.Et quare dicuntur cce
cSt daudi in plurali,Iicet efle tantum vna imago,&c.p.2.c.
!7-c
etas vbi ignorantia peccati,poteft caufari tripliciter,pa. y.
Ell82.f
*;as,non dicit fimplicem negationem vifus,cum fit priua
6,fcd dicit negacionem in mbiectoapto nato , & pro tem
prehquouiiusdebetinefle:Et(iceft in fpiritualibusde
c:citatementis,&c.p.5.col.u82.f
I as mentis,an excufet pcccatum,& quid fit cxcitas men-
t .Qnale pcccacura excufet,& quomodo excufct , partc 5.
id.
jetas vel ignorantia qux cft caufa peccati,tripliciter poteft
ofari.Vno modo cx ruditate Itellectus. Alio modo ex ne
g^entia ftudcndi.Tertiomodo caufatur ex maliciapro*
pjuolun:acis,p.5.ibid.
Kas mentis confequens ad actum peccati , poreft fe habe
.citer.AntecedenterjConcomitanterj&confequeter
d.
as cxilii quod homo (e non nouit vnde contigit , par.3.
l65-a
filius fuit Ifmaclis,a quo Sarraceni defcenderunt, & io
ipfumdefignatur populus Ifmaelitarum , parte 4. co-
a 368.6 columna 486. d. Itcmparte tertia, columna
2.d
n cft nomen fluuii qui inter Ierufalem & montem Oli-
corrit per vallem Iofaphat,p.j.col. 1 307.»
s quac eft altiflima arbor nifi fuccifa in utilis eft in fua ra
manens non facitutilesfru&us,p.3.col.6i9.c
)par.2.col.7ot.b.&col.7i8.e.Etcol.ii72.f.Itcmpa.i.
rjoi.b
ut Sela didtto Hebraica, fecundum Hebraeos do&ores
us bene (entientes^fignificat perpetuitatem, fed fecun-
1 dottorcs Hebraicos in eadem lingua magis cruditos,
1 fignificat-.Et quare & propter quid ponitur,&c.par. 3.
oj7.b.c
rdicitur Deusincordefuoeaquxpertinent ad homi-
quando non oftcndit crga eum bencficia extcriora,di
BendoeuminarTlidtionemagna,p.3.col.i37.c
»arc nullus pcrmittendus eft,nifi fidcm faciat dc fua or- -
■tionc.Et vnde huius habctur argnmentum , p. 2 .colu.
Ho.f
Peshabitatorcsinquitallegoricusinterpres,lpontcaflu
n«ecorpora,infantium vagitum,& incunabulaparuuloru
£&quofdamadpropriamrerramreuerfuros:aliosfutu-
odaemones.Sed dclyramentafunt,p.4.colum. 77o.d.e.
.a.b
Kia defiderare dcbemus,& illa hoc modo adipifci uale-
lhp.i.col.474.f
elacorpora an & quomodo poftunt dici animata,&cpa.
; 9-b.c.Et exteniius,col.667.a.b
:ldia corpora an & quomodo habtnt contrarictatcm , p.
W.i i89.a.b r
| a corpora licetfint agentia de necc(fitate,habent tame
Jl Jtemimmutandielemeta&compofitacx eis addiucr
fasqualitates, exquibusdifponunturhumanaicorporaad
^ uarias infirmitatesjp.^.col^^ .d
CocleftiadicunturmundariperChiiftifanguinem , ficutta-
bernaculum diccbatur antiquitus mundari . p. 6. columna
899.C
Cadeftiacorpora,an & quomododigniorafint hominc,pa.i.
col.i i49.a.b.c.i jo.d.e
Celeftium corporumdccor,maximcconfiftitin luce, parte^.
col.284.f
Ce1eftiumcorporummateriaqu£&quaIisfit,partei.colum.
2.e.f
Ccleuma quid dicitur,p.4.col.766.f
CcllauinariautdicitRab.Sal.dicitur,edqu6d in liba.minib.
facrificiorum cfTundcbatur vinum,& tunc Leuitae & carito
rcsincipiebantcantarelaudesdiuinas,quaj ordinantur ad
dilectionemDei,&etiamproximi,parte tertia, columna
1831.C :'
Ctlte iculpantur in cilice.In Bibliis antiquis habetur, uel cer-
tefculpanturincilice,quodmagisconfonat cum Hebreo,
P.3.C0I.213.C
Ca?lum&rerracurdicuntur in principiocreata, &non fa«
daproutc^ceraecreaturxfadfxdicunturjpartei.columna
2.f
CeJum,non vifibilefirmamentum,fedempyreu,idcft, igneu
velinrelledualc,crcauir Deusin principio,quod nonabar
dore,fed a fplendore dicitur,& ftatim repletum eft angelis
&cp.i.col.2.f.& 23.3 .
CaHum de quo dicitur.Fiat firmamentum:vtrum excedit ae*
ris fpacia,an ipfe aer uocetur firmamcntum,parte i.colum
na lo.f
CeIumquodfirmamentumdicitur,defcribitur,parte l-colu.
^87.a.88.d
Celumdequodicicur.Vocauit Deus (irmamentum ca?lum,
quid ibi cejum illud figniticer.Ibid.d
CeUimcmpyreum(dcquodubitauerunt do&ores , vtrum fic
aliquis locus corporalis an nonjeft c?lum cryftallynum , <%
etiamdicituraqucum.Etquarc,par. i.col. n.a.Etcolum.
i^.d
CxlumempyreumdiciturceJumcek>rum.Etquarc,parte 3.
col.iySi.c
Celum empyreum quod eft locus beatorum,dicitur tertiu cj-
lum.Secundumcryftal!inum,dicitur etiam Paradiius , &
utrumqueintrauitPatilusin raptu,parte fexta.columna
447.C
Caelum quen folet cuius figurc fit,Sedfpirituflandus quauis
authorcs noftri fcierint,per eos docerenoluit,nifi quod fi>-
fitfaluti.p. i.col.i2.d
Celumquceritfiftetan moueatur.Si moueturlnquiunt,quo-
modo eft firmamentum.Si ftat,quomodo fydera in eo fixa
circumcunt,&c.p.2.col.ii8.d
C^lum aereumfuitpurgatumperdiluuiumjafcendcns 15.CU
bitos fupra cacumina montim , parte fexta , columna
75i.b.c
Cejum hoc vifibilc prius fiimamejitum diclum eft poftca cg-
lum,p.i.col.i4i5.a
Cflumquomodo &quareapertumfui(fedicitur Chrifto{Ba
ptizato,p.5.col.4S8.b
Caslum quare magis apertum fuifle legitur in Baptifmo
Chrifti quam in eiufdem paflionej&cpartc quinta,colum.
487.C
Cflum quomododiucrfimodedicitnrapeririin Baptifmo&
in paflione Chrifti.Ibid.
Celum quafi teCtum mundi extendit Deus,non labore,&cp.
3.col.ij23.a.b
Cejum cft camera in mundo,tcrrapauimentum, par. 3. colu.
13541
C^lum undiquc circa tcrram, unde ctiam peccatibus lux,aer
c 4
Gloflk Ordin. &Nicolai de Lyra.
fpiritiisplunia,indefru«fu»s,fincc?lodificitterra , parte 3.
COl.I2 2 2.e
carlum & tlcmcnta dicuntur angelorum opera , non quia funt
eorum fadtores,fed quia adminiftratorcs,eo modo loque-
di quo uinea dicitur opus uincatoris, & domus gubernan-
daopusdifpcnlatoris,p.3.coli!mna2052.t
celumornauitDcusftellis&Inminaribus, acremauib.aqua
pifcibus,& terram aninulibi!S,p.3.ibid.
CeUimaercum dicitur metaphonce ad fimilitudinem obftu-
pefccrc, quandonotabilitcrimmutacur, (icuthomo ftupi-
c«.is ia facic mutacur.Ifto modo dicitur cclum obftupefccre
in rempcftate,quaudofiiuicronitrua,procellae & fulgura,
qux funt figna Dei,p.4.col. jpj.c
celurri fignificatur per tabcrnaculum,quod anim? deuotae no
poflunt ingtcdidurantevitaprarfcnti, &cpa:te i.colum.
427. c
cffIumdiciturthcfaurus,quiaibiabfconditafunt & repofita
bonadiligentibus.Itemquiatotaferrilitasbonorum in i-.
ftis infcrioribus prouenir cx influentia ceji & ftellarum , p.
i.col.fiyo.e
caelo &.tcrra in;natura corporum durabilius nihil eft, parte 5.
col.i332.b
cseli extrcma fccundum apparenriam vifus in circumitu orizo
tisnoftri,videnturfupcrterramfigi:&mediumquod eftfu
per capita noftri in altum erigi : & fic habet apparentiam
tabcrnaculi extenti,p.4.col.3 j 2.f
c*lidicunrurfolidifIimi,quianon diuiduntur & reuniuntur,
vnde foliditas propric & alise qualitates elementares , non
funt in celis^quae funt altcrius natur$,partc tertia, columna
34*-c
celiperibunturinfinemundi,non quantum ad fubftantiam,
* fcd quantum ad aliquam difpofitionem.Et huius declara-
tio,p.3-col.i2t7.c
celi(vndedicuntur auescel.i)noneftdubiumquin in diluuio
perierunt,&periturifuntigne.Defuperioribus autcm cft-
hscflorumvtrumipfiperituri funtignc quaeftio eft & di-
fputatiofcrupulofiorinterdoc-tos, parte fexta , columna
207. a
caeli funt inanimati & infcnfibiles,parrequarra colum.659.b
Et fic agunt in haec inferiora cx neccfftate nature, &caetera
Ibid.
caelum primum,fecundum,& tertium multipliciter exponitur
p.6.col.477.a.b
caeli alcitudoa terra qnomodo accipitur,& comparatur ad|di-
ftantiam Orientis adOccidemem,partetertia, columna
I222.f
c^li fupcriores funt mutabiles quantum ad fitum : inferiores
autem vt aer quantum ad alterationem , parte 3. columna
1217.C
celi exaudiri dicuntur quantum adjtemporalia & quantum
ad fpiritualia,& quomodo,p<4.col.i7 17.C
celos quidamdicuntrres,fcilicetaereum,£thereum,& fyde-
reum,Nonnulli feptem,primum acreum fecundum aethe-
reum,tertinmolympium,quartumigneum,quintumfirma
mcntnm,fextum aqueum,feptimum angelorum, p. i.colu.
567.2
cjnaChrifticumdifcipulis^utrum fueritfacta Iunadccima-
quartacxiftcntc.Etarguitur contra & pro : cum rcfpon-
fionc& folutionisargumentorum,partequinta, columna
1274-f
cenaculum vbi Chriftus fccit caenam cum difcipulis . Et
ubi ipfi latucrunt , proptcr mctum Iudcorum , & vbi rece-
pcrantfpiritumfan#um,idemlocus cft,partej. colunana
628.f
*enereth nomcn eft laci magni,per quem tranfit Iordanis flu
uius,& vocaturinEuangeliomareCenereth , a quadam
vMlaficnomiuata,fuperlittusciusfita, &cparte prima ,
■
col. 1478. f
cenobit? qui dicuntunp 6col.i02;.b
ccnfum vtrumliccatdari Cefariannon. Iftatquaeftioom
habuit a temporc natiuitatis Chrifti,p. 5 .C0I.369.C
cnfusnoncftincriminefcdaffcctus,fcd qui bonis maleul
t ur hoc agit,vt per cdacitatis ingluuicm,eo quo viuere c .
buitpanc,moriacur,p.i.col.236.b
ccncariusnumcrus in dcxteraincomputatur,pollicc& ind :
in coronam flcxis.Vnde:Iam dextra computat annos, p , -
col. u75-a 4
centenariusquiaalcuatranficaddcxreram, in caelcftis v::
figniticationcm poni confueuir,p.i.col.284.c.& coI.i2;[l
c.ltemparte.2.columna 1168. d.& columna 1 169. b. &<[;
lumna i437.c&columna.i6o8.d.Item partc 5.colum»
centuplum recipiet omnis qui rcliqucnt pa.&c.Scd hoc qu.
modo,p.5 .col.3 24.C& 941 .b
centurio quis & quare fic dicatur,p.5.col. I59.b
cepe&porricumlachrymiscomeduntur, partc 1. colu
1232. f
cepta bona qui diftriCte non exequitur,diffolutione negli
tie manum dcftruentis imitatur , parte terria , colu
i68i.b.c
ccreusquandoquevnus,quandoqueduoantecuangcIium
feruntur,quid&quos ligniricent, parte tcrtia , columi
»47
v1
ccremoniaequid& adquidfunt, partc fexta, columna 7}!
& 190.
cercmoniae lcgis funt in quadruplici difTercntia:que;dam p J
tincnt ad lacramencajqua^dam ad facrihcia,qu^dam ad \,
feruationem , quedam adfacra, pane quarta> colnmr
6S8.d.c
ceremoniaIiaveterislegis,quaeprincipaliora, & quidfigwl
bant,& quare ceiTauerunt,p.6.col.686.f
ceremonialia an tantum erant figuralia,vel an habebant dl
plicem rationem,fcilicet,literalcm &figuiaIcmJ&cp.3.(L
I957«a.b
ceremonialiaquodnondcbcntceffarctemporc Meflie ./1
gumentum validum putant Iud^i fe habcrc contra Ch|
ftianos.Sed foluitur,p.4.col.22o6.f
ceremonialia omnia reducuntur ad pre/eptum dc obfcruai
nefabbati,p.i.col.674.f
ceremoniales obferuanti^ vcterislcgis,fignificanturperucl
& quarc,p.2.col.674.e
ceremonialium duplcx eft opus & exercitium,fcilicet,opus
perans,& opus opcratum:& quid fingulum horu reipici;
&cp.3.col.io57.a.b
cercmoniu legis ptfcipuefiliis Ifrael,&cExpofitores Hebn
rum dicunt,quod hoc preceptum vocatur fic quia non h
betrationem literalem fic claram,feu potins fccrctam,&
p.col. 1307.3
ccrnimuscertiusinlucediurna,in nocturna vcrovifione p
imagines videmus,p. 3.C0I. 3 1 o. d.e
certifudoeftduplcx,fcilicct,cuidenticj&adhsfioncs,panc
C0I.677.C
ceruus fcniograuatus, excrefcentib. pilis & cornib. ferpetc
naribus haurit,&c& hauftu defontc fumpco,cornua& 1
losdeponirjp^.col^^.d
cerui tempore amoris difcendentes apatria,alter dunib
altcrius capiceimpofitofefuftcntant,&cparte ?.colum
1832. e
ceruicfuslicituseftfecundumlcgcrn, non tamcnlcgitura
quis fandus ceruinas carncs comcdifte in veteri Icge , p
col.i6i2.e
<cfar Anguftus fub quo Chriftus cft natusdiu/fit rcgiam pc
ftatem Acgypti in fcptem principatus,nepofient rcbdla
quod fuit qua?dam difpofitio adhoc quod Euangeliu prc j
carct
Inde;
arctur!ibcreprrorbcm,p.4.Gol.i49 b
farea Philippi ciuitas eft lic dic*a,quia pcr Philippum re-
0aata&liaca,ptiusdi&aLach!spofteaDan. Etqua
coonc Pelenas,feu Palmeas,eit & aha ciuiras, in Palefti-
aiicdida,p.5.col.277.c&coI.5o67.b
iriesSanfonis diftmcta erat per fcptcm floccellos,p.2.co.
>9-
ura vt Hebrei fufpicantur mutato nomine eft Agar,qua»
ira morcua de concubina tranfiuit in vxore,p.i. co.zSo.
,291. c
:s pifcis magnus intra Oceanum detinetur,ne veniat ad
lariamed;teiranea,in quibushominescommuniusnaui
:int,ne fic hommibus nociuus,p. 3.C0I. 108-f
}i eft maximum animal mannum,& longitudo eius,occu
j.tfpaciumquanrumquatuoriugeratcrra?.&c.par.3.col.
no.f.colum. 1 2 36.C Vide eciam rabulofa ludaeorum deli-
pentadeLcuuhan,col.ibidcm Itcmcopiosedf hoc p.
C0I.25.C
Mnnontediciturhabercrnultasplicasadmodum fulfis
c pofitas,ad quarum reuelationem nullus auderct acccdc
y,p.3-coi-76.r-
1 quomodo capitur & occiditur,parte 3.coIumna 3 90. f.
«.1.1235. c
t, inuurus eft in ripa maris iuxta Portugaliam , de cuius
Jigua particulatim decifa, fuerut onerati viginti quatuor
nii,cx,quo fatis apparet magnitudocapitis,cercbri,& o.
■orum,p.3,col-397.c
s elt ita rcrrihile,quod quxlibet creatura vltra modum
rreretintrare. Ibidcra.
uxmandibiiixiupcrior&infcrioradmodum portaru '
;-iir & clauduntur.lbiuem.
uamj: funt magna? ad modum icuti , & ita coniunctx ,
vix aer poteit inter eas ngredi,p.3.Ibidem .
ul: videnturalonge permodumcuiufda claritatis dif
aellmilisaurorae.lbidcm.
quondamfuitdictaterraSennar, partc 1. columna
•c
i abundant fluminibus,& ftrenui funt in nauibus^p^.
§6.f
i vnde originem & nomen trahanr,parre t. columna
f
i feroces intcrpretantur,& eius morahtas,parte4. col
.b
folem adorant,dumq; rcgi morral;(Ezechiae fcilicec)
m fuum prebuiflc obfequium cognouiflenr,illum ado
um plus homine crediderunc , parte fecunda,colum.
d
icupidi,capta Hierufalemrecipiebant dc fepulchris
"oia, .i.col.i943.b
i&Perfaeequisgaudent,p.4.col.674.e
ldoeorii lmgua quadam propriecate diftat ab Hebrara
oarbitraLuilinguamHcbrarorudfe Chaldaica, &c.
cpl.i497.b.Item p. 2.col.245.f
orum literac numero & fono concordant cum Hcbrai
jfcrcpant tamencharactenbus,id eft,riguris, partc 6.
1695. a.b
oriunPhilofophi,Mathematicifcilicet&eti3mreges
lncipes dlius gcntis & omnia faciunt iecu -lum artem
cet pcr confiderattonem aftrorum,parte 4. columna
5a
ica ti aMatio apud Iudcos,Thargum vocatur, & eft ma
aurhoritatis apud eos,iic quod nullus aufus fuk ei co-
iccrc,p..).col.265.c.&col.438.c.Vidcetiamin Thar-
K
/ocatur Ephrata cjuia fuit vir Ephrata?, p.2 . columna
tarrtranftu^rut Septuaginta pro eo quod eft Ham, & qua
re..qao Aegyptus vfquchodielmgua Acgyptiorumdici
x.
turHam.p.t.co!.2oo.t
Chamosidolum confecrarum,p.2.col.2 ^y.z
chanaan quare maledicitur & non Cham,&c'p. 1. columna
171. b
chanaan pucr anceqtiam nafcercrurmalcdiceretur,quomo-
do&quarep. i.col. 1 37i.a
chanaan;&terra.f.promiifionis,aNoepoftdiIuuium ipfiSe
fuitordinata,c\ polfmodtsm Abrahx (quiaeracdcftirpc
Sem)& poftcrirati cius promifla eft,fcd Chananej occupa
uerat iniuftciftam terram datam Sem & fihis fuis, parce r.
colum.i86.e.Etcol.i95.f.Etcol.209.cd. Item,par,6 col.
1130.0
chanaan in Hebraeo eft nomen proprium & appellatiuum .
Quando eft nornen proprium fignificat Iudeam,&quare,
quando autcm eftappcliatiuum Tignificatterram Babylo-
nis,&quarc,&cp.4.col.i203.c
chaiianxi.Vnomodoaccipiunturgeneraliter pro omnibus
illis qni defcenderunt de Chanann . Alio modo dicuntur
fpecialiter,&cp. i.col. 1 3 1 5-c.Et col. 1468^
chananad habitatorcs Iuda?c,antefilios Ifrael,quomododi-
ctifuiKcomedifle carneshumanas,& bibiflefanguinem,
&CP.3.C0I.1937.C
chananaji filios fuos idolis immolabant.Ibidem.
character Baptifmalis cft indelcbilis gratia,partc 6.columna
i3i4.f
charitaseft virrus quamnihil vincit, partefexta.columna
747. b
charicas in nobis dcbct cflequadrupliciratione.Et commen
daturiniribusprimo, f.quiafacirparticiparc deitatem,fe
cundo contra hon orem fiuuri iudicii dat fecuritatem,ter*
tio,excludittimoribicruiluatem3p.6. columna 1403. c&
1404.^,1405 ,c
chanras mterius femper habcri poteft,quamuis in publicurn
non fcmpcr poteft oft -ndi.aluer de vinutibus aliis,ex fra-
giiitatecaiuis,p.6.col.i359.b
charitaspolfidecferua;otammagnicudinem& amplitudine
diuinotumeloquiorum,p 6.C0I.684.C
charitas eft hortus deli; iafum,ex quo omnia genera virtutum
nuiriuntur, quoafcenditfomquiirrigat omniagcuera
virtutum, &primuman toilcnsfeinquatuorcapitavir-
tutum,partc-4.columna 996.f.hem partefecuuda colum.
724.!'
Charuas cft fons proprius bonorum ,cui alienus non com-
nuinica',p.6.col.3 I2.d
clKir^asfoIaeftjqti^cnamredditajfemperretinetdebitore.
redditu: cum impenditur,debetur etiam fi reddita fuerit,
quia nullum rempus quo impedenda no fit.Nec cum red-
ditur amittitur , led potius reddendo multiplicatur , &cp.
6.col.i66.e
chariras omnrs minus quam intcr duoshaberinonpoteft,
Et huius ratio,p.4-col.2 39i b.c
chai itas ordinata ci,& quomodo,p.3 .col. iSj.e
charirasliccrprir.cipaiitcr Deofubiiciatur,tamenmanifefta
turperdilectionemproximi,par.6.col.9io.f.
charitasvcraconfiftuin tr;btis,ialicetinieccptionehofpitu
in compalfione oppreflorum in fubuentione paupcrum &
inflrmoruin,p.6.col.95 3.b.c
charicas fi non habct quod der,dct caliccm aqua: & tantum
imputatureiquantumZacha:omulta, parte^. columna
1432.C
chanras paticns eft,benigna cft.Si alterum decft, chantas no
eff.f.ii coleiat quos no amar^vcl il non colerat quos amat ,
p,3.coi.87.b
charuasnomeiuliiliciiltaris erubefair,p,j,CQl.5.84.d.e
charitasad altannrai.ilitcrlurgitjCtimad ima proximorum
mifeticorditerfcattrahiccV quon.odobcnignc dckendit
adinfimavalcnrerrecurrii ad funima,p.i.col.737.b
Charitas in cordibus elcaoi u iiuxtinguibilis niaiict, qtiia in
futi.ro
GlolTxOrdin. &Nicolai de L
futuro in mcntibtis fanctorum charitatisferuoraccrcfcit,
p. i.col.oji.f
Charirasancuacualwurficutfcientia.Etqiiomodo fcicntia
&charitas poffunt dici ct!acuari,p-6.col.3 16. c
perchaiitatcmChrilhisnobifciimintcira5pcrcharitatemcu
illofummus m roelo^p. 2 col. i47<5.e
Charitas ftatcrna iicut cft quid 6ptimum,icae cotrarioodiu
fraternumcif quid pcflimum p. 1.C0I.380.C
Cbarjrasficutftimulatadbqnumduplcx, lcilicct naturale&
gratuitum,ita recalcirra contra malum,quod Ht rciiftendo
tcntationibus & dajmoni^p.j.col.i 360. c
Charitas qna? transformat amantcm m amatum, per fimilitu
dinem dciignatur,p.i.co!.3 2 .f
Charitasdiciturglutimum Chrifti,& quarcp.t.col.io.a
Charitas dicitur omnevcrbum,p.y.col.82.e
CharirasdciignarurpcrIofue,p. i.col.1648.
Chariratis opcra ciTc diccbant q<iidam,crcbro conuiuari,lu-
xuriari,confentirc vitijs alicnis,&c.p.6.col.i37i.c
Chr.riratis prjeceprum quatuor locis traditur in fcriptura , p.
l-.coh^j.c
Charitatisprxcepta, qua? funt prima & maxima mandata,
cur intcr prxccpta decalogi non ponuntur,par.i .columna
68o.e.f
Charitatis praxcpra cum duQ fint , pro vtroquc fa?pe vnum ,
ponirur,quarc & qunmodo,p.6.colum.i66.e
Charirati.s p; c?ccptum,qualiter lit intclligcndum , qualiter fit
primunijqualitcrimplendumjp.j.col.^y^-c
Chtrkatis opus pcr catenulas aurcas fignatur, par. i.colum.
791. a.b
Charitatis gratia qncm no infundit , proximum fuum etiam
iiipfeDcohuncgcnuit,extraneumrefpicit,p.3.col.373.b
Charitatis latitudo,!ongitudo,fubhmc& profundumdonge
& mu!:iformitcrdilucidatur,p.6.col.544.e.& 54j.a.b
Chanratem fignificat panis,& quarcp.5. col.851.b-c
Chantatem , vt habcrc ftudcamus , quadruplici ratione per-
fuadctur,p.6.col.i4o3.c
Chananarusqui contraDcum nitebatur,&pra?liebaturvi-
ctor rcmaniit,p.i.col. 131 y.b
Cherub fingulari numero,plurali autem Cherubim,fed Grc?
ca confuetudo neutri generis Cherubin pofuir litera m in
n mutata. Hie.autem & mafculino gcnere duos cherubim
aurcos,&c.p.i.coI.734.f
Cherub gcneris mafculini, numeri iingtlaris,Cherubim plu
ra!e,&cp.2.col.723.c
Cherub , de quo Ezechicl fcribit , qua? & qualis eius facies &
quare alibifacics bouis dicitur,p.4-col. 1 15 2.f
Chcrubim duos fccit Moy fes fuper arcam. Salomo vero ad-
didit alios duos multo maiores , quos in templo pofuit, &
quarc,p.2.col. i^.od. Etcol. 144.8
CherubimarcaerabernacuIiquaremutuoferefpicientiSjver
fis vultibus defcribunrur,p.x.columna 73 5-a. Ec columna
736-a
Chei ubim alis expanfis dciignantur, & quare, p. i.columna
735-cl ,
Chcrubimfiabanrcrcc."tispedibus,intelligcdumeft5n6quod
vnum pcdcm habcbant magis cleuatum altcro,quati ctilpo
nercntur ad ambulandum , fed ftabant fnper pedcs luos,
&c.p.2.col. 1145.3
Clvrulvn duo inrra fancla fanctorumerantimagincsiuue-
mim liipra propiciatorium pofita?: Et hoc fecundum Rab.
SaI.&aliosdoc-torcs,p.i.col.68i.a.AIiterfccundum Iofe-
phum.co!.735.e.Itemp.4.col.ii52.f
Cherubin, Scraphin, troni & dominationcs, Archangeli,fe-
des,virtutes,angcli,miniftri,ha?c militia dicicur omnis vir-
tus coelorum,atquc mnlta funt officia,qua? fortatfe aut nos
inlibrispoiitafacriSjnonpoiTum^^-mit.nircauthumanis
celata fcniibus iiKiuirerc non vvalem , parte 2. columna
I270.f
.
lcolai ctc L_yra.
Chcrubincur pofitain adytotempli,p.i.co].i492.d
Chirographa fingulorum manibus icripra, propriis fie
indiciisagnofciintur,p.i.co!.ii79.c
Chora & chore quam fignificationem & diftinftionehaLEt
P.2.C0I.1055..-1
Chorcquandp tcrra deuorauitcummultisaliis, filii eiufe
maferunr ftantes in acrediuina uirtutc quoufquc 1 1
fuititerumrecltiIafubpcdibuscorum,p.i.coI.i378. K
coI.i38i.b.Itcmp.3.col.749.b.c
Chorc qucm pro inicjuitatc tcrra viuum abforbuit cur ii |c
ncalogiaiuftorum lcriptus fit,p.i-coi.y 37.C
Chorcfihjan omncsfucrintianitores,velqiiidarr, cantcfs
Etanatemporcperditionispatns eorum,quod fu
ferto,habucrunt fpiritum propheticum,partc ?. colutij
749-b.c
Chorus quid fignificct , & quomodo accipirur cum dici r:
Laudarceuiiiinchoro,p.3.col.i586.c.f Itcmp.i.coll
626.f
Chorus cft ctiam genus menfurx,&c.p.2.c. 699.C. Item;|
COi.I720.f
ChryfolyclK:s!apispreciofus& ciusmoralitas,p.6.colu ■
i68o.c.f.Itcmp.4.columna 115 2.f
Chryfjpaillis,lapisprcciofus&eiusmoralitas,p.6.colu u
i68o.e.f
Chriftianus quilibet debet efle tcr inunflus.Et figuratur |
pcrtripliccm Dauid vn&ionem,p.2.col.538.f
Chriftianusbonus a Chrilto inundtus vnctionc gratioe,!
ficaturper Dauidinun«itumaSamue!c,parte 2. colui
434E
Chriftianus in hac vita,fcmpcr debet pendere in hac crut
fit tixus clauis & prc^ccpris iuiticix, vt Chiiif us in cruo
uisconfixus fiiir,p.6.col.5i8.d.e
chriftianus populusquem antichriftusad idololatriamfi
fpnrciciamconuertereconabitur, iignificatur pcr Ele
rum,p.4.coI.242 5.a
Chriftianusanimi virtutcdcftirutus^quivcndirpoiTciliu
lam fuam, ideft, animam diaboio pcr mortak m culp;
fignificatur pcr fratrem acccnuatum , &c. partc i.coiui
IT27.C
chriftianus mollis & eftaominatus,qui nefcit rcfiftere pe
tisnoneftaptusadreceprionem Euchariftie, & iignil
tur per filiam faccrdotis,&c.p. 1 .col.i o 1 o.f
chriftianuspeccans mortaIicer,perSedechiaminftitutur
regem fignificatur.Etquarcp.4.r.ol.i 205. c
chriftianus populus non cft Idumxus , licer hoc tcneatur
da?i in omnibus Iibris iuis tam Thalmudicis quam aliis
redarguntur,p.4.col.3i3.a.b.c
chriftianuspopulusmalusdefignaturpci poptilum Iud;
& diciturvallis vifionis.Et qaarcparrequarta , coK
215.C
chriftianusfipatiturprofidc &confcflionenominis Cb
nonerubefcar,vt poflicdici.Bonuscftdoinmiisiftc,
hflbet tam fidcles fcruos,p.6.col. 1 3 3 9-a
Chriftianus quilibct in ardto pofitus,pcr prcccs deuotus
currcrcdcbctaddominum Iefnm Chrifcum,cxcmplo
uid,qui venitad Achimclech,&cp.2.col.4;6.f
Chriitianusquilibetcfrdifpcnfatordomini lui. Ethoc t
citer,velindifpenfationefpirituaIium,vclin rcgiminc
poralium,vcI in bono vfu gratiarum iibi a Di.o collata
pnr.5.co!.405.c
chriftianus vir fentitdiucrfarum prxlia cupiditatum, itu >
rum conilidus,p.5.col.6i6.f
chriftianusbonusquilibetin Chriitt virtutc fiducialircr I
tradiabolumpugnaturuslignificaturpcr Abiam,&c r
2.C0I.1183.C , 1
chriftianusperfequutionistempore,& temporepacis, h;|
quibus poflitprobari in confeflione Chnfti,p.J-colui &
2J'a ChriftiaB
Ind
ex.
ianus qtiilibet bonus qui conatur fupplantare vicia, cft
js Chrifti per adopcionis gratiam & iignificatur pcr Ia
i,p.i.colv5 20.C
riinus adhaerens Chrifto fideformata charitate,fru<ftifi
peropera meriroria>fed fipra?fcinditur,&c infru&uo-
rcddicur.p.4.col. i i8o.f
anus per ouem (ignificatur,&cp. i .coI.699.b
anoe vitae perfectio non confiftit cfTcntialitcr in pauper
:voIunrana,fed voluncariapaupertasoperatur mftru-
nralicer ad perfe&ionem vitae,p.j.col. 1 2oo.e
au.£rel<gi.oaUiioertacem,inferuitutemnimis onero-
iconLierti::ii,quifuperpopulumCatho!icu ftacutani-
gjauia ponuni",p.6.col.i 7 26.1727. 1728.
Lno quals dcbebat clTe fabbati obferuatio,p.i. colum.
<■]•
bpocuilibctregnum animaefuaebeneregenti adaptur
c Pf.iitnus.Domine m virtute tua lajcabitur rex
C0L565.C
irouiniaconuopi+iiumilitatemdiligere,in le-
;iip;u:a?cautum eflV,fidem rencrc,modum infcie
|cruare,& chantatisregu!am,p.3.col.2i3 i.c
n licerc,finecrimims obie&ione aut proba
ocua .lacuetucTiaianus&EiiusAdrianus, &c.
'..colib^-.c
unnfndectra?qualibus&inferioribus affabilem effe & •
Bemfcnioribusiiunwlciinjp.^.col.i496.e
num non folum in atfibus,fcd eciam in habicu ordina
efleuult Paulus.p.i.col.i 17 8. c
nu decct-cfledifciplincdiflrictioris,prO'quo Chriftus
tuus eft,pro tc Dci filius iugulaeus eft,& ltcum t.e pcc
delcctat,p.i.co!.92i.c
ni aiiqnnnclinantinorcu folisfe verfusillam part£,
cntes in hoc modum paganorum,qui eos in cade ter-
raeccflcrunt,p. i.col.) 5 5 .c
ei quidam acccptum myftcrium corpris & fanguir.is
ini,iicinperditioncmfibi conuercunc,iicnt IndaMin-
ptibcnericiis,idololatraefac}ifunt,p.i.co.i6;8.e
ni dum non crubefcunt imitari peccata quibus cthni«
lIuntur,quafipervxoresalienigenasdegencianca lc-
Verbi Dei,quotucruntgenerati,p.2.col.i3 28.c
tni qui hodic vcntrcm fuum,vt Dcum habent aut aua
mfcquuntt!r,autcaetens mundi illcccbris mancipati
imitanturSatnaricas,qui tta dominofciuicbat,vtdiis
on rcnunciarent,p.2.col.i355.b
ni mali 111 bonis tct renis tantum modo c6fidcntcs,frc
ernitunturimpedirebonosChi'iftianos(quifuiit fra-
orum in ridc) a profcctu in via morum,&cpar.i.col.
c
iquidcfcrtavcritatead errorcs'dcdinat, malignis
ibus tfaduncur,qui dignicatem angelicam pcrdidcrut
0I.1659.C
airuda:z.anccs,& Iudei ad millc annorum rcgnum
prophctx icfciLnces,cogenturvt (ufcipiantomncsq,
ttieri!K,ii!habnaruros in ccna Ifracl acdificandum Ie
imcxrriicndum templum,&c.p.4.co!.i 356.C
>ii populigrauamen exmahciaclcri pcrucifiooftedi-
"antum cnim pondus citatioaum,exc6municationu ,
dictorunu&c.fupcrpopuluinponitur quod fubonc-
erdcp:c(fus P.4C.2 153.C
nidupliccs& rictidicuruur ruga?,p.3.col.i86.f
iq 11 tamcn Chrilti nomincgloriantur, & mali acVi- .
;itcr impiieaiitur,fignificanturpcr Samionem , &c.
1 •: >9..i
iqui timorc poenaeceflanr a pcccaro, & ft.itim
iduuc ctiIa;.:cp.'iiculo,(igni;i:a.icur per Tadaeusjp 3.
026.f
vitupcranturpro malis a circumctmuuui
;H]uam n.tr jncibiis,p.3.c.634.e
Chrifciani mali peius p iganis & Iudoris viuunt, &c partc 3.
ibidem.
chnfcifignificacurperfilios Ifrael,quidebecofferreoIeumid
cftpietatisfru:tum,p.i.rol.779 c
chnftiani qui capellas ardificant de rapinis,vcl miniftris cccle
i\x cleemofinas d :int,per hoc credcntes falu.ari,line cmcn-
dacionc pcccat ya!' un : uisp.^.col. 63 8. f
chrifriani in prim;t ua ecclciia degentes fub Imperio Roma-
110 iignificcntur per fifos Ifracl exifccntes in Aegypto,p.u
C0I.475.C
chrifriani tempore perfequutionis propcer acerbitatem pcrfe
quucorum non audebant Eucharifciam ofterrc nifi jincry-
pcismarryrum&in aliislocisoccultis,p.4.co.i733.c
chriftiani increduli funt in duplici gradu,p.4.col. 1447.3
chriftiani debent cffe conuerfationis cceleftis,& per quia hoc
iignificatur,p. i.col.i273.a
chriftianiverijfunt victime iuftitia?,qua? ab apoftolis immola
turdum terrenadefideriamortificaredocentur, vtlpiri-
tualia vitiificentiir, p,t.col.i683.b
chrifc iani a Chrifco fideles dicuntur,non a Petro Pctrimi,uel
a Paulo Paulini,qui ramen defun&o Chrilto.taquam fra-
trcs,fponfam cius,id eft,ecclefiam regendam,& ad femen
excitandumfufceperunt,p.3.col.746.d
chiifciani quando & vbi fideles primodictifunt,p. 6.colum.
728-d
ch: iftiani inter infideles habitantes fub tributo emunt com-
, muniaiiiis pccunia,p.4.col.io28.f
chrifciani omni die comcdunr carnc s agni,p.4.col.2 2.d
chriftianoriiin ptccara & nouiffimano|tra,in cofummatione
l'<ctili,fimilia ctunr peccatis Iuda,imo peiora,p.4.c.6o5.c
chriftianorum malorum fiint duo modi puniendi p.6.colum.
1614T
chiiitianorumdiuitie,funtvi(ftus&vefcitus,par.3. columria
66$. c
chiiftus vulncracuspropterpeccaranoftra>p.i.col.i577.b
chrikus ita omuium animis tlluccbacvc taecis vifum ctiam re
ftituerct,p.4.col.84.e
thnfcus vnicus nobis dux abieda omni idolatria eft eligen-
dus,p.i.col.i558.c.f
chrifctisinfiimi iuiiusmundipifcatoribus^coriariodelictisap
pulium gcntium diruit,p.2.col.2oi.
chrift.isaproplietisdic^us cft,vcnicns,p.4.col.62.d
chrift is non rcdemitcx lcgis malcdidione,& filios familicf-
re emptosfecit,cumpi'onobismaledi&iofac}uscft,p.i.c.
io98.f
cliriltus in vetcriTcfcamento dicitur ignis edax^ p. 1. colum.
1485^
chriftus nobisperfectiorilr.istempeftiuam quidem perpro-
phc:as,fei orina vero fua in carne prxTcncia nouiflimis die-
busdcmifit3p.i.ci526.d
chnftus nunquam eft vocac.s Emmanucl fcd Icfus, p.4.coIu.
95. b
chiifcus in fc crcdentes a maledicTionc liberauic,pa.i .co!um.
6)9.a
chnftusquiproptcrpeccatorcs veneratdepeccatoribus no-
luitnafci,p.2.col 304. e
chriftus nos ad fe ailicic dcfiderium iniicicndo non lucii fed
arterni boni,quoJ picpmittit omnibus qui cius dcfiderio ta
guntur,p.i.col.i2 28.d
chrilcusin Tauro & Khinocerorcfignatur,p.i.col.i68 2.c
chriftus pcr fcipliim abltut fordes filiorum Sion cum lauit pe
desdiicipuIo!um,p.4-col.6i.a.b
chnftus nutritor nofcer propria nos carne pafcit,mulier cru-
bcfcit ficri nurrix qua' facta efc marer,p.2.col.5 8o.e
chnftus cur verbo & fint manus conractu fanauerir lcprofos
mulicrcm ucro in fluxu fanguinistaitu fimbria? vcftimen-
ti,p.i.col.io84.b
chrifcus fiue Dcus incarnatus,cft nomcn fuppofiti,dupliccm
naturam
Gloffa: Ordin. &Nicolaide Lyra.
r
naturam habentis,diuinam vidclicct & humanam,p.5. co.
6.d.cltem,p.6.col.'40.b.c,&col.204.d.e
Chriftus Gra:cc,McfIias Hebraicc,vnctus Latine,p.5.co.48i.
b.&io47-a .
Chriftus hlius Dei vngit & vngitur: Vngens verbo diuinita-
tis fecundum quod cum patre & fpirittifandto habet omnia
communia. A pacre vngitur fecundum humanitacem , & a
fpiritu fanc*o,&op.i.col.976.e
chnftus dicitur vn&us non vnctionc humana,fed diuina •. qa
in humanitatc pro nobis aflumpta,tuit vnctus a Deo patrc
imrooa totatrinitateplenitudincgratia?,p.y.col.7io.f
Chriftus ert rcx & facerdos vn^us in humana natura,pleni.
tudinegrati3f,p.5.col.i047.c
Chriftus qui dicitur fecundum Hebreos Meffias,quia fit De9
& homo in vna pcrlona,probatur multis authoritatib. ve
terisTcftamcnti,p.6.col.i69 j.i 696.1697. pertotas.
Chriftus in legc & prophctis promiflus probatur quod fit ue
rus Deus & verus homo,p.4.c.2.J3.c
Chriftus tres in fe habuit naturas,& fignificantur per tres vi-
tcs,& funtdiuinitasjanima,& corpus,p.i.col.4oo.f. Etco.
945 «a
Chiftus in una perfona eft Deus vcrus ab ancrno,& homo in
temporc,p.4.c,2o65.c
Chriftus vna perfona cft gemina? fubftantiae,p.6.col.9.a.b &
col.io.d
Chriftus habct duplicem naturam in una perfona,& inde me
diator dicitur,p.5.col.277.c.Et etiam quia debuic vitam
communiterducere,p5.c.2i4.f.
Chriftus proprie poteft dici,Deus amcn : eo quod ipfe .folus
hanc di&ione amen frequecabat promitcendo , P.4.C.3 94.
C&395.f
chriftus eit lux fufficif ns ad illuminandum homines in cogni-
tionediuinorumtriplici ratione,p.5.col.i026.f
Chriftus cftveritas,verusDeusverushomo, & de vtroque
habemus certnm reftimonium,p.6.i4i 3«a.b
Chriftusdiciturveritas,vita& via,&quare,p.5.col.i26o.a.b
Audeo & dico(ait Origenes)
Chriftusanima Deieft,ficut& verbum Dei,fapientia Dei,&
virtus Dei,p. i.col.ii37.a
Chriftusfccundumquodhorno,praedcftinatuseft efTe filius
Dei,&c.p.6.col.io.d
Chriftus inquantum homo eft crea*ura.Omnis autem creatu
rafireli&afucritinnihilumcade: ficuteftdenihilo, &ita
poteit ifca conccdi cum reduplicatione.Chriftus inquantu
homo nihil eft cx fc,fed omnino dcficiens,par.6. columna
1724^
Chriftus inquantum Deus eft filius Dei,fed quidquid habet
filius inquancum Dcus, habct nafcendo , & per cofequens
habet illud a pacre,& fic ex fe nthileft,fed eft omnino dcfi
ciens.Non fequitur,& quare.Ibidcm.
chriftus in carnc latuit,ne a Iudeis inuenirctur diuiniras,ficut
Duuidlatuitin fpelunca.Sic& aliaquxDauidgcffitinilla .
fuga figuralitcr Chrifto,& myftice adaptantur, p. 2. colu.
47 2.d.e.
Chriftusininfirmitateagnofcendus,cftpatria?qualis,nonvi
iione corporali,fcd fidc,& dutnhoc credimus,in nobis ad
patrem afcendic,p.3.col.85 i.a
Chriltus dicitur occultus,quia htimilis,humilis,vt poffi: fper
ni&occidi,vcredimcrctmundum,p.y.col. 1036.!
ChriftusinqtianuimDeus,eftcfienrialitcripfabcatiruJo, &
quantum ad humaniratcm crat a£tu beatus in anima , p.5.
col.i246.a.&col.i26o b
Chriftus eft eiufdem naturae cum patre,non identitatc fpeci.
fica,quia natuia diuina no cft diuifibilis ficut humana, fed
idemitatc nacurali,diftinc5tus tamen inperfona, parte6.
C0I.1413.C
ChriftusineoquodcftfiliusDci,cft vita qua? viuificatani-
masincoquodrlliushominis,iudex,p.5.col. 11 lo.d.e
Chriftus homo pcr diuinitate dimittit peccata , per humani-
tatcm pro peccator ibus potcft mori,p. 5. col. 1103.2.1
Chriftus in fe habuit duplicem ftatum, vitf fecundum &(i
tis,p.6.col.386.f
Chriftushabuiteandem naturam cum patre. Hoc uidita
Apoftoliintransfigurarionc,inBaptifmo, pcr angelm
obfequium,per crcaturas vifibilcs,& per modum doi 1
& opcrandi,p.5.col.io36.a
Chriftus quomodo per opera potuit probari filius Dei,u
deApoftolisdixcrir:Maiora facicris.p.5.col-754.d j
Parisperieiilieftdiftredereveramhumanicacem in Cljf
ficut & deicatem,p.5.col. 1 2 52.c.Itcm P.3.C0I.792. f. k
p.4.col.448.f.Itcmp.6.col.i4i3.c
Chriftus,quod negatur vcl taccatur,vel non confiteatu. (
peccatum morralc,p.5.co.20of
Chriftus contra fpiricalcs ncquitias pugnaturus,in in inf ■
tate carnis uircure diuinitatis pi a»cindtus appai uit,&c|
gnificaturpcrGad,id eft3accin&us,p.i.c.i684.d
Chriftuslicetinquantnm Deusfitanernus, nontamcfl
rex uel dominus ab aeterno,fcd quandocreaturam h
fubiettam,&cfic in fanctis angclis ccepic regnarc,pa
col.i6ii.c
Chriftus eft pater nofter, qui nos fecit &genuit,Si crgo
fcam quod Deus pater meus parer fit,glorificabo eu
etiamquod patrismeiexaltabo eum,p.i.c.6i9.d
Chriftus fecundutn partem fenfitiuam hut uiator,& an
fionem,fcdpoftrcfurrcitioncmnonp.5.co.2io.c.It
6.co.i 05 9.C
Chriftus eft caput hominum,idco comparatur ad ipfurr
membraadcaput,&hocquadruplicirarionc,p.6.ca
c.Item p«3.coI.i4o2.f
Chriftus primacum tenct,non folum refpectu hominur
etiam omnium angelorum,& quomodo,partc 6.coli
613.C
Chriftusnonindigetauxilioangclorum. Necidco dix
exhibebir,mi.modo pkisquam 12.Ic.an fed angcliin
fuoauxilio.p.5.col.436.f.Itcm p.i.col.i 184.^
Chriftus non folum dicitur dominns m cona-cto , fcd<
inabftradtodiciturdominatorvel dominatioproptt
cellentiamdominiifui,p.6. col.i^^^.f
Chriftus diciturhomo nobilisfecundumdeiratem,&h
nitatem qui abiit in rcgionem Ionginquam,&c.parte
846.f
Chriftus folus eft facerdos in a?ternum,p.3 .c. 1 2 87.C
Chriftusfolusdiciturhabereregnumperpetuum&nul
4.col.l356.f
Chriftus excellitangclosinquaruor,quia patiicoaeter
confubftantialis,coequalis in potcftatc & dignitate,ii
busAngellideficiunt,p.6.co!.6i3.f
chriftus nonfoluminquantum Deus.fcd eriam inquant
mo regnabit in ercrnum,no folum fupcr homincs,f«
fuper angelos,p. 5.C0I.985.C
Chriftusfuperiorettangelispropter vnioncmad fupp
& plenitudinem gratia? hcec lic minor illis rationc nai
P.6.C0I.1495.C
Chriftusinquantumhomocftprefcdionis finitae,Dcus
eft perfcctionismfinitae.Etinhoc fupcrminet Dcus
fto & etiam vt crearor crcatui ae.Item quod influit ci
tudinem gratiae,p.6.c.283.
Chriftus dicitur plcnus gracia,quarc & quomodo & qi
fcrcntcradaliosgratiaplenos,p.5.col.i03:.f
Chriitus dicitur tcftts Dei, ficut Apoftoii dicutur tcftes
fti,p.4.co.379.c& 380. e.f
Chriftuscftalpha,&o,idcft,principum& finis rotius f jfl
fcriptura:,p.5.col.ioi5.a.b
Chriftus an fuerir propheta,arguicur contra & pro , cunp
fponfione&folutionibusargumcntorurr.,p.5.c.n5i
Chriftus fccundum deitatem manetin ftcrnu,quodiut'n
confefli.Iudaei dicetes.Nos audiuimus cx lege quod ' i
ftus&cp.3.coI.i2i3.c
Ind
ex.
jus in primc aduentu fuo non vcnir in magnitudine fue
teftatis/ed in bcnignitatc fua? humilitatis , p^.columna
j uj fuo aduentu primo dupliccm cofolatione populi fc-
L4,col.34y.c
Lseftmittens& miifus infuaincarnarione benedi<5ta,
■rfa ratione,&cp.6.coI.i7?4.c
;uiinterDeum&hominemmedius propitiator in-
xlcnitperpropitiatorium fuper arcamteftamenti pofitQ
.Jrnatur,p.i.col.887.a
Jjsinquantrm Dcns,pra?fciuit fe tcmporaliter nafcitu-
&huius vita?ordincm&modum,p.3.col.356. f
is quod vcncrir,& quod tempus aduentus fui iam tra-
:in preteritum.probatur multis modis.f.ex lege & pro
Ifc & cxaliis fcripturis Iuda?orurn, autenticis,pa.6.col.
m.& C0I.1705.& i7o6.Etfohiuntur Iuda?orum argume
contrarium,col. 17 10. 171 1.1712.1713.
sinlcgepromifTtis probaturvenifle,& non effc ventu
).4.col.3ic.38.f.&habesnotabilia.Itcmp.3.col.ii03.
m,p.5.col.?9.c.9?9«c^ii.
:;tur confangtiineus & cognatus legis, & Icgislator,
: legem promifluSj&depatriarchisnatus,& de gen
: diorum fccundum carnem,p.2.col.292.e
sfeoflcndit vcrum Mefliam extrib.iignis . Primum
nanifeftatio occulti pra?fenris,fecundum pra?teriti,ter-
ftturi,p.5.col.i05o.f
s folus dictus eft Mcflias,& nullus alius , p. i.columna
•>
s quomodo in lumbis Abrahe dccimatus eft, an fecun
animam,vclanfecundumcarncm,& quomodo : Et
animamacccpit,p i.col.So.f.&coI.ijS^.d. Itcmp.6.
57.b
sfecundumcarnemfuitnafchurus dc populo Ifrael,
U>8.d
ficutprovtroquepopulovenit,ficdevtroque nafci
ip-4.col.i76.f
non foliim fuit cxpeftatio Iudarorum.,fed etiam gen
).5.C0l.I226.C
talcm fibi hominem quem fufcipere voluitdiuinitns
dit,qui nofolu finepcccato,fedctia plenuseffet gra-
ireritatc,qui nullam fibi repugnante lege peccati, legc
e vlla mentis vellcarnis contradi&ione feruaret , p.2 .
i8.f
qui myfterium fuaeincarnationis mirabilc cffccir , &
k: Egofumoftium,&cfignificaturperIoarhan,&c
l.I230.f
blus accepit nouum Teftamentum a patte & aliis pu-
it-p.i.col.862.f
eft caufa Euangelice do&rina? triplcx, f.cfficiens ma-
s,& finalis,p. 5-col.6.d.e
ignum fapicnti^ fi miflum ftierit in legc,oftcdcs quo-
debcat intelIigi,circuncifio,fabbatum, amaritudo le
iturin dulcedinem intelligctia? fptritualis,"& dehoc
p.i.co!.626.f
nihil fcriplir,fed fcribcrc Euangclia Euageliftis infpi-
\3.col.1 103. b
trum doctrinam fuamdcbuerittradcre fcripro. Ec
nrpro&contra cumrefponiionc&fblutionibus ar«
orum,p.5.col.62i.c. Item,partc fcxta , columna
Itcm^par.^.columnaSd^.e.f.Item parte 2.columna
iem fcripfit in cordib.fidelium fiuc hominum,& no
bkihs vcl pcllib.p.4.col.798.f
u-ncepitpra?dicareqiiandofuit triginta annorum vcl
linoucnij& fccundum hoc prxdicauit trib. annis cu
m io,p.5.coI.7-;8.i
"tanquamDcusa proprit autoritatc lcquens dabat
^tinamfuam,p.5.coI.ro32.f
chriftus no vocauit Apoftolos de Pharifads, fcd dc fimplicib.
hominib.& quare,p.6.c.203.b
chriftusquamuisaprincipio vocauitfimpliccs,tameaIiquos
vocamtIiicra:os,p.5.columna 167. cltem p.6. C0I.205.C.
Mahumetus autem folus vocauit rudcs & illiteratos , colu.
2 06.f
chriicusnoluitad Apoftolatumrecipere da?moniacum fana.
tum:Ethinccfc,quodda?moniaci vel furiofi non promoue
cutinEcclciiaDii,p.5.coI.5?2.f
chrifctis eligendo Apoftolos primo afcendit montem", pofcea
defccndensdocuitturbas,p.5.col.i307.c
chriftusvocauic Apoitolosfuosfratres,p.5.co.i3o8.e •
chriftusfignificatur per Iofeph Patriarcham in fenecluce pa-
tris natum,fencfcente mudo filius Dei de virgine natus fuic
tanquam filius fcnc<5tutis,parce i.co^Sp.a.Et coI^S^.a.Ec
coI.599.c.Eccolumna407.a.Eccolumnaii62.f.Etcolum.
1679. b
chrift us nafcituruseratfecundumcarnemdefemine Abrahe
feu dcfemore,p.i.coI.285.f
cli! iftus defcendit de Abraham per Ifaac,& non per Hifmac-
lcm,p.5.col.27.b.c
chnkusaudirainfirmitatcLazari,nonftatimad eum venit ,
fcd cxpectauit quanior dicb. propter miraculi maiorem
certJtudinem&Iudaeoruniimpugnationem,p.5.columna
1198T
chrifcus cfc vita omnium viuentium,& poteft darc vitam mor
tuis P.5.C0.1199.C
chriftus intrans Icrufalem fuit manfuetus,iuftus & pauper , p.
4.co{.2 2?4.f
chriftusverusMeiTias(quieftveriisDeus)demonftratusfuit
digiro apueris Hcbrarorum1& ramis in diepalmai um . Et
hocnonintelligcnsdicirRab.mo.Gcrund.quodin futuro
tempore(fcilicct.McfTi')pi!cri Ifrael titi funrdemonfcratu-
riDeumdigito,&c.p.i.a;!.ii43.a.b
chriftusfuithonoratusinramis palmarum, &defignauic vi-
ct#iam quam ipfe dc inimicis vel hoftc erat habuurus, pa.
5.C0I.1201.C
chrifrus quareingrefliis eft Icrufalem cum !audib.& rex voca
tus,quando erar paiTurus,cum tamen id antea fugerat, qua
• do a populo coronandus rcx rapicbatur,par.5.col.95 2.d.&
344-e
chiifcusafccndens ad-Ierufalem duplici de caufa aflumpfit
duodecimdifcipulosinfcantepaflione, parte j. columna
3j5.f
chnirus Apofrolisrefurrcftionem promificfiue pra?dixit , nc
propter triftitiam abforbcrentur,p.5.col.3 37.C
chriftus fupcrciuicatcmlcrufalemfleuitproprermala culpa?
qua.'ibim(ilriplic;uaft>erant,&proptermalapcenaquefU-
turaimmincbanr,p.5.col.953.c
chtiftusintranslcrufalcmprimofuperpullum , pofrcafuper
afinam fedir,& quid perhocfjgnarur jp.j.colum. 344. f.&
343-c
chriitus malcdixit ficui habcnti tantum folia, ejuod dcnotauit
Sacerdotcsmalediccndos^p.^.col.^^^.f
chriftus non hiit in fcfto Pafcha? cum Iuda?is in Icrufalcm,'na
cxcufatusfuitproptcrilloruminimicitias,paite5.coluinna
1105.C
chriftus Iudam tolcrauit,& ad pra?dicandum mifir,& ei eucha
riftiamdedit,vtoftenderecdonaperuenireadeos qui fide
accipiunr,ctiam fitalisfitpcrquemjaccipiunt quali Iudas
fuifjp.j.col^o^.b
chriftusdicit ingencralimaliciamlude(quam non intcllexit)
Nccdicitin (pcciaIijncpciorficretcxmalicia,p.5.col.ii56.
f.V^ideinluda;.
chrifrus traditioncm Iuda? non rcuelauir manifeftc, fcdfccrc
tc & pra?cipue Ioanni,p.5.co.i73.c
chriftusquandocorpusfuum difcipulisfuistradidit m facra-
mcnto,vtrumillaccenafactafueric, Luna decimatertia ,
f
GloifaeOrdin. &NicolaideLyra.
Ji
Vt dicunt Grxci,vel decimaquarta,vrdicunt Latini, exift6 chriftus iniuftc condemnatus eft,pnmo pcr facerdotes,p
te. Argojcur pro & contra cum rcfponfione & folutionibus per P.Iatum . Sed cx hoc portaucruntextcrminium, i k
ar2umcmorum,p.T.col.i2^2.c , dci&Pilatas,&cp.4.col.4j6.f ,
ChriftusquandocumdircipulsPafchamanducauicvtruilla chriftuspeccatumquoreusCnccmortis,noncomrnifit,
qninta feria fueric dccimaquarta Luna primi mefis, in qua terum,id eft,mortcm,quae pcccaco intntta eft, luf ccpi «
agnuspafchalisfccundumle<*emtmmolaridebuir.Argui- nobis,p.i.col.ij83.b
tur pro & contra cum refponiioncparce y.cojumna 441. c chriftus quia per totam nodcm praeccdentcm atliftus fcfc,
442-f.44j.444. lentograduinccdcbat,cocgerunt qucndam vt muar |
Chrift us corpus fuum conf ccrauit in panc azimo , & ffon fre- portarc crucem,vtcitius ad locura paffionis venirent U
mencaro,p.y.col.i 13 2,c col.iju.c _ _ ,•,,••
Chriftus dixit verba confecrationis,& ppftea dcdic dikipulis chriftus intelligitur occifus ab origme mundi duphciter,W
corpusconfecrarum,p.y.co!.972.f fpofitiue & riguratiuc,p.6.co.i59.i.c
Chriftus non fregit corpus fuum,quia non eft in facramento chnftus prxcipue fecundum humanitatem f uit traditu*
frangibili modo,fed frcgit fpecics panis remanentes , pa.6, fus,non autem fecundum diuinitatem,in qua eft impr
col.292.f lis,p.i.col.73J.b,c
Ch"ftus poftquam fecit r cenam cum difeipulis,non comedit fhriftus ficut in facnficium oblatus peccatorum, remiffic
liecbjbitvfqueportrcfurrc&ionemfuam, adprobandum vniqerfomundoprxftitir,icafbrtecaetcrorumfanc*o(
vcrae rcfurredtionis verjtatcm,p. 5-col.972.f guis qui etTufus eft,alterius licut vitula?,alterius iicut 1
Chrittus lauit primo Petro Apoftolo pedes , deinde cxceris &cfufus eft adexpiendum pro parce aliquapopulum
Apoitoiis,n.5r.col.i226.f C0I.1391.D.C
Chnftus de duplici regno difpofuit rcgimen,f.milicantis Ec- chriftus pepes in ligno crucis,promiftus gentibus,de ter
clefiae & triumphantis,p. y.co.974.f nitricis Marise fecundum carnem natus , tiguratur pc
Chriftus paifus eft duplicem perfequutioncm fcilicet corpor trum in ligno de terra promiffionis?qucm duo aduchi
ralcm,&fpirituaicm,p.4.col.394.f i.col. 1466.4
Chriftus bis iiobis my rtcria fuae paffionis cgmibt & quando chriftus exaltatus in cruce fuit figuratus in exaltatione i
&cp.i.coI.394.f tisperMoyfem inercmo,p.4.col.i44«Itera, p.i.coL
Chriftus coucnicnter paffus eft,& hoc triplicj ratione,p.6.co. c.Et col.1674.de
Sif.c chriftusdiciturexaltatusincruccmoriensinaere, debc
Chriftus paiTus eft non folum pro falure Iudaeorum fed gcnci- aereas poteftates, p, j.col. 1 2 2 6.f
lium propcer quodnQnfuncrepucandiimmundi,p,6.col, chriftus nudusfuiccrucifixus,p.3.co.577-c
1099^ chriftusfuic dcrifusapraecereuntib.iecundo a facerdot
Chriftusex morteimmincncehabuitmateriammaximae an* tertioalatronib.p.5.col.458.c459.f
xietatis,p.y . Vide Anxietas. chriftus in cruce pofltus voluit macn fuae de cuftodia &
Chriftus fuit coartatus de defiderio noftrae falutis,exinde an- ftro prouidere,dans exemplum de honorando parem
xietate & trifticia in pafftpne,p.5.col.877.c 5.C0I. 131 5. c
Chriftus cum dicit Apoftolis.Surgitc eamus hinc , &c.ad que chriftus noluit genitricem fuam vocare matrcm, fcd mu
locumduxerir,nonhabeturccrpum,p.5.col.i245.F peanimuseiusexcompafTiouegrauaretur^p.^.col.i
Chriftus tecundum fenfualitatem dixit: Jranfeat a me calix i- chriftus cu clamauit ad patrem in cruce,quare non eft es
fte,fedfecundumracionem,dicebac.Verunramen non fi- tus,p.3.col.j72.f
cutegovolo,fcdiicuttu,p.3.col.ioo8.f chriftusquiincrucefuitlanceapercufl'us,&inde exiuii
Chriftus ter tentatus eft,tcrbratipnes replicauit,& difcipulos guis & aqua,fignificatur per petram , ex quibus vir
tervifitauir,p.5.col.395.c habentEcclefiaefacramenca.p. 1,0)1.645. c
Chriftus ter orat,vt liberet nos a malis pixteritis per veniam, chriftus narus eft concra curfum natur^ dc virgine claufi
aprxfencib.per tulem,afucurisperc4utclam.lbid. col.122. f
Chnftus prompce fe obtulic ad patiendum dupliciter. primo, chriftus iicut Soi vifibilis oritur de loco aurora?, fic ipfe
quia fc non occulcauicfecundo , quia defenfiQnem prohi- eft de virgine,q uj dicitur Sol iuftitie,p. 3 -col. 1 2 90. f
buic,p.5.co!.t262.c chriftus dicirur primogcnitusvirginisMaiic,non quo
Chriitus pcr forritudinem dckatis noluit refiftere Juda?is & fuerunt ante fed quia pofc eum nullus fuit,parte 5. c^
gentiIib.eumcrucifigentib.p.5.col.22 2.f 48. e
Chriftus noluit mori ante tempus prsefinitum a patre,'p.5-.col, chxiftus natus fuit tempore maximc pacis fcilicct,tcpor<
^769-c guftiCcfaris,annoImperiicius4'2.fubicdis omnib.
Chriftusligatus addudus eftad Annanprimo, triplici ratio- bus Romanoimpcrio,parte4.col.40.e.Item, parte 5
ne,p.5.col.i 299.C 707. c
Chrift js quare pcrcutienti maxillam fuam>non praebuit alia? chriftus natus eft temporc Herodis alienigen^,f.Idum?i
cum ipfc hoc docuerit,&cp.5.col.i 295.3 col.453 .a
Chriftus accufatus fuic de tribus coram Pilato , p.5. columna chnftus in Nazareth fuit conceptus,& etiam nutritus, li<
98?-C # BethIecmfucritnatus,p.5.col.7o.d
Chriftus non rcfpondit Pilato cum interrogaret eum,& qua- chriftus dicitur vir vnus,quia nullus alius fuit,ncc efc ,
re,p.y.coI.rj07.f rit, Deus&homoin vnaperfona,&cct.partc 2. coli
Chriftus oftendit Pilato non haberepoteftatem nec a Ca»fare 3 % f.c
nec a Deo,condemnandi innoxios,& cum hoc oftedit pec chriftus dicirur alter homo,quia fuit alter ab omnib. al
catum Iuda? & Iudaeorum eiTemaius quam peccatum Pila- minib.quia omncs alii proccilcrunt dc radice peccat iii
ti,p.5.col.i302.f autemfolusinnocens,p.5.col.6.e
Chnfti corpus flagellis & clauis plagatu.fignificatur per Leo- chriftus circuncidi voluit feprem 1 ationib. quamuis n<
nemqiK*mSamfonlacerauic,p.2.co.250.f fetlegifubicais,p.5.col.7i4.f
Chnftus forfitan fuftinuit,quod Iudaei eius barbam euellcret chriftus & Ci fuit beatus ex parte anime ab inftanti conc<
cum maiora fuftinucrir,& paratus effet fuftincre, licet non nis,ex parte tamen corporis erac viator & paffibilis a
iitfcnptum,p.5.col.425.c furreaionemj&c.p.j.col^^^.c
chrif
r:
Ind
tus qui ab inftanti conceptionis fuit omni fcicns,an fcic
::'xpcrimentaliprofeccrit,p.s;.co.2i5.a.b.& 2i6.d. e.Ite
La)I.i448.f.Item,p.3.col.72i.col.722.f
■tus habuit duplicem lcietiam.Et fubdiftinguitur,&cp.
3l.i59.c&col.726.f.Item,p.4.col.i40.f
tus habuit fcietiam infufam,& fuit homo in tepore nul-
i habensignorantiam,p.4.co!.96.f
(us homo qui habuit perfe&am notitiam ab inftanti fue
:ceptionis,quomodo perfuarefurreftioncm cognouir,
i k dileftionem vel approbationem patris, p-3.co.728.
em,p.;.col.io34.f
jushomolicecabinftantiincarnatiouis habuerit domi
iuperomniacreauautoritatiucnonramen executiuc,
:,hocmodoaccipitin fua refurrectione, p.4.c.78i.clte,
-C0I.1734.C .
[lusfuitmultummacilentus maximetepore mortisfux,
|jp.3.col.2o8.e
Sus,qua?fiagilicatihominum veracirer conueniebant,
:ricorditcrinfetrasferredignarus eft,&cEtfiguratur
eEfdram,&c.p.2.col.i33 2.a
•iusinfirrnitates&dcfe3usquas,quos, qualcfqueacce-
fo»j.col. 161. e.f
r ::uscarnis defideria qua? habucrat,habuit ex nobis,vt fi-
ii&efuriem,&huiufmodi . Non tamen funt omnia in
~riitumrccipicnda,ficut gulx,&coitusd£fiderium,&c
>. co!.994-e
lusfolafuggeftionetentatusfuit, non dcle&atione vel
6n(u,p.j.col.84.f.itemp.4.co.2027.c
ffis fuit turbatus fcr.undum quid,quomodo , & vndc,p.
Kl.288.a.ltem,p.5.co.i 2 1 $.c
s nullo inordinato motu potuit moueri ex iniuriis fibi
s,&cp.3.coI.533.c.Itcm.,p.6.col. iooo.f
s feptuaginta difcipulos ad praxlicandum mifit, & ra-
uius aftignatnr,p.j.col.836.f
sleptuagintadifcipulos binos in prxdicatione mifit
cidecaufa.Ibid.
s feptuaginta difcipulos de elationc cornpuit,vt cauc
ex poteftate conceffa iuper daemones caderent,ficut
an,p.i.col.6i2.d
slicentiauit Apoftolos,vt deferrent neceffaria fibite'
perfequutionis,& ctiam arma defenfiua modera:c,p.
.9761.977.0
s voluit,vt Apoftofi aduentum eius denunciarent , &
'iuulgarent,p.y.col. 28 1 .c
square prxcepit Apoitolisvtneminidiccrent , quia
"" riftus,p.j.col.28i.c
mittcns Apoftolosad ptaedicandumdedit cis mira-
mgratiam,p.y.col.i86.e.f
sprohibuit Apoftolos irc ad praedicandum gentilib.
mSamaritanis,quTanoneratmagnum tcmpus ufq;
rifti paffioncm,& quare,p.y.col.r88.f
& difcipuli baptizabant,quaeritur qualc fuerat baptif
•y.col.io82.f
propter maliciam & auaritiam facerdoturrj mifit apo
ad praedicandum,& vu!tChriftuspcrhocrogari,p.
i86.c
licet praedicauerit publice in templo & Synagogis,ta-
"eparatim docuit difcipulos a turbis,parte 5. columna
excufauitdifcipulosdeviolationclabbati& fricatio
'icarum,p.j:.col. 217.C
confblatus eft Apoftolos triplicitcr, partc 5. columna
|<U
iitLcommittcndo Petroofhcium ipfum examinauit, &
luiipcrhocfi^natur^p.j.co.i^iS.c
h bcatum Marcialem in mcdio difcipulorum ftatuit , &
]U3C,p.5.C0.2$8.f
iftiduxitfeorfumPctrum Iacobum & Ioannem ad vi.
ex.
dendum gloriam fuae maieftatisjp-5.c826.cl
chriftus ut Apoftolus principaliter miflus eft ad pr^dicandum
Iudaeis,ideo in propria perfona non prgdicauit nifi Iudxis,
&hoccxcaufafpccia!i,p.5.col.267.c
chrjftus non folum praedicauit Iudaeis,fed etiam Samaritanis
in vnalingua,f.Hebraica. Apoftoli autem in feptuaginta
duab.linguis,p. 5 .col.i 306.C
chriftus in propi ia pcrfona proedicauit filiis Ifrael,& fi aliqua
do alijs prj dicauit,fcilicet Sainaritanis,fuit tamcn raro , p.
3«col.792.f
chrifcus praedicauir non credituris,& credituros euitatuit.Ip-
fi fcit cuius viae funt mifericordia & veritas,parte 5.colum.
211. b
chriftus pro nobis & noftra falutelabores fuftinuitdaborado,
iciunando,vigilando,docendo,pra:dicando, &multa alia
quae erant ad falutem noftram ordinata faciendo , p.4. col.
405.C
chriitus exferuore praedicationis horam comedendi faepius
omittebat,p.5.col.5 i6.f
ChriftusinmonteSion pluriesperfonaIiterpr£dicauit,& pr£
cepta moralia docuit,p.3.col.89.c& col. 1 y j.f
chriltus pol t pi cedieationem fuam folus afcendit orare , dans
exemplumpredicantibus vcrbumDei, parte 5. columna
chriftus defcribendo vii tutes a&iuorum, incepit ab humilita-
teduplicidecaufa,p.5.coI.299.c
chriftusomnib.feruantib.legem promifit bona fpiritualia a>
tcrna,fcflicetgratiam&gloriam,p.5.co.i04.f
chriftus&ApoftoIinonfemperallegauerunt fcripturam ue-
tcris Teftamcti dev erbo ad verbum,p.3.coL7i 2 . f.Item.p.
6.col.i73i.col.i732.d
chriftus ficut Prophete vcteri Tcfta.aliquando prophetabarit
verbis,aliquando fcnfibilibus fignis,ita ipfe qui dicitur pro
phctamagnuspr^dicauit deftru#ionem ciuitatis Ierufale
futuram pcr Romanos pcr fcniibilefignuarborisfrufruca
rentis,&cp.6.co.i7 3 2.d.e.f
chriftusapoitolisloquebacurfecundumfenfumlatentemded
turbisfccundumfenfumpatentem,p.5.col.507.c
chriftus aliquando plane& apcrtf loqucbatur tra&ans ea que;
funtdefalutisncceiTitate,parabo!icealiquando incidianti
bus ei vt non intelligerent,ne daret ianclum canib.p.b.coL
i73i.c.Itemp.5.col.234.&245.c
chriftus fugit,quandocognouit,quod ventuti efient ut rape-
rent eum}& facerentipfum Regem,& quare , p.j.columna
1120.f
chriftuscumadhonorcm quereretur fugit , fed morti fponte
feobtulit,p.5.col.2 57-c
chriftus non aflumpfit ftatnm Sacerdotislegalis vel terrcni rc
gis,imo dixir coram Pilato,Regnum mcum non eft de hoc
mundo,&cp.5.col.i04.e.f
chriftusnonhabuit vnctionemcorporalem, fed fpiritualem
pcr plenitudinem gratie/jp.y.ibid.
chriftus triplici de caufa legitur a turbis reccfliiTcad defcrtum,
vt daret predicatorib.verbi diuini excmplu,p.5.col. 1 63. c
chriftusinquantumDeuscognoicitparrem notitia compre*
hefionis,& inquantu ho plenius cognofcit qua aliquis an-
gelusquintumcunquebcatns,p.5.col.i263.f
chriftus inquantum homo licct habcat noticiam crcatam om
nium effe&uum Dfci qui fadti funt, & fient, non tamcn het
noticiarn omnium poflibilium a Dco ficri,p.3.col. 1 980. f
chtiftusquieftcognitotiniquitatumdicitur ignoratc pccca-
tum,nonquidem nonuidendo,fcdnoncommittendo, p.
3.col.67o.d
chriftus plcniifime nouerat cu cffet in corrupitibili carne, qua
ta vel fibi vel mcmbris gloria eflet futura,p. 1 .co.7 3 2.c
chriftus quare non fuit immolatus pi imo anno quo fuit narus
ficut agnus immolandus fuit fecundu legem,ipfe cnim fuit
vcrus agnus,p.4.col.i457.c.i458.f
f 2
Gloffe Ordin. & Ncolaide Ly ra.
Chfiflus nonfuitoccidendusa Iudausinfans:&dchocfigu-
ra,p.i.col.7i<5.e
Chnitus anno quoco ex Acgypto venit feu reportatus fuit,p.
5.col.8o-f
Chriftus in doli rccontritionisquaerenduj cft,&ficpoft tri-
dunminucniiunp. 5.C0I.725C
Chriftus communiur v Jxit intcr homincs.puxit cuim vitam
intcromncs,p.5.col.i44o.f
chriftus afpcris veftibus vtcbatur,parre 3. colum. 9^9^- & v»-
libus vcftimenris ficut pauper & Palaitini,parte 5 .column.
J327-c .
chriftus veftcmportauitdiftin.friuamaca?terispopuIis,qu5-
admodumreliquilud3fi,quidehocprxceptum habebat .
Sinulircr alia lcgalia obfei uauit vfque ad pafiionem,&ca?t.
p.5.col.i78.f
cfinftui ancalccamentis vfusfit,Arguiturpro&contra,p.j.
colu. 499. ab.c
chriltus quali cingulo cinftusfuerit,p.5.coI.io5j.c
chriftus quod etndcm artcm excrcuerit ficut paterfuus puta-
tiuus.probabilevidctur,p.5.col.539.c
chriftusomniaterrenabonacontempfitj&omniaterrenama
la fuftinuit,&ca?tera talia paflus,& quarc, parte c^colurana
942. d
fhr/ftus quare in paupertate voluit viuere cum tamen diuitia»
ficut funt impedimcnta,reprobris,ita probis funt adiumc-
ta nihil autem faciens ad virtutem dcbuit Chriftp deficere?
p.^.col.ifi^.f
Chriftus nalci voluit pauper,quod notatur cx hoc , quia non
pro iJlo offcrebatur agnus & pullus columbinus,aut turtur,
f dpar turturum,autduo pulli columbarum,p.i.coIumna
ioi3,c
Ch.iftus natuseftinmaximapaupcitatc&humilitate,in qui
busetiamfiniuit vitamfuam,p.5.col.709.c
chriftus in paupertate fuit uacus,conuerfatus,& mortuus, pa.
•3.C0I.579.C
Chriftus tanta* fuit paupertatis utVnde daret tributa non ha-
beret,&cp.5.col.298.d
Chriftus docuit conremptum temporalium bonorum,qua» tn
in lege vetcri promittebantur in pra;mium,& de hoc figura
P.2.C0I.45 6.t
Chriftusbaptizatusordinem nobis fcquendum oftendir,qui
ad confortia Angejica feftinamus,p.5. col.483 .c
Chriftus uenitad baptifmum Ioannis,vt eius praedicatione
approbarer,vtta<5tusfui corporis vim gcneratiuam aquis
conferrer,&vttcftimonium Ioannis& Deipatrispopulus
audirer,p. 5. col.479.ccol. 480.648 i.a
Chriftus tnplici racione venit ad baptifmum Ioannis , partcj
j.col.io48.f
Chriftus in fufccptione baptifmi orauit,das exemplum quod
quilibet horrio orare debet in fufceptione facramentorum
P.5.C0I.737.C
Chriitusimelligiturfa3usanteIoannemfecundumpra?latio
ncm vel perfe£tionem,p.5.col.i034.f
Chriftusabftulitpcccatum originaleperfacramentumbaptif
mi &aftualcpcrfaciamcntumpa?nitentia',p.4.co.i89b.f
Chriftus poftquamfuitbaptizatusa Ioanne,mcratuseitpro
• pe locum illum,& factus cft Ioanni familiaris,p.5.c. 1 045. c
Chriftus Itcct no habuit proprium domicilium, ramcn habuit
acommodatumprotcmporead mancndum ficut hofpes,
Ibid.co.i046.f r r
Chriitus mortuo lofcph comitatus eft matrem fuam , debitu
^ ei obfcquiumimpcndcndo,p.5.col.io55.c
Chriftus carnemfuam morrificauit.prasbentaliis exemplum
anteprcdicationcm intransdefertum,& ibiieiuniauit qua
draginra diebus,& noaib.p.^.coJ.^S^.c
Chi iftus forma humilitatis prebens, exercitium longanimita
tis paifionis & patientia? cxcmpla monftrauit, ficut folet iu
uencs cxercitati armorum vfu mcditari,p.i.co.2 87. d
Chriftusnatuscftdcvirgine qua: cft nobiliiTimum mc[br
ccclcfia?,p.f;.col.i io6.f
Chriftusdcviigincddponfata voluitnafci,&quare.p. co
68i.c
Chriitus cum fuit Dcus:qua: laus cft Decquod iciunau I
Pco non compctat comcdere vel iciunare . Argume|ui
cftcuiufdamludxicotradiuinitatcm C'hrifti,fed lolU
p.6.col.J723.a.b
Chriftusnonpra:dicauitpubliceantcquamloanncsin<rc<
tur,p.5.col.489.c*
Chriftus cuius uica in terris difciplina morum fuit cft ui di
fequentcs,ad patiiam jncmc bcatitudinis pciucnicB
p.I.C0.1226.f
Chriftusfuf conuerfationis cxemploducarumfcqucnt
ftans,deiuititia fuaconfidcntib.nullaluccclarnit,pi
rum fuorum tenebras agnofccntib-igne lui amoris in
p.I.COl. J2 22.f
Chriftus licct lecundum humanitatem fucrit poft Daui
men,fccundum diuinitatcm eft£tcrnus,p.3.col.2 2 1 c
Chriftusintclligiturfcdiflefuper fcdcm Dauid fpiritu
non autcm temporalitcr,p.5.col.685.c
Chnftus dicitur gcrmen Domini,;quia lolus fpirituflar
pere conccptus eft,p.4 col.6 1 .c
Chriftus potcit dici tailtus cumhac tamendctcrminatit
£tus homo fecundum carnem, quia natura humana
fii fa&a eft & vnita ad fuppofitum diuinum , p. 3. co
4.f.&8.a
Chriftus ab inftaati conceptionis habuit corpus omn?
mentisdiftin&unuquamuisnondumhabucritperfec
porisquantitatem,fed animam omnib.virtutib. &fci
plenam,p.5.col.i834.f
Chriftusdiciturflosrationepuritatis,quianulIumaclu
ue originale peccatum locum in eo habuit,& quia et
tulit fru<5tum noftre; falutis,p.4.col.i 37. c
Chriftusvtrumlegemimpleuerit& non ibkicrir , fimil
prophetas. Arguitur pro & contra cum rcfponiione^
tionib.argumcntorum,p.5.col.io3.c
Chriftus moralia preceptaadimpleuit, confilia fuperad
iudicialia ucro adimpleuit rigorem tcmpcrando , vt
cauerant amalis & ftuderent bonis,magis ducSti amoi
timoremalipena?.Ceremonialia ( qua?ramen figu
rant) adimpleuit in fua incarnatione & pafllone, &C.
io57.c.Itcm p.^.col.io^.c
ChriftusimpleuitlegemquantumadprKccpta & qua
promifla,p.5.col.io4.f
Chriftusimpleuicprophetias,operafalutisfaciendo.
Chriftus non folummodo erat doclior legis & euagclii,
inftitutor.Alitertamen,quiavetusTeltamentumdec
diantib.angelis,nouumautempcrfeipfum,p.5.coI.i'
Chriftus cumcflet verbum in principio apud patrcm,v<
fadum cft caro,ut per carnem panis cceleftis tranfirfl
fantes,p.3.col.2099.c
Chriftus folus mortuus eft voluntate,alii omnes cx nec
te.Ibid.b
Chriftusmodo rogatus,modovltrocurat,p.5.col.i 101
Chriftus oftendens aliquam vii tutem emittcrc, qi:
citurillamcmitterevelemififlc,p.5.coI.535.c
Chnftumquarc&quomodcaliquipetebanta fe difc<
p.5.col.i66.f
Chriftimiraculanonficbantvirturedarmonis, fcduir
cuiufcunque creatura? tranfcendentia, p. 5.co1uid. 1
Vidc ctiam in Miracula .
Chriftus vt Iudeidicuntjfccitmiraciila virtutenominis
grammaton,quia pronunriationcmiiliusnominis di
& in tcmplo domini lapidem luper qucm ftctcrat ar
mini antiquitus,inucnit, in quo erat fcriptum tale n
cxpofitum,p.6.co.i707.a.b.c
Chriftusinoperibus rairaculoru,non quazfiuit oftent
< .ui
Ind
«cmpltimdans Apofto!is,p.j.co!.j3J.c
Btfhisan fecericmiraculafola vircucediuina,vel humana,
■.lvcraqucjp.j.coI.j^.j^S.f
~f ftiistlcicmiraculaimperandojfanifti autem in nomine
(js& diuinam virtutem implorando, parte j. columna
la-f
^hitus fecitmiraculafecudum humanitatemdiuinitatico-
iiclam,fed Apottoliperhocquod erantconiuncti pcrfi-
crr..p.j.c.i267.f
;h ftus fecundum partem fenfitiuam non fecit miracula,fed
cjinavirtiKc,p.j.coJ.i66.f
;h ftus aliquando fecit miracula imperando,aliquando ora
Cjp.j.coli i i8.f
hftus& fiinmiraculisfaciendisaliquando orauerit,vtin
ficitationeLazari,tamencommunicer rairacula faciebac
iperando,p.y.col.io_*2.f
ihltus in pcifvctaactatequareft 30.annorum,«ncepit facc-
jjmiracuia,p.;.col.io6j.c.io66.f
inmiraculisfaciisin creaturacorporali &fpirituali,
foftendit Dominum cffc coeii & ctiam tcrra?,p.j.columna
!5.f
ailusmancns intcrfuos,multamiraculafecerar, & tamcn
iiperfecu trepidabanr,& ncmo prorfus fuit in illis qui non
e aretjp.^.col. 15 iy.a.b.c
b (hn in miraculishabuit malignos & decraclores,p. j.co.
Ii.c
nfuscurando infirmumin fabbato,non fecitcontra Iege
■jalicitumcrarfacercin diefabbati,patte y .colum.ro j c
iti.e
tous quare rangerc vofuit Ieprofum,fcilicct curando illu,
cincilccin lcge proh:bitum,p.j.coI.iy6.f
Jjtusa!iquandotangcndoinfirmosfanauit,oftendeushu
■hitatem Juam cflcinftrumentum diuinitacis,p.j.colum
|j6o.f
us prxcepit Ieprofum ire ad facerdotem, vt legcm im«
et & obferuarct,p. j .col. 1 j 6.f
snoncreauic panesdenouoincibatione populoru ,
rxcxiftcnres multiplicauit,p. j.col. 1 1 1 8.f
us infirmiratcs noJtras fufcepit in propria perfona ,
nalienainquantumtalia mifericorditer curauit, p.j.
162. e
sintransnauem.volens Capharnaum,triafecitmira-
Superaquasambulauir,tcmpeftaremfedauit& brcui
orcad po,rtumremeauit.DehocdupIexhabeturopi-
p.j.col.1118.
slanauitEmorroifTam in via,eundoad fufcirationem.
!ae:quodfecitdt)plicidecaufa,p.5.col.i78.f
■ a duob.cacis vocatus cft filius Dauid,qua runc crat
ludeos farna quod Chridus erat de femine Dauid na
tus fccunduincarnem,p.j.coI.i8r.b.c
bis lmpoiuirmanusiupcroculos cuiufdam ccci, <j
auircecicatemapoftolorumfiucdifcipulorumpai.j.
66. t
niiraculumdececiscuratis noluitpnblicari,fedoua
ntace,videp.j.col.i 27.128.
uit&noluitnonunquam miraculum manifcfta-
j.col.18 l.C
dxmoncs permifit intrare porcos, ad denotandum,
Wdhomincsimmundosdxmonesintrant,p.j.columna
rhs intrans ciuitatcm Samaritanorum,non fuit reccptus
auliciratione,p.j.coI.83 2.f
'ifisquamuisiinmuniscffct a tributo proprcr duplicom
najramtamenloluit,vcvitaretfcandalum,partej.colum
p49/.b
wm manducauitcum peccatorib.cum amicis,cum cogna
cum Pharifa>is,p.j.col.8oo.f
:»^ fuit mcdius,id cft,communitcr viucns intcr homincs
ex.
quta vitam communem duxIt,p.j.co!.io40.f
chnftus prohibct ne contcmnamus aliquem depufillis, par. j.
C0l.?03.C
cnriftusduplicidecaufafinxirfcdormire,.fciIicet propter di-
fcipulos,& propter humanam naturam, pattc j. columna
i6j.f
chriftuscumnonhabeiecnifitrigintatresannosquarc Iudei
dixcruntcirQuinquagintaannosnondumhabes, &c.p.j.
co!.ti72.f
chtiftusquidquidegit,preces & fupplicationes fuerunt pro
0mnik.pw6.c0I.84j4»
chriftusquomodo& quareorauit , & antantum fecundum
humaniratem, vel etiamfccundum diuinttatcm^par.j.col.
941. b. 942. f
chriftus ia omnib.orationib.fuis qux procedebant ex volun-
tace dchberatiua femper eratconformis voluntati diuine,
p-3-co!.j68.f
chiiftusinquantum Deus non orauit, fed inquantum homo ,
triplici rationc orauic,p.j.col.847.c
chriftus fn aliquib.oracionib.exauditus eft & in aliquibus no,
p.5.col.j79.c
c.hn ftus prgcipue orauit patrem in paffione pro quibufdam il-
litcratis deceptis a facerdotib.p.j.col.992.f
chriftus debuit orare pro Apoftolis imminentc paflione & re-
ccfluabcis quadruplicirarione,p.j.col.i3i3.c
chriftusded<:exemplum & oradi relpc&u precedencium &
praffentium & fequcntiumjp.j. Ibid.
chnftusclamoredupliciclamauicjfcilicec pra?dicationis & o-
rationis,p.4col.366.f
chiiitus orat pro nobis vt facerdos nofter,orat in nobis vt ca- •
puc noftrum,oratur a nobis vt Dcus noftej, P.3.C0I.1 17 2. f
Iremp.6.coI.i73 2.f
chriftus ea rationi orauit qua crucem tulit & fkuit,& fugic,p.
3.C0I.1 172. e.f
chrflus cum de verticc montis dcfcenderet,& fub rupe latere
vellec faxum concauitatcm fccit, &c. &adhuc veftigium
flicut tcftantur qui viderint)manet,parte quinta,columna
chriftusfugitdum Iudau vo!ueruntet:minterficere,quiano
eratadhuctcmpuspa(Tionisfua?,p.j.col.i7oj.c
chriftus pcccata PharifiEorum in tcrra fcripfit in defenfionem
muIiensinadulteriodcprchenfa;,paite quinta, columna
U54.f
chriftus quamuisaludeifuitagnitus,quia tamen vicia eo-
rumrcprehcndit,fcatunimpugnauerunteum,parcej.coIu.
22 j.c
chnftusdc trib. argtiit legifperitos, partc j. columna 8jj.
& 8j6.
chrifrusaducrfariisfuisvaviis modis rcfpondit . Ahquando
excmplis,aliquando miraculiS,aliqi)ado fcripaii is,;i iQuau
do rarionib.aliquando tcfiimor,iis,partc j.coiumnaiSS j.c
886.f
chriftuyfrequenterlegitur impofuiffe Iudaeis filentium pro-
pter veritacis cuidennam,p.tj.coI.426.f
chriltusvfusefccaurelis contrafibiinfidianres,quodefr lici-
tumip.4.col.3i7.c
chriftus vtrum dcbuit vitarc fcandalum iiuc orlenfioncm Sa-
cerdotum,p.j.coI.6oi.c
chriftus dixit ludaeos effc coecos inrellectu fcripturai mv.,p. j.
coI.n8j.c
chrifcuscomparauit Iudarospucris,nonproptcrinnoccntia y
lcdIudiin:crprcfatioiK*m,p- J.C0I.209.C
chi ifcus probauir ludeis pcr 1 ationcs,cjuod non cxpclh batdj
mories arte vel potcftatc diabolica , parte quinta. columna
22J-C
chrifcus duplicitcrfe efte Deiim ofrcndit fciibis,primo eorum
cogirationcs vidcndo,fccundo Paraiyticum fanando, ac
pcccatum dimittcndo.p. j .co.i 66.f
t 3
Gloflx O rclin. & Nicolai de Lyra.
C\ f fhispofliahorcsaliqnandodfclinauiradloca/il))' fami- Chriftusinquamum homo,cft minirtcrfacramentonirn. h
liarum&dcuotorumadquicrcmhabcndampoftlabores, quanrumDcusautoreoium,parrefcx:a, columna
p j.c«>l.i62.c.f 878. t
Chriftusin Bcthaniafxpchofpitsnis cft-Tum proprer deuo- Chriihismundanstcrram Iudaabomnib.immundiciis, |c
rionem audientiumiTum etiam proptcr bcncricia ab cis re ctaua ejate fan&os fuos ad anerne bearitudinis dcna.L
ceprap j.col.S^j.c pcrducens,fignificaturpcrIofiam,&cp.2.i 253,8
Chriftosdicuurrecipiinproximoprobencficii exhibitionc, Chriftusmconfecrationceftfummuslacerdos:Ecclc(ia(ru
p.j.col jcp.c.f autcmfacerdoseftminiftcr,p.3.co.579.c
Chriftusdiciturpax&mifericordiainabftrac~topcr exccllen Chriftus fic infacrihcioEuchanilixconlecrarcorpiiscV in
tiam, p.4 C0L2067.C guinem fuumdicuftMelchifcdcth obtulitpinem & ui 4
Chrillusdicitur vigilans& cuftos,p.3-col.i42j.c in facrificium,p.3.col,i2pi.c
Chriftus perpifcem qui prjmo afcendit,habens ftathcrcm in Chriitus inftitueodo cuthanftia? facramcntu prxccpii
orcligniricacur,p.3.col.ijo6.d exercicium eius,p.3.col.792.f
Chrifttisdicirur pucrpauper,&fapiens, P.3.C0I. I77J.C C lriftuspc-rmitcct ridclcs iuo tribulari tcmporc Anric
Chnftus(quicftagrico!aagi'ifuiertecc!cfia) infinaliiudicio ucpmgcuir a pccc3tis,qua;circatcmpora llla abun '
ponetclcciosfuosindiftinctismanlionibusglona: fecun- p.^.col.^Sj.c
dum variacorummcrita.p.4.col.2(54.f *' CrjriftusfigniricaturperSilo^p.z.col.ii^.c
Chriftus licct apparcbit in iudicio in forma humanitatis , ra- Chriftus fignificatur pcr vec~tcm,qui3 cuiufque elecli rcgt
mcn non crit infirmirari (ubieda, fedapparebit informa caput cft,p.i.col 899.3
glunofa,&c.p.2.col.329.b Chriftus figoificaturpernubem,&ftarfuper ccclefiam I
Chriftus fccuiidum humanitate fublimabitur,& iam fublima columna ignis rcpellens tenebras noitis ignorantiarjll
tuscft,p.2.ibif. 1.C0I.1221.C
Chnftus ad iudicium venies apparebit circa vallem Iofaphat Chriftus elt co!umna,qui pcr noclem lucens , pcr dicm 1 H
cumomnibusiudicandis,p.4.<;ol.i429.c Iucens,vtqui non videntvidcant,&qui vidcnt,ca?ci r
Chriftuscumcarncm pronobisfufcepirglorificatuseft, non p.i.ibid.
tamcn glonosc Glonficarus eft cum venit ad crucem, & p- Chriftus conuenienter poteft dici terra promiflionis . & u
tuli t moi tc.In his giorificatus eft,fed humiliter,ino glorio- re,p. 1 .col. 1 2 j 3 .c
1'e.Cum vcnentingioriaparris&angclorumiudicare ter- ChriftusaquiL"ecomparatur,p.i.col.i6j7.b
ram tunc gloriose glorificabitur, &cp.ucol.6i 9-b Chriftus oleum de firma pctra dcdit & fimiliter mcl, qucl
ChriftusfignificaturperDamquiiudiciuminterpretatur. Ait do&quando,&c.p.i.col.i6j8.d
cnim ; In iudicium cgo in hunc mundum veni, p.i.colum. Chriftus ortus progreflus,& obitus,&cper quatuor por 51
168 t.b gnificatur,p.2.col.n 18. f
Chnftus apparebit i'n iudicio in forma humanitatis , tame no Chriftus quomodo dicitur efle nobifcum ufque ad conpi
reit infirmitatifubiedaficutfuitcoram Pilato, fedappare mationemfa?culi,p.j.col.42i.c
bit in forma gloriofa:omni creatur«c,etiam fupremis ange-? Chriftus habitat in homine dupliciter . Vno modo quai 11
lis prclata, p. 2.0329.1) ad intellectum.Alio modoquamumad eftcctum,a^B
Chriftus in humana natura apparebit jn iudicio in qua fuit iu C0I.461.C
dicati»scoramPiIato,fed apparebitinformagloriofa om,- Chnftusgallinarfecomparat.Etquarcp.^.coISji.a
nib,manifcfta,p.3.c.79j.c.&col,9j6 t Icemp.j.col.388,d.e
Chnftusfuturumiudicium nunciauithominib. perfuamprej Chriftus diciturmifericordi3,&cp. 3. col. 1087.3
dicationem.Similirer iniudicio futuro fententiamiudicii Chriftusdiciturarca,&quare,p.6.colum. 1571.3 Itcmri
fcrctinhumanitate,fed infotrnagloiiofa, psrre j. colum, C0I.258.C
221.C Chriftus lafpidi comparatur , & quarc, parrc 6. cokm
Chriftusvenitduplicicer.Primoaccipicndcfidelesadbeatitu 467.C *
dinem 3n:ma?,& fic quotidic vcnit ad ccclefiamj non tame Chriftus monti comparatur.Eft enim folum fpirirual
corporaliter,fccundo vcnit in dic iudicii corporalitcr fume cocleftium rerum quslitate copiofus,ex quo fluunflfl
do ridelcs beatitudincm aniuia? & corporis iimul , partc j. ux,& quidquid fummc bonum credicur,in hoc hitfl|
col-i i72.f eft mons omniummontium,parte j.c.5 l^.e.hcni
Chriftus venit particularitcr in mcntc,& in morte cuiuslibet 1 673.3
hominis.Sedgeneralicer venitadiudicium, parte6. colu, Chriftus camclocompar3tur,p.j.col.940.c
9x5«h Chrifttis diciturmeduliaccdii,& quarc.p.4.co!.i2o8.f
Chriftushabiiatin hominedupliciter.Vuomodo quantuad chriftus diciturfol,&quare,p4.coJ.2i78.c
inccllcc.tum.Et fichabitatin eoper fidemintormem. Alio chriftus uerus folexunt&illuminstjp.^.ccl.i^i^.c
modoquantumadclicctum.&ficcftincopercharitatcm, chriftusdicitur fcathera in manupacus , patte 3. co!i ■
&cp.6.coI.46i.c 90.d
Chriftusdcfidcracurduplicitcr inquantum homotantum vcl chriftus vulturis appcllacione dcfignatur,& quomodo, }•
iuquantum Pcus,vdhomohumanarus,p.6.c. 969. b.c col.266.d
Chriitus intrat in morte cpiuflibct hojninis lpccialiter,& in chriftus ficuttypumauis tenuitin prardicatione, fic Vtil
trao!rgcneraliici,in futuro iud.p.j.coI.367.c inpaflionc,p.3.ibid.f
ChriftustemporetribuIatjonisAntichrifti aucrcetfacicmfua chriftus grano iynapiscomparatur, quod crcuit in arfe I
afidelib.eosinaccibiratetiibulationisdimittedo,ficutho magnam& volucrcscoelircquieucruntin ramiscii
mo aucrtitfsckm fuamabsliquotjucmnon vult3mifcri3 col.269.a-b
rcuelare,p.4.col.i372,f chriftusueruspaftor,vcnturuscftdc femincDauid kc*™
ChiftusdeAntichrifto&fibiadhfrentib.magnamfacictuin Ra:S3.p.4.coI.i336.f
didam,p.4.cc).78j.c chriftusangelusdicitur,p.3.col.82j,a.b,
ChnftuscorpusinEuchariftixfscramcroa brutis animalib. chriftus nonfolumpra:ft3tialutemhisqui funtpcrfcclc I
noniumitur,&fividcatur,parte 6.columna 241. & fcque tifedetiamhisquifuntattriti,quidimittunt pcccarc 1
u°us. ptertimoremDei,p.3.col.io87.c
nci
cx.
c :ili!sdiciturtonitruus-,quiexpatrumc6ucnicnrcprophc- chriftuspcvEfJiam,qui vcloxfTiba3ppcllatur,fignificatur
> quaficonuerfiunenubtuaj nobispiolatus elt,qui tcrii & muhiplici ratione,par.2.co!um.i3:7.a.&colum. 1339.
3iIitcr,infonuit,p.5.coI.357.b • C.1340.I'
cj iftus onargo comparatur,p. g.col.^^.a chriftus fignificari potcft per Alexandrum magnum quare &
rlitusdicitu^ lignumviride,&Iuda;ihgnum[andurn, p.r. quomodo,p.4.co!.22 1 i.b
:o!.99i.c CbnfrusfiguraturpcrZ.orol>abcl:p 4.C0I.221.C
Qriftus dicitur vir beatus.Fuitenirn ab inftanti fua: conce- chnfrus (ignirr auir pcr Iofuc,& non folum in geftis,fed etia
iptionis vir peifecius in virtunbus & fcientiis . Fuit ctiam iu nommc figuratn gerir Saluarotis:par.2.col.727.c& co.
>cattis beautudine clara? vifionis & perfe&x fruitionis,p. 1 647. c
i.col.^j^f chtiftusfiguraturpei Iofue, quipopulum Iudaicum habuit
jcfiittis dkitur iuftus abfolute& antonomaftice,eo quod no ingrarum,fic enam Chrifcushtfa tico5,&c.parte4.colum.
jblum eft iuftus formaIiter,vt alii fcd eciam effeCiiue ahos 1769.C
; uitificandoJp.4.col.428.f chnftus per Iudam figuratur,id eft,tribum Iuda?, & quare,p.
chiftus non folum dicicuriuftusinconcreto/edetiamiufti- 2.C0I.153.C
rjiainabftraii:o.col.429.c , chnftus iigniricaturpcr Calcbconfundentemtres gigares,
cl ftus fig hficatur pcr arcum ccelcftcm , inquoeft lignum &c.Sic Chriftus confudic cernarium filiornmdiaboli, &c.
brte& chorda,&cpa.i.col.i67.c- p.2.coI.ioy.c
|ftuscftdi!.s,cuiusduodecimhoreduodccimfunt Apofto chnitus perCJedeoncm (ignificatur , quifubvmbra fanctae
,p.;.col.835:.b crucis pra?dcfrjnatoincari\ationisfururxrnyfterioconfti»
tftusdicitur Samariranus,Elif;eus,Angclus,in cuiusdefce turjs iudicii quafi virga-electionem fan&orum a vicioru
aaqua mouebatur,omnipotensfermo,parte 6.columua paleis fequeftrabat,p.2.columnai90.f.&columnai9i.a.c
(•92,d.e col.i92.a
c]iftusdiciturpaterfjmilias,&quare,parte5.columna828. chriftns figuratnr perIcpthe,&quare,p.2.co!.45.f.
j.Icem,p.4.co!.i-95.e chrifrusfignificarurpcrSanfoneni,&cp.2.c.ol.33o.c.&col»
chftusverus Deusdiciturpaterorphanorum,eos nutricdo 24o.f.&col.26i.c
k viduarum iudcx eas dc miuriis vindicando^partcj. col. chriftus qui porta omnia vcrbo virtutis fua?, fignificatur per
o7-c Booz^ii fortitudo inrerprctatur,p.2.col.293.c
±ltusdiciturmediciiS,&quate,p.5:.col.75o.e.Item,p.6.co. chtiftusiignificatur per lonathan,qmcolumbe;donuminter
prcratur,p.2.ccl. 3 9o.f.& £01.367^
y,tuspcrbouemfuitfiguratus,p.i.co!.i2i4.e chriftus figuratur pcr Dauidin perfuafione fugxfibifacla,
Bftpsdiciturlapisanguiarispropterludc-eos&ctiamgcn- par.i.col.; 05. 506.^01.659.3 b.666.fi.o77.c.Itcmp.4.col.
ies .p. 1.C0I.799.C 4J6.f
■fhislapisdicitt:r,& lapisquem reprobauerimt,&lapisan chtiftusnominatur Datiid infcripturis vctc.Teftamcn.pa.4.
■u!aris,p.5.col.536.f.item,par.4.col.28i,c.ItemJp.3.col.. co!.i62 5.a.b.c
l335«c chriftusprr Dauid figuracus,tanquamdignusregiamaieftate
fttis icr virgam Aarongerminantemfiguratus fuir,pa.i. terfuitdeclaratus,p.2.col.54o.f.&col.542.d
bl.i^Sj.c chrifcus per Salomoncm fignilicatur,& quarc,p. 3 . col.2 2 lo.f
■ftusiecundumHcbreosdiciturflos& virga. Virga pro- Item p.2.cohi27o.e
Iter rcgiam poteftatem,flos propter vir x fan&itatern.Et di chriftus per Salomone lignificatur in cuius dicione funt om-
icurafxndificdcradiccIeffcquiaChriitusdefcendit de niaregnaterra?,p.2.col.i30.e.Intei].c.i27o.e.& c 130.0!
■Jauidcuius pater tuit Ieife, p.^.col.i 38. f chiiitus per Eliam iignificatur,& Ecckfia pcr Elifgum,& qua
Musdicirurgcrmeniuftitia',p.4.col.8i4.f re,p.3.col.436.e.Icemp.2.col.8o9.c
i!itusdicHurm;rcacor,&qux eiusmerccs,& quiddat> & chrifcus figniricacurpcr Eufxum,quiincubuitfuperpuerum
|uidaccipit,&cp.6.col.8i8.e & reuixit puer,&cp.2.col.876.e
ibftus dicuur homo,vitulus,Lco & Aqui!a,& quarr p.i.co. chriftus (igmficacur per Icremiam prophctarr,& quare, p. 4»
col.478.f
^coni comparatur.par.i.co!umna452.c.Item.p.5. chrifcuspcr Aaron fignificatur,p.i.col.727.a.& col. 812. f&
r. col.69r.d,&colum.i282.f.Iccmp.3.col.i478.f
Ijftus dicitur catulus Leonis proptcr fortitudincm,& quia Chrifcu* per Naafon fihum Aminadab fuit figuratus,p. i.co.
■aruulusrieridignatuseft,p.i.col.i686.d.e i282.f
ch!pase:tfalusgcutiumcffectiuc,prophctccautem denomi chrifcus&Apofcoli&quafiomnesfidelesprimidefccmdciuc
ie.p.4.coi.5oo.f a Iacob,p,4.col.788.f
chituslccundumcarncmdicicurfiliusSalathielficut&Da Chrifcusfecundudupliceminterprctationcm nominatur If-
'•4.col.2i82.f raehquod interpretau;rvidensdeum,quiaanima Chrifti
:hftus li^nificauirperequitcminveftccandidahafcam vi- viditdiuinameflcunamabinftantifuaecrcationisi Aliain
ein,&cp.4.col.897.a.b terpretatio cfc.ditcc^uscum Deo,&c,p.4.co!.4c>4.f
chftuspcrEzc\hiclcmfignificatur,&quare,p.3. columna chritusfignilicacurper Iacob.quifcruiuitfeptem annis oues
2i6,a pauictrcs,vitgasina!ucispofui:,&cp.i.col.729.c
chiftus pcr Danielem qui vir dcfideriorum dicicur, fignifica chriftus quomodo per IoR-ph.patriarcham figoratus fuit,p.i.
ar,p.3.col.879.c columna37.c&coluinna382.c.& columna 409.C&C0I.
chftusp.rrcgeniIdumeaefiguificatur,&quarc,p.4.colum. 1162.C
947. c chriftus afftnulatur quatuot fluminibus Paradifi cx vnd fon-
cnirusfignifica:urpcrregemNabuchodonofor,p.4.colum. tcproccdcnttbus^pir.^.coI.c^S.e.f
'-03. c Chrif:usperfontetrtiiujiuiicatur,quieftfons gratie , aquo
ch ftus fi^natur pcr regcm Scdechiam duplici rationc, p.4. aquar duc^usgfatict it"Iuit in Ecdefia,parc^fecundaj colum.
-817.C 1571.C
•ignificaturpcrrcgcm Affucrum duplicirationc,p. chriftus lignificatu.rpct Enoch,N.m;am,& Seth& Sem 5&
•col.i653.c quarcp.3-col.j2 17.
f 4
GlofBc Orclin. &NicoIaide Lyra.
Cbriftu5 pcr Nocsqni folus iuftus im crus cft in gencrarionc
fua fignificacur,cui piopttj iuftitiam fuam fept€homincs
donantur.Sic Chriito feptem Ecciifia-condonanrur.Ht fi
cut Noe pcr aquam & hgncm I:bcr.mir,& familia eius,iic
& familia.Chi ifti per baptiimum & cruct m,p. i .columna
i?9-a
Chnftus vcrus rcx & facerdos noui Tcfta.fignificatur. p Mcl
chifcdech>quiintcrprctatut rcx iultitix,& dicirur rcx pa-
eis,p.i.col. 203.1
Chriftus fignificatur pcr Abraham,p. : .col.2 50.3. 2 5 1 .d
Chriltus pio nobis oblarus,dicirur farina panis co&rs tn c!i-
bano,panisfrixus. Item panircoctusincraticula,&panis
cOvtas in aqua calida,& quare,p. 1 .col.92o.f
Chriftus per Nccmiam figniticatur,miilus fuiraparread co
folationcm omnium gcncium,que. confolatio per paflione
cins cxhibita cft,& myftice quomodo hocinnuitur,&c p.
2.C0I.809.C
Ch: iflus perhofliampacificam inrclligiturde boue,&per ho
liiam de oue,& pcr hoftiam de capta,&cp. i.col.92 2.f
Ch.iftusfignificatui perarietem,& quare,p.i.coI. 265. f.&
col. 27 1 .d.e.& col. 945.e
Chriftusdicirur agnusrenellus, & quarcpartc 2. columna
357-c
Chnfbisqualircrfigurarnrperagnumpafchalem queprxce
pit Dcus immolarc filiis Ifracl,p.i.col.598.f
chrifiusqua rationedicitur agnus.p.i.col.i395.c
Chriftus magis vocatur agnus quam aliud animalpropter fi
guras ve.Tefta.& propter iugc facrificium quod figurar p
pcruitatcmbcatitudinis,p.5.col.io42.f
Chriftus dicitur agnus & paftor & oftium,& quare, fed horu
nullum cft nroprie fcd fieuraliccr,p.i :coL898.f.Item p. 5,
col.n86.f
Chriftus omnia cft qua? Dci funt,& pro varietate feufuum,di
uerfis vocabulisnuncupaturcumomnia vnumfint infub
iaccnti,parre4.columna662.d.e.&col.897.b.c.i457.c.Ite
p.3.col.i9i4.a.Itemp.i.col.635.a.&colum.933.a.c.&co.
1041.C
Chriftus defignatur per facerdocem ingredientem templu ta
bernaculi,qui duodecimlapidesin pe&oreportare iube-
tur.Ecquare,p.i.col.792.d.e.
Chriftus eft rex,faccrdos;& cibus fidelium.Ec hoc fuit figura
tum per illa tria qux in arca continebantur,p. 1. columna
730. f
Chriftus ipfe eftfacerdos,ipfe facrificii/m,ipfc & altare.Sicut
enim multa operacur,ira conuenienrer mulris nominib.ap
pe!latur,p.i.co!.93 2.f
Chriftus iute per pontificem,qui in habitu totius mundi figu
ram,fimuI&hominishabcr,fignificatur,&quare,p. i.col.
:•
»6
JS
803. a
— _
Chnftuspotifexfummusbehedi&ionem fu^gratiaj largitur
omnibus Ecclefia* fua?,& omnibus pcrfonis in ea exifcenci
busqui concra diabolumforcicerpra?liancur,p.2.columna
i6ai.c
Chriftus candclabrum cabetnaculi dicitur,quod fuit ex auro
puriflimo&duitiIi,&c.&quare,p.i.coI.74i.c.&col.743.
a.&col.889.a
Chnftus d.cituraltarcdcterra nofcra,&quarep.t.col.9io.e
Chrifius figurattis fuic in triplici holocauftoTcilicec, de bob.
otiibus,&aiiibiiS3&qi!arc,p.i.coU)mna.909.c.,& colum.
1041.C
Chrftuspcrquatuoranimalia fignificatur,.f.agnum,hircum
arictcm & taurum &c.p.6.col.957.a.
Chriftus offerebarur in vitulo proprer virrute crucis,in agno
propter innoccnriam,in ariete proptcr principarum,in hir
coproprer fim/litudincm carnis peccati,in rurrure& colfi
ba,quia Deus & homo, parte i.columua 9o8.f. & colum.
1041.C
Chriftus fibi duas vxorcs populum,fcilicet,Iudcorum & gen
tium coniugiicorulauirnomineodiofacfr Synagoga
lccra gentilis Ecclcfusp. i.col. 1 5 8 1 .b
Chrifrus lcgem in manu habuir,& quare,p.:.co.789.a.E ia
bct fapicntiam ln manu fua Ibidcm.c
Chrtfrus ea qua? in lege propter infirmitarem cius pcrfic
potcrantjinEccleliapcrficic.Ipfaenim efc acrium doi
domini,perquamingreifuspatet incoelefcem Ierufa!
&c.p.2.co!.n62.f
Chrifrusdcftruc-tiodiaboliregnoelcclosfuos quicratdi ci
fi,ab eius tyrannid»in Ecclcfia congi egauir,&c & ligifi,
caturperCyrumicgcm,par.2.columna 1275.C.&C0I1L,
1281.C
Chrifrusomnesparrumpr.tuaricarioncdiluit, & culruml
tans in ecclelia mfraurauir,& lcgatos ad conuocanda:H
tcs milit.Et fignificaturper Ezcchielem,p.2.col. 1235. h
co!.i2 4o.f
ChrifrnsafliftitEcclefia?,aliquandomiracu!afaciedo.,ip:)g
dirigcndo,p.5.col.45 2.f
Chrifrus homo (icut elt Dei templum pcr diuiniratem , 8.
Cerdos,&hoftia,quiaobtulitIemitipfum parri pro fak
mundi.-ficfidelesconfirmatifuntdomus vel templum: I
quantum Deusbabicacineispergratiam,p.6.co.i33i.
Chriftus afcendcns in gloria celefri,mhii praparauit, led t
alccnfionem fuamdonum fandti ipinrns fidelibusfuis 1
fit,perquodprcBparantur ad conlcquurioncm beati 1 I
nis,& hoc modo intelligicur illud-Et ii abicro,&c.pa.j. u
1274.^
Chrifrtisfoliuftiua?dccemgradibusdeicendir,& p r eol
gradus furfum in ccelum afcendit,parte fecunda colun 1
368.d
chriftus in templo quod eratin montc Sion frequenrcrpL
dicauit,& miracula fecir,& ibidem Apofrolis refurred ■
ne fua manifefcauic,& fupcr eos fpintum fancrum in fo|
vifibili mifir,p.4.col-i45c
chrifrus poftafccnfionem fuam mifit Vcfpafianum & Tit B
ad Iudajamj&c.ficutEhl^usaicedensin licthc! mifitdJ
verfos,&cp. 2 .col. 86 5.0
chriftus ex fpeciali gratia apparuir pofcafcenfioncm Ioanl
Perro,& Paulo,p.5.col.i3 1 tj
chriftusquamuisvnusfitperfubftanriamfinguliramediil
fus efficitur prout eget is,in quo operatur,partc i.colurrJ
2 86.e
chrifrus pofrrefurrcftionem manducauir,non vtciboind I
rct,fed vt veram poft mortcm ie carncm reccpifle moni 1
rec,p.i.co!.3i.a
chriftuspoftrefurredionemdc pifccanimaliaquatili OMt
ducauit,non deterreftrianimali,&quare,p. 1. columnj
103.C
chriltus bibit cu apoftolis poft rcfurrc<ftioncm,quod in Eu
gcIiotacetur,p.6.col.no7.a
chrifrusacccpitregimcn fupcr rotam crearuram in fua rcl
rei5tione&afcenfione,p.3.co].i 165.C
chnfrus f uir glorificarus in paffione,in rcfurrcdionc,in afc
fione,& in genrilium conuei fioncp.^.col.i 262..C
chriftusglorificatus eftquatu ad gloriam corporis in rcfur
c1:ione,inafcen(ionc,inmiracuiorumperApoftolosop(
ricne,p.4.coI.457.c
chrifcusinhumananaturafuitexalratusdeo patrein fua
nedictaafcen(ione,p.3.col.i 29:.f
chrifcus fuit cxalcatus,pi imo quant um ad declararioncB I
diuinitatis in fuapra.'dicationc& miraculis,iecur.doqui
tum ad cxaltationem fua:humaiiitarisaddexttrampiijj
fedentis^p.^.co!. 1 1 7-b
chriftusaiTumptusefccripliciter,fcilicet,attinicacc,afcipfl
& a nube,p.6.co!.968.f
chrifcus afcendic fuper omnes coelos,id efc,ad dignorcm p; •
rcincacliempyrei,quodefclocusbeatorum & ccelumi
prcmum.p.6.col.s;5:o.f
Chriftus
Illd
naex.
:h4jsintrau!tmcxlum,quiaeiusuumanitasfuit translata
: rajndo a J cx!um,p.6.coI.S99 c
hiftusqm fexta hora fuit crucifius,hora nona cmific fpiritu,
quare& quidperhocfigniricetur^p.i.col.ioo.f
;hitus paflus eft anno quo cocurrit coniunciio luminarium
i-opexqnino&iumvernale.HoccertiffimecalcuIatumcft
fcr Paulum Epifcopum Burgenfem cum pcricis Hcbnaeo-
pm,p.j.col445.ab.c
hfti noraen tollerc,eft Chriftum interficcre,&c.p. 2. colu.
-.e
:h hjsmortuusefthumanitatisinfirmitate, fed refurrexit
.< diuiniraris virrure,p.3.col.404.f
Btas per brachia in cruce cxtenla peruenit ad gloria refur
•ctionis,& fic ad dominum plenx pote£atis,parrc 4. col.
\?'c .,-
th tus quato inter paffionis corumelias latuit, tanto per vir
«Srcfurre&ionis cfFu!cit,& qui priusincredulitatisfero-
tatc perfequuti funtpoftmodum ci charitatis ardoread
iuit,p. i.col. x674-e
h;.his dicitur primitix primitiarum,p. 1 .col. 1 293 .b
hitus dicitur primitif & primogenii9 totius creacurx,quod
rum per lingulas creaturas incelligi debeat:ut inter ho-
iinesprimitixdormicntiumdicitur,an celfiori diuiniori
iceIligentu,non ibi determinatur,p.i.col.i 294-d
chftus dicitur primogenitus mortuorum,qui pnmus refur
.xitad vitam immortaIem,&fialii furrexeruncprius ta-
.::i ad vitam mortalem,quia poftea mortui funt,p. 6.coI.
iui^.a.c
■Itus octo vicibus apparuit poft refurrectionem,&bis in
■eafceniionis,p.2.col.456.f.&col.994.f
furrexir media nocte,fecundumaliquos, fecundum
luguftinum autem in aurora,p.5 .col.658.f.& 659.C
ftus apparuit Magdalcnx in confimili corpore fecundum
■fparentiam,quale habuit ancc paifionem,& no in forma
»rporisgloriofi,p.5.col.i34o.f.f
Altus apparuit Marix Magdalenf in corpore,qualis ipfac-
■inmcnte,p.5.coI.i3 23.c
fWtus poft refurreftionem oftendit fe habcreidem corpus
Bmero,ficut prius ^p^.col.^S^.c
Htus ficut per refurre&ionem probauit hiimanitatcm , fic
pr illam probauit diuinitatem,p.5.col.ioo4.f
■tus multa fccit pro declaratione fue; humanitatis,p.5.co.
Ijtuseft refurre&io noftra,quia fua eft caufa noftrx refur
■pionis.Ibidcm. col. 1 204.1
■tus de lege & prophetis & agiographis induxit aliqua tc
monia duobus diicipulis cuntibus in Emaus,par. 5. col.
Hftus finxit fe longius ire,non duplicitate vel falfitate , &
•)luit difcipulos duos prxterire , P.5.C0L551.C
hitus ante & poft paiTioncm fic frangebat panem,ac fi cul-
illofcindcietur,p.5.col.i85.c
aitum rcfurrexiffe Apoftoh vident,tangunt,palpant,pifce
; ;niofTerunt,&c.p.5.col. ioo^.f
iccundumanimamfuitinlimbo per rrigintanouem
tantum.fcilicet ab hora nona fextx feric; vfque ad di
Sculum diei dominicx,quando fuit corpon reunita^pa.j .
(•1.533.b
rlusquamdiufuitinlimbo.,p.6.col.iooi.c
nrtus inebriatus duro paffus,nudatus,dum crucifixus. p.i.
W.r7o.e
<tus in paffionc multos humores emifit dc corporcp.3 .c
26. f
chiltusdiciturmaIedidus,&malediclum,quarc&quomo-
•»p.6.co!'.488.e.f
ch uus peccata noltra qux portau it,non pollucrunt cum,&
na fuetunt ab il!o,p.i.col.934.f
ch hus nos rcdemit dc maledicto lcgis>no dc maledi&o mi>
dati,ve1 teftimonii,ve1 iudiciorum,p.T.col.i 292.!
chriltusieobtulir.quiadefuit facerdosdignus ad offercndu
&c.p.6.coI.879.e.f
chriftus in (ua paffione fatis fccit pro nobis per viam iuft icix,
quam hiftinam pax ftatim fuitofcu!ara,quiaperfuum fan
guinempacifkauh caquxfuntincx!is,& eaquxinterris
hintp.3.col.;o78.c
chrifcus per fuam palfionem euacuauitcerimonialia,p.6.col.
noo.e,f.&io99C
chrifrus diabolum qui eum capereincruce voluit, apprehcn
dit &moriendo vicit,p.2.co].!524.e
chriftusfaluatoristypumtenetlofiasquiphafeino&auaera
tegencra!ircfurrectioneperpetrata,ceiebrabit,par.2.col.
988. d.e
Chrif ri corpus cum accipimus, pro peccatis compugi debe-
mus,vtamaricudopxnicenrixabftergatamorcmperuerfe
pos:iitencie,p.i.coI.i22i.a
chrilti dicitiuefTepuIchritudo tauri,& quare,p.i. columna.
168 i.c
Chrifcicarodiciturpel!is,Etquare,p.3.co1.i82 2.e
chrifti corpus dicitur vitulus tener & faginatus,qui filio pro-
digoocciditur,p.i.col.25<5.a.col.25 2.a
chriftidecemmyfccria inPfalmo fecundoperordinemcxpri
muntur.Primum eftquodregnum Chnftinullofuffragio
humano,fed potiusregibus& principibus,gentibus &po
pu!is,toto fuo poffe aduersatib.coualuit,&c.p.3.c.45o.e.f
chrifci veftcs quaremilites diuiferunt,p.5.col.i 3 i4.f
chrifti paffionem quodam velamento regimus,ideft,facrame
to honoramus,eiufquc myfterii rationem reddentes , a Iu
dxorum detraciione operimus.Figura de Sem & Iaphet,
&c.p.i.col.i7c.e
chrifti mor licet fuit contempcibilis,fepuItura tamen eius f uit
honorabilis.,p.4.coI.i45.c
Chrifti humanitatis poteriam vngimus3dum facri eloquij bo
naopinioneprxdica.mus,fedPharifxusvideshocinuidec
p.5.col.8oi.b
chrifti corpus triforme eft in altaris facramento , & qualiter ,
p. 6. col. 2 g6.c
Chriftipaffioficutiteromniameriroria quxin Ierfualefue-
runtac5ia,fuicfummum fua paffio,fic inter omnia peccata
in Ierufalem comm ffa,numcrumfuit paffio Chrifti,pa.4.
cdl.ioo3.b.
chrifti facnficium omnibus imitadum,tam in his qui inferio-
' risfunt conuerfationis,quamhisquialtiorafcquuntur,p.
1.C0I.934T
chrifci itinera & loca plena funt facrametis, ficut fua di<5ta &
fac5ta,par.5.col.2 34.d.e.f.&col.2 33.c.Itcm cibus & potus
& ambulatio,& omnia quaegeffit,Ialutiferuiunt,par.5.col.
174. d.c
chrifti fermo nullusinuenitur, inquoaliquidparabolenOn
inueniatur,par.5.col.5 27.3
chrifti regnum incepit tempore quo ultimum regnum de qua
tuor regnis,fcilicct Romanum fuit in fua potefratc quod
maximefuittemporeAugufti,quo tempore Chnftus de
virginefuit natus,&c.p 4.C0I. 148 i.a.b
chriftidilec5tioad genushumanumfuit infummogradu tri-
pliciter,p.5.col.i 2 86.a
chrifti ardens defiderium ad noftramredemptioncm often*
ditur tripliciter,p.5.col.43 1 .c
chrifti generatio fecundum carnem(qua? non a Cain primo- ■
genito Ada:incepit)aquibusinitiumhabuit defcnbitur,
p.i.col.i32.d.i33.a
chrifti potcntia fecundum hominem maxime in refuredio-
neapparuit,p.3.col.893.a
chrifti corpus optimecomplexionatum erat, tame carnofitas
eius fuit immutata in maciem,ex ieiunijs,& laborib. & vi-
giliis,&c.p.3.col.i284.f
chrifti do<5trina in coparatione cuiufcunquc doclrina? ex fola
naturali
.--'
J
GlofTx Ordin. & Nicolaide Ly ra.
naturali rationc iudicatur fanftiffima,mundiffima,&hone
fciffima,p.5.col.ii69.c
Chnfti nomen in pnmitiua Ecclcfia odiofum erat multis p.
6.C0I.200.C
Chrifri corpus myfticum,an pcr fidem vcl charitatcm copa-
ftum fit ad ipfum caput,qui eft Chriftus,p.6.co.564.f.56y
a.y66.d
Chrifti corpus,voluntatc fuir mortale &paffibile, naturalitcr
nec mortalc,necpaffibile,&immortaledatum fuitdifcipu
lisetfituncmortaleefrct,p.6.col.245.a.b
Chrifti caro& Mariaelicet in lubis Adae fuerir,diffcrenter ta-
mcn i ndc in matrem & filium dcfcendir,p.i.col.84.f.& c.
i584.f.Itcmp.6.col.868.f
Chnfti caro multis nominibus dicitur,f.velamen,arca,& nu
bcs,&c.quare & proptcr quid,p. i.col.i o42.f
Chrifli caro an & quomodo de terra dicenda fit,p.6.c. 879.C
Vidc ctiam in caro Chrifti.
ChrifUhumanitas dcdit fidclibus exempla patientiae,ex quo
rum confiderationc accipit homo in teutatione &tribula-
tionibusvirtutemconftantiae.Etfignificaturpercolumna
nubis,p.i.col.6i7.f
Chrifti caro turt ur,& columba eft ipiritui fociata,&c.p. 1 .co.
914.C
Chriftifigurampraefertlonas fecundum intcrpretationem ,
crgo totius ordo eiufdcm fecundum allegoriam ad Chri-
ftum exponitur,p.4.col.897.b.c
Chrifti diuina maieftatem taccre iubentur ante paffionem dc
? moniaci ab eo fanati,& quare.p.5.0 5 1 3«b
Chriftidiuina?|>fonaeincarnatio,itaquod Meffiaspromiffus
in lcge & prophetis fit vcrus Dcus & vcr9 homo probatur
exfcripturisreceptis ab Hebr?is,p.6.col 1767.1768.1769
Chrifti nomen tollcre.eft Chriftuminterficere,&c.p. 2. col.
444-d
Chrifti manfuetudo defignatur per agnum Pafchalem immo
landum,p,i.col.583.c
Chrifti caro pcr vaccam rufam,& eius paffio per vaccam in
legeoffcrendam fuit figurata,p. i.co. 1 299-a.b.c.co.i30o.f
Chrifti caput eft Deus qualiter & quomodo,par. 6.columna
284-f
chrifti minifterium quomodo non eft de terrenis , cum caro
eius de terra fit,quam pro nobis obtuIit,p,6.co.879.c
chrifti humanitas ex coiun&ione ad deitatem,habet quoda
modo valorem infinitum,p.4.col.2 6i.c
chrifti vnam perfonam,dicimus figurare duas perfonas,ange
li,f.& hominis.Nec mirandum,quia in expofitionibus pa
trum slcgimusvnam eiusefleperfonaminlfaac &aricte
figuratam,&c.p.2.col.iro9.c
chrifti tcmporibus non folu no bellabant gentes cum inimi-
cis yerum libenter moriebantur,ne vidercntur mentiri aut
deciperc in his quae Chrifto pollicerentur,p.4.c.42.d
chrifti matrem fpiritus fantfi participcm vocat Ifaiasjp.^.co.
io7.b
chrifti in ipfo fuo ortu fpoliauithomines & abftulit ignoran
tiam,p.4.col.io7.b
chriftianitatisfalfum nomen fibi affumentes,qui f. in Ecclc-
iiaconftitutinonreceduntaviciis fignificantur perfilios
Iacob,&c.p.4.col.2 199.^
chrifto quomodo & fecundu quid donauit Deus nom6 quod
eft fupcr omne nomcn,&c.an fecundum quod Deus vel fe
cundum quod homo,&c.p.6.col.585.a
chriftoutrumomniafintfubiicienda fecundum humanitate
infuturofaeculo.Arguiturcontra& pro,cum refponfione,
&folutionibusargumcntorum.p.6.columna 7:o.f.82i.a.
b.82 2.d.C
cjirifto omnia creata funt fubdita fiuc fubic&a fecundum di-
u»namnaturam,& ctiamhumanam,& quomodo hoc in-
telligendum,p.s.col.273-c.Itemextenfius,par.2.columna
^s
chrifto nulla caufa venicndi fuit nifi quod peccatores fa!
faccrct,p.6.col.689.b
chrifto Dei filiofoli feruabatur finc pcccato rcmanerc, p 5,
col.761.a-b
chrifto ducc ad bcllum prodcunr,qui quo J horc annunei|u
opercoftcndunt,p.2.col.204.c.f
chriito aprarur illud quod de templo dicitur,.f quod 46.
nisaedificatum dicitur.Aiuntcnim Phyfici,quodhoc c
rum numero corpus humanum in vtcro a tempore cont»
ptionisvfqucadpejfec^a menibrorumliniamcntacrc.it
&cp.2.col.i3i2.cf.Videetiamin tcmplum.
chriftumdicerccrcarurani vcl(eruum,(inip'iciter & projje
pcriculofum eft,nificum rcduplicatione fpecificatiuefl
ta,p.4.coI.38o.f
chriftumquareinpatibi'IofufpendertintIudei,parte i.M
15 84-e
chriftum concuIcat,qui libcrepeccat,abfquctimorc& pcij
tcntia,&quicoindigncparticipat. Sanguincm pollutj
ducit,fi ab eo mundatus ad vomitum redir,& pcenitertk
gligir,p.6.col.9t2.f
chriftumhabcreincordeparumeftnifi interius (aliascB
rius)confiteaturorc,p.3.coI. 1361.C
chriftum vt fignaculum ponimusfupcr cor,cum ca quaec ||
itadi(limus,qiiafi diuinaeveracuerfint verba fapiem •,
p.3.col.i879.a
chriftum vt fignum fuper brachium ponimus,cumea qua kj
cit,itaaudire, &fequiftudemus, quafi vcrefint cxerrU
virtutis,p.3.Ibidem.
chriftum Elizamafilius Ammiudfignificat,parte i.colunl
1161.C
chriftum recipir,qui imiratorem Chrifti recipit,& qui itnl
ncmDeirecipit,Deumrecipit3p.5.coI.574.d.e
chriftum praedicat non folum qui fidem aftruir,fed qui mcl
quibus in co viuitur inftruit,p.6.col.i 86. e.f
chriftum non modo verbis,fed rebus Iob pixfignauit,p. I
8.d.&col.89.c.&i9i.c
chriftum verum Pontificcm , ita fignificat fummus faconB
tabernaculijficuttabernaculumcum ornatibus fuis & I
fis fignificat Ecclefiam.p.i.col.iSS.b
chriftum fi aliquorum bona fignificar,non eft nccefle eorl
mala quod ipfi Chrifto conucniant,par.fecunda,colun 1
l6l2.f
chriftum fignificat Onias facerdos magnus,& quare,puf.cB
2399.a.b.c.&23oo.
chriftum negat,qui fe negat cius difcipulum,par.5- colurr l
640.1
chriftum decimoo&auoannoTyberij paffumdicit Eeda,*
4.col.i6i6.c
chriftum afcendcre inccelum maius fuit quam Angclutni ■
perfona Deiloquentemjad dandum legem fuper monti
Sinai defccndcrc,p.3.col.9o8.f
chriftumdicercpatremdominum non facileinucnitur,pr
fertim ante incarnationcm.Non flxundum carne hocc '
gruedicitur,p.i.col«3 1 i.d
chriftum non diuiduas,ficutquidam diuidunr,diccntcs,G.
dc Maria,paffus eft,qui dc Deo,paffus no elt,&c.& dch
figura,p.i.339.d.e
chriftum qui pronunciaucrunt efferem morris,& effuden
fanguincraeiusadbafimaltaris,erantdegencrc Aaron
Annas,Caiphas,& alii,p. 1 .col,909.b
chriftum quadripartirae turbe fequuta' funt,alii proptcr ccf
fte myfterium,vt difcipuli,alii ob curationem infirmits ;
alii fola fama& curiofitatc,experiri volctes fi vcrum c( :
qued dicebatur,a!iiperinuidiamvolenteseum ^ccui;'
&aIiquocaperc,p.5.col.92.f.col.i85.b
chriftum pro dilectoribus faeculi pati facilius eft,quam di
ftores faeculi ad Chriftnm cor»ucrti,par.5.co.32 2.d.& c
940.C
Chriftum
Index.
;hltnmhabereanim3mhumanamfiue intelle&iua nega- cibusrequirituradvitamanimalemcontinuandam per qu£
i: Arius hajreticus,aflerenslocum animxipfum verbum reftauraturhumidumdeperditumperactionemcalidi na-
perc, p.^.cob 1 3 5 9. c. Itcm p,6,col. 1 69 5 .c turalis,p. 1 .col.57 .c
■ (tumderidendi occafio fuit Ph:trifaeis,&facerdotib.fua cibus corporalis in propria forma fi manear,nonurrit,fed ma
aaricia,p.4.col.468.f gisnocec.Alitercibusfpiritualis,p.5.col.H2 3.c
;h;himarguuntcjuidamhgrcticiignarumphyficaefcienti9 cibusquantumcunquepurusfithabet ahquid impuritatis ,
cjod Domuius putet oranes cibos in ventrem ii e,& in fe- quod expcllitur a natura tanquam fuperfluum , & aliquid
c(fum digeri,p.?.coU57.a retinetur tanquam ad nutritionem neceflarium. Et neutru
;hftum efledefemine DauidfcripruraPropheraiti inplu i{torucoincj,nathominefpiritualiterloquedo,p,j.c.26y.c
r.usloaspraedixit,&quodinBechleemnafceretur,p.5.c. cibusnonvicioefcfedappetitis,p.i.col.3oi.f
^g.c cibusquandoqueDeumlaudat,&quadoquebIafphemat.Si
;hfcum futurum prophetx dixerunt & inter alia deeo Pro ad refe&ionem fumis,reparationeqj membrorum, gratias
petarunr,quod efilt Icgislator noua? Iegis,quod efiet rede agens,&c.cibus tuus & potus laudat Deum.Si vero riaturj
pr,quod eifct mortisdeftruc1:or,p.5.c85.c modumimmoderationevoracitatisexcedas,& vinolentia
;Htumfibipromiflum Mefliam,vtrum Iudaei cognouerut ingurgites,qtiantaslibetlaudisDei}linguatuafonet,vita
<cIcfumNazarenum.Arguiturcontra&pro,cuui*refp6 blafphemat,p.6,col.282.d.c
•ne,&cp. 5.C0I.3 5 7.C.C.& 3 54. f Itenvp.6-co.21 o.f. cibus ciebet benedici ante comefcionem exemplo Chrifti be
■him(qucem iud:eidicuntMcfliarn)rnultiIud£eorumdi- nedicentispanem,p.5.col.25y.c& 2j6.f
cnr nacum in die dcfti u&ionis rempli.Et cum quencur ab cibus fit fan&us & falubris,non noxius animae vcl corpori, q,
i is vbi Jic Chrifti.;s,& vbi per tantum tcmpus fuerit , Di« cum gratiarum atStione accipitur,veibu fanclificat , oratio
cnt aliqui quod ipfe cum Angclis viues in eo modo quo lmpecrat.Diabolus vero per cibum teneat,p.6,col.7o8.f
Joyfes vixit 40 .dicbus in monte Sinai,& expectat praece- cibus fumendus eft ficut medicamentum,& quomodo pallia
uimDominiadfeoftcndendum,&c.Aliialitcrdicut.Vi- tur fubneceflitatevoluptas,p.6.col.i98.e.f
cp4.col.5^9.c.Item.p.6.col,i695.c fibus paruulorum,lacf.do£trina?,hisqutad bonum tendut,
hiiumqui ncgatveni(le,ofteiidatrcgemdetribu Iudain vitamtribuit&falutem.His vero quibus contraria placct
[udaeorumjp.i.col.ii7.e &Omnis impietascordieft,necem,p,2.col.j84.f
■tum fign'Hcac aureum ahare,qui incffabiliter ita veram cibus rationalis natura? verus fermo Dei eft,fed & hic differg
#nem ti ax de Adam^vt a peccatocarnis,Adae cflet im- tias habet.Non omnis eodem verbo nutritur, eft aliis in
ninitis,&c.p.i ,col. 195. r verbo Dei cibus Iaitis aptior,f.doctrina,ficut moralis qu«e
(r::tumSathan cummouitDcumcum Adammouit,p. rudibusfolet praeberi,&cp.i.coI.i4i9.a
I ol.37-a cibusdulcis qui defupernisaccipiturmanhuvocatur,quod
Jtftumquareopoituitpati,p.5.col.ioo2.f dicimusquandocernimusquodnefcientesadmiramur,p.
Iktum Iudjeidicunt inaducntufuovcnturumad regnan 1.C0I.635.C
■mtcmporaliter inpotcftate,Scd improbaturillud,part. cibus hominis duplex eft,fecundum quod duplexcftin eo na
K0I.14S5.C tura,p. i.col.15 n.c
■rum folum dona fpiririiflancti apprehendunt,omnes vi cibus corporalis &fpiritualis conrrarJo modo fe habent in co
Htra:ifeunt,&fuperChiiftummanercdicuntur,&c.p.4. uerfione.cib.enimcorporaii<finutriat,oportetqucdapro
•[•59-c prianaturapereat&conuertacurm membra:e conuerfo
«tum faluatorem noftrura,fuifll Deum & homine vtru autem cibus fpiritualibus manet,& conuertit in feipfam fu
efcnpturisreceptisalud^ispoflitefficaciterprobari. Et mentem,p.5.col.ii2 3.c
Ifeuitur amrmatme pro fuppofito & quae fto,cum folutio* cibus fpintualis eft ipium uerbum incarnatum principaliter
irgiimcntorum,&c.p.6.col.i695.&c.pertotum. rationediuinitatis,&exconicque:irarioneabfumpra?car
I tumquarecontempferuntPrincipesSacerdotu&Scri nis,qu£daturnobisinfacramenroEuchariftiae,ii2i.f
b,p.4col.4^5.c cibusDei&faii&orumefcfa!uspeccatorum,p.5.coI. 911.3
■Lhrifto paflae funt tres perfona*,dux per compaflionem cib. hoc tibi in futuro erit,fi quid hic boni opens acquiras , fi
nnris,&tcrtiaptrcompaflioncmcarnis.;Etperquid fi- . qd iuftitie,mifericordia?,&pietatisrecordas,p.i.col.9i2.cl
£ificantur,&cp.i.col.2 96.d cibusdaemonumeftebriecas,fornicatio , & huiufmcdi,quae
iinimihafuntp.cncra.Patriarchiedictifunt Chrifti. b!ada funt,&adfuiufumprouoca!,uel funtcairoiiaPoe-
■paraholis dicutur Chrifti,omnes qui de Aegypto egref tarum & doctiina; fcculares,p.5.col.9o8.e
fiuntCyiustcxPerfarum&Medorumf.quiluaclrclaxa cibitantaluxuria&potus,tantaarnbitioueftiumJcurruum&
m Chnltus eft a lepra mundatus in lcge, vocatur Chnit9 palatiorum in pnncipio 116 fuit , fed pon.is arborum & o-
Ci,&c.p.3.col.427.c ■ ribushcrbarumuiuebantantiqui,&dominusprimispar6
aqi'id& vndedicitur,p.2.coI,i92.f tibuspelIiccascunicaspoftpeccarumfecit,p.3.c.2i23.b
Micis Hcbvxoru crcdendu cft,quando ex textu Biblioru cibi mulci alimonia» celcitis,funt in dic5tis & exemplis patrura
nn potcit haberi vcritas.Etillomodo Doi5torcs,cathpli- p.3.cj66o.c
c.ecununt adilla. EtadannalcsIud5eorum,p.i.coium» cibiexarborumpomis,immortalibuscorporibus non funt
nzn.c neceflarii,p.i.col.63.a
.iitNemroth,quiinduxitpofteritatemNoeadfacic ciborumtreslpeciesgeneraliterdcfcribuntur,quo paflusefc
dmcniitatcm&turrimcontraDominum,p.i.co. 175. C populus IftacI,f.Acgypti,deferti,&terr2epromiflionis.Ec
E col 1 7 9.C illius myfticus fenfus.Significant enim triplicem fcientia,
hu ivocaturamicusDauid,AfiusveroChufi: &ex vicio &cp,2.c,37.c
tt nslatorum fcu fcriptorum vocatus cft vterq; Chufi , eft ciborum prohibitio q pertinet ad ceremonialialegis £ Chri-
atem Chufi aequiuocum,&c-p-2-col.627,c ftu euacuataeft,&c.p.6.c.io49.& col.17 1 i,c.& c.956. d.c
lnlm§yrixRcx,p.2.col.i66.e ciborum cuftodia.utquidamfuperftitioscdocent abftinen-
; 11 vitae in mcdio paradifi quid homini conferebar,p, dum nihil profuit fed hdes,abftinetia qua abftinetur a pec
i:oi.66.f catoprodeft,p.6.col.956,d.c
:ibuomnis nomine panis& aquae notatur in facra fcriptura ciborumdecodtio Deifabbatiquaieprohjbita erat in lege,
p!.col.i5i.b.Etcol.i67,g.Itemp.4.col.3oi.c p.6,col.i7i2.b.c
non
Gloifa: Qrclin. & Nicolaide Ly ra.
non Ciborum tAu,fcd concupifccncia rcfrenanda eft.NS in
tercft quid alimcntorum vcl quantum pro congruenria ho
ujinum&pcrfonaefuae&pro valitudmis fuae necelTirare
quiscipiat,fed quam facile & laeto animo careac his: cum
his vd oportct vel neceffe eft carcre.p.6.col. 1 76A
ciborum difterentias crcauit Deusdiuerfas pro diuerficate a-
nimalium vel humani dcliderii,p. i.col. 1419.3
cibis,&potibusfecundum tcmporis exigcntiam lautius & re
ftri&ius vtendum eft,p.3.c.i787.c
cibis eifdem aluntur boni,fuffocantur mali, & vbi piis vita ,
impiis mors,p.2.col.i79.b
in cibis rationabilibus non refutanda eft fcriptura,que obfcu
rior videtur &inconuenicns incipietibus paruulis,infirmis
& minusad intelligendum validis,p.i.c.i4i9.a
cibos propnos aaimalia cognofcur,& aliis vtitur leo,aliis cer
uus.In hominiqus quoque qui fanus cft & validus,fortem
cibum requirir,confiditq; edere omnia: infirmus delecia-
tur oleribus,&fortcm cibum non patitur.Paruulus vero fi
non voce,re tamen ipfalac tantumrequirit,p. 1. Ibidem.
cibos difcerncrc morc ludeorum non cft Chriftiani.Pcrfetfe
fideieftnullumcibumdifcernerevel immundum putarc
quia omnia munda mundis,p.6.col.i 65.C
cibos lautiores plcrumque fine culpa 1 umimus,& abiectores
cumrcatuconcupifcentia?deguftamus,p.i.c.299.f
cicatrices dominus feruauit,& in iudicio fcruaturus eft . Ec
quarc,p.j col.ioo4.f.& iooj.a
ciconia in abie&ibus domus eius.Sic habet Hebraica veritas
& conionat fequeci vbi nos.Herodii domus dux corum ,
&C.p.3.I232.f
cilicia vel Cilices a quo defcenderunt.Et eft ciuitas metropo
lis eorum vocataTharfis,vnde natus fuic Paulus Apofta-
lus,p.i.col.57.£Item p.6.ci 2 1 .b.c
cilicium dicitur caro Chrifti propter fimilitudine carnis pec
cati,p.3.col.67i.a
cilicium poenitentium eft,p.i.r 0I.7 5 i.b
cilicium fit ex haedis,afperufetigerumq; eft tegumenrum , p.
4,col.ia^.b
cilicio operiri myftice quid fit,&c.Et Chriftum hiftoripe nuf
quam legimus vfum fuiffe Cilicio,p.4.col.2 2 23,0 Item p.
^.col.^jo.f
cingulum Pontificis duplcx eft, ad defignandum quod dupli
citcrdebeteffeconftri6tus,quomodo&inquibus3p.i.co.
97S-c
cinguIolumbosreftringimus,p 4.col.=2y.b
cingulo quali fuerit cin&us Chrifcus,p.5.col.io72.r
cinis viculae rufae paflionem Chrifti vcl facrificia iuftorum fi-
gnar,p.i.coI.77o.e
cinis mortalitatem noftram fignac qui in cineres fumus redi-
curi,&c.p.i.col.9i4.f
cinis confumatio boni operis,p.i.c.949.b
cinis fubcilicatcm nota,p.i.col.i303.c
cinis& cilicium funt arma peccatorum,p.3.co.i2i2.e
cinis fuper capita, mcmoria fragilitatis ad mentem redutta ,
p.2.col.if7o.f.Inteil.
cinis,memoria&fragiIitatis&mortis,p.i.ci57i.alntcrl.
ciniscombuftionemc' dgnat,p.i.co.i632.f
inCineremhomorCi.crcicur.cumhumilitatis lpiritu tagitur
nilfeeffeaIiudquamcineremrecordatur,p3.col.3 19. c
cincrcs^acce apud Hebrxos non folum feruabantur per totu
annum,fed per'plurcs annos.TraduntcnimHcbrae^qiiod
fex vaccx fucrunt tancum immolarae per totam duratione
vtriufqjtempli Quartumprima,&cp.i.ci570.e
cincres facros fufcipiunt fidelcs,cum exempla,& facramenta
dominica?pan*ionisadcuftodiamfui piamente retractant
vcl cxitum iuftorum diligenter afpiciunr,qui magnis cla-
boracis agonibus dc praeccpto brauio fine fine lerantur,vr
confideratis ma;orum virtutibus,& ipfi magni efficiantur,
p.2.COl.H)-I.C
cineres vitulae ru fx eongrcgans quomodo cx hoc ficbat h.
mundusjcu tamcn per ipfus ficret mundatio,p. i.col
1568. f
cinnamomumquidinrc:&criam inmorta!itate,p.i.colH
c.Icemp.^.col. i852.e.f.&coI.2094.c
cmnamomum dtiplex eft. Vnum quod parum,auc nihild
dorchabet.Aliud aromaticum-p.i.co.820.f
circulus perpetuitatem fignat,quia circuli ncc initium ncfi.
nisinuenitur,p. i.c«1.749.blnterl.
circulusaureusperpecuamclaricatemlignat,par. i.coluiria
7Jo.f
circulorumarcaefitus,aliuseratfecundum Iofephum:&:hj
fecundum Rab.Sal.p.i.col 73 3-c
Circuncifioc|ui?l-eftip.6.coKy8.f.Ccemp.4.col.4;f.c
Circuncilio ftnt (ignuin & CaraCter fidci,in fe & m fequer.M
p.6.col.58.f.Itemp.i.col.2 2?.b
Circuncifio diciturfignaculum,& quare,& cuius,p.6.co.|
Circuncilioeiatqujeda proreftaciolegisferuanda^licut]
feffio regulae alicui rehgiofo fi eam impleat opere, p.6.
42. f.
eircuncifio quaenam-Dcograra,p. i.ci5 24-d
circunciiiofolennisquam Iofue fecitdicicurfecunda
£t u illius quam fccit Abraham de mandato domini :
cunc fuit circuncifus cum omni domo fua,non quod
rit alia prima, p. 2 .coh? 7.C
circuncifio quare praecepta cft,quando de Sara filius prc
ticur,f Ifaac in quo promiffa eft: vocacio gencium,par.
223.C
circuncifio Abraha?precipiturtribus decaufis.Ibidem.
circunciiio dara eft propcer tres caufas,p.j.cii 1 3-a.Iccm
pter plurcs caufas,p.6.col.5 S.d.c.& col. 1 o 5o.f
circunciliocumob mulcascauias precepra fic,fpecialitef
ram Chrifti praecedir,qui nos perbipciimum vctcri ho
neexiuit,&cp.i.col.2 56.a
circucifio fiebat o&auo die,cum culrro lapideo,& quateh
myftice,p.6.coI.58.f.& col.iojn .f
circunciiioquando fit,non eft de neccfti.-are cfrcucifioni
tcllus lapideus,nequc hoc vtunrur Uidei moderni in ci
rifione,fed cultello ferreo,p 2 col-36.f
circuncifio ante tempusodo dierum non poteat anticipa
cutnecanimaliaanteoctauumdiem poterant Dco off
& quare.Nec poterat vltra o&o dics differri,p. i.co
2 2A.f
circuncifio quare fiebat in membro gentili,p.6.c ! 050.CI
p.r.c.2 24.e
circuncifio in carne facta eft, vt firmius memoria: corum
primeretur,p.i.col.2iy.b
circunciiio primo , & fccunda que_ & qualis dicitur apud
p.2.c.8.e
circucifio azima,& Pafcha,vifibilesutergonecefleeftqu
queaetcmum no cffe,fed temporale.QMomodo.n.pot^
numeffeqiioduifibi!eeft,p. i.col. 1292.^
circucifio in lcrip; uris dicitur trib. modis in pra?putio,inc
de,in auribus,p.4. C.632.C'
circucifioeftduplcx,vnafpiritualis,aliacorpora!is,piima
precio culpae,fecundael! prccio pelliculccEtficetian»
duplexffpiricualis&corporalis,p.6.col.42.f
circuncifio carnalis in legc odaua die ccltbi atur,in Euan
lio veio in praefcnti circunciiio cordium , & in futui oc
porum & ficduplicatuseftodtonarius,p.2.col.ii 11. b
circuncifiofpiricualisfiguramhabuit,&qu:e fuit,p.2.co!u
circuncifiocarnalis a Deo in ve.Icgc infcicuta quid fpiiitt:'
tcr fignificet,p.i.c.223.c& C.227&
circuncifiofpirirualis ad omnem profeffioncm pcrtint t,c '
quidhocprcEh'guratur,p.i.c.2 27.b Inrerl.
circuncifio an confercbat etiam gratiam cum hoc , collel |
peccacum originale,p.6.c.786.f
cir
Index.
I uncifio quomodo confercbat grariam", & quomodo dif-
Ldatur inbaptifmo,p.6.co!.j3.b.c& J4-f
uuncifioprcfticit idemcurationis auxilium quidnuncco-
irtbaptiimacemporegrarit;,nifi quod introjtus in regnu
Dndum patebacp.j.co.jj^.c
irunciiio & preputium,duae naues funt, pifcatores docto-
fe&C.p.J.col.755-c.&756.f
iruncifionis praeceptum fiendx o&auo die toto illo tempo-
rfuit fufpenium ab egreflu Aegypti,& doncc Iudej fuerut
j;terrapromifiionis,p.i.col.j92.f
irunciiionis verba qux funt,quib. vtuntur Iudaei dum puer
ccuncidicur,p.6.col-77.b.c
ir inciiioncm omittens pater pueri vel eius tutor, qua pce-
E plectendus fuit,p. i .col.2 2 4.C& 2 28.f
irincifionis ritusab Abrahamfumpfit cxordium,quando
(ampuerisnomen imponebatur. parte j.columna
:f.a
irincifionis pra?ceptum,quia Abraham ex Dei madato ad
iipleuit,imitator fuit perfeftionis Chrifti in duob.p.i.co.
29.a
inncifionemqui vcncratur & baptifmadignificatur per la
rm^qui vtauis volat,& vtaquatile natac partc pnma, co.
57.C
rcnciiione bina indigemusmc cx his quseramus vanam glo
r m,nc foris mundi,ct intus immundi fimus,ck fimulate. sa
e":atispcnas fuftineamus,&c.ibid.
I icifus eft qui obturat aures ne audiat fanguinem, & clau
■oculos,nevideatmalum,quinondclinquatlingua fua,
ouscornongiauatur crapula&ebrietate,par.pnma,col.
•i?3-a
ciii grauius affligunrur tcrtia die quam prima,& ob hoc
b&filiicius irructescotramafculos Emor&Sichcm,
rnecaucrunt,propterDinamibrorem fuam,p.i.col.
.f
ifxcumnonfuerintfcemin? quomodo faluabantur,
M.C0I.227.C
idefecundofiliosIirael,quomodo hoc fit intelligcn-
,cum vnus homo non erat biscircuncidendus,p.2.co.
& 37.a.b.c.col.?9.a.b.c
diflcfiliosfuostribiimLeuiindeferto dicit Rab.Sa.
non aliae tribus,&c.Contrarium tamen dicunt commu
expofitorcs noftri,& huic confonat fcriptura pa. 1 .col.
8.f
iditurcor,fimiliter&carocircunditur,& quomodo.
p.i.col- 22 j.e
idirur Chriftus o&auadie,& quid myftice per hoc in-
V>r,p j.col.^ij.a
■cidunturmulra»gentium,&maximeludare & Palefti-
Ronfines vique hodic,& prarcipuc Acgypcu & Idumaei,
Aimonitx & Moabira?,& omnisrcgioSaracenorum,p.i.
P227.C.
■cucidi pcr Icfum,cft vitia & confuetudincs prauas& pefii
njnftitutadcponc, & quidquid ab honeftaiis rcguladi-
fecdat ablcindei c,p.2.col.37.a
tuftantias partictilarcs peccatorum aliorum confiderans
nccjinucnic vndcdifpliccant,& fe rctrahat,aliter in forni
cattne,&c.p.6.col 2j6.f
P*r Saul:& Ner patcr Abncr,principes malitia? Saul,fue
n fratrcs.&perconfcquens Saul& Abnercognati ger-
mai,p.2.co.ioj2.f
ierxquxnon polluebantur tc£tu immundorum (ignant
aujcoruin mcntcs,p.i.co. 1062. d
:iasfodicbantIctofolymita;,&quare. partc 4.C0I.
21 a
'thai quid iit,& vndc dicatur.
10!:. a
•rchordas fonar.organumpcr fiftulas, p ^.columna
*9.b.c & V X
partc fccunda,columna
cithara fonum corhpofiturh rion cmittit,fi chdrda rupta fuetit
p.4.col.i87.a.b
In cirhara qua? funt,non omnia fonant fed iuuant, fic non to*
tahiftoriafpirirualem intclligetiam fonat,fcdtotamiuuat
&c.p.i.col.i46o.f
ciues vel ca?leftes,per habitatores ciuitatum tfraelintelligun-
tur,p.4.col.i37o.f
ciues cekftesfignificanturperRomanos,quomodo& quare*
p.4-co.2 393.a
ciucs Romani repurabantur nobiles per totum orbem,& hoe
coteftatuseft lJaulus dumdeberecflagellariprcpter quod
euafit.p.6.col.i2i7.b
Propemodum naturalecftciuesciuibusinuidere, p.^.colum*
7ji.a.b
ciuium fupcrnorum numerus & infinitus & definitus eft:Deo
numerabi!is,& nobis innumerabiIis,p.4.col.ij8i.a. b
ciuitis a conuerfatione conuiuentium appellatur, p.j.Jcolum»
i8o.f
ciuitas quadibet eft mater populi ibidem-nati & nutriti,p.a.e.
6?8.f
ciuitas facilecapkurdeficientibusveIablatisahofteaquis,p.
2.C0I.13JJ.C
ciuiras velrcfpubIica:veIccclefiainiufteimpiignata,porIerii
falemficimpugnatam fignificari poteft. partc 2-coI.
. 1393-c
ciuicasfaluaturorationibus fan&orum, exemplum habetur
deEzcchia,parte2.col.6j6.f.EtdefancloBafilio,p.3.col.
. 449^
ciuitas liabylon fuitcdificatafatis cito poftdiluuium ,fed Na
buchodonoforeamampliauit,&fortificauit. p.i.co.175.
C.179.C
Itemp.4.co.ijj3.a
ciuicasHebronantcadiccbaturCariatharbe, ideft, ciuitas
quatuor parriarch.iru,c6 g> quatuor Patriarcjiaj principales
f unt lbi f epulti,&c.p. 1.C0.274.C
Item p. 2.C0I. 1 oo.f. & col. 1 j 3 .c. Vide in Cariatharbe *
ErinHebron.
ciuitas Dauid vocabarur illa pars ciuitatis Ierufalem, vbi erat
mons Sion,& illa erat templum:& ibi celebrabatur feftiui-
tates perannum,&cp.4.co.302.f
ciuitas Dauid mons Sion appellabacur,&cpartefecunda.co*
840. f
ciuitas Ierufalcm ttiplici muro elaufa fuit,& quid defignat. p»
2.col.i348.f
ciuitas Icrufalem propter iniquir.atesfa.5tas pcr ManafTen ,li-
cet ipfe penitucrir,deftru<5ta fuit & populus captiuatus , &
quarc,p.2.co-994.f
Itemp.4.coI.io29.a
ciuitas lerufalem fuit primo per Nabuzardah deftru&a & c3-
■ bufta.p.2.col.998.f
ciuitasIerufalcmfuitcombuftaanno.xj.Sedechia-jquifuitan
nus.xj.a tranfraigrationc Ioachim,qui Sedcchias fucceflk
ci in regno.p.^.co. 1 1 j i.c
ciuitas magna Niniue condita eft per Ninum filium Beli, qua
vecauitNiniuemfuonomine,p.2.coI.ijji.c
ciuitasNiniueproptcr poenitentiam non fuit fubuerfa prima
comminatione,ied fccunda,quia homines poftea conuerfi
funtad viciaconfueta,p.2.co.ij44.d.e.f
ciuitas Thebeea(a qua fu it legio Thebcorum)eft in Aegypto
Sedin Iuda»aeftaliaciuiras,qua;vocaturThefba , de qua
fuirEliasTheibiccs,Eft& aliain GreciaquaeuocaturThe
bf,a qua dicuntur Thcbani,p.2.c.27 j.c
ciuitas folis,unacft Acgypto,Alrera in Iudea,p.2.coI.ios. a
ciuitasfoIis,ideft.ChniriquiefcibIiuftitie. & fecundum ali-
quos Alexandria,coquodfidcs Chriftiibiviguittempore
Marcieuangclifte/ubquotidclrs ibi viucbant, habentcs
omnia cOmmunia,co modolcgmuur vixifle (lub Petro iri
Icrufalem.p.4.co.2oi.c
8
GlollkOrdin. &NicoIaideLyra.
CofolatiointeraDeodatafignificaturpcrfomniaquce inte confucrudo inokuitin noualegcquod facerdotes cum
■ riusfunt,p.2.c.49j.c ftib.facerdoraltbus fcpcliuntur,Etvndehoctrahitur. |i
Confolaciopofttentationemj&poftcorreclionemfuauis re C.991.C
crcatio.p.i.cijiz.d cofuetudinisfuit,maximeinillafimplicitateantiquorun<,
Confolatio populi fatta per Chriftum in aducntu fuo primo propinqui propinquos olcularentur,& hodie fit in mi.i
duplcxeft,&cp.4.col.j4y.c locis,p.i.col.337-c
Confolationes fph ituflancti datce diuinitus affl*5tis iniufte,|> Difficilc furgit quem moles mala? confuccudi nis premit. 3
orationcs hominum deuotorum,per quem fignificentur , co. 1 26o.b
p, 2.062 o.f cofuctudine praua viAa cautius obtepcrabis rationi,nc c j
coniolationu fuffragia per pieratcm benigni iudicis,vincunt liquam perniciofam confuetudinem defluas,p.i.colthfi
tentacionis noftrce difpendium. parcetertia>colum. io^.a.Interl.
40(5.e confuecudines hominura viciofce dicuntur portcc a?rca?,p
confpcrfio quid cft.p.6.c.23 3.b 1 264-e.f
conftantia voluntatis&perfeucratiabonce operationis, figni confulere non eft fempcr confilium darc,fcd fecretum re b
ficanturperioliditatcmceris&ferri.p.fecunda, columna re.p.i.col.i^j^a
i68y,c confuleredominum quomodo iuit Rcbccca,cum nodurl
conftansEracliinepos cfpitimperareanno.^^.&perfuafus fent prophctce vel facerdotes.p.i^.io^.b
a Paulo Conftantinopolitano epifcopo incidit in hcerefim confules rexerunt Romam vfquc ad lulium Ca:farem.p.f
Monothditatcm,&cp.6.c.i 6n.c col.z248.d
conftantinus mngnuscxhibuitbeato Silueftro ftratoris offi- confummatio omnium aDcoduplexfignificatur.par.i i
ciump4.ci054.e.& 2083.C 1123.C
AntcConftantinitemporanoninconucntu populorum,fed confummatio eft omnium virtutumperfeclio,pro fui m
tanquam per latebras prcedicabacur fides,in fecreto cogre bono omnia facerc vfque ad mortem pro vcricatc cc
gabanturChriftiani,p.i.c3o6.a &cp.3.col.i382.e.f
conftancinus mangus imperator m figno crucis vicit Maxen- confummarionis temporum initium aduentus domini 1 ,p
tium,&fimiiiterLicinium. Ec magmfice ecclefia docauic i.col.no6.f
p.6.c.i j 2.6SC concemplari volenti di uina inept9 locus eft ciuitas tum g
conftantinus magnus quando dcdit ecclefice bona tempora- fa,p.j.col. ioo6.f
lia voxfLTturauditafuiflc.Hodie cecidit venenuineccle- contemplariqui uolunt per fua quiete, dimilTa proxinn :n
fiam Dci.p.3.c.i8p6.f necefluate arguuntur.p.2.c.82 9.c
conttantinus magnusextirpauitquatuortyranos Chriftiano contemplari volentcm impedit curiofitas perfcrutantis .j
rumperfequcorcsinquatuorparcibusmundi.Et fignifica col.1346.cf
tur pcr Ezechiam regem,&o partc fecunda,column. contemplatio eft participatio quccdam ccelcftis & immo fi
1235. c vitce.p.i. 01677. b.c
conftantinus(alins poftmagnum) quiccepit imperarc anno contemplatiouitce,excitatdefiderium cotcmplationispl
domim fcpringetcfimoquadragefimo,fuit peflimus,imagi P.1.C.499.C
nemChrifti&Jandorumabecclefiisremouit,Monachos contemplatioomnisuite^rcefentisquanrumcunqucfitil
& moniales eontrahere matrimonium coegic.p.6,colum. ta tamen habet oblcuritatcm anncxam.,& hoc fignifi
161 2.e perturbinemin Eliceafcenfu,p.2.c.853.
conftcilationes qui fequurur, culpantur,non qui naturales ef concemplacio per oculum intelligitur,quce non deficir ii
fedtuselementorumnouerunt,&c. paitefexta,coIumna nocontemplatiuo, fedmagis proficit tempore fened
joi.& 502.3 fedatispaflionibusfenfitiuccparti*,parteprima, co1b||
cOnitellationes circa figna quomod*> mouentur fiue voluun- 694.0*
rur.Ecquomodofignant.p.^.c i2o.f contemplario fanctorum &potiflimeEuangeli(tarumdH
confuetudodiciturbonus vfus,noabafus.Eteftoptimainter acontemplationephiiofophorumpattequinia, colun:
prcsIcgis.p.i.c.i6o4f 1007.3
contuetudo eftqucedam alteranaruraproueniens ex longa Itemp.3.ci344.f
confuetudine & indurata,&c. parte tertia,columna contemplatio eft fepulchrum quce a mundo mortuos in fl
I53?«c misabfcondit, &a£tiua uicaquodamir.otlo kpelici*
confuetudo magnum in fe vinculum habet.p.certia,column, aprauis moribus mortuostcgit, parcc certia, cokni
i347'C 87-a.b
confuccudoimpedirenondebetquominusveritasvicet.p.2 contemplationisaduirtutcm nonfufficir, cmundare (I
co.143 1 ,a penicentice lachry mis,nifi fequatur caftitas mcntis & Pl
confuctudo cft laqueus detinens in peccato,pa.tertia,eoIum, poris,p. 1 ,c.66o.e.f .
1 99-c contemplationis luce pafci,cft comcdcrc,quam no hal*
confuctudoprauatenethomineminpeccaio ligatu propter . fiquipnusinhocexilioquafi ubinofunt bona,genl
malumhabicuminclinantem,&c p.quarta,columna fuipirat defidcrio,p.3.c.io7.c
44o6.f contemplationisdulccdo breuis eft &raraproptcrg«'
conluctudo vctcrumcrat^vtfifponfusfpor.fam rcpu Jiarct, dincm carnis , quiaterrena inhabitatio agrauatal
infignumrcpudiidifcalciaretur.p.i.c.495.a.b fum multa cogitantem,&c. partecertia, colil
confuetudocftludceorumtemporcvefperarumorare.p. i.c. i8?3.b
2^7-f contcmplationisarccmquitcnercdcfidcrat, priusnece|e
Item p.4.c.i6i7.a.b.c in campoactionis fe pe/cxercitia probtntjpar.^.coli""
confuetudo fuit apud I udceos in follennitate pafchali vindtu 1 048.
ynum propinquum morti faluare, Ethac confuctudinem Itemp.3.col.i3.i4.f
impetraucrunt Iudceiab imperatore.p.f.col.4so.f.& co. Itemp.2.col.863.b
i}l%'£ Itemp.i.col.66i.c
Ind
Ciuis fcicntia* vocatur autoritas doccdi, qua clauditur oftiij
Ufaifam,vel aperitur pervcram doitrinam: quod quidc
pftium vel regnum celorum idem eft quod beatitudoceter-
la.p.j.coI.^So.f
Cuifpiritualesiiintduplices/ciJicct diicclionis & timoris .
iC.p.2.COl.722.K& II42.f
CJuiChrifti,vnusinfraeno,aIiu$in diademate Conftantini
nperatons per matrem eius Helenam pofici funrJvt fic ef-
rtfccurus inter praeliorum pcricula. parte4. columna
|i74-f
ClucsregnicxIorumPetrotradite,ckc.quaj quales "
nt,p.j.col.28o.f
Djcs i Icgitimo & dcbito vfu an praexigant neceflario fcic
aninfaccrdoteordinato.p.j.col.^Sj.c
Qufioportarumrcmplicontra lacerdotes portantes arcam
omini & earum apertio fuerunt minifterio an^elico, &c.
j.col.j9d.f °
:ijftralcs aliqui funt intcnri contemplationi,& alii vt officia
B,funtintentiactioni,p. i.coI.i68j.c
Mrumreguariuinpo:cftintcIIigiperouiIcoHium,par.j.
bUij.a
:i ilurxgenus cft quod non fine claue poteftclaudi, ncc fi-
eciaucapcriri,&taliaverrudata dicuntur, p.2.columna
7I.C
.ntiacftproprie quam relaxantur vcl mitigantur pce-
r.p.j.col.^oS.r ° l
|>entiaquomododoccatregere,fcdfcrapcrcumiufticia,
f!.COl.8jJ.O
Jcntiaregisimbri fcrotinocomparatur,& quare, partc ?.
iirf.3 14T ■ ■*'
Ifrnp.2.col.8$7.a
lentia mira Dei,qua? quodlibcttcmpus conuerfionis no-
■sexpe*tat,&quandocuiiqucroeatur indulsct, d - ml
%.b.&8.?6.d B >Im-coi.
lentiediuinxcrgahomincs peculiare hoccftnon clam
■filentcnngcnt(upplicia.p.4.col.66.d
bsdcuotus Jcculans vcl religiofus , qui ad voluntatem
Mupcrions vcl prdaci libenter faciat officia humilitatis,
diiiurpalccrraiinos,&c.p.i.col.37j.f
erus fccularis uel rcligiofus recedens a virtute,paru curat
■Jeo,vultintcrhomincsapparcre,& ideoaccipic Eccle-
livelofficiidign:tatcmfimoniace,&c.par.prima,colum.
ex.
Cllu';^?,C,i|qUif 5ft"dcn,tniflad auS™dum pecuniasper
Utv & fraudcs,& pcr pra-bcdas n.alo titulo acqu.rcndas: fi
g<nlicancurpcrh|l)Mirasp.?.cr,1.2?7.c
CiCricicupidiquicongr.-g.indi, fom.narbonis totaliter funt
Clcrici malimultoplusincenfifuntignccupiditatis & W
CIcriciCqinpreceterisdebcntefretempIumDeOcombuftio
pcrcup,ditatisincendiumperquidfignificatur,p.4.coir
CtrCnrM r,in t ***** l^T'* « *"* «if, & fignifican-
tur,per tna qua> portabant Leuitz,&cetcra. parte i. colum.
■usaclerosGra?cc,quodeftforsLatine.Dicunturioirur
co quod fint de forte domini, vci dominus iicpars
lrsclciicoruni,p.i.co.6o4.d
Ifnp.2.col.4oi.f
■usqui leruic Eccleficprimo vocabulum fuum inrerpre
F∈acureirequodcft,p.i.col.6o4.d.TaJcscnim dc-
tcfle vr ipd poflideant dominumJ& a dommopoflidca
■»01.698. t
capitcfunttonfurati, adfignificandum cxlcftium
'cimn^p.^.col.-oi.f
- quid fun: deputati , p. 1 .col. 1 1 75 .c.& col. 1 i78.b.
;: 1 jcanrurperligna abiegna.qui pcr inrentionem
im ad Dcum,dcbcnt ad rr.od um abietis efle refti,p.2.
ifuntfubfiiccrdocib.eriaminaliisfacrisordinib.cc5
•Wiond •.»eiicexerccrcactus pcrtincntes ad oificium
dotum,&dch>cfigura,p.i.col.i288.b
& reugiuii ifunc vnus popu!us,inquantumclcricatusdi
f»riCon^.ilaicatum,p.4.col.i945.c
aici uucliigi potfunr per duas domos,p.4.columoa
■r )
"uspromfumeftde pra-bendis & ecclcfiis veldi-
>«s vacatuns perniorrcm alccrius,& dcob.ru .llius
^«crgaudec,fignicicaturpTyrios,&c.p.4,c.:27ic.
Clcnc, miniftrantesfacerdotibus noui Teftamcnti,debent pu
rmcariperadum confeIfionis,&per depofirioncm fupcr-
ZT< ronorm!ltemP°raliu^&perhoneftam conucrfa
uonern,©? p.i.col.iaiy.c
Clcrici fignificantur per coIumbas,nam in eorum couerfatio-
^«^fi^ftasdcbct
clcrici aliqui eriam in facris ordiiib.aut ctiam in gradu maio-
.^nft.ruti ,afloc.a nt ieprincip,bus in taiibus quc non de-
unr iutum Juum^ut Junt vcnationcs,aucupia}haftiludia &
torneamenta,p.2.col.9ii.c V >"«ut"uaia«
quorurn &famulo.um3faciuntraupcresdecIinarc a ftrata
pu»n«.a,p.4.coI.i95;4.c
cleiici dodi mercedcm inrquiratis amantes,afin? contra na-
tu am Ioquentisco.npa,antur,p.6.coI.i69c.a;b.c
clcnci mah i.guificanturpu- Ifrael^quigcneralitercoluit vitu
lOS^p.^.CO. IP52.C
clerici mal, nCUt fuerunt h ftatu altiori,fic erunt in loco och5
na?profundiori,p 1.C0I.16J7.C b
clenc, & religioii qua rationc nhi Dci dicantur , & quomodo
ipii pro m„or parce Junt caufa diluu.j peceacorum inTma
poptilum fius malisexcmphs corrum/endo , P. "5ffi
clericorum ftatuiconueniteiTehabitacuIum pulchritudinis,
m quib.refuIgeredcbctpecorhoneftatis,& iigmficatur per
z.abulon.p.2.co.i2i.c *
clericorum ingracitudo dc rcceptione diuinorum bencficioru
figmhcatur per ingratitudinem populi Uracl dc beneficiis
a Do> receptis,p. 1 .col. 1 657.C
clcricis ftipcdia nccdTaria quibus fuftcntcntur laici & fecula-
rcsprouidcant,& ab incurfib.hoitium cos tueantur,p.i.co.
clcricalis ftatus defignatur per Aaron pontificcm, p. i.colum
527. c
clericalis ftatus arguitur & fpccialit er,prout cxtendit fe ad p-
latosjdcricos & rcligiofos.p.^col. 1 o.f
In clcrorcgnantgaftrimargia^accid.a^&crudclitas^quarc &
quomodop.4.col.i4.f ?
clibanum munditribulationcmfignat,p...co.92o.c
clibanus panem fufcipit & igncm,fic vterus virginis panem ui
ta?,idctt,Dei vcrbum&igncmfpiritullanaide cclo fufce-
plt,p.l.C0l.QI2.f
climata non diftinguuntur fecundum diftantiam ab oricntcin
occidcntcm,fed Jccundum diitinctionca meridicin aqui-
Ioiumjp.j.col. 1524.3 J
cliuus afccnfiis momis Jlcxuofus. partc 2.columm
369.C
coccytus quid Jignihcat. partctertia.column.
227.0
cochlecc maris fcrro circuncifc-dathrymas purpurci colorfs e-
mittunt,quib.colcaiscinaurapurpurcicolorisconficitur,
p.j.co. 1873.3
8 2
GloifaeOrdin. &Nicolaide Lyra.
Coricrnitas filii cum patrc declaratur. parte fexta,colu.
794-cf
Coania q'.ia?dicuntur,p.6.ibid.
Cogitamis mala duo i!gna,& horum ratio,parte tertia,colum
na 1675.3
Cogitario,vcrbum,& diffinitio differentiam habcnc , p.y.col.
1016. f
cogitationon eft peccatum,nifi procedat ad cffectum , feu o-
pus Errcrcft.htpatetcxillolalfitas lofepbi hoc dicentis,
&c.p.r-col.675.c
cogitatio carnalium occulta & malitiofa , defignatur nomine
vuIua?.p.3.col.3yi.b
cogitatioprauacxtentationc,!icet non ducatur ad cffectum
nontamencftparuidcnda. parte tertia,columna
3d.b.c
co^itatio infirma.pifcis malus dicitur,qua: fe curis huius mfi-
~di vltramodumimmcrgir. partefecunda.colum.
991. b
cositationcs praua: pcr menftrua defignantur , & quare, p.i.
'iojg.f
cogitatioprauacuiusnoxiisinfpirationibusin humanis cor-
dib nafcitur,denarib.eiusprocederefumus afferitur,par.
3.col.^8.e
c6gtcaciocfttabernaculum,inquamens habitat quam aeftus
auaiitia? vcftar,p.j.col.i82.d.e
cogttationismotusdicunturgrelfus, quib. quafi paflib. vel a
Dcorcccdimus,velei propinquamus.parte tertia.colum.
J22.C
cogicationisimmunda: ftrcpitum tanto latius fibi cumulanc
plcrique,quanto fecurius ab externis ceffant & hoftcs ipfas
vocationesadilliciu pertrahunt . parte prima,columna
322. c
cogitationem noftram dicuntaliquidocloreseffc cognofcibi
iempurisiub(tantiisfpiritualibus,tamende intemioneco
grtationisipiiconcordant& concedunt,quod eft cognofci
bilisfoli Deo.Btdehoc excmplum. parte 1'cxta., colu.
837.C
cogicacionefedulacumexquiiimus quo ordine agenda fint
quajageredifponiivuisquafiaccepios in ftomacho cibos
ardoreiecoris coquimus,p.2.col.ij24.e
Iremp.i.coI.588.e
Jn cogirarione qua? reuoluuntur, defacili illa verbo proferu
tur prxcct interKacioncm proferen:is,partc tcrcia.columna
i8o6.f
cogitatione in lubrica ne vcrfemurmo debemus intueri quod
nonlicetconcupifci.Vcenim munda mens in cogicatione
icructur,a laiciuia uoluptatis fua: feruaodi funt & reprimc-
di oculi,quafiquidam raptoresadculpam,parteprima,co.
92.f
cogitationealiquaquinonmacuIetur,nullumputotam purii
cffe.Certum cft crgo habitare ctiam Iebufxos cum filiis Iu
da h Ierufalem,p.2.col.i 1 i.c
cogitau'oncshumanaefiinradiniuriasvindicandum,cogita-
tiones autem diuin? funcmagis ad miferendum, p.4.colu.
457-c
cogicationcs hominum poffunt cognofci dupliciter . Vno mo
dopcrcercitudinem,&fic nonpoffuntcognofci mii diuti
nareuelatione.AIiomodoperconic<fturarionem cx iignis
cxrerionb.&c.p.3.coI.i9iy.c
cogitationes pcr rad iccs accipimus qure in occulto fica: funt ,
&vifibiIiaopcraproducunt,p.3.col.2oi.a.b
cogitationes dicuntur ancilla:,& ratio domina:, quomodo &
quare,p-3.col.i3.a.b
cogirationesdicuncur filii.p.4.col.i866.e
cogitationesminutiffimxiudiciodominijacverbarcnuiffima
qureapud nos vfu viluerunt,n6indi(cuffaremanebunt. p.
3.COl.202.f
cogitationcs maloe,no adiabolo immittuntur", fcd ex propr
voluntarc nafcuntur Diabolus incecor eft.non autor , p.
col.j57.a
cogicaciones praua? & fuggeftionib.quibus ftrupara anima i
quum opus gignir,dicuntut tefticuli,& ncrui perplcxi d
monis,p.3.col.386.d
cogirationcsfecuii expellar qui vult vitam anima?. Dum c j
fc p:*r vniuerfas cogicationes fpargir,ad confidcratione )i
fefe nullarenuscolligk,p.5.coi.547.c
cogirarioncs noua? ad nuhoi a pullulanr,vetcrib.rafis,quor.L
do rafis pilis fuccedunt noui. parce prima,colum 1
1029. a
co<>itationcs vira: vctcris & fuperflua qiKrlibec humanx c<L.
ruprionis funr piii,& qua,rc,&C$ c. parce tcrcia, colul
72-c
cogicarioncsnoftrascum immundatentatioinquinat, intci
nahoftie,ftcrcusportanc,fcd vccomburi dcbcanc lauatl
&c.p.i.co.9i3-b
cogicarioneschantatisdicunturbouesarantcs,qua:codall
rorum arando pr£icindunr,&c$.tera. partetertia ,colun ■
25. b
cogitationes grauiores,funr boues arantcs , que cor cxcrc .
do,vberiorcs fru&us reddunt,&c^cera.parce tertia, coltl
2j.b
cogitationes fuperfkif quc afliducinanimocarnalia cogi 1
tenafcuntur,&deliciunt,fuauiratcmperdunr, &c.p.i. L
558.f
cogitationes malas du fubigimus,& m vntutes venmu
lihoftesperintentionishoftiamin ami :os mucamus,jl
col.?4.d
cogitariones immundas quas fngg ri: diabolus fi viccro , |
niences repulcro,vel ingreffa:» mtra me,ncad crTettum
niantnecauero:hocipluramcn pollucusfum quo poll
calcareconcendi,&c.Sed inyfticafunthec,& incrfabilij
i.col.i^o^.b
cogitationes i\ quis vicerit,nemo iibi atcribuat quia, nifi d
netorcrtudinis reprimatmanus,pmneboiuim naturf,t
pauoratinprofundum.&c. parrcprima,coIi
i64.f
cogitationes fi re&e. funt debenc conferuari,fi autcm repr
debent abfcindi ficut pili,& de h oc figura, &c.p. 2 .colar
1331.C
cogitationes fupcrflue magno ftudioampmande funt,fed
pucarifunditusnonpoffunt,&cftera,parccpnma , coli
1214-f
cogitationes per pilos capitis dcfig[ianrur,qu9 de occulta >r
dis radice uelut deintcrnis ccrcbn radicib.onuntur, p. :•
1331.0
Itemp.i.col.i6i5.c.&col.io27.c.&col.i2i3.c
coI.i5j6.f
cogitationum inquietudo fignatur nomine vermium-p.i. W
i36.d
cogitationum fupcrfluarum mulrirudocum in cordib. hvl
nisgeneratur,inacriiivirgultaiiaiainiur,pa;cc4.cc)lni l
2359-a.b
cogitationibuSjparticularescondicioncs viciorum coiidl
muenic vnde dii'phceanc,& fe recrahac.Aliccr in fornic »
nc,p.6.col.24i.b.c
cogitacus imporcunosrepellamus, &aliosinftruerc Iab«l
mus,crebrafad.torum &diitorumdominimcdicacion I
xcplobcatg virgiuis,p.5.726.c
cognacio nonfacicproximum,fcdmifericordia, p.5. colfl»
943-c
cognariodiciturfrequcntcrdomusinfcriptura , &ma>
vctcrisTcftamenti,'p.3.col.i653.b.c •?•
cognatio magna eft cuangclii & legis : Euangelium |naff
expofitiocftIcgis,&c.p.i.c.99r.b
o
ic
:c
Ind
-01ationismalaenoxia,p.2.col.9O2.d
L iationis terrenf copulam debemus agnofcere, fed fi cur-
Vin mentis praepedic ignorare,vt affectus mentis vifccra re
rat,fed a fpirituali propofito non auertat. par. prima,col.
i:77*a
tiitio lux eft,& ignorantia tenebra,parte prima, columna
&•'
0<iitioomnisfitinaliquolumine,p.5r.col.io22.f
0|iinoactualisexduobuscofiftit,fcx luminc &fpecierei
cjnit^p.^.col.ijoi.c
Bitio fic per aflimilationem cognofcentis ad cognitum.p.
<:0l.i344.f
OEiitio,nobilitatemfortitur ex obie&o.parte fecunda,col.
65 -c
;o)itio duplex eft in angelis,vna qua videntdiuinam eflen
f m. Alia cognitio eft de aliis.Et haec eft duplex,vna de mi
rteriis diuinx prouidentiae exequendis. Alia de concepti
bspropriis,iScc.p.6.col.3 1 i.c
i angelica eft duplex.Vna eft rerum in genere ^pprio,
h c dicitur vel pertina, Alia eft cognitio in verbo, & haec di
cut roatutina.-p. i -col.y.a
.onitionis human? naturalis modus, qualis eft,parte j.col.
10I.C
onicio noftra procedit deimperfecto ad perfeAum.p.j.co.
I20.C
o.iitio omnis humana quae modo naturali acquiritur,a se-
fiusoritur,&c.p.:$.i52.f
opitio humana quomodo fcrtur in finem fnpernaturalem
aquemordinatur,cumvimrationistranfcendar,&cp.i.
615:62. e
^itioDei pcrintellettum&dcfideriumquidin nobiso-
etur,p.i.col.35 2.f
itio rei in verbo,& cognitio eius in natura,differcntiam
cnt multam,p.i.col.8.d
irio triplex naturalis habeturdeDeo . Vnomodoper
nriam fuam:Et illa foli Deo conuenit. Alio modo per fi
idinemimmediateabeoderiuatam in cognofcentc.
:io cognofcitur quafi in fpecuIo.Et de hoc pulchru fimi
,6.0.31 5. c
itio Dei & amor,fumuntur dupliciter, fcilicet naturali-
B&fupernaturaliter,p.5.col.io2 2.f
Dgitio angdicalis,cognitiodaemonum,& cognitio huma-
nad quae vnaqufquefeextendat,& quomodofemutuo
JBedant,p.i.col.ij26.f.& 1327.3
■itiopropheticafittribus modis.Primo perabftrarione
Ipfibus exterioribus vt in fomno vcl extafi.Alio modo fi
k tali abftraCtione,& fic dupliciter , &c par. 1 .columna
,.%:c
) omnis humana quae modo naturali acquiritur a fen
;ritur3& quomodo fenfus audirus,& vifus differcnter
ajioccoopcrantur,p.3.col.i52.f
ieitio qua Iofeph non cognouit virginem,fuit facialis fi-
4«tarnalis,p.5.col.47.b
Mgnitionis fummam contcnditur in veloci mentis vigore
ingenii acumine,p.i.col.i563.c
mis diuinae augmentum per fucceffiones crcuit aeta-
tun,p.i.col.533.c
grtionemfuinulluscolligit,dumfcperinnumerasdefide-
rirumcogitationcsfpargJt,p. i.col.558.d.e
grtioncmdiuinorum& eoruquae fupra fefunt , anliccat
qxrcre homini cum fit mortalis,&cparte tcrtia,columna
lo6.f
^d ogfiitionem Dci afcendit homo ex crcaturis vifibilibus,
1 ter quas primum locum tenct firmamentum.Secundum
lcumproprius motus planctarum,&cpartetertia.coIum.
24C
ogicioncm fui fupernaturalcm dat Dcus homini difpoiito,
ex.
&cficutcorporedifpofito& organizato per naturainfun-
dituraDeoanima,p.6.col.2 3.c
cognitionemangelorumnon habemus nifi valde longinqua
& remotam a nobis,non propriam & determinatam, pa. 1.
col.2i8.f
cognitione fola Dei,an quis faluatur,& quomodo, pa.i.colu
917.C
In cognitione noftra,primum eft noticia principiorum , & ho
ruhabitusdiciturintelledus,fecundum, noticia coclufio-
nu,&defignat confiIium:tertium,certum iudiciu decoclu-
fionib.inuentisj&dicitur fapientiatquartu, potentia exe-
quens,& diciturfortitudo,&quomodo ifta dicantur effe
in Deo,&cp.3.col.i53.c
Acognitionenaturalihumana,remota,funr intriplici differe
ria.Quxda propter conditionem rei cognofcend^ & aliqua
ex cognofcentis conditione,&aliqua propter modu cogno
fccndi.Primumadhuceftintriplicigradu,&c.p3.colum.
5i6.f
cognofcituraliquidinhabitu, cuius tamen cognitio a&ualis
impcditurpropter aliquam paffionem vel habitum impe-
dientemp.5.col.357.c
Noncognofcimusvtcredamus, fed credimus vt cognofca-
mus,p.5.col.ii62.d
cognofcere nomen proprium Dei,& videre eflentiam diuina,
differentiamhabent,p.i.col.539.a.b
cognofcere aliquaex fcripruris,& fi eonceditur,nobis,aliqua
tamen DeoreP.Tiiantiir,quaefuperantnoftrosfenfus,neali
ter a nobis quam vcritas habet proferantur,melius ifta igni
refcruamus.Et de hoc figura,p.i.col.957-b
Nunccognoui,quodtinieasDeum,&c.quomodocognouiac
cipiatur.Velficidcftalios cognofcere feci. Velmetaphori
cc,ficutaliaquaeDeodicuntur fecundum fimilitudinem ,
&c.p.i.col.i7o.c.&col.273.f
cohortcs fuerantduodecim ordinaraeexmilitib.per Dauid,
& in qualibet coharte crat vigintiquatuor milia bellatores:
& prima cohors crat cum rcgc primo menfe,fecunda, in fe
cundo mcnfe,& fic de alis,p.2.col. 1 1 2 i.c
coire& gcnerarceriam pecudum eft.R*tiocinari & intcllige
re hominu eft.Ratio ergo quae praefidet,motus inferiores ta
quam regina fraenare debet,non immoderate laxarc . Ideo
pecorib.innaturadatum cft,vtcertis temporib.tantum ad
coituramoucancur:homoautemfcmper moueri pot.p.i.
col.j6i.a
coituscarnalisintcrconiugestribus bonis excufatur , vtuel
non fit peccatum , vel veniale , parte fexta , columna
243. a.b
coitusinparadifocuraprimisparentib.nonfit perpetratus .
Etutrum,fiftetiffcnt,coitusmteripfosfuiffet,&qualis,p.i.
C0I.75.C
coitusin paradifo a protoparentib.vt Hebraeitradunt perpes-
tratuseft,p.i.col.i u.c&col.i 12. d
coitus in arcaNoealiquorum animalium,puta auium nec ho
minum fuit,ad defignandum vniuerfalem mudi tribulatio-
nem.p.i.col. 2ji.f
coitusfinecocubirus ficut in ingrcffu arcae Noc fuit prohibi-
tus,itainexitufuit relaxatus,p.i.col.r52.e.& col.i6o.b.&
col.i6i.c
coitusquarc temporemenftruofit vitandus&prohibitus,p.
i.r.ol.io38.f.& coI.io6i.b
colere&adorarcquomododiflerunt,parteprima , columna
667-b
colendi Deum ritus qi;are non obferuatur apud nos , ficut a-
pud Hebra?os,&cp.6.col.88r.b
collatio intcr Dei feruos cfle debcr,non altercatio.p.6.colum.
74o.e
collyrida.Vidc in Torra.
collum fi ftringitur, vocis vifus & vitalis flatus necatur , psr.3»
S 3
Gloffe Qrdin. &Nicolaidc Lyra.
cc!.i87.a
PercoHumcibostraiicimusincorpusrcficicndum , &vcrba
proferimusquib.fccrctacordisproximisdcclaiamus,p.3.
col.i82y.a
Collumcxrendimus,quandolongiusprofpicimus,par.3.col.
i847-b
Collo vel alibi,mulicrculx gercntcs cuangclium chartulis fcri
ptumvcllignum crucis anprobandumvel nc, p.j.colum.
Colluctari fortiter contra infukum daemonum faciunt tria , p.
i.col. 1179.C
Colloquiaprauorum,noxiaintcrfidelcs, vtde Petroexem-
plumhabemuSjp.y.col.64i.a
CoIobiis,idcft veftib\finemanicis,magis vtcbantur antiqui
p.i.col.38o.e
Colonia quid & vndc dicitur. parte fexta,columna
1161. b
Color candidus habct plurimum de lucc,parte prima,colum.
7'a
Colubri verfi in virgam figniricant, quod finaliter filii Ifrael
egrederetur de capriuitare ad magnam libertatem & etiam
dignitatcm,p.i.col.ji7.b
Columba quid myftice repra?fentat,parte quinta , columna
7i7.b
Columba? proprietates enumerantur,p.5.col.i828.e
Itemp.3.coi.i86o.b
Columbae minores plus valent. parte prima , columna
9i6.d
columbae in rigura,fpirituffanc1i apparuit,qux & qualis fuerit
& quare columbae in fpecie figurari voluit , partc y. colum.
79.a
Columna nubis oftenditfiliis Ifrael viam, & protexit eos ab
ardore folis, cuius calor eft multu inteperatus in illa terra.
SecundumHebrex>sfukduplex,fecundum alios fuit vna
tantumjfcilicet illuminationis & obumbrationis , pa.i.col.
6io.f
Columna filios Ifrael proregens,fuit nubes contra aeftum fo-
lis de die,& nocte fuit columna ignis cotra renebras. Et hec
fuit figuragraticefpirituflanAi, Chrifti difcipulis infigno
viiibili data?,p.4.62.f
Itemp.6.col.987.c
Columna? quinquetabernaculi,dicuntur quinquelibri Moy
fi,quib.do£tores praedicationcm fuimmuniunt,qui primi
tiuam inftruxerunt Ecclefiam,qua2 cx Hcbraeis congrega-
ta,folam legisautoriratemnouerat, parte prima,col.368.f
&369.a
Comam in rotundumatrondet : qui ipfam ad excitationem
carnalis lafciuiae curiofe difponit , parte prima,columna
1073. c.
Comedebar antiquitus hominus fedendo in lectis , & ideo in
facrafcnpturafrequenterdicunturrecumbere uel acum-
bere,p.3.col.373.c
Itemp, 1.001.642.^
Comminationes.Vidc in Maledictiones.
Commentariorum &explanationum fcriptorib. moseft.,mi-
fcerehuiufmodifermoncm.Quidamhocdicunt,aliiautu-
mant hoc, nonnulli fic fcntiunt,&cparte quarta, columna
737.b
commercium optimum.,cumbonaquajvalemusoperantcs ,
pnmumhacmercedem adominorecipimus,vrad maiora
iemper agcnda proficiamus,deinde ad vitam oeternam , p.
3.co.i742.e
comiffio rci alienae, fit quadrupliciter, primo per modD depo
fitidecundo pro mcrcede,tertio per modum mutui,quarto
per locationc m,p. 1 .col.700 .f
con.'modat qui mutuumpra?ftat,poftrantundemrecepturus
p.3. 4:0.1303^
communcpro immundoponitur.,&vndchocfumptum fit
p.6.col.i73.a.b
Communiaomnia habentes,imitanturftarumfuturi fccull
p.6.co!. 1025. b
comnvjnicatiobonoruminquib.confiftat& fieridebear,p..
coI.i6o.f
communicario hominu ad intiicem tunc eft bona, quando c
pendcrcxcharirarediuina,p-3-co.2037.c
communicatio idiomarfi fir,artnbuendo ca.queTunthomhv
Chrifti,Deo,& econuerfo,propter infeparabilem vnioi
humanitatisin Chrifto,p.5.col.i236.a
communicatio idiomatu ponit has propofitioncs veras,Dc
paffus eft.Et:Iftcpuercreauitftcllas:dcmonflrato Chrifi
p.y.coI.j38.f
communicantes ad menfam Chrifti figuraturp Iofcph Chi
ftumfepelientem,p.5.col.652.f
communicantib.quifacramentoparticipar pra?cipitur,vti
ctusfuos&cogitatus difcutiant,&compunctionis lacJH
mis abluanr, p.i.co.8i9.a
communio euchariftiae corporaIis,quo ad laicu an fit confil
velanfitprexeptumnecefritatis,par.3.col. 1297.C.1208
i399.a
communitasecclefiefecuIaris,&ctia religionis magis dilii
fimplices & bonos,quam aftutos & malos parte prima, 0
^oo.a
communitatis negotium finguli de communitate cxequa -
tur,& feab illa abfentantes plectendi funt,pa. fecunda,c( .
n8.f
communitati licet in multis parcendum fit,non tamcn in c
fu idololatriaj vel hetefis eft parcendum. parte 1 .colui
commutatiuaiuftitiaemptione& veditione,an & quotM
obferuanda eft. parte prima , columna<J
448.d
comparatiodebetefiefnterillaque funtciufdcm gcncris,
5.C0I.193.C
comparario Chrifti fit tripliciter ad tria: primoeft h
Chriftum qui eftcapur hominum,fccundum hoc ho
comparantur ad ipfum ficut membra ad caput . Sccfu
hommis ad hominem.Terria eft Chrifti ad Dcum patn
&cp.6.c©1.283.c
comparatione humane natur?,& demoniace; naturc; , nos I
cuft^ fumus, fidubiafitfidesnoftra . Si vcro fcquimor I
fum & verbis eius credimus tanquam nihil erunt in
ctunofrrogigantes,id eft,demones,parte fecuda, c.1518
& 1519.C
compaffiopluseftquamdatum: qiuarem quamlibct pleri
dat etiam qui compatitur. partc tcrtia, coluA
z88.f
compaffionis affectu inclinatus vltimis membris Chriftj,p
des domini rigat lachrymis.p.y.col.86o.e
compaffionem adinuicemhabentnaturalitaillaque funt
iufdem fpeciei.p^.col.i 93 i.c
COmpletiovelperfectioalicuiusreidiciturduplicitcr.Vnon
do quado affequitur i ormam debitam. Alio modo qua
exit in operationem fibi dcbitam partc prima,col«
jy.a
compofitores amabilcs,difcordcs ab inuiccm ad vnitar
& concordie. rtformantes,percementariosintciruj
cIudentes,fignificantur,p.2.co.9i7.c
compunctionis duo genera funt. Vna compunctio oritur c>
more p^ne.Alia ex amore glori 9^.5x0.71 7. b
Iremp.2.col.io8.b
compunctus corde non folcr dici,nifi qui ftimuli pcccator:
punctusefr indolorep£nirendi,p.3.coIumna 1282.C
compunctionis & lachrymarum ftatus duob.modis diftingi
tur3p.i.col.8i7.a
coi
Ind
c npunc"tione,vt anima viri iufti vehementer afliciatur ,
q ituor ad hoc func qualitatcs^p.j.c^ i l.b
bkuhgimur plerumque mali inuuliter ad iuftitia,ficut bo
Bjnnoxie tcncantur ad culpa\p. i.c t g^j.a.Sc col. 1 367 .a
)n)un°imurvcrecumpra:cepca Deiftudidse perfcrura'
Jr,vt per haecproficere concendamus,per quae profecif-
[co^tiOuimusquosveneramur.p.i.col.Spi.c
)n)unCTimur tunc de nobis vere,ftudiose praecedecium pa
rrm facta penfamus,vc confpecla illorum gloria,in oculis
nctris,vitanoftrafordefcat.p.i.ibi,
)tr>ucacio fepcuaginca hebdomadarum Danielis tempore
qurum rcgum incipiac & tcrminctur.Ec quorum regnum
10 i inclufiue vel excluliue accipiantur.Et an computen»
tu0crannosfolaresvellunareSjpart.e4.col. 1609. 1610.
£ i.i<5i2.pertotas.
i<J:tiaminHcbdomada.
liimmundorumipirituumrudentibusconuenien-
te:omparantur,p.6.col.i 3 $c f
)n:usangeIorumcircafideIestempore Antichrifti eritad
di)necdlarius,f.addefenfionem,&ad aduerfarii deftru
d)ncmp.4-co.i7^5.c
>r acuitatcs m terra faclae funt diuina virtute, in quib.re-
cotisaquis appat uit pars terrae difcooperta aquis ad habi
raonemhominum&animalium,&fic elementa in locis
fu diftindafuerimt.p.i.c.i4.d
jtttptio fecundum culpam & natiuitas ficut lugcnda cft ,
■c huius vita?(qux pocius morcis cft)concinuuas,p. 3. c
wrionoftrapropterdelc&ationes carnis immundicia
eft)..-;:c.i<57.a
Bptio Chrifti quomodo fuic pcr fpiritumfanctu, & qua
conantevirginisdefponfationcm.partequinta,co.43«
f44-f
m.'ptio prxcurforis f uit miraculofa,p.y.c.669.c
is mentis interior in nobis eft duplex. Vnus in for-
imperfe&us,aliisformatus&perfe&us.p.5.colum.
J.f
re fartum fimile imaginatiorii habitar in extremo coi
fempore,naturale eft,& expcricnria ccrtum tam in ho
isquaminanimalibus.p.i.C344.d
:repreceditparturire,&parturireparerc.p.3.colum.
iunt quidam in cordc,fed non peruerfa quae filentio
» pefcanr,vt perfe&i.Alii concipiunt,fed filentii vigore
lino conftringunt. Alii concipiunt & mox efferut,in se-
Htes,in lingua pra?cipitcs.p.3.c.66.e.f
)n>rdia firma& vnitasnunquamfaluaripotinter fuper-
l>0&arrogantcs.p.4..C24Oi.a
Iprdia quomodo fic in corporibus ccclcftibus,quam Iu-
taneganc,etfi non omnes,p.3.c.2 5 i.c
■rdiae & charitati nihil prarponamus, fcd pcr dexteram
pn"pcricatis,vclfiniftraaduerfitatisinpace& directione
>ex:ueramus,p.i.ci96.d
ocrdia intcr lc diligente r feruare currcnt domini & re&o
respirituales& tcmporales,&quare,p.i.cio88.f
icbitus licet nunc mortalium corporum fit indicium,po
cuitamcn cffc alius modus in corporibus immortahb. vt
chritatis afFe<5tu,nulla corruptionis cocupifcentia filij na
fcemtur,&c.p.i.c.33.c
ancbitus vagos & inccrtos non cfte in fpccie humana ra-
tioiaturalisdidat.p.6.c.244.f
Itcip.5.c.3 24.f
onubitus carnalis,etiam coniugalis, impcdit feruorem &
effaciam orationis^p^.co.i 5 26. f
Iccip.6.col. 1327.C
onubitus filii cum vxorc patris f.matris quam fit dcteftabi
lis.iotaturexemplumdeelephantcqui redu&us ad ma<
ex.
trem propria egit cum ea,poft coitum cognokes fa&u, in-
terfecic homincm,qui hoc fieri cocgerat.p.6.col.2 3 2.c
Concupifcentia vnde caufecur,& quando,& quando non fit
peccacum.p.j.c 1 1 i.c
Concupifccncia ahquando eft nomen fomitis,f.vicii innati,
aliquando a&us interioris.p.6.col.83.b
Concupifcecia eft in primo motu, qui dicitur pro paffio,& in
fecundo qui dicitur dele<5tatio,& in tertio qui dicitur con
fenfus,Etquandoprohibctur.p.6.co.83.b
Concupifcenciacftmateromnispeccati,p4.c.i726.f
Item p.i.col.i626.f
Concupifceria no prohibetur,vt Hebrari dicunt , & erronee,
nifi aliqualiter prorumpat in a&us exteriores,&cp.i.colu.
975.C
Videinlofephus.
Concupifcentia mal a,& mali a<5tus,etiam in veteri Teftame
toprohibebantur.p.j.col.io^.d
Concupifcentia eft defiderium,fed non omnis.pa.tertia, col.
23J2.f
Concupifcentia ceflabit fi cogitaueris quod in terram fis dif
folueudus.p.i.c.675.c
Concupifcentia Dauidis irrationabilis in appctenda aqua
frigida,p.2.col.66i.a
Concupifcentia duplici prarcepto prohibetur,& quare,fecu-
dum catholicos.Hebraji autem dicunt,quod eft vnum prae
ceptumdcvtraqucconcupifcentia.p.i.col.67j.c
Concupifcentia carnis,concupifcentia oculorum,&fuperbia
vitf ,in quibus fingulum iftorum confiftat.parte fexta, col.
I386.d.e
Concupifcentia hominis pcr diabolum inflamata, & per tor-
cular nequitiae cxprcffa,vinum prof undit amaritudinis in
do&rina praua & operatione peruerfa.parte fecunda colu.
Concupifcentia carnis in tnbus confiftit.primum eft vita,fe-
cundum eftincolumicas.virac,tertium,quod concupifcitur
in vita praefcntijeft iocunditas,p.6.c.40i.c
Concupifcentiainteriorexafpeciu mulierum quomodopro
cedit inhomine.p.y.cno.f
Concupifccntia inordinata dicitur vicium puerile,no folum
quia contingitfarpepueris,fed fecundum fimilitudinequa
dam.Et hoc propter tria.Et enumerantur.p.prima, colum.
1241.6 • .
Concupifcentiaeinterioresmala?,pervxores alienigenas in-
telliguntur,& perfilioseorum,a<5tus excerioresex ipfispro
cedentes,qu£omnia a uetopfnitcntibusfunt abijcienda.
p.2.col.i2 5;3.c
Concupifcentia? carnales dicuntur paffiones,& quare p.6.co.
89.C
Concupifcentiae carnalis caufa,non eft in anima fola, nec in
carncfola,exucroquecnim ficquiafineutroque dele&a-
tio nulla fcnticur,p.6.c.5i4.d
Videetiamin Anima.
Concupifcenriar affe&us no fatiatur uif u,guftu,& carteris fcn
fibus,quamuis praeciofa quxque pro cibo dedcrir.p.^.col.
437.C
Concupifccntiae quedam bon£,& pr«cipiuntur,ali? ma!g, &
prohibentur.p.y.cj 26. d.e
Concupifcentiarum uinccndariim difficuItas,tcntatio eft.Et
quarchancdominuspermittit,&c.p.3.ci 265.3
Concupifcerediciturcaro,quiahocfecundum ipfamagit a-
nima,quamuis caro,nihil,nifiperanimam cocupifcat,&c.
p.6.col.i386.d.e
Concupifccremuhcrem incordcpoftuina,penenaturaIe ui-
cium cft comitante ctiam turpicudine uerborum.p.3 .coiu.
mperb
S2707 .eaonus,uu!t penitus non concupifcere,fed nunquam
hoc pcrficit in hac uica.p.6. C47-b
Non
Gloffe Ordin. &Nicolaide Lyra.
Nonconcupiicesuxorem,&cquomodo Iudfi cxponunt&
intc4Ugunt,p.y.co. 1 1 o.f
Quod concupifcitur,fit dulciusdum vetatur,& quare,p.6. c.
96. c
Concupifcibilitas f.fomcs peccati,quando cft culpa & pena,
& quando non;&cp.3.c.642.c
condemnandus nuilus eit ante inquifitionem,& de hoc exe-
plum,p.r.c.97.a
condemnandis ad mortem vt daretur cyphus plenus de vino
formatijordinauerunt Iudacorum fapientes.partc tertia,c.
937-c
condcmnabitur impius in iudicio extremo cx duobus princi
palitcr,p.3.c.783.c
conditiopropria& finguIarisipfiusDci,eftnccefliras eiTen-
di & xternitas,& immutabilitai pcr omncm modum. &c.
p.i.co.joo.f
conditio aquila? eft quando vult transfcrre pullos de loco ad
locum,quod portat eosfuperhumerosfuos,&quare.p.i.
col.i6j8.f
conditio propria Chrifti(qui eft autor euagelii)eft quod De9
eft& homovcrus,in unapcrfona,parte,tertia, columna
79*4
conditio debiraorantis eft,quod attendat tempus orandi.Et
dehocexcmplum,p.4.coI.i6o2.f
conditioncs cuiuslibct Icgis conucnienter datce funt quatuor
prima eftvitiaextirpare.fecunda,moresfiuc a&us homi-
nisordinare.tertia inducere ad faelicitatem.quarta lucide
tradere veritatem,p.5:.c5.a.b.c
conditioncs aggrauantes funt ifta?,f.obftinatio in peccato,&
ingratitudo de beneficiisacccptis,partequarta, columna
i6oy.c
conditiones noui Teftamenti,in quo nobis tria promittutur,
P-95°.f
conditiones quinque extremi iudicii,f.eius ineuitabilitas, ge
neralitas,claritas,iudiciaria poteftas,iudicis fublitnitas. p.
6.coI. 342. f
conditionalis propofitionis veritas vel falfitas,non eft ex ve<
ritate vel falfitate partium,ficut nec contingentia:quia &fi
partes conditionalis fint contingentes , ftat benecondi-
tionale effe neceflaria' : imo ftat partes cfleimpoffibiles. &
tamen coditionale eiTe ueram imo neceflariam,&c.pi.eo.
470. f
conf^deratio inpluribuslocis facrajfcripturedicitur dexte-
rarumdario,&quare.p.3.co.92i.c
confcffio duplex f.peccatoru & diuinse laudis,&c.p.4.coIum.
i898.d
Jtcmp.i.c.yji.c
confcffio gcmina cft: nuquam fine ea fimus,fiue in tribulatio-
nibus fiue in exultationeiuftitia?,&cp.3.c.628.e.co.i 177.
b.& C.1199.C
confeflio peccatorum,confcientiaj eft teftimonium timentis.
p.?.co.72.f
confeffio vcra,per quam aperitur terracordis noftri pro boni
operis friiLtificatione,defignatur per vomerem.p. 2. colu.
169.C
confcifio fidei quando cft ad turbationem hominu,& ad nul
lam vtilitatem,eft omittendamonautemquado citad ne
Ccflitatem,&c.p.j.col.i238.b
confcflio fidei vel operatio miraculorum,prophetia , eicctio
darnonum,ueI ifta coniuncla fimul,non fufhciunt ad falu-
tcm fine opcrib.& quare,p.5\col.i y i.c
Confeffio & magnificentia coram co.Hoc de duplici Ioco ex
poniturpotcft,p.2.co.io83.c
Confcffioextortanonhabetmeritum, fedeft ueluti fugitiui
ferui,qui poft multum tempus uidcns dominum fuum, nir
hil nifi de vcrberibus deprecatur, parce quinta , columna
7J4.d
confeffionis facramento faccrdotum opera & affcctiones c •
bcntlauarUqnaidoad offcredtim facrificium cucharif e
funt acccffuri.Et dc hoc figura,p. 1. col.8 1 6.f
confcffionis iteratio,uera eft humiliras fupplicantis, pa.: . .
1269.C
confcffionis vocem expcitat Dcus,& fi omnia nouit, p.y.c .
909. a
confeflbrdebetpcccatoribusucraciteroftenderc grauitat \
fuorumpcccatorur»,& cis darcfalubreremedium,&c.{ .
col.4o8.f
confcflorcofitentedebet itacharitatiuc tractarc&difcre:U
quod non det ei occaiionem recidiuandi in culpam,p.i. I
if99.c.Etcol.i6oy.c
confcffor pcr inci cpationctn nimis duram facit pcccatorcl
biindcfperationcm,&mortcm inducicfpincualcni.Et t
quidfignificatur,p.i.col.i6o5.d
confefforespofluntdicicxploiatoics,quiadcbcntdiligen:
confcientias explorare,& fic ingrediuntur domum mui
ris meretricis,id eft,confcientiam perfonc pcccacricis,r*,
C0I.29.C
confeflbresquibonisexhortationib.peccatorcs inducuni l
lachrymas c6tritionis,offerunt lagaua,&c.qualiter & |
rcp.i.col.pi^.c
confcflbrum itatus,qui funtfihi Chrifti, fignificatus fuit t
euafionemcuiufdamaufogientis,&cp.2.c 365.0
confidere debcmus in Dco &etiam in homine , fed diU'l
inodo,qualiter & quqmodo,p.3 .ci 567.0
confirmatio fidci fiue do&rin? carholice,in naturalibuscl
argumcnta ex principiis euidcntibus dcdticla. In his al
qucefuntfupra racionemdiuinittisrcuclata , confirm;)
eft per ca qua? funt diuince virtutis propria,& hoc fitdi i
citer,&c p.6.col-3o4.f
confhvtus Iudaei Machabeeifuitimpeditusniplici dilatWJ
p.4.c.2J35.a.b
contufioduplexeft.f.aeterna &temporalis, &quid qu*1!
fit.p.3.c.63o>f
confufio temporaliscrtperturbatioanimi rcfpicientis pt|
tafua,& refpcctione horrcntis,& horrcre ciubcfccntis
erubefccndocorrigentis,p.6.c.95.b
confufio vera eft,quae eft coram Deo per peccatu in confM
tia mala,Iicet fan«5ti bene fuftincant confufioncm cora )
minib.iftanoneftveraconfufio.partequarta , colunt
U33.C
confufio eftqUdemordetconfdcntiam.parccquarta,colu.
934-d
confufio Chrifti fuit ex quatuor,cx loco,Cx rcmpore,cxf( e
tate,&exprcecedentihonore,p.6.c.Si 2.c.f.
confufus homo folet facicm opcrirc,& fc quantum potcfl ■
perire.p.3.co.737.c
congregant fe animalia eiufdcm fpccici,& aucs propter 1 »
lius,f.propter maiorcm fecuritatcm:&c.Similirerc6gr i
turhomincsinciuitate, &quare, partefexta, coluni
284.C
congregatio hominum per marcintcllieitur.par.quarta,!-
2i68.f
congregatio fidelium ficnda pcr Chriftum fecundum int
tioncmlcgis & propherarum,cft fpirituaii congregatic
quf iam parrim implcta eft & perfe&ius implebitur c 1
finemmundi,&c.p.4.c.2 304.f
congregatio fan&orum dicitur nubcs,propter faftigium \t
proptcr doctrinae ftillicidium,& concupifcentn rcfrig "
P.6.C0I.941.C
cogregatio filiorum Ifracl in prophctis promiffa, intcllig I
de vniuerfis ad fidem Chrifti conucrtcndis.pai.^.colur»
21J3.C
congregatioaquaru qua?libctmoreHcbra?orum diciturii-
re,maximenotabilis.p.i.ci424.&co.i478.c
Co
Ind
naex.
icionesaqiiarumfeciindumHebreos,aliquandodi
:na. e;ahquando ftagnum.&cparce quinca,colum.
ri aci populum funm dicuntur nonnulli fancti anti-
icn.ti,cumdehacvitamigrauerunr. Nunqua ra-
yao corum diciturrObdorrouitin dommo,&c.
•-99- &
Ektusii abltinentia fe caftigat quarcligiofus,illaudabi-
B,Ec quare,p.6.c-i6o.f
Ktidchumilitaceac"r.iua?,aliquandoafcenduntadalti-
idiemcontcmplatiuae.p.i.c.73.f
Ktialiquandocongrediunturaudaciusquamcontine
Sntinentes quam virgines,& maioris funt mcriti , &o
Iol.U75-a
Batifcparanturquandoquequoad cohabitationem&
Bti rcddicionem,non tamen quantum ad vinculum . p.
.f
■ati non.folum ab alicnissfcd etiam infuis vxoribus te
■ feruent.p.^.co!. 1213.3
Batorum (tatus figniricaturperciuitates.p,4.co. 1905.3
, . ,|
isfidchbus,pari confenfufcruato,licet corincntiam
coniugiumquevocari,&c.p.j.col.4i.c
ieip.6.col.248.d.c
ctip.i.col.i6oi.b
talisviranon virtutibusmiraeft,fcdtatuma fuppliciis
:u.p.i.c.24).e
tim honeftum fuiflet in paradifo,nifi prius inobedie-
ejruifletexilium.quamDeusinduxulet carnalc con-
jjmp. i.ccl.ui.b
lum vcium fuit intcr Mariam & lofeph affectu & con
mmuo imecopulacarnaii.nonconiunctionecorpo
fcd copnlurione animorum.p. 5.C.45.C
ium folum expertus,n6 de longinquo venit ad Chri-
(icut qui nihili carnalis corrupcionis expertus ad fer-
m Dci feftinans,de longinquo non venit. p.j. colu»
jmnonomneeftaDeo.Noenim gentilib. Chriftia
}pulantnr.p.).c.92o.e
|um no reputatur poftquam detectum fucrir,fi ancilla
),vel feruus liber? (upponitur,Sic & de cofanguineis
L3 i6.a
letiam in Matrimonium.
i gratiora iudicanda funt,quae fiue filiis procreatis,fi-
|:rcna contempta contincntiam pari conlcnfu fcruare
:runt.p. 6. 0254.6
|p.i.coI.i6oi.b
jp.j.col.^i.c
Dei & hominum diftanttam habent . Homines dc
ie,non virgincm faciunc.Dcus autcm iun&us rnere»
|>us,virgincs rcddir.p.4.oi7i6.d
lioChrifti,cueccleliadegentibuscollc&a, fignifica-
:r coniun&ione matrimoniale Salomonis cu hlia re-
egyp:i,p.2.col.68o.c
;io pci Ibne. dcuot^ cu Chrifto pot effici durante vita
pnti,& quibus modis,&c. parte fecunda, colum.
\\\x & qualis & quando dicatur.partc quinta,colum.
rjdica,virum&timetncabillodcfeiuatur: &amat
laurjicutetiampatresapiisfilhstimcncur & aman-
:c.p.3.col.i4o7.e
ridehs quomodo promictitur cohabirare infideli fccu
ltulum,cum videaturcomraiacram fcripturam
ol.25o.j.e
-scuinpcriiicontincntiammi(centur,lapfus fcclcru
;ii.t,& cum vcnia faluantur,&c.p.i.c.24j.e
coniuratioquid eft.p-4.c0l. ito.J.c
coniiirarorcsfupcrfncioii&diuinicum crucibusac characte
ribus facperepetunt Adonai,Aglan,&Tetragramaton,#q
proculdubioL :itini>& Chnftiani aperfidis Iudds didice
runc,& quarc.p.i.c.5i6.d
connubiaquaretribuspalii.n jnterfeiungereDeusnoluerit.
p.i.c.245i.a
connubialcgirimacarcnt quidcm peccato,non tamen quan
do a<5tus coniug dcs gci untur fpirituflan&us datur.p.i . c.
i234.e
connubianon fu;ir,v'oinoncft mors.Conubiaenimpropter
fiIios:filijpropcet fucce(Tionc,fuceffioproptermortc. Vbi
ergo non cft niors,nequeconnubia,&c. paj. colum.
921.C
conquifiror cft qui fccrcta naturae rimatur.p.fcxta, columna
20 :. e
conlangninei in fcriprura dicuttir fratres,ficutpatetde Abra
ham & Lothjdiccntc,Nc qurrfto fit iurgium inter mc,& te
fratrcs c:iim fumus.EratautemLoth ncpos Abraha:.pa.3.
C0I.2101.C
confci#ntiaquid & quando eft,& quotuplex.par.cS.columna
68j.b.c
confcienria noftra furncirnobisproptcr nos,proptcr vos fa-
ma noftra non pollui,fcd polleredcbetin vobis.p. fexta,o
419 c
confcicntiarcmordcns,omniarecta,fuam irrifionem putat,
& generalitcr di&a fibi a?ftimat,&cparte tertia , columna
2 4!.b
con(cicnriaeftquibusdamquies,quibufdamtormentum. p.
?.co!.477.b
confcicntia noxia prccmit,morbi vis vrget,fenfum mentis in
ter.cipir.anguftia.p.?.c.2j99.c
confcicnciafclixqua: affliftionistemporcbonorumoperum
rccordatur.p. 2.C0I.963.C
confciciitia noftra li vicii purgata Dco habitatoregaudet,vo
caripotcftIcrufalcin,cuiuiporca:funtcorporeifcnfus,&
quare.p-2.col. i^io.f
confcientia cordis clt ventcr,& habet fontem.par. j.columna
i26o.f
confcientiaeftquoddamretinaculumquod retrahithominc
apeccato.p.i.col. 1373.3
confcicntia peccatons dicitur locutus quo effertur.pa.j. col.
conlcientia virttttemcuiulquecxaminat.p.i.c. 1126.0
confcientia? & opera (ingulorum dicuncur libri aperti, & qua
rc.p^.ciySj.c
conlcientia: lignaturdomorumnomincdn quibus habitam'
cumaliquid tra&amusbonum,&o partctertia,column.
245 .b.c
confcicntia» vermis fignificatur pcr veficasturgentes , id eft,
pungentes.p. 1^01.564 f
confcicntiae quics dcfignacur pcr fcdilia conuiuantiu,in qui-
busfederedcbcntpeicipicncesfacramcntumeuchariftia',
&op.2.o 1613.0
confcientix bonx vrbem, capere hoftcs cupiuntpcr fenc-
ftrasquinquefenfum.p.4.019 17.
Qui confcientia?fidcns,negIigit famam,crudelis eft p.6. co!..
419. c
confcientiam qui deledhtionibus fcelerum pollut, in ecclefia
vxorcsalicnigcnasducunt p.2.c.i4io.f
confcientiasfuasfrcqucnterlauaredebcntperveram& pura
confeffionem ambulantcs ad patriam pcr huius vitae viant
p.2. 01525. ,
confecratagrurn&rcdiniiragru,qui connerfationc fuam a-
liigubernandam permificfed coiuuantcprouc&us, intel-
lcctnm proprium addit, vt fcipfum rcgcre poflit, p. prima3
oii49.a
Con-
Gioikc Ordin. &Nicolaidc L
yra.
Co-^fecrarc qui viilr Dco initium conucrfationis & voluma-
tis quinq ; fenfus corpot is dcbet diligcccr cuftodircnc per
lafciuiam in crrorcm aut imn)unda dclidcria dcfluanc.p. i .
col.i 182.C
Confccrarc dominoprimordia laboris debcmusmon folu dc
pra:Jica:ionisorricio,fed &dcdonK*fticihdilciplini!j(quas
in fcquifquc folcrtcr exercer) inchoationcm bonx volun-
tarisdcbcmmdominodcdiccrcp-i.c. 1269.3
Conlccramur iilida?moni,cuicura:cftquod admirtimus j>
omnia pcccataqucomittimus,muximc fi non ex furrcptio
nealiqua.fcditudjopcccanuis.p.i.co.^yj.b
Confccramurtoidarmonibus quot pcccata commimmus ,
& myfteriaidoli illius,vel illius iufcipimus.ibidem.
Confccrarhiominoaliquidinlcgc vcdiccbatur dupliciter.-
& hoc innuitur pcrdictionem Hcbraicam,Herc qua? vno
modoligiiihVacs^Ctincationeni.AliomododeftruCtione,
non tamcn omiicm,&cpartc i.col. 1 1 52. d. e.f. &colum.
ii53.a.b.c
Confccrata domino in vctcri lcge fucrunt in mulnplicib. in
hominib.,&aliis,&c£tmultjplici modo,& dchoc piana
di(tin<itio,p.i. c.1152. e
Confccrarorum Dco,&aliiperfeipfof ft Deoconfccranta-
liipcralios.p.i.cuji.b
Confccraiioaccipirurprodcputationealicuius rci ad cultu
diutnum abfquc reoituad communem vfum,& tale quid
noiipptcratvcndi vclredimip.i.c.i 152. f
ConfccratioadoperaLeuitarum nulli liccbat nifi detribu
Lcui,fedaliistribubusIfrael,perfona? confccrabantur m
ahjs piis operibus exercendis,&cp.i.ibidera.
Confccra»iorerumdiucrfimodecedcbatvtilitatcmfaccrdo«
tumvelad cuItumDei.col.i 153.3
Confccratio data Sanfoni pro confolatione populi intclli^i-
1 ur per donum forcicudinis,quar fuic quaedam gratia graris
data,& pot ftare cum peccaco mortali,ficut & donum pro
phetia»p.2.c.24i.c
Confccratio Sanfonis fuit non fimilisNazareorunf, quia illi
cratconfecratiadtcmpus&ad vacandum orationinib.&
piisopiribus.ScdSanfonfuitcofccratus pcrtotam fuam
vitam,&c.p.2.c.2c>5.b
Coafccratioiummorupontificu vctc.Teftatnet.poft Aaron
(quem Moyfes cx precepto domini confecrauit) qualiter
fcupcrquemfiebat. pa.prima^colum.^.c &colum.
976.d
Confecratk) carnis & fanguinis Chrifti fit fub fpecicb. diftin
Ctis.tarrrcn fub vtraquc*ipccic cft totui Chiilius.par.5. co.
C6far.:tio qualis fuiffct,fi in triJuo mortis Chrifti facfa f uif
fct \\6.CO\.2(j^.C
Confcciationisfacramenranullus audcat recuiare quanta-
libctpol!ensgratia.p.i.c.i386.f
Confecrationis ordo in vcteri lcge,&quid isin Ecclefia ca«
tholicadcnotet.p.i.c.479.b
Confccrationis vcrba in facramcntoeuchariftia? qua? funr,&
^ quomodo inrelligenda,&c.p.6.c.295.c
Confccrationc facca qualis (it conuerfio fpccierum,& accide
^ rium priorumfubfiUVentia.p.6.co.29/.a
Confcnrit,quidcfioitobuiarccumpotcft.parcctcnia,co!u.
1058. b
ConfcntientesquipoiTuntaccufarcvel argucre vel mo lcrc
&frciunt,noncfTugcntiudirium, partcprima. colunna
ipSi.b
Confcquentia ad diuinum iudicium,fnnt rctrufio darmonum
&damnatorum ininfcrnum,dcdu&ioclcaorum adcxiu
cmpyrcum. P.4.C.2 3 j.a.b
Conferuatiovit3?&ptolongatio,decoclioniafrimilatur,quia
quamdiu calor naturalisdccoquit alimcntuni conucrtcdo
in mcmbra,durat houiinis,vita.
il
Tamdiu viuunt animalia quamdiu nutriuntur, & quar ,
ficitcalornaturalisjdcficit vitanacuraiismorce.r.4. ,
^1155-C
Con(ilian debemus morofe,fed CKequi vclociterbcnc
liata.p.^.ci r 32.f
Confilium quomodoagendum fir apud maiorcs.VtT..
que pro fuo fenfu quod optimum intcllcxcrit,vcl inrl
fcfibi vidcbitur,dicat,& tamen ci qui prarcft locuni
ncndirclinquar,.\c.p.2.c.i33<5.d
Conliliuwi vrilc,vropera Dci 11011 incaurcdifcuriamui
creatorem in omnib.Iaudcmus& bcnedicamus.pl
2174-d
Confiiium Dci & fentenria Dei qtsomodo dicarur , &
quid accipiantur fecundiun vaiiabilitaum& pcrm
^ tiam,&cp.3.c.65i..f
Confilium nouum do vobis,qiiaren6dixitSaluaror,ft
datumnouum,&ccu.T»communitcrnoncadantfJ
cepto qux ibi mandantur,fed fub coiililio,p.j.c.i 2
Coniiiium darc ftulro charitaris eft,con(ilium dare ipfi
ti perucifiratiseft,p.3.c.2 53.c
Confilium foletdariinferxori a mcliori & digniori,parr
1565. b l
Coniiliumbonuminferiorisnoncftcontcmnendum.I
p!umdaairdcMoyfcp.i.c.55:.&c.653.a
Confilium miquasmentis cum vanunicfrcprobatur, c
impunepeccarearbi:rabatur,cunc capurinimicoru
daridicicur,p.i.c.i666.e
Confilium Balaam quod dcdir ipfi Balach ad prouoca
filios Ifraelad luxuriam.crat vt mic.ercc pucllas pui
nobiles & ornaraspropecxercicum eorum,&c.p.i.c
1369.8.0
Confilii Dci rationem quarrcrecftconcraillud fupcrfi
3.coI.i26.d
Confilii fuperni vis vitari non pxcft , f^i magna fibi v
hac tempcrat qui fe fub eiui n r.ib.refi cnat^jufquc
raIeuiatquiuolvrnsporrar.p.i.c.394.b.c
Confilio qui cunda aguncnec caduc is rcbas, fcd virrt
diuiteseflevoluiu,(ubftantiamfu.i!n paupcnbtistril
thefaurosinca-loconduf,figuraturin Af,r.p.i.co!.i
Coufilio non eft opus nifi in aduer(is,p. 3.C.5 17.3
Confiliabonamaximein beilis valcncqconfirmantur
do vicloria obtinctur,& ad quam vi&oriam fequj
^ dorum !sccicia.p.3.c.564.f
Confiliaaduerfus inita in capita maligne confultantiur
torquentur.p.4.c.54.e
Confiiii Dci humana fa&a ctiam tuc congrue feruiunt,
fiftunt,vt in venditione Iofeph,&cp.3. c.S^.b
Confiliarioomncsegcnr.p.i.co!.6?6b
Confolanrur Chriftum,con(biantur ecclcfiam qui ab in
liratercfipifcuntj&prauicatemper quam rcpugnj
^ deferunt,p.3.c.4o9.b
Confolari percufTum mcerore,cft ci poft percuiTioncm
nia congaudere.p.^.col.^o^.b
Confolari quid eft,p.j.co!.96.I
ConfolariolKmuItisinodis.p.4.co.997.c
Con(&ktio,foUtiuin,focictas&miferatioquomododii
p.6.col0-8r.c
Confolatiograiidisillorum qui pra*muntur ,fi fciant h
fuoseiTepcnruros p.4-c.22i7.a.b
Confolario magna eft .11 re qua- difplicet,fi eo ordinant
ntur cui nil nili influm placer.p.^.c.^.i.d
Confolatiomagna cftin malis bonorum'rcminifci,ficu,
nsrcmperatabcUtioncpra;uifiomali.par.tcrtia,coluB
4.5-c
Confolatio bona confilium fapicntium qui dum fc inu I
. confolando inftiuunt,fcrrumfcrro acuitui.p. ?• colu I
I720.f ' J
Co 1
Ind
'juas diaboli eft malorum hominum eongregatio. Hec au-
IL ciuicas debellarur duplicirer,p.4.col. 1 5 1 .e
iuasculpxquam facitamor fui triplici muro claudirur,
$ .illemurus fubucrtitur tribus & debellatur, &c. parte 2.
c-.io-g
•jjis cceleftis per Romanam ciuitatem fignificatur , & quo
mdo ciuilitas illius dupliciter habetur. parte 6.colum.
i:-.b
uiis Dei ex angelis & hominib.confta:,ad quam tanti co-
fcidunt,quanci illic remanfei ut angelorum . Et vnde hoc
6>erur,p.i.coI. 1655.6
Luis fuperna? fpacium quantumad murumj, fundamen-
i& portas,p.6.col.i645r.a.b.c
itis bonus ftarus expoftulat,vt in ea fic folicitudo diuer-
lunartificumin arribus fuis,fincquarum vfu no poteft
kas bene ftarej&c.p.^.col.z i66.f
tti* vel domus quaruor condiriones funt,pertinentes ad
mmearundem.Quorumprimurn eftipfa a?dificatio,fe-
.idurn cuftodia eius,tertium,induftria ciuium, &c. quar-
in3pltiralit.isckiium,p.3.col.i453.a.&i454.d
•utisnobillras magisconfiftitinpopulo,quam infpacio.
).. C0I.2065.C
larem extruxicimpiorumprogeniesinipfamundi origi
lfiindamciirum qua?rcns in hac vita.Sancti in caiulis ha-
>iibaiir,&c.p. i.col. 1 2o.e
ottemquispiimusinhocfeculoxdificauic, & ad quid,
|b.adiucoriis,p.i.coI.i2o.f.&i24.d
liicatc qua; iminunda effern,non minoris virtutis atque
Itacis eit,qu^m munda inferri. parte fecunda, colum.
ircsduasfaciuntduoamores, &c. paice6.colum.
lcesd :a?.VnamaIorumBabylonia,qua?a Cainincepit.
frrabonorum Ierufalem,qua?ab Abcl.&c. parre^.colu.
.a
.tcsdua?funt,f.Dei &diaboli,&qui ciues vtriufque,&
qu;dfignificamur,&c.p.4.col.7ji.c
np.2.cjl.994.e
t^strcsfuntanteiudicium inquibusvniuntur fidelcs,
cct vnus dominus,vna fides,vnum baptifma, p.i.colu.
9-c
.tes tres poft iudicium poffunt dici,vifio dara,fruicio d-
a,& tenciofirma,p. i.co.i444.f
tesleuitarum fugientib.homicidis perleges deputatur
uarc,p. i.col.i 569. a
ces refugii trans Iordanem tot erat,quot citra Iordane :
|uare iic fuerunt multiplicata^habcncur rationes,par. i.
i445.a.&col.i487.c
vbi&.qua:fuerunr,p.4.col.9i7.c.&9i8.f
tesrefugiifexranrum fucrunr,tres citra lordanem &
crans Iordancm.inqujbushomicidacafualis faluaba-
Etquidmyfticcdefignent.p.i.col.i568.f
p.2.coI.i 27.C. & io44«f
tes rcfugii pi o homicidis non folum fuerunt Ccx,fed no
jquando totatcrrapatnbuspromiffa forec acquifita
coi.i559.b.&col.ij6o.d '
p 2 C0I.125.C.& i26.d.e.f
res &terra;pluresi[(terra promiffionisremanferutad
ariis filiorum Ifracl per magnum cempus plurib.de cau
kcp.2.col.9i.c
li.tcsfuas vacuascumagris& villis rcpererunt Ifiaelita;
:cntesdccaptiuitate,noncninicas,cumipfiin Babylo-
I crj:icnr,qujfquamcolonusiutrarat. partc2.columna
Itcs quas con ftruxcrunt in Iudca qui dc Babylonia tra
p4a:it,&c.nominanturqu3Jdam, partC2.columna
U.b
pitci Iuda» in tribu Symeor.is,vcI Beniaminjfi quifpia re
ex.
periat non mirari debct.Trib.cnim Iuda in omnibus tcnuit
principatum,&op.2.co.2,oo.f
Ciuirates refugii qualcs cffo oportuit ex traditione Hebreoru
pvi.cohr^S^.b
Ciuitates tres,vel ciuium vnitaccs,in quib. omnes electi in a.
nima&corporeconftiruti venientur.dicipofTunt^tresper-
fona?,in tiinitate pcrfonarum,& vnitate effenti £, p. 1 .colu
1444-f
Ciuitarib.mulris & flurainibus,ficut& ipfis hominib.mulris
decaufisaddunturnomina vel muiantur,part.i.columna
667^
Clamatquodammodoad Deumresnaturalis quadibet eoip
fo naturali deiiderio appctit aliquod bonum, parte ?.colu.
365.a.b.c r ?
clamor populi cribus de caufis augctur. parte fecunda, col.
1361.C
clamorinfcripturis,non magna uocis emiffio,fed fcientia: in-
telligirut & intendonis magnitudo,p.6.col.499.c
clamormagnuseftvoxcordis,&ca?tera.partequarra,colum.
999.a.b
clamor fecretusin defideriononperuenitadaureshumanas,
diuinas replet,p.i.col.6i 3.C
clamor peccatorisexrefipifcentia profectus laude mcretur,
p.2.CO. I67.C
clamor orationis eft propter implerionem defiderii clamatis,
p.4.coI.524.f
clamor ficut in pttria ponitur exuIrationis,fic in gehenna cla*
mor tnfticig & defolationis. P.4.C0I.1 233^
clamortriplexafccndicincdum.fciliccc occifio innocentis ,
pcccatum contra naruram.,&aflictio,& defraudatio paupe
rum laborantium,partc i.colum.234.c.& coIum.225.c.&
C0I.495.C
clangorvclfonusquifuicauditustempore dationis legis fie-
barminiftcrioangelico.Sed vt Iuda?i fabulantur fiebat in
quodamcornu,quod fuitacceptumde ariete immolato 0
liaacp.i.col. 66 i.c
clangor buccinarum fiue turbarum fiebat in memoriam libe-
rationislfaacabimmolatione, &fiebatprimodie menfis
feptimi,p. i.co. 1 109.C
clangormotionis caftrorum differebata clangore vocationis
mulcitudinis,quia erat prolixior & concifius,non autem a-
lius,p.i.col.i2 25.c
clanficare quando aliquis dicitur,& quomodo differt a glori
ficare,p.6.col.io2 i.a
claritasdominiintranffigurationequalisfuerit dicenda, an
claritas gIorie,cum eius anima a principio creationis fuerie
gloriofa,&c.p.5.coI.288.f
clat itas giorie in quo & vbi terminatur,parte quinta , colum.
j84.d.c
claricas beatorum quatum ad gloriam anime,& etiam corpo-
ris^eftquedamparticipatiodiuingclaritatis, p.6. columna
1659.C
claudicas tantum fano pede innititur. par.i.colum.
353-b
claudicatioqueeftpercoertionempedisabillicito grefTu, &
manus ab illicito ractu,& oculi ab illicito vifu^eft meriroria
& laudabiIis,no autem illa qua? fit per membrorum priua-
tionem,p.5.col.3 02 .f
clauis aureaquid prodeftfinonaperiar,&quidobcftIigneafi
aperiat.Nihil qucrimus nifi vc pateat quod claufum eft, p.
I.C0I.U25.C
clauisfciencia?>qt)gdicatur,p.5.c86?.a
clauis,humilita:is Chrifti quam quihabcnrfcripturasincelli-
guncp.i.co!.63 2.e
clauis apertionii,vt aquam fcicnrie de piofundo bibamus, cft
htunilitaris pafTioms Chrifti.H^ccnim pnusau,!i;a, iam in
relligimus fa^a,quc prius lcgebanturJ& non inrcIligcLan-
tur,p.i.co.2 85.e
clauis
Glol tx Ordin. & Nicolaide Ly ra.
Coaternplationis cxempla inuenit vndc cjiucs fit qui fapien
tiam quxtit in iuttis olim raundo fepultis.par*3 . columna
5 2.d.c
conteplationis orimen noattingimus,finon ab cxterioris cu
re oppreifione cefllimus.Nec nos ipf os intuemur(vc fciam*
innobisaliudeflerationalcq<rregic,aliud animalc quod
rcgituOniii ad fccrctum lilcntii recutrentcs,ab cxtenori p
turbationcfopiamur,p.i.c.8o.f
conteplationis perturbatio a quictC)Vno modo eftab extrin-
fcco,alio modoab intrinfeco. parte tertia,colum.
1405.C
contemplationis ftudium non poteft aiTcqni;qui adhuc in de
le&acione configitur carnis. parte quarta, columna
2352. a.b
conterr.plationisgratiam habcns homoddere dcbet nome
ienfualitatis,Et tunc delctur,quando fenfuaiitas iam non
repngnat rationi,,&cp. 1 .c. 1 6 1 9.C
Per contcmpiationis inrima: infufionemquotiens de fuper-
nis aiiquid tcnuitur videmus totiens de rore caeli accipim9
p.i.c.3i7.e
contcmplationislumenignorans, prarfentis vitae tenebris
preltus dum vcnturam luccm diligenter non confpicit,ne-
fcitquoporrigat operis grefTum.p.i.ci094.e
Contcmplationis philofophiq: afcenius,incepit ab admiratio
ne,& firailitcr ad fublimitacem contemplationis theologi-
ca?,s5cri do&ores inccperut afcedere ex admkationc,&c
p.3.c.i593.c
concemplacionis montemtnaraciuntconfcendere,p. 5. col.
82I.C
contemplationisclaritaremimpedittribulationis impetusp.
196.fi
conr eniplacioni vocantes funt volatiIia,qui d neceilitate ter-
renis negociis fe iramifceant,mox ad caeleftia reuolant, p.
I.C.915-C
contemplationi non poteft feruire vxoris feruus., necafiequi
ftudium contemplationis qui hxret in dele&atione carnis
p.i.cij73.e
Adcontemplationemquatuorintcrcaneradifponunr, f. ac-
quifitio fapientia?,conferuatio munditiae,humiliatio intel
ligentix,& confideratio remunerationis diuinae,pa.3. col.
2167.C
contemplationequiadfijpernatolIitur,perhumiIitatiscom»
paffionem debetcondefcendere inftrrioribus^neefejex eo
quod habet crigar,fcd his qui illud non habent,praedican-
do libenter impendat,p. 1 .c.30 1 -b.c
contcmplationcs alt£ y.ei aita: fententia? flripturae (ancta^suc
montes pafcua\p.3.c.37 i.b
contemplatiuushomoperfcilus fignificaturper Moyfen.p.u
C.847.C
Contcmplatiuus virfignificatur perEIiamincajIumafceden
tem p.2.c.866.f
contcmplatiuus homo intetus circa Deum,defcendit ad acti
uam propter neceflitatem proximi &fignificatur perSan-
fonemNazareum.p.2.c.2 55.c
contemplatiuus homo caeleftis patriae terram non intratdicet
multum defidererraifi morte corporis prcxedence.Ec ligni
ficacur per Mofcn.p.i .c 1694^
contemplatiuus facit tria tabemacula,quando Iegcm & pro-
phetas&cuangclium pra&icelegendodifponit,&c p. ;.
CO.241.C
contemplatiuus dcbet fugcrc tumultum multitudinis praefen
tis vicae quantum poteit bono modo,ne per hoc impediat
in contemplationc.pt i.ci678.d
contemplatiuus fignihcatur per onagrum3p.tertia, columna
371.C
contemplatiua vita deledabilitcr & fubhmior eftaftiua , Et
quare.p.3.ci37j.c
contemplatiua vita confifiitin orationc deiiota,& in m< 1
tionc fanctarum fcripcurarum diuinitus eleuata.pa.2
655. b
Itcm p.r.c.849-c
concempllariuum iignificac cedrus.p.3 c.i 164.C
conccmplariuae vica: pcrfoStio cftquc;dam inchoatio vit-
leftis,p.4.c.2o8i.c
contemplaciua: vitae excrcitium ad quid ordinari dcbet
c4*o.f ^
In contcmplatiua homo pcrie&us fignificatur per Dauii
2.C.655.C
contemplatiui funt rcges & confulcs,& quarcpa.j.colu
J4.f
conrcmplatiuiintelligunturper volatilia. parce^. colu
15 i.c
coucemplaciui dupliccm materiamhabentcontempIan(
miferiam humanam vc fc humilicnt,& exceilenmm <
nam,vt Deum magmficenr,p.3.c.2 187.C
conteraplatiuorum vniucrfitasfignatur pcrdecem vir
P.J.C.407.C
concempcus quid cft,p-3 .c.736.f
contentio quideft,p.6.c.26.b
contentio eft nociua,& quare &quomodo.p.fcxta,colu 1
740. e
contenciones vel difcordias qui fcminant inter feculare '<
religiofos caudam fibi rnagnamaggregantcs, vt mult ||
neobtincant,quodconfequinon potcrantracione(&
inprincipatib.®nis quantumad ftacumlaicorum,
clefiis vero quanrum ad ftacum clericorum,In rcligic
autem quacum ad orriciarcligionum)(ignificatur pcr C
reDachan& Abiron,&c.p.i.c.i273.c
conrenciofiincelliguncurpechominemrationeabutente:
quare,p.4.c.2o78.f
continens & caftus diiferunr,p.6.05 1 4»f
cominentishominis figuramtcnct lob, qui fortcspaffii
vel tentationes patitur fcd ab eis non fuperatur.pa.^.c
102. d.e
continentcs qui fuum propofir um complere co^itanc, <;
munimentis hoc perficcrc valcnt,Et dc hoc exemplui
. i.cn8.f
continentium vita fignatur in Nazareis.par.prima, colui
1177.C
continentia quae eft ex naturali frigiditate contra&a a p;
tib.vel priuatione membrum gemralium,non eft laud :
Iis,ni(i inquantum per voluntaccm accepcatur,&cp.j ^
317.C
continentiaconiugalismeritoriacftminus tamen quamt
dualis & virgina!is,p.2.co.69i.c
contincntia quaniam cft laudabilis,&cquvTc'am non,vti|l
acciditcxnaturalifrigiditate,&c.p.5.c.3i7.
cotinentia virginalis inducit intellectus fubtilitatcm,fedl I
uiailliushabetudincm,p.5.c. loio.d.e
continentia eft cuftos bonorum operum.par. prima,col 1
75)2.d
continentia&puritasinuirginibusdefponfandis tcmpc»
antiquis qualis fucrit in(inuatur.p.2.c.588.d
continenti.T laus,p. 2.c.66i.b
continentiam qui voIuntatceJcgerunt/cceinutcamciTc?
ceffiratis,quonia iam ab illa iine damnationc deuiarc
po(fuiK.p.4.c.72 6.d.c
contincntiam uouit ^dam,quam tamen ex ordinatione 3
nonferuauit,&quare,p.i.ci3o.c
coiuinentiamferuauitNoeinarca&filiifui,p 1.C.151.D*
col.i63.b
contineremeliuseftfimplicitcrquam nubcrc,&hoc duip
decaufa,p.5.c.3i7.c
continere eft bonQ rationeanimae,rationc corporis,& ra I
ne rerun
Ind
ex.
crum extcriorum,p.6.col.243.c
inercqui ftudet propter Deu,vtfinefollicitudine viues
itet qux Dci funt,aflumetur. parte 5. colum.
'ud
ionibusfitpromulgarioduplexaltera quidem moralis
ra dodtrinah.sp. 1 .col. 1 2 2 3 .c
i(tit,p.2.C0l.I26q.C
itionis lachrymx non fufficiunt de communi curfu,nifi
anturoperafa:isfac.tioms.p.2.col.i 59 c
Duerfia inter nos & Iudxosde nouo, & decimo prc.ce-
dccalogi recitatur,p.i.col.675.c
ucrfiam intcr paftores catholicos,& fubuerfores hxr
conuerfationis & voluntatis initium qui vnlt Deo confecrare
quinquefenfuscorporisdebctdiligenter;cuftodire,&qua-
re.p.i.col.nSi.b
con uerfationis (andix virtus quamuis quemlibet eucxerit, ad
huc tamen ei dc vetuftate vite^ nafcirur quod toleret, &c.p.
1.C0I.1213.C
a&us macrimoniifuit impedituscum muliere Ifraeliti conuerfatjonis bone_ iniuum&confeffionis,perquidl;gnifica
i\quoimpediunturimpotentesad generandum,patien tur,p.i.col.i2i3.c
defcftum natalium propter vilitatem originis: Amonit^ conuerfationis bonx pi imordia in exercitio actionis publica-
loabite,& Aegyptii& Idumxi,p.i.coI. 1593^ re,eftarare inprimogenitobouis.p.i.col. IJ47-C
a.Aus fecundarum nuptiarum improprie & large voca- conuerfationis noux dulcedo dicitur ficus & vua,par j.c olu.
;Krmiifio,inquantumconfiliumquoddatur de minori iji.a
jo nemaiusbonummaleconferuetur, vocatur permif- conuerfationemiudicanthabitus& vivtus, par.j.co lum.
ji).i.col.i6oj.a.b 7^-e
jtra&ibus,proximis compatiamur,ne quis nimium ftu- In conucrfatione noftra nulli vicio percendum,ne coram ocu
I poiTeffionesaliorum acquirere,fcd indigentibus com- lis domini voluptatib. corrupti & abominabilcs apparea-
(laie,&commodatapaulatimdefruLtibusagrorumac- mus.&cp.i.coI.i576.f
rc.p.i.col.i i2j-.a conuerfationesdiftincixhominumdiftin&iscongruunt ordi
iiiorum fpecics in intelle&u uon funt contrarix,par. 3« nib.angelorum,& in eorum forcem per couerfationis fimili
>i9i3.c tudinem afcenduntJp.i.coI.i6)'6.d
liiitari cxpit Iefus,quare,& proptcr quid. pa.y. colum. coucrfationes hominum diuerf? funt fccundum leges.p. i.eo.
[Jb S^.f
i itio quxdam eft prophctarum,'aIia eft peccatorum , & conuerfio perfe&a infolentis ad Deum,alios plnres ad hoc a-
^,modocli(ferant,p.4.col.995.c nimarefoletad fimilc facicndum,&c. par.y.colum.
nitiomcntis,non orisloquutiodominicampietatcm in 587. c
conucrfio in prxfenti vita & frucluofa pcenitentia,cclerem co
fert medicinam,qu£ non (olum vulnus prxteritum fanat,
fed vltranonfinitanimampeccato vulnerari. par. i.col.
1266. f
conuerfio Iudeorum in fine mundi ad Chriftum,p.4.column-
78+-f
jfignificatrixamterpaftorcsLoth, & paftores Abra- conuerfio Chviitianorum & Iudeorum,per reueriionem Ia-
<.i.col.i 96.1 cobintelligitur,p.4 01.784^
ax aduerfus mandata Dei quomodo puniendus , p. 1. conueriio gencium ad fidcm mcifis nomine defienatur, P.4.C
642.d i866.f
elioiaverbanonramcouicia quam adiutoria efle cre conueriio virgarumindracones non fuitvirtute d^monisfe
Dauid.quib. fe purgari fibique mifereri poifc indica- cundum veritatcm,!icet fecundum apparentiam potuit fie-
>id- ri.Notanturopinioncs,p.i.co.54j.c.546.d.e.f
eliisgratiamagisquam ira debetur , quorum intei- conucrfioduplex/ciiiccc,quaquisadDcumconuertitur,uel
uDcoiudicepcenagrauior dcclinatur,p.2. coluir.na aDeo,&c.p.2.coI. 83.3.0
conuerfionis in ingrcifu,omnes qui catechizantur remiflione
peccatorum & requicm'fperare doccntur,&cp.i.columna
776. e.f
conuerfionis facultas intra nos eft • Cum enim conuerfus iu-
gemucris faluuseris,&c.p.i.coLi309.b
conucrfionisnoftrxadDcumprimortiia,quandoinpr?fcnte
cccle(iamintramus,figuranturperintroitumtcmpli fiueo-
raculi,vbi fuit arca,qui fignificat introitum ceji. Ifte ingref-
fum noitrum adridem,ilie ad ipem dcfignat,&c p.2,colu.
728.d.c
conucrfionum initia funt permixta non uitx per intencionem
& ucteri perconfuetudincm,&c.p.3. «».377.3
fccundumoperatioboiiorum,certiumoperatio ifto conucrfumquemquefacileeitdiabolo renunciare, vnum &
ii!orum,p.6.col.349.c ucrum Deumconfitcri,&pcrcipcrefacramenta,&c.fcdip-
aUo&cohabitationdcliuminprimitiuaEcclcfiame- faeonfuetudouicioium,conuerfisquafi inimica tuiba re-
riccpcrlupi& agnihabiacionein defignarur.Inqua pugnat,&t3ncoad fiipetandumdifficilior,quanto diutius
oisanrcdifcordcs inaitib&morib.vcimodouii en terramcordisvirtutevacuampoffcdit,p.2.ci 313 e
ifcnr. rcccpta fidcs ( hiilli & gratia (pirituilancti in conuerfi adbonum perpiaedicationcm,quinonioIum opcra
ib.fucruntconcordcs,p.4. 141.C.& 142.!" turbonum quoddt neccflitatis.fcd cria aliquid quod efl
atio ncftra fcmpcr in cxlis,omnis motus nofter,ac"tus, fupererogacionis.fignifkantur pct filios Iacob,&cp.6.col.
1526.C
conuci (i de nouo incipicnrcs fcu Neophyti, fignificantur pcr
piimitiu;i,p j.coi.i 547.C.1548. t
conucifiati u.icm ( hniiidcnotanturpcr Sodomam & Go-
morram,pct Samai iara & per Iciufalcm, &c par^.colu.
1 200 d.e
inepaiiperumpatrocinio,qnifquciccundum vinute conucifidcgcncibus,& in fcicntiisy liilofophicis edo6ti,il!as
pofleilioncm,p. i.col. 1 1 27.!* fcicntias conueitjefiint ad edificir.m ecclciix Chriiti,& per
[jeliisverbofum preffusquivirtutempatientix feruare
joteft vcl fuflicit,faclum Dauid ad mcmoria rcuocct:
cum Scmei conuiciis vrgeret, & armati procercs vl«
|contendcrcur,ait:Dimittecum vtmalcdicat, &cp.2.
jaci minus pra*jidcnt,p.3.col.88.f
fandi modus'debicus altcrnatur fccundum trip!icem
l.Priino in a&u rationis qui eft loqui.Secundo 111 aau
ipifcibilis. Tcrtioin actu irafcibilis. par.j.columfU
m.
jfatiofanctain tiibusconfiftirprimum efttolcratia ma
tus.&fcrmOjcaelcftisiic^Qjarto cnim i!lic ardmnus
imus,cantodcEmonesprcupitcs dclccndenr:& vpia-
>s 1 upci iorcs>canco illi infcriorcs. par, 1. cojurana
li<b.b
nudatio vniufcuiufqucdicjtiireius pofll-flio,alius uirgmi-
l"'u habct.alius contincncia pollct,hic prxcminet (arcr
dot), "
hat t ,
w iu io carnalis eft pcllis cxtcrior.p. i.col. 1 0 2 5 -C
quos fignificanrur,p.3.co!.i 281.C
Glolfe Ordin.&NicoIai de Lyra.
Conuerfi defintit cffe quod fucrant & quodammodo occidG-
tur,n.2 col.i649.b.Intcrl. \
Cpnucrfidantur magiftrisEcclefiserudiendi&membris Ec
clefis adunandkommirtuntur. partc 2.colum.
1307. b.c
Conucrri Ci quis voluerit ad noftram fidem,& cmis terra: no-
ftra? afcribi,non affligamus cum-nec imponamus graue m
gum,p. i.coI.i676.cf
Conucrti dum volumus ad dominum , poft peccata magis a
diaboloimpUgnamur,& acriorcs temaciones excitat qua
prius, quandopoffidcbatquictus. par.j.colum.
ConucrtiadDeuirb&auertiaDeoquid fit, &quandoqms
dicatur ad Deum conuerfus,& a Dco auerfus, par.i.colu.
%67-c ... .
Conuiciari& impropcraredifferunt.Namconuiciari eft im-
ponerealicuicrimenvitiofum,vt.l.quod fitlatro velribal-
dus,&c.Improperareeftaliquidcurpeirrogare,quodrame
non eft vicium,vtfitfpurius,velferuilis ceditionis,p.3.col.
2082. f
Conuiciaillatacuncbenecoleramus, cum infecreto menris
ad mala perpetrata prazcurrimus . parte 2.columna
609. b.c
Conuiuantcs poflunt fe mutuo reinuitarc mericorie,& etiam
illicicc,p. j . coI«894.f
Conuiuantesin folennitatibusfolentlautiuscomedere& bi-
bcrc,& pcr confequens iurgari de facili,& inrer iurgia pro
rumpereadbIafpnemias,p.i.col.ii2o.e
Conuiuium Afuerifuit in quadam mirabili domo habentc
columnasargenteas,&c& an fueric vnum velduo.p.j.col.
l6l2.f
Conuiuium fccit Abraham,non in die Natiuitatis, nec in die
circuncifionis Ifaacfiliifuideddieabla&ationis , & quare
p.i.col.263.a.& 264-d
Conuiuium nuptiarum feptem diebus durabac,quod patec dc
Lia&Sanfone&multisaliis,p,i.col.9i.g
Itcmp.2.col. 247.e
Conuiuiaqua; vitiafcquuntur,p.i.col.829.b
Inconuiuiiscarnalib. folent homincs relaxare linguas fuas
bla(phemias& conuitia,p.6.coi. 1 687.C
Cophinus quid dicatur,p.3 ,col.i072.f
Cophini impieti panibus quid fignificant.Ec vnde fuerunt ap
portati,quando fi ajmenta coliecta fuemnc qux fuperauc-
rant de quinque panib.hordeaccis,quib. cibati fueruc quin
qucmiliavirorum,&c.p.5.coI. 1U4.C
coprcspresbyterfanctusinterrogatnsde Melchifedech quis
fuiffct,cumdehocccepiifcccogirarepcrcufut osfuu dices.
Vae cibi Copres,quia quae tibi madauit Deus vt faceres de
reliquifti,& qu£ a tc non requirit,illa fcrutari prcefumis,p.3.
col. 19 93 .c
copulcc mentium religiofiores funt quam corporum , p.j.cbl.
8n.b
coquimus quafi mente omne quod fubtilicer cogitamus. p.i.
coI.j88.d
Item p.2.col.i525.b.c
cor dicitur fons a quo procedunt fpiritus vitales ficuc aquce vi
de cx fbntcp.3 .col.i 8 1 2.f
corfigulidicrturcinjsproptcr affcclionem & attencationcm
fuam quam habct ad tcrrce figurationem,p.3.col. 1 95 5 . c
cor homiiiis dibanus eft,quia qucedam exurit & qucedam co-
quit,&cp. i.coI.96o.c.f
cor mcerens denotat rectores ac faccrdotcs,quia ficnt ex cor-
dc procedit fenfus & motus ad alias partes corporis, fic per
. illosdebentaliiacciperefenfumbon$ cogitationis & mo-
tum fanctsj operationis,accipiendo ab cis docrrinam & cxe
plum virtutis,p.4.col.i5.c
cor,dum quatuorvirtutib.principalib.infundicur,abomni dc
fidcriorum carnalium ceftu temperatur,ficut quacuor flumi
nib.paradifus irrigatur,p. 1 .col.7 1 . a.b
corhuraanumquod eft feminandum feminevirtutum,pc
rumcolendamintelligitur,p.i.col.7io.f
cor malarum cogitationum dicitur via & petra:& quare,
col.8n.b
corimpium permarisprofundumintelligitur, P.3.C0U1 n
355-c
cor fimplex cft, quod cft mundum ad re&itudinem intet
nis,p.6.col.245.c
corcafturahabetquigrarJsDeum amat. parte^.co
976. c
cor fequitur manus,quidquid vis & non potes, Deus fea
tat,p.3.col.845.a
cor effundere in confpe&u domini quafi aquam,quomoi
qualiter fiat,p.4.col.969.a.b
cor hominis dicitur durummetaphoricejad fimilitudineri
porisduri.Corpusenimdurumdicitur,quodnoncedi
genti,fedrefiftit,ficcorhominisquando nonccdit vci
dic monicioni ad bonum,fed magis refiftit,p.6.col.83<
cor hominis quodammodo f ugit a fc,furrcpentib.phan|
tibusmalarumcogitationum,p.3.cel.io95.a
corfuum dcbcthomoperdileftionem reducere in Deu
ingrefI'ule«aiaddorraicndum,&inegrcffu ad vigilam
P.1.C0I.1499.C
corhominis clibanus cft,quod fi vitia vel diabolus fuccc lc
rint,non coquet fed exuret,fed fi Chriftus fuccendcrii I
exuret ad perditioncm,fed coquit ad facrificium.par. I
96o.e.f
cor diftortum habet qui praue inrellefta non corrigit , £ 1
naturadocet nonperficit,p.2,.col.io27.a.b
cor noftrum eft altare Dei,in quo iubetur ignis femperai jj
quia neceffeeft exillo charitatis flammam indcfinem|
fcenderc,p.i.coI.95i.b.c
corhominisdeuotiinquo crematurincenfum orationisi
tce figaificatur per altare inccnfi, &c. parte 1
809. b.c
corhumanuminquodebentoffcrri deuotionis facrifichl
altarca;neum0gnificatur,&c.p.2.col 946^
corfuumiuuenithomoquandomoric:ib.mufciseicc"tis.
perdunt fuauitatem vnguenti.& totus affe&us cordis ;
dorandum Deum colligirur,p.3.col.i095.a
cor defignatur nomine uentris,& quare,parte tertia, cok
1856.6
Itemp.i.co.926.f
cor humanum nullusprewr Deum replerepoteft vel quickj
P.5.1318.C
cor fuum cum omni diligencia cuftodientes,ne procedar
eocogitationesmalar,&osfuum ne procedat indefc
malus:talesinterimunt habitatoresHai.p.2.col.6o.e
corfagittatur verbisDei ad amorem Dei,vc fiat in eo vu
amoris,nonIiuoris,p.3.col.i420.e
corclec^orumdiuinafapientiaplciuim , contincns aroi
virtutum,fignificatur pcr mortariolum,p. 1 .col.7 3 2.f.S|
i2o8.d
cor hominis per ingenium emicat flatudemorium pcr ma
fideria agitatur,led refpcdlu iudicis quali calorc fi
cit,&cp.3.col.io6.e.t
cor noftrum eft mare turbidum forore,rixis amarum clat I
cumidum,p.3.col.353.b
cornoftrumtumuhuofumcogitationibusnubevcftituri^
deoi
cor noftrumquodmaredicitur,dominusterminiscircuiP»
quomodo &quiblbid.
corhominum profundum vnde venti crumpunr,&fiuritl
peftatesfeditionum&diffenfionum,p.3.co!. 126
corduplicemhabet opcrationemfecundummcdi j \
vnam partem alimenta trahit, pcr altcram purgatioael
fcernit,p.r.col.926.f
eordis & rcnum qu^dam affinitas eft.Motum cnim irafc
mcrdici ponunc in corde.In renib.autt* mcraon:i hui9
cu
Ind
iacere.-inquibus&fcminiscaufa eft,vnde ctiam eis
f-noribuscom munioeft.p.i.ibid.
Colisobuuratio. In.Obduratiocordis.
Colisfimpliccs motusaduplicitatecuftoditi,in puritatcnu
t:idicunturaiindt',p.3.coI.i9.a.b
3oi is adirus conrra prauos motus rationc munitur , p. i .col.
Aji2.a.InterI.
3)jis in fecrero ftamus,quafi poft parietem corporis, donec
priinguam egredimur,p.3.coI.i7.b
)Bt!ismundiciarcdundatinlabiis,p.3.col.2i74.a
Mismundiciaquomodoficconferuanda,parteprima,coI.
11 a
JMJis foribus debet praponi fortis& vigil fcnfus, quem nec
a;ligentia?fomnusopprimat,nccignoranti*error fallat.
p(.col. 53 y.a.b
■isdifpofitiomagis apparctinfaciequam in czeteris par-
■corporis,eo quod ibi vigcntomnes fcnfus , P.3.C.204J.
■col.2oj4.c.Vidcctiam lnPafiiones.
•shumanilocuseftdclcdatiovita?presetis,:p.3.c.339.a
■rde clamant alu,alii in corde loquuntur, partc 4. colum.
p.f.a.b
oranoftramale fanaiunt,cumnulloDeiamore fauciatur,
cm pcregrinationis erumnam non fentiuht, & infirmanri
pjximojiiulloaffcducompaiuntur. par. i.columna
i5o.e.f r
«afrigida&dura prauorum,intelligenda funtin niue&
|indine,p.3 .col.3 y 7«a.b
|a prauorum etiam difpcratiffimorum Deus intrat & co-
■gir,&perquidfignificatur,ibid.
|u noftra ncceflc vt Dcigrati* apcr/amus,& dcprcccmur
|cr hngula quae inchoamus bona,fua nos mifeucordia il
»arc,& m amorcm fuum acccndcrcdignetur , & de hoc
■ra,p.i.coI.773.b.c.
Jprophetarum non tangcbat fpiriru- prophetia»,cum c-
|dcprcflacxaaumatnmonia]i.Nam faccrdotes vctc.
■cbusquibusminiftrabantabvxoribuscotinebant.p.i.
:\e r
Imala omnia hominum,patienria Dei male vtendo du
■unt,p.i.col.j76.f
Imollia paupcrum,vallim nomine fignificatur , p. j.col.
■.3.D J
: finemanibusiionleuantur^ncqucmanus finc cordib.
n itegritas hdci commendct nos Deo & operatio3p.4.co.
[quaeflammaintimiamorisfemperardent , & virtutu
h vel folcnt procreare,fignificantur per f urnos, in quib.
pscoquuntur,p.2.col.i4o3.a
[an&orummenfarfunt Dei,adhoIocauftum quadratis
flib.conftruct*.p.4.coI.i40|.b
Weliumdicunturlampades.in quibusdilcdio conti-
kr,utinvale,p.3.co.i88i.a.b
leaorumdommjsvt bonaoperentur,infpirat& adiu
Jiuliitamenabfquc pcccatoelfcdonat.quodin futuro
lib.reieruar.p.^.co.i ic^.f
1a entiapiofuuda,&cordamorralium,profundaj coei-
►iU;s,aoyifidicuiitur,p.3.co.i48y.a.b
lcftorum affimilantur hgurc quadratx,& quarc,p.4.c.
b
oftra agri fnnt angelorum,quifquc eorum ex agro quc
oftcrt pnmitias (iuuiino.p.- .col. 1 29<5.d
mahs vtitur Dcus bcnc ad id quod vult oftenderc bo-
«quodfatfuruseft bonis. paitci.columna
o.c
fmporrat prefentiam vel anrcccflioncm loci vcl c*uipo
0I.294.C '
^''''^quomodoaliqiiafadaucliuflafieridicunrnr
1 - i eftamenro quando nec vllum tabcrnaculum, ncc ar
Umcntifucratcoiiftitura.par.i.coI.(5.>i.b.c&coiu
cx.
corban quid Ggnificar.Et nota abufioncm Iudeorum oer k.
»&* traditionibus5&c. partcpU™ 5um£
corbonameratlocusvbiponebantoblationesfan^in tem
p!08proreparationctcmPli&aliisiK^ftkriis,p.J.Cuium^
partc2.colum.
448;f
corbonan&mafachquomododifFerunt.
94o.f
corinthidiuitcsantefufceptionemfacramenti.preparabant
fibi c.baria iua,& poi rabant,ad ccclefiam com^edete, ame
«'fJcrcnt&fumcrcntfacramcntum,&diuic«Wrn
debant&bibebant,paupe^
cornu roIentcIangcreHebrei,infignumdatiarieris, p. x.coI.
Corn u eft duplex moraliter loquendo/cilicer, cornu conftin
«.T,&cornufupcrbix>p.6.col.i478.c u,uconltan
Iremp.2 coI.32 2.f
OM JtlD rcgno &pc po„iu,r,&c. parte piml> coJum_
cornuin fcriptcraaccipiturpromot,, ccrdis teiufenm *i ■,
******* Chriftusin „ouo & „etCri te/{arnem0)P.r.co.
cornuaquatuor5funtquatuorrcenaIiid^c offr : r
ccmuc,fcilicet,Cha deorum,P?"fa Jum C afFJ'Senr'a £*"
dum quatuor mundi f^utm^m^T^ ?"""
2JJfC F i0cmal,Sn|M«s»parte4.columna
COrnrqru7aTrLeprertordarCdqUadrara-Didturtam«co
7 34?d P m c,rcum,tum ™* 1 par.z.columna
coronetresreddcndf virginib.doclorib.& martyribus, fi<
Sn.ncantur per iabmm in crcumitu arc*& corCm intra
iilcm & coronam aureolam , &c. par.i.colymna
corong dabanrurantiquitus fapicntibus,in fignum quod de-
bcbam ab alus honorar«,& m penculis adiuuari , J>.3.coIu.
coronxaurccquibuslicitumcrat vti,& quibus non.p.4.coI.
coron?aurecimpenfefuntintempo edificatioin loco paten
t: ad temph decorem,& ofrcrentum memoriam. Scd I vndc
facte f unt. Et quaie,p.4.c. 22 19. b
coroiias(vt dic itbabbi Salomo) principalcs populi Ifraelitici
fibi impolucrant m d.e dationis legis, &c. & tun c populus
fuit Deo delpon atus per fufceptionem legis,& ideo Aierut
coronati ad modum fponfir,&c. par.i.col.846.f:& co.
coronat in nobis Dcus dona fua,non qux ex nobis funt meii-
ta.p.d.col.yaj.a.b
Non foncs,fed agonizantcs coronantur. pa. 3. columna
noi.a.o r '
coronabiturnonquiinchoar,fedquiconfummat.p.i.coIum.
ii97.b r
corpo alcquocuchariftia in mi(Teo|icio Iocatur,no frrico ,
non panno tmdio,fcd puro linco confici,dcbc,nar.y.colu.
463.C
h 2
Gloifa: Orclin.&Nicolai de Lyra.
Cor'poraliaom«ii.i& liomincs per angcios fanAoi admini-
!t a Ktj;& a-gQrur,&ideoangeliinplurib.locijiacra: icri-
p:urx,rcg -s teria?nominantur,p.6.col.K84.b
Corpushominis fcriiiphy(ici,quod quadiagclimofexro dic
po(iCoceptionisinicium,inmcmbrorum diltinftione for
mctur,p.4.col,2 363^3
Corpus Chniti pra?fepc reuct iti funt magi.partc fccunda,col.
140.0
CorpusChriftiinaltarinonrnulicrcmvlnLs tencre videmus
led raccrdo:cm5p.2.col. J40.C
Corpusantcpcccatummortale erat&immortale qui pote-
rat mori & non mori. Aliud c(t autcm non poffe mori aliud
poflTc non mori.parte prima,coIum.63.b,& 64X & yo.d. &
>7<^.c.i
<orpusproroparenriscorruptumeftpcrpeccatum,&ipfacor
ruptio manct in corpore,robur tenens diuina? fententia: da
ta? ra Adam cuiusconfortioanima maculatur, parce 6.col.
iot.c
corpus aboriginalifordidurn,fementtansfundit immudum.
Scd immundum dicitur vfque ad vc(perum:quia in Hnc fe
culorum Cbtiitusaquamundauitgcnus>humanum,par.i.
col i037.b.c
corpusaccufantpleriquequaficaufam peccati : fedfianima
ct.ti(iimmiis,nihilnoccceiluxuriacarnis. Imo fianimabe-
ijc rcgir, ihuim cc/fat& recedit,p.i.cohp3o.f
£orpijsiYinar.ctvacuum,quaii vacuusalueusfubductaanima
p.3.col.i7o.d
corpus liomiuisquantuncunquefpeciofum&beneformatu,
tamen falla$ eft ad falurem corporaletn vel fpirjtualem : &
comparacurcquo,p. 3x01.655.3
corpus mortuum,fcetor,verniis & horror habcnt quanda con
icquciiciam,(icutpv.iiona?propnnquxadinuicem, p.3.col.
i44.f
corpus hnmanumftercus app^Hatur, fortead comparatione
ca?ieftrumcorporum,p.i.col.934'f
coipus humanumopcribus&libcrtatefoluitur, fed erumnis
& paupertatcad femetipfum colligitur. parte 2. colu.
1287.8
coipustotum pedummanuumque&capitis nomine fignifi-
catur,p.j.coI.i282
,coi -pus muhcris grolfius eft in parribu.s inferiorib.de commu-
ni cur(u,& fubcilius & gracrlius m fupuionbus , & quare .
Contranum aucem cft m mafculo,p.i.coI.86.f
corpushumanum dictcurc.uicas,iiiqua viri,membra fcilicec:
quam rcx,fomcsfcilicec,ob(idet,& virfapies& pauper,fci
hcec fynderciis,liberac cam,pj col. i8oi.b
,c6rpushumanumdicicurlaguncula,&quare,parte4.colum.
731. a
corpus noftrum dicicur vas fictile,& quare. par. i.colum.
1283. b.c
corpus humanum eft nauis,in qua anima eft ficut nauta in na-
ui,qua? fluciibus paifionum irpe & concupifccntias(qu£ func
inoiganiscorporalibus)frequenterimpellitur>& aliquan-
dopcriclicaur,p.j.col.i io6.f
corpus humanum pauimcnto comparatur. pai te 3 . colu.
i3H-f.
corpus dicicur carcer,non vtiquc fecundum id quod Dettt bo
num fecit fed corruptio cius ex pcccato , paru- 3 . columna
IJ39-0
ccrpus noftrum cft inmcntum:adiumentum enim & ad mini-
fteriumanimxdatumcft. Inccriori homini dicitur : Qui
afccndit fupcriumcntum,id eftcorpus fuum,& fupcriorfa
&us cft corporalibus dcfidcriis,& mocus corporis modcra-
tur frcno rationis, vt bcnedicat dominum . par.2.col.
i82.d V
corpuslangtiefcit,quandooratiocumfletu & ieiunio& diu-
turnciic.p.2.col.i342.f
corpus quandoabftinenciahumiliatur,tunc cquus fubncrua
tur,p.2.col.84.f
corpus incaiTum pcr pocnitcntiam attcritur,fi inordinatis
tibus mcnsviciisdilIipatur.p.<5.col.j56.f
corpusrcfurgcshabctincorrupcibilicaccmpcrdotcm imf
bilitatis,p.6.col.344.d
corpusextin&um cumrcuiuifcit,quatuorfibipra:ftabutu
minatu in corruptione, furgct m corruptionc, fcminat
intirmitatcfurgctin virtutc,&c. partcprima,colui
12-55. a
corpus Chrifti vitulus tcner & faginatus dicitur , parte 1.
232.^
corpus animale dc limo formacum, cum habcac homo,& .
fpiricuale,quomodo rcformamur pcr Chriftum ad 1k
in Adam non habuimus,fctlicet,ad immoitaliratein qi
nonperdidic,(icoipusanima!chabuit. partc i.c
iy7.f&col.30.e.f
COrpusChriftidiuinitati vnitum, formatudc bcat^ vifg
puri(fimofanguine,intravifccra virginislatuitnouem
bus.p-5.c0l. 683. c
corpus Chrifti crat inftrumentum diuinicati coiunclum,
col.i6oi.a
corpusChriftusfcparatimafanguine cofecratur, quiai
paflione fanguis fuit feparatus a corporc:& confecrati.
quedam paflionis dominica? rememoratio.,p.5.col.972
corpus Chrifti inrinttum non datur fidelib. & quarc, pat
col.i 282.1'
corpus Chrifticufidelespopuliplenafidepro falute hui
generis in ara crucis immolatum credunt & confitcnn
f 'erunc in holocauftum vitulum de armento. pa.i .colu
ij76.d
corpusChriftiin paflioneclauis& flagellislaccratum,pc
nem aSamfonein viainterfedtumjfuitfiguratum, p.2
248.f
corpusChriftifuitcorruptum,accipiedocomiptione ^p
te,&ficfuitibicorruptio,quia corpus Chrifti fuic vera
tuum,fednonfuitcorruptumpcririCincracioncin velp
facftione^quiaabhocfuicpixfeiuaciimpcr iux rcfurre
nis accclerationem,p.6. iooi.c
Itemp.^.col.^^.e
corpus mobile quomodo & quib. conftderarionib. cft ft
dumnaturaliphilofophia? abfolute confiderattmi,&
in partialibdibris quaudo pcr fpecialcs rationes eft cor
&ump 2.col.i27j.a
Itemp.6.co.i63.b
corporis & fanguinis Chriftihoftia in dicparafceucs not
fertur,& quare>p.4.col.Q58.e
.corporis duas fummirates non cffe velandas,Placo dicic
cpl.ipi.a
corporis corruptio non fuit peccati caufa fed pena, n4
peccatricem animam,fcd peccacrix anima cam cai nec
pir.p.i.col.i57.d
corporis incompofitioindicat qualitatcm mcncis,p.6
2p.a
corpori praeftant robur fanguis & adcps,p.2 .col.5 2 0.1
Corporegrauamur,huius caufaeftcius corruptio,&(H
nimaincitamenta vjciorum cx eo,noncuomnia
eo,col.390.f
corpora celcftialicctfintinanimata,tamcndicuntur lan
Deuminquantuexfuapulchntudine & vimitcdiicut
mincs in cognitioncm& Iaudcm ipfius Dci. pa.^.colu
1581.C
corpora cdcftia licct funt incorruptibiliamcc h:ibcnt cot
tatem,tamcn cft ibi quxdam oppofitio,& coucnicntis
ueniunt enim inquantum funt omnia fpherica.Et cft il
dam oppofitio inquantum mouentur ab oricnte in oc
rcmirjocu diurno,&econuerfoaboccidcntcm oricn
motu proprio, P.3.CO.2 189.C
corpora caclcftia elfe animaca credidcruntgcntilcs^&nofli1
e(Ieanimata,fed haberealiquid diuiniratis,&ficexli r0
arbicrio influerci ifta interiora ad caufandu cficctus^ -'
Ind
• ;)Veladuerfoshominibus:& idcoftatuerunteum placare
Irificiis & oblationibus.Sed iftud cftfalfum, &c.p.4.col.
jLfe.&667.a.b.&668.d.c
jjoiaccelcllia (incagenciadcneceflicate,habenttamevir-
pitnrpurandi c!cmcira,&compofitaex eis ad diuerfas
■licaces,ex quib.difponuntur humana corpora ad varia
ri mi-ates,p.4^:ol.fc59.c.& 66o.c
Lra cceleftia fubiecta funt angelis iiue intelligentiis mo-
fcjb.ea.p. 2. C0L3 2 7.C
j-ora ca?leftia facta funt quodammodo propter hominem
)j.col.p.c
riracelcftia& quatuorcleraenta aprincipio crcationis
mulproductafubformisfuisfiibftatialibusab inui-
liftinctis tradunt HebraH & plures do&ores cacholici.p.
fcra celeftia.Vidc in Cxlcftia corpora.
fcra infci iora qua- reguntur per fuperiora', fubiedra fur.t
|nduobus,fcilicctinfitu&motu,&c, par. 6. colu.
IjracxIeftiavtHcbrffi dicum, funrdeigne&aqua, ita
fipus cxli (it de aqua , ftcllce de igne , &c. Scd improba-
8IP.3.C0I.251.C
>r na xthcrea & aerea demonum,appcllar allegoricus in-
teDresforcas & carenas ligneas,noftra verocorpora grof-
i a ferreas,& alia dely ratncnra fcribic,p.4.coI.769.c.& c.
•;..d
mracceleftia que funt incorruptibilia,quib.formis foeruc
|||inda,& etiam elemcnta,quibu*dicb. diftincta funt . p.
i*>1.i i.b.& 16. c
■bracxleftiafuntincoiruptibiliajinieriorafunt incoiru-
Bilia.p.i.col.io.f
Bbra fanctorum qua? modo funt cprrupcibilia,grofta, po-
fcpfa & obfcuia,refurgcutiramortalia, fubtilia,agilia , &
■a,p.6.co.i668.f
ra damnatorum non incinerabuntur,(cd fcmper viucc
mper crucicntur,p.4.col.2 204^
raeadcmnumerorefurgent, diftcrenter tamen fcctm
itatesquiavirtuteDcifietquod caromoricntis & re-
entis erit eadcm identitate natura?,fcd alterius gloriar.
ol-342.f
raiuftorum immortaIia,po(Tuntintclligi pcr cymbala,
eria,cytaras,&c.p.2.col.i599.a.b
ramixtanoncruntpoft iudicium nifi corpora huma*
quare,p.3.col.2i73.b
amortuorumin generali refurrettionc erunt mcor-
bilia,quia ceffabir generatio & corruptio in elementis
us celi,qui eft cauia generanonis & corrupcioui,p.4.
• f
ain Chrifti rcfurrectionefurrexerunr,nontunc quan
onumcntaaiiercafunt,fcilicethoramorcisChrifti,fed
a quando ipfe iurrexic,tanquam teftcs fux rcfurre&io
.5.C0I.461.C
aduorum hominum in paradifo nudaerant, necerti
bant,mhilcnim putabantvelandum,quianihil fenic
frenandum,p. i.co.8j.c.f
uiri humanorufuturaincorruptibilitas.perquidin le-
itfigurata,p. 1.01459.8
o duplex eft,vna fratetna,alia punitionis.& quomo-
ando,qualitcr & quarc uci aque ticri debcat, p. 6.coL
tio dnplcxjvnacft ad pcccantis punitioncm propter
coicruacjonem iufticia»,alia cft ad peccancis cmendatio-
H,& hecclbactuscharicatis. par.y.colu.
).C
tionulle diYr,fi non minaretur.Si vero non blandirt*
FPulIae{fctcxhortatio.p.3.co.iyy9.a
«■«iofratcrnatiinclocumhabet.quandopcccata funtfe
Pt Et huiusratio duplcx aflignatur. par.y.colum.
24 c
Itc-ip.6.col.24.c
ex. \ ■■'
Correclio frarerna peccarorisobftinati velin paflione pofttt
eft pro tunc diiferenda,quia tunc non meliorartir, fed tunc
deteriorarur,mult»tido autcm melioratur per afperam in-
crepationem & punitionem paffionati &obftiiiari qua ter-
rentur alii,p.3.coI.'2 1 8.f
Corre&ionis charitaciua? vinu & oleum mulrum 'deficiunt in
plurib.ecclcfia? pic/Iatis,p.4.col.J409.c
correctioncm non mcrctur qui non difctndi fed tentandi ani
mointerrogat,p.4.col.H73.a
Acorrcttione derifuris aliquociens cibi ccflandumeft,n6 cuae
timiditacis,feddilectioniseiusgracia,ne cractusad odium,
inde fiac peior,p.3 .col. 1 64 1 .a.b
correciione fua fi aliquis percipiat fratrc magis peiorariqua
meliorarijdebetccflarcatah correctione^&c.pattej.colu.
20l8.t
Jtemp.2.col.484.d
Itemp.i.col.i667.c.i668.f
A corrcctione fubditorum in paflione pofitorum donec tran-
feat paffio excmplum ceftiindi habent fupenores, nifi peri-
culum in mora probabiliter timeatur. parceprima ,coI.
532. f
correctionesdebittfpolTuncintelligipcr apothecas olei&vi-
ni,& quare,p.2.col.ii2i.a
corriges aliena,pri us videac ne ira fupcrecur,&c.parcc 3. colu.
corrigcre negligentes crimina an eandem p^nam incurrant IU
cut facientes,p.i.col.io83.c.&col.i8o7.a.io88.d
corrigerc delinqucntium culpas qui vult in ecclefia cum ran-
ta^qualitateexequatui^ucin null.usrefideatfurorc,& nec
• eisquospercognationcmcornis diIigir,parcac.partei.co.
834-d.e
corrigere delinquentes,qui nolunt,fedconfcntiunt»fignifica-
tur perlepram in vcftelanea,&cp.i.col. 1025.3
corrigere uolens alios debct mundus efte.Quoraodo eaim vi
det maculam in alio ocnlus que puluis grauat? p.2.col. 9 J.
C&C0I.1087.C & col.io88.d
corrigi,qui diuiil poterant,iniquitatem fuarum pertinacia vni
ti perdurant,& tencnces fc feparari nequeunt^&cp.j.colu.
corrigendi dcfiderio melius eft palam cocrigcre, quam ftudio
peccandi fimiliter clam diligere,&c. partc tertia. colu.
1719.3
correptionisfraterna?ordoucI dcbitus proceflus. par. j. colu.
305.C
Itemp.6.col.i22.a
correptusex indifcrcta corrcctionc corripientis plerumquc
nouum peccatum incurric.Et hoc poteft contingcre dupli-
citer.Vnomodo ex partecorripiendi.Aliomodo ex partc
corripientis,p.i.col. 1667.C
corriperc volensfratrcm medicum corporalitercurantcm at-
tendat,p.y.col.3ot.c
Item p.5 .col.i440.d.& col.y 26.C
corripere volens alium,ficuc & ancc corrcctionem,ita eft pofl:
feipfum humiliccrinucftigaredebet,neidem uclaliudfimi
le in eo fit,p.y .col. 1 1 5 y .a
Itcmp.3.col.i68i.b
corriperequifatagirproximumpiaintentione. & tamen ad
correclioncmindifcretamprorupir,& (ermoncm duriorS
facit cumcontumelia,illeodiumexcitat& proximum oc-
cidit,p.i.col.i668.f
corriperedebemus amicosdelinqucntcs cum omni potcntia,
& quarc.p.3.coI.2o63.a.b
corriperevolensmfcriorfupcrioremcxcharitate,debet hoc
faccrecumhumilitare&reuercntia. partequinta,coI.
corripiencisaliquem a(pere,& lnrer afpera dulcedinis quidda
admifcens,habec mcinoninIiiigua,(edfublingua, p.^.co.
i8y i.a.b
corripiens non ex amoris arTeCt.u,contriftat corrcptum.Inful-
tat cnim qui non condolct fratri, p.6.col.368.d
h 3
Glolfa? Ordin. &NicoIaide Lyra.
Corripientis vitafi vel falfoinquinetur,folatioeft facinori,
p.^.co^i^i.a
Compiendus fi non corripicur,fed praua diflimulationc ne-
g!igitur,tuncoialum;pro malo rcdditur. paitefexta, col.
66i.a.b
Corripiendus quomodo quis fit publice, parte prima, colu.
loyo.f
Corrupriodicitfeparationemanima: a corpore vel putrefa-
dioncm,p. 3 .col. 1 o 6,t
Itcm p 6.col.iooi.c
Corruptibilc&incorruptibiledifferuntgenerc,quod cft ve-
rumquandocorruptio&incorruptio adidemprincipium
reducuntur,p.6.col.348.f
Cortmqe viide di&ae. parteprima,columna
748..e
C Jrtinas cur inuicem fibi coniungi fuere imperatum,p.i.co.
i49-a
Coi us vcntus vbiflat, par.fexta, colum.
1243.C
Coruusnoquaeritcibum feptemdiebuspullis,donec videat
eos nigrefcerc>& fuoseflecognofcatex nigred»ne,& P.3.C
364.t^&col.i574.d
Coruusemiflusper Noc & non reuerfus,vtrum mortuus fue
rit,an aliquo modo viyerepotuerit. parte i.colum.
i6o.f
Coruus emiiTus de arca quare.non reuer.fus fit : affignantali-
quiHebrajicaufam^quodcoruushabebatNoefufpedlum
de foemella lua,&c£ccc ca?citas magna Judaeoru, &c.p. 1.
i6i..a
CofdroerexPerfarumcu fuis multas prouincias & ipfam Ie-
rofolymam inuaferunt,deftruentes EcclefiaSjfaniSaq; loca
proplunances:&interornamenta facra quae abftulerunt,
dominicfcrucisexportauerunt, partefexta,columna
1571.C
Coita & latus vno vocabulo fignificantur in JHebraeo,& eft ?-
quiuocum.Er vbi translatio noftra habet . Julit vnamde
coftis eiusjdicunt quod debuit dkere.TuJit ynum de lateri
buseius,p.i.col.36.f ,
Cofta Ada? quam fumpfit dominus delatere Adae,ytrum fuit
deintcgripateiplius Adae,autfuperflua&monftruofa, p.i.
col.So.f
Coturnix & ortogometra", an & quomodo differant . p. j.col,
641.C
Coturnixqu^apparuitincaftrisfilioriimlfrael, eft auis pin-
guis & fapida,p. l.co.tf^o.f
Craffitudo circa cor aggregata extinguic vitam corporis fiue
co!poralcm,p.5..Gol.3 38.f
Cralfitudoin malo poniturfecundumfenfum moralem,pa.r.
col.i357,c
Craftinumaccipitur pro futuro die. parte fecunda 5 col,
i37-f
Icemp.5.col.j44.e
Cracicula fupercarbonesardentes &accenfosponitur,pa.t.
col.92i.a
Creatio aliquando dicitur innouatio. parte 4. columna
521.C
CreatiofoIiDeocompetit,quieftvirtutis infinitae , quaead
creaciOnemrequiiitur. , partetertia,co!um.
1201.C
Creatio eft qucdam noua in Chrifto. parte quat ta,coIu.
374-e
CrcatioaMofetraditaquidnobiscontuIcrir,partei.colum.
j.a
c reatio cur a Mofe poft (ecula nobis tradita,parte prima, col.
5-a.b r ,
creatiofoli&terrfomnipotentiam & fternitatem Dei infi-
nuar.p.i.col.3.c
creacionem caeli & terrae,quod totaTrinitas fit operata, ofte-
ditur.p.i.co.5.a
creator habetapud fe pofTe dc omnib.facere aliud, qua eoru
naturalisratio habet,&c.
70.C
partcpnma , colrn.
rc
creacorisbonitatcmintellige, fivoluntati eius obtcmj
Jileg.rmeius fequaris,elemencatibicontrana:uram [rt
re compellit,&c partc prima , coIm
6j4-d
creatoris virtus,caufa fubfiftedi eft omni creaturae , par.U
55.a
creatoris nouemfuntopera,dequibuslaudcmus oper;M
de operibus,fi in magnitudine deficimus, &c. parte H
col. i^^S.e
creatura antequam crearetur,non erat aliud quam crca^ll
fcntia,quxeftpereflentiam vita. paite^.cl
67 8. c
creaturaomnisquantumcunque lucida, comparataacH
dicicurtenebra:& eode modohumanainnocenciaa<l
comparata & eius puritate,dicitur immundicia , par.l
131.C
creatura intelle<aualis,fola poteft attingerc ad cognofcc a
Deum,quia ad Dei imaginem fa&a eft,parte quinta
1012.C
Itemp.5,coI.6n.c
creatura omnis no voce fed opere laudat Deum,quia e
turis intelligitur creator,&c. parte 4
i540.d
creatura omnis fentit imperium creatoris,fed difiercnti
col.528.
crear/ura dicitur quidquid modo in nobis dolet, dum c;
mortificamus,&c. parte fexta , col
io8.f.d
creaturatriplex,quedamcorporalis,quaedamanima!is,
dam fpiritualisjbid.joo.a
creatura corporalis tota facta eft propter homincm.Nar
meta funt propter mixta,& mixta inanimata propter
ta animaca,&imperfedapropterperfecta. Animalia
propter horainc. Corporaceleftiaetiam faclafuntc
modopropter hominem,&cpar.i.col;3.a.& col.i8i
3o.f
creaturanonpoteftcareregubernatore. parte 4.0
870.f
creatura omnis corporalis a Deo bona creata eft &^c^ b(
hominis ordinata.Qupd autem Deus ipfa vtitur ad pi
malorum3hoc eft ex confequenti,&c parte tertia,ct
2 207fC
creatura omnis,nomine mudi intelligit,que ducit in cog
nem creatoris^-*) «col. 1 027.C
creaturaomnis ordinaturad Deumjiicut excrcitus ad du
6.CO,282.f
creaturaeintellecl:ualeslaudant DeumpropM-equia;funt
cesipiiusperamorem,& cognitionem:& alie; funtg
r? quae laudant Deum metaphorice,inquanrum in eis
rUjpprietatiUrelucetfapientiaj&c qu£ func maccria
naelaudis^p.^.c.i 581.158 2.
creatureirrationales & infcnfibiles non laudant Dcu prc
tamenlaudant Deuminquantumfuncmatc-i-iadnun?
dis intclligibilibus creaturis,&cetera.parte tcrtia , colt
I582.f
crcaturf non poffunt ad plenum comprehendi ab homir
de folio arboris non poifunt ad plenum i nueftigari oi
prietatcsj&cparte 3-colum. 1 43.C& colum. 1 1 5 S.f. ii
2511.C
creacurae omnesfpiricualcs&corporalcsfunca Dco Cic
efhcience,p.5.columna|026.c
crcacuraerationales in quatuor locis verfantursparrc 4.C0
1072. c
creatur^ omni ficut in principio benedixit Dcus,fic iu fi'i
lcdicit his qui tcrrcni funr^p.^.colum.^^^.b.c
creaturfdicuturcffe incircumitu Dei,:noquia includatt '
eis,fedquia intimioreftomnicreaturequamjpiufibi, I
C0l.lI2 2.f
c
Ind
•riturae funt veftigia Dei ex quarum conditionibus inuefti
nntur condiciones crcatoris,&c.p. 3.^0-143.0
JriturxomnesDeumadorant adoratione proprie dicta
vllarge fumpta.Hebrceiautemquidam quicreduntDeu
■ecorporeu, adorat Dcu in loco determinato,f.in Occi-
, nce>&dicuntibidemefTeftellas,& Dcumillucadoran-
is,&cp.2. 0.1383.0
Iriture prius erant in verbo per ideam vel in voluntate ver
jp.j.c.iozj
ftctirx omnes pra?exiftut in filio exemplariter ab aeterno,
ttiiia nulla nouicas e(l in ipfo Deo.p.6.c.62i.f
in.tura? omnes viuuntinDeoquoniampermodumintel-
llibilc « \ funt in eo idco icriptum eft , Qupd fac~tum eft in
i.bvita erat,p.3.co.2i8p.b
lcnrx omnes media? nomine caeli & tcrra? intelliguntur ,
■ntellectuales ficut angeli,quam homines quibus conue
IproprieDcuIaudarcquaetiaminttlledtucarentes.pro
I quia in eis eft maceria Deum laudandi.parte 3 . colum.
Btura? per quem modum procedunt a verbo,p.5.cio2 5.C
rcurrproducunturaDeoiicucartificiata per artificcm.
;ol.i026.b
1 p.6.c.62 i. f
hwux funt in verbo per modum vita» intelleiftiuse.Icc pra*
cifhintm voluntate verbip.?.cio2 j.d
j-uurarum vniucriitas cft ad decorem ipfi Dco,& quare,p*
fe.38 i.b.c
«turas producere Deum de neceffitate,error eft quorun
,& improbaturjbidem.
ca?los nouos & tcrram nouam , quomodo intelligatur ,
0.521.C
uit Dcus mudum in trib. proprietatibus,dicit qua»dam
fla Hcbraica,& ex illo arguitur pluralitas perfonaru in
inis cum vnitate deitatis,contra Iudxos , &c,p.6.colu.
9-a.b
it Dcus omnia fimul,fed aliter ha*c in verbo Dei , ali-
in elementis mundi,alitcr in rcbus,aliter in feminibus,
.c.6oi.f
it Dcus nemincm vt perderet,&c. parte 4/coIumna
e propriam eft Dci non ab alio crcari,p.quarta,colum.
.b
vtrum fir proprium alicui diuina* perfona?, & no com
nc toti tr:nitati,p.i.c.40.f
cumdiciturccelum& terramDeus, intelligunturo'
ia cejcftia & terrcna efle a Deo creaca (ic quod per cc!u
lligicur non cmpyreum tantum vel fyderumded fimul
iac£lcftia,&pcrterramtotafubftantiagenerabilium
orruptibilium,p. 1.38.0
fucrunt fepte res a Dco ante mundu,vt dicunt aliqui
i,f Lx pceni:encia,gehenna,domus fanituarii domus
ias,hortus voluptacis,& nomen Meffia?. Qux didta tan
m friuola,& ommno abfurda refutantur.p.6.columna
.d.cf
omniapcrindeacopera Dei Deo fcruiut & fubiecta
,fcdfuapcifimaelectione& ftudiorum prauirace alie
cur a Dcotanquam fi non efTentcreatureei fubietta»,
,|.^c.i654.b
rc«a omnia circumiui animo,& dicunt,Deus mefccit , &
in»is tanta inuenitur laus Dei,qu£ verbis nonpoteftdici,
p..c.6i2.e
taa cucta fi sut valdc bona,quomodo dicit Salomo quod
ornia iinc vamtas,& vanicas vanitatum,&cp.3. coluinna
• i^yi.a
reia cffc omnia fimul,dupliciter intclligitur.part. 3.colum.
„ 1<f7*c
lon pcrfcctc qui quod crcdit no loquitur,p.3.colum.
•>rc t qui fic viuit quomodo Chriftus prccepit.par.fexta.co
ex.
lumna i4io.f
Crcderc quid eft,&cp.6.co. 374.d.e.f
Credcre & confitcri ore eft ncccflarium,&cp.quinta,colum.
1346.C
Ctedere Deo,credere Deurr.,crederf in Deum diffcrunt,p.
6.c.55.b.& C.1287.C
Item P-3.C.1007.C
Credere elTe Chriftum,& credere in Chriftum differunt,p.6.
C.511.C
Credere non poteft nifi volens.cxrera poteft nolens.p.6.col.
Credere ex nobis non eft,ficut cogitare bonum ex nobis no
eft,p.6.co.374.d
Credere quid opus eft iniquis quod mihi non oftcnditur. Ma
nifeftaaliquodverbumquovidcamomnium principium.
Id.n.eftad quodmaxime& primitusinardefco.Cuirefpo
decur.Pulchrum eft quod defideras & amari dignum , fed
prius nubic Liaquam Rachel,&c part. prima,colum.
333*b
Credereduo,ifta,f.Dei vnitatem &eiusremunerationem ?-
ternamfuit necefTarium ad falutemfemperapudgentiies,
p.6.C922.f
Videetiam ingenti!csincarnationismyfterium,&c
credere fanctam ecc!efiam,remiflione peccatoru,& carnis re-
furre&ionem nos confitemur in fy mbolo apoftolorum,q<f
poftea vniuerfahs fynod«s plenius expreflit,&cpar.i.col.
776. e
Credcre minifterium incarnationis intelligitur dupliciter,ex-
plicite &implicite.Et de iflis duobus modis tenebantur an
riqui velaltero iftorum credcre,etiam ntic renentur Chri-
ftiani,p.6.CQ2 2.f
Cr-edentesfuntin ecclefiaquida& aquiefcetesdiuinisprece
ptis erga feruos Dei officiofi & rcligiofi,vcl ad ornatii eccle
hx vcl minifterium fatis prompti, led in couerfatione pro
pria obfcoeni,& viciis inuoluti,nihil adhibent emendatio
nismorum velinnouationis,& fignificanturper Gabaoni''
tas,p.2-c65.c.& c.68.f
Credentes alii funt fapientcs & literati,qui homines dicutur,
Alii vero fimplices,qui iumcnta nominantur,p.4.columtia
2 1 95.C
Credentes primi Chrifto,fignificarnur per diluculum.p. 3. c.
353-c
Credcntiumpaucitasexeuntiufpiritualiterde Aegypto per
virtutem fignificatur per paucos exeuntes, de Aegyptoin
gredientes in terram promiflionis,&c par. 1. colum.
I2j8.f "...
Credcntium pars per afinam cui Balaam fedebat poteft intel
ligi,quoe pro ftuUicia vel innocentiaanimalib.comparatur
&cp.i.ci337.b
Credentiumquatuorgenera ponunttir.Et intelliguntur per
quacuor,f.domum Aaron,domumLeui,&domum Ifrael
per timentes dominum,&c parte4.coiumna
ii29.a
Credentium perfccte fcd adhuc timentium carnalium cogfta
tionumvelaclionum velinfideliumimpetum,perNitodc
mum figurantur,p.5.cio67.a
Credcntibus hominibus vitam tamen difcordcm a fidc uiufi
tib.gratiusaliquando Dcusimpertit,&cparte i.columna
1332. b
Credituros euitauit Chrift',& no credituris prardicauit. Scd
cur?Ipfe fcit cuius vix funt mifericordia & ueritas,p.5.co.
21 i.b
Credcnda aliqua,an fuerint prxccpta in uetcri Iege,ucl an fo
lum fucrit lex.factorum,&c. parte 6.coIr.m.495.c
Crcdcn Jorum aliquj funt ralia,qnc nifi intelligamus non cre
dimus. Aliqua nifi creuamus non nuclligimus,&c.p.3.col.
i372.f
CrcdulitasAbrah^infilij immolationefuitqd Dcuspoflctfi
lium
Gtoffie Orclin, ScNicoIaicie Lyra.
tiu<n fuum rcf;rrcicare,vt in co Peus compieret fuum pro-
nufsum. p.i. C.266.C
Crudehias noftra vt roitratalingua infirma eft mfi innixa ad
iucorioDci,p.5.c.576.d
CreraaredeG-ra?coin]U:inum ductum verbumeftafufpc-
fione,p.i.cnQi".a
Crimen quid eft.p.6 c.op^.d.e
crimcn pellimum quo accufabat Iofcph fratrcs fuos quod,&
qualccrac,pi.col.^78.c
Hcu quam dtrficile cft crun.cn non prodcre vulcu,p.4. colum
na 1 1 4-o.d
criminisfcpcccatialicnidctedio veircuelatjoindebita duo
dccimmodisht,p.i.cio6 2.f •
crimimbus alicnjs,afTe<ftu mifcricordia* qui non vult condo<
)erc,fediudicantismauulttcnereccnfuram>oftendir,feno
dumvitiorumfa%ibuseliquarum,&c. par.^.columna
1695. a
crims iiue comam capitis fuperflue ornarc,& cincinos m ho
norcmdajmonisnutrircprohibemus,&cparte i.columna
1071, c
crocus cli aurci coloris>& fignificat diuina fapientia imbutos
' p.3.c.i$5 2.e
crucubunturmali:npcena,ideoquiainteporefibJ dato ad
panncentiampeccarenon dcfinunt,&c, par.j.colum.
2i75.a.b.c
cruciatus grauis in infcrno,ybi tormcnta a fuis qualitatib. di
fcordant,iicut viuentes a voluntate Dei difcrepabant,p.3,
c.i^o.d
cruciatuum materia,erit recordatio praetcritarum delitiarum
incunfummationemundi.p.4.c.23i.a
cruciatumqu#hominib.aDeoinfliguntur decet intelligere
anobisipfisinitia &caufasearum vexationumfuifle.p.i,
col.j63.c.&564.d^
crucifixio quomodo fiebat antiquitus,&c» par.j.colum.
577-c
crucifixio Chrifti dicitur exaltatio,& quare.part. 5. columna
1073. c
crucifix-.o Chrifti fnit ineptiifima ex coditionc loci,& ex mo
domortis,p.5.ci327.b
crucirixus ii non fuiikt Chriftns,facrificium corporis eius no
comederemus:quod modo in memonam paftionis eiiis fa
cimus-p.i.cpip-b.c
crucifixum fi quis fideattendit,pro fimilirudine carnis pecca
ti in am£o ferpemc pta?fi^natti(n,o»iniu dxmonum & ma-
lovumhominum calumnia* catKp.am colubrorum venena
vincuntur,p.3.ci39i,a.b
crudclitas & cupiditas impediunc iudicem iufte ferre fenten
tiam,p« 3 .col. 200 1 .a.b.c
crudelitatem habet diabolus tanquam filiam fpirituale, ficut
per oppofitum,mifericordia caeleftis regis eft fpiritualis fi-
lia,p.4.c.2429.c
crpdeics cfle fantfos dicunt quidam,cum nulli hoftium par-
cere lcguntur,nec intclligunt in his verbis obumbrata my
fteria,p.2.C4i3.a
crux Chnfti iinira fft in pcena & manet in gloria. A locis. n.
fuppliciorum cranfic ad rrorjccs imperatorum,p. 1 . coium.
686.e
crtix in fronte crcdentium (vbi fedes eft verecudia?)figirur,&
quarcp.5.col.258.d
ltemp.(5.col.i35.a& 521.C
crux to!licur,vel pcr abftinentiam,vel per compaflioncm,pa.
y.c.i84.d
Itemp.6.c.545.e
crux duobus modis baiulatur.p.j.c^oo.d
crux fan&a dicitur malogranatum,&c parte.j.columna
i876.c.f
crux in qua vitis vera calcari & exprimi dignata, cft figmfica
turper Qcth,quod incerpretatur torcular,parte2.column.
^jo.f
■a-
crux Chrifti dicitur mufcipula principis huius feculi,Et
rep.6.c.8i8.d.c
cruxChriitifigniiicaturpcruirgam Moyfi,perquamm:
vincicur,&diabolus fupefatur,&c parte l.colu.jni
5? J-c
cruxChriftifuit nobislignumvita*,&c. parte^coluini
523. a
cruxdiciturprincipatusdigmtas,&c partc 4-colu n;
lai.a
crux chrifti figuraturper hoc quod virga,petra percutitu L
gno.n.acccdencc ad pecram gratia manauit , & quoe^
percutiturcuidentiusfignfticat cruccm,&c par.i p|
J307.C i
cruxChriftigcmtnarationeconftirit,quiauiiibiliter Dcjfi,
lius iu carne crucilixus eft,inuifibilicer vcro diabolus I
principib.fuis,p. 2.c.6i.b.c
crux ChriXi pcr quam mundus,&princeps mundi fuper
i.diabolus cum principibus & poteftacibus,fignitkaru.
virgamMoyii,quaPharaofuperatur,&cpar. 1. coli*
J43-a
crux quodammodo inrcr impailibilem diuinitatcm & h
nitatem media eft (quae igne paflionis eft aflara) iicut
gointerigncm & cibum:p.i.c.92i.a.b
crux Chrifti in tau fignatur,qualitcr & quare.parte 4. co
948. d
crux fuper omnia foitis,omnem creaturam crucifixo fub
& carnem eius qua* anrc paflionem efui vidcbatur nc
pta,poft aptam fecit.Et comparatur £artigini,&cpar.
921. a
crux Chrifti fugat da?mones,ficut cithara furorem Saul.
C.417.C
crux domini,infidelib.fcopulus,fidclibus portus.p.4. co!
993-a
Crucisduogenerafunt.Vnumcorporale, AHud fpintua
num clt a potu & epulis remperarc appctirum.&calce
eftpvecioiiusatquefublimius,motus atiimi regcrc, &
turbationesilliusmodeftia?tranqni!'::ar,; olacare, ir
fuperbi\-eimpetusquafifciambcftiamrefrenare,&cp
i84-d
crucis veneranda* ex quo fignum eft erectum in vnum C
fti Ecclefiam nemo non vider,&c. par^-col
I46.d
crucis fan&iflima* vis corifecratur,&c. parte 4. colut
121. a
crucis fan&a? hiftoria,de eius ablatione de Ierufale>& po
captiuationc per Cofdroe rcgg Perfaru fignatur pcr a
tionemarcoeperPhilifta;os,&c par.2.colui
343-a.b.
Crucis fancla» reportatio qua Heraclius imperator fecit,
quid fignificetur,&c.p.2.c35i.c
crucis fignum mirabiliter radians apparebit in iudicion>
fimo,p.4.c.534.f
crucisarbordiciturnauicula,p. 5.C.8U.C
crucisfignuexprimirurligninomine& lignoru numero
nobis panis vitaj ererna? eft pr?paratus,Et fignatur pc I
gna quibus Sarepcana cibos parauit,pa. 2.coIum.Et Im I
Sij.a
crucis fancla? moralem figuram defcribit Paulus,p.5. col i-
4s8.d
crucisfancla; lignum dcfignarur in trecetis cubitisarcxN
P.1.C.143.C
cruct*6 myftcrium oftenditur in his vcrbis apoftoIi,qua: /i "'
titLido,&c.p.6.col.544.f
crucisfignum faciebat proprie faccrdos per manus fuas »
ferentis primitias in ventilatione primit(4rum>p. lc»9)
&CO.l622.f
crucis fub virga tranfeunt,quibus fides&amicicia Dei d<
ta vt remuncrentur,& amici Dei inucniantur,p.i.cohu
JiJ4f
cruci
Ind
ex.
ucdominic"a?duplexcftratio.Vna quaChriftus reliquic
nois cxeinplum. Altcra in qua crux iila tropheumfuit dia
jjj}inquocruc!fixuseft& rriurriphatus,p.2»c-6i.b<c
l]C in paffionelapidea corda mollira funr,mollia & fluxa
feldata,ficutinijrtagine moHiadurefcur,dura mollcfcut,
Iblem. \
lc;dcmyftcriocum venerationedifputare,eftde fartagi
ncaairiciumofferre.Ibidem.
lciopus & effeclus pcccatorum noftrorum perfcfta remif
:.p.i.c.937.a
HifancU'auxiliovquinquefcnfusnosvariis vitiis capti-
■ces fuperamus,&cocra fpirituales nequitias belligcra
(n.;:Et de hoc rigura.p. i.c.2o3.a
jcicis chriitiapicib. conferunturcornuaiuftis.-in hisve
tfavas & deftruimus dxmones animx noftrx infidiantcs
kc^i.clnterl.
lignum cum in nobis fidclicer fixum viderint, cadec fu
«mones ti-mor & tremor.p. i.c.62 3.C
mpteifionedum decoramur,&vexil!um triumphida
onteportamuSjfplendorDcifuper noseft.p.^.colum.
i.c
baiulamus,n6vtttabemfuperhumcrosapponamus,
k ut femper Chrifti mortem prae oculis habeamus, p.5.
C.3I-C
:c n domini qui fponre portant per dominum , qui inuiti
vmoncmdcCyrenis(quat eftinLibya)figniticantur
P.C.455C
tcti Chrdti fignificat denarii numeri figura.p. 1 .columna
■
KKcm Chrifti no folum idololatria.fed & omnis carnis
ttft»s,velconcupifcentiaperimitur,parteprima,colum.
>-*c
■h (ign.ficat arbor morus.parte quinta,columna 926. c
iportauitChriftusdumduccrcturadparibulu,inqua
luit principatum,p.4.ci 2 i.a
illus qu ;modo & vndc fiat.p.i .c.2 1 i.a
Ip.j.c.iy79.b.&c2i94.e
ip.4-c.io8o.f
jla vcat Ifaias fcdes & manfioncs q»x fingulis pro me^
imrationctributa funt,p.4-c:47.a '
1 ingredimur,cum fccrcta mentis noftrx intranrrus, p.
48.d
hcicur dcleclatio camis,in qua captiua vcrfarnr ratto
tra in cubili,vcl cubilia lunt cogitationcs fcrocium pec
KBm,p.3.c.459.b
Jeft cor hominis,& qualiter in eo cft quicfccndum, & q
:diuntciusquictem,p rj.c.^jp.b
quantam menfuram capiar,&cpar.{ccnnda, colum.
• i.columna 1443.C. & columna 144;. d. & columna
|7«c
, .uidefcribunturin fabricationearcaequalcs fucrunt,
fceometrici vel vfualcs,&quidquifq;cubitusc6tincat.
ic*i42.c.&c.73i.b.c
quinquc faciunt feptcm pedes&dimidium fecudum
"" opinioncm, vcl fccundum alios dcccm.p. z.column.
c
quod genere mafculino(aic Hieronymus)non ncurro
ta dicimus,n6exgramaticcimperitia,fcdpropterfirn
:s&idiocas(]tiorumin cougiegationceccleiic maior
eft)fafimusp.4.c.i455.c
»tf)ita vti hedcra genus virgulti,vel arbuftulce, lata habe
Htfblia.&i : P.4.C. 2040. f
rpeiracurtnbus modis,p.i.c.92.cf
mqucfualcxdicitinterimendum,par. i.columna
:'
ulptitius dimittitur quac non maiitiose pcrpetratur.par.i.
C.jog.a
culpatancoinfenftbiliorrcdditur, quantoquafi vera virtlis
laudatur.p.4.cioi i.c
culpaquofrequenriusconVittiturco,minusc6mittentisani-
mus vercundatur.p.4.cio98.c
culpafaciliuscorrigicurqueerubefcitur,qucautcmvirtuspu
tatur,difficilius,p.3.c.386.e.f
culpa quxhbet fi fcquemi pia opcratione purgatur , quanto
magishxc facileabfterguur,quamaterboniopcris pieras
commicratur, p. 1.^482.3
culpa Dauidis in numcrando popuIo,&cp.fecunda,columna
66).a.b
culpx memoria crit in beata vifa,non que metem polluatded
qux iine Ixfione beatitudinis,artius beatitudini & Ixticia:
aftnngat.vt ianari,dolorumfine dolore recordcmur.p. 3.
cjd.c.f
culpx qucdam in feculo laxantur,qua?dam vero (parux,fcili-
cer,) cciam in futuro.p.5.c.2 27.a
culpecrciccncis cafus funrifti,vt linguacumnon reftringitur
nequaqua vbi cccidctit iaceat,fed fempcrad deteriora de«
fcendat.p.3.c 131.3
' culpx grauis ficut eft fibi arrogare quod non cft,fic plerumq;
eulpa nulla ci^Ci humihcer bonum dicat quod cft^pa.^.co.
• 175-c
culpas delinquentium qui rcdarguit tanta cqualirate intra ec
clefiam id efriciar,vt in nullius refideat rauore.p.i.column.
734-e.f
culpabiliorescrfefolentquiloquiin contenfidne inchoant,
quam qui rcfpondenrjp.^.col^^.e
cultriquib.loiuecircuncidicfilioslfraeh&in fcpulchro fecii
poficijp.2.col.ij0.d
culcusdiuinusduplex,fimcrior&exrerior,p.i.c.209.c&co.
905.C
cultus diuinuspTrrrcrpIitcr eftin aclibtrs interiorib.mentis,
rcquiritur tamen etiam culcus extcrior qui eft quxda pro-
teftatio intcrioYis cnftus,&cEt in quo ille f uit in vete.TeG
p.i C.209.C.&C905.C
ctritusinteriorqu-i coniriritin fide & deuorionebene fupplet
aIiquemdefcdum,quic5fiftitinextcrioricultu.Etdehoc
cxempla,p.2.c 1 i43.a
cultus verus vnius Dei eft illud per quod poffideri poterat ter
railla Abrahx promiffa.Ec ideoidoloiarrantes Iudxifem
perpunitifunt,&cp.i.c.209.c
cultus lacrix debitus confiftit in duobus,f.in facrificii oblatio
ne,& debitaorationc,p.3.C2i46.f
cultusfeftiuitatispafchalisvocaturrcligio,quxdicitur a reli
gando.quiapercultumdiuinumhomincsreliganturDeo,
p.i. C.597.C
cultus diuerforum idolorum erat varius, & aliquando contra
rius,ficutin facris Vencris colcnteserantnudi,& infacris
Marris erant armati.p.4. ci442.t
cuItusDeiin vc.Teft.fuicriguralisrcfpccrucuItusqui obfer-
uaturtemporenoui Tcfta.CuIrus vcroTcftamenti no.eft
fuomodofiguralisrefpe(aucultuscflcftis,&cp.6.coluin.
1683.C
cultui diuino & ftudio dcputati debent prouideri de vidu ab
hisquihabentcuiamregendxcommunitatis.p.i.colum.
439.C
cultum diuinum vt homo faciatcongrucntcr,aptus redditur
pergratiam,& ineprus frt perpeccatum,& fccnndumquid
pcr immundiciam corporalem quo ad vctus Tci. &c p. 6.
C.887.C
cultudediuinomultavfurp3tafunc qua? honorib.defeiutur
humanis,litichur:il:tarc nimia,fiue adulatione peflifcra,
&C.p. 2.C.l6fi.:i
cuna 1 egis Og (vt dicunc Hebrari) in qua pofitus fv.ir.qtiando
infans crar,crat ferreai quia erar \^m tanrc fortitudinis &
magnitudinisquod non poter;urcneri,&nabcbatnouem
cubttos vfualcs in longitudinc,&c p.prima,col.
476.f
cuneus
Gloila: Ordm.&NicoIai cie Lyra.
Cun?us qmd fignih"cat>& vndcdicitur. p. prima, colu.i 17. a.
& col.i 775-c
Cupiduasiiucauaritiadiciturradixomniummalorum (imi-
iitcr & fupcrhia,& quomodo,&C pnrte 6.columna
724-f
Itemp.}.col.20 2 2.f
Cupiditas radix omnium viiiorum prophctia? dona pcrdit .
jM.coI. 1365.I)
Cupiditas crca diuitiarum gcnerat vermes his qui habcnt pc
runiam & vidcntcs in neccfluare frarres fuos, claudunt vi-
fccra ab eis,& dehoc figura.p.i.c^^.a
Cupidit3simpcJlitadomniamala3&cpar.quarra , columna
747-C ..>.::;
Cup:d!tasaccipiturinduoI)U.s,f.inmalcaccipiendo,k'cudo
in nnlc poffidcndo.p.^.ciSj.c
Cupiduatisimmuuditiatctornmosfiguratcoruos, qui non
rfdir aur aquis intcrceptus, aut cadaucre natante lllc-
■#<is,p.i.c. i6o.d
Cup:d:tatisignc&Iuxuriediaholgsfuccenditclerum,nobi-
les,& communcm populum,& dc hoc figura.p,2.column.
IO.)l,C
Cupidicatisvitiodaturiudicium^quitatis^&dceiufdcm vi-
tn conditionib.p.4.c.i565.b.c
Cupiditatis vifiumeftcxigerevelle quod cognofcistc non
com inpdafTc.p.i .c i j pp.b.c
cupiditatesnaicentesantequamroburaccipiantjfacilius vin
cuiuur^p.^.ciyoo.f
Cupidirates beftules & libidines quf folent de repentino fuc
ccilli tcrrcnt- fchcitatis exifterc,bcttia: fera? dicuntur,pa-2.
i6+.f
cupiditatibus fccuIiamentesfa#i,velvkiisincbriati,non fen
timus quanta vulnera anim^ acquirimus pcccando , ficut
dxmoni.aci non fentiunt l\ vulnerantur.par.prima,colum.
126 >rU
Cupidus homo boni alieni,figniflcatur per Achab.par.2.col.
8+o.f
Cupidus non facile mercede caret,&c parte i.column.
Cupidi Dcos fuos fccerunt dc auro & argento & lapidib. pre
uo(is,p.i.ci66o f t
Cupidi fraudibus & violentiisauferunt aliorum hereditates
pcrquosfignificantur,p.i.c.54.e
Cupidis & auatis formidabilis clt iudiciis futuri aduetus pro
ptcr duojf.pfopterindcbirambonoiumtcmporaliumcon
grcga,tjonem& eonfmiationem,proptcr pauperu defrau-
da:ionc-m,.p.<5.c.i2p7.h..c.
Cura maioreft Deo hununa»fa.lutis,quamdiaholoperditio
nis,p.t.c . 1 j7?.d.e
Cura luda Machabxi dc ludaeis mortuis in bellofuit ratio-
nc corporis & anima%quia valuit eis,quia mortui fuerunt
in fiatu faliuis,p.4.c.256i.a
Cura praefcncium mahtia dicitur,& quare,p.quinta,columna
14J.C •
Cura praefenti mcns obruuur,Ibidem.
Cura laicalis iudius agit quam clericalis,Pilatus enim pronu
ciat innoccntem & uift um,qucm Princeps facerdocum co
demnanctanquam rcum morris,&cpar.qiiinra,coIu;;uia
382.0
Cura:ixculifuntfpinx&tribuli,&c. par.y.columna
147.C
Curacarnaliiimdefiderioruminfolentesfiguranrurperrr.il-
fcas.p.i.c.556.d.e
Ciir.TmanimarumafTumentesin quib.&|quot examinandi
funt,p.5.ci 514.C
Cursm proximorum agt-rccum quisfidclisfollicite' accingi-
tur,hocduobus modis facu,p.3.c.i79.b.c
curamahorumdcbctquifqueproquannratevirium fufcipc
re,&idcoproprias vircspcrpedere,nefiatfubditis <iudor
ruinx,&c.p.3 .C.2009.C
ru
Curam ecclefiarum Dei nonimmeritoaccipit,qui dor
accipitlumenfcientif,&reiititudincmfidcifortitct
incperc,p.2.cii23.a.b
Curam aliorum fufcipere non pra?fumanr,qui adhtic Li
gnanrium viciorum ccrramma pcr confenfum del«B
nis coleranr,& dc hoc figura,&c par.t ,co|n
12 16. i
Vidcctiamin Animarumcuram.
Curatorum aduerfus paupcres pixdicatorcs fuggcftio M
pulum diccnrium,quia non habcnt poteftatcmnifi j|
tia proptii faccr<ifotis,quod tamcn falfum eft,p.2.c«jl
CI209&C 1364.^
Itcmpaitcprima,co!um.ii37-b.&columna 1312.&CU
i6oi.b
Curatorum ftaruiconucnitaudircfynodalia flatuta afe
fcopis,&deiiunc:arcfuispaioihiis,&c. Par.|
.121.3
Curioii qui facla mirabiliabonornm vidcrequxruntJ
dire,fcd non imitari,figniricanturpcrHeiodcmtetil
&cp.5.c.8i9.c82o.f
Curio(iraspcrlcruraiuisimpedit in contemplatione <l
vcritati.s,p.^.c.8ii.8i2.
Curiofttashumanae mentis pcr tria oftcnditur,&in his I
omnia viciaconcluduntur,&c. par.3.colj
2107.3.0
Curus plurcs pro pcrfonis fuis habcbant olim rcgcs,pu 1
tcs in curnbus iicut principcs nunc in bellis habeba I
res equos. p.2.c 12 66. f
Curusfalcatiquidicuntur,&c par.2.col|
191. t
Curuari fub manu domini quid fir,&c. p3rtc4.cc I
989. a.b
Cufto«.iianoftra?falutis& dux,doi5trina eft,partei.colJ
1041.C
Cuftodia fancta? ecclefce fic rire pcrficitur,fi quifqtie it
cirudincmomniumfideHnmgcrac,\r fpccialiter cis
prslatus eft curam diligentioris (tud:i <mpc:idat,p.<5
i6oi.b
Cuftodiam animarum fortiantur.qui rcnrationum bell.
gerunt,cum apud fe iam dc intima traoquillicatefun
ri,fed quis hocc pcrfcclc fubigat.p.i.c.1'2 1 6.c.f
Cuftodes animarum non funt dc ncophytis vel de pleb
ftituendi,feddeiilisquiaccrramine viciorum Dei {
Iiberati,iam mencem in vifionc tranquilla: pacis hab«
2.C.1371.C
Cuftodircquivultdil!gentcraliquam,habetat:cntoso
fuperipfam.p.^.c.^^u.c
NoncuftodiiTediciturrcmfuam quificagitvt pcrdat^
liisfit falua.p.i.c.74.e.f
Cuftodiuifreparadifiimquomododicaturljomo.Tbidc
Cutis deficcatur & nigracur ex defl-tttu iiLitrimenti,p.3.
e.&col.i83.a.b
Itcmp.2.col,i83.c
Cutisfunt incccleda qui foliscxtcrioribus curis vacarit
rum corda dcTpefarfd ficcar,p. ^.c.105. c
Cutis eftexrcriur parscarpansjCjua? dum non trahit hi
rem de iiucnonb aref^c & coiitrahimr,&c p.3
io^.a.Intcrl.
Cutisfunt iaccclcfia,qui foiiscxrcriorib.w.caiu, & qu<
cordadcfperatioficcac,&c.Ibidcni.
Cutis quam tocam occupat lepra.quomodo viuam rack
gnificct.p. i.cioipb
Cygnus longi ccili cft & cibum dc profundo tcrrajtrahc '
cirur.p.i.co. l^iio.f
Cymbala inuiccm fc tangunt vr foncnt.p.^.columna.icp
1078. i\c
CymbalabenefonariafuntIabianoftra,qiKTpcrcufTaad|<i
ccm fuaucinhumanevoc.isharmoniam reddunr,p. s j!
1077-a.b
Cymba
Ind
ex.
&
Wmh quae k vt refonent in-iicem tangunt,opera charita
tis\'p"i.nunc5quib.fefan(itialterutrumexcitantjn]lau(ic,
p. 0.1294-
ynmya
.b
fignificat caninos mores,&c.
pa.i.colum.
5r.b
Innp.j.c.1029.0
/piiliis medendis apta corponb.venuftate comae fuae nul
lo *ponitimpulfu,& quid moraliter fignificai:,p.3.colum.
pi.s quandoque eft nomen infulae in mari mediterraneo.
aundoq; eft arboraromatica.qus crcfcitcirca vineas En
» ii.& facit grana (imul iuti&a iicut in vuis vincae,p. J.c
w-b,& 185 2. c
urexljbjratorIudaforura,quomodoeducatus in pau-
Hate.p.j.c.jii.b
«iudaeisnv lta Jonauit,p.4.c.2i85:.a
■aonacha publicauit Iicentiam Iudcjs reaedificandi Hie
■iempertocumregnumfuum; parte^ columna
k 9.C
■iciturChriftus,quare& quomodo,parte 4. columna
icj.c
uex Perfarum & Darius rex Medorum cum fuis exerci
nilii Babylonem ceperunt. parte^.columna
l«.C
r9iulcisregnis impugnatis &principib.fuperatis,Scythas
impetebacTamyrisreginaScytharumdolo eucir-
:uiueniens,c2putCyri,atq;amputariin vtrem humano
iujuineplenum proiiciiuiiit,dicens:Satiateinquit fan-
jHie,quem quae(ifti,p.4.c.2 169.C
■Lanne Hcbraice Cores.Quando.n.ad Latinum tranf-
«r vocatur Cyrus:ficut hoc nomen Saul , translatu ad
■num,pronunciatur & fcnbitur Saulus.p. 4. columna
leis Perfarum natiuitas & educatio per caniculam mira
\ fuit & quomodo tandera monarchiam adeptus eft.p,
?8o.f
p.?.c.994^
»p.2.CI2I J.C
^es & pietas,p.2.c.i 277.t>.c
D
A B A R & Deber dictioncs funt Hebraicae & dif
fLrunt;p.4.c.i2j.a.b
Dagon idolum quod colebatur a Philiftcis, habe
bat caput p;fcis:& ideo vocat Dagon,quia dag
Kiignifi atinHebraeo,p.i.679.b
\>.z .1 • ,\:8,e
vel daemonium quid (ignificat,&c. p. fexta,col.
i.b
ebraicumvel Graecum,ibidem 1172.!
npcrmiifuspoteft virtutepropria faccrcigne caderc
lo,licut& Aiuichriuusantediemiudicii faciet igne
lefccndcrc,p.2.c.82o.f
p.6.cis33.a.b
ndiciturpiincipiumviuarumDei quiaintcr crcatu-
ngelica e(t prima,&c.p.3.c.j85.c
nanrcquam caderet perpeccacumdicct cifct fuperior
;ne,dcprauarusramen pcrpcccatu,facluseft inferior
cidit quodamodo in beftiaictn monftruoiitatem: vn-
inammalib.monftruo(isfoletapparcrc,&cpa.3.col.
' s vt frcquctius apparct hominib-in forma brutoru,
ficc E.iaei:ilpcciefcrpcntis,&fignanturper Amalcchitas
& p.2 509. C
^pcrmittitaliquandodarcrcfponfaDeus idolola-
h >quia cx malitia fua demercntur,quod fic in errorib.nu
ir ntur,& talia rcfponfa aliquando (int vera, par.2. colu.
2t'.b.C
Daemon in peccato Iuxuriae maxime deleclatur, quarc & quo
modo.p.3.c.384.f
Paemonytituriachrymis pcenirentiaefornicatoris, cum ad
pudicitiamcouertitur,vcldefuperbiaad humilitatem, de
luxuriaad parfimoniamlbidem.
Daemon qui eft caput omnium malorum , fignificaturpcr
vcrticem.p.i.ci68j.b
Paeinon fub fimilicudineceti,qui eft anitnal maximum &ma
rinum,oftenditur omuibus creaturis terribilis.p.i. colum.
385.C
Darnion per Saul fignificatur,& quare.parte 3.colum. 459.D.
cj47,b
Demon diciturfpiritusdomini, &quare.parte 2.coIumna
421. c
Daemon fignificatur per vulpem.p. i.col.i 292.C
Daemones,an cx prophetis,qui tempus,Iocum & modum vc-
niendi ipfius Chrifti determinauerant,fciebant ipfum eflc
Chriftunijp.5.c493.c
Daemon qui Iefum tentauit,acutioris ingenii fuit quam caetc
ri,nec tamen Dei filium efTe potuit comprehendere,p. j.q.
124-d.c
Daemon quarc 'unaticos magis vexat in nouis lunationibus
quam reliqi .s tcmporib.p.5.c.293.b
Daemon fi alicuius corpus pcrturbct & fopiat m£re,adhibeat
orationes,multaeexorciftarum inuocationes,& fi penitus
expellinonporerit,tributariustamenfiet,&c.p.2.a
Daemon. Vide etiam in diabolus.
Daemonisdolofitas,quaquaeritbonumpreiatum vel doc"to«
regladiopeccati mortalisoccidcre,& ficinfamarc,&c. fi-
gnificatur per triphonem, &c P.4.C.2 344-f
Demonisperfuafionibus virfapiens&bonusno acquicfcit
fcd magis repellit.p.4.c.2 149.C
D«monisoperationempolTuntimpedireresfenfibiIcs,quia
pofluntaliquamdifpofitionemfacereincorporehumano
propter quam eft minus difpofitum adpatiendum a dcmo
ne,p.i.c.2 5 2 4..ct
Daemonis poteltas tanta eft.quod nulla virtutc hominis,car-
minib.herbis,lapidibufq;characleribus,&fimilibuspot«i
ftringilicet,aliquandohocfingat,vthominestahb.intcn-
tos,inerrorib.detineat,p.3.c.i389.a
Itemp.2.ci524.f
Demones fignificantur pcr fcribas & pharifeos,& quarc,p.jrf
coI.2i54.f
Demones fignificanturperSabcos P.3.C.17.C
Eretiam per Chaldcoi.Ibid.
Pemonib.congruitinterpreratioAfiyriorum.i.fublimium,&
Philiftijm,ideft,cadentipm)&quare.p.4.co.i23.f
Itdiip.^.c.^^i.c
Demonesvolucrcscelidicuntur,&quare,p.j.c.jai,c
Itemp.6.ci703.b.c
Itcmp.4.ci245.c
Itemp.2.c.644.f
Pemones per Ph;liftc*os figurantur,qui ante aducntum vcri
Dauid fuperari non potuerunt,&c pa.2.c.429. c Et
C.5l2.f
demones quarcpermifit Chriftus in porcos intrare & praecipi
tarceos in mare.p.^.co. 169, b
demonesmultomiiuisp (Tuntnocerehominib.quinecpeco
rib.Etquib.nocerepoftint;p.5.ci64.b
Jtcfnp.4.c36>.c.f
demones dc obfclfis corponb.folum cum afHic^tione corporis
ied et cum muniatione alicuius membri,p.y.C493.c
demones dum malclici per incarnationem eorum aliquid cf
ficere conantnr,di (cui runr pcr mundum, & fubito femina
cqi -11111 de quib.hoc agitur,afferunt &c. par.i-colum.
544-ct
dcmoncsc6cub4:iiscxercentcs,vulgi!svocatincubos,&quo
niodopercoigcncratiocontingatj&c. par.i. colum.
147.C
demones
Gloflae Ordin.& Nicolai de Lyra.
d*mones propri* virtuti dimifllpolTunr facere ea qu* caufa
ri poflunt ex mortu locali,& conicquenter igncm de c*lo
acrcofcriusmittere,& vcntumturbiniscommouerc'p.3,
C.30.C ...
dcmones dc catlo empyrco ccciderunt in inftantK& vidcnti.
busfan&isangclis.&eumfcetorc peccari proprii,& adin
fljmandumhoraincscerrentationumparati,p.j.column.
84o.f
demones alliciuntur ad inhabitandum per crcaturas,quas no
ipfifcd Dcuscondidit,p.2.c.ij24.f
djcmones vcra djcent,vt his mcndacia immifceant.pa. 1. col.
djemones eorum quf futura funt nihil fciunt,fcd a rebus prae
teritis contc&uram capicn tes prxdicere conatur, & aliqua
do rec"te feruntur faepius vejo aberranr,p.4.c 1 240.^
darmonespermiitenteDeo operantur,& quarcp.i.column,
1536. c
(demones qualia paflurifunt,p.4.c.24o.d
Vita prcfcns nox eft.p.4.c.242.e
demones mortui dicuntur,quta priuati vera vitajp.,4. colum.
1 1 3-a
djemones quod prius blandiendo carnalib.perfuaferunt vt fc
ducercnc,furiosea peccacorib.expeturic vt crucient,p.i.c.
16j7.bc
dcmonesfignificanturper Aethiopes,&quarc,p.4.col.i29j
cEtc2o66.d
dcmoncs vidcntcsfefanCtoshomines impedirc non poiTc p
apertas tcntationes,pcr malitias occultas fub fpecie boni q
runt impedimcmum,& dc hoc figura & exemplumjpar.2.
1360.C
demones ticut fe ingcrunt peccatoriUvt faciant eos ruere de
peccatojnpcccatum,ficrefuglunt;quandouidentpeccato
rum a Dco exauditum &libcratum.p.3.c.478.f
da?monumoperatioqua?dameftinminifterioprc/entia?,qug
artib.quibufdam ad his qui fc demonib, mancipaucrunt,
colligitur,& nunc pcr fortcs,& nunc ex contemplatione fi
braru>& huiufmodi praeftigiis comprchedi vidcntur & in-
telligi,p.i.ci349.a.b
da?monum filii per corum adminiftrationc m nati, quomodo
ta proccrx natura» erant,vt att£h6miries quafi locuft? vide
bantur comparationc eorum,&c. par. i.columna 147. c.
14M
datmonum virtutequa magi vtuntur, vtrum potuit fieri con-
uerfiouirgarumindracones,arguicurcontracumrefp6fio
ne & folucione argumenti.p. 1 < . 3:45 .b.c.
dcmoniimmaltciaquaccflantalu^ua loa tetacione homintl
ctr,vthom;ncsdecipant,p.4.c83 :.c
demonuin cun&orum qui in hoc fieculo dimicant caput eft
6eelzebu.p.4.c.2o66.d
demontimpoeiiaaiigecurper damnationcmhominummalo
rum,ficnc pcr falutem hominum «mgetur gloria fanctorum
angelorum>& tamen ad pcccatumhomines incitare no cef
fant,&cp.t.c.i02.d-e
da:monumhofpitiumfircjuicunq;inhoc feculo proptcrho-
norcs&diuitiaslaborat,quaspoftquac6fequuruscft tra-
dit fe JuxuriiC & voluptatib.p.^.c 2o66,d
darmonum visin fubditos efficax eft,qua? ii Deus coniilio fuo
propiisfcopponaceneruacur,&c par. 1. coiumna
I330.e •
daemonumimbecillitatesargumcnrofuntmulcicudo viclirra
rpm & tchne. Balaami,qm toc tancaque gefTerar.p. 1 . colu,
i34o.e
demonum fraude dufus,vcrbi famc laborabat,p.4. columna
U4-d
dcmonib.non cft crcdcndum ctiam fi vera dicant,&quarc.p.
y.co.446.f
Itemp 6.c.66t.c
Item & fi verum cft quod dicit,ex fine tamenmendaciu iu-
dicatur>quiadicitvtdecipiar,&cp,2.c6j6.f
demoniaci vel mente capti non fcntiunt fi vulnerantiu mj
carcnt naturalib.fcnfib.&c parte l.coliL
1265.3
demoniaci poffunt multa agcre & pati qux non pofli
p.J.C2IO.f
d£moniaci & furiofi poft curationcm non promouenhrj
ccclefiaDci.Etvndchocaccipitur,&c par.5. c<^a
532.1
dalila Synagoga cft intcrpretatur vel paupercula,denot 5
nagogameflopaupcrrimam,&c pai\2.colthii
2j8.d *
damafius Papa ftacim poft Inlianum apoftaram pi
cleiix & ordinauic per omnes ccclelias pialmos die t
quc canere,& vc in finefpalmorum dtceretur,Gloria
& fl!io,S!Cutcrar,&c.p.6.ci;34.f
damafcusquandodciiir.cllcciuitas,&c parr.^.coli
iS^.e
damafcttmfecundumHebrxoscampus cft vbi Abcla
incerfccius eft,&c parte^.columna. 1281
i94o.e '
da!manuta,vidcin Magedam.
damnare & perdcrc quam inter fe habeant dirrcrenrtat
c. 1269.3
damnantur multo plures quam ialuancur,& dc hoc figt
I.CI2j8.f
damnationis noftre malum leuc creditur . fed vtinam v
quiofteudensp3triam,graucefieex,liumdoceat.p..
90 d.c
datnnadus vtfemper in fc mcerorcs inucniardignume
reltciocreacorein fegaudium qua;rcbar,parce j.co
i74-d
damnandusperfoluetintormentoeaquarhiciliicitafer
defidcria,nccin morteconfumctur,fedvt fu en
tiirviuereiinefinecompelHtijr, vc cums vicahic nn
fuitinculpa,illiceiusmors viuacm pcena.par.^.col.
& etiam intcrl. z i8.d
damnandi poft hanc fentcntiam.Ire mak dic~ii in igncm
Mm,poftmultosdies.i.poftmilleanno<;,vifuandi&|
di funt,vt dicit Origines.Scd hoc ecdciia non rccipit
C23j.a
damnandorum fpiritus indc in perpctuum interit , vn<
tcmpus caro fuauiter viuit , partc 3.C0U1
b.246.d
dc damnatorum iudicio Dci humana non poteft fcire
tas,nccdepcenarummagnirudincvcl menfurafcrrei
tiam,quod domini arbitrio dercL&um cft. partc 4.C0
23J.a
damnati&finon pcrtinguntadvlcimum finemhumanjt
quar eft feliciras xterna,non ramcn idco iunc ft uftrtjj
&quare,p.3.cii3 z.t
dam nandorum quamuis fpaciofa via fitqux ducit ad im
tamcn preffura corporis coarcari,rt(Stum ircr inucnitc
poterucfed infe inuicem coliidcntur,ibi fpirabunt 1
furorcm,& ricut fulgura hucilltic qucdifcurcnt,c\:c.p.
2028. c
damnatus quam hic amauic,ncc rcliuquerc voluir,uinc
ptertormcncarelinquerevolct:fcd non potetit,pa.J|
2 19.3
damnatus anima & corpore punictur,quia in vtroq; pcc
p.3.c.Interl. 219.3
dcmoncs pcrdeuotam orationcm dcbcl!antur,p.2.colu
56:. f
dcmoucs & C\ portchc fccum igncm fuum,tamcn rcputai
torquericx affligi,quandociiciuntur,nc obicnls noc
&quarcp J.C.168.F
^demonespropccrmulritudincmdicunturgentcsvniucri
t.cio6i.b
demones aliquando in monumcntis habitant,&qu,arcp
COl. 168-f
Dxmc
Ind
Cionest3nt6pra?cipitesdefcendcnr,qiiant6nosardcntius
a endimus: conuerfatio ergo noftra femper in cehs fit,&c
p[.col.i26o.c
ipnes lter nos habitat vfq; adiudiciu,& quare,p.j.c.i68.f
,n5nes,quia fciunt quod tcmpus eorum hoc prefcns fecu-
lui continet,idco diabolum dominus non remouit a prin-
ciatu huius faeculi,& non vult ante tepus a propofiti fui in
tc tione volenter abftrahere,p. i .col. 1 3 3 o.f
ftnes sut exequutorcs diuinac iufticia: 1 Iferncp.^.c 1530
^nesfiChriftumDeumeflecognouiflentan Iudaeos ad
cicrucifigenduminduxi(Tent,p.5.col.joo.e.f.& col-75t5. d
.rpnes credebant aliquando lefum efle filium Dei, & rur-
ftnnoncredebant,&quare,p.y.co.i68.d
mnes in terris dominum cernentes, fe continuo efle iudi-
aidos crcdebanr,p. j.col.494.d
•ni»nes magis fufpicati quam nofle Iefum efle filiii Dei crc*
Bidifunt,p.5.col.i68.d
mdemoncs virilitcrpugnarenopotcftquimundi dulce-
■emnefcitdcclinarc,p.2.col.40i.b
•mnes & homincs mali nituntur impedirebonos in procef
fi,irruris,fed cum Dci adiutotio a bonis fuperantur, & de
hcfigura,p.i.co.i3i4.e
rrneslitesfufcicat & cotcntiones,& tela nequitia? parant
cntrafidelesi&fignificantur per Emim,p.i.co!.i469 c
:rDnes qui affligunc fideles,{uis eos tentationib.impugnan
ct,fignificantur pcr Aegypcios,p.i.col.i620.f
•mnesfeftinantesaddeitruendumbonorum operum ini-
fyvt fic fcqucns fructus impediatur,fignificancur per locu
■.faltanras,adcorrodendumviridia,p.2.col.76o.f
fccs qui fidclcs Chrifti fcmper dcfiderant mcrgcre in ce-
■piciorum.figiiiticancurperprincipes quilercmiam mi-
nrinlacum,p.4.col.832.e
nescumomnipeccatogaudcant,j.'recipuctamen fomi
one & idololarria,& quare,p. i.col. 1 06 1 .a
nescircumeuntcs quaerunt quomodo vnumqucmque
trijs fuis confecrent,p. i .col. 1 37 i.b
csvnumqucmqueperrcnrant, lllisaffcctib. animc; la-
osrradcr.tes,quib.n6fenferinra?grorarc,p.i.c.i4o6.cf
esdiueriiteiuantdcviciisdiueifis, & fic diuerfimode
inantiirabeffeCtu,p.3.cii49.c.Icenip._;.co. 296. a
es linguli fi pcr fingula gencra pcccacoi um afcribatur
mirum,cum fcvipcum fit in vno hominc integram iiuf
gipnem,p.2.col.87.a
estentancexinuidiahominesjicctnon ignorent co-
poenaminfucurocrefccrecxhominum damnaiiouc ,
0.103. a
es propter odium quod habcnt aduerfus nos, du non
iinc nocerc nobis in perfona,cupiunt noccre in lubftu-
1.5.C0I. i68.d
es non rcnrant dc trib.p.2.co.395.c
K*sa;ueaducncumChnfti,quicti& fccurianimaspof-
ntes rcgnabancjlcd vbigracia & mifericordia apparuic
)cuu vt libcrraccm & imagincm fuam anima quaeq, fu-
ac,anciqiiipuil(.iforcsadpugnamprouocantur,p.2.co.
isquantispuras agi tormentis,fiquemvidcant vcndc
nia fua,& darc pauperib.& tollcrc cruccm fuam,&fe
hri[tuin,p.i.co.i42 2.d.e
i.spro voluncate lua pcr linguam hominis diuerfa pof
11 formarcvcrba,& iic arrcpticu aliquando loquuntur
J nna ignorum ficut purus lan us Lacinum: quod eft mani
Klmi fignuindxmoniaci,p.5.co. 182. e
fnu.csiofTtiiitcommoucrchumoresiriteriorum fcnfuum,
noiunr.&ficpoffuntadorgana fcnluumaliquasfor
M reducirc,acl1 vcmrcnt ab cxna.non folumin dormie
tibs,fcd criam vjgi!antib.&cp.i .co. 545. a. b
n'ics & li aliquando ab obfcflis corponbus recedunt , ad
\ ortationcmaliquorumlapiduni &heibaifi,& pronun
»nem carminum,& huiufmodi.non fit virtute calium ,
lecJxinoncshocfinguntuoluntaucvttcncant homines
ex.
in errore,p.2.col.i49o.f
da'rrioncs quibus eft permifla potcftas magis nocendi in tene
bris &c& nomina ipforum func Deber & Qucreb,& quid
dc hoc tenendum fit,p.3.co. 1 1 50. d
demones comunius apparent magis in tehcbris & in folitudi-
ne,quam in luce utl focictarc,quia fpiritus funt tencbrarii,
& pcr peccata occuha & priuara,& non per figna publice_ iu
fticia? faciunt quod,& faciunt quare,p. i.co.i 344-f
dcmonesperpactacum dminisinitatacite vel exprefle, ali»
quando coguncur a Dco ad dicendum vera , p.2. C0I.349.C
d^monesfoleiupleriquegentiliumcolereneofficiant,& ahos
exhortare vt proficiam,p.4.col.66o.d
dcmones multa dicunt 'hominib. incognita . vnde & propter
quid,&cp.2.col.349.c
dcjmones a Deo permiiTipoflvinthominibus aliquas ueritates
reuclare,& quomodo & qualitcr,p. 1 -col. 1 3 27.C
dcjmones in quib.remanfcrunt naturalia intcgra,&in quibus
conueniuntcum Angelis fan&is funt de militia coeli , eo
quod volitant pcr ccclurr. acreum,p.4.c.2 34.«
demoncs ceciderunt in hunc aerem caliginofum,quomodo &
quarcibi funt,poftiudicium auremdetrudetur in infernu
P.6.C0I.1357.C& col.i437.cltemp.3.col.2i73.b.ltemp.
i.co.26.d.e
demoncs fi habcrentcorpora fibi naruralitervnita, ficut dixfc
Apuleius-cjj fint anitnalia corporc aerca, non eflet impofli-
bilequodrescorporalcsineis faccrentimpreflionem rone
corporum,fed alitcr feiuit fides & Philofophus, p. a.c 288.
c.Item,p.4.col. 1 01 o.d
dc;monesaereadicuncuranimalia,quia corporum acrcomm
natura vigcr,nec pro morrcm diflbluuntur,quia preualet in
eis clementum aprius a J faciendum quam ad paticndum,
&cp.i.col.26.d.e
d^moneseoquod incis remanfeumr naruraliaintegrajintelli
CtuspcrfpicacitacccU cxperientia longi t£poris,nuiha? kiut
hominibusincogni." 8t dctal!husdn:inatcs,ab cisinftruu
tur.Aliquandoe iamdjtinonesad diccndu diuinis aliqua
vera a Dco cogunrur,&cp.2.c<>l.349.c
dcmoneF non nili vii uitc d:uina pofliint a corporibus expelli
immediacc.vel mcciiancibus fantftisangelis^quifrcquenter
in talibusfunt excqu(itorcsuoliu;uisclininc;,p.2.c4i9.b.c
indemones nullaresfcnfibilisauc virrus corporalis, potali-
quidagcrcdirede vclindircdtccumfintomnino fpiricua-
lcs fubftantiarrpcrquod poffmtadaliquid compclli,necper
confequcnsabobfcfIiscorporib.expclli,p.2.col.Ibid.
dctnonts cum fint intcllcc5tua'es fimpliciicrnon poflunt habe
rccorpor3fibivnita,ncculla corporalis creacura potcft in
eis aliquamfacere impreflionem, p.2.c-4i9.a.& c^i^.b.c
dcmoncsg:iudcnrfanguine,p.i.col.io^o.f
de-mones l'cmpcrfitiinufecumtrahereplurcs,p;3.co.i72i.c
d^nones quoidam cfle malos conftar,qui inuocatia magisjaf,
funt eis ad malum non ad bonum,p.i.co.i 3 36.C
da?mones ad maledicendmn inuitancur,non ad bcncdictndu,
p.i.col.i33o.d
d$inoncsdcceJoabicc5tifunr perfuperbiam: ideo oportet il-
luchomincsucnircpcrhumilitatem.fcilicetperuiamcon-
trariamp.^.co. 299.8
da?moncs(quorum uirtutevtuntui Magi)nonhabcnt potate
fuper aliquod corpus,qiiod eft minas grauo hordei feu len-
ticula?:vtdicunt aliqui Hcbrxi:fcd apparet irrationabiliter
dictum,p.i.col.55*.f.& lucidius,col 557-& i6o.e.f
dxmones quidam noltri non putant coeleftes uelfuper ccelc-
ftcs angclos fuiffcp. 1 .co. 26.cl.e
demoncs non fufli «ccjuales in nirtutc naturali , P.5.C0I.57 8.d.
Et fingulc; corum tuunc habent capita & (principcs fuos,p.
4.C0I. 2069. a
dcmonesfupcrbia?faftn rlariomncmilitie;fuepararuiaafcri-
bunt proprie uii tuti,p. 1 col. 1479. c
dv_moncsutrum uiiturcm lodie pollinc cxpelli de corporib.
obfcflis:Arguitur.Pro& contia,tum refponfion:' & folutio
nib argumcntorum,p. i.col.4i8.f.&tol.4i9.a.b.c
i
GlofBeOrdin.&Nicolaide Lyra.
«lamnati beat6 in rcquie vident,vt eos vidcnres;& confpicie-
tes in gfttidio,n6 folutti dc fuo fupplicio/cd cciam de illo-
rum l>oin)crucicntur,p.y.c.92 2.d.c.&quomodo hoc intel
ligeodu.quia non habetur dchoc certirudo.Ibid.& 92 3.C
damnatiquomodoconquerenturlninfcrno quce nolucrunt
hicpr*uidcre,p.6.col.9^7.b
damnati quod vellent v&hirc ad loctim clcftorumdi cflet poffi
bi!e,non eft dubium.Scd de elccris,tuiod vcllept ire fi cJlct
poffibilcad locum damnatorum,certuin cft,quod non,ad
manendumtvcllenttamenlreillucficnctpoflibilcad pro-
pinquosfuos libcrandom : & hoc fccuadum voluntatcm
naturalcm,8tc.p.j:.c.924.f
damnati nefciunt quid agatur in gaudio domini,par.4.colum
na ?37-a
damnati rccordabuntur facinora,norj »d confblationem , fcd
adaggregarioncm pcn* & qaomodo,p.4.co.933. b
Samtiatian&qtiomodopotucrutdicipatrcs fanc-ti in limbo
exiftenfcs,p.6.coI.i i7-b.c& 1 iS.e.t
c1amnati,ancadcmrationepofrintdici,qu6drediret a poena
ad gioriam,& quodbcatipoffentcadere agloria,p.6.colu.
28i.a.b.& 832.d.e
damnatificutin(us&cxtradefiqiicrunt,ficintus& extra pu-
, nicncur,p.3.col.86.d.e
djmnatlquomodo murmurabuntcontraDcum punirorem,.
& qimrc & quomodo nudabuntur oontcicntix corum iniu
dicio,p.4.col.2028.c
damnatprum pcrseivrcrna^p.^.col.nS.b.c
danatorum oitfnium do!or,quamuis fit infinitus , grauiora ta-
mcntormcntardcipiunt,qui multa iniquitatibus, ex fuis
qtfbquedcfidcrijs muenerunt>p.3.col.2 17.3
damnatorum pama cft a*tcrna,& quarc, p. 3.C0I.172 i.a Item
py.co!. 144.1*
damnatis pciias propria corum gignit confcientia . Sicut crh
qaamd;uhumoreftincadaucre,vermcs nafcetur cxputrc
dinc,ficetfipfamater>a peccatorura gignuntur fupplicia,
p-4.co.i62.d
dan,cxpatriarcha? nominae Dan,& tribus Iocus in quo habita
uit,nomen accepit,ubi hodie Panesrs,qua? quonda Cariare
aPhilippidicebatur undcIordanis,ideft,tluuiusDan, qui
tluit de Libano,p.4.co.i 282 .f
danidapud Hebiarosnonrcponicuiinrcrprohetas fed inter
agiographa,p.4 c r720.f
danicl admirabilirer fecir doclrinx in-jticm, p.4 co, 15 1 2.f
daniel folus Dco fides qui J nti prom cr?:iciuia Dci gi atiam fa*
ciattnduuni poftt»Iai,p.4.co!i; 1?. f
danicl di\5U;s cft uir dcfider;onun,id d'c ,<i>fiderans fcirc fecre
ta diuina?,& qnarcp. 4.C0I. j5o8«f
danici uidit non folum angcium apparcntcm , fed andiuit eu
loquentutl & intellcxit: viri autcm quicrant cum Daniele
uidcrtiiit folum angclum apparcntcm,p.4. co. 163 i.c
danicl habuit foiutionem quantum ad intellettum fcriptura-
rum ajiis occuitarum,quaf dicuntur cis ligatce,quia no pof-
funt uidcrc intcllcc^um intcrius,&c.p« 4.C0I. 1 56o.f
daniel fuit Iudseus nationc,& bis fuit mifTus in Iacum, quibus
dc caufis & pcr quot dics,p.4.col. ijjo.f
daniel pcrmiffus eft a deo capnuari per Regem Babylonis ad
fuihumilitatc,&ucc5fcqucrcrurfapicntiam,p.4.,cM4^i.r'
danielduplicipenahiitpunituSjVnap^namoitisAqMoiuoJo
aliafuitpxnafamis,&c.p.4.co.i790.f
daniel&fociicius proptcrjnuidiam&cupiditatem non fuc-
runtcum i!iisarioli5ads6iriufntcipretadu,p.4. cr?oj.a.c
danicl quarc non prohibuit ftatuam erigcrc & lllius adoratio-
ncm,p.4.ci;2i.c
danicl fuic honorc& gloria donatus ppfapicntiam a Dco Cx-
bicollatam.inrcgnis Pcrfarum,Mcdorum& ChaUIeorum
a tcmpore Nabuchodonofor vfque a tempus Cy ri,qui dc-
firuxit rcgium Chalda?orum,p 4.C0I. ui96.e.f.col.i joy.a
danicl triplici gradu honoris fuMimatus dtper Darium rcgc,
icilicetpofuiuo,compaiatiuo,<&fupcr]atiuo,p.4.co.i5:6i.c
danicl quando liberauit i>usanam,cuius£ratis, & fub quo rc-
gcaccidit,&c.p.4.col.i78j.c.t784.f
danicl interfecic Draconem cu picc,adipe & pilo,p.4.c.i7 ^
danicl non pcccauitoranuo pro libcrationclpopuli d caj uj.
tatc,p.4.co.i602.e
danicl cum cffcc fcncx & iam fcptuagima annornm , noi un
tantaeaufteritatisin fcficutiniuucntutciquando bibi [b.
lumaquam,&comcdi[ lcgnmina,p.4.co.i63?.c
danicl non legtur rcdiiffc de Babylonc in Icrufalcm , fed ja-
gisdicicurfepultusin Babylone, &cp.2.col.i 279. c
danicl cum focijs rcdiit in Icrnfalcm cum munerib. pofl i\
migrationem,fcct;ndum Hebra?os,p.4.co. 1 589. a.i>
daniel quomodo conlcquutus cft interprctauonem fool
ibid.
daniclis prophetia Propkirius ncgauit,fcd altcri cffcafcrH
dum contendit.p.^-col. 1 493 .b
daniclis intcrprctatio per feptuaginta rcpudiata cft ab cccl
quiadifcrepat multuin ab Hcbraica ueritace, par-4.col
1489^
danieli utrum intcliigentia occultorum fucrit collata petl
quemhabirum fibi infufum,p.4.col. ijoi.c
daniclt dcdit dommus fcientiam & intcllectum in omni I
grammacicatdedit &intellectum in oinni verbo,& uifi ■
&inuencuscftdccuplo fapicntiorquamfofpitc&Ph i
phi & incantoi es & miigi,-*cc.p. 1 .co. 1 3 5 9-b
dacucie nullus prophctirum apci tiusdc C.hrifto fcripfir , .^
col. 1493J)
dansutcarcatt«dio imerpcllansjnon ut reficiat uifccre
gcnris & meritum & rcm perdic,p.6.col.42 ^.a
dans iuftopro aka caufaquam quia opus Dci cft, non d; ■
darecaJjccmaqu^fngida?, tantumcft quantum fuit Zail
darcdimidiumpatnmonium,p.6.col.3i3.a
darc pcriiner ad rationalcm fcnfum,& aJ offercntis uolui
tem,p.3.c.436.e
darc ponitur aliqtiando profuftinere,& quarc,p.6.co.rt
Bcatiuscft magisdarcquam actipercquomodo int
eif ,p.6.coI. 1 200. f
darius dc quo meminic Aggcus prophcta in principio,cui
lius fucrjr,fcilicct anfilius Hyftafpis,ut dicit Iofephus
filiu* Afucri&'Hcfther,par.4.col.2i69.cItemtp.2.col
161 i.c
darius,hocnomcn quatuor habucrur,primus fuit filius /
gis,fecun<lusfilius Hyftafpis : tertius Darius dicTtus eft
gnomcnto Nothus,quem pr^ceffit fccundus Xcrxcs : q
tus fuit filius Arrian*,qucm intcrfccit Alexander & fuii
musjckrcgib.iMcedorum& Pcrfarum,p.4.coI.2 i6f?.a.
2i70.d^.f.Irem p.2.ccl.i6n.c
dariusfub quo defccit rcgnum Pcrfarnm pcr Alexandrfi
gnum,quidcbellauit cum,cuius filiiu fucrit, p.4. coli
datio ipirirufTantfi in figno uifibiii fuit manif flatio Ch
glonncatifedentisaddcxterampatns,p.4.co r 92 /,c
daciolegisappropriatur filio,liccr opcratrinicatis finrinc
fa:quiaillaqua: pcrtinenrad fapicntiam, appropuanu
liocuiu(modicitdauolcgis,&c.p.4.co.4oo.f
datio coturnicuai fiuc recrcatio,quomodo & quib.fuit .id
folationem bonorum,& ad mortcmtnalonun.p.^.c.iii
dathan & Abiron Deum in perfona Molis calumniantui
cepnonifqj rcum ipfum peragunt,p. i.col.i 276.^
daihan Core& Abircn curtcnadcglutiuit, partc.i.colol
1 277-b
da:um & frutlusquomododifTcrunt.p.6.co.6oca
dacu cxdantis cordeaccrpif ucl rcfmatur,p.i.c 113. b. In
dauid fuit primusrcxdetnbu Iu,da,muncUis pcrSamucli
&tuncregcs de illa tnbu fucccffcrunc , partc l-colui:
45 x£
dauid anfuerit cximius prophetarum& excellcntiorpro
ta quam Moyfcsc^Et arguitur contra & pro,cum rcipon
nc& fo!utionib.argumcntcrum,p.3.co!.4ij.4i6.4i7^ I
daui»
Ind
ex.
jjqiiomodocomparaturadalios prophetas noui Tefta-
T:nn (icut funt apoftoli & veterisTeftamenti,p.,.column.
U)i r-rophetia refpectu aliorum prophetarum in communi
iiduobusexcellebar,partetertia,columna439.a.Itemp.2.
d-9))-a- . . . , , . .
;u inter alias virtutesmaxime relplcnduit m eo manfuetu
d,p.3.col.66o.f
iu humilitas magna multis oftenditur,p. 2.col. 108 r.a
iui tecundum Hiero.Hilarium & omnes dodores Hebrai-
cc non fecic omnes pfalmos,fed maiorcm partem . Aliter
feticAugiirtinus,p.3.col.4ij.a.b.4:;.3.c.484.d.e. Eteluci-
kfccibid.e.f
uiabineuntcpucritia,patris fuipafccbatoues,& deinde
afmptuseltad militiam&c ideoftudio vacarenopotuit
vtietrice & ornatepfalmos confcriberet,&cnifi quisdi-
■fcientiasliberalcseumhabuiffe infufas,p.3.co.44j.d.e
rimoflonminnocenter,& licfuita Deo cxaltatus: fe-
0 vix<t inf ;Ienrer:proprcrquod fuita Dcocaftigatus,
o-5V-r
(uauitienturelaudcsDei cancbarin cirhara , non ad
(fokuioncm;icd ad dcuouonem,p-3.co.2i46. f
iunaterqua?raerir,nu!lamentiopenitus legiturinfcriptu
racri,qiiamuisdepatrcfa:peh"tnietio,p.3.co.iioi.iio;.
.col.io^y.b.c
irr.uis I vtcro matrisfueritprotccliisaDeo, finequa
■eJNone non fuifler natus de vtero matris, no tamen in
■omatris fanctificatus.p.^.col.pjyu:
latertrinomiusfuit.f.Ieftc,Ifai,& Naas,p.2.co.6io.c
■ iuuenruieaDeomagnabeneficiarccepit:qui extunc
■em,viium,& Goliarhgigantcm incerfccir.p.3.ci2 20.
fr-w-t;
Hbothominibusnuncupatusfuit,& corundem ratio,p.
I.1095. b.c
Hon motuscupiditatclucri vclhonoribus principahter
tpugnarccum Goliath.icd propcergloriam DcL&Ii-
ioncm popu!i,p.2.col.42 5-.c
ci, fibi nomen magnum quia fecit fepcliri Idumxos
|uosinp!io;&exercuitopusmik-ricordia?,p,2.c^(55.c
it inundtus in regcm,non ad hoc vt ftatim poflideret
,fedquando accedcretbencplacitumdiuinu,p.2.c.
4i4«f
o die quo uncltis eft in rcgem,ccepit pfulmos canerc,
1.414-f
i cotinua erat intentus diuinis Iaudib. p-3.c.947.f
cademmateriaaliquando fccit plures pfalmosp.3.
>3.c
tur coiumba muta clongationum,& quarc C\c dici •
io.Ibid.
fuit iiuimft.usprimoindomopacrisfccundo in He-
tcrtiofupercoru I!rael&cp.2.co.j 2i.c&col.638.f
nquamhi ritarirmatusinregnoitec icap >tens,(icut
onhiiuscins.p.^.coi.i 207.')
tui paupcr m rcfpcCiu ad Sa!omoncm,& quarcpa.
1097.^
vno lapide vcl tribus Goliath giganrem ftrauerit , p.
?74-f
bendoplurcs vxorcs,an feccriccorra mandatum fci-
uod rcx conftitutusde Ifiacl.non dcbebat(ibi multi
■evxorcs,& p.i.col^.Sj.b cltemp.i.col.^.f
*i vifioncaugcli percuricntis populum pronumcratio*
ieppuli,:Ic tcrntuseft, #deca:tero fuitquafilagmdus ,
c blefiebat vcftibus:& cx hoc fuit morusclainare ad do-
np-Egoiurnq;iipeccaui,p.3.col.476.f
m pcccamt mrando faceic milcncordiam ipfiSau-
'retcumcffcadominorcprobatum,p.2.col47i.c
Wn>cbatb;-;iatorc.scxrribtis partibus, vna eraunbus
<c.p.2.co.6-}%.f
iidnnlcgicui habuifll-viroiantemortemSaul, niiican-
wn-xccntos,p.2.col.io^9.c
dauid ordinauir militcs pCr duodecim cohortes.& in qualibct
crancvigintiquatuormiI«ab»!Iarorum,p.2.coI.ii2i.c
dauidrr.aocl]apnncipa!ucr,lcouutur m Paralip. in Reeum
quaruor,&cp.2.co! 566.c.t b
dauitanpcccauir,quadopromifitirc ad bcllum cum rese A-
chiscontrafiliosIfracl,&cp.2.co.493.c&coI.joo.f.&co
501. c
dauid in cithara fua malignum fpirirum compefcuit, no quod
ranta v,s eflct 111 citha > a/cd in figura crucis Chrifti , &c d
2.coI.4i4.e *
dauidafuamuentute laudes Dei canebat in cithara • cuius
- exemplo no add.ifibIurionem,fed a deuottoncm modi mu
(iciinuencifuntjp.3.co.2i45.f
diuid ego plus falrantcm ftupeo quam pugnantem , pu^nan-
di hoftem fiibdidit faltando coram domino femetfpfum
vicir,p.2.col.jyo.e.f.&col.io78.f
dauidnonhabuitprajcognitionemfuicafus, quar requiritur
adprophetiam,p.3.col.io98.c.f •
dauid pcccac.a fcpcem fcripta in vctcri Teftamento enumeran
tur,&cp.6.co!. t7i4.d.c.f
dauidpropterocium&incautumafpcclummulierisjuitinui
b tatusadadulcenum,&cxconfequetiadhomicidiumpro-
dito!ieprocuratum,p.2.col.57i.a.&672 f
dauid facio quid fcelcflius,quid Vria mundiusJircraliter.Sed
ad myftcmimrquod Datiid fantfu», quid Vria infidelius,
P.2.C0I.575.C ..*
dauid quare numcrando populum peccauit, p.a.coLio98. e i
datudvaldegrauitcrkgirurpeccaflc ,n adulleriocum L'cth.
fabcc,& homiad.o v , ,e,& ,'n numcrarione poPu!i,& tame
deiftisobnnuK.cmi!l!o;icmadeo,p.3.co).A->o f
dau.d reg. quomodo pcccaca d.mifla (int l} lurcs fucrunt reuc
lanoncs diumc,p.3. (01.642. d
dauid an nongrauitcrpcccauenr,quianon incrcpauir Amno
fmum dc ftup. o I iiamar,qucm ctiam vt videtur, dcbuit iri
tcrhccrepro;violentav!igi;1!sdcfiuratione,p.2.co.589.c.&
, COI.673.C * f..,:.^
dauidnoii rccctfic aciu:'a-ctimorc Abfalonjccftimore Dci:
qtiem lcietm (cpr.us otfcndiifc: idco ad placandum irani
Dci uoluic fehumiliarecoram Deo,p.2. col.6oy.c
dauidanargt.endusdtmendaciidnducendo alium ad mcn-
tiendum.Ibid.
dauid non futrrangreffusiuramentum Scmei : dum iniunxit
1 filio fuoSalomonde inortc eJus,pi's;coi.tf jj»c
dauid an fVccrit cqtia legem, corpora iufpenfa dimittendo in
p.mbul.s:cumiciipcumfir,quodappenfus m patibulo dc-
poriatur cadem dic & fepeiiatur,p.2.co.64o.d. & p. i.colu.
iy^r.c .
dauidinfticuirducctoso^oglntacacatorcsad.diuinaslaudes
. cancndas cora arca Dornini,p.3.c.675.c. Item ^.2.^589.3
dauid m vigimjquatuorfortesLeuiticam nibum & (acerdo-
talcm or(i!ncmd!icribuitur,oftendcns ecc!e(iam feccidota
Jcm &rcg!arn dign.r.ucm habt-re plene,& icgis & ei-aiigcln
do^trmamperfcctcicruarc,p.3.ciiii.ciii2.d.&c:iii5.
a Ircm P.3.C0.675.C
dauid quan .(ofecit diftinctiones& numerationes Leuiiarum
eratquadragcfimus annus regni fui , & vltimus vitfcfiia»
nam quandoincepit rcgnarecractriginta annorum^p.a.co
,lum.2iy.a
dauid voicnsampliareculrum Dei,;ordinauit de vigintiqua-
tuorgcneraiionibus viginciquatuor facerdores,qui fuccei-
fiue [crui! cnt pcr hcbdomadas in templo Dommi.p.y.col.
669.c.bcmp,4.co.2 23o.f
dauid duplioi .n^dciobttiljtdonaria prodomodomini cdifi-
Ca.l.i.i, p. 2.CO. 11 20. f
daui(ce.r,ricaruscftdcexaud!tionc:orarionisproprera:difTca
tioncm a!rans,& proptcr dcflenium ignis de cselofuper ho
Ipcauflinri fiium.p. i.col.3 <6 f
dauid in fpiritu vidirfuturasoctogenerariones.&cobillisrc-
cnyiu ibum adiarafUM prxfcindcndum,&cquarcPfalmos
fccitintiruUtos Pro odaua,&c.p.2.col 1029.C
i 2
Gloffac Ordin.&NicoIai de Lyra.
Jauid prodedarationediuina? fapicnrir non eft vfus crcatu-
risfpiritualibus,cuiufmodifuntangcIi,quianon funtvifi-
-bilcs)fcdcorporib.coclcitibus,qua?funt manifefta omnib,
D.3.C0I.555.C .
dauid vnde iic infrigidatus,cnm fuerit bene complexionatus,
ncc in tam magna feneftutc conltitutus,p. 2.C0U7 i.c.67 2.
f.&col.674-f , . . r , , •
dauidprxuJditfccundumlla.Sa.in fpintu fe habiturum in
prcfcnti tabcmaculo Dci,& in futuro tabcrnaculo , qvu eft
focus fanctorum,p.3.col.86y,c
dauid feeundum animam & carnem defiderauit Chnftum vc
turum & nafciturum de feroinc fuo.p.3 .col.876.cf
dauid quarc adolcfcenculam appctijt vt calcricicr,cum muho
grandxuiorespatrescumvxoribtis vctulisnon refrixerut,
p.2.col.67i.c.tkcol.679.b ,
dauid degcnerum filium & fratcrno fanguine obluu ad vnms
muliens petitioncm domum rcccpit,p.2.col. 597.3
dauidformamEuangelicam gercbar,dumpcenitendo& con
fitcndoabluitculpaiP.&icgalemeuaiit(cntcntiam,p.i.co.
1083. b
dauid lufciperebellumcogcbatur in quo& vineere & uinct
^queillimoicitumerat,p.2.col.62 3.b
dauid Saukm dormientcm intuetur,p. 2x01.487.8
dauid fencx vincebat corpus anirni alacritate,p.2.co.645.a
dauidquoniammulierem quccerat invirili poteftate tanqua
ahenum regnum occupauerar,proptcrca qui ex vxore ei na
tuserathliusiefurtexit tyrannus volens arripere regnum
patris,p 2.col.620.d.e
dauidmagisciatilliciiusneiniuftammoitem inultam relin-
qucretquam quofuammortemdelcret,p.2.col.538.e
dauidindilcc.tioneini»nicorurnnon fuitimpar Paulo,par.2.
col.6i5.a .
dauid facrorum canticorum pocta,citharaexinfania Saulem
regemliberauit,p.2.col.4i8.d
dauid Dco prouidente lcgitimus rex neque proditor neq; ho
ftis patrix iudicatus,p.2.col.505«a
dauid perculfgs*verbisSatraparum receffit mcercnsab Achis
p.2.col.507.a.b.c
dauid conu iftatus eft propter mor em Abfalonis filii,p.2.col.
628,e
dauidcontraGoliamnonarmatuscaditvtaperte virtusDei
oftcnderetur,p.2,coJ. 429.3
dauid quod fimulauit inlaniam & oetera huiufmcdi , mcnda-
cia iudicanda non funr ild aitioncs locurionefqae prophe
ticae :,d ei qujc vera funt inrcihgeda tifciend3e,p.2.c.458.e
dauid forrirudo & con(tantia,p.2.col-46o.e.& 461. a
dauidaimatam dcxteram indignationccomprefrerat,p.2.c,
4§2-d
dauidde priori fuaconcupifcentiapoftcafa&us eftcautior,
p.2.co'-66j.b
dauidcumpanespropofitionis manducauit in vnodomino
Icfu Chnfto & regnum & faccrdotium futurum fignifica-
uit,p 2.cal.457.a
dauid figurauic iacerdocis perfonam,p.2.col.457.a
dauidcuinparumper ncglexiiTet m peccari prjecipitatus eft
Barathrum,p.2.col.57 i.c
dauidfugitodiaSauhs nonrelinquensterras , feddeclinans
contagarcgisinimici,p.2.col.447.b
dauid fugiens afacie Saul pnEfigurabac Chriftum dominum
p.2.cul.448.d
dauid du m exilium eiicicur factus cft illuftrior, p.2.col.448.d
dauid polt bella epiuicion compoiuir,pa. j,col.647-b
dauid quomodo fe dicat inucniffe cor fuum.p.2.co. j 59.3
dauid in poftcritatem Saulis beneuolus, p,2. col.565.a-b
dauid pia^ceperat lamenrationes fierifup Abncr, P.2.C.533. a
dauid 11011 dimifit Michol, fed. patcr eius eam jniqueabdu&a
altcri dedcrat,p.2.col.5 2 8.d
dauid qm Sauli pcpcrcit NabaJ conatur occidcre,p.2.c.479.b
dauidcumiaraifcctranfgrc}fu\cftiufiurandmn,p.2.columna
481.2
/
dauiddupliccmdcbcbatmorrcm na& adultcr & hom
pcrltg.minrcrimebantur,p.2.c(^1.582.e
dauid morirurum filium dokbat morruum non flebat , t ■
col.58j.b
dauidfacinorevtriufquefiliipunitur.p.2.co!.59 .c
dauid fahabat anre arcam docc ns contrirum rcgalis pot
n6habenduvbiHeligionicxhibectiiobfrquiu,p.2.c.5
dauid cantauic ante arcam non pro lafciuia , ied pro Kcl
ne,p.2.col.c47.c
dauidcurcapiralcm yccnam dcintcrfeftore Abncn no
piit.p.i.col-jj^-e „
dauid afiliomaicdiausperfccutus &cclpitcictusnolui
dcrc,p.2 col.6i3-b
dauid fc morti pro dommi ira pl.icanda promptus obiic
profalutepopulitaborannsdiuina: vltioni paratus c
p.2.col.67o.d
dauid quando populum numcranit fcipfum condemnai
deo veniam affrquitur,p.2.co.667.c
dauidnonadulteraifetalieniius thorinifi mulicrcm m
lauantem dc domus fute intcrioribus vidiifct, p.2.cof
571. a
dauid a Saulis difticulratibus & aliis hoftib.liberatus qu
atiecutus diificihus incontinentis cupiditacis bcllun
fuseft,p.2.col.57j.b
dauidgenuitcxfeduosfiliosaliuminceftum, alium P;
ftam,p.2.co.589.a.b
dauid pcenitentia dclifta fua correxir propterea inucn'
exanimi Dei iententia,p.2.cn. 579.3. b
dauid dcbitum fibi imperium diftulit,p.2.col. 522. d
dauid audita morte Saulis accrbe cft lamcnratus,p.2 .col
dauidpra'ce['tal<giifupcrant,p.2.co.5 i6.e
dauid mceftuTuno percuilus cft nuncio audita morte Ior
p,2.co!. 517-1
dauidpeccauitcjuod folcnrRegesfedfleui, &pcenitei
cgit,p.2.co. 57 ia
dauidpetiuitaquamde ciftcrna Berhleem ncn deiider
(cd vt tentara an illa fortes inuemn poifent qui adfef
p.j.col. 1064.^
dauidTeliquit metropolim fugiens & a facic filii fui Ab
P.2.C0I.604.C
dauidpatria; finibus pulfusfngiebat hoftem qucm opta
Herodcm,p.2.col,9o6.e
dauid fugiebat non vt qui tiperet,fcd vt qui filium cauci
cidere,p.2.col.6o6.d
dauid non in Beth!ecm(vt qnidam putant) fed in Icrufa
fepulcuscertarationemyitcrii,&c.p.2.col.i35i.c
dauid quomodo dcclaratur quid fuic ex infcrno lnferier
tus,p.3.col.io98.e.f
dauid& Pctri peccata ad hoc fcriptuta funtindita,vt cl
roinorumf]truinamaiorum,p.2.col.52 7.t
dauid ipecialitcr nominauit Amafe,quia paratusciatr
reofrenfam,ficut& Chriftus poit rcfurrcaioiicm ibai
angelumexptelfit Petrum fpccialitcr,p.2.col.63<'.f
dauidiu curiafuahabebatcantorcs&cantaiticcs, inftn
tis & vocibushumanis;Namtalibuslicitun- cft vti pi
creatione virium anima? modcratc,p.2.col.637.c
dauid venicns in Ierufalcm,rcpcrit fe clfc fcedatum in v
bus fuis:per Abfalon:ideorcclufitcas,prouidenseis <
Ctu& veftitudupliciratione,p.2.c,638 f
dauid pcciuit aquam, non proptcr concupifccnriama
(cd quia volcbatexpeririaudaciam fuorum : quam t
biberc,fed libauit eam domino &cp.2.c.66o.t
dauidis cxccilensinfania,p.2.co.46r.a.b
dauidisadmirab!hsadmonitioquamfccitfi[io,p.2.c.ii(
dauidis Kegis clades viccrunt omncm tragediam & onu
bulas,p.2.co.588.f
dauidis pietas fcmper eum Deum fufcjtandi bella gercb
quiefcebat, P.2.CO.4664
dauidis verba aduetfus Scmci & Abifai admiratione d p
p,2,co.6i4.d
Ind
)aidishumaniras&pictasinSaulem,p,2.col.473,a.b.c &
44-f
auli iuffit Deus vt primo afcederet in Hebron,p.2.cy 2 i.b
aulem Deus in virtute exercct fuadetqjne fuis fidat virib.,
f(!eiusauxiliumexpc(Stct,p.2.c.542.e
iu!em a?dificare domum orationis non permifit Dcus p.2.
c.ji.c
auiemdiuinitate quadam prarditum imclIexitSauI,p.2. c.
4?.a
iUiemimmaaitashoftisnonexterruit,p.2.c.428.d
wiem quidam reprehendunt quod aures prebuerit iis qui
sd cret Sibas,p.2 .c.6o9.b
mj petiit a domino Deo terari,vt eius innocentia fieret a-
linnanifefta,p.3.c.6o5.c
jii oftendit homines effe peregrinos,&quod patria noftra
wpria no eft hic inferitis, fed m celeftib. & hoc etia intel-
lccrunt patros antiqui,p.2.c.902.e.f
aiorandodeumallegatdiuina: exauditionis decentiam
■ltemrationib.p.3.cio93.r
}fecit aliqua vota fpecialia Deo,vt liberaretur a pericu-
juae defidera>at implere,p.3.c.838.f
exanguftiis&doloribusvenitaddefenfionem,&pre-
ixit feptuaginta annis.qa triginca annoru erat cu re-
gircccpifrct,&precise4o.annisrcgn3uic,p.3.c226.g
.ul fugies Gcch,& agnicus a Philifta>is,ductus eft ad Achis
rnterrkcretur,propierquod Dau:d in pcriculo politus,
fiiulauic fc infanum,&c. & ideo Acbis tanquam infanien
tci cum eiecit,p.3.c.659.c
■bis legirur fugiffe ad fpeculum Odolam, vbi venerunt
mimilIiquierantdecognacionefua,&cpar.3.co.323.e
Jbislegiturnotabiliter peccaffl-,primoi,i facro Vrisfe-
ldoinnumcrationepopulj,p.3.c.699.7oo.
quinq; modis contra Dcum Glcitquir,pr<mO adulceran
'rcundopeccac5celarevolcndo,certiofaifum ru'iede
icendo,quarto Vriam milicem fideliffimum proditore
rficicndo,quinto plurcs dc fcruis interimendo,& fic^p
imnib.orauitDeumfibimifereri,p.3.c.798.f
anftus & Ezechias dcuotus nominantur nominib.co-
i®uli,propternocumentaqua? feccruntinfidchb.
' Sanion qui in catalogo fandotum habetur, nomina-
oluber & ceraftes,p.4.c 1 6o.ci7o.d
k Abrahamingenealogia Chnfti ponuntur duo pa-
canquamradices,quiaadiftosfada eft fpecialircr dc
:/xo promiffio,&c& preponitur Dauid Abrahe,& qua
.5.C.33.C
nde&aquooriginem&polimirarii nomen duxiffe
ur,p. i.c.826.c.f
Daniel,iimiliter& Iob,cum propheta? vcraciter fuc
uarc int cr prophetas a bcaco Hieronymo in prologo
itononcuumerantur.i^t.c
iko aliquando ccnecur mareriaIircr,aliquando tcrmi
ue & locahtcr.p.4.c.i746.f
unularc noneftconltricti fedliberi,p.3.c.356.c
»n>ulat qui via eudo vel redeundo conculcat,p.i .c.2 86.c
■cQucrcb,funt nomina daemonum,&pnmo cft eis per
niapotcftas magis noccndiin tcnebris, fecundo mauis
n lcridic fiue de clara die, p.j.ct 1 49. c
>ilas accipitur generalircr vel fpeciahter,fecundu rotum,
vticcundum partcm,p.4.c.269.c
»itm cxigcre abeis qui non poffunt reddere.fi impium eft
tnagis ab his quis non dcbcnt,p.4.c47 2.d.c.
ii pccunic alicui rcpetereconcedicur,ied dcbira peccato
ru.eccnci veniam nunquam iuftc ncgauuiSjp.j.ci 3 i.b. c
)" an in anno fcptimo rcmittantur cantum non pcccnci-
3iio!uere,p.i.ci8.f.Etexcrufius,C549.a.55o.d
»1 . non foluca debicorum heredib.negantes,a moi tuis vc
mtc_mqua'rcrcdicuntur,p.i.c.i564,f
W >ru male folctiu excufacioncs quas fingut,p.3.c. 2 1 2 2.f
>i»r nofter t fficitur proximus cum m nos aliquid peccat,
ex. )
x quiapeccata debftavocantur,&cp.i.c.704.d
a Debicore pignus accipimus,cum ab eo qui in nos peccauit,
peccaci confeffionem tencmus,per quam retaxare pe ccatu
poitulamus,p.i.c.704.d.e
debicores fumus Deo u\ rrib„f.ad fidelitatcm, reuerStiam, &
famuiafumdebitum,adqujtriaprimadccalogi prxccpta
nosobligant,p.i.c556.b r
debora docuir,non folum viri auxilio viduat non coere,yeru
eriamvirispoftecircfubfidio,p.2.ci76.d
debora? virtus quanta,p,2.ci77.a.b
debora piouocacur,vtexpergifcatur in fpirjtu prophetise 'au
dis & non eftalaudib.Dci,p.2.c J77.a.b
decalogi pra-cepta aptantur Pfalterio dccachordo, & quarc,
p.3.c.2i7i.a •
decalogum implere pojTunt quos iuuat gratia Euangelii, p.i.
C.1203.C
decaluari quando homo incipit,dkitur habere feneftram vel
feneftras in capillis,p. i.c.i 0.2 5.C
decanus eft qui pra?eft fupcr dcce homines,&cp.i.c.665. b
decapohs,eft nome reg'onis,cuius vna pars eft vltra Iordane
aliacicra,p.5.c.559,c
deccmpr£ceptalegisquomodofintdiuidenda,vtrufintqua
tuor vfq; ad prarceprum defabbato qua? ad Deu pertineut
& reliqua fcx ad homincm.&cp. 1. C.665.C& 666.f
decem rcquirebantur ad minus in Sodomis,per quos vix fal*
uarcatur qui habitabant Pentapolhnunc a*u duo inueniu
tur,Moyfes & Aaron,qui fuificiunt,vt totagens Ifraelita-
rum faluetur,p.i.c.697.f
decem trib.dicuntur Ephraim,Iofcph,Samaria,&c.& quai'e,
P.4.C.1701.C
decem trib.captiuata? funt a Salmanafar rege Afsyriorum (a-
lias Chalda?oru)& in mocib.MedorQ locata\Ibid.ci697.b
decem trib.quxdicuntur Ifraehvfquebodiein montib,& vr
bib.Medorum feruiunt captiua^duar autem que. Iudas di-
cuntur a Chaldxis captiuatc,poft triginta annos in terratr»
fuam rcdirere,p.4.c. 1 2 5 3,a.b
deccmber qui ab Hebreis vocatur Casleu, in medio hyemis,
pluuiahs & tempeftuofus,p.2.c.i337.a
deceptioquoc&quib.modisproueniar,p.6.c.ii6.e
decipcrequemlibecj&abaliodccipipoffenoo multam diffc
rcnriamhabent,p.4.c.2373.a.b
decima quedam fiebat in trib. annis pauperib. diftribuenda,
ne Iudei pauperes cogcrentur quaercre eleemofynas a gen
tihb.& qua?dam oblaciones a diuitib.& qua?dam depoiita
queconferuabanturin?rario,p.4.co.2349.b.c.240o.d.
Itemp.i.ci547.a.&i62i.c
decima quadruplex dabatur,cui & quarc,p.4.c.i45 1. a.b
dccime trcs crant,vt dicunt aliqui , vna crat ad fuftcntationg
Leuitarum fccunda erat de noucm partib.refiduis,&cter-
tia fiebat tertio anno folum,&cp.i.c. 162 i.c
dccim? & primitie quodamodo intcr res facras computantur
quia determinatur per lege dcberi ei miniftris,p.i .c.1193 .c
decim? de minimis,quauis no cffent foluede de neceffitate,ra
menofuitmalupcrfolucreillastfcdbonu^&cp.i.ci^^i.c
decimas facerdotib.deberi a quibus populus benedicirur co*
probaturexemplo Abraha?ante|cgem,p.i,c,2o5.c
decimas & primitias atque oblationcs dcputauit dominus fa
cerdotib.p, t .c n 93.C
decimas duas faciebant Iudei,vt dicunt aliqui qtiolibet anno
deomnib.bonisiuis,&c,Sedhocdi(3um non habetur ex
fcriptura,&cp.i.ci53 3,^
decimas cjui f oluit altcri,in hoc dcfignat fe imperfeclu, &'al-
terumpcifcdtum,retinensfibinoucmpartes,dando deci- '
mamalteri,quciignatpcrfeaioncm,p.2.ci4o6.f
decimasEcdciianon rcpctit adfcandaIumvitandum,vbino
cftconfuctumdccimasdarc,p.y.c.5y.f.&c.2 2.g
dccimas animalium & rcrrc nafcentnun miniftri Ecdcfie ha-
bentp.4.c.99,g.Itemp.i.ci296.d.c
decimare cft dccimaw partcm darc , & noucm fibi rctinere,
p.4.c.427.d
GIoffacOrdin.&NicoIaicle Lyra.
Dectmationem infcr-t in horreum Dci moraliter qui de om-
nib.opcrib.fijis quidquid eft ibi perf cdionis, attribuit di-
uinas bonicati,&cp.4.C2 2oo.r
dccimA;io;Ksomniumfrudum,&primitiua omnium pcco-
rum quomoJo iubct dominus non manducari nifi m ciui-
tatc vbi tcmplum erat,cum cas Lcuicis dan in lcge prarcc-
pit.p.i y 27.C.1 5 28.f
Declinarc ad dextcra quid fit , fimilitcr quid fit declinare ad
finiftram,&cp.3.col.i622.c
declinatio in gramatica ficut cft dc cafu in caufam, fic decli-
natio a iufticia ett reucndo dc pcccato in pcccatum,p.3 . c.
dcclinandum non cft a vcritatc in iudicio proptcr maiorcm
partcm iudicantium,nccproptcrmaioremauthoritate ha
bcntcs,p.i.c.7io.d
declinandumeftfcmperindubiiscafib.intermifericordiam
&iufticiam,adinifeiicordia'paitcm,vceciam notat Rab.
Sal.p.6.c 1269.C
decietumiiprodecerminattoneccclefisehabeaturde fufcita
tionc Samuelis,tcneda eft pars ifta determinate,&cSi au
tem non iit dcterminatioecdcfixvideturprobabihorino
dusdicendi,quodanimaSamuelisvirtute diuina &eius
difpenfationcapparuerit,&cp.2.c49y.b
decorum femper cfle vtile.p.2.ci J92.f
decurioncsdicuntur,qui funt dc curia alicuius magni princi-
pis,vcl(iiiifufcipiuntcuramplebis,p.y.c.649.c
dcdicario bifanam potcft accipi,vna in fpe dciiderantium &
mundantium oculos cordis,alia in vita futura,&cp.2.col.
dedicaiio pnWtempIitcrnporcSalomonisfadafuitlin mcn
fe Septcbn,a!ia poft reditum Babylonica? captiuitatis fuit
in vcrc,p.4.c.2363.a.b.c
dedicatio tcmpli Salomonrs prima,fecunda,& tertia, a quib.
facU-ftintj&in qmb.temponbus.p.j.c 1262.3
dcdicatiotempliprimi&fecundi,videin Encenia.
dedicationistcmpli feftuminftitutum eftcelebrandum per
Felicem Papam,p.6.c2J5.b
defedibiluas impiorum vt notetur,datur exemplii de fpuma
aqux:& fumo,& hofpite vnius diei,qux ftatim diflipantur
& danturobliuioni,p.3.ci90o.f
DcFeaus fimplidtcr folet accipi iu malo,ficut profcdus in bo
no,ni(iaddaturin quid,p.3.ci375.a.b
Dcfedus quos &iquales aiiumpfit C hi iftus in perfona^ppria
&quodammodoinpcrfonaaliena,p.5.ci62.f
Dcfedusquidamfuntlcicntix&gracia^quidam ignorantia»
& fomicisinclinaiitisad peccatum.quidam oui iequuntur
toram naturam humanam.quidamqui nonfcquuntur ,&
ifticontingunt dupliciter,&c.p 5-c.i62.f
defcndcrc nunquid non potuit Deus populuma dcemonibus
yimc[j corum compcfcere:quid opus erat vt veniret ad Ba
. laam.prohibcrcc dxmones,ne vcl tentarent Ixdcre populu
Iiiat:i,p.i.c.i330.f
deformitas corpoialiscaufatur vel acaufa intrinfcca, velcx
dcfcdu matet ia?,aut efKaufa extrinfcca,&cp.6.c.873 .a b
defraudans bona alicna non rccompenfar pcr afriidiouc fui
corpori;>inieiur,iis:&huiufmodi,velpaorariouc rcl gio
forum quib.bcncfacit,&ponunturcxepla,p.3.c2 14^..
defraiuiaspro:;imum fuum m negationcdciK fici iei 4y.«j$o
cunqucaliopcrfraudcin v.cl violentiamh. bit >, qu.ditcr
tcric:uiaJrcitirutioncm,p.i.c947.c
deiimdisqua- &qualia, quib. & quandoprofunt adiutoria
qua?a viu ofTeruntur,p.4.c.2577.c
dcfundi maximc amici,propccr fpem refurredionis^modcra
tc lugenJi furir,de amicis enim mortuis non dolere,duri &
infcnfibiliscordisvideturefle,&c.p.3.c.3i.a.b
•edi primapoena,quod (it fugitiuus dc loco prnprio,&c.fe
undacitp!matioi*ucfubftantia;,p .3.ci82.f
deicasooncitcommumcabiiiscrcacurx.camenaliqua fimili
tudo^p.ucicipacio.p!iiiscommunicacurei,p.i.c 537. c
dcitas propric no cft nominabilis a quacuque creatura, quia
deicd
c
eftincompreheniibiiisabea,p 6.c-532.f
dcitas Chn>ti rcftificata cft verbis & tadis^p.^.c^pi.f
deitas an & quomodo fir nominabihs a crcatura,licet fi L
prchcnlib(lis.p.6.C526.f
deitatis non eflemns participes,nifi eflct ipfe noftra; mth
ratis,p.3C.2633.c
dclbora quo crat cu Iacob,ipfo pergcnte in Mcfopotantt
ria? quc; camen remanferat cum matre ip(ius,p.i.c.3t b
dclbora muhcr prophctifla vox Lapidorh , iudicabic a
&cquaerirurquidhabetifta fcnpcuradodrinx vd ci
patioms vcldifclplinas&cp.^.ci^.c
dcledar nos dominus in factura iua, f in decoreipiius n
dialis fabrice,& in obcdientia & in difpoiitionc, & i\
fis,& jn effeaib.& in opcnbus manum quib.vtor ve
miror,p.3.cii 59. b
deledari in dominocft dcbonitarec'ius Iadari,quaefig
cognitionem & amoicm,p.;.c.685.c
deleitabile eft vnicuiquequodcoiifonat cius habitui,p
2111.C
delcdabilium carnis & mudi , indcbitus vfus,fignificat|
porationcm vini,quamaximcdccipit,p<,4.ci90 5.c I
dclcdatio opere cft figiium habit us gcnerati vcl acquii p
C.1351.C
dcledatio induci: ad forcius opcrandum &meditan<
C.1351.C
deledatioeftinfcnfibusextcrioribus vfqucadcorrcdi i
ficeconucifo fcnfus & motusdecordcproccdui.
riorcsfcnfus,p.3.c.i7i9.c
delcdacioproueniensex fupicmiaeftfbpcriftitiam (|
vmo vclmufica,& quarc,p.3.c.2i79.c
dclcdario carnalium paffionum fortius militatin mc
noftris quam ftudia virtutum,qiif fumma cordis,&.i
riscontririoneacquirunrur,p.i.c.i505.c
deledatio culpe. vt nuiia nos poflit puiiarc,dum a.lhuc -
corrupribilispodcrcgrauaci iumus,(ic viucicno va
p.i.c.409.a
delcdatiobonorum intcircnislicetbop.is.qi'areaDe(
mifceturamaritudintb.p.3.c.7i :/b. c
deledatiopeccaci veriuidiciruram irirndo,p.6.c.446.(
deledatio pra?fentis vita? diciturpanis^p.^.c^i i.b.c.E
turlectulus.lbid.f
deledacionccarnis qui in occulco pedoris celar,facilei
pam praua? actionis exorbitar,p. 1 .c 1 3 66.e.f
deledacione finiftra viri fandi cum pulfari i'c fenriuntdf
qu^ formoefpeciesadmcncemingredicui) difciplioas
gifterio lumina reftringunt,nc praua? cogicationi viiil
nocinatafamuletur.p.2.c84..t
deledationes corporaks in alia vica fehabiturosjicet a f
Iudforum credant,commu licas tamc cormn hoc'^B
refpuit.Eftenimcomra ill id I(aie,AiecuIonona^B
nec aurib.perceperunt qux preparafti cxpcctanti
p.i.col.ji.a.Vidcctiamludaforum cradiciohcs Fhj
dicas.
deleri de libro vitaequomodofieri pofficcu (Iridem qu d
uma prxdeftinatio.q a,' cft immucabilis,p.i.co
delcri de libro quomodo Moyle^ a domino pcti
libro^&c.p.i.ibid.
dciiberacio qmd lignificat,;-).6 c.t46.f
dclibcrationc qtii cohxrct vcl cou-rit cum voluntai
adrerrii pronis,rcus cft morris,de hocfig!ira,p.i.co.i(|
delibcrare cft quoddam diccrcp. ?.c.64> .a.b
Delicatadicebantanciquisdiisconfecrata, qu? nucdfc ;
dedicata.p 2-c 5 3 i.a.c
Dclicaci vocanturji qui opib.ac rcb.abundjnr.p. |
Dcliciajcorporalescumnohibcnturgraucin !c
acccndunc,cimvcro habi:x cd;intur,conicdvii:c
nus in fafbdtup facictaiem vtitmir.&c.p.^.c.i/^^-c
Delicif inclinanradadum hixuncp.6.c.7i?.c
DclitnsaiTuctu.sad cibmn abomni humanitacealicnim) d
bu,p.i.col.i636.d
Dcliclu
Ind
rliilum duplici mododicitur,parte i.col.942.d.&col.958.f.
&C0I.959.C
:litfum&peccatumdifferunr,p.6.col.5i7.b
ji&utn Deus delet,fed multum non deferitraut enim homo
in fepcenitens punit,auc Deus hec cum homine vindicans
percutit,p.2.col.582.e
licta folent capillis capitis aliquotiens coaptari, pleriimque
arenae maris /& quae differetia inter has comparatioues, p.
I2.C0I.1267.C
llictorum prcetei itorum memores efle debemus etiam in leri
tia,p-4.col.794.c.f
kiaquerc facit populum facerdos , & intelligitur dupliciter ,
p.i.col.952.f
{inquimus nonfolum perexce(Tum,fed etiamper volunta-
tis pefliraxdeiiderium,p.4.col.i033.a.b
linquentisanimuscorrigirurpertrifticiam vultus, P.3.C0I.
i-i^.a.b
jjubra dicta funr,a Jelcndo,e6 quod ibi putabatur ablui ani
fciajP-4-col. 5 1 6.f.& 7 17.3
|ubravnde& quidc!iciinrur,p.4.co.5i6.f.Etquomodoibi
lormiebant ad habendum rcuelationes in fomnis. Ibid.
Jmentare quid cft,p.6.col.io68.d
iiarius numerus elt primus limes numerorum, & fequcnres
numcricomponunturexdenario pluriesfumpto, &cldc6
denarius bcne (ignificat vniuerfitaten^p.j.col.^i i.b.c
em,p.4.col. 1 S^z.clrem P.2.CO.1405.D.C
inarius dicitur eo quod valebat decem nummos vfuales,p.6.
lrol.i252.f.Etconttnerein lcrcgisnome & imaginem con
fceuit.p.2. col.i 36. a.Icemp.i.col. 5 5 7. c
■arius aeternae virar quatuor partib.f undatur, p. 5. columna
|}6.e
Hus fupcrna prxmia de(ignat,vbi humana natura in utra
efubftantiafuaiinmortaliccrfublei:ara,iii diuince vifio-
is pra?(entialjeta:ur,p.i.col.775.c
riusnocatmulcicudmem adhaeientium Apoflolis ad fe-
nendum Chriftum,&c.p.4.col.22 31. c
narionumeroterminantur verbalegls.Denarius.n.exo-
onarioconflat& binario, vclex feptenario & ternario
•1 ex fenario & quatcrnario:Et horum fingulorum myftc-
' P.1.C0I.1519.D
minacio trib.fh cx parte patris & non matris^p. i.cokim.
3-c
espro vetbisaccipiuntur,p.i.col.i 122.C.& ciy^i.f
cibum ad imcriora traiiciunt,p. i.col. 1694^"
diticrfum eft officium,& illius moraliras, p. 4x01.947-0
dinationon potuiccflcin viribusiufciionb.niiiprius ef-
in ratione,idco ferpens non tentauir primo dc comeftio
fed dereflr;ctioneprxcepti,p.i.col.87.c
'jnatio parcis irafcibilis primo & maximc apparec in ho
:idio,(ccundo in quibufJamaliis quaeproceduntexran
>rc& odiojp.i.col.i 567. b.c
ficum accrpimus a Deoanimam noftram & corpus, & g»
>iitummaius,animaetua? imaginem & fimilitudine
incommcndauit.hoctaminregrercftituendumeft qua
econflatcfle fuiceptum,p 1.C0I.947.C
catc iiuccxhottatioiuftorumpotcs eftapud Deuquia
xa :;vel lalre ceperat pena comminata, P.3.C0I.2049.C
yoiuiti moduseltincedercincliuatocapitCj&quandoli
uturcaputcleuare,p.i.col. 1 137.0
atidiuinocultui&ftudio debent prouidcri de victu&
jjftuuabhisquihabent curam gercreciuitatis,fiuc com-
ratis.p. i.col.439.c.Vidt : in leruientescommunitati.
|ohumanaillumfacitDeoproximum,quemabhunianis
pauicatiU.viro: lunocentia leruatalicnum , p-3-co!. i4p.c
pbriileetiamdicicurquicontemnituidercdi&aanriquo-
: creditinucnirciapietiampcringenium fuum, pa.3.
C'i. 170>[>
-'Ci prfapictiamquamqua?ritnoninuenit,quia & fi apcrre
c ntra Hius ftulciciamdifpurandoincedas,nefcit incellige
Iquaedicis.Ibid.
c-x.
derifus quid eft,p.3.co!.736.d.c
dcfcenfus pluui^&modusimpetrationis perHeliamprophe-
tacftdiligentcrnocandus,p.2.col.82 7.a
defcenfus ignis iupcrfacri(icia& illa confumes,fuita. Deo,<j
fuit (ignum accepcaciomsdiuincjicucdcfacriricio Abel &:
defacrificio HeIifiinmonccCarmeli,p.i.col.8y3.c ■
defcripto quadefcnbebacurvniuerfusorbis, priinu incepta
eft in Iudxa,quc e(t in medio cerre; habitabihs,p.j.col.3 69.
C&C0I.707.C
defcripcio fadta tempore AuguftiCefaris nonfuitfolumfecu
dumnumetumperfonarumfcd etiam gencalogiarum, uc
fcireturnumerusdetcrminatusnobilium&ignobilium, In
qua profitebantur dupliciter fe effe fubiectos Romano Im
perio,fcilicetfcripto&fa6to,&c.p.5.col.707.c
defertum f uga eft bona ad quod fugit Elias Elifaeus , Ioannes
B,?pti(tap.2.col.827.b
defei tum litiens quod non fuit irriguum prophetarum varici
nii5,p.4.coI-3i8.e
de(iderare(olechomincsqnatuor.Primo,prolperitatedomus
fue.Sccundo inimicorum fuorumdepreflionem.Tertio,fa-
mccelebritate.Quartodominii& honoris fublimitate,p.
i.col.i629.c.Ethorum contrariarefugiunt.Ibi.Etc.1634
defiderare folenc homincs profperitatcm domus f u£ ,qu? con,
(iftitin fcecundicaceprolis& abundancia temporaliu bo-
norum,p.i.col.i629.b
dcfiderarefcientiam&actumdocendi non eft malum , imo
meritorium,fed defiderare nomen tantum , hoceft malum
& (ingularc peccarum. Sed (i defideret nomen autoritatis
magyfterii ad hoc quod fcientia iam habitaquis poflit me-
lius,vti,non cft ma!um,&cp.5.col.379.c
defidcrium proprieloquendo eft rei non habite*, ficut delecta
tioeft reiprefencis,p.4.col.242,f
deliderium oratio eft,nec vnqnam definit orare,qui non defi
nicamare,charitas clamor eft,p.y.ct>I.766.d.e
deiidcrium bonumcftoratio,& (icontinuumeft,defiderium,
cotinuacftoiatio.p.*.col.66i.b
dcfKlerium&cor.aipiiceriaquomododifferunc,p.3.c.i352.f
dcfiderium qrana pewa cft,dum differtur,p.3.col.i29.a
dcfideriumperfpiciede veritacisnoncftimprobandum , fed
ad ordine rcuocandum,vt a fide incipiat, & bonis operib.
nitaturperucnirequo tedit,p.i.co!.33i.e
defidericmcelcftis vit9fignificatba(is,cuius tanta eft caufa >
vt petfccti viiiiequoticiianisdiluant!achrymis,& gaudiu
interne quietis,quoduiuedonon valec, fufpirando degu-
ftac,p. i.col.8i9.a
defideriumquo Angelidefideranc profpicere, non importat
expcclacionenon habici, fed continuatione habiti,par,6.
C0I.1311.C
defidenum fi uirionis diuine in pr^ fenti habet aliquid afflidio
nisracionedi!artonis,&habcc aliquid delectacionis pro-
pcerfpemconfequedioptacum,p.4.col.245.c
deiiderium Iacobpro fepultura,vtfcptlireturintcrram pro*
mifliomscum Abraham Ifaac vudefuir, &c. Fotte viditin
fpirituquod Chriftorefurgete , refurgeret mulci fan£ti,
iam defunfti & fpcrabat cumipfis refurgerc, par.i.colum.
441.3
ficut Defidcrium cft boni non habiti , ita delcdatio eft boni
adepti,p.3.col.i66o.f
defiderio hominis eft tardum,quo J citius eft Deo, pa^.colu.
724«d.e
defiderio nimio temput» longum uidctur, & fi brcue^p.^.col.
i42o.e
defider:'atcrrcnaprurieniia& punc5tiones uiciorum pullulat
incordcnegSigeciuHi-lbid.
deficerialpualui (.iuarcie;;frigefcut,carnalia,p.3.co.i 375-b.c
defideriorumfinisiuteieaqucf honeftedefidcrantur funt. ui-
ta,falusgloria,pax p.5.col.5 8.f
in dcfidcriis cft omnis ociolus.p.^.co.i^io.e
deliderantis mos cft frequcter rcpetere qu^ rantis prccib.orat
p.3.col.i05 2.d.c
i 4
Gloffe Ordin.&Nicolai deLyra.
defperatio pft qua ^u^s pcnitus^ii^idit Dci ponitate, p.6.col,
delperatio vndcoritur,&cftblafphemiain fpiritumfanclum,
p.i.col.n7.b.c
defpei ario Cain& eius fuga,& quomodo duplicitcr gloflacur
&.»iitclIigi.ur,p.[.col.ii7.b.c
defpcrationcnihilexecrabiiius,p,3,coI.i70.d.c
defperareiufteeft prjefentis vita? bona anemitatis clc&ionc
difercre,p,3 -col. i 09.C
defperans nubibus comparatur,& quarcp.3_.c0l. 1 o<5.e
defpcrantesproptermagnitudincmpcccatijiam exdamnatio
ne peccati tales habere credendum eft,quia huiufmodi af-
fe&ionesmcntishabcnt,vtfenon humilientad petedum
veniam.p.j.col.jip.a
defperandum noncft inaduerfis ,fed fcmper deDeiauxilio
confidend um,p. 1 .col.i 3 1 4-f.& col. 143 o.f
defperatis inrcbusmaximacft habenda fides, p.2.col.8pj.b
defpicere confucuitbonosqui arbitratur fe defpici, & ex fu-
fpitione contcmptus ad indignationcm profilit& contume
liasingcrit,p.3.col.i47.a.b
dcfpicjcndus non eft qui non fimpliciter amat, & fi quid inc-
pteagar,p,3.col.id49-a-b
dcftruCtio Chaldeorum per Mcdos & Pcrfas fuit ditfata per
digitos fcribentis in pariete.Et quid per hoc figuratur, p.4.
col.1561.jc
dcftru&io Ierufalem per Tytum & Vcfpafianum poft refurrc
<ftionemann04J.poniturin 9.c.Danielis,p.5.co.io63.c
dcte&iocriminisindcbifafitduodecim modis.Et enumeran-
tur,p.i.col. io62.f
deteriorjbus difplicent fcpe fafta vel dida meliorum, quia in-
telliginon valent , fcd abeis non temere reprehendenda
funt,quo apprehendi vcraciter non pofiunt.S^pealiquid a
lTiaiorib^difpenfatori? agitur,quod a minoribus error puta
tur.Sa?pe multa a fortib.dicuntur , quae infirmi diiudicant ,
quia ignorant,p 3.C0L5 1 j.b
determinatiovitaehuman?poftdiluuiumnonponiturctj dici
tur.Eiiint4uedicsillius.i20.annorum, qulamulci diutio?
fatis vixerunt poft diluuium,&c.p.i.co!.i42.e.f
detrattio quid eft,p.6.col.i 3; j.a.b
decractio quandoeftpcccatum,p.i.coI.382.c-383.f
dctraCtio aliquando diffamato vcijis eft,deti actonb.vero fem
perdamnabiIis&periculofa,pa.i.col.i348.f
•derra&io eft vitanda,& quare,p.6.col.24.c
decractio prohibecur in qua comedirurfanguis animarum, p.
i.col.ioj4.f
decra&ionis modi duoderim,&c.Et enumerantur,p.4.colum.
ij8o.f.Icemp.i.col.io63,c
detraaionis vicio perichatur totum pene gcnus humanft,p.3.
col.i7o8.e
detradtor aliquando incipit a comcndatione perfona?, cui vult
decrahcre,vt per eam inclinet corda audientium ad creden
dum,quod in dicendo mala de illa perfona non_ moueatur
odio,&cp.i.col.i2j7.c
derractor&lufurroquomododifTerunt,p.9.col.29.a
detradoromn:seradicabirur,&defpe£tu inopemque a cun*
£tisbonisoperibusmorsilluminueniec , quem hicalienae
Vitajexquirendocriminadetradtionisfuxlanguor occupa
uic.p.3.col.i7oy.a.b
dctra&ores pcffimi apud magnos accufantesncquiccr innoce
tes & eorum penam confufibilem impetrantes .fignificatur
peraccufantesinique regi Ieremiam.p.4.col.82 2.f
detra&ores porcis quos dxmones intrauerant comparantur ,
quitanquamporcipafcunturimmundiciis aliorum,& gru
niuntcontrauiambonorum,p.y.col.3i4.f
dctrac"toresfignanturpcrPalcftinos,qui interpretantur orc
contundences&oreconcufi,quiorcfuomaledi£to contun
dunt famam bonorum,p.4.col.857,a.b
decractoresadulatores quantumfunt periculofi principib.ha
betur exemplum in Dauid,qui tam fan&us & iuftus uerbis
adulatorisfcdu6tusfuit,&c.p.2.col.^37.c
detradorum plaga fignificatur per plagam locuftarum , <jr
dereftudentvitam&famambonorum,p.4.col.i888.f
detra&oresfeinuicemcomedencesfignificancurpcrlocuft,
quiaalicnosfruclusinuidecomedunt-p.^.col. 1031.0
dctraclorcs vix poftiint cognofci,eo quod in prafentia vn§
&inabfentiagtauiterpungunt.Et fignificantur per cy
phes,p.i.col.j5i.c
detrahcns&obtreftans,fieftincogratiafan<ai fpiritus rc<
dit ab eo poft obtrc<5tationcm,p,i .col. 1 249.C
detrahentcm fi hilari yi*ltu audiens,tu illi das formitem de
hendi,p.3.ci7io.
detrahentium lingu^ quo modo compelccnda: funt, p.6.cc
i43i.a.b
dctraherefuperiorieftcaputradcrcfceundum moralcm fi
fum,&c.p.i.col.io?i.c
dctrimentum in rcbus exteriorib. ad falutem corporalis u
ficutracionabiliterordinatur &c.itarationabiliter ordii
turdetrimentumiiir^corporalisadfalutemanimx & g
riam dei,& detrimentum boni particularis ad bonum o
mune,&c.p.i.col.i6o8.f
deuotio quid eftjp^.col.r^.a.b.c
deuotio pociiTime confiftit in orationcp.j.col.93 j.c
deuotiovtfitpfeftarecjritur inucraq;vira,p. 3.001.1413.2«
deuorionis figna cxtet iora in acitiua vita & cotemplatiua.
dem.
deuotionis fignaintrinfeca&permodumcaufa:&per nr ii
cffectuslbid.
deuocionis fancta? reguIa,p.?.col.994.d
deuotionum concernentia,fiue adeampertinentia,qua:d
fiftunc in aclibll? exteriorib.& pertinent ad deuotioncn
fpofitiuequxdam etiam adintenfionem afIcdus,p.3.C'.
1413 a.b.c
deuotionis pix aclus ue! greffus,ordines funt lapidum pol,
ru,quib. in corde noftrp dilecH Deo habitanonem coft
mus,p.2,coI.i292.f
deuotus homo aliquando non folum prccualet diabolo inr
te coreplationis,fcd etiam iq campo achonis , p-4.c 24Z
deuotiortanto,vcd:gnumcft,licindiuiuisofficiis quatot
pra:latuseftciteris,p.2.co.ipj5:.c
deuotionis tante(ni fallor)ois populus Ifraeliticus cu Sace
tib.&leuitis,magiftiis,ffuis,exquoegreffideAegyptoi
quamreperiunturfuiffeincclebratione Pafcha:, quaj
jtranfmigracionemdequo fcribit Efdras,par.2.col.i3
deus yel dominus diuerfis literis Hebreprum fcribitur . QJ
do.n.fub figno tetragrammaton fcribitur , nulla dubit;0
efr,quin de Deo verodicatur,quando vero communib. e
ris,incertum eft,an de Deo vero,an dc quolibet aliorurol
catur,p.i.col.i33 3.b
deus eft nomen incommunicabile fccundum rem, cft tami 5
municabiIcperfimilitudinem,p.3.col.i9) i.c
deus&Dominu-.naturjdiuin^non diftinctionit perfon i
funt fignificatiux,p.i.col. 1497^
deus aperte nos docuit neminem poffe duob.Dominusfci •
re,p.i.col.i498.f
deusquomododiligendus,p.i.coI.i499.b
deus vnuseft,&homoa4fimilicudinemDei vnus cfficciwl
p.i.c.iyoo.d
deusinfingulisreb.vnumquemquenonexdomo]qua: fil
rerrameft,fedcxcce!oexaudire,p.2.coI.7<52.e
deusludxihuiusrepenti prtditis animo &terrena fapic*
tcrrenas maledicliones & bndidiones idulfit,p. 1 .c. i<5:l
deuseademeidemueibisincaicar,ncpraeterquam quod ^
uiofumeratgenushominumperpctuo ingique 1II1 faci-
ciopopulusacquiefcens.infabbathisncgiigecius cum'H>.
pac1oagercr,p.i.co.i39o.d
deus permifit Icplne filiani immolari 116 quo humano fai J'
ne deleiftaretur,fed quo documetum itatueret poftensfc
vnquemimprudencerDeovocanuncuparet,p.:.coI.2:C
deus nec eft mutatus,ncc poteft mutari^p.^.col^o^.d
deus noconcluditur ccelofed vbiq; eft habicare tam5 dic ir
;
Index.
n celo qula attollit mentes noftras ad c^%p^-c^o6.f rraTmigrattone Babylonis.Tcrrio per PotifTces a rediru ca
usquoinododiCiturignisconfumenSjp. i,c.i486.c pciuiratisBabyloniccv,\];propcadueVuChri(ti,p.2.C55i.c
spapulumiuflitnumerare,vt veritatem promiflionis fuf deusaUquandopermirtitdcmoiK'sdarerefponfa idololatris
lemcnftraret qua fe promiferat femcn Abrahx multiplica quia ex malicia dcmeienxur,quod fic in errorib.nutriatur
uiumtanquamfydera,p.i.c.iij9.b &ra!iare(ponfaa!iquandofunt vcra,p.2.c.43.8.f
isignisvoLaxeftq.abimpiisfuppliciufumit,p.i.ci6j7.a dcuspermifit filios Ifraelbis inprincipiodebelari vthumilia
s puinumerisbeneficiis exigitanobisdile&ione&oble- rentur,& rccurrentad Dcum magis confidcntes de virtu-
iuium,p.i.ci522.e rei}fuinacjuamil?fuaJp.2.c.a^lJ4t
isinveteriteftamento ignisdicitur, vtpeccatori populo deus IiccconmiagubernarepoiTetperleipftim,tnad confer-
iietusincuciamr,p.i.ci485.b uandupulehrirudincm vniiieifi(quxc6iiftitJnordine par
s exaltacur in ludicio proptcr meritorumretributionem, tium ad inuicem,& ad Deu,ficut ad primuducem, inferio
».4.c7o.d raregirpermedia,vtcorporale creatuiam&fpiriruale.Et
:s dixit Mofy ; Auferam defptntutuo. Non quod aliena eodem modo vulgares homines per reges,p.2.c.3 n.c
irrute autgratia Deus injigeret, fedut Mofen doceret, deus fancTus&fortisper eflentiam,aliaaut funt per partici-
uoJaccepnTetgratiamadviumfufriciece,p,i.ci236.d pacionem,p.2.c.324.f
js folus futura prxnofcmp.i.ci 563. c deus no vu!t mortcm pcccatoris per fe,fedper fe vult iuftitia
Knuliius reiindigusatq;adeonihilaccipicnsaliquid ac- fuam, ficut&bonitatem,adqu<imfcquiturpuniriopecca-
epifle fatetur,vt pietatcm ftudmmque religionis impri- toris,qu? aliquando fir per mortem corporale,& aliquado
iatanimisnoftris,p.i.c. i2i5.b cumhocper mortcmgehennx,p,2.c.333.c
Bscumnosrarione iohoneliauerit,ca vulc nos vti quando deus elcgit fibi populum Ifraeltanquam (ibifamiliarem&pe
ecflitas poftulat& ommb.confulerc,p. 1^.1588. d culiaicm,p.2.c.978.f
csduas rerum decimas dedicari prxcipit,p.i.col.i533.a.& deus adeo eft omnipocens &bonus,<£ frequenter vtitur malis
542. d voluptatib.&adtib.hominumincxequutioncfuf ordina*
t s pcculiarem fui pr^fenriam exhibebat in propitiatorio,p. tionis,& ponicur exemplum de pallione Chrifti ad falute
,c.io42.e eIcttorumprxordinarapermalosUomines,p.2.c.8o6.f
[cscciidiuturnavtaturlcnitatc pofteatamen legis nonob deusaffligit innoceiue,hoc tamen non finecaufajp.^.c 8^.f
:ruata iuita exigit fupplicia,p.2.c.642.d deus licet iit deus torius creaturx,tn (pecialiter dicitur Deus
c> iu(toiudiciomfeiicordialoletexpendere,p.2.c.i2 67.c ceh.Namibirelucetgioriafua,p.2.c.i539.c
hk lbrce dmidi tcrram mandauit vt litem & concrouerfiam deus ltcet fit vbiq; per dfenriam prxientiam & potcnnam, ra
nmem tollerct,tanquam Deo pcr fortcm terram diuiden mcn dicitur fpecialitcr cfle in cehs,id eft,in beatis per aper
l,p.i.c 1380.C tamvifionem.p.^.c. 504.1-
ei tniiit m Aegvptu iia indignationis fuefurorem&tribu deuslicet iitrex oninium perpotentiam &gehcralcregimen
|tioncm,p.2.c.849.a dicitur tamen rex Hcbrcorum pcrfpccialem curam,& etia
ijdtlinqucntcsdcieric,refiitcntcmindurat,&contemnen protectionrm,p.$.c.466.f
Jcondemnat,p.2.c.3 j4-f deus licct iic Deus o.nnium per creatione, tamedicitur Deus
hiicc mterdixit qux nunquam acciderut,p.i.c.i 057 .!> Hcbrxorum fiue ludxoi um per verum cultum & fide,gen
quare fccundo populum reccferi iuflit,Numer.26.p. 1. tilib.aliis ad idololatriam deditis7p-3 C.465.C
1 377. b deushcet fit vbiq; per cflentiam prxicntiam & potentiam, ta
bonorumauthornonmalorum,p.i.c.i637.b mcndiciturfpccialiterhabicare inlerufalemrationemte-
in prxfcnti nominatur a nobis plurib.nominib. quia no ph,fibi & fuo cultui iic dedicati & deputari,p.3.c.466.f
namus eu (icut cognofcimus: In cognirionem Dei deue dcus non cxaudit aliquado ad votunvamcn t xaudit ad pro-
iuscx p.-rfcciionib.crearurarum qux funt plures & di- fectum,ordinans huiufmodi flagella ad meritum vitx £tcr
ctx,(cd in patria Deus videtur per feipfum,& fic nomi» nt-,p.5.c 1 2 8.f
iiturvno fiuiplicinomine,p.4.c2i69.c deusinfundens animamdatvitam,& vircutcsetiaminquo-
■vnus eit m clsecia,tnnus in plonis quomodo hoc a Moi dam (eminario,p. 1 .c 1 37. c
■expiimatur,p.i.c dcus iuftos i peifectos fempcrconfularurfnispromiiTionib.
■diciiurtrib.inodis,nacura,adoptione,&falfo,p.5.c.t2i6 & donis,p.i.c.207 b.c
t jin p.6 c.26of deus tunc pharetram fuam contra Iob apcrurr.- quado diabo
■jrequirit * lcioncm dc homicidio,fiue fiat de manu homi lo ded:c hcciuiam percutiendi eum in bonis exterionb. &
■ immediaccjliueetiam hatmediantib.beftiis vel pcrbe in prolcp 3.C.284 f
■s,&quo iiocinrcll:gatur,p.i.ci65.b.c&c 168. f deusloquitui (iuercipondethominib.tripliciter,primo dan-
diixueiv.)Ctefecic promiflionc de multiplicatione doeilumenintellcctusnaturale,quodcitqueda in pieflio
f«ninis,& qu > ifta inultiplicatiointclligcda (it,p.i.c.2io.e diuiniluminis,fecundoperreuelarioncmdiuiniim:qix vt
uiurauit pcr iemetipfum,quianon poci.flemaiusaliquid frequentnis fitin ionnnsuertio per infiirnitatcni cainisa
Lo;idcop.iiciuetip(umiurauit,p.i.c.267.f Dcoiinuiiflam,p.3c.?io.f
Btjualnci u citur zelotes,quia non vultquod homo for- deus lupertrib.vicib.tantum recipitpeccatorcmad veniani,
nktur ci:m unsalicnis pcr idololatriam,p.i.c669.b fed (i quarto rccidiucc,non recipiruramplius.fed refcrua-
u«aon foiu zeiotcs,fed zclus et in abftradtopotdici ,ppter tur adgchcnnam,(ic dicitRa.Sal.fed illud dictumeft crro-
figuLrim&cxcelleritemanimarumzclum,p.3.c.i888.f ncum^&cp.j.c^i^.c
leuahquudo in prxlenti vita fandtos homines punit gi aui deus clt feruarur cogitationum & dclcctationum,que; pcr cor
paa,et ,p> Icui culpa fuo iufto iudicio,licet occulto.Excplu da & rcncs de(ignantur,p.4.c.485.c
hoetur dc Nadab & Abiu,& de multis aliis p. 1.C.991.C deusquanuo cle^ti cadunt m peccai u,non differt punirc vfq;
leu^romifitpatiib.anrclcgemduo (pccia!itcr,f. tcrrxma- in tin; ■mdtdpunitinpr^fcn j&cuodecommunicuiiu;p.
gUudincni,&piolisnu)lutudincm,p.i.ci46i.a.b 3.C 971.C
uqaoinodoiudiligcndusextotocordc,extotaanima,p. deusrcx noiterantc(xcula,dupIicitcrexponirur.Vnomodo
1.. 1497.C fic,Antclxciila,ideli,aba:tcrno,nontamenrtxabxrerno
^u-|[cokndusproprcr(cptembencficiacxhibira,&qux qtiia nomCregiscqnnotatrcfpcCtumad crcatmafubdira.
Wcifta,p.i.ci6f7.b.c Aliomodo,vtperfcculainrclliganriiiicuolutuinc.s multo
dcutiDpulu HVacl gubcrnauit & dixeric tripliciter. Pi imo p rum lubilxorum.Scculum n.communirer accipit ur in fa-
miccsvfq;adSaulcregc.SccudopcrrcgcsaSaulcvfq;ad crafcripturaproreuolutione5o.annorum,p.3.c.973.c,
dcus
Gloflae Ordin.& Nicolai dc Lyra.
deus dicitur dux pubertatis Synagogae Iuda?orum,ca duccn-
do Aegypto,& in dationc legis cam dcfpofando,quem re-
ltqnitm'ul'iplicitcridololatr;indo,p.3.ci6i9.r
deuscftpatei omniumpcrcreacionem,& fpecialiterludco-
ru per lcgis dationc,qux non fuit daca aliis.p.4.c 2 170.C
deus ad hoc crcauit rcs,vt in cflc pcrmaneant m corruptibile
vtangeIos.antroashuraanas,corpora celcftia,cuam cleme
taquacuadtotalicatcmjict-tinaliquib. patnb. eorum iit
gencrario& corruptio.Rcsverocorruptibilcs confcruan-
turincftefccundumcarum fpccicsper continuam gcneia
tionem,p.3.ci89o.f
deuscuramhabcidcomnib.Tqualirer, &iftacura ldemcft
quodciusprouidcntia,p.3-cioo7.c m
dcus eft iuftiua & bonitas per cflcntiam,proprer quod nojpo
tcftaliquidfacereniii pie&iufte.& per pmmpptenua iua
iuftificatimpium,cuiusiuftitiam comicatur mifcncordia
&cp.3.ci9?8.f . .
deus quomodo 1 cliuqui: homincm in manu coliiii Iui,& quo
modonon fitcaufu pcccati,inqun\tui & foluit>p.c.204J.c
deusapp' f i . homini ignem&aquam.f.rcrngeriumgloriae,
& pdenam gchcnnaJ,pcTqudd"oftaidi£urpe^catu^cflc,ab
b.oininc,p;J.c;.2p45.c • , -
dens voluit naturam angc-licam & humanam cfic bona,quod
proceflitcxluafapictuia,p.3.c.2046.f
deus no agit a cafu,fed fcies & cognofces,per hoc quod cius
eifcdus attingit a fummo celo vfque ad ccntru terrae quan-
tum ad omnia qux in eis funt particularita,p.3'.-c 21 5.C
Dcusqiiarcpermittitmalosdodores &p*raelatos adEcclefie
regimen promoueri,foluiturpnmo peimittendo,exemplu
i.« naturahb.fecundo applicando ad pro.pofitum in homi-
nib. tcrtio confirmando per iimile in artificialib.&cp.3 .co.
2IJ.8.f
dtus voluntate antecedente vult omnes homines faluos fieri
fcd non eft vofuntate confequentcp.3 .c.2 1 40. f
»ci!S vult omncs homines faluos fTeri,exponicur tripliciter,p.
6.C.695.C
Dcus fubucnit vnicuiq; fccundum conditioncm fue. neccifita
tis nam natura no dcficit in ueceflariis,& multo minus au-
thorriaturaripfe Deus& dominusnolter, p.3.c.2i50.f
dcus pcrmittit bonos in hac vita tribulan quod non eft ex o-
diofcd exdile&ione,neexprofpciiselai.-nturinfuperbia
& pcr exercitium in bono cuftodiantui,p.4. colu.2 5o.f. &
c:o45.c
dcus vtrumdebuitparcercludausproptcr mcrirum iuftoru
cuiufcunq;populi,p.4 c.2 5o.f.\ 20^5. c
dcusdicirurdonunuslimphcucr &at>i<;lutc,aliiaurera dicu
tur domini diminutiue & parricipatiuc,p.4.C368.f
dcusdilcxit Cyrumpromoucdo&deftatuinfimoad dign:-
ratem regni & monarchiemon ramcn quanrum ad bonum
gratio.' cx gloria:,quia licct Dtum cceli confcflusfuerit, ta»
mtn:dulacoluit,p.4.c.398.t
deuscumtitveritaspereflentiam,non poteftaliquid fcduce
re vcl fallerefccundum veritatem,fedfecundum exiftima
tioncm falfam,p.4.c.72 5.c
deus per fuam cflcntiam omnia perfe&e reprxfenrantem co-
gnofcit res & non per fprmam cxtraneam a reb. acccptam
p.3.ci98:.f
deus fcipfo finitur,& quietaturin feipfo,quod eft pnprium
eius,p.j.c.6i3.c.6i4.f
deuscirtiin(p!cuomnia& vbiq;p.?.c.2042.f
deus vbiquctotuSj& fcmpercft,diciturtamenfcdemhabcre
incclo, & quarc,p.2-c,54o.f.& cj6i.a
dctis cft vbiqnc pcr cifcntiam & pra?fentiam,cft tamen in cce
lo fpeciati modo,f pcr apertam viiioncm,part. 3-columna
12 27. c
dcus in parte non cft.quia vbiquc cft,& minus inuenicur ii in
parte quxritur,p.3.c.2 39-b
dcus cft pr.rses vbiquc tnpliciter,ficur aliquid dicitur eflc ali
cuhicripIi.jtcr.Vnomodopcrpotctia,ficutrcxcft intoto
rcgno. Aho modo pcr prxfeiitianUicut rex,eft 111 aula fua.
0
Tertio modo per cflcntia,ficut rcx eft in fuo Ioco detern .
na^o.Sic Deus prefens eft vbiquc hoc triplici modo,&c.
5.C 10:7. cltcm p.6.c.i 377-
dcus eft vbique psr diuinitatis prefcntiam/cd non vbiqu
inhabitationisgratiam,p.c.2 2 2.d
deus an & quomodo a nobis videatur in hac vita,p.6.colu, .
1405. b.c
deus iiunlibilis eft ab omnib.in natura, vidctur aiit cum vi ,
&ficutvult,noniicuteft,fcdquali fpecievultapparccc. 1
tiUurovcro,vidcbunt cumfiliiiicuccft,p.6.c.79i.a
dcusquamdiu hicmorHlitcr viuicur,vidcriperquaidam itl
gincs porcft,fcd pcr ipfam nacura? fua? Ipcciem non poc ;
p.i.c.58o.f.&C58gr.b.c \
dcus licec non poflit cognofci a priori,cft tame cognofcib ;
apofttriori,f.abcfttaib.p.3.ci944.f
deus licet pcrcrcanuas non poflitcognofciquatum addii 1
ftionem pcrfonarum diuinarum,pottft tamen pereas c,
gnofciquantumad eflentialia attributa, f.potentiam,J
pi'entiam,& KuiuimodT,in quib.improportionabilitcrij
fcendit omncm uaturam trcaturarum mundi^i. 3. coluj
i944'f
deus licct fit immutabilisjtamcu mutabilia opcratur,cx qt
varie nominatur,dicitur.n,pius,quando datproipcra, 1
ruscHiandoinfcrtaducrfaJccudumcommuncm mod 1
loquendihoinini m,p 3.C.287.C
dtusnonmoucrurab aiiquoalioadaliquid volendumdc >
u<#Itenji p.i.c.846.f
dcus nihilquafirepcntinoconfiliof.ititjfcdquod ab x
prxiciuir,fcd mutarc dicitur quod fecundu reru cai:
vidtit!ui,aii>scauiisccontra interucmcntib fcd &caul
&quidficrct fmmutabiliter prxuidu,p.3.c. 1259.^
dcusoiienditurinhisquarcrcauitindclincnitrc paar
C.1175.I)
deus fecit mundnm & omnia quy in co funt,hanc propofil
nemconccdebantcommunitcr Philofophi:vocantesO|
primamcat.fimomnium,p.6.ci 17 5. c
dcusantequamfictrttcdDtiick tcrram , anrcquam fiicc
iandos,vbi habirabar,p. 6.c 2 22.d
deuscreauicomniaiimuljUUcihgiiLr.-f.q-shcitcr.p.: c.2051
deusquomodofccit^cduir. & tcnain,nuiiomododicipoM
P.1.C.55.C
deus licetfeptimadiequicucrua nouisopcnb.codcndis, I
tamen quicuit a crcaturis productis confcruandis,p. 5.1 j
no6.f
deus & artifex dirftrentcr producunt fuos cftcdti: ,& quQC
dohoc,p.5.ci 106. f
dcus nullum vei Angclorum vcl hominum crearct qucc
lum futurum.efle praefciret,nifi panter noiltt tos quib.1
norum viib.commodarc-t p.6.ci28.d
deuscurhominemtcntaripermiiit,quem cafurum pn
bat,p.i.c.87.b.S8.c
deo membra & humani arfectus tropica loquutionc afcril
tur,vtfccundumcapacitatem noitram conformentur c
quia diuina,p.3.c.t939.a.b
dcus quomododicacur habcrcpafliones,vt furorcm, obljil
nem,iram,pcenitudine,&cp.4.c5i7.b. Etdt pocnitcn
clarius,c.7i5.cVidcctiamin Pau\pnes«
deusdolere morc noftrodicuur,cum h inines,quos adfc I
dendum laudanduinque crcauit,diaboio ieruirc rtfpii
p-3.c.i687.a
dcusdicitur vigilarc&dormirc,&quomodo,p.4.co.i093|
Ittm.p.3.ci 13.C&C.1425.C
deus ambigcntis aftcdu loqu!Uir,&quare,p.4.cio93.a
deusdiciturrecordari &obliuifcifecudumnoftrum mod 1
Ioquendi,non quod obliuionec rccordatioin Dcocad:
& quando diciturobliuifci vel recordari,p.i.c »57-a*^f '
i68.f
deusquomododicitur aliquidcxperiri,p.2.ci64.f
deus laudat homincm,quando pcr aliqucm eftettum fiut •
gnum viitutispia:bctcitcftimonium,p.3.c66o.f
9 dcu;
Ind
dc s dicitur turic vifkarehominc,& quando ei dat beneficia
piritualia vclcorpora!ia,p.3.c.i^7.a
d< s dicitur celarc in cordc fuo ea qur pertinent ad hdtnine,
uando non oftcndic crga eum beneficia exteriora,dimic-
:ndo.n.in afBidionc magna,p.3.c.i^7.a.b
desuicicur ftare in congregatione iudicum,quia clare videc
: attente facia & di»itaeorum,p.3.cio77.c
dcscit magnicudinis & bonitatis infinita,& per confequens
uantumlaudabiliscftJaudari nonpoteft,p.2. ioS^.c.f.
Dtsnihil]facicconcranaturam(quia,ideft,natura quod fa-
t)!edcontraconfucramnobis,p.6.cijo.e
iei cft mortuus.Ifte homo creauit fteIlas,quomodo & quali
rr & pro quo vcrificantur ifte propofitiones,parte quinta
olumna i3i8.a.Itemp.6.cio.d.& Deuscrucifixuseft,c.
D4.d.e
% vnus colitur modo a Chriftianis,Iuda?is,& Saracenis,Ii
wva!iomodo,p.4.c.39y.e
ci cft hoc vnicuiquc quod pre ceteris colic & diligir,&cp.
jc.164.cf r
euccens,diciturcrcatuiaquarmalxam3tur,ficur'pccunia
(fDei!sauari&ribaldaIuxuriofi,p.3.c.io76.c
einonp!acarurabhominc,nifiinaicacordispcrhimenre
tt ridei & vcrae dileciionis conitituat 1II1 aharcl humilita-
1,,p.2.CII02.f
ei ilios polluicjcum iuftc pollutos oftendic, qui fe & alios
wam Dco caftos cxhibere & cuftodire debuerunt & im-
raculatos,p.4. C.953.U
:uii quofdam poft baptifmu prauae afturos videt , & ideo
|ucnti mortc ad baptifmum non ducuntur,fi ira cfhcunc
pjccara quorundam puniuntur antequam fint pcrpetrata
B.P.3.C.338.C ! v
4pomododiciturmagis diligere vnumquam aliumcu
voa:cufimphciffimodiligatomnia,p.3.c.2oo6.f
'fifi diligcndus fitproptcr fe,tamen cum exaudic depre
1 ittro,occalionemiibidat,g»K-ruentiusipfum dili^ar d
1318.K r '"
liciturvenireeVabire^quando^p.^.c.^.d.e
icucin fuis vcftiri,pafli & refici dicitur, iiC& affligi &
jpcifcquutionem,cxcp.4.c.i93 i.b
*.bra!iamquarcdicitur,p.3.c772.e
.braham Ifaac& Iacob,quaietantumdicitur iflorum
im,&noncciam aliorum,p.2,cr 267.3^
Wobquarcdicitur,p.3.c.466.f.&c.ioj6.£:
fan p 2.c.ioi7.b.Etcio84.f
^erpropitiatoriumdcfignatur^p.i.c^-j.c
cr Lcuiram quidicitur virpoteft allegoricc fionificari
[.c.27 i.c "
omodod:'citi!rrradcrealiquem,p.2.ct6y.c
amananduscft fubic&um in omnib.Iibris prophcrali-
ficut Dcus humanacus in Euangeliis,p.4. c'.'j8o.f. &c
Is.r.Iun. p.j.c.i 27J.C
I «bratsone abioluta cft fubiectum in tota facra fcriptu
■ jid.
Iluin vclangelorum velhominumcrcarct quemma-
Wurumeflcprxfciret,nifipariccrnofTcc eos quib.bo
:*imvfib,commodarec)p.6.c 127.fi..
* ir homincm tcntari pcrmifir,que cafurum prefcicbar ,
p.t:&7-b.&88.f \ *
>modo fccitcelum & tcrram,nul!omodo dici oottft,
P*' -Tj.a.b * '
mundum & omnia qua? in co func, hac propofirio
nceucbantcommuniterPhilolophijVocantcsDeu
tuarn canfam omnium,p.6.c.i 174. e.f
equam faceret ccelum & terram, antequam faccrec
.vbihabitabat,p.6.c22i.b
^omni^ideft^denihilo^duxit^quodcftpropuu
V wa • ^'^ Cir>corPorata:leftia omnia 111 iuis for-
■» uwtantiahb.diftinfta,Iicctadhuc in aliquib.proprie-
».accider.ranb.cfknt.nformia,&teiram infua forma
^^ntialidiainaam,p.i.c3.c
us.
ex. ,
deuscreauitomniafimuIinteIiigirurdupIiciter,par. tertia,c.
2057.C t . *>-■ "1
dcusquamdiuhicmo.tai;tcrn-t!irnr,videriperquafdamima
gmcs poteft,fed peripfaui naturaefuarfpeciem non poteit
p.i.c.8ji.b.&c.8j8.cf v
deus ambigentis a&Stc Ioquitur,& quare,p.4.ci o77.b
detis dicitur recordari & obliuifci fecundum noftrum modu
.oquendi,non quod obhuio necrccordacio,in Dco ca-
dat, & qn dicitiir obluifci vel recordai i,p.i.co. 1 J7.c & c
i68.e.f "
deusquomododicituraliquidexperiri,p.2.ci64.f
dcuslaudathomincm,qhpcraliqucmeffeaum fiue fignum
- virtutis pneber ei teftimonium,p.3.c.66o.f
deus dicitur tunc vifitarc hominem,quando ei dat beneficia
fpir.rualia velcorporalia,p.3.c.i37.a
deus dicitur cclare in corde fuo ea qua? pertinent ad homine
quando non oftcndit erga eum beneficia extcriora,dimit-
tcndo cum in affli&ionc magna,p.3.c. i17-a
deus diarur ftare in congrcgatione iudicum,quia clare vidcc
& arrencefa(5ta & dictacorum,p.3.c.io77.c
deus aiiquando nuncupaciue dicitur,aliquando eiTcntialiter:
r-tquando,p.i.cy4i.b.c
deus folus qui exordium non habec^vera' cflenciae nomen te-
ncr,p.i.c393.f
deus cit principium fimplicitcrprimum & intellcaualisnatu
r*,p.j.c.ioi8.f"
deus fiue Dominusdicitur viucre,qnia eft vitapereflentiam
& omnia viuunt in co,p.2.ci 2 i.g.Itcm.p.3.c.87o.c. Item
p.4-ci786.f
deus lnx eft quam non capit Iocus,vox quam non capit tcpus
odor qucm non fpargit f!atus,cib.,qucm non minuit cda-
c^sampIexus^qnemnondiucllitfatietaSjp.^.cij^S.e
deus iolus eft lux per eiTetitiam>& quarcp.j.ci 1 55 ,c
dcus cft intellecluahs naiura,vt ab omnib.fanctis & piophe-
tis tanquam mamfcfkim fupponitur,& ideo in ipfo poni-
tur verbum,non tamcn ad iimiiitudinem verbi larsc di&i
p.y.c.ioi8.f °
dcus eft charitas,non quoi fit charitas moues immediate vo
luntatemluimanainadactumdiligcndifinehabitumcdio
fed Deus mouetipfam voluntatcmad aclum diligcdi me
ntoiitimpcrhabitumcharitatisinfufum,&cp.6.ci409.c.
i^io.e
dcus pcrfutfm eflcntiam omniaperfec^e rcprefcntantcm co.
gno/ctt res & non pcr formam cxtraftcam a reb.acceptam
p?.c..862.f r
dcus fcipfo finitur,& quietatur in fcipfo,quodeft'jppriu eius
p.j.c^ij.a.b.c
dctist.ircunfpicitomnia&vbiqu;,p.3.C242.f
dcus vbiquctotus,&fempereftdiciturtamenfedcm habere
in cdo,& quarepaitc fccundacolumna j^i.a. & columna
j6i.a
deus eft vbiqueper eflentiam& praefcntiam, eft tamen in cce
lo fpeciah modo,f.pcr apcrtam vifionem,par. 3 . columna
2228. f
deusinpartenoncft,quiavbiq;eft,&minus inuenitur fi in
partcquafritur^p.^.c^^^.c
deus cftpraefens vbiquetripliciter, ficutaliquiddiciturefle
alicubi tripliciter. V no modo per poretiam, ficut rcx eft in
roto regno. Alio modo per prxfcntiam,ficutrcx eft in aula
iua.Tertiomodopcrcricntiam,ficuticxcftinfi;o locode
tcrminato,Sic Dcus poriens cft vbiquchoc triplici modo,
&cp.j.c.io27.c.Ircn>p.6.ci377.c
deuseft vbiqucperdiui;iitatispra?fcntiam,fednonvbiq;per
inhabitationisgrariau;,p.6.c.2 2i.b
dcis an & quomodo a nob« vidcatur in hac vita,p.6 colum.
1^:09.0
de.s inuifibiliseftabomnib.in natura. vidcturautcmcum
vulr.&ficut vulr,nonficuteft,fedqualifpecie vult apparc
rc.In f uturo vcro vidcbant cum filii ficut cft.par.6. colum.
6S9.C
r
deus
GloiTa: Ordin.& Nicolai de Ly ra.
Dcus quomododicaturhaberepafliones,vt furore,obliuio-
nem,iram pcenitudinem,&cp.4C5 i76.Et pcnitcntiacla
rius,c.7 1 y .c. Vide etiam in Pafliones.
deusdolore more noftro dicitur,cu homines,quos ad fe crc-
dendumlaudandumquecrcauifjdtaboloferuireconfpicit
p.3.ci687.a
dcus dicicur vigilare& dormire & quando,p.4.cio76.d,e Ite
p.j.c.iij.c
deushcetnon poilitcognofci a priori.cftramcn cognofcibi-
lis a pofteriori,(iab cffectib.p.3 .c 1 943. c
deus licct per creaturas non poiiit cognofci quantu ad diftin
clionem perfonarum diuinarum,pot tamen per eas cogno
fciquantu ad eflcntialia atinbucad.pocctiam , fapientiam
& huiufmodi:in quib.improportionabilitcr trafcendit om
nemnaturamcreaturammundi,p.3.ci943.c
deus licet fcptima die quieuerir a nouis operib.condendis,n6
tamenquieuir,acreaturisprodu#isconferuandis,p.y,col.
iio$.f
deus & arrifcx differenter producunt fuos eft~ectus,& quomo
dohoc,p.y.ci>o6.f
deus nihil quaii rcpetinoconfilio facit,fed quod ab aeterno p
fciuit, fedmutarediciturquodfecundumretucaufas feq,
videretur.aliis caufisecontra interuenientib.Ied & caufas
&qutdfiereriminutabiliter pra;uidit,p.3.c.i259.b.c
deus oftcndttur m his quce creauit indcfinenter operari, p. 6.
C.117J.C& ii76.d
deus licet iit immucabilis.ramen mutabilia operatur, ex qui-
bus varie nominatur,dicitur enim pius,quando dat profpe
ra,duriisquandoinfcitaduerfafecundumcommunemo-
dum loquendi hominum,p.3.c.287.c
deus non mouetur ab aliquo alio ad aliquid voledum de no-
uo,p. 3 .c.j6.f. Item p. 1 .0846^
deus vrius eft in eflbnua , trinus in perfonis quomodo hoc a
Moyfe exprimatur,p.i.c.4o.d.e
deus dicitur rrib.modis,natura adoptione?& faIfo,p.y. 01180.
f.Icemp6.c?6i.a.Icem p.3.c.790.b
deusaliquandonuncupatiuedicitur,aliquando eflentialiter
Etquando,p.i.c.54i.a.b
deus folus qui exordium non habet,verae cfleiiripe nopien ter
net,p.i.c.393.f
deus eft principium fimphciter primum & intelledualis patu
rep.y.oioiS.c
deus iiue dominus dicitur viuere,quia eft vita pcr eflcntia m,
& omnia viuunt in eo,p.2.c.6j 3 c.It. m P.3.C 679.c.Item
p-4.ci786.f
dcus lux eft qu^m np capit locus, vr x quam no capit tempus
odor quam nofpargit flatus,cib.quem n5 minuit edacitas
amplcxus quem non diucllit fatietasp.6.01 378.6
deus folus eft lux per cflcntiam,& quare,p.y.oi 1 5 y.c
deus eft mcelledualis natura,vt ab omnib.fandlis & prophe-
tis taqua manifcftu fupponityr,& ideo in ipfo ponitur ver
bu,nou tame ad fimilitudine' verbi large di#i,p.j.cio 1 8.c
deus cft charitas,no quod fit charitas moues immcdiate vo-
lucate humana ad a&um diligendi fine habitu trjedio , fed
Deus mouctipfam voluntateadadu diligendi meritonu
perhabitumcharitatisinfufum,&cp.6.ci409.c
deus pronioreft ad mifcrendum quam ad condenin5'-'iim,&
perconfcquensad noninferendummalum comminatum
quam adauferedumbonumpromiflum,licecta piomiflio
quamcomminatiofintfubconditione,p.4.c.774.f
deus licet ab aecerno dilexerit eledos prjeftinando,tamen fpe
cia'i modo dilexit cle&os de popuio Ifrael inquatum erat
de eo camem aflumpturu*,propter quod & illi populo fpe
cialia dona contulit,p.4.c.787.c
deus interrisvifuseft,& cumhominib.conuerfatus,'dup!ici-
ter exponitur,vno modo de prauerico,a!io modo de futu-
ro,p.4.c.2oj3.b
dcus cft principium & finis omnium,loquendo de fine extrin
feco fiue obiecliuc,ramen finis cft duplex,p.4.ci 063.3
deus eft principium cffecliuum,a quo omnia producuntur,&
cftfinisin quC-omniaordinantur,q>noratur in hoc q
Deus eft alpha & &,id eft,principium & finisp-6.o 1 6'
deus non vult per fe malum pcena?,ied pcr accicies,f. proj
ordmem fua? iuftitif.cum cius proprium fit mifereii &
cercp.4.cii7o,f
deus non porcft eflecaufa mali culpe caufaliter,fed cofe
tiue Ad hoc .n.quod deus non rclpondct male petcnti
obfcurum refponfum dat,ei fcquuur quod remancc irjjl
rorefuop.4.c.H73.c
dcus diftinxicpunirioiiem Iudeoium&gentiliuperquatM
particulasfecundiimopinionem Rab.Sal.p-4.ci 175.
deus legit ciuitatem Icrufalem ad fuum cultum,licec bis ifl
ritfundicus egerfacamenbisfuitrca?dificaca,& adhucM
p.4.01 i78.e
deus pre; (idcns omni creatura; cpeleftis & terreftri ad cuiu u
tumomniadifponunrur,intclligiturpcrfedcncem intL
no fupia firm3mcncum,p.4.c 1 o8y.c& feq.
deus aliquando feruos fuos npn liberar tepoi aliter,vt mtl
faluet cos inuifibiliter,eos ad requiem transfcrendo,p.l
1525.C
dcus fe dicit perfequutione pati in populo Ifrael ration<l
quorubonorum quicum inahsaffIigcbantur,p.iL.ci9 I
deus fecudum Augultinum a Jco tft omnipocens & boni ■
nonfineret mala fieri,nifi cx eis niaiora bona ducercr, 4.
c.202 8,f.icemp.6.c2 85.c
deus qui elicit bona ex malis,non fcmper elicit hoc ad 1 1
peccantis,ficutpatetindamnationcmaloru,cxquas |
elicit augmentumg!orixcIc'Ctoriim,p.6.c.78.f
dcus aliquando permittit m opere fibi placico impedim ■
occurrere,vtniaius meritumhabeatur in maion labOil
4.c.2i69.b.c
Dcus quare iuftos pcrmittit ab ir.iquiftimo Antichrido 1
di^ iudicij aftligi & deprimi,Kcipondctur c^ 110 clt ini I
dum quia proprio filio fuo non pepercit,&c.p.4.c.2 16I
deusquareexhorratur,exquo(ibi nihilperorationem rl
feftatur,necanimuseius in aliquomutatur,p.y.c 126J
deusquinqjmodisimmittitflagcllaiiueinfiimuatesinJ
ncs,primo ad peccari piinirioncm,fccunclo ad pcccat
gationem,tertio ad glorie nwnifc^ationcm,quarto ac
miliationem,quinto ad piobatione: Ec de hoc verius:
p.y.c.i7o.f
deus dereuerfionc peccatium ad fahitcm habet fpecialc
tionemgaudi),quamnonhibcrde peimanentib. ini
tja,ca?teris tamen parib.permanenresin iufticia , funt
gisdilediadeo,p.y.c.304.f
deusadmodumrecordantisfehibui:,qiiandofilium fi
trib-antiquis promiiTummcarnemmifit,p.y.c.694.f
deus humanatus duos filios habuit,f.populum •_7crilcm&
daicu,veliuftos& peccatores.Quihliideioi':un[urir
tumfuntadimaginemeiusfadilicct omncs non iit.ip
per gratiam,pty. c«9o6.f
deuseit naturanaturans,resnaturanaturara,p.5. 01019 [•
deusprxcepit vnum rantum cile facerdotem iummumfl
totam vua fuamrquo monete alius (ibi fucccdcrec: Scl
dxi cupiditate duCti in quolibet anno ftatucnint, qutl
nus cttct qui illo ofricio fungerccur,p.5.ci 268. a
deus eft infinitus,& idco offcnfa in iplum commifla qua *
infinicacem habenr,p.y.c3o8.f
deuspunitcirracondignum,&pixm:at vltracondignurfc
6.c.87.b.88.e
dcus fe omnia mala prc;fentia!itcr punirct,nihil futuro iui *
rcicuaretur.Iccrum /i nulla malapuniret impialcntil
prouidentia nulla hominib.viderctur,p.6.c 298.^
deusaliquandopermittitfandtoscorporaliterafflii
tati,&aliquandolabiinpcccaiaminoia,vra m.noribl
ferucntur,quia fic humiliati rec urrunt ad diuir.u au
de (e vel fuis meritis nullatenus c6iidentes:Ec ponku f
plum dc medico,p.6.c.449 c
dcus aliquando tcncat praflatos de nimis afpera corrccl fl(
fub fpeciezcIiiu(ticie;,aliquadodenimispaiuaiiil'
nui-1
Ind
ex.
rtTericordiae,p.<S.col.370.f
Bicut pcr influxum generalem mouet creaturas ad pcrfe-
Hones (n&s naturales,fic per influxum mouet crearura ra-
t>na!cmadbonumfupernaturale. Ettalisinfluxus ado-
cVib. vocatur inftin&us diuinus. Et eft prima prarparatio
c parte Dci ad habitum gratie; confequenda?. p.6. colum.
1 )-C
uiicet fit omnium Deus.,tamen fpecialiter eft Deus bono
rtn pcr fidem & deuotionem, p.6.col.i $6.f
uquado benedicit nob:s:aliquod donu nobis tribuit . Sed
ns quvndo benedicimus Dcum,nihilfibi accrefcit,fcd fo-
lin (ibi grarias agimus,p.6.col.358.f
ipquancio dat beneficium alicui ad preces aliquorum, non
fcuobligaturad gratiasagendumDco,illequi beneficiu
rtipir,fedctkraomnibus de quorum orationes hocfit:,p
wr quod Deusaliquandodataliquid adpreces mulroru,
vomnes obhgcntur ad gratiarum actiones, pa.6.coIumna
r..f
«iliquando non cxaudit ad nutum, licet exaudiat ad bo-
n^i.ExempiumponiturdcPaulock demedico infirmum
• ai:tcp.6.i:o.449.c
ci;itimrnutabilis,quiaimmmutabiliter facit mutabiliafi-
ctno(terintel!ec~tusimmaterialitcr intelligit materialia .
h-cfuntinDcopluresactusintelligendicV voledi fibifuc
cicntes.feJ vnicoacfuanerno&fimplifTimo , & intelligit
fe omnia alia,p.6.col. 1 270. £
u.nouet volunrarem humanam ad a&um diligendi meri-
fcium,per habitii charitatis infufum , ficut mouet intellc-
n ad actum crcdendi per habitu fidei . Ec fic intelligitur
um iliud: Dcv.s charius eft\&op.6. 1 404^
fmit icriliosadophonis&cohercdesregniin hocmu
ribulatiadbonumipforum. Etnotacur cxcmplum dc
inflirnicc perignc-m pi:rgato,p.6.coi.i3o8.f
ftfupcromniadii g:ndus,iccunu6 animapiopria,ter-
nmiaproximi.quauoproprium corpus. parte6. colu.
8.f
ipromiifisliberaliflimu«:quiamulto maiora conferrc
tquampromictat, p.i.col. i2 8j.b.c
ftinhabitai.or quorundam nondum cognofcentiu Deu
onquoiundamfecognofcentium,partefexta columna
.d.e
uidcntia prout eft in mcntc diuina , fic non cft ibi ali-
di(liiic~tio:fiautemaccipiatura&us extcrior, iiccftibi
mcJio.&quomodo, p.3.col.i922.f
nes vifiones qua? morralium prarbebantur afpcctibus :
.xh;bebantur,vtnonineis vllo fenfu corpons fenttre-
diuina nat. ra,p.i.col.848.d
afuntdupiicia:publica&fccrtta.Publica funt opera
enti.r Dei,vt quos graris condidit , benigne diiponit ,
aalpira' periiat,cuftodit,quod omnibushquec.Secre
lultcmopcrafunt-.quodccontrafacitinmalis quosde
fcir,quce pauci poffunt inquirerc,fcd nullus inucnire. p.3.
«.142. d.e
s vn oaes qux morraHwn^prarhebaiv.ur afpcdtibus:
. a autur,vt nonineis vlio fcnfu corporis fentire-
Udiu.n,' nacura,p.i.co.848-d
iadirccftdeiidcrianoftrapcrciprrc,p.3.col.4o6.e
cbemusquc^tidiememinifle.quod pro nobis filium fuu
ci iii in odorem fuauiifimum.p 1 .col. 1 3 88.d
ciiilcncordialfraclemtotiesrcftituitjquoticsiudicauit^to
ns rcfouir,(juocies & increpuit,p.2 col.2 1 3 .b
einiiiincc(fcnriaintc!ligiturDcutcronomii4.(]uxigtii>al-
lconcaniiionc,p. 1.^01.842. a
1 • mcn vidc in Ego fum,& in Tetragranimaron.
wid recftdciidenanoftra pcrcipcre. parte j.columna
46.C
ibihntiam nec hominum,nec ang<-lorum,fkut cft, qui(-
qa'iivui-rcpotuir,p.i.col.842.a
ciocia Uint drplicia:pubiica & fecreta,Pnbb'ca iunt opeia
fuentic. Dci,vtquosgratis condidit, bcnignc difponit ,
bona afpirat,perficit,cuftodir,quod ornnibusliquet.Secre-
taeiufdemopera funr.quodccontrafacitinmaiis quos de
ferk,qua; pauci poflunt inquircre,fed nullus inuenire.pa.3.
col.i42.e
dei notitia cx mundi fabrica pcrcipitur, partetertia3columna
i944.e
dco quomodo fimilcs fieri dicimur,vt Ioanncs dicit :\ Scimus
quoniamcumapparucri::(imileseierimus: cum fcriptum
fitalibi:Quis fimilis tui,p.i.col.6i6.f
deo qui putat placcre malum,non eum putat Deum , p^.col.
8i3.b.c
dcofimiliseft,quicreditDeumcfrefummum:nulloegere, fe
uero no perfe,fed apud eum efTe. Qui vero per fe vult efiis
vtDeusanulloeft perucrfe vultefle fimilis vtdiabolus ,
• quinoluitcffefubco.p.j.col.pya.e
deoquicquidcftaducrfum perit quemadmodum tenebra?a
luce,p.i.coI.i338.f
deohomines mali,non folum aequanthominem mortale, fed
ctiam pra:ponunr,magistrmentesofIenfam mali principis
vcl pra:lati,quam offcnfam Dci,&c. parte 4. columna
?42.f
dcomembra & humani aflcctus tropica loquutione afcribu-
tur,vt fecundumcapacitatem noftram conformentur elo-
quia diuina,p.3.col.i937.a.b
dcum appparuifle hominibus:fiue vifibilitcrcarnalib. oculis,
iiueinuifibilirerpropheticis vifionib.perfubiectacreatura
intclligcndumcft,p.j.col.i88.e
Itcmp.col.72 j.a.b
dcumnulljsdigiieconfiftcrevelvidercpoteft,nificunctater
rcna& mortalia viciadcponat. partci.columna
496. f
dcum vident qnidam,vcl ad qcofdam dcfcendit in nube : ad
aliosautcmdcfccinlitm c,nliojnofanube,&quani differcn
tiam i!la habcant,p. 1 .co!. 663 .c.& co.664-f
deumncrno vidct,n:(iprius Dcoapparcat,fol enim fua Iucc
facit nos vidcre^ta & Dcus,&c. par.s.colu.
876.e
deumcumnemovidirvnquam,quomododicitlacob : Vidi
dominuin facic ad facicm,p.i.c.35 i.a
deutn & ii per ridem nouimus, qualitt r tame fit eius ctcrnitas
fmc pranerito vel futuro,non videmus , &c.parte 3*. colum.
241. c .
deum(iinon creditisvcrbis) xcrcaturarumagnitudine crea-
torem intclligitccrcdite cculis vcftrisj& clemcntorum om
nium fcr,:itutc omnipotcnuam domini cogitatc. p«4.colu.
3J2.C
deum dicerc vcl dixiflc.Fiat lux,&cqualiter & quomodo & p
qiiidintcli:gcndt:mfit.p.i.col7.c.8.f.&co.44.f.& colum.
68o.f
deum quointcniius agnofcerc quaeris,c6intcnfius cum inco-
prehcnfibilcm cffc inrcl:igis,& non cft tua culpa fi cum no
cognolcis,fcdcftiiifiimitashuir.ana'conditionis,p.3.colu.
1863.C _
dcuni confpici in clariut:efi:a in rc-gfonebeatitudinis dixetut
qtiidam,fcdnaturanoii videri,ftdnoncftaliudclaiiUs, a-
liud nartua p.i.col.85 '-c
dcum crcarc nouum carluni,&tcnam nouaminfuturo,quo-
modoin:c!l:gart;r,p.4.col.52i.c
dcum qui ralcm cogitat qualis non eft,a!icnum Deum & falsu
& i n cog tat ione poi tat.Quis eft autem qui fic cogitat Dcu
vtipic-tft,p.2.co!.i4'.a
dcumquoiii.rnfiusagin^rccrequ^ris^cointcnfiuscum inco«
p;chciii.l>:L m tfTc intc !ligis,& non cft tua ctilpa d cum non
c guoicis icd cft iurirmiias humanac conditionis. pa-^.col.
lb'6?.C
do&p
colum.
dcum dicerc vcldixifTc.Fiat!ux,Cxc.cua!itcr& quomo
qi;id;ntcl!igcndumfir.p.i col.7.c.8.f.& col.44-f.& <
68,».f
dcum rcccntem putarc^&iJolisfciuirc^penepar cft fcclus,p
3-co.io7.b
K
GloflaeOrdin.&NicoIaidcLyra.
dcum confpici in d r t U( f ia m rrgionc bcatitudinis fucrunt
q.wdam,fcd in ra u anon vidcn,fed noncftaliudclaritas,
aliud natur^p.i.c.Sji.c
dcnm dicuni ludari in cjualibct vigilia no&is dolercde dciiru
&ionetempli&capt'iuitateIucia!orum.
Itcm quid facii Dcusinduodtcimhorisdiei,&cp .^.colum.
}ij.a.&co!.*i6.f
deumcjui quaiilcmper pre fcntcm pcitimcfcii,ncmine fratida
reintcndit.p.3. col.a 1 19.C
deumpaucnt&rrcmuntomncsangcli,homincs,da;mones v-
niucrfanationaliscreatura . Et quaie. parte 2.colum.
I026.d«C.f
dcum antc omnialaudarc & ipii vota noftra offcrredebcmus,
cxeir.plo populi lfraclirici,p. i.co!.88j.a
deum poifc rctineri prccibus ianctortim oftcnditur , p.4.colu.
773-a-b
deum (uum faciunt raptorc» & auari aurum & pccunias, gulo
lus dcliciar Juxuriofus volupratem tactus,& huiufmoai,p.
2.cel.2i4<5.f
dcum trcaic noi:umca?lt.nu& terramnouam in futuro, quo-
modo intel]igatur,p.4 col. 53 i.c
deum apparuifichomin.ibus:(iuc vifibilirer camalibus oculis,
iiue inuiiibihtcrprophcticis vifionibus per iubicdtam crca
turamintelligcndum,p.j.col.i88.e
ltemp.i.coi.7ay.b.c
dcum uullus digneconfiftere vel vidcre potcft, nifi cuncla tcr
rcna&moitalia viciadcponar,p.i.co.3j?4.b.c
dcum v;demquidair.,veladquofdamdcfcendir inniibc: ad
a!ios aurcm dcfccnditin caliginofanube,& quam dinvrcn
tiamillahabeant,p.i.col. 665. b.c
deum nemo vidcrmiii prius Dcoapparcat,fo! cnim fualuccfa
eit nos viu'ere,ita & Deus,p.3.col.876.e.f
deum cum nemo vidit vnquam,quomodo dicit . Iacob ; Vidi
dominum facie ad faciem,p.i.co.3J i.c
deum& iipcriidcmnouimus, qualitertamen^iiteius a?tcrni-
tas iinc preterico vel fucuro,non vidcmus. par.^.col.
241. c #
dcum(finoncreditusvcrbis) cx crearurarum magnitudine
crcatorcin intelligite,creditcoculisveftiis,& clcmcntorum
omnium fcruituteomnipotcntiam domim cogitatc, P.4.C.
deum diabelui nominauit primus in Genefi. p. 5. col.754-d
deum cilc a.i & quomodo,& a quibus iit ct eduum. par.6col,
922. d
dcum ciJccum, fit perfenotum,& ehi< ncticia infcrta cft na-
turalircr mcnti humana?, quomo_:o ciiccrcpotuitPharao.
Nef«-i<>dorntiuim,p.l.cul.5 33.i>
dcum cxpi imcrc pcrfctfto fermope non pofTumus,humanira-
tisnofhcemodoquafi infanti? imbccillitaceprxpcditi^eum
aliquucciui.s balbuticjido rcfonamus,p.j.co. 663. a
dc Dco ictclligimus quae loqui pcnitus non valcmus,& multa
lcacloquimurqu^ inrclligcrc5nonfumus idonci. p.6.col,
791. c
diiaiiquandoin pluralidiainturinfcriptura prophttcc& ho»
niincs fancti& quaie,p 3.col,799.f
dcorum ccetum ingrcdi perfonas cxccllcntes pcft mortem gc
tilium opinio fuir,p.j.col.279.c
deutcror.omiu quid & vndc dicicur , p. 1 .c. 145 j.c.& 1640 d.c
Iccm p. 6.^0.134, f
dcutci ouoininm an Moyfcs vcl alius confcripferir, &c& quo
modototi populocollc<5topromulgauerit,p.i.co!.i4s6.f
denrcionomiumtiadidiiMoyfesfiliis Ifraclpcr modum ex-
hoitationis & pia-dicatioius,& ideo repciic frequcnrcr ea-
dcm fciKcnciamindiueriislccis,&c.iicut foltthciiin prce-
dica iomb,&cp. i.co.i356.f.&col.ij29.c
dcutcionuiniumcur quimuscftordine & cur fccundi lcgiu,
vocacus p. j.col.i4jjr.b
deutcronomiuniilnpfitnoftcr Icfusin lapidibus viuis& inte
gric.,&c.p.2.col.r;.o
dcuicro;iQ;imhbcr qjando & vbiinuentus cft.p,4.co. 1067,3
dcurcroixlcgcsquxfint fecundumludccos, quando trad
&confcripta?,&c.p 4.co.2*n.a.b
Itcmp.6.col.i695.a
dextcra Dci quot modis & quomodo intelligitur , p.y .cok 1.
667. c
dtxtera Dci qux dicitur,fimilitcr & qua? finiftra Dc> > p-3.<|.
1426 f
Itcmp.2-co! 1198.C
dcxceraopciaturquidquidfacis proa:ternis,&fialiointcrc
ris,iimitraimmifcuic,& ineadele&aqualiindextera,t .
dis,artcrna,p.3.col.i499-c
dcxtera defignat fortitudinem & conftanciam,exemplum ) .
nitur m lacob.p. i.col.37 t.a.b
dextera Dti vnigcnitum Deifiliumfignificar.p.4.col.375
dextcra & limftra vbiinbonofimulaccipiutur,lude;amc>e
tilitatc,&cdefignar,vbi vcroabiolutein bonoponitung
tera^cccrnafa>pcg:iudiamonftrat.p.2.coi.752.d.e
diaboluscum lic (itoftfnatusinmalo,qu6dnullomodofl(i
turad bonu,& omniaopera & mebraominnofunt malj
vtilitasfuit in pioducftionetaliscrcaturx ?p.3.col.402.c
diabolus & a&ionisfuxmeritoinfrahominccecidmomn 1
mcn humanum gcnus nacur^angelica? conditionc trar *
dit.p-^.col.^oi.c
diabolus in icmporc vcl in ftatu innoccnticc non habuit pi .
ftatcm:entanciihomineminrcriusmouendo,icd cxtei s
proponcndo icuiui,p. i.col.88.d
diabolusci: iibeatituJmem perdidit,magnitudinem nati e
nonarniiit,p.3.co.40i.c
diabolus muliis nominibusnominatur,fcilicet,Sathan,Bel .
p.^.videeuam Lcmahan.
diabolus vtrum al> inuiotcporis ccidit,& nn bcntusfuci ,
p.i.col.^^.a.Et c.\ten(ius col.284.ctk col.98.ct
diaboIusantcntauitEuaminfpecieshorrjbilijvclin gratiit
fpccie,&cp.i.co88a
diabolusprotoparcnt!b.nondixit,Entisdii,abfo!ute, fed
cutdii,&quarc,p.i.co!.89.c
diabolus vtrumfcipentem peiqucm fcducere muJiercmif
nabatur,ad hoc tacicdu ckgcrit,vel an in poteftrirc fuzem
quodcunquealiudanimaladhocair! mcrc,& cjuahtcrJ
mulieriperferpcntcmiocucus,i:t.p.i.co!.8-.c
diabolusmundiprincepsdiciturCccfar,p.5.co!.i287.c
diabolusperconcupifccntiain tiipercitaui alccnditad rcgii
dumlupermundum,proptcrquodhuuis mundi pnncJ
nominatur.p.4.co.2577.c
diabolus incentor & adiutor malarum cogitationum cffc j *
tcft,autorcifcnonpotcft,p.s.c.^7.bc
diabolus iiupulitfilia lephtc vtciob.via prodiret,p.2.c.22 :
diaboIusnihilpoteftconfianosniiiDcuspcrmifeiir, p.2.c
997. b.& "1529.C.6V 1 530. c
diabolus Ionathan adpia-uaricationcm iinpulit,p.2.colnnf
40 2-d
diaboluspotcftignedecdoaerco infcriusmirrcic & ven 5
turbiniscomomucrc,& horumrati'o,n.2.col.3i.a.b.o
diabolusmulcos habct hicpi-incipcsom /iln nunc ieriiiurl
culpam,& ni tucuro ci nm pceaj.uennt fubucicntur pcr •'
nam,p.4.col.777.c
diabolus boua no.tu t: ibus modisinfcquirur, parte 4-c<p*
8j7-c
diabol.s nnncios mitrimus.quado pancimus cis & prcebcr s
frangenda m pcCtore vbera,& iarurat; voiuptatib. ab ( $
ad aliasiianfimus,&noniamfornicatioucm quam ftraj
rricum humerum dcfidcranuis.p.^.co.i :jj.a
diabolusillos inhabirar,aquibus Dcusnon loco,fcd mcit>
reccdic,p.4.co.32,a.b,c
diabolus cxcitatciipidiiatcminhominibusad deftruendi 0
cis mutua clnu itatcm,nec curat vr tcrrcna toilat,fcd utt B
ritatcm in nobis fcriat,& hoc pcr rcgcm Ailyriorum, & *
4.C0.203.IUC
diabolus lccpepoftquam mentcm impugnauir,ad tcmpus *
fat,vt iccuram rcpetc,irrympat,p. 3^01,37.0
dia
Index.
,;,,;duobus modts impugnar.fcilicettribulatione vtfra diabolusinteriora-nifiperbabitus&gcftusnouit.p.y.colum.
it,5:pcrruafionevtmolliac,p.3.co,37.c ,2x6l;d r , . , . ir .
/tribusmodusimDug!iar,fciliceccarnisconcupiicen- diabolusconucrfosaddomtnumplcrunquegraiuus pulfat,vt
vel dc fua expuifionc fc vindicetjVel vc ad vicia reducacur,
Lexceriorib.mundi oblec.tamentis, &c.p. y.col. i j_4-e
)Wexaitoreft, qui femel numum deceptionis homini
|ntaiic,& quotidiedebicum mortis exigit. p.j.coty&e
[bliisdicitui cxa«ftor,quifemel homini numummalarfua-
Liscontulitj"idieabeohuius debiti reatum quar-
J.i)4. col.j6$.d.e
iblus vc inermis uincicur,cum aperta mala fuggerens,om-
tbonafimul colIereconacur,fedarmatus venic, cum aha
fcnaintacta prjeterir,alialatenter corrumpir.p.2.co.79-b
aoluscupidisprofpcra,timidis aduerfa pcr fomnia inge-
1 ,i;tmagis eniciar,p. 3.col.io9.a
aolus pnnceps falfiloquii habec nunc contra Ecclcfiam fu
nidedfpsrfuseft.p.^.col.iSj.b
p.j.col.829
diabolustransfigurat fe.n.angclumlucis,& hoc multiplicitcr
&c.p.^col.37j.c
diabolus quomodo & qualiter cor alicuius mgredi poffit, p.5.
col.io27-b
diabolus noa habet poteftatem fuper creaturas ad libitu fuu ,
Ccd folumquamumDeuspcrnuctitfecundum iudiciuocul
tum fuum,ad cxercrtium paiientiar eledorum. par.j.col.
746.f
diabolus gchenna dicitur: quiavbjcunquefit, velinaerevel
iub tena fecum fei c tormeta fuarum flammarum, p.d.colu.
I286.f
Uusd!citurprinctpsmundi,quiadominatur hominibus diabo!usquomodocircumittentado,&allicicndomultis mo
dis.p.6col.i 343.3
diabolus habeccres pciTimasconditiones,quas Chriftusofte
dit ludafs.prim.. ^abinitiol\iithomicida,fccunda,<|»non
ftetit in d(.bita cbcdientia,tcitia,quodcftpater medacii>p.
j.co!.n67.c
diabohis infubftantiabonus^fedvoluntatemalus.p.&colunv
14:8. e
diabolus non eftmaluspercftcntiam,vrdixerunt Manicha?/,
q'jipo(uerucduopriucipia,&cfedeftin malo obftinatus,
&admalunilempei iiuencus,p.j.col.242.e
undialiceruiucniibus.incjuantum fe eifubiiciunt,par.j
2l4f ' -■■ • • • r v
Ijouscottefteshabet, quot miquicatis fuar predicatores
oflidec ^.3.00.386. d
bolus non vi,fcd caliide incerficic, P.3.C0I. 386.e
bolus non pro magno xftimat,cum eos deuorat qui per ip-
ifu^vitxftudiadeorlumcurrunc: icdciimeos quos iam
r!eflibusiungicontemplatur,p. 3^01.389.1-)
feofus inimicus nullo alio ik vincitur,vc de mifericordia,p.
jj6.f
Bolus aliquando vanam gloriam , quar aliquando grauius diabolus ante eius cie&ionem feu rcdufionem ficdominaba-
impetutfubtrahit,vrper hoc aggrauet fuam fer-
itutem.p.i.col.5 30.f
I olus excuntcs de feruicutc fua cranfeunces ad mcliore vi-
rp,to;oconatuniuturadpriftinam reducere vcilicatem ,
miKtendoexfortiorescencaciones,&c.& figuificacur per
haraonem.p.i.col.6i2.f
quicicit&habicatinhominibus ociodedicis , tan»
uam in locis vmbroiis,quar funt apta quiefcentib.& ocio«
3..} .3.C0I.389.C
olusinciante Deo hominem,fugit,partequarta,column.
359. a.b
olus id agit,vt viam ad Deum prxcludat: obie&a idolola
ia ne quis in Chriftum credauconclufio enim prxccdic ut
Xjconclufio fcquitur vtplebs.p.i.co.i4j9.a.b
liaolus rex vitiorum humanis fe immifcet cogicationibus,&
cntcm cingic fuperfluis follicicudinibus: ne proferat uer-
a ueriratis.uel exerceat opcra pietatis,p. 1 .ibid.
non implct animam intrando(harc enim poceftas lo.
turfuispoireffis,quodtrahebarcosad hbitum fuum, ficut
afceufor tiahiccquumcumfrcno. par,4.col.288.e
diabolusftudet maximedo&rinar fluenra & uirtucum arma
auferac,&ficncquiciamfuam & interitumferuorumDeive
locitercxpleat5p.2-co.i57i.c
diabolus acrius infurgit & maiora vicia immittit,exquo in a-
nimam fcrmo Dei perucnir,p.i.col.J30.f
diabolusadhoccertat,utquos regic nunquam intrcnt ianua
fidei led foris manences fempcr operibus infiftant prauis.p.
1.C0I.1457.C
diabolus Chriftum nonit vemfte in mundum,fcu per prophe-
tas,feu perangelos,fcu per Ioarmem Bapnftam demonftra
tenufcdquiahumiliaviditin eo indubiumvenitp.4.colu.
8i.c. Itemp3-co.37.a
diabolu.s per iignurum poccnriam cerrior efteclus Chriftum fi
liLim \jk\ arl)ici.il>atur:nonergoenmideocrucifixit,vtfiliu
Dv-i ign< rctjleci qiijaemsmortefcddamnandumnonpiar-
liidu,p.>.co.756.d
| Deieft)fcd inficiendo, veluirus infundendo, trahens diabolus an Chnftum cognofccbatcfle Meffiam promiffura
Btogitaciones &incenciuauicioruin,p.6.col. 172. e &fil:um Dei,&ccumdixic;Cmidveniftinoscorqucreantc
«iioius&exercitusciusfiintcremptus per crucem Chrifti, tempus,p.5.co!.78/.c
uomodoadhuccontraferuos Deiprarualct,& ficutleo ru diabolus quos cipriuat alionominc vocat,iuftu, vocat iniu-
ienscircumir,&c.p. z.col.di.b.c ftum,caftuminceftum,&huiufmoui P.4.1497.C
dboluslicctatflictionemiuftoruml^inperappecar, tamcn fi diaboliiscrubefciequi inbeatitudineDtpconcumax fuiccui
Dco poccftacem accipit,ad centationis ai ticulum non co« cciam homo pcrcuffus hymnum dicic,p. 3^0,3 4-d.e
diaboh oftjnatio per duriciam eris & ferri fignific3tur , in qua
deliderac libi peccatorcs aftiftere,p;3.col.386.f
diabolus rex inferni videns fideles ad ccrram viuentium anhe
larc,nirirureosimpcdiie,&aliquando debellateos :[& de
cic,p.2.coI.4i6.f
isduplici icatuconftringitur,lciIicet fuperbia & inui-
.2.co!.^96.f
sconcrabonosrcges&eorum populum cxcitat bcl-
im fpiritualc per fc & fatelhces fuos,& aliquando bcllum
orporale per malos homines. parte 2. columna
18';.
dioolusdominoinciuccpalToCqUO momenro crucifixuse-
uaduenit^quxrens li quid pcccaci in eoinueniifet.p.2.co,
525.3.1)
hoc figura,p. i.col. 1 3 1 j.e.f
diabplusqui fecransnguiac m angcluinlucis,vrper fchifuna-
ta incaucosdccipiac vcl per h^refnn, fignificatur per Seo re
gcm A mo:r.rorum,p. 1 .col. 1 457. a.b
diaoolusdiatwr erpcus ,cuiusanhclitusprunasardcre facit
p.i.col.i^ij.f
d:;;olus veniiTciedemptoremfenferatifed propterhumiliaq diabolusmon., Jiciiur.p.i.col.idj.b.c
alfuscit,<.| cqu;ddedeitatclufpicacus cft, eiindubium diabolusfignificatur pcr regem Ammon,quicftcaputomniu
ucnt proiuafuperbia:& npDcuin natum,fcdDcigratia jniquorum.& huiuscapiusmcmbrafuntomncs iniqui,p.
uftoditumcrediditjp.^.co.^^.d.e 4.col84.f
lLnip.5.co.79.c Ircmfignificaturpci -Ifmaelem.Tbid.
di)olusquare,",&quibustcntauitChriftum,p.5.col. diaboluslupusdicicur, quiacccleiiam fidelium perfequicur.
'9-c p.5.col.iiS8.d
^ K 2
GlojTaeOrdin.&NicoIai dc Lyra.
diabolus pcr vipcfam fignificatur,p.6.coI.i 2 5 i.c diabolus fignificarur per regcm Ierico,&contra illam or n;
diaboIusrentansdcinuidia,fignificatur,perCendebcum du- Chrifhisexercirum,p.2.co.4i.c.42.f
cem maricimQ, quare & per quos fibi rcpugnatur. par^.c. diabolus fignificatur pcr Madian,qui propter excellenti n
2369.C malicia non fo!um!iniquus,fed etiam iniquitas nomir ;u
diabolus fpcciem virtutum aliquandofimuIatJicctipfcper \p.2.co!.iS9.a.b
vitiafedulocontravirtutes pugnct ,&c&fignificaturper diabolus iignificaturperNaas|,&c. &qna?rit oculosde r<
Gorgiampra*poiitamldumta:.p.4.col.2 563.3 virorumincharitatcfcruentium,p.2.co!umna382.f.i:o
diabolusdiciturmalleusvniucrfa'teira:,& quomodo: &pcr 383. a.b
quemfra£tuseft,p.895.b diaboIusitencbrispeccatorum&inJferniregnas,fignif^ti
diabolus (ignificaturperNabuchodonofor,p.4.colu. 1204.fi
1181.C& i23j.d
Itemp.2.co.i6n.c&i6i2.f
perregcm Aegyp?i,p 2.col.890.f
dics pcrditionis propc efle dicit Mofes cum adhuc longf |bi
fet.p.i.coI.T66o.c
diabolusdiciturgladiusacutus:dicitiirctiamlimatus.p.4.col. dics fcxpcrrincntad vfum,feptimaad fruitionem,p.i.cl|
86. cf
dies duo funt attributi mundo vifibili,fuprema?,fcilicet,il
mc* parti mundi,tres rcliqui deputati funt vifibilibus I
bilibus mundi partibus qua: intra mundum creal
p.i.col.iS.c. f
dies illl primi fex vtrum pranericrunr,& addito fcptimoL
pcrvo!umina'temporumnonre,fed nomine repetanl
2.col.5s/.a.b
dicsfexp!'a?ccdentcsficutdicunturtempusproduclion i
dics feptimus,& deinccps dicunrur rempus gubernat n
Ibid.c
1235. c
diabolusper venatores fignificatur,p.4.coI. 1279.3
diaboIusprincepsmalitXj&difcipuli eius diaboh nominan-
tur.p.4-col. 1295.3
diabolusli;;niHcaturpcraquilam,&quare,p.4.coI.i754.f
Itcm p.^.coliyj 3.0
diabo!usfigu;a utper N^mroth,&quarc. p.4.col.2o67.b
Item p.i.tol.aoi.b
diabolus diciturfuperbus,& quare, ^.4x01.2054.0
diabolusperAntiochumEpiphancmfignificatur,p.4.c.2377.
c.& 2381.3
diabolus fignificatur pci Dcmctrium>& quarc.partc ^.colum. dics fcptimus an & quomodo manc & vefpcram habet
2399.3 col.56.f.&col 57-b.c
diabohisiignaturpcrrcgcmOziam&lcprofum.&quarc.p.4. dicsfeprimaadhoedcputatur, vt homo vacct & occ»
C0I.77.C J incontemplarione crcatoris ftii, & pcr hoc beatitt
diabolusfccuris,ferra&virgadicitur,& quarcp.^.i^i.b prarfcnrivitainchoacurquodamaiodo, par. i.c
diaboIusficloquebaturperferpentemignoratcm,ficutpere- 57.3
nerguminos velphanaticos,p. i.co!.67.b diesnaturalis vig:ntiquatuorhabethoras,&ex duabus
diabolus quared:citurcallidus,& quomodo illam calliditate
oitcndic,p.i.col.ibid.
diabolusvulc vitia viucre,interfectis virtutibus,&fortesvi-
rileiqueanimifenfusnidturoccidere&c&de hoc figura.
p.i.col.^i.b.c
diabolu» iignificarur per Aegyptium(qui tencbrofus inttrpre
ratur)qui iaculo pcccati mortalis percutere populumChri
fiianum nititur,p.i.col.388.c
diabolus pcrprincipem Acgyptidcfignatus,non vult vttotQ
mduuafeproficifcaturpopulusDwi; & qualc illud triduu
fir,&cp.4.coI. 1 34«b
Itemp.4.co.242 3.c
diabolus quid dcdir,vt nos mcrcarctur qui pcr Chriftum redc
pti fumus,p. 1.C0I625.C
diabolusquomodo&qualiterafanfthluditur.parte i.colu. diesinfacrafcripturajaliquandoatcipirmproannojalitlai
9>-bc do promcnfe,p.i.col.527.b
diabolns fceditatepeffima? lepra? notabilis effectus , dedomo Itemp.^-co.ni^.c
ciccIjs cti:& perfcucfafr vfqtic in finem lcprofus, feparatus diesproomnitcmporcponitur , cum ApoftoIusdicit,idi
apopulo Dci:&pcrqucmfignificatur,p.2.col.927.c nuncdicsfalutis,iignificattotumrempusquo'hicviuB
diabokiscumplebem inuaditfidelium, &inflammatos cupi- p.i.co.57-b.c
drarciubuertit, vniufcuiufquc confcientiam per flamma diesquomodo&proquoaccipitur,cum dicicur, Indi<|
iiliciciamonsperturbat:&dehocfigura. part.2.colu. fecit dominus Deiis ccelum&terram&oinnc vir°ul
999-b.c &c.Ibid.
diabolus predicatorum fermoncm vel conuerf ationcm macu dics Chrifli vel rempus intelligitur tempus paffionis & I
lans&turpiafaitaquajperfualeratinoculis hominum re- rettionis,fecundum quod ipicdixitimminente paffil
uelans,fignificaturpcrAnon.p.2.col.io93.b.c Tempusprope eft:&cp.i.co. joS.e
diaboIuscjiianraartcpug!iandinnpugnetfidelcs,& qnodnul diesdominicaquibiiSpriiiilcgus fitdotata,oarte prima,to
lum tcnipusrclinquacfccurum:dchdtfigura,p. ituiumna 2220. d
dics dominicafabbato Iuda?orum compa:a:ur, declaratfc
minica noftra fuo fabbato prarlata. par. 1 .c( «n-
207. b.c
dicsdominicanonoblcruaturcum rantorigore,f.vacat a
operibus manualibus.ficut ir. vcicle.quia poffunt par
baria & aliqna fieri die dominica,quc non erat licuia 1
bato.Etquarc,p.i.c.674.f
dics dommica feruatur !oco fabbati.Et quare, p.i.ibid.
busintcgracur,q:iiacomplecl:iturdicm& no&em,p;]
.9-c
dicsartificialis quisdicarur'p.3.co.586.f
dies artificials fecundum Hebraeos incipit ab ipfb manei
minaturin vefpcrefequenu.Dicsautaiinaturaiis fe<
cofdcmincipit a principio priune noctis&icrminaJ
principionoc"tisfcqufnris,p. i.coLij.a.b
diesfecundumdo&oresnofrroscompiitanair a mane
ad mane,&c.Et dc hoc rationcs danrurjhid.
dies more antiquorum a prscedcnte nofte mccepir. p.y
130. d
diespcjcitinecaugercnecminui pofT.mr, nifiiconti^at
fctantur,vt velcum operibusopt-misfint Jongiores, |
peflimisbreuiores.p.^.col. 17 8. f
diabohisfign:ficaturpcrpifccm,p.2.col.i52 5.a.b
diabolusdictturrexfenex & ftultus^p.^.co.^j.a
diabolus morrs dicitur,p.3.coI.48.c
diabo!usdicitiirferpenstottuofus,&quare. pa.3.cohim.
49«a.& 173 5. b
diabolusdititurcolubcrtortuofus,p.3.col.257.a
diabolus Aquilonis nomincfignificatur,p.3.co.2 5j.b
diabolus quomodocaudam itnngere dicitur in Antichrifto,
& eciatn ia peccatorcp. 3.01.385.3
diabolus iigniricacur per Pharaonem,&quare, p.3 .co. 1498^
fCI
diesfolenesomnesquifemclcelebranturinanno vcPai
Petecoftc& hmoi,& qui in qualibet hcbdomada,vt fi
ta,& %l quolibct mefc vt neomenia?,& dies detcrmina
fi
ia>
ba
ad
Ind
ex.
(lemnizandum , ficut funt dies vi&orie de intcrfeftione diem quemdam gratise fpiritualem facit prefentia Chrifti,q u
Jolofernis,& de interfedione Aman,omnes dies prxdi&i eft fol juftitia? in humanitarc aflumpta, ficut prxfenna folis
aud Iudaeos fuerunt immunitatis ab omni exa&ione & vc fupcr rcrram facit diem.Et durauit dics illaa Chrifti a nati
>tione,p4.col.24i7.c uitatcufqueadciusafccnfioncm,p.5.col.ii78.f
ie-laborediernm accipitur fecundum jllud. Et videbantur diem fuum habet hic anima pcruerfa, & pacem habet in die
ilpaucidies prx amorismagnitudine,quialaboralleuia- fua.Sedindiealienareftatejxrnadamnatio^p.^.columna
bcur,& videbaturparuuspropteramorem }par.i.colum. 967.2
39.C diedominicaquiadultcraturtragreflbreftduplicis precepti,
jes)eregrinationisvit*mea?parui&mali,&c.Sic dixit Ia- p.i.co.^.f
cbpacriarcha.Etdixit diesmalos fextuplici de caufa.p.i. dic fabbatinon folum manib.proprijs,fed necpermanus g6-
cl-H?'0 tiliumlicebatIud«isoperarJ,excepushisqi]^aduefc6dum
ie.quaciiQrdecimfluxeruntadminusarecefluMoyfiaPha pertinebant.p.i.col.56o.e.f
rpne & percuffione primogenitorum Aegypti: in quib.po dic fabbati non erat licitum vafa locare vel accommodare g£
plus fe prxparauit ad celebrandum pafcha & ad receden- tilib.ad faci£dum opera fua , puta fecurim ad fcindcndum
cindeAegypto,p.i.col.579.b.c ligna,& fimiIia,p.i.col.7ii.c
iejnercenarii non funt appetibiles ratione laboris,fed rone die fabbati non erat licitum Iud*is conducere vel acc6moda
crcedis poft laborem rccipiend«:& ideo dies optata mcr re gentili iumetum ad opus faciendum,&c. par. 1 .columna
caariheftdiespro pra»mio,p.3.col.i68.f 673. c
ienotat nouum Tefta.in quo eft veritas reuelata,& nox de- in dic iudicij fi fiduciam habeamus,probare poteft quicunq;
f ;tiatvetus,&quare,p.3.coI.56i.a.b.c . quantum incharitateprofecerit,p.6.col.i4o8.c
e^ nox qua? caufantur ex motu folis : proprie non erit in diabolus figniricatur pcr rege Syrif , qui fublimis interpreta-
|iralirefurrcctione,quiaceiTabitmotusc?li:feddiescaufa cur.&c. par.2.columoa832,f.&columna834.d.& colu.
uexlationefolis fupernoftrumhemifperium,&c.p.4.co. 167.^
167.C&. 2 168. f diaboluB qui per Leuiathan & per cetum denotaturjnon occi
ieiudicii hominibusexiftentib.in conuiuiis & feftiuiratib. detur morte_ nature,cu fitimmortalis, fed morte gehenn? :
jnquam fecuris & nihil timentib.repentine, vemet, p-5.c. nec poterit homines tentare:&in hoc crefcit pena eius, &c
i'7-c p.4.col.250.f
ienouiifimuseritdies refurrectionis vniuerfalis,qua? qde diabolusquicaptioneXhriftiprocurauerat pIudeos,peraIi-
ifurredtio ordinatur ad hoc quod elefti funt perfeftc bea- qua figna perpedit quod ipie eflet verus Chriftus, & per co
tp-5.col.i 148. f feques quodpcreiusmorteexpoliareturinfernus:& undc
enouiffimus mundi,in hoc quemquc comprehedet,in quo figna percepit;ideoq; ad cius liberationem pcr uxorem Pi-
ihierireumfuus nouiffimus dies,p.6.col. 669.^ lati attentauit, p.5.col.452.f
cdecem notant tribulationem perfeclam,vcl decem tribu- diaboJus omnium difcutit confuetudines,vStilat curas,fcruta
JfionesAcl decem pra?cepta decalogi,p.6.col. 1476^ tur affe&us,& ibi quatrit caufas nocedi, vbi qucmque uidc
Aiciturmundiprofperitas vtlpeccati delcctatio. p^.ccl. nt ftudiofius occupari,p.6.col.c67.c
,.c • diaboliomnecorpus,ideft,omnis focietas g6tilium idolola-
Ipudiciiinfcripturavcteris&no.Tefta. dicitur dies mala triededicatorum,inuiculocombufto&contriroper Moy-
frerribilisdenotansgenushumanum^in quo funtplures fenfignificatumeft, &quoigne,p.i.col.83$.e
ialiquamboni.p.col.782.f diabolltypumgeritLaban>quiinterpretaturdcalbatio,diabo
fcftosfuoshabctDeus,p. i.col.ii87.b.c lus ucrocumiictcnebrolustransfiguiatfc in angclum lu-
«feftus omms qui hic agitur in partc geritur.no in intcgro: cis,p.i.co.g43 .b
ii eum exieris de Aegypto,tuc crit tibi perfe&a fcltiuitas. diaboli feme fufcipimus,cum ab eo fuademurad peccandum
ji.col.i4i9.b.c & cumfacimusquodfuadetiam genuit, nafcimur enime-
kvnaefttotavitapra;fens,p.2.col.33.b iusfiliiperpeccatum,p.i.col.673.c
«bonos quidam incipiunt, fed in malis continue pcrfeue- diaboli omnis fceuitia duabus beftiis m6ftratur, p.4.columna
4jjnt,aliidim!diant,alii,implentdiesbonos,&alii moriun- 981.8
«in Aegypco,alij in deferto,alij in terra fancta , ckc.p.3 .0 diaboli malicia,quando non poteft homines per apcrtas teta-
•i.b tionesdeijcereinpcccata,perquandam adultatione qua>
iiedicutur mali quare,quando,'& vnde incepci ut mali dici. rit eos fubuertere,infigendo eorum mcmorie fua mcnta,p.
)6.col.564.f 4x01.2234.6
iiemalidicunturbreuian,16gxuiautem&multi fpacii,'dies diaboliaftutia&nequitiaco^nita nobis ad medclam profi-
bni,inquibusdominoferuimus,p.2.col.i6o.e ciunt,quantoenimeacertiusexploramus,tanto ceitiusde
■fcptimirequiespoftopcrafcxdicrum,(ignauitdic fabba clinamus,Ibid,p.2.col. 288
t(]uo Chriltus in iepulchro quieturus mundum rcftaura- diaboli requies ledtulus teutationis . parte4« columna
«t,p.i.col.6o.e f i6j.a
lieil:ptimumfanclificauitdominus inquoreqgieuit: &n» diaboli fuperbietis uoxcft,infortitudinemanus mcaefcci.p,
lum quo facicnda inchoauit,ncc illum quofccit ea,& qua 4.C0.13 i.a
lid.f diaboli ueibaad Chriftum faluatorem, par.4.columna
•iei virgincipartus cur celebrcnt Ghriftiani , p.i.columna 561.3
1 i4.e diabolitantaprotcruia cft,vtinfelis autmuftelae figura feo-
lieidicerenonfuiflelongioremnecbreuiorem folito,&fo- ftentct,p.4.col.43.b
i no rctroceffifle tcmporc Ezcchie,an& quomodo proba- diaboli natura un um habuerit alterum principium a Deo , &
ipoffir. parte2.colum.96i.& coiumna.974.f.& noniitcrcaturaDci; , 1.CO.69.C
75. a .b.c diabolotoimcntuincft aia'fionchominisccflarc,& tanto di-
'itTfeptimumquandocreauitdominus. Inipio enim nihil mittitgiauius,quantopofleditdiutius. par.j.columna
cit,fedabhisquaefcceratrec]uicuit. Quomodo crgore- 5;i.a.b.c
uieuitindiequcm noncreauit,&c. par. i.tolu. diabolonon furTiiirfubijcerefibifimp!icesIaicos,fedinuadic
7-c& 58.d.c etiam cfcrkos & religiofos,&c.p.4.col.2 368. f
ditniudicij noneftopusfcircpoft quantum tcmporis futu- diabolonufquameftlocusnificx tuo defidcrio. par.j.col.
usfit,fcdquomodo,p.6.co.y67.a s^j.b
K 3
GloiH-cOrdin.&NicolaiclcLyra.
uoctr,proptcrquodeademlitora aliquandovarijs figivcl
diabohim fi reges in ma!e ftdis fignificanr,cur non regcs iu-
ftj in benefaaoris Chnftum dcinonfhant. partc 2. colum.
.lfiP9.c
diabolumChriftoinfpeciehominis apparuifk .quandocum
tentauit vcniimde eft. -parcc 5. columna
fJiabolumfivicero,&c.ooitatiOncsimmundas quas fuggcnr,
velyenienresrepulefovveIingrcffasiiUrame, nead cfle«
dumvcnianrnccaucro,conculcanscaputdiaconis:hocip-
fo tamcn pollutus fum,quo pollutnin calcare conrendi,&c.
(edmyftic^funthcc&mcftabilia, parte 2.columna
888.e
tdiabolumfignatrcgulisfcrpens. parte4-co!umna
143. a 1
diaconus lauandis manib.porrigit Sacerdoti, & illis qni circu
alrare Dei ftabanr prcsbyteris. parte 2.columna
4 4o.d
^dialcclica minutis & fubrilibus verborum ftimulis animas te-
rebrat,at tara calliditate circumuen.it,vt deceptus nec vide
atneciiuelligacvndedecipiatur,& compararur eyniphib,
p.i.col.j^.b.c
(dialcdica artefubuertitur& probatur effenihili quod puta-
batur efle firmiffimum: & quicquid ad terrenam fcientiam
pertinet,& r>urarurefferobufturn, parte^.columna
1270.^
diana qnid & vndc dicitur & quonaodo pingitur.parte 6.colu,
1191.C
diccndi optimus modus eft quo fit vt qui audit,veritatem au-
diat&inrelligatdjoniqueingenij infignisindolesin verbis
verumamare,nonverba. parte i.columna
12.24-f
Nonomnib.omniadicendafuntdedpro capackate audien-
. tiumdodordifpcnlaredcbctvciburn, parcej.colum,
750.d.e
Itemp.4.co.i767.c
dicere uere & proprie,non eft hoc,vbi prolatio difcordat a uo
luntate,p.y.col.iTO.f
dicere vei e,dominus Iefus,eft in corde credcre,ore confiteri,
- operib.atteftari,ibid.t49.a
diccrein fpiritirffandopoteftaliquid dupliciter>p.6.coIumna
301. c
diccrcChrifli:eftliberarehominem,natu'amhominisaffumS
do&libe.ra!emdemonftrare,&c. partetertia,columna
gij.b
idjcerc Dei eft facere,vnde. Quoniam ipfe dixit & fada funt
Diccre vero noftrum,non cft facere. parte 6. column3
!4J'C
Ircmp.5-.col.i262.f
d.iccrc Dd non importat aliquam uocem fcnfibilem, fed intel
ligcrc Dci pt adicum,quod includit ipfum uelle:quia fecun
dum formamfu? difpofitionis & voluntatis , fequitur ei-
fe.ctu?%p.i.col.6.f
Ttemp.4,col.!85.d
dicitur gliquid benc^aut quia congruit diccti.aut ei dida?,aut
congruu vtriquc,p.j.col. 1 2 8j.a
d.ida omnia non folum ex fci nvone qui dicitur penfanda funt
fedcxperfonadiccntis,p.i.col.i4i2.c.f
djda vcihtatein nonhabenc,fiintelleciu carcnt, par.^.cokm.
iy7.bc
didamenrcdr rationescftquafiquoddam veftigium impref
fum mentib.humanis,p.3.coI.24o.f
didameu legisnaturaliscftquxdam impreffiodiuinaehgisin
nobis.p.j.coli 172. f
dj&io vnaindiucrfisi<.!iomatibusdiuerfafignificat.Sicutha?c
didio iam,in Hebrq?o lignificat marc.In Latino cft aduer-
bumcemporis,p.i.col.407.c
didio cxclufiua addita vni perfonaein diuinis refpedu rcrmi-
ni cffencialjs non cxcludic aliam,fed potius includir, &c.p.
5.C0I.213.C
di&ioncs multa» facra? fcripturae fccundum Hebreos funt e/jui
111
tionibus&fcnlibusaccipitui,&c ,pane 1. coim u
2 2 0.f
didradima duplcxrcddcnda eft imperatori omnium,fcil .t,
pociialiras coi poris,vt famcs & fitis.
Item pa?nalitas mcntis,fciiicet:timor & triftitia^&c.p.j.cc
na 296. f
didrachmc,my ftice & moralitcr vario modo exponuntui J
i.col.ii4y.b.c
dics& noxdiftinguufurperlucem&renebras.par.i.colu n.
8.d
diesquidcft.p.7-b
dicshebdoniadcapud Hcbrc;osdcnominatur a fabbaro, jj
denominatioltitadignioiijpartey.columna ^j.c.&cL
7B6S i . '
dies omnes hcbdomads pafcnahs vocabanrur fabbata,& J(
rcprim.aramendies&fcptima cranr celcbriorcs intctt
di)s.p.5-col.654.f
dieshocnomenin plurali inuenituracceptum prcduob.ci)
nacuralibus,&proannOvclannisindeccrminace , p.i ,j,
491. b-c
dics fex diftindos habct vnufquifquc noftrum m redis 0 -j.
bus&redavita^poftquosdebctquiecemfperarcp.i., |
8.d.e.&col.7.b.&55.a.b
diesquarevbircpeciturinaifignatione proximorum fex >
rum rcmporis,p.i.col.7-c
dies vnus dicitur quo fxcit Deus cxlum & tcrram. & infi a.
ta cft omnis creatura antepcccatumanima?. parte 1 %
56.d.e
diesanlongiorfuitfubIofue,velfub Ezechia. Etdehoc I
ranturopiniones,&c. partc 2.colu.8oxl
8i.a
dicclaroNoeinoreffuseftin arcam ad oftcndcndum < od
poterat Deus eum tucri a malis homimb.iliis temponb ui
cogitauerunt eum occidere,p. i.co. 1 59.C
In die fecundo quarc non difitunEc uidit Deus quod efll 0
num ficuc in alijs dieb.p.i.col.i 3.C
Quifqi fibi pra?ftat vc f bonis dicb.iir aut malis, & habeat t
lefu uel iuftorum aut impiorum,& quomodo dies lefi i
fequamur,&c.p.2.coI.i59.b.c
dieb.fingulis facere debemus opus Dei,f. ipfi Deo & pr i«
mo: ^ quoinodo,p. 2.C0I. r j^o.f
diebus folennibj&feftiuislicicumeft lautius uiueie qua a«
lijs temporib.p.2.co.i38o.f
diebus fol^nibus diabolus fortius impugnat homines fan 3J
& quarc.p-4.c0. 2 408. d
dieta? tres funt accipiendae procedcndo per uicos ciuitatis i«
niuae ubique.Sicenim Ionas habebac facere, denoncia 0
• populofubuerfioncmciuicatis,&c. par.xcolu
20? 3, c
difnciiccftualdeinbonisopcrib.patcnterfadis, uanam 3
riatocalitereuitarcp.^.co. 1 14.C
difflcilceftmagnaagere,&de magnis apud fc fiduciam 1
habere^p.j.col.^i.a.b
difficilc cft plures effe bonos, p-4.co.6o5.b.c
difficile eft pocences & eloquentes in mundoad Chrifti h i
litaremconucrti,p.4.co,2035.bc
diflicileiiuusvinciturqiiodcxteiit!siudic:uur,n.3.co.9i.
difHcilius extirpatur fpsritualis bcftia,ideft, iadtacia, fupcr 1
veluanagloria,quamcar:ialiau!cia,p.i.coI.i5io.c:f
difncultasdifcGndorumporeftconringeicduplicitcr,p.6.1
845. c
difficulrascriplcxin pxnitentib.ad operavirtutum.Prima jj
ruptionacura?,fecunda,habirus uclinclinatio, rcrria 1 i'
cultasoperisuircuo(i,p.5.co!.887.c
d/fficulcasquahomoapeccaronon poccft refurscrc noi ft
ex parcediuin9pocauie,fedexparcc,peccatons.Ecqu tt
P.4.C0.1941.C
difndentitdcadiutorioDeipeccatum eft. par.2.coI i«
in.a.b
dif
Ind
liffijentia de Deo quantum ipfi deo difpticeat, in lacob pa-
|triarchaoftenditur,p.i.c.3$2.e
: ju lofeph patriarcha.c.402.f
jfuiio gloruEipfius animarinrefiinectione redundabitad
corpus & per confequens ad vires fenliciuas,qux func to-
tius coniunclijp.j.c 198 i.e
ftufio iiue dilatatio diuint cuitus in Ierufalem per bonum
odoieiufignatur,p. 3.02095. c
l»eromulta(ignirlcat.p.6.c. i2?8.f
Jirus Dei eft hic,quomodo intelligendum fit,vel pro diui^
na virtute,vel pro virtute alicuius dxmonis fuperioris per
arte magicam operationem inferioris impedientis.p.t.col.
557. a
|iti fcribentes in pariete.manejtecheljphares.quid notant
moraliter,p.4.ct559.c
initas & gloria prxlati confiftit in bonitate fubditoru , ita
deiecl:iofuihonoris,eft in eorumpcruerfitate,p.i.colum.
831. c
d-mtas omnis feculi,diabolicat fubiacet poteftati.pa.5 •coiu.
74f.b
Anitas facerdotalis & regia confiftebat in hoc quod inftitue
bantur reges & facerdotes per facram vnctionem, p.4.col.
495-b.c
c 'nitas facerdotalis & rcgia debent plene & legis & euange
lij do&rinam haberc & perfe&e feruare,parte 2. columua
11 ii.b.c
c^nitatis fuae gradum quem a domino pr£ceperunt,qui cu-
piditate corrupti non cuftodiunt,iignificantur per Abia-
thar,occ.p.2.cii24.f
fcnuatemperdidifte propeniius malum eft,quam non ha-
buifie,p.6.cii7.c
d»nkatum n< >i:y;.in mconsuinationcmuditollentur,&ynus
grcx humilis fubmaniuctopaftore mantbit,p.4.columna
Uki^^.b
Anus cft qui faluat indignum,&ex dignitate fua facitdignu
quem culpabilis vitae trattus faciebatindignum, p.2. col.
u^o.e. t
diitio Perfarum,Medorum,& Grecorum ad alias partes in-
elUgitur per hoc quod animalia & rorae ad quatuor partes
banc& nonrcuertebantur.p.4.c.<j89.b.c
dcctio fortis eft vi mors,&quomodo & uuare,p.6.columna
735-a
If&io Dei fons cft omnium virtutu.Dilc&io mundi oimiiu
.■i:iorum,p.6.c i?8o.d.c
d.-aio Deideditnobis vcdiligercmuscum,par.6.cohimna
1400. d.e
Skio Dci pcr timorcm nafcitui,fed iu affcctu crefLedo mu
ratur.p. i.c.i497.b.c
flktiocompagmat corpus C.hrifti,vt fit vnus Chriftus
.1411. c
T>.6.
d :tio eft rcrtum f:g!rum,quo difccniutur filii Dei & rilii dia
)oii,c\C.p.6.c.39u.c
fracns qm videtur fi non habctur,Dei dilccrio mini-
abcn arguKurJedhoc quomodo,cum Deusprior di
iiup.-.-.c 1412. d
■ amici intelligcuda cft pcr imitationis fimilirudincm,
n per.vqualuaccm,p.i.c ly^a-f
tioalicuiusrcifacitdeillarc liequentermcditari. p.3.0
;.b.c
- qua diligcnda diliguntur,iia amanda cft, ficut odicn
la cft diletflio qua non dihgcnda dihguntur,&cp.3. colu,
551. b.c
dictio proximi ordinatur finalitcr ad dilcctionem Dei , ex
fcquitur ^pitjceptum dethlcctione Dei habct racio-
femfinis &' pcr coniequenspnncipij,refpec.tu omnium
:cptorum,p.5.ci437. c
di.aioDeiiiiaxiincnutriiurmititatc& humijitarcp.j.col.
zij.a.b.c
d.ctio Dci fpecialis ad pnpu!um Ifrael dcfccdic a Iacob , &
ilionominedi£iuscftIirael,p.4.c.2i76.c,f
ex. v
diledio Dei erga Iacob,& odium erga Efan fuerunt figna eic
«itionis & reprobationis a?cerna? ,p.6.c.i 2 2.f
Icemp.4,c.2i76.e.f
dile&io Chrifti fuicgratuita,& difbrcta & neceffaria,p.sr«coL
- 1276. b
dileclionis caufa per fe eft fimilitudo, p.3.03 31. c
diiectionis vires homo ignorat nifi experimenco cognofcat,
p.i.c.263.b
dilectionis fui lpfiusprceceptum an& vbidatum fitp.5.co!u.
684.f
ltemp.i.ci497.a.b
dilectionispreceptumextotocordc&cimportatinteriorem
motucumagnapromptitudine;,& hoceftdifficiliu , ideo
expreffio huius prceccpti racionabiliter fuit referuata ad t'6
pus vltimumtociusdoctrineMofaica*.,&op. i.ci499,f
dilectionis Dei prxceptum ex toto corde,&c.quare pi^cipi-
tur ifta perfectio,quamuis in hac vita non poffit haberi.p.i
ci497.a
I:emp.6.c-597.c
dileccionis caufa eft aliquid dupliciter. Primoquia eft ratio
d iligendi.Sccundo quia eft via quaedana ad a cquirendum
di!cccionem,p.6.c.2 4oo.t
dilcccionis diuinx accus quomodo prior eft nobis,& quomo-
dodicitur,Appropinquate Deo,& appropinquabit vobis
P.6.C.1293.C
dilectionemordinatamquihabet,illefancte&iufte viuit.fq
qualitcr,& quomodo,p.6.c^84.e
dilectionem Dei & proximi tantu moncrc videtur Iohannes
vt fratres diligamus,cum dominus dicat,&pro inimicus o-
randumquomodointclligendum^p.j.c.ii^.b
Itcmp.6.C24oo.b
In dilcctione Dei necciTaria cft fides & vita.In dilectionc pro
ximi patientia & bcnig:iica>.p.4.c 1 398.e
Ex dilectionc Dci pi incipaliter,& ex dilectiOne proximi coa
icquenter,inopcia!)i!ib.omniadepedent,ficutin fpecula
tiuis omnes concluiiones depcndcnt ex hoc principio. De
quolibet affirmatio vel ncgau'o,&cp. 5.C.43 .c.44>f
dilecrores mundi mhd halsent nifi cria,quib.orania viciorura
genera comprehenduntur,p.6.ci; 86,d.e
dilexit Deus Iacob,& odiuit Efau.cum nodum nati,&cqua
rc,& propter quid,p.6.c 1 2 2.f
diligamusfiliosDci,vtdiligamusfjliumDsi,cuius membra
iunt.p.6.c.24i i.b
diligcndus omnis homo,Sed cum omnib.prodeffe non poffis
ijs potiifime confulendum eft,qui pro locorum & temporu
vf 1 quarumlibet rerum oportunitatib.conftrictius nbi c5«
iunguntur.p.6.c.644.c
Item p.i.c.i497-b.c
diligenduseftinimicusj&quomodojp.^.cj^^.f
diligcndus eft peccator,non inquant u pcccator cR^Cc^ omnis
homoinquantum homocit,propterDeumdiligcndus,p,
i.ci49.b
Nihil dihgendum diligitur,fi ipfa dilectio non diligitur^p.j .c.
i86o.f
diligcndi funt qui perfequuntur,& amici vitandi funt qui ma
la fuadent,p.3.ci 389. b
dilig6daiuntquatuorexdiIectione.f.Deus,anima,proximus
&corpusproprinm.partcj.c.i:68,f
Itcmp.6-c.13 98 f
diligerceft alicuivtl!ebonum,p.y.C785.a.b
diligcre pofliimus inuiia,incognitaautem nequaquam.p.j.c.
9i7,c
diligcrecondirorem fe fruftra credunt,qui eius monita con-
tcmnunc,p.3.C282-.;t
diligeredebesDcumextotocorde,&c.proximu vero ficut
reipfum,inimiros non ex tora virrutemo iicut tcipfum,fcd
fimplicitcr.Sufiieitcniir. quoddiligamus& nonodio ha-
beamus,p.3.ciS24.b
Sicut non poreft diligere proximum,qui non diligit fe.Se aut
me non diligit,qui diligit iniquitacem,p.6.c.46 i.c
dilt-
Gloifa: Ordin.&NicoIai cle Lyra.
diligere dicitqr ordinatc,qui quod non cft diligendum , non
dtligit;& diligen da diligit,nec plus quod minus eft diligen
dum,ncc arquali tcr,cj> plos vel minus,nec plus vel minus ,
quod acque eftdiligcndum.p i.c.1497^
diligere proximum,&pra?ccptu dc dilcctionc proximi erga ,p
ximum adimplcre,vtrum lic perfcftius quam implcre,cauc
ra mandata circa cum,pra,'tcr pra-ceprum dilc#ionis.p. 1.
c.iQ77.b
fjiligcrc proximum vtrum fit prarccpcis iuris natpralis primo
perfenoris.Ibid.
diligere proximumjVtrumfitproeceptumdifficftius c?tcris p-
ccptisqua?ordinantad proxiinumJbid.
diligcre iubctur anima tripliciter,quia triplicis eft naturae,pa.
i.c.i498.f
diligerc Deum extotocordcc6cingitdupliciter,&c.Vno mo
do in attu. <Vlio modo habicualiter.Ec hoc jcerum duplici-
tcr,&c.p.i,ci499.a
ideligere Dcum extococorde>&cquomodototalitas illafic
incclligenda.p.i.ibid.
diligitur Deus 116 omnino ex tota anima , cum ineft aliquid
carnalisconcupifcentie^velquodcontinendofrcaeturpa.
"i
1.^.1497.^
^iligiturperodiura,qujcarnaliterfapiensdum praua nobis
ingerit non auditur,p. 5.C.896. c
jQuaeritur quis de duob,melior,an qui minus diligit Chriftu,
&abcoplusdiligitur,anquemminusdiligic Chriftus,cu
ipfeeumplusdiligat?p.j.c,!3j8>d
.ddigens in p.rofpcritatc,incertum cft,an profperitas,an perfo
na djligitur.In bonis enim np agnofcitur amicus,& in ma
lis non abfponditur immicus,p. j .c 1 497.b
/diligentia nimiainoperib.humanis&negligentiain diuinis
rcprcl)cnditur,p.4.c.2 173^
fhlu.culum cft diei phncipium quando.f.primo incipit lux fo
lis appai cre.Scd aurora quando lux pf ocedens irradiat va
porcs exiftentes in aere in partc Qrientali.parcc 3. colum.
3J3-c
Itemp.2.c.2i7.a
diluuium deiignat pueritiam ficut yefpera fene&urem,p.4.c.
986.*
diluuium ex trib.elcmenris proceffic>f.aqua terra,& aere,p.6.
co.2^66.f
Iremp,4.c.i 905.1?
jdiluuium generale non proceffit ex caufa naturali, fed fuper-
naturali,necgeneraIcpotefteftenaiuraquamuisparticula
re inaliqua parre terrarum habet cufimi narurale.Et ideo
deridendi funtquihuius diluuijs voluntcaufam nacuralc
affignarc,&c.p.i.c.iyj.b,c
(diluuiumquando>"ncepitdefinere,aqua?quoIibet de decrc-
fccbaca?qualiter,&hoc eftfatisprobabile,p.i.c. 157.0
diluuium & fit fuit vnum de maximis cucntib.mundi. narra-
tione d ignis,non ramen fcriptura facicns metione de ei us
initio computatannosa creationemundi,quianon dicit.
In tali anno poft crearionem mundi contigic diluuium, &
quare,p.i.c.6oi.a.b
diluuium vcnirpropcerpeccarafrominum,&fuitin pcenam
hominum non d¥monum,p.i,c.i3/.c
diluuium principaliterinundauit propterpeccatagigantium
P.3.C.1449.C
diluiiiumtcrtajfterilitateminduxjtp.i.c.i38.f
diminutio populi Iudaici pcr Romanos fa£a fuit tat3,immo
maior quamilla qua> fuitfa&«per Affyrios & Chaldajos,
P.4.C.1867.C
Vide in Iudaei quota principio,&c
dimitte nohis debita noftra,ficut & nos dimir.Dimiffi» pcc-
catorum potcftintclligi dupliciter.Vno modo quanrum ad
offenfam & hoc cft neceffitatis. Alio modo quantum ad in
iuriam,& hoc eft fupererogationis,p. 5.C.13 i.c
<lina fiba Iacob in dic folennitatis volens videre mulieres or-
natas &fibiemereornameta,perSichenfiIiuEmor rapta
fuicp.i.coi.2,6i.a •
diogenesquomodoadulationcm afpernatus^pa.j.colun j
207.C
Pionyfiustyrannusquomodoprobauitanxietatem& ti 0
rem pra?fentis vite,& quomodo ipfe cftet in continua Q
xietate probauit amico pcr gladium acutiftimum fufpel L
Iupereundem,&c.p'3-ci78.f
dionyfius Ariopagitaquomodo viditlunam rctroccdcnm
ab oriente,& fupponere fe foli tcmpore ecclefis in cruc i.
xionc Chrifti,&cp,6.c 1 174. e.f
diopetres hajrefiarcha temporcbeati Iohannis Apoftoli, fc
icnsinutilemhofpitalitatem,&c. par.6.colu j,
1429. b
diofcorus mcnfis apud Grxcos qui apud L atinos vocatu u
nius&quare ficdicitur,p.4.c.255.c
dipondius quid fic p.y.c.Soj.b
dipfasgenusafpidisquacLatincdicitur fitula, quemcun ie
momorderit fiti peric,&c.p. i.c.i 5 1 j.a
dirigi quilquis yolueric magis opcec audire,quam loqui, ;,
c^oij.b.c
dirigicnonfoIumopera,fed&cogitationcsdominus qt 0
(quem nihil latcre nouimus,)in cunftis qux agimus,ii ic
• moriam reducimus,& illius flagitamus auxilium.p. tei t,
c-i67i.a.b
difcendorumdifficultaspoceft contingeredupliciccr,p.6 0
. 845.
difceredebetquilibetinpra?fencivita,nequid indifcnffu n
linquat,ne cum non poffit,difcere incipiac,p.prinia co I
.638:f
dilciplinaduplex.Vna quando pro peccatis fuis mala qu b;
ticur,vccoirigacur.Aliaquaefcientiadicicuradifcencl 1
6.C.943.C
difciplina vel mifericordiamultum defticuitur fi vna fincl
ra reneatur,p. i.c- 13 1 4-f
difciplina mutua non ceemus in futura vita,partC4.coluij
748.d
difciplinaomnisqucc falfumafTeritetiam frvehemcns vl
tur& verifimilisjtamen nondcbe^fapicntiadicijp.i.cB
difcipiina rationabilis apud gentiles inucnta,fignificatu I
muliercm pulcbram,cuius caefaries radenda fuit,& vn I
circuncidendi,p.2.ci578.f
difcipline gencilium nihil mundum habent , quia nulla I pc
cosdifciplina eft,cui non fit aliquid immundicia?,vcliik
ftitionis admixtum>p.i'ibid.
difcipline cenfura fiquis non premitur quafi vas immumW
polutumque reprobacur,p. i.c. 1 3 11 .c
difciplinamvclaftrologice,vel magic^,vclcuiuslibet doti
n«,qupe contra pietatcm efl,baptizatus amphus non li |
qui abrenunciauicdiabolo & pompis eius, \- opci
& omni feruitio & voluptatib.eius,p. 1 .c.1473 -a
difciplinisfecuIarib.maximephilofophicis,mc!iuscft fci
dere,quam inecclcfia illa permancre in qtia omnis
lusha?reticorumg!adio & peftehccrctica moritur:j
73o.e.f
difcipulatus Chrifti dupliciter poteft intclligi, vno modc»
ncraliter fecundum communem ftatum fidelium,alio I
documhoc,perobferuationemconfiliorum,p.y.c.89!f
difcipulusaudicntisdeuote&intentcaccipic fructum ilf
fcripture adoclorcsfedquandohabituatusincipit doi
tunc dat huiufmodi fru»itum alijs temporc (ua: doctrirttt-
3:c.433.b.c
4ifcipulushumiIisfignificaturpcrNicodemum,&qtiarc: f-
C.1067.C
Pifcipulusmollis&cffoeminatusdoaori peftifero fc fi
cicnscomparaturmulieri queluccumbu viro,&c. co
1254.C
Difcipulusdoclrinamdoclorumverboforum fequens 6
probansjfignificatur per pollutu fuper mortuo,& ifti
eijciendide fcholis & fidelium collegiis,&c.par.i.colr
ii.
1191.C
Difc
Ind
Efcipuli fubbcnigno magiftro fuperbientes,& contra perfo
nam eius vel doctrinam irreuerenter ioquentes , grauitcr
"unt obiurgandi,ficut Aaron &Maria,&cparte i .column.
1 2 39-a
dcipuh Ioannis Bap.in trib.deficiebant primo,quia de abfti
lentia fc iactabant.fecundo,q"ia Pharifceis fe coiungcbac
ertio,quia Chtiftum arguebat ex defectu abftinentia. pa.
f.c.i75>c
di:ipuli Chrifti in charitatedinofcuntur,non in prophetia h"
le&aliis,qucehabent&-nondifcipuli,&c. p.6.colu.
|i2.e
dlipuli qui adhaeferunt Chrifto ante miracula ipfi adhcefe*
utexloannisteftitnonioinchoatiue,p.5:.c.io65.c
dkipuli Chrifti duplici de caufa daemoniacum quendam no
^oterant curare,p-5.c.3 i^.f
dcipuli Chrifti nondum in bono confirmati erant aliquid
lumanum pa(fi,quia moti fuerunt quodam zelo inuidice
ontra trcs qui ailumpti fueruat in transfigurationc,&c.p.
J.c.828.f
dcipub prophctarum dicuntur eorum pucri fiuc fihi^p.^.co.
!22.e
dcipuli Chrifti proptcr pcrfecurioncm quando dcbent fuge
rc,& darclocum ucc,& quandonon,p.5.ci96.f
dcipuliadhucimpcrfcctidicunturpulh,&quare pa^.colu.
179-C . .
d,:ipuli fcrmonem dominiccepafiionis totiens replicatum
nteliigcre non va!cnr,& quarc,p.j.C942.d
dhipuliduocuntcsin Emaus,vnuseratCleophas,alter Lu
»tas,fed nomen fuumracetur,p.5.c.99.c
Kipuli noftri,quando lunt pcrfccti nihil noftri egcnt magi
ii.Ibid.264.
littpuli ialuatoiis habebantno folum gratiam fermonis ira
briptuiarumratiococcxtam /t rctiaquxpoiTintfuper hu
nanasanimasgyroartihascirtufundi.parte 4. columna
lo^.b
itipulidocilismoduseftaurem fuam humiliter inclinare
Ifdvcrbamagiftrifui,p.3.cioi6.f
liipulorum difterentia eft ficut in primogenitis mudisvcl
mmurtdis,quidam cum obedientia,Iegis meditationcm &
cicntiamacquirunt,quidamfolamfapicntiamhabent,p.
.&n54-a.b
ii:ipulis non ftatim profunda & fccrctiora tradendafunt fa
ramcnta,fed morum corrc£tio& difciphne; cmendatio,p.
ii.c.i79-a.b
diit modo libcnter dicere,quod didicerit non libentcr audi
i}Hocdedctra(ftoredicitur,p.3.c'i7i4.d
dctmt plurimi, no vt fequantur,fcd vt iudiccnt &conuincat
icutaliqui difcimtdo&rinam Aegyptiorum vcl mathema
icam,p.4.ci497.b
Qidquid dicitur non naturcc eft,fed ftudii & propricc volun
atis,p.4.c.683.c
diordia? materia erat intcr gentilcs & Iudeos conucrfos-.qa
leludaifmoconuerfifeprccfcrcbat genuhb.cx Mt;fa:cce
:gis lufceptionc,& cconuerfogcntiksludjis de fcientice
cquiiinone,p.6.ci9.c
di.ordiam & fciftbram faciunt motus irafcibilis & concupi-
:ibilis inordinati in eodem homine,& inclinat hominem
d malum-.ratio vero & fyndcrefis trahunt ad propofitum
lcficin eodcmhominchtfcifl"ura,&c par.i.columna
:J17*'C
diordiamfcminanriscrimc,in compararionead fcx capira
acrimina,quafinunoradcponuntur.&qi;arc.p.3.colum.
629.b
di ordaiuium pcenar mulrcc funt,& quce fint.par.3. columna
dirctiodccipir,vrfiproinFirmitarc,qua(idifcrete plus ali«
ncntoriiniiumimus,& indifcretebella carnis cxcitainus,
M.C.43.C
di:rctioopcrationisfignaturtindigito,&c parte i.columna
^oi.b.c
ex.
difcrctionis"necclTari3,rcquirunturduo.fimpcditiua&pro-
miriua.Impeditiua vtcaucantur,promitiua vt teneamur.
p.3.c.2io7.a.b
difcrerionis impeditiua funtquinq;,&enumeran ur.Ibid.
difcretionispromitiua funt quatuor,&enumerancur.pa.3.c.
2173.C
difcrctionisintcntiofignificaturperdigiros,Etquare,pa.3.c.
i745.Etci356.a
difcretionisimrnodcrata fubtilitas, quceplusquamoportet
vcldecet cftcxcrefcens,ac-"tionis confunditre&itudinem.
p.i.ciio9.a.b.c
difcretioncm boni & mah qui habcrc fciunt, & meditantur
in legedie ac noctc,:llos recipit ecclefia,& per quidfignifi-
cantur,p.i.ci539.c
difcrctionem funthabcntes,quinorantdifccrncrede facrifi
ciofalutari,queomnib.fintdiceda,quceperftcTiorib. quce
humancc cognitionis modum funt cxcidentia,igni fpirituf
fanctitnbuenda.Ectalescuhrisaffimilantur,p.i.colu.28i.
a.b.282.d
difpcnfabilia ncn fur.t ca quar fc.nt per fe mala,quia non pof
luntbene& ablq. peccatorieri,p.2.c.884.f.885.c
difpenfatio Dci iufia,fcd ccculra aliis,aIios,pro variis meri-
tis prcpomt,vt humana formidinc pcccarc metuant.qui di
uina ludicia non formidant,p.i.ci6<r.b.c
difpcnfationes rcrrcnorum figr.ihcatcamtlus,in quib.multi-
plicius hoftis infidiatur,& taics curas,modo torpenti vel p
cipitataactionefieri modopigra vclimmoderatalocutio-
neccnfiindir,p.;.c.2 6.cf
difpcnfacoricfcpeahqu!damaiorib.agitur,quoda minorib.
crrorputatur.p.2.c.543.b.c
difpcnfatorcs miniftcrioiu C hrifti animaduerrant fcripttim
eflein lcgc.Et omnino indigcns & mendicus non crit inter
vos^&cp.i.c.is^i.c
difpenfatorum quidam boni,& quidam mali.par.6. columna
1337. b.c
difperfioIuda?orumpcrTi!um&Vcfpafianu,42.anno poft,
paffioncm domini vbi figui ata & prophetata eft.pa.i.colu.
1637.C
difphcet fibitantominusquifque,quantofcminus videt,pa.
3.C4o6.e
dilplicens fibi hic,talis Deo placet,& cui Deus placct, ipfe fi-
bidifphccf.p.3.ci435.b.c
difphcc ntia quam habuit Samucl fuper vcrbo populi quo di-
xit,Da r.obis k gcm,vt iudicct nos,f uit jppter tria. Et cnu-
nK-iaiuui,p.2.c*36 2.cf
diipoiirio dc bita ad rccipicndum falutem per Chriftumdo-
nandam,cft^homincsiuftefchabcantergaproximuuj,&
dcuorctrga Deum-p.A.c^j^.b
difpoiiriootu:inabcllaruiiimcft^pcrnimiamfcparationem
aducriaru non ingredianturaciem,& perninuam coniu
ctionciii vnusnounnpediat aliumadinuadendLim aduer
fanuni^. 4,^.1918. d.c
dilpoiitio dcbua ad pcrccptionem dininxgraticc & confola-
c:on;s t(l vciuaspc;uirciui.c&c6triiionis,p4.ci9!8.f
difpofitio bona predicatons in trib.confiftit f.cj, ieiunet,quod
oret,& quod rciiitat tcntationib.p.5.c.743.c
difpo(irioDeicetcrna5cftinimutabi]is,qucecftidcquod eius
con(ilium,quod nunquam mutatur,hcctfcicntia cius mu-
tctur.p.6.c.856.f
difpofitio dcbita ad proficifcendum per viam periculofam fi
liisIfracIfuitduplexdcmonftrata,& enumeratur.p.2.coI.
1323. c
difpoli!io/\brah*teodtbatadperrVcltunv,quiafoitper Dci
monitionem ad opera pcrf'ecuonis,& per eius promiffidflfi
iii l)(ui!.sionfcicndis,& pcr mutationcm nominis,p.i.col.
2 2 1 • b
tjiCpolHio cordis.Vidc in OY r.iis difpofirio.
djfpoiiriolilioriim Ifrael cxeundodc Aegyptofuit agni pa-
fchalis immolatio cuius fanguine hnita funt fuper limina-
ria,&c& quid iigurauit.p.6.c.9?o.f
difputans
Qol ix Ordin. & Nicolai de Ly ra.
Difpuransconrraaliqucm frcqucnrcrargnir.aut aliquid di-
citpioredenscxconccfiisabco, ad^aliquid contra eum
CQndudcndum,p.j^45tc
difpucantes de dogmatib. vcl qua?ftionib.Iegis ad fubucrfio-
ncm audicnrinrq pcrctwiunt animum qua? conccpic nuper
per vcibtun Dei.Utdehocfigura,p.i.c.694.d
diiputatio intc r doctos gentilcs & eaholicos,pcr quid fignifi
catur,& cum iacion.b.&fcriptiHisiiipcrantur,conucrfiad
fidcm vtilcs ccclefia* cniciuntm,p.4.c.2 5 5 8-d.e
difputatiohom n.sad Deumcftconfdfiopeccatorum,p.4.c.
24.C
Ad dilputationcm cotra harreticos vcnire non dcbcc nifi do
ctus & pcrfcctus,ne fcandalizctalios fuperatus.p.i.colum.
1576.^
difputationes tunc funt vriles,fi non ibi confiderctur nifi via?
domini,p.j.c 13 50. f
difpuramus ctii;i o.nuporcnre,dumnos illius iuftitia? coniu
geiitesfactaiioitrai'ubtiliindagatioucdifcutimus,&cp.3.
c.isS.e
difputac volcntes eum Ii.tdxisncceiTariohabcnttranslatio«
nem chaldaicam pcr lonatha factam apud cos rcccptam
ranquamin-criagabilcin;p.6.c.i695.a.b.c
difputarc dcDconon omniumcft,fedcorumquinihil f^mi
ncu,nihilfluxumjncog!tationib.,velopei'ib.habcntjpa.i.
c-952e ;■ :
difpn!aiKloikDco3tdclt,rheologizandofufficit nobis tantii
tangcrc.Qu.n-vuIrcaleficrifi manum in igncmmiferir ,
pro calcfacttone aduftionem fultinebir,&cpar.i.column.
953-b.c
difputisPauluscum philofophis qucm ordinem obferuat,&
nobis imttandus,&cp.6.ci 174.^
difputantcm de mot tc Chi ilti &dc refurrcctionc,oporccc mi
Jcncordiam adderc,& quare,&c. patte i.colurnna
difputantes cum bcato Iob,ahquando amici aliquando ini-
mici notatuur,nec in hoc cft rcpugnantia. par. 3. columna
i48.e
dilTenfio erat intcr Corinthios baptizatos adiuerfis, & de do
drina prophctai um,& apoftolorum,&c. p.6. colum.
i98.f
difliinularequandoqueneceflecft.p.i.c^i.c
diffipacurhomo ad Orientem quando tcmpore iuuencutis co
fumiturjnpcccatis.Ad mendicm veroquado temporcvi
rilitatis vticuriniuriis&rapinis,&c. par.i.columna
1643.C
diflonantia computationisaiinoruregum Iudafoluiturquin
quemodis,p.2.c. 599-e
diftantiamaiorfignificatremiflionemciilpa?, qua? eft maius
malum,quia opponitur bono fpirituali,minor autcm difta
tia,pj na cft corpora!is,p.3.c. 1 2 2 2.f
diftinctio fiuc rcru diuilio vel operuni Dei pcr dies cjualitcr
fucnt,p.3.c.25 i.c
diftmttio perfonalis in diuinis innuirur,quia dicitur fili' mif-
fus a Dco & fpiritu eius,in quo apparct diftinctio ipfius fi-
lij mifli a patic& fpiritulTan&Ojaquib.miflusincarnepro
mundi falute,p.4.c.399.c
diftincrioIuda?& gcntiliratisn6fuitaprincipio,fcdin xptt
in Abrahitn.qui circutifioncm acccpicinfigiium huius Uj-
ftinCTioms,p.4.c<45 i.c
diftinclio opcrum fcx dicrum creationis mundi incipit a lucc
& quarc,p. i.c.6.f
diftributio ii) his que Moyfcs diftribuit, & in his que Iefus,in
ucnimtis aliquam dirferentiam,p.2.c.95.e.f
diuerfitasanimalium profacrificioqua?ruit,p.i.c.2i2.d
diuerlorum fuitlocus vbihofpitabantur,vel diuertcbantho
mincs,abextra,p 5.C.709.C
diuesnelcicquod paupcr(it.p.2.c.84i.b
diues & paupcr tunc obutant fibi,quado diucs ad petitioncm
paupcris fupplct dcfe&um fux indigentja?.par. 3. columna
1698^
diiies&paupcrquoniododiflerercrhonoraripofliuitj&qi
liternon,p.6.ci276.f
diues Abraham fuerar,quiLazarumpaupercminfinu ten
bat,aii tamcLoquaraddominum meum,cumfira pulu
&cinis,&c.Q^iddiuitiasfuasa*flimabatquifeipfuin pi
luereincinercuiqueputabat,p.3.c.2 36.b
diucs in infcrno fepultus nonominatur,& quare,Lazarus s
tcm nominatur,&quarc,p.5.c.82 2.f
diuitis fa:ta & ditfa multi funt qui cxtollunt, pauci vero q
doctrinamhumiliunf & vitutemintelligunc,parcc 3.C0I
2058-d.e
diuidiuniorcuraeftdepaupcrumfpoliis,quamde fuis en
lumuMicis,p.2.c842.c
diuitesluius mundidocumcncumhabent,nemoleftc fera !
pccicionespaupcrum,ncdcclincntabeis,&c.par.2.colui
29 i.b.c
diuices rcmporalircrdicunturpingucs,fimilitcrdonum gr
tiacpingueado nomiuatur.p.i.c927.c
diuitcs immifcricordcs vbi&de quopcenas paiTurifunt,p
cnS^.a.b
diuitcs comparantur perdici & quare,&c par.4. colu
799.b
d:uitesfuerunt,Mattha?usXicheus,Iofcph,&ca?teriplurrn
&tamenlaluti,fcdquomudo,&c parte 5 . coluir
5X8.e.f
diuiceslugenrfinon poffiinta!ienadiripere,p.2.c.842.f
diuitumnumcrodcputandiiunt qui amantdiuuias,&fin
habenc,p.5.C528.cf
Iccuip.6.ci26/.a
diuiimm numcn non immitcic radios ijs qui ccrgu obuertu
longiofque ab co rccedunr.p.i.c 12 1 i.c
diuina non intclligimus,mfi cx creaturis,& lic nominamusj
3.cj6i6.d.e
diuma liccc non (nc prefumptuofe inquirenda,tamen perJ
uinarnmrcuelationcmfunthumiliterfufcipienda,p.i.t|
495. a.b
diuinaprouidenttaadha?cinfcriora,vtcrrantes quida di>
runcnonexren licur^p.^.c 2049.C
diuinicas Chrifti confcifa eft coufe li ■">ne laudis ab angelisl
hora natiuitacis, 'kifta laus fuit 0 crrecta quando pueriin
ploclamabaur,Orannafi.Da.p.3.c493.c
diuimras in dcdicacioae templi Salomonis quod a?dificai|
Dco,oftenfafuitin figno vifibilincbulx,parte 2. colum .
760T
Item P.3.1856T
diuinacio no diuini.tus datnr,fcd per antiphrafim dicitur,q .
fiqua?perhominesfiacda?monibus rcpletos,partc i.co .
1349-b.c
diuinaciopermortuos&hoftia?qua? fub proccris^arborib
Iudxis iblica' funt offcrri reprchcnduncur,p.4.c.5 17.3
diuinatioaliquapcrgarritum &mocumaumm,a,i& qua
eftlicita,p.4.c-44.f
diuinatio aliud cft,& aliud proph.-tia in diuina fcuptura. '
dtcaturcrgopenitusdiuinatiOjOpcrcn.&minifteriodci
num implecur,p.i.ci 3 30. cf
diuinatio multum deteftabilis eft & maximc vi:ada,quiac
niain operaci >iicdemonumficri nondubico,&c a qu
omnib.quih jhio Dcieft,& inpqrtionc Dei numerats
penitus dcbei cflc alienus qua? occultcdarmoni-s machi
tur p.i.ci349.b.c
diuinacioni^. vircos nullaefl,nifi inquancum Deuspcrmitth
p. i.c. 1 349?:.-& c.i j 5 3-a. 1 3 54-d
diuinationem velauguracipnecxcrcentes,omncsifti auiu 1
animaliu minilterio vtuntut,qua? in legc fcribuntur itnip
da,& feinperhoniini infidiarur,cxquo minifterio dxar
num,opoituua& dignaindicantur,p.i.ci 349. b.c
diuinandiinftrumenracurioficashumanaadinueiiicp.i.ct
i349.cf
diaina.idi modus quidam crat per proiedtionem baculi, p •
col.i7i8.f
diui-
Ind
ex.
>odas,vel cortinas,vel huiufmodi vocabulis appellar,que
liiafi ad hocconlecrata moueri ab eis & contra&arifolec
kcp-i-<MS49-e.f
iinatores & dodores fuperftitiofi funt primo occidedi gla
fjofpirkualiper excommunicacioncm,&fi permanfennc
,bftin3ci,permortemcorporalem,&cp.i.ci5$8.f'
marores (omniorum antiquitus luper coriu hofti^ immo-
ir^ d.rmiebant ad habendum reuelationes in fomnis, p.4
5i6.f
{ num credidic ricus gentium omne quod per qualemcun-
uefpiricum profertur,p.i.d349.c
imiqui diaincur,p.4.c.ii3.b
:emp.2.o349.b.c
flGolinguarum factacft,& permundumfuntdifpcrfe,p.i.
179. b c.Ecc.i6jj.c
ccmp-5.c.2ig9.c
,i,lio mansrt bri,gj fucririn duodecim diuifiones,fccundu*
uodccimtiib.,cftopinioaliquorum,fedmagis teneturg»
icritlolum vna,p.i.c6i4.c.f.Ecc.6i5.b.c
iifio animalium iu faciificiis qux tucrit & quare,&quid de
fenat.pi.c.2i 2. e.f
iihutcruT^pmiffionis aliter fir ia libro Iofue & in Ezechie
•,&qnomodo,p.4C.i447.c
iifio cerra? pcrcinencis ad Chriftum qua? per Iofue fignifica
ii diipliciKrp6tinrel!igi.f.deeccle(iamilitacc& triupha
a.Er quid per noue panes qux diuifae fueranc fignificatur
1 militantc & triumphante,p.2.c.9 2.e.f
lilfio pofll ffionum inter icicquiritur ad bonam ordinatio-
fm populi,quia communia negliguntur,& propria curan
li n,£gis,&c.p. i.ci377.d.e
Riacaiitiqucrum erantgregesanimalium.Non crgomiru
iim>in?.g!:ouimhabcbjiuciu3indegrcgib.3lcndis,p.i.
■ £go.b
iilixantiquoriHnprincipaiiccrerjntin pecorib.& indedi-
y»cftpecunia,p.3.c276.d
iii!xaiuiquorLmfucruntprincipaliteranimalia,p.3.colu.
i.d
Kqua? boues inultum repucabancur,& quare,ibid.
iiuix cempore Saulis regis pro maioi i parce in animalib.co
ftcbat,p.2.c.382.e.f
liuie & honores ficuc funt impedimcnto rcprobis , ita funt
fobis adiumcnta vircutis,p.3.c.276.b
lcmp.y.ct 37. c. 1 38.f
tmp.6.t.72 2.f
liuie nifte habite fnnt materia cxcrcenda? virtutis pcr opera
ifcricordi.f & Iibcrahraris,p.3 . c. 1 ? 8.f
tadiij!ti.Tquamamordiuiciaiuinculpaeft,p.5.c.783.b
:ernjj. : .c 235. c.f
o":^teirenTliiieamaritiidinenonpoflidcncuificut nccfi
' felle epar cft tp.^.c.g6i .c
diiixfolcnc quatuorfacete mala.qux exabundantia caru
♦enium.f otiofiratcm,gulofua(cm,ebrict3rcm,&coroc£
kiqnis cekbntatem.p 5.c868-f
■i*cjuarccon^icganrur& pcncicmpcrcontrarium con
*]i:i;mui tineuip.5.ci35.b.c
diuix & fidelcctarc videntur,tamcn pofn.ffionib.fuis fpina?
lic,p.5.8o9.b.c
''•iia:formentumpra:ftantomnibvj>cccaris,p.4.c.873-a
kmp.3.c.:i.;o.f
"Uixhcutncgiigcntiampariunc falutisficutcgcftasdum fa
trari qtixi it a u.ftitia declinanr,p.6.c.66o.d.c
tmp.i.c. 1283.3
PpxChn(tianurum,&maximecpifcoporum &(accrdocu
CMcfle vidus,& veUuus,p.6.c.702.f
# lcinp.-.c ■; 3-c
PJK artihcialcsfun »vraurum,|argctu,3rm3,& huiu'fn»odi.
vcrofuntdcquib. poflunt homincs viu rc, vt
IjubN >da,vinum,olcum,&animalia,&cp.ic. 1124,'*
diuixnaturalcscomi.ncs&artihcialestonioivsMit bonis.
cfiequetiuscouceduiUurmahscjMam bonis,p.j.c. ^ia.f
diuitia?& fanitascorpot-um & omnium rerum abundantia &
hiscontrariaetiam apud phi!ofophos,necbonadicumur.,
ncc mala,p.4.c 1 3 1 5.C
diuitia? non funt hominis fummum bonum vel fclicitas,& ad
hoc plures raciones ponuncur,p.3.c. 1779.C
diuitia? fpiritualcs non habcnt affli&ionem anncxam ficut ha
bent temporales,p.3.c 1646. f
diuitiajimpiorumcomparanturfluuiofiuetorrentiquifubito.
intumefcit &citodeficcacur,ficdiuicia?iniuftorum veloc1
ter acquiruntur,p.3.c.2 177. c
diuiti^eomparanturtonitruo,quodcitoper pluuiam ceiTat,
iic pompa iniquoi u tollicur cicoa diukib.ptincipib. & mo
dica occafionc dara,p. 3.C.2 1 77.C
diuitiedicunturfeces coquodprebeantomnib.viciis-fomen
tum,p,4c.34i.c
diuitie maleacquiiicefrcquenterabaliis rapiuntur, &c &fi-
gnificanrurpei perdiccm,cuiuspulliquandonati funt fu-
giunr ab ca,p.4.c.7io.f
diuuia fi iniuncio ciculo acquiratur,de eis non debec fieri ele*
mofyna,veletiam(iiniuftepoiiideancur> fedeft reftitutio
ftcienda,p.5.col 917.C
Diuiti^proeftant viam & fomentumadomniavicia,&predi-
cacorestuangclij dcbcnccileacerrcniscupiditatibusexpe
diti: magnatnimcutacircaillasimpeditactum prxdica-
rionis.p.5.coI.2 2 3.e
Ircmp.3.col 66g.b
Diuiciarunia[)undantiafolerclTecaufadifcordiarum,'par.3.
C0L15.C
Iremp.i.col. i9j.a.b
Dnntiarum circunttantiam Saiham pellem nominauit dices ,
Pellempropelle,&c.p.i.coI.96o.e.f
Diuiriarum feruus eit , qui cultodir cas vt feruus dominum ,
quiaurem caruin iVruitutisexa fficiugum.,diftribuiceas,
vtdominus.p 5.C0I.1 ;8.t
Diuniaium Itudium quam graue ma!um,p.4.col.44.d
Diuitiarumadieaioinaioremaccenditflammam,& violcn-
tioreit cupido p,5.col.3 2i.c
Diuitijsad lafciuiainabuccntesgrauiteraiguitEzechielp-4.
co!.t335.c
Diuitijs mulciplicandis qui incubunr, pater, quia vite altcrius
gaudiaquarereconcemnun^p.y.col.^SS.e
Diuitijs iugitur follicitudo cuftodi^(qua?aftligit) & voluptas
(qt:a?cft\igerefacit.)p.5.col.237.b.c
Duiitiasliabentesiigniricanturper arboresfrondofas& vrn
bioias.p.^col. 1 227.C
DiiiicuKquleduIocongregatj&nonprorcdcmptioneani-
m.e fucdifpen(ar,fed a!ijsdifpen(anda rcferuat, non rcde
facir,p . j.col.i66|.f
Dmiri.is liabcuea non rcprehcndutur,quia hisabundat/ed
qiiiapiod(.x;crahabent.i.probeaticudine,p.3.col.2553.c
Diuirias haberc,non prohibcmur , non cnim damnantur di-
uitiar vndemcrcafuurcehim,fcd non apponeiecoi lubc-
rtiur, &c p^.col.igo^.c
Diutuiiutaspupuli & lausfapientisfluuiocomparaiutr.p.?.
C0I.2161.C
Diururniras fuir folum fortein illis qui in facra fcriprura no-
minantur,fcilicc!,Adaui,Seth,& Enos,&ca?teris,Nonau-
tem iu alijs contcmporancis , qui non tam diutuinc viue-
bant,p.i.col. 135.C
Doccndiofhcium qui indocrus vfurpat,maiorem damnatio-
ne nieretur ijudm (i iblus (uo fcclere pcrirct.p.6. c.i 283.3
Docendj(a'.lKdiaiiindoctotribuuur,aquepcihocccckiia
vt jniklcln.iij pcrfecutionel9ditur,p.3.co!.i7i3.a.b
DoceiidiaCtiiujdtfideiaietk icientiani , non cit malum.fed
niciifiiuinjquoniodocW qua!iter,Videp.5.col.379.c
Doctudi babi!Hasdiiplici(craLcipitiir,&c pattecS. columna
745-b
Ad docendum qui procliuiovcft cuamad faciendu,aliquan-
do laCtantisii! vc! contenrioncui mcuiiit, velinuidiam, &
alia naultajp.i5.col. 1 283. b
Doccndo
GIoflarOrdin.&NicolaidcLyra.
docendo velincrepando qtii corda proximorum inftruunt,il
Jos dum firmiter intcr alios confiftcre doc£t,quati quadrrt-
. do aptant & funt latomi in conftru&ione domus Dei,p.2.
C.I292.f j
docendi autoritas apud Hcbreos duplcx erar.quia aut fecu-
dum deriuationcm gcneris,vt in facerdotib.aut fccundum
gtaduationem,&cp.5.c.3?4.a.b.c
docent multi verbis,&deftrumitil!aexemplis. vt merctrix
quae vigilans pucrum laciauic>& dormiens cxtrinxit.p.4.0
965. a.b
docere alios qui valet,& refugit,dicens:fufficit mihi de me ra
tionemreddere:quidoptu cftaIiisminiftrare,vtdccisco-
gar rationem redderc,audiec,Sciebas quia mcto &cp.J«c.
4i}.b.c.co.949.a.b
Itemp^..cai3.b.c
doceredecet eum cxtcros,qui prius feccrit qua? docet. p. i.c.
i32z.e
doccre vqkns,viter omnia verba qua? no docent,& fi pro eis
quae intelligantur,diccre poteft intcgra,id magis eligat , ll
vero non iunt,vel in praTcnri non cocurunr,vtatur vcrbis
minus inregrisdummodo res intcgte doceantur & difcan
tur,p.i.c.i22j.a
docercin dodtrina vcrbi,& vtifapientiverbiin his qu£ funt
fidei differenriam habent,primum eftrideicorruptiuum,
alterum vero cft bonum & meritorium,p.6.c 201.C
Non eft doccre fed dicere,vbi nemo difcit,parte 4. columna
869a.c
docercdebcmus auditores non noftra propria, fed ea quae Ie-
gis & euangclij, funt mandata,fi ad pr^mia domini vna cu
eisperuenirccuramus,p.2.ci3i3.b
Nonidocereobedientiam,qui ad ie pertincntfubditos,&co
rum vitam vt opcrentur fccundum legem non difponere ,
infenfati patris aut magiftri eft,p.i .c.i 1 ^o.d
Quaj docentur,& manifefte vera eife aon ignorantur, tamen
ii negligi ca?perinta magiftro,nonfacileproficiant,p.6.co.
68o.e
docenti nemo tribuar,quod ex ore docentis intelligit. Nifi in
tus qui doccat n\,lingua docioris exterius in vacuum labo
rat-p 6.c.i 341,3
docenres in fcholis excharirate,offeruntpanesco<5tos in far
taginc,ideft,frixos,&quare,p.i.C9i7.a
docentcs facram fciiprura in fcriptis ex charitate,occupatftu
dio quafi inclibatoofferunt pancsa ctos:p.i.Ibid.
docentium prccium no eft aliud quam labor difcipulorum in
addifcendo, & reueventia jd magiftrum , & fuftetatio eius
fiindigcar,quantumad victuin&vctticum.pa.i.col!imna
4io.e.f
doctorpriusquantumiuuet,p.2.C92o. a
do&or ii iilos quos verbo « dificat,cxemplo fcandalizat, nec
ipfe rcgnum Deiintrat,& illosquiintrarepoteiatitexdu
dit.p.5.c.86i.b.c
do&or debet iederedocendo,p.5.ci276.f
ItCm p.2.C200.f
dottor & praedicator non folum debent docere verbis, fed ec
fattis,exemploChrifti,p.2.ci3i8.f
do&or ecclcfije fi de profundiorib.myfteriis traclat, & occul
ta fapientiae incer perfe&os proferat,incus c(t:-um vero ad
turbas loquitur,ca qu? proficiut his <j foris iunt,foras exir
&cp.i.c.i237.b.c
docior vcricacis ex perfecutione non dcbct ccffarc a verkatis
doCtrina,fedconftantiusdocere,p.4.c.827.c
do£iorthc;o!oguscuriofus& vanigloriofus,verba mti! iplicas
ad fui oftcnrationcin,vclad qua?ftum,& non ad vtilitatem
audientiam,diciturvirfcminirliius,p.i.cioji.c
do«5tor qui no inrendit nifi quaeftum vel fauorem hominum ,
frequenrer cum bonis qucedicit prorumpit iu mala vcrba
&iuhon:fta,p.r.ibid.
doQor vanus fignificarur pcr Tharfis,qui non quarrit doceri
vti!iafedmagiscunofisauditorib.placcntia,p.4.coluirina
1155.C
doctor fi quis cft inlcge,fciens alios erudirc,non debct fih g
crrbucrc,fcd Dco,deindchis a quib.doctus cft, &c &1
mododatdccimas&pnmitias.p4.c.2 2oo.f
do&or quilibet demonftret ad fpem modo viuentib.qual 4
prxcedentes iufti prxfentis vita? pelagus rralierint naui (0
crucis Chrifti, vtficutillisita&iftis htiusquietis coni a
tur,p.4.ci3Si.a
dottor habituatus & qui incipit docere comparatur lignoi
cus decurfus aquarum plantato,p 3.C.433.C
do&ornouus ftuderedebct,vt fanamdoctrinam& opeffjl
ncm firmitcr percipiat,& poftca fibi & aliis proriciat.p. k
2020. e
doctor in iuuenili ccrate conftitutus,qucm vita & difcret»!
mendat,non cft contemnendus,&c. p.3 .col hj
2i86.d
dpdtoreosmaximedocetquosinintencione conccmplal
nis,& ad amorem pacriae c^Ieftis intentos cilc pcripcxtlj
, p.2.c.3j6.f
doCtor bonus vel pr^dicator inducitpopulus g, cxcantdtl
uitutc peccati,& pcr opcra bona veniant in Icrufaler^B
goricamqu3eeftmilitansccclciia,vtnumero & merinl
deipfap.2.ci322.f
do&orincisqumq;dies,qumq;,f.fenfuscorporisqtiafi (I
que dicrum inducias expetic,qui corpora!c,virium io) I
auditorib.indifcrctC;pmittitquafiinpotcftate iuaiit 1
midatorismagmriceiit!a,&o.p.2.Ci574.d
do&ordimittitdicercvcrumncamaionb. confufioneml
tiatur in confpcttu hominum.p.3.c.2999.c
do-itor vanx gloric; cupidus vcrecundatur rcfpondere,nc|
detin palam,quiancfcitvcritatem,&c.p.3.c.2ooo.f
doAordebctinfinuaiedicendoruindiihcuItatcm audier
qu^eftduplcx,f.proptcrmaterixarduitate,&auditnt
imbccilitatem vcl tarditatem & ab his animus audito
excitatur ad attentionem,p.6.c846.f
do<5torbonusnofolumdebeteiTefo!licitusdcdifcipuIis
promouendis in fcicntia,fcd etiamdenutriendis ipiis .
feruandis in charitate murua.p. 1 .c.423. c
do&orbonus qu^ritur a diligencib.dif:ipulis dc patrib."
ginquis,vtindcrcportentalimentadoarin.i- , &fignil
tur per Iofeph.p.t.c.409.c 41 1 .a
do<5tor bonu* & magnus poftquam probauit difcipuloS
debeteis aliquidcelaredc ipcculabilium aut agibiliu
cretis.p. i.C427.b.c
doctorbonusdifcipulis probatis non folum dcberoccul
veritatcm reuclarcfed etiamdefectus.prarteritos pro
cmendationem fequcntcm indulgcre,&c.p. i.c.^jo.f
dodtorcumdefidcrantibusfidcliummentib.tcftimonia
turarum ingeritdingua arula: alcaris imponit.p. 1. co
775.a
doctor egrcgius a tanra pcrfcclionc opus virtutnm \na
adquantamaltuslongolaborevixal<quandopcruqj|
i.c.793-a
do^tor cum tanto timorc famulanis omni hora cum Dt
bu!at,quantum alius vix moriturus,&adi;idicium vli
ingreffurus haberc fufTiciar.p. 1 . ibi<i.
dowtor cum fororeTua fiiia pacris fui dormir, qni fapient
adominofibidacamimuiundici3 vitx polluir, &con
pcibilcmaliis reddit.p.i.!j27.a.b
do^tor bonus ita dihgcns debct efic de pr ofectu circa bo
vicam & fcienciam in fcne&utciicut lui; in itucntute
C.l6go.C
doctor peruerfus comparatur pulucri pcr vcntu dcicclo,
doctor pcrucrfus ad fingcdue;rores& periculofas ik
tes,p vctufupeibi^& inanisg!oriv*impellitur,p.3c. .'
Item quarc pulueri compaiattu,& non ligno ficco in dc
Ibid.438.t
docStorcocum orTcrtduplicaruiTi,quando cum fcieniia, 1
ncignicu!umfcuciitatisadniiiccr.p.i.c.875.b.c
dodtcr fidelis qui cum ecclcfiaftica doCtrina redargtiic ;
mcntaphilofophorum velhxreticorum>quib. lcclei
dcfc
Ind
deaclereVcl allcuiare nituntur,dicicurcmicatem,fortium
^kucre,p.^.co.i697^b.c
L#r fidclis & fapiens,fi cum infideli & contumaccconten*
d icfiuetormcntareproboTum,fiuegatidia narrct bono-
nn,fruftra erga infenfatumlaborat,p.3.coI.i727.b
ofrr notaiwliscatholicus aflimilatur Cyro regi, &cp.4.co.
37.C
jcirfapicntirpoteftacciperc vi&um & veftkum pro fuo
Iaore,&cp.3.co.i7oy.c
)drquantumlibeteximius,recepta follicitudine tcmpora
liifubfidiorumjdifficile vitat peccatum,p.3.col.i8y6.e
KftrEcclefiarquicftintentus ad inquirendum facra? fcri-
ptraeincellcctum,fignarur perradicem,p.3.co.277.c
^rahcuiusapudludaros & Lacinos habecur ficut patcr
ci5,p.3.col.2i95x:
,&rbonus fapiesfignificaturper Afer (qui beatus inter-
pitatur.jTalis enim Do&or lam beatus eft in fpe>& poftea
eiinrc.p.i.coLi687.c
#rEcclefia?diciturfratercutusdifcipuIum vel do&u vel
inoctum, fi vipcris errarc,noii negligerc , fed cxhortare vt
T.ri,ideft,magiftropoflitreconcihare, p.i.col.iySy.b
itrvelpacfor prarcedcns,non debet tribuere fibi meritu
feuetis,vt afferat quod in di&is fuis quicquid boni fcques
d erit,realiter vel virtualiter contineatur, p. i.co.i 6 1 1 .b.c
arcjuidocer&inftruitauditores,agrum Ecclefia; fuac,id
clcredentium corda videtur excoIere,habet & frucru, que
fifi primicias offerat,&alium pro primogenitisjalium pro
imis,p.i.col.i?92.f
Stc quicunque vel prc dicator habcns bonam & veram do
inam,fed malam vitam,fignificatur per Balaam , cuius
ictrinaaliisprodeft,fibitainenobeftjp.i.co.i353.b.c
knondebetlemper inftarcconttmpIationi,ledaliquan
Idefcendac vt fui & proxnnorum curam gerat. Ec dehoc
ra,p.i.co.i46o.e
vcrbofus qui adfuj iadantiam diccrcftudet extranea,
ificatur per homincm qui femine fluit , p.i.col.i 46o.e.f
cuiui virgagerminat,floret,& facic fructum,promoue
gnus eft ad pontificis ftatum , & quando & quomodo
facit,&cp.i.col.i283.b
bonus vel prxdicator per Efdram qui adiutor inrerpre
r,fignificatur,p. 2.C0.1 3 1 6.c
bonushonoraduseftextriplicica,p.?.c.2i79.c.2i8o.f
bonus vcl pradatus vita & doCtrina,ficut Sol illuminas
fIeliamiignificaturperSamfoncm,p.2.co»i39.b
•veIf>raelatusbonusfignificaturpcrIob,& quarc, pa.3.
ij.c
rmo eft ociofus,nifi idcm fpiritns adfit cordi audic
tip.j.col.13 1 7-f
«fermo fruftra extcrius irrigat nifi riget intcrius gratia
caduorisp. i*col.i68i.a.b
lcrmoin poteftatefit,cumcunccaquaedocet opera-
mpy.col.75 3. b
rfccticftficaliorumimprobiratcmpatiecer fuffcr-
:e'^-noucritabinio>spaticii.crobfcruarc,p.3.co.i682.f
: 'Y/ltluuintlullo»iucur,tantoftudio&amorc dcbent
JC|adharcre,vtgcrmanavidcantur coanationc coniuei,
p..coI.-8i.b.c b
tn fpacrofa manfio cft in cordc auditoris , latitudo chari
tas,p.i.col.28y.f
iruin,vt Adam os fuum compellit,vt Iaborer,quia neccf-
icabet facercbona qua>dicir,p.3.co.i67y.a
arcm (^ortct fpn uualitcr generare,djgnc crgo hoc facri
ncum Saccrdotib.& magriftris dedicatur,(ulicct;, duo tur
«« vclcolumba?,& quarc.p.i.c.i037.c
ttrcs Iudxurum tcmpus McuTtfdereiniinanrcs quomodo
natc iiicurrunt,& qux lit ca huius cecitarii, p.3.c.2?«Jf
iwrcs Iudxorum mqdcrni tcmporis nmlra.illkira in legc
rcxauci unt,& multa Iicita reftrinxcrunt.malc inccrprc ta-
teknptuian),p.i.co!.929.a
Dftrcs Hcbrxidicunt.Noneftprius&poftcrius inlcgcp
ex.
cjuara tntclligunt vems tcftamentumJn quo no eft attcdS
du$ ordoteporisfecuduordine.defcriptionis, P.4.C.721.C
do$ores debcntonjne afperiiarem dcponere,& ideo fpledidi
apparere,habeces lcge icripta 1 cordib.fuis,p.t.col.i623.a
docioresdeprofedufubditorumdebentgau<ierc,gra,tiasage
re,& femper meliora optarc,p.i.col.i46i.c
docr.ore* Ecdclia?,aliiprauadocendopopulu peruertunt,alii
rc&a pra?dicadoproficiuar;Etper quos fignificantur,pa.i.
col. 1463.3
dottorccredenda& operandadeb&acciperea Dco<|.loqui
tureis in facrafcriptura:& ipfiperdo&rinamaliis tradcrc
debcnt eo modoquocapcre pojflTunrjp. iwcol.i J9j.c
do&oresfortes & perfeueranttsquerendi funt qui inftruclio
ni fempcr inhjrenrcs.Ecclcfie vnitatem denuncicnt,.cu fer
mone ajijsinfonent & vire fplendorcfulgefcat,p.uc.88y.a
do<5tores EcclefiedicHnrurlucerne,p.i.co.n iy.c
doctorcs perfecii cum ex verbis myfticis opera iniungunt po-
pulis & plebs impletq madant,fed non incelligit rone,oper
ta fan&afanctorum fuperhumcrosportatur,p.i.c. n86sf
declorcs fignificanturper columnasduas,&quarc,p.2.colu.
73T-C
dodores & Sacerdctes oftia domus dicuntur,p.a..c.7y6.f
doctotes fortesper dcntcs Elcphantorum fignificantur,par.2,
col.775.d
dodores vigintiquatuorinftitutifucruntin vercri Teftamcd
toprincipali*,ficut v/gmtiquatuor Saccrdotcs hcbdorna-
darii,&cp.3.co!.n (3-b
dodores Ecclefigcancs dicuntur,p.3.col.28o.c
dodoresccclridicuntui proptcrfcicnti^& vite cmincntiam>
&fidciintcgritatem,p.3.col.i879.c
doctores per montes fignificantur,p.i.col.5 1 i.c
doctorcs& predicatorcs funt meflbies Chrifti,p.2.c.293.c
doctores perrenesfignificancur,&quare.p.3.col.53i.c
doctorcs Ecclcfiedicuncur pcnnecolumbe,p.3.col.9io.f
dottorcspcrcollum fignificaiuur,&quare,p.3.coI.i8a5 b
doctores Ecclcfie per nubes incelliguntur,p.3.col.337.c
doctores dicuntur bafes,hc;rcticis reliftentes,fundati iupcr do
ctrinamChrifti,p.2.coI.iooo.f
doctores fpirituales per Angelosafccndcntcs & dcfccndcntcs
intclliguntur,p.3.col.i4i7.
doctorcs dicuntur ciuitatis,&quare, p.3,col.i635.b.colum-
ne.Ibid.c
doccoiisSanctiuocanturoftia,p.3.co.353.a.b
docrores Catholicidicunturboue*,prefepe,ccetus auditoru,
lcgctes,f:uctus bonorum opcrum,&cp.3. coi.i66i.b.c.Ite
p. 1.C0I.907.C
doctorcs quilcgem Dei pr^dicantAhomines tcrrena defidc
ria fugcrc , & fempitcrna gaudia quercredocent,fignifica-
turpcrlooarhanifilium Matach;a?J&cp.4.col.2232.c
doctorcsSancti hocmagnopercftudent,vcquod hcretici per
mundi philofophiam & irianentffallaciam finxcrunc,dcmo
ftrent cffe nugas & friuolum,p.4.col.2 370,d.e
doctores Ecclefiequan amfoIlicitudincm,quantuque ftudiu
haberqdebcantergafubditosjcxemploeisoftendicur ,p-4.
col.237y.a.b
doctoresSanctihochabentmaximeinconatu, ut h?reticos
pugncnc,fai!am eorum opinionem dcftnicndo,p.4«colum.
2337. b.c
doctorcs Catholici parrim orationib. partim dogmatib. con-
, traadueifanosfuosconflixerunt,doncceos captiuarunt ,
vtnoninccrituercrnofunditusperircnt.&perquidhoc fi-
gnifkarur,p.4.co.2y64 d.c
doctorcs fanctos & cofcflbrcs fidei q. recipiunr,& folariis cor-
poraLs pio vii ib.adiuuantjpcr quos fignificcnrur. Ibid.f
doctoicspcrucifialkiuiunihilnocctcluxuriam, &corporis
gcnitalia naturaliter coirum pofcerc, cibis omnib. indiffc-
renrcr vti,p-4.col. 1 1 9 1 .a.b
doctoixsEcclefifciuioffcruntincaauriim fapientic fcriben-
do, & argcmQ cloqueriedocendoin fcholis,& populisprf-
dicando,fignificanturperuiros,&c.p.4.col.a2i9. c
1
. V
Ind
doAorcscoruidicunturquipcccatinigrcdincmhumilitcrco
rircnrur,p.3.col.i734.e.r
doiioresaHimi!anturccruis,quimore cerusrum intcrempris
vicus quali cxcinctis fcrperib.viuunt,& indc acrius ad fon-
tcm vitx inardefctmr,p.4.col.686.d.e
doctorcs func porta: Eccldia?,qui claucm fcientie gerunt^p.^.
$6i.b
do£ores refocillarerempoiahb.ftipediisquidam parati funt,
fed nili prius obtincant a?tcrna rccipere nolut , p. 1.C.282.C
dodtorcs & facerdotes intelligunt per cor,& quarc,p.4-c.i 6.f
do&ores fan&i intus operam danc virtutibus , & tamen foris
cuni fideifcuto?& gladio fpnicus contra hoftes dimicarc
noncc(Tant,p.4.col.2 4i2.d
do&orcslegisquos fcicntia non inflat, fed charkas edificat ,
quosmodeftia &humilicastxa!tat,dicutur artifices quiin
valle lubitant,p.2.col.i03?.a.b
doftaresfigulosinKll;gimus:quiin plantationib.& fepib.la-
bora!U,q<iiformant&componuntvafaDomini,p.2.colu.
1 o $ 1 . b
do&orcs flincci funt quatuorprincipcs ianitoru,qui quatuor,
Euaii^eliis oftiumfideifcruantes > paccfaciunt'crcdentib.
p.2.col.ioj6.d
doctorcsprimiEccIefia?deIudxavcnicntes fcpriformi fpiri-
tuiIluftrati,adiuuantnoftrum Dauidcotrahxreticos, &c.
Ecpcrciucmfignificantur,p.2.col.i075.b
doctorcs fignificantur pcr vectes arcae propcer multa, p. i.col.
73 2.C.f.&col.729-c
doctores iniqui dicuntur portx vultus,quomodo,& quarc,p.
3.col.j96.d
doctorcs culpabiles non habent frontem corrigendi peccato--
rcs.p.4-col.27.c
doctores &picdicatorcshabentcs malam vitam fignantur p
lcprofos,qui bonu nuciu dixcruc in Samaria,p.2.c.ioot.c.d
doccores maios quos populus malus rerrae.f.terrcna? cupidita-
ti dcditi confentientes viciis fuis praelatos cligut , fignificat
Ioachaz,&c.p.2.col.899.c
doctores quamdiu recte viuunt & doc6t, in ornatum ciuitatis
induftriam fuae artis impediut:fed fi forte errauerint, talen-
tuaccepcuintcrradefoditur,&dehocfigura,p.2.c.94y.a.b
doctorcs doccntin Ecclefia Dci,fed differcnti modo. Quida
erhincrcpanttantum.arguunt & caftigant, & peccata po-
pulicxprobrant,fednihilconfoIacionispioferunc de diui-
nis fcripcuris,nihil obfcurum explananr,nihil intclligentia:
facrioris aperiunt.Quidam au:e aiii docent-& myftcria lc-
gis apcriunt,ircana Uifcutiuntjlcd pcccantcs non arguunt,
&C.D.1.C0I.877.C
doccorcs (ancti qui praedicationefuadcmum Dci fabricant ,
inDcidcfcn(ioneconfidunr>p.ii.col.884.f
doctores&curatiquipermalamdoctrinafua velvitafimpli.
ccs faciuc pcccare,cxcos 1 icinere faciuc errare,p.i. c r 62 6.f
doctores eloquia diuina vita ftiam cxiftimantcs, haec nunqua
obediendo portarc dcfiftunt,ficut mcmbra fine capice viue
renequcunt,p.i.c.773.b.c
doctoas pra:diccnr verbnm no fuum,fed Domini, adilluftra
dacoguirionefideiauditorumcorda, ad inccndcnda thy-
miamaca orationum,p. i,col.774.f
doctores cum audicorcs de virtutc ad virtutem docedo & mc
ritis crcfcentib.ad altioia & diuina? vifionis arcana mrci io-
ra prouehunt, quafi igncdealtari holocauftorum ad alcare
thyrriiamatumdcfcrunt,p.i.col.77i.c
doctorcsquiadofliciumpredicacionis cxcubant,a lectionis
ftudionunquam rcccdant,p.i.coI.732.e.f
doCtorcs fucrunr ance aducntum Domini.qui fidem trinitatis
dcfignaucrunt myftice,funt&modoquiapertcprcdicant:
ica vt omnc.s qui ad Chriftum pertinent eandem ridem co*
fcquantU!',p.i.co.742,cf
j0ctorcscumforis ambigunt qui difponant,ad mentem qua
li ad tabenuculum rcdeanc&ibi Dominum confulant dc
quib.dub:ta:ir,apud fc intus facri cloquii paginas rcquiren
tcs.ExcmplumdeMoyfe,p.^col.-;24.a.&col.i2xi.d
ex.
doaorcs in fcholis intclliguntur pcr fontes, p.t .col. 1 5 1 2.f
doctorcsantiquitusinfignum doctrina? portabanc virgain,]
i;col.J4J.a.Itemp.3.col. I289.e.f.lccmquarc Chiiftuso
quandopeimilitaliquadoprohibuit Apoftolis vilrgaqj f
< rc,p.5.col.i28o.c
doctorcs ram in vctcri tcftamcntoquam in nouo, quineglis
- tiusagunc&minimos (candalizant.&cvendunt fibi cr
ditos,ex mortuis illorumdiuitias confcquuntur, laudant
cosquipra?dainagunt,p.4.col.2 24oc
doctorcs qui mentes auditorum facris ledbonibus ad lachr
mas excitantjijdem & coniolatur,dum gaudia fecutura p
, mittunt,p.2.col.i378.f
doccoresincrces in pnefcntis vitff ncgatur folatiufubditos J
ferunr,vc ccdenccs pefecutionib.corporaledcuitent lup
. cium.lbid. 1^74-d
doiftoresqui populum mundarcdefiderant(iuftusolnoord'
prius mundcimir,caftigcnt corpus & fcruituti fubiiciat,
forceahispraedicantcsrcprobiinueniautur, P.2.C0I.1401.
doctorcs & Prejaci debent aliis cuc loca rcfngii , quos diab
lus qusrit principalitcr fubucrtere,p.2.col. 1 5 \6f
doctorcs (immo omncs)qui zclo Dci fcru5t,in ;>lflictionei
ximaiunt,quandiuccrnuntportasuirtutumdcieccas &
probrio habiras.Ibid.p.2.coI.2 5:6.a
doctores Ecclcfia: oportct nunquam obliuifci fanctimoni ,
ad quam fiifcipicndum ctiam audicorcs rnftiruant , vt<
iam Domino oblari funt per rudimcnta fidci, etiam pei 1
ru qui in fidc precc(fcrunt exempla & monita magis coi I
mcnt,&fupn^ciuicatisicroitudignicificiancur,p.2.i2 2 l
doct:M-cs quicquid inticnerinr pcr crrorcm {cifibm vcl ;
cia laefum rcltaurct.ncpcr ncgligcntiam coi un. pcrcatai i
torummukitudo.Ibid.i32i.c
df>Clorcs gaudcnt in falute pcenitentium,fcd lugent quiaw
quampceniccndacommiferunt,&c.p,2.c.i246-d
doCtores eleCti dcgcncib.fignificantur pcrfcruos.Hirai»
■ cidcntescedrosSalomoni,&c.p.2-.co.7#4.d.cItcm p.
254-a
doiloresgentium qui a primis prcdicatorib. ad predica
ordinatifunt,pcrquemfignificcntur,p.2.c.i 1 i^.a^b i
do&orescum intendunt tcrrcnisrcb.minulcju^cuiant '
lec^ib,& fe fenfu fpirituali priuatos afpiciuncpcr cl<
tiam verborum copiam quf riint.Ibid.
dociorcs fandicumturbafidelium colliguntdc fpol
quicquid de phyfica,ethica,& logica kge ndo •& f
&docendo vtilitei tradiderunt,&c. n.2.col. 1205.0.!«
p.i.c.J79.b.c.Etco.65/4.e
doiloresgenciliumad Chriftianifmum cenuerfimaga
. chimdifcurrendoaddocendum alios fccciunt,p.43
e.Item,p.i.col.2 5:4.2
doctores famfli dum minifterioverbi lidclitcr infifturtC <
Dei opcrantur,& qi»arc,p.2.col.743.a.b
doCitorcsboni 111 fcrioris,vci fcholis funrcuftodcs rl
regis noftri lcfu Chrifti,habentur in fc fap;c;uinm .
tem.p.^.co.n^^.c
doctorcs in vilitacc liccra' fenfum preciofnm qucercrelabfl
& fcnfumhiftorira'llcgoriet.ropologi;v acquc r.na
diuinis hbn pcig: atiaui l])ii icullancn Kmcniurvr, p. 2-c •
I204-f
dQCtorcstotopcrationc&documcntaiv.' ntib.clcccorumr
primunc quor fpccics virtutumfuiu, 0.5.^0,2 166.
doctoresEccleficccocornamcntatribuuiu^c.uot vircutumi*
na docuciunc,p.r.c.284.a.b
doctoj cm ccmperate vtsntur verbo ad turbas, vt ncc tcrr 1*
cispcrcipiantur,necatcrrcnis in profunda facnmcco "i
reccdantjVteapcnitusnonintclligantjp.j.c^^H.d p.'3at
co.2i66.f.Itcnip.2.col.758.d.ftcmp.t.col.698.f.c75cl
Etcol.i207-a.b.c
do^tores fancci in predicatione Euang<siii gentib. pronv
rcgnurrrccelefte,& ^tcrnam beatitudinem,fi fidcm Chui
rccipere voluerint.EuangclicamqucdocVinam vfqueip
nem vite fer uarc,p.4.co. 2 3 6o.c
do b-
Ind
ex.
oionrs bon* dodrina» fcd malar vit? fignificantur pcr fcri- mius doccndo alios ad amorem fupcrnorum attollitur, p.i
hs,quiChriftumHerodioftenderunt,fcdnatumn6ado- col^j.b
iuerunr,p.y.coI.63.c doSorum pedcs calciati funt,quia exemplis praccdentium pa
oi^res & paftores Ecclefia; debent aliis communicare quae trum muniti,grcflus praxlicationis corum imirati funr,p.i,
cJice'runtperiT;udiumfacraefcripturar,p.y.col.7i3-c ' col.1615.cf
oOres vani & elati non funt contenti fenretiis pcr Prophe- doctorum cft cuique perfona? miniftetium cum difcrctioncc6
t.populos traditis,fed vltcrius ad fui oftentationem diui- mitterc,& de hoc figura,p. 1 .col. 1 2 5 a.e.f
n curiofius perfcrutantur,p.4.col.i 289.C do&orum ordo pcr leui figui atur,qui pcr gratiam Dei de mii
o6res peruerii putant quxitueflepietatem,fedentes inteV doelectusadfeiuitiumdiuinum, ccetib. Angelorum vni- ■
pjquafinumuIarhSproponuntcolumbas, nonincaueis, tur,p.i.col.ii78.d.e
i i in cathedris,vendunt dona fpiritufiancri,p.4. c. 1 892.6 do<5torum ordo pci matrcs lactantes.per filios carum f gnatur
ccoI.394.395.cf perfonadifcipulorum.N.immagiftri fcntcntia vigilantes ,
ocores nouellos audire,& doctrinam fan&orum parrum de fed vita dormientcs,auditores fuos quos per vigilias prardi
ciarenondebemus,p.3.col.202o.c cationisnutriunt,dumqiiod;dicuntfacere negligunt, per
o6resinferioresdeferrefuperioribus honores docuit Ioa iomniimtorporis occidunt,&negligendoopprimut,quos
n^Baptifta,p.5.col.io77.c alereverborumlacrevidebantur,&c.p.2.coi.694.d
,oc)resmodernicontraexemplum Chriftifaciunt,na vnus do&orum vnufquifque,& tota fimulEcclefia, folctappellari
iprobat quantum poteft dicium alterius,& fimiliter becca domus vel templum Dei in fcripturis fanctis, & quare, p. 2.
Jneidicta fuorumdo&orumimpugnatjpartej.columna . col.i27S>.a.b
$.d doctorum fcripra relegetes,quafi ad officium altaris, & hoftia
o6res vani doctrinam vtilem antiquorum contemnunt,& rQ Domini copiofiores accipimus mioiftros,p.2.c.i 398^
nuitates inutiles adfui iactantiam anteponut , quali dicat doctorum per fcrmoncs,ad cuitodiam fidci & bonx a&ionis,
cinospra?ccflerunt,refpectu noftrirudes fuerunt,ficut la &adfmiiendumintcnfiusconfpec"tuidiuina,maieftatis c-
tesafpe&ulapidumquadrorum,&caer. parte4.columna rudimur.Ibid.
1 3-c i doctorum fcripra qua rcucrcntia & honoreamplearnda, vcl
o6resfuperioresnondebcnt.inferiores contcmnerc , fed quomododecIinanda,p.5.col.5i.&52.
n gis quantum poiI'unr,falua veritate,cos commenuarc,p. docrorum incrcia arguiiur qui nen bellum quarere, fed effu •
5 ol.2 06.f gere qua,runt,& de iitijs magis affluerc,quam fcuto fidci ho
BCpresianaifibilateremfumuntquandotcrrcnum corau ftibusrefiftcie, p.4.col.9i5.a.b
dorumut doccantapprthendunt.p.4.col. 1109.C doctorum Sanaorum&perfectiorumin Ecclefiaofficium cft
•6rc-sEcclciia?dicunturcandclubia,&quarc,p.6.coIumna faoamentadiuma manibuscontreoare,& vafafancta ,id
I 0»e eft fcripturae myftica verba ventilare,& ad intelle&um per
i«res& prxdicatoresfigniricantur perquatuorinimalia. ducere,p.i.col. 1289.3^
p>.col.i499.f - dodorumfpiritualiumeftfepiusnoclufurgercj&folcrtiinda ■
Ipres & ftudentcs nimis curiose fcrutantcs diuina: aflimt- gine ftatum Ecclefie quicicentib.ccetcris infpiccre, vt vigi- '
Iturillis quipetebant fignumdcccelo,p.5.col.85 2.f lanterinquirant,quomodocaqua? vitiorum bellis fordida'
GresnonfoluantIcgemdiuinam,ei doctrinam Philofo- taveldcic&afunt,corriganr&trigant,p.2.col.i346.d.e >
lcam pra?ponendo,nec difcantipfam vcl doccant fpecu- dodtorumfidcs & opera,pcrqua? populos in Ecclefiam opor-
fauciantum,ledetiampraclice,ipiamopcre implendo,p. tebat induci,ficfunrproftrataperappctitumterrcnevolu-
jol.io2.t ptatiSiquoddeuiationceorumccelcitib.gaudiiscaeteros vi -
Bres qui ccrda audirorum a rerrenis ad ccelcftia fuftollut dcmus cffc priuandos.lbid.coJ. 1348^
nqu.ddup!iciratisremanear,fed fimplici intentionecorS do<5torumordoquaiircxpra?fidctinEcc!cfia,p.3.col.28i.c •
hminc niieantfignificantur per columnas, quibus tcnto doctorum corda fai ienrie & fcicntic diuitiis p!ena,gazophyIa -
|fofpendintur,p. i.col.775.a ciadicuntu^p.^.co.ij^.b
funr?rutcs &dv:cesgregisdominiei, P.1.C0I.755.C doctorum & picdicatorumvniucrfi as,fign:ficarurperfcprcm
86res(juifuiucontrahxicticosdcfciiforcs quatuor in fe lampades,p.4.col.2203.c '
>ere dcbent icilicct caltitatcm,mcditationem cccleftiu , doctorum ftarus liguificacur pcr hyades,quc; fignificat pltiuias
irtirij dtddcMum vclfaltcmmeditationcmChriiti pafll, &quatc,p.4.col.U7.c
jemiiiam chantarcmJ& pcr qua? ifta fignificantur,par.i. doCtorum ordmem Chi lftus in culmine Ecclefiafticedignita- '
'47-b.c tisconftituit.p.2.toli884.d.e
oforcsvcrbafacri eloquiiab vmbra in veritatcm transfc- dodtoruquatuorfpes,duc honorD,& ducmaloru,p.6.c.576.e
i«tcs,quaiiluccmfcicntia!inEccle(iamfupercandelabru dodtorib.fanctis faciliuseratfuroiigcntiliratisoccurrcic,&c
niticuni poimmukiplicantj&fignificanturperforcipes, quainhcrcticoconfidentiinfuipcifidiadogmatis,& qua-
W.col.ii54.f re,p.3.co!.i678.d.e
^rcs&Saccrdotesquiinftruendobaptizandocommuni doitoribus Ecchiia? Ipirirualcm fcientiam pcrduo teflamen
.orpom&fanguinisrr.yiteria,primanobisEcclefie; tacommcndauicaciplebcm tuendam,quani antiquus ho-
!pandi;nt,iiguran:urpcTOilia,p.2.Ibi. ftisper incuriam rctiorfumabflrahir,p.2.coKi07 3.a.b
^res lancti pcr ligna praeciofa lignificantur , quorum vi- doftonb.bonis abiaris difpenclium non mininum fidelcs fcn
rtfidcinunquamarcfcu,necfoliaverborum dccidunt.p. ciuntauditorcs,^cp.4.col.24u4.f
210L 1 1 70. f doctorib.vcl rc^toribus dcbcr incflccii ca fuhditos, & iufte co
R>r«cceIeftib.intentos quiinquietarepraefumit,ctiauir- fo]ansn»ilcticoi.ja,& picl^uicns difcirjl»na,p.i.c.8i^b.c
^'.•HiuuJiabciciecrcdtbacpcrditjp.^.ciS^^.a do£oribusmanda-. C.hriftus, vt piedicatuium officia ad re-
"i'«:gUanipredicandoaudicntium cordatangit , & fiauracioncni fpnicv alis tcn.plicofcraturquuquida fanctis
"doiub!ciiar,&ligiiattirperpaxil!osfublcuantes fu- fcicntiefpiiiiuai:.s,vclbor.copciationi> fuliatumeftin thc •
«"'luclorutn vcltcntorioruni,p.i.col.779.a faurum l)oniini,p.2.ci2!8.c
'hiiguaequifcnpturamcxponuntifignificantur per doctorib.piebuit foin-.am Mi yl.s^nraquihusliheteruhefcat
»sinTnodumlingua?fados,p.i.col.893.a erudiri,n6erubcl. c'- a minori cx getilidotcri,p.i.e.65tJ.d;e
n virorum & legifperitorum numcroiitas,defignatur doctrina dnplex ciKQ.cdam non cxccdir lacultatc m lnmani
I" turbamfidcium,p. i.col.22.c.f inrcllectus.Aliaexccdit /aailtarunhumaniimj&cp.j.col. •
>^iummens,quant6robultiusabfupcrnacrigitur,tatofir ji.c.&coLryj.c.& io66,d.e.&662.f.&cni3.c.
1 2
GloiLr Ordin.& Nicolai clc Ly ra.
doitnna aliquaconfirmaturpcrahquid quod eft minoris au
thoriuuis ,& quarcp^.cio^j.b
do&riaa nulla adc o faifa,eftqux a6 aliqua vera intcrmifceat
p.6.c.474-f& 95 6.eltcmp.i.c.76.a.b&c.ri9o.f
do:tiinanoncapuur ni(iinquictc,p.5.ci269.c
do&rina fiot vira noncft intcgra,p .j.c.ij^o.c.f
do&rina bona confirmatur,peroperabonadocentis,p.3.co.
20O0.f
doarina & inftruclionc faccrdotis prius gubemamur,fed po
ftea proBcerc &inccilc&Dm noftrum adiiceredebcmus,p.
l.c.6o7*a.b
doftri.ia Chiifticoparaturfcmini,cuius»res partes dicuntur
in!iMCtjoix,& ta.num quarta pars facitfruc3um,p. j. col.
doctnna Euangclica notatur pcr luccrnam,qux occultan no
debet,fcd potius manifeftari coram gentib. p.5. C.809.C 1
doarinaChrifti,& cius factaiudicabuntinfidcles^quiaofte-
det cos dignos damnat ionc quemadmodum lcx ciuilis di-
cituriudicarcIatronem,inquantumoftendit eum dignum
iudicio,&condemnationc,p.y.c.i348.c
doclrina Chrifti fuit muda,pura,& perfedta,di&is propheta-
rum confoo a,& ipforum impletiua,& confirmata miracu-
lis foli Dcopollibilibus,quodfufficicnterdebebatconuin
cereaudicncesadcredcndum,p.j.c.i383.
doftrma& cruditioanceffabuntin futura vita,p.4.c 263.C
doSrina legis ordinabaturadtriaf.adcogitationem Chrifti
ad confccntioncm falutis,ad vnius Dei cultum p. 5.03 79. f
docirina prxiatorum qualisdebeatefteperconformitate ad
Chnitum,ply.c.63.c
doctrina non auditoiio Chrifti legis & prophetarum, compa
ratur nuci,&quarc,ci348.f
doctriua lcgis pluuix & ron comparatur,& quare,pa.i.colu.
1652.C
doctrjna Euagelica iu pomis & roreceji fignat,p.i.ct68i. b.c
doctrina legalis in vertice antiquorum motium & pomis col-
lium a?ternorum lignatur. Ibid.
doSrina dodtorum Ecclefix pcr quam fidcs defenditur & ro
boratur,& fideles de moiib.inftruuncur,fignificatur per co
lumnas,&cp.2.c.736.f
dodtrina intelligiturper aquas qux are funt & quan doque
daces&pocabiIes,p.2.c85i.c
do&rina Philofophorum eft fanguis,p.i .c. ; 5 3»b.c
do&rina ftulcorum fatuitas cft,quia & (i qua bona vfu erudi-
rionis didicerint,qux dicunt bonafatuo corde contemnut
p.3.c.i675.f
doctnnafapiencixcomparaturmelli &fauo,p.3.ci7io.c
doftnna facra per virgam fignificatur qux meram cotinet ve
ricatem,p.i.c.543.c.&ci283.b.c
doitrina& veritaseratinrationali, & fuithabitus pettoris
fummi facerdotis,&cqd & quo.Vide I Rationale iudicii.
Doctrinafacri eloquiipcrmundaprxdicatoruora miniftra-
tur,&c.Et fignificatur per Iabium aureum arcx,&c p. i.c
738.d.e
doctrinaaliadebctciTequarudes imbuunturad fidem,&alia
qua iam perfecti inftruuntur ad Icientix plcnitudinem , &
perquid(igmficatur,p.2.C92 2.f
doctrina Euangelii itacoditaeftperfcriptoresnouiTc/hme
tf,vc l"a;iv.t.e uinfatis fides pleniffime in ea concinci-e;ur,&
totfusdecalogi fummapcrfectioinduobusprxcepcis cha-
rita:isdcmonitraretur,p. 2. c 1641.3
doctrma Ecclcfiartica li cftVt fimplex,& nullis excrinfecushx
rcti-o.udogr.atunafl*:itio>ub.fcindei"ctur,non tamclara
& ta.n cxaminata vidcrccurhdes no(tra,p.i.c 12.79. a
do:triiiaeccleiia!tic.iperparientiamdoctorum quamfic pfe
Ctamon(tra:ur,q uadummagis afflictionib.acmorii cor-
pus iub Jerc qua a Joccmlocedare voluerunt,oftendcbant
quanrum cffct falutaris quam tanta conftantia defenfare
cura.)aiic,p.3.c.i5S6.f
doitnna hxrctica quc nec vctcri ncc nouo Teftamento con-
coidar,&auditoiuinvoiJaconturbat,&dcgentcingente
pcrgcns fcditioncm cxcitat,p.3.c.2ii8.d '
doctnnafacracondemtut doctrinas falfas & fuperftitiofa
& quidquid in doCjtrinis aliis fibicontrarium iepentur,r
C.545.C
doctrinagcntilium pcrfara intclligicur,in qua funtmultcl
cx,id eft,diita Philoibphica habetia grana veritatis,pal<
amen vanitacis & falficatis admixta,p.5.c.2i 5.f
doclrina falfa Pharifxorum fimilis cft veri,v t ftannum arge
to,p.4.c.3o.d
doctrina ventatis impcditur per tria,primo f.per malam v i
doctorisfccundo,qcna timetvelrerubefcit tangerc vi.||
magnoru,tertio,pcracccptioncm pcrfoiiarf^p.^.c 1491
doctrina fapicnriu in principio non vidcrur pulchra,quiac
ficiliseftadcapiendu&rxdiofa,&cf(.d habitis prsncir
efficiturdelectab!lis,&videturpulchra,p.3.c ijo6.f
doctrinahabenscommixtionemfalfbiumcum veris,cftoc
fio mceroris:illa vcro qux pura cft,& fana gaudii & frm
ficationis,p.i.ci 195.C
doctrinaeftquoddamdonumbonum,fecundumillud Au
ftini,Tunc enim melius aliquid dabis,cum iniuftc peceti
correxeris,p. jr.cu8.c
doctrinar coruptor & doctrinx Iudeorum & idoiolatrixfi I
natorpcrquid fignificatur,p.i.ci 63 ^.c.&io-io.d.c.f
«loctrinx getium qua? non inutili ftudio di(cuntur,fignih"c -
turpervafa aurca,p.i.c.59)-a.b
doctrina? ca?leftis initium accipimus a principib. populi C i
ftiani,id eft,angelis,cum primum ad culcum Dei venir s
Etdehoc fimile,p.2.c.i8i.b
doccrinxfanctxlatior&apcrtiorfermofignificatur v VI ■
las quihauftufapiecix piefiticntib. impendir;p.2.c.M5
Doctrina? cedelhs fubriluas afiimiiarur acl minutum man
qua? pilo tuditur vt litcralis fenfus cxuatur,p.i. C0K637.
Doctrina?panem 116 habent Iudgi exccprisdccem piccep
qua veram Proplucaru expodtionem Chriftu in plerifi
Prophetarumpra?dican:cmfugiunr: aliaqua?funt in 1
noliit fpualiteraccipcrc.Locus enim dcftructus cif int
f acrificia fiebanc & oblatio:ics,&c.p. 1 .col. 1 1 38. e.f
DoctrinxperfectccapaccsnonJu fuunisfcd poitlongai
citiaipoftjpfectuplurimu^cuproxinufumusad pcrfec
nisfidcm,tuncfo!idioriscibicapacescmcimur,p.i.c.6;
DocrrinxquamdiiigiSifi visconfcrri bonamopinioncm
Iifugereotficiofumlaborem,p.i.col.34i.a.b
Doctrina? fermonem plerique fecundum propiias pafsi<
temperant,&quos ipfidiliguntcommcndant,& crgc
docentes,doctrinam fuam corrumpunt, ncc Deo filios
ciunt, p. i.col. 103 f.b. c
Doctrina? Chriftidiuerfus fuit cffectus,in bonis & mdis,;
col. 1189. f
Doctrineomni non conuenit idem modus,p.6.c.2o i.c.I
p.2.col.382.f
Doctrinx rectx aliquid praua? intentionis addcre vcl alio
veritatis fubtrahere vetacur: & hoc quoadadditio»
deprauantem intellcctum legis,non auccm dc dcclaralj
autelucidanteincclligitur,p.i.col.i48o.f. 1481.3
Doctrina? Euangclica? cxcellentia oftenditurex quatuoil
veritas eiufdem ofcenditur,p.6.col.3 27. c
Doccrinxdonis aliquosrcplec Dcus,qui indcfupcibieKB
prouocat,qui & pcr fcpdones,perucrse verba iuftoru I
pant,& tamcn bona qua? hcm. a Dco accepci ur,p.3.c. I
Doctrinx praux fpccics lunt mui:cr,& pcr qux fignificaJ
p.i-col.io35.b.c
Doccrina? peruerfa? proccflus fccundum gradus quot&m
funr,p.3.col.4.35.c
Doctrina? fanx jpgrcfTus fecudu gradus,quoc & q, funt.l A
Doctrinam & doctorcs vcricaris quercntcs dcftrucrc per
fignificantur,p.4.col.827.c
Doccrinamcuriofam in qua nunc multi Theologizantt
borantqualemalum fequatur,p.4.col.685.c
doctrina catholica cotradicctes oppugnat, vt fidcs nofti
ocio torpcfcat,fcd cxcrcitiis elimctur, p.i.col.i 27^
Doct
In
Ind
cx.
|o5 s tanto quifque minusofte.oditur,quant.d minuspaties, nec tantus in occifa vxorcquantus in filiis trucidatis , p.4.
p.col.i 686.C col.i872.d
oc-lmulti qui ad docendum idonei videbantur, ob ncgligen dolorforis cruciat quos ce citas metis 11" obfcurat, p.j.c.ig.S.e
ti w fuam inter indoc.1os reputabantur. p.5. col..947..b dolor & penaljs anguftia frequcnrer in facra fcriptura ijgni.fi-
oclfculiteratino debent defpiccrc fimplices Chnftianos ca.turpercalicem,p.4.col.903.c
ci:atcrrenaoccupatos,&|>quosfigniricant.p.i.c.i469.c.f dolorlerifibilisinChrilloiuitmaximusimerdolorespraefen-
ocmemabonumquorumcunquefimp)icinm,verbjs,aut e- tis vitae,p.3.col.y8i.c
xinplis ad bonos mores inducetium per quid defignatur, doloris vim mitigat,equitas &potcntia ferientis, p.j.c. jjo.e
p..col.7.6.d.e dploris vis exaggeratur, quandodeleCtatioquafe folebatho
Occ<exabaturabaliquo daemonae aut tenebatur cum quo mincs,confolari fufpenditur,p.3.col.i497..b
ir rbo & ea decaufa diuino affidcbat tabernaculo,p. a.col. doloris & mpefticia* duplex ipecics c.ft,fcilicet dolor bonus,&
j.r.c dolormalu.«,p.4.co. 103.2« e
I ata perucrfa comparantur fculpti.li & contlatili? P.4.C0I. dolorem duoreleuanr,fcilicet fomnus corporalis, & medita-
M+.c tiofpeculatiuain vj.gi!ia,p.3.co.ioj«c
igj ata falfa Philofophorum vel haereticorum & fuorumco dolorrm. intcriorem & exteiiorem mitigat ratio deliberatiua
piiumcongregatacomparafurdiuitiisconferuansinma- dijferentcr,p.3.col,575.c
[j!rDominifui,p.3.col.J774.a do!.oremminorcmingeruntmala-qua»abextraneis,maiorem
waomnecontranumvcritariadoraopera manr.um fua- quae,abi!lispatimur,de duorum mentib.pixfumcbamus,
Bn,p.4.co.44.e quiacumdamno corporis, malanoscruaant amuTe. chari
10 atagcntilium quibus difciplinae liberales corjtinentur, tatis^p.j.co.i^y.b
usa gentilicateabitulit,& in feruitium Ecdefi v con dojorcm fupcr mortups diucrfimodehabent fideles & infide-
u tit:proluutenimadexpugnationemerroris:& cdfirma les.p.^.col.^j.c
tinerh vcricaris,p.:.co.i09i.a nondolerede amicismortyis vidctureiTe.duri & infenfibilis
icaimpiorum& fyilogifmi Philofophorumdicunturci cordis.Ibid. •
uates&muri,quibus a:truuntimpiaquxq;&diuinae lcgi dolorecarcieomoesdebercindolorecommuni,p.2.cr48i.a
cncrari3,p.2.col.98.e.r' dolus quid cft,p.6.c 1 31 y.b.Item,p.j. co. 5.29.^
alii-rctica figniricanturpcrfermentum Pharifaeorum doluseftoccu!tusg!4ditis,p.j.c. 1070.9!
tibus quibns populus Dei nutritus cft , lignificat vera & in dolo iurac qui aincr faciurus cft quam promittit, pa.^.colu.
■egraindoCtrinam,p.5.col.j6^.d.e 593 .b.Xntcrl.
}gu:a veruacis yectibus yrbium afIimilanrur,p.2.columna doli fxpc funt probati ad fumendam dcinimicis vltionem,p.
«L8.c-f 2.col.j79<b
wauuierratira&lubiica Philofophorum, paruulos fenfu donu'iticiiibonifiintfi!iismali«inordinecharitatisprgponS
iue!!igcn:iadecipiunt,&figaificantur pei aquas Acgy- difunt^p.^.co.Soo.f
,p.i.c,547.b.c domicianuslmperatorfecundam mouit petfcquutioncmco
iataprauadicunturfilii,p.4.co!.i86r.3.b tra E:clefiam p<>ftNeroncm.p.6.co. 15 16. f
lata exccranda haeretici proferuc aliquando, vtetiam pa dominantur in hominenirois fupcrbia & luxuria ,• vnum efl
rtifti.ilti qui diuinacoguicione carent illorum dccefteO' fpirjru.s,3lcerumcarnis.p.3.co.2,88.f
infaniam,p.6.col.i36i.a.b dominaroromniumauchicperprenitcntiamcouerfismiferi-
uta hxreticprum turri Babylonica dcfignantur, qui mo c«rdiam iuipediuaut in corredtis aetcrnam pcenam infligit
LverolunMiicfuperbiam erigut dogmatis contraDeum P.3.C0I.J913
lentes illicita ctiriofitarc caeh altitudinem pcnetrare,&c. dominatu qua vtilitate homo inter caetera animantia percc
.col.180.cf pit,&ad quosvfus,& ad qu«jfolatiafuntbeccreatahomini
latumprauorumpcftiferaverba pcr aurea vafa Nabu- finonpeccaifet?p.j.coi.37.b.c
ioforintcIIiguncur,quxeloquencia!habcnt decorc, indomina>"ionib.& feruirucibusha?cclaraiuftitiaeft,utquiex
miiciunt venenum idololatriae & turpiloquii, & corij do cc-llunt 1 ationcexcellant dominatipne,fed hoc in ifto faecu
iatumqua?animamoccidunt,p.4.col.903.c lopcrcutbatur,p. 1.C0.435.C
oatumpciuerforuminuentoresdicunturtorretes,&qua dominiuinnaturalefiichomini,vtqHamdiuftaretin obcdiS
^■3.col.i82.c tiaipfius Dei,infcripraobcdirentei.Echoc tribus rationi-
i&fcyphi funtvafavinorum contentiua , & diliguntur bus,p,i.c36.f
opterv;numcontcntum,p.4.col.i 71 9.C dommus vbcunqucfecundoponituriuxta^o.primunomen
asan!musdibetfecuftodire,nodeigneprobatorio*inur tetragrammaton cfhquod proprie ad Dcuin pertinet,&
uret,p.3.col.33.c incrfabile dicicur:fecundnm commune,quod fxpc & in ho
neninonpoteftconfolariquinoncordacdo!ori,p.3.cpl. minib.inuenirur,p.:i..co!.i2 8.S.d.l;emp.2.col. 1605.3. b
.c dominus eorum quae (ecundum pciim gei untur mhil obfcu-
tis conccptus folcr exprimi plurib.modjs,aliquando in- rum mhil otieiurrj elfe vult.p. 1 .col. 1 4t7.c
ogariucaliquando optatiue,& aliquando affertiue , & dominus fic intcndit fingulis acfi vacet a cun&is ,& fic inten-
i smodis plurib p-3-co. 133.C dttomnib.acfi vacet a fingulis,p.3.C324.c
duplcx eit.fcilicetinformis & formarus,p.3.co.703..".b dpminu§jiiluiscft vtfacittemplum&cceium,ideft ,arcana
do)! non (int placere quodadeft,& iam hoc cxpertus graue, fcientcs^p^co.^o^.a
r">folantcdelidcrio,aliudexpe(ftat,p.3.col.i04.d. dominuscui cft fortitudo& laudatio,tamnoncaditquanon
iojrclaufosmcordcintcndiquafi intus violentcr retentus ca<lic Domini}s.Illi verocaduntquifibivolunteffe fortitu
:inclufus,fedquando apcneur extenuspcrflctus , fiuep do & lauuaciojp.^.col.i^^s.c •
ua?rulacioncmminuuur&a!lcuiatur,p.4.co. i26j.cltcm dominustantosdcludaeacolligitad fidtmquantifufricerent
•3-col.i 1 ?o.c adcxemplum viuendi vc! ad miniftenum pra?dicadi,donec
J4>r&criftniaiaciliusfuftinc:ur,qnhabct quis fibi amicos ingentib. Ek.clefiefundamcncalocarcnci.r,parte 2.colum.
6patientcs,quafi parce doloris fccij portanrcs,p.^.co.44.c 1 62 j.ii.b
dcorlorc'tmitigariperaincEnit3tefuauiratcioci,p.3.co!.35.f domb.noluit fignumin Cain,f.trcmorcm horribiUm omniu
dcormediuseft,quandofcruaturconfuctudoinluc:hi,pai.4. membroium,& in fjcicm lignum' impi clTit quo cognito
:ol.i265.f fcicbaturabhominib.fiatiTm fuum innocentem occidiile,
d<or non cft tantus in filia ftuprata quantus in vxorc polluta, & fic abonuiubilis omnib.reddtba:ur,p. 1 .col. 1 1 9-c
1 3
GIolTx Ordin.& Nicolai dc Ly ra.
ddm;niisapparnitAbrah>?fcd'.nti,infignnmquodfilii fuita-
qu&fltiudices .Vdeantin co!iiilio,p.'i.coL»j^.c
dSmi li..;lfqiiandoinfitV.iauitf.idisf}U!raJa!iqiundoverbis
& .1 fiinfti prophetf Cuitu fpiritu loquuti iunt. ^1lJ-c
dominus i:inixusfca!xquamt'idit Iacob cx multis gradibus,
c6!tir.jitur,& fignificabargradixmgcnrtationum , pcrquOs
Chriftusfccundum carncm defccndrtab Abraham vfq;ad
Vii kiitE Marlam,& gradus huius fcalxnominar Mattharus.
Larera fcal» funt iuTtiria & peccaiprc3,&cp.i.c.3 24.C
domiiV!<volii!toccidircMoyf;n,vta!iquidicuntproprcrE-
ftcict filitrm fuum.to qodd duccbat eumfccum incircunci
sri>ilM]udumquodal!quiaHcnJiir,p.i.co.yi4.t
dominus nou rcguauitab .Ttcino.ficutnon fuit creator ab ce-
tcr;io,r>ccdominus,quia talia nomina & verba confignanc
crcatiuam [t)bicdta,qtiC'non fuitabxtcrno,'p.i.c62 5.c
dominus rcgnabit in arternum & vIrra,quo intelligitur. Ibid.
dominuk comparat fe aquil.c.Et ouare.Nam cum voluit traf-
fcrr.nlios IfracIpromarcrubtuin:cKb:buit fe ficuc aqui-
h,cVc-p.i.co.657.c '
domiiuisquare voluitfibipinguedincmofierri . Etquid per
hoc figurabatur,p.i.co.8o;.c
dominus apparui: in nube caliginofa,& quare, p.i col.i 6 1 .f
Iremp.6.col.3i5.c
dominus populflmlfrael triplicirer gubernauit poft ingrclTum
terra; promiffionis,primo pcr iudices,fecundo pcr fcgcs,cet
tio pcr facerdotes,p.2.c.i 275.C
domjnusrefpondcnsprolobdcturbine,an voce formatami
niftcrio angclico virrutediuina,vel pcr infpiratione, quod
per turbinem dcnotatur.p.j.col 3Jo.d.e
dominusr:pra?ctpir intcrfici habitatores terrae Chauaa , ne per
eos filii Ifracl ad idololatriam traherentur, fed ipli cupidira
tcductipcrmifcruntcosviuere;propter tributum quodcis
dabant,p.j.col.i 247.C
dorninus femper paratus eftreleuarc corruentes in culpamrli
cct aliquando rcnuant aliqui,ipic quantum cft in fe (cmpcr
eftparatus.-Releuaturdeniquediuerfi modo,p'3.co.i^62.f
dominus ante ingrefliimfiliorum Ifraclin terram promiffio-
nisjfccuhdum aliquos mific vcfpas habenuss aculeos venc-
natos,qus plurcs Chananacorum interfeccrunt,& perhoc
aliquam occafioftem poenitendi dc peccatis habuerut . Sed
dicunt alii aliter.p.3 .C0I.1937.C
dominus odit tria,f.pauperem fuperbum , diuitcm medacem,
& fcncm fatuum Oditdicomon quantumadnaturam, fed
quamum ad viria,p.j.c.ii}Oi.f
domirtusper Moyfeu prc;cepitho!oca(ifta& vivtimas fibiof •
fe:ri a populo,ne talia offerren: iuolis ad quod erant proni,
& ad c xnericndam ob>dientiam popuK,& ad praefiguran-
dtim hiruram immoIatiOntm,p^.c.64j.c
dominus fifiis Ifraelmftituirfacerdotiumad colcndumdomi
nuKi,3co'occi)dtim dclegedominipopulum.Similitcririfti
tuit70.virosdeicpioribusI(rael ad rcgcndum populfi cu
Moyle, & ex tunc Cfqiic ad deftruttionem ciuitatis & tcm-
p'.i fufTimt iic iiaturi^o. viri,quicumrcge&fummofaccr-
dote detetTfriJiabans cauias arduas. Sinuliter promifit po-
pnlo dare Prophetas per fuccclTioncm tcmporis, p. 4.0718.
fiVidcetiatnm Cauhedrin.
domiiuisau-rritdcxteramafacicinimici.Vnomodo rcrercil
do ad Deiuti co quo j non defcudic populu Ifracl a f.iis in:-
raicis.AJiomodo rcfercndoad populum,f fubtraln ndo vir
ture.n & inJuftriam dcfendcndi.p.^.cpj^.c
dominus tnalcdixit tcmplo inquantum pcr ChaUteos cobuf-
iit fccundum ordinttjqncm fute iuftiticcLicet autcm Detis
no.i ur jtothftr mali culpx.cft camcauthor mali pxna:,& fic
maleduic tcmpio,p.4,c.958.f
dominusqoiplusdatquam abcopetatur, cxabtindanti non
f;!umrcuelau:tDan!ellibcrationempopuIi Ifraelacaptiui
tatc Babylonica fed etiam fibi reuclauic reuelationem ficn
dj;npr;:Chrift,imcuiuser.Kfiguraillaliberatioa captiui-
tatc Baby!onica,p-4.col. i6..8.f
dommus m tcmpcftaic& turbincdiciturvcnireadpunicndu
peccaroresobftinato?,:nquooflenditurvigordiuina?po
ti.c,p.i].c.2o:o.f
dominus vCnitad iudiciunv.primoin mortc cuiuslibet^qu
talis''pfcntabiturinibdiciO,qualisin!icnitiiriii mortcqu;
tum ad «;ratiam & ad culpam,p. j.cot.S^alf
dom!nusmiiltis6bnoxiuscrir,cum femclquiscuilibetfem
'ciparit vitio.Etdel>ocfigura,p.2.c.i85.b.&c.i263.c
ddminosmultoshabukgeutilispopulns,quirton vni fuper
iionida/i(us,fedprolibituiinmundornm fpirituumrapt
baturadvarioscrroKSjp.j.col-pji.b
dominus venitadiudiciuin particulariterin mortecuiuslib
& vniucrfalittrin fine,p.6.co.370.f
domini dics , d? dtcsiudicii . Er accipirur pro die mortisqi
qualii viuifquifqucin diemortis miienitur, fcilicct 1:1 fia1
fah:andorumvcldamnandcrum,talisindie iudiciipril
tabitur.Ibid.
domus cft res fundata & ftabilis,& cctris tcrminis fepta , p.H
col. 135-^1'
domus publicatur quando publico fcnfu profcribitur,p.
1309.3.^
Idomusfux profperltatcm folent homines primo defidcra
c] confiftit iii fcecunditate prolis & in abundanriatepora
bononini,p.i.c.i630.d.& m ^fperitarcm refugiut. Ibid
domus fpecies vulgiriter Iccr Hcbraeos clicit vxor,p.j.c.j>'2 '
domusnoftra,hicinundus velcaro,p.5-.c.6i8.f
domus bona difpoiicio confifiit in corporis iucolumitate,fj
qua reliqiiabona {ranim yaterftipii.r.-irfjo.c
domuslibefratis,effccj!cftis Icfufalem,fed rorus mnnduscS I
incofijntdicuiniirdpmusfcruitutis,fictit Acgyptus ten 1
na fuit fiiiis ifiac! clomus feru;tutis,ad compaiationem, I
dcjv'e& Icrufiik'm,p.i.coI,i6.-3.b.c
ficut domius feruicuti s,cft uegotu l^cularia.adtus carnis: fic
Iihquerc'fccularia,& lccnndum Deum viucre,domuslic
tatis eft,p.i.Ibid.
domusdomini limcii audaftcr ingrcd:v& ercc"ta flareceruA
quidprddeft,& uon fo!um cor,led & manus habci c pol.
ta?p.4-co.639.a ,
domus Dei in nobis non ^djticatur,nif prius tna!a opcra fii
tur,p.4.co.2i8i.a.b
domusmentiscftqucelibet resquampcrdileclioncni habi
animus^p.^.co. xii.a.
domus domini duplicitcr edificatur.f.corporalitcr ex lignii
exlapidib.& fpirifualiret-infide&morib.p.3.ci449.c
domus DcidiciturlocusdiUi?iocuituipeputatus,p. 1.C0.9C
domus domini fpiricnaliter cdificacur pcr morum & fidcij)
dicationcm.p.2.ci299.c
domuscadcm pcenitcntiumpoft reuerfionem ad ecclcfiat
&domusdominipoftincendiumrcediricata cft, cx ciuttfe
reftaurara,p.2.col.i2 8o.d
domus.no manufaCta in ce!is,cfuomodo & pcr qualcm v
tur,irfhabiratur,vcnundac,redimitur,mutata eft, &c Ib |
domusfanCta vocacurcaqucfuicHiciofblyniis, P.4C.104I
dotnus leprofique radi intrinfccus in Leuitico iubecur quj I
& quid fignincet,p. 1 ,c 1 034J
domuslacobaliaiufcriptura dicitur fcc undum carncmil
fccundum (puicum^p.^.coJ.^p.c
domus Dauidexpjrcacit 111 liberis deteflabiliora cifc ofcl
inimiciquamoJia fratcrna,p.2.cd!.J4<5. d
domus turainencidiciturtabernaculijui Moyfi vcl templil
Salomonis,p. 2-co. io^.d.c
domus fiuc remplum Salomonis cuiuslongitudinis fuerit.l
quot cnbirorum,p. 2.CO.7 1 yc
domusfuiecjdificiumperrapinamedificatum non eft ftatl
limpliciterjp.^.col. 2074.^
domus folis eratternplum in quocolebatur Sobquod tcm
cracin ciuitatc Eliopolcos,& quareficdicitur,p. i-e'74-
domus vicinadiciturregnumtribuum, quod immeuiate c
coniundum regno decem tribuum & acccpit maliciim
lolatric ab co,& per confequcns occafioncm penc; fcquc
& eciaui plan:tus,p.4.co.2047.c
don
Ind
ex.
[o.usinquaparalyticusmifloseft antc Iesuin Caphamau
<KiIe cectum habmt,& fimiliter alfae domus iUius territo-
1^.5.0.347. c.Vide ctinTectu,&inPulcftinoru.m©s,&c.
d 'omum Dci pertiriet',qui elt chantace compaginatus cu
ais,p.3.ct487-b.c
J omum(qu v ecclcfia vniuerfalis dicitur) percinenc Angc
lpcrcinec & Chriitusjpettinemus & nos.fed differenciali
tr,p.2.c.U38.c -
otimuiouamxdificatquidomus deeuramhabens fubdi-
tiumeccSjpofriciofuodoiArinf verboirormacp. 1.1588. J
o:jmOom;;ioianCfciricac,qut familiamfuam& cognatio
r ram fenfibilem quam inceiligibilem pure & fancte vulc
|nuerfari,vc lir Ecclefia Deijp. i.c. 1 i^p.b.c
orjm quadruplicemhabecdeus,ficoi-pora!em,mora'em al
]goricam>& anagog;cam,& qux vniufcuiufque porca p,
kkim pauperis confringir & nudat , qui eum qtiem per po-
Iptiam conccriccxpohareperauaritiam non erubefcic,p.
&.217.H
■umc^icllem (i contingit "cnderc Chriiti fideli, ftatim re
cmatd:cens (iuit Dauid,pcccaui,&cp. i.c.itzg.c
ouiiaquidamaccipiiint,im6pro dolorexigunt, & iniqui-
ucspopuh non afporcancnec caftiganr,cum ob hocfolu
; nt merc carnal:a,quia miniftrac fpiricualia,p.i.c 7o5.d.e
ioiriorum coadunaca mylteria in tabernaculo Domini id
ctEcclefia,qui&quxprofcruncp.i.c.88i.a
luio cft duplcxjf. vna nacuralis,alia gratuita,p.6. column.
.
■tiltxhxrctici vtconiicrtercnrurftatutumfuitpcr conci
icanum,vr leuius cum cis agvretuc&fic refpicerenc
aboiilaqucis,captiuacia:jipfo,indeivoluntaccm,p.4
Aj6i.i)
Bc,qualc tcmpus & quo modo fignificacp-^-c-fS.e
Bmvclverbu, ranonabiiircr vcl irrationabilucr pctenti
■tribuendiim,p.5.c.786.f
■m fpirituffanCti habuitefficaciam rcfpcctu ipfius mudi,
■>oftolorum,&Chrifti,p.5.c.i3i8.c
Bmhnguarum&donumprophetixordinantur ad con-
Brlioncm infidclium,& vcrum iftorum alcero cminentius
Mp.(5.c.3i i.a.b.c
■ifpirituffancli in die quinquagcfimo fuit datti,quod ha«
bit ngura idiedacionislegisin motc Sinai p.<5.c.9S7.a.b
■ fcptcm quare enumerantur ab Ifaia vniatim.Non enim
lcit fpirirus fapfentix,& fpiritus intellcctus fcd fpiricus fa
jcntix & intdledtusjomittendo fpiritus in fccuhdo dono
Hc.p.4.c 149.C
dcicurnonaliquaponuncurpercincntia ad Thcologicas
ftutes,ficut ponuntur dona ad qu? fcexcendunt vircutcs
■tcllcCtuaL s & moralcs,p.:i.c.i^9.c
ioi feptcm fpirituffandti pcr fcptcm luccrnas dcfignantur,
uc.745.a.cVci2ii.c
>MlpirituiIanc"ti dicuntur mnlicrcs,& quare,p.4.C59.b
>mprxfcm(iaperlxu;liign:licantui-,vtc>Iopu'enciarcium
Mx,foh:i. ;i . fcnptui arum (cicntia,&cp.3.c.i744.e
Katnbuu Dcuscuiqucpro vinb.& fcmperad perfectiova
o;iocar,p.5.c.545.c
i nuilfihabcnt,& ncfcicndoaquohabcant impiava
itate :actanrur,p.6.c.2 1 2.e
'oa ipmttis funt Prophcria & Sacerdotium,p.4.c.io7o.d
doafpiritusquxdamfunr,fincquib.ad vitamnon vcnicur,
Thumilitas,hdcs,&c. fccuduquxfpiritusfcmpermancr.
.liaquib.vitffanclitasproaliorum vtilitatedeclaratur,vt
fOphetia,lingux,curarionesJccundum qu£ non 1'cmpcr
lanct lpiruus fed fubtrahic fc aliquando a lignorum oiie
one,ncmcnseleuctur,&c.p.3.c33.c
dor> dci quar fine pcnculo nobis ab iplo fubtrahuntur, t unc
noshabuilfeoftcndimus,cum fublata xquo animo
jlcramus,p.3 C.33.C
Worom (pinruflancti fufn*ciehtia,p.4.c.i 34.140.
Misdejneraobcatus,quidanticftingwi:us.Ibiii,
donis corporis natura!ib.(vteft fanitas^robucagilitas^&c)!-
tcm donis animx naturalib.Cvt eft,perfpicacitas ingenii,&
viuacttascloquiihominc-s ai)utunun:,&perea frequcncer
Deus & proximus impugnatur,& per qux illa tigurantur,
p.4.ci2 78.f
dormirenonbene vaIentfenes,&huiusracio,p.3.c.i8to.f !
dormire & dorm;care difFerunr,& quomodo,p.3.ci 3 56,d.e '
dormicancChriftasqnandoinfidecepefcimus , calis nobis
quales nos ei,p-3 .c.142 5.C
donnireabhominib.Dcusdicicur,quado peffimos homines
ditferc punirc,& vigilat cum prxuidcc tempus debitum pu
nitionis,p.3.c362.g.Itemp.2.ci639.c
dormireindomino,qua iationedicunturiufti& fandi poft-
quamab hac viradccedunc&pacresvetens Teftamenti,
etiamfancti poft ipforum obitum, cogrcgari, & apponiad
pop:iUimfuum,& nonin Dominodormirdeguntur, p. 1.
c.293.c.299-d
dormire folcbant antiquitus gcntilcs fuper corium hoftix im
rnolat* ad habendum rcuclationes in fomnis.pa.^.colum.
5j6.f
dotium dat fuganti qui f> igir,p.2,c.3oo.f
dotcs coiporisfuntfubtilicas,agilitas,clanras, &impaffibili-
tas,qux nonhabcnturniiiiu fpcip.6.c. J2b; f
dotcs quatuor ni') incrunc corpori gioriofo cx compofitionc
corporis ccelcftisfcd cx gloriaanimx in corpus redundan
te,p.6.c.342.e
dotcsfcprem rcfcnrant.ir dandopoft hanc vitam^qux funt,
claradeivifio^frnicio^cnricnquantumadanimamjimpalTi
b:iitas,fubtilitasvrgil!,.is,& clantas,quantum ad corpus in
rcfurrctitione,& iig-iuuan:ur per fcpccm fportas p.^.colu.
56 2.f
dotcsanimcfnnt:iperra vi!if),firmatentio,continua fruitio,
quxhabenrur ;n patria pc:fc-:tc,& hic a viris pcrfectis ha-
bcntur inchoaciuc,f in(pc&charuatc,pattc 6. columna
draco a Grcco dorce vcl dorcas.id cft, vidcre,quia vider^ acu
tius cftcris animnhb.p. 1 .c.5 44. f
draco(vt frrtnr) in tcrra fcrpicnatat in aquis,vo!at inaerc,p.
4.C.249.C
drachma eft duplex,quia drachma eft odtaua parsvncia?,que
valet fcx obolos.p.5.c.295.b.c
drachma cft natura humana ad imagincm dei fada,&ideo ea
paxipfiuspercognicioneni &amorcm,quc fuic drachma
dccimapcrdicapcr pcccata primorumparetu,p.5.c903.c
dromedarius vcl dromas cft animalcamelominus , fcd vclo»
cius,p-4.c.485.b
dubitarc mclius eft dc occu!tis,quam litigarc de incertis, p. 1.
C-402.f
dubium cui hoc eft g> incer tres,gentilem,hcra?ticum,& Eccle
fialticum nrilcoui.iionb.p^nisdignusfic qui maioris di-
gnitatiscft,p.4.ii92.f
dub:aiacra?fcriptura: vtrumctiam cxautoritaiib lihroruno
canonicorum Btblic dcterminari valcanr,p.i.c2.a.b
dub;a, liue in rcb. dui)iis,non cft prccipitatcr agenduai,cx5-
plo legislatoris Moyfi,p.i.ci 2 2o.d.e
dobia funr in mcliorcin parccm intcrprctanda, & vndchoc
trahicucp. i.c 1 5 9 4. e
in dubiis Chriftiani dcbcnt ad pontificcs rccurrere quantum
ad fpiritualia , & ad principes quarum nd temporalia,& eo
rum firmiccr tenere fcntcnciamjuifi errorem conrincat ma
niicftum p. 1.C.1559.C '
duccrcaliain poft tacrarnentum fponfionisfiquispcrmittitur
difpCia;U)Uiscft,& ii nfiqua ckbicufolucrc po(fir,p.5.c.8.a
dtu-tilc lcru ■iuio protiucjrur-.p.i.c 745-a
ducgentcs & ifub pbpuH intra nos funt.fvitioru& virtutum,
itW (rfiriofhHe rrlalor. Plu-rcs cnim f unt mali quam boni, &
vi';ip!ura vimuib.&c.p.!.c.296.b.c
duclluman in -\h itum vcl illicitum.Arguitur provrraq; pattc
& fbluunttu rarioncs fccunduin Thcologos& Iuriftas',p.5
c429.c-.Et c 43 J.d.c
1 4
GlolTse Ordin.& Nicolai dc Ly ra.
Duellum poteft accipi dupliciter,vno modo propric, alio mo
doIarge,p.2.c.427.c
dulccdofallax cftquam plurcsatque maiores pcenarum ama
ritudincsfcquuntur,p-3.c.79 b
dulccdo fpiritualis tanta eft in verbisdiuinorum eloquioru,
quanta corporalis & in mclle & lactcp. j.c. 1 8 j i .a.b
dulccdo Dci m uhiplex,& qualitcr & quure cft ablcondita, p.
$.c.6$6.c
dulcedo diuina? vifionis qua? animam diu defiderantem con-
folatur comparacuraqua? tYigidi'ficienccmrefrigeranti,&
nuncio*&cp.3.c.i7i4.d.c
dulcedomifencordiaefinercClitudinciuftitia?,noneft miferi
cordia fed pufi!lanimicas,& luftitia fine mifcricordia e cru
delicas,p.3.cj98.e
dulcedinis Dci alcirodo per trabium aurcam claricatem incra
tcmplum defiguatur,p.2.c.7 1 y.b-7i6.d
dulcedinis fupcrne adiniratio per nianna filiis Ifrael de fuper
datum dtfignaiur,p.i.c.637.a.b
dulcedir.em fpiticuahs incclligcntia? qua?rcntes , in fcripturis
perf«uiumiignificancur,p.3.ci8yy,a
de dulcedine C.hrifti qui n ihil guftat , non eft mirum fi hunc
terrcftrib.dclidcriisfordidarenoneuitat,p.6.ci3i6.e
duqdecimtnb.Ifraelqua?in Aegyptoiuuctqefuerunt poftea
in duas & deccm trib.diuifa? funcdua? Iudas,decem Ifracl
appcllantur,lndede tribu Dauidregnauitr\ob< ain filtus
Salomonis in lerufalcm.vbi templu & Sacerdotcs & ma«
gna pars trib.Leui Dece autem tnb.in Samai ia ,Ieroboam
rilius Nabath ex cnbu Ephraim & Iofeph,&c.p.4. colum.
125 i.a
duodecim prophetaeperduodecim patriarchasfigurantur,p.
4.C.1699.C
duodenanus quo confurgat,& quid fignificet,p.y.col.724.d.
Ecnumerus facratuseft,ci i?6.e
Itemp.2.ci073.bf.Etc.i3i i.b.c.Item,p.i»c.i99.c
duodenarius vnumqucmque hominem & temporis plcnitudi
nem,&ficumorbis videturcomple#i,p.i.ci2oy.b.c
duodcftarius numcrus apoftolorum liguanter exprimitur,&
infacrafcripruramultiplicicerdefignacur,p.i.ci87.b.c
Jtein P.6.C978.C& 1 69.cf.Item p. 1 .c.8 3 1 .c
durauo humanalicet dcftinguatur per mulras a?tas,tamen po
teft difiingui principalitcr in tres par?es,f.i„ temp9 augme
ti,& in tempus medium,& tempus diimnutionis,p.3.colu,
1 Hy.a.b.c
duratio perpetua a parte finis cft <f ranorte beatitudinis,qua?
pcrpetuicas dcfignatur pcr fucceiTionem a?ftatis,& hycmisj
non qtiia tuuc fint different.a? temporis.quia tunc ceflabit
fed quia perpetuitas non potcii fignari a nobis,nifi perpar
tcsccmporis.p.4.c. 2168 f.Itcm p.6.ci4y9.c
duru in corporaiib.dicitur aliquid dupliciter, p.y.c 1133, c
durum dicitur dupliciter,in corporalibus & fpiritualib.pa.y.
Ibidem.
dux bonus ta in fpiritualib.qua in corporalib.debet fuos mo-
ncre& munirccxhoitationib.Sa<Stis,&bonorum opcrum
excmp]is,p 4.C.25 80. f
dux populi Ifracl perdefcrtum Dominusfolusfuitquo intel
ligendum fit,& an mitiifteria AngelorQ in hoc ducacu non
erantneceflaria;p.t.c.8y9.b.c86o.d.e
duces de Iuda,de quib.loquicur Prophcta Iacob,erant prin-
cipcstrafmigrationisrcfidentcsinBabyIonia,p.2.c.ioo3.f
E
EBDOMADAInhcbdomada.
Ebdomadarius.Ibid.
Ebionitarumerror,&c.p. 2.cii73.a.b
Ebionitarium error rcprobatur,qui dixerut Chriftu antc Ma
ria non fuitfe fic cum non fuifle ab a?tetno,p.y.c.ioi7.c
Ebiomtc alios difcipulos rccipiunt,paulum autem quafi traf
greffbrem legis reptidiant,p.y.cy48.f
Ebionitxritumludaifmircmporib.gratix fequiexiftimauc»
rimt,qui cum Euangdio legis cercmonias fcruare volcbat
P4.ci4.d.&c.2y6i.c
Ebrictascft vitanda,p.r.C99y-b.c
cbrietas ita racionem,iicut fomnustcnct fenius ligatos^p.^i
i9o6.f
ebrietatem fequitur dcftru&io fortitudinis corporalis, hcb<
tatio difci c:ionis,& per cam dcftruicur amicicia charicaci
& cQnfumitur iiibftantia corporalis,p.4.c 2 1 y y.c
cbrietas fenfus qucmimpQcentem reddicconcordiam nof
uat,p.3.ci9o6.d
cbrietas mulcos fubuertit,fenfum minuit,iram excitatdibid
ncm iqflammat}auii»i fecrcta rcuelar,p. 3 .c.2 1 3 3 .a
Iteinp.i.c.993.c
ebrictas,fornicatio,&huiufmodi,cib. demonumfunt, qc
blanda funt,& ad fui vfum prouocanc,p.y.c.9o8.e
ebFiecas qua? Hcbraicc facra iignificat omnia qua? ftarum n
tis inuertunt,p.4.c.73.b
incbriari ita vt inebnacur cbriofi,nec ipfi tcrra? vtile cft, qu-
niamaiorehumorequafutficitcorrupit, licut vita cbric
qui no fatietatc fe repclecfed mergic diluuio,p. 1.C.422J
ebrtetas fpiritualisqiicc hotniuem ducit ad moi tc,qua? & qi
lisfitp.^.ci^o^.b
cbrietas fumitur aliquando pro facietate,& fic non cft vici
fa,p.i-c.i32.fltcmp,3.c.i8yy.c
ebrietasfigmricacurpcr Philifta?um,& quare,p.4»c.2 lyy.c
C.169.C
ebnecati affuetus poft euigilationem ciro rccurrit ad potati
nesdnchnatusad hocpermalamconfuecudinem vel cc
pl-xionem.Ibidc.337.
ebricratepatxtnafci irriration m,iram & ruinasinultas at
ricudinema<iimr,& an;mofamofrenfio:iem,vi:cuces n
noii,p.3.c.2i34.c
cbriofifolcnthoctcftimoniumadhibcrcfibiin patrociniu
proptcr tofeph.dc quo f criptum cft,Biberuntq. & ineb
tifuntp.Uc.42 2. c.f
ebrius vinocorporali,S< ebriusdecaliccaurco Babylonis
paranturjp.^.c^o^ .c
ebrii erant ergo,pcr vinum errorem intelligimus,p.4.c.2 3
b.Ebron in Hcbron.
ebur eft frigidum & album , denotans occukaiionem iudit
rumDci p-3.ci862.f
Eccleiiadicitur matcromnium Chriftianorum,licct multi
rumfinteiushlii folonumcro,& non mcrito,p.2.c278
ecclefiam diabolus vidensinftituiad locumfupplendum
dc ipfeccciderat,eam fuhuertere nititur,p.6.c. 1 5 1 i-c
ccclefiaqua? a Chriftotanquamthronuspoffidetur,taquj
animaliapafcitur,honoraturipfa fiiper Chriftu edifici
in fcptem cornib»exaltacur,in fcpccm ocuiis iilummatur
6.ciyo5.d
ecdefia nunc confiftit in hominib.rationc potcftatis vel di{
tatis rAcclefiaftica» vclfecularis,quia mukiprincipesSffi
miponrif]ces,& alninferioresinueci lanc apoftataffe a
depropterquod Ecclefia cofiftitm illis pfonis,in qnib»
notitia,vera,&c6feifioridci& vcncacis,p.i.coi.i48.cf'
149-a.b.c
ecclciialicetaprincipiomundiinca?perit tainen fpcciali
nomenfponfa?prunoin dacionek-gisin montcSinaia
pit,p.3.c.i8i8.f
dlcleiiacrt vna,qua?inccepitaprimo Abel iufto vfqucad'
mumelectum,quiinnnemundicfi i,iafcirurus,p.6.c.MJ
Itcm P.4.C.1901.C& c.2 242.f.Item p.i.c.878.e.f & coli
ii79.a.b
cccicfia qua? eft corpus myfticuChrifti,hahet dupliccmft(i
f.milirantem & triumphantem^p.3.c.i43o.f.Etc49i.c[
ecclefiamilitansdicitur regnum,cuiusordinationecxdifl ■
c.tionem per diuerfos ftatus*& diocefes Chriftus Apoft" s
&eorumfucccffoiib.commificp.4.c.2 2i4.f l j
ccclefiamilitasvniucifalisfignificacurperciuiratem , ci s
domus dcftrucle funt& mutaciones.Nam in Ecclefiis,
magna partc cultus Dei ncgligicur,& in curiis laicis luft
fubcrtiiur,&Doctoresplurimi doccntcur.ofa &iiuit
ad oftentationem,& predicatorcs multi predicanc proj
qua?ftun
Ind
cicftum vel fauorem audicntium,&cp.4.c88 i.c
ccc (ia militans fcmper habuit,habct & habebit vsque ad fi-
jm mundiiuftisaliquospeccatores&cnmiortib.ahquos
cbi!es,p.->coI.2822.e
Kc fia milicans mtiltu dedinauit a perfe&ione prima in pra>
l.is,& clcricis,etiam religiofis,& iimiliter in numcro fide-
ljm,qua: ftint multum dolenter audienda,p.4.co!.92y.c
:cc fiaciuitasdicitur&columba, &quare,cuius principcs
ri^isLeonesquampaflores vocandifunt,& iudices lupi
ccidentes:Prophetx,id eft,magiftri vefani,p.4.c.2 t59.b
rcc fia vaftatur per daemonis aftutiam.In Ecclefia veio mili-
t lte funt praeiati & clerici, rcligiofi & laici,&c& in omni-
fcsiftisftatibus funtpeccatoresmulti,iufte proiuispecca
t puniendi,p.4.col.ii23.b.&<$3i.c
xlfia f an&a in cxordio Apoftolos & prophetas habuit,nuc
Hbct Euangelifcasatqne Doctores:Apoftoli & Prophcta?
fMaci (unt,p.4.col.i 1 8.f
«fiafanclaquatuoraccepitordines regentiuad eruditio-
rmfidelium.Ibid.a
olfiadiciturciuitas,namineadebeteffeciuium vnitas per
cncordiam charitatisj&nunc Deopcrmittente,& diabo-
lprocurante,factaeftquafifola refpedtupranetiti cempo
l^&diffuta mutuis diflenfionib. & guerris, p-4.col.92 5-t
cc:(iacontierfa ad fidem Chrifti,adducebat genciles forticu
inepeccatorumdeformess&c.&dehocflgura,p.2.c.ii2 3.f
crfiafanctaauiraseft Dci viui,vb; impletur quotidie vo-
/ntas Dei,& fcparata ab omni errorc infidelium,fanctifica
trridc & bono operc,&c.p.2.c. U67.C
«fiafidelium,qua?inmarihuiusfajculipofira,thefaurosfa
■:ncia?&fcienciceopefque vircucu ftudetacquirere, figni-
■atur per clalfem quam f*cit Salomon , &c.p-2.ci 1 69-a
xliia malignantium complebit pcifima, & pr<;politas pkbe
■ioribus,dicitur ftarccum Icconiaantepicturas,& (ingtili
lnentthuribula:necodorembonum,fedfcetorcm ofterut
p.col.ii4i.a
Iefia vides plerofcj; de igiobilib. nobiles, de pauperibus
ites faccos fubitomtumefccrcpriftinasabiectionis obli
cirgenus quoque fuum erubefcere,& infirmos dcdignari
rentes,p.4.col.2 2i5.c
fiaadhucpartim peregrinaturinmudo.partimia regnat
coelo,vbi tota regnacura eft peracto iudtcio,p.2.ci 1 37,c
iiaeft vna,inquaomnescontinentureIccti,quauisdifta-
dsmeritis,&vnapatriacdeftisomnibus promifla, quam-
ns ftclla a fcella m claritatc diffcrat,& de hoc figura, p.2. c.
$clia pro magna parte deftructa eft fpiritualitcr & corpora-
:er ppter peccata maioru populi Chriftiani , p.4.c-20";8.f
ecciia magis tcmpore pacis amaricacur de dcricorum & re-
poforumpeccatis.quam temporetyrannorum decorpo
. iib.iormcnris,p.4.col. 93 o.e.f
tteiia vilis cfficirur,cum creiccnte numero malorum,no su-
a pctit & cdcftia,fed infima & terrena, p. 4.0.938^
tctfia eft locus ele&us mons fanctificacus ciuitas fupra mon
rmpoiita vtabfcondinonpoffu,p.i.ci5 34.d
Ipiadicutir horcus diuinafpiricus fancci cocifitione & fru-
rib.abundas dicitur alias fons quem nulla aqua dcficict,p.
474-e.f
rtfiasaguine martyru taqpurpureo vcftitur,p.4.co.45i-b
x«efiadic;tur viduaquia amifitvirumfecQdumcorporipaf
01^111,^.4.045 2. d
rciefia (ponfa fidelis nara in Patriarchis fubarara in Mofe &
ropheris ofculum Chriftidcfidcrabacvolo cordisfeftina
iiftnni.n.4.col.494.f
efiaquamptimumexortafucritfpledorgloriae Chriftiei
tulger,qt!c iis quidem qui m noccis caiigme oben ant lu-
ncnimmitt!t,iisquimentislucefuntillultrari fuamproce-
Iargi:i)r,p.i.ci222.d
jdeifaquar onaeft Icrufalcmipfispcrfccutionum tcmpori
Hisimmobiltsmanet.p.^.col.joj.b
ccl,fiacxgccib.collcctadtfcrtuoracu!uvocatur,p.4.c.3i7.b
ex.
ecclcfiadoIoreprxmitur,quandoin malicia crcfcerc pcruer-
fos intuctur,p.3 col.iSj.a
ecclefia non folum infidelcs aducrfarios tolcrat, fed coru quo
queinfidiasvix fertquosintushabet.p.^.ibid.
ecclcfiadicit^nonifiifeveracitercoku Deus,&ibitm fitfa
lus.Atcoiit.hc-retiii,fi hoccft verum,oisterra a Deo eitdc
relicta,quam nos mulci vbiq; incolimus , par.3-.coK1 5 i.a.b
ecclefiafepcab hcicdcis vaftata,poft<|inftantia Cathoiicoru
doctoru luce vcrit-atis recepir,plurcs adcognofceda & tue
dam rationem veritatis filios procrcatiit,p.2.cohi39S.d
ecclefiaegentilium perfecutionepcrocciiionemmartyrum vi
debarur f unditus cife deleta,(ed cis I occulto coronacis, me
liusconftrucbatur,p.2.ci398.f
ecclefia per amaritudine & tribulaiioncm ad futurte vita? gau
dia generatur,vbi dnm laudabitin aercrnum ,p.2.c*i 57 3. b
eccleiiarCjpbratcodefcefioneirronabilefuprioris jpqrelair-
ronabih fubditoru &fimilirerquerelas eoru, p.2.c.ij76.f
ecdcfia quxcunq; loquitur in cofeffione fidci,in doctrina reli
gionislaudabilia& irrcprehenfibiliafunt,p.2.col.ij78.b '.'
eccleiiacommcndatpresbyteriscaftrorum Dei follicitam cu
ftodiam.vt peruigili & folerti cura coc.hoftium infidias se-
per parari aififtanc,&cp. 2.col. 1 s;78.e
ecclefiatribulationistemporedcbet Dcumdeuotiusexorare,
&iciuniis&afperitatibuspenitentia: ie magis folito cora
Deohumiliarc,p.2.coi.ij8o.t
ecelcfiafancta ahquando pro peccatis fuis pcenitentiegcritaf
fectum,fcdfpcrcmiflionis& futuri praunii exhilarat ani-
mum.p.z.col.ijS^.f
ecclefianonfolum tyrannum velhccrefiarchamdebet excom
municationisg!adioferirc,iedctiam ci adhxrentes prouc
poteft cxtirparc.p.2 .col. 1 599.C
ecclefiadebctredderegratiarumactionem de beneficiis iibi
collatisa Domino,&dehocfigura,p.2.co!.i6o4.f
ecdefia in fe capit quofda qui lcuiilimos ei ratus admittut alios
hetqgrauioreslapfushent,aliosqimmunitate fceleru et-
hnicis & publicanis fimilcs funt,& huius figura in tepli Sa-
Iomonisvccuftatc&dcftruccionc,p.2.ci265 b.c.& 1279^
ecclefia defignatur per Euam,& per Adam Chriftusintclligi-
tur ex ipiis autem generantur fiiii boni & mali quia licet om
nes Chriftiani per baptiiinum genercntur,boni multi tame
fua pcruerfitatefiuntmali,p.i.col.iii.a.b
cccieiia cft tcrra quae vcrbi pabulo nosrcficit,& patrocinii vm
braculocuftodit,loquendopafcit,p. i.col. i2.f
ecclcfiaelcctortim !i!to,fauiIl3c &cincricomparanturin repro
borum iudic.^.quia remporalitcrconculcatadeipicitur, p,
3.col.287.a
ccclefia nulitans fignificatur pcr tcrram riuorum, aquarum,&
fontium,p. i.col. 15121"
ecdeiiadcfignaturpercerram.cuiusfundamenta funt apofto
li,&cp.3.c.349.cItcmp.i.col. i82.f.& C.1619.C
ecclefiadiciturterrafnimcnti raiionecorporis Chrifti : dici*
turetiamtcrravincaru rduoiiefanguinis Chnftiuif ctiam
hordei terra propter facramecii penitcnt ia?,p. 1 .col. 1 5 1 1 .q
ecdcfiaaurorenominedefignatur,p.3.col.534.d
ecclefia per fundam tiguratur,& quare,p.3.col.40i.b
ecclefiaintelIigiturpcrfirmamentum,p.3.col,509.b
ecclciia dicitur mons domini,& quarc,p.4.c.940.f
ecclefia dicitur mons pinguis,p.3 .col.9 1 2 .f
cccIefiadiciturmulitrfortis.&quare,p.3.coKi740.e *
ccclcfia vna & eadem dicitur ftcnlis & fcccunua,virum habcs
& derclicra-.fecundum diuerfasgentes & tempora, P.4.C0K
449-c
ccclciia primo fuit ftcnlis pvopter paucitarcm iic!elium:fed pe
pencplurimos hiiosin couuerfione nuilcicuclinis gcntium
ad fidem,p.2.coI.3 29.C
CC,clenadiciturv*or,p 3.col.i453.b.Itemp.i.coKi2 6.e.t
ccclcfiadiciturfapienti^domiis,p.3 col.'l6j8.e
ccclcfiatriumphanspcrSioninrcl iL-itur,p. i..col.432.f
ecclcfiafcpriform! fpiritju rcpletatigurati.-i iH-raiamum, p.^.
coKi869.a.Iccm p.j.coKi 2;.c& 001.360.^
ccclcfia
Gloffe Qrdin.&NicoIai cie Ly ra.
cccleiia eft rhefaurus domini,pir.4 columaa 895. b.c
ctclcfi2dicicurhortus,p.3.c.220o.f&ci079.c
leuap.q.cgjo.i-A'
ecdefia diatur curris,quam afdificant boni doclores,& prcdi
catores^p.y.c.poo.f
ccclcfia de gentib.congregata pcr filiam Pharaonis accipitur
3ux Moyfen infanccm prcnfum in aquis nutricib.commc
auir,p. i.c.384.b. c
ecclcfia gcntium per viduam Sarcptanam figuratur, p. y.col.
' 7 5:i-o-Iremp.2.c8i4.f
eccleliaa^.)l:cia:nomineJignificatur,p.5.ciyi4.d
cccleiia mulier fanguinaria dicitur,p.y.c.y 34»d.& c 8 i6.d
ccdefia iignificatur pcr ruburn ardentem,p.6.c.ioyy.b
ccclciia fignificatur pcr vas quod dcfcendit &apparuit Pctro
p.6.c.i ro2.f
ccdcfia iigiiificacur pcr purpurariam,p.6.cn6i.a.b
ccclefia fignificatur pcr arcam Noe,p.6.ci 3 3 2.e.Item p.3 .c
1 947.b.Item p. 1 .c 1 43 .c
eccLiia figuratur per arcam quam Sacerdotes ferebant in dc
ftruc3ioncIericho,p.2.c4i.c&c.543.a.b.Itemp.%i.ci43.
c.& c.73 i.e.f.& c.73 3.C.& c.73 y.a
ecclefia fignificaturpcr Ierufalera,p.4.c.254.f,& c.2294.f.&
2 222.a.Irem p.3.c.8oo.f
ecclefiavocatur lcrufalem,&ctiamSion,&quarc,p.3. colu.
iy75-.c.Itcmp.4.ci77.a
ecdefia pcrvincam fignificaturquoadclerum,p.4. c. 1909.C
Itemp.3.c.24?.c
ccdcfia qua? ance Chrifti aduentum proprio nominc dicitur
fynagog<i,incelligitui' per vineam,p.3.cio52.f
ecdeiia gencraliter fumpta,licet fit clericorum & laicorum,ta
men fpcciali modo cft tanium dericorum,p.4-c.i9o8. f
ccdefia dkiturdomus,p.6.ci 188. f
ccdefn de ludjeis &ge..tib.collccta ad Deum,fignificatur per
duas doinos,p.4.c. 1 899. c
ecclefia pcr domum Marthpe dcfignatur, in qua tres ftatus sut
p.y.c.847.a •
ecclciia,cftouilc,fideles,oues,p.3r.ci26o.b
ccclefia vocatur tabcmaculum Dei fiuc Chrifti,p.6.coIumn.
1151.C
ecdeiiamfliranxlfcetrabernaculudicitur refpeclu triumpha
tis,non tametransfcrrurdeloco ad locum iicuttabcmacu
Ium Iud9orum,p.4.c?i3.3i+.pcrcorascolumnas.
ecclefia & fynagoga per Iacob & Efau ftguratur,& dchoc 15-
gadeclaiatio,p.4.c.3i5.c.3i6.
eccldiamilhansrcfpectucriurnph.miscft ficutlex vetusim»
perfccla,&figurarefpci5tunoux,p6.ccl.i673.c
Ecclcfia militans fcmpcr cft coniuncta bcllo contra dcmones
& vicia: &iignificaturperCeilam,p.2.col.465.a.b
Ecclefiafideliumeftmateria fiuc fubieclumrecipiensChri-
fti falurem:qua?habetdupliccmftatuminhocmundo,p.
4.C0I.483.C
TBccIefiafactaeftapertolateredomini, iicut cxcofta Iatcris
Adoe maceromnium Eua,p.4.col.485.a
ccclcfiadcfignaturperlunam,&quare,p.4.coI.536.d.c.Item
p-3.col.25i.c
Eccleiia inftruda,& fpiritualibus viclimis immolatis,ceffaue
runtcercmonia?legis,ficut cxtrucio tcmplo ceflauicieh-
giodeSilo,p.4.colum.773.a.b
Ecclefia eft ager dominicus , & poteft dici vnus ager vcl plu*
rcs agri 'jmerfis rationibus, &c p-4.col.741 .b.ftcm par. 1 .
col.io/o.f
Ecclclia militans inpcrlccutionibuspofita, eftnauiculaflu-
^ Ctibusoperra,p.5.col. 165.C
Ecclcfia militans per regnum carlorum intellecta, non eft ipfi
parictcs,fcd fidclcsp.f.columna 207.c.Item p.6.co!umna
828.f.itcm P.4.C0I.2 i£5.a.b
Ecclcfia eft rcgnum Dei,& quarc,p.5.col.52 5.a.b
Ecchfia fontis nominedefignatur,primuminIuda;aparua
poftca dilarara eft,p.g. col.185 i.c
Ecclclia vniuerfalis, inprjefenti Chrifto redeptori rcddit ob-
fequia, in fut roperpecuisconfefsionu laudibus glorific
bit,Rc quarc &quomodo,p.3.coI.72 2.f
abeccLiiaqui fcpcr viciorumfordes fcparaucrit, mcritoi
fecundas fedes retruditur,p. 2.col. 1 8 5 . a
ccclefiamilicansdeiignaturperparadifuin .• in hocparadif
defcribitur tons & fluuius quibus iignatur fcnptura fc
theologia,p. 1 .col.67-a
ccdefia deiignatur per quatuor angulos altaris holocaufti
quia perquatuor inundi p!agas dilaraca cft, & m omnibi
mundi terminisecclcfiaperiiftit,p.i.coI.769.a ■
ecclefia dicitur tabemcalilum & domus, fed diueifis ration
bus,p.3.colum.623.citem p.2.co!umna 1 i8.f. itcm par.:
col.iiq^.a
ccclefiafarpeexdctrimenris maiorarecipitincrcnKnra,cui
vnopermcuriamlapfo in peccatum, plures excmplo eii
tcrriti,ad perfiftcndum in caftitatc fidci cautiores riuni, >
2.c-i398.c.f
ccclefia poft captiuitatem mortalis crumn? re^ dificata o gk
riamimmortalitas,dicit,Dirupiftidomine, &c Figuracj
templo diruto & rcardificato,par.2.ci 502. f
ccclefia nullum ad faccrdotium prouehit,dum laclis infanti
particeps,non folidi cibi & intelligentia? fpirituahs capa:
p.2.C«320.C.f
ccclefia deiignacur pcr terram cxcclfam,vbi comcditur fru
clus agrorum,quia ibi germinat lcmen bonum,id eft , D
vcrbum ibi fruCtus tricefimus,fcxagciimus & ccncciimu
p.i.ci658.d
ccdefia fantta vtriufq; tcftamenti paginis,& nouorum ac v
terumpatrumcxcmplisintormatur,p,i.c.i68i.a
ccclefia fanCta non minus gratia prardica eft quam Synago;.
p.i.c859.cd
ccclefia quidquid agic cura virrurib.fuis,dcbet dedicare & c
fecrarcgratif Spiricusfancti,p.i.c.897.ab
ecclefiafan&aduoruin populorumcit macer ,& quosin fic
genuit,amitccrc timcbar,fcd facra? fcripture prarceptis ol
diensretinuit,&dchocf?gui ^.2.0875. a.b
ecclefiainmuUiscarnalib.iuis!ata,in pauci.sipirirualis an|
fta,quiaad vnum hominem qui fine pcccaro eft colligiiv
quafiinvnocubicoconfummacur,p.i.c.i43.c
ecclcfiaaliquandoqtraii inlcctulocum fponfo.quiefcit tcr
pore,f.pacisaliquandocumfponfo,infurgentetcntatioi
inacicconfiftit,p.3-ci828.e
omnis ecclefiacorpus Chnfti eft', & in omnem ecclefiam \
detur dclinquerequicorpusfuumarulauerir,p.2.c. 36. <
in ecclcfia omnespoffunt audire confc-ffioncm ci ucis,prcfl
rasccclefi3£vidcre,&miracuIa.Ipfaauteioia anima noi
quanto teneatur amorc virse inuiiibilis,p. 3.0.1847.^
ccclefia ad liquidum purgari non poteft,dum in tci ns,fcd e
habitarcpermittitur Icbufeusin Icrufalem,&zizania cu
tritico,p.2.cio8.d.e
ecclefiatotalicctdicaturvnavinea,dicitur tamen eriam a
quandoplures,p.4.c.788.f.&i796.e.Itemp.3.c.io5:.f
tem p.i.ci6oi.a.b
ecclefiagentJUumqusedcfertafuitaDomino pcridololati
habitatur per Chnfti fidem,& replctur mulntudine crc«
tium cx diuerfis nationib.p.4.c.749.c
in ecclefia fanda hi qui fidcm,vitam,paaenriam,atq; benig
tatcna cuftodiunt,fummis iam virrutib.pollent,p.4.colu
1347-c
ccclefia fi Chrifto iuncfa fuerit, qua? lumine cius rcpletur ,
vnus fpiritus cum eo fiat,tunc feftiuitatem neomcnia &\
p.l.C.i389.a
ccclefia Chriftivxorcftinocculto, &iignificaturptrSari
quc; in hac pcregrinacionc inrer alienigenas fine macula
uit,p.i.c.25o.b.c.& c.aji.f
eccleiiaeft vxorChrifti,&nonlicet homini digniracc ifti
fponfi transfcrrcin fe,nec fponfam eius vio!are,p.i.
1593.»
ecdefia dicitur fponfa,p.2.ci62i.c& c.i 573C
ecclcfia dicitur foror Chrifti^quomodOjp.i .c.2 5 1 .f
eccle
■
Gloilx Grdin.& Nicolai dc Lyra
:cfaperv;duampaupercmreprefeiua:ur3p.5.co.7i4.ab. .
l:ni p.?.c.24?.a.Itcm p.2.c.i j 74-d. e
Hiacft virgopcrinregritacetn fidci,p.2.col.2 28.f. & coh
:<p.bc
:c fia vrbs dicirur,& qu.r cius porta?,&c.p.i.ci i 26- f
Ejfia fumoafccndciui,a(fimilatiir,p.3.c.i835.a.b
:c ;iacomparatorpahnx,&quarc,p.3.c.2094.d
I lia oliua? comparatur.Ibid.
ccl.tpertcrcbinrhumdefignatur,&quare,p.^.c.2096.a
I ' :ia dicitur filia patns prudenti$,qui cuftodiam circa filia
£n"t;.p.?.c.2i8<5.c
xfia ahtehbanus dicitur,Synagoga? veropopulus (etfi ve-
roliua)!ibanusdicitur,quare&quomodo,p.2.c io.f
ccfia per Sephoram qua? praeputium filii fui expoliat, defi-
£iatur,p.i.c.j2;;.c
cc.fiaChrifti(ignificaturperRaab,qiia?expeccatorib.tan-
«amexmcrctiicationecolledacft,&c.p.2,c.i7.c&c.33.
K c-44.f
•ccfia fignificatur pcr lahel muliercm alicnigenam &quare
■2.C.177.C 17S.1i
ccfia&SynagogaperduasmuIicrcsmerctriccs antc Salo
tonem conicndcntes fignanrur,p.2.c693.b.c
ccfia & Synagoga pcr Rachel & Liam fignificantur,p.i.c.
cdiaiignificatur pcr Annam ftcriiem matrcm Samuelis,p.
0313.3.0
ccfiagcntitim cftarca Aurcuna,p.2.c.668.f
ccfia figiiiftcatur pcr Abifac virgine pulcherrimam, & qua
l,p.2.c.6?4.e.& c.684.d.c
fcfia vniuerfalis fignificatur pcr Iudam patriarcham, p. 1.
1675. b
fia degcnrib.collcda fignificaturper rcginam Sabaquae
tttili.scrar,&cp.2.c.77i.a.^c.77|.a
fia fignificatur per fy iuam Libani,p.2. co.77 3.3. & colu.
:fiainre]ligi:urperfoliumSalomonis,quoddeebore fa-
um cftc memoratur,p.2.c.773.a
fiafignihcaturpcrpfalterium,&etiampercitharam,'p.
c.i078.d.e
ccfiaprimitiua flgnificaturpcrRubenprimogenitum If.
elis,p.i.c.679.a.b
rfia fignificatur pcr mcnfaro propitiationis,& quarc, p. 1.
7?7.a.&c.74i.c
?fia vniuerfalis & etiam Ecclcfia Cathedralis fignificatur
:rcandelabrum,p.4.c.2 203.c
fia fignificaturpcrcandelabrumtabcrnaculi.&etia per
enfam,& quare,p.i.c.74i.c
fignificatur pcr fanduarium,p. i.c 1 : 07.3
fignificaturpcrmalogranatumhabcsintra fepcrgra
rumnumcrummuItitudinernpopuloiu,&c.p.i.c.i255;.
C15<52.f
cfiafigiiificaturperafinam Balaam, quxprius portabat
.afphcmiam,icdadifcipulisibluta,Chriftumportatj p.i.
I|i336.c.f
omparatiir ad ciuiratem Alexandriam proptcr abu
antiam fluminum & multitudincm populorum ad sefum
!cgr;rjcum,p.4.C2o3<5.e
ibccldiaquipererrorem vclprauamopcrationcm fcpara
funr,& blafphemiaDci intcr i.«fideles cxcitar,fignificant
IfraelitaquifurnicaturcftcuMadianitidcp. i.c. 1376.^
n rclcfia funt quidam credcntcs& acquicfcentcs diuinis p-
:-p:iserga fcruos Dci rcligiofi & officiofi,& ad ornatu cc-
efia? vcl mmiftcrium fatis prompti, fcd in conuerfatione
ropriaobfcceni & vic:isobuoluti,p.ic65.c&66.d
ic efia dieitur terra Iadc & mellc manans,& quarc,p.i . col.
618 f.& :6i9.3.b
coefia bonj prxlati , in quadicb. feflis fit bonum prandium
lepabulo facrx fcripturas & facramcnto Euchariftie^figni
icaturper domumTobiaf.p.a. 0,1501. c
cc.cfia aicitui vxor prelati,qux fi poft cius acceptione difpli
cucrit curato,& inn-aucritreligionem.& alius eam. acccpfc
rit,& illc mortuusfuericnon potprior marituseam recipe
rein vxorcm,dimittcndorcligibncm,p.i.cii 24. f
ccclefia? fccurura eft domini paffionem,fed longe d .ftcrcnter,
ccclefia.n.profcpatitor,i!leproccclcfia,p.y.c.639.f
ecclefiaimpugnaturmb.modis,odio,vcrbis,cruciatu corpo-
ris,econtra Ecclcfiadiligit,bencfacit,orat,p.5.c.i 17.C
ecclefia perfccutioncs dum patitur an obfit vcl profit,p.6.co-
26l.f
ecclefia duobus modis patitur amaraab hoftib.p.3.c#56.f
eccJefiacuiustympu Iobtenct,tantisprcmetur malis vltimo
fuo temporc,vt ha?c noftra mifera tcmpore cu fufpirio deli
deret,p.3.c 273.3
ccclcfiatemporetyrannori!m& rnagis tt-mpore Antichrifti
eritintantapcrfccutionc,g> vidcbitura Deo derciiiKjuis ,
. P.3.C.571.C.
ccclcfiafymoniaceacquifitanoncftilliusquicamfic acquifi
uitfponfarc,fedtannimnominc,&gcncratpcflimosfilios
vclinutilc£,p.i.c.388.a
omnes qtii in ccclcfia tcrrcnam fclicitarcm qua?runta domi-
no,ad Ifmaclpcrtinenr,p.6.c.5o8.d.e
ecclefia Dci vcrciturinfpeIuncamlatronum;quadofurta,ho
micidia.adulteria,periuria,facrilegium,hanefes,& alia fcc
lcraverfanturinea,quadoauaricia: facib.principes inar-
defcunt,& regnum quondam opes,vilc (autcerte no vile)
palliolum poiiidet,p.4.c640.d
ecclefia pcrfcde mundatur pcr afperfionem fanguinis Chri*
fti,p-2.ci565.c , \*
ccclefia omnis huius iemporis accipitur pcr altarea?neum,in
qua null9 cft abfq; peccato et infans vnus diei, p.i.Sly.b-c
in ecclcfia nullus eft abfq;peccato,et infans vniusdici. Nul-
lus cft qui no cx prauiaricarionis peccato natus neceffeha-
beatin Chrifto renafci & fpirituscius ignc mudaii.Ibid.
ecclefia tcrra vinuenti(im,hxrcticoruc6ciliabulum mortuo-
rumtcrra,p.4.c 1 3 17. c
ecclcfia bene fubdito no parccns parcit,proteruo vero qui de
, corrcclioncpeiortlnccrcturpaiccnsn6parcit,p.3.ci84.d
ecdcfia habet iiiborem iogcnis ,& oftcndit cadorem,& fadtis
quid gratij?falutarisciuxhabcatpandir3p.3.ci847.b
ecclcfiaconuocatio,fynagogacongrcgatio,folarationaliaco
uocantur,irrationaliacongrcgantur, Aliquandotamcn in
malisacdpiuntur,p.3.ci62 5.a
ccclefiaqtiomodo&quandoprocrearionisfpiritualistempo
ra obfcruar,p.3.ci464.e
ccdclia. quarcPfalmumnonagefimumfrequentatin comple
torio & in qu3oragcfima,p.^.c.ii 54-d
ccclefiacoiUuetudincaccepitfaciendimemoria defundoru
dic rricef!!iu),& viuic fumptum fit,p.i.ci3 14-f
ecclcfiaprscdi-arores landosad Priiicipcsmittit,vtac5tush2B
rcti<.oiumfvhifmatico"rumin.irritumducar,&pro folatio
quo ccdcfiam fuis cdidis& defcnfionib.adiuuantpracmia
cclcftia rtpromittir,p.4.c,2 5 3 2 .e
ecdcfia fubftantia hivrericorum no ('gct,idcft,camali:i fapie
tia & rcdaCqux conti a diabolum cfc ronuerfione a!:ci.ac-
doloquii!uur)abcis audircrenuit,quiaperhaecad j^hdla
trshunr.p^.c^^.a
ecdefia pcrcuffii cft in fchifmatc Gia:cia:)& in amiffione terr^
fanda?p.4.c.i5.c
ccclcfiaclcuat vlnasadbonaopera proptcrviram eterna,rc-
quiem fpcrat fempitcrnam ingiatiafpiritusfandij qua^p
din".en!ionvs atrii dcsignantur &figurantur,p.t.ci773.a
ccclefiacircuuci(ioncmcordism6et,& eriampeccadi& dies
feftosin Aziniisfynceiitatis.necpecudum, fcd vitioruvi-
dimascredi inonct,p.i.ci 246.^
ccckfi.i dunulcuicacurnunieraorlcinntur ficut & laicorum
confucruilinr,mulieri cu defjionfatu.r viro multadonaofie
rumur.Ht d.c hocfigura,p.i.ci 155. c
Ecclefiadecimasnonrepetitad fcandalum vitandu,vbinon
Eftconfucnim decimas dari,par.y.col.n6.f
Ecdcfia dicitur filia beat^ Marix uirginisjpartc 3.C0I. 1 8S4.d
Ecclcfia
Gloi Xx Qrdirt.&Nicolai de Lyra.
ecdefiatfobm'cornaritvrnpanis,ideft, cSpani* & organis & tur.qui perduntoues,laccranr,&difupanr,ciiciur,ab ccd
aliisadcuiusfonicumamuenirentfidclcsad Deumlauda fiainiuftefeparamesmonvifiraiic infirmus, pcenirentibu
dum,p.4.c.737.c manum contrahcntcs,&cp.4.C739.b
eireaccclefias furitfrequenrerarborcsplantatae,p.3.c 1883. ccclefixdignitacemambiciofuscupicnsobtincreper contc:
a.b.Videctiam in Arbores& lucus. tionem miquamquacuorprefidiisillud accentac,p.6.cohj
cc clcfia millitans & triump hans cft vna fccundum dupliccm i 55 i .c
ftatum,f. vie & patria? , & <ic dc vno ftatu Ecclefiae rapiun- ecclefia? cath*drales aliquando habuerunt viros multarur
tur anim*&dcfcrunturaba:igelisadaliumftatumglorie. virtutempcrquos Dcusfaciebat opcramiraculorum,fe
p.4.c.ios4.f modohuntopcrafpoliationum,p.4c.22 39.b
ecckiia obHruat «jantclcarnalcmcopulara altcrconiugum ecclefiae vafa vt funtcaliccs& reliqua, In primitiuaccclefi
potcftintrarcrcligioncm,&c.p.5.cio54.f fucruntdemattriaparumpreciofa, vtdeftanno cupro<
ccclefiadicitur tcrra vnius labij ,& quomodo,p.i.c 18 1 ,c fcrro & huiufmodi, & poftca facta funt de auro & argcnt
ccclcfiafiucfaccr locusrco* ad camcofugienteseciaminvc. &lapidib.prcciofis,p.4.c4S9.c
le.in quibufdamcafib.dcfxndcbar,p.i.c.69i.c ccclcfijefadacftconcefTiovrbisRomanx^&perquidfignif
ccclcfiaconfuetudineaccepitfacicndimemoriamdefundto- catui,p.j.ci645.b.c
rum/iietriccfimo&vndcfumptum fit,p.i.c.i3i4.f ecclcfiajquadoConftantinusdedittcporaliavoxferturau<
ccclefia praedtcarores flmctos ad principcs mittit,vt a&us hae ta fuiffe Hodie cccidit vcnenu in ecclefia Dei p.i.ci66c
rcticorum fchifmaticorum in irntum ducat,& pro folatio ccclcfiae qui praefunt quib.claues rcgni ccelcftis commiflx si
quo ccclcfiam fuis cdi&is & dcfcnfionib. adiuua: praemia debenc introicus ordinem cognofcere, & aliis pra?dicar<
cclcft;arcpromittir,p.4.c.2 5ji.c P.1.C.1179.C
ccclcfia fnbitantia harrcticoruin non egeud eft,carnali fapie ecclcliae miniftri qui magis quernnt augeri ecdefiam in bon |
tia & rccla(quae contra diabolum de conucrfione aliquan- tempoi altb.quam in ride & morib.per quos fignificatui
do loquuntur) ab cis audire renuit,quia per haec ad pcrfi- p6.c.97 cc
diamtrahunr,p. 3,c.98.e ecdefiaeminiihiinMiniftriecclefie.
ccclcfia quare Pfalmum nonagefimum frequcntatin comple eccleii$ bona daraclcricis & leligioiis ad feruiendum Deo
torio&in quadragefimum,p.3.cii5i.c infubfidiumpaupcrum,multi carna!iccr& pomparice
ecclefiaconuocacio,Synagogac6grcgatio,foIarationalia co illis viuunt,p.y.ci46.d.Itemp.4-c.7ai.c
uocantur,irrationaliacongrcgantur.AJiquando tamcn in ecdclixpraelarisdedeiunt Principesmagnasdiuiciaspron
malisaccipiuntur,p.3.ci624.e.f dumdifpcnfationisaddandum paupenb.&non pcrm
ccclcfia quomodo&quandoprocieationisfpirir.ualistcmpo dumthciaurizationis,p.6c.447.c
raobferuau,p.3.ci464.d.e ecclefiaemyfterianon n!lifumrnantib.funtpropalanda,p
eccleii$pcrfccutio,in PerlecutioEcck fic c.uys.a.ctci^j^.a
ceclclue iempora aliqui norantquatuoi aliquitamcn triadi- ad ecclefiaeregime &dignitatem etiam ignobilcs eliguntu:
ftinguunr,&quar&quando fint,p,2,.C95o.f p.i.c868.a.b
cccle/iae defcnfores (vi sut marryres)funtin multiplici difTerc in ecdefie. congregatione maior pars eft fimplices & idiotc,
fia,quoru aliqui pro d^fcnfionc fidei morrcm fuftinentcor 4.ci4j6.d.e
poralcm,aliquiferuitutem,aliquicxilium,p.i.c.747.b.c ecclefiaepraepofiti&magiftriquidagrredebt^quando fu
ccclcfiae fuar omniputcns eiim prarfcrrc propofuit,que ad an in praelio laflafcere vidcnt,& hpftib.terga vcr icrc,&c p.
cillaevoccmnegarepermifit,&quarc,p.j.c.6j6. e ^2339.3
ecdcfiae paftori vti um licitum fit fugere in pcrfequurione: Ar ccclefiae mos ille vnde cepit pafchali tcmpore non fle<5tit 2
guitui pro& contracum refponfione,p. jr.c.i 258. f.Vide nuain oratione>fed vultu in terram inclinato orare,& q
eciam in Fugerc re hoc,p. 5.^998^*
ccclcfif paftor det pafcerefubdicos triplici pabuIo,p.y.i348.c ecdefi^rugf funtomnes qui in ea duplieitcr viuut, qui fidc
cccli;'fi.xpaftorquis&qualisfiteligcndus,p.5.ci387.f.*Item vocib.clamant,opcrib.dcnegant,p.3.ci85.b
P.1.C.44S.C ecclcfij matris fecuditas(qu£ per ieptiformis fpiritus gratia
eclcfie pi ericit debct vir bon tis & lircratus,qui fcit &vult ma adoptiuos Dto Patri filios generat ) defignat ur pcr mai
gniricare dominu,& fignificatur per Hodoiia,p.4.c 841. c fcptem filiorum Machabeorum;p.4.c.2429.b
ecclchae fubs paftor pcr merccnarios Aegypti intclligitur,p. ecclefiar feptem per fcptem mulicres inrclliguntur P.4.C.60
4 .c.86y.b ecclefiadiciturlc^na, &quare,p.3»c.266.e
ecckfia? filuisfolonumcroquipecuniaofTertprcfidcti eccle- ecclefiaqhadulta diCtacft,&qu5doparuuIap.3.c.2 68. d
fi?,vtiprepromoueaturadpaftorisoJriciu,fignificaturper ecclefiaemembra(qu?diciturcorpus Chrifti)qu\-fintoculi
Micheam,& ficpromotas n6foluminutiliscftecclefi«j,fed auditus,odoratus,manus,pedes,p.6.c.3o8 f
etiam nociuus,p.2.c.264.f.Iretn,p.i.c.i38y.a.b ecdefie pedcs funtinfcriorumoperumminillri^p.^.c. 268
ecck-iix inufilis pralatus vcl paftor,non dat aliqmd nifi nepo e.& 0.285^
tib.&confang:iincis,in viraacfcientiadcfcctuofis,quibus ecclcfiaecalciamcntumdiciturferrum &aes,cuius predica
datprxbcdas fifit Ep^,& bona Ecclcfix fi lit mfcr.onsgra acumine&conftantiamunitur,p.i.ci687.c
dus,&parumat)tnihildatpauperib.Ethuicbenex6ucnic ecclcfiaoculuseftcfco,&pesclaudo,p ^.L.ijj.b
hoc nomc Michcas,quod interprctaturquis,p.2.c.264.f ecclcfijmcffioquaiKfoaccipicur.Ibid c
ecclcfuTvcnccrfuntpia?lati& aliidiuitesinEcclefia, fcd cft ecclefif vcftimencumfuntfingulorumanim^,quf ei credg
nunccon;ur[)atus,p.4.c.945.c inhcrendoq;fidclitcrcam circundanc,p.3.c287.a
ccclefixinu!ca?dcrclictcfunt afuispaftorib.quantumad fru ecclefi^ veftimcntumeftquifqjfidclis,p.i.c.io:4.d.e
dUm animarum,fed nonquanrum ad leuationcm pecunia ecclcfie vniucrfalis ftatum fignanr tabcrnaculum tuiod f(
rum quas cxpcndijc exccffme in pricipiu ncgociis , & aliis Moyfes m foluudine, & templum qnod fccit Salomon
(quodpcius cfl)in vcnationib.& aucupiis,&aliisquodpcf IerufaIcm,quare&quo,p.i.c.748.a.&co.i38i.a.lccmp
fimum cftinreb.bcllicis,&c.p.4.c.693.c c,622.f.& 624.6
ecdcfic rcgnum pcr regnum Iuda fignarur,quod pcr quatuor ccclcfif fitus(quae in crcdentib.crigirur,in negantib. dt pc
mala dcprauatur.Et fuut cupiditas cffrcnara, fublnnitas in tur)fignifica:ur pcr rabernaculi credionem vcl dcpofii
flaia,carnalitas aft'cctaca,& crudchtas aggrauata,p 4-colu. nem.p. 1 .c 1 2 5 3.a.b
73^-c ... ecclcficconuocationcm&difpofitioncm'fianificat quati
cccLhx principib.qui non digue regunt oues domini ve dici- plagae mundi,pcr quas caftra Fihoru Ifucl diJponunr.
ccdcfif
-
Ind
ex.
cclvrfig!!rafuicdomus,quam Salomon jedificauit , &de
H'(K'ria.p.2.4-ol.ioo5.a.b.col.7oy.a.b.c
|rJnp.i.coI.i483.a.b.c .
•cl.ie ffditicauoqnf a vero Stlomone Chnfto a?dificara
v:uc:b js,rideirioctnna,&faeramentis, & huiuscxtcnfa
|liddati!0,p.2.eol.799.b
%\ax prelatioquanti ponderis,p.4.co!.i33i.d
J.ix decurfits a prxdtcatione Chrifti vfque ad finem mun
dinfeptemparabolisponitur,p.y.col.234.f
Ee duplcx tatus fcilicer nouus & anciquus, & horum dif
fc;ntia,p.<5.col.94o.d.e
clcixpatna.vhalesqii.iruor funt , prima Ierofolymitana,
feinda Autiochena,tertia Alexandrina,quaruConitan-
tiopoluana,p.!5.col.i4P9.c
.1 .* & alraria p v.curioniscepore vbifuerut. p.6.c.i252.e
■a?mag'iatnbuIatiofuicpropterquacuor homines,f.A-
«lafium imperaroremjTheodoricum rcge, Arnanos, &
■bspotirices rloma ios lndifcordiaclectosp^-e.iyj'-^6
I* inimici func djfmonesjhan-cici, & falfi Chriftiani, p.
4. >1.947.c
:os quarediaboIuspermittiturmoleftare:adhocdu
plxdar'irra.io,p.4-C' L17 54 f
Jixdecorin virtucib. & miraculis fanctorum,excellecia
rrnifcftac redemproris,p.^.col.2i89-c
rldaeornarus fanctorumplcnitudo, p-3.coI.21 92. d
jc.tornamentum cft mulcitudo fidelium,p.4.col.420.d.e
cxlcfix minifterium qui dlos ordinant, per quos vitiorum
fces abelector».immentib.expurgantur,& corruptaeme
■pom!nesabccclefiaetiamarcentur,porcam fterquilinij
« m;ur arditkarcp. 2 col. 1 3 5 i.c
lcrmaxTnu ftruct<jraeftinm:m<m:neinteriorisvirtutis,
■ rfciliceroinni euftodiamunimuscor noftrum. p.2.col.
Ij.c
£conftrnctio:iemfgmfi:arconftructiotabernaculi,vbi
icesfponrefeobiulerun-.itc n.;ftri ecclcfiaftici intuicu
i& no.i lucri caufa opera faciant, p.6.c. 1 342. d
ceadregimcn & ad fpiritualemmihtiam fenon habilem
cogno(cat,quicunquc carnahb.defidcriis fe obl gat, p.
i6o?.a
xpioniittiturcruda viridifquefencctus, vtficut forti-
npnncipio <'mnea impetuseuicit,ita immin,'nce fine
ichnfti mrorctn eu?ncat.p.i.col.i6.'j8.d
x affiftit Deus vfquc ad confummacioncm {eculi,quan
kquoinodo,p5.c.4^2.t
aepcrfecutonb.qua? mala iuxta propheticum dictum
Jernnt,p.4.col.2i7Q.e
Kupidiras(id eft cupidi paftorcs & eorum miniftri) ar-
Kpqu? modo f.tcta eft rapax leena:malitijs exquilitis ra
pns fubdicorumbonj,p.4.coI.i2 19.C
tlu pnmitiue; rrmporefuir munditiacaftitatis,eloquium
,feruor «. hantacisjfoi titudo ftabititatis, dulcor pie
■sdcdmodo funt verfainfconammam a^gcnti mundi-
ti.verlav.ft lconamcarnalicatis,&£tis lonontas in fcoria
•ta:is,&cp.4Col.i2 44.f
niftt i qiii ncc vcrbo predicationic,nec exemplo bo
nt:tio . sfacinnrlibcros in EcclefiaDei: fed magis rilios
irerni.pcrquos fignificentur.p.4.c.i866.f
:l(ic g?< ,1 ia confiftir in of natu interiori charifmatam & vir
tirm,!< noninmagnoapparatucxteriori , inparentibus
diutatis & vafis aureis & ca?tens pretiofis p.3-c.748.f
acies funt qui in r-gimine polici apparent primi,vt ex
e«umfpccie(ithonorfidelispopuli,p.3.col.i88.e
tl:ij vmuerfsy per orbem,vnam catholicamperficiur, ;n <J-
W quiciinqueconutrfantur,fingulifefilios catholicac hc
clli^q laficiues lcrulalem profirentur,p.2.col. i282.f
I Tcorptjscxrribusftatibus conftituitur fcilicet actiujs,
c' ' rpplatitiis,& pifjlacis:&pcrquc;sfignificentur,p.3.co.
tto f
' « ft atus funt,& eorundcm intcr fe comparatio, p.3.
CI.1583.C
ecclefie oratio de euafione d perfecutione crudcli Romani im
penitemporetyrannorum,p.3. 86 «r.c
eccleli? veftimentum funt fingulorum anim?,qne ci credcndo
inherendoquefideliteream circundanr, p.3 folio 287.C
ecclefie bona figntficanrur per bona Salomonis,& mala eccle-
fi^permaiaeiufdem,p.2.coI.776.f
ccclefie. offlciario du peragi debet,pi;uci veniuc, & tarde •. fed
adrecipiendum ibi pecuniam:mulciveniunr,& feftinecur-
runt,p.4.col.9,-6,e
cccleli^ oculus cft clerus:& depraedatur caftitatem mulicrum:
quali vbicunque elt habiratio clericorum,& inde furgit in-
famia clertcorum, p. 4 fol. 995. c
ecclefi? paftores debenc efic matres,fi!ios ecclefie pie verbo,
&exanplo,'infide'&morib. & teporali fubfidio riutrien-
tes.Sed aliq, p contrariu coquunt eos anxietatis igne , rapie
tes eorum bona,&inde viuences nimis Iauce,p.4.iol.ioi2.f
ecclefi? vocamurinfule;p.4C.35:j.c&c.367.a
ecclcfie,& fideiium nucritios,& nuciices ipfos reges,®inas
fore,p 4.C.421 d
ecclefie incolis panis vitf ipfe Chriftus.a patrc datus.
ecclefia catholica.p.4.c.45o.e
ecclefiainco.poracaperfonaperarborem ficum fignificatur,
p.5.col.882.f
ecclefia? iudcx non fc-mper pi inceps populi per Dei arbitrium
datur,fedvttrKritanoftradepofeunt.p.2.fo.i7i.c.
ecclcfi^ (tanis profectum fumit,vbi prefules gradum fuum rt-
ce cuftodiunr: & magiftros veritads ordinanr,& populos ne
a docendo cellenc,diligenter audie nco , & obtemperando
compelIiint,&c.p.2.coI.i294 c j
ecclcfi.p milirantisconftiuvtt.o pcrfcxprcpararur, ficutfexsuc
que Dauid ad domus Dei edifieatioiiern prcparauit, & quj
funtifta, p.2.col.i 104 f
ccclefieordinemfignificantfilij Aaron. Aaron vero facerdo-
ciump.i.col.9ii.b
ecclc fie pnncipium cft Chriftus fecundum diuinitatem , & et
fectmdum h iminitate(iv,quare& quomodo,'J)v6.coI.62i.e
ccclefieftatumingentral:,feiialiqiKmftatum eulcficin fpe-
ciah onerantes grauib.ftatiuis,fine nectfficare euidcnti abu
tuncur lua poteftaccp.5 .col.3'/-8.f
ccclcfic opcs qui (ibi thefaur:zanr,& indeliriis abur'intur,& q
ad fuftcnrationcm pauperum dancur,libi referuant: rapina
in domibus eorum cft,&aliotum inopiasfuas vei fuoium
diuitiasfaciuncp.^.col 55-b.c o
ecdefi^ rector dicicur lucerna & oci.lus,& quare^&cp.j.colu.
ir8.f
ecclelum irridcntiuniorcstemporc,qui &quahcer, p.j.colu.
, 2 8o.e.f
ccclefiam Iudxi & gcntiles multipfciter ffemendo pcifecuti
funtpoftrefjrrectionem & afccnnoncm Chulli, &c.p-3. ,
col.^^i.a
Itemp.^.col 487. c
ccdefiam Romnnam dicuncHtbrcicfre dcftruedumpei Mef
fiam cxpeCUiiiiii.&c.p.4.col.2!3.b.c-Etdc hoc utde plura.
Ad eccHiam rcfcrtur quidquid de iuda dicit ur,in qua tll con
fvili<>& paxDci,n.4.i947.c
eccleiiam Dei eo cffi. aeius v dificant,quo amplius quinque et
alicitisabftinent,quiacum abi cxcmpla ptifcctionis eor3
agnofcunr,rancomagiscommittereillicita f .iu>idant,qua-
tocos ncclicitis wicoWfi Icrant;p.i»col. 1 »87*b
ecclcfiamliiamediricant diabt his h v hriftus,& hereticus
iiitcricn dectprc icim.p.4.ccl.2058 e
ecclefiam prim/tiuam auh^c f udaizantcm hec fabbatis cclc-
bralfecoiiftar.p.6.col. 1 1 52. c
eeclcfiam conii 1 uir Chi i(Li..s de f" s fidelib collcctis coto rr m-
porehuius vna*,&m futura vir.i apparenre refurrc^tiorus
gloriaadinrcgr'.impcrficit:fi cui S.ilomon qui fcptemannis
templnm conftruxir,& octauo anno coniummauit.p.2.toI.
i265.b.c&col- 1246.C
eccltfiam introeDribiis,prin:odecoreinsofrcndendustft,vt
apprttaiur,nun mikiia,vt timea:ur,p. 1 -col. 1 1 5 J*c
m
Gloflae Ordin.& Nicolai de Lyra.
Ecclefiamperturbantes induogencradiuiduntur. Quida.n.
ca pcrfequunrur violenter opprimendo,alii vet6 perturbac
Eccleliapfaliasfcripruratu iiucrpretariones.p. 4.0.1936. f
ccclcliamiutraiucsnihil dcfcculo vobifiumdefcratisjfeda-
nachema fit vobisomnisconucrfacio fccularis,p.2.co.4s\b
Eccleliammulciamaricacmulriplicitcr pcrfuam malamvua
qui de bonis Ecclefia? lautc viuunt & magnifice , p.2.colu.
Ecclefiam nemo intrat nifi per factamentum remiffionis pec-
catorum,quoddeIatcfcapcrro emanauit,p.i.col. 144-e.f
Ad ecclefiam fcfc conculerunt,& per omncs mundi partcs glo
riam Chriiti & ecclefia;dilarauerunr,quialiquando tciro
reprincipiumcrcdcrcdiftulcrant,p.i.c.2 52.b.c
Ecclefiam pradencem per fidcm iiurans , necefle eft vt terram
carnis fuaepercoiporalemvitamdiligcnter in Dei tiraore
exerceat,vtfrugemvirrutum producac in refeftionem ae-
ternam,p.i.col. 1 269. a.b
Ecclefiamforcacdificandampcrgeiitilesconuerfos ad fidem
Chrifti,Iudsis piomaiortpartereprobatis , figuraturper
profclycor adrempli xdificationem aptatos,p.2.co.i 103. c
Ecclefiam iignificat mix,& quare.p. 1 .col. 1 2 19.C
Ecclcliamconftruens peromcuim prcedicatorum, fignifica*
turpcr Artaxcr:<em,p.2.coI.8i8.f
Ecdcfia peregrinate in cerris,domus tepli cxterior defignat ,
landtaautIanttoruIrerna?parriaefelicitatc,pa.2.col.iijy.c
Eccleu3m obtexic caligo pceng & ignoartia?,qa do&ores theo
logi fp vanis & curiofis, falucaria dimiferut , p.4.col.i4j2.f
. Ecclciiam vniucrfalem nuqua permifit Deus a Saracenis fup-
primi in capriuitatc,fed bcne tribulari. P.3.C0I.14; 8.f
Ecdefiam perfequentes dicunturtorcular calcare , quare&
quomodo,p.3.col.243.c& 490.f
Ecclcfia cu fubita aduerfitas turbauerit,qui fe fideles effe me-
riuntutyilud ilicqoftenduntquod inperfidamcnte moliu
tur,p.^.c,i84.d
Ecclcliam de gentib.ad Chriftum ventura,fTgurabat regina ,
Au(tri,quce abextremis finibus excicata venit,&cp.2.col.
n68.e.f
ecclefiam plus amaricanc multifccundum veritatemin pace,
nuncqnar dotata eft mulcis & rnagnis temporalibus bonis,
quibusabutunturpeccatisenormib.quam amaricata fue-
ntintyr«innorumperfecutione.p.2.col.2 89.c
ccclefiam conftrucns per officium praedicatorum, fignificatur
perArraxerxem,p.2.col. 1:3 43.3
ecdefia qpae de multis pcrfonis quafi granis eft colleaa,figni-
ricatfimila}p.i.col.999.c
ecclefiamvniuerfalem lignificatdomusquama?dificauic Sa«
lomonin Icrufalem,quia a primo elccto vfquc ad vltimum
a?dificatur,p.2.col.i 137.C
ecclefiam non fcindiaduerfum fe &diuidi pofTc. p.2.col.2 2.f
ecclefiam relinqucnsfiue ab ecclefia rccedens viuere non po-
tcft.p.2.co!.22.f.& 23. a
eccleiiam perfcqiicccs.EccIefixfaai defenfores,p.4.co.378.e
exrra catholicam Ecclefiam non eft habere nec accipere fan-
cii fpiritusincendium.p.i.c.95-6.c
ecclcfiam & animam comparat Ifaias coronxcxmultts flori-
bus contexca:,p.4.col.497.a
ecclefiam fignificat o£tonarius,p.2.Col. 1947. c
ecclcfiam primus intrcmus.cum aliqua ciuitatem fucrirmis in
grcUi,ituKatores Chriftifaai,p.j.col.346.f.& y^S.f
ccdcfiasqiuaccipii.nr1nonvtDeoferuianrin timorc, fedvt
ex bonis Ecdeiia- carnaliter -viuant & pompofc, & a diabo
lopcrpcccat.ttrormlialurTocanrur,&ininfernocum diui
; rccpulonc fopd;untur,p.2.col.fy26.f
ecclcfias conftruendasab ipfis qui easdeftruxerunt quis cre-
dcrcr,cum tcntporc pcrfeqiiuubiiis conciliabola Chnftia-
norumdcftrucbantur,infula;exiliis fidclium replebantur,
& diuin: hbn cremabanrurjp.4.Col.2 226.b
Itcnip.i.co.2j4.b;c
ecclcfiaitica in digmtate hominem vita vel fcientia carcntcm
quiponn,perqucnifignificatur,p.2.c.i2J4.f
ecclcfiafticam fuauiratem & chariratem dcferentcs per f >
biavelfocordiani.&etiamverbis impugnanr,&fignij;
tur pcr acetum & fumum.p.j .col. 1 647.C
ecclcfiartici viri quondam dc bonis ccclcfic magnas clecr )
nas pauperib.erogabant,& ipfi ftride viucbar,fed val :
ftans eft vita fpiritualium modernotum a priorib. p.4. ,|
694>f
ecclefiaftici quidam fruftra iattant fe cflc de fpeciofa ec< :
fed faciis negant,in quibus viciorum gregcshabitant i,
col.2iy8.d.e
ecclefiafticimultiinccclefiafuntquiparuuli elTe dcfpic 1
& in loco humilitatis pofiti,immancsapud fe efle nonc
■ nunt,p.r.coI.i4i4.d.& 1477-a
ecclefiafttci permulti praeefll* appctunt,& a multis timc ;
cumhonorib.extolluntur,Voluptatib.perhuuntur, r< I
uere ncgligunt,& famam recjoe vica? haberccuptunt:a ti
tionesquaeruntifauorib.intumcfeunr,&cp.i.Ibid.
ccclefiaftici viri amtlfis ornatnentis fpiritualitacis,mulieti
fe&u ambulant extenco collo,& nucib.oculorum loqip
plaudentesmanib.& pedibus,vtcompofito graduinjl
feculi gloriamfciifante.s,p.4.col.936. d
ccclefiafttcibonisdatis nimtsabutunturadpompam t( :
& amicorum fuorum carnalium excclliuam dttatioml
de aliis verecundioribus taceamus,p. 1.C0I.885.C
ecclefiaftici ordinant vt d iaconus publtce in eccleiiis rec t
ferencium nomina tantum offertille, quancu ille poli I
eft:placentque fibi ad plaufum popult quos corquecc I
tia,p.4.col.669'.b.c
eccleftaftici pucant quod facicdo clecmofynas peccata b
mancin quib.permancccum facrificium prgtcrita nc
fcntia delerc folcat,p-4.col. 1 73 3-a.b
ccclefiaftiti ad gloriam Iplendorcmqjlaudis&odorem
.bpinionisabhisqui forisfuntnon perucntuntniiiir
ne&laboreverfentur,p.i.col.337.a
ecclefiaftici primitiuce ecclefi? optimi fuet unt & miracu!
runt.Scdnonmultifaciunt mnabi:ia,qt:iapcrmodo
cogitatos &mirabiles furripiuot fimplicium bona,p
i864-f
ecclefiafticiquimeliorisvitcevias,vcrenturd;ccntes : 5
mihidemerationcmrcddcrc-.qutd opuscftalii mini
vt ^e eis cogar reddcre rationem,&crepreheduntur;
4if.a
ccclefiaftici proh dolor multi per ambitione& uoluptati
mundi fubuertutur,fed illi qui Dei dono illuminatil
feuerant in caftris ecclefi3e,p.4.t904.f
ecclefiaftico praecipitur vc fe in fandtitate feruet, & orhr
~catiimmunditiamdeuitet,peregrinum,id c:ft , gcntil
fuis fordib.reraanere permittat,p. i.c 1 y^o.c.f
ecclefiafticorum virorum municionem aducrfus hf retiel*
Ofeeprophetafccundumsefumtropologicum.ckc.pl
I192.f ^
ecclefiafticorum quis ad huiufmodi terrorem fecurus c: C
non aliquem pcrdidit egrege Chrilri,p.4.col. 1 3 t8.c il
ecclefiaftic*dignicatisambitiofus qui mcdacia & braw
feculare intrufius eft,fignificatur pcr Alchimu , p.4. I
ecclefiaftes inuenitur declinabile & indedinabile,&c4 ^
^o^.a.b
eccleiiaftesdiciturlibet vnusSalomonis,& quare,&c -c1
r749.b
ecclefiafticusliberapudHebr^osrcperiturjfed inter aj^
phoshabetur.Ibid-b
cclipfis folis temporc paffionis Chrifti non potuit cffc w
lis,fed miraculofa,& concurreruntaliaquacuor miici»
p.y.coI.4J9.c
Itemp.6.col.ri74.c.f
eclipfis illa an fuit fuper vniuerfum orbem , p.j.c^.
tdcndi libido quc fuggerit fumcnda non funt/cd quas kti
necclfitas qu^rit,p.i.c.299.d.e
cdidumaregePharaonedc mafculis fubmergcndis I
nimiscrudelefueratreuocatum,p.i.C538-e
Ind
ex.
eda eft nome proprium & appel!atiuum,& quid vtrtnq; fi-
ieat, p-4
Irnp.i.coi.j74.c
fdci & Sdr la?pe accipirur pro gcnte qux aduerfatur populo
L'i,e:iam li ab Edoro & Seir non defcendat fecudum car-
nm,p. i .col. 1 3 t 3«a.col. 1 469^
:doi vtrum fignificecpopulumRomanorum vcl corumim-
priu,vel Idumaeade Efau fic Edo denominata.p.4.c.io2 2
•\'dcin Idumsa.
■doi propter fcientiam fuperftitiofam. meruit deuaftari, p.4.
OU1909.C
fciatio pullorum inter bruta infeparabilitatem coniugaroru
Cprobar.cum naturahumanadebeacmagiselTe ordinaca,
qamaattir.ibrutorum^p.j.col.ji^-e lcem p.6.co.246.f
lain ftat cfle fpecifice perfe&iorcm fua cauiain cauiis a>
Biuocis maxime partialib.p. i.col.!490.f
ic js inferiores quo d reucrrantnr ijdem numero poft annu
B(giuin(quicompletur,vtPlatoicrip(icin triginta fexmi
lannor-jm)erroneumoftcnditur,p.3.co!.ioj.c
■tis Dei actingit afummo catlo vfquead ccnrrum tcrra*
jantumad omiiaquadneisfunt particulariter.Etnoca-
r:erroreicircahoc,p.3.col.2049.c
fctus id.m fuit duicor Hebrads & furor Aegyptiis , fcilicct
ariiomarisrubri.Fauenimcongregacio aquaruHebrxis
gtriofa,!k Aegypriisdura,5tcp.i.62i.c
fetisarmjrum apoftoiics militixPrimuscftconfutatio in
fieliu n SecindusconuerfioinfiJeliumad fidem.Tercius
f'ectiopcccantiumiamconuerforum,p.6.col.428. f
sappariuonis Chrittipoftrefurrcttionem fuit duplcx.
eol.i374-f
s priuu 3-iuencus Chrifti fui:,vocacio ahquorum ad fi-
n.EfFectus autem (ecundi, eli quod vcniet ad iudicium
brma humana,tamen gloriofa.p.4 col.2 197.C
r&ibus diuinis relucet lufti ia & mifericordia.In quibuf
n vcro magis relucct mifericordiaquam iuftitia.In qui-
dam autem magis iufticia qua mifencordfa.p.i.c i668.f
unari funcdeliciofi fracti infceminas. p.4.co!.52.d
:iamo;acionisduomaximefaciunc, vidclicec inftantia
ium:iitas,p.j.col.935;.c
:iafidciinhocconiiftit quoddat perfe&am libertateq
Imaxime dcfiderabilis a creatura rationaii,p. j.col.61 4-a
n in Effraim.Effrata in Effrara.
)fanguinisChriftipoteft rcferri adduplcx principium,
^:o!.90i.c.&902.e.f
isdum faturan quaerit a iuftitis dedinat.ficut diuitia? ne
|fttiam pariunc faluris,p.6.col.66o.e
s lolentcxirein his quimoriunturviolcter,ficutfu-
rmitcunt vrinam,vdaliquidcale,p.2.coI. ijo.f
qui sO,inHcbrxohabecur.Eroquiero.p.i.col.j;oo.f
>ro nominediuinoaccipiatur, c.jo^.d
mdominus Deus tuus, &can & quomodo fit prxcc-
m,vnum & primum vt Hebrd dicunt, vel an accipiedu
a;anu)ulumadprjecepta,p.i.col.679.b.c
fprecisangelimonitis(qui debonis comonuit & locu-
eit in corue meo)3c confcientiae recinaculo in pcccaia p
duphcabicur mihi pena p coacempcu monitoris, & fa
orcscommiffi,p.i.col.i 373-a
udinesquxcaufancurcx lnordinationchumorum, vcl
fectunatuiar velcxmaloviuendi regiminc non habuc-
nc !ooini in Chrilto.p.2.col.i ?43-c
■oHifmaclab Abrahamquare ruit.funt opinioncs,p.i.
oUJ7.f
laiouii)csfcientiarohaberenonappetunt,fedoftendcrc, p.
coLjoy.b.c
w>p!':ruiri(]..cfiiadcreutiliameliuspoffumus:fiprofcctum
*r.;m nobis pouus quam dlis profuturum dicamusrfi co-
«m mcliorationcm nobis pocius quam iliis impcndi poftu
"IS.p.l.CI227.d
lao fuperbiemis ad bonum. fleclitur,fi inflexio aliis prodef-
.'crtdicur.ibid
elatioconcenecisacqueimpoenitetis,obftinarioinmlnisquO-
qucmaiufari.s,culpamfacuijonminiroam:& conuertuicri
mengrauisrcbellionis nxuum facis leuem fiuiplicisctanf-
grcffionis.p.2.co!.4io.c
elacionis cxtcniiolignificacurpercollum Leuiatham,&cp 3.
coI.^99.c
elacionem in cordc qui fumit dc hoc quod pauperibus oia di-
fttibuir,quipriusctiamdediuitiisfupcroiuic,incolepia.vo
lati!islocummutauit,p. i.c.i02y.c
elati huius feeuii,montes dicuntur.Et funt pafcua?, quia nimi-
rum conuerfione erratium & humjluate fuperborum ficia
turdominus.p.3.col.370.e
elatio eft Iuxuria fpiritualis.p^.col.^ jo.b
clatiquomodoin malisac^ionib.fuccidenturcV punientur,p.
3-coI.22o.f
eleazarus fecundum Iofephnm fuitfrateiTudajMachabd : q.
interfecirbcftiamloricatam,p.4.col.2^83.f
eleazar pra?elcgic mori,quam cibo lege prohibito coinquina»
ri,p.4.c.242 3.242 4.
elcazar&multialiimagiselegeruntmori,quam feruituti fu-
biici.p.2.coI.i 179.C
Itcmp.4.col.2 42 3
eledusomnisfcruusdicitur quamdiu fiib iugo corruptionis
huius cft antcquam ventac in libercaccm glori^&cp.^.co.
103. c
clecti frequencer aliena mala,quafi fua audiunc ,: & ab his cis
crimen imphigicuriquib.criminaimpacta perpecrancur, p.
3-col 182. f
elccti quantumcunc]; hic fti!geant,nequeunt penccrare quae e«
ricillagloria nou.c naciuicatis,refurrcdtionis,fcilicet, ckcp.
3-col.r2.d
clecticumfupplicanr Deo vtIibeiTnturapeccatis,offcruntur
ciin hac vita pro peccato.Oifcrucur in ruturo*cum gratias
agunc qui liberaci func.p.2.col. 1 3 1 2.f
electi flences caute infpicmnf,non folum qu^ mala comifet ut,
fed ctiam qu^ cx acccpto muncre reddere debuerunt", &c.
p.2.coI.88y.c
cledi fi quando offendunt,ad cor velocicer rcdeut, & culpatn
lachrymis infequuncur.lbid.
eleftipreifuristrbLilationisconftrir!g:inri)i,&quare.Reprobi
quantolatius voliipratib.fuisdimittuntui:fanto longiusa
diuina; vifionisgloiiaproijciur.tur,p.2.col.483.a
eIectifiime.aDeifuiuc^Ieftib.horreisrec6dcda,p.3.c.343.b
cJeclidicunturpuplli,Ckt'is necdfaria miniitrantes dicuntur
afi.n e!ectoruiu,p .3. col. z.i^.b.c
clcctiomhes aiiccadue;itumnun(.iantesChriftum, curfores
fuerunr,p 3.co!.i24.b
elccti fcmper habct foris pugnas intus timoresmec folum apo
Itoli fed & prophec.r periculis exgentib. pcricuiis cx faliis
fran ibus fulprdam vttaiQ ag baiu.p. s.col. 1 368. c f
eledti omnes de poccilace ceiicbnu um cruti ad libert.u'^ m per
tinent filiorum Dei, fcd tantum perfc&oruin cic m "ardihca-
tione ccclcfije etiam alijs pra?dicado laborarc, p.2.c.i aSo.f
clecti m cordt cum bonum opus ferucnte chai uacis |.gnc pa-
rarurJio!ocauftutiiiuaitancrcuucur,p.i.col.679.b.c
elevfti per iuftincacioncm prapccptorum giorificandi fignifican
tur percenccnanuin,cV per quem modum.,p CC0I.143.C
elciti ad g!oriain,cruiit pauci refpeitu danauduru. P.4.C.2 3 i.c
eleclifutgcbuncprodiuerficace ftellarum fecundum diuerfos
gradus,p.A.c.i768.f
eleiftifecundumvcritatemfolidicuntur dc domo Iacob nu-
mcro & «ncnco.p.^.col.^o •; 3#a.b
cIccliindigcncprafparaiioncadhocquodpotTiot cofcquibea
rirudineni!uctfiiupredcftinati,p4.toli2 93.c
clcctiiriiiiiftcriobonorumangdorudcducenturad ca?lum,p
malosautcmangdosreprobiadinfcruumrctrudctur. &c.
p.4 col.4i6.f
elcctorumfummacomplctainfin^fcculiperueniet ad graria
ca.,lcftiumpreniioriim,ficiuedificatorcinplo dedicatio fe-
quitur)inquib.holl/ajorferuiuur,p.2.coI.i3n.d.c
m 2
Glofla: Ordin.& Nicolai d.e Ly ra.
clcft >rum ujOnim fummam in libro vicc cercitudine magna elemcntorumcongcries qua racioncdicirur abyfhV, &c.|
dommu*confaibit,&c.Ecdchocfigura,p.a.col. 1283.C col.S.f
Eleaorumnumcrusdcfignaturpernumerationempopuh,,p
Ctione moru qua placec iudicc plagamq; requirunt pcn |
fedfaftu fcculi,pcrcrectacquaarce,aduerfa quc exteriijJ
ptcr pcccata defetiiut,aut dcuirer aut fupcret ,p.2.c.i? |
i.col.S^.t
Ekaorum vniucrfuas diuiditur in feptem ftatus,fcihcetprela
torum curatorum clcricornm rcligioforum prirtcipum mih eleemofynaduplex efl*p auper:b,impededa,kuicet, veu
ttiinvulg.tr1um,&pcrquidlignificantur,p.2.col.U7.b ftfto,p.J*coLx^9fi>
Elcats^iTprobisdiucriarcpcnditDeuseiidcmelementiSjp elemofynaciiicictedcbetfieufecundum facultatem iac
mcritorumqualita:e.AquaenimmarisrubriIfraelitas.fcr- p.6.c:.56-i
uauitillxibs,cadem Acgyptiosintcrfccit,&cp.4.col.839.f eleemofynaiuftafit,ncficprofitvnivt akcnnoccat,pj
Elcftio tkidium cit duplcx,vna stcrna,qux cft idemquod g-
deltinatiodiuina:aliaefttemporalis,fcilicet vocatio ad h-
dc.&gratiam&apoftolatum,&huiufmodi,p.5-col.i383.r
Elcctio taciendaeit fub multorum tcitimonio& cognitione,
vtcxaminatiodignacelebreturjp.i.col.i^i^.c
. EleaiofuccellonsquomodoDciiudiciopermittendaelt, &
quixqua!irquccligcndusiit.p.i.col.i385.b t
Elcctiolacob& rcprobatio Efau fuit fignum reprobationis
&ele<ftiomsadg!oriam,p.6.col.i22.e
Eieaionern alicmus ad dignitatcm ccclefiafticam , vel iecula-
rem Scicntcs,ratione cognationis vcl patrie, vel altenus cu
infcurique,pcrquosfignihcentur.p.2.col.2i3.c
In elcaionib.&nromouonib.Ecclcfiafticis plusattenditur a-
1126.
elcemofyna non cft facieda faturis,icd his qui cruciantui
nitatc,p.4.col. 1213^
elcemofyna eft hoftia Deo acccptiffima,p.6.col.6o6.c
Infruauofe debilitas aaimae,nul!o mclius ordine curatul
eleemofynarumlargitatc,p.5.col.76<?.b
eleemoiyna quomodo & qualiter eft facienda,p.3 .col.19
Itemp.i.col.m^.c
ekemofynafieripoteftdeboaisiniquoeffcau vcl malo
acquiiitis,i'ed non dc miufto citulo acquiiitis, &c p.5.'
919,0
elemofyna perditornm non eft rccipicnda,& vndc hoc t:
tur,p.6.col.io7o.c
inucniuntur,p.5.col.S67.c
eleemofynarcfiftitpcccacispcenampro eis dcbitam au
do,p.3.co!.i995.i>
eleemofynacft remcdium contra pcccatumin praffenti,i
ftea & retribuec m relurredione gnali , & conucrtet in
riores terrc Nam ekcmoiyna vaiet cxiftetib.in purga
<j a fanctis etiam doctorih.cftidem cuvn inferno, qui e
ra,p.3.col.26)5.c
elcemofyna eft ficut ca qux in facculo rcpcnur.tur , & in
rcneccffitatisrefumuntupiicinnvorcequandodeficiii
na prcfentis uirx fubucnit mcritum elccmofyne , p.3. 1
2122. f
liquandoadporcntiam&aftutiam eligendi, quamad eius cleemofyna poteft dici femc,& quarc, &qualesea recip
fciciuiam vcl virtutem,p.4.co!.i 2 i8.c
Elcctrum cft darius relucens auro & argento . In Hebrxo ha
bctur."Qua(ifpcciesha(femal,&dicit Ra Sa. quod lpfene-
fcit propncquid fignificethaffemal.Vbidicit Lyra: Nelcio
quare Icronymus tranftulit ckwtrum , &c.p.4*col.i6>2 .t
Elegit Chnftus Iudam qucm nouerat.non ad opus prooatio-
nisvtcxteros fed tcntationis,vt daret tibi folationem ne-
fcienti quos eligas,vt tolleres ficut ille.Si enim falfa dicunt
dctc,ca?lumnonauferunt,neciftinocent.p.3.col.835.c
Elemftum quodlibct habctduplicem qualitatem actiuam&
paffiuam,pcr qtias intcr ie conueniunt, vehdifconueniunr/.
p.2.col.2i9o.b
elemeto cuilibet quidam philofophi ita fua deftribuerunt ani cicemofyna fola comcs cft defunaorum,p.5.col.9i6.f
malia,vttcrrcna diccret,nontamequxinterra rcpuntaut Itcmp.3.col.2i2 2.f
gradiuntur fcd etiaroaues,quae ii terra requiefcunt , &cp. ekemofync quantitatcm no atedic Deus , fed promptitti
i.col.2 5.b voluntatiSj&c.Ibid.
clemeta tucrunt dctcriorata pcr diluuium,p.6.col.i 367.C elcemofynam multi faciunt in bona confciaia, qui nor
elemeta & corpora celeftia an fuerunr fimul produc-ta fub for b£t aliquid quod exterius dent,p.j.col.i 24.C
mis fuis lubftantialib.ad muicemdiftinais, narrantur3opi-
nioncs,p.6.col.i367.c Itcmp.r.col.4.f
elemeca quidam fic di(tinguunt,vt oculos ad ignem, aures ad
aere pertincre dicaut,oifatum & guftum tribuunt humidx cleemofynam petcndo qui tc querit,dc i!!o dicirunDa c
natur«)ta£tusautcmcongruicterrat,p.i-col.i4.f potenti-.SeddeeoquemruqueTeredcbesdkituijDe,
elemcnta alii dicunt omnia poffc conuerti in omnia,ahj ahqd. eleemofyna in manu tua,&c.p.3.col. 1 2 3 i.c
proprium cffe finguiis,quod in alterius qualitatem ncqueat eleemofynam quomodo dcbcnt dare tam diuites^quam
conucrti.p.i.col-25.b peres,p.3.col.68i.a b
eicmenta in fine mundi innouabuntur & in mclius mutabun- clecmofynam qui tribuit,non alii noccat,vt alij profit. P
rurmancntefubftantiaeorum& quaiitatib.& proprietati-
busfuis,p.6.col.i667.c
clemccamonJi maximafaciltuseftquamminimalegis prxcc
pra tian!iie,p.5.co!.92o.f
ck-inCvalitcraruinctimfiiiteade^cfttnin fimilitudine lireraru
ipfor'jii\fcripioiudi{mni!itudoiignorum,p.i.col.i i^S.f ^
elcmciua quati.or nominat fcriprura fccundum quofdam, cu eleemofynis & oblationib.fruftra putat fc ahquis poffe
dicit.Tcrra a;itcm crat inanis,&c.p. i.c.6.c placaic,cum ipfc non initruxcrit in fc tcmplum fpirit
elcmetalicet fuerint produCtainiuisformis fubftantialibus, cto,p.4.col.2i8i.c
nontamchabucruntomnesproprietatesaccidcntalesdebi eleemofynaslargasfaccrcmultifpiritualiumhodiefuad ,'
tas vfque ad diem tcrtiam,p.i.col.8.f curantes vndecunq;fitoblatio,confu!aes fucauariria
Irem p.^.col.^o^o.f p . CO.689.C
elemcta quatuor non fuerunt ab inuiccm plcne perfeae di- eleemofynas&facrificiaderapinis & nudationc mifer 1«
ftincta induob.primusdieb.formationisrerum,feddieter offerentcs,audiatquiddominuseisdicat, &cp.4.co!
xia.p.i.c.io.c Itcmp.3.col.2090.f & 1213.C& 2185. a
clecm
Itemp.6.col.8i3.f
eleemofynam facere duplex cafus fc offcrt,in quo nccefl
cft & pr^cepti ,p.6.co\. 1 3 p8.f
ptum cnim quod elcemofynam ficri iuifit , iuftam cff
luit,p.i.col.ii29.b
elecmofynam qui ordmate vulc darc,a fcmetipfo incipi
de.Mifcercauimxtiicplacc.^Deo^&cpar.quintajCol
66o.d
elecmefynarummultcfuntdiffererif,p.3.c.i995.b
3
Ind
ex.
ElCinofynasfacientibusDeusfeadeflepromittet^par.^.coI. eloquiafacraquinorunt maligni fpiritus in tantum fcelerib
^4-e obruunt,vtdiccrebonaquaedicerantprorfus crubefcant,
Elciascftaninulmultumdifciplinabile.p.4.c.23 82.f &cp.2.co.99?.a.b
Iwi p.d.col. eloquia Dei cejeftia funt.nihil in eis adulterina opinione mi-
Blejiasinterornniaanimaliamaximeeftdomefticabilis.p.3. fcendum^p.j.col.i^Si.a
d.3 83.C eloquiafacrieloquii,&mefTis&diuitiaefunt,p.3.col.8i.a
ilcjusintcranimaJiaterreftria,eftvaldemonftruofus,pa.3. eloquiadiminutedifcrerequecxponcre,& vnicuiquec^digne
CI.313.C congruatcoaptare:cftinnocentemargetum diuidere,p.3.
•lcjuseltanimalcalidum,&in regionibus calidis nafcitur: col.2<5i.a
&deocontracaloremcorporis& temporis,libcterrcquie eloquiafacrainexordionarrationum qualitates exprimunt,
fjtiuxtafluuios,&c.p43.col.388.f rerminofquecaufarum,aliquando apofitioneloci vel cor-
■ttsppter magnitudincmcorporis &caliditatcm cople- poris,a!iqna qualitateaeris,aliquandoaqualitatetcporis,
ionisconfucuitmultumbibere,p.388.f figniticant,quiddeventuraactionefubiiciat. p.i.c.6t52.g
Busnonviuitdeprajdaaliorumanimaliu ficutleo^&io eloquia vcteris legis(quaplebemcarnalemtanquamcarnea-
aebeftiae non rormidanthabitarecum eo.p.3. col.388.f lebat,per verba diuinitus miflaquafi per volatilia)fignifica
lctf s temperanter mifcetur fcemina fua,&coniuge fecun* turperefcasvolucrum,p.i.co.j:3<5.f
. Jnon vtitur,non p.2.col.77j.f eloquiorum diuinorum fpiritualis fenlus,melli in caeracompa
fchaes incoitufupponit vmbilium dorfo foemella? , &ideo ratur,&cquare,p.3.col.i85o.f
Jibet ibi fortitudinem neruorum,neloedatur ex concuflio- cmanatio filii Dei dicitut prima.fpirituflanfti fecunda . Licet
icorporumtammagnorum,p.3.col.384.f indiuinisnofitprius& pofterius,necineorum emanatio-
lehasducloremfuumoccidit,quiaimprfgnandumpropria nib.dutatione velnatura,tnfecundualiquoscftibi priori-
iatreminduxit.p.3i6.c tas&poftcrioritasoriginis:quia vnaperlbnaeft ab alia,&
Itmp.5.col.2 3i.c noecouerfo.Etfecundumoeseft ibi prioritas& pofteriori
khasquomodocaptiuatur,p.3.col.387.C tasfecundunoftrummodumintelligendhnam emanatio
eiitiofiueventilatiomanumMoyfifuper manus Aaron& verbiprxintelligituremanationeainoriyp.^.col.i^yp.c
fiorum eius,furfum & dcorfum verfus quatuor jpartcs mu emanatio aeterna large aecepta dicitur creatio , inquantum fi-
c,& in modum crucis prefigurabat Chriftum venturum & lius accepit effe a patre,ficut & per crcationcm accipirur ef
■erenduinincrucepromundi falute,p.i.col.8o7.c fe:Nonautemquantumadhoccreatiocftde nihilo, & <j
AtiofiueexaltatioChrifti in crucc fuitfigurata per ferpe- peream accipitur effein diuerfitateeffenti?, & eft aliquah-
lmexaitatumaMoyfeineremoinligno,p.4.col.i43.f ter fimilismodusloquedidecreationeimperacoris velre-
np.i.col.i3i7.c.Itemp.3.cio73.c gis,p.3.col.i978.f
lim quomodo intelIigitur,quod fuerit fummus facerdos emaus eft metropolis ciuitas infignis Pal$ftinae,qua poft expu
mIefufllioIofcdcch.p.2.col-i56i.c aenationemludae^ftatummutauit&nome. p.j.col.iooo.d
:Iech quib.de caufis pcrcgrinatusfuit, variae caufae a fli- eminetialegisextrib.ofteditur,primoexcius effe&u, fecudo
antur,p.2.col.287.c.& 1035.C exeiusimperfe(5lione,tertioexeiusconditione,p.i.colum.
rlech orauit dominu vt fol ftaret,& diuerfae a diuerfis dan 148 1 .c
rcaufae,p.2.col.287.c& 103 j.c , eminetialegislatoris,quoepotifllmcapparuitin datione Iegis,
azanhabuerit diuinamreuelationem,p.3.co,7o«f quam quidem eminctiam quatuorofteudunt, &cp.i.col.
az fcptem tribulationes enumcrat,aquib.aflcrit Iob forc 1482. f
curum,fi fuerit emcndatus:pro infinuans quod in vitap- eminetie. termino,vti in diurnis,& prioris & pofterioris, an Ii-
nti potcrit maiorem proiperitatem rccuperarc, & abfque ceat & lecurum fit,p.<5.coI.3oi .c
nore aduerfitatis viuere,p.3.col.84.f cmudans pcccatum opot tet,cp iit cejefte vcl fpirituale , & iftud
np.4.coI.i046.f quoefttaiehabeceffcaciam Dp?tuam,&perconfequesno
' cth in Hclifabct. cft reitcrabile,& talis fuit oblatio Chrifti in cruce , & talis
ntes mulco difficilius credunt Deo,quam homines po- non rcjtcrabilistquia rpne diuinitatis fufficit ad deledu om
jes & nobiles ac diuites.Occaecatur mes corum diuitiis, nia pcccata commiifa & committeda . Sed quid de facra-
■fimplicitatem fcripiurae fan£t£ ex verborum iudicant vi meto altaris quocidiano?Dicicur quod non eft ibi iacrifi-
:ate,p.j.c.49i.b cii iteratio,fcd vniusfacrificiiin cruceoblatiquotidianaco
uentiafecularisquemnoninebriat.p.j.co.49i.b mc-rnorario.p-.6.c.904.c
ueua tantoinferioreft fapietiaefructu,quantoauro aes vi cnacproptcrmagnitudmemcorporisfirmatiffimus,p.i.colu.
p.i.col.i i8o.d i8j8.d
:ntia gentilis voce fuauis cft,non re,p.i.col.922. e enach fit gigas,de cuius magpitudinc & filiorum cius dicitur,
uentiaphilofophiaefpretadifertuscomedatpaleas, ideft &C.P.1.C0.1471.C
'itatem & f uperficiem hiftorix cum bobus, id cft praedica eucenia,fefta dedicarionis tepli,&cp. 5- col. 1 i^o.b.^ a diucr
nib.Ecclefiaf,p.4,col.y 24 d fis alio tcmporeobfcruata fuerunt.Ibid.
:ouentia forenfis hominum , fignificari poteft per mufcam Itcm p.4.adlongum,col.23d3.a.l>
«ninam,quivelutcanesalterutrumfelacerat.p.3.colum. enccniaquarepomnesanrioscelebrareftatutumfuit,&cpa.
99.b.c 4-col.2 3(54.d.e
nloqucntiavelfapientiahumanaquiconfidunt;, quaefiliis eneigumini&alii?groti,vtvngaturoleoapontificeconfecra
mebrarum videturlucida,corrunt&confumuntur,pa.i. tioabapoftoliihicmostradituseft,p.5.col.y42>e
ol.1313.a-b engaddicftlocus vbicrefcu balfamum propemaremortuum
:lquiumfacrumcftarcusquodexvtroqueTcftamento vcl- &CP.3.C0I.1827.C
cexcoruu&chordaconftat.p.2.co.923.a.b Aenigmadiciau krinofigr.ratus,amigmacifte quifigurahter
%iidiuinifiguraeftmannac*litusdacum,quod!ifquefcit loquuntur,p.i.col.i323.b
dfolem&induraturadigncm:&horummoralitas,p.3.co Acnigmaciftcdrciinturfiluccclcfic,quialcgisa:nigmata fpiri
>m.i 485.3. b tualiter intel!jgLinr,p. 1 .col. 1 3 2 +.d
•Iquii facri intcllcdtus intra textum & myftcrium tantalibra ennon.cft proprium non.cn & appellatiuum,p.4.coI. 645.^
ioncpcnfanduscft vtncquenimiae difcuffionis podusde cnochhosnomenduo habuerunrrvnas mgenerarione iniu-
>rimat nec torpor incuria vacuum relinquat. p.i,c34».d.e ftorum & fuit primogcnitus Cain Secundus fcptimus in gc
dquiafacralcc5tiscomparancur.p.3.ci7U.a n*rationciuitorum:&quidhocfigiiificat.p.i.coI.i32.d
m 3
i
ii
or
GloiTacQrdin.&NicolaicicLyra.
enoch fecundu Jo&ores Hcbr*orum ex diuina prouidentia cpifcopi non fum eligcndi pcr indiaiones'& per falfa pro if
jnortu^cftaiucterminuvitaefue natur?.lis> &c Doftorcs fioncs^edperdcuotasorationcs.p.j.c.ySz.f
autcmcaholicidicunt,quodairumptusfuitaDeo, &in Itcmp.6.c.i464.c
paradifopolituS.p.i.c.i33'« tr ego(a.tTheophilusepifcopus)fidcdcncis mihi aliquem f.
cnoch vixit 365 .annis>fcd cur ita paru vixcrit, & cur traf- ribustruncatum,fed monb.probatu,non dubito cum t|.
lacusfueritparadifump.i.ibid. fcoPumfacere,p.5.col.3i2.f
enoch&EliasdicunturfuturiteftesChnftiad praedicandum epifcopiomciumconccrnuntiexactusipcciahtcr,p.6.colii.
contrapcrfidiam Antichrifti,&cp.6.col.i 5 66.c
enos filins Scth primoinuocauit Dcum.p.i.col.i 26.d
epar fine fcllc non habctur,nec diuitiae tcrrenae iine amaritu-
dinept)lfi,lcntur,p.4.col.2io.d.c
epar fucum ciborum calori fuo contrahitad fe, & ut fangume
verrit,& fingulis mcmbns partesdimdit.ibid.
ephcfus mctropolis erat Afis minoris,p.6.c 145 i .a.& 1459.C
ephi Grcece corruptum,fcd Hcbraicc epha,mcnfura eft anda
rumfrugum,p.4.col.i4ro. Itemp.i.col.i2 67.b
ephi,cftmcnfura concincnsdccem gomor.p.2.col.424.t
ephimcniuratrinit.&ipfumChnftuiignificatjp.i.c.^j.a
cphotqnidfit.p.2.col.42.
Itcmdariusp.i.co!.973-b ... r .c ,
ephotfupcrhumeralc,operaiuftorum &laborcs iignihcat,hu
meris cnim oncragcftamu$,p.i.col.742.d
cphotdiuinafcripturavernaculofcrmonenominat m ^pphe-
tis,quod tradunreifeindumeatum prophetantium, par.i.
col. 1 2 3 x •«!
ephraiinaccrefccns vclfrugiferintcrpretatur : &defcedit de
Rachclper lofcphfilium fuum,&per cum intelligitur re- epifcopifuntfucccfToresapoftolorum,&mortuoepifcop< j
gnum dccem tribtium , quod frcquenter in facra icriptura li ad quos pert inet dcbent iine moric difpendio de alio
vocaturEphraim.p.4.col.74i.c ; , uidere,p.6.col.979.c
cphraim qiiotannisnatusfuitpoftIfaac,*anteexitumfilio- epifcopi debent pr^- cjteris impleredecalogum,&duo prc q
68i.b
epifcopideuotitcntationem dequadammuliere fuggefti^
diabolica fa£tam,archidiabolus plurisfacit quam faclajw
fenfioncSjhomicidia,& alia multaenormia,par-4.colun[a
1311.C
epifcopi archidiaconi,& curati mali, qui dcficiunt in curaLI
giminis populi,quajrnnt cius pecuniam, & no falutem. \ U
COl.2 240.t
epifcopi aliqui praeceptafua&ftatuta , licct frequtenter.l
dc indiffcrcntibus,feruan ftri&ius faciunt quum p. j.ccL
1286.C
epifcopimitrasfuascornutas nimis fumptuofe ornant II
& lapidib.prcciofis adoftentationem de bonis que debi ■
expendi ad pauperem fuftemationem , &c. par.^.colur 1
707.C
epifcopidefignanturperiuga^ux funtcapitamontium, 1
p.4.col.j72.e
epifcopi plures non prasfunt vniciuitati.p.6.co.98.a.c co\m
572.e
rumIfiacldcAegyptocalculatur,p.2.c.823.c _ , ptacharitatis,p.j.col.i87.c
ephraimfiliosquomodooccideruntviriGethindigna»,multi epifcopi haberedebenc virtutes quatuorinfcfpccialiter
pliciter ab Hebraeis exponitur.p.2 .col. 1 047.C alios facerdotes,& qu? ifte funt,& per quid fignificantu
ephraimdicunturdecetrib.&quare,p.4.col.2j5.a.b.& erat i.coI.78i.a.b.c
principalior inter dccc trib.p-2.c641 .c&789.b. & 178 i.c epifcopi qui fub fummo pontifice funt ecclefi? miniftri,fig
cphraim trib.inter alias videbatur magis afpirare ad regnum, ti fuerunt per viginciquamor facerdotes veteris teftamt
& quare,p.3.col.iotj.c § &per vigintiquatuorienioresin Apocalypfi.p. 2.C.111
ephraim fitu quomodo & quando intraueruat tcrram promif 'cpifcopi & reges quibus competit vn&io , debent imitari 1
fionisfecundumaliquosHebr£os,p.3.coI.ioi9. b uidinmanfuetudine&iuftitia.p.;.co!.889.c
ephrem & Ephraim idem nomcn.ibid. _ epifcopi &eorum adiuroresdebcntfubditorumpcccata r<
ephrara vna injorte Ephraim,aha eft quce uocatur alio nomi tare fua per compaffionem,p.3.co.864.f
ne Bechleem,p.3.col.i468.f Itcmp.2.col.io2i.c epifcopi&dodtoresmultitemporeHonoriciregis Vands
Itemp.i.col.J^o.d. lcem p.6.col.6o.f rumlinguisamputatisdonofpiriruflanCtiadhucpoftea.
epicur;eiphilolc>phi,& vndedic£i,&quiddocuerunt. p.6.coI. cutifunt,&pr2edicaucruntpublice.p.6.ci547.c
J53-c epifcopieccleliarumquib.fcripfit beatus loannes quf fu
epicurusdixit.Poftmortemnihileft,&mors ipfa nihil efbp. p.6.col.243.&co!.i4yo.f
4.co!.2i8.e
epiicopus vnus habcat vnam Ecclefiam,& facerdos vnam pa
rochiain,ficut Deus fecit virum & vxorem , vt fint duo in epifcopi dicuntur ftelle & quare,p.6.col. 1467^
• carnevna.p.4.col.2i92.f epifcopiper angelumfignificantur,p.6.col.i33.f
epifcopuseftfponfusEcclcfio;fibitradka;:propterquodpor- epifcopi benedi&io quam facit vnde figuralicer fumpta
tatannulumin dcfponfarionis fignunv.necpotefteam di- &quomodofiat:&dehocmyfticacxpofitio,&c. p.i.cc
mitccrcfincliccnnapap^.p.r.col.ijS^.b.c 1 i?5.c
eplfcopus fponfus Ecclefia: quando confecratur, nuptia» cele- epifcopi& presbiteri olim eiufdem nominis erant,&cp.6.
brantur.p.j.col.iojj.b.c H44.f
epifcopus religiof us pro neccffitate fubditorum intcrrumpe- epifcopi & presbyteri non folum dcbent edificare plcbem
epifcopimaliperSaraiazdefignatur, qui interprctatur u
<5tUS.p.2.COl.I002.d
rc dcbct ocium contemp!ationis,falte ad tepus, p.i.ci y6.f
cpifcopus bonus per Zachanam facerdote defignacur, & qua-
rc,p.5.c.698.f
cpifcopus malus fignificaturper Valentium impeiatorem Ar-
'.:anuin,&c.p.6.co!.i 547.C
epif.\ pus vndedicitur.p.6.col.572.h& 760. f
epiicopi in inaiori gradu Ecclcfij funt,& ab illo nomcn acci-
piuc,p.5.col.5i3.c
epiicopi nomen,presbyreri,& huiufmodi,nihil ds prodcrit,cj.
vcrbum domini mala conuerfationedifperdunt,fcdmagis
delium ied ctiarn populus miniftenum verbi ad his qdi
re nouerut,debet exigere,& dc hoc figura,p. 2.C0I.1 2 3 9.1
epifcopi nominc presbitcrorum nomcn,& fub prcsbyteri
minecpifcoporumnomcnintelliQiturJp.6.col.762.f&<
i28.d
epifcopi&dodioresordinarifuntperfingulas urbes , qui
bros fanclos fcripfernnr,quib.abundantcfamevcrbi,&
ficicntib.doCtorib.indigcntram noftram reficcremus, ps
col.^o^.a.b
epifcopi pcrquatuor partesdiceccfis fueprardicarc deben
d!gnitatib.imsgrauabuncur.p.4-co.676.e.f dcmtrinitatis,&hocperduodenariuifinuatur,p.y.c.5i
cpilcopi <x prjsbneri noftu temporis habet,quod intcr-fenes epifcopi aut presbiteri aut diaconi officio in hac vira,maxii
& pnnnpes veccns populi fuir,fcilicet. Rapina paupcris in hoc tcmporc,nihildifficilius,laboriofius,periculofius,&
domovcftra,&cp.4.col.55.b.c contranihilbcacius,p.j.coL 247.0
cpife
Ind
ex.
WcOpi & presbyteri aliquid de Pharifeoru afTumunt fupcr
!io,cumdamnareinnocentesvelfoluere,fe noxios arbi-
abantur,p.y.c.28i.c
piopi fpiritualirer funt fucceflbrcs apoftoloru5licet omnes
jhriftiani fim ferui Chnfti,p.5.ci 268.C
kmp.3.c.748.f r «•
pi oporum eleciiodebetfieriinftin&ufpirkuflantti , &per
tnentes Dcum no per potentias feculares,vel per tninas
at promiffiones,p.6.c. 1 1 2 5.C
pi oporumconditiones,quas.f.&qualesatq; qualia debec
hberc,& quid per talia dcnotatunp.d.cyjp.b
piioporum ftatus defignatur pcr ar&urum,p.3 .C.173.C
piloporum maxime & facerdotu diuitre. debent efle viitus
lfvcftitus.p.6.c.702.r
fcporum ftatus altior eft ftatu religioforum,p. 1 .column.
6S
uiiopis non eft data poteftas praefenti mortedamnare,qua
j-bebantpresbyteri in lege, p.i.c. 1 884.d
ii(Dpis qui fucceflbres apoftoloru,dicitur Vos eftis fal terr$
pr.c.ioo.f
>iiopos & miniftros ecclefiae negligentes corripit fermo di
inus^q, indigne accedut ad altarc Dei,p.4.c.2i7o.b.2 i7i.d
>i opatus & prcsbytcratus,formidanda fummopere officia
raccedamusindigni,& vetri&ocioferuiamus,ne hono
r n nos accepifle non onus putemus,p.4.c 1 3 24.d . e
ii:opatus Romanus cefla uic fcptem annis & fex menfib.,
p)ptcrimmanit3temperfecutionis,p.6.ciy2o.f
■ppatus dicitur apoftolatus vnde epifcopi fucceflbres suc
Mtolorum,p.6.c.983«c
Apatum deiiderans.opus dcfidcrat,non dignitatem: la-
^cem non delicias,non crefcere faltigio,fed humilitate,p.
^.702.f
palisdignitaris gradusabapoftolorum numero initiii
pfit,p.i.c.794.f
eedam in Duodenarius nume.
Ia leremiae fecunda non fuit in Babylone mifla , doncc
morte Ieremiae Baruch illam portauit,&cp.4.c 1054.
2.C.1647.C
la? Pauli quare fcripta? funt poft euangelia,&cp. 6. col.
R\x catholica* & canonica?,que & quare fic dicantur,p.i.
iftpiftola D. Hicronymi.
lfllarumPauli libri fubieclum^p.^.cg.d
ifllas aliquando falfi apoftoli & harretici mittcbat fub no
mc verorum apoftolorum Chrifti ad deceptionGnvp.6.
c.69. c
'UtiofcftiL'iratumnon iuuat,quempietas non commen-
d.p.j.c.888.e
■ttl delitiofa? & craffitudo carnium prouocant corpus ad li
oinem,p.6.c.i6y.b
ul fu pbi cordis(g> cft infatiabile)eft inuidia.p.j.ci 2o6.d
uinis purpurati teftimonium obiiciemus eis qui in conui-
ut non foium gula & ebrietate,fed aurib. luxuriantur , vc
Komncs fenlusanimxforritudomollefcat.p.4.c 2 3i.a
I intcr alia animalia eft mirabilis in multis,& maxime in
qituor,f.in fortitudine,in hbidine,in agilitate,in audacia
p..c.274.f
Jt quas ob caufas homini datus eft a domino Dech p.?.c.
B animae eft corpus,& quarc.p.^.c^ 24.d
uie(tpraedicator,& quare.Ibid.f
ui.d perditioncm hominum magis ordinantur, quiaper
« bella gcruntur,p.2.c.84.f
|utuminboiioaccipiuturficutafini,cameIi &muli,coucr
lcaddommiiin populosgentilium,vclcuras rerum tcpo
raMomino.f.anim£fubiugatosoftcndunr,p.2.c.i356.d
}ui vmonum funr mah homrncs eorum inftinclum fequen
teficut equi Dei funt boni homines.p. 2.C.83.C
|!bi,rufi,varii,quosviditZacharias,fccudu aliquos no-
tapopulos.f.Pcrfaru^Graecorum & Romanoru,qui fccun
dum fuceffione regnorum afrllixerut Iudaros.Per afcenfo-
rcs intclligitur angeli cis pra?lati,p.4.c. 2 1 89.C
eqnis nunquam referuntur filii Ifrael vfi cfle.Lex quoq; nihil
de equis!fed afinis mandar.p.2.c.82.e.Vide et.c.590. f
equos quarepraecepit dominus fubneruare,& non alinos ,p.
2.C.24.C
eraclius Imperator ccepit regnare poft Phocam anno [domi-
ni fcxcentefimo decimotcrtio,& imperauk annis triginta.
P.6.C.1579.C
ere<ftio tabernaculi fecundu aliquos/aftafuitfccundoanno
egrcflionis de Aegypto,menfe primo,prima die meniis,p.
i.ci204.e
ereftio tabernaculi pro facienda oblatione fecudum.Ka. Sa.
duplex. Vna quotidiana qua? erigebatur mane , & dcpone
batur vefpere. Alia ftabili,qua? pcrmanebat vfq; ad motio-
nem caftrorum^p.j.cnoj-.c
eremitaecoparanturpellicano,n0i5ticoraci,&paflcri,&cp.3.
c.i2ii.a
eremitas Aegyptiacos vaftauit epifcop9 quida Lucius didtus
& Arrianus,& tria milia fimul vel amplius cum eqnitibus
inuafit.Etilliecontragladiisobiectabant ccruices &nihil
diccbant nifi,Amice,ad quid venifti,p.4.c 1 3 60.& c.2 151.
ccol.234o.f
ergaftulum & ergafterium idem id eft opcratorium. f. vbi rct
adoperafaciendarcIegebantur,p.i.c.535.b
cro qui cro.Sic rubetur in Hcbreo pro illo,Ego fum qui fum,
& quo iit hoc accipicndum,p.t.c.5oo,505 .a.b.c& so^.a.b
erogarediuitiaspropriasinfeculo pauperib.no eft maiorisp
fcitionis quam in religionemcndicarc,p.6.c.i 204-f
errarepoflunthomines quamdiu funtin prefenti vita, fcdin
beatis Deumclare videntib.hoc eftimpoflibiIe,pa.4.colu.
24IC
crat horao duplici ex caufa,vno modo per ignorantiam, alio
modoper paflionem.p.^.cij^.a
crrantdefacilifugietes prjiimore propter mcntis turbatio-
nem.p.4.co.i8i.c
crrare quomodo quis potait a uia Dei,ftatim ut de uetre ma
cris exiuit,aut quo potuit falfa loqui nupcr editus puer?pa.
i.cii75.a.b
errafle& peccaflc,quiin pace negligerer vixerant, multisho
die profuit,du poft cafum penitendo ercdi,vigilantis Deo
feruiunt,p.2.ci2 94.e
cirantiuminfirmitacinonnunquamcum mititate confuledu
eft,& maximeinillis,vbifrui5tusaliquisdeerrantiumcon
uerfionefpcratur,p.4.c.256i.a
errortriplexremoucturcircaappetitum fapientiae procedes
ex vna radiccp.3.c i875.a.b
crror triplex impugnat.primus procedit ex defeclu naturali,
fecundus ex defe&u pfnali.tertius ex defedu morali. p. 4..
^464.!
crrordcdiuinaprouidcntia, g>finonextendat cequaliterad
fupcriora&mferiora,& ad adushumanos,improbatur,&
quando incaepit ille error.p.3 .co.7 2 i.col.7 2 2.f.& cclumn.
71. a
Itemp.y.c.i43.b
Itemp.6.c.558.f
crrorphilofophorumdicentium,Deumproducereresdc nc
ceflirate,improbatur.p.5.ci020.f
crrordicentium animas ianctas ad corporib.cxutas a vifionc
diuinaretardarivfq;adiudiciiim.p.6.c.292.f
Itemp.5.ci3i8.f
error Saduceorum vnde ortum habuit,& quis fuerit,p. 6.co.
I2 20.f
error Origenis,<j merita prarccdcntia in alia vita iftam praecc
dente, funtcaufapiacdeftinaiionis & reprobationisdiui
nae,p.5.ci22.f
Error Origenis, qui pofuitcp omnia fic fubiicicntur Chrifto,
adcmones & hoiesdamnarifubiicieturChiiftofecundu
conformitatc volnntaris,quia pofuif quod pcr aliquod tS
pus ccrti poft iudicium quo dgmoncs & damnati recipien
turad
GIoffeOrdin.&NicoIai deLyra.
tur a-d penitcn:iam,& vlcerius ad gIoriam,r>6.c 820.f
Error No iaci fuir contrarius crron Originis, lfte cnim nimis
reitnnxtc pcenucciam,bic autcm mmis laxauit,p.6.coIum.
8j8.f
errwrLa<fta;ijcxcluditur,qui dicit refurre&ioncm futurarn
nonelFeomniurafimul,fedfucceffiuefecundudignitaccs,
P.6.C.3.17.C -
errorqiiorudamonachorurafimplicium,Deu efle corporeu
exifti mauu,propccr quod vocaci func anthropomorphita?.
p.6.CI2 20.f
crror Arrij quod ex carne & vcrbo non eft facta vna natura >
fcd ipfum verbumcarnem aflumpfit,non camcn animam»
p.f.c.io29.e
crror ArriijtjfiliusDeieftpuracreatura , & per confequcns
minorpatrcimprobacur,p.5.ciio6.&c.j258.c
Itemp.j.c.i978.e
crror Arrii aflcrencis pacrem & filium & fpirirum fanttum di
ftin&os eflcjficuc in pcrfonis,ita etia in efTentiis,fuic rcpro
barusmconcilioNiceno,p.6.ci537.e
crror Eucicctis dicentis^ ex carne & verbo fafta eft vnana-
tura,ficut & vna perfona improbatur,p.5.c.203o.f
Et licet multi haercfiarche, ruerint,tame' de ifto fpeeialicer bea
tus Ioannesfacit mencionem,p.6.ci54i.c
errorMacedoniicendemnatus fuit in fynodo fecunda.Pin
Conftancinopoli,vbifuerut. i5o.epifcopi. Differebatauc
ab Arrio,dicens,filium eflc eiufdem naturae cu patre , fed
conuemc-bat cum eo,dicens fpiritumfanftum cffe creatura
&feruumrilii.p.6.c 1537.C
error Manichaeorum,qui ponunc duo principia,vnum fimpli
ciccrbonum,aliudfimplicitermalum,p.5.cio2o.f
crror Manichan dicentis vetusTcftamecum a diai?oJi efle in
uentura,p.5.c. 1060. d
Iem p.i.ci682.b
crror Manichoei,^ Chriftuseft foli ifte vifibilis,p.5.C I I55>C
error Manichaeorum,<j> plenitudo fpiricuflantti nonfuitina-
poftolis,tolhrur&rcprobatur,p.5.c.i385.c
error Apollinaris,^ verbum affumpfitanimam fenfitiuaraj&
nonintellectiuam,improbatur,p.5.c.io30.f
Itemp.6,c863.c
error Valentini,<j Chriftus Dei filius corpus caelefte atculit,&
per virginem tranfit,nihii de ea aifumendo improbatur.p.
5.C.I072«f
error Valentini,<j Chriftus habuit corpus caelefte, & ctiam er
ror Manich$i,f.quod habuit corpus phatafticum improba
batur,p-5.ci23.a
ErrorHebionitarum,quidicebant Chriftumefiepurum ho-
mine, & per coniequens anteMariamn6fuifle,improtur.
p.^.cioio.d. e
errorSabellii quiponitin Deo vnitatem perfonae ficut & ef-
fentiae, ficut econtrario Arrius ponit diuerfitatem eflentia
rumficut& pcrfonarum,p.5.c 11 93 .c
Error Pelagii fuic,cj> homo ex puris naturaliq.abfq; gratia fpi
rituflantti putcft vicam aeternam mereri.Etcp puri nafcun-
tur abfq; pcccato originali,& confequenter quod non pur
garetur in baptifmo a culpa originali.p.6.c. 1 541 .c
error Graecorum,quod Chnftusccenauitcum difcipulis fuis
rertia die ante paffionem,reprobatur,p.5.c.43 3-e
error Greo>rum dicenriu«n5g> Chriftus cofccrauir in pane f cr
mctato,&g> fccit cum difr ipulis fuis pafcha.^.luna.f.ccrtia
dieante paffionem,rcprobatur,p.5.ci268.e
errorGiaecorumdicenrium,(j> facramentum euchariftiae eft
tantaeneceffitacis,quodetiam pueris debecdarificut&ba
ptif mus,reprobatur.p.5 .c. 1 1 ^r.c
eri or in populo rcgni ludc crat circa diuinam prouidentia, te
nendo quod Deus non haberet prouidetiarn de iftis infcr
riorib.nec per confequens infcrrepropter ea quae fiunc hic
aliquam pcenam5p.4.c7 i.c
Itemp.3.c.2049.c
crror Iudaeorum niit dicentium,Deu tradere obliuioni pecca
ta cx dilatione punitionis. Alras ejtiara error quorunda lu
daeorumeratimpunitatcmfibiatrogantium, cocj> legema
Dco rccepcrant pra? caeteris gentib.p. 6.C.3 i.c
error Iudaeorum dicentium,«j promiffiones Dci debonofu
turo fiunt abfolute,nec trecractantur.Scd comminationc:
Dei funt f ub conditione f.fi non egerint pgniteciam illi qu
bus fiunc.& ideo accedence poenicencia recra&atur, & exi
plumdc hoc,p.4.c.774.d
errorludcjorura dicentium,<j Adamincentumtrib.anniscj
bus continuit fc ab v»ore fua Eua propter interfcctionen
Absljd^mones fuccubi iungebantur ei.& concipiebantal
coj&paricbantd^monesj&iftifucrunt filii Adam, quiv
dicunt,incitauerunt Salomonem ad pcccandu,&pcrho
diuifumfuitregnnm temporefilij fui.p.2.c.554.e.f
error Iudaeorum dicentium,«j in omni affli&ione vcl puniti-
ne quam fuftinuerunt vfq; nunc,& fuftincbut vfque ad a
ucntum Meffiae,femper expiatur aliquapars pcena dcbit
pro viculi adoracione,p.4.c8i i,a
error Iudaeorum qui dicunt verum Meffiam iam natii , fcid
angelis efTe,velper mundum euagari quoufu,habcatlice
tiam veniendi a Deo,p.4.c.5 39. c
error Iudaeoru fupcr aedificatione, & dciectione, & renouat
ne ciuitacis Ierufalem & cempli,p.4.c.796.e.8 1 4-f
error Iudjorum expectantiura Chriftum futurum & domii
turum toti mudo temporaliter.& edu&urum eos de capi
uirate,& pofiturum eos in maxima gloria & honorc fup
omnes gentes,p.5.c748.f
crror Iudf orura & Saracenorum de creatione ceti grandis.
carnes foemell^ rcferuatas dicunc iuftis in rcf uirevtione,
1.C.25.C
Icemp.3.ci235-c
Secundo quia videbant«j impii profperant,&cp.4.colum
987.C
error dicentium,quod qui feruit Deo vanas eft,p<4 c. 21 95.
C.2201.C
crrordicentium,«jcrcdentesetiamfiin peccatomortali m
riantur,nondamnantur,p.5.cio63.c
error credentium,fidem & baptifmutn fufficere fine bonis
perib.improbatur,p.6.c.2 39.f ,
error triplex eliminatur cu dicitur,Hec omnia operatur.vn f
atq; idem fpi.di.fin.prout vult.Primo getilium,qui diis j i
rib.gratias attribuebant,fecundo negantium prouidcnl
Pei clrca fingularia,tertio attribuentium faco vcl conflc 1
tionib.&cdonorura diuerfitatem,p.6.c. 305. c
errordupIextolliturcircahoccumdicicur,Anobis quafi :
nobis. Vnus illoru qui dixerunt libcrum arbitnu nihiiaj •
rein raeritorio opere,fed totu efle a Dco . Alius enor c
Pclagii dicentis,«j inchoatio boni opcris eft a nobis, cc ■
fummatioautemaDeo.p.6.c.375.c
error dicentium <j Deus fit audtor peccati,& bonum mcrit
feabhominc, &hominemfinegratia poffe mererivift
f ternam,quod Pelagiani aflerunc, improbatur,p. 6.colu •
n68.f
error dicentium doctrinam Pauli non effe bonam, improl •
tur,p.6.ci37o.f
crrorpauperumdeLugduno,quidixerunt,quodquil:bet
ftusmaior eft quocunque peccatore,cj> facerdoi pccca
non poteft benedicere aifto etiam puro laico,fed t onu^ j
quilibet juftus 5t purus laicus eft facerdos verus & nu'1 !
aliusjfed improbatur,p.6.c.873.c
error dicentium,quod zitus mati imonialis femper eft in ;
cato,& quod fornicatio fimplex non cft peccatura moi *
le,cxcluditur,p.7.c.83i.c
error circa futurum iudicium duplex fuit.Vnus eorum a 1
poreapoftolorum.f quod illud ludicium erat valdcpro
quum.Alius eft to taliter contrarius.f.illorum cj ui ncga
dicium futurum,p.6.c 1 3oo.d«e.f
error quoliber Iudith & Tobiae in prologis fuis inter agic
phaintitulanturjcumincerapocryphadiccndumclle,
deinoleuerit,p, i.c.
Iceoip.2.ci549.b
Eru
a
Index.
uibefcetitiaquarenon habueruntprotoparentesexfua nu
dicateantepeccatum,p.i.c82.f.Etc.io8.c
croris maximum princ pium eft velle metjri diuina, & illacj
toralitcrtranlccnduncintellectum humanum pcr ratione
humaaam,p.6.c.22 2.f
tronsauc pei tidix aliquod indicium qui rurfus ofteduc poft,
agnitionem fi lei quam in Chnfto fufcipiunr,tales in cica-
tncefanacj vulncns lepram portanr,p.i. 01019. a
I errorem q jaelibet ftudiofa Ipeculacio rit , nifi dominus in
ea habitet,p.3.c.497.c
corem fuum(quodduiinicati Clrifti contradicunt) qui fir-
mareconanturaucoricare ficre fcnptura?,calamo Chriftu
caputpercutiunt.p j.c.4J4«f
cores Appoliinaris & Arnj tmprobatur, quianon ponunt
omniafubiici Chrtfto in futuro fecundum naturam hama
nam,p.6.c.82o.Etc.S58.f
rores carnalium hominum in vfum noftrum no conuerta-
mus,fed prolatos terrene fragilitati depuremus,& quafi in
dignos viris fpiritualib.abiiciamus,p.i. C.1534.C
coreshxreticoruminterChriltiaiios non func lmponendi
verisChriftianis,ficinter Iuda?os,ctfif-uerunr aliqui habe
rcserroneasopiniouesnontamenapprobantur a Iuckeis
communiter,p. 1 .0 5 1 .a
ejbefcentiam pati pro poena de pcccatis,pars eft diuini iudi
cii,p.j.c.72.f
eibeicentia & confufio fecuta eft ad conuerfionem Iudcoru
au fidcm dc pcccatis preteriris,cx maxune in procuranonc
& confcnfu mortis Chnfti pcr vcram pcenitentiam, p.^-c.
1703. c
cibcfccrc mulum fapicntia?eft,bonum vero fatuitatis,p4.C
l 1099.3
«befcittanto magiscoramhommib.humana fapientia, ve
ritarc fiip:Tante,q.uanto plus fe contra Dcum ci igit,p.4.c.
(879.5. Intcrl.
eiditioomnium nihilprodcft, nifiDcifcientia coronentur
p.i.c.974/
e.ditiocommunif cfcrationabiIisfcicntia,&eftduplex,vna
quaecelfiora docet altera moralis,&fignihcanrur per obfte
:rices Hebrxorum,p.i.Cw;8i.a
«ditores multorum •. um ma^is auditoi cs ad celcftia diliec
daimtituunr,nimisproterreniscuraingerunc,immoai<£.
fitaprofpezternorumrchnquunt,p.:.ci2i4.a
c ias nacus fuit poft dationem lcgis,f.pcr fexccntos annos &
ampliusj&criam mulri propheta: poftcrius, vc Ierem as,
Ezechiel,Dauid, :\gga?us,Zach3nas,& plures alii,p.4. col.
399-c
iiasquo tcmpore prophctarc cc;pir,& quarc dc tcmporc il-
iononfacic mentionem,p.4 c.y.a
Videplurain Ifa;as.
cia^quavilionevidirDcumfedcntemfuper folium,&quid
notatur,p.4.c.78.c
aiasquo tcmpore dixit,ecce virgoeoncipier,p.4.C93.c
c us dicitur f uuTcauunculus iplius Manalic ex partc marris
& proprcrhoc nobilcm iuifle gcnere intclhgcndum cft. p.
2.c.9bo.i
cuas i ir i.obiliiTimus folo cilicio inducbatur,vt Hebraei tra-
durcuius hliamrcx ManaiTes acccpit m coniugium,& non
crubuirnudiv pedib.mccdcre,p.4.C40 3 b.c
Itetnp.2.c.98o.f
euas tnbu«. dicb.ftetit,& inceffit nudus,& non rrib.annis,&
quid per hoc notatur,p.4.c. 2oy.c
ciusquo vida C hriftmn nafciturumdc populo Moabper
Htith Moabuidcm,quam acccpcrat Booz m vxorem, p.4.
5 c
ciias luffi- apponi emplaftrum dc ficis ad fanandum eum cj>
«e natura fuaerar a^grauatiuum ilIiusinhrmitatis,&ideo
iufljtprophccaapponijVtfanatioinirabiliorapparcjct, p.
4«c.342.f
cnis pratuidit Iudcos pro maiori parrenon crcditurosin
Chriflutn.p.4.c.443.c
efaias dicens capituIo.48.N0n a principio in abfcodito locu-
tus fum,cx tepore,aureqaa fierent ibi cram»& rttmc dorni-
nus Dcus mifit me& fpiritus ei',&c. Ifta verba Ra-Sa. ine
daciterexponic,fed multiplicitcicofcrat^p.^.ci 999. a.b.c
efaias,qiiianobilisera:generc\n6fuiraufusrex ManaiTcscu
itade facili intcrficcrc iicut aHos,fed qucfiuic occafione dc ■
lcgcdicens,Tu dixifti,Vidi rixm«num,cVc«& tamfi f.riptu
eft,Non videbitmchomo,&c.iudicamt cumad mortctn,
&cquo & quarc fuic fccacus ferrea ferra vc dicunt H cbrar
auchguca,ucdieunt Lacini,&c.p.2.c.978.e.& 980. f
Icem P.4.C.7
efai* verbu quo dicir,Ec acceffiad propheriftam,& concepit
filiu,&cde quopuero incclligedu,expo(itioad hocdatur,
fedimprobatur,p.4.cioi.a.b.c io2.d.e.f.i03.a. i*o4j.<f
cfaiamtradunt Hebra?i,quiadixerac, Auditevetbu domini,
principcs Sodomorum,occilum.vclquiadixejac, Vidido
minum,&cp.4.c.i9.b
efaiamintcrprcrantcsfcptuaginta,mu!ta occulraucrut, &ta
aperta fidei facramcnta noluerut prodere cthnicis,& qua-
rc,p.4.c.5
cfaia inquit Ieronymus,ncmomepuretbraiherpoiTeexpo-
nerccii vniucria domini facramcnta contineat,p.4.c.y.
cfaia,ncfc;cns lireras.i.gcnrilis legcre non por,neque fcicns li
tcras.i.Iudxus qui fcicnriam litcrarum la.^tatj&c.p.^.c.y.
cfaiam commentati funt aliqui Gracorum ante leronymum
& paucis,& qui iinu falcS,jp.4.c.J.
efau,edom & Seir idcm dictus cft,& oihnium horum ratio,p.
4C..i27o.f j
Irem p.;.cioi5.c
Item P.1.C.373.C
de efau filiis primoduccS cxierunt,pofiea reges fibi feceruc.
Tertio itcrum rcgnum rcduccum cft ad ducatum,ftcuc filii
Ilracl,primohrJ)uertmr iudiccs,poftea reges,& teitio du»
ccspoftcacaptiuitatciviBaby!onys,p.i.c.373.c
efau an ius primogenitura? vendendo pro tam vili precio pec
cauit,p. i.c.248.c&quarc ab Apoftoloprophanusdicitur
Ibid.302.303.
efauandixentmendaciumiusprimogcnituraefibi actribuen
do,p.i.C3i9.f
efau a quo gens Idumxorum eft,fuit pr rfecutor Iacob fratris
ftii,lic Iduma?i ab ipfo dcfccndcntcs fucrunc perfecutores
filiorum Ifracl a Iacob dcfcendcncicin.p.3.c.22 2j.c 1
Itemp.IiC.5i9i"
Irem p-4.c 1910T
efcaherbarom & trucluumnonfuitdata hominib. bcftiis&
auiimscomnniuitciilvdfingulalinguiisfccundum condi-
tioncm naturc fua^4>. r.c.^^.c.^^.f
cfca quononcomqjinat animam,yt Chriftusdicitcu tan-.c
aliqui cibi in lcgc rcputarentur immundi,vt caro porcna,
&cp.y.c.264.f
cfcarummoleobrucrcventrem,nocet,fcd abundaregiatiaiu
donisprodcft.p.6.c.956.d.c
cfchinesorator Athcnicnfis,Rhodum in exilium miifus fuir,
& quare,& Demonfthenemoratorem beftiam appdlauit,
&c.p.i. Vidc ctiam in Demofthencs.
efdrasfcriba inlegc Deifuitj&promptiorcs Iireraiu figuras
quamanceHcbr£ihabuerunc,reperir,p.2.c5i7.c
Icemp.i.c. i2i2.d
efdras vclox in lege Moyfi fcriba ap.pelIati]r,cTa legem Moyfi
c]iia?confumptacratrefccit,p.2.c.i3 i<5.o.e
efdras facerdos tcpore Ncemie prophcra^ rcparauit libros ve
rcris Teftamenci pcr C haldacos combuftos.p.4.c2394.f
cfdrasrcparaiisbibliorhecamaChaldarisinccnfunmc) rcpa
rauicomnes librds.ficntpatetdelibris SaIoiTionis,quos fc
citdcnaturisanimalium &hcrbarum,&c.p.2.c.yi7'C.&Ci.
1053 •c-c°- 1 1 3 4-cc 1 3 1 6. d. c
cfdras nonnrlla vt rcfcrunr qu,Toportuna pnfabaradiccir,di
cit quib.eft & illnd.F.r no furrexit prophc-ta,&cp.2.ci 316.
d.Ircm p.i.c.i2i2 d
cfdrg libcr vnicus eft,rcrtius enim & qvan* libri ab ipfo Icro
nvmo
Gloil2eOrdin.&NicoIaidc Lyra. i
nymo imcr apochrypa computantur,p.2.c. i 3 1 6.d.c efus nfruitorurn ammalium & aliarum,per Iudros in lcge ill
efJras vt dciKo Jicit Rab.Sa.magiftridixertintipfeelf Mala- citarclaxara funt & multa licita reftii&a,malc intcrprct
chias,quiinduodecimprophetisvlcimiisponitur,p.2,col. tesfcripturam,p.j.c.2 6i.c Itcmp.i.c^p.bc
i^i.d.Ecc.i2J6.d.e Itemp.j.c.jjT C
ef.l xSi fuorficodaccrdotudeuotionotatur, p.2.ci336.d.e efusfanguinisgencraliterfuitprohibitusin !ege,necp efun
efdras fcripfit librum Paralipomenon pcradiutorium & dire fanguinis hoies non abhorrerent effulioncm far.guinis h
ciioncm. A^Jei & Zacharia? propherarum fibi contempo- mani ad quam Iuda»i erant proni,& vt ad pietatem cxcrc
rancorum vtHebnd dicunt,p.2.c.ij73.b renturetcircaaliabruta animalia.p.i.ci53i.c
cfdras primo venit Icrufalcm cum Zoiobabel, fed poftea efum volucrumdcditdominus Iudxis naufeantib.&nonft
rcJiita.lrcgem,vtpluresIudjrosfecum aduccret,&arcge rarum,Nonquadrup-dum,nonterrcftriumanimalium,.:
amplioreJ gratiasimpetrauir,p.2.ci397.b.c quare.p. 1.^1239^1
cfdrasvccommunitertencturanoftrisdoctonb.pfalmosadi EtfermoconiunCtioniseft,&cEtquare&quomodo in pn
ucrlis f.ictos m libro plalmorum collegit,p.3.c4i5.a.b Ec cipiis librorum ponitur,p.4.ci43.a
C453.C Itemp.6.c.982.f ctegredietur virga,&cquare pra?ponicur&c6iunttio,&c,tk
efdram rradunc quidam cfle Malachiam propheta , alii dicut 4.0 1 jo.f
fuifle Iofedech patrcmlcfu iacerdotis magni,p.2.c 1030. ethamfuitLeuita & cantor de villa Ezrai,& ab eo intirulati
c.Et c. 1 3 jS-e.t pfalmus 88.qui incipit,Milcricordia domi.p.2.c.7oo.l
HcbrxiaptantmultafcriptaZacharia?prophetaedeefdrani- p.j.ciu^.b
ct.i.Ibid. ethian eft nomen proprium cuiufdam defcrti,p. 1^.1423^
efitius lerofolymorum epifcopus,Leuiticum fatis plene ex« ct cft nomen appellantiuum,& fignificat fortitudincra.p.j.. ,
pofuir,p.i.c.go9.c 984. f
cife ab aliquo non competit effentia? diuin£,fcd tantum pro- ether dicitur illa pars elcmentorum,qu3e contiguatur fphei
ccde'ntisperfona?eft,p.3.ci977.c lunaep^.ci 6jy.'c
N >ncffe velmaiecffedicicurpeure,p.3.C4J.a Aethiopesdi&ifuntcoruinigenerisproptcrfimilirudii.
ctfelignatimm!itabilitatcm,p.i.c.499.b.c gredmis,&quia inaliqua,p.3.c.9*$.c
cffealicubidicitur,aliquidtripliciter.Piimo per potentiam : Aethiopia citius & vniuerfalius fuit conuerla ad Chriftu
lecundoperpr3efentiam,tertioperelTcntiam,p.5.c.i027.c quam Aegyprus,p.3.c92i.c.&c.962.c.f
cffc&viucrcTicct fecundufe fudcle&abile, fi tamcn fit fubie ethnici nomendicb.mortuosfuosflebant, parte 1. columr
ciummulcis miferiis&triftitiis,em'citurtnftabile&odio- sj^.d.e
fum,in (antum quod aliqui proptcr hoc fe interminut,qua ethnici ex multitudine verborum compofitorum in oratiorl
uiseirOne,p.3.C45.Etci39.c credebantaliquid DcomanitcftaricppriuselTet fibiigml
Mclius eft 116 cffe quam maleefle,an & quomodo fit verifica- tum,p. 5. e.i 2 6.f
bilevelinte!ligendum,p.4.c.826.f eua,quomododiucrfimodefuitfubicc~ta Adgantcpcccatmj;
effeni quidicantur,p.2.cii26.f &poft,p.i.c.io2.e.f
effentia diuina quod habeat|in fc plures perfcnas,& quod sut euano proprie dicitur virago,fed magis proprie dicererurf 1
tres probatur ex fcripturis Hebraicis,& foluutur obie&io- ra fi fermo latinus pa:irctur,vt hocdeducitur ex dcriuat*
nesincontrarium,p.6.c.i73i. neapudHebraeos.p.i.c.S^.c
Vidc ctiam in Trinitatis fancta? myftcrium. eua quomodo matre viuorum appcila nr,cum morte & mi
eft verbumeft fubftantiuum,&habetfuppleri inplurib.locis talesfe,tuspareremeruerit,p.i.c.io4.-c
facrgfcriptura»,vtibi,LibergenerationisIcfuchrifti, eft cuavtrumfigniticetvitampcenalita:ifubiedtam,velfimplic 1
fupple.p.5.C2 9-f ter fonet vitam,non connorando quod fit penalitati fub
eft vetbum i.iomnib.fuismodis& temporib. fupponitur in cTavelnonp.i.cio4.f&cio6.c
Hebraeo,p.5.c.i29i.c euaad quidfitfadta Adaeinadiutorium.p.i.c.8r.c
efuries vel fi i, iuftitie rcfpe&u prosimi excellerius fe habet p ' eua an & quomodo & quib.ante efum deccauit,p. i.colum
beatitudinem,quarnpervircui:epoliricam,quando.f. cum ioo.d
quodam fehieii dcfiderio infolito talia exequitur,ficut efu eua in tentationem ferpentls prima prorupit in quada eleu
riens & fiticns feruenrer comedic cV bibk,p.5.c.97.c tioncm,& fibi difplicuit reftritiio prascepti, vbi notatur .
efus & potusfecunduexigentiatemporislautiorismodo vel nolle efTefubpraeceptodiuinofuitinitiumtianfgreffioH
fobrie magis abftinentius eft accipiendus,p.3. c. 1784T comedendo,p.3.c.8.e
efuis carnium & pifcium conceffus eft poft diluuium,p.6. col. eua vt dicunt Hebrxiin quolibet partu pcpcrit geminos,f.n
i366.f.Itemp.i.c;.35.cEtc.!4o.cd.Etci65.b.c fculum& f^minamj&licdiciturcommunitcrquodCa
efuscarniumnecrcdereruromninoefTeludejsprohibitusex accepitfororemfuam,p. i.col.i2o.f
traIerufile,vcaIiquicrcdcbant,ideOdeclaratufuiteisquo eueTormatio de cofta vtrum fuit fecundum curlumnatur
modo efus carnium crat cis alibi licitus.f.de animalib.que an fupra naturam,p. i.col.79-b.c
non tcnebantur offerre,fed non dc animahb.immundis in euangelifta quilibet tradidit quadruplicem notitiam dc G
lcgcprohibitis.p.i.ci53i.c fto figuratam.p.5.col.7.a
efusfanguinisgencrafcer cratprohibitusdeomnib.animali- eiiangeliftae quatuor per quatuor facics animalis defigni
bus,p.i.c-93o.c.f funt, quod figurauit Chrifti euangelium quadrifaried
cfusfinguiiihp!icium& locuftarum noncft Iud.ris interdi- fcnbendum.p.5.col.663.b
ct is vt ditii Ra.S.i.p.i.c g66.{ euangelifb? trcs funt figurari pcrtriaanimalia in tcna gt r
cf.'saJipis& faugtiiiusquareIudieisfuitprohibitus,p.i.col. dientia.f.hominem,vitulum;&lconcm, Iohanncstau:(
930. .\r.& c.153 1 c.&c.966.f fuitfiguratusperaquilam inaltum voIutem.Ec fupcr h
A!> eui fanctificarorumexclu'.iunturin legeo(5toperfone,& myfterium.p. 5^.1009.1010.
horum rat:o,p. 1.1097. b.c , cuangclift^dicuntur fabri,& quare,partequarta , colum
efus de quib.oblationib.fuit prohibitus & illicitus,p.i.colum. 2 192.C
95 .?-b-c euangeliftgfuntquigaudiaccelcftispatrixannunciant.p.^
efuscarniumhoftiaiumpacificarumquib.fuitlicitus,p.i.co. 1397.C
966 \ euangclifte quatuor qualiter Chrifti mcarnationcm- 1
efuslimia?&vrfiquarcfuitprohibitus,&c p.i.column. &rcfurrcdionem,infinuant,etfiguranturperq!.arL'
Ioo6-r culosarce,p.i.c.733.b.c
Euang
Ind
ex.
.uangeliftc & pra?di'catores Chrifci funt vt angeli afcedetes
adinrelligendadiuinitatCjVtinueniantinprincipio veibu
apud Deum,&c&defcendences vtinuemancipfumfactu
cx mul iere.p. i .c. 3 2 4-b.c
uangeliftae dicuntur cdi,& quare,p. 1 .03 2A.b.c
jangeliftae repecendo dicta alicuius vel aIiquorum,aliquan-
do repetut eadem verba,a!iquando fenceciam per alia ver-
ba3p.5-cn2-f
jangehfte & apoftoli,etfi aliquando aliorum fcriptorum no
minaad lencentiasallegauerut,vclduoriim prophetarum
fententias coniunctas,fub falterius tamen horum nomine
allegauerunt,congruenter idfecerunt,p.y.c.449.b
uangeliftae quatuor,quxdam qua? audierunt icripferunt, p.
5.C.669.
uangelifta? qui euangelium pacis & gloriae Chrifti predicat,
fignificantur pcrquatuorfiliosMarachiae,p.4.c 2229. c
langeliftae non eodem ordine facta Chrifti fcribunt, neque
hoc refert ad vcricatem,p.s .c^^y.c
«ungeliftat vno fpiritu fcripferunt,fed diuerfum fibi fcriben
di& initium& rinem ftatuerunt,p.y.C48i.a.b
oangeliftarum fiue cuangeliorum diftinctio,connexio, & or
do,p. y.c^.c
Itemp.i.c7^.b.c
jangiliftarum fcriptura quatuor mundi partib.adaptatur,p.
6.c.i6-j6.tS
langeliftis adaptatur vifio Ezechielis,p.?.C7.
uangeliftascalumniaturquidamquodinaliquib.verbisno
omninoconueniant,cumres& fentcntiaeademfit.p.i.c.
282. b.c
«angelicadoiflrina quae & qualiaprajdicat^p.j.cji.a
aangelica doc-trina comparatur rotx,p.y.c.7.
oangclicavitadiciturcandeIabrum,quare,p.i.c 24.f
«angelicadoctrinaquatuorin fehabetpraecepta,mandata,
I teftimonia,exempla,p.y.C44.e
«agelice doctrine excelietia oftedit ex quatuor,p.6. c 3 27.C
oangelicae doctrinae caufa? qu£ fint,p.f ^.7
«angelicae legis perfectio fupra lcgem Moiaicam oftenditur
I in multis,p.6. c 1 346-d.e
cangelicumopusinfinuatNeemiaseflein regimine plebis,
opus rectoris notabiliter circa ecclefia exercere,& a fubdi
tiscomodum terrenum non quaerercp. 2.c. 1 366.d.e
uangelici & apoftoli hbri myftice in veteri Teft.p. i.c. 785-.^
«langelium quo dicitur legc leuius,cum ibi opera,hic & con
fcientia damnatur,p.5.c.2 14-d
jangeliumdiciturdextera,perquodbeatitudoa?tcrnapro-
mittitur,quae dextcra dicitur,non temporalls ficut inlege,
("uaedicitur i£ua.p.i.ci678.f
uangelium Chrifti per verorum iacerdotum minifterium in
memoria recoditur ecclefiae q eft arca domini,p.i.c i6yo.f
uangelium praedicatum fuiflc per vniucrfum orbcm tempo
re apoftolorum oftenditur,p.6.c 1 3 2.c
idectiam m Sauinianus.
jangelium pcr arcam foedcris figniflcatur,& quare,p. 2. col.
2J.C
Jangeliumiugumdicitur,&quare,p.r.c.89.c
jangeliumcrucispermorumintelIigitur,p.5-^c.927.a.b
langclium Lucae primo,ad dictum Ifai^ xl.applicaturcocor
dantur,p.4.c.55j:.a.b
uangcliuloanisfuitexcellentiusin trib.qua» icripfitpnrce-
teris,fub!imius,fubtilius, & etia perfectius.p.j.c. 1024. b.c
uangelii praedicatorcs debet omnib.magnis & paruis fine ac
ceptione prcdicare & miniftrarc facramenta,p.y.c470.f
uagelij predicacores incipere debcnr fermonem a facra fcri
pcura,non a poeticis verbis,aut philofophicis,p.j-.c 48 1 .c
uangclu luccru fignificat phiala & apoftolica doc-trinam, p.
i.c.i207.b.c
uangdu praedicatio fignificatur per cuba? formatio.iem, p.2 .
ci8i.a
■uangeliilibcrpresbytero&diaconoporcaturapcrtus, aliis
vtro claufus,& quarc,p.i .c.i 1 j j.b.c -
euangelii portationem per orbem non impediucrunt t ribula
tiones mundi pra?terita>,fimilirerfpcrandum eftcj» fuperue
turaenonimpedienr/altemomnino^p.^.c^.c
euangelii pra?cones quib.no eftcolluctatio aduerfus carnem
& fanguinem,&cpugnanr praedicationis vo^e & miracu.
lorumfulgorcp.2.c.i6oo.f
euangeliidodrinalongelarequerefonantisper aes fignifica-
tur,& cxuta vetuftate licerae inuiolata pollet fpiritus noui-
tate,p. i.c.i68i.c
euangeliidodrina&lexMofaicadifTereterdataefunt,&qua
re.Et de hoc figura,p.i .c.7 2 j.b.c
euarigelii & legis veteris ordo triplex.£temporis,dignitatis,&
virtutis,p.6.c.742..b.c
euangelli doctrina fancte tt initatis fidem plene cpntinet,&de
calogi pcrfectam fummam in duob.praeceptis demonftrat,
p.2.c.i64i.a
euangclii virtus confiftit principalitcr in duob.f.inautoris co
ditione,& facrificii obIatione,p.3.c.793.b.c
euangelii virtusinueniturin lege,&fundamentolegis inniti
tur euangelium,nec vet.Teftamentum nomino legem fi ea
fpiritualiterintelligam,p.i.c.28i.a.b
euangelio non credercm,nificrederemecdefiaecatholica» il-
lud approbanti,quo intelligcndum & qu^liter verificacur,
P.6.C.139.C
euangelia quatuor rotis comparantur & quare, p.2. c 748. d
euangelia quacuor,per quatuor montcs fignificantur quib.ec
clefia circundatur,p. 1 .c. 1458^
euangelia licet plura & a plunb4fuerint defcripra, qcatuor ta
tum tamen funr approbata.Et hoc per figuram facramc n-
ti quoniam ifte quatcrnarius mulciplicicer fuic in legc figu
ratus,p.5.c.4ij.a.b
euangelizare non debemus vt manducemus, fed manduca-
musvteuangelizemus.p.j.ci42.d.e
Icem p.6.c.270.d.e.7i4.d.e
Super monrc cxcclfum aicende tu qui euangelizas*Sion.Hcc
verba proprie ad beatam virginem & ad fanctam Elifabet
refcruntur,fccudum Hebraicam gramaticam,p.4.c. 3<ry.a
euchariftia triplici rine offertur.f.Deo pro facerdoie,&pro g.
bus offcrtur.p. i.c-966.f
Euchariftia quae quotidie offerr ur in ecd.fia ,non eft facrifi-
cii reiteratio,fcd vnius facrificii in cruce oblati quotidiana
commemoracio.p.6.c.905.c
euchanftiaan quocidiciicfummenda,an cligedi funtdies,p.
'6.c.297.f
euchariftia licct in fe fit bonum & fanctu facrificium , fi tame
pro obftinatis in ma!o offeratur,cis non valer, & ofterenti
indigne mulium nocct.p.4.c.663.b
euchariftia.Videttiamin Corpus Chrifii, & in Sacramcncu
euidentia patrati fcclerisnoindigct clamorcaccufatoris,
p.i.cn^.b.Inrcrl.
euchariftia refpcctu virar prxsctis efr nutritio fpintuajis, qua;
fuitfiguratain vcr. Tefr. permanna quoDcusnurriuirfi-
lioslfrael in deferto,cuiuscibusfapidus,& valdenutriri-
uus erat bonis , fed malis erat nociuus . Sic a fimdi de hoc
'ciboipirituali.p.3.co!.i294.f.&col. 1961.3
Iremp.i.col639.c&col.i2 32.f.&col.i3i6.f
euchariftia peccatoriocculto non negatur,exemp!ochrifti,
p.i.col.i73.f
cucharifria figurata cffper quinque rnodos panu , ficut vnus
panis virjjjs & perfedtus.p. 1 .col.^^o.f
Ab eucharifiiepceptioneexcludendijdefignaiupescluden-^'
dos a commefcione fanc"tiiicacorum legis,p. 1-c.1097.cco.
1098. f
cucharifcix 1 minifrerio,vc debitc fiat,po fuffrcir gradus ordi-
nis>nificumhocfitprricasmecis&corporis,p.2.ci077.c
cucharifriaefiKramenciim in ecclelia maitante,& fruitioglo-
riofa in ecclefiatriumphantcpcrcouiuium fignificatur.p.
2.C0I.1637.C
euchariftiae perccptionem m^ximeimpedicpcccatumcarna-
le.Et de hoc figura,p.6 col.j 1 7.C
cuchariftiac
/
GioifeOrdin.&Nicoiaide Lyra.
Eiuhariftrae facramemum in oblatione Mckhifedcch fuit fi- cuchariftiam offerunt facerdos & homo, non facerdos & pa
«inata,p.i.c.:o4.d per.quare c\ quomodo,p i.c.g6z.f
eucharilh?facrainentumindigniras,fittripliciter,p.6.c.296.f enchariftiamconhceiedefologianoftmnenti,& nondcali
euchanftic myfterio,foli facerdotes & miniltn ad hoc ordina ru feminfi granis,vnde ille mos ecclcfi^ Ioleuit,p.5.c.i26£
tiacccdercdcbent,p.i.cio76.f cugecft voxirrifona&infulcacoria,p.3.c.674.d
euchariftia?percipienda? velco rituquogcritexplicand?, vel eugeinterie&iocft gaudemis,p.3.c.944.f
eorumqua?gciunturinbaptifmo verborum,geftorum,in- Item p.4.c.i267-a.b.c
tcrrogationum,&rcfponfjonu,quisfacileexplicctratione euidentiapublicatiflagitiiaccufatorenonegetop.i.c. 232.;
hxcramcn(liccr velata)humcnspouamus,p.i.cii88.d Interl.
cuchariftix hoftia fra«3a,cuius rei vel in quarc fit fra&io,p. 6. euilmerodach times ne fatcr fuus Nabuchodonofor.f.refu
• c.296.f geretjfecit corpus patriscxhumari,&inmultispamb.di
euchariftirfacramcnrum pcr omnialcgis facrificia figuratu di,& vultunb.dari,qui addiuerfalocacuoIaueiunt,p. j.
fuir,licucvnu perfec1upermultairaperfe<fta,p.4.c.663.b 1004.1:
cucharifncpcrrcctiofupravctcnsTcftamcntifacrificiaoften eunuchusaliquandoaccipiturprocaftrato, aliquandovo
ditur cx duob.p.6.c.786.d.e
cuchariftia? facramcru fumcbat Chriftiani quotidieolim,po
ftca finguJis dominicisdieb.,nucfcmel i anno,p.4.ci86i.a
euchariftx ficramentum fub duplici fpccic dabatur fidehbus
in primttiua ecclcfia,hcct modo tatum datur fub fpecie pa-
nib,& quare,p.6.c.296.f
Item P.3.C.1641.C
euchariftt^ facramentum cft quoddam fpirituale nutrimentii
& ldeo tit fub duplici fit fpecic,quia vtrunque requiritur
ad rationcm nutrimenti perfecti,'p.6.c.29.
euchariftia: facramentu fub fpecie panis & vini datur,& qua-
re,p.6.c.296.der totum. ^
euchariftie inftitu:io,quis & quando inftituit,p.3.c. : 297.C
. Itcmp.6.c.426.f
cuchanftia? facramentum Chriftus inftituit,& et vfus cft illo,
prominiftrovcl fciuoalicuiusprincipis,&c& quarc dic •.
tur cunuchus.p.i.cjo^.a
cunuchi qui funtLaftrariperabfcifioncmcmbroru genirai
funt communiter male gratiofi in facic,p4.ci 496^
eimuchiPharaonis&mimftri,f.,pinccma&piftor,accu|||
fucrunt propterinfidelitatem ( licct Hebrxi aliccr dicar
qu£ fcpc contingit in officiis in curiis rcgum , p. 1 . colura
397-f
eunuchi ficut virgines deputabantur ad cultum dca: Vcftr
p.4.c.i728.f
eunuchorum tria gcnera.Duo carnalia tertium fpiritualc,)
5.C.207.C
Itemp.4.c.46i.a
eunuchos tradunt Hcbrxi vocari hos quos a feculi action
alieniorationi&lc<5tionivacabant,cx vxoresnocaufal
dinis,fed fufcipienda: prolishabebanr,p.2.c. 1077.3
licetexprcfse in cuangeliis no habctur.p.4.c.i48j.a.b.c
euchariftisconfecratto tit fubdiucrfis fpecieb.Et ifte- conuer euphrates fluuius Mc-fopotamiargemmaium fertihs, &c.p
fionesfiuntfcparatim,&quarC;p.5r.c.426.f c.2099-a
cuchariftia?facramenimaliter&a!iccreftfub fpeciepanis& Item p.i.c.7o.f
vini,licer fub vtraq; fpccic totus eft Chriftus,p.5.c. 1 13 1. c europa(in qua eft Roma)dicitur populata fuiffea filiis Iapl
C426.f . p.4.C.I022.f
In euchariftiae facramento eft caro Chrifti,non tamen ficut eurus.i.boreas venrue,p.6.ci 243. a.b
in figno fed rcalitcr,&c.p.5.c.2i3 2.
cuchanftia» facramentum triainfehabet p.6.c 293.3
In eu:harifticconfccratione& couerfione pluradifficiliasut
quarnincrcatione,p.3.ci298.d.c&ci299.a.b.c
euchariftise viiis, an & quo fit pcr modum confihi velpraece-
pci,p.3 . c 1 299.C& ci299.a.b.c
cuchariftie facramcntum no eftlicitum offcrre nifi iti debitis
.veftimcntis propter reuerentiam facramcnti,p.2. c j 5 60. f
cuchariftiae in f acramcnto tria cofiderare pofTumus.f. illud <$
euticcs haerefiarcha dicit <$ cx verbo & carne facla eft,vna
tura,ficut & vnapcrfona.Ec vnde fumpfitenandi occaf
nem.Etimprobatur,p.5.c.io3o.f
Itemp.6.c.i54i.c
cuticianiquidicuntvnamtantumin Chrifto operationei
vnam voluntatem confutantur,p.j.c.63'4.e
Aeuumeftmenfura incorruptibilium,proptcrquod ante
fum non eft: alia mcnfura,nifi a:tcrnitas,p.3.c 1 977-cl
2167^
quod aliquando ponitur pro tempore,aliquando pro
nitate,eoo^medium participatcumvtroq;cxciemo,p.;.
1978.1
exaSionesindebitasfiquandopotenteshuius feculi rela:
ad confilium boni praedicatoris,poftea tame cupidirate
clireponuntcasinpartevelintotOjvel adinueniunt al
tantas vel maiorcs,&cp.4.c8r8.f
exaud ire volentis modus eft aurib.attcndere ad vocem dt
cantis,p.3.ct46p.f
eft facramcntum tantum,fecundu quod eft res facraineru, Aeuum eft quafi mediu inter anernicate & tcmpus , prop
tertium quod eft efFe&us huiusfacramcnti,p.i.c6io.f
euchariftiequalicasofteditur,inquatuor,quiaprimocftillud
quod eftibi facramcntumtantum.f.fpeciespanis,fecudii
cft ibiautorhuius facramenti,p.j.c.ii3i.c
euchariftiam Chriftus Iudae dcdit:quem ctiam ad praedican-
dummifit vtoftenderctdonaperucnireadcosqui fidem
accfpiuc,ct fi talis fit,per quem accipiunt qualis Iudasfuit,
p>3.c.503.b
euchariftiam manducandi duo funt modi,p.6.c.297.c
euchariftiam an & quomodo difteretet accipiiit bonus & ma cxcellentia diuina no vidctur a viatorib.in feipfa,fed pcrfi
eftecl:uscognofcitur,p.3.c.2i87.c
Itemp.i.c.85 2.f
excellcntiadiuina: virtutismaximcintrib.relucetjf.in ratr
dicreatione,gubcrnacione,inbeacorum prcmiatione,6»
punitione malorum in hominib.& d^monibusjp. 3-colip •
382.d.c.f
excellentia Dei eft nobis incompra:hcnfibiliS)& confcqu •"•
tcr inenarrabilis,p.3.c.2 1 95.C
ccclefia periculofius f 'cant,& citius corruunt,part.4.coIun ^
euchanftiam non dcbct pranfi fumcre,vel menfis fuis mifce- 1523^
r? fcd ieiuni & quarc,licct Chriftus poft cgnam inftitucrit, ecclcfia duplici modo dicuntur.Erant cnim aliqua cxcelf -'
& quarc, p-6.c243.244. bi collebanturidola.AliaerantcxccIfainquib.ofiercb -
euchanftiam quarc Chrift9 dcdit vcfpcrc,& nos fumimus ea turDeo facrificiarp.2.ci i84.f
mane,p,5.c.426.c exceftuscpulationis&potationiscaufatca^citatcintcllcc ;>
ficu
lus,p.6.c.246.d
cuchariftiamfacramcntuindignefumentespcr filios Ephrc
fignificaarur,p.3.c.ioi8.c.f
euchariftiam adorates,an idololatra: cenfendi fun/, vt Iud^is
cjs impingunt,p.6.c.i7 i^.a.b.c
euchariftiam fumere volcnrcs quo fe pra?parare debet,& qui
bus fignificancur,p.5.c.62 8.c.f
cuch iriftiamfumere volentiumdifpofitio,Etdehoc figura,
P.1.C.587.C
i non debecSecundp modo quando eius gloriat in quo
nci dcbet,bonum opus fibi attnbuendo,p.6.col.42 j.c
§ iuadictioadditavniperfonasindiuinisrcfpe&u termi
&j(fentialis,n6 excludicalia,p.5.cii29.clte,p.6.e.i433.c
[ores dicuntur quidam artifices argencari) , p.6.05 1 .b
idl
iiExcluditlexdiuinaetiamextrancuma cultu Dei,&
abiis qua: pertinent ad anima» falutem. Sed m cemporalib.
L utum ad ea qua? pertinebant ad regimen populi no om
neadmitcebancur,p.i.c.i596.f
ccnmunicaciofigniricaturgladium,p.3.col4oo.f
ccimunicationis fententias fufpenlionisaut interdicci in-
I ictefulminanres,quib.comparanrur,p.5.col. 382^
I ; dicitur quod in faxo caedicur vel formaf , p.i.c. 1 3 ?j.c
icvitionismay.imum viciumeftquipeccatafuaj) alios ni-
scu(are,vt per diabolum yel per necefficatero ftellaru
jwcol.993.a.b
u .ntes peccata fua coparant heritio,& quare, p.4 c.3 1 r.a
m cft ad Excufationc fui humana peruerfitas,& g> merito
ftnnet,fibi iniufte vidcrur fuftinere,p.4.col. 599. a.b
Agyp;ovocauifiliuni>&cVnde hocfumptumfic& Eua
1 iniertum.,p.i.col.t?57.b.c
ciplum malum in conucilatione huius vit£,dicitur lepr? i
■ I.COl.I02J.b.C
!;im debet penrahi qui cuftis pafliqnib. mortuis fpi
■aliccrviuitjCuiusinteiioni corpusnecomnino p imbe
Batc,nec valdeperc6tumeliarefragarur,p. 1.C.1094.CF
m viiae toparatur femini tnpliciin terra fato.p. j.c 525. g
lt>!umdeinuidio&cupido,vbiinuiduscupiebac fibi v-
Aoculumeriii,&cp. i.c. io2.e.f
tlumdequodam nomine Copres quod nodebemus
raquerere,p.3.col.2oiJ..d.c
>lum pulchritudinis fpintualis & honeftatis exterioris,
luliernondifcurfiuadedomoin domum,p.3.c.2i (i.c
»lum in rrtoralib.ma<|is mouptqua vcrbum, & cft effica
modusadinducendualiosaIiquidagendu,p.6.cj25.c
>lo fua» attionis qui corda innoccntium corrumpunt te
Hi dxmonisdicuntur,& quare^p^.c^Sy.c
)la malorum qui confiderat,minus,fc percuffum quam)
ebaturagnofcit3p.3.col.3i4.f
miquorumconuerforumad Deumfunc carbones,
oareficdicuncur,p.3.c. i^^o.c.f
>laponunturcorporalia,adexprimendumaugrncrudo
Kimfpiritualiii quod cftexccllentiusaugmenrocorpora
:ponitur coparatioamorismacrisad bliu.p. 3^.2094^
■pofitain librofapientianncipiuntab Adamtanqua
riori,& tcrminantur in patrib.excuntib. dc Aegy pco, p.
3 01, 1 o 1 7 . a
1 IefuSyrachincipiunt ab Enoc&procedunt ad Si-
nfiiiumOniar,p.3.Ibid.
^ a dcfcribunt illoru fcpte,q.bn fehabucrur p fapit-tia di«
na.(.Noc:Loch,Abraha3Iacob,Iofeph,Moyfcs.Ec p op,
lloru q. male habuerut circa hac fapietia fueruc.f.Ca
ultialii, p.3.co.i926.c.f.i927.a.b.c&ci928,d.e.f
ionorum& malorum opcrum, quomodo &quare
riobisconfideranda,p.i.c.695;.b.c
bonorumultuc6fortat,¬a,&quare,p.4.c.827.b,
?uoiumactanonfint poncnda in Excmplu iuftoru,
K 111 rigu ra,nec in metaphora,p.4.coI. 1 1 6 1 .a
docrorum quantum iuuant notat,&c.p.2.c.i33o.d
<:mp!adiuinaj virtutistcuiusnullus potcftrefiftere)dc-
it quo (it Dco promptc obcdicndun:,par.3.co.620.f
-Vlainrcprobatis&clcCtisoftcnduntqualitcrdiuina^-
entiaeftprimuprincipiumfalutis hominumtamcncor
''•quairiin fpii itualib.p.j.col 65 y.c
patrum funt linca cxtcnfafuper animam iufti, necir
cvclvl£raeat,p.3.CoI._3yi.b.c
c : arimiutiomsveruefthliusDci , &hocimitarurprir
ex.
mo Angeli: fecundo creatura?,fed quia hoc cxemplar deita
tis a nobiscft inuifibilcyfactus cft homo,vt nobis hominib.
humanum preberetoxcmplarvifibilc:quod primo Prelatis
Ecctefitf pra?poniru.rimitandum ,'fecundo Prelatis Chnfti
exemploin forma,pra?ponunturChriftifidelibus in exem
plum,p.9.col.283.c
exequitur quod niftum eft iniuftc qui ad defenfionem iuftitiar
nonvirrucis,a*mularionc,fedamorempremiiremporali cxi
tatur>& iuftitiam quampmcnditvenderenon veretur,p.
i.col.i5j7.b.c
.exequiiuftumiufte,eftin affertioni iuftitia: ipfam iuftitiam
quajrercp. i.Ibid.
exequia? fidclium dum pcraguntur decantarur Pfalmus.Te de
cet,&c.& quarc,p.3.col.89o.e
exequqrumpompa^fcpulturxdiligentiajmonumcntoruopu-
lentia con(tructio,quomodo & cui profunt, p.6.c.6j3.a
exequias defunctorum peragcndo cekbrantur dits feptimu*
&tertius,& quarcp.i.col.jyi.a
excrcercftquidbonumrobuftumqueincipimus , nondebe-
mus cito oftendere,fimplex qupque & innocuum no debet
nudatifuo velamine,p.i.co!.j5j.c
excrcitacio coi poris modica \n viris pcrfeclis in reb. ad deuo-
tioncmexcitantibtantum operatur,ficuttaliummagnae-
xercit^tioinminusdcuotis.p.i.col.i^^^.c
exercitium deuotae orationis cit ars fagittandi fpiritualis, &c»
p.2.ccl.ji7.c
cxercirium ftudii primo viguit in Acgypto,& ibi primo gens
facerdotum vacarccQnccffaeft,p.3,col.i244.f
exercicius filiorum Ifraeldiuifuscftintres partes,in3equales
tamen,p.2.coI.2 83.c
exercitus rjon debec cQttimitcerc bellam fine Principis volun-
tate,quod probatur cxcmplo Romanorum,p. 2,c 1 599.C
exercitus Iudxorum ad aquarus in deferto& in loco Gcco
fuit fcxccnta milia afquc mulierib.& paruulis & pccoribus
p.2.COl.IOJ3.C
exercitus S:nnachcrib,ficut ftipula a»te faciem ucnti qua? fta
re non poteft fic perji,tita quod angclus domini vna no6te
interfecit ibi ccntum odoginta quinque milia, p.3.colum.
i074.fItemp.2.col.959.c.Itcmp.4.c.97.c
exiliumeftmorsciuilis,p.2.col.594.f.VidcetiaminMors.
cxircamalisfceculi & vniuerfavanitati renunciarc,eft primis
gradus afcendendi ad c^lefte tcmplum,p.3.ci4i9b.c
exiturde Aegyptoduob.modis,vno modo cum de crrorum
tejnebris <5edcterrenaconucrfationeadfpiiifnal!ainftitura
quis<:6iiertitur,a!io modo cum artima rclinquit htiius mun
ditcncbras& transfcrturadaliudfaetulum3&c.p.i.coli.m.
1411. c.&col. 1418. f
exitusclc<itoruma.d^loiiam fuit figuratus in cxitu filicrum
Ifratl dc Acgypto Dcum Iaudantium quando dcpofua om
ni pcenalitace tranfcrrcntur ad coelum in anima & corporc
gloriofc,p.4.c.2 8j.c
exodusquareficdicituricuminprincipionodecxuujfcdde
ingrefTufiliorumIfraelagatur,p.i,coI.^o2.e.f
exOduscxccIlitinpentacheuco,in quopeneomnia facramen.
ta quibus Ecclefiainftruiturfiguraliterexprimuncur,';p,i.c.
371.C.& COl.902..f
exorcifmimodosexcogitauitSalomon,&docuit quibtis im-
mudi fpirituscxpulfi non audcbanr ad homines rcuerci.pa.
6.col.ii88.c.Itemp.2.col.4i9.b.'c
expeaatio furura-fdicitatis inprefenti vira eft friuoladuplici
deca.Sedquae fit veraexpcdtatiooftcnditur, P.3.C.105.C
expedier.scft quodfineimpcdimentoficnpotcft.Non expe-
diensautemquodpra?ftatimpedimentum ad confccutio-
nem finis inccnci.p.6.col.239.f
expcnfasdeccm folidorum pro Ch: ifto muli i gi auius portant
quamquinq,uagintavclcentumpiomunciu,& cui affimi-
Iantur,p.5.col.627.c
expericntie certitudo dcfignatur pcr gufrum,& non per vifum
& quare,p.3.col.i52.f
cxpcrimcto f>pric fragiljtatis mouct homo ad magis addifce-
GlofHe Ordm.& Nicolai dc Lyra.
Jumartcmfe dcfcndendi contra impugnationcm demo-
nis,&cp.3.col.i374.d
expiationis feftum in feftum cxpiationis.
explanatiofcriptur$habet fieri quatuor modis , p.6.col.j i8.{
cxploratorcs tcrrjepromiffionisquomododevcrtice montis
potuerunt cx.]Uircomniaqua»Moyfespr;ccepit:Quomo-
dointrare ciuittttcs quasleguntur inrralfe,p.i.co.i25y.c
explornrorestcrrarpromiffionisan fuerunt mifTi ante termi-
numlutfusmorrisMoyfi,p.2.c.i3.b.c.i7.b.c
exploratorcs pcf Iofuc mtffi quomodo terra promiffionis po-
tueruntpacificc&nonimpcditipertra:iiiic,p.2.ci7.b.c
exploratorcsquosmifit Iofucquomodo vocantur iuuenes ,
cuad cxplorandqfolentmittiviriprudentes &abftuti,pa,
2.co!,4y.b.c
cxpoliaieinimicumacquifitumiurcbelli,non poteft aliquis,
nifi perfe&cfubieccrirjp.i.col.njo.f
cxpolitaexponere,ociofieft,non ftudiofi,p.i.ci462.f
cxpofitioni milli aiiquis ita precife inhxrcr,quod fi certaratio
nc conftiterit hoc cfTcfalfum,quod aliquis fecundum fensu
fcriptnrxhocafrcrcrepr9fumat,p.i.c,37.b
expofitorum diucrlitas non omnino inutilis eft,p. i.col.37.0
cxprobarequid cft,p.3^col.737.a
exprobrarcaltcrius dcfedtum infeipfo exiftentem,eft proprifi
dcfc&um reducere ad memoriam,p. 1 .col. 1 6o6.t
extafis ucrbum Gr^cum eft Latine vno verbo exponi poteft,fi
dicaturexcelfus,p.6.col.394'd.ioo7.c.Itemp.3.col.629.a.
630.d.&col.i326,f
cxr.afisraptumafenlibusexteriorib.fignat,p.i.col.2ii,c
cxteriorabonaintelligunturperopcra manuum quae parent
aliis.Eta Dcobencdicuntur,quando nonad hominu lau-
dem,fcd ad Dci glorram ordinantur^p. 1 .col. 1 63 o.f
cxteriora bonaordinanturad vitam corporalem,& vita cor-
poralis ad falutem animae & ad Dci gloriam & bonum par
ticuiarcadbonumcommune,p.i.col«i6o8.f
extcrminare quid eft,& quot modis , & pcr quos fiat, p.j.col.
cxterminium Iudasorum fecudum Egcfippum a principio ob
fidionisvfqueadfincmfuir(inquomulti fuerunt intcrfc-
c~tigladio,fame,& pefte,fcilicet)dccies. cctum milia, P.4.C.
249.C
cxtirparedifficiliui eft iat5tantiam,fuperbiam velvanam glo-
riam quam carnalia uicia,p. i.col.i j iQ.e
extraimitationempaffionisChrittinontam virtus quam vi-
ciumeftquicquid agatur,p.i.co.i3oi.c
cxtranci diccbantur gcni; estriplici ratione,p.6.col.536.f
extremum alicuius rei accipitur duplicitcr, fcilicctde parte
fupcriori&infcriori,p.i,col.435.c.&col.i2 3i.c
cxtrema pars duplicitcr intelligitur,fecnndum partem inferio
rcm,velfuperiorcm.Etextrcmam partcmfccurtdu aliquos
notaturvuIgus,fccundumaliosnotaptnrmaiorcsde popu
lo,quiperierunt&mortuifunt,p.i.Ibid.
extrcmiiudicij conditiones quinque,p.6.col.394.d
cxultarc eftconcitatianimi feruoregaudere,&differtaleta*
ri,p.3.c.<532.d.&col.645:.b.c
exultatio&gaudiumquomododifferunt , parte ?. columna
;22.f
cxulta cftquafi extrafaltatio,quodfitquando mcncis oa;o-
tio rcfultatin figno fenfibili.Similiter iubilatio dicicu: cor-
disgaudiumitainrcnfum,quod nonpotinterius coprincri
quia. apparcat in figno cxtctiori,p.3 -Col.i 647. b. & c. 1 3 3 1 .
c.Itcm P.5.C0I.677.C
cxultatio Ioannis in vtero,diuino fuit miraculo atrribucndii,
& potuit ficii duob.modis,&cp.y.col.688.f
exulrarionemvitx jira? fentis in honorib.& dclitiis concomi-
tarurremorfusconfcicnri;c&quarc,p.3.col.i663.c
cxupcrioTholofanio vt ait Hicronymus,quisfanctior , qui
corpus&fanguinem Dominivafa vitrco&cafpclla vimi-
ncaconfecrauit,vtauium&argentum.diftribuerec,paupc-
ribus,p.2.coI-768.f
czcchias non valens rcfiftcre rcgii Affyriorum via humana
ucrtitfead Dominnm,diuinumauxiliumimplora<.ir n
mifitci Angclum,&vna nocTeintcrfecicinexercitu ]u
Alfiriorum ccntumoctogintaquinquemiliabellatorh,
3.col.9$o.c.f.96i.b.c.Item,p.3.col.i4i y.a.Item p.4.c g
C96.e.f
czechias poft libcrarionem mirabilem ab cxercitu Scnn b
rib.inducitpopulumadlcgisftudium,& vtmagis po m
hoc proficcrc,abfrraxcruntfed vino, itaquod parui J
nihil biberant,& fic vincx rcmanferunt incuhcc , p.4 Ij
czechias qui temporc Ofce regnauitjto tam fiduciam fi;.- 1 p
fuitin Dominoj&mirabiliteradiiiuiteum Domin
C0I.289.C
ezechias mifit magnas pccunias rcgi Affyriorum tali pa<L
atcrraeiusrcccderet&ipfum in pacedimittcrer, ied b
cepta pccunia pactum frcg:t,p.4.col,2 2 1 . c. itcm p.2 pj
947 -c
czechias quarc rnalui: vt So' contranum fuo morc curf. jj
ret,quamconfuctopi'occfi'iinccde!is,p.2.c.966.f
ezechiasquarccgrorationc gradia Domiiiopcrcufl
2.C0I.965.C.& C96j.a
ezechias tricefimo nono anno infirmatus fuir,quod e
vitje hominisiccundumcurfum narurc;,ramepoftea,
uit vigintiquinque annis,p.4.col.339.c
czechias fignificac Chnltu,qui no foium idololati iamc
xit,fcd&legefpiritualiterintclligerefacic,par.2-c<|
ezechiasquinontantumperfevelpcrfuos opus Dti (
grcffitjimmo pcr nuncios ad fimileftudinm alios prc
uir,Chriltumfignificat,p.2.col.i2 29.c
ezechielis difficultatem Hebroeoru monltrat traditlo.1
quis apud eos Saccrdotalis minifterij dignitatem , i
gintaannosimplcuerir,nec principia Gcnefcos,ncc
ci Canticorum,ne exordium Ezechielis vel rincm lci
mittitur,p.4.col.io64.e.f.&clarius 1087. 1088.
ezechif filius errorc corum qui fe dxmonib.mancipauc
ceptus,aedificauit altareomni cxerciau cceii 111 uira'
moDomini,fpiritualib.fcilicctnec]u:riisincce!cltib.
p.i.col.i349.b.c
czcchicequareinfirmjtas accidcrit,&an antc vtl poft j
fio exercitusSennacherib facta eft,p.4.col-339.c 3
p.2.col.966.cf
ezechia: &fiannos quindccim addidit Deus,cum tam
mori permifit,tuncpfciuit eum effe moriturfi,&c.p.:
ezechicl 3jr.vaticinationi$ Iercmia? anno his qui cu eo
bylonecaptiuierant ccepitprophctarcp.^.col.jSi
ezechielquintoannoScdechic ccepitin Babylone pr
re captiuis,& nonoannoNabuchodonofor Icrufali
fedit,p.4.c.H29.a
ezechielquifpcculatorpopuliinTcrprcratur,non vigil
perillumpuniturdctaciturnitate, &ligati:s fmt »
tempusduplicip^na,p.4.col.i 104.^
ezechieldormiuit fuperlatus fuum liniftnun & dcxc
gnauit obfidioncm ciuitatis Ierufalem, p.j-co. 1113
ezechielnon per fe fed per alium barbam rnfir,facicns
capillorum 9qualispondcris,ad denorandum quoc
Ins Ierofolymasuiorcrcturfamc,pcUe,& gladiooli
nis tempore,p.4.col.i 1 1 9.C
czechiel non in corporc,fcd in fpiritu duclus eft ad r
Ierofolymitanum,vt viderct abominationcs quse I
Ierufalem pro tcmporc pr^fcnti,& que tad* crant
rito,& ponunturopiniones,p.4.co!.ii37.c
ezechieladquatuorlocarcmpli sdductusfuit,&qui
deritnotatur,p.4.co.i 1 38.f
czcchiel 3 9o.dir b.doi miui t fnper latus finifi rum & 4
fuperiaaisdcxciumjablqueconueifioncdelatcrei
Similiterlfaiasiuicnudus& difcalccarus tribus
(ccunduraaliquos trib.annis.Sic& Ieicmias porta
nasin coIIoquindccimannis,p.4.co.777.b
ezechiclis vifionem omncs Iuda'i uniti concordircr di
magis fufpicati quam cxplanaiepoflumus, par.^.t'
;o64.e.f
cz
pllli
liclii
Ind
ez.:htc!is vifiodetcmplideftript oneVariomodo exponitur
pud Hebrxos,& fimiliter apud Latinos,& quifunt expofi
3res»p-4>c.i373.c.&qualcsfinr,!kanprobabiles,columna
482.0"/ e.i
AB ER, EftnomengeneraIe,&fpecificatur perad
' ditamenta>ficutdicTtutfaberferrarius,faberligna
^ rius,p.i.c.823.c
'faber fi idolo ficutdedit figuram,daret,& cor,ab ido
) ipfo faber adoraretur quis ergo Dcus tuus?nunquid q tc
■fecit,p.6.ci7.c
■jgeneralitcrdicunturartificcs,non foluminfcro, & aliis
^ctallis.fedetiaminlapidibus&lignis, parte2. columna
Bo.f
Kfilius voIuitdiciChriiluSj&cuius,&qiiare,p.3.coIumn.
48.f
Ml^Iudxorumdetemporemeflixvcnturi infuoThalmud
Dnfcripra?,p.6.c.69i.cVrdeinMefTias&in Iudaei.
acreparnabonacumcbaritatefinefcienciapraedicandi,me
useft,quam magnis effulgere virtutibus cum admixtione
ircordia*,p.3.ci677.a
a.temalumcoram Deo,&difcedereaconfpectu £>ei,diffe
uot,& quomodo,p. i.c.6f i.c
Ifrc ido! am,&faccrc fimilitudinem,differentiam habent,p.
.C.671.C
atamus bominem,dicit Dcus in plurali,ad denotandum plu
1 alitatem perfonarum in diuinis.& quia ifta pluralitas ftat
fh vnitate effentia» ilmplicis,ideo fequitur quod Deus crea
*Jithominem,p.i.c30.e
■unus homi ncm ad imag;nem,quantum ab bona nature &
Iroiltudinem noilram,quanrum ad bona gratia?,p.3. colu.
367.3.1)
os ahqua qu£ non funt illicita de natura fua in phano ge
[i,& ethnico,non videtur ilIicitum,dL.m tamen hoc no fa*
at in reuerentiam alierius 3 Deo,p.a.c.884.f. & columna
SS.d-e
>us tot inflamatur homo quot praeceptis inftruitur, p. j.c
ooj.b& 1283.3
Dei vocatui tcmplum quodfibiHierofolymisfuitcon-
cratum,p.4.c.5i6.t
hominis lmmutatur cum eiusjfpecies mortcattcritur,p.
c.i73-a.b
■shominis inflaturpermagnum fletum,quiamultahumi
icasrefolukurs ccrcbro defcedens vcrfus oculos & facie
ific infiacur.p.g.c.iSy.c
b«h- n i 'iisquomodoIauatur&maculatur,p.3.c. 145 .c
Dei qux eft Chnftus rripliciter nobis oftcnditur ad falu
1.3.^.1056.^
•JksChiiiiiintransfiguratione,quomodoficut Sol dicitur
efplenduille,p.y.c.j82.c
BesMoyficornura,eranrquidamradij mirifplegdoris afa
m lieeiasproccdcntein alrum admodumcornu,p.i.c.868.e
ats quatuor anima]ium,f.leonis,hominis,vituli , & aquila? ,
,nddciignaturJp.4.cio75.c
4fs.Cherubinquarcdicitur,&quarcfitvna,idcft,prima,p.
;#'k.4i5o;f
lp dedmatio apud homines,fignum eft hominis iratijp.3 .c
Jbn leuarceft in Dco animum per ftudia mrationis attollc
b,p.3.ci45.c
Wemalicuius in abfconditoillcaccipitiniudicio, quiapro
o loquitur contra confcicntiam , p. 5. c.i 58. f
tcm virgineam& gratiofamhabuiifcfcrpcntem in fcdu*
tione Eu g dicunc aliqui,fcd hoc defcriptura nullam habet
U(ftoritarcm,p.i.c88.d.c&cioi.c
tifcem co. poralcm hominis multi habetes diuerfarum bcftia-
umaffuinuntimaginci,p.4.c.ii73.a
ex.
in facie magisapparet motus animi,in qua vigent omncs fen-
fus magis quam in ahis patrib.p.3.ci663.r.Vide eciam m
Cordisdiipofitio.
factori cuncla parent,p.4.c. 1048^
faciIecftqueconuerfumdiabolorenunciare,vnu&veru Dcu
confitcri,&c.Sedmultilaboriseft,fiquispoftacccptafidei
facramentapcccandocontcmnitpriftinamrecipere dieni-
tatcm,p.2.ci078.d
facileretinentur,qu£breuiterdicuntur,p.i.ci456.e
fa&o in eode,Deus de occulra aequicateiaudatur, & homo de
propriainiquiratepunitur,p.i.c.690.d.e
facia magismouentquam verbainmorahbus,p.5.ci374.a&
magis vita fancf a quam loquela compofita,ibid.c.37.
quicquid facis cum hilaritate fac,& tunc bcne facis , fi autcm
cum trifticia facis,fic de tc,non tu facis,p.6.c.4i 1 .a.b
facta aliquorum dicuntur abicoudita»quia de faciii abfcondu
tur,quae abfcondi non poffunt diuino iudicio,licet abfcon
dipoflitiudiciohumano,p.6.c.7i^.b
facla Angcli Raphaelis circa Tohiam iuuenem & Saram vxo-
remeius,fuetuntinmultisfigurata:&hic oftenditur quod
fumusexigneprocedensfignat virtutcm orationis Tobia.*
&Sar9,p.2.ci525.c
facultatcscumdifpcnfationeerogare,hon'jmeft,meliuseftta
mcn intentione fequendi Chriftum totumiimuldonare,p.
y.col.ioiy.a
i altendi volunras omnis an pro mendacio putanda fir, & fi ita
eft vtrum poifir, eife iuftum medacium,quo ille fallitur qui
dignuseftfalii.,p.2.col.58.f
falfitaseftquod omnes Propheraefueruminmonte Sinai, &
acceperunt ibi fuas Prophctias a Deo,fictit Moy fes legem,
futurisramentemporibusfccundumDci ordinem abeius
pronunciandas,&cp.4.col 307. c
faliicas quorundam Iudaeorum dicentium mefliam futurum
feu vcaiturum poft.i335.annos,p#4.col.i773.c
falfus Prophera vcl faliitas propheti^dupliciter deprehendi-
tur.Vno modo ex euentu, quando non euenit qUod praedi
xit.Alio modo ex fine intento,vi fi quod praedixit, euenit ,
& pofteanititurhomincsaucrterea Deo,quia nullus talis
Prophcta poteft cffe a Deo, p. 1 .col. 1 j6y .c
falfus cft qui non in eodem fenfu di£ta intelligitjp.j.col.63 4-f
falfurafeufalfitasnonreuclatur a Dcovel deeius mandato,
cum fit veritaspereiTcntiamjfedreuelaturpermiffione diui
na^quaiuftoiudiciopermittithominesmalosad^monibus
percipijp.i.col.S^^.c
famaeft aiimts bonum quam fit bona vita, ideo' fi nonpoteft
fci uari Lona vita fratris iine deti imento fuze famf tunc pro
ccdendum cil ad falutem bonc viie cum aliquali lefione fu^
fama proprer proxunum eft ncccftaria,& maxime prxdica
torib.p.5-c 91.3 ltem,p.6.c.467.c
fama popularis,an,quomodo,& quareexpectanda eft,p.i.co.
3?7.h.c
fama eorum qui foris funt,Iicet parum fapiant,reddunt pleru-
quelaborieorum pcrqr.osiibiconfulitur,fplendorelaudis
& odorcm bona? opinion t s.p. 1 . Ibid.
iama quae rcgib.& alijs magnatibus impeditur,defi^natur per
aroihara nut etricia,p.2.c 1 1 94.d
Fama Chfifti fuitcx miracu!is,no folum inter vulgareshomi-
ncs,fedetiaminfermagnaspeifonas,p.5.c.2 52i.c
Fama? iactantia vanahxc,qua Philofopfii velPoet?poft[mor
tcm regnum fuorum.vel ttiam falfi Chriftiani obeuntibus
magiftns impendunt,& hjcc in igncm inittut,p.3.cii53.b c
Famthci dicunturhabcre dcntts acutos,& vcntrem vacuum,
P.4.C.1861.C
Famcs mcntiscft filentium vcrbi Dei,quo fubtraclo tentatio
camisinualcicir,quxcit beilum,p.3. 85. b.c
Fames vbiger)Cialisingiuciir,(xceptisquotidianiscIcemmo-
iinis qua? poffumus,egencibus pre beamus,& qux a fubditis
iure folchamus exigere ti -ibuta,admicamus,vtdimittat ny-
bis natcr dcbita noftra,p. 2.C.1364.C
n 2
GioifarOrJin.&NicolaidcLyra.
fai.nos qoamtenibiiis fuil luiteis inobfidioncciuitatisleru-
falC pct < haUros ficta oftcnditur in mukis mifcrijs, itaq;
viri & vjcQrc$»bfcori<lcfuntcibum,& celabant ad inuice;
coicm modo dimiucbant tilios & filias mori tama? , celan-
tes cibum ad mortcm propriam difIerendam,par.4.colum,
Famcsfecundum Vecetium de rc militarlin ciuitatibus obfqf
fis&aliquandoincaftrismagis pugnatquam gladms , vt
patet dc ludcis captiuicatis pcr Chaldeos & Romanos,&c.
p.4.co!.iz.;.b . - - i o
ramesmundoccelivUsfuit^dccrctadccics.p.i^coU^Sj.a
Fanulia & uomus quomodo diftcrant Dcus per3par.i.colum,
Familia patriarcharum & Pro; hctarum multa eft, Vna hofpi-
talitatis cuiprarcft Abraham '• alk cftcaftitatis cui pra?eft
Iofcph.alia manfuccudinis.cui prjeeftMoyfcs alia,p. j.col,
*38-!-^ ,, • r, .
Familiaricas nimta parit cocemptum apud hommes,ied apud
Dcumaugctmagisrcuercntiamnhalem hominis adPeii,
p.3. col. 6^3. a
FamiliaritasqiuunDcusoftendirfiiijs Ifrael iq vetcn Tcfta-
meco,fuic hgura iliius maxima? familiaricatis, quam Pomi-
nus oftenditinbencficio incarnationjs^parcei.col.i^S^.c
Itemp.y.col.io^Q.f
Familiaresfeculanum principum,cum ad fiae Chrifti vemut
dearca Regisad opus Dci fumpras tribuuqtur : qualis f uic
Cafllodorusquondam fenatorrcpcntclicclefiydoctor, q,
diligenter atcedicquid Ambro(ius,quid Hilanus,quid Au-
guftmus,quid Cyr:llus,quid loannes, quid caeteri fantf i di-
xerunt,& edoctum fe a ienionbus Iudeorum probauir,p,2,
col.1309.a-b
Famuli Dei cum ad perfeftionem defiderat proucmre corpus
fuum macerant caftigando feucriuSjp.^col^ 1 9-b
Farina hordeacca qux pro fufpefta adultera offcrcbatur ar-
guit peccatorum vitam plane vitf inuentorum fimflcm cffe
in qua faporis aut deleftation is nihil iit,p. 1 .c, u 94. d
Farina? co&a? oblatio potcrat fieri quadrupliciter . In clibano,
in aqua calida,in patella,fuper ci aticulam, p. i.col.9 1 y.c
Fafcia pcftoralis eft vita tenuis & delicata,cum qua ftringun-
tur mammilla? ne cx fua groflitiae turpitudinem ingcranr, p.
4.col-57-C
Fafcinus&fafcinatio,quid,&quibusmodisiit,p.6.co.485.c,
Itemp.3.col.i899.c
FafciculumnoftramleuatSacerdoscoramdominovtacccpta
bilis fic pro nobis eum fancti do&ores fidei noftr? intcgrita
tcm adiuerfarum h^refum erroribus fua c i udiiiorie fuftol-
lunt&fanAificantcsillam & omni faliitate purgantcs Dco
acceptabilcmrcddunt,p.t.col.iiP7.b
Faftidiumfoletfequifatictatcm,p.j.co].8yi.b.c
Faciqua?ftiofoluuur,acneceflitatis vincula atque caufarum,
quod nequaquam dies mortis fmgulis prefinita fit,fed volu
tate Dei vel viuit aliquis vel momur,p,2.c. 963.C
Fatuitascrediturpuritatis virtusabhuius mundilapientibus
p.3.cohi49.c
Fatuus pro impropcrio induebatur vcftc alba , & fic Chriftus
fuitindutus ab Herode,eunuemiiitad Pilatum,parre j.co.
98y,c
Fauere oportet nos bonis qui nobifcum funt,fic illorum bona
imitandonoftram faccre,vtetiamproftatu totius Ecclelix
dominu depreccmur : vnde in oratione dominica ncmo li-
bi fpccialitcr aliquid petit,&c.p.2.coI. 1 3 1 2.e.f
Fauum mellisquod m oreleonisinuentumlcgem fpiritualcm
fignificat,p.2.col.246.e r
Febris Graccc,feruor Latine: quandohccpafiio 'cie tremere
naturceft humana?,p.5.col,i6i.c
Febricitantibusnaturalecft;incipientc fanitate laffafeerc, &
moleftiam a?gricudinis fcntircp.j.col. 1 6t . c.& 075 5 .b
Februariuseft accerrimusin frigore hyemis,p.4.col.2i86i
Fedus amicici* quando ficbat o!im , occidebarur vnD animal
vel plura,m fignura quod ilii qui pcrcuticbant feaus ad ia
uiccm cfient digni tnoitc,fi vellent contra fce Jus venlrc,
2 -col. 13 66. Mtemp.i.col 2 lo.f
Felicitas hominis folu cft in Dei vifione & fruicionc.qux or
nin6critperfcdtainrefurrei5tione,p.3.col.i73.b.c
Fclicitas vera in folo Deo confiftit obie&iuc;formaIiter autc
in cius clara vilione & fruitione;difpofitiue ucio in meri
rio opcrc,p-3.col.i784.f
Felicitas hominis feu vltimus finis non habctur in prefcnti
ra,p.3.col.j04.f
Felicitas in pre/cnti confiftit principalitcr in bonis animg ir •
rioribus,p.3.col.68.ila.682.d.&col.684.b.c
Fclicitascuiuslibet bcati ficutaugeturcxfocietatealioili b,
norum.fic & pcena cuiuslibet damnati cx focietatc alior
& maxime quando fuit fautor ipforum p-3.col.228.f
Fclicitas qu j poteft habcri inpr^fcnti,principaliter coffth
bonis anim? interioribus,fecundario vero fcu accidtnt;: l
cer in bonis cxter:oribus,p.4.col.i 299.C.1 3oo.d.e
Felicitastemporalisdcfcribiturquantum ;:d iongam viia.J .
nores,diuicias,multi!udinem prolis & propinquorum,4|
curitatcmpacis,& ficcunditatemanimalium, &iocuoH
tem prolis & amicorum,p,3.coI.22 t.c
Fclicitas mundana cquo affimilatur, quf vchirur hominesl
dii nimis jppcrat,cadit vt cquus, & fcfii)tc |»dir, p.3.c.6j L
Felicitasmaiorumeftfouea.&quare labor bonorumflag 0
patris,p. 3,col. 1 692 .e.f
Felicitas^tcrnaquddnullomodopcrtincatadbrutaanim a
ledfolumad intellcctualcm&rationalcm crcaturam,
nonconfiftatin dclectationibus corppralibus ciborurl
venercorum,ficut Sarraceni bcftialcs cxpcclanr,& cjuit m
Iudforum,imnrop4turfcripturaveterisIegis,p.j.co!.:y
Itemp.j.col 12 35. c
Felicitas hominisa Philofopbis uarietraditacft^p.^.c.r/U
c.&col.i75i.b.c
Fclicitaris magn^ cft ad pr^fcns mifcricordiam non merei
4,col.ii40.f
Fclicitatisexpeftatioin pr^s£tivitafriuolacft,dt)plici dc
fa,p.'.col.io5.c
Fclicitaccm tcrrenam omnes qui in Ecclefia qu^runc a Dc
no>aHifmaelempcrcinenr,p.6.col.5P".d
qui oculo Fidei carec,dcleftacur felicitate impiorum , p.j
689.b.Interlin.
Fclicuatem dcfcribens Ariftotclcs & condiciones ciufdenlrf
inaliquodeuiaucrit,p.5.col.i05i.c
Felicespueridicunrur,nonqiK)dexcrc:anta«^u virtt
quib.confiftit fdicitaO '^-'d quiahabeant ad hocbonaoB
fpofitioncm,p.5.col.95.a
FeliccmcfiehomincmpofueruntmuIfiphilofophitunc,(H
do in eius mcnte defcribitur totius orbis pcr fcicntiam :t«
feclam:fed hoccxcIuditSalomon,&cp. 3.^01.1751.0.«!
infeliciflimum infortunij genus eft,fuifh' I;ci;ccm,p.4 e.i ; j
Felix Papa inftituit fcftiuitatc dedicauonis Ecclcda- ct
pcr fingulos annos.In dedicacione vcro Ecclcfie cpifctl
circumit Ecclcfiam dcdicandam cxccnus & intenus c^H
6,col.i5*64.f
FencftraarcaiNoe qualis,& anuna veIpluresfuerunt,piB
co.i44.f
dc Fencftra qui pcrfpicit per canccllos,ipfc quidcm quf \m
aliunturpeneconfidcrarefufficit.-ncctamcn ipfumquB
ris funt intra dcgentem afpiciunt,p-3.coi.no9.b.c
Fcia;fanc1:isopenb.teftificantur&feruiunt,p.2.c.8i2.e *
1-ciein AducntuChrifiimanfuefacicndiquidfignificcn ^
4.coI.i42.e
Fcrarum vicam inducrut qui fub diaboli ryrannidc vitar Ju
^ xcrunt,p.4.coI.i62.d
Fera: h?c di^tio quando & quarc in numcris apponitur, ; 4
col.973.
Fcrebaturhecdidiocumdicitur: Spiritu? domini fcrcbiir;
iiondebctinteltigialiquidin fpiritu domini pafliue, M
uerbum in Hebraico jn hoc loco eft mcrc aCiiuum» & 1 luS
exquifiradeclaratio3p.i.col.43.c
Fcr
Ind
re;jeian£tedicunturad diftinctionemcarnalium gaudioru,
.x.col.1 loy.b
Fcmenrumexponiturnuncin bonum,nunc in malum , p.j.
0j.243.b.276.f-&887.c.lremclarius,p.6.c.2 33.c
Fcncntum & mcl ab omni oblarione exciuduutur,par.i.col.
:2.e
jenentumduohabet,faporemcorruptionem , perprimum
o&rina facra,per fecundum peccatum notatur, p.6.coium
1233.C
Fe ariam artem quis adinuenit primus,p 1 .col.i 2 i.c
pe ana arte cxcrcuit crudelitatem bellorum Tubalcain, p.i.
bLi2i.c
Feium vt aiunt eruginat ex humorecementi & Iapidum, pa.
.coI.217.a-b
«cnimprimopofitum cumdiciturinleremia.Nunquid fce-
erabiturferrurn ferroab AquiIone,fecundQRa.Sa. iigni-
^at Regem Aegypti,pcrferrum fecundopofitum Rex Ba
Vlonis,p.4-col.697.c
-eilitatiscerrejpnilfionisvndedepedetjp.i.ijay.c.&iy^^.c
^ilitas contingit & impcditur ex duob. fcilicet bona cultu
I jpfius tcrra?,& defetfu cultura?. Item cx bona & conue-
'cnrimeflionefegetum & inepta^p.i.col.^oj.c
aredebemus ingredirequiemccelcftem, dequa debe-
uisefle folicit.i,que. fcftinatioeftper fidem &dilec~tionem
pcrantcm,p.6.col.83y.c^
cjuitas luminum apud Hcbreos celebris, vndc &quando
>cfcruariinititutacft,& quareficdicitur.p.4.c439.a.b
h Dominus eftcui Feftiuitasdcbctur,p.3.col.i94.e
■utarequaitcr vnufquifqueexfadtisfuisDeoarare pof
H ,p.i.coI.iaS7.a
jjfiuiratcs cres praecipuae inveterilege,in quib. praeceptum
fir, tiu.ino vacuus inconfpectu Uniapparerer,p.2.colu.
^37.0. Icem p.2.col.i 24o.e.Ircm p.i.col. 13 39. b.c.&ho-
.-atiolitera!is&figuralis,col.i 63 2.f.& ci7S2.f
iras magna eft Deo falus humana,p.i.coI.i 287.3
itas in krufalem & Sabbatu ceffauit in Iudays quafi per
annos,p.4.col.6j8.d.e
itas oritur Deo patri per fingulos fideles, per fingulos q.
lnuertunturadDeum,&infideproficiuntdetificat euim
pdicuiiiiitcaftus,&iniuftuscuiurtiriacoIit, p.i.c.iaSy.a
Muitatcs Cathohcerumab Arrianis inlu&um mutatx, do
■ispra?ca:i'mumclaufa;,p.2.coI.i40.d
Mmtaberniculorum quare exodiutn vel ab aliis pcrfe&io
rtcnti) yiedicebatur,p.i.co!.i396.d
Bmagtc Cmifttisquiprofaluce noftra fanguinem fudit,
Im videt pi od. lfe quod fe humiliauit , facf us obediens vf
^Bd mortem,p. 1.^.1287.3
Hagir fpiricufla.-icTjSjCum inhis qui conuertuntur videt
m ola. pr aeparari. Ibid.
■imhaot-nt Angeli,& quando.Ibid.
■Hnntomcni^ quando & quarc pcragcbarur,& quar facrifi
e tunc offerebantur,p. 1 .c 1 3 8 8.f
Jplimtabernaculorum fiuecultus illiusfeftiuitarjj prout Iu
ei cciorabanc,ceflauit a tempore publicationis Euange-
l,&eltmculcufpiritualcmmucatus.Qiiareaucem ifta fe-
."Juitasficbat & quid Dauid figurabat.vide p-4.c.2i72.f
wm Tai)ernaculorum,in Tabernaculorura feftum.
etomtubarum,in tubarumfeftum.
e0m corus vel collectae quando cclebrabatur , & quare fic
<citur,p.i.col.n ii.c&declaraciusibid.e.f.& col. 1395.
^col.i396.f".Sccijy2.e.f
:eh.n pmgit.o.iis (iue expiationis tc itn populum tangcns
' Qplicidecaufacelcbrabatur,&cp. i.col.i042.e.f. & colu.
109. c
T im Pafcc^.id cft,tranficus Domini dicitur,quia tunc filii If
iel recefll-runt de Acgypto,vt tranlirent ad tcrram promif
nnis-Etquia Dominusiilanodtetranfiensper Aegyptu ,
c»ffir Acgyptios,& faluauit Hcbraeos , p.i.col.j^.c &
0.1109.C
IftvnP-nchecoftes cclebrabat urin memoriam beneficii Ie-
ex.
gis datar,quc f uir die quiquagefimo d.ira ab cgrcflu de Ae-
gypto,die egreifu» exclnlo.p.i.col.iio^.c.i uo.d.cf
Feftura Pentecoftes Iudaei nec iccunduinliceram ncc fecundu
fpiritumcelcbrant,quinccdies iecundumlcgcm numeric
p.i.ibid.
Fefta tria folennia fuerunt apud Hebrcos,f Pafchf, Penreco-
ftes,& Tabernaculorum,& quid figurauerut. p.i. col.7 1 2.f
Fefta tria principalia apud Hebr^os fuerunt figura trium fefto
rum principalium in nouo tcft.!.Pafchc,Pentecoftes,& om
nium fanctorum,p. 1 .col.7 1 7.C
Fefta vereris Tefcamenci quxdam erant celebranda cum gau-
dio & leticia,& quot & quando,&c QjJ^dam no cum gau-
diocorporalijVtiiliustemporib.ad Deum conuerterentur,
p.3.col.i6o4.f
Feira aliqua in vereri Teftamenro fuerunt annuatim ordina-
ta ad beneficia diuina recolenda,&cfic etiam in nouo tefta
mento,&c P.3.C.1001.C
perFefra folennia,oblationcs&facnficia ordinatur hcmoad
Deum,p. i.col.i387.b.c
Fefta Iudxorum feptem quid figurauerunt;p.i.col.i343.c
Feftaineptaqu£pra:!atifaciunt,&clcrici prarbedat de bonis
Ecc!efie,qu£ deberent panpenb. dare, vel potius vt fua red
dcre:Illa fcfta dico fignificantur per folennitarem, neome-
niam & fabbatum , qu£ Dominus vultfacereceffare, p.4.
C0I.1714T
Feltoru Iudaicorum folennitas & cclebradi ordo,p.2.co.4i.C
Fetor interiorabilis & incxcinguibilis jgms efc in inferno,p.4.
C0I.285.C
Fiatvbifolumdicitur inoperib.fexdierum,&non exprimi-
turmateriamondcbentintelligificritaliaex matena prx-
iacenre^fed in fua propria fpecie totaliter ex nihiloper crea
tionempioduci,p.i.c46.e.f
Fiat terra,&. facla efc.Fiat aquafeu abyffui,& fa<5tnm eft, qua
re fic non dictum cft ficut dicitur luce & de firmamcto, &c
P.LC0I.42.C
Fiant luminai ia magna quomo lo cxponitur,& quidpe r lumi
narw intcl!;gitut,p.i.coi.2 i.c
Ficum qu? vulnerum dolorcm maxime folct auget Deus in re
mediumtradidic,p.4.c.342.e
FidelisJumvcnerit ad^tatcmadultam, tunc debet regnum
fuum tncipcre,bcne regcndo motus anime,p.3.co.6o6.f.&
col.6o7.a.b.c
fidelis exdtensin afflictionc fpiritua!i,a Deo petes liberari, di
catpfaln)iim,&c.p.3.col.6o6.f.ckcoI.6i6.&col.6i9.b.c
fidclis quilibec cognoiccnbreuclationcm Dei, vclconiectura
probabili,aliquodgiauepcccatum aDcofibiremiflum,co
ticeriboniratem,p.3.c.625.s.&co!.628.f
fidclis quilibe* poitulans de pcrfecutione liberari , dicat pfal-
mum &c.p.j.co!.6 28. f
fidclisexifcens ,in af.lictionetemporali propcccatis fuis,& fu-
itineseani paticncei,confidcnfque de mifcricordia diuina
implorandoeam,dicatpfa!mum.&cp.3.c.7o6.f
fidclis deuotus qui hanc uitam coniiderat cfle captiuitate , &
fufpirat adciuitatenicocleftcm,congiuitilIidiccrepialmu,
&c.p.2.col.724.f.&col.733.c
fidelis in magna afflictione polirus mentis vel corporis.- vel v-
troque modo qui tame patieccr fuftinct,priftina beneficia
coIens,&c.iedifponesadaliain futurorccipienda,deilIo
potefccxponi pfa!mus,&c.p.3.col.740.f
fidelis quilibct tn angultia exiftens,qui per preccs fuas libera-
ri mereiur,& pcrfecutorcs fuos puniri,deillo potcft morali
terexponi pialmus,&c.p.3.co.85j:.c
fidelis poiitUi m atTiictionecorporali ab hoib.excirnra, vcl fpi
rituali a daemonib.q.jp fua libei atione orar Dcu deuote,al-
icgaspvimodecetiacxauditionisdiuin9,& feciidofua indi
getia,&c.dc illo pot expani moralitcr pfal. &cp.j.C.i loo.f
fidclis exilfcs in magna rribulatione, qui coram Deo narrat
pericula fibi imminetia,petens velociter liberari,& promit-
tcs fideliter regratiari,de illo exponitur moralicer pfalmus,
&cp.3.coI.954.f
n 3
Gloflx Grdin.& Nicolai de Lyra.
Fidclis fperans in domino fpc formata charitarc, illi cogruit
Pfalmus&c.moralitcr cxpofKus.p.^.coI.nj^.c
Fidclis pcnitcns qui pcccauit altcrius^decepiioncfuam igno-
rantiamcoiifit.\ruirhmiiilitcr,congruitqucfibidicerc Plal
mmn,&cp 3 .col. 1 3 6; .c
Fidclis quihbctiudiciumdifcuffionisfingularcinfe cxerceat
propriam confcientiam difcuticndo,&c& quare hoc^p.j.
col.ri90.f
Fidelis habira viitovia dc hoftc vifibili fcu inuifibili , ficut cft
fpiritus mahgnus furgat ad laudcm Dci diccnsj&cp.j.col.
1550.^
fidcliscnmad aquambaptifmi venit,no vltradifcipliua? dia
bolicavion aftrologice non magica?,vel illiusdodrina; acj
qui'c:>a::a Dei poteftatcm fit,bibit fidclis, p.i.col.i 323.1)
FidehsChnfti.inusfidclitcrdiccns:Paternofterquiesincce.
lis&c!iuniHc3turper'Abiam,p.2.col.ii8i.c
tidehscftpcu5,danshominiqUod promilit,fidclis cfthomo
crcdens promittcnri,ex promiflb vcro Deus crtnobis debi
tor,p.3.col.6ji.b:c
• Fidclis cum infidcli vcl econuerso non dcbent cotraherc nec
cohabitarc,p.6.col 243.C
Fidelc» degentib.rclicto patrum errore,ad Chriftum conue-
niunt,bapti(moabIuti,Chrilmatehniti,aChriftoChriftia
numnomen & rcgiamdignitacemaccipiunt, & dchocfi-
gura,p.2. col.i 195. a.b
Fidclcs onni tcmpore viucrc dcbent in in Azimis f ynceritati
& ventatis,& fignificanturpercosqui fecerunc folennita-
tcm Azimori!inl"cptcmdieb.inl2Eticia,p.i.c.i3i4.f
Fidclcs Donuni figmficac grex,& etiam (oletappellari pifccs,
p.2.col 1349.^.0
Fidelcs vii funt commentis humanis vt alio djuino > p.2.colu.
57-c
Fidelcs quo gratia Spiritus fan&i magis intus rcplentur, eo la
tius foris bonorum operum greflus multipl canc, atque i n-
ter magnos Ecdejif re&oresculmen fortiunt ur honoris, p.
3.col.i83.b
FidcL-squamuis magnasperfecutiones pafli funt, & quafi vi-
dcbantur dcficere vt datur cxemplum de muhis, tainc funt
referuaciconftantes:&hoc diuinaviitutc,& non humana
p.$.col.i3<53.c.&i?64.f
FicU4csmuioresgregum,&maiores nominearraentorum de
figna-itur,p.3.col.84i.b.c
Fidclcs nomine vincarum in facra fcriptura defignantur, p.4.
C0I.787.C
FidclcsquarcChrifto adherercdebenr perfidem, ponuntur
qtiacuor!acioncs,p.5.coi.i3J4.f
Fideles poifident Dominum per fidem &di!c<5tione, &Deus
poffidcc cos pergratiam:& ideo ficut fidcles funt pars Dci,
ita & Deus eft pars eorum^p.^.c^o^.f
Fidclcs aliquiadhjercnc Chriftofola fidc, nonpcrcharitatem
operantem-& raics abfcindentur per condenationis,fente-
tiam:aliiadha?renrfibi pcr fidem & operationem charita-
tis&ifti faciuntfru<5tum,p.5.col.i354.f
Fidcles non prohibencur fub principib. infidelibus conftituti
comparcrc coram eis,(ed prohibcntur,ne voluntarie recur
rant ad iudiccs infidelcs in negociis qu£ dctcrminari pof-
funtpcrfidclcs,p.6.col.2 38.c
Fidelcs ab infidelib.fcpararidebetmultiplici rationc, p.6.col.
403. c
fidclcs erga.infideles tria dcbent agere.Ibid.
fidelesin Chriftorcgcncrati pcr baptifmurrafafti funt mcm-
b"a Chrifti,p.6.col.36q..f
fidcles debent obcdirc lpiiitui,& non carni,p.6.c. io^f
fidclcs ante dcftructionem ciuiratis Ieru(alem,adiuoniti fue-
rursc pcr Angclum vt fugerent in regnum Arippa? vltra lor
d.lncm,p.5.c;;1.396.f
fidelcspcrmittct Dominusteporc Antichrifti tribulari^pptcr
pccccataqueabundabunt, vtpurgentur abillis peccatis q
maxmicillO temporeabundabunt3p.4.col.784.f
fideles quancuncunquc opprimantur tcmporc Antichrifti ta-
mcnaliqui pcrmancbunt m fide ftabilcs vfquc ad finei
mundi,p.5.co!.402.e
fidclcsgcncralcm conuerfationcm fingulari mcritis puritat
traiiicendentcs,monccs&collesdicuuir, inquib.Chrifh
fallicj&nonmancc&cp.j.col. 1833. b.c
fidelcs populi panctcs funt templi myftice,quib. vniuerfa I
clcfia confiftit,&c. p. 2.C0I.7 1 9.C
fidcles tripliccs& cnpiici modoxoncurrerunt tempore adu
tus Chrifti,p.3.col. iopr.a.b.c
fidelcs finguli de virga Aaron qui cft Chriftus , germinant
quadruplici diffcrent!'a,& hoc dupllcircr,f.fecundu prof 1
£tum morum,&ll-ciindnmquatuora?tatcs,pa.i.col.i54/j
fidcles quandiu peregrinaiitur,aufcrredcbet a corde fuo p«
tafmata qua? tccoghacionibusingerunc,vc!ut ta-iis autta
fit Dcus qualis non eft,donec abfumatur oranc mendacil
P.2.C0I.145.C
fidelesdcgenresinterra, vbitotillecebra?,inde maior cft.i
corona,p.3«c. 121 i.a.b
fideles carnis fua? lafciuiam caftigantes,muncra accipiuntJ
fructusbonorum opcrum^oleomifcricordixpinguiffimiL
compalfioneproximi feruerefaciunt,p.2.co.io83.c
fidclcsiliis virtutumopcrib.defcruiant,quib.intncntcs pi i
mosafluCtibuspcurbacionis & concupifcetix mundi ;
ereptosadtranquilIitatcm& pacem vita? fpiiuualis intV
ducant,p.2.col.i349.c
fidciium pcrfecutor & tyrannuSjfignificaturperHciodcrr 1
carcerantem Pecnrm;p.6.col. 1 1 17. c
fidelium vniuerfuaspioprcrintcgiitatem fidei virgir,
minacui,p.5.c.4i2.f
fideliuai gradus in Ecclefia rucrunt trini ante & poft incar
tioncmjf.coniuyarorun^concincncium , & lcctoiujH
perquosfigniricantur,p.i.col.957.a.b
fidelium tres Uini gradus,in primiduob.gradib.dkuntUFa
in certio oues,p.5.co!. 1 384.^'
fideliumcetusintelligirurperfrumentum,p-3'Col.344.f
fidchum ad fajutem properantium di.-e funt fpecics. Vna c
qui proimffionesn ccelcltium cupid:race iuccefbfurntnc
dionituncurbcnedi&ioriemciperc.&elfkiin partc fc
fandorum.AKa coriim,qui & fi tenduntad falutcm,no
amorebcnedidionum vcl promiffionum3quamnc can
gehennam midii,&cp. 2.01.63.0
fidelium veterisTeftamenti & noui diuerfitas in perfe&i
&perquidfignificanrur,p.2.col.72 2.b
fidelium conuerfioneinduc-ti fgpe qui foris funt,eifde
ranc fociari,& totum cxcpli.s ad melius informari , vt
confolant&proximorum faIuti,p.i.col.392.d.e
fidclibusquipcrgratiam afluroptuscrt& additus,eijce.
oemviciorumimmundiciam,&dchocngura,p.2.c,
fidelibusnonfaciseftdonavircutum percipere,nili (t
procomtniffispoenitcrep.i.col.i4i6.f
fidciitas Deian confirtat in temperameto iu(ticic& mifi
die^an in hoc,quia dat homini quod promifir, p.3 .c
6y8.f
fidelitas primohabedaeftad Detim, vthomo implcat t
eipromifitfccundohibcndaertad proximum vt fibiii
agat,coutrarium,p.i.co. 12 67. c
fidelitas 1 fecrcti cofcruatione cuftos cftamicitic,p.3.c.j|
fideiuffio non cft icuiter,fed cum magriu pondcrc facicd; ^
quare,p.3.col.2ii8.f
fidcs quid cft & quomodo difiertab opinionc , fufpicioi &
dubitatione,p.6.co.940.c.f & extenfa diffinirionis de »n
tio,coI.934<a.b c
fides intelligcntic radix,p-4-coI.439.f
fldescognitionefidcincelhgcntiacoinparatur, p.^.colip
37r-b»
fideseftcerticudodereb.rriuifibilib.quefupponunturu
cipiaCathohcaedoclrina.Et accipitur certitudo Iik
pro ccrtitudine qux eft cuidentix fed adharrcntie, p.<
on
fidgsChriftianaiudiciocuiufqjfapictis propter fu3 pi
&ir
i\t
nd
ex.
i faniaitateJomnib.aliisIcgib.anrefcrtur>p,y.c.73:9.a.b fidestcmporcChriftivfquead Conftantinitempora non in
pjcseftcrederequodnonvides.veruaseftviderequod cre conueritude popuTorum,fed tanquam per larebras prardica
lidifti>p-5'Cti62.f _ baturjin (etfCtO congrcgabantur Chriftiani,par.i. colum.
fks dupliciter dicitur,vno modo ef/ virtus Theologica,alio 3o6.a
^iodocft virtusmoralis,p.6.c.i328.f fides credcntiumcftmcritoriadecongruo,quodeisfiantmi-
- Fies verbotenus non faiuat ficur fola verba pietatis nudum racula,p. j.cj^o.f
el efuricntem non recreanc>ii no cib. & vefti,s prabeatur, fides mulciplicaca cft per opera miraculofa virtute totius na-
.6.ci2oo.e tura?tianfccndentia,p.4.c37i.c
Fiesacquiiitainnobisperauditumvclperfcientiamanfuf fidcsmaximeoperaturinoperib.miraculofis,p.2.c.8i7.c
[ciary/et necedefic ponerefidem infufam.Rationescocra fidcs nimis aduerfa tolcrar,& quidquid ex anreactis pcccaris
i foluuntur.Ibid. contractumfueratmundata,&defignaturperhyfopum,
ficsperdile&ionemoperans,eftopus,quia fi defit facultas p.i.ci^oi.b
onqua;riturnifivoluntas,p.j.c.ii24.f fidcsperimaginemcongruedefignarur3p.i.c.3o.f
ficsquxperdileCtionemoperarurmeritoopusdicitur,quce fides vnitapcrmalapunicafignificatur&quare^p.i.column.
•ftinitium& finis totius boni.Ibid. 794-c
ficsdicituiopus&diftinguiturcontraopes.Vidcquomodo fidcsfancT-cTriniratiseft viatriumdierum,p.i.ci2 29.b
.j.y.c.ii^^.f: fidesdicitur nidus,&quare,p.3.c.i079.c
Fies habetur duplicitcr. Vno modo quantum fufficit ad pro fides fignificatur per funcm3p.3 .03 90T
;riafa!urem,& fichabeturetiam afimplicib.fidelib. Alio fidespcrfectagranofinapiscomparatur3p.5.coIum.295.a&
aodoquatumaderusdefenfionemcontrainfidcles,& fic 296^
jeturamaionb.p.3.01355. fides,pifcisnomineincellfgitur,&quare,p.5.o85i.b.&ci48.
noftra fi dubia fir,& nos pertcrreat infideliras,dcmones e.Itcm p. 2.c 141 o.e
igantLicrLK,&nosIocuftf.SiyeroIefumfequimur,&ver fidesformatacharitatediciturthefaurus,infidelitas,thefau-
seiuscrcdnnusjtanquamnihil erunt in confpectu no- rus malus, p.y.c.228.e
IrOjp. i.c 1 5 2i.a fides dicitur fcutum,& quare,p.6.C569.a
fies Ecclefiafticaa:mvelutaurumcepitrefu!gcre& praedi fidesdiciturnuirushabesduodccimfimdametap.6.c 1677.3
atiociusvtargcnrumigneprobaturefplenduerir,turpius fideslorica?comparatur,& quare,p.6.c.659.a
a?ittia)iumvocesoblcuriaerisvilitatefordebunt,p.i.co. fidesdiciturpes,&quare,p.6.c.44y.b
541. b.c fidcsnonfuicinChriftOjfeacIaiavifioabinftanticonceptio
-Msnonanteappaiuirg£tiumEcclcfia?quamChriftusmy nisYp.tf.C.i} Jt.c
Icrium lncainationisfuaeimplcuit.quadocorporalitcr in fidesformataperdile&ioncrnillafolaeft qua? vere iuftificat
.i hommcs viuensciboacpotuvfuscft,&cp.2.c.2 97.c mentemformaliter,p.i.c.2o0.c
Mspopulorum ncn in fapicntia vcrbi copofiti , fed diuina» fideslibcrat rationcm &inttlledum quafi fratrem,& fubftan
ipcationismuneieprouen!t,p.5.c.757.c tiamfratriscum virtutib.purgatianimiacaptiuitate vicio
.tsiola valet,nongenus,ideooperispotiusquam gcncris rum.Ibid.intcrl.
Jaruatcmqua;rerenionemur3p.5.c733.a . fideseftimbermatutinus,perfectioopcrumimber ferotinus
-*scftlux3& iufidelitas tenebra?,& quarc,part.6. columna ^.4^.1923.3
■57-a-D fides line opcrib.fimilis eft verbo fine intellcctu, p. 6. colum.
«saugeturduplicirerextenfiue&intenfiue,p.5.c.926.f 1280. f
Jps eadem cmnib.quamuis diuerfa merir,a & vitae qualitas, fidesinformis nOn fufficit ad fa!utem,p. 6.c.46.f
.4.^1384.^ n6fufficitfidcj,nifibonisopcrib.fumctur,p.4.c.24i.a.InterI.
«eadem in nouo & veteriTeftamento,fed differenter, p. pcr fdcm veuitur ad bona opeia.fNoca extmplum3p.4. colu.
.c-494.f& 533.cltemp.3.ci863.a i43o.d.e
ss antiquorum & fides in noua legc quomodo diffcrenter qui quarit Dcum in Fidc,incipit viuere opcribus iuftitia? , p.
lJi!tprobata,p.6.c.939.a.b.c 4.cbi.i8o8.d '
Kspriorumnoneratintegra,quianondumfueratin Chri Fides3iiKiicium,&mifericordiaquidimportant,nam iniftis
rpletadiipcnlatiocarnis,p.2.ci5.c tribusintclligunturomniaqutefunt multum neceffariaad
lcutab Abrahamderiuatacft-ad liaac, itaablfaae, ad falutcm,p. 5^01.384.1
?.cob,&confequenteradduodccimprorheras,& vlterius F.dcs 'fpts&charitasfunt virrutesCatholica?3qu£danturno
domncsridcles,p.2.cio83.b bisad ctaiarngehdtfrb riosDto. Alia vcrodonafuntqua?-
ficsPatriarcharummultifoimiterofiend;tur3p. 6.^.919.9 20. damdiJpoficiuncs nobisdatac,vtreddaiuurbenemobiles
;*i2i.pcrrotum. afpiriru fancto,& ficordinanturad virtutestheologicas,
■sChriftianoru& Sarracencrucontianomodo inchoar^ vtad fines,p.6.coI.3i6.e
pnt,&pei diuerfarumconditionupcifonas-p.6.C3 27.c Fidesnon efthabcnda,nccinducendain pcrfonarumacce-
jlfs Caihol.ca fiuc doctrina Euangelica m quator cxcellit, ptioncm, ncc indcbitam caufam attendedo, fed conditio-
>.6.1bui. ncs obfcruaridebenr,p.6.col.i275.ci276.f
iftianaprcdicatacftviuentebcatoPetro no folum fides Catholica durabitvfquead diem iudicij fiueadfinem
ialia,fed ctiam iiiGaliia3&S.SauiniaiiUsvnusdefeptua- mundiinaliquibusfaltem ,fi non omnibus, verumeftta- |
itaconuertitciuitatemSenonenfcm ad Cluiftum, &c men,quod maior parsabeadifcedet,p.6.coI.67o.f
f 4-01941. a.Itemp. 5.^394.! Item U.2.C.1241.C. fjdcsmulierisChanana^icfuitmagnacx verbo&facro,quia
lolicainmoditoicmporcpcr tocumorbcmvulga- nonfuitrerardataa feruorepetendi,&cpartcqumta,co-
atft. Ei hoi fignincaturpcr parabolamfermeuabfcoditi lumna268.f
acciifarina:,&c.p.5.c.24o.f fidesctiamhoflisfcruandacft,&quarc,p.4.col.i 207.0. b
KsCaih a pixuicatacftpei •omniaclimata"roiinditcm- fidcs <i rara cftiuter tharorumnomina& confangiuniratis-
j»oreAp ;iioioium,& quomododcc!aratur3p.j.co!.393.c. aftettum,quanromasi^nadulatoribus,p.,rt.col.io;8.c
[94-f Iti m p ?.c.56r.a.b.c fdcseft vokuuat's,non netcffitatis, & fecundumleges fpon-
■isCatholicainirabiiitercrcuitcxperfequutionc tyranno faliacofcniu cotrahenriu f crioporter,p.i.c.286.a.IntciI.
aturn fuit in filiis Iiraci qui quanto ma^is op- fidei veritatem qui rcliquunr h^rencoru fequcntcs errorem ,
amur,tantomagismuIcjplicabantur,p.4.columna &aliosfccum perucrrcutes,fignificaturpeiToram quide
i-.f religiofo patre ad pcrfidiam dcclinauir3p,2.col.i 2 u,a
n 4
Gloila: OrcJin.& Nicolai de Ly ra.
dcijpfeuerantiapofJt multitudotribulationu p.yc 1045.C
Fidci ratioconliltitin bonis fpctan Jis ck inuilibilib. & non
in hac vita vilis,p.6. 0.939.3. b.c
FidcifundamentafiueinJioacioiiisfeimoeft fextuplexquc?
nofcerehabctad hdcmconucrceudus,p.6.c. 849.3
fidci d o£rina quxdam habcc,qua? lunr omnib.communia, q
omnestencnturcredcrccxphcitc,AIiaad quxnontcnen-
turomncsexp[icitc,&c.p.6.c.8j9.c.Iccmp.3.C47.b
Fidei myfteria & fubcilia vtiunVfi.it omnib.indiffercntcr pro
ponenda,argaitur pro & contra,cum rcfponfione,&cp.6.
c.847.0848.1
Fidei focii funcchiritas & fpcs,qux fuis vicib. quafi fepara*
tiinoccultainfpiiacioncvicioiasinfundunt nienccs,p.i.c.
20j.a.lnrcrl.
fi ici confefiio ore pcrcinet ad prarcprum affirmatiuum quod
obligac femper,fcd nonad fcmpcr,p.y.c8a5.c
FidJconL-ffioquandoeftadturbationcmhominum , &ad
nullamvrilitatemeft omiccenda,&cp.5. 0.1274.8
Fidci laus & merces quae fir,p.6.:.i 3 5«a b
Fidei prxjnium c(t viuerea"rcrnum,p.4.c.2054.b. Interl.
Fidci lux cx imentto dirigit omnes virtures,(icut oculus mem
braadopcrandumdingit,p,5.ci37.a.b
Fidci noftra tcftimonium magnu eft-g» pcrcruce Chrifti pote
ftates.dxmonumfueiuntvaldcdebilicate, p.4.cii44.f
Fidci vericas in praefcnti liberata fcruTtutccufpf &in futuro
aieruitutc niifcriar,p.5.c.6i2.d
fidei erhcacia in hoc con(i(tir,cj> dat pcrfeSa libcrrato Ibid.c
Fidei formate. crfectus eft oratio ( que cft clcuatio mcntis in
Dcu)&ieiunium,pcrquodreficnacurcaio,p. 5.0.296^
Fidci iufticia qux eft,p.6.c. 1 34-a
Fidciduofundamencaprincipalioraludaei cxtimant valdc
decogatona diuioas cxccllcntia?,p.4.c.539-a.b.c
Fidci propna caufa & fufficirns eft illud quod inrerius mouet
adaftenfum,quodeftdonumDei-Ibid.p.6.c.i39.c
Fidei commcndatio per mulca qua? facit,p.6.c.594.e
Fidei articuli funt duodecim,lica aliqui diftinguant quatuor
decim-& quidam diuiniratem,quidam conccrnunt huma
nitatem,&cp.6.c. 1 678. f
Fideitranquillaquies per nidinomcnexprimitur,p.3. colu.
.297^
Fidcm ecclcfiafticam & docCtrina vcritatis turbates per Cho
re(igni(icatur,p.i.ci278 e.f
perFidem,habesinIcfumducem, factibitubasducliles cx
fcripturis fan«5tis,cane in pfalinis5&c& rucnt niuri in te fi-
cut in Ierico.p.2c.9i.a. b
Fidcmomncs profitcmurctfi non omnes fecundum prece-
pta ambulemus,p.4.c.40.d
Fidem Donuniceincainationis& paflioniscuanteomniain
corde noftro collocamus & audirorib.tradimus primo alta
re aedificamuSjEc de hoc figura,p. 2.c 1 284^
Eidcm Dominiquicunquepromcrctur,nuIlismaculis carna
lis naciuicacisoffufcarur,p.i.c.363.a.b
Fidcm ficurDeusinnoualegeperpaupercs&impotcnresvo
luit inducere per orbem pari ratione voluit cj m antiqua le
ge per Moyfcn qui Modica? rcputationis cratdierct libcra
tio populi & eius cdu&io,p. 1 .c, 503.b.c.& c.5 1 2.e.f
pcrfidemhomoiivcriorSpintuDciartrahic & inde viui:-fi-
cut cx lioc acre fpiriruin ducimus,quem ad os lecluciuus,
p.4.c.ic2o.d.c
Fidciv. Chudiamplecli.duoalliciunt valde^p^.c.S^.a.b
Fidcm qui non fcruat homo malus,per quem (ignificatur , p.
2.ci5o6.f
Fidcm habueront ctiam patres vetcris Teftamenti ,fed aliter
quani patres noui Tcftamcnti,p.6.c.488.c.f Item p. 4. co.
i^S^.a.b
Fidcm Theologicam vt habcamus duo requiruntur,p.6. col.
139-c
Fidcmconiugiiconfcruarcvolens,non concubinam querit,
p.i.c.2 52.a"lnterl.
Fidcm non valcrc iine operib.oftenditur ex quatuor rationi*
bus,p.6.ci2<>8-d
per fi Jcm charicarc formatam ordinatur homo ad Dc um ii
trib.p.6.cij3o.f
fidempofTehabere, ficut poffe haberecharitatem natura c!
h ominum fed habere charitarcm gratia eft,p-6.c.679.a
Fidem retrahentia & infirmanriafuntquaruor,p.5.c.863.c
fidemediatorisfcmpei fic neceflaria ad falutcm, non tamc
vniformitcr,omni tcmpore,& omnib.populis.Vide,p.6.<
lios.oVidectiam in Crederc.
cx fide Centurionis gemis concluditur vocatio gentium ad
dem,& reprobatio Iudaeorum p.5.01 58. f. 1 59 c
fiducialircrin vianoitrainccdimus cum Deigtatia c6fi(i,pr
fectum in bona noftra conucrlacione fufcipimus, p.3. cc.
i6i6.e.f
Figura alicuius rei poceft accipi vel confidcrari criplicitcr P'
momoJo& vteftrcstantum.Aliomodo,vt cftfigura taji
tu.Tertio moJo vt eft rcs & figura fimul,p.6.c.849.f & cclj
15/o.fIccmp 2.C.553.C
figura vr aliquid fir,qui J rcquiratur,p.6.c.840.f 1 57o.f. Itei
p.4.c.i6ji.b.& aJ longum dcdaratur.c
Figura rex impius non poteft eenere illius qui totius picta
cxemplum eft, p-4.c 1 i6i.a.b
Figura vel (itius circa rabernacula ca (iroi u crat in figura q
drata^nedifpofitiolociimpcdiretjp.i.ciiS^.d
Figura Antichrifti notatur pcr Anciochum Epiphancm fci
luftrem duplici de caufa,p.4.cl 65 i.b
Figurarenonpoteftabquid quod r.ilul tfr,p.2.c. 1857.C
figura Icptefuit facrificara Jomino pcr obfcruationc virg
tatisviucndoinoiacionib.&iciuniisac piis operib. & t
nonfuitfacrificaca Dominopcrmorrcm corporalem,ll
potiusperciuilcm& fpiritua!cnij&c.p.2.c.2 33.0
FiliaArcnifynagogi!aborabatincxircu)is,p. 5. c.) 36. c.&<
I58.f
Filia?mea?malovirumquiegeat pccunia quam pecuniac
cgeat viroSic dixitThemiftoclcs.p. 3.0.2014^
Filia?Ierufalemrationcfragiliratisdicuntui impcrfeda?,,
rationedeuotionis pcrfictar-p.^.c. 1 8 5 8 . f
Filiam fi quis vcndidcrir,&cfi fpreueric eam,&c.Iftaclauf
aliter&alirercxponitur ab Hcbrans & cxpodiionibusl
ftris»p.i.c.688.d.& 0170. a.b
Filiatio adoptiua Dei eft quaedam fimilitudo filiationis n
ralis diuiua»,p.6.c.ii3.c
filiacionisnomenfrequentervtiturfcripruravcie.Tefta
quare,p.3.ci73o.f
Filiationis propria? diita? , eft cj ibi fir proct fius viucntis, a
uente fecundu rationem fimilitudinis in identitare nati
falute fpecifica,vcl in propinqr.ogcncrc;p.5.cioi7.c.K
filiationishumana? (ignum cft imiracio odci u,ita ctiam fij u
filiationis diuin? cft diIcclio,p.5.ct 1 66.t
filiationem ab gterno fine filiu in diuinis eftc probatur effii
ci argumento ex neceflicate litcre Hebra ice,p.? . 0.962. 1
filius in diuinis eft dc fubftantia patris,& accipit idcm
patre & cft aliqualiter fimilis modus loquedi ficut comH
citur aliqui Impcrator vcl rcx creari &cp-3 .c 1 97 8.f
filius Dci inquantum Deus,& inquacum homo viuit projl
patrcm,fcd alitcr,& declaratur,p.5.cii32.f
fihus Dci fecundnm diuinitatcm habet eandcm naturanl
patrcfecudumhumanitatcmanimaefta Dco immedR
pcr crcationem,& coipus formatum fpn ituffanCti vir p
& propter hoc habcbat plcnum dominium,icpaiar.do; ■«
mamabipfo.& rcucniendoip!um,p.5.cii6o.f
filius Dei fecundum quod Dcus ptccedu mudum, vt ca
fcctum,ncccftpais vniuer(i,fccund,um humanitatcm :w
proptcr virtutcm formatiuam eodcm modo du ^ ndui I
Quantnm autcm sd animam & corpus,bene eft pars
uerfi,&cp.5.Ibid.
filius Dcicftprimum principiumomniumrcrum,&pcr(p'
fcquensvcritasprima&infallibilis.Ibid.
filius naturalis eft C hi ifcVios adopciui,lllc gcnirus, nos
ti,illcabfterno,nos intcmporc,p.3.cii2o.d.e ,
filii
Ind
;i;s Dci quaratione principium & verbu dicatur,p.i.c 2.e.f
ihs Dci quomodo habeat eandem fcientiam cum parte,& o
cretur cadem operarionc cum patrc,& quomodo fit in fi-
o pater & filius in pacre. Ibid.
njsDcifecundumquod Deus,n6poteftfeparariapatre,fe-
undum veroquod homo,poteft (eparari de potcntia abfo
ira:feidepotentiaordinacanaturaaffumpranunquamdi
littc.Ibid.
ilis Dci lnquatum Deus.vult & facit idem quod pater, quia
prum eft vna voluntas & opcratiojinquantum vero homo
usvoluntas&opcracioregulancurabfquealiquaobliqua
i loneareguladuun.ie voluncacis,p.j.cii(54.c
ilis Deificutdicicurfapientiapatris,ita etiam eiusgIoria,p.
j,6348-f . r
jIisDciquarenon|i!icomirfusfuiipoft homintscafum,p.6.
i49t,c
eifignificaturperlucifcrumftellam,p.3.c36i.c
icus es tu,nunquarn inuenitur in facris lcnpturis Deum
jicui creaturae in lingulari dixifle,&c.p.3.c.4-j-9-c & C.451.C
■kdicitur minor patrc,vt dicit Arrius haereticus , tanquam
bracreacuia.&cfedexcludichocChriftus tanquam fal-
lmpcrcriadicta^p.j.ci io6.f
ilis Dci eft clanhcatus a pacrc in paffione tripliciter,p.5T.coI.
)t'i homo efftcirur per fpirirum adoptionis,per (pintum
Tuitutisin Dci timore,fitDciferuus,p.4.c.2i78.c
ilisindiuinisfcriptunsfcmpei m bonam partcm accipitur
umcro fingularijfed in plurali in malam,&cp-4.c.267.c
milleeftdoni Dci,qui'auditDcumrccte, difcendo legem
ijus&mandatiseiusobediendo,p.2.ciin.c
mfapiens ficuteftgloriapatris,icaetiam maliciafilij , dat
mtiiniateriamlugcndi^p.^,c.457.c.It6p.i.ci4oi.b.c
• inobedicns pacn fcu marri aut contumax^quomodo fe«
M,ndum legcm punicndus cft.p. i .c. 1 583. c
»fi(tuItusfic,n6cftdignushiTedicatcpatris,p. 3^.1763.3
prout in bonis paternis fuccedit,tripliciter poteft dici,p.
c-49.a.b.c
an & quando tenetur parenrib.fubuenire fiue fuerit reli
ofus,fiuenon,p.5.c.262.f
bonusdebctefle multum follicitusde vltima voluntate
irenruimpledajexemploIofephPatriarchx.p. i.c.372.f
fapiens laerificat patrcm,& quare,p.3 .c. 1 95 2.f
familias vel fihus adulcus potcft inuitus paretib. ad facer
)rium,proraoueri velmatnmoniumcontrahere,velreli-
onemintrare.Scdquomodoabfoluituraprxccpto diui-
) de honore parentum,p. 5 .c.2 6 2 .f. Item p. 1 .C13 99«b.c
►in co foluin parenti non debct obedire cura pacer praeci
juliquid contra Dominum Dcum,p.4.c.82 2.e
^Bt aequalis parrj,p. 4.0.^78.0
«proptei vxoremrelinquatparentes,quantum adcogita
I onem,nonquantumaddilectionem,p.i.c85.c
«iiimilias non potcft aliquid vouere vel implcre de reb.pa
Bsfui,p.i.ci399.b.c
|p&filiafrequcnccrponunturinfcriptura,non adfcxum,
jdad dilcret:oncinanimarumdi(cerncdu,p.i.c 1290. e.f
»ii recipiens bcnediitioncm a pacrc prius debet ci oblequiu
;aeitarc & ci fcruire in mcnfa,&cp. 1 .c.449.d
jbdiuinisjintcriecapiocelfiofiue eternagcncratio,ciufq;
\U pa;rispcifonalisdiftin&io,eorumfubftancialisindiftin-
'io,corum cocterna duratio,eorumq:indiuifa opcratio de
aratur,p.5.c.io;)-.cf
idhipcrfonamin jiuinisproprie rcferuntnr ha*c nomina,
lcndorfigura,(icut,&imago;p.6.c.796.d
iuDcicxcckntiatangiturin quatuor.Ibid.
Fil Dcicumdicitur.VidenteshhiDeirmultipliciter exponi-
. )r,p.i.c.i37.c.i38.f.&ci47.c
filiDci dicuncur faccrdotcs & miniftti qui inrcr filios Ifracl
mtfpccialitcrele&iadcultumDei,p.3.c.6i9.c
nlimoiidiuctur,qua;idonulloiurefucccdunt parentib.p.i.
■uti.t
ex.
filii a patrib.in difciplina & correptione Domini erudiendi cu
fumma diligcntia,p.2.c.3 33.C
filii Ade fi fuiffenc ab eo piogeniti in ftatu illo,non fuiffcnt na
ti fic perfe.ft.iin corporeficut ipfc,nccin condkiomb.animg
tamc fuiffent nati in rcctitudine nacurali pcr quam nulia 1 c,j
belliofuiffet in virib.ifcnfitiuis ad rationcj&cp.3. C.1791.C
&c.i9ii.b.c
fifii prophetaruqui&qualcsfuerut.Videin Prophetarufilii.
filiosduoshabetprincepsSaccrdotuf.Chriltus.EtTunt duo
populicredentium,exIudaeis.f.& Getib.p.4.c.2 374.d.e
filiiEcclefiaequorumaliquifuntboni,aliqui mali vfqucadfi-
ne mundi fignificantur pcr habitatorcs Ceilae,quos tamc p-
latus bonus dcbctconiolan,&cp.2.c.47o.f
filiifpiritualcsfuntomnia opcrabona,fcd mtcrhos primoge
nita fidcs,p. Lc.j49.cf
filiiHclidormiffcdicunturcummulierib.&quare,p.2.colum.
333-c
filii parcntib.fcnib.debent miniftcrium rcueretiae & prouifio-
nis neccflariaefi indigeant,p.2.ci5i8.e.f.Itemp.6. colum.
457-a
filii naturaliter fuperuiuunt parentib.& non e conuerfo, p. 6.
.c-457-a
filium in diuinis notificat Ioannes in principio Euangelii fui\
quoad cffe,& quoad operari,p.5.c 102 5. c
filium fubieclum tibi errare cofpicis,diligcnter 'caftiga. Quod
fi caftigari rcnueritdta cautc crga lllu age,ne qd in tuis ver-
bis vcloperib.vnde amplius pcccet,ini cniat,p.3.ci678.b.c
filiorum Heli tria fcelera fcriptura recenfet piopter quae vocat
eos filios Beliad.p.2.c.3 3 i.a
filiosnutrireinignecupiditatis& lafciuiaein praefenti vitaq
tranfitus eft,filios fuos per ignem transf me,p.2.C938.f
filios dcbent hominesgencrare fpemfuam, & rclinqucre filii
fpes eorumfunt,p.3.ci47o.f
filios Ifrael quare Dominus cduxir per talem viam, vbi pate-
rcntur tot defc&us cibi & potus.Et aflignatur duplcx caufa
P.1.C.835.C
filios qui male nutrit,vel exemplo perdit,reus eft corum perdi
tionis,p.3.c.2i8i.b.c
filios fuos vtl filias in carnalibus dcliciis & lafciuiis aur cupidi
tatib.nutrientts indecentcr,faciunt eos flipu!am,ad inccn-
dium gchennae praeparatam,p.i.ci 564.^
Fimbrias hiacy ncinas f acere iubctur filii 1 fi acl in quatuor an-
gulis pallioium.vtquomodoincorpoiib.circuncifiofignu
tft Iudaicae gcnt is,ita & vcflis aliquam habebat difrerentia
p.i-Ci272.f Itcmp.5.0976 c
fimus cum fit immundus,gerentcm non pclluit,p. i.c 634. e.f
fingi dicitur proprie quod de terra fbrma:ur,& quia paupcrcs
-idola argcntea vcl aurea habcre npn porcrant,figuli coece-
runiidolaterrcafaccrc,p.3.t.i953.b.c
finis duplicitcr dicirur.f.c6fumen$,& c6fumas,p.3-C457.c
fini.smulcipliciterdicitur,p.6.c.683.a
finis vlrimus hominis non confiltit m adeptionc cuiufcunque
bonifinitijfcdfoluminadcptioncboniinfinitiquodcftio
lus Dcus & confiftit in vifionc Dci pcreflcntiam,piout ra-
mcn includicfiuicionem,p.i.c58.c.^
finis noftcr quis alius eft nifi perucnire ad rcgnu cuius non cft
finis,p.6.c833.b
quicquidFiniturparumeft,fedquihocl6gumputat,dca:tcr.
nisnoncogitat,p.3.c-95.b.c
finis virtucunimoraliumnon poflunteflediuitiae ccmpoialcs
mundanihonores,& qnarc,p.3.ci638.c
finis cuiuslibccfcicntix clidup!cx,f.intrinfccus & cxtrinfccus
p.5.c/.ab
fimsoranoimm in Ecclefiacft,cumdiciturperdominum, vtj
ahquid (imile,& hoc ^pucnit quia anronomaficc ipie Chri-
ftus dicir ur finis noftcr,& omnes per cius merna laiuamur
p.j.cioSi.c
finis icluircftionis non crit in hoc quod viuat vita corporah
virtuofa,vt Iudapi & Saraccni fingunr,itdin dara Dci vifio
nc&ftuition:,p.6.c2 24.d.e
Finis
GioiLc Oi dui.& Nicoiai de Lyra.
Finfc fxculonim vcniiTc tn hominesintdiigitur, fccuodnfp te
pusooui & vcraisTciiamemi,p.6.c.276.
fitm.imentum ncta proptcr ftationem,fed propter firmiratem
& tritrarifgrcffibllcin terminum fuperioi um, & inferiorum
aqujrumappcllarumcftm.x.c.n.b.&co.i^.f
Firmamcutum fecuda dic faaum eft in medio aquarum,& in-
tcr cxlum cnftalinum & matcriamdemetoruiu>p.i.c.j9.b
c.&col.i4.f
Firnumcntumquaruor animalium,& fcdcsin throno fuper
Hrmamcntumquidhgnar, p.4Col.io8j.a b
Firmamcnti motus non deprchedi:ur ad apparcntiam fenfus
f cd folum ratione aigukur cx motu ftcHai um,p.i .columna
22.J.C
fiftula qux & cafia,arbor aromarica,fed parua. Vidc in Cafia.
FlagdlumquoroodofecirChriftusdcfunicuIisin expulfione
vcndcntium & cmetitium,cu non vcndcbantur ibi funiculi
fcd folum illa qua? dcbcbant in tcmplo oflfciri>p.j.c.io6j,x
Flagellaquorundaminhacvitainchoant,& in artcrnum per-
manchunt,non tamen iudicar Dcus bis iri idipfum, vnu eft
cnim Flagellum quod rcporalitcr incipu,in xcernis fuppli»
ciisconiummatiir,p.i.c i6j7-a
Flagella vnde patcretur,non habcbat vnicus ille de patris fub
ltanria natustad hoc autcm came indutus eft,vt fine flagcllo
non cifct,p.6.c.9-;.?.b
Fllagella omnia quidam putabat caufaliter venirc ioxra natu-
ram e!ementorum,& non exculpapercufu\p.3.c82.e
Flagdia a Dco mifta in Icrufalem,& in Iudeam habcntur fub
meraphora.p.3.c.i 179.cn 8o.d.c
Flageltationcs & pcrcuffioucs aliquando fiunt per bonos An-
gcIos,aliquandopcrmalOs,p.i.c.J95.b.c
FJagcllantisiudiciumeonatur cuadetc,quic6a'a flagellafe-
mctipfum dcfcndcre nititur,p.3.c.3& i.b
Fiagrum cftfummitas virgularum ad inuicemligatarum.qua?
faciuntftrepicumpercuciendo,& pruritumpcr calcfaitio-
nismotum.Sedtaurcacftflagellumdetauri corio factum,
p 4.C.2429.C
Flauu inferni quomodo intelligatur,finus Abrahae : & huiuf-
inodi,vixamanfuetis,acontcntiofis nunquam inuenitur,
p.i.c.69.a.b
Tlamma qua? hic vrit illuminat,in inferno qua» vrit & obfcu-
rat,p.3.c.ij8.d.e
Flareeft ftatum facere,ftatum faccreeft animam facere, p.i.c.
6g. a
Fleftcre Deum vult precibus homo pro venia , & ipfe homo
non fic&itur peccanti in fc,p. 3.0169 z.c.f.
ricxi genua mea zabulo,fi non ftcrero firmus cotra aftutias e-
ius.-fiexi genua mea ira?,fi non conftaccr ftctcro contra iia
&C.p.2.Cl62.f
Tlerelicct pro defun<ftis,fed qualirer & qr!o,p.6.c 653. b & c.
6j4.f.Itemp. i.c.i5^9.b.c.&ci696.e.f
Flere pcccata non valet qui manct cumcircumitu mundi,cu
djemoniis.cum defiderijs carnalibus, p. J.C.629.C
tlere non incipic ma'a fua,nifi quis recordctur Sion nifi legem
Dci & lcripturarum montcs afpiciat,p.i .c 1 340-e.fi
Flcnt mnltifietu babylonioqui&gaudccgaudio Babylonio
P.3.C.1497.C
Tlentfanctimagisculpam quamcrumnam,p.4.c.997.b
Flcntquidamprimoneducanturadiupplicium,dehmc flerc
incipiuntquod differuntura regno,obtinent irriguum infc
rius&fuperius,p.2.cio8.d.e
Flctus duo in (: habct triftitiam animi,& lachrymarum refolu
tionem,p.jc.ioo.f.& 889 & 246.1
Flctus vndc&aq joccnfetur.Ibid.
Fletus an & quomodo in daemonibus & damnati..Ibid.
Flctns an &quomodopoft refurre-5tionera,p.j.col.i6o.f.& c.
889.& 246.1
Flctus Iacob fupcr confobrinam fuam,f.Rachelem,quarc fuit
&an ipfaflcucrit,p.i.c.337.b.c
Fletuum multa funtgencra,p-4.c.62 3.b
Flumina magna prxrer flucntia terras^pe cun&a terrx nafce
tia cx crefccntcinundr.ntia abforbenr , & fterilitatem ct
fant,vtpatctciicaRhenum Albcam,p ici 529.3. ijro,
Flumina aqux viuar fient in eo,&c.& non dixi Icfu, ju.tci
nec fons>& quarc,p. 1 .c. 1 3 2 1 a
Flumma quatuor Paradifi gentib.per quas fluur notiffima 1 1
duob.vctuftas mutauit nomina,duo antiqua noanna fci 1
ucrunt.Ibid.
Flumina quatuor Paradifi in aquis valdc abundant,&]r
hec quatuor flumina incclligitur fecuda Chrifti do&riiK 1
quatuor Euangcliis dcfcripta,p.3.c.2099.c
Fluminum qux de Parrfdifo exire fcruntur,coftat in noftra r
ra notos effc fontes,&cp. 1 .c.7 1 .a.b
Fcmella non poterar iuimolari in facrificio Pafchali,& qua
in aliquibus hoftiis pacificis & pro peccato bcnc immol.
turfemclla?,p.i.c.586.f.& c.6o4.f.&c.6o6.f
fcemina,vota nulla quae abftinentias caufa vouit, reddat $
virpcrmittar,p.i.ci4oi.b.c
femine formari dicuntur in vtero octogcfimo die:eundcm
merumadimplpetioncmpurificationiscarum qua? fec
fufcipiunt,pra?cipitMoyfes,p.i.cioii.b.c
Filii Ifraelfeparatiabvxorib.alicnigenarum, infignum v
pe.iitentia?,iciunauerunt induti faccis,& capitibus pul*
a!perfis,& orantcs confitcbantur peccata fua facto, ver
& figno,quatcr indie,& quatcr in no&e,p.2.cii47.c
Filii Ifiacl quandiu confidetia habucrut in Domino bene
cis,fed qii diffidebant de Dco,& de eius auxilio,humai
requirentcs,fuit eis male,vt in multispatct,p.3.cx 5 6^
filii Ifiaelde Aegyprocdudtifuntinmultisfignis& mira
busdiuinisj&inmagnamulcitudinejitaquod erantfe:
ta millia ab fquc m ulieribus & paruulis,p. 4.C.8 1 3 .c
filii Ifrael excuntesde Argyptonumerati a viginti annis
pra mortuifunt indefcrtopromaiorip.4.C787.c.
Item,p.i.ci262-f
filii Ifrael ftarim poft legem datamadorauerunt vitulum
ftatiiem,& temporibus iad:cum & rcgum coluerunt it
P4.C.1719.C
filii traducuntur per ignem> qua: traduclio poteft duplicit
telligi,p.4.ci230.c
filii Ifrael quomodo funt,fine rege,fine facrificio,finc alta
neSacerdotib.p.4.c.i723«a.b.c
filii Simonis tenuerunt prineipatum,& faccrdotium vfqi
Herodem Afcolonitam,cuius,temporenatuseft Chri
p.4.c.2 377.a.b
filii Ifrael fucrunt perfecuti ab Antiocho duplici intenti
velproptcr duplicem caufam,p.4-2 j3-c.
fihi Ifratladmiratifuntdeaudacia Aminadab mare rul
intrantis,p.j.c.32.f
filii Ifrael ex prophctia Iofephfirmiter credebant liberj
affli&ione Aegyptiperaliquemdcpopulofuocu Dei
torio,& ideo parantes Moyfi ex hac fide fcruauerunt
contra rcgis ediCtum-.quare & quomodo,p.6.c-92 9.C
filii Iofie quia peflimi,fuerant difperii,& dictilapides pr
obdurationem in malo feddicuturlapidesfaneiuatu;
proccfleruntdelofiapatrcfancTiiifimo^p.^.cioj.c
filiiloramrcgisludavfqueadquartam gencrationem <1
excludunturin Chrifti gcneracione,p. 5. c.3 2. f.33.c
filii Ifracl quandiu fcruauerunc Dei mandaca,fucrat in c
&profpcritate,quandoaucemdeclinauerunra Dciol
tiafueruntdatiingladium,famem &capciuitatem,p.
578.f.& col.2i3.Icem,p.3.c.is j.d.Iiem.p.2.c.i62 9.c
filii lfracl non acceperunc noua veftimcnta , icd lauerui
tcratemporedationiskgis.Etfavtum fuit adcomen
Dci miracu!um,per quod ab exitu dc Acgypto vfqi
grciTum tcrra? promiffionis vcftimcta eorum non iii
ta ncc vctuftate confumpta,p 1.C.6J9.C& ci64i.a.b
filii Aaron in oblationibus miniftrabat ei,non iicut oflei
fupera!tarc,fedficutofiierenri miniftrantcs,p. i.c.951
filii Ifrael 4o.annis fuerunt vagi perdefcrtum,&iucruni
ludjincludendotamcnannumquitranficrat ab egre
Acgypto vfque admiflionem exploratoi cmjp.Lc.98
Ind
| lii Ifracl anno fecundo egreflionis de Aegypto menfe fecu
dodecimodiemefis,rcceflerutcI moceSinai,&29.dieme
fis rertii venerut in Cadcs barne,vt dicic Ra.Sa.p.2.c 99 .c
jii Ifrael quadraginta annis fuerut in deferco antequam tra
fiercnt lordancrn&pugnarentcontra Iericho,p.2.Ibid.
fii Ifrael fepte tribulationes pafli funt pro peccatis fuis a qui
bus p? nitecia duiti liberati funt per fepcern iudices fibi fuc
|cedcntcs,p.2.c.ii2.f
fiiduovelpueriPhenennaevocati funt pueri Annae non<j>
eficnc eius filii,fed quia eius orationib.erat vita eis conccf
fa,p.2.cpj.c
fii Ifrael propter arca? abfentiam crcdebant fe fuperatos f uif
fe,& pcr confequens per eius praefentiam credebant fupe-
rare,p.2.c.j43.c
f.i Dauid regnaucrunt vfquc ad captiuitatem Babylonicam
&poftreuerfionemde Babylone,Zorobabel(qui dcfcedit
de Dauid)habuit ducatum fuper populum,& alii cofeque
tcrdetribu Dauid vfq;ad Herodem alienigenam fub quo
natus eft Chriftus fecundum carnem cuius regnum manet
infa?culum,&infi'culumfa?culi,p.2.c.655.a
fiiIirael,diCti,fuinriliiDei,taquamabeofpeciaUter eledti
&dilecti,p.j.c.6i8.c.d
liilfrael quamdiu fteteruntin cultu vnius Dei,poflederunt
pacificc rerram promiflionis collatam fibi & quando decli»
naueiucadidololatriam,fueruntabaliisimpugnati, ciedti
& nrpecaptiiiari,p.i.c.2 09.c.&c.io6o.d.cltemp. j.col.
i_?j9.c.Itemp.2.ci9o.f
Ei Ifrael per quoc tcmoora & annos poflcdcrunt tcrram pro
Jmifliouis,p.i.c.2iod
Si Iacob qtiomododolovclcautelainterfeceruntSichimi-
itas,p.i.c.36j.c
ii Ifraei quoc annisin Aegyptofucrunt,variaefunt opinio
nes.p. 1.C.597.C
ii Ilracl non admittebantur ad cfum carnium,id eft,agni,ni
lieflenrcircuncifi.Ibid.
■ Ifrael nontranficrunt perterram Philiflhinorum, ncha-
«ercntcum eisbcllum,p.i.c.6o7.c
■ Ifraelproptcrdefenfionehabueruncarmaab Aegyptiis
Aer accomodarionecotrapradonesfieisoccurreret.Ibid.
11 Ifraelan&quoex eadcpartequaingrefli funt mare ru-
■_Jprumegrcdiebantui,p.i.c6i7.c& 6i8.d
llfracl vidcruntmortuos Acgyptiosfupcrlitus maris op»
joiirum,& hoc ad confolationcm corum ne timcrenc eos
k cxtero.& vc habcrcnt arma eorum ad defendendum fe
irraholtesinfurgcntes, p.i.t.6i8.d
[fiaclcum vcueruntin Elim,vhierant duodccim fonrcs,
iuxra duodccim trib.& quiadefeceiut fructus& victualia,
vixcrunt triginra dicb.non comcdcndo ad famriratem fed
I famcm tempcrandum,p.i.c63 i.b
(frael quarc dcdit Dominus carncs in vcfpcre & panes
mmanefequcmi,cummagisconuenicnscflct fien modo
ntrario,p.i.c.53j.c
fracl in cicfcno Sin.vfqjad rnontcro Sinai, & ct pofteafe
ccrunt aliquas manfioncs,qua? magis leriosc cxpnmuntur
in Numcrorum libro quam in Exodo,quia folu lllae nomi-
n;n u. mquib.fa&umeft aiiquid notabilc,p.i.C537.c
^i Heli timore Dominierantdeftitutip.2.c.33i.a
li ncfciebant in diuinam & veras minifteriilcges,p.2.c.
niHelipriuscurabantmenfamfuam quammenfam Domi
ni,p.2.c.33i.b
ni naturalcs qui funt,& vndefic dicunrur,p.6.c.27.b.c
hicarnalcscontrahuntquandam maculam& feditatcmex
rr.odo fua- gcnciationis,non fic autc filii fpiritualc, kd ma
gis nobil;:atcm, p.j.cio^o.f
fnaliqiiandoiuftepiopatrib.puriiunturpjnatepoiali^quia
hliif unt qucdam res patrum,,p.4.ci045.c&ci 209.0 Ite
>c.2o8;.c
fy parcnrum malorum frcquenter funt imirators patcmorfi
icelcium,eotj> funtinccrcosnutriti,& faCitaparentuhabet
ex.
in maiori authoritatc,&ficfrequenterpuniunturpropeis-
cato parentcm occafionaliter tamen pro peccatis propti c
fimpliciter,p.4.ci 209.C
filii in fcriptura dicuntur iftius vel illius,ante pro meritorum
excellencia,autdeteriorationc,vteiusdicanturefie filiicu
ius fuerunt imitatores,p.2.ci045.c
filii paruulii plerumque a dernonib.aripiuntur, & hoc ideo vt
caro filii ex patris p?na mulctetur,p. i.c.86i.b.c
fiilii non ideo puniuntur,quia patres eorum peccauerunt,fe4
quia cis fimiles quodam haercditario malo Deum oderuat
P4.c.i209.b.c
filii vtrum pro peccatis parentum fint o ccidendi aue punien»
di,&econuerfo,p.i.c.i6u.f.&c.i6i3.a
filii an & quando,& quando non patrum iniquitates portant
Vide in vifitare,& iniquitatib.
filii funt quafi arma paretu ad eoru defenfione.p^.c 1452. f
f?mine;quarefequebanturChriftu& Apoftolos,p.6.c.266.c
Feminarum in concepru ha?c eft uatura, vt qualem confpexe
rint fiuementc coceperint in cxrremo voluptatis ceftu quo
concipiunt,fobolcmtalemprocrecnr,&dehocexperime-
ta,p.i.c.344.f
FjminisnonprohibeturfecudumHebraicam veritate,quirt
nubant quibufcunque voluerinr de gencrc Ifraelitico, nifi
tantufejm'nis,qua?hereditatemhabent,f. illis quo habent
fratres,&iftistantumpra?cipiturg)alicnide cognatioflcpa
tris fui nubanc,p. 1 .c 1 45 1 .c
Fgtninis non coccdicur facerdotum,nec doihina in Ecclcfii
ne induantur vefte viiili,p.i.ci586.f
Efipinas viris fubditas & penc famulas,lex voluit efle vxores
p.i.ci59o.f
ouMus fanciorum nifi raro F?minas genuifle narratur,pa- 3.C.
!76o.fItemp.i.c.i288.f
Fcminalia quae ad opcriendam corporis velcarnis turpitudi-
nem fiunt illam caftimomx porcionem quae a copula con-
iug.ili cohibet,propriedefignant,p. i.c.798.f
Feminalib.lineis ideofcmina vcl fcmora velantur , quia cau-
fas huius rci,quo de paruulo femine & fcdiflimis initiis tan
tavelhominumveldiucrfarerupulchritudonafcatur no-
bis efle obuolutas,& humanis oculis no patere, neceflario
confitcndumeft,p.i.c.i043.c
Feminalib.lineisvfqueadg.'iiuvercdacelantur,quorum fu-
periorpars fub vmbilico vehcmenteraftringicui,p.!.C973
b.& c-974-f
Fa?tninalib.egononveftio,nccimponoalicui ncceflitatem,q,
vulccflcfacerdos.ipfcfe veftiac.Haec Hiciro«ymi:s,p. i.c.
Femineu genusduplomuldtatur,habet.n.toli Adc* maledi-
Ciionc & additur ei,I n dolore paries filios tuos , p.i.cion.b
Femoralium vfumquisinucnit,p,i.ci70.f.hcm par. i-colu.
. 677.C
Femoris nudatio fequiturebrietaccm,ficut libido fatictatem,
p.i.ci^^.a
Foemine ornantur vt aliis placeant quae infacie non in cordc
gloriantur,p.4.c.62.a
Feneratiori qui obligatusfueritvinditur prctioquotidiano,
p.4.c.42 3.a
Fenum & olus cito deficantur,& quare,p.3.c.682.f
Ffrium nafcendohabet virorem,crefcendo dccorem, deindc
florcm,tadem ardore folis ficcatum redigitur in puluerem
p>4.c.3 3.a.b
F^dus cum mortc percutcre eft mala audadtcr pcrpctrare , p.
4.c.r6o.d
F?nusnihi!praetervoluptatemcarnisadfcrt,p.4.c.792.e
Fccusconceptitlicunuir vicium contrahci c feminis, vt lepro
' fi clephantici fi ex feminc mchftruate. naircancur,&cp.4.c.
Fctus ante dicm octauum nad funt nimis molks & imperfe-
cti & ideo antc octauum dicm non dcbc baur offerri domi
no, ficut ncc animalia impcrfcctaptoptcrdcfectumali-
cuiusmembri,p,i.c.i6o.f
Fftus
GlolTa; Qrdin.& Nicolai de Ly ra.
f^tiis cum matrc immolari prohibitG ecat Iudcjs,p.i.cii99. b
fo?cusvernusmeliorcft,p.i.c343.b
ioliorum fluxus eft fignum mortiricationis arboru , fcd viror
& permanentia eorum eft fignura euidens vit£ ipforum.p.
fomes elt eflicies qui bonam rem vcrtit in malum,p.<5.c.9 j.b
fomes rccte Iex dicitur,quia legitime fadtum cft > vt qui .non
obediuit fuo fuperiori,ei non feruiat fuum inferius, id cft>
caro,p.6.c.97.c
fomes nafce.is ex hominc,ipfum ad corruptionem peccati in
ducit,iicuttincanafciturexvcftc,&eamcorrodit,p.3.col.
•7j.a.b
fomesqui eft in nobis(qui languor eft natura?)commouct illi
cita de(ideria,& ita nOn (ioe peccato,p.3.c 1 3 2 y.a.b
fomes peccati dicitur rex confufionis,& quare,p.2.c;o.f
fomes dicitur tortis in grcflus in domum,&c.p.5 .cy 1 8.f
fomitis impulfus & daemonis frequenter iimul concurrrut in
tempore,p. 3.C.1 803 .c
fomitis reprCflio eft nobis poflibiIis,& quomodo,p.6.c 84^
fomitem cxcitat daemon,& co vtitur tanqua inftrumcnto, vt
deiiciathominemavirtute.Ibid.p.3.352.f
fomite peccati exterminato a*i iudicium venies fecurus, p. 2.
ci644,f
fons Siloc a frontc montis Sion oritur,& in mcridie fluif non
iugib.aquis,fcdinccrtishorisdiebufq;ebuIlir.&per terra,
rum concaua,& duriflimi faxi antra magno fonitu ycnit ;
quovnonecperpetuo vtiturciuicasIerufalem,p.2.colum.
fontcs qui tactu immundorum non polluebantur do&orum
mences fignificanc,p.i.cio62.d
fontes in terra promiflionis dicuntur fignati,acfi effent figilla
ti propter limpiditatem,ne ab aliqua turbetur,p. 3. colum.
i8jo.f
fontes dicuntur aqua? exiftcntes in origine riui,fluetes ab ori
gine,p.i.ci5i2.f
forina in hqmine(Adam f.)no eft edudta de femine per gene
rationem,(ed magis a Deo per creacionem,per quam tran
fcendit naturam corporale,& fic capax eft Dei per cogni-
tionem & amorem,p.i . c.62.f
jformacorrumpiturdupliciter.Vno modoper corruptionera
fubiedti. Alio modo per fuum conti arium,p.3.ci 91 2 .e.f
forma cuiuslibet fcientiar eft dup!ex,f.forma tractandi & for-
ma trattatus,p.j.c7.a.b
forma profeflioqis fjliorum Ifrael fub iuramcnto fuit duplex.
Primo cum praefentib.Secundo cum futuris,cuius profef;
fionisfuitcau(atriplex,p.i.ci638.f
formaequjefuntin pqtentiamaterineeducuturadactum per
motum cxli , quae materia pro maiori parte eft terra , nam
cQrporamixta(untaDominodetcrra,'p.2.ci499.c
formaciq rerum quomodo fasfta eft,& diftinctio earudem du
plici cxpoiitioneenotatur,p.6.ct366.f
formatiq mulieris de lattre hominis dormientis fuit figura,<£
Ecelefia effet formanda in iuturum de latere Chrifti dor-
mientisincruce,p.2.ci5o.c
formidofumitarma,cumnihilfpeifupereft,p.2.ci42o.f
formidolofus& timidusquomododirferunt,p.2,c.202.d
iornaxlinguacinerat,aurupurgat,&(ic tnbulationcs hngna
vitibrumaurum virtutum^pj.cjoo.e.f
fornicari prohibel Dominus manifcfte viros & fceminas,&c
quado& meretrices e(fe,& ad cas prohibetaccedcte, qua
rum publice vcnalis eft turpitudo,p. i.c 1 3 j^.a.b
fornicacio an & vbi prohibita lit in decalogo, par>i.columna,
663.C
fornicatio quatuor rationib.probatur illicita & prohibita, p.
6.c 240. r
fornicatio vtrum mexhiae nomineteneatur,p.i.c.673.b.c
fornicatio omnis vtrum m$chia dici poflit, in fcripturis ( ait
Auguftinus)non mihi occuritloquutionis exemplum,p.i.
C.663.C
fcrnicacio omnis fi no m^ chia dici potcft,vbi fit m decalogo
prohibitafornicatio, vtruminueniri poflit(inquit Auguf
nus)ignoro,p. 1.C.663.C
fornicario vocatur omnis concupifcentia mala qua anima 1
liitafupenorilege,infcriorum voluprate turpi naturarui
quafi tnercede prqftituta corrumpitur, p. 3 .c 1 949. b.c
tornicatio vnde pullulat?Printo concupifcentia dcciptt, inc
ingluuics,poftremq captiuat impictas,cuius merces exoli
turfqrnicatio,p.i.c.i37i.c
fornicatioduplex eft,corporalis,f.& fpiritualis,p.4.columr
ii9q.cf
fornicatio eftidololatria,& quaelibet noxia fupcrftitio,p.6.
249-a
fornicatiq non eft tantu ftupri,fcd generalirer qux a legc D
aberrare facit,p. j.c r 1 4-d
fornicatio quancum (it deteftabilis,oftenditur per hoc, y al
peccata mticiunt folam arnmam,ifta autcm animam &cJ
pus,p.6.c.24i.c
fornicatio corporis execrabilis eft, fed execrabilior genen
fornicatioinquaomne genuspeccaticontinetur,cum,'
anima quam Dcum (ibi in fide dcfpondit corrumpitur,
i.c.i369.a.i37o.d
fornicatio aduerfus nos milirat,(ed (i habucrimus arma A '
ftolijluxuria? tela nqn nocebunt nobis.Si hacc arma proi
mus,diabololocumdamus,p.i.c.i370.d.
fornicatio quar fub E-.iangclio fitmulco maiorisopprob
quamquxfublegefornicatur,p.2.c.36.d
fornicatioin facra(cnpturavocaturidololatria,perquam ;
nima feparatur a Dco,p.j.c,i i66.cltem parte 2.colurr
iji6.f
fornicationiscarnalisopereanimaplusficobftri(fta& obr
xiacarnali concupilcenti^ quam cartcris viciis,& iic ecirl
pcrcorpusgcrantuf,p.6.c.24i.c
fornicationis peflimum genus eft quo anima recedit a Dco i
fornicatur cum idolis,vel diuini dogaiatis yeritate rtliq [
&c.p.2.ci949.a.
fqrnicationisbreuisvoluptasj&perpetua p?na fornicator
Si.n.ieiunus diurnnm folum cfjugtc cfurte, & nihilomir
poftmodumefuricquicoeftopanelaturatusal^fccffcri
(icqui intrat ad fcortum,ad horam cjuidem cuaporar li
dinemfed poftpaululumardcntiorrcdu,p.3.c.i62 9
fornicationis caufa,& pro nullo alio coniugati dirimuntu
quare.p.6,c.24t.a
fornicationem fugere mpnemur : quia non aliter poteft
lius vinci, tum alijs vicijs poteft expe«5tan conflidus , p
col.24i.b.c.Icem,p.3.col.t62 3.b.c
a fornicatione fi vis effe tutus , efto a muliere corpore &
tatione dilcretus: prope ignem inaduftus non et is.-fcrn
(is,aliquando ramen diifolueris^. 1 .col.i 369. a.b
fornicationeinformis eft,in animo,inactu,inamorete
rum m cultu idolorum,p.6.ci479C
fornicatione & idololatria plus gaudec demones^qua de q
cunque alio peccato,& quarc,p.i .cio63.b.c
fornicatorcorporahs&fpiritualistjuinon canticum la
fedPfalmumirrifionis intcrinimicosChriiticxcicac,
ficaturper Zambri,p.i.c,43 i.c
fornicari^cleticorum benericiatoru qucc volunt delicate
triri & preciose ornari de bonis ecclk-iiaoper quas fif '
cantur,& deearump£nap.4.c.i859.c
forfitan,quandoque non eft nota dubii,fed libertatis arbi
p.^.cuij.c
fqrtalicium (iuecapitoliumciuualisBabyIonia?fuitin t
a filiis Noe a?dificata,p.4.c.is 5 3.C
fortis eft qui vincit iram & alios motus animi,pa. 5. colu
789 e.f
fortis e(t contra omnia qui fe vincir,p.3.c.68.c.f
non omnis fortis fapicns,(ed e conuerfo,quia &(i corpor
bilis cft (i aflit fapientia,omnia,forcis aduedarii ccit.au
vincit,p.3.ci707.b
fortiflimi viri deexercicu Damd tresfuerunt,& nominan r,
&cp.2.c.6j8.f.& C.6J9.C
foi
Ind
ex.
I-rriiim & doclorum eftapcrtaptficare,exefflplis taftruefe, Fratres Chrifti quidicuntur,p.?.c.49.a.b.c& 105 3.a.b. ijo*
inhVmoruiii&infipiennumdifcere,&fubditosefie,p.i.co e.8i r.c.Ifem,p.6.976.c.Irem,p.i.col.i 96.6
lumna2:?2.e.f " Fratfesfimplices& illiteratipcr iumenta,& illi proprerdefe-
j,rtitudoqua?pliis poceft,finemoderamine rationis, in pra?* -ftum fcientie non fuht ad praedicandum apri , p. 1.01481.3
ceps ruitj p-3.col.i6.d Fracresminores ideo vocati funt,vt maiores fieri non pra?fu-
frtitudovirtu3tresgrandushabet,p.j.c.335id mac.&ad Ecc!efiafticasdignitates(aitbeatus Francifcus)
Frrirudoduplex,politica,fcilicet&infufa,p.6.col. 391.6 nuIlarenusafcenderepermmatis,p.2.C93i.a
FrtitudoJaliaeftbonorum,aliamalorum,p.j.col.94.f Fratrespaupcres compulfifunrexponere fidelibus fuas va-
Frcicudocorporishumanivfqueadannumtriccfimumpef* riasneceflirates,&cciamvafiafuflragia quae fiunt probe-
ficitur,& incipit delitari poft quinquagefimum annu, &ce> nefa<5torib.fuis.& per hoc plurimi conccperunt propofitfl
p.i.col.233»c benefaciendieis p.r.c.807.c
Frtitudoqu^eft virtus,defignaturper arietem triumanno- Fratres compulfifuntrefugeread fummtim pontificem, qui
rurrt,&quare,p.l.col.2ii.a.b confiderans vtilitatem Ecclefitjdepredicationib.& confi-
frtitudo in quo magis vigeat,perfcrutatur d tribus iuuenib. Iiis f rarrum prouenienrem,ded ir fratrikpotcftatem pre_di-
quicuftodiebantregc Dariura-quorum vnusdixit, forte candi&audicndiconfefliones,&cp.i.col.347.c '
vinu.Aliusdixirifortioreftrex.Tertiusdixif.fortioressut FratresIofephdicenres,meritoha?cpatimur,confeffifuntdi-
Tiulieres,fedfuperomnia vincitveritas, p.2.col.i424.f uinamiuftiriam,p.i.c.4i j.c
frtitudo regni Iud$ multum debilitata eft tempore regis A- fratres Ieconi^- nominatur cum eo in genealogia Chrifti , qui
cIiaz,p.4-col.i68.f limileseifueruntincaptiuitatejp.j.c^o.f
FrcicudinidoputaturquaternariusnumerusinpIuribus,p»i. fratrum peccataaliquandofuntgrauiora pcrfecutione inimi
bol-it i j-b.c corum,&protalib,noniubemurorarc,p.j.c n8.e.f
Frtune bona furtt^excelientia» mundiales,quantum ad fuper fratcrna chariras dicirur quid optimum,& e conuerfo odium
aos,diuittetcmporalesquantumad cupidos& auaros,de!i fiaternumdiciturcrimcpeffimum,quodfuitintcr Iofeph
cixcarnales quantum ad gulofos & luxuriofos,pa.4.837.c & eius fratres.p.i.c.382.c
Frtuna: bona qu^ rcpuranda funt vt ftercora, & excaecanc o- fraternitas fan&a iuxta modum dileclionis quo fibiin hac vi-
ciilos fapient um,tigniiicaturper hirundinem , que, eft auis ta copulacur, fupernorum quoqtie ciuium focietati 111 praj
linc indevolatilis,p.2.col.iyo6.f fcntiafuicreaiorisconiungctur,p.2.c.69i.c
Irtune dea» Aegyptiorum,in fine anni parabant mefam om fraus & dolus propne funt mendacia verbis vel fa&is, ordina
libus cfcis rcfertam,» poculis mulfa mixtis, vel quiafceli- ta ad malum fincm.Medacin aurem & fictiones Gabaoni-
<:cannumpra?buerit,vclquiafuturumfoBlicem prarbitura tarumliceteffent malaadfe, tamenordinabaturabeisad
Ipt p.4.col.j2b.d bonum finem,fa'licjt ad eorum falutemcorporalem & fpi
Ktunemcnfamparantqui Ecclcfiamdeferunr,tradentesfe ritualem:& fic fVaus & dolus poffunt alicui patronicari,p.
Ibirituscrroris veliinmundis,&do&rinisda?monioru , & 2.col.69.c7o.d.e.f
. jfihil ad Deum pertinere credentcs,fed ftellarum curfu uel fraudem qui facic in veriratis do<5trina,deterior eft quam qui
|[arietatefortunaeomniagubernari,p.4.Ibid. facitfraudeminrepoflei!a,p. 3 co!»39i.b
ftfafecundumHebraeosaliquandoaccipitur proprofundi frauspcrpriuatamdiIe£"iioncmnafcitur.p.4.c873.b.c
late.aliquando pro eleuatione furfum.ficut in Latino hoc fiaus in opere Dei trib.modis comictitur,quia aut tacita cor-
iomenalcitudo,p.4.col.243i.c dishumanigraria, aucfauorisaura,autrcs quadibet exte-
Fidtiotabularumpraeceptorum Dci per Moyfen,fuit fignu riordcfidera.Ibi.
:uacuationis legalium in aducntu Chrifti,p. i .col.83 2.f ffaudem in Dei operc committit,qui fc inordinate diligens ,
Figilitas humana non poteft bene fuftinere fublimttate Dei per hoc quod redte agit,ad remunerationis tranfitoria? bo
kdchocexempla,p.i.c.337.d.Ircm,p.4.coI.i638.f nafeftinat,p.4.Ibi.
igilitas humana moftratur per moleftias animalium & ver fraudulcntus quilibct q.Ui in nccefTitatc pofTrus humiliat fc co
Ihisim illatas,cam plagantium,vt eft cyniphes, qu$ lenico- ram illis qui poffunccum iuuare,fed cum inua!uerit,eis ma
i irattu c6terirtir,cnim hacc & alia minuta func hominefor» lefacit quantum poteftdignificaturpcr antiochum , p.4,c.
|Jiora,vndegloriaturterra&cinis.p.4.c.i92 2.t 2364^
Bncia Hebraice,dic"ta Seraphat,quando & per quera fidem fremitus confurgit ex indignationcp.y.col. 1 2 6g.c
Chriitiar.anifui'ccpit,&pra?fertimSenonenfisciuitas,qu^ fremitusChnftiprocedcbatexindignationereiuscontrad:a *
tunc erac mctropolis intotaFrancia. &cp.4.c.i9i6.f. Vi- bolum,pcr Cuius fnggcftionem mors incrauitin muau. Ibi»
ie& in Sauinianus. frigiturtantumbonusqiiantumamat,p.3.ci io^.a.b
BuusFrancifcusan*imilaturgranofynapis,'p.2.col.8j4.e frigitur infanguincfuu.Sicdicitur vulgaritcrdehomine di-
Itemaffimilaturarmigero,p.2.co.368.f.&c.867.c.dicitur miffioinafflictione.p.^.col.iS^v.c
M"ex,& quarc.VideetiaminFratrcsminorvs. frigusdiciturpigttim,eoquodpigrosfac!t.p.t.c.266.b.Inter.
iquattiormodisdicunturindiuinisfcripturis,p.6.col. fnxoriumfanciorumiunt peccataproximorum, paite4»col»
473. b.& c.979.b.Itcm,p.4«Col.i944.f 202. d
Ficrcs Hcbra:i vocant marcs propinquosgcnere,fiue consa fronsfcdeseft vcrecimdia:,& ibi figiturcrux in Chrifri fidcli-
guinitate germana ex parte patrumconiunctos,p.6.C473 • bus & quare,p. j.col. 1 17 2.d,Item.p.6,Vide in Crux in fro
o.& col.$22.e te crcdcntium.
Furcs ti ibus modis dicutur in facra fcriptura.Natura, vr Ia- fruclificans & crefcens in fide non p oteft cxterminare Cana
:ob & Efau,& cognatione,vt Abraham & Loth: gentc, ii- natum ftmcn peffimum maledictum mobilcincertum. Nu
put omncs Iudaei,p.i»col.59j.b quatn cnim tentationum motus ccffantab eo.fcd (i tu vcrc
Furcs noftros cum in tutelam noftram fufccperimus,no op- fruclifkas in Dco,&fi non potes eum eiiccre,fcito quia ntj
r>rimamiisperpotetiam,neciniufteferuiturisimpo)imus potueruntfiliiEphremcxpellere Chanancos. p.2.c.n i.c
»leftiam,p.4.c.8i7.b fru(itificatioaliacftbonaaliamala,quiaaibor bona fiudus
Furcs faIfi,orationis iiiae vd adtionis Deohoftias, nna cum bonos facit,& mala malos,p.2.cn 4-e.f
vcrisCatholicisgcftu:ntofferre,vtverifidclcscrcditi,per fruciusplerumqueinarborcmultiplicaruspioptereftum ni-
vi^timam communionis veros Catholicos corrumpcre miumdeficcatur&perit,fcdtahs ieftus reperanturpci de-
poflint,p.2.c. i^6o.d.e fcenfumroris.Etfimilitcrfjucrtis bonorum operum aliqn
FuresdicunturChriftus&omnesfanfti&quomodo.pa.i. dcficcatur&perdittirproptciaduentumelationis-.p.j.col.
col.2j-.c.f 379-C
o
prirric n
ora t:
Glof lx OrcIiQtfiHfJicoIai de Lyra.
. quod afoleactingumurl:LKriqs,p.4.ci 365.^1.,. .;.., . vj.WM&^mW&i^i&ffi" ^Y^'dot
-Fhtfhts cxccffiiios vellecKtrahcrc de ter.ra cootingK dupjicj- & veriras.VeiCrat nomcn Dci Tt-tra£i aratuj£tc
£.rla.Vna|modt)qua«cjonimisx-ontinuccolitur,&nonper .X1iub, jiffitliJlrft^^^l^^ff^M-
mttmw ■quiclcumAJk» quandofubnahuur mciccs dcbj- gor ccirauir.p.a.c.n^.clrem.pd tfggfct & co!;7 #;j :
Fruau!>arborispulchcrfim»,Juntp9niaciRoa;quiffunr..val Fulgpr^rwap^
-sv dc.pukhravp.t.coi.i 1 1 1 .c mjsmn*. tcs ;lll"s in ^VWSiTOfi»^*'
^uctusfpinraabnctidicimturad^mAicudincmfruausma- ^duityprqpto/iu.p^
fJi:;armifo*qua,r^hQru.^ ^^^^^Iffl^fMra^lMl
. gAumvitfaftcrensfruaus,p^,coJ^^^ *. diFaculrarc cxtiM| pnutntu^.col ^c. ,
i^ucJm-ilu©dccim»fpiricui fignificaftt»fi,pM,4«wtacW^«- *SHl^n$r$faWtti}TO^ B^ •
-i)ndes.lnaordancbe^oJ^ft,r^^i.t;l>v.,n>i.ni.nijl,>? , tur.ficurcxdunonbifiiiljcifausiCbi coplolis hieduis ii s
^i^tjsffaritusahtcffhaben» ^f^W^Mik^^Mnn^my i^BnioujiiiSoLu
triapa ^niamip.6.col.i68>-.c,x68p.f g fonw. . . aEHtyj^i^MfiWW^ ».
-iI^iabrib6niQpcriseius(q^rOih4Mclminuspeccaun}&cras j^ $.99.c ;( cA«ibtuurjT.x->iila.Tpii-iu'i- ,
quigrauiuscccidit,nondcbctcflc#^,6Ql.7:3fC4tWif-6. FriTO£*fo}^?afe _ .
iuo cdt6d4>ttiaoIwn9g nj ,0 W^yjinunon ymo^I Kr?i«ft -£ «** «tffi^WiJ^SKft^if^n^ns.pauIatim Ic hu
Fruausbonorutopperum.cfrbeat«udO),^ coJligKurmftmi- , nrs fubtrahit aIpc«ibu$,p.3.coI. 13^*0
imijftiwip4)flhancv«aminrc«fpdm prasfcnii ^(jdaflwv&Jo afe8toWqW^to*uteH^^;^ v^"ombd" F°r
- co!Iiigtt«r.inlfncsp>ioj9«q->(fiiittnn/liili.. inudquodhabctfirmitatcm&itabilitatcmcxlc..
irftrbdo} tccreni quXj&metimus^nonfonti comparentur, fedjci r)(, Jfiirp^pric^ ^gsftjjjfci ijlud quqdadlmct
ri^iKMinai&jqUjircR^^pI^tf^-b iirrdan>c»toiam.plp^aap,^c^l^i8.f
Frudumahducabimuscoruqu*.hicfacimusjp.t.cj;i24.d.e :KFundaniei)taridti^gJ57lcflicctnoua:duopiincipali
~iFriichdurii:cft:a»ternis:ytcndum vero terrenistf.^GtfjiMl .0 5/cdJu^¥j,cxtimautj^^}dc derogacona diuih* tx
•Fru^.ditatcmhofpitaJitatcm&honcftatemdocemurhabere, rJw^M^Mti^Ssmhq r. ^'Jil^H
vt temperant^firmi^inviclu & veftitu, honefti moribus , Funcius ucl agcr poteft U.citc.crni in qtio cft Ecdefia, tj«, ;
jc rti tp^S (Cic^aiib.^. b h ^ •/.) , frN. ^6^,j^^1^q*,n.naanp . . /iirJ^B
HFruitiQbear^.dicJturpropriadeIcaatio,quafid.cahola^atio ^^i^^e^^A^^ ^MiQrViP ?pcp,vfq; ad t &JJM5 quo alrt^i
bfc ^main beatiiaOatur vberibusdiuinajconfolationi^, p.a.col. 6 .^f^Mria^gg^gftM^jrfjgon dic.itur, ncc cfl fcp:uj ura J
i.|l:1y^ix oq w »n ideovtvideturrioneftportiocanonicapeifoluehda,, 1.
.qfemeri^in,defidcratnUr^sdunlicjrationc,Vnaeft 3l?^9i(s*M*fl/j.MT.)labmfe
docftnimiuscalor,adunturfrume>umin campO p;c?fces, ^F^^u^^cpncUfW-fcneftraligand
iup*Mirnapcrnum'e5temperaturcalor.Alia,quia,pcrnubcs ' . F>ominicc,inrcrocuIosEccicheiugiterpingcr.uuv
fundunturaqnosadterrchumeaationem^&ftumcntihu- ., ri.e t bjdU.q.hcnwdua;. 1
triti<inem,p^yeftl34^0i»jn<' •^£'ri?qnq?U£7} ibElftH^
^fotunentasiixteirffn&orum^ 3d&^#u¥«TOJs^e^ fcy#OTnt exP16-
-Dixtas^cuceritcapitaliun^criminum nondifrumpkur&quare,n.2.c.2i.b
r dcsinopiafermonisdVhciat,&c. . b ioh fiil^etfi&^fe^
, Frimidnti^atoorfl&rj^ ■I^SMiilJ.HMtt
< ,Fnoft'rahi(m&qooxic«ti?«^ j^^^jfif^cfi^ni: <J cw^^%fi(PJe^ri?.V^cnc' [
Fugiat.minifter Chrifti licut Chhftus.f ugi^&giat^fqu^fpiri , quaRafl $e^!^
tualKerquicrSlc»i!,-durri)peralios -firma efc Ecdefiae falu.^. 1:Fucum focii iuut: cjui de i,ll^ijMpi^nt muiius , c
kt^b^^i.cniobaUsW ••'.'!;••. .. ,Ml, „r>>imispaiipci-umcongri?gantduii;ias,p.4.c.:
. .JFu^it{Ghtjttu$:qut refugiumcft aiiorum & virtus : fugicndo Furanshoruincni moi tc mpriaturt&.huiu.s rati.o, p
mftruit'fLios,p.5:.'c.64.f • ,,0... •■ FuriafacipHQioiocm.mulcaagerc.&pati, qujcalias rionof.
FugerewodmilibKwmfit.rVaftoriEccleficinperfequjiio^ tn^bfa&I^SBWbd^
^uiw,pro&coj-Kra'dimjcfponfione,p.f.col.ii9)'b^.9l. ?[FTUri;anatuiia)hQiiUuisdcQi>unar,& quafibeuiaScrufa ,'
.-•■! tip^.cvIceaHp^.col.SJ^^.e.&col.io^d.f.ioS^.e.co.x^j?. exhoefcquiturquod^liqMiiunvcisdclcAabili;!
, c.Itcmip.4.coli7-7}6idie itl liaqucancenoncrantproptertfahlmigiauoncm
riiFugurein perfcqunrionisferuorelicctfit licitu,tfi perfeaius P-4-col..ii47-c-Knxl.onMgiu«iimin&2u
cftrerrianere,nifiincaufi,vtpotequando perfequutioeft ■>■ Furioh&daMnoni^pQl^cmy^e^jj^on piooioucn;
• pcriouahsi& quando cxfugaapparetmaiusbonum Eccle Ecclefia Dcr,p.5.c.j3i.e; piissiift abiV
li^propterquod ficqlongatio ad tepus,& non timore mor Furiofos videmus diu fub d^iu.p n^ora^^rudis fuftcritar $
, tis,p.6.c.i337.c Itcm,p.5.col.'t795'C etiairividctur,quodfintbchiebcftkiumctiam ferbi d
« • F«|cre lios dicicur,quandoidquod rcminifei volumus. non & cum talibus amicitiamc^ncrahunr, p.q.col.iy :
bil noccurritvquarid<auiqubdvolumus>memona no tcnemus, Furo Domini cjuantum ad .clcAprum anim.a.s in icdcm
r P.3.C0I.1884.C ,',.... noftriaducntupertranfiitquiaeas ab i.nfcrrii claufti'*
FugimafioautcIadoCTntcosAp^ftoliquifcadfuppliciami- I Paradifigaudiarcdux:r,p 3.col.68.e
nus ftnaunt idoneos y quibustutius cftlaterc quamfedi- , Furorc Dci illorumnobis oilenditur mcriu.m qui pati u
■ fcriminiopponcrc,p.5r.c-t>36.d • p.6.coI.23o.d 70?.Io>«i o.:*r
b> FugkntcSprudencecafiEculojvbi non pouuntrefiftcrc diabo, qFurtum non cft ex fc,fed cx cpmpararionc pcccati rnai *
R tcntationib.vtintrauftrofaluentur.adiuii bonorum co- adultcri non grandit clfc 'culpxpcrfibcturjp.^.c.tfj J
Wt- filiis & orationibus,,fignificantur pcr ftigicntcs Iudaeos uir Furtum fiir. aliquo cafu ab fqiic pcccato comitti poflcc *
tutcmregisAntiochi,p.i|^oL2383.a.b>itcm,p.2.c.i99.c menticndumuideturprofaluceubincmokcditur,^ cc
r
Fugicntiumfa»culumfuntfcxduiratumrefugia,adfimilitudi. . io67.b
ncm fexciuitatumfugitiuarum in vetcrikg<*,'& qua? illa: . Furtura non faciens.Pcrhoc pra?ccptum , y.t dicit Ra-' !•*
funt,p.i.col.i j7o»f ,, telligiturprohibitumfurtumhoministanuHn>pr^<
•. Fuguiui nonvaduntvniti,fedmagisdifpcEfi>&.quilibet ab- j,^, ponuurpccnamortis,proaIiisaut furrisnon >mp<
iconditfeubipoteft,p.3.c.i2ii.c za :periamdftis,fcdreftitutionemin duplum •* ^-.pj^ <
0 Fur
i
Ind
ex.
fiturum cocingcns dopliciter cognofcitur a Deo.Vno modo Gallina magnum habet affe&um in filios,vt eorum infirmita-
routintuitusdiuina? cognitionis fcrtur fuper prajfentiam teaffccta infirmetur,p.5.col.i74.e.f.386.d.Itemclarius,p.
ip(ius,licctfuturam.A!iomodofecundum ordinem caulae 3.coI.2yo.e.&col.ii48.f
adeftectu fcilicer proutrontingensfucurumeftincaufa va Gallushorisdeterminatisinnot5tecantar,& illam intelligetia
riali conrin°ente,'&c.p.i.col.i 5:65.0 habetexintelle&udiuino , ficut horologiacertishonsfo-
F.rti particioatio fic nouem modis,& cnumerantur,par.3.col. nat ad hoc difpofita pcr intcllectum hominis, p.j.col.^z.f
,,5,5 Ganxesf]uus(quemPhyfonfacrafcripturacommemorat)e-
Fftum in die natalis fui nemo fan&orum inuenitur egifle, pa. xiens de paradifo pergit ad indiaz regioncs,p. 1. col.7 i.a
4.C0I.72 8.d Gannire quid eft,p.4.coI. 1 5 3.C
F cuea per prophetas quare prcdixerit Deus,p.4.c.40 j.d Garazim mons eft rcdemptorum feu abfcifTio habitationis co
Jtura non quafi tutura fed iam fa&a defcribit Ifaias,p.4.col. rum.p.i .col. 1527^
joy.b ' Garrulitasquodadmifir,filcntiumdcleat,&[fimilitercotrariis
fturamulrafuntfecunduminferiuscaufas, fed in prarfcien- curanturcontraria.p.i.col.ngi.b.c
tiaDei non funt.Futuraenimfenectus eftin iuuencfed fu- Gaudentpcruerfi fimilium focictate,p.i.c.26o.b.Inrerl.
turanoneftfiantemorituruseft,p.3.coLi8y.c Gaudendi]m,nontantumadoblationemmumcrr.um,quantfi
Frurorum omnium in Ecclefia figuram difcipuli gerebar,pa. adhonoris condemnationem timendum fi abutimur, pa^»
3.C0I.105J.C . C0I.1444.C
G Gaudere in prefentis vita» no&e a claritate retributionis a?ter
n£,cft ante lucem furgere,p.i.col.io73.b.c
*1%£? ABAONITAEfinxerut feverbis&fa&is veniffedc Gaudiumproprieeftdelectatioappetitusintellediuiabintra
terraionginqua,quaeefletextraterminos terre, pro- inbonoadepto^velinpraefenti/edquadorefultatin fignis
|p£ miffa?filijsIfrael,vt'ficpoflentcum eis aliquodfce- exterioribus,tuncdiciturexultatio,&cp.2Col.3 2o.f
'dus racere,per quod mortem euaderent,& in terra maneret Gaudium Angelcrum de correptione & conuerfione peccato
p-2.col.67 .c.& C0I.69.C ru affimilat gaudio de dedicatione dom" Dei, p.2. c.13 1 i.c
(abaonitae non erant de filijs Ifrael,& quare referuabatur in- Gaudium diumi eloquij in contemplatione duplicatur , f. de
tereosjhoc autemfuitduplicidecaufa,p.2.c642.e.f obtentu victoria?,& deprarde magnitudincp-j.col.i^oy.c
Cibaonit.iiummendacia&ficiiones,liceteflcntmaladefe,ta GaudiumChriftihominisconfiftitinconiunctioneaddeita-
menordinabanturabeisadbonumfinem,fedad eorumfa cem &quibusmodis,p.5.col.i384.f
lucem corporalem & fpiritualem,&cp.2.c.7o.f. Vide etiam Gaudium in fpiricufanctooritur,dum fratci na pace & in folis
in Fraus&dolus. pacificiseft,p<6.col.i76.e
Gbaomtas mulcos interfecitSaulcum regnaret,zelo quafi p Gaudium Santtorum & intcntio eorum eft, vt a fame futura
filijslfrael&luda,q.uoderatcontra iuramentumquodob virtutumoperibusfibicaueant,&epukntur & exultentin
ligabantnonfolumlofue&principeslfrael|illis temporis, \ confpe<5tuDei,p.2.col.i j?i.a
u. fed etiam pofteros eoi um:& quo zelo eos percuffit,p.2.col. Gaudium facic fibi de pcena,qui per fancta dcfideria pro Do-
642.6. f rniniamorefecaftigat,p.3.col.i28.e
Gius lrnperarortemporePhilonisintatumelatus,qu6dper Gaudij perfeftioeft paxj&hocquanrum ad duo.Primo quan
Orbemmifitftatuamfua,vtillaadorareturvcDeus& fimili cumadquietem ab exccrioribus conturbationib. fecundo
, ter in Iuda?a fecit,quam foli Iudaei adorare renuerunt,pa.6. quantum ad fedationcm defiderii interioris, p.6. 00.465. c
col. i5io.f.Itcmp.3.col.i954.f Gaudij nonefttanti excelfarenuiflejquanti mceroris decx-
Cms licet ipfe mifcric in exilium Herodem & Pilatum,hoc ta celfis cecidifle^p.^.col. 1 444.C
mcn non fuit proprer Chriftum,fed pro alijs caufistotaliter G3za Metropolis eft ciuitas Phi!iftinotLmi,qui nunc PalcH ini .
defperatis,vc refert Iofephus:&ipfefuitRom?turpiter in- Vocantur,&cftinextremjtateterrePhi]iftinorU vcrfiis Ae>
cerfe&us propter fuas malicias,& vxor eius gladio confofla gyptum,p.4.col.859.c.irem p. 2.001*3 5 i.a
& filiaeius vnica parieti allifa,p.6.colu.i5io.f. Vidcetiam Gazophylacium vnde dicitur,& typice quid fignificat,p.5.co. .
in Caius. 1 1 58.C item p.j.col. 1388.!
Cilaadaliquandoaccipitur nominevnius terre^aliquandojp Gebal raons eftfruftiatu&fcubolorumipfum,par.i.columna
nominevniusciuitatisinillaterra, f.in dimidia tribu Ma- 1527^
naffe vltralordanem, &a!iquandopronomine vnius ho- gCbertus vt fc-rtur perfacrificiumquod fecit diaboIo,afcendit
rainis,p.2.col.2 24.f.Eft etiam monticulus infummitate mo ad archieprcatum Rcmenfem,poftea ad Rauennenfcm , &
risLibani & fic ad modum capitis ibidem fe habet in quo poft ad ftatum Papalem,vnde fa&us cft talis verfus,&cpa.
moiKeLabanfugiencemIacobconfecutuseft,p.4.co.734. 4.C0I.2573.C
c.& 1743.C gedeon& Phuanonfueruntfratreseiufdemmatris,pa.2.col.
<aiaadlocus,p.4.coI.733.b 219.C.& coK223-b.c
(iLithiaquajpriusGallogrxciadi&aeftinGrajciaa Gallicis gedeonquarcrenuicdominarifuperfihoslfrael , parre2.col.
acquifita fub Brennio duce,p.6.col.35i.c& C0I.465.C Item 2 1 5.C
p.4.c.2395.c.itemp.2.col.ioo9.c gcdeoneratdetribuManafle,&idcoiftideEphraim fuciunc
dlbanum,3ecp.3.col.209.f.item,p.i.col.825.b.c indignatidehocquodgcdeon porfet de vidoria praeipfiS
dlgala quomodo interpretatur,& quid fignificat, parte 4.C0 g]oriari,p.2.col. 207. c
lumna 1730.C& columnai868.d.e. Item.parce 2. columna gcdeon vtrum peccauit petendo fignum a Dcode vicloria co
3 5 9-3'b tra aduerfarios obtinenda,cum de hoc fatis certificatus f uc
Cililxa duplcx cft,fcilicct vna fuperior,altera,inferior,pat.2. rit per Angclum,p.2.col. i92.d.e
H95'C gedeonhabukfilios libcros feptuaginta,naturalem vero vnu
Caliiaje. dua? funt,vna dicitur iud?orum,altcra gentium.pj.c. de Domo,p.2.col. 2iS.a
86.f.Itcrnp.4.coI.ii7.a gedeon redemptoris noftri fignat Aductum quem nomine&
CaliIa:iinterfcctiaPilatofucrant,&quare,&habetur duplcx opereProphetauit,p.2.col.2o6.e
opinio,p.9.col.88i.c gedeon folustrecentos ignauos & focordes in hoftes iuflit ir-
(aliici a Gomer primo dicti funt,fcd poftea Galatha?, ficut ali ruerc, p.2. c.2 o 1 .a
qtii dictint. Ahj cconucrfo dicunt,quod a Gomer nomina- gedeon etfi fortis eflet & fidcns pleniora adhuc de Domino
tifuncGalathf,& poftca Gallici, &cpa.2.col.ioo9.c.Item future vidoriacdocumcnraqu$rebar,p.2.col.i97,c
p.ucol.i72.c.f.Iccmp.6.col.465.c gedeon' parta vi&oria d bello , reuerfus filiam f"am
o 2
A .
u
n
u
Gloife Oruin.& Nicolai dc Lyra.
hoftiumDeoimmolauit cxiuramento quod pra?ftiteratcp nonemcnfibusin vtilnaconrinctur,p.2.c.i42 2.f.& j ,
primorcdcuntioccurrcretoblaturum,par.2.co!.2 29.b gcneratio feculi fignificatureffefafta tribus modis , aifoii
gcdeon quarc couuerfoordincfccundum fignum depofcit,p. voluntatc,aut voluntate fimul & vocc preceptiua fiuc di.
a.col.i98.e.f beratiua:autvoluntate,vocc&difrinitionc3p,i.col.4c:
gedeon an cxcufatur totaIiterapeccato,petens bis fignum in gencratio Chrifti cx femine Daujd & Abrahe non nifi a ho
vellere,p.6.col.i724.c.t ritancfcripturchabetur,ideofolumcrediturapudre()ien
gcdeon vtrumpcccauitofrcrendo facrificium Dominocxtra tcsfacrorumcanonem,&exfolafide,p.5.col.56.f
tabernaculum quod erat inSilo,p.2.col.t9Ji.c generatiovnaeft quarenafcimurperbapifmum,altera< arc
gedeon vtrum mortuus fuerit in pcccato mottali , arguitur pro furgemus,p.3-col. 1 488. f
&contra,cum rcfponfione>&folmione argumcntorum, p. gcneratio malorum a fpiritibusimmundis difperfa per M.
2.col.2H.c rugenera Pturbat,ficutludeicaptiuati perlatitudincrbis
gedeonis facrificiumcontinebarfigurampafIionisChrifti,p. difperfifunt,quiacout[aDeumcolle&ifunt, p.i.ct 1
2.C0I.198.C generatiofpiritualis perqtuimhomines efficiutur filij ):j&
gcdeonisexemplooftenditurnonomniumcffcmiracula me- heredcs vi:ecceleftiseftbaptilmus,p.y.col.io69.c
rcri Diuine potcftatis,fed eorum quibus rcligiofe deuotio- gcneratio dicitur baptifmalis lotio,c]i;ia pcr hac homtttcfl
nisftudiafuflragantur,&diumicosfruciu opcris abdicari ciunturconformcs vcrboincarnatoquicftfilius Dcim
quireuercnti^funtexortes,p.2.col.X97.b ralis,inquatuminhacgcncrationceftaliquidknlibi c
gehcnn? nomcn in vctcribus libris non inucnitur , fcd prius u refpondcns cami,fcilicct aqua , & aliquid inuilibile <m
X)ominoponitur&vndcfumptum,p.2.col.56.cf.Itempa. fpondeus verbofcilicergratia,p.y.col 1069.C
4.col.647.a.648.d.Item>p.2.col,9j7.a.& co!.98j.a.& colu. gencratioIacobfiueIfracl(quodidemcft)clcuiafuitir:ii
i23o.f.&col.i$50.f decimpatriarchisnoficautemfuitdc liaar & Abrafi
gehcnn5pcen?fcxtupliccsfunt,quiaibieftpenadamni &pa?- Patriardiisprecedentibus,p.2.col.io83.f.& ioiy.b I
na fenfusjftridor dctium,& rleius,exteriores tcnebrae & du- generatio & corruptio in elcmcnti£,& motus qui cft ca t
ratio fine fine,p.2.col.628.f nerationis & corroptionis in generali refurreftione ik
gemituseftperegrinantiumdaudatioiaminpatriacommoran refurreclionemccffabunt,& fimilitcr ccffabittempus 1
tium^p.^.col.i^^^.c col.ii27.c.Itemp.4.col.2 167.C
gemituspenitentiumduplex,& figniflcaturpcrduos turtures, generationisactu homo vtatur fic:prout conuenit gen
&cp.i.col.942.d ni&educationiprolium,&c.p.6.col.243.a.b.24<f.d.
genuitinpi^fcntibus vbinefcij rident qui per gratiam Chri- generationiscarnalisfilij contrahuntquandammacula
fti patnam prefentit,p.:>.col.89.a ditatem,non fic autem filij fpiritualcs,fed magis nobi 1
gemini Caftores,funtCaftor& PolIux,quos gentiles in mari p.j.col.io^o.d
deosinuocant,&quare?p.6.columnai552.d. Itcmp^.col. generationisa&usanfita&usfortitudinisvcl roboris^pLji
1943.C 364.f.&col.367.a
Genealogia hominum no acciditur pcr matrcs , fed pcr patres generationis due nobis fpccies vna que operibus cofirnfll
P.1.C0I.1599.C Deo,alteraintroitusadhancvitam,p.4.col.i3.b
genealogiadetribu Dan &Zabulon, quarenondefcribiturin generationem quartam quomodo Deusdicitur plagarH
Paralipomenon,ficutdealijstribusfir,p.2.col.io45.c ptcrpeccatumparentumprxcedentium,p.4.col.i2i 1
gencalogia» in facra fcriptura tradita?, confuerunt intitulari ab generationem Iefii Chnfti defcnbunt Matheus & LueaJ
illoaquooriginemdeducunt,nonabillo in quemterminu diuerfimode,p.5.co.i2.& 18.
accipiunt.AliterEuangeliftaMatthaeusintitulat, &quarc, generationcm IefuChriftiquaredefcribitMatrheusdt»
p.j.col.49.a.b aDauidvfqucadIofeph,cumChriftusnon fit cxfife
genealogi^ defccnfus Iefu Chrifti ab Abraham & Dauid dilu- Iofcph,p.5.col.i6.
cidatur fex conclufionibus,& quadrupliciter traditur, pa.j . in generatione carnali hominis vterq; appetirus fcnfitiut ,fci
CoI.49.a.b.56.f.57.a licet&inteIlediuusconcurrit,p.5.col.io84.d
gcnealogi?interminate-funt fecudum quafdam generationes in Gencrationc Seth,nuIlafoemina ponitur nominatim gd
Ad? de alia vxorequam Eua, & an hoc verum iit,p.6.colu. in generatione Cain,& quare,p.r. col.i3 2.d
682.f generationesanime ex fpiritufancto generarae priufqua m
gencalogiam Chrifti quare Mattheus tcxit per Salomoncm fi aliquid boni diliguntur,ii vero ex fpiritu maligno, di;I
Iium naturalcm-.Lucas vero per Nathan filium adoptiuum, dio habetur mala? voluntatisexecranda conceptio,pal
p.5.col.42.f i37o.e
generare Dcus dichur multiplicitcr in facris fcripturis refpe- generationesaiunt ab Adam vfquc ad Chi iftum cfle fcfua*
&ucreaturarum,fecundumquoddiuerfimoderepraefenta« gintafeptem,p.i.col.i23.b.c
tioneai feu fimilitudinem fuam in crcaturas produeit , p.3. generationcs Cain quomodo vfque ad feptimam genc tio-
C0I.449.C.& col.45o.d ncm peruenerint in centum & triginta annis, &c par. pl
generans femper e Deo pcr fingulos intelledus,pcr fingula o» 1 i6.b.c
pera,& efficcris filius DeiinChriftoIefu:fitatum adoptio- generationesab Adam per Euam vndenario numero tffli*
nis habes fpiritum,p.4.col.669.b.67o„d nantur,& d faemina ctauditur generatio,&c.& quid p( MC
generanturomniaiftainferiorapcr cffeclum Iucis & ftellarfi, infinuatur,p.i.col.i2 2.f
&pcrfubtractionemeius(quodfitintcnebris) corrumpun generationesvigintifexfueruntaprincipiomfidi vfque td*
tur,& fic ad fuos tcrminos dcducuntur,partc tcrtia, colum. tionem lcgis m monte Sinai, & cnumerantur:& horu I*
355#c tio,p.3.col.i43.f.&coI.i497.b.c
generatio Chrifti fccundum diuinitatem fuit inenarrabi!is,in generatiua vis ordinaturad coferuationcm fpcciei pcr fi W
comprehcnfibilis,non tantu» ab hominis,fed ctiam ab An generat ioncp.6.col. 2 436.b
gelis,p.4.col.446. generatiua virtus in feneftutcdebilior eft , & ide6tunc(ft'
gencratio filii Dci eft ante tcmpus & pcr confcqucns asterna , gcncrari pueri,magis dcfcdtuofi & impei fecli,par. 1 .c«
quiaante tcmpus noneft nifia?tcrnitas,p.4.col.446.f 381.C
generatio carnalis rcquirit copula mafculi & f^minx , ficut in gcnefarcth fiuc Genefar quid & vndc dicatur^p.^.Vide 1
omniadione naturali rcquiritur coninndtio aftiui & pafli- in Mare Galilxa?.
ui,aIiteringencrationcfpirituaIi,&cp.5.col.io22.f genefisprincipiumcfttantisobfcuntatibusinuolutiim^in'
gencratio humani generis in carne(ficut affcrunt periti taliu) tc triginta annos apud Hebrjeos non legatur: & huiui »<li
obku
!ffl.
m
obfcuritates fatis apparent ex variis cxpofitionibus tam He
brxorumquaCatholicortim,p.i.c.i.b
gietalici dicuntur,qui ob natalium dierum confiderationes
conantura£tionumeuentuspr3edicerc,& diabolorum con
f0cietaticonnumerantur.,p.6.C273.
ex. " - -■ j
funt,p.4.c.734.e
gentilis populus dicitur afinus ad molam, p. y. columna 30 1 .
a Item,partc quarta,columna i^.d.Item parte tertia coium
na 89-a.b.& columna lAjo.f.Item parte iecunda, columna
84.f
gnitalia mcmbra poft refurreaionem mortuorum nulla vo- gentilis populus fignificatur per pullum fuper quem Chriftus
!uptatevclneccflitatenubendimancipabantur,p.j.colum. fedit,p.j.c.342.f.&9jri.c.
959.C . # getilis populusperSymonemCyreneumangariatum adpor
a genitalia& verenda noftralexnonmittitmanum: ipfife- tandumcrucemfignificatur,p.5.C980.c
cretiora noftra & conr ufione djgna tegere debemus,& c6ti gentilis populus per camelum defignatur,p. j.c. 940. e. f. Item
p.i.c.287.e
gentilis populus per Centurionem pro leruo rogantem fignifi
nentia.n puritatis & ferainum Deo iudici referuare,p. i.co.
io^j-b.c
ciitiuus pluralis habet virtutem duplieis fingularis,p.4.co!u.
I712.f
gils aduerfus gentem non confurgit,mfi praecipietedomino,
p4C943-a
gas quaecunque ad fidem praedeftinata nomine Ifraelintelli-
gitur,p.4.c.79t-c
catur,p.j.c-79i.b
gentiles populus per Lazarum,Iudaicus veroper diuire figni-
ficatur,p.5.c.92i.a.b
gentilis populus fignificatur per filicem , per plumbum vero
gentilispopulus,&quare,p.3.c.209.b
genti!ispopulusperIaphetfignificatur,p.2.c.i7.a
guisfluxa? &diflbluta?quiseft Princeps velduxnifi fermo genlispopulusfiguraturperduodecimlapidespofitos in
illius Philofophia: quae fummum bonum iudicat volupta- 0 danem,& quare,p.2.c.2 9.c
Ior
genrilispopulusfignificarurpcr Beniamin,p.i.cn62.e.f
gentili populo a natiuitate increuit cultus idolorum , vt ftultc
immolaretfiliosfuosd^moniis,p.j.c.584.c
gentili populo quare Apoftoli fueruntprohibiti predicare, p.
y.c.i^o.e.f
gentilem populum fignificatur tres magi cnm aiiis fuis cocur-
rentib.& myftice exponunturjp.j .c.63 .c
gentiles qui rationem fuam verborum decorec6ponunt,non
vt auertant a viciis,fed dclemant,fignificantur per fronde-
tesarboresiufructuofas,folumpropter delectationc vifus
plantatas,p.i.c 1555.3
gentiles quidam difti Ethnici credideiunt,quod ex multipli-
catione verboru compofitorum in aratione aliquid manifc
ftaretur Deo,quod quidem priuscffetfibiignotum & per
confequensmutarcturad aliquid agendum,p. 5. columna
116S
gentiles cognitioncm fupernaturalcm(qua manu ducimurin
Dei cognirionem)fccundum falfam aftimationem feu de-
ceptionem quacrebant a da?monib.per faci ificia alia fupcr-
rem, p.2.ci7o.f
gites perlocuftamfignifieantur,& quare,p.3.ci736.d.e
gites ceperunt idololatria fedari pene eadem feculi aetate
qua cepit fynagoga in Patriarchis naki,par.j. c.53 3 .b.c&
8i6.d.e.Itemp.4.c.359»a
gites poft rcfurreftionem Chrifti & eius afcenfionem cii ma
gnadeuotione hdemChriftireceperunt&fic Chriftoag*
gregate funt p. i.c.45 2.f
gnesomnes benedicuntur in Chrifto,a quo eft omnis falus,
p.i.c.262.t
gnes leges fibi traditas a fuis maioribus feruauerunt . Iudaei
egem d Dco fibi collatam reliquerunt,p.4.c 1 1 2o.f
gatesfubditse Haebreis,cum eorum regnum inccepit cadere,
cceperunt rebellare,& tadcm poft dominari eis,& finaliter
5os captiuare,p.2.c.63 i.c
»ntesomnes a Romanis fubiugatae tranfierunt in ntus eorih
Igens Iudaea fiue fub gentibus fiue fub Chriftianis regib. no
KeJiquitfignumcircuncifionis,&cp.i.cii9.c
ptes ficut contra Ierufalem addu&a lunt, fie hodic cotra nc
gligentem Ecclefiam feruiunt;p.4.c.756.d.c ftitiofa,p.i.ci562.f
gites fcptem terrampromiflionis hahitantes,ante ingreflum apud gentiles mueniuntur opcra digna Deo. Excohierunt. n,
filiorum Ifracl ex l5ei fententia condemnatae erant ad mor aliquid virtutes animi,& philofophia in nonnuilis aliquid
tempropteriniquitatesfuaSjp.i.ci^oj.c cgit,fed fi quid honcftumhabucruntin morib. (quia non
fntcs muke vfquchodic incidunt fe in funerib. mortuorum> Deo,fed fibi afcribut)non fan£t)ficatur,nec inter primitias
P.1.C.1539.C recipitur,p.i.c.i2 9o.e
gntespoftquam viderutChriftumtimucrutab cxtremister- gentiles conucrfiad Iudaifmum noadmittebantur apcetum
ra?,p.4.c.358.e
s omnes apud Dominum funt vt ftilla fitula?,p.4.coltim.
jjo.d
fntes qu^ prius pcr idololatriatn claudicabant aduentu Chri
ftipraedam fecerunt,p.4.c-3o6.d
fntiumfingularumoriginemper diuerfas partes mundidi-
fcreuit Deus,vt quaeque gens parentis fuae vocabulo deno
minata propnasfedes poflideret,p-3-c 2051.3
\ ntium doctrina quod Iud^orum fcientiam & fuperbiam fu-
pcrant & fpiritualem intellccium ad legem Dci afferrct prg
riguratum cft,p. 1.C.5 5 3 .c
gntiumprincipatumdcftinauitChriftusin facrilegam ciui
Iuda?orum cqualiter, quia recipicbantur ad lcgis obferuan
tiam,non tamen admittebantur ftacim ad ea que ei ant ho-
noris,fed aliqui in tertia gcncrationc,& aliquid in decima,
& alii nunquam^p.^.c^i.c
gcntiles quomodo habuerunt reuelationcm dc his quf funt
neceffariaadfalutemip.^.ca^i.b
gentiles incarnationis myfterium quiadlcgem Moyii non c-
rant obligati an & quomodocredere tenebantur,pane fcx
ta,columna92 2.f.iio5.c.Irem partctertia,col.2 5i.b.Iccm,
parrei.columnai^o^.c.DiciturdcDanoRcgc^qui fidem
vnius veri Dei habebat cum effct gentis,Itemjp.i.columna
917.8
tatcmquarProphetas & dominum prophetarum occidit, gentiiesquot&qufneceflariohabebantcredere ad falutem,
vrcamdignavltionepuniret. Et hocfigura,p. 2. columna p.6-922.f
1 2 1 3«a gentiles dicuntur cxtranei triplici rationc,p.6.c.5 36.1
pntium vocatio & Iudaforumreprobatioqualiterin captiui Gentilcsdelaphetdefcenderunt,p.i.c.i72.e
tatclofcphi pincernae & piftorisfuitpr^figuratajp. i.colu. GentiIesinfacrispriapiofferebant,p.i.c.2 2 2.e.f.VideinPria
369.C
fntium & Ifi aelis 3?qualitas,p.i.c 1 268.f
cntium obedientia vt ipfius lfraeIcontumacia,p.4.'columna
1098.^
cnt ium Dcos vbi primo fcriptura nominauit, in fuperiorib.
cnimfcmper Dcumnominau!t,p.i.c?47.aInterl.
cntilis& ludaeusqui in Ecclefianonfueniotplangendinon
piidolum.
Gentilesiurantpernominaidolorum,& quomodo fi licitum
Chriftianis iuramentum talium recipere,p.i.c.7i2.f
Gcntilcs folcm adorantes fiuc colentes fculpcbant imagincm
eius cum curru & equis,p.2.c.986.f
Gentiles quando alicui malcdicebanr,c(iccbant,Sictibi con-
ringatficutmiferislud^is^p.^. c.2 228.f
o 3
GlofTac Orclin. & Nicolai de Ly ra.
Gcmi!c5,vocant Iudcj omnes qui non func dc lege Iud^oru >
repucanc eos,ficut cancs,p. j .col.707. a.b
Gcntilcs vocabantur omnes qui non erant de gente iudeoru,
vt habetur in nouo Teftamcnto,& in vetcri in pluribus lo-
cis.p.j.col^i.c
G?ntiles conuerfi & ere&i funt ad fidem & ad Deum in deie-
ctionc Iud«orum,p.4.col.7o6.e
Gentiles populus uon excluditur cum dicit Moyfes. Si pecu-
niammutuam dcderispopulomco,&cfeddatibi intelli-
gere,qu6dpriu.s&inminori neceflitatedebet Iudeus mu-
tuare lu Jeo quam gentili,hec Rab.Sal.p. 1 .col^o^.f
Gentiles videntes miracula qu? non potcrant fieri,nifi virtute
diuina,ftatimconccfibanturChriltumincuiusnominehec
ficbant,p.4.col.7o5.e
Genciles poft iudios pritno credentes( quamuis pauci fucruc
comparatiuc)vocati ftmt,p.4.col.68o.f
GenrilesconuerfiadfidemChrifti, nomine Ifrael nominati
funt,p.4.col.i709.c.372.f
Gentiles&alij populum Ifracl perfcquentcs funt vocati eo-
dem nomine,fci!icet Efau,p.4.col.i9i2.f
Gentilcsdiuinamprouidentiam ncgantes circa actus huma-
nosnimisfollicitabanturdetalib.p.j.co.i^i.cltempa.^.c.
23i.aitcm,p.6.col.jy8.f
Getiles loco iudeorum vocati funt ad fidem,quamuis tardius,
& illi prccedenr,p.5.col.3 5 i.f
Gentiles tempore paflionis Chi ifti erant in duplici diflercntia
fcilicecprofclyti quiad cfum agniadmittebantur.& genti-
les incircunciii,qui non admittcbantur ad efum agni,par.j.
col. I268.C
Gstttiles naturalem legem habentes , contraillam facientes
fueruntpuniti>& viuentesfecundum»pfampremiati,pa.6.
C0I.37.C
Gentiles&Iudeiparticipatione vniusnouarlegisdicunruru-
nusnouushouio.ficutpamcipatione unius fpeciei plures
hominesfuiitvnushomo,p.e5.col.5 3c$.f
Gentilesdicuntur canes,& quare,& p.j.col.^^.b
Geatilescredcbam,quodfecundum multitudinem terrarum,
& regnorum,elfct multicudo deorum , quorum quilibet in
terra tibi appropriata,cuItum fibi debitum & fpecialcm vel
Iethabere,p.2.col.942.f
Gentiles aliqui & idololatrae vnguibus lacerabant carne fuam
in placiu mortuorum,p. 1 .col. 1 53 7»c
Gentilesquidamputabant, ficut oratoriudicem 3 ita &ipfi
Deum fledtcre quirent,p.y.c 1 26.f
Gentiles antiquitus redeuntes de mercationfbus , libenter in-
trabant domos fuas in plenilunio,& quare: & adhuc apud
quofdam Chriftianos efc,volentesmutaredomicilium ucl
enceniaredomum nouam,non faciunt hoc libenter in defe
duLunj fed faciunthocinaugmento Lun£,&quare: &
hoc eft cie reliquijs gcntilium, P.3.C0I. 163 5. a.b
Gentiles do&ores ab erroribus ad veritatem Euangclii , con-
ucrfi certius gentium crrores noucrunt, & ideo fubtilius ex
pugnauerunt,p.2.cii38.f
Gentilesinmorteamicorumin fignum triftitia; admittcbant
capillos crefcere vltra modum confuetum,p.i.col.68o.a. Et
alibidicitur,quod folebateuellerccapillosfupcr mortuos
fuos,p. i.c.999«a
G cntiles multi expofuerunt fe pro republica morti & periculis
&quarationead hocmoti fueruntjp.3.ci46.f.& cip52.f
Gcntilesomniainfolitacredcbantaliquid numinishabere,p.
4.columnan88.f.& i786.f.Itcm,p.2.col.i63.a.Item,pa.i.
C0L679.C
Gentiliumpopulusvocaturdefertum & folirudo,p.4.c.347.a
Gcntilium corda inccnfibilia qui lapides pro Deo coluerunr,
ad veri Dei intel!e<5tum,ad meditationem lcgis & predica-
rione Euagelij couertit Chrift9.Ec de hoc figura,p. 2.117 2.f
Gcntilium opinio erat,quod patres eorumin mortetransfcre
bantur ad confortium Deoru,ficut de bonis Chriftianis di
cimus quddtransferunf adcofortiu AngelorQ,p.4.C2554.f
Gentilium do&ores reliquerunt doctrinam confuetam /Ppter
Euangelium & difcurrcrut ad doccndum alios, & feccru 1
fruvtum magnum,p.5.co.209S.c.Item,'p. 1. ci 303. c Vk
etiam in do&ores gentilium.
Gentiliummoserat,vtdeorum fuorum honori facrificatcs
merentcoronasvi&imisfimulcoronatis, p.6.col.i 139.^
Gcntilium eft mulciloquium,a quibus & ccepit.Hi enim ex
cende- lingue magis operamdant,quam menti mundand
p.j.coI.i26.d.e
Gentilitas conuerfa,mifit ad dominum viros claros in fecul
fedfecuriDominicgincrcpationisdemonte fuperbie^ de
<Stos & humiliatos.Et de hoc figura,p.2.c 1 137.C
Gentilitas quia bruta qu*m quonda fedu«5tor idololatric;, q
fi brutum animal,& nulla ratione remittens quo voluit cr
re f ubftrauit,fignificantur per afinam Balaam , p. i.c 1 3 37
Gentilitasdiciturinuia,&defolata,&quare,p.3.c.358.d
Gentilitasfignificaturperarcam,p.2.coI.r93.c& 195. c
Gentilitas per Iericho fignificacur,&quarc,p>2.col. 569.C
Gentilitas omnis extralegem,extrafacrificium,extra SynaJ
gam,p.i.col.i303.c
Gcntilitas dicitur muher.fluxum fanguinis patiens, & qu<
do curata,p.5.col.278.f.&534.d.e.f
Gcntilitas peccati frigore conftri&a per Aquilonem fignific
tur,p.3.col.346.f
Gentilitascornui nominedefignatur,p.3.coI.3 95.C
Gencilitatiserrorifteomnesprouincias occupauit, vt ad
ca fontium lucofque amceniffimos vidimas immolarcr
4.col.64y.b.Item,p.2.col. io8.f,& colum.938.f.& colut
985.C
Genue vnum flecti coram perfonis cxcellentib. vt dicunt ]
brej,& quidam Chriftianorum poteft licitae fieri,fed con I
foloDeoduogenuafuntfle<itenda,p.2.col.i63i.c
Genua incipiunt tremerc homini portanti graue pondus,
C0I.67.C
Genua corporis in oratione fi flc&amus Deo,& genua cor
zabolo,nihilprodeft,p.2.col.i6i.c
Genuanoftra Baalim curuamus cum peccamus, quiadhl
^ vocatifum9vtfle3am9genuainnomiiu*Iefu>p.2.i6oi.l|
Genua quod fle&imus orantcs,& ex omnib. teli plagis ad I
lam orientis plagam vel partem conuerli oramus, quare
fiac non facile patet cuiufquc,p. 1 .col.i 4 29.C
Genua fle&ere Chriftianos Chrifto,Ecclcfiafticus mos cft:
d$i fuperbiam mentis demonftrantes omnino non facim
p.4.coI.383.a.b
Genua quifigitterrf,habetquo plushumilictur,quc vcro pl
humiliatur,vt&venterhgreatterra, non habet vltra<
plus humilietur,p.3.col,74o.c
Genuum amborum fiexio coram excelleti perfona an & qt
modoliceat,p.2.col.i63o.f
Genuu flexio vnius vel duorum,an fit reueretia foli Deo ej
beda. Ad hoc varie refpondet Hebrf i & Latini , par.2 .il
in Genibus maximefentiturcorporisfatigatio,eo quod fu
net pondus corporis,p.3 .col. 1284^
Genus triplex peccatorum clamat ad Dcum,p.i.co.2 34.C
Gen9triplexpeccatoru,fciIicet,Vnu ex|inordinata affcdic
amorisvelodij.Secundugenusacciditexncgligccia,qua
dc aliq,s ncgligic ad purificationem recurrere . tcrtiii qi
fimiliter accidit cx ncgligetia , quando aliqs iurat fe fac
rum aliquid & negligit adimplere, p.i . coI.84o.f.84i.a.b.
Gcnus infortunij infceliciffimu eft fuiffe tccliccm, P.4.C.13 u
Genus humanu quadruplici morte fuit percmptu in tranfg
fione Ade. Prime mortecuIpe:lccud6nature,tciti6gel
ne.quart6ciuilispoen3?,p.6..col.29,c
Genusd^moniorumquoddaminnullopotefteijcijnifiinoj
tione&ieiunio,p.5.col.295.c.577.c
Genusabnegareprohibetur,etfiiniuriamfaciat,par.i.colur|
I3i2.d
Gcneraquatuorhominumremouebanturad bcllum, p.i.
I544,f.i575.c
Geometrica,ex qua fcientia architedtoria,u Deo effc oftenc
turp.i.col.i3J9.b.c
Geometricf
Ind
-e^crricxfcicntiam quidam probant.Et vnde hoc,p.4.co.
;cnflluuiusquiapudAegyptios.NiIusvocatur.p.3.c.2099.
I jb.c.Vide etiam in Nilus.
*Ifa vrbs eft Arabix iuxta montem Galaad,no Ionge a fta-
J c 10 Tybcriadis,in quo porci prccipitati fubmerfi funt,p. y.
|57.b.&P9.a.&8i3.a ;
Jttfeni miferunt p:r ciditates,adducerenturinnrmi ad prac
,fatiamChrifti,p.j.c.yj*.f
;cifeni rogauerunt lefum vt ab eis difcederet,reputantes fe
'iiji<»nostantodo&ore,&cp.y.c.i70.d
jcmamtas inter Iudam & Ifrael fuit difloluta, & pr?figurata
' fi't,&c Et hcc gcrmanitas intelligitur de Chriftianis,& Iu-
^isininfidclitatepermanencibus,p.4.c.4i8.d.Icem,p.2.c.
eninaherbarura prima vel harborum genera non de femi-
rprodierunt, fed deterra,&cquomodohomo(propter
0em omnia)iuueni!i actatc plafmatus eft,p.i.c.i6.c
;ebnitarum officia circa tabcrnaculum fgderis,que. fuerunt
p.c.t2o6.d
eari& Gerzipagi,p.2.c.49i.a.SauI.ariolosoccidit quodp
c:erent familiain eius effe etiertendum,p.2.c494.d
eibonorum & malorum,ideo fcripta funt in diuinis volu-
linibus, & ex finiftris dextrifq; a&ib.fcripturaj cotextar, vt
itelligamus,quia apud Deum ociofa non funt , nec malo-
rm,necbonorumopera,p,i.c.i33j.b
ca quaedam communia hominum puto eiTcque q uamuis
pccato carcant,non tamen digna videtur,quib.incerfitfpi
ruflan6tus,&cp.i.c 1 2 y/.b
ft veteris teftamenti fuerunt figna geftorum noui tcftamen
tp.2.c.yy3.c
eiriarcamad fetrasfcrenteseademquaAzotij paffi funt
J5.c349-b&35i0.d
tiicmani eft villa in pede motis 01iueti,& in fine erat hor-
ts contcmplattoni aptus,vbi intrauit lefus iam paflioni fp~
zJmus p.y.c^ji.a.c
Jlipopuli in partib. remotioris Aphricaedefertoadhaer6-
sp.i.ci75.a.Interl.
s dicitur,omnis qui Deo rcfiftit,p. i.c.i 2 %q.z
ntis Ogfortitudo&magnituftodefcribitur.Vidcin Og
•gismagnttudo.
. ijntcsquidicuntur,p.3.cio96.f
ijtntes dtcutur nati a demonib.incubis,qui in fpecie huma-
t comifcucrunt fc mulierib.quomodo & quando,p. 1. col.
^8.f. 147.& 148. f
ritntcs fucrunt ex hominib.gcnerati(& non ademonib.vt
iqut aficrunt)raptorcs & lnxuriofi viri,p.i.c.2 oo.f
;utucs fucruntnouemcubitorumlongitudinis,p.i.c. 134^
Gates propccrca crcarc placuit Deo vt hincoftederetur n5
«/umpulchritudinesverumetiam magnitudines corporu
nagni peudendascffcfapicnti,p.2.c42 3.a
ihntium natio ingentis magnkudinis apud Chanan«eos,p.
c.io65.b
Shendi in officio ne quis putet cflc pcccatum,ficut in forni-
«ionefinec6iugio,neceflariorepcricucftbededixiq; illis
cus&aic.Crefcitc,&cp.i.inEpift.Burgenf.inprincip.
laius multiplcx,p.4.c. 1 01 2.d.e
Iaiusduplcx,i.malignus&benignus,p.3.c.i53r3.b
laiusvcrfatilis dicitur,quiapoteft rcmoueri Remot' efte-
lm Enoch & Hcliae,& quoridie remouetur fidehb. de hac
'tatranfcuntib.p.i.cioS.e
laiusflammeus duplicircr dicitur fecundum duplicem opi-
ionem de fitu Paradifitcrreftris.Ibid.
laiusforis interficir,cumnoscxteriusfurensvinditta confi
it,p4.c.946.f
,la;usvocaturvlcifcendipotentia,p.i.ci66.c
;fojusduplcxfe..ftbilis&fpiritualisp.i.ci666.e
,'laius qucm gefiabat Angelus contra Balaam fpeciem quide
" rumhabcbaircucratamennihilerat,p.i.c.i338.e
,laius ab Ezechiele vocacur fupplicium,p.4.c. 1 235 .a
ex.
gladiusregisBabylonisdiciturnumeroDominieo quod c-
rat excutor diuine_ iuftitie,p.4.c.869.c
gladius DominidiciturexercitusNabuchodonofor,eo quod
crat executor diuina? iuftitiar,p.4.ci 3 1 j.c
gladium impendcntem,Iachrymarum&gemituum magnitu-
do fuperat,p.4, 1 3 1 y.c
gladium quomodo Iefus vcnit mittere in terram,& non pacc,
&quomodoterramdiuifitaSpiritu,p.4.c.676.d
gladii bellantium antiquitus in capitc fepulchri hominum po
nebantur,in fignum,quod non fuerunc in bello deui£i,p.4.
c.131 6.c
gladii duo in paffione Chrifti oftefi per Apoftolos ad defenfio
nem Chrifti,quid notantac fignant,p.y.c.977.c
glarea minutiffimos lapides dicimus quos aqua fluuialis rra-
hitp.3.c.282.d.e
glarea vita prefens,qu£ femper impellitur,cui inhxrentis in fu
pet ficie glarea? perponitur,fedadimalabitur,&c.Ibid.
gloria Domini cur habitafle dicatur in montc Sinai,p. 1. colu,
727.C y^ 1 (
glarear coccyti,in prouerbio vocabatur homines impii qui ad
pcenam inferni videntur pra?uifi,& tempore Iob illnd pro-
uerbium currebat, p.3 .c 2 27.C
gIoriapatri,& filio& fpiritui fando.Sicut erat,&cinftituitda
mafus Papa canere in fine Pfalmorum,parte fexta columna
ij34.f
gloria cft clara cum laudc noticia,p.3.c. 21 6i.c
gloria eft longe lateque pra?conium,quale fuit ex l ubmerfione
Pharaonis in mari rubro ex virtucediuina.p.prima colum.
147.C
gloria & honor differuncp.tf.c.S 1 3 .c.Item p. 3 .C2 05.& y 3 o.d '
c.& 579.C&C.1 183.C.1618.
gloria duplex eft temporalis f.& fempiterna,parte2.columna
I270.f
gloria duplex,f .corporis,& anims reddenda fidelib.p. 4. colu
2236.!"
gloria caeleftis iiue pra?mium fanctorum an , & quo poffitdici
merccs & ha?rediras,p. jr.c 1196.
gloria cejeftis obie&iue eft Deus,qui cft increatus & astcrnus,
P.6.C.389.C
gloria cum non fit aliud quam gratia cofumata,ideo gratia eft
qu^daminchoatiogIori£,p.j.c.334.f
gloria beatorum pcenaque damnatoru quomodo augeantur ,
P.4.CJ17.C
gloria&rcshuiufmodipartilirerdiuifajjnonminuuntur , fcd
tote funt omnib. totf fingulis qui carum habcnt focictatem
p.i.ci386.d
gloria ram magna cft Chrifri pro nobis paffi,vrangclica: virtu
tes non folum immortalis deitatis magnificcntia, fed aflum
pta? humanitatis claritatem afpiccregaudeanr.p. 6. colum.
i3to.f
gloria anima; Chrifti ex diuina dHpofictone,fiebar, vt no redu
daret in corpus vt fic corpus cflct paffibile & mortale ad im
plendum humane redemptionis pr^ciu,& eodcm modo cx
diuinaordinarioncfa&utneftjVtgloriaanimae redundarec
adcorpustraasfiguratione,&c.p.j.c.289.c
gloria Dci cflr'euelanda,gloriaautemhominum occulranda,
proptcr quod decens eit caput mulierum vclari,non autem
viri,p.6.c.289.c
gloria Dei fehabec adIibcrumarbitrium,ficutfeflor ad equft
p.6.c.332.f
gloria fan61:orum AngcIoru,ficut crefcete ex his quos induxc-
runtadbonuin&adfalutcm,fectiamcrefcet per>a malorfi
Angelorumaccidcntalisexhtsquosinduxcrnnt ad pccca-
tum &damnacionem,p.6.colum.2 2jr.d.Icem| .1. coiutnna
xoo.f
gloriacajleftismultoshabergradus&diftinctiones , licetfit
idcmobicdumbeatitudinisnullam diuerfiratcm b ibens ,
ramcnex parrebcatorum habetdiuerfiratcm iu partjcip^n
do illud obiedum fecundum varietatem mcritorum,p..5.c.
1268.C
o 4
Gloflk Ordin. & Nicolai dc Ly ra.
£
gloria cuiuslibetbcatificntcrcfcitexgloria fibi coniuiftorum,
ficpxnacuiuslibcc damnati crcfcit,ex posna fibiconiuclo-
rum>p.4,cyi7.c
gloriaEcclcfixcofiftitinornatu charifmatum& virturum,&
non in magno apparatu exteriori,ficut Synagoga gloiiaba
tur in parentib.de auratis templi,p.3.c.746.r
gloria domus , fecuda? in nullo potuic dici maior gloria domus
' primc,nifi ex prarfentia Chrifti qui eft ian&us fandoru,pa.
4. c.2178.
gloria mundana fignificatur per mulum cui incedit Abfalon ,
p.2. C.62J.C
gloria diuicium & pauperum honoratorum timor Dci eft>& p
confcqucns qui funt virtuofi funthonorandi.p. 3.02025. c
gloria? confutnmatio duplicitcr intelligicur,p.6.c.937.c
glorix humana? amor quas vires nocendi habcac no lencic,ni»
fiquici bcllum indtxeric,p-6.c.639.c
gloria? vana? cupidos caucrc lubcmur duabus dc caufis, p.5.0
613.C
glot iam alTequi non Iicet ipfi gloriam fugicndo,p.2. columna
1627. b
glonam Ca?lcftem an anima fcparata acorpore ingrediatur,
vcl nifi poft finalem refurrectionem,p.6.0937.c
;lonam fi habemus pura? fidei & confcicntia?, & magnificetia
in operatione,& potcftatem refiitendi viciis tortoribus &o
Deonon nobisimputemus,p.6.c.i440 d.
glonam meam no qua?ro,&c.quomodo hoc dicit Chriftus cu
quasrcrcrgloriam Dei Patris,& eadem iit gloria pacris & fi
liijp.y.c.n^p.c
gloriam & honorem afferut Domino,qui omnia bona opera
ad eius gloriam dirigunt,fide operante pcrdile&ionem , in
quib.confiftit Dci cultus interior,p.3.c.6i g.c
gloriari de aliquo vcl commcrtdarc fcipfum, attenta caufa,cft
bonum vcl malum P.6.0447.C
gloriandi regula exccditur dupliciter,p.6.c.433.c
gloriandum de quo fit homini,duplex confideratio de hoc da
rur,p.6.c447.c
glorificant credentes Deum in bona operatione,p.4.columna
2354.
glonficari & gloriofc glorificari difFerunt,fp.i.c6jp.e
^lorificationesDominifecundumhominisformamfuntduc
Vno qua rcfurrexit a mortuis,& alia qua afcendit in cflum
ante oculos Apoftolorum,reftat tertia,& ipfa in confpc&u
hominum cuin maicftatevenerit,vtreddac cuiq,- fecundu
operafua,p.6.ct 310.6
glonficatus cft Chnftus quantum ad gloriarn corporis in re-
furrectione,in afcenfionc,in miraculoru operationcper A-
poftolos,p.4.c.457.c
gloiraqualisfpcrncnda&qualisfequcnda;p.j.c.33o.e.f
godfredus duxLothoringia?aprincipib. ( hnitianorum rcx
inftituitur adcuftodienduiriterram fanctam recuperatam
ad debcllandum contra Sarracenos in eos furgentes,& prf
naluit cum paruo cxercitu contra Soldanum Acgypri , &o
p.6.ci647.f
gog interprcraturtectum,& intelligitur Antichriftus.
Magog iutei pretatur dc tecxo,& intelliguntur adha?rentes An
; •tuhnfto,p.6.ci673.c
gOg &MagQg funtgentcs ventura? ad pugnandum contra Ie
rufalem&debelIabantur,vtHebia?idicuntpcrregemMcf
fiam qucm cxpccunt adhuc vcnturum. Alii dicunt quod, ii
gnificat pericqutores Ecclcfic gencra!iccr,alij quod mtelli-
gitur Antichnftus,&cp.4.col.i3c;o.d.& 2 152.1;".
Itcm,p.3.c.n89.c
gogquiserit quandointcrficieiur,& ^bifepelictur, quid Iu-
da?i dehocdicanr,p.4.o 13 66.3.13 69.3
gog & Magog/ Iuda?i cftimant getes poft millc annos reftituat
Icrufalem contra populum Dei in vallem lofaphat ventu-
ras & ibi vindeiniandas,p.4.ci934.e.
golgotha dicitur Caluarie Iocus,quia crat plenus capitib.mor
tuorum qui ibi dccollabantur,non a Caluaria Adc,&c.p.j.
045 5.0 13 11. c
goliathimmanicorpore&animoferox ad quadraginta es
conuiciatur T(racl.p.2.c.426.e
golias ingens ftatura corporis'Hebra?os ad certamen prc 0.
cat,p. 2.042 2.e
gomcr aquonominati funt galatha? velgallici. Videir a,
latha?.
gomor nomen eft menfurc,quantum autcm tcneatgomo 15
habeturexfcriptura,&op.i.c.547.a.& c.i 170.0?
gothi chi iftianam fidcm acciperc cupicntes,per Arrianos ^
lente Impcratore difponentc infeCti,& feducti funt,p.6 0
is38.f
gothi magnam tribula-.ioncm fecerunt in Africa,Iralia,& J.
Iia,p.6.cis7i.c
gothoru rex Theodoricus Arrianus regnabat in Iralia, qu >
tam Italiam quantum ad ortodoxos gladio pcrdcre vi dt
ckfantftumloannemPapam & Symmachum & Boettn
virospreclariflimos&confulesmartirizauir,p.6.o 15 }M
gothorum deftrudtio.Juftinusenim iuniorconllitucnsNfc
tem patricium Romanorum,& Mittens eum ad rcprin >
dum gcnte" gothorum,qui collecto exercitu magno :go g
expugnauit,& rcgem eorum occidit,& fic Italia ab cis L
rataeft, P.6.C.1571.C
gradusmaiorisqui eft,dccenseft,vtplurib.virtutum ac~ti|
randus fulgear,p.i.c.783.a.b
gradus confanguinitatis qui funt prohibiti in contra&u trl
monii,& qui non p.i.c.iojS.f
gradus vitaefiueviuentium funtquatuor.f.vegetatiuus,frl
tiuus,mociuus,fecudum locum,&incellec~tus.Ec inter I
gradus vltimus tenet fummum locum,parte quinta,co K
1030.
gradus fidelium funttres^f.incipicntium^proficientium,?!
fecvtorum.Qui funt in primis duobusgradibus nomina ur
agni,qui incertio,oues,p.5.oi382.c
gradus fiue ftatus miniiteni Eccleliaftici eft quadruplex, H
0264^
gradus triplcx ira?>primus in corde,fccundus in ore,cenii
procedicuradcontumeliam>p.5.oii3.c
gradus damnatorum eftduplcx.Primus eftillorum qui
duntadinfernum morte violenta Sccudusgraduseft
rientium morte naturali feu corruptione acns,& non i
tia gladii,p.4.o 1 3 1 o.f
gradus elecTtorum diuerfi erunt,quafi diuerf^ clarirate fter|
p.^.oi^io.f
gradus prophetiae eft multiplex,& fignantur ponutur qua lor
p.3.c.4i7.b.c
gradusmanfionumfuperna?ciuitatisdiftingiiiitur fecun im
graduscharitatis,p.3.0939.c
gradus diftincti beatitudinis feu manfiones in celeftib. fij
canturperfortes,p.i.c.i647.c
gradus fucceffionis in participatione ha?reditatis & corpc ili;
&fpiritualisenumerantur,p.i.oi38i.b.&oi382.f
gradus vocantor incrementa virtutcm,p.3.c. 96.d.e
gradus diucrfi in Eccleiia,alia.n-profeiho Sacerdotum,aj|
uitarum,alia monachorum,alia virginum,alia viduarufl
lia coniugatorum,p.4.c.494.t
gradusfuntin eccltfiamaiOium,&minorum vtilli exerl
prxcedanr,imirarionefequcncer,p.6.0273.b
giaduscuminEcclefiaordinanrur,perquoseledi a repipis
(quafibonipifccsa malisfcgrcgari)adconlbrtii!m pf»
tua^pacisiniauntui^tuncporta pifcium a?dificatur in . u-
faleinp.2.c.i437.c
gradus hdelium difpertiti funt,alii bonis operib.intus or n-
tcs Ecclefiam,a?dificanc,aliiarmis facra?elec~tionisnuk
contraimpugnantesha?rcticos:vigilanc,&c.par.2.coliib
1359.C
gradus proponuntur quib.ad iuftificariones perucnitur.l
enim eft,vt videatur quam vtilcs fint & honcfle, deinc
earum defiderii:mconcupifcatur,poftremo vc proficii
mineatque fanitatedelcctetcarumoperatio,quatum »1j
ratio deleclabat.p.3.c.i352.f
gracji
Index.
Srtdus generationum per quos Chriftus fecundum carnem gfatiaChriftiinprimitiuaEccIefiaaataeitgentilib. quivlti-
ddcenditabAbrahimvfqueadvMrginemMariam,fignifi. movencrantadfidemjudaeisrcmanentib. in infidelitate
canturpeiTcalamlacob&eiusgraduSjp.i.c.pj.f promaiorip.j.c.334.f
raJmnadmaiorem qui promouedi funt,necefle eft vtmaio- gratia fanftificans nunquamdcficichomini,fedhomoaliqua.
' re taentis induftria fe ad legem Dei appliccnt,id eft, diuino do dcficit gratia Dei,p-3.c.2 i z 8.f
ru mandatorum obfcruationem,p.i,c.78i.b.C m m gratia Dci nulli hominum dencgatur,cum vellit omnes homi
;radumnom5ambiguumapudnos,quiagradusdicimusaf- nesfaluosfieri,fedalkjui eacarcncquia nonfcquunturdi-
cendentium,&dc(cendcntiumtapudGraecosafcendetium uinuminftintf:umadfupeinaturalebonu,p.4.c22ii«a.b.c.
tantumfun:gradus,p.3.c.i4i7.a gratia quaeiitpnma,&quxfecunda,&quomodo intelligitur
iradibus ad futrimam vircutem afcenditur,& quot&quiilii gratiaprogratia,p,j.c.io42.f.
funt.p.2.c.i28o.e.f gratiapriraalicetnon cadat fub merico^augmentum tamen
Jradib.quindecimafcendebaturadtemplum Salorronis , & gratiecaditfubmerito,quodquidcmaugmcntum datu eft
totidemafcendituradceldletemplum,&qui qualefq, illi IudejsinChriftumcredentib.p.5.c.334..f
gradus(int,p.j.c i4i8.e.f gratiaproopcrib.pietatisdabitur,p.4.c.20 73.c
,:xci fapienriam quaerunr,& nihil recipere volebant nifi ra- Icemp.j.c4i6.f
rationeprobaretur,&quarc,p.6,c.io6.d gratiaiuftecolliturperpeccatum pra?cedens,cuius fubtractio
irfcidicuntChriftumcfnaflecunidifcipuIisfuisantepaiTio eftpena,& perconfequeusillaque fequunturad hocfunt
nefuatertiadecimadicmeniis.IrequodChriftus confecic penalia,p.3.c 18S7.C
corpus fuum in pane fermentato.Ec dicunt Mathreum Mar gratia Chrifti fic Dco coniungit & inclinationcm fomitis di-
■ cum&Lucam fa!fumfcripfiiil,oicSedimprobantur,p. 5. minuir,quodhabenscamomnepeccatum mortale vkarc
C.428.c.i3i8.d.c.&i3i4.f poteft,p.6ac84.f
1 rxci maxime funt luxuriofi,& comparantur hircis,p.4.co!u. pra»uenit gratia & fequitur bona voIuntas,& fic omnipotentis
1592.^ donum,fitmentumnoftrum,p.4.cioa2.d.e
: jjecorum liberi fi in Nymphas vcl montanas vel aquatiles in gratia fpirituflancTi aliis fons eft,aliis puteus,aliis hortus con-
cidiiTentcomasnutnebant,p.t.c.ii$8,d clufus,aliishortorumriuus,qaa?quafidiuifiones numeran
recorum nomine Apoftohs omncs fignificac,p.2.c.202. c tur,p.4.c.997.b
jjcis qnomodo- Akxandcr magnus dicitur primus lmperafle gratia aliquando reputatur quod tamen fuit ira, & eft aliquan
&fupeiillosregnaflccum multiibidcmindiuerfislocis an dogratia,quod videturira^&cp.j.cn^.e.f
tCrcgnafle repcriantur,p.4.c.2 2C9.c gratiaiuftificans in pra?fcntiiigniiicaturpei pluuiam tepora<
jecia ic- ;actat omnia iudicio & ratione proferre vocalemque nea,& gratiaglorificans pei pluuiam ferotina,p.i.c 1 j 2 j.c
fonum.p.4C.i28i.b.c gratiafupernadieaturannusdnqna multiplex vita virtuttuo
ccciahiflonadctcmporib.vera eflccrcditurab inftitutione vrdiesinanno,&cp.3.cjo.e
o!ympiadum.Ante.n.vtcuiquevifumeft,diuerfasfenten- gratiaDeieftremifliopeccatorum, quaminuanurecipitqui
tias protulerunt,p.4.c.24o8.d.e non poft fe exercet in bonis:p.6.c. jyi .b
|ammaricaHebraicifermonisinmultisdeuiategrammatica gratiaficut& charitasmeretur augcri, vtaucta mereatu &
Latina.In verbisenimapudeos habetur differcntiainter perfici,p.3.c.2i3j.c
ijfexummafculinum & fcemininum.Similitcrinpronomine gratiadiulnaparadifo comparatur propier eius am?nitatem,
{ Tutui,&cp.4.c642.d.e P.4.C.2361.C
jammaticam lta diftineTam & dearticulatam per declinatio gratia: diuina? omncs dicuntur axjua? viuseteo quod deducunt
nesnominum&verborumnonhabentHebraei ficut Lati- advitamaeternam ,p.4.c.707.cltcmp.6.ci i96.d
ni,& grxci.Item apud cosfuntmultedicliones arquiuoce. gratiafupernadicicur,annus,m qua mukipkx vita virtutum
Etpropterhoceademlitteraaliquandovariisfignificatio- vtdiesinannoj&cp.^.c.jo.e
nib.& fenfib.accipitur,p. i.c.2 2o.f.& c.2j 7T gratia maior non cft quam vcra laericia mentis:nec maior pla-
lindincsfuntguttxpluuiscatrigorecongelatae, in defcenfu gaquamtriftitiafiaudulenticordisin idololatna velharre-
anubc, p-3.c.2i62.f ii,p.3.c.2io4.f
janum fcgetum mclius conferuatur in manipulis quam ex- gratia facit homines Dcos,p.4.c 1 697.1-)
cufliim cie palca,& quarc,p. 1.^.410. f gtacia pknus,cum dicitur Chfiftus,prQ quo accipitur ibi gra-
«iaeft matcrnoftraregeneratiix,p.3.ci867.a tia,p.i.c 781.C
.atiaaccipiturvnomodoprohabituanimamgratam facien gratiagratisdatapoteftremanerecum pcccatomortali,p.i.c.
tcmDco,aliomodopromotioncdiuinaquamouet anima 93.C
adbonumfupcrnaturale,&cp.6.ci492.f gratiagratisdatapertinetad fpiritumProphetia?,p.i.colum.
. jatiadiuiditui ingidtiamgratisdatam,&ingratiamgratum 388. b.c
facientem,p.j.cj38.e.f giatiapropheti*daturmultisbonis,p.3.c.43o.c.f
{atiagratumfacienslicetfecundumaliquos nihil ponat in gratieplenitudoeft vtfeinomnib.quifqucagnofcat,p.2.colu.
anima,tamen ab al.quibus conceditur , quod gratia gracis 5 57-b-c
dacaaliquidpomcinanima,per quod fan&i miraculafa- gratic-fpiritualiscomparaturoleum vnctionisquaomniu vir-
ciunt liueoperatifuntlbid. tuiumoperaDominoconfccrantur,p.i.c.898.e
jatia gratum faciens principaliter datur propter bonum illud gratia vna ian&is non fufricit,eft.n.gratia queprecedit, &ccft
cuidatur,gratiavcrograrisdatadatur principalitcr ,ppter quaefequitur,p.i.c.848.e.f
bonumEcdcfia?,p.6.c.302.f gratif decem viaioi-ifuntncccflarie^prin'jagratia,ideft,fcrrno
jatia gratisdata vt cxequi poflit duo rcquiruntur Ibid. diuinis qui faginat mediantes,fecuda aqug reredionis,&c.
jatiaDcidefitcfleapud Iudaroscxquo nationes abie&is i- p.3.c.j87.ab
dolisacciperelucemEuangelii,p.4.C49.c. grati£vacuitasdiciturduob.modis,p.J.cio42.f
§atiafpintuflan&i qui fuper Apoftolos in fpecie ignis appa- graciaediuince imputct fiuc in feipfo aliquis virtutib. fiacVtt,
ruit datur populo Chriitiano per bencdittioncs & oratio» fiue aliis pium laborem impcdat,vt ei coiccrcr ur omnis bc-
ncspontiricum&facerdotum^p.i.c.ioSj.c niiniciuro,aquofpcratui peifectionisfupplenicntLm,p.i.
ja":ialcginouumteftamentorumconne«Siturmcrifraterno c.i267-b.c
fcedere.iicuc AaronMoyfi,p.i.c.78i.c gratie efTectis eft illuminarc inrclle&u& mollifuarcaffcclu,
j;tianouiteftamentiinchoataperIoannisBaptifta: celcbra & idcoipfafubtracTa,homoexca?catur,& obdtuatur exfua
tam natiuitatem dedaratur,p. j.c.696.f malitia,p.4.c.84.cf
gratia:
GloflacOrclin.&Nicolai dc Lyra
Grariebenericium inbonisopcrib.fempcr pra?ucuit liberum
' arbitrium,ficut in tcrrctfudificarioneinflucntiac^leftis pre_
uenitfruiitiricandiaCtum,p.3.c.io89.c
Gratia?!uxdiip!icitcraccipitur,f.pereflcntiam,&per partici-
patione,p.5.c.to?o.b
Gratiegratis datas dantur principaliter ad vtilitatem commu-
nem Ecclefie,& non ad vtilitatem fingularis perfone,p.5.c.
150. f
Gratix influxus a Deo,eft duplex:gencralis,f. & fpecialis. In-
fluxugeneraliconuertitomnia ad fcipiumficut ad fincm
vltimumfccundumcftcnaturae.ficinfluxu fpetiali conferc
humana naturam ad fc licut ad fincm fupcrnaturalem , &c.
P.6.C.1293.C
Gratix effe&us in nobis funt quinqucprimus vt animail-
iullretur icu fanetur,fccundus vt bonum vdit,tcrcius vtbo
nu quod vult eflicaciter operctur,quarius vt in bonopf eue
ret c^ntas ad glona pcrucniat,p.3.ci i46.cf.& ci 153.C
Gratiamconditoris fi cognofccrc volumus,oportet vt conue
ticulafugiamus,& templum cfriciamunnon in turba,fed in
remplo inuenicur,p.5.c 1 lo^.e
Gratiam quibufdam Dcus nec apponit,& aliis infert quafi co
ac*tis,& quibufdam data in vlum,& poftca abicrunt retro,
p.6.ci2 7.b
gratiarum a&io totius Ecclefia? pro fualiberatione a perfequu
tionc Iuda?orum3p.3.c.869.c
Gratiarum a&io pro liberatioue boni prc?lati a pfequutioncty
ranni»qui debereteu vcpatretimcre& reucri,p.3.ci504.f
Gratiaru a<5tio deuora cuiuslibct libcrati diuinitus a perfcquc
tium tribu!acionc,& inuitatio aliorum ad confcffionem de-
uotam laudis diuin^p. 3.C.1 5o<5,e
Gratiarum adtio cejeftium ciuium dequadruplici beneficio,f.
de duplicieuahonemaIi,& deduplici confcquutione bo-
ni,p.4.c.237.b c
gratias agereeftfentireomniaaDeodataefre,& pro eo lau-
dare corde,voce,&opere,p.6.c.i2.d
Grariofitasmulierumeftquod honeftc& maturcincedant&
calceatis pedib.p.3.ci87o.d
G ratitudo de bcneficio iam accepto reddit hominem idoneu
ad aliud accipiendum,p.3.ci993.c
gratus vir de diuinis bcneficiis poteft dicerePfalmum morali-
rer expoficumjf.Bcnedic anima,p.3.c.i 9 1 9-c
Grauari pucat fe iniufte qui fua dclitfta non refpicit,fed bonus
fc accufat & digna fibi inferri a iufto dicit.p^.cij^^.b.c
graciarugraris dacarudifti<ftiofiuefufficiecia,p.<5.c.303.3o4.f
graueferuireoffcnfo,qui nullo placacur obfequiop.3.c.i2 59.c
Graue eft confueta rcpellercp.^.c 1 347.D.C
Graue quidcm vicium ftultitia?,ied n on leuius verbofitacis, p.
3.ci728.d
Grauis cft perficere malum quam facerc Non folum auce per
ficic,qui aftu operacur,fed'& qui pacrarc difponic,p.2. col.
1675. b.c
grauius longe cft caufam peccati prsberequam peccare,p. 1 .
c.i904.cf
Grauior videtur iniquitas quam peccatum,& fcelus quam dc
lictum,p.3.ci6?.c
grauis culpa? rcatus,pcenam pro culpa mcnti proponere.-&ta.
men n?c tormenti metu fub iugo conditoris ceruicem cor-
dis inclinare,p.3.c.2 24.d.e
Grauc eft multitudinis onus vltra vires fuas fufcipere,p. 4.C0.
1485.0
Grauia lcgis fccundum partcm f unt notificanda volentiq. co
ucrti ad Iudaifmum,(icuc volentib.intrare religionem ex-
plicandafuntdifficiliailliusrcligionis,p.2.c.289.c
grauitas manus Moyfi defignabat,quod in populo crant alitj,
aggrauatipcccatis,p.i.c.648.f
Grauitaspcccatiprincipisperhircum,p.i.c.938.f
Gregorius III.Leonc Imperatorem hxrefi deprauatum redar
guit,& dc confilio Romanorum ei veftigalia negauit , & nc
percuffura f ui numifmatis recipcretur 01 dinauit,& quod e-
ius cfhgies de Ecclefia tollerctur,& ne nomcn eius in mif fa
rumfolcnniisrccitarctiir,p.6.ci6o9.b
Gregorius Papaquipra?fi)itEcdcfi3eannoImperatorisI n.
rici quarriexcommunicauitomncscle&osin Ecclefia ui
inueftituram per annulum & baculum accipcrcnt dc ra m
laici cuiufcunquc cum tamen Imperatorcs & Principc rfi
fuifIenthacpotcftate,p.6.ci627.a.b.c
Grcflus fuos ambulans implicat qui in maculis retis ambi :t)
& cum fe cxpcdire ad ambulandum niticur ne ambulei ,b
ligatur,p.3^ci99.a
Grcffus dicunturfingular opcrationcs vcl alternantes m<]$
cogitationis,quib.quafipaflib.vcIa Deoreccdimus,v cj
propinquamus,p.3.c.32 2.e.f
Gregum dominis prima eft felicicas d grcx ftcrilitatcm nc j.
bcns concrpit,fccundafi conccptus ad partum vcncrit: r.
tia ficut parum eft,per nutrimentum ad profeftum duc m
&Cp.3.C2 22.d
gryphes cft quadrupes capicc & alis aquila: fimilis,reliquol
poreleoni & abundar in Hiperborcis moncib. cquis mfc
meinfenfa & hominib.p. 1 . c.i 54o.e.f
Gubernarc tunc quis dicitur,quadores applicatur ad fu.l
perationes,p.i.c55.c
Gubernatur crcatura? rationalcs fingulari modo a Dc(
aliae creaturaj,& quomodo ad hoc intclligcndum^p. i.c u
858.cf
Gubernarionidiumajnonfubtrahumurtotaliticerbouel
quare,&quomodoillifubfunr,&cp.i.lbid.
gulafub fornicarioneinreIligicur,eoquodgulaprej>arat I
ria? materiam,p.6.c.24i.c
Gulaconcupifccntiacarnes nutrir,nifiha?c refcrentur,&:.l
contraalialaboratur,p.5.c.8i.a.b
Gulx vicium&exconfequentiluxuriajfignificaturper i<lf
Bel,p.4.ci786.f
Gula fignificatur per amphoram, qu$ habet os latum & ail
tum,p.4.c.2 249.c
Gula&Iuxuriafrequenterfefeconcomitancur,&muItaiM
inducunc,funcq;ipfa duo vicia diffuse in omni ftaru pr; 1
tisvita?,p.i.C449.c&c.45 2.f
Gulae vicium tentat nos quinque modis,aliquando enim 1
gencie; tempora preuenit,ahquando tepus no preuenit I
cibos lauciores qWrir,aliquando qua: fumcnda func.pl
ri accuratiuus appctit, aliquando qualitati ciborum 6"
pori cogruit , fed in'quanciratefumendi mcnfuram ex
aliquando vero abie&um cft quod defiderac,& tamcn
defiderij eftu deteriuspeccat,p.r.c2 98.b
Gul? voraciras dicicur fepulchrum,quia deuorac gulofi
busfuos moresperfuadcnt,p.3.c.52i.a.Intcrl.
guk defiderio propter vilem cibum ardefcit ftultus}p. i.c.
a Interl.
qui Gul? feruit,feruus eft gule,p.4.ci 866.f
Gulofi funtinfeliciflimi,& quare,p.4.c.65.b
G ulofus eft qui de ventre fuo facit Deum & de coquina 1 1
plum,p.6.c.947.c
Gulofitasnon folumnocetanima»propriefenerasmulta*
fiones & infirmitates,p.3.c.2o86.f
Gurguftiumquidfignificct,p.3.c392.f
Guftus cft quida fa£tus,& homo in certicudine caftus excl
omniaanimalia nonaucinaliisfenfib.ideoper guflunW
ticudoexpcrienci^defignatur^p.^.ci^^.f
Gutta fpccics aromatica,pcllit omnes infjaturas & humcB
&eius moralitas,p.3.c.745.a &c.2095.b.c
Guttct aromatic^intcnapromiflionisfluuntde arborib. ■
maticis ad flatum ventorumoppofitarum partium,p.3 ft
1854.^
Gutta eft myrrhe arboris, & ipfamyrrha vocatur,p.i.c.3i|
Inrcrl.
Gutt? nocStium & ros,quid fignificent,p.3.ci 853 .c
Gutt? fanguinis Chrifti ex fudore excuntcs de corpore fu
pernaturaliter factum eft, vt fanguis pro fudorc cxicrci
ficChriftus iamfuumfanguinemprofalutcnoftra cf
dercinciperetjp.5.c.978.f
Hafyllab
ii
v
s
h.>ercplen^dt?c.revndeirabeas^ hsreWtarcf &»
* -_.*_/%_;.- » _rv* _4_»rPi _i K *"___.* r _ _&? *a'urtA tiraK^r inf^r^n _#• _r*U ____•» >t _£ _/-_^!
Pa
jjui .Kfew^*.^^f:^^%9^^
.ca^r,_iieihh.mos fi^Jfon,
oU.i«4ifg..i Tj.ko.^.q.iludhj iStjtJi il
Pquipreienriapoi- hereiffiFHebT;
^^Lier, _I fe ihflrmos jj-1ryj1ih<r!->ik »-,.1
;oUi :•<&*.;. i cr._oD.j.q.iJudnj jgton
" jJ^taenVm robu.lt-ui. ; civ ijbia , qui pr§£enr.ia poi-
|idenr,qutmgvUk) iac-nhirisAp' '
IJl.Ul.
iduciara p^nunt,p.i,^ri{a^^v
hvmincsv.elJilj^fj
lomodo&quibus
ijcant in k vioiilimi &,qui continent,&. qui cqQp^t^f ,
h..icare ir.ua hamincs^v.el iljpaLgre.idojin fo^cmdin^jtpora ^ "vfcfoifyh.ZyffiWAMM HWflfflflfi ^-.ULrt dtf-cnp
, : qua-sc quomodo &. quibus li.cc-.r,p.^c,ol.s»3|^Dm " a?fcMch£vcn^^
uuiaiaiA-vuiniuuiiucKfiuyi. uuu-.i_nr_:rcroaerei n inr.pii
ces ignoVah^ie feHt!KrfilteUdliftB^*WFFq^ JifenWJRanf i
p.i <k^3'H, °^'^
:jpeat,ne
:u:
ifc,iic_.
, nacusrecedac.p.i.col. ieS.b
n>it_iretiou poift
ibi:pixpara
.: in tabeinacuio Do.ium-,quvjuiau_t #*in)(J Iaj
..de^|litjp.^64#^iiu:- • neiiii^'-, • ; 4 >»b ^tt
Ipiiator terrae eit,quia cogitatione^^sdii^u^^ej^cf
jpitus,ib ca redi^#fqi^yii«h^q%^i%tf»'B--(5ffi;i»3-b h?r
-fcttM^io>i.fe.ft.hqii^ np m-
|ttt quod ye^^b&teup^io.j.J 1?gul jnea. ;U jiiri
5 ponuhcM^tW t^Wrt^^irtlH^ Wj>;°Pfr¥faor ^i SMTO
tem prppjofljlft wr^i*4t«b^i»nli.«prjttl ni iritA
Jetlb^iifiBfB^^rDft^^reti-
rchSWnrfnt-ajetf^W^
>*mikii tttmohW Puli$ fuis a^iiHDli^eiTiJ^^^^W^Mcrlc
£\syp #,jybb:>a ha?ren?vnae & quiMricfin^TCnim.P11 ^«wiuwwn
n.miiitftfriiimrtJ.UriirTi _-M_.fin»r_pn<nip&fa".iia rinlli nrrrnnrr nirartrSfet^rrfWi^-ttWHfnfiii
ifbl piriad -fci^i^^^iV.iftMiEfrol^ rt¥ll0ru T er"Wih*ptfr.imis
*bi»usiactr<tai«^<^
jtWKlcmtpMnd^ple^cn^^c^eggjift^np^^^.j^acur nea-narch&uVidctfidccU-tW^
.p.i.L();.8Soi.c.4^ol,7r^Qnijdfibb£;fVrlnirn\itmV^ pulis fuis^irtJpl[2i|Till^e^^^'j^f^raiJicr1lc-
fopctbus n&wwmMCtiityGfifa,
pai .- .col«f 4fc^vpl 1 ^r.i .mintft racbi>£(;p j6,»
H>icuin4rervfi^aP.€^r^i^Hmt^ni^i^W
invfum,p.4.col.i446.f ».»AoJoo.t
h^ cxi cn^ftfn-ii^iMitrftfAogt fMWefll^fi
pa acta contt^sPI^^^^SfaWfHA^^tt^.,
. rtr,unh^iad<iJpicKdw<^'il^^io,qu;aqua-da,jao- ^>^ t ti ^jC , 1« '
ru.nq^acccduiKvc.-abu^iacian^^ hc^^^^^
mutant qua-da vcrO vtmutcnc ^m^eptu^,»^^^ n^ajjuflfiS^^tSou m m b 1 «fL eu:,I^ia^
fcanr.n^ rpu^i^^^ft^^^uia muuu^, ' K?tcK gl^S omnc^ccatuni in vaJlVcft^ in vaUc&la j
. , i^n^t^^Mc^toHi^o fc^Ip^^
fpccicm ac formam accipiunc^.^.^s.b. n.7gja.d*ri :,s t:
xrc,ii wre permrttu^fl^l^^^^;^'^
;quf'pr6rriittitur
quva.bi nunc malu:> habitacot "
tiKtncilcnc aliqui cxpcllcndj,n
cffe diripicndum rcgnum cdelon
laercditas Clmiti cU Lcvlciia quam r<
col.355.4lb
i^reditatisfupci
nH-ereditatisarterna..
uerinas fcxuum .
i^8j.a.b
k-i
Glofk Ordin.& Nicolai dc Lyra.
Hx;efes& fuperni:iof?philofophorurn fe&*,cu in Ecclefia
inrauteadmit:untuf,fcmcnianctum Catholicx veritatis
&P'jrcadti()niscrrorccontaminant,p.2.col.i382.e.f
Hxrctictis licet per cmnia via ventatis non tcncat , tamen in
doclrina iua multa vera predicat,qux noftrx fideiconcor-
dant^p.i.col.iy^^.a
Hxrcticus omms vc! Jlhifmatlcus vel Iudxus vel pagsnus , tj.
Ecclcfiam vcrho vckxemplocorrupcre voluerit,proprio
fopcrbix gladio caput inique voluntatis amittit , par.a.col.
Hxrcticusdoctorcuiusdodtrinaeft mortiferaidicitur lignu
fcienrir boni vel mali: quia nulla doetrina cft ita pcftifera,
qux no habcat admixtum aliquod bonum, p.i.c*76.e.f
Hxrcticusfionificaturpermeretricem quxmotu corpoiis&
motuoci)lorumoftentatlibidinem,p.3.cii07.a
HxrctictKdici£uriupcrbus,p.4.col.2054.e
Hxretkiisomuishypocrit3eftsp.4.col.i24.d.e
Hxrcticus propriaconfidensfapientia,proprijsinftat irtuen-
tiombusjfcd cum ftultitia eius apparuerit pcr faneioS prx-
dicarores,diuirtis arguetur ferttentiis,p.3.col.2 1 3 j.c
Hxreticus lcindit fidei vnitatem, p. t.col.i o 24tf
Hxrericusprohibeturdocere,p.i.Ibi*
Hxrericus ab hxrefi reuertens diligenter debet examinari de
fide&debctomnemhxrefimabiurare,&cp.i.col.id27.c
Hxrcticusflorentesdiuinieloquij eampos noxix linguguo-
merc rumpit,vt de internis eorum finibus fenfus impios e-
ruat,in euius labiis ignis ardefcit,a quo fe fuofq) auditores
in perpetuum perdat,p.3.col.i676.d.e
Hxreticus locum pcrfidix fuX non nifi ia mentibus quas cor
ruperat facit,p.3.col.26o.f
Hercticuslympidiffimacceleftisoraculi verba fufcipit,& for-
de mixia auditorib.redditjficut te&a ftillantia mundas phi
uif guttasaccipiunt,fedfubte<ftis in domo fordidas red,-
dunt,col.i39.a.b
HereticusquidoctoriCatholicofuperbiamimponit & bla-
fphcmiam , eo quod contradicit fuf hercfi, fignificatur per
EIiphazThemanitem,p.3.c.i73.c
ri?reticusquieft,p.6.col.2 89.a.&773.a.i389.c
hereticusomnisiniquitatem fcribit, &decipitpauperesnon
diuites,p.4.col. i27«b
hjreticus vel aliusquiverbaprophetarumatTumit,&adfen-
fum fuum aburitur fcripture; facre^ teftimoniis, comparatur
Nabuchodonofor,quia vafatcmplitollit &inebnatUrin
cis&nonDeum cuiusvafaIunt,ledDcoslaudat aureos,
idcftfecularifcicntiacompoiitos.argenteoseloquiivcau-
ftatc &rhctorica arfeconftru<5ros,&c.p*44col.ij58.c
hxrcticus diligitrarocaftitatem,p.4.col.i749.b.i866.e
h^reticusomnis Deumadiracundiamprouocat , infalfitate
do(ftrin^ofFertimmundafacrificia,p.44col.ji5.a
hxreticus putat vcnenumcordisabfcondercifed cum vene*
rit dies tribulationis,doloribus & eiulationibuspandeturi
p.4.col.i894-f
h^reticus putat fe do&iorem qudm Ecclefiam,& alhjuid fub>
limius inueniffc,p.4.c. 1 87 J.a.b
h^retica do&rina qui dicipit amatores iuftitif , ipfe pro malis
penam quam meretur incurrit, bona autem fi qua gerebat
vel vtilia fcribendo Vel continentcr viuendo , iuuant aiios
vel legentes uelaudientes,exemp!um etiam dc cafu eius fu
munt,p.3.col.i723.b
hfrctieadoiftrinanitoreeloquetiafplendcnscomparatur cir
culoaureoinnaribiiSfuis.p.3.col.t627.b.c
h?rcticum,qui amicus eft demonum& frudtiffi am fu? do&ri
rt^VbertatempromittitdocetcontemnercProphetamEc-
clcfiafticum virum,p.4.col.i73 i.b
hfricticumnondecentdelicif fcripturarum quia hisbencvti
nd nouit nequeillum qui adhuc feruus eftpeccati, preferri
iuftis in rcgiminc Ecclc(ie,p.3.col.i767.c
h?reticumfupcrbiafacit,nonignolantia,p.4.c.883.cjnter.
hjreticam rtonelTeiungc-ndum matrimonio viro Cacholico*
p.2.c I3j3.i334.d.e.f.i337.a.bke
cumHct-cticonelcquarisdc fcripturis , qui inuidcr nw m
falufi,'.Tialeiisdecipcreqiiamcorrigi,& ficut Urichis <: 6
ctator fomnioru cftiinat que ignorat,ira hxretius qux i0r|
intelligit in fcripturis,vt libet interpretacur^p.j.c. i~c ,b.c
ab hercticaprauitatcreuerfiofignificaturpct leprofien da-
tioncm,p.i.cio2 8.e.f
h5reticidicunturlupirapaces}p.y.ctjo.d.&837.a.b
hfreticidicunturfpinf,&tribuli.p.y.col.iji.a.&789.c
heretici funt leprofi,qui quafi varios colorcs habetes in ^i
coi porc,vai i,is fcctas,nunc falfitatis,nunc ueritatispH
fccnt in cadcm prfdicatione,p.5.col.6a8.e
h^ retici iumchtis ii 1 ationalibus comparantur proptetiB
tu iuc; coi ruptionis expendumJncorruptam mrhnljJ
cicfic docti inam b!aiphcmantcs,ficut inationabilibiil
mantibui naturaleeitcaufapabuli fcpiusin captiopH
pernicieni ignoranter incidcre,p.6iC4 1 3 j^.a.b
hxreticifaciutfcclasfuis nominis,ideft,hxrefesindinil
fphcmantes fidem vel vitam orthodoxorum, p.6.c.i|
hxretici fignificantur pcreosqui argcnrum diuini cloq
fCrunt de Ecdefia,& auiu fpiritualis intclligctie,& at
errores conuertunt,& filios Ecclefie_ vedunt diabolc
C0I.1914CI
hctcticifcorpioniaffimiIantur,quiblandusfaciecaud
occulre,fich|reticidecipiunt>pcrtemporaIia, que
poft eiTc,ficut cauda pofterior pars animali. Vel qui
dofcorpus pungit no lcnthur,poftea diffunditvcni
ficdeceptiabhereticisnon fentiunt,fcd tandem pr
tur,p.6.col.i57i.c
hxretici dicuntur filii fcelefti,mendaces,femri diaboli\
pater mcndacii,qui confolatur in fedc- fuf fimulac h
terlignum frondofum,fcilicet voluptatesfuas^p.^.c
hfretici facrificant fuperlateres,quando exquifita mc
dialcftica cupiunt arte firmarc,& in quadrum extn
fe&i in latcre pulueris roborare lincis,p.4.c.5 ij.b
h^retici fchifmatici etfi aliquam bon^ aftionis arcem <
dere videntur,quitamen compagem vnitatis Ecciei
habent,quafi parentibus & no ibndis latcrum pr^fi
vicioruminfimadelabuntur,p.2.c.7i5.a.b
herctici habent qu?dam facramenta communia cum
Ecclefia,& quafdam fententias f ripturarum rite int
fed tamcn idolis immundorum fpiritum feruiunt.
2.col.94J.a
hf retki peccawrum fuorum lacults cruentati, cum vi
uina argumentu fui erroris trahut , arma fua contra
fuummofituriinuenernnt. FiguradeSaul. p.2.c.io
rretetici perfuafcrunt principibus,vtcathoIicf Ecclcfi^i
loresincxiliumpe!lerentur,vrdefolaram plcbe faci
ducerent.p.2.c.367.b
h£reticiatquefchifmaticiindignifurltfocietate& coi
nefandt? Ecclefi^ necmemoriaeorumintcr Ca
habetur.p-2.col.i2 3o.e
hxretici arTe&ant autoritatem fibi prxdicandi inrer G
cos tribui,promitrentes fe eandem cm cis rcctx & t
operationis tenerc caititatem.vtacceptapnrfftate c
di in medio boni feminis zizania intci ferant,p. 2.c :
hfretici producunt fraudalentcr dolofa confilia, vt qu
pofiintincaueaerroris&laque& dcceptioms prxci
fic vetcr plen'malc digeftu cibu fetide eruc5tat,p.3.c.
hfrctici duobus modis fi.unr,f.vel necrearorc vc! dc cr
vltra mocium difputantcs,incrroresincidunt, & au
rccedunr,p.3.coI. 1994^
heretici bmnes contrariam altitudini humilitarem d
ad inferosdctrahuntj&humilis madati& deiccfti fu
cipes.p.4 C0I.198.C
heretici funt in Ecclcfia quafi leones,'qui perlingux U
tatem fe ducunt corda innoccntium,p.3.c 1 95.C
heretici teftimOniis fcripturarum abutentesimiii..tura !i
fua dulcedinCcomedunt vuam acerbam,& icico pei
burdentiumnepoflintdura comedere,&c p.^.c-.iJ
hxrcticipercutiuntardorelibidinis ira& inuidia^ rfl
fangu U
rcm
Ind
cx.
■hn<*uui!scommutantinpa{!orem,p.4.ci862.e
h (Jcici dirip!unrfeniumpa;ipcvum,q iianefciunt contradice
•c.edificancdjmoscomp^iiion; verborum.fedabecclefiisi
ticis viris fubuerturttui\p!aitaa: vinei!S,fednonbibuc,nifi
'inu quod eft draconu furor fii^anibilis,jp».4.c.t87i.a
h etici auftericacem fcripcurarum q u pecearofib. torm?nta
Komitcurt^vercimcinbeicitudincm.&cumdiuitib.promir
unc,tamen pauperib. truculenti funt: & fcueri,par.i. colu.
i873*a
h rccici & gentiles in figmentis & fabulis fuis habec lacas pla-
eas qua? ducuncad morrem ibidi
fctetici habent agricolas in quorum arius fpina* nafcuntur, q,
^ocancur ad plan&jm,quia nolueruntplagere fua vel alio
•jmpeccatajp.a.c.iS/j.a.b
:ci fures funt & latrones filii noctis tenebrarum qui per-
lerfa orcdicant,& fufficientia fibi de ecclefia Dei furantur
H,c'SS9.b
he:icingiiiicanturperHicroboaam,&quare,p.3.c 221 ia
'1 etici fignificantur per Hieroboam qui vitulos aureos fecic }
(sfcparauirpopulumadoino Dauid,&c.p. i8yo.e
|<eticiqui vnicatem fideicatholicaehierefib.fcindunc, ac fic
;ulcuimalignorUmfprituumfubdunt,fignificantur perhie
•oboam,p.2.c.782.d
ici figniricantur per Samaritanos,& quare,p.4*c 2 234^
:i figiiificantur perPhilifthiim quipariconfenfu aducr
us eccfefiam confpirantes eam depopulari conantur,p.2.c.
;8<5.a.b
1 cricifchifmattei perfilios Ammon fignificantur, quid fue-
unt eccklic filii,ied ab ea recelTerunt per crroretn crca ali
]jcm vdplurcsarticulorum fidei,p.4.c.2366.e
-fetici confidedo fua? vcrfutia? munimine maledj&ioriis ver
- ba iac~tant contra catholicos, & pcr quos fignificantur,p.4.
^t.syjo.d.e
frcttci vcris confelTcrib.Chrifti femper inlidiantur,& quof-
«unqUepofTniitdeeorum numeroincrrorisluifoueam p-
raherc fatagunt,in profundum demergunt,cum dogmata
iquapulchrofcrmoncadorant,p.4.c.2;55.b.c
tici dicuntur iumenta,& non homines: & figntficantur p
udam incurantcm,quia iumenta hoc mcmbro tegut fter-
a,&arcentalceraparuaanimalia.Sic ha?retici vcrbalc-
ve! praeccpta fubuerrunt& rcCtam deprauant viam,p.4.
2j.a.b
ici qui impugnat fidei veritarcm3& facram fcriptura per-
fcmterprctantcs,fignificanrurperfiliosEphrem, p.^.c
19.C
ci vulpib.comparantur,& quare,p.3.cio6i»d
p.2.ci?j7.a Itemp.4.ci03j.b
:ioiiviib.!oquacesfunt,& pancm fenonfubtraxhfe pu
ran:3 itimdecoinprcheniibilib.audactcrreipo.ulent, &tuc
ioftos pra* Ornuib.credunr,cum loqut dc tncognicis infaz
icius praefumnnt.p.3.C23i.a
hreticifuntquipopulisadmifcerirefugiutjfedfecefTum vitce
: *|ecretiorispctunt:&coa.np!:us peftefuae perfuaiionis infi
:iunr,quo quafi ex vitac meritis reuerentiores videntur.p.3.
:.243.c
■recict cum fidelem animam in fuo errorc rapiunt , quafi a!ie
nam coniugem tol!unt,ficur qui adultcnu facit,carnem alic
nfc6iiigisfibiillicitecoiiiungit,p.3.c.246.f
■rerici dc(idcrantfi:ire vnd. dodti & loquaces fint nonmori
> compo(iti,vnde vix cxteriora capiun; qui fccrera putac
fepenctralTe,p.i.C28?.c
hrcticiuandefiinisconuenticuliseoeunt^vtciTori fuo rcuo*
rci.tiam quamexrationcnon valcntj rcebeantex oCculta-
cione,vndeaqu^furtiuedu!cioresfuntjp. 3.C281.C
hrctici fratidem Deo cxhibcnr,q;iia ca aifrutmt qucc ci pro
quo loquuntur tK)n placent,& eum du dcfendefe nituntur»
fendunt.p.^.ci j<;.a
hutici cum vera mala contra bonos won inucniunt* fingunt
quercd.nguunt^vriiiftiiniiciiia.itiirjp.^ci^j.a.b
hrctici quia ea qux praue de Dco intel!igur,cx veritate tueri
non pofnmr,falfif.ates requiruntquib.infirmas meresfectu-
cancp.^.c, 1 j^.a
hcrerici vc alca ia<Stcnt,vix ca pofTe fe capcre dicunt, feddum
alca notartr,teftcs contra fe nequitia: iunt,p.3.c.76.e.f
hereticinoncumaliisperoftium intranc,fed nuas quaerutpra
uceinrelligentice.Ibid.
heretici abfcoditafeaudirc fimulant,vt fanctioreorum predi
cacio habcatur,non aliis ^qua.Ibid.
herericideeloquii nirorefuperbiunt.vr nullafacrorum libro-
rum autoritatc folidcnturjp.4.c.637,b
heretiri omncs in tenebris crroris conftituir,facrificia no Deo
vero,fed da?moiiib.oftcrunt,cum figmenta & praua dogma
ta fcribunf,p.4.c.856.d
heretici difcordcs femper alterutrum felaccrantes, non vidto
ria veiitaris accipiut, fed erroie captiui pariter infouea pef
ditionis cadunr.p. 4.^864.0
heretici & Ethnici fcepe leuioracommittuntquam quiputan-
turecclefiaftici.p.^.c 1 1 9j.b
hcretici quirantum vetusTeftamentufufcipiunt,tresnaruras
ponunr,f.fpiritualcm,animalem,& terrenam, & vnde hoc
trahunt.Sed improbatur.Ibid.
Heretici fignificanturperlatrunculos qui occuite fimpfices
Chriftianos decipiut,ad errorefuumprottahentcs: contra
quosauxiliumprajbenrpauperesreligiofi.p.2.cio76.f
heretici qui ex catholicis patrib.facramcnto f.dci funt lmbtm
fcd & ad apoftaiiam dec!inantes,cultu pr^bent fimulachris
figntficaturper Achaz,p.i.c.i23i.a.b
hereticipolIicenturanxiluiiTiopeiisjvrinfocietatem recepti,
poffinc infetredifpedium,& per quos fignificentur.p.a.co.
129J.C
heretici rident quod incapiilisgrariacft, rideancigitur quod
Apoftolorum vmbris,& in fimbria veftnncnti Chrifli,&in
luro deniq.quocecumilkift;auit,&c.p.2.35:8.e
hcrericiqui Ecclefiam diuiferunt,vxorem domini fui ducerc
& abducere vo!uerunt,p.2.c248.f
hcrcticiquianimis redc fentirecupientib.vimfaciunt,& m6
tes Iiberas ad fertiiles opiniones rapiunt condignam a iudi-
cefuftinent mortem,p.i.ci6oj.a
heretici gladio interimendirunt,&cpartc 2.columna 8a3.b.C
824^
heretict verba iuftorum ad fefifum proprium conantur rapere
P4.c.377-b
heretici & ludvvi dum in fapientia feculari confidunt per can-
dcm fapientiam de(truunrur,p.4.c. 1 24.e
herericiomnesfumc Anrichrifti,p.6 c.t387.d
hcrerici quanto p!ures,tanto magis delinquunt,& iuxta ntimc
rum fuumampliancdogmacacrrorum,&cpar.4. coiumna
i726.d.e
hcretici percutiuntur qui dicunt Chriftu lcgi & profhetis ccn
trariumpraedicaffe,&yliumveieris,aliumnoui elie Dci.ni
Teftamenri,p.y.c.442.d
hereticifupcrbiamhabentquafimatremfua?iniqu:ratis,p. 4.
c 1734.6
Imetici ia?pefophifmatib.& artediabolicaoppriir.unt ccdc-
fiam.Ibid.i737.a
hauctici qui ab ecclcfia recedunt excordi columbct copatatni
p.4.ci749-b
hcjrecici illas hominu mcncc.strahunt,qnu!!aftabihrarisgraui
tatefolidantur,p.3.C282.c
h.eretici quidam magnam fantftitatem exrerius prn^enduf, &
per vcrba dulciaincautos ad fe nahunr,& f\c iu nioi C- da-
nabilem demeigunt,& per quos fignificantur; > cjV.4 . colu.
2jJ7-a.b
haeretici c;ui humanam faciem habent,fed pcrm ; ictatcmbcl
Liiiiahabcntcorda,(ignificanti!rpcrbmiarn.!'.3.c.275:.c
Itcmp.^.c.iooS.e
hajrctici vcl mali catholici qui contemnunt prarcrj ra Dcl a d^
monib.& viciis capiuaiutir.p. i .c. 1 6?s..d
hxreticidoctrinain vcricafisinore n6rumin.H,!iccc vngulcm
findunt,p.3.c.i77i.c
Gloilx Qrdiii.& Nfcdlai de Ly ra.
H;crctiVi ficot f<'ip;-nr-r Srfl rfcis & vcneriuocctiltanc,
tfl4»ddrit.p.J.co'.i^j9.b.€
Hjcretic? .nov.ri Tt. tflhnibri ui , cjrii iniuminc fecularis
fuv i .:i.esg!->t:;>: t r .p. 4-c»'»1.3^?.b
Hx itipii,quiapcrcrr<)icinacognicione vcri-
:: * dierintur vio!ci,& quarcp.j.c 2 j«?.b; c
h-jr.- 1 : r: bf rfl rdent cattooiicQs,f.porcr«iaie£eiari,
&ra::n::::>.((>riili"t!Ci.s^ctiarniacii5K':)pLLirispcruciiein-
uiu-:tisp-4-c.2i6o.f
iicrcrict -jriuius ftfrii punicndi quam demones & mortui in di
luuio& in fubuc.ii. >nc Sodoni*,p.6.c.i358.f
herccic:nondiu!nisfcrip.iirisattciidL.nt,fcdpotiusadfcnfum
crro Kuirirransfcr.cttudtncp 6.ci36o.d.e
hercciti quid fdgore eloqucntiaictularis falfa dogmatacofn-
poriunt,aurcarri ftatuarri facefe nitunrur,& tjuaui in cis ctt
-pc:fiialioucauoscompciluntidolumfaliitatisadorare3p-4.
c.i)3?.d
hereticidiuiniratismerituprofitentur&fcientix ptoriiiflione
decipiunt,& fimpliccs rcprehendunt.p.i.c.89.a inteil.
hcrctici quidarri negant Chrifti deitatem,non c(t mii u, quod
Hcbre i hoc idcrn ncgant.Quomodo hoc condudat,vide p.
5.C.365.C
hereticirapiunt aliquando ad confirmationem erroris fui ver-
ba fanc-torum pacrum,p.3.ci72.d
hcretici (inc charitate quidquid habe nr,quamuis fit (amfhim
& veranduni:ipfitamentantoin!jignioresiunt,quantoiliis
donisnonbcne viiiunt,p.2.c^.47-a.b
heretici diuttiis errorib.obcenebraci fignantur per Aegyptios
P.4.C.187.C .
heretici pei'pcnnaiosferpentespofluntintel!igi,p.4.c.i7o.r
heretici iigmricantur pcr amx;os fob,qui concra Corpus Chri-
fti,idett eccleiiamariliitamjlapfusriiembroriim dolcntcm
alios fub nominc Chriiti toleratitem,conucniunt ad contc
tionem,p3 C42.d
herctici dentcs diaboli dicuntur& mola?,qui (implices diuidit
ab ecclciia,3cc.p.3.C278.f
hei etici offcrunr panem pollucum,non aqua fapientia? dulco-
ratiim,& pcrquos(igniricaii(Ui'jp.i.c.i596.d
hcrctici riicumUr,phytoncs,quorum ficitionibus decipiuntur
incauti.p.i.c 1563.C
heretici & iclnfriiacici clarcfccnce euangclio in toto orbe,erro
ris cxcicate amcritiaui iuam eXercen:es,carho!ica? fidei con
traditunt,idcoccckficecaiui:iniair. iuiunent i&d vcritate
bppimiuncuiip.Kc. ib^ 3.L1
herctici in tnaledicta rried.ecare repuiau:r,quia riec in panetc
qu) Cxcircunci(ionecicd:dic agnofctidir,hecinU10 quiex
preputio,&cp. i.ct^i .b;& 174-a
hcrcticivel pugaiiiv»dCi.;cJ c^ck-it^ Gdcin hoftiurfi fupcraffe
fcrOcHatciiiiinmiopanorccoiKu:iuiuu),& iuperbiam fua
hunriihknrcs ecclcfiairi vciieramur,p.2.ci $jp8.e
hercticiprop.ioicniudiuiiia& lubiimiaexquirenres,abecdc
fialtica? mbdcrationis corporc cxciii funt,p.i.c.i042.e
heretici ab ccclciia ciiciuntur doncc purgcntur mamfcftatis fc
crecisfcdcrciubcnt-..r,&aproprianturlcprofo.p.i.cio2 3.c
heretici & cathoiicifaiti,voluritcum venscatholrcis pacisco-
fdf tiiifn habere,riori vtipfiadarcemiatholic^ridei&opera
tion:saii.cndant,icd vtcobpotius quosinculrnine vurutu
comrnoi«iitesafpiciunt,adinfimaopcrum vcl prauoru dog
fnatum .lciccndcrccogauc,p.2.c. 1367^
hcrettci fum-lepi 0(1 variis ehoiuaa macuhs polluti, non haben
tcs vhiformcm coioicm uoctrmx vel fidei,nec abfcondunc
impcriciam>fedoitendunt,p. i.C 1189.C
herctici cim gentilis phiiofophiae,dialcdtic.Y & rethorica? ftu-
diisampliiisquamccclcfiaUicefimplicitatioperamimpen-
diin:,fcnpturas quidcm fan&asore voiuntjfedgeciliieniu
intcrprctantur,p.2.ci4i2.d
hercticiaiunc,quodnoiiborii Deifermofu, qui pro pcccatis
altcncs altcrum dicac pkcti,p.i .^.670.0
herctici laborantin fcnpcuns pcrditioncminueniic,vndcpof
iintcrrorcuiadrucrc^p.i.c.^jo.e
heretici <.)\u timore pemti corporalis imprdiut fuam docerctfc
drinam peftifvram in pubhco,fcd cam doccnt in fi.-is c6u<
tictVis ;:i occuitOjiigniricanturpcr Balaam,p.i.cir5^.c
hercricilice: nimioialtu fupcrbiaiu,iicct ad tcmpus prcualer
fidclib.pci iubiidia potcntum huius mundi vidcantur,tarn
omnipoi.encis iudicio in iiuc fubuerfenturm.4.CA4i 1 . a.:
heretici quocicsnoioluminciuitatib.fcdctiam 111 prouincii
pcrucilc doccndo vel eiiam ixuicndo dogma confcflionj
vercimpcdicbanr,Vcinamnciciremus p. 2.1 265. c
hcrctici araiuiinpi«arcu.inialedocendo.p.4.c.i876.C
hcrctici dicunt fcd habcrc terram lanCtam & ccclcfiam Saluj
tonsifcdpcrucrfafidcicnipcrfuritin Avgypto,&cp.4.cc
1881.C
hereticorummachination'b.Athanafiusplurib.profugus ai
nis,Ambrofnisinfuaciuitatcobfc(TuS,Hiiaiiusin exiliu
rclcgatus,iluiei>ius martyriuni paiTus,&cpart. 2. columr
1296. i
heictici nonfunt martyrcs,IicctproChriftomulta patiantu
&quarcp.3.c.:63.a
herctici iram ciomini iacrificio placare non poflunt,niii ad c 1
tholicam fidem conucrtantuijp.^.c.S^.l»
hcreticialiquandofnffragioGcotiliumprincipum ccclcfia
xare non verentur,&alcufans fidclcS apud rcgcs:quod q
tuir. noceatfidei,tempore Aniana?pcifidi\' luceclanus i
notuit,p.2.ci297.c
heretici &omnesecclefieinimicicontriftatrir,quocicsc!ccl
procatholicafide velmofumcorreiStioncconfpiciuntla
rarep.2iC.i345-b.c
heretici glonatur,ii multos prauodogmate gencrc:,& p qt
(ignihccntur,p.4.ci866.d
hereticinonfpumantib.veibis tumcnt,fedcito difperucnt
p.4.c.i873-b
hercticiquiveteinfani^ntescontfa Deummedaciumloqi
tur,intelligucur m Oice prophcta in fcnfu tropologico j
Ifrael & Ephfairri,p.4.ci76o.e
heretici quanto per natura acunores,tanto profundiora
auditaproferuntdogmata,p.4.ci87o.f
O heretici quid facietis cum vcnerit dics it.dicii,quando v
fuis, mortem redditurus eit inimicis , p.qua: ta,coI. 1 87C
i863-a
hcretici non poflunt facere fructum virtutum,&cp. 4.ccl
i87o.d
heretici iunt arcus dolofu$,qui vulnerar di gentem>fic ill
tOrititefcripturarum,ac^oremfcriptiiiarum impigna
fibi mortem inferuntjp.4.c.2749.b
hercticifignificantur perdecem tnbiiriomhib.prophctis
rum maximamukicudoquiicliriquuntrcgnu Dauid &
rufalcin,id eftjChriftum & eccle(iam,&cp. .; i .. 1 70i.b
heretici dicuntur matcr,quiagencrant ahosinerrore,
fuis fcquacib.c6funduiitur,quandoin erroredcprche
tur,p.4.ci709.a
hercticiblandaverbaproponunturnecaucantur ,fcd a
fub inferunt,p.3.c.64.f
heretici fenfum quem a Deo accipiuntiperucftunt,& loqi
tur contra Deu a quo conuici iunt,& iinguae miniii ci iu
dominus laudandus e(t,in blaiphemiam conucrtunt,p
in.a.b
heretici iententias fcripturarum a fuis fcnfib.tollunr5p.3
243.b.Intcrl.
hercticicOiidiroremfcripturcc viopprirnuntjcuiusfenfi :.
lenter inflcct unt.Ibid.Interl.
hereticirapiuiKaliquandoadcorirmationemerforrisfu:
ba faiictorum patrum,p.3.c. 283. b
hercticifinecahritatcquidquidhabcntquamuis fit lam
& vcnerandurri:ipfi tamcn tanto indignorcs funt,quai:
!is donisnon bcnc vfi (unt,p.i. c-447.a
hcrcticigladioorispcifodiunt,piiusg!adio impietati»
fi. p.2 c-5 32.1
hcrecici &faliicatholici conitantibonorufidcpcrdilc
opcid.cj,auc coi riguritur cmcdati, autcauecur uidni!
: b
Jnd
& ab ceclefia exptilfi,p.2.c. 1 o"? r.b
erctici dum mec?acuira reftimoniis fcnpturarumaftruere ni-
"icbantur,coafti funt patrcs illos earudem fciipturarum au-
rorirace reuellere,& eas quomodo recle incclligantur,difTe-
rere,p.2.i^97-c
jsretici a fanSis doclorib. fpiritualem dodtrinam puram acce
perunc,(ed vencno fuo corruperunt,& in fcllis & abfiachij
amaritudinemperuerterunt,p.i.ci6)9.b.c
jeretki mu.Iri licct totu nouum Teftamemum recipiunt, tame
Vprofuis errorib.exponunt& mulcipliciter in diuerfis errat
multo magis igitur ludej poffunt pro fe exponere fcriptura
veteris Teftamenti,in fuam perfidia torqueces,p.6.c.i695 .a
trecici dum in crrore funt,non vocatur nome domini de ore
wcorum,&quare,p.4.c.8)7.c
creticiquiecclefiamimantufedapefte comaculat, vtetiam
exofamGentilib.reddat,perquosfignilicecur,p.z.col.i30i
&c.i304.f
eretici ex verbis Chrifti ftudent catholicos impugnare, & g
quosfignificentur,p. 2. c.i 565. c
- fcretici ad cafum tendunt,& verbis dolofis fentudinem fensu
euomunt.Ecfignificanturper Amraphel,p-i.ci99.a
i;reticorum malitia & ignorantia qui foli noluc locum vbi re-
ligio colacur,p.2.c.758.f
sreticorum latibula per afpidum foramina & cubilia fignifi-
cantur,p.4.c.i4^.a
breticorum malitiadeclaraturper fcripcuras figurales,& per
-4j fim.luu Jincs naturales,p.6.c,i439.c
icrcticoru principes q.diuerfa id<>la decorde fuofingut , vel
eloquiivenuftatevelselus fplcdoreincrepat p^.c^o.d.e
ierecicoru & genciliu ecclefie funt qua?ftioncs,quia non fequu
turaucoritatcmfcripturf£Jfedhumanarationc,p.4.c.34i. c
i cremias vidit aliquos Iudaros ad Chnftum conuertendos5p.
ij 4.C1020.f
ilerecicoru pa nis,!u&us perpetuus,aqua,cenofa do&rina, qua
» eciam baprizatosfurTocanc&cibid.
•'Jcreticorum priraus,Simon magus fuit cxtremusmaior omni
, bus>Antichriftuscft,p.s".C342.d.&c.62o.d
rrecicorumdoctrinafalfain monb.velinfideper leprafigni
ficatur,p.i.cioi j.a
:reticorum turba faltatricicomparatur,p.3.c.2oi8.e
-> creticorumprauirasintelligicurpermuliercm extraneam,a
Chrifto ccclefiaque alienam,qua? mollitic eloquentia? & lin
gua: blandimentis corda innocenuu decipit,p.3.cio64.b.c
ereticorum ncquitia fub fpecie meretricis perhibctur, & qua
t re,p.2.ci623.a
crcticorum vox fero plangcntium Iubricauerunt veftigia no-
ftra,qui alacam viamarripuerunt,dumcatho!icorupatrum
regulas tenere noluerunt,nec viam quae eft Chnftus,fcd v-
nufquilque a refto tramite deflcxerit,p.4.c. 101 8.e
ercticoru Ecdefia? quafi vidux dicuntur,quia & fi vero fpon
io in quibufdam facramcntis iunguntur,Dco tamen fruciu
non concipiunc,p.4.cio4.b.
ereticorumdoftrinapaleiscomparatUr,qu« medullam non
habent nec refectionem prc?bent,p.r.c569.a.b
ereticorufettapercynomyiamintelligiturqui ad reliquias
deccptionis,improbitates,voluptatem,libidinemfummum
pr<£dicantbonum,p.i.c.5y5.a.b
erccicorum libros legere quib.permiftum eft.p^.c.i 63 i.b
erecicoru dogmata vel fccularium literaru fuperfticiofo , q, in
ecclefiaiducit,illcct anathcmatctollitHicricho,p.2.c.ioi7C
crcticorum pcrditioncmnon parumiuuitfecularisfcicntia,
dum incaute opera Gentilium &doctrinam Iequuntur,p. 2,
1057^
tereticorum nepotcs funt qui de crrantium filiorum praedica-
tionc nafcuntur.ibid.
lereticorumprincipesfimulacradogmatumfuoruartificicor
decomponunc,&quxfeceruncveneratur,nccfuniciterror
proprius,nifi fim plices deccpcrint,& deuor6t domos vidua
rum,&abcuntesvulgiimperitia,artediale<5tica quafi afcia
formdt Deu,atqi inaurat ihetorica vcnuftatc^p.^.c. i$44.f
ex.
hereticoru vniucrfitas qui ex Iiteraturafuperbicntcs nouas r/n
gunt hx'refcs,& eas nitunt verbofitate philofophica vcl 1 Ii c-
toricadcfendcrc,&defignaturpcr Canathfcpher.&cp. 2.
c.ioj.e
hereticoruecclefiaadteaaperftilIantia(qua? pluuia fufcipiur
non ad vtilitatem,fcd ad moleftiam inhabitantium)copara
tur,qua?diuina verbanonad vtilirarem animaru fufcipiur.
fedad vfum fua? ncquicioe maleinterpretado, & contra ca-
tholicoslicigandoconuertitjp.^.c.i^S.d
hereticorucotdomini funtqtioterrorescolunr,p.i.c 1658. d
hereticoru non eft ardificare eccleliam:a qi;a funt alieni.fed ta
tu eoru qui principes patru vocari meruerunt,p.2.ci 295.C
herericoruorigo de vo!uptatecarnali& immundicia, de tenc
bris errorum vcl fcelerum,deprauatis conciliabjulis, & non
dc publico ecclcfie fymbologcnitaeft,p.2.c.i 358.6
hereticorum prauitasinperceptioncfacrametorum, quemde
genercmfecit,vclritus Getilitatisjautliidaifmi maculauk,
ecclefiam Deinonintrabitp.i.ci54o,f
hereticorum mos eft,vmbram de veritate trahere,&c p.j.co.
765-b
haneticorum ha?refcs tres elidutur hoc dido.Tetigit, volo mu
dare,p.5.c.76o.d
hereticotum perfidia fignificaturperbeftiam vrfum,f.qui ha-
bet debile caput,& heretici habent dcbilc fundamcntum.p.
4.C.1585.C
hereticorum autores do&rina patnim,de quaeruditi funt ma
le intelligendo corrumpunt.qua filia? Lorh femine patcrno
furtim,&tenebris,&iHegitiraevtuntur,p.2.ci4oy.b.c
hereticorumhercfesexDeipotentia dupliciter ordinaturad
bonum,p.6ci 2 9.C
hereticoru malicia & p$na declaratur,p.6.c. 1 3 5 5. 1 3 56. 1357.
hcreticoru peruerfa doftrina dicitur in fcriptura diaboli , qua
fi quis imbuitur,de populo diaboli cfh*citur,& ad hoc diui-
nselegisdeftrue^tio fcquirtir,& eius obfcruatoresmiferabiii
teraftliguntur,p.4.c-22 28.f
hereticoru ecclcfi? qu^fub Chriftiani nominis titulo fe mane
regloriantur, quiapropterlucracarnalia Chriftum fcquu-
tur,nonconiugesfedcocubina? vocantur.p.a.c.54p.e*f
hereticis &Gentilib.funt vclanda diuina myfteria,& hoc figu
ratur per Ezechiam.&cp. 3 .c.2 2 1 5 .b
hereticisrefiftcndoantiqui patres magis difceptabant virtuti-
bus & fignis quam vcrbis,p. 6.^740.0
hercticisjfchifmaticis atqjphilofophis GctiIium,doIor cft ci!-
tus diuinus & religio Chriftiana,atquc ltatutu catholica' fi-
dcifubuerterecupiuc,&hocpcrniulta,&c.p.4.c.2228,f
hereticis eft vas aeternum qui recedunt a creatorc,& loquutt.r
contra Dcum mendaciadogmara.Ibid.
hereticos vocat Rab.Sal.conuerfos de Iudaifmo ad fidem ca-
tholicam,p.3.c.443.b.c
haimo(ficinquit)hieronymus pro eoojdebuittrasferrc incur
uantem& lafciuientes,ambiguitatem dcceptus tranftulu,
incuruantem & refrenantcm, P.4.C.1 ^S.e
haua nomen hocloci(ait Bcda)non alibi mc legiffe memir.i;p.
2.c.i323.b
hebdomadaquomodoaccipiturinDanidcan jpfcpcena vcl
hcbdomadaiubil3coru,anprohcbdomada centenarioiC; &
an taleshcbdomadc? in fcnpturis inucniatur,p.4.c 1609.^
hebdomada dieru & hcbdomada annorum inuenicur in ici i-
ptura.Ibid.
hebdomadae annorum an computada: fint per annos Iuncncs
velfolares.Ibid.
hebdomadesfeptuagintaDanielis contincnt quadringcr,:'
nonaginta annos folarcs.lbid.
hebdomadasDanielisimpletasefle in ChriftipafTionc dc^Ki
ratur&aquorumregumtemporib.annitales compuram 1
accipiantur,p.4.ci 609. 1 6 1 0.1 6 1 1 ,
hebdomad^ Danielis incipiunt a deftruclione primi temp!;.(v>
tcrminantur in dcftrudiione fecundi.Hcc cxpofit io por.it ii >•
inThalmudicadoftrina^&oportetHxbrcos adhxrcic iiii
P 2
Gloi lx Ordin. & Nicolai dc Ly ra.
expoficionLp.4.c.i62i.& i622.Etarguitur cfficaciter con
tra ludfos.
hebdomadam centenariorum vel iubilaeorum vt aliqui Chri-
ftiani exponerc volunt,tales magis Iudaizant quam Iudaei
qui nunquamaccipiunt hebdomadam,vt pr^di&u cft.ibid.
hebdomadarumfcptuagintacomputatio Iudaeorum ponitur,
P.4.C.1609.& ifiio.Etimprobantur i6ii.& 1612.
hebdomadarum feptuaginta Danielis principium & finis quo
modo inquirenda fintj& qualiter fit proccdcndum in copu
tatione,p.4.ci622.e
hebenus eft arbor quae durefcit intnodum lapidis,& habet li«
gnum nigrum,p.4.c.i28r.c
htbercftnomenproprium&communc,p.i.c.i77.c
Hebionitarum error,in Ebionitarum.
hcbrej dc Sem,de Iaphet Gencilisdefccnderunt,p. i.c.172. e.f
hebraeian ab Heber vclab Abraham,dicanturrationcproprij
nominis, an alio modo,p. j.c.37 J«c
Itemp.6.c.32.f.&442.& n^.f
Itemp.2.cj7j.c
Itcmp.i.c.i77.a.& 200. f
hebrelis nomen eft communc omnib.defcendctib.a Iacob pa
triarcha.p.4.c.20 2j.b
hcbra»i omnium penc linguarum verbis vtuntur,p.4.c.93.a
hebraei alitcr proferunt alpiraciones & literas guturales quam
latini,p.i.cjio.e.f
hebraei non habent praefenstcpusindicatiuimodi,fed proeo
vtunturparticipatiopraefentistemporis,|p.3.ci87o.e.f
Itemp.2.c.3oi.c
hcbraei non habent modum opratiuum,fed pro eo vtuntur fu-
turo indicatiai,p.3.coI.46p.c.& 6o9-b.& J09.C& 674. d. &
800.C&2JJ9.C
hebraei non habent cotnparatiuum gradum,fed vtuntur pofiti
uo pro eo cum ablatiuo cafu,p.3.ci joS.t
hcbraei habentaliquanominapropriaquaefunt fquiuoca ad
virum& mulierem,p.i.c.377.f
hebraei non habenc literam.O.fed pro ea aliquando vtuntur a-
lephaliquandovau,&c.p.2.c.9oi.c
hebraeinon habent.P.liter5,fedpro ea phe vtuntur,& afligna
tur locus vbi apud eos Iegitur phe prope,& ibi tantum, p.4.
ciy6y.c
Item,p.2.c-i323.c
hebraei non habcnt variationem cafuum ficut nos,fed tanturn
variantur nomina fecundum numerum pluralem & fingula
' rcm,p.6.ci 69 j.b.c
hebraei nuc no habent antiquas literas Moyfi fed quas Efdras
inuenit,&quare,p.2.cji8.d.&i3 tj.c
hebraei quinque liceras duplices habent,quia perhas aliter fcri
buntur fines di&ionum,aliter principia & media, p.6. colu.,
i702.e.f
hcbraei habent literam v.,& y,fimiles , & tamen magnitudine
diffeiunt,&cp. 1 .c.403 .b.c
hebraei vocant pfalmumiQui habitat,&ccant|cu occafionum
& cantantes vel recitantcs eum in fuis officiis incipiut a par
tevlcimapraecedentispfalmi,&cp.3.ciij6.e.i
hebraei non habentes fimilia fpiritualia de quib.pfalmi verifi-
centur,applicant perfccutionibaemporalib. & tranfitoriis
ipfiusDauid,p.3.ci3 2j.b
hcbraei dicunt quod volcntib.conuerti ad Iudaifmum, diceds,
func grauia lcgis,faltem fecudum partem,ficut volentib.in-
grcdi rcligionem,p.2.c.2 89.c
hebraei tradunt illicitum cffe hominis Iudaeo de idolis aliquid
auri vcl argcnti acciperc,fed licere Iudeo dc manu hominis
capere quod de capite idoli non licebat,p. 2 .c.109 j.b.c
hebraei do&ores alibui dicunt,quod non folum fuit ei promif
fa terra, Iud^a,fcd ctiam tota habilitatis terra:& vndc hoc
trahunt,p.2.cii.c
hebraei dicunt fibi pra»cipi,vt furantur delitiis,fiue diuitiis,an-
tequacaptiuitas fuperueniat cis,vcl mifcria fcnedtutis.- ita
tn vt cor habeat in lege Dei,& ambulen t in mandatis Dei ,
non in carnis defideriis:& pro omnib.qux f ecerint,f e iudi-
candosfciant,& vndchocrrahunCjp.^.ci^op.a
hcbraei doclores dicunt,<]> fol & lirna a principio fuerunt rou
lesinclaritate,fedlunafuggeflitipfi 'Deo,vtdiminuer
folis volentis habere fingularem gloriam nominis,&c
iftudconfutatur,p.i.c.2 3.c
hebraei,cumdicitur,Faciamushominem,&c dicunt quodci
verbum Dci ad angelos.Scd hoc videtur falfum: quia ang
li non cooperantur Deo in creatione animae.&cp. 1 . c.2 j .
27. c
bebr£ialiquidixerunt,cj>3>primaformatione natura human
formata eft in vtroque fexu:& quomodo corpora crantco
iuntta& feparara p.i .c.2 S.d
hebraei fabulantur^ Abraham in ignem fic mifTus,quia igncri
noluitadorarcquemChald.cicolunt.p.i.ciS^.c
hebraei dicuntquod Dcuscx nominefuo,quod apudillost
tragrammaton cft,e literam Abrahae & Sarae nominib.adi
derit,p.i.c.2 2i.a.b
hebraei(vthabcturcxfcripturisfacris)nunqua computauerf
a creatione mudi,fed communis computatio anre legem e
fumpta ab ^cate hominum,dc quorum geftis agebatur p.q|
600. f
hebraei numeros multis modis exponunt myftice,&c.p.i.col
274-b.c
hebrej vtrum ad tantum numerum perucnerut per cos ann
in Aegypto quos fcripc ura commemor at,&c p. 1 .colurn
131. b.c
hebreicradunt,9»filiilfraellibentesaquam viruli pulucrc in
clam,qui commifeiant ido!acriam,in barbis puluerem ai
preferebat,quo figno & rci vel immunes fcel eris appareb
p.i.c.8i7.b.c
hebrei tantum timentes cocludi ex illud paffu^odcruc man
meas,&cquod nulli alteri nifi Chnfto applicari poflet ea
pterIkteramanciquamcorruperunc,&cparce 3. colurri
j8j.b
hebraei in Aegypto fuerunt pcr quadringcntos annos quo v
rumfit,p.i.c2ii.c& C.J99.C
hebreijf.filii Ifratlmagis fuerutmercenarii,quamferui,qii
dominusredemitde fcruitute Aegypci^vr eius cffent fen
&ideonoluicg) vederenturfimplicite^fcdquaii mcrcjfl
riilocatiadtempus,p.i.c.686.f
hebraei an fuerint mclioris conditionis quam Acgyptii.pa.3
839.C
hebrej f uerut aflf li&i ad fui probationem, Acgyptii vero ad
rumdamnationem,exeodcmfluminepotances,p.3.ci9
c& fequenti.
hebraei vbi in Malachia dicitur,Si dominus ego f um,dicuni
fi,Si domini,pluraliter,cgo fum,&cparte quarca, colu
H4J.b
hebrej aiunt Babylonios magiftros Iegis praecepta feruanr
quenuncdecalogumfcriptumin membranulis circunfj
capiti fuo,p.4.ci 1 6j.b
hebrerifacrefcripruretextusleguntcommuniterin fuis fchc
per modu cantus ratione fencencif. Vnde & alio camu vc
tur in pfa!cerio,alioin prophetis.alio in Iibro Iob,&c.p.2
I026.f
hebr^i ifta pcepta, f. Audi Ifrael,&c & Diliges dominu
magna iolenitate bis in die 1 ecitant didis his vcrbis,f.
Ifrael,&cantequamincipiantdiccrc,dil!gesdomini)m,(
interponuntfubfilentioverbahcbraica.quehocdicunr,
nedictum nomcn maieftatis regni cius m fecula feculoru
p.i.c.ijo^.a
hebrei dicutcum dicicur in carico Moyfi:Ifte Deus mcus,
quod li ifte facit demoftrationem ad fenfum,quia fili If
videbant Dcum,&cinaliquatamen fimilicudinc,p.i.|
620. f
Veri hebra:i funt qui prf fentib.ad furura,de caducis ad m
ra tranfeunt.Hx* gcncc a Cono poffedcrunt omncm r
nCm quae vocatur Geria,p. 1.C.177.C
hebrejg, Aegyptiorum bona fibicommodaca afportaucn
excufantur,p.3.c.i242.f
hebr^i
-# Index.
Hbrxilicetefletprohibitnmnc faccrertt comifccri animalia plumdaretapoflolis,p.y.c.47t.a.b&8oj.b
iiuerfe fpeciei,tamcn poterant vci ammalibus ex tali com- hebraica? litcre. tocidem fum quoc hbri veteris Tefhmeti,quo
•nixtioncg-nerattSjVC funt muIx',p.2.col.589.c rum figna funt,p.4.c.947.a.b
Hbrxi (abulancurjiccr tamen intcr fe de hoc diuerfificentur, hebraici iermonis grarnmarica,vide in Grammarica.
]u6dfiIijEphiaimc6grcgaramulticudine,viuentepatreco hebraicGrumdoctorumdiaaquiglofiaueruinvetusreftatnen
uti fuut ad terram promitfionis reuerri,& in Geth Palxfti- tum,funt autetica apud eos magis quam apud nos dicla htc
]orumocci(ifunt,p.2.col.io47.a.b r/pnymi& Atiguftini,&aliorunujo&orumcathohcorum3p.
Hjrxi feftum magnum faciebanttonforibus fuis & paftorib. 6.C.1695 .a.b
n dieronfionis ouium,in memoriam patriarcharu quifue- hebraicarum lirerarum pun&atio, in principio jfcriptura? non
antpaftorcsouium,p.2.col.482.f • fuitneceftdefubftantialitcra:p.4lc.i72i.c
^brf i quomodo diem naturalem,menfem lunarem, & annu Item P.2.C90 r.c
iebraicum incipiunc , vide in dies artificialis fecundum hebron videin Caritarbe.
Iebra?os. hebron ciuitas in tribu Iuda,qu:e quondam vocabatur Arbee
jftbHfci temporis compotum3& anni tranficum fecundum cur licec in Graecis codicib.malc habearut. Arbot.p. 2 .c. 5 2 1 .a
:itnluncemetiuntur,p.3.co.2ioo.f &cii2j.c.&c.io2i.a.b.Itcmp.i.cf.&c.274.b.c
rl >rxi (ibi fomniac falutem poft circulum mille annorum,pa. hcbro diflat a lerufalcm fcdecim miliarib.& locus ille fanctus
..col.i74o.d.e reputabaturjcoo^quatuorpatriarcha? principales fuciubi
hfjrxidicunt,perfexmilIcannoseritmundus.DuomiIia va fepulticum coniugib.fuis,&idco Abfalon fingcbatfeilluc
iratis,duomilialegis,&duomilia Mefiia?,&cp.6.i694.c ireexdeuotione,&cp.2.c.6oi.c
lorxi multidtcunt,quod Mefliasfitnatusindie deftru&io- hedusan&quarcmagisimmolabaturdeficicnte agno in fa-
istemp'i.Etquandoqua?riturabipfis, Vbi fitMefllas, & crificiopafchaIi,p. i.cj88.d.e.& c.6o9.c6i6.f
bi per cancum cempus fuerit,&cVidc refpofiones eorum. hedus vel agnus immoiandus prxcipitur in fingulis domib.ob
4.coI.5 2o.a fcruari,a decimadiemcnfisvfqueadquartam decima dic
I:mp.6.coI.i694.f duplicidecaufa,p.i.c.587.c
lurxx lingu? vernaculum cft,& coniun&ione frequeter vti. hedum no coqucs in lafte matris fija?.>&c& huius ratio litera-
tinterdum abundcr,p.i.col.4i2.f Iis,p.2.c.92 3.a.&cio9i.c
ce Imgue idioma.E.confueuit fcribere,& A.legere,ficut Venit autem vir Dei ad Heli,huius viri nomen non exponitur
onrrario.E.pronuntiare,& A.fcribere,p.i.c.2 2i.b.c p.2.c.334.f
Irea nomina fcripta literis latinis,minus propric fcribuntur Heli Iicet in pcrfona propria & filiis punirus fucrit ad paeria te
Ipmmunirer,p.i.cii54.f , ' poralem,ipferameninpropriapei'fonaeuafitaucrnam,pa.
«Mjalinguaeftprimaniaceromnium linguarit, p.^.czid^.e 2.c.342.f
[jem p.i.c.78.c.f N heli(pater,f.IegalisIofephpatrisputatiuiChrifti)& Iacob,fi:e
Ipalinguaiolafuitanteconfufionem turris,p.i.c79.b runtfratres vterinJ,fcddeduob.fratnb.aDauiddiuerfimo
■•falinguaquceprimiruspcr Adadataeft,manfitpoft con- dedefcendcrun^&decIaraturquomodo^p.^.c.^Sb
■fionem iingttarum in eapartchominumqux non angeli helicorripuitfiIios,&punitusett,quianon corripere dcbuit,
|fclprincipis,fed Deiportio eft.p.r.c 12 93. c fedabiicere.p.2.c.333.c
:ei 0.6.C.20.C hclias cur mortem quatn ne incurreret patriam reliquit,non re
■edrumpopuluscft fubicctus lcgis oncrib.in qua funt fex« quirit.p.2.c.8#8.d
'^nta & tredecim pra?cepta,p. 2.c 1 6 .e helias cur in Carith torrente lc abfcondere iufliis fit.p.2 . colu.
jhforum fynagoga rccitat quotidic iftos fcptcm pfalmos,q, 812. c
..cipiutab illotexaltabo te domine Deus meus:& tetmina- helias cur a coruo nutritur,p.2.c8i2.e
ir in fine pfalterii ,pra>mittcns eis & fubiugens aliquas ora hclias ab animali immundo nutritus,quomodo non eft tranf-
oncs,p.2.ci6o9.b.c grefTuslegem,p.2.c8i2.e
morum regula.Quando in principioalicuius prophetic ex helias in monte Carmclo a?dficauir,alrarc,cum lexiubeat vno
nmiturnomenpatrisipfius prophctxintelligendumeftg» inioco Deumadorarc,p.2.c 82o.e
trpater fuitprophcta,p.4.c.582.f.& 589.3 heliasquamobremprimosiuffitpetagercfacrificiumfacerdo-
^Hhmimosfuit,quodtcporccommunistribulationis, cu res Batl. p. 2.C.82 1. a
jfmodi cft ccmpus famis,homines continebant ab vxorib. helias tercio infundi aquam iuflit fuper lacrificiu adorande tti
ropriis;p.i.c.405-c nitatisinducans numerum,p.2.c8z2.e
■ejorumantiquorummodusfuirparticularib.faccre men- heliasieiuniisfuisreferuauitccelum,tcri'amfoecundauit,p.2:
one delibcratione Aegyptiaca,qua:fiiitgeneraIistoti po c.826.d
uIo,p-3.c.54i.a.b heliascurfolumIefabeltimu!t,p.2.c.827.b
«Vaeis mos e cx nouis reb.noua nomina iponere,p.4.c.4o8.f helias cur in altum Iocum tranfiere iubetur , vt famelicus ipfe
iiaxos literas habuifle ante lcgem infinuatur,fcd quado cce famelicae vidua? fupplex cflct, p.2.c.8 1 2.f
cnncnefciturvtrum valcat indagari.Quidam putant eas hcliasqiiarcad vidaaroauflus,p.2.c.8i2.f.& 8i5-a
primishominib.cfpifle,&cp.i.c649.b.c helias afluaiptus eft aflumptionempatrumprophetizans:p.2.
lefaica vcra & nomina qua: in Graeca & Latina translatione c.863«a
int pofita,nimia veruftate prope omnia funt corrupta , & helias & Enoch translati in paradifum,ibiq;manfuri vfquc ad
:riptorum vitio dcprauata.p.4.cio67.c confummationcmaufpicantesincorruptelam3p.2.coIumn•
ilinguamaximcdiftatalingua Latina,p.i.ci567.a 863.3
agramaticainmultisdeuiacaLacina,& fpecialirercja helia?raptusimagorefurrcdionis,p.2.c862.e
.)udeoshabcturdirfcrcntiainterfexummafculinum,&ff heliasinmontchabitauit,neIudeorumpenamafpiceret,p.2.
anuin verbis.Simtliter in pronomine,f.Tu tui,p. 6.col. col.8i2.c
55«a c.647«a heliasquare orauit dominum,vt clauderetur cxlum,& ptohi-
hcraicavciitas quantaverborumelcgantiafulgefttnotatex bcrenturpluuiar,p.2.c.8o9.c
ocquodtranslatapolIctclegantia,p.4.c.89.c hclias&hehfa:usquot&quemiraculavterq;fccit,p.2.coli!m.
heraicaconfuetudoad obferuantiam preceptorumMofayce; 776.C
•gisad!pcmlircrefirmiflimetcnct,p.2.c.t29.c heliasquomodo &quarcpcti:t fignumperigncm defccnden
heraicar confuettidinis crat,vt mulicies dc fubftantia fua pr? tcm,dicens,Dcus qui cxaudicrit per igncm,ipfc fit Dcus, p.
cp:onb.fuisminiftrarent:quod &dominusaccepit,vtcxe 6.C.1 23 j.a
P 3
Glol ix Ordin . &: Nicolai de Ly ra.
IwUasdupUjx.f.in fpiritu & in pcrfona,Gcut cft duplcxaducn-
;usCh:ilti,p.y.c.24i.f
Iccmp.4.c.2:o5.a.b
hclias (miulhabnicrcuclationcmaDco,quod cclum clauderc
fur,& pvoliibercturpluuix adciusorationcm,& adcius dc
prcciuoncmcxlumdarctpluuiam,&cp.fecunda columna
809.C c
htjuastcrfiuctrib.vicib.fecxtcnditfuperpucrum, prohrensn
demtriaitatUquiafid^maximeoperarurin operib.mira-
ctdofi^&quidpetluicfigurabatur^p.s.cS^c.&columna
prarccdcnti.
hcliasfccit occidiomncsprophctasBaal,& aliquos tortcipie
manu propria zclo diumo occidir.p.j.c 8i}«c
(temp.j.c. 9*14.4
hclias aagdico minifterioqua.l<agincadicbtiS& quadragihta
no&ib.fuftentatuscft,p.:.c.82).c
hcliasantctranfmigationc.n fuam voluic viderc trialoca , 1.
Galgalam propter loci fanctira.rem,Beth&,&GJerico ,ppter
difcipuloru fuorum congregationc,quia ibf etiarti dcbcbar
dimtttcrcH.chfa?um,p.2.c86o.e.f
hcliasnon afccnditiiicclnm virrutepropria Gcur Chriftus, in
cuius afccnfionc jion apparuit aliquis CUrrus fjclit in alccn-
fioncHdic,& fccuJumdo:torescathoiicos & Hebrfos dc
portatus cft in paradifum tcrreftrem,p.2.c.86i ,a
heliasad quod cxlum clcuatus fuit,p.2,c.ibid.
helias & Enoch venturi funt in die iudicii in habitu abieclo,&
dicuturduxoliuaeperexiiberantiampictatis, &duo cande
labra per ardorcm charkatis,ftantes contra AntichriiU ma-
Iitiamperconftantiam,p.6.c.ij69.c
hehas in dcferto & ait ncqwis eum ieiunantem videret,p.2.co.
879. b
helia? vita & Enoch,quos adhuc in carne coftitutos eredimus
qualis fit,& cm vir^ (it /imilisjp.i .C77.C
heliae panis ad victum defuic li quarreretur non defuit quia no
quaereba'tur,p.2..c.8i2.d
hclia? iciunooreemiilavoxccelumclaufulafacrilcgo pcpulo
Iudaeorum.p.2.c.82o.f
helia? vcntus horrendus & fragor & ignis a domino Elice pofte'
fuseft vtillumdoceret impiorum hominummagis defide-
randam penitcnriam quam pcrditionem,p.2.c.83 1 >a
heliae& Enoch tianslatio integritatis docunientum,p.2.coIu,
S63-a
hehaecib.allatuseftabangeloquo nullusin humana vitavi-
liorinuenitur,p.2.c.82 3.a
heli£orantivcheuicnria,p.2.c.82j,a. ~ . ^
heliam Deus cu populo punit,vt dum etiam ipfe in famis fup
pliciocomprchendituraliquid mifeiicordie, in rclaxadose
tentiaefuajiuramentoadilcar.p.z.c.Sii.c
heliam docuit Deus quod Ieuitate & clemcnria regcret & ad-
miniftraredocucnthumanumgenuS}p.2.c.83o.e
helizabet poft couceptum fe occulcauit quinqsmenfib. quintu
plici dc caufa,&cpo .c.98) .c
helificus an & quomodo tentauit dicens: Veniat ad me & fciat
propheram cffc in Ifrael,p.6.ci72i.a.b,c.
helifeus petiit habere fpiritu indupIaponionerefpe&uElie;,
EtfecunduK.ab.Sa.inducicuradhocquod Elias fecitoc-to
miracula,& Helifcus fedecim,qu3; enumeracpa,2.columna
86i.a
Itcmp.3.c.22i7.a
helifcus afcendens m Bethcl,fignat Iefum afcendentem in cru
cequemderiferuutluda:i>p. 2^.867. a
Itcmp.3.c.i99o.f
helifocusquomododifpenfajitfuperadorationeNaaman.pa.
2.c.88o.d.e
helifeus filueftrib.ramis & amaris pafccbat prophetas,p. 2,co.
879-c
heltfausinfuft'andorefiifcitauitmortuum,p.i.c.878.d
helifa:ushguramdominigerehat,p.2.c.878.e
hclifaeus defun&i pignoris rcfufcitatione donatus refoluit ho-
fpitiipenfionem,p.2.c.878.f
helifaeus amagiftrodidiccratparcimoniam cumpueros aU
prophctarum p.2-c.879-b
helifaeusquare iaculus vi&oriamfignificauir,&c.p.:.co'.
924.^
helifaeus prophcta mortuuSjtTiortuum fufdtauit,&cp.a. co
925-b
hclifjeus imitari voluitmagiftrum,p.2.c.864.b
helifxui fale liberauit aquam ab amara opcrationc,&cp.2,
865. a
hclifeus an peccauit malediccndo pucris,&cpar.2.col.86j
846. d
helifaeus curabatalienigenas ne neglectis fratrib.& ciuib. p.
c 896.0
hcliu in quib.concordabat cum ipfo Iob,& in quib.non p.:
305. c
hcluidius haereticus dixit Marias fuiffe cogmram poft natiu
tem Chrifti a Iofeph & dc ca filios genuiflfc, qui dicutur
trcsIcfu,p.j.c.ioj9.c.j2.e.48.d.c.2jo.e
Itcmp.i.c ioi8.f
hcl us Adrianus imaginem fuam fccir ftatui in templo^vt ft
rat arca teftamenci,&cparte 1 .colu. 249. e. f. Vide ctian
Adrianus;
helius idcm rca>difiqauit Icrufalem,praecepit tamen ne alic
Iudeus haberetlicentiam intrandi illuc,&cparcc j. cok
396. f
henricusdeGandauoin fuoquotlibeto,rcfert,quando C<
tinu> dedic ecclefie^ bona teporalia vox fertur audira fui
Hodie cccidit venenum in ecclefiam Dei,&cp. 1 . coiun
135^-c
heloimapud Hebraeoseftnomenpluralehuius nominis:
HclQi,quod Ognificat Dcum in fingulari,&c& multis 1
dis poniturin veteri Teftamento & quomodoper hoc
batur pluralitas pcrtbnarum in diuinis cum vnitatc dciq
P.6.C.169J.1696.1697.1710.
herba quelibet pi ius a tcrra producirnr,aura & aeftib.tang
pluuiis nutritur,demumprofcrtgermeii fui fcnimis, p.3
119.C
herba dupliciter deficcatus,pcrdefe£lum virentis naturali
tratifitutempons,&percuulfioncm atcrra,par.3.colurj
ii^.a.b
Herbam terra protulit,an paffiue tatum protuliffe dicacur,
etiam adtiue^parte i.columna i4.d.&columna 49.C. &
ji.c
Herbam venenofam fi prohibitus tetigeris,pccna fcquitur
ii nemo prohibuiffet,fimilicer fequcretur,&cp. 1. colu
herbarum prima germina non de femine prodierut (ed de
ra,quomodo homo(propter que omnia)iuuenili etate
matus eft,p.icCi4.e.f
herbas vencnatas an terra ante lapfum hominis produxeri
militerfpinas & tribulos,&cp.j.c.82.d.e
heri accipitur aliquando pro principio tempons,in quo D
crcauitcelum&terram,p.4.c.2 86.f
heri in foro.hodiein altari,heri focius hiftrionum,hodic cc
crator virginum.p. 1 .c 1 04 2.d
herodestres dicii funt,de quib.cft talis verfus.Afcaionita
cac pucros, Antipa Iohanncm,Agrippa Iacobum.clau
in carccre Peti u,p.6,cni7,c.Et ad longum de corum 0;
gcftis,& quales exitus miferos habucrut,c.2377.a.b. c
hcrodes contriftatus eft de morte Iohannis,Iicec,ficte vc p.
ttipliciracione,p.j.c.2jo.e
herodes Antipas non fuit de fccla Saduceorum qui negai
rcfurre(5tionem,fed de fcdta Phari(*orum,qui cam cor
hantur,p.j.c.j42.f
herodescomparacuseftvulpipropterdolofiratcm& pe
tatcm.p.j.c.89o.f
herodcs Alcalonitaquomodoturpefadtumcommifit, vt
bnci dicunt,p.4.c 1 j 17.C
herodes damnatnr proinnoccntibus&cpartetcrtia colui
169J.C
Hero
Ind
Prodis maiorisfubquonatus cftdominusfilijfuerunthero
ics Philippus & Lifanias:& cum Pilato Romanopr^fidc re
xerunt Iudccam,p.y.c.729.a
^ictiamdcArchclao.
Ivodiani dupkciter dicuntur:vcl a fe&a quadam,velab hero
k Antipa tctrarcha.p. 5.05 i z.f
Kodiasquxqua!is,quanta,&cuia,p.f.c;2 5o.e
icodius accipitcr reliquas aues vclocitate tranfcendunt,p. 3.
;7i.c.&ci232.d.e
icodius eft notnen auis pra?dalis,& nidificat in cedris,& dici-
i>rduxauiumeomodoloquendi,quoieodiciturdux ani-
natium,p.3.c.i233.a.b
tieerliberhcbreis intcr agiographa numerantur , Chriftiec-
lefia?concinccfacramenca,p.2.oi6io.d
Ber liber vfque ad capitulum decimum incluftue eft de fcri-
cura canonica: & fcquentia non habcntur ab hebrads,p. 2 .
.i63o.f.&ci644.f.&c.i6jr$.
ncer librum quis confcripfcnt,p.3. 01646. f
_: quomodocommendatur,quiainuitauitregem aftueru
cAmanadconuiuium.p.2.01 63 2.f
iterhiftoriamquislcripfcrit,p.2.c.i6o9.b
-ftcr libcr cur fic infcribatur,p.2.ci6o9.b
ikrpulchriorfaciaiciunio.p.2.col.i63).a
f h ad litcram,quia dupliccm afpirationem fonar,feptuagin
ano valentes in Grecum vetereccut Grsecam addidcrunt,
4.ocentcs in huiufmodi vocabulis eifc afpkandum, p.i.co.
69-a.b.& col. 1 8 j.a.& col.201 .b.c.& c.5 65-a
Jicimhuslapispreciofus,&eiusmoralicas , par.6.cofumna
68i.c
■des quid & vadc dicuntur,& quandooriuntur, & quis ea-
- 1 jm effcCtus,p.3 .col. 1 24-d.e
i«cresqui& Hii'pani,aquibusGeltiberia,licetquidam Ita-
:»fufpiceiHur,p.2.oi532.f
luf^iquidicanturin ecclefia,p.2. 0109.3.
ofjEi vndcdefcenderunt,p.2.C5 44.d.
is triftitiam penitcntie fignac,p.i .0940^
a nocturna bcftia mortuorum dcuorat cadauera, & de fe-
ilchris cffoditcorpora,& cunftis vcfciturfordib.p.^.col.
75-a
fehicum aftum nullus fuperior poteft exercerc in infcrio
. ; m,nificonferrct eigratiam,velhabitumfupernaturalcm.
i.ci244.f
irchia qui d cft,p.3.c.i5 1 2 .f
chiarumtcrnariusperquidfignifica€ur,par.2.columna
14-e.f
emias ccntumquinquaginta annis poft Ifaia prophetauit,
4.0675. a.b
flbias &Ezcchiel eodcm tcmporc prophetabar,primus in
.Tufalcm3fecundus in Babylone,& quare,par. 4. columna
167. d.c
lkmias prophetauit tcmporc captiuitatis Babylonice.pa.4.
jlumna 275. c.& quando prophetare inc^pit, quam longe
rophetauitjfiuc quot annis,p.4.column«5 79-a.& columna
liteinias diuinitatem Chrifti clariusexprimit quam in aliis li
\fh vctciisTcft.rit.p.4.C578.f
Brauas ad quautam altitudincm confcenderit,p.4. colum.
32 2. e
liormias Prophcta duplici gratia prcditus erat,facerdotali &
fophetica,p.4. c.5 8 1 . b
liimias hoc prr caeteris dccus confecutus eft Abraham pro
hetanuncupatuseft,p.4.c.582.c
lioemiasprophetaiuueniseratfccudumetatemcorporiSjfed
coniam dominus dederat vcrba fua in oreeius merito ad
um dicicur noli diccre quia puer ego fum &cpar.4.colum.
hiicinias puritati confcicntiae fidcns libertatc vtitur crga do-
linum-p. 4.0725.3
Ufcmias prophcta angitur quod eloquia diuina fuggillatur.
ex.
p.4-c.72 5.b
hieremiasprophetauitad Iuda& Icrufale initio regni Ioacira
filiilofiaop.2.g92.e
hieremias Iucteorum vicemdolens imitaturmatrefefeobfi-
liorum intentum laniantcm,p.4.o6)8.e
hieremiasp!angitapopuloconimi{fasiniquit-are.s.p.4.c652.f
hicremias iuxta literam quomodo intelligkur a Dco leduclus
exponicur dupliciter.p. 4. 0725.3
hieremias maledixk natiuitati k\x & conccptui,non ficut im-
patiens & pcr verba difperahris,fcd inhoc expreilit horro-
rero feniualitatisrefpc&u mali imminentis,quod tamen ra
tio paticntcr tolerabar,p. 4.077 2.c
hieremias fecuntfnm aliquos vidit imaginaria vifione caliccm
dominifibitradi,qui dcfignabatpunitionem& afflktione
aDeo mittendam,velg>per eum dominusregib.&gentib.
propinaret infra fcripta.p. 4 C.757.C
hieremias deieciionem Chaldxoru velate fcripfir nefortepro
uocaret infaniam Caldeorum conrra Iudeos.Scd alia eft o-
pinio,&cp.4 07 5 9.C
hieremias quindecim annis catcnas in co1!o portauit, & quid
defignabat ,p. 4.0777. b.c Vide in Ezechicl.
hieremias oftendirmyftcrium incarnationis loquens de futu
*o permodu prxterki propter certit-udinem prophetie,cum •
inquit.-Crcauit dominus,p.4.0794.f
hieremiascxdiuinamotionecmitagrum,vtficn-6 folum ver
bo.fcd ctia fa&o oftederet,<j poflcffioncs deftructe a Chal-
d?is itcrum cincrentur & poiliderentur a Iuda.'is poft redi-
tumdeBabylone,p 4.c8o2.f
hieremias incarccratus fuic perSedechiam, qulapropfietabat
cinitatem obfeflam aCaid^iscapiendam &populumcapti
uandum,p.4.c.8o t.b.8o2.d
hieremiasin carcere reuclationehabuit & ibidem prophetia
fcripfit de libcrationc populi ficnda,quam in vafe fiitili lice
raliter impofuc,p.4.c.So3.a;b
hietemias licet pcr Ioachira cffet reclufus,ne prophetia publi-
caretin populo^amcn per amicum fuum Baruch hoc cxecu
tus eft,qucm mifit ad legcndum propetiam fuam in prarfca
tiaomnium,p.4.c.82 5.c
hieremiascum qucerentur ad occidendu,a Deo abfconftis eft>
quia vbidefuitremedium hi;maniim,afluitdii!inum,p«4*c*
827.0
hieremias miffus fuit in lacum, vbi non ei at aqua, vt ibi morc
rctur fame,& de mcrfioneeius intra Iutum par. 4. columna
828.f
Itemp.3.c.22i8.d
hieremias quare non fuit occifus ficut Vrias cum eadem pro-
ph(naueriivc.p.4.C775.c
hieremiasnonfolumprophetauitcontra Babylonc* 'cdcotra
omnes gentes qux in exercitu Babylonis fuerant, & contra
populum Deidimicauerunt,p.4.c.756.f
hieremias ad hoc cofecratus fuit propheta , vtcnunciarct fub-
uerfioncciuitatis & tcmpli & dcftruclione populi per Chal
dcos,& rccjdificationempcrreges Perfanim^p.j^ columna
2210. d
hieremias vidic imaginaria vifione quafi fimilitudincm homi-
nis DeumrepreTentantem,os hieremixmanu iua tangcme
&intellcxit,quodperhocdefignabatur collatiodom pro-
phctice a Deo fibi data?,p.4.c.5 84T
hieremiasquamuisaccufatus,tameliberatuseftamortc auxi
lio multorum,p.4.c776.f
hieremias poft liberationem habuit reuelationcm a Deo, g> re
maneret ad oradum pro popuIo,& circa ipfum q jerc ret do
mini voluntatem, p.4. C.841.C
hieremias erat de ciuitatc illorum qui ipfum occidere vokbar,
& fibi propter donum prophctiae magis inuidcbat, qua alii,
eo quod inuidia maximc inter compatriotas fict,p. 4. colu.
6?8.f
hieremias mortuus eft virgo,cum fqit fan&ificatus in vtcro,p.
4.C.701.C
Hicremias
Glolfe Ordin.& Nicolai de Ly ra.
Hicremias qusrcndo diuinum rcfponfum orauit pro populo col. 2 549.C
dccem dii.b.p.4.8 jo.f hierufalem fuerat claufa triplici muro.intra murum interio
h:eremiasquib.lapidib.fuitlapidatus,fi tamcn lapidatus fuic, habitabant rex & facerdotcs,intrafecundum,prophct*
quod pro dubio habctur,p.4.c.854.f nobilcs,&cp.2.c.689.& 0.1346.^
hieremias Moabitis copaffus fuit,eo 9» vidit in fpiritu Chriftu hierufalem fitus vt ferunt ita molli diuo contra orkmte fim
dcfcenfurum de Ruth Moabicide,dequa genuic Booz O- occidencem difpoficus vcrgicvc pluuia ibi decidens inft
bech,& Obtth Ieffe patrem Dauid,p4.cS78.f fluuii per oriencales portas deflucns,cun£tis fecum plate
hieremiascomponens lamcntationemrcnuitmodum dolen- rumfordib,rapcis,in valle IofaphattorrentemCcdrona
tis & conqucrcncis,ticuc macer lamcncans rihum morcuum geat,p. 2. c.i 3 5 1 .b.c
P4.C.925.C hicrufalem in cnbu Beniamin firacft,p4.c.629.c
liierciniasviditdcftrudioncciuitatislerufalemvifione intcl- hieriifalcmquandodeuaftabacurperChalda:os,Chaldeisc
Ie6luali}& prophetica,& cciam vilione corporali,p.4. colu. rentib.ad aurum & argcntum, Ammoniccs & moabiccs t
974-f gis voluerunc currere ad coburendum libros lcgis,vc ma'
hiercmias vidit aliquos Iud^os ad Chriftum conuertcndos.p. diclionem eis inflictam in lege ab hominum memoria a
4.C.1019.C lcrent,p.4.C93<5.f
hiercmias iuuemsad prxdicandum miflus cft a domino & vir hierufalem vt aliqui dicunt, Luza & Bethel vocata eft,fedh
gofuitcartus&iincIibciis,&cp.4.c.7oi.a uon videtur verum,&cp.2.cio86.cf
lcemp. 2.^983^ hierufalemfxpcSodomx&gomorrhxcomparatur.p.i.co^
hicremiajpatcrdiciturfuilTeHelchiaSj&c.p.a.ciojj.c i6j9.b.c
hiercmieconftantia&patientiacommendatur,p.4.c724.f hierufalemcommcndaturaquinq; &cp.3-c.774.d
hieremix precepit dominus vt tonderet capillos,cum tame ef hierufalem vndecim cxcellcntias habuit,per quas cxcclluii '•
fct Nazarcus,& quare,p4.c.644.f lias ciuitatcSip.4.c.949.a.b.c
hieremixinputeumfubmifTio,cxprofundohuius vitae libera hierufalcmdiciturciuitasfanguinum,&quare.p.4.c.203i.i |
tionemfignificat,p4.c827.b hierufa!emdicicurciuitasfancta,& quare,p.5.c.462.f
kiericho duplici nomine vocabaturjf.Hiericho & ciuitas pal- hierufalem cejeftis quare dicitur ftcnlis.p.5 c.5o6.d.Interl
marum,p.i.c.i696.f Hierufalem&Sionquacuormodisdicicurjpat.^. ci5.a.i ,-,
Hierichofuitprimaciuitas afilijs Ifraelcapta,& fpecialimira u8i.a
culo,& lignificac ciuitatcm culpx,quam fecit atnor fui vfq, hierufalem,fuperbia dicitur Iordanis,& quare.p4.c.675.c I
adconcempcum Dei.p.5.c.88.f hierufalem,quondamdominagcntium,ciuitasregis magl
hieroboal&eiuscxcrcicusquidfignarmoraliccr,p.2.c.2i2.f nunc defpec"tiuedicicurvallis,&cp4.c.2i3.b
hicroboam inftitutus r,ex fuper dcccm ti ib.Iirael recic duos vi hicrufale duplex deftru&io prxdicitur,f.Chalda?os & pcr I •
tulos aurcos,& redditur caufa.p. 2.c 1 495 -c manos.p.4.c.2 67. c
hieronymusbinomiuserat.Dicebatur.n.&Eufcbius,p.2.col. hierufalemRomanisfubdiditprimoPompeius,deindeT I
1 5 1 9>a.b & Vefpafianus,p.4.c. 1 1 19.C
hieronymus floruir tempore gratiani & Valentiani imperato- hierofolimx excidio immincnte qualitcr acciderint I ortcfl
ruquiimperarec^pcrunt Annodomini.58i.p.3.c649.c pcreamfecundum Iofephum,p.5.c$64.d.
hieronymuslibrudeHebraicisquaeftionib.fupcrgcnefimcdi Itemp4.C268.f.&c.722.d.cext<.'nfec.24i5.a.b.c
dit:ScdliberdeHebraicisqueftionib.fupcr aiios libros,a hierulalemquintomenfe.i.AugurtodcfolataeftdchaldeJ
multis,&rationabi!iter ncga!ur cffe Hieronymi, &c. Vide Romanis,p.4-c772.b
in hbrum de Hebraicis queftionib. hierufalem deltru&a eft quia htdaei non confidebant in I 0
hieronymus cercranftulirpfjlccrium.p.3.c.4i9.b.c fedin propria vircute,& propterconcemptum verbi diip
hicronymuslibrisallegorixfpatiisin Ifaiaeuagarur interpre di&iaprophetis.p4.c.2i<5.t
tatisnominib.ingeniumfuumfacic ecclefiaiacramentum, hierufalem deftruda cft i9.annoIoachiminclufiue vfqeel
P.4.C.151.C _ Sedechiamcomputando,vccomputanturannieorc.in, y
hieronymus de fuo prxceptore Hebraici fermo fic loquitur : C.753.C
hebrarusmeuslongealia viaingrcffuscft,&cp.4.c.8o.d hierufalemdenoclecaptafuit,p4.c.i724.f
Item p.3«c i775.b.Hebra?us meus Barachiani,qiicm maxime hierofolimam ingreffus Antiochus anno centefirao quacir I
admirantur, ita expofuiffe teftatus eft,. fimotercio a SeIeuco,& vniuei fam vaftauir,& poit Ioui:B
hieronymum calumniati funt quidam de hoc fir fcribente:qui tuam in templo pofuit,p4.c. 1 595<a
dam hoc dicunt,alii autumant,&cquafi fub alieais nomi- hierufalem euerfa re^nificata fuit, quoties, per quos,& qul
nib.propriasfentcntiasponeret,quodtame bcneuolentix terp4.c.2 3 6.f Irem P.3.C.1441.C
caufa fecit,ne ccrto nomine aliquem iacerare videtur.p. 4. hierufalem poft magnum tempus fuit rexdificata, & ireru m
c-737.a.b ftru&aper Alexandrum magnum,&iterum rerediticatSf
hierufalcmpriusdi&aeftSalermhancpofteatenuerut Hiebu poftea a Chriftianiscapta,&c.p4.ci275.c
fxi,& di3a eft quafi Hieb.Salem:quae poft a Salomone hie hierufalem nunc reaedificata,an & quomodo fit in codem «I
rofoltmaquafiHierofalomoniadictacft,&pofteaabAelio cumpriori,p4.c.236.f
Adriano vocata eft Aelia,p. 2.C.7 1 4-f hierofolyma? re^dificatio dupliciter poteft incelligi • VnoiH
hierufalemciuitasefttrinomiapriusHieb.di<5ta,poftea Sale, doquoaddomosinhabitantium.Aliomodoquantum i
r indchicrufa!em,&cp.2.c.86i.a.b.Ethorumo alitas.Ibid. murosciuitatis& portas,;p.4.;c.3 82.fr
Itcmp.2.c.ii4i.b. Itcmdehoclatep-i.c.32y.c. hierufalemrexdificatapcrAei/um Ad.ianurr,&af." Ael 1
Hicrufalemdupkx,vnagcneralisecclcfia;aliaaeccrnaincflis, vocauit>fedpofteamagistenuitnomenaniiquum;&c. m
P.3.C.1569.C c.2 54.f.&C467.c
hierofolyma cft in mcdio terrc; habitabilis,quia eft in quarto hierufalem capta eft pcr Cofdroe reg -m Pcrfarum,& H01I
climate,p.5.cio87.b rcgem Arabum,namvterqjcepic,fiicccffiuctantum, &l
Ircmp4.ci2 62.c pulumbonisfpoliauir,partimoccidit,partim dimifitin a
hierufalemdiciturvmbilicusmudi,ideft,inmedioomnis ter uiferuitute,p4.c.2i67.c
rx.p4.c23 i.b.i35.a Interl. hierufalem virilitcraggrefTusfiiitdux godefridus cum cx -i
hierofolyma fola locus eft,vbi Iud^i fe putent facrificia poffe tu Chriftiano,& eam coprehendit & magnam ftragem! *
offerrcpropcccatis , & fine talib.facrificiis non reputant fe racenorum tecit , & per quid fignificatur,parte quarta
pcrfectcraundari&iuftificari^&c.parte^.column.j 13.C.& lum.240j.c
Hicru
Ind
ex.
btrufalcm fubucrfam fi coiiJerans,:ilraredeftru<5tu.,nufquam
flefacrif7cia,vei iacerdotes,veI pontifices,&cdiccre poflli
ms:Moifesfamulusmeus mortuuseft,®nacpro eole
]snonri!iusNaue,fcd filius'Dei,p.2.c io.d.e
hieufalem cum templo fuo matci ialiter fumpta correfpondec
jerufalemceleftiin fitu,&quomodo hocinteIIigatur,p.3.
J [Hll'c . ,
ki<jufalemdiciturdomusfoIis:&quare,&cparrc 2. columna
j5.d
:AfcrIierofoIima incipere dcbebant prcdicaruri pcenitentiam
. <remiffionempeccatorum,&quare,p.5:.c.ioo6.d
ii ufalem aurea & ornatam gcmmis de cejo Iudei autumat
cfccnfuramad tcmpusChnftifuiincomparabiliter aobi-
Ibremquamfuericpreccdensr&dicuntquod tunc omncs
;. intesfcruicnceis.Camclij&cdcSabavcnientesaurumde
frenc.&cp4.c.2 36.h&48j.c
;.tjiidaliquicatholici,dchocfentiant,c.72i.c787.cixpg.b
(i342.f.& i934.e.f
L p.i.c.p^^.c
ejlulcmdupliciter.nproecclefiamilitate&triumphante,p.
4C.7.a.b.c
sfalem dicitur filia populi,eo quod fuitabeoa?dificata,p.
.eifalcm diciturfiliaSionproptertemplum& palatiumre-
itum in monte,p.4.c.6:;o.f
Ifalem & Sion mttaphoriceciuiratemciuium celeftium,
filuda-aterram viuenciumi?gnificatJp.4,c.i9j4.c.f
nfalcm fignificat ccclefiam,p.4.citj2.f
Walcmdiciturcaftellum,quiatriplici muro claufacum^p-
pgnaculis & ibrtalitiis ad modum caftri.parte y. columna
33. c
Jlalem & aliar ciuitates Iudee propter mare mediterraneu
■uncur infula?,p.4.c.48jc
jjfalemdicic virgopropterintegritatemfidei,quaefempcr
■ manfitin aliquib.p.2.c.t5y6.c
ir;ce:equatoquifq;cernicurdereftitutafa!ute proximi ,
ItofeindicatdcablatadoluiiTcp.j.c^op.c
lifcit vnu!quifque,cum fibi bene viuendi profperitas arri
jf:atip'ahilaricasanimum velutdefiderabilis cib.reficit.
SdcumtcntationepuIfacur,amencecius omne gaudium
ripunu: ,yux prius eodcmgaudio quafi fatiaca kmbacur.
p.c.?i2.d
lcnfura H breorum,ferechorosantiquosduoscapiesfe
Ihdum quam oleum ofterebant,&c.parceprima columna
■hiSjpopuIus Chriftianus,vircucum varictatc deleitabilis
Jbj.c
Kui offcrebatur in neomenia (dicunt hebrei & habetur
jTalm ud)erar pro expiatione ipfius Dei , eo, g, minorauit
^am. n:.>. a fabulam & errorem lud^ orum.par.i.columna
.JU7. a.b
nimal fecidum&duxcaprarum, parte i.columna
animal femper ad excella feftinans,& in prarcipitiis
milpericulifuftinens,& illicinuenicviam,vbialia anima-
.■jniinam,p.4.c> 1434.^
b duplex in oblationc.Vnus immolatus in tabernaculo,
alis emiflus in dcfertum,a ferisdeuorandus,p.i.c ioauc.
«p.ic»44.f
«jn Chrifti fidelespro peccato offerunt,cum humanitace,
umilrudincm carnis peccati Chriftumfufcepifle : & pro
P:catiso'.)tulifrccredunr,p.i.c.i322.f
rcru qui fefacnficioofferebancur parilitas & fimilitudo fub
K'gmaterefcruntChnftum,&c.partei.columna 1044. e.
&io4j.a f T^
Kscurdiausemiflarius.p.i.c.io^j.b
f emiflarius figura erat aduentus Ancichrifti,p.i.coIumn.
'^ciquareanteprenominatus eftabangclo,antequam na
tteffet,p.i.c,2 2o.f & ^
hifmael dnodecim filii nafcritur,primogenitus Nabaioth, &c
P.2.C.1013.C
hifmael perfccutus <aft Ifaac fub fpecie ludi lardedo, qua> perfc
quutiofccundumcatholicosfuitcorporalis,fecundumHc-
breos fpintualis,p.6.c.508.e.f.item p.i.c.2 56.b.c
hifmachtce antiquitus habitabamur tabcrnaculis, vasando dc
locoadIocum,p.4.c.36p.c
hifmaelitedicunturctiamMadianira',&quare,p.i.c384.c
nnmael & Agar carnales , vctus icftamcntum flgurant fcd Sa-
ra & hln eius ecclefiam,p.i.c.255.f
hifmael vt dicut J-Iebrei & vtrum videtur,finiuit vitam fuam
inbono,&c.p.i.c.227.&c.293.f
byfopusefthcrbahumilis,fcd mcdicabiIiSjCU;usradjx pctrs
ftfrerc dicitur,Dicuur & purgare pulmones i quib. ett infla
tio,p.3.c.8o2.f.Item,p.2,c.7oi.a
Icemp.i.c.592.f&ci30i.b.c
hyfopus odorc ftomachi immundiciare purgacp.i.cnoi. b
hifpaniaTubal(quifuicfiIiusIaphct)defcenderut,p.i.ci301.
b.Itcmp.2.c.ioop.b.c
hifpaniaHebraicediciturSepharad,& quomodo Chriftiana
nde« ibi predicata f uit per apoftolos & fuos difcipulos,&c
p.4.ci9i7.a
hifpanihacartevtuntur,in gregib.equarum ponunt pulchros
equos anteequastcmporeconccptus,quodfimiles illisco
cipiantur,p.?.c.47o.e
hifpanorum nobiles porcant calceos in fuperficie deauratos,p.
3.c.i862.f '
hifpani* rex terra Saracenorum intran s anno 1441 .vt fcribic
1 aulus Burgefis,fugauitSarraccnosvfq;ad metropolim, f.
Cranaca,&muIcosoccidic,p.6.ci6o4.e.f
hiftoriadeDau.d&BethfabeajVriaq;exponicur de Chnfto
& lcgc , ac populo Iudaico,&cp.5-.c.3 2.b
hiltona Machabarorum pofthiftoria Iudith fequitur, fed vtra
quequotcmporecontingerit,p.4.c.22i.c
niftona hominis defcendcnris ab Ierufalem in Iericho, an fue
ritparaboIavcIresgefta,&qUOdmoraliter fignificat homi
nempeccatorum,p.j.c.843.c
hiftoria non coca fpiricualem intelligetia fonac,fed tota iuuar,
ficut non omnia quae funt in cithara fonat fed omnia iuuat,
p.i.ci464.b
hiftoricus fenfus fi regnum charitatis ardificat,cupiditatis difli
paticcnon cft neccfll- allegorice,exponi,lctfor tamen fente
tiam dote rc&* fidei honorare debet,& incadam fua expo-
ficionc rehnquere,p.i.c.702.d.c
hiftoria rcgum eo fpiritu codicacft quo & cetera fcripture fan
Ctx voIumina.p.2.c.309.a
hiftoria aliquando pra»cermitrenda eft,vt reficiat nos fpiritua-
lis intelhgentia,nonhiftorialis,& de hoc cxcmplum, p. i.c
1587.3
hiftoria fpiritualem intcllcdu fouensqu*dam plcno eloquio
quafi pullos profert, qua-dam vero & lcgetis animum ad al
tiora perducit,& quafi fub fc oua contincns,ex quib. pullos
producar,p. i.c.i 5 8<5.f
hiftoriafola pafcuntur fepemcntes carnalium,fpirirua!cs vero
allcgoncenubem pcnetrat,vt fpiritualitcr verba Dci c ogno
fcant,p.i.c.077.a
hiftoria ftrifta eft, eft euagandi non habct faculcatem,p.4. co.
2048. e
hiftoria fcriptur* feruanda eft in quibufdam locis & allcgoria
& fepe allegoria qua:renda cft,aIiquando fola hiftoriatcnc
dt, vttardiorepafcanturperhiftoriam,& vclociorcs inge-
nio per a!legoriam,p.r.c.677.a
hiftoria' verba,nidus auis in arborc vel in rerra,pa.i. columna
ij86.fr
hiftoria- veteris Teftamcnti figuratiua? fuerunr,& omnia in fi-
gura contingcbant illis,& hoc ouob.modis,p. 1 .c.30 1. d
hiftorif ordoci»mdeficit,fefenobisintelledius myfticus quafi
apertisiamforib.oftendir,p.i.c.3oi.f
hiftorjam deficerefecundtim fignificarionem vocu m cotinqit
multiphcitcr in parabolis locucionib.p.i.ibid.
hiftoriam
Gloffe OrcIin.Sc Nicolai dc Ly ra.
hl/toildm vd thtonicaro qui fcribit,dcbct ita fidchtcrfcribcre
illa quxfuntad Yuupeiium,u\;ut4illaqu£funt ad laudem,
p.i.na^.c
hiltoriani fcrihcntcs,ordinc rci gefte & tcmporum feruare de-
bvfit.Aluacfticribcntib.carncmlyricum,parte4.columna
304.C
hodie &craspro prjefcnti feculoaccipiuntur,p.4.c.i 266.?
fc.odiegenui te,an &quomodoprobaturexiUoe^ernicas Chri
iii,p.3.C443-c.4JS.b.c
h.tilocauitum quid fit,& quot erant partes hoftie,p. i.columna
6) i.c
holacuftum quid ilt re & moralitate,p.4.c.4Ji.b.& eratdign»
facriiicium.c.^^j.g
Itcmp.3.c.28.f
ltcm p. i.C9oj.c.9o6.d.e.f
Itemp.j.cn68.a.&c.i289.a.b
holocauftumomne,facrificium,fed non conuertitur,funt mul
ta bona quaj agunturjfacrificia fcd non holocaufta,p. i.col.
9J4«f
holocauftum dcbitum vt Dco offerretur,non fufficeret omnia
ligna libani ad ipfum cremandum, nec omnia animalia ad
ort\;rendum,p.4.c.35o.e
holocaufta & facrificia , licet,|de eis in dccalogo non fiat men-
rio,tnantea&fpecialuer,quandoDeuseduxitpopulumde
Aegypto,pra;cipitcis de agno,&cp.i.c.476.f
homicidium non euadk diuinam vltionem,ncc propter forti-
tudinem,nec propter propinquitatem,p. 1 ,c 1 67.C
homicidium apud Aegyptios minus habetur quam adulteriu,
p.5.c.328.c.f
homicide. ardent ira & infania.Si poffes videreanimas homi-
cidaf inn.plus plangeres cas quam putreicentia corpora vl-
ceratorum,p.i.C962.f
homicidutm piohibecur,pcrquod etfunditurfanguiscorporu
p.^.c.x 387.1
hoinicidium vtdicit Rab.Sa.prohibeturtantum quinto prere
pto.cfterat veiolceuoncs corporis prohibcnttiraliisprecep
tisiudicialib.AhtcrdicuntdoCtorcs noftri,&c.p.i.c. 673. c.
&c.683-b.c
homLidiij punitionem quomodo Iudaei falfe fentianr,p.4.co.
2.2i'.a.b.c
homo ab humoappeliacus,p.3.ci77.a
liomo a pnma creatione factus eft potens non mori per donu
luitKixoriginalis-.&perconfcquenslibcrabomnib.iftismi
feriis.fed iplbpeccance,iuftefubtra<#umeftabeodonu ori
ginali* iultit;^:& iicfubiectuseftmileriis& p9nalitat1b.hu
iusvitaj,p-3.c.2i73.c
omnis homoab origineiam vitiata defcendit,par. 3. columna
194.C
homo nafciturpermulierem fubditamcu!paj,ideoreatuspri-
moinfirmitasinprolepropagaturip.^.c.25i.c
hominis formatio a pnncipio fcminis defcribitunquod eft de
fuperfluo alimcnci dealbato ad modum lactts, p^.columna
i36.c.f
ihomo ficut ex duabus f ubftanciis conftat,ita duab. vitam con
feruat.Caro fuftcntatur corporali cibo & anima verbo di-
uino,p.4.cioii.b
Itemp.i.c.5 5.b.c
liomo ti ib.conflat.f.fpiritu anima,& corpore,& aliquado duo
dicuntur,quia fepe anima cum ipiritu nominatur.p. 6.colu.
66^.a
homo dicitur omnia,quia cum omnib.habct aliquid commu-
nc,vcl vniucrfa,id cft,diuites & pauperes,& omnes differe-
tias hominum,p.3.c.82.d,e
fcomo diciturminor mundus,&comparaturadcreation6mu
di corporalis,p. i,c.2.a.& in omni hominefigura omniuele
mentorum continetur,p.i.c.8o3.a.b
homotribusmodisdicitur,pcrnaturam.percuIpam,&perin
firmitatcm,p.3.c.48.d
homo in quas muerias cccidit mcrito primi peccati,nota, p.3.
c.i^o.d
homo in facra fcriptura frcquenter nomine animae intcllioj,
P.3.C182P,
Item p.3.c.509.c.fio.e
homo cft ad imagincm & fimilitudinem Dci,non fecundQc •
poris forma fed mentis,ad fimilitudine vcrac imaginis C j
fti,quieftimago Dci inuifibilis,p.4.c.io82.e
homo trib.modis dicitur,per naturam,per culpam,& perir •
mitatcm,p.3 .c.48.d
homoomnisa Deorccipit fpecialcbeneficium,f.rationcrr ■
inrelle&um proptcr quod ad laudem Dci tenetur aflurg.
p.j.c.i^oo.f
homo in fpecie humana reponitur per animam,p.5. c. 1 16 ■
homines fcriptura nunquam dicit quos a beftiis rationedi 1
guitjidcftquosnoatteribeftialipaffionum motu dcnv.
ftrat,p.3.c.3i4.e.f
homo dicitur creatura mundi,vel pcr excellentiam vcl per i
uenientiam,p.6.c2 3 .c
hominem quem periturum nouit Dcus,cur eum fcccrit,qu, ;
re non debcmus,& quarc,p.3.c.i 30.e
homo duplex,intcrior,f.&exterior,&funtineodem,p.6. .
91. c
Itemp.i.ci396.e.f
homo interiorperfidem fpiritum Dei attrahit,& inderiu fc
1 urfus , ei <|> viuit , quod bene facit quod orac , quod co; j
dcniqueomnia bonafibiafcnbencio,reddit,p. 4. colu 1
1020. c
homoaquatuorelemcntisexquib.conftatportatur, fcct i
fenfum myfticum,p.5.c.794.f
homo aliquando accipitur qualis fa&us eft fecundum na 1
aliquandovcroaccipicur qualiscfhcitur perculparn,p. c
47.C
homoquiobediendoj&carnefpiritualisfuturas crat,pe q
do ec & mcnte carnalis fa<5tus eft, vt fola cogitet qux ai ai
mumpcrimagincscorporistrahit.p.3.c79.c
homo cecus in exiiio quafi in patriagaudebac,fed Deusi 4
apparcns homineintusreuocat,vt vifo,quodamiiic,gi
dolear quod toIerar.,p.3.c89.b.c
homo implicatui fluxisaftib.dum non perfecte mundum ft
iit,dum nondiftri&oftudio,feddifloiucisgreflib.vadi! 3.
c.96.e.f
homo no oportunius a feculo auertitur,nifi his voluptatil *
gatorij s labores & dolores mifceantur,p.3»c.494.f
homo femper defiderar aduentum futuri tempons, quoc 01
eft nifi propter aliquod bonum non habitum confcqu di
p.3. 0104.1"
homofc^pcnefcit quantum fit onusfui peccati,velfi noui d
deriocarnis&confuetudinemali impcditus,nec[,tdis H
re,nifi Deus dimittat,&foIutum excitec in lachrymasy 3,
maximefacit prcuifioinferni,p.3.c.)38.d.c
Non eft nacura? hominis,& etiam fanCti cordis,arcana c 10
fcerc,p.4.cii7i.b.Inrcrl.
homo celum eft contemplatione,infirmus tentationum < igi
neterradumfruc3ificat,mare,durn mutabilneragitur }
ci42.d
Omnis homo qui per id quod male agic,quod fibi aliud< ^
carcerem facit,vt hunc animi reatus praemat,eciamfi W<.
riusnemoaccufct,p.3.ci53.b
homo nuquam in eodem ftatu permanct,quomodo hoc; *
Iigendum,p.3.ci68.f
homo dum habet quid faciat,non debet tcntare Dcurn,f &
38i.c.Inccrl.
homo quando dicitur velle vel agcre,fecundum quod hc »i
& quando alitcr,p.6.c.9i .c
homouiuitvrbanc&conuenienter,quando compatien f<
habet ad afflidum,&quando ad fcipfum fc habet mur £
ad Deum fe habet reucrenter,p. 1 .c. 1 598.f
homofcbenehabcbatadproximumfecudum quatuor. ?«
vcritatem in ore,zelum bonum in corde,Iargitatem 11 n
nu,& benignitatem in afledu.p.6.c.562.d.e
homo malus nufqua cft fecurus,quia timet fibi infidiari .
quiL
nd
cx.
q: bintuht :7u!.i,'»cer non fetnpcr fic fca.n,^c.i7 24.d
o i i >uem m j iis participa. - ncicndo m fu:uro,p-3C
?.b
5m pramorioneind:gnus,&adillampromotus coparafur
grfje,qu£ quanco plus alccridit tanto ritagis fuam turpitu-
ditmoftendit,p.j.caop9.c
j.ii fecundum carnem qu-etraducirura parentib.a puluere
iantur,p.i.c.i34j.a
Mbfqui norircftringic tomiterrifuurri,fed magislaxateiha-
b. is,caditing-herinain p-4.c.286.f
3m iacurritfoinitentpcccandiexiriaculpa, propterquafu
Kaerteiiufte origtnahsiuftiria,p.3.ol645'.c
MBiquidquid habecbom,aDeohabec,fed qutdquidnequi
abpfohomineeft,p.3.c.20 5 3.f
>ai prop-er pronicacetn ad maiurrt coparatur riaui in flumi-
R^urrcnci,p.3.c.in2.f
Din fecundQ fj mhileft in confpeitj Dei,ricc aliquidhabet
a f bonirpropcer quod q.dquid a D.*0 fibi fitjdeDet magnu
cari,p.4.c.2:3o.d.e i
m quilibetqualis in;ieniecUr,in morte,calis praefentabitur
dicio,p.3.c.42<5.f. Item p.j.i74-f
m itldiget vidu,vefticii,arm;s & (imihb.in quib.no fufricit
vnmdcd :nulra,p.6.c.2 8Q.c
jrripoftntortcutatihabitufusfit fimilcm digniracem qua
vicnshabuic,p.3iC2023.c
3m bapcizatus ii ftatim moritur non indiget lotionctamen
uiuac ir.diget lotione pcduni (piricualiuui.i.aflcclio-
neritis,p.5ici28y;a
Hrclinquir pacrem & matrem quoadcohabitau onem,n6
Had dilectioncm,p.i.c.S3.a *
mcxcellit ..irtnia auimalia in fenfutaihis,& no in aliis se-
Hp.i.c.fi5.f
■[quidaciecitcixmoncmaquodamin n<\ - hrifti,&
Hitprohibirusadifcip.ilisChriffi.Sc*d vtri i clis vel
Hdelis ruer:t,habcturdupkx bpmio,p 5.0 5-9. c
i lantUm verba fcct.uur nihilhabebit, cxponitur vcl
Hifcipuloquimagis diligicOrnatum verboriim,quambo
aan fcicntiam vcl fentcntiam.Vel exporiitur dc do&orc q.
hactbona vetba,& malafatta,p.£.ci686.f
Hauertcnsfed Deo mercturiufte vc Deusrctrahatgratia
Hriab eocuiusarfeclus cft tllumiture intelle&um,& mol
affe&um, p.^.c.S^.f
tlcdiciturquiopus Dcifaut frauduletefiquod quide
iord )excciicionisdiuina,'iu(bcuc,p.|.c873.b
Hnon rcddcns vota cadit tn pcccacumjnifipcfimpocccia
ur,p.3.c-i6^3.c
KtSreuis vicae cft,quodquidquidcontingitin cadcbct
^Hn inanc,p.3.c.7o2.f
fllrirugiscurracd? famain vitaminterrapropria quaalic
xemplum dchocdatur ^.3.0784-^
omu6dc)ccturl>ari,fc.iadin:rancuni videtaliquosmalos
i;i rcferici pfofperari,& fe talib.p,iuan,quiatocum oppoli
iaieritinfuturo,p. 3.0786. t
arri Oaagniricus 111 linacur ad dandum quod petitur, quado
prispiaEititabencticiapcreumalicganturjp.^.ctb^j.t
cftlicitctimcrcacaelt conftcllarionib. adhoc quod
ttdehabendorc.nedio concradifp ;:it;o.icsap mrir
ntatcscorporu>& malaspaiilories,& ahahuiufmodi, qua?
pfuntcxnifluenciacithcaulari,p.4.c^j9.c
im f>»nnisintelIigiturnom:ncci:cacuraiu,quiah'abetquart
iljn limiiiciidtiKtn cum omui crca:tua,p.o.c.22.f
smpoc diccrc i fpiritudaucto a!i<j<i dupiiuter,p.5»C36iia b
Pliumtriagenera lecundum truioca cVgcncra atiiunt in
irur,p.3.c.i2io.c
■ scrcatuia*corporales,an'gel* altior
ralciliimi-.s.p.j.c.ey^.f
• & l)co Itippofi us luiiitiatt! accipit , copofitus
Prdirj^q.iarcp.j.c.i 19 c
ittirfiin} Iiciterbontisboniratevolutatismagis qua
"inpotentiarum animc,p. 5 .c.7 1 1 .b
homo inrer ctcaturas inferioreseftnohifior.quiaad imagine
Dci factas,p. 1. 01605. c
homo reddirur fimpltcitcr incptus pcr peccr u,& aptus £ gra-
tiamadocculcumdiuinum^fccuntuimquid veropcr immu
diciam corporalem.p.6.c.S85.b
ltbmocftpcrfimiimaiiimahiim & ideo arguetuf } & acriterpu
nietur,p.3.c.24j.c& c.2o?8.f
homo malus no habet amiciriamiad fe,necad altef um * igicur
ii fic mifcrueftmalumcflefugiedumeftmaliciamccnfe.p.
. 3-c-20.??c
homo dehis cifca que_ folicitatuf in vigilia,folent in dofmien-
do occurrere phantafmata,& fic follicitis in vigiha de dile-
ftione Dei,foIenc confimiliaphantafmata occurrere in dor
micione3p.i.ct499.c
homo non iblum in concteto,fed etiam m abftracio dicicur ta
lis ficut il!e cui largitas coriuenit per exccllcntiam, non folu
diciturlargus,fed ctiamipfalargiras p.j.^oi.a
homo qui notabiliter feruum flagcilat dclinqucnccm,fignu cft
crudelitatis,exemplum dePlacone,p.3.c.2 185.0
homoquancumcUnqjexercicarus in virtutc paticntid?,perde-
fcctibiIitateliberiarbitriipotefteacadcfej& fic fruftrarirc
rnuriefatione,p.4.c 988. f
homo pericCtus iri vircute patientia; non folum fuftinet aduef
fa patienter,fed etiam gaudenrcr.Ibid.
homofedignitatipreieiesaliquadodeiicitUffpiiitualitcrfen*
rentia damnanonis,v I ctiam aliquado pena temporabs de
pofitionis^ptcr qiod debet refugcre ficut patres antiqui*
p.5.C90o.f
homo depenuria veniensad rnagnaitiabundatiam,exhocin
iemccipfo fd!eteleuan,& a Dci amorc rctrahi & impediri.
p.i.ci^oo.f
homodebccofficium dign;tacisairumcrecutirnore,& pro vd-
litate populi,noti pfo pecuriia vcl pfccio ductus,p.6.colum«
843. a.b
homoadmaiorem ftatum cleuatus^quam fuiparentes,node-
bet obliuifci reuerentia? eorum,ne Deus obluifcatur fu i,il-
lam gratiarQ fuam ab ipfo fubtrahendojp. 3«c. 2085 .c
homo confticUcrts aliquam lcgcm obfgacur feruare i!la,p. J.c.
378.f
homodcbetrecociliari rrarri fuocundoadcumpedib. nudis
mcncis&corporis.p.j.c too.c
homoiniuriamproprsam dcbcr£'rre,fcdiniuriam Dei nu!lo
modo tolerare debet.p. 5; .c86 f
homo omnis eft diiigendus ex ch uicace,iiue amicus fiue fic ini
micus,p5 C.117.C
homo rton dcbec , i\zc valet etiatn contra Deum iudicem par.
3.C.127.C \
bomoicmperfuam irtnoccnciamdcbcc cuftodire,p.3.ibid.
homolicecdebcac fei-.idicareiudiciodiicuifionis ,ppiiecoIcie
tioe noiicameniU(.iicioabfo!utiO;iisaculpa,p.6.c2 24.f
homo alfiftit Deo qui omnium iudcx clt dupiiciccr,vei oiedo,
quiatunchumanarelertadDcum, vcl proph.-iando, &
tuiicdiuinarefert ad homiiics,p.6.c.283.c
homo iirxpa^ans fc ad opus corporalc iolcclumbosaccin-
gcrc,pci'quodmttaphoricedcfignatiii'prepaiai!(.:jifiusad
atttndcndutri «rcrba domini d:i;ycn:cr,p.3.c.34<? <'
homo qriando rcddicur idoncus ad iiimptiOiictn cudiariftKPj
&quandu non p-C.c.i^o.r
homo fubtracto vlu ratiouis nOrt ditfcitabcitiis^p.^.column»
homo pcccas bis vcl ter eo.Ic g ncrc peccSTti tetirrgct c por no
atircm 'i quatcr fccundum H :t>rcos,imb ralc ptvcaprifi iirc
rriiffibilceft,&qtiohocincciligatUrq).4.c.i ;'; ?-t
homo poilutusquavcmagispolluic r.!i d cactn f .<> cdcibu \'<\
potutri pcrtittctrs quarirpanusert cactu launs lanCtilicaia;
finc'r;hcar.Er aiignacurdup!cxratio.,p.4.c.2 179.C
h iti' > lunifciiv.crucitqUomodoa ncccacocNcukuipctcft.p»
4C.2 5;7..1.b
homo grauius ptmietur repcliendo.iidem ai.ciicaui.qiiaii. mo-
t:icnsingcnulicate5pk5.c.2ii.c
homo
Glollac 0rclin.& N'co!ai de Lyra,
homo quor.iooo hat>ct in fna poteftatc membra ilbi abfcincic
fcquahter non p.j.c 302. c.t
hoinoeftcrcatusadrcparationeangclicf ruinv>p-7-c. 1328.3
homoformatuseftcxtraparadifum,& pofitus in paradifo , vt
opcraretur & cuftodiret illum. duplicitcr cxponitur,p.i.co.
67.G
homo proptcr inobcdientiam.f.guftato ligno,oon ftatim mor
NHU cft,fcd incepit admortcm tcndeie,p.i. C.75.C
homo in prnno ftatu<de quib Jiabuit iioritiam perfcctam natu
talKcr,p.4.c.i89.c
ho.uo quahter in pnmo ftatu potuit fupcrarc tcntationcfn: p.
i.c.8-7.-b
homopropterpcccatumcontinucinfudat!aDori,p.i.c.ii2.f
honfo mniifterio atigelorutodepafadiibucctusclt,p.i. colu*
io7-c
honi ■ fi ftctiffet in ftatu natufaj cOnditsr habuiffct plcnum do.
mirum ffper crcaturas inferiores fcp.^.ci^i^.c
homo poft d:luuium non habult dominiu fuper animalia ficut
aiitc liabcbat Adam in ftatu innoccntia?,p.i.c 1 65. b
hom.) quilibcr quantumcunquciuftus,eftdcbitor morris ipfi
Oto proptcrpcccatumprim.i parentis,p-5.cio2 7.b
ho 110 quantumcunqjiuftus noii poteftdici purus,ncc pcrcofe
qucns poteft de diumis iudiciis contederc,p.3.c 1 3 i.c& e*
ho i»o varhs iurib* fubiectus eft , & alligatus diuerfis refpe&i*
bus,p.5.C32 5.b*c ■
homoquatuorvitiisfpiritualitcrdeuaftatur,quacfunr,fubtra-
Ctio otimcnri fpiritua!is,luxuiia,& gula, detraclio, medaciii
petnitioi'um,& fignificantur per quatuor plagas deuaftan-
tcs aliquam tcrrain-»p.4iC 1 17 y.c
homo nr.llus eftmundus a peccaro, f.originalhnecinfansjcu-
ius vi(aeltvniusdicifupertcfram,pk6.c.ij7p.e
homo cx puris naruralibus rtort potcft mcrcri vitam cetcrnam,
p.j.col.r-)-b.c.327.328.
HomO cft vnius labij quaado fimiliter loqnirur deproximoin
^fcntia&a >kaiacius:ihnguaE diuerfequandobona
loquitur in prjefentia proximi * & maia ipfo abicntc , pai . 1 .
col.n-a >
Hotoohabuitdominiumnaturaleincreation?,par.i.colum.
74-f ■
Komo effentialiter nerfectior cft ca?lo,rrcc infhiejiacorporum
ccleftium arguiteorum perfec.tion.cm fpeciricam vltrafor-
toalicer viuentia,p.i.co!.i49o.e.f
HomoaIiquandocxcd!cnceraccjpitur,quiDeiimaqincm,&-
naturaeicrua^dig.iitatcm. Aliquandopcccator,inquodi*
gtiitasdeformatur.p.i4coi.ioi5.a
Homo dum ha >et quid faciat,non debet tentare Decim , p. 2.
coltifi-na 381.1*
Homoquando itciturvelle vei agefe,fccijndum quod homo,
& quandq ahter,p.6.col.94 F
Homo vnit vrbarie & eonucnienter,quando compatienter fe
haber ad affli&uin, & quando ad feipfum fe habct mundc,
& ad Dcum fehibetreucrcnter,p*i.col.i598.f
Homo ft bene habcit ad proximum feeundum quatuor,f. per
veritatem in ore,zc lum bonum m corde,largitatem in ma-
hUj>& bcnignitateih ui afTrciu,p.6*col.56i.b
Hon.ofjepenefcitquaiitum iic onusfui peccati.4 velfinoultj
deiidcrio carms&confucrudine maliimpcditus nequitdi-
gncf cre,iiiii Deus dimi'tat,&folutunuxcitet inlachry-
m«s,qtt<jdrnakimefacit prxuiiioinferni.p.j.col.i^S.d
Horno hteratus cui declu dominus graiam docer.di, nulli de*
br rclauderc horrcum doArinae iutefeu toniilij, fed ommb.
hbcraliter apci'irc,pi 1 .c.4 1 o.f
Homo per dilc-ctionem dcbctcorfuumreduecfeinDeumin
ingrelfu Lcti ad dormicndum,& cgreffuad vigilandum,p.i.
col.i499-c
Homodicitur vas quod fir,& pcr quem fit,& quando homo fa
cit vas vtile, & quando cfhcitur vas in contumc-liam,p. 1 .co
lumna i282.f
Homo ca;cu5 in exilio quafi in patria gaudebat , i cd Dcus ex-
tfa rippslrens, hominem intus reuocar, vt vi(o quod arnif
grauc dojeat quodroIerat.p.3.co!.S':9 b
Honio in periculo poficus nondchet confugercaddiuinul
auxiliumcontemneiniohumanum,qiua hoc cilettcnt;!
Dcum, ldco dcbet vti auxilio liumano quantam potcft,i
reiiciuum diuinc,p.5.col.445.a
homoin pericuhs politus fempcrdebetagcrcad fuihbcratfci
nemilludquod pOtcft fcciindum viam hurnanam,vt ni
tentetDeum omittendo illud propterquodporefteuit,
periculum,quantum pOteft,&cp. 1 .col. 1 91 .c
homoquomodopotcliconfidereinhomiiicp 3.C0I.1567
homoqualiter Deum tcntat in acquilitionc fcicntixvcl
picntiaj vcl ahquo negotio,p.3.co!. i 885 .b.c
homoproca?citateexilij fenonnouit,qua? cominqit,qu 1
facieDeifcabfcondir,quodiampcnai^ia monitus
pi3.col.i63".C
homo intcrior noftcr dicitur habcrc Deum parrcm,aut dia .
lum,& qUando,p.i.c.670.d
homofempercit inpeccato vclgratia,p.^.C.i37.C
homoquifquc,domusvnacft,veI Deiveldiaboli,p.5. c.J;l
homomollis&cffc;minatus& inftabilisqui frequerer pel
mortalitcr,& iterum rccidii at,per mulicfcm paticntcn «
ftruum de(ignatur,p.i.cio37.c
homo magnns in fcientia vel virtutib.quiex donisgrauit;)
mis erigitur,& idco Deo pcfmittcntc & diabolo procu
te in enormia vicia labitur,ille iignificatur per 1 egcm / j
pti,p.4.ci3ii.c
homo fapiens ratione propheti* & coftans pro defenfioi
ftitiasiignificatur per Habacuc,p.4.ci790.f
homo pulfus e paradifo,naui fercnti poma & ctiam aquil i
paratui,quare&quomodo,p.3.ci30.e
homo bonus & literatus,qui de voiuntate domini fulcipi
clefiam regendam,fecularem vel rehgiofam, morib. t.
deformatam, fignificaf ur pef Ofce,p.4. c. 1 698. f
homodiciturfolium,&etiamftipula,&quarc,par.3.coli
163. c
homo ociofus deditus dclieiis & pccuniofus,dicitur peci
guiilimum,&quarc,p.4.ci879.c
homo eleuatus pcr ftatus emirtcntiam <V potentiam mun j
iignificatur pcr atborcm,& quarc ..p^.c.i 543.C
homo litcf atus potens in fcriptuf is,per Iepthc potcft inti
p.2.c.234.f
homo potens qui ex potcria atquc malicia,vltra modut..
pcrbiam c!euatur,(ignificatur per Pharaonem,p.4.coli
1243.C
homo dicitur fcnum & caro,& quare,p.4,c.347.a.b
homo inpeccaris natus&nutritus,fignificaturper
4.C.829.C
homo dcclinata iuftiriaquadrupliciter,p.3.c.32o.f
hotoo eit omnis filiushominis,fed no cconucrfo, vt Ad;
3.c.494.e.f
homo intclligitur per terram,hac Dcus vifitat,incbriat 6 1
pletar.p.3.c.889.c
homodiciturarbor,& quare,p.3.c.t574.c
homoJiciturarborconuerfa,&quare,p.i.c.ij:7y.c
Iicmp.3.i8o8.t
Itemp.5.c.74.d
homo edocetur de facfa fcriprufa dupliciter,vno modo
mineperito: AhomodoaDco,p.3.c.i385.b
homoanimalisquarelicnominetur.p.6.2 57.b
homovirruofusomnia/pfpcra& aducrfaoptimeferti
dumtetragoni,qui in quolibetlatcrcbcnefedet,pa.
<5bj.b '
homo poreftcrclcerein meritoquandiuseftin via qua
que non debet dicere fufficit,p.6.c.594.f
homodcbet amarefeiplumfecundum parrem intcllcc
cft homo imerior.non feciidumpartem fenfitiuam,q !c
homo cxrcfior,p.6.c.745.c
homo quiliber quantumcunqj pauper poteftaliqUa opt p'c
tatis faccic,p.> .cj/p.c
hoJ
M
Hmo , quomodo & ad qucm reparatus eft per incarriatione
:hrifti3p-3.c?i2.t . .
Hcno nomine vniuerft- creature, int2lhgitur,& quomodo,p.
.0.714-*" .
Hcnoconiienitcum aliis animalibus quantum ad rationcrri
utcrix lon°inqux, inhoc quocfe^fa&usfiuefbrmatus
r lelimotcircliuedepuluerc.p.i.coi.6^b.c
hoio mollis & efTeminatus & inftabilis qui frequenter pec-
a: morraliter,& ; iterum recidiuat,per mulierempatientem"
ienftruumdefignatur,p.i.c.io35>.c ; ;
hoio magnus iri lciemia vel virrutibus , qui ex donis gratui-
b nimis erigitur, & ideo Deo permittentc & diabolo pro-
urante in enormia vicia labicur,ille fignificacur per regerri
.cgyp'ti.p.4.ci3ii.c
hoiofapiensrationepropheti* & conftans prodefenfione
iftitia^fignificatnrperHabacuc.p.4.c.i79i.c
>pulfuscparadifo,hauiferentipoma&etiamaquilgco-
aratur,quare&quomodo.p.3.c. i^o.e.f
hono bonus & iitteniais,qui de voluntate dornini fufcipit ec
cfiam regendam.tecularcm vel religiofam,morib; tamen
tformaiam,fignificrl'.urperOfee.p.4.col.i698.f
1010 intcrior nofter dicicuf habere Dcum pacrcrh,aut diabo
]m,&quandojp'.'i.col.670.a ,
1010 fempcreft in pcccato vel gratia.p^.col.i 37. c
1010 quiiq'ue,domus vna eft, vcl Dei veldiaboli, p. quinra,
•1.877:0
,ioio fxpe nefcit quantum fit onus iui peccati .• vcl fi nouit ,
Ilefiderio carnis & cofuetudine mali impeditus neq.t digne
crcjiiifi Deus dimitrat , & folutum exciret in iachrymas ,
iiodmaxiniefacitprveuifioinferr:i,p.3.c.i38.e.f
1010 cx puris nacurahbus rton poteft mcrcri vitam fternam.
■Lj.c.^iz.f
Bibliteratus cui dcdit dominus gratiam docendi , nulli dc-
irt daudcrehorreum docirmx fu? feu con(iIij,fcd omni-
I us liberalitcr aperirc,p.i.cbl.4ta.f
Bioperdilciftioncm debetcorfuumreduccre inDcumin
Ihgrofili lecti a dormicndum , & in egreffu ad vigilandum,
^lartc 1.C.I409.C
lohodicirui vasqUodfit,&perqdemfit,&quandohomofa
lkrvasvtile,&quandoefficiturvasincontumeliam,par.i.
pi.i282.cf
Hnocxciis i:i exilioquafi inpatnagaudebat,fed Deus ex-
"iapparcris,hominem intus reuocat,vt viio quod amifit ,
*h-aucdo!catquodtolci'at.,p.3.col.S9.c
^dioin pcnculo pofitus non debet conftigereaddiuirium
fcxiliumcontc-mhendohumanum, quiahocefiettentarc
■1 i)eum.- ideo dcbet vti auxilio humano quantum poteft, &
, efiduurhdiuino3p.6.c.446.d
hmo i;i pcriculis pofitusfcmpcrdebctageread fuiliberatio
1'lcmiUudquodpoteftfccundum viamhumanam ,vt non
cntec Deuin omittendo illud propccr quod poteft euitarc
)criculumquaiiCumpoteft,&c.p.i.c.i9i.b.c
Inoquomodo potcftconfiderein hominc. partetcnia,co»
, 1101.1567.0
hcno qualitcr Dcum tetat in acquifitione fcicniix vel fapien
, icvirlaliquoahonegotiojp.j.col.tSSj.C
BJnoprocxcitatcexil!) fcnonnouir. que/contiiigit, qniaa
acie Deite abfcoridit, quo'd iam pc_na ipfa mciiicus dolet .
■ ?3.colum.i<>4.c
hciio debctin Deocohfidercproptcrquiriquc; Ex diuina
;• boteftace,ex diuina veritate,cx Dci pictate, & cxdiuina
, hari:atc,p.3 col.i64.f
hmo qualitcr ex creaturis afccndit in cogriition&m Dcij p.3.
:o!.2 39.b.c
h no declinat a iuftitia quadruplicitef proptcr impotcciam j
:imorcm,ignqrantiam,&fauorem.p.3.c.3i9.c
hmo duplcx habct rcrhcdium contra malum illatu fibi . Vrio
modo per fe,fcilicct quando habct diuitias, vel filios poteri
:es,&c.Alio modo quadohabet remediurri peramicos bO-
aos fifibi remanfcrint^.^.c.^^.f
ex.
homo iri vira prifentiquaruor cOmrouniter dcfidcrat, & per'
oppofiriifnquinqUequafiabhorrerj-p.i.c.i^jo.e.f. 1631.3.
, b.c.&c.i&32.f
hotrio debct ordinari fefpeclu aftcclu' rationalis, fefpedu mo
tus vegetabilis,rcfpcc4u ac~tusfcnfualis&conui&usciuilis;
. p.i.col.i66j.c .
homoordinaturinDeumperdebitUmcultumlatdCjp.i.coJ.
i 9°S'C 1 V '*■«
homodrdinatur fecuridum treS vires pef pra?cepta iudicialia.
p.i.col.68j.e
homo finalifer ordinatUr ad beatitudihem facultatem riatUraf'
, cxcedentem.p.3.c.i692.f
homo ordiriatur ad fidem' fupernaturalem vim haturalis fatiO
. nis tranfccrideriferri,p.i.col.t'56i.f
homo ordinatur ad Deum pef oblationes facrificii &fefta fo
. Iemnia,p.f.c.i388.c
homo ordiriatur ad Deum benc pef fiderri charirare formatai
& hoc in tribhs.p.3.c i 13 3 .c
homo ifta ftatura formatiis eft,vt ex figura corporis difpOna-
tur&doceaturconterhplari,&amareccleftia.p.3.c.t372.
homo prcter corpushabet aliquid notabile, & ftabiicfciliceti
animam iritelleclualem , ratiorie cuius Deus habet fpecia-
lcfncuramdeeo,prouidcndo&infuturOjp.3.ci64.f
homoordinaturinDeufn per vefitatiscogmtionem&pcc-
cati deteftationemip.3.c.2o4i.ti
homo diciturfoIium;&ctiarii ftipula,& quare.p.3.c.i64.e.f
homO vicinior luci , tentit quod ante f uit , & quo eft digniof
fibi videcuriridignior,& longeCffequopropiOi-,&c. par.3i
C-37P-C . . . . .
homo iniquus fi fugit accedcnte patre,ipfe fealichatjnon pa-
tcrabijciteuriijp. 3.0.1129.1
homo cleuatus per ftatus eriii ne ntiam & potentiam murida-
nam,fignificatur pdr arborem,& quarc.p.4. c. 1 544. t
homoputredo,filiushominisVermisVocatur,&cparte3.coi.
, 246.d.e
homo liabitat ciim fapientia iricreata pcr charitaterh,fed dici
tur homo habitare ciim fapieritia creata habehs ca^inquari
tumreflcdtituflupcrfeadcognofcciidum&amandumfa'
. pientia:donum.p.6.ci404.f
homooirinis terrenusex vih&mUlicristemineortus,tcmpd
rahs vkx fortittif exordiilm,& pcr mottem ttanfit de mun-
, do.p.3.c.i9o6.f
homo literatus potens in fcfiptufis,per tepthe potcil: intelligii
P.2.C.235.C
homopotensquiexpoccntiaatquefnalitia, vltramodum iri
fupcrbiameleuattir, lignificatur pcrPharaonem.parte^i
col.i29 2.e
homo dicitur fenu & caro,& quaie , &c parte quarta. colum»
347-b
homoin pcccatishatusSc nutritiisfignificatuf per Moab.p4i
C.871.C
homo fecuiidum intelleftumimciitisadimagincm Dcicfca-
tus eft, quanquam in cofpofe quandam prOprieratetn ha-
bca t quK hoc indi'cet,p. 1 .c.45-f & c,5 1 .a
homo quomodo immortaiis fac-tus eft piis ahis animantibus;
& tameri cuni illis cOmmuncriiaccepitalimoriiam,&cp.i>
coI.^9-f ,' ■:;■■: ■
homd qua vtilitatc Inter cetcfa animantia dominatufn perce
pit,& ad quos vfus & quc; folatia funt hic crcata holiiirii fi
non pcccalfet;p. 1 .c-4'o.a
homofa^tus cftin prima mundi cohditiorie,cum Deus otfi*
nia fimul creauir,vtcfsc't ratio crearidihominis, non actiO
creat3e.p.i.col.6i.b
horrio quoaamodo crcatiis cft ithmoVtalis.Morralis crat cofi-
ditionecorporisanimalis,iriifhoftalis beneficiocchdito*-
ris.p.i C.61.C
homO fac\us eftimmoftalis: non per nhturaVn,'quaii hori po-
teft mori ficut angelus, fcd pcr^rctiam, id cft) potcns noii.
v mofi,p. 1.0.63.0, "
iiomo cft faclus de limo terr? , Hcbrarca litera habet ,"de pul*
GloffaeOrain.&Nicolai de Lyra.
iierererraefecundum iHudsPulUi» es,& iri pulucrcm rcuer-
tcris,p. i.ibid.
Homo limus eft,fed cadendo aiuftitia,limus profundi eft,pa.
3.001.92 s.a.Interl. ■
Homo rriifla rationc fa&us cft fimilis iumcnris no alia re , fcd
in infipientia,p.3.col.784.d
Hbmoitaconditiisfuit,vtman6te illo defcenderenttcpora,'
&quarc.Vbiverovetitumcontigit,oftlnfocreatore,irecc.
pitcumtcmporcp.i.col.io^.c.t
homoadfimilitudinemDeifactus.p.i.ib^.b
homo qui promercnde vice mcrccdcm benc agendo no prd-
uidit in confpc<3u domini vacuusapparcbit, p.t. c.i 5 J4.C
""homo dcfertusa Deo proptcr pcccatum ccditcupiditatib.at-
qucconfcntit&vincitur.p.4.col:5-i2.e
homo de cilefti prctfidio non tantum prxfumat vt uci cciarri
ipfeaffitvigilando,p.2.col.i7.e ,
homo qui nuper acceperitvxdrem prohibetdr ire itd bellurri
&quidid lignihcct,p.i.col.i6d3.b
homofrcq'jcntcrdefidcrat&appetit,quodtamcri nori fernn
cxpcdir,ideo rion exaudiciir a Dco} exemplum de Paulo ,
&cp.6.coi.i66.f
homo diciturin malitiafuaproficerc trlslatiue qui procedic
inil!a,p.6.col.7jo.f
homo qut confcntir pcecato ex paffioae pcccati,noleris,fcd <j
confeatit peccato cx malitia & habitu inclinante volunta-
cem,peccac voluntarie,p.6.coI.4t i#c
homo nullus poteft fe fcire efle fine peccato,nifi fpecialiter fi-
bi Deusreuelaucrit,p;6.ci38i.a.b
hofnoiBfencdtutemagisdcbetanimaiiadbonu quam alio
tcmpore,p.3.col.2957.c
homo aliquando proptcr feneftutcm fit ineptus ad genefari-
dum,quitamcnpropter bonasn mulieris aptitudincm ad
cdncipicridumquanquegcncrstdicucAbraham qui mul«
tos filios habuit,p.6.coI.92 j.c
homo cum fit animal ciuile,ille qui rcfugit habitatioriern co-
munehominu,velcItbeftia,velmclicrhominc, p.6.$3$tc
hominisftatusperquariior portasinfinuatur, quibus cUfto-
des adhibendi funr,qui & qualcs,p.2.col.i 1 i^.e
hominis ftatus tiiplex,fcilicet vetcris lcgismou^ legis; & futu
rx vicae,p.6.col.74o.d •
fiominisvalorplus apparct&commeHdaturpdfteius morte
quamantcp.j.col.i 161. c
tiominis magnadignitasofteriditur, cumquafi cofilio crea-
tur,nccfimplicitcrdicit ucutdec£teris:Fiat homo,frdFa-
ciamushominemadimagiueiii& fimiiitudineih noftram,
p.i.col.^of
hominis conditio dignior cft intcr ceteras creatura$,& quare
p.3.col.i34.c.f '
homiriisconditjo vtdigniorpra?caeteris oftendaturjmanib.
. diciturfa&uspmruifoconfilio.p.^.ibi.
hominis^ductioneminprimOrdiisfcripturadenominat tri-
plicicer,fcilieetperverbumfoirnauir,per verbum gcnuit,
&perverbumadificauic,&quid vnumquodque iftorum
dcnotet,p.i.c.86.e.f.& 87«a.& 88.d
hominis coi pus a Ded fbrmatum eft inftatura rc&a,& quarc
P.2.C0L1401.C
hominis quatuor exfrema iugi meditationc reuoluenda; per
quacuor portas defignantur,p.2.col.i n 8.f
hominispopuluspolfuntdicianimimotus qui fubduntUrfi-
bi quando obediunt rationi,p.3.col. 155 g*c
hominispropriumcftperdcliberationcmpioccdcrcin factis
fuis-.quodrionconueniranimalibusbrutis, p.^.col. 1672.}
hominis quantacunque fitdignitas,vilcfcit in comparatione
Dei,p.4.col.8i.b
hominislitcratiadrcligioncmvocatio;dcfignaturin vocatio
neAbrahc,quidebctdimittercmores,&gcftus parentum
fecularium,aliter non valet habitum fumere r§ ligiofum.p.
. 1.C0I.187.C
hominis muitu irati & afflli&i modus eft morderc Iabia,& fic
tfere dttrb.fuis,quafi maducans lingua luanv, p.6.16 26.e.f
liom! fR !itcrr.':i ad rcligionem vocatid,dcfignntur in uoc,
ric AhrahaCjCJui dcbctdimittcrc morcs,&geft
fccul.r ium.aiitei non ualererhabitum fumcre rcligi0[
p.i.co!.iS?.c
hommisperfccxioartcnditurineoquod eftfuprcmum ii
fo,fcilicct,in intcllc&u & volutatc, & cuca cxccllentifl
obic<ftum:& idco ille pcrfcdtus cft qui habct mcntern
uaramfupcrcorporaliaj&adintclligcndiim diuina&;
, dum,p.6.col.2o4.c
Jiominisquatuorrcmpora quatuorpartibusmundi ad.1
turaquibus quarudr vcnti flaredebent,p.j.coI.ijc .
homiins cftduplexpars,fcilicet,ratio&fenfualic;:s,qu»|,'
ndminantm-, fpiritus& caro & homo intcrior& exti
p.6.c.94.f
hominidataeftnatiira rtefTctanimavt viucret, mcns v
tclligcrct.p.j.c.i^o.d
kominifuirnaturaleiftuddominium,vtquadiuftaret in
dicntia iplias Dcidnfcriora obcdirent ci, & hoc tnbu
tiOnibus,p.i.c.3^.c
hdmini cum datur potcftds herbas, & fruclus cdchdi, fa
fcrtur.Et tidum eft ita,&etiam dc ali;s,q jomodo ho.
cipicndurri fit,noii quod ftatim ederit,&c.p".i. c^.a
homini non potuit prouidcrc nacura de ccgu .« jnro 5c d
fione,vt dedit auibus & animalib. brucis,&c.&; quare
Sed loco huius habet intcllectum, per qucm poc^.
rediucifasarces,p.3.c.85.c
Itcmp.5.ci38;f
Itemp.^.col.aSj.c
Inhominenouonullaexterior diuerfitas alicui prr
fcriicetinec fexuum,ncc nationum,ncc linguatuni,pa
. C.6:?o.f
homine malo mortuo ,corpus daturvernaibusadcorrc
dum,anima dcmonibusad torquendUm,& bonatcn
lia eaa&oribns ad rapiendum.p.4.ci564.f
hominesquinonpcffuntfcmpcr viuere,naturalitcrdc
rant in luis poftcris remancre.p.^.cjj.b
hominesfcripturafcepcappcllar^apartctotum, non fac
tcimcarnes prohominibus,fedcarncm,&c.p.i. c.653
Itemp.^.col.i565.a
ho»iinesfa?pecoinittuntmala qua: fciucpermittutucd
vt cadant in mala qua? nelciut,quod aliqri ad pnrgati
aliquan;;.' .id initium vlrionisficrifolet. p.3. c 157.8
Itemp. 4.1>48 9. b
homincs inccclefiadiuerfis meritis&gradibusdominc
Uicritcs pcrfaicret in finc,nc promiffam libi falutc pti
&c&fignihcanturpervafaccnea.p.i.C778.f
homincsqui nosinfequnnturequifunt,&omncsqui-ir
ne naci iunt figurahcer cqui func,& habcc afccnforcs
p.i.c.6i9.e
feomincs rriali iritcncbrisignoranticc & culpcc nut'.iti&
nati,punicntur in infcrno grauifsimo , & fignificantu
priniogenita.p.i.C579.b
hominesinpafsionepofitinon funtprottinccorripiert
expeciandum eft quoufque pafsio tranfeat.p. 3. colu
f.&col.i83.c
homines fanCtiangclicam vitam ducences, dicuntur
P.3.C.19.C
hommcspro bonocommuni laborantcs ,dicuntur bot
rantcs.p.5.cr42.f
homines carnai ;s vitam pccudumcligcntcs , fignificati
dnagrtim & boticn^p.^.col.S^.c
houuncs communiter loqncndo magis funt apt: rccipc
ctrinan; hvJtnmis quam angtii,& quarc,&c Et cx ho|
bccur qucd Icfus debu t cflc homo,& non angtius,
C0I.1023.C
hoiiiincs dicutur docibifcs Dci,quia funt docti, vti
ccnt facram Dci doCtrinam,p.5.coI.n 29.6
homincs plurcsconuerfifnntadridcmdti upofh
■icationcm,quam.pcr.pra:dicationanC .hriii ^&cp-
I2 86.d
Hotwt
Index.
H.iiin. :'irionis debentcohririe-
a propi i contihucrunc tcmpore
Hommes ad vi^endnrh^ccafioncm,^ pcrfeqrihficnem fide-
iu;m |n pnmiriua ccclcfia conucniebant , diiierjimode ta-
nweriahsd.il :i6:,c - . nien 'rnoti: quia ahqui . v.aiiebanr ad Vfkndumfidelium '
Hcnincs cx cofaplexionc naturau varias habenc inclinatio- ..occifjoiicrn , vc muudani . Aiiqui adVohibiandum & cor-
cs ad virturiun ad js p. j%c .... fobandiim •• al.iqui ad cdntcmplandum & pedcgucndum,
Hciines fuperbos m plSferfri vitamcrpuriitioherfi humilia
lin futuro io fl&era diyjnag iuRicire,cercum cff,& cconuer ... Hc?
i)humilcscxakamii;^i;iavica5p.5.cpl.958.r' s$88^r£^£tt*^
Hcoincsaliqui cunoia & inuciriabperacur magicis artibus , micatem in nacura,q.uamhabeicaput ad mcmbra, &c.par.
idranitatesquajfiuntad.reduccndumhopunesinDcurn, « o.cbl.iB^.c
fant tautummodo virtute diuiha,p.) .col. i i i y.c • An homines aliqui reperiencur' viui in aduencu C hrifti ad fif
-lafinesquinerciuntrationabiiircr.reipondcrchabentmo dicium&iincmorcc iuccTmcdia transfereutur adimmor- '
um conhertericfiTe ad coriuitia, fictft 'IudSi contra Chri- .talitatem.Vel an moricntur fubiro & refurgerit : habentur
•Jjrn,p«J.colJii67.c opiriion.es, tamen improbaritur & poniturvcritas-, &cp.''
■JoiinesprimistemporiDuscrantmaiorisquantitatisinmo '6.co\.6^.c.6^^.b
J&durationc&pcrcoaCequensmaioramcmbrahabue- Homincscotfaluabuntur.quotrcmanfcnintangeii ffanreS &
'jncp.i.coF.i: h- c • '.i cadchtcsfcciirRiumaliqi,iOS,p.i.tol.i6-j6.f
fcnes maiores funt in rcgionib. humidis quamin ficcis, Hominesrcfurgcnf ineod.eminftatft],p.6.co!.6;j.b '
wcjuare,p.3.col.494;tf '* Hominesdeoiimibuspartibusmundiadhxrcbunt Antichri
r-. ,■»<- i <\ wm i- .,-iinr./> /-Kti^rrie irimin» /iivim irt l!(l' (ir-iM- in A^. /^.J.. jO.! •'/"*. . * . ^. ]'-•»._ ..^K .-_ 1 ' _ l .1 ;'
uratione vitae , fic fucruhe illo temnorc quidam alii earre- , Homtnes tempdfe cfi!iiuij,fcilicct,gigantcs,crant magni cor-
■scxcedcntesihcorpulcntia & ' corporalibu'3 'viripas/&- £orc,fedparui virrure,p.3..col.2"ioj.c
.uarcp.i.col.i^j.c , Horriitfesarire'dflnirt'um'Omnes vnum Dcumcoiebaacfecurt '
Jnmcs iicut in pnefcnti vita exiff cntes , rio cogriofcunt ca ' dnm Ada' ioftruc.tioncnlilic.c; poftca corfupri fucrunt ca r-
itiefiunt in locis ffuc m recepracSlis d.cfui.^.orum , fic nc nalitace & lafciuia^p.^.cpl.i 885.C
jcturitiiquxfiunt ;m Lotis viucniium.} \>col.i ijj.e _ Homines rcmporediliiuijdicct patici,tamcnperaquamfalui '
ouncsmultircuciiiitjiita nortuispcrmira factifunr, mquantuiiiarcam clcuauirdtcrra: & fimilitcr
l«lum,iicetnoncurfu natuiai-. i^^i.e ^ _ aquabantifmalis falt;ai fpiricualircr eos pcr grarijfm fibi
uines pro c61cri;.iijvnc bc lati debet follici datama& clcuat mcnces a terrenis dcfidcrijsau pet cndunt J
ininopcribu ..uix.p.i.czcp.c c*leftii,p'.6.c0l.;^2;f
Diinesindiccxpiaaonisd.ii.i intafHigi ieiur.io. p.i.col. Homiacsprimistcmporibusqnomodoiradiirviucbanr?Ad
^o.f , axjns.,.- .rnnnnrf,r hocpoteftratiomultipIcXafrignari}&c.partepriau,co^^
lincsniakimer)etentesmdign onltituti trcquenter i^^.d.e.f
pminanturangcl.in ,c*oI.i52^.c Ttemp.6.ti75.c ^njd^iu
niricsrcdJciitia ■ '■■..:•.: I ■: ;uc ol- s.i veibootiofo,&mul Hominumomnium figurafuit Cain & Abcljdevrfahiattd
► fortiusdcomnifad.j.p.vcpl.^ojo.f geniti,quideradicepcccati in hanc viram propagantur,&
lines quibus grauius c 1 illarri, repellen ' ahj tcrrcnam ciuitatem,alii futuram ciuitatcm funfquEfi-
) laborc qui in cius ' c"ft acqi E: dat.ur exemplum igftJSKS ni.c
ifuftinendolapiuempon'.. n.^.ccd.soofi.f
prudcntcsq
ttttiam& fipicmtiu
>1.2072.d . Homir
:ncsinmagna.ucccffit.ai:ccxiftci;tc3cmittuntvotadarrfr ^ciene^hbr^ntc^liqtiidbonihabentin hacvitajpcrdunttan
excmpio lon; in ventrcpifcis cx:ftcnti's.p.4.c.203^...cH?a ^WWUijfw1''1 fbiKichtcs^p.i.ccl.^o.b.c
ncs Niniuic«cadvu';::u.im fi.cut canesreucitcrrtwihH- hominumquatuor gcrtcraquatuoi viciisimpficltaftenifica '
Iifunt,p.4.coI.2o35.c ' turpcrqua:uorgcare.s,lciIicct,muldi,cCcIefKcmihiftri,re*
lcsfapientcsctfii;abcaat dcdiuinis aliquam notitia^ : |js[p;fi,& principcs,p.4.col.i2 67,c
enpluraignora:]tquamfciant,p.3.col.302.a *r" Hon^humcai^ficimmoi-talis&incorruptibiliscoadicaeft,
lesinvifam rcnouatiperlacranicntum baptifmi figni vtfuamimmortali:arem,&iiKorruptioncm pefcufiodia .
:auturpcrrepti!iafar;tainaqui ,o.i.coI.27.b.c ■ rnand«orum cultodircnt,p.r.col.33.c
nnes feculanbus' implicati quomodo ad iplum Chrittr11 tlttniiTOiV) gencrrxumt inutilia, falicccnocenres & pro- '
-•rbumiciiCtis omnibusfequcbauturcum^p.j.c.io' j tkfrcnpkntes*& fiquid boni habcar in hac 'vicapcrduat
^Luiporaiibuiintentiprudcnt^rcsibiicquamho^^ Han^ifarWiri tcnaf\mdcirfcs,p.r.col.39o..b.c"
rl
^' '' : -n- - I t " -. ■ *.*
«>incs.ca:;:;uiiii ngnum tnftitia? radcbant antiquitus ca-
uuiucbantui faccoi':oli:uib veiblui \\o-
ssJH-coi..i.V4^'
.ncsantiqui:tr,terhporeafflictioriisorabanti'niacco& '
1
?' '• r > 1 > A<V4'Uyic/lf
nCMiviquitiiiin fcpu.chro potehtnm pont rc**!
iofa, &claucfi rtitc^ra ciimtli! •icniiasheiiatrti-
•:bus e.xtrahcicnturjP.4. col.toy6.f W* • £ii'L,Ui
Glofte Ordin.& Nicolai dc L:
hominumtriagcnerafunt in ecdefia,& non alia, revtores,fci
:;. :t contincntcs,& coningati.p.y.col.49?-a.b^
h( .•.iimimtria»eneraamagna'cbena vidcntur cxcludendi,f.
Gcntiicslude i,& lia?rctici:& quarc.p.5-col.897.c m
hominiimquatuormodifunt perdiuinumihdicium,n]fipce
teant,vtcrnalitcrdamnahdi,fcilicetblalphemi,inuidi,lKrc
ticidatrones qui de noctc vigilant ad malc facichdum. p.4.
col.2ij.c , , . ... , r
hominurri nullus effc poteft finc ftimulo vel inccntiuo vitidrQ
vr funrpropaffiones,quas Grdeci propateias vbcant , &an
. quandofint pcccatum.p. 5.1292^ ,
hominum crga Dci cultum,multa negligcntia fcd maior Dei
, crgaiiominesmifericoidia.p.i.c.943-b . .- ,
homFties mandani non approbant/cd reprobant illos qui cer
fcnis contcmptistendunt iid carlcftem hereditatem cos mi
. feros&ftolidosixpmantcs,p.3. ^01,1704^ t ,
hbmincs mundani quia vident uiltos & iniuftos fapientcs &
itultosfinrilitermbn,rcpuvantquod.nori fkalia vita poft
mortern,in qua, iufti pracmicntur & illi puniehtur, quod bc
. cafio ct!rrendiad.vitiafinerreno.p.3.col.784.f .
homines ex confansuinitate noh debent eligi vel promoueri
ad ecclcfiaftica ofhcia exemplo Chfifti qui prcpofujt Mat*
, thiam ipfi Iofepfi qui dicebatur Barfabas.p.e.col^Sj.b (
homincs vxorcs habentes debent efle tanquam non habeti-
tes dupliciter.p.<5.col.2 54.b , w, , ... •
hommes ianfti & catholici per ieptem angelos intelliguntur.
, p.6.col.i62iia.b. , , ,
homines deccm faciunt popuIum,non:pauciorcs.p.i.c.2 36.C
homincs fubditi & famuli licet fint proucda? «ctatis, tame fre
qiientcrinfacrafcripturavocanturpueri.p.i.col.2(58.c&
col.263.&849.a. „
homincs omnes dcfcendebant ad infernum propter peccatu
primorurh parentum,fed in paflibne Chrifti qua aperta eft
, i3nuaca?lipunitioillaeftamota,p.4.col.796.f
homrnes fugientes vnum penculumcadunt in aliud. P.4.C0U
hornmes fimplices & feroces per pecus dcfignantur.p.4.colu:
■ '335-c . - -,..,,, y
homiries qui funt frutfuofijpifcibus mans comparantur.Qui
autcmltipcrbifuntvolucribL!S:&quifimplices,agribefliis:
qui cupidi,rept|libus,& aliqui rationabiliter viuen.tes, ho-
minibus,p;4.c.i364.f .. - . , . , ^ ■ „
hoaiincs multi prbpter fpecie mulierum perierunt. Exeplum
in Samfone,Amon,& Salomqnc.p.j.cbl.^oi^.c
homines pcr Aftutias fuas volentes impedire efTe&urri ordi-
nationisdiuina^peririteritioncm fuam promoucnteum j
. uthabcturexcmpiumdeIofep.h.p.i.coU388.b.c , ,
homincs mali coguntut' , aliquando diccrc vcritatem contra
, lc,.'icutpatctdcBalaam.p.i.c.346.f , ,
homiues non folum rpiritualitcr,fed etiam corporaliter facig
do,quodcraceispipliibitumpolluntur inftin&ii immun-
dorum.p.2.col.io38.f .
ln.ip.incs v-ni qui dicuntur.p.3.col.870.c
homincs dicuntur ad imaginem Dei fa<2i,r.6 tamen funtima
goi!lius&quart'3P'6.coI.ii77.a ,
homincsjfahdtiangelicam vita'mducentes,dicuntrjr angcli^
p.^.coI.iS.f , i .
hon.ines omnes viuunt Deo,tam lufti quam ctiam iniufii, ii-
cetfintdcfun6ti,p.5r.coL96o.d
homincs q.dafiintquimaieviunnr,&maledocr'nt uthaerc-
tici,quidambene viuunt.& bchedoccnr, vtfur.t pra?lati :
quidam bcne docent & male viuunt,vt Scrib* & Pharifad
p.j.czoy.c ..-.'.-. r . , . .
homincsmalisftintinfcipfisdiffipati, quiaratiotrahitadbo
ni.m3fcnfualitas&coniuet"udo pcccandi oppofitum.p.4.
col.io^o.f . ......
honrincs conturbati minus praeuidcris, & ideo thnc maxime
indigcntaDeoedoceri.p.^.col.iji^.c
hom i ncs vocis & rationis cxpertcsVdicuntur porci. p.y.colu".
'813.C
icoiaiacLyra.
homincs vitc laudabilis & doitrinsr,& zclarorcs iufliricr ,pf
Baruch figmhcantur,qui fulgoririterprerarur. pa s.colui
• ha ri^j.f
homincs infruduofi, vani artcrno inccndio paratidigna filu
. diciiiuiir,p.2.col.2i4.d.c
homincspiurimivtimpetiantcs,quadruplicitcr, &c.p-3.c(
• ^7tC - -
horhincs fcculi cufn viderint aliqucm iuftum pcr ncgligcnt
iapfum,gaudcnr,infultant quafi aliorum ruina fuarelurn
, &iofit,p.4.col.i273.a . .
homincspcilimidicunturdiabolipcrfimilitudincmquand.
. P.4.C.2225.C
hominesauiumpofTuntefre,fednonobrizum.&cp.3.(.
. oa i68.d.e. ,."."
hqminesprobonocommunilaborantes,dicunturboucs a
, tes,p.j.coi.42.f
homines carhalcs vitam pecunaum cligentcs,fignificarurp
, onagrum&bouem.p.^.col.^i.c
hbmincsihpaffioriepolitinbnfunt prbruncconipendi , fc;
expecl:and?um eft quoufquc paffio tranfcat> &CP.3.C34.I
, &coI.io3.b
hominesinecclefiadiuerfimeritis & gradib.dominofcrui
tes perfcuci ctin finem, ne pi omifiam fibi falutem pcrd.
. &c&fignificanturperuafaaenea.p.i.col.778.c.f
homincs nominibus animalium fecuhdum corum diucnf
. conditibhesnuricupantur,p.4.col.242.f'
homincs mali in tenebris lgnorantia' & culparnutriti & ob I
natijpunichtur inferno grduiffiih6,& iignificantur pcr p
, mogenita,p.i.coI.579.b.c
homines qui hbs ihfequuntur equi funt , & omncs qui in c
nenati fuiit figutaliter cqui funt,& habct afcenforcs fuc
, p.i.col.6i9.b.c .
homincs viti laudabilis & dodrinar,& zclatores iuftici^ , p
Baruch fignificantur , qui i ulgor interpietatur, par.2.co!
, I24«f •. ,
homiries inf ru<5tuofi,vani,aeterno inccndio parati, hgna fil
, dicuntur,p.2.col.2i4.d.e
hominespcifimidicunturdiaboliperfimilitudincmquanc
P.4.C0I.2225-.C
hominesfccularcscum viderint aliquemiuftum pernegli
tiamlapfiim,gaudcnt,infultantquafialiorum ruina fua
, furreclibfit.p.4.col.i272.d
hominesprimistemporibusquomodoitadiu viuebant. /
hocpotcftratiomultiplexaffignari,&c.par.i.col.i34.c
I35.a.b. &fequehti.
. Itcm p.6.col. 1 1 ;6.f
homincs cx diabblonafci fecundum carnem dixeruntquic
Dicit Auguft.hocquofdamdicerequibus noiaciiceftc
tradicere,Ha:c tamcrt difta non funt affirmanda, &c.pa.
, colum.n66.f , .
homincsaIiqtiahdocaduntafide,&hocnc5 cftnifiad gioi
Dci.Namficutrelucctin clcdis inilerjcordia,ficinicpr|
bis eiusiuftitia,p.6.c.743.a
homincs locum iuftitia? tencntes quomodo interficcre ve!
, lirarepoffunt.p.j-.col.^.e
homincsluxuriofos,aduJteros',caftros,vel hniufmodi,omi
quiputat quocl ftcllKfaciant,in tcrra Chaldcorum eft,5l
p.4.eol.897.a.b
homincs quidam fequebatur Chrifium cx dcuotioncqui
malicios,quidahi exdclidcrio addifceridi aliquid ex cuif
fitatCjp.j.col.iii^.c^
homincs in pnffiones Chrifti,aliqui fequebantur dominu
ipfum criicifigcndum,aliqui addcridcnaUm,aliqui ad '
dcndum fpe'(!raculum,airqui ad pl5gcndum,&cp.5.coli
113989.^
homincs aquilonaressut corporis maioris quam auftrales:
, magisfiintahimofi&iracrindi,p.4.'cbl.9oo.d
homines finguli fingulos habcnt angelos ad fui cnitbdiarri
putatos,in quorum fpccic aliquando appafet ', &'cp.2.
lumnaiiii.C
homincs
Jtfiiftie*irl dignitatepofiti & maxime potemes vocantur an- tra&i funt.Etan & quomodo in hocabirfus fiefi dici pof*
,cli boni ucl mali,(ecundu eoru op ^ationcs, p.6.c 1 5 1 6.f fir, p. 2-coI. 163 1 .a.b.c
hinmesntgantcsvi<aumfeminanril>.rpirkualiagrauiuspu-: honorabik-fimpltcircr.eftutilimclius', ^.3.0248.^140?,.!
f, ifcnfur,quam non porngcnfces manum cgciiis non iemi- honorantcs parentes aliquaudodiu viuunt ,aliquandopam
. ,..neitjusitla.p.j.«:ol.293'.c;oJ<}vs-*rti-- • a*M .i.viaum^deb<>floranrcs,&econu£^
jKninesquiDeoadhereiir,quodeitbonum-infinuum,c«nfe C0I.673.C
r jUUqCUvdiud!'&qtranifirmrtatemdebcnchab£recxpar*c bonoraiidifBnrhominesrnali quartdiutolcrantur a Deo irf
iorporis&animae.p.6.eoi.io7.c _ ftatu exceilenti,exemplum dcDauid&Saul,&c.p.2.co!u.
heninesfcculanbus implicaci;quoraodp adiblum Chrifti i6?i.a Tonv.i. ?t'fh--v^
abumreli^isomnibusfequebantureum.p.j.c.fbp^.c _ konorificabiturtunc pro tantrs in percepcione vira? glowo-
■UtestempOraiibus inrena prudcutioTcs fant quam homi ius,quantos vnufqnif<J;-^rt»tx>veI*»emploerudiic:adti)ta.
■tffpiriiuah^uvdcput.uij&quatc^p.j.col.^o^fx p.2.col.ii7j..b
hainesianftipofrjiuedommo petere vindictam zeloiufti l^aqii^criK:ifixuscftChriftBs,fiH«med!aincertertia& M
. c,&d>fu-ispdi-iequutoribusv&intsiniocu irejp.5. c,$$&A tam,p.5.col,644.b
hcio debet reconcihari fracri fuo eu3o ad eum pcdib-.nudis bora mea ngrndum venit,hbra,ftih'cetvnon neceffitatis,vc h$
IViehtis & Corporisjpar.jT.colauwnfiUi ■ »s?msfiici! reticicalumniantur,fed vt&lQKtacrs.p.y.col.i-o^.c t ' t*
hmo-iniu ri im propnara debetf erjfc, fedtaiuriam Dei nul- hora die terHa,&xcajrtoBavquarrftrnt {blcnnes:&c.paiv6, (
omodotolemrcdebet.p.j.c.8j.c '-f : icio2.d v ,1
jftaris contemplatio Natiqthrfuit caufii rabrtis. p.a^coti horam vltimam fempcr iguorari voluicdeminus, &~quarti,p.
■«fftonorurn operacionis eft diuina?.p.2.c.33 <;.c. ■ x-nui h«is;uigia.tiquatuor cotns percirculum orbis illuftratur,& te
ite.or&dignicasiritlerbonaexttinfecaiunt'ma»iuia,&ideo nebrarum vmbrapellit&rip>%.^.i*67.c w '■%
iftura ilforum cft maximcafiiisaiua.p^.cal.i-ofj^c .jgofc h^,^^m^fiba\iu\yhnM}t^ iv.agnotabQrca ■ jsafeis pur*
hominisconfifticmhot:,quodeftta(itu.4adimagirrem gatumadfarinamperducictoiip.i.&i ipr.a.c ' ■
)eijcapax ipfius per cognitionem &amore , fic ordmatur l%pr«k>gii<gradus ^«umor««^rtihgt-*;o$: umbf*;defe^ft^
•^dbcacirudincm «tefnam.quara homocarnaiisno incelli- deiuhararum sp aciar4rmiHtcv».%.?;9«5Rl»MC a<Jn
•HP.3.C0I.78J.C - , : . horologiiline^a«<tS«ia^brfnc^ntfmhota
loor dupliciter accipitur irt fcriptura vno mod*prt>,iexhSbi jjUnM<iratebat?uriam horanf in extenfloire fa£t;i Ez#S$pf
^oaereueremiCiahOtaodoprdneceflrariOEUm miniilaatia, &c.Ibid.a yvmup i
c.p.6.col.7 1 i.c jbM hs»eiggntas haijwauet-uriradrfaMT^quas filiJEfauexj^jieririic-
ia1orproprieparentumfeextenditad£upetiares& intcrio- detcrrafua&dominarifunt^-*^&3^£<£
!iBS.pt3.col.i99i»b.e < t h.0rredumeftmcider6:irtma^
toordaturaUauin ceftimoniumvirtwcis : & fola virtus & Mdicium,vefciriiBdi€iOi^andtP»|*e?
^ufadebitahonoriscxhibunmV&^iuscftvariaextiibitiQ^ -K)l*6ia>t^i3-.c ■:*3ii.i' '
«t.6.-col.i27'5X. *i p &t*r*to r*J horrorblafphemi£,feum&lediaio*is nothTnis diuini tantus
■orquidcft,&quomodopropricdicicurhonor» & etiam urf#jqu(HinJncr*fc*ipturfcfi^
•,p.3.col.i6i8,f k£i appofitum1f.iIicetbenedi£tionis,p.3^1.i9,c
^or Dei debet.efle dt(ac:m^i£0ki0^dx-': horror mua dens Abr-ahamdcfignabst afftfctroties & anxieta:
iorgloria£-:rcuercutiafehabentpcradditionem.p.3.col. tuiesjqwaspaffurierantfilii eids,antequamobtinerent terr-S
lSi8.f ■mrcmiiifionis^-qu^s-op^rretfuftinciefidcl^
dopliciterconfert<j*.VnoTiiradb vt uirtuti propriar» A- niantadcerram uiucncium'.p.i.c.2ii;c*H'*»^r- sr K';
pteodovtalienx.Eclicprincipcs,paremcs,fencsjdiu*ces h^«aciisduplcx.p:4.c«l^o©J«pb a; wo i:*Jfcd
Ic.honorantur,p.6.-col.i27r.c hofpesquid&quareficfigniftCat.p.6.c.i8<S.f;
rduplicitcr accipitiiriHfcriptupa p.6»coh7ii.c ■ au4 hofpes&percgrinusquomododirFcruntjpiS.coh^^^.d
&2loiiadifTerunt.VideinGh-ma. ,rxvi ho^^dc^kre^bomniiniuriamOSfTd^fiumelt. p.r.col.
medicifpintuahsconfiftiDir»*ribu«. par.3.ccdam. ^aa^sah^Uts fcjAnt*^ j5 •
^j.c *mt& bofpitibusdcviaprouenientibusin monaftcriis oratiocele-;
)r omnis terrenus,fpumayfum«U'riM * Jt» tfaac)«ol. bratui- ■<&'p»tteis "lauantur & qnarcp.n &&%Vtt$
.•8j.b ■ «JlWkfwea .'iMrn <B hofpUam^iswfamihademurtispatriarc^rum^cuipraieft
loreftexaltatio alicuius in teftimoniu vircuas6qux fifiat Abraham.psx.dohi i-z^W!" v' '-"*-* *3»"r*n9qr
ifecrcto vcl eoru paucis diciturihonor ted dicitur gioaa ffofpifaUcaPs gfaciofa iiirfi<iricr>fiftic in pedum Jotionc, in o^
I alis honor fi coram multis,pi6.col. 8 i^.f , -fc<ulidiiia«ane,^ iH hilari rcceptionc. p.-j.e.Sc^.c
nooris&glori«diflerentia.pwf^co+.rp.c hofpicalitaciscancagrariavc libdnter in nos alicna pericula
Krileculi(qu«inpecuniaelt&cupiJirace)Cfariftigloria .transfemiTW&p.^^of^^ti-
lluegacurp.5.col469.c - ' -".. hofpicaHiacisvrrrAi^amulcislrb^mcnd
haoris locum potTidcns infipiens eft,ficurdenariuspro<ic(ti hofphalii^tisiHicoprmfeda elia^alKibUslperterraS. pa.j.colu.
tiliscumquocomputaturveHiautlapisiiimedio fuadtj, 2t2j.c -j*>1tt. •>.«,-. . >a«
■arc,p.3.col.i7t3.c .-. .^1'Mvtr»' hofpitio vm^'h^»tbjig«b-a^vWua-qua'F.^IiamTufcepitfr
haotiis vcri ii culmen qu*rim,ad cjelefteregnumrendice: i\ pcrpetuum toco famis tcmporc inucmt aljmerrcum.par.2.
loriamdignicatumdiligitis^inillafupernuangcloruin-cu-. i^ol.Bt^.b ; ^tno-i;; Ua \ % /»
'iaunaafcnbifcftinatcp.2.r640.f ^ - -n ^emuH hofttscur ^.prop^ccattfofercbatU^,lk^^d^icl6/paf.t.coh
hooremexcclfiuum&fibi incongruentem principcs &"p8a; 45^,c i
itiimpcdiant&nonacceptcnt.}>.6.c.ii24.c' ' r W h^foa^itjtKleodcmVti^l^^tu^hdlMsoti ^o-.ui^ponicquod
hntMK|ift^uia tion ucdrt Hcrodcs DcoqK-ro.iifoifeif/Cflisd
lolorc,quia intcriic vCrm;bus c0niuiitpn.:,.^.6.crt1i f 1 ?;Ac
feinuio.m m{lko£4.i^riiii^r«ucniimf.''i.Jc.<|cft.ia5^iarI
rcs & diuitic (\ux habcnt ai
fcfi cohtiuueiuntMiagtsccdv
. r>*3.c,2g8.f -rri UooJ^^1
• esdiuiniqqou^aiiqiialker.adacatams.cK^iifirt hoftiaholocaufti quarefic dicla cft.p.i.col.So^.c >• {
4ttii{iiujuti q 3
Glottx Oroin.& Nicolai de Lyra.
ftoft!* fflfc&i <plW ftmfciglf4fe qnlbusaofraalitxis-, par. r.coh
h . r.K:Hca«luprtcttcr.o8ejebaiur& nun^uparut. par.i.
c>l <?6i.c
p airica intrespartes tfkjkitb«ur,& quomodo,par.i.
coi 70. f
feottis paurica ftebatdVbobH5yvelouibns,velcapns,& node
.-?:iibitt,p- i.eol^y.c
Itoftiapaci-ficaduplicitcr offcrebatur, vno modo pro benefi-
cio iam ad"pto-,alw modo p bcneheio habedo:prim6 uo-
eabatholtia!auda<iua,fi€$o-v©tiua vcl (p6tanea»p.i.9^.c
hoftiapaaftcaquaieficvocatur.pci.eol.92 5. e
hoftitquomodooff rebaturpcr manus faccrdotum &offe-
rcncis p.i.col.p^S.f
hofti* ad hoc immohuur,vteorom proquibusiugulacur,pcc
cara purgcntur,p. 1 .cohi 2 8/.a
hoftix pelkm detrahcre quid tx>tet. p.i,co!.?i3.a
hoftior cai nes in tertiumdiem Jeruatc, cut rluent roletmm co
medcre.p. I.col.^&j.e
hofti* pacificorum qirales hodie in erclefia rcdolcnt fpei infi-
gniafunt, & proomnibusprofe&;bustam publiasquatn
piiuati3atrtitantur,p.i-co!.9^2.e
hoft:^ oiercnd^ imponebat manum ipfe offerens,& quare,p.
i.coh^io.f.cV 9i5.c&9i6.f
ftofti.e manyrum non offcrunturpro nobis, ideo manent in
nobispeccstanoftratnoncnim mcrcmur perfecutioncm
pati propier Chi i!ti.m>cVc.p.i.col. 1 287.a.b.c
hoftiam comcdcic qui femini fluum Jeprofum aur morticinu
tttigeririniegevetitum& quarc,p.i.c.69j.b
hoftiarum diuerfitas Chrifti hoftiam pcrfeciam prefigurabac
p. i.eoI.9oy.a.b.& io42.f
hoitiarupaciticarumgcneraeV fignifiearioncs.p.i.col.^jj.c
hoftiarum quarda funt folius Dei,qusedam Aaron & fihorum
eius:& qufdam ipfius & fiiiorum eius, utctiam vxori iacer
docisedere!iccrct,&c.p.2.col.n89.c
hoftias no approbat Dcus, mauuk tame facn ficari fibi quarn
idohs,p.i.col.9i9.c
hoftiis rifdcmlitant faccidos & popultis,p. 1.^01.436.3
hoftis anriquus mors cuiufquc cui uitio lint propinqui intue
tur & iila oppoiiir ante faciem,ad quat agnofcit facilius in*
cliniri mentcm-p.^.col.299.b
noftisantiquus non curar, vt terrena tollat, fed vtcharitarem
in nobis fei iat.p.4.coL<934«f
Itemp.i.col u82.f
hoftis tnalignusper membra fua fcilicet harreticos, fchifmati-
cou afquc paganos mulros fccfc it & plurjma aufert,quae &
quaha & quomodo,p.4.col.2 3 2 o.e
hoftis antiquus cum aliquem fibi cenfum peccati foluerc pcr
fuadtfc mos totum in dominium futrm rcdire, & plenu ib>
ui:utiumexpendereadmonet.p.2.co!.59!.c
hoftis antiquirS quotidic agit hoc apud nos, quod apud parfi
tesp.imos molicuseft,dices:Curprecepitvobis Deus» Ec
hoc quomodo,p. i.col.9©.e.f
hoitisant quitanta ver!utia.,tantus eft furor malitif eius co-
tra ecc eiiam,vtnon folumprardicatoies vetitatis fedcV ip
fepopulusDeifempei debeatcontra vigdarc, &quaiim
acieftare , p.2.co.i 3 59.C
hoftis antiquus 116 hamana fortitudine,fcd ope diuina vinci-
tur.p<4.col. 2563.8
hoftisanriquusrcgi Baby!oniscOmparatur,qni filios,id cft
bona <.ptfainCcificit,& ipfumlumcnrationis tollit.par.4.
coi.9t8.d.C
noftisar.t:quUsfubVehemochnomincintclIigitur.p.3.colu.
384^. c
hoftis an tiqu us per beftiam fignificatUr.p.3 .col.3 42 .f
hoftcs J)ei bellofunr aggredicndi,p.i.col.i629.b
hoftcsduplicirerpoffuntdecipiabaduerfariis.p.j.col.57»a.b
hoites fpiritualcscum viderint aliquos rcftaurari uellc in cul«
tiipictarii,tnoliuntureo$occidercgladiopietatis,p4.coI»
hoftesecdefia? impirgrwre hi foli apti funr q ji habcnt p- • .
<ftamhtk:mti'initatis.p.2.col.390 d
boftestvliorumKraeldieuntur Iwlcesdomini, q.iia licet v
ntcndo hlios IlVacl tiknc cxccutorts diinne iuluti;r,ho j
men faciebant ex ma!a voluntace & pcrueifa intentio. ,
&c.p. 1.C0I.1665.C
bumamtas Chrifti venerarurcadem venciatione m quatj
vnttaucrbo,cum ipia deitare.p 5.C0I.1 a68.d
humanitas quanta,quod Chriftus fufcepic hominem. p.2 ,
686.f 4
humanitasC hriftidaraeftranquamexcmp'arnobisimir \
quare>&quo ordine,& quibus primo , &c par.6.colut, j
28$.b
humanitasChriftidefignaturperuituIum,&c.par.i.eoIut a
i537'C
humanitas Chrifti fublimata cft propter potcitatem autc 1
ciuc7& fublimatur in iudicio cxcccutiue, &cparte 2x\
328.f
humanitasChriftidiciturtemplum^quiain Chrifto balfl
plcnirudo diuinitatis corporaliter.p.4.col. 1 5 3 6.f
humaniras Chrifti in mdicio no crit inhrmitati fubie&a,.|
informagloriofaapparcbitomnicrcaturaf, ctuiupn «
angehs praelati,p.2.col.2,28.e
humana non admifcenda eflcdiuinis quod cft ha?reticoJ
commune.p.i.coI.990.d
humana nacura ancc lapfum rcdcmptionc no indigebat, I
indigcret pcrduci ab beatitudinetn ducc fupernatura Q
6.col.8 1 9.
humana miferiaquandoincepiu&quandoforditaea fuitl
i.col. ion.a
humana natura mundum fignificatur.p.y.c.io74.f
humana natura per carncm iignificatur frcqueter in facra
prura,p.5.col.io3o.f
humana natura fub legc naturali ante flucnta gratiar, & e
naruraobedicnsfublegegrati^, fignificatur pcr duas
thanias,&c.p. 5. col. 1041. a
humana natura in Chrifto eft organum diuinitatis per mt
infrrumenti,ficutmanusaitificisconiunctum,p.j.c.iJ
f.t66uciioJ
Itcmp.6.col.757.c
humana narura in Chrifto fecundum quod homo poteft f
raridepotcnriaabfoluta.fcddcpotentia ordinata nat
aiTumptanunquamdimittetur.p.5.col.n6a.f
humana narura primo fuir produda in vno indiuiduo , i
fcxu uirili tantum,&pofteamulicr dccofta uiri,& hoc:
prermultipIiccmrationcm.p.i.coI.36,d.e
humana natura,vtdixeruntaliquiHebr9i,apriBi« format
ne formata cftin utroquefcxu , verunramcn corpora
& mulieris crant coniun&a & fcparata,& qucmodo,ki.
p.i.col.35.a
humana fpecies conferuatur per gcnerationem.fbid.
humananaturacog>cftadimagi!KmDcrkcufii ad g!(B
Dei ordinata.Ifta tamcn ordinatio eft longinqua, & q -
modo.p.4.col.7 2 o.c
humanum gcnus fignificatur pcr fugam Ion^ prophctaf , dj
p.4.col.2 02 2.d.e
humanum gcnus non utcaetcraanimancia,quc in finguli! :
nerationibusctcauit Dcusplura, fcd mafculum vnum :
fceminam unam,vtiirmiori copulaconltiingerer.p.i.t •
35-c
Humanumgenus&fiamaramulta rccipir\tameu tit ebt
non intelligit quat patitur,fed gaudct quaii in bonis , ac
terrenisinhians.p.?.col.284.d
humanum genus eit a?grotus:& totum perierat:ex quo po •
uit in quo crartotuni,p.6.coI.686.f
humanumgenuspcrfiumina&marcaccipicur,&quarc,f
3.col.i753.b
hutnanumgenustanquaunusho:novaria pefte abfump
inpiotoplafco,&c.df mone imp!etur,dum diuinitatc af j!
tic,mouturmorte,duin audactcrexcufat. p.j.col.y^^.c
huruanu»
index.
I ; msntim «enus Deus arat vr a*gricofa,vt fru&um boni opc
risaffc a ~J riatura,to:a oktuo fui danata, nccvuif
facilc letafitomaloDeuslibcrarc,p.6\ col.i33$ f*
Hmauum ijo jsp?cci J o iibi morCem intulicpoft mortc vc
ri facerJocis,id cft,Chri!ri,reacusabfoluciOiieui accepit,&
d.-;iocH^ara,.-.j coi.i^iS.a
h>nAn«irrasiii-'t if>arcitlex,p.i.col.94!.a
L Hj.na i x iiacure reparacio,licec pcr Ciinitum fa#a fit fufticie!
:er quantum ad corp us & anima,camca ordinace nobis da
:ur,p.(5.coi.io4..f
Huun£nacqr.ecafstftafTe3:,JS,vcdoIocis noftri & gaudij
. ionforccsquera.nus^quorumparcicipacionc facilius fera-
nus,p.i.col.i23i>.e
HmJnarmentinihiianguftiusqianpropriasvoIuntatesab
iegarc,carnisd:iidcnafragcre,(ihmoi, p.^col.ioii.a.b
Hman^conJitioni? propriu.n eft.iuitccoram domino viuc
c,flcqui peruerlc viuitalienamabhumananatura viamin
:cdit,p-3.col.i69j.a
■mani generis duo func principia,vnum fccundum vita na
.- ure,aliuJtcaindumv.tamgr4tiar.p'5.col.j44.f
Jtnani g.-ncris fl-.vftuantis macabilicas in pcrfona prophet£
ciieinacur^quomodo 5: qualitcr,p.4.col.772.b
ani g'.nens dccurlio nol . flauu delignatur, p. j.co.j88.e
■anamnaeurarn ia Chnitocx;itciciiipropriahypoftati ,
..jJaToreft.p.j.col.103 i.e
Hunosa&uscxiibcroarbiVio proccdcntesaliqui dixeruc
f|on rcgi diuina,& quibus motiu!s,p.3.coI.4.e.f.
Jperis laboiis & optns ind.cia func.p. 1 .col.975 .b.c & col.
' i86.f
Hiicrisoneraportantur,ideoin eisrobufta patictiadefigna
._1/pr,p.i.col.78j.a.& col.i68o.d
■riil:andifc».nticproximis,q'.iiadhuc in quolocohabean
, iiir.apud Deum nefLiunt,p. 2.C0I.27 1 f
'Jjjihs uerecutnfuprcmopacifkeconuerfarur, &hocefte-
isfpccialeinhuui litaiis virru'.c.Ina!iiscnim virtutib.no
jxr.Caftus enim non potcft paciticc aiorari cum lubriccp.
UC0I.514.C
jkilis quar dicit,non ex tutoritate pratcepit , fcd cx rationc
lerfuadet.p.a.col.fi^.d
ftiili vero n.hil mirabilius eft § fui extltitio. P.5.C0I.683.C
■lili corde qu$ profcruntur in Dci auribus lupcrba no suc:
mtficutgrauisculpacft, fibi arrogarcquod non cft,ficali-
lluaiido non humilitci dicerc quodclt,p.3.col.i76.e
■ikniquidamamant,&quidamcoBtcmnunt,p. 3.^283.»
'■ilem faciunt ex fupcrbo quatuor rccogitata.i.vditas 01 1-
■nis,propinbuiras uionis,crudclitas d$uionis,& Dci boni
|s.p.4.c.8/8 ^890. c
Ikiles pcr vaiies,* fuperbi per colles notantur,vcl uita cor
"fprtl s & fpiritullis,p.j.col.73 i.f
■flejatquemanfuetifi icruarcdifcrccioncmncfciunccxc
liiaiiorum cedunt.p. 3^.243.1
iui:Lcs pcr cUritatcm ottcnfionis dominus illuminat, & fu p
is pcr caliginem crrori* obfcurat.p. r.66o.f
Byksnondumpcifc6ti,quibonosconc*ptus& a&us fuos
' ludcnt abicondcre,timcntcs cx hoc inanitcr glorian , pcr
uidfignificantur,p.3.c. 167.C.368.1
Ikiies incauti funt qui fe mcndacio iliaqucant,dum arroga
lam vkantjp.j.col.i »74.a
iuiiIcsairamcntcuaufccndunttemporalia,p.3.col.82.c.f
iuuiesdominusclaritatcfuailluminat,luperbospcr caligi-
cmobicuratcrroiis,p.6.coI.iooi.t
luiiliaquidamdefefeutiuntduplicimodo,fcdvtroqucinu
li.p.a.col 5 50.f.iVcol.io82.f
luiiilium virtui. clt c!c icicntia non gloriari.p 6.col.2'9.b
huiiliortantotfic&adic-ruiendum Dco piomptior quifq;
cbctexmunt!'e,qi:antoobligatior<.mfc'ciic confpicitin
:ddcodaracione,p.6.col.2 45.cltemp.3.ci992.f
huiilitasbonaqucclibcrat pcricl;tantcs.p.2.c667.b
huiiiitasvaldcconfcrtad hoc,vtdcbitusuiodus fcructur.p.
ccli992.f
humaniratirhriftimeftlpfadcitTpeciali modo.f.nreale- £
nioncpcr qucm modum non eft in aliquo afio.p. j .r.noi.c
humilitasaniitmaxima virtutum.p.5.col.299.b.& quoujo
docommcndandainaliquo fingulari.c.31 2. d.c
hnmiIirasinomnitentationccuftodit.p.6.c.377.a
humilitasgranofinapisaflimilatur,p.y.c.243.c
humilitas an diftrahat vcl promoueat adorationc ad dom inu
Deum p. 1 .col.503-a.b.& col.j 1 1 .b.c
humilitas perfeda habet tres gradus,p.5.col.77.c
humilitasduplex,unalaudabiiis,altcraculpabilis, &h«c eft
imanis triplici modo.p.y.col. n^.c
humihtas per uaccam tnenne figniflcatur,& qiiare,p.*-3 H-c
humiIitasperterram5qLiaeeftinhmumelementu detignacur,
in qua Deo fada oblatio acceptatur.p.i.c.677.c
humiliras Chrifti clauis eft,quam qui habent,fcripturas intd
ligunt,p.j.col.86i.c
humilitas cft decus & cuftos omnium virturum , quarin apo-
ftolis viguit quam plurimum.p.6.col. 1 2 j6.a.b.r 2 6.d.e
humilhas illorum qui natura tardi ingenio, folertia tfiindu-
ftriarfuaead fcripcurarumnoticiam,ueladuittucum giatia
pertingunt,fignificaturper ftellionemp.3.ci73^d
humiiitas plus placet Deo,quam ornatus regius . Exemplurn
inEraclioimpetratore.p.z.c.yjo.e.f
humilitas Deum placat,& quomodo.p.4.col.6o8.d
humilitatis virtus magis fuit diipofitiua ad coceptioncm ver-
bi diuini,qi«am alice virtutcs.p.j.c^o j.b.7o6.f
humilitas habet proprictatcm principiorum in fcicntiis, quae
funt minima quantitatc,& maxima virtutc P.J.C0I.245.C
humilita-» cfc fundamentum fpiriruaris <^dificii,& ex illa man-
fuetudo,& fequitur paticntia,&c.p.6.col. j^S.f
Item p.4-c.988.d.e
humiiitaseft iubdcrcfcfupcrioribus,xqualis & inferioribus
P.3.C0I.2068.C
humilirasefrdebitadifpofitioad fapicntiam diuinam,par.3.
colum.i647.b.c
humilitas vtilitatcm nccat,dum homo fe plus infirmu & inu-
tilequafit,cxiftimat,& aliisprodeffedcfinit. p. j.coI.44.f
humilitasdiciturcaputquaetotum noftxorum ailuum fouec
corpus,p.3>i4o4.d
humilitatis multi funt modi,p.4.co!.j 26.a
mdior cft trcmor humihtatis quam confidcntia fuperbia? . p.
3.col.i2 38.d
humilitatis genus triplex.f.vcl quando aliquis pro abluendis
pcctis incipic falubritcr acten,vel quando fpontanea men-
cis deuocione pcrfec^iorej Dco& homimbus humiliatur,
vel quando contra perfecutorcs pcr patientia? virtutcm in-
uictusanimusarmacur.p.6col.i342.c
Ad humilicatis vfum nobis feruiunt vicio,quar incer optima
bona reftant,p.g.col.49.b
humiiitatisgradusduodecim,p.j.col.243.c
humilitatis radiofcilluminacquialiorum bonum fubtilitcr
penfat,&cp.2.col.83 i.b
humilitatis graciam percipicntes,tanta fe induftria pci feC*tio-
nis bonis opcnbus mancipiant,ut omnia a fi* rudcra aCuo
Bisnoxiac,inutilislocutionis&etiam fupciflug cogiratio-
nis eiiciant.p.2 .col.i 3 j i.c
humihtaticorrcfpondctmaioritas inregno caloru, fccundu
quod dicitur.Quicunquc humiliaucnt ic,Cv c.hic eft maior
in rcgno ca:lorum,&c.quarc & quomodo- p. 5 .col .2 4i;.c
humilitatcmquihabcreftudct,&ininfirmira(ibus fuiscopia
cct,fibi folcnirate agit,& grata? munera Dco inbuit,& pcx
fua; conucrfationis cxiitai .p. 1 .col. 1 45 2 .d
humilitatempnmopofuicSa!uator,dcfciibjdonirtuccs3cl:i-
uoiuui5& quaic,p.j.col.297.c
humibtatcm icgis Achaz duobus fignis remuncrat dominus,
P.4.C0I.92.C
humilitare fi quando pre ncct ffirate orus eft,ficccm affuma-
mus,neveritatc& conftantiaai dcferamus.'p.4.coI.77j.c
faunni fiuc Mauri fignificatur pef flumina,& quare, & n.ultas
fc.riasChnftiancrumck.populauerant,&cp.6.c.i623.c
hunni
Glofke Ordin^iJ^J jcolai de Lyra.
hunniGothosdcbc!kucrynr,ovlrraDali]dc«Mjcotidas(qu*. docriimpctuiacolo.rcmyariant.pf5/co.79..d
-'.pntabamur'ifn'ftCaDircs)nhb1tilb^ hu" ^..cnraqriiLatincdiciturdmiil.u^cft auirusraptor.q'
hunni antequamdcbeHarerftUrpefClardiumm&gniim, mul- ' 'dufri iriique agens defidcrat dclah&itatc 'vcncrari3lauqj
tosChrfftian«Mnteifcce!imt,Ibid; ' ■• : ' •■ ; ,lrt wtx rapitalicnc.p.3.c.26o.d
hunnorumrcxAthilajdixitftfcflcBagcHnmDCi.p^.Co^jb^ hVpOcrita fi qua facit qua? Icuam,plura grauant,fed vq ■& p '
K&iyio^ I XqTriboftti-i ■ *' A %&<(tfrousmulravirfus,parQ culpe,&Tolidxfuni cisv.
hunnoruperfccutk)hcfiibiiefra«(untEtcJcneadaltai-raC!ir; tutes,vtvcntosfauorisprcmant3p.3.co!.-;7:.d
lii cqAiiftabulati^flhue mafcyrumfdlqmt Vtftt&itdlr KypQ.crua fcyrpoammilatur3qui colorc fancti.tarh
14oe i ■ , '-••■ •• 4mu^fi V^hictif6pcr/s;quitamcnonfincaqua5qUiai
hur ett nomcn tcfft rel ville, inqua manebant A^irff&^ *$& Vt'p?ephcYct/&YTe<l colorc viriciis3tlu cxtra fai
fX6th,&c.£teftitiurnomcn'coirim^ rirTupcrb.^altucrcfcitjicdafiuauinancfcit/p.:.
i.col.i7o.e.f»&col.2 27.a'''' > Vot',rri bW|rw«ni»f hypocridcaieaoalTimilatu^quodhoncaipiturmaiuj.nL
Item'aliusflM,<iifidttS«tiinc^ ^tftangulisftirgcnsmanumfccatjfichypocrita firrfai
hur an htcrit mantus M»iC/vel filius:CaIprf & MarTcp.i •co;' correpcionis carpuur,prx>le:ia opiniorie cxafperatmSJH
227>a ■ ■•• .-q - .i.tohfcW P« i Jc6WfflfttotisT(fcar,&c.Ibi.
hurocto gnnorumgenuitVrfi&VrfoabannorumBcfclccl, ' hypocri!ctorpentac^leitibus,flagrantterrcnis ahxicttfl
vtdicuntglo.HcbraicXj&quidam expblltores noftrisfed , ^'.col^^.a.b
- impii6bamuf^.14'.e6I.^!ier*frt >oftt»> A » »*mimurt h^cYrt*arguentcsaIiosdemodicis,ciim firit infeclfgH
Itcmp.l.cof.^ld f in > ^"1^0t"-,i-'(l m*^ >«'8,v *»?" buspcccatis,fignificant p Scribas & Pharifxos , fblhcjt
hur.an&ciuarc-acquaridomtfctffoc^ laeifnUrTdiciaexccriori5&modicudcinrcriori,p.5-.c.'»
'p.i.col.8i'r.a&co1.(8f^a''' «imw » - ^1" hypocritequomodofacicScittcrminanr,&qiiidiittac1dH
husduarumVmumorrBmnomcrtcft,.quarumvBacftfnffc- tcrminare,p.j.c.i33'.c
^nbiWrfrnaec,'&iicilla<e1,lIobTiatus)p;4.coi.i02 2.f hypocrit^malignifunt;,quinccbonabene agunt,p.j.cc
hUsdeMalchavxoreNaehof fllia'Ar5natusclr,dccuius ftir . -117.6 *
pelobdtfcermi^p.^i.col. 270.3 •" **" hypcTcrhxco?igrcgantbonacpcra,fedeorum ftcfihs c
huMa^tihifarrtiliarcarguriYentumrefuraturnirimagnbcoci- congregario.p.^.col.iS^.e
lio Conftantf?,eft,Non habetuf txprefse infaCra fcriptu- hyp^cYrrx meris 'nunquam vacar a rrialo , qifia qrrc appct :
^drigitur ctedi non op6rtct,Vt#ftHwh tft^.i^Ctof.^.a'""* alijs inuidet,cx quoru defpeftu clarior fir,cVcp.3.co.
hyakhfrhmrisVolorcxlum dtnota!.p.r.col.'i 184T ? h^bcricxgaudiuminfimilturdinem puncti eft,nam (i
hytiropftr nicufai&^uid fibi comparatur,&C.partc j.ColumY'* lus in punfto dum ponitur,leuatur;iic hypoo ira prxfefi
891.C WtftJO "• ktoiito&WJ >«*MM *^ita?laudemdumtangir,amittit.p.3.col.2i6.a
hVpocrifis vitium fignificaturpcrpar^tcni^crealDatriih: pa.tfi hxpocritx vita,qua?dam viiio phanrafmatfs clf , qux fom \
'col.rifp.c •■•'•"■ orw|iiMi»»»ihti*iimud «^fffpkfatur,&c p.j.c.ilV.ti
hypocrifis eft fimulatio falfa,& idcq opponitur VVrltaM.' Veri , hypQcricx locus cor adulantium;ibi quip nc requiefcit ubi .
^as^utcmtriplexcft/cilitetmftiti^dQairin^&vit^p.^ ' uoresimrenic.p-.^.col^r^id - '
C0L381.C " hypocritepo(funtdiciphvtoncs,quotumfictionrb:<iccipi.
InhypochrifiserTec^usqiiosSahratorludscisoftendit.ppo n;r incauti:p.i.coI.-tj64.f ''
ihthacdiaionem,fCihCctVi^,qoa?Wlediclioncmfigriat, . hypocritaeadol,cfccntiaqucdicirur,cftenim inchoario p
»&'cjba»«?}pvr?ct>I.,38r.«l ' r* »«to**i6««f«mtjd ^ar^.®ilaa\iralco^prau?eaHscft(f5mcfudb,r,^
hypdcrifis vitium propterlaudem humanam praptendirexte- Chfifti dilcipuhs preicrcbanr.p j.coRjotf.f
'rius albcdinem fancfirati^&^n^rirlspiifciturcadaucnbus • hypocfoa? ftcl!cdicuntur,qui lucerirpcr cpcra ad cculosl
ihiqi!iraribus,&iignifitat\rr'pCr-rxioii.p.i.tol.i539.c minum.Heolncncbfanturjqinairiiilicialfoftrspraualet 1
hypocrifis','ftruthioms n6frt1nedei!|riafur*p.4.cor.37i.a vt apcrris maifs inuoiuatur,qualcs intustalcs exteriuftw
item'p.;3.'col.f72.f "' ' * co'I.'ji.d
hypocnfis vitiumiignificatarpef^pilrT '
COl.I-2'i^C '
hypocrita(ignificaturper^eroderh,qtiifub;rpccicrehgi'onis .p.^.col.^^yj.a.b |
voluitoccidereChriftum,p.j.col:i32o.c' > ' h>qj'6crit32figriificanturperBrfizarum,qniekph5tem!M
hypocfita vnde didtUr.p. j.tohi ftljP ficicns occubuit,&c.quiatluft*aha vicia pcf abftirreiW
■l^tacur^p^.cor^ilb ' • ' h/pocrltiBp
hypocrirapictunq-u^piHcf^cflclocjuij^Udiriftricfc^ vittutibusnoltinc.p.z.c.p^^b
^xeoviuat,f9dvtdo6tusappare^t,&fi're'c^ewuenigif'.,''in hypocrit? domuseftfauof veliiduciafanctitatis- quarcor;
opefCncq^iaqVanffciuaf^.cbt.iid.d.c homifiibusTecfrtontoramDcoftabir^.^coi.iid.d
hypocrftaVuItcftefirigularis '^bpa-Vcntire/vt poffic didcie if- hypocrit3?alaspfigurasiancticatfs exccdtmt.fed cutari
lud.NonfriiriScut'cxtc'rifto1rtiniim.p.3.col.37V.f '- ' ' . larlupondcreprLvcrraiiati.nuliatenusa terra fublcfaarrt^
hy^othilfaiighificatur^erlridam^ideft^cbilfltc^tem^ &.affimilanfurftruchi6m'.p.3.c.^7?.d.Iteni P.4.C.31 i.a
U$4mSw*f** - '■ "L hypocritaiatquevcrfutfhomincsfiCtodiiciplmatubonis (
hypocritafignificatWpcr cyghum,& quaVt,par.i.coIurfina , 'giftf isadhcreres,p!crunq; adhonoitccclcfiafticrcd:
101.C tispueniunr,&tuncdoti cifcunucntioriibuscfi propn? ,
hypocrira iriuOcat taritum Dcum,cum "hunc terrcnarum rc- hypocrit»conccptus animi tcherosequunt&comedunr; ;
rhrii nibulati6arig'uftat.p.3.c.2<5o.d , fimulate laudis uel fauoris gratia Virtutcs nouiter con
hjpochrita qui reftusuideturjhabttlatctia vitia^quasaliqua • ptaspcrimunt.p.^.c.iois.cT
^ • ' -■ ' hypdctkatiim
.
V
tld
ex.
jagm
JHyocritarum atquehKreticorum figura tenet f riphorii &
ii3re,p.4iCoI.2 54J.c .'
£hamhabuitmatremludceam,&detfibti Dan: pacerauce
,usfuicluda?us,& detribu Nephcalim,p.2.col.ii4tf.e.f
1 ,...,.
AHEL adinuenit artcm faciendi tentoria,vf pa
ftorcshabercntdomos porrabiles,quia eos
oportectrafirede loco ad locu.p- 1 .c. i 2 2.d.e
Iabes et eft nome viri, que dicun c Hebrej fuiiTe
Ochoniel,q, f uit perirus valdc i lege & do&of
uo,cxc.p.2.coi.io26.c.f.&c.io;2.a.&coJum.io3^.c.
ib> quos Saulabaduerfariisdefcriderar,repeducq'iiod pof
lnc;& cadauer Saul&filibrum eiushonorificeicpeherut
jJ2.col.509.c.&tol;5i2.f.&col.jf8i;c
abji interpreraturfapiens dequo:Vbifapiehs,vbifcriba.pa;
i^Jcol.io74;d.e
ibiduodiucrii.p.2.col.i74.f
tco pacriarcha iccundum Hcbfaicam ueritatem,re&us vej
ictiifimus uiterprctacur.Qnod autem vir videns Deum di
iur,non a prbprietate,fed a fono vdcishabetur.p4.colu;
. 7^-b.c
o & Efau in ventre matris impellcbant fe mutuo -^ fuit C\
, iium contentionis future inter eps,& inccr pdpulos ab eis
<iiuandos.Iduiiuvos.fciiicer&Iudxos.pii.c.295-f-f
jjo gencratio tota f uit elccta,& quare. Vidc i DcUs Iacob;
icb patriarcha nbn cohfundicur ex hocqubd ab eo defce-
.inres cantum erraueruritdeclinarido a Chriftb, &eum
JK-gartdojp.4.col.2 74.f
Jbcx inobtdientia patris pcrgens adfuum auuculumiri
Jka fciliCct in monce Moria,diuinum reecpic oraculum. p.
'«col.136.cf
, Jp quomodo per dolum acccpic bcncdictionem , quicrac
.■pcdolo,magnaefiqi:xftio,cxc.p.i.coI.2 95.c
J>abfquepcccacopecuiubpiiiiiogeniti!ra:.p.i.c.297.e
'lp aniic excufandusa mcndacio,quandodixic parrifuo
JjdcfIeEfau.p.i;col.32b.c ,
jomodo vOtiicicrit mihi dominus in Deum:cum hoc
JdenecciTicatefalucis,3:vocumdebet cffc dc bonisqux
Tmcfupeicrogationis,p.i.col.32 5.c.f
cciici!ncHcbrei)acccpictreslapidesfupponenscapiti
^■o,&c.EthuiusraciofecundumH--b;a:os& caiholicos ;
-Bi.coi. 3a4.i1
linplictrcslapidcs,quifaclifunlvnus;n fignum vnitatis
|feriticeinDeo&trinitatispcrfonari)m,veltrium naturu
.{ Chriilo fcilicct corpons & anime., & dcitatis in vnitate
"■rfonx.p.i.ibi.
■jvidit icalam,& dominiim innixum fcale, & ahgelos a-
■ldehtcs & defcendentes,& quid per hoc fighihcatur.p.
Bcol.3 24.a.&3 2S.c.f
acbanlK.uuitpromiiTioncmadomihomaior qua Abraha
cfcilicecquoddominumeius dcberct ie pibccdere.
addorniniumtotiusmundij&cp.i.col. 46 i.c.4 66. f
habueritclariorcm reuelationcmdemyftcrio Chri
ucura beatitudine quam ipie Abraham.p.i.col.^^i.c
Hc'cl.466.f.& col.byo.f. & c.540. e.f
itatus clc cum ahgclo-Ec ciicunt Hebrei, quod fuerifc
is Efau:& quaic cum co iuctam aggrcftus cft P.4.C01
t»p.i.col.353.a.b Itemp.2.col.i507.a
. tlapidcm in fignum rci prftcritae.f.diuina: feucla*
fibifatta?,&infignumrei futuranf.fundationis terh
/Chnfti.p.i.col.325.e.f.
fcb vouir domino votum : fcdquidiitpropricvotum,c*
uouit.Ibici. .
■11 icmcl diclum i.c,Non vocabcris vltra lacob , &c
giturpottca lacob vocacus.p.i.coI.368.cf
•acbqui crat fanci t vira?,quomodbpctiic .;ni vcirdiprirab*
cnitura.Ar'giiiEc6ri;!-,^H»luucurargt!nicta,p.i.c.3oo.b.c
»acb accipicndo ius pnmogeniturc;,an & quomodo a men-
aciocxculacur.p.i.c.3 2oc
lacob quandiu vixir minus potens fuit ipfo Efau,& ipfum val
detimuic,& noiUntimplctaifta in pcrfoha/uaimpletasuc
famchinpofteris fuis^p.i.col.^.c
iacpb bencuiCtioncm quarc non f etraCtauit ^faac. Ad hbc re-
lponclcntHcbrxi & catholicijp.i C0I.323.C
iacob dormiuit vt dicunt dodtores Hebraei & carholici,iri lo-"
co qui fuit mons Moria,ubi Abraham auus fuusobtulerat"
Ifaac patrcm fuum,&cc.3 24.C
iacob eiac octogiiica quatuor annorurri , qn primo accepit \\»
xore,& de hoc clara fupputatio.Ex hoc ct patet,^ 116 acce;
pic piuresyxoreslibidincdu6tus.p.i.c33i.b&c333.c
facbb quarc fleuic,cUrh vehit ad Rachel conlbbrinafn fponsa
iuam? Raciohcm huius darit Catholici& Hebrei. pa.i.col.-
3 27.Videclarius.cbl.33 3.3.
iacobexpietbferuitioproilachelvxoreefat bdloginta qua-
tuor annornm3p.i.cbl.3 3o.d
iacob cjubniodb videbahtur pauci dies feptem anhoru , curii
breuetfcmpuslongum videaturafnantibusjp.i.col.j^o.a'
iacob quare non cogriOuic Liain denbclead eiim introduda
per vbcerri vei ad tadufh,&ca^t.cufri lam pcr feptCm annos
manfiiiet curii ea in cadeih doihb.p.i.c.33 i.C
iacob & Lia an matrirhonialiter cpni unc!ti CrantjUel an rriatri
riioniumincer eosc'at,quadofuitiubihtfbdu<5ta ad eumj
&c.&an pcccauit,ficbgrtouitearfi,{5.i.ibid.
iacobquaricotemporej5bil Liarh dukic Rachcljp.i.c.jji.c
iacob obiiciuhtuf proihgehti crimineqUdtuorUxorcs. Sed
quoniam cuiic h;Os ciat,c'rimcnhoh erat,hUncautcm cri-
mcn tft,quia mos non eft,p.i.cbl.33o.f
iacob non accepit piufcs vxores iibidine du«StUs,fed proiis a-
more,p.i. col. 33 i.c
iacob duabus vxoribus vfus cfttemperater, anfillis obtempe
ranter,nec vila iritcmpcrancer,p.i.coI.333.c
iacob folusamouiciapiclcrn quoputeusclaUdebaf.Hoc figu-
rauit <j»aliq,s dcfcecies ex Iacob debebat ambuerelapidcf.
duricia cordis , vt dicuc cxpohcbfes Hebra?bru,p.i.c.3 33-a
iacob do&us ab angelb vfus cft caliccla in impbhnone illaru
virgaru in canahbus prb animaliu cbcepcU>quia edam La-
banfraudulenceragcbatcontra eum,p.i.C.342.f
iacobpohendo uirgas,cui 116 iraudc arguitui,hoc finedubio
u't propheta fecit,nec ci cdcndum eft eum feciife fpiticuali
reiieiatiohe,p;i.cbl;343.b .
iacobciaudieatib vhcle acciqeht, an propterpunitionefh,&
in pcenam difHdcn:iac,& an litcra fit tantum figuralis,my-
fticam habcns f ignificationcm, p. i.c.3 57.C3 5 8.f
iacob hcet eiTcc confoitatus ab angelo in receffu, & in pfbcef
fuab angclis iibioccuneiibus,ta'me ficut hombtifnuitde
fratre fuo,p cuiustcrfa habuft trSfifc,& qUare,p.i.c.37i.c
iacobdiuihcpbpi)i'umruum,expeftahd'oEiau fratrem fuum
diSpli'eict'ccaiiia,ibi.
iacobremaniitfolusorandopfo periculoduabus de cauiis,
p.i.col.353.a b
iacob vidcns angcium eum volcntcdcfcrcrc-j togaUit cufn ne
diiccdcret,doncc dcdiiTcc ci bcnediaionem;& tandem fle
uic. ibid. , ( . % .t ,
iacob ordiiiauit hlios pro aciucntn Efau, diuidens cos vt hb-
nefti'u'siient,& appaicrcnt coram Efau.p.col.^5 8.f
facob adorauit Efau adoratione Duliaf.qui efcit rratcf cius h
prithogenitus auace, lictt diuina oidinatibhc pi imbigcni-
tura cflcc crinslataubii
iacobVcibarcdcUritisad Eiau vtrum pabehtiis & pefturbati
animi vcrba,vfqucinhanc adularionemproruperu'nr,an
finc pecca oprbrupcruhtdici^ibidi
lacob noh eft mentitus dcclihando ab eius focictatc,licet pfc>
mifcric poii tum in Scir,ibid.
iacbbluxit Iofeph2i.anhis,p.i.col.38:.a.b
iacob voluit franlire per iocufn Beiiabcce dt:'plici de cauia, p.
1.C0I.431.C.
iacoblicct'defideraretIofcphvidcie,tsh-.efor'm!dauitdcfcc
derc in Aegyptu,quia erat fencx & dcbilis,& quia timcbac
fepcliri extrafcpulchrapatrum iuorum.p.i.cb!.43i.c
iacob
Gloff* Orclin.«:i^iio!ai dc Lyra.
I 'f;.'-L-\. ; ,an dcfi.pv.ina ficiatavifibilia^brxcmplari jnaifibiijs",<)u^dc(frnTtt^
rurry^iuntclli-i ; - a,r,'Hc «n^P-ftrH gi -;.c
jaC(' r^gnhidicTtaies?u6s-, £ : &dicunturcie$- IdiomapnmuhucM riMmiuM>fm'rBebri,bru.&-dui-anit v((
mali& quaje, ibj. ffl fth tiCa'tiori£ turris ftabylonis , 9 inttrpi < t a ■ , 1 cofufic.
iacoWdoiauirDuim innixt:sbactilofuo vcrfus occidcnte, NaruciiuxpirnuihiriidoiduiiKuiup.i.t .16 c.jSi
vViiu's\paparfcnfnucadhucadc)rarit Indxi:p.6.c.8o6.f IdibmaHcbrarelingticcOnTticuii cfcrrberc,& al gcrc s fid.
Iacpbhabu.it not itiam benchcforum Chrifti. p. 1 . col.^g.c econrrano e protiinciare,& a fcribcrc, p. i.col. : 2 i.c. Vjc
Iacpb foiuit' ex rcuciatione diuiria,qu6'd Hierufatcm dcftrue . ctiam in Hcbraica hngttaj& in Li ngiia .
iTUuibhrt. ' Idioma:a diucrfa FHeb: :u illi qni aflilfcbanr rcgibuscyt fcir
iafipbcoiicnrccc'rdfcapurfponfa::quia patriarcha alionomi IcgcrchurasA loqui cum nunciisaliorum idiomauiii.
ivcdiatisclllfrac^aq^ofx-urdcaptcdcnomii-.aturlirac- . crac tonfticrum antiquitirs^p.^e.pju.c
lirx,citius capillifutrfintduodccim patriafchx, oculi vero Icfiota quis -dicirur.p.f.col. 1 6 1 S.t.f
^lqyfcs, a AarpndirKCiKCJ-populum.p.^.co.tS^^.c Indithun an propnum nomcii vcl appcllatiuum.&quidng
i^^^cS^&^a^c^^f^i^^3* fifiosfuos,&abipfo cat^p.^.c.iooj.c.cVclarnscol.ioo-) a
jcjcnominaiuui • duodccim triHus Hracl.p.6.c.ibj i.c Idololatrantiiim vecordia vtlflultitiaarguitur,qui tanqtjl
iacobciii ■oiimcscjuosdchbcvis&anr.illis-gehuitj xqualiho irrauonalia pcccora culuim & vocabuhim Dci ilnpofcl
norefilibs& hxrcdcs conflimir.p. 1.449:3- unu ffgfifi?,nCm foliun horii:num,fedpcc-udum, Iigno^H 1
IacobusZcbcdxrdicuui iruiiorrclrcrtu alreriustriplici rone . pidibusimprcffiSjp.i.c.^i.b
IciiicctratK)ncvoca:ionis,raiion'cfamiharitatis,&rationc IddolariatUThimtTdtisinlaciificiisciatqnodadipcsa facrj
,paf|ionjs,p.5.co!.i8,8.cl" dotibus comcdcbantur,& wnahbaminumbibcbantuf,
iac'obuVquir\u'tanumpiusintrasfigurationeChrifti,anfuit . i.col.i66o.f
'fltius Zcbcdxi,an AIphxi,p.?.col.2 88.f " IdblblatrauunT^niueifitas frgmficaturper dcccro tribus U
IacobusAIpJiximinordicitur,addiJferentiamIticobiquiin , lolatras,f>.4.oi897.'
tcVprimos apoftolbs vocatuscft & cle&us.p.j.c^z.a > « Idolplatrand: occafioneman dcdcrunt ludeis Acgyptiitf
Et 'dicirur Iacobus mihor fratcrdomini, & qualiter declara- iicrrfad IucTaifmum,qui afccnderuntcum ludxisdc Ac
, 'tur.p.S.coi:47vb,4^4.d.e . pto^i.cbl.S^^.a.&coI.S^g^- '
iacoluis minor fu.it fratcr ludx qui dicit Thaddxus & filius Idojolatrandi magna yoluntas populi Iudaici ,non fohm
"Afphxi.Iact^busatltemmaiorfrat^rloannis &hliusZcbe viris^edetinvxoribus &liberisinfinuatur,p.i.c.827.{
, jdzi.p.$.co\.i263.c , . Idololatrahtprincipes&milites,clcrici&reiigioii, ianih
Lic o'oiismihorvo'uitfcnonc6mcfturumpancrrr,doiiecvrde- & viilgarcscui&quomodo^p.j.cbl.ii^j.c
ictChrfUimrcfurrcxifleamdrtuis.p.p.col.^i.c IdoloIatrarcfoIcnttiiagenerahominum,& quomodo ili<
T ."j-li^ ..!*<{- r ' ~~'.l -." fZ -*..«. T ., AXl ,1-OvhMnt-n nr fKftAn >PmnnP1 l ■ s4s^l/-\l -iPi-io ft . K m a rr i H 1 f £ ? AuVi'i<n<1^ix A T /~/"\ 1 .» -» ^ K
iawtantix nota.mcuKarequivultjdcbctinlcgcndo^difputan . innifiohihhiulioftrasidolis',^' iuhochttifradimiraban
''do.Sc aliis a^ibis fcHoIaRicis exerccrido a verbis arroganti- cos,anrcqiiam.ncr legem eis dat^m detcrminaretur lo<
Ijusafir^cre.,p.3.co'l.?07:c "facfificii;p.i.col.i5 28.f
Multp lcuius clf jmpcritiam legis cofitcri, quam iac>are brU- idblcJa-.ic coicntcs cdi militia,t'n cbniuhcltionibus pianet
dcriti.am,nc'c ppfie fciic cruod dicitur.p.4.col.2-6o.b facTcbaiu cohintuiones diucrforuaiahuin,& diucifafd
na in. cocem agro.coniunwf.im fcrhihabant •in coniuniti' t
bu^s pancraru, yc qbarelioe faeitbahtjp.i.ci 5-4-7.1-
tcrripli fucruht ictimdwwdincspouawm ih atrftj*-' idolola^ c qtikfa cok-bur feptc- pi'2hctasi,& potiffimcillf^
ordi.oati fccundum quatuor partcs orbis , p. 2.c. 10^3 . a in aftiblogia imburi,qpatum ad hoc duod c-mnia qtifa
lanulF cfiettis 'quahcro aportafucriti& per quid. Et affrgnatur turirr hmuairs acT::ohibus,derii:antur a ftcllis , p.ii i$a
, duDi,exratio.p.4...c. 242.4./: idoloiati^poftfacnficiafiia cogrcgftfciafurcrrcaidf/iaiailJ
lanuacxkifisclauditur sliquis iniuftis fimplicitcr, aliquibus medendnmfangtiintm fue vidtimcin vcncrationenvii/
, "adtclnpns.p.4.cbi.2 42.f ' p.i.-col.irjo.f
Ianuarceni cxlcftisatcpprcpaffionisaperta fuit,& ingreffi ick)lolatre4olbbffntdcrmircfuperGoriuhofti«immolatf.
TuntcfcdidcfhriciiquahtDadahimas :aliqui ctquantuhV ' habcndumrcuclationcsinlomnis.p^col.jiS.d
ad corpofacx gratia fpcciali,vr piccrcdirur dc bcatiflima idololatie in culru fuo vtciiantur offibus morruorum^&i'
gEuagcIifta.p.4.c.24i ic ; "Ceidotcs ve;Te.qui pericif.pora ccrra iTuniftraha!nt:n6
larfdfrtiieft hiefls'pnrintis arSu:drG'iet'os& l.ntinos.p.i^c.sS^ic btbantingrcdiadniortuosnjfivaldcp.ropinquos.p.i.
Iafpi$prcciofy.s,ciiitisprbprietas,&eiufdemmoialitas^ . n68.e.&co! 1303.C
'col.i'o78ld'.lrcm p.,u('o(.45:i.f •■' »W iddlblaffaitnaccrcrptcsbahucrnntcapitarafa, &addctd
locibus
e
& forn ic
..uidololi
Iluccspartu.mhabentdifficircrnfecundum carum haturam, ' ■ ics-cVpc.-iibfenTtirhxcin < c rriro,iK'f<cuhdum!cgcmp
^TqHiafc^&C.p.^.col^S^.f r '• ■ i *<. rciuurqirx-iIfap.rohibcharlip.damfccifIcnt.p.6.c.32.
Ibi a uis aqiiatica,fcrpcnribus inimica.p.^.cbl.j io.d ' ';', , idblciatriacftmaji. num inalum degchere fuo.p.3 0195
lc\iis Uiicdtiincontiaocuium vcnit,mahumopp'bhimu's,vrr-; fttmp.^.cOl.i^Jo.r
'potiii:. in ipfa quam in teneriori vtilncrCmur.p.^.cor.j^b 'Chiirre-preccattim immondicia eftanimc;,fcdidoIoIatria i
Ideasfanc.tiponuritinmehtc'diuina,c^ tacp.i.cohlo^b.c.F.Itehip.?»»!.^;^ •
W idc
Iricl
Ca,
>Iatria cl: fornicatio fpiritualis,djcit etia fornicatia cof-
poralis,& q uare.p-4.c0l. 1 43 <5.f. Item p. 1 .col. 1 o y 3 .b
>Iatriavndetraxit origirtcm , fecundum Lactantium &
Ciceronem,p.5.col.i549.c
; ololatria ortum habuit a Belo rege Affyriorurri,& quomo-
! do.p.i.col.i^ 3 ^.c.Item p.3 .col. 1 95 i.b- c
fcijo!oiatridd!'cipoteftquodiibecvicium,& per quem modu
loquendi.p.i.col. 1 5 19-b.c
io!ol.itrialudceorum,p.4.col.6i2.e
>latria quando initium habuit inter homincs,& an in pn
ma aecace fuic idololacria.p. i.c.i 23.C.& c. % 2 6.e.f.i 2-j.a.b.c
;:ria praecipue in tiibus locis exercebatur, vt fuerunt, m<5
tes excelfi,eolIesj& ligna frbndofa fiue.luci.p.i.co. 1 j 2 9.C
iololatriapervniuerfummundum publice viguitaprimae-
i tate vfque ad fextam exclufiue,pra?terquam in pauciffimis
fcilicet Ifraeliticis,&cp.3.coI.4<55.d
':itr:ariip!iciterimpcndicur,ahquando enim impertdi»
iturdxmonibiisinaliqiiaeffigieapparentibus, aliquando
corporibus celeftibus,aliquando idolis humana arte adin-
UL'ruis,n i.col. i6j8.f
:::;;• ficeft vitanda,vtne£ idololatras nec eorum difci-
os vdfaucorcscontingamUs,nec communionemcum
iabeamus,p.t.col. ic^o.d
!atrna fimulacrOrlim non folum prohibettir, fed omnis
fcaereticoiu error.Hi cnim arcifices vanitacis & fuperltirio
Jogmatis.qui dc corde fuo quos volunc fingut fibi deos.
B>.i.col.i(525.c.& col. 1658^
olatria quae & qualis prohibetur,cum dicitur:Non habe-
fci.s Dcos alienos coram irte.Dicunt enim Hcbrau\quod k\
Melligiturgeneralicef proomni idololatria qua? alienata ve
Wta DcaiDocTores aucem noftri dicunc, qubd prohibecuri-
■iololatriainfpecialij&cp.i.col. 669. a.b
■lolatriaquoroamficbat ti uquacunqueimagine&ficanti
fcui Rdmani diu coluefunc Dcosabfq; fimulacris, p.i. ibi.
miamabundatiamfcquiri;rido!oIatna, p.4.C43.b.interl.
)!o!arr:a quae vigebat in Tudea.cum fitdircctecontra DeQ,
1 grauius peccatum quam Sodomia. p.^.col.ioio.d.e
klolatriaqnadruplex gentis Chriftianoe,p.4.col.i i^J-c
[iolarria que corruptio humani geheriseft,fluxus fanguinis
inima? dicitur^quamctra-minuamulierfignificatj p.i.co.
1040. d
llchtria eft lepra fpiritualis,p. 1 .col. 1 2 1 3/c »
folatria fignificaturpermulicrcm in amphora federitem,
r>!.??. 1 i.a
:cc pro maiori parteceifaucrit,tamcnadhuc di-
punturcfi'eai;quihabicanccsinparteAqu)lonari,qui dicii
ir viuitarii , & adorant pro Deo diei primum viues quod
kurreric eis in mane.p.^.col^^.c & col 1 585.^. & col.
l96.f & C0I.2 158.& col.n89.b
:ria:videctiamin Gcntilisi
Molatriaepcccatum quodammodo rrquiponderat omnib.
lis pcccatis,co quod importat ta!c reccifum,p.i.ci 30 1 .c
lolairia? ritus inftru&i vidcntur a tapicntibusj&hoc iigni
kj ur pcr vitvllum aureum,&cp. i.coI.Sj j.f
lolcUi: x ligr.afnnt.affimilariidololarris i:i cxteriori appa
ttia,qua? confiftunt in modo fi. habedi & in rnodo uiuen
Ii,f>. i.coi.i 539.»
■ e delf ruitio pcr orbem ad prardicationem apoftolo
irata cit perfradtionem liimilacrorum factam poft
itcm azymr>rum,p.i.c6Kii45.c
i!o!air;x!iuihiplc.kignominia&inaniratisdcclararur,t]U^
isdeduaionibusconiluditur, p.^.cio^jr.c.iojtf.e.f
riamomnmoccildffepcrmundum ad praulicaciorie
Iorum&alionimdo6torum,quomodof)ociritellig«
cp4.col.21 60. d. 2 159.C Itcnfp.-t.cbl.<S8o.e..r
tm qi:i colir,omnibus uitiis fubi)citle: & quafi diis
inibusquot vitiisferuir,p.i.col.ioi9.a
im ancomniiifantChfiftifidclcsadoratices facra-
um cucharilti,T,p.(5.col.i7 1 8.c.f
'Umnonlc.guurfui'iTcaliquodacrcaricnc mundi vfq; ad
diluuium,& criam poft pef magnum tempUS s ^.3.0.1949.6
idoIum&fimilitudodiiTerunt,p.6.col.258.f
Icem p. Lc.667. a.& col. i'349.b.c
idolum & fimulacrum quomodo difTcrunt, & quid" furtt , p.r*
ibidem.
idoIumfibrfoceruntCJentilesipfum affeclUm cjuo vrgeban-
ttir in vicii iVcilcrem Vt voluptatis amatores, p.i.co»i<52.f
ldOltirri demetallo faclum pei malcationem tres requirit Opc
rarios.p.4;col.2 547.c
ido!anonmanufada,vtftelIa&iuna colentes i esidcrh rorie
rcprehenduntur,ficut idola manufacta Ucnerarttes, p.^.co*
378.C Itemp.3.col.i3i3.a
idolum Martis qui eft Deus beili,tenet in martu gladiurh & f<3
curim.p.4.coI.io55.c
idolumPriapi,videin Priapiidolum. 1
idolum Moloch,vide Moloch idolum.
idolum vfque hodie in ecclefia vel in corde credefitium pont
tur,quando nouUm dogma conftituitur, & in abfcondito
adoratur,p.4 coI.8o8.f
idolum cuiuslibet peccatoris eft vicium cUi principaliter rhan
cipatuf,p.4.coIiii24.cIarius,col.ii39.a
Materiam idoli creauit beus,fed ftulticia hominum formam
addidit,p.4.co.2 2 35.c
idolafacimus deauro & argentofanctarurn fcriptufaru,qua-
do gratiamfenfus& eloquenciaehjerecicaprauitate corru
pimus,p.4.cn88.d
idola ab antiquo fada in maiori reuerentia liabebantuf> p.3»
eol.i948.c
idolafiebanrdediuerfismetallisfecundiim proprietatem il-
lorum pro quibus fiebant,vcidoIum Martis de fefroi. Soiis
deauro,&c.&horum ratib,p.4.rol.2055.a.b
idola vocat Ieremias cifternas dillipatas, p.^.col^^^.b
idola quae diuinis lionoribus colancur Iuda;is vetitum exftrue
re, p.i.co!.ii33.a
idolaiiabyloniorum,gal!ina pullinariavocabantur, qua?fie-
bantpe'rconfteIlariones,aliqui enirn facicbant imagtnefn
folis,a!ii Lunf,p.2.col.945.c
idolaprofaluteregisBabylonispoftabahtur in facerdotuiri
humeris,ficutChriftianiniodoportancrc!iquiasfancloru.
par.4.col.io55.c
idola Acgypti in tranfitu domini fubito cofruerunt.par.i.col.
589.C
idolaper Rachcihirata patri fiiocju? fuerur.Videopiniones j
par. 1.C0I.345.C
idohi vcrum reiponfa darc ualcant ea colecibus , & quomodo
hoc'firperinifiioneduiina,p.i.Ibi.
idolapoftadueinutnChrifticc^ticuerunCjfuturoru fciendajp
mitteiKia,fed voccm amifcrunt.p.^.col.^^.&col. 392^ a
Ad idoia poneudum,vtHebra?idicunc,fecictccoria Iahel,&
Tubal cancbac inftrumcntis muficis coram idolis ea venc-
rando.Exexilloparet,quodilliqui defccndcruncexCaih
fiicruntmali & pcruerfi.p.i.col.l23.c&col.i28.f.i29.a
idolafunc vana,& a veroprobaniur effealiena, p-3.ce}.46o.c
ido!a dicunrur of!en(to,yel quiain illis olfcnditur Deus- , vel
offeftfionerh & ruiha fuis afleruin cu!toribus',p.2.c.987.b.'c
idolu variaca habuit Gcnti!icas,aliifgncm cotcbant,que Vul
canufn dicebanc,alii xchcre vel aerem , P.3.C.1949 ci454.f
idolorum diUerfoiLim (aCiadiueffo modo peragcbancu'r,Li-
bericulcores infacris infartiuhc,&in feili!iicaccfatiati,no-
clcm luxibus totam duxerunt,& perlibidinem & inrnu:n-
dicmaliw placcre piuabanc,quantoquisfce!eratiorerat t-l
ro magis Deo fuo placere putiibac,p.3.col. 1950 f
idolorumcultusccepita Saruch& viguit vfqucateporaTha
rcpacris Abrahami,p.2.col.i44.d
idoloiumimbecinirasrcprchcnditUt^p.^.cii^^.d
idolorum cultus in nihilum abiitjp.zi.co.^Se
idolorum cultura incurrit duplcx mahim,p.i5.'c.4(52.ci949.c
idolorum diucrfis imaginibus pirg^banrur omncs paricrcs te
plijUtnullacffctbcftiaquamnv nparictispi-itura menftra
rer>p.4.ci239.b Irem p.i.col.66i.b
idoloru-m
GlofeOrclin.&NicoIaiclcLyra.
tdolorum cultores font in doplici diffcrentia, quida ex fimph
cita:c& fgnofitia,a!rj contra di(Samc-ronis,p.3.c^6^b.c
idolorum cukorcs Prudcntiores,dicunt fe ncc.idola, ncc in e-
is dcmonia cblfrcfed qux pcr idola iignantur, &c. Aln di-
cunt fc npn colcrc ipia . corpora,fcd qua: ill.s przfidcns nu-
• mina5p.?.'coI.i3i4.e.f .. '*-, ' . . r , •
,dolorum cultum volebant argucrc aliqoi Gentiles magis fub
tilcs& litcrati cx libris Moti.p.4-.cql-2349;cvT. , m . . ,
idolorum imicntor pnmus.NinusrcxcoditorNiniue3& quo
.modo,p.5".cqi.8J2.e
Itempar.4.col.3J2.c , , . ',•'•»•■
Iremp.3.col.i94>c. Iremp.i.col.i343-c ,■>..; L g .' ■■.-.■
idolis iacrificare probantur,qui principahbus vitns captiuati
• • ciTcmanifcftantur,p.4.col.2 2 35.a.b . > \r\ g.
idolisiuis quas,qualcs,& quamdereftandashoribileiqueob
lationcs feccrunt Gentiles & idololatrae.p. 3-col. 195 1 ,a
idumca3Duma)Edom5vna.gens.In Hcbf^o nunquam fcribi
tur Idumara,fcd fcmpcr Edqm, quem Idumatam expretiit
. Grajcatranslatio.p.^.c.^o.f.^^.d^ . , ; .
idumara,vtIud«idicunt,figriificatChrift.anitatem,fcuecde
iiam Homanam,& dicunt ctiam quqd omnes qui tenet le-
gem Nazareni,pro maiori parte func Idumxi,&opa.4.col.
; 487.b : . . ' • : ■ :.- ;
idumxiducentesgenusabEfaucircuncidcbantunuxtalege
• Abrahx datam Moabitx,v,t viciriitate iun&i fcmulati lunc
, cognationem,p.4.cql.d58.f
IebulfusJnHicbuiacus. p
icchomas fuit a Deo repuKus, & Zorobabel acceptus , cauia
dcfcribitur,p.4-col.i 182.1 , , ■ .■ ... . ■■ ■ .
iechonias rex Iuda quomodo in genealogia Chnlti pomtur,
cum fcribat Hieremia-.ScribC virum ftenlem, nec erit de le
, mineeiuS.&cp.5.col.624.f.itcmp.4.col.738.e
iechonia^ChbriiaSjIoachin5idemnomeeIt & eiuldcm.p.4.
, C0I.138.C . : ,r . r .
ieciirvtphyficiaiuntvoluptatis & concupifccntie cauiasin
fcHabet.p.4.col.43i.t .
iecurcaptarumdimouctur,p.2:col.445.a _ ,
iccoris yirtuteoc.cuha&calore, excoquuntur& digeruntur
cibi,vtaiuntpnyfici.p.2.coLi524.b.c n
iehu facrificat.urum fe Uixit Baai vt iacerdotes Baal perderet .
p.2.col-9i2.e ..,..•. ■ ■ 1 ■ ' l
iehudiinHebreoiinLatino fignificat.Iudaeu, &op.4.c.8a6.t
ieiunaita,vt aliomanducariceprandifletegaudcas, p^.col.
1 73 ta . . . '.
iciunarc iicet pro mortuis vt ad requicm perucniant. p.2.col.
fciunaucrnn.t quadragintadics Mdfes & Helias & ipfe Domi
mis,p.2.cb!.828.e . . ,.
ieiunantuimmerka,p.2.c.953.c • ..• ■ ,\
ieiuriandi & orandi dacur nobis exemplum,cum aliquid ma-
un3jvirtutisinciperevolumus,p.2.col.i3i3.bc ,
iemnat Deo qui ahfbre eius ; ,'fc macerat,& quod fibi fubtrahit
r - altcri largijtnr,p. j.col. • * .... . .
Qui ieiunaSvel feruando quod non edit,vel gloriam quceren
dointcrrathelaurizatj&c.ibid. ...... = . . ( 1
ieiunantib.cilumapcriri'figriificatum>?ft perhoc quodpolt
v quadragintaHics,Noe Icnenramapcruit.p.i.coi.i55-c .
Nonieiunatur,non'mcdianoa'cfurgitur,huUadiffa,cilia»ndi
cuntur a temporc Paichah ufque ad Pentecoftes,& quarc.
p.?,.ccl.i^64.C , . » * .. ,\ .
;eiViiiiumduplex.f.corporalc&ipiritualc,p.5.col.i76e ■
iciunium duplex fcilicctin tribulatione,& in gaudio, p.5-col.
i76.e.&'col.7*6y.c •- . ... , • . „
ieiuaiumduplex.Quoddaordinatur.ad refrenatione carnis
&ad cotemplatione'm,aliud eft plcnitudinc & perfe&ionc
contcmplationis,p.5.col.i7<5;f , , .
• iciuniumgcncralc.quodj&qualefit.p.^.col.^i.a
ieiuiiium,quare,& quomodo fit facieridum, p.j.col.ip.a .
jciunium tuup,nori Kit lucrummarfupii, fed animx fatuntas
|».4.t.473.a
ieiunium quo fit abftinentiaa viciis & cxercirium in opcri
pictati.shoc clcgit dori\inus,p.4.col.47 3<a
ieiuniunicorrigatquodguIapeccauit,p.i.c.i3ii.b.c
ieiuniurii Deoacceptumcftnon /olum acibis^fed ab omni
ri.bu'jiilicitisabftinerep.4.cot.473.a ,
ieiunium ncputesfumcerefineclccmofyna &oratione,ie
niiimtccaftigat,icdalterumnonrcficic,p.3.col.73i.a
Pcr iciunium fanantur peftes corporis,pcr orationem vero
. ftcsmeritis,p.2.col.i'54i.b.c
ieiunium dcbet fanctificari bona voluntatc,opcratione &
, ratione,p.4.c61.i9i9.a.interl.
Per ieiunium compreheriduntur omnia quo nos a contag
nc vitiorum & illccebris feeuli obfcruamus, D.2.C0.703.
Per ieiunium mensliberi^scleuatur a!d fublimia. p.i.colu k
855-b-c ■ .
ieiunium quadragcfimaleprecipitur nobistxlegc &propl .
tisp.i.col.265.b.&cohi4i8.f
iciuriiumnuilumfieriaPafchatevfqucad AfcenfioneAaii;
runtprobatiffimiAegyptimoriachi,&c.&quare,p.5.co|
. 765.C . - \ ,
ieiuriium etiam iratiim Dcum homini confiliat.p.2.co.35
ieiunium iudxorum & affiidtio nudis pcdibus incededo C
ftiani mcerbris formam cxhibcnt,p.i.col. 1 1 i i.c
iciunium probat fpiritus fanftus per Ifaiam.p.4.col.47 i.. I
ieiuniutri pufgat mentem lcuat ienium,carnem fpiritui lull
cit.p.2.c6i.i575-c.i576.d.e
ieiuniuth reiierentia in Dcum opus cft,p.2.col.3 i6.d
ieiuniip.'eriasprophetaluit,p.2.c.794.d
ieiuriii religiofi munus corporis atque anime. afflicliorl
. vultushiIaritatevelate,p.2.col.i586.e ■
ieiunio fedemercriDeumiudarifalfoarbitratifunt.p.^.c i
47i.ii - ■
iciunia illa qua: funt magna* perfedtionis non funt imporl
da hominibus imperfcdis3& de hoc exemplum:par.5. i
• J3J*? ..,.■•...
ieiuniorumvtilitas,p.i.col.728.e.848.d ..
iepliteinuouendofuitftukus, infoluendo impius.
icphteftultapollicitatio,p.2.c.2 2 9.c
iephte pcllicitatio nimium pra?ccs,vidoriyque deplorafci
piditasofrcreifdimunerisrieceifitatemiroponcbat, p. «
lumria23o.d . . r ■ ■ , . . . -. .
iephte cum filiam Deo offercbat nonfacrifidum placcbai ti
animusorfcrentis,p.2.c.2 3C».c , _ ..
iephte quoniaih immolando filiam prebuir fc cuftqdem I
gionis ei-ga Deum,propterea eiiis facla eft mentio in < *
, merationeiuftorum,p.2.c.2 3o.d ■
iephtequomodoimplcuitvotum,quodfuitvotum ab i]l
P.2.C0I.233.C ....... , , , ,A \
icphte fi obtulit filiam virginerii,hon facrificium Dco,'fe( ffl
mus placuitofferentis,p.4.co.645-a
Itemp.2.c0.23o.f.233.c.&col.235.c ,
iephteiiliafecundum Hebrfosfuitconfccrata dominoai
uiendum Deoin vigiliis & orationib'us,videhdo in viil
tate,&c.p.i.co.ii5i.c
ieicmias H>
iericho . . ^,er|
ieroboam . Videin Hicrob
ieroboarn cur non percuffit dominus fcd Abiam , p.2 .cb
8o2.e .
icroboam dexteraquamextenditaruit,p.2 co.792.d-c
ieroboam eifccit vt populUs Hebr?orum vitulos aurcosi «
rer,p.2.col.79o.d
ieronymus . . Hieronj*
icrufalcm . Vide . Hi<
iesbidenobdicut aliqui quod funt tres dictiones , & t
. patctfaifuriieife,&c.p.2.c.585.b.c • rr 1'
ieifepater Dauid fuit binomius,di&us enim fuit icife [& il
, p.5.col.i8.a , /• . ,.• .. , . • y
Itemparte 2;diciturtrinomrus,fciUcet', Ieflc, Ifai> & J
col.'62o.f t
ie
Ind
Jeisvbiprimoiocoinfcripturaponirur,p.i.cot.6o2.e.f
icis & cecragrammacon funt conformia nominaj& quomo*
iojp.i.col.yio.c
Jcis nomen apu J Hcbta»os & Grecos a io; h & iotha incipir,
jiiod vtrunqiicnotaeftdenarij numeri,tp.t»c»8i7»a
ielisHebraice,SotherGrccc,Saliiator Latincp.j.cou^ij.c
icisnomeneft perfonx, Chriftus nomcnnature. Sigmficac
[ tnim naturam in vno fuppoficojfcilicec diuinam & huma*
iam,p.y.coI.3 2.f
ieis nomcn primum in Exodo reperirur , & non in Gencfi;
/bi-flontam filiigefta Nauc,quam Iefu Domirti mei facra^
nentafignificanturjp.2.col.j.c
leusDominusmeus fufcepit principatum>corifcramu$ ge*
ta Moyfi cum principatu Iefu,&clbid.
ieisNiZarenusfuit natus poft rcmpus Achazper joo.art-
ios & amplius -.Cotroucrfia fi:|> hoc decIaratur,p-4.93 .b.c
leisq'jarationereliqui;Ni2irc;h,6V venit Capharnaum,p.
r.coI.8(S.f
ieis fhndo predicauit turbis,fede<io vcro Apoftolis, & hinc
nolcuit confuetudo,& vti'garibus fit vcrbum ftando, reli-
jiofisvero fcdendo,p.5>eo!.i (48. f
Jcjs nort foiurn dottrinam fui.ua docoit Verbo, fed etiam fa-
ftocortfirmabatpermiraculajp.j-col.pi.c
quia iueo eratvirtusdiuinitatis, ficucporerat exterius
mmes vocare per vocem , ita potcrat inrerius attraherc
. irofua volunrarciufpirationcm,p.5;.Ihi.
icisfimplices magis conftituit Apoftolos acl pra*dicatores
fEuangcliiqLiai-nliteratos^vtficcbHuageliimagisaccribue-
rcturiapientitf diuinae quam humanar.Ibid.
icas a pi icipio aliquos fimpliccs vocauit>ica fimiliter aliquos.
-*itcra:os,p.j. Ibid.
lusmulra fecit qu£ non func fci:pta,ncc mudus capere pof-
ffet vbifcribercntur,p.j.co!.i8.}.d.i3 /8.c
4us abfcondic fe non occultando rctr-j par»etem,fed virtute
dminitatisfereddendoludansinuifibilcrn. Erinhocdcdic
nobisexcmplum patientia?,p.j.col.6c9 f
ieus in confpectui Hcrodis noluitaliquid ii^num facere, nec
l refponfionibuseius rcfpondereduplict ratione, P.5.9S5.C
IAisitanuncopprobriiscxhonoraturfa!foiumfidcl!um,fi-
' cutti:ncconfputuscft(aliuisinfidcliurn,p.5.col.438.c
ieus gauifus eft in fuperiori parte anima? propter impletionc
* voliitaris paternf,& ex fi Jelium redemprioiic>& exfui cor-
porispropinquaglorificationc,p. 6. 1.01^42. F
ijus princcps militie. eft ccelcftis.Ec huius figura , p.2.c.4o,e.f
lusfignificaturper Artaxcrxen^quilutncn infilentio tentas
inrcrpretatur,cx:quarc,p.2.col.!3i5.c.&co.i349.d
Tus fignificatur per Ionathan,qui d onum columbe. interpre
tatur,p.'2.col.390.f.&col.367.c.&coI.437.c
lus Chriftus dominus nofter quomodo luccm protciauerit,
& maiorem fcccrit dicm,ficut factum fuit tcmporc Ielu Na
_uc,&cp.i.co!.72-f
•Tus Chriftus ipfc folus vercPresbyter dicitur,& ficut in po
tificibuspontificum Princepscft,itainPresbytcris velfc-
nionbusprinccpspresbyterorumeft,p.i.col.9i.a
ifus Chnftus vcrus Pontifex,qu3e & qualia cius iacramenta,
I p 3.col.i972.e
if:3diciturau(5torfidej,quiaDeus illam infundendo, quia
homo,il!am pnrdicando,quia confummator illius, pcr mi*-
racula confii mando,p.6.col.942 .f
ifusnonvocatusafccnditcumMoieinmontem vt accipiat
lcgem,p.i.col.72g.f
ifus talem modum tenuit in prardicandojqualem tenuit Ioa.
Bap.c!uplicidccaufa,p.j.col.87.C
■•'Uslicct anteincarcerationcm Ioannisprfcdicauerir^nonta
mcn ita publice,ficut poft piedicauicibi.
-fusfcmpcrrcsmiiabilesvultfacetecfclocuftisvinrcrevuk
gigaires,& dchisqnxmtetrisfuntccelcftcsfufcrare ne-
quitjas.p.i.col. 287.1
*fus Nazarcnus probaturcflevcrusMeflias & quod fucrit
homo & Dcus,p.6.col. 1 7 ij.a.b.c.Vide ctiam in Chrifius»
ex.
iefus eft filius Dei naturalis,citifdcm nature cum eo r.on ideV
titatefpecifica,fed numerali,diftm6tus tamen in pcrfona,
p.6.co!.r4i3.c
iefus non in aureo calice,id eft.in compof tio ne fcrmonum &
eloquenrias decore fua tradiditdogmata, ;cd in vafis fVctili
bus,&c.p.4.col.9o3.C
iefits legic lcgem & in auribus populi recirat cum legis arcana
reueIat,&pcrgratiamDomini liteic velamen amouetpr,
p.2.coI.64.e.f
iefus Nazarenus probat fe effe Deumdupliciter,p.5-.c.i6o.c
iefusNazarenus,vtinquit Rab.MoyfesinlibroIudicu ordi
nai ioru,vifus eft efle Meffias,& interfcvftus cft pcr domum
iudicii:& fuitipfecaufa & jpmeruit vt deftrucrctur Ifrael
in gIadio,p.6.co!.t69 J.a.b.c
icfusquidiciturChriftus . An conucnienter fibi irfipofitum
t hocnomenj&andcnouO)p.5.c.7ii.b.item,p.4.col.93.c
iefusfignificaturperSamuelem,p.a.col.405.c
iefusfignificaturperAchimclcchrationedupIici,pi2.colum.
iefusfignificatur per Angelum qui apparuit in fpccie viri per
fecti,p.2.col.4o.f
lefusiucurtdumeftnomen, fed non nifi guftanti,amarum ve
roficculum,p.3.c8i i.b.interl.
iefus Vide etiam in Chriftus.
iefusfiliusNauenominaturvir decorus, obinfignevirtutis
&principatus,&quxeiusmarer,p.2.col.i047.a.b
lefus filii Sirach fcripfit librum Ecclefiafticum, & quando 5 p.
3.col.i88y.e
iefusfiIiusSirach,"&eiusnepoiliefus filius lofcdech librum
EccIefiafticumfcripferunt,p.3.coI.i977.c
iefusfiliusSirach)necabHebra?is,neca Graicis, necaLatini
rcponiturinterprophttas,p.3.c.2i43.c
iefum Chriftum c]uibus modis nouimus,p.i.c J4t.b.Nomen
Dei datum cum negant ludei.
iefum fequebatur multitudo magna,fed alia & alia intentio-
ne&fincp.j.col.ttitf.f
lefum quidam pierate moti,ficut arreptitium,vel furiofum te
nere & ligare volucrunt,& quare hoc,alii diccbant eum d^
mone habercpriuatum,aliisda;monibusTupcriorem, p.5.
col.ji^.f
iefum non habuiffe animam dicun t Apollinarift^ vndc illius
acceperuncoccafionem,p.i.col.n39.d
iefum Nazarenum,vtrum ludxi cognouerunteffe Chriftuft
bipromiffum.Arguiturpro&contra,cum refponfione ad
qonem&argumenta,par.5.col.355.e.f.Irem,p.6.col.2to.f
iefum filium Dei qui in occulto Iud^us eft,id eft,Chriftianus
fcquitur,non Iefum Naue,qucm Iude. us carnalis fcquitur»
Et ad huc pugnat Iefus Dominus nofter concra quem & quo
modo,p. 2.col.77.b.c
icfutn Nazarenum dicunt Iuda?i miracula feciffe virtute no-
ministetr2grammatum.Videquomodo& per quid ficui:
&ipfiperriditradunr,p.6.c.i7ii.a.b
in iefum Chrifcum credentes,fignum nominiseius in frfmte
& profefIioncproferunt,p.i. c.8 17.3
iefum Chriftum ii nos patre nobis reuelante cofeffi fiiierimus
cffc Dei viui filium,& nobis dicctur.Tu es Pcuus,& fupcr
hanc petram,&cp.5.col.28o.f
icfum Nazarenum quem nosconfitemur effcChriftum m le=
ge & prophetis promiff um Iuda?i negam efic Chriftom, &
arguunt fic,&cp.4.c.37.c
iefu Nazareni nomen Euagclifta diabolum primodixiiTe in»
ducit,&huiiisratio,p.5.col.753.b
iefu amicitias qui expeut,multorum fibi inimJcitias paticntet
fciat rolerandus>p.2.coI.72.f
iefuinterraZabulum&Ncptalim(vbifitacfcCapharnaum)
primopra?dicauit4i.5.c.87.c
iefiiexalfatio inconfpedtu popu!i a baptifmo cxcrdii.m fu»
mit,&adhochgura,p.2.co3,2 5.a
i.fiChiiftipraedicatiodefcribiturquantun adtria, /ciHccC
quancum ad tem^'js5locum,& modum,p.y»col-87.c
Glottx Ordin.& Nicolai dcLyra.
^tthroraccrc{ostypii>ngcreb«evrerariimgcriu}p.i.c.65o.c
lcriofuirvocatuspliirib. no£t>;nibii^!til:cc:;Kaguel&Icrio
Cincus&Ohab:&horumiatio,p.i.col.390.c»&co.ia28.
f.&C0l.l2 29.C , „
ietro an vcnerit ad Moyfem poft lcgero datam yel ante,hal»e
tur ©pinioncs,& an fueritconucrfufaoceiegc,p.i.54^c
ietro vtrum inrer viros vnum Dcum colcnres rchgiofcque la
picntes habcndus f1t,ficut Iob mcrito qucruur , mio credi-
biliushabctur.p.i.ibid.
iez&cl an & quo dcpinxit oculos fuos ftibio . p.2.col.u34.cr
iczabddcquainApocalypfidicimrn6fuitil)aq3.Kcg.2i.
idololatra dicitur,quia 4oo.annis & amphus antefiur pedi
Ims couorum coculcata 4 Rcg.^.fed fuit alia falia Prophe-
ignis gchcnnae humano ftudio non fucceditur,fed creatus
al)coaboiiginemundi,p.^.col.2i9.b.t
ignispurgatoriiidetncftcumigr.c infemi.Sicutenim in c
de lgne aurum rutilatA palca fumat,fic idcm ignis pun
clcctos,& aanat rcpi obos . Scd reprobis cft ad fcmpcr, i
c.tisranrumadtempus,p.6.col.2 2o.f.ircm,p.4.col.53i.c
igniscoflagrationispr?ccdataduentum Chrifti ad iudicit
purgansccelum aerium & terram,p.4.col.42 9.c
ignis extremi iudicij rantum afcendet fuper tcrram,quantu
aquadiluuii,p.4.col.i865.b.c
ignis accendctur cliuinituS dicit Ra. Sal.tcporefuturo,qu,
vocattempus Mcfsia? comburensalios populos & non 1
dc*iuda?os,p.4.col.?73.c
. ii.s (.'qiinruiri lucm^»^ , —„-7 „. . . , • • . c -■ .-. . .
tilfa.vclforrcaliquisherericusqui proptcr molliciem car- ignisqutdeccdodelcer.dirad alrarc rabernaculi, eratuti
nalis vicij mulicreftdidus,p.6.col.i48o.f.Itcm,par.i.col. cit Ra.Sa.continuusabiquccxtinctione,&hocdiuinon
i?67.b.c raculo,p.i.c.u85.c
icfrubc! comcdcrunt cancs & volucrcs cccli vt oftchderetur ignis confumcns oblationem Abcl fugit fignum diuinc &cc
quodfpiricalisncquitiaefiatpraEdadiuitisfcpulturK, p-2. prarionis,ibi.
gj ignisdecoclo!upera'tarcdcfccnditfub MoyfeDauid Sai
iezrael mctropolis eft in regnodcccm tributi , p.^.c.i^oo.d.e
monc& Elia.Sub Manuhe autcm Angelu» dc fiammae
^jgnis dc petra,id ett,de Chrifto cxijc, quia caro Chriftidiui-
noSpiritureplcta,omniapeccataexiiu*it,p.2.c.i93.b.Inter.
ignis natura fiuc proprictates quatuor habet, qa vrit, purgat ,
calcfacir.vclaccenditj&ilIuminat^p.^.col.fjSB.e
ignis duofacit vrir,fcilicet,&lucec,p,3.col.i485.c
xit,p.2.col.i loi.c.inrerl.
ignisexconfummarionefacrificiierataDeo folo,p.i.c.$S •
ignis facrificia confumens quo temporc f uic c6icruatus& ,
tus,p.i.col.984.f.& C0I.986.F
ignis in facramcncis in cacechizado & exorcizando prius .
hiberur,& poft veniturad aquam bapcifmi, & quareiic ,
5.C0I.895.D
ignisan & quomodo non aduflit pucros in foroace exift •
tes,opinionesfunr.Aiguiturincontrarium:&rariones l
uuntur,p-4.col.i534.f
ignis oblicus cftfua? virrutis,p.3.ci962.f.itcm,p.i.col.5$' .
item,p.4.col. 1 5^34.^15 3 5.C
jgois dupliccm vim habct,vrendi,fcilicet,ct lucendi, p. i.colu.
785. b.c. & c.8o3.a.&c.877.b.c
ignis achis primus & actus fccundus quis fit, P.4.C0I.1 534«f
ignisin facritkiiaNadab& Abiu filiis Aaron quid fignifica
rit,p.i.col.990.c
ignisquomododeuorauitholocauftae,p.i,col.998.d
ignisdamnatorumqualis,p.4.col.538.d
ignis natura cft,vt in fuperna moueatur,& in ipfum conuerta ignis fulphurcus haber ardorem & fcetorem ad fignificad 1
turquodcrematur,p.i.col.i3oi.b viciumSodomori-m,p.3.col,366.d.e.f
ignishumanicorporis vtaiuntiniecorcpra?cipuehabitar,in ignisqui defccndit&confuinpfu oues& pueros fanctiL ,
dead cerebrumfubuolat,deindeadaliosca*cerofquefcn- rationedamonefactusfuir,p.3.coI.25.c
fus,&ficpcrmembradifiunduur,p.4.col.962.d ignisinuoluesvifusabEzcchicIcdcfgnauicincendinmc -
ignisquandomodicumtangitftipu!am,quafilambendo fta-
tim exuric,p.4.col.74.c
ignis fi per aliquem accenfus fuerit,& damnum intulerir,quo
modo pcena fuper illo & fententia fercnda fir, p.i .c.7oo.f
ignisrriplex,fcilicetcharitatis,irae,inuidi?,&gehcnnae . Duo
primi Chriftiaducntum pr£cedenr,certiusfequetur.,&c.p.
3.col.n88.d.e
igniseftchancatis,eftetiamcupiditatis.p.5.c.63j.c
ignc chariraris exuricur foennmd. gnum, ftipuia, & plumbum
iniquitacis.,p.4.col.990.e.f
ignis inopia,malaLazariquxhabuitpurgauit,p.5.c.92 3.a.b
tacis& templi futurum,p.4.coI.io86.d.e
ignemtribulationis nobisadmonct Dcus vt innobis viufi
rubiginem purgcr,p.4.col. 1 2 64-e
ignem cur mundo eft introdu&urus Deus,p.4.c.407.a
ignem &aerem elcmcnta.multi philofophorum non cog *
uerunt vfque ad tempus Ariftotelis,p. t.col.+i.a
igncm de coelo venire folitum ad facnficium deuorandnt k
in dedicationctempli fub Salomonc lcgimus : &quai fl
Elias in monie Carmeli conftruxit alrare, p. 1 .cal. 1 1 2.1
ignem de ccelo acrio mitte inferius,& vcntos turbinis cor N
uerc,poteft diaboius. Vide quomcdo & quarcp.^.co.: <
ignis probatio tribulationis,vcl ignis purgatorius ad purum ignes varios habet Dcus quos emittir de thefauris luis,!pa: \<
exuret,quoddeleuiorcredendumeftpeccatis,p.5.coh76
f.Iccrn p. i.col.62 i.b.c
fgnisnomincfrcquenterintelligitur alia paena infacrakri»
pcura,p.4wCoI.iii8.f.n8o f.177 5.C
ignis duplcx eft.tgnis enim in hoc fa?culo eft,& in futuro: iftc
ig:iteilIuminat,iIleinccndit,&c.p.!.coI.877.b
igniscumlitdenaturafiialucidus,quomodocrit in tenebris
obfcumsio-^.col. 1 60. d
col.io^.a
ignominia in facrafcriptura appellatur fabricatio idoli v< >
tiam fordes,p.i.col.834.f
ignominiofus quis dicitur,p.6.col.2 8.e
ignorantia folet miferiastempcrarc.p.4.cii ij.a.Interl.
ignorantia & infirmiras ftint circunftantiae excufantcr po 1
lum«p.4.col. 1604.1
ignorantia pcccati quot & quib.modis cotingit, P.5.C.11 i
hcfcioairOngenesliilleignisinfuturo feculo qui incendit, ignorantia&caligopcccatipcrnebulamiefTgnacu»,&q
modo ha?c nebula mala aufcicndaeft,p.3.coI.i 580.6
ignOrantia eft nefcire,fcirc nokiifTe eft fuperbia^p^.col.j: c
ignorare vidctur Chriftus quanrum ad innocetiam fuam t
paciatur,p.i.c.2 64.b
illecebris vittorum expcrcisdifliciliuscaremus, quamir*
gniris,p.2.coI.i36o.d
illicicum cftaliquid.non ex natura fua,fed tantumquiap: ^
bitum,p.5.col.r264.f
illicitumaliquidciTedupliciteroftendirurquodtamc pe ■''
titur lcge.Vno modopcr prophecam a fpiritufanclolo &
tem.Alio modopercommunem obferuauonem bonc n
p.i.col.i6oj»b.c
illi
nabeata!iqurv| quod illumincr,p.i.col. 877.0
i"nis ^oftiud ciumcricadafrliftionemdamnatorumfoirnali
tcrralla vcro clc-menta erunt rancum virtualiter , inquanru
pce la gchennje contincbic in fc cmincncius quicquid affli-
ctionis.conrincrur inipfis,p.3.co!.2i73.b
ignis pcenalis cr;°mationemhabet,& no lucem, vt in vrroque
pumantur,qui4^ vtroquepeccaucrunt,p.3.co!.i38.d
jgnis intct :ri qui non iiTccr ad confolationcm , aliquando lu-
ccr ad pcr.am.ibi.f.Iccm,p.i.c.877.b
igiies duos futurosIegimus.Vnum aeremum quo aeternalirer
pu iicnturrcprobiquifcq*ueturiudicium.Alterumquipra:
u-det,quo cxurctur racics mundi,4Sic.p.6.col.3 20. f
Index ' ,}rj!0
,Jicitax7iHremembttcommififlrc>CQnirtdacfteiq[ quibufda ;<tauptur,p.3*e.i9^9.c,lt€ffl,p.i.c.68a-.c,f ... ?
;tiaml.'citis vtftudeatabftinefe,p<2.columnii.o<53.,c. &c. . ima^inesficiiau,quomodoquarc,vbi fimplicitcr prohibftu
.. yo64-d ■ ■'■ _ UA ■ , .•: •. ■ "x fuit inlegcp.i.ibid.
jflficmes anima? infinita: furtt,qu#aliquai>dp.y4x ocafefinuc . -ima-gines fieb^nt anuquitus valentip.perfonis poft mortem,
%c.p-zx.696'c • ' • •'-- ■ ^ Vtimaginibusfuis vcncjrar,cnrur,&proptcrilIam gloriara
' jlifof quis dicitur.Et friplicitex defaibkur,p.3.c.i6t7.c w , habendam mt4ticxpo%^feie,rnorci prorejpublica, p. 3,
fjfemfcurfptfeiataesaDeeJum *'
^,npr*fe4Kiinter.psccatcuesEaquain/ten.ebris,p.3.c.^oi.c imaginumcultusprobaturquodDeushominemadimagine
'jnminatiopropheticaqiiKaDeo^incipaliterpftjqUando- ■ ^hmc&m^i.cq.^.c ... ; f„ \7
}ue tangit raentes prophetaru medianub,Ange}is,p..Kc?Oi imaginum afise funt ciufdem fubftantix aliae nonpifturajp.'!*
* .-ttAjdj.C .r.-.v. ; . . ,-t A ,CtI48.J, C :
illminatiolucisadcoritcmplan^umfpeciemfupern^yenta: Irtibellesduplicimododicuritur.C^idarnjqurriunquampof-
' isvenitpoftbona.opera,p.j.c.i9-a.Int€rl., . iu^ftefi bellatoreSjVtfene^^mm^&c.Quidaimbellesvt
fllminatus iterurrt diuirio munere > ,quia pw£iia fragilitate pueri qui fperant fieri bellatores,pum occurrerint,f.in viru
'cldiaboliprQcurationeprJuatusfueratluminegrad£,4e- : .perfe&urjrt,&c..p.i.c.i457.c
jct de c£tero iri pe, rtitentia & fanctitate viucrejp.; .cplum* ■ imber ferotin us m iuda?a vfq,hodie iam matUris mefljb. veni
1543.0 - " <•■ . . • ■ ■ recQnfueuit,&c.p.3.c.t67^.f ;, ,,, ',.../
v llabam vbicunquein fineHebraici fermoriislegimus riu •imbr^vocaritur cgleftiab.enefida,p.4.c.6<5.e '
neripluralis.eftmafculinigeneris,^c.p,4X.,i7n.a imbuediomnesquifuntaltioribidifcipiinismoleftutri habcc
i[Ugoomnis(imilitudocft,fcdnonconuertitui-,p.,L..cpJumna rudimentoruip.labyOfes,cum difciplinaugnorantvtilitatc,
1485. c -./.;.•., -. - p.LQ.t$9i.bx.ji yi;H
irigo & vmbradifferun^quia.vmbrS eftiimiikudo rci Iogirt Jmitatkjrie videntur plerjq;(q. fpontc &propfio lrttelle&u ni
qua,imagaeft propinqua,& exprefla rei ftmilmulo . Ec fic ?.. , hil agunr)pofiti inter fratr^Sjcaagere^qux illi agunt qui jp
racrificiaveteriskgishabueruntraiton.emvmbr^rffpectu prio iritelle&u mouentur.p.i.cijSji.b t
bonorumgloriejfacwficiurflautem OOUf lcgis habecratio- : imitatorcs-Chrjfti cu Ghrjifc^oraritur exrra caftra, quiade
nemimaginis,&cp.6.c.903.c . -, 1 iicijstabemaculinon . fej^ii}nt',p,2.ci696.f
1 agosqualitas &iinuiitudodjfTemntJp.6.c.38?i> immcnfitasdiuinefapiemi^
iiago alicuius poteft dici dupJiriter.Vno modo naturatiter 11 partib.mundi principalib.Securtdsain animalib»diftufe, p.
rutinhunianisfiliusiiiciturdraago.paErjs.AUomo-JOiarti-- j.c^^a.b.&^eS. ...,..},, ;V,
icialiterficutim3goHercuIisi&inlapide,part.6,c.olumna . .immoUrefaQrificJum.&Ptfe^ Veltern*
6n.c ?>■•• plumfuitprohibiwm^dvut^r^U^
B^oexalicuiushoiiirinislineamentisexprimitur,p.i.colu. 1033.C ,k-\. *..-. -,=, ... \-. '-,-.'
■•■ 1486.C ■- -- ... Wnwfe-ft>tefe>Ci| SfPffl jr^u^^ij^lffi^^tu4^Q^t>.
IragoCjDfarisinteplodelolato.velftafiAaAdriarii eq^feftris rare,p.t.ci556.d.Videin Gcntilitatiscrror.
• 'qu? inipfofandtorumloceiongptemporc ft,ettr).dicitur , imaaolatio jn e*celiis4ai}iuc.r,it ^n^elil^W^arte prij^a,
abominatiodefolutionis,p.5.c.595;.a.& 6x.8.d Ibidem.
iragoregis alicer eft in.i
61 2. f
irago fegis & fiomcn j
v757-c IV>*! ., . g,4 V/ vC.5.8-y,C;
•.iwgotriplcx,f.crcationis,tecreatiottis,& iimilitiy4inis,5urt.. immolatioagni quadiefuitj&icuiusi^uf^erat^veldifpo^
quovelpennesquidiftafimilitudo,p.3.cii4i.b . ..,.., nhidem* n v,:i:i .,-,•, . ir,51ftu,,3,if,fc((i ,
.«agocreationis,tatiagratia>fimilimdinistotatrinitas,p(f^. immolatio-agniPafchaIis'&dliafacfificia duabusconfidera
^3'b ;j tidnib.fiintattendx?nda.vnaeftdepr«fe.nti,jSueliteraIis;, f.
•.i.agoDeiconfiftitinaiaqua:uraadptOprietateisnaturalcs- - itatuspayuliexeuti^e AegfptQ.Se.cunilacftfigiiracio.&c.
faliceriraemotiamjintelligeatiamj&voluntatem.p.itCQlu. P.1.C.583.C ) ,-,.a, ,, .0
3?b.c i*« winrowlatio,RafciiaUsdupieXtuitjVtdixcrunt,aliquivnaagn!\
wgo & fimilitudo Dci no eft obrpOris. forma,.fcd mjefis,ad ,: aHa n?di>Et ynde harc opinjo,prQc;efl|it,$ed hoc improba-
/imiHtudinemverfimaginisGhrifti^juieftiaiago JDeiiri >tux>$*uc>yfi$tGuu,u-M<\,nti irlii ,«;,, .,
uifibilisip.4.c.io72.d .,,,,,,,.,. tmrm)latioiRafcha1isdeagrw:a^l>ebat,riefj,nonautcm dehas
- i^oDcigrandisemcitur,fiuemagnijfiutiu',iln.qui^.^cpefi., .idc^ibidem.c^oa.cf .:.>,! i.)(j|tAi
qutmmodum,p.5.c.69i,c 1 .iiiimolatioaigm&icms/quMnohisfiguratiatjp.t.c.^o^.c
-;mis fue imprcflionem ficut cxigit C^Cu/ic&c peUjsani- immolatio fub paina mortis q'uae fuerit,p.l.c.793.f
nialuminevultusfuifigr>a£amipw5.c)95^.ajb..i : , 1 , fn-immorfialjtdscami&aliaefticju^ttvinAdamaccepimus , alia
■uagmemDci in anima ponflt Hcbr^i pei aiftgnjatioriesirna» quam iri refurrefti®rte per Chriftum fpefamusjp.i.c^ 1 .a.
! 6uiismultumacddentaleSi&ipra?cipueinquinqu£!|^cp.i.i.....tAid4i.f.&c64..f.&^ , ,, ,
o.^.l),c ,.,,, , ,,,t ...„,,„; imorcalitasin Adamnoneratpetjqualitatescorpofis intrin*
^agipepidiabohfu&opifti»&oonum,dcpofitum.ab.negA(ti,»,, ».firca,fed eratfla^ispericemotionem.eo.rum qua: potcrant
imaginc Dci abiecta,fi fueris crudelis impiusjviolen,tus,& eum corriJpere & per c)iie fiebat.illaremocio, p.l.c. 64.f
I fimi]ia>p.i.t,947.c : ; •"■•<(, „,,,{,ni bin4mundiciadupleKcft,l*fpjt^uaJis&a»rpora.liJ,r^
nagincsC.jefarisperPjktum&Caiuinl^rufalam.pctfratat);.. yqg.b ,. ,-j. ;,./..;. ,^
precib.Iud^oiumfuntalibirepoaatajpigcaueadu^imfn- immundiciacorporalispQte^c^cirtiJM-utiSj&.hpcduplicitcrj
* lioncm popiilijp.^^.e < , .• j ttv p.iic.i,ooo.d,&c,i54o.f .^ .:.-.,, ,tt>
.iiagincsantjquiscrucm^i qufcdicunturfa&ajaHicodemo ^immun^iciaquascfta^intjrinfecpjeujjtJuadrupIeJCjp.t. colu.
ai:r;ai(inipliccsChriftianireuerenter,p.3.ci945.G.i ion.a -;
nagnicsidolorum &eciamalias quomodo Iud^i dcdignati H.unmun^icia.prqiquatmQrsinfligebatUf Cracdupl0K,p.|.colu.
*l funt habctcin tcmplo>,&c*p.4i€«4'3»0.ti' , ... .-,.» 695.C ,<
uagincsmafculinasquasappcliatEiechiel,par.4^ookirarti,;t|mmundi6iamulicri5raenftruat» &irt
* . . 1 , animata,&hacdecaufapuniebacuf,'fedquap£iu expri»
tisgincsquandoquarc,pcrqucm"uplicicaufajfiuetiit*,,,in}tur>pawci038.f „.{
t i
GloflseOrain.&NicolaidcLyra.
Jmmundiciatriplexinfcgcfnngitnrdecaftris totlenda ,fcili-
cetIeprormTi,fcminifluoiu,&fupcr mortuos pollutorum,
p. i.col.ujo.f
Jmmfiridichquomododicirureflcinauibus &in animalib.
& quid f!gnificct,p.i .col.i 543.C
imiiTundidacOrporalispotefteiTe in snimalibusdifc&e, vt
qiiia immundo cibo v tuntur3vel quia in loco immundo ha
buaut.Ibl.
Inmn;ndiciaqi!<irinIcgecontrahcbatur,cxconta#u5anpec-
umi vc!proptctpcccati!mfuit.p.!.col.i596.f
Immundiciadupliciteicontrahitur,vcleximmundiciai-eita
Cr^.velcxindignitatetangcntiSjp.icoI.ijoi.c
I(nn)U3(iiciaapndHcbra:oscibiscdcndisdupIcxafllgnatur,
rnrrinfcca&extrinfccn,p,i.col.$;64.f
•!i!ir.nfucrunt,nifiqucxdamirrcgularitates,quib.
me rc uritbatuf incptus ad intradum atrium,vbi erat lo-
:, lacnficijjdoneccflct purgatusvp.i.coi.ioo2.d
immund-ci^fpirituatistresfpeciesaflignatur , fiuedeclaran-
immundicia? carnalis fubieAi plefique,reatum agnOfcunt,ad
fc redcunt,& curri fecorrcxeririt>debono caftitatiselcuan
tur,& quos immundicia opcfistenebat in corp-r-,immu-
drcfa elationis tcnet in mente: Eldcfignantur per lepram
!:..:!em,n.i.col.io2,7.c
IrrimMrduseflinanimaquiddiabolicaillufione pcr idolorU
culturam,peccatorumcnormitatempoIluitur,p.i.ci2 2i.a
lmmuftdus cft originaliter qui femcn naturale & fanum eftu-
derir,p.i.c io^S.d.e
Immudus aliquis, ii fcienter de carnibus hoftie pacificoi u Co
mcderet,qua prena venicbat ple&endus , mortuis, fcilicet
pcena velalia,p.i.col.970.a.&c.io64.f
Immunda non liint animalia,fed quae llgnificando exprimut
mofes,fcilicet hominum, & actus& voluntates, pa.i.coI>
J54°-f . r,
irhmundum reptilerangensfignificatcumqui venenumaipi
dum gerit in labiis,p. i.c.ioc?8.d
imrmmdum nihil natara,p.i.col.ioo7.c.& cioo8.d
Immund*vira:primordia,innocentie. fimplicitate conuerte-
re eft primogcnitum afini oue mutarcp.i.c.tfoj.c
Immundosiignificantporcij&c.Etnifiquisporci morc vixe
ricincumdiaboluspoteftatcmnonaccipicp.j.c. 531. a.b
impatientiainadueriitateeitfignumreprobationisjpa.j.col*
i5o.e
Impatientia pene fcmpef amica efl poteftati.p.^.c.iSp.c
Jmpatient'ahumanaquamhabcmus in difceptationibus ele
ganterdefcribitur,p.4.col.i9jt5.e.f
Impauetitia impellente,totusfp.iritus foras prorumpir,qucm
nL'llaintusdifciplinanipienticconcludit,p.3.co.i7a7.b
Lnp atichtie Vicium fi labaris pro duritia fratns conrradice
ii', ws vittutis damnum paticris,&c& cum illi fpem poeni
. ntit;faIutifq.(quaforiitahabueraf)duriusincrcpandora
.raiioneprofratrequemfcandaliraftiiudicireddes
.16%$*
»m n| -leuesmotiisftatimfuntexcutiendiper virtutem
.fUi/ IU:',S) .^COl.820.f
5 n tfmmtt modus eft non expe&are finc verbi quod
»iuicitur,p.3.col;64if
impatiensrcpich ■niibiliseftjfedmultopcior & odiofiof ver
latus.&quarc,p.3.col.i662.*t
Impatitnte» funt,aliquicxfolaignorantiaboni,paticntie,a-
liqui non ex ignorantia boni patienri^,fcd cx animi debili
tntcaliqui ex duiturnitateaducrfitatis,p.4.c.68.f
Inipcdimcn{umtriplcxvitaeat5tiuc,f.paflionisimpulfus, vir-
rutis humanfc. defe«5tus,& corporis aggrauantis pondus,pa>
3.col.i^47.b
Impcdimeritum duplcx amoris fponfi & fponfa? , p^.colum.
1837.C
Impcdimeritum triplexfuit Iudds edificantibus murum ,Hie
rufalcnv.& vbiiftatanguntur,p.2.col.i358.e
lmpcdimenta cxerccnde. virtutis funt tria,lciIketloquacitas,
sccdia,& immodcratacupiditasterfenorum.p^.coU ,.
ImpeaimcntatriacontraobfcruationcmDei mandatorD
p.j.c 1 794.^ col.i 79j.a.b.c
impcdimcnta diuine dile&ionis contingcntia refpe&u ai »,
fafij funttn'a,p.i.c.i505.c
Impcdiunrur homines multis vicijs,ne vcrom fit quod lc j[
tur.Iraticnim loquutur,autmetu,autcupiditatc,auti jj
tiegratia,p.i.col.i345.c
Imperator Romanus vel cius Imperium fupcr gcntcs hal 1«
Dominum.fignifispturperpatrem vxorisSamfonis^ j,
C0I.249.C
imperatori fummo didrachmam reddere debet quilibc Ei
queiitilla,& quando rcdditur,p.5.c.2 96.f
imperatorcmRomanorum Rab.Sal. vocat nequam& jj.
mum,p.4.col.2i6i«c
impcratorc crcatoantiquitusftam qu^rcbatur ab eo : jo
marmore vellct fepukhrumhabere,p.3.c.32o.f
imperatores & regcs habcnt duos Angclos cuftodes, p.< )]
imperatoresRomaniabftuleruraludeisregiam dignit B
ne haberent rebcllandi occafionem,p. 5.C0I. 1 298. f
impei atorcs aliqui fuerunt iudcis mafueti,& aliqui fe c
p.4«col.2 2i5.c
imperiaiis poteftasaDeodatafignificatuf pcrannulu; p»
2.C0I.1629.C
imperia diuina per inertiam fuam qui contcmnit,hic ( it
Dominum animoferuct, & ipfum Dominum quafi ji
tabilia Onera impoiuerit,mente reprehendit infana, I
i685.a.b
imperitiaeftvelIedoccremeliorcm,p.^.col.8S.c.f
imperitia? vicium eft,re<5iumnonreCtefapere, p.3.1
iinpetigo fine dolore corpus occupat,& membrorum (I
foedat,p.i.col.io9y.a.D
impietas & iniquitas quonibdo diiferunt , fimilirer im 1
iniquus,p.6.col.2 3.b
impierasduplexfcilicetieuis &grauius,& quomodo ;flj
da fic,p.i.col.i6i3.b.c
ex impierate & auaritia furgunt omnia mala, p^.col.^B
impietatiscaufacftDeiobliuio,p.4.col.ii4i.b
impius&iniquusdiiFerunc,p.3.coL259.a.& colum.8 .c.i
col.i696.d
impiusin Deum,pcccator infe>ftilens in proximum,pfi|
433-c
impius nefcit mala qua: fecit nifi cu puniri ceperit.Ibi.| i|
impius in iniquitatc durat,vt nec in ipfis mctuat feriri I
mat dummodo quo pcruerfc cogitat cxplct.Ibi.
impij fiue iniqui due lunt.Vnus qui nihil audit d fpecu I
& in fua impietare moritur.Alter cui fpeculator anr 0
& ille contemncns vicio fuo moritur,p.4.c 1 1 o^.b
impi j cum peccata peecacis cumulant Deus lllis poftreJI
ilhsreiipifcenriamrecludit,p.2.c.334.c
impijquantoaccufarioeorumrarior& difficilior, tan pec
cadi libertas videtur.effc maior,p.5.ci79 2.F
impi) tcmporalia bona quae habent dicuntur non cffe 11
nu lua. Aliter dc bonis fpiritualib. virtuoioru , p. 3.1 14
impior lucern?,que fint,& quomodo extinguant, j
impios iicut duos legimusjfic duo iufii funt . Ibid.p.
2i6.b
impiis inundatio fupeiUenit,cum dolorum fluctus cx iq0*
aducfiitate patiuntur,p.3.c.224.e
implicamenta multa mundi quos occupant.habitatioi ^
ieftispatii^nonrequirunt,fedfidesqua tcncnt fpi n
nus incrcpat ipfos nc ocio torpcfcaiu.nc cxcmplo/ *'*
borc fuo & longanimitate alios rerrahanr,p.i.ccl.j«i •»•&
col.i477.b
pro impcenitentibus orationes a Dco non exaudiunt «P*
C0I.414.C
imponereaequluocumeftinfigniiicatione & conftru onC>
p.i.col.2,o6kbkC
impcf ilc
jrny
lil>oflnVr .-iiup^nfer.Pri^omot^JinipJicif^^-atha
Irr.Scruruioir.^cio^quixniOttpicadii^ ^wjTtuilii, j/.o.co'
"patis5p.6.coLt38o.c •. '-'
i^rec^tione^Pcophetarumnon^
Ifed fpiritti pr*uidearittriii p^coja-xa a. ^pjl
iipKeationestoikcU^ioniim^atjfoc^iJiiuim ea>fU$ftM9l i
noraJnes dcfidcrawin piteiibuUiDavf^tcdki%#|^£ iu* t«^i
fiprecation c*:maied*&io:iinm fiiiri/ fccu qdum .ea #*« h WP»
hisabhorrencinpr.sfentivita.Ibid. .<*■'-.
jgjrctoitcftrrtCnwara^
,quain pta^ardtrwcbmiainatiajiisvp n *cola&0At u
iiprobis datur poteitas nocendi,& quare.p.6.col.i63fca,: - ?
itproperatefiiftGomiJftiai^jv c • -; •
i,Prudentia dicitur quafi improuidentia.jugf el jA^.d-e
j,prudentiam. eon&eciidaeftivc dep.rejj.enh.pnu?,um 9$Wb <
qaa faIfaexcufcnr4a£i0decbiiuiaiAlia,^iTuiit , temp.ou
naeeifitatUya impiuatrtrityie .quaiidoiv.iwtaucca.ani> p.#.
co!.t53i.a ' '
I.[puJusquomododicaturvqu3.fiKJuii4ufl^Jggcm4pfI:ir»1ice-
«irjpii.colsio^Sid^ . ul at infcjs mtllttn •> .
i pudentia excrema dcliciaritcs bonjs4rg**^vyipiicosel-
fcft qiio earii nrettosff inopia W3CWto*^^ ifrftfrCifesjM
ipudentiei:ei{ii*Jei,i««^^
trontccontercrc>&c.p.4.colab^8.e & /v ;
iipBgnatwiaieot^atgoiwAflifuipficiwp- x IgWWi
fanAum grjiuius cft pcccatum,quam bw^ ncotra
tnarui3mqu0 cra.it ii:i:cc:So-^Mm x p- ' •'• }*&! M
tprincipiocreaaic DcUscoftlu & tcrram PtypBP'
, :mittitur fummanc & coropididiofc itiW feW* "Jtt&WF1»
^v&fiqui&.dicat.Talis.aiiijixaiiifeoa^tA -WBi&cftfi
... p.i.col.37.c »*i ; !■
«iprincipio crcauit.-DeufrCcetum & teuar.i WK "e3#ftt
.aiturad excludendum trc* ci roivs,p. 1 ;Ci>li3 y^::.: i .&
i principio creauit D.cus coelum & taiia >Rip»tf^tVe
Uariuedicaturad prinapacnrfo&cijvdiuc t&ta jfti^£tf£$jw;
'TiiVeIadcreauit,vclDcus,vd*icjaeiii»oC' Hw9B»aii
toadhocquod dicicunin prsr n ts adat^»«i':p?9^MVm
primoeu» creatiamis ftu ptcdv&&tkhiMm^&&wmPl::>i
capiculo contincrjuf,pt.i: .t»^8a4 e : .
•ammataciac»dammodo\id^*ttr:l(tfe ^tulu§ent iuic.pcre
cammifci;aticncmip.4.cdkp3o,c >
jMiinataltres no all fofccprkui riftfei fltttfuIM » P»< -fi-AHf.r^
unimatatcsquomododiciturfanfta, p.3*c.toyj..c.
dtcm,p. 1 .&;?.bia&C4Ei$£'4*ft ajoijtc . nlm
nanis eft omnis aaus& fcrmo, in quo no efbu^in&c.uSrau-
quidpro DrforvnciBeiinJli^^R.ist^^^f .
.latwr & occiiumeft petietoiumuWiac Kiubboniinjs quod ui
citurvclagitur^p.i.coi.i^oj.a . o
naaitas & vanuasmuita io hoc>umd,6:,<]uaur Dci tfuies iu-
_rat Sc viiicijutbi. . usau33»^i ■•
ncaatatores fepe fri corporibus ftum.ini6^uriarcs,.vcl fcruo-
i fcfe$i»laiiahujtff»o*lJ,voce iola-rfioiudre ^MfB^m
conturdnterdum criaraaninu» ftupteeui^UfiUuWii.ienius
I B3flft9CCC,p.2^CoUi(MU:
tncarnatioChriftifacu cftjnorijw.bumanomcnt/MK-c cx nc
» tetB&acc,Te4grati:^2 Dei dikaioncaxiriasa-p.s.c. i?t9Mt
piMiirii lilifl i qua.o non lihcohomiaiseaium tait* «vuitj
. p^icolt^S^.ai • ' "i ..
incaruatiavcrbidiumidtuit.pcrdefcfnium filiiinvterum]U;f
I gimsunon inxclligarki per moturri locabm,feci per niQi^mi
' crtcciu in vir^iac,qui.t^idaneftec>usc(':.comunci.!0 d5_ui-
atSax aattirc&humana- m vna pcrfona.Ha-c -autcnrcoftiun
ciiopotcit< -o.\fideraridupliciier,fcilicet ctfcctiuc ^tcrmi
natiue&c.&dL-ho'cuxcmpluru,p^.e;.A7ji4<l J v
incarnatio diuinr-pcrfona: prbbatui^ex (criptuvw «rcep^ftj
Iuda?is,p.6.coI.i^B8.f . , . . .
Mncarnatio Chrifti,in qua omnesihc^itfiiApa^yiU»^^"*
ltvcai..
^Vcrxo^adatioaisiolwtci^por^K ci§r7^"
i'UC-£ltn,uioi}iS iuc & pr.fkiouus excpjvii. ( hrifti .:.-,-: a_a Ip
.^.«ccuitm.iiraniK^.. ■ .uii.ar.Kca.rrus triy
ter flagcdlatriumphanus.ollcn iii,p.2.c.io8j.b,c
ia^vna^onis faoramenw pej ocs nSv;K!i.pl:ig^di!aranturftj
&*Euangcliurri pra?dicatut,p^.,col,72 >Inccrl.
iQcmationiSirayAef. rum pcr fcalam lacob dcclaratur, par. t^
324.C.325'. t.
iajj^jftgtwhmjw
carncm agni jequa coqr.it,&c.p. 1 u ol.jSS.d.c-
iuc3.nv?tiojJLsdomin|cc hmrulitas pcr gra -um finap.is \%$%i*~t
gttur,p.5- .C.244X& pcr corrigiasn calc1amentoruni3c.4-6;
ii^arnationis poftibiluas fuuPeiex quibufdam poiitis pcr IU|
; d*o«oftenditur,p.2.c.i4.c h> ,. . ,, . r.
inc^rnationis myftenum poteft crcdi tfup!icitcr,,cxphctte ici.
licct& : implicite,p.5."col.c>-22.f.& quomodo priojes & nos
.-, tenctiuhoccredciy.Ihu!. " -
,. larunrfubicqua;ur;F.3.c,3.i4.d.e .^n^t^
incarnationismyttcrin.u & quidamaha^brjju^rutpropal^
daanriquopop^oJ&cuarc,p,4f.co!.ip^._. .,.
incarnationisdonunic^fccrp^n^n h*P' tracjcm^a praiy.sac
illutis mcntib.fcd his cu) ad hdcm vcpieiKes.cor mun.da
:runt,p.i.c,& ijo^.d ^mppmgmtv&u *
■;iatio:Us myttcrnjm ^ ange.tcqgnouenmt antcjium^
uc
incacratio
a^^njs!lc^^t4xc4.57,9rc.& 23 Tf' e ,
incarnationismyft:nilm^d!>njci!;uscftint1c!u^ fcu vc«
J^^cpnhrxii^uia.quautcytcra: condiUvinsdc Chnfto*.
vtdecpefui aduecus& ae,JJgn.i^etufdcm>&c p, sc 360.1
ifl^rnatiasis.bcnedicte vna caufaium fuic ad~ fuppienduu|
' pafccttonem lcgis jpjum Chriitum incarnatum,,p.a.3.col.
incarnacionisde myftcnohocq-.od rncelhgQre & pcncttare
r^^^rf^^^ftaa^naj Spirh:;s humtlitei; rcfcjuej
mus,vtnon iupcibc quisaHdeat.vcJxcmtemnercvd dcnu
&mm&t%9? futelligtt,fed;igni tradarydcft, .fpiritui iaii
CU),p.rcoi-):w-a.:>.c , >
fncatnationi prcbuciclocum nontoiu.m D^ujd, fed etia.ptrt
jiespropl.ictiin.EccleiiaChriftidiCtis.&:faaisytcit!;
ucniesfufcipeietur^ufuiiTccanteprophctatus^p.?.!©:^,?
©er incarnatioucm Cln ifti3faucntia m corporc humano po
Yitadcecuiidatpopuio^diikcdinedilcitionis bcatoruni o
.. perym, P.2.C0I.864.C .'^;-.„ , *&
iacarnationcm .fuam diuri prp nobis patcj, Chnftus .deropn-
tha^fcmpcrpro iK;bisho'ftiam%t?p,3x.2b.f
o*
inwrnaws DWff iHp> vcct.is drcHt.r^.^.c; 5 :.f. .
^a^nauii h[jus qm d.x.radiiciturjadaSc.a^urp;homincm
inceiKliutri gencrale futu/(Un^;e^t fupcrnaturale.p.r.c. 1 5) .c
inccntiua v^qo,i^jjcutftimu^orUm>ari& quancio Deus p$
i?ia|^^cC).iii,i.«.b u _
W^TOW-f^"? aliqwb^ktin^UitChriituspcr Samue-
icmnguiatus,p. 2x01.411.9 .
.inchoantium bcnc itudia uel opcrationcs .peftitcn perfuafio
ja^uMq^ujl^^m^
basVelarboriimconiccsmaudcrc,p.3.c.282.c ,
4UciRcrf y iam iufticia? multi p^oppouf ajidjsnt^s ycri?a cxhqr
a tatiom5,fcd ficut.oftium in cardine vci ■runtur.p.^Ct 17-17^
4ftciper.c.cu alj.quicl 'magnc v.irwtis.voliinuvs^d atur nobiscxc-
plum ieiuriancfi&orandi.p.2.c. ; 525..! s ._
iiH-ipivircs alicjua ad iola diuina faciihcia ifta proficiat,v't
honorc intiinfiudicisl ara cordis immolciur. r--:.c-] H8^
^p^tcs.vclnoui;,u6^
Gloflae Ordin.& Micolai de Lyra.
riistppttcirfc namadopusdoarinifcuprafdicatio requi-
riturmati.rir3S&firmicas,p.i.c.J547-c-VidciTnccnan«!S.
Incircuncifus labiis non defcctum cloquenti.-e, p. r.c.j j6.t
incircuntifi n5 tcnebanturadlegcm Moyfi,& u erat cukores
vnius veri Dci,quod olim erat commune m orbcm,ot ticut
Iob & nlurcs aln moriebant in ftatu ialuadoru.p,4.c.782.t
f
inclinationcs i crum funt ponderaearum,vnde Auguft. Amo
meus pondus mcum,p.j.col.27i.c
includerc Dei,cft tlaufis noaperirc,&cor rcprobumpergra-
tiamnonemoilire,p.3.ci J4.f
ibcolnmiratis fuc omnem fpcm in manrbus medicorarn haoc
rc planc iumemorum iimile cft,p.4*co.342.e
incommmiotrihuum fuitfubprcccpto,nc commifcerentur
l*orrcshi.'rcditatum,p.2.co!.2i^.c
thcomprchcnilbiliacifequiinteiljgitjVtcunquc vidct& non
inucniens iiiuenir,p.^tol.i42.t ....
inconftans & v»gabundusdefignaturperinquilinu,& noeft
aprusadrccipicnduEvicharitlijefacramcntri3p.i.c.ioio.r
incontiiiensprcfentcpaffionciudicateffc fqrmcahdum>Ied
cxtrapamonemiudicatcontrarium,p.5.co!.i07j.c
inconrincntiamalumefhfednon ideo eonnubiumquoinco
tinentcs copulantur,necprcpter illud malum,culpabilc eft
,hocbonu,icd pphocbonueveniale illudmalu,p.i.c.77.a
incon uptibilia & corruptibilia quomodo rcdibunt vel nume
ro vcl fpecie. Et cliditur error aliquorum philofophorum
dtccntium,g>poft tranfitum magni anni ( qui complctur in
trigintafexmilibusannorum)effcdusintcriorcsr£uerten
turiidcmnnmero.p.3.col.io5.c.& C0I.167.C
incredibiliora multo,hominibus accidifle quam Nabuchodo
nofor,& Gra?ce& Romanx tradunt hiftoriar,&cquiin mi
rumfiaoftendendamDcipotentiara ipfe Nabuchodono
for hxc pertulerir? p.4«col. 1 544«e
increduli feducunt &ieducuntur pcr quafdam obfcruamias
vclatas,vt Demctrius,p.6.col.i 189.C
incrcaulitas de qua Chriftus diitipulos incrcpauit , an fucrit
illorom velaljorum,p.5-c.t56o.f
incredulitatisquarcarguiturZacharias, &nonalij fimiliter
dubitatiueloquentes,p.i.col.i2 37.b.c
increpantes iniuftc frcqucnter cx vcrbis fuis oftcnduntur dc-
ficcrc,p-3.col.68.f
increpare qui recufat vitam carnalium quantum fujficit , Dci
profe&o fc efle negat,p.i.col.83 s/.ab
incrcpanohominumpcctatiu ri dtfignaturperfecurim.Sed
cum alitjuis incaute peccarem arguit,ferrum fccuris de ma
nubrio fugir,r>.a.col.888.d.e
increpaiio diuina eit tribulatio a Deo immijffa, p.4-c.449.b
increpatio ne riat temporc luchis ,' cauendum eft quia etfi re-
&e quidam dcbent incrtpari,non tamen in affli&ione, ne
quiIeniredeber,do!oremaugeat,p. 3.0.183.3
inci epationis aperra? impctu obuiare.ex mucrone cft percutc
rc. Auerfa autem hafta ferireeft furenrem intraquille ex tj,-
bufdam tangerc,& quafi parcendo fuperare, P.2.C.52 j.d.e
incubus & Succwbus. vide in da?moniorum filii.
incus ad hoc ftatuuur,vt crebris i&ibus feriatur , p.j.c^op.b
incundealia vaiafoimantur,fcdipfatoti(Sibus maliud vas
non rransfcrtur,& illius moraltras.Ibi.
indefinitaiuns «quipollet vniueriali.p.i .c.r6o4.f
index & pollcx hlando ofculo coniunguntur,p.j.c.i6oo d
indigtT.s&mcdicusnociitintervoSjdittu cft Iudcisdemen
dicatepublicc^nodcbebatludcipermittere.AnimaJucr
rat hoc Chriftiani in legeamoris cxiftctcs,&c.p.i .c. 15^.4. f
indigcnria tcrrcnorum fepccouringir viris pci fectis,cum fem
perafTtt virtutumcopia,p.i.ci625.c
indignas Dcus nobis vcl vniuerfopopulo,& fi iam vltio pro-
ceditrcdcuntelcgcDeiincornofiruai, quaemoueat nos
comicrtiadpoenucntiam,&fatisfaccieprodcli6tis,conti-
nuw ira ceffabit,p.i.col.!28o.cf
indignario Dci qu? diu fuitetat pcccantc» aliquando non ro-
ta quidem prorumpit in pamam,fed ftillatin modum ignis
ad Jdiblucndum duritiam cordium,p.4.coI.3 86.9.
indtgnos Dominus faluat,no pro meritodclidtorum rctrilu
tionf jmpedes , fed proptcr miiericordia? bonum vcniai
&iperfundcns,p.2.&i27p.cf
indignus ii promouetur ad maiorem ftatu , apparetcius ftu
t\l'[x crfcctus,qui prius erat incognkus. Fxcmplu dc limia
&c.p.3.col.ijio.f
indigni promotionibus frequenter eas plus ambiunt quam
li qui funtdigni,p.2.207.c& C0I.209.C
indiuiduaquarcfuerutobferuatainarcaNoe,p.i.ci5j.c
iudiuifibilitas matrimo-aii folum cft dc iurc diuino.fcd ctia
naturali,p.5.col.3i4.f.VidectiaininMatrimonii indi
bilitas.
indoftus homo mutis animalibus fi comparetur,& eloque
uidctur,fi eruditis & eloquentibus,ftultus & mutus,p.i
520.^
idolesinfignisboniingenii,invcrbisverumamarc,non
ba,p.i.ci225.a.b
inducenria ad mandatoru obfcruantia, &retrahcnriaa
lo,portcGierufalcmdicipoifunt,p.2.c.i349.c.&ci3
inducen.tia abbonum tria funcfcilicet decor operis , du
fcederis,valormuneris,p.2.c.i349.c&i355.c
indui iuftitia dicitur ficutveftimcnto, quifevndiqueb
opere protcgit,& nullama&ionisfue partemnudam I
quit.p.3 coI.277.b.c
indumctum fupcrbum nocet vita? & famaf , p.6.c.698.c.f
induimtir Chriftum dupliciter,quomodo & qualei , p.6.
49)-b.&496.d
indulgentiafumiturpropcrmiffione,qua?permiflio fit du
citcr,p.6.col. 246.3
indulgere nolens ei qui vxorem fuam polluitj&car.cum fo
defponfatam Chrifti virgmem polluerir,vcl animam
iniuriasfuasgrauiorcs,quaDominimenfurar,p.4.i7
infamia? pcenain imponit eis lcx qui naturf legcm non r
rentur.p.i.coLi 61 6.c
infans odlo annoru incipit haberc rationis vfum : ex tun
ftringendus eft a turpib.& inhoncftis,pcr quam reftri
nem intelligitur tircucifio fpirituali>,p. 1 .col.2 2 3.C
infantcs cum pareribus in Sodomis crcmati funt,vt poffe
uerti impijifimum facinusSodomitarvnijnedcorigini
rum aliquodrcmaneretveftigium,p.i.col.246.a.b
infans vocatur & paruulus fccudum Hebrcie lingux idioi
omnis filius ad comparationem paretum . Rom x quoc
viqjhodieomnc* filij infantesuocantur.p.i.col.258.b.
infantis nominepopulus getium intelligitur, p.4.colf 2 7
infantcm filium Dauid & Vri« cor morti tradidit Deus.
col.jS^.d
inf antcs & ciuitatem vocat Iercmias agniculos & pafcu
p.4.coI.9oo.e
infantcs vocat Ieremias pretiofa,p-4.coI.937.b
infantium genitorum qu« prima vox fit in vtroque focu,
col. 1911.C
feliciilimifunt qui vfquead fcneciutem gtila & ebrieta
diuerfis voluptatib. occupati no intelligut in ie opera
mini,p.4.col.67.b
infelicitatem vt quidam mutcnt,vide»us fcpc quofdam a
pofito traniireadaliud,p.4.'c.2 26.d
inferiores homincs fupcrioribus dcbent obcdientiam &
rentiam,&c.p.6.col.959.a
mfen fccudum locum terrenu didi funt,id cft,inferiori
ra?partibus.Sub vanocnimintcllcdunomc inferori
nitur,& maxime in mortuis hoc folct accipi , p. 1 .c 1 2
infcrorum vocabulonominari partesinferiores,tcrr*, J
pararione huius fuperioris terrx (in cuius facie viuirur)
nifcftum cft.Sicut mcomparationeftpc; ioris cccli (vbr
Aoru dcmoratio cft Angelorum) pcccitcs Angelos inr
iusacrisdctrufoscaligine, fcriptura dicit taquam carct
bus infcri punicndos referuari.p. 1. Ibi.
infernus accipitur duplicitcr 1 fcriptura . Vno modo pro fc
vbi ponutur mortuorumcorpora.Ahomodo perlocoi
dcfccndut animx damnandorum & purgadorum, & gc
raliter
Ind
ex.
raliter illorum qui non admittuntur ad gloriamjp.^.c.dy.c
nrernus accipirur pro foiTa vel fepulchro,p.3.ci94.f
nfernus quomodo dicitur habere tenebras,cum ibi iic* i^nis
quidenaturafuaeftlucidus^p.j.c.^o.h
ifernuseft locus vbi recluduncur animx,vel ad ref; igcriurn,
vel ad pcenam,p.4-c. 1 894^
ifernus eft aer ifte quantum ad cclficudinem ccpIi quarum ad
eiufdcmaeris aiticudincm terrainfern» inrclligi & profun
diumporeft;p.3.c.i94-f
jfernus donus erat omnium ante aduentum Chriftijp.3. go.
287-a.b
ifcrnusnonhabctordinem,nonquodDeus noordinet tor
menta fecundum merira finguloru,quia etii vna gehenna
nonomnes vnomodofentient, (icutnecmodo homines
calore (olis,vel ordo noericqma in fupplicijs propria qua
litasrerum non feruacur,p.3.ci38.d.e
ifernuscft quicquid feparat amorem fraternitatis,p.4, colu.
1894-1"
ifernus primusca*citaspcccantisanimae&vera»lucis icien-
riacarentis,p.3.i669.a.b
ifernilimbum ingrcdiebantur patresantechrifti aduentum,
vtdixit IacobPatriarcha& Iob,&cp.6.c.i68.f
iferni locus a principio diftin«ftionis rcrum eft ab aliis diftin
dus,p.6.c.i356.f.& p.4.c.2 89.a
ifcrnitormencanon rcplentur terminumaccipiendo,&qua
re,p.3.c.i72i.a
ifernipocnx(cx:upliccsfunt,p.2.c.628.f
ifernijs terra dicitur,quia ibi captiui tcnentur,p. 3. columna
ijS.d.c #
iferni occulta (icut nullo a nobis cogitationis fenfu penctra-
turjta aquarum AbyiTus nulia noftra viiione comprchedi
'tur^.c^jj.c
:-cinfcinomagnaqua?ftioeft,&quidinde (criptura (entiat,
vbicunq;hocmcmoratufuericobfcruandu,cft,p.i.c.4i8.d
•ii infernum vtrum mali tancum,an etiam boni defcendat. Si
tantum maliquomodo Iacobdicitfelugentem defcedere
vel!e?p.i.o?S'5.f
Ifcrnum Chriftus in mortc momordit,cleclo, edue£do & rc
? iprobosrelinqucndo,p.4.ci894.e.Inter.
ifcrna duo oftcnduntureifc,& que iint,& quomodoaccipi6
* da,p.3.ci098.d
•• ifideliummultiproptcrfacrificiumlcpthccrudelitatemno-
-•* bisimpropcrant.p.2.c.2 30.d
'• Ifidci ium multitudo dicit ur arenae,p. 1 .c 1 684.d
ificklicas omnis h reuerentiam continct fcd non ccontra , p.
1.C.1400.C
^delitasferuiadDominumvidetureflemaxima irreuercn
tfa ad ipfum Ibidem*
•firmicatcs noftras intantum Ghriftus accepit,inquantu va
s lcbant ad opus noftra: falutis.Et cnumcrantur, qua?dam in
firmitates & defectus,qui cotingunt circa homincm,& in-
tcrhosquos,& quosnonaccipcrccongruucra':,p.r.c.:;i.b
ifiriuitas giauis corporaiisquandoquc prouenit ptopter m-
graiicudincm crga Deum.Exemplum dc Ezechia rcge, p.
. fr-e-33 j.a.b.c.
ihrmnatcsgiaucsimmitunturhominib.quandoquea dia-
'olo,& nota quas,p.4-c.2033.a
mascumquaiuatcrerummutatur,dumvidct profpera,
laudat,dum jnutantur^nihilclTeJudicarjfedfirmuscnmip-
fa g!oria pcenam confiderat fcquemem,& mox damnat,p.
3-c.79.b •
kfirmus nimis ad iniuftitiamtrahitur & aetcrna quae fpera-
batrelinquit& comparatur arbori quae vcnto lmpcllitur
vtcadat,p.3.c 2oj.a
lfirmi in Ecdc(ia qm tranfit oriis fuccc(Tionib.!a?tantur,fuper
ventum vidctur Ietiati,fcd pcrfequutionis temporc tium jp
fperitari<;.-iurapcrtranliic,corumprotinuseleuatiocorrmc
p.>c.i88.d
ifirrnorum tcncritudo eft,quia du peruerfos prof piciiit florc
rc>iuftoscruciari,bonafeinchoaflepenitent,p.3.ci93.c
Infirmis cxemplum prebetur,vt cr.m mclcftia corporis vel in
iuriatentancurhumana,licearaliquid laxarc dc propofui
rigore,p.6.c.ni9.c
infirmionbus parabitis ven'a,p.4-c.28.d
infiamationemcordis tria concomitantur,f fplcndor verita-
tisintc-!L*Ctumperficiens5amorcharitatis bonis cofenties
&dulcorfuauitatisrcficicnsp-i.c.ii79.c
infiatio in reprobis hominib.furgit a pe&orc dum elaiio fc c-
rigit ex fa?euli poteftate,& comparatur ad fternutationem
&quare,p.3.c.397.b
influxus vel efrkietia manifefta corporu celcftiu in inferiora
prxcipuc uiuentia,an arguat perfe&ionem vel dignitatem
eiIentialemeorundem,p.i.c.i489.a. 1490. d
infru&uofidumfumusnecfru&uiuftiriarpudicitia? vel pieta
tis arTcrimus,arida fumus.Si autcm nos excoletes ad virtu
tefrugefufcitamus^erra arida efficimur,p.i.ci4i5.c
Ingeniofus virqui ad Dei contemplationem fubleuatur,pa-
quilamfignificatur,& quare,p.3.c.378.f.& 379.C
ingeniofus negligendo fapientia vera fe priuat,& fimplex ftu
diofuslaborando degi>ftar-,p.5.c.8io.d.e
ingenium deiidiofus accipic fxpe,vtde ncgligencia iuftus pu
niatur qui fcire conrcmpiicquod (inelaboreaflequipotuic
& aliquandoftudiofustarditateintelligetiapmitur, vteo
maiorapraemiainueniatquoftudiofus.ibid.f
ingenium apcum facris difciplinis aliquando habet homo be
necrcatus a Deo,fcd traditluxuriae inerci? & habcns ma-
fculum,offercdebiIc,id cft,orationemaliquaanimi pertur
bationecorruptamhicfentietin feeflecopletuquod (cri-
ptum cft potcn tcs potcntcr tormenta patienter, p. 4. colu.
2'8j.a.b *
IngcniuquanJoquequinohabet,habct autemfitim,&ama
do ftudes afsequitur, quod ncfcit ingcniofus,p.3-c.79.a. b
ingenium cuius ad cogirationcm vcritatis cmicus, fcd opcra-
tio carnalis obfcurat,lippus dicitur mcralitei,p.i.ci095 .a
ingenium intelligetia mcmoria iudiciuni ratio & omnes qui
intra mc (unt motus5c6mcnclati mihi videncuv,vt in his v-
tar his quae lcx prxcipit diuina,p. 1 . C.949.C
ingenium folcrs & pcrfpicax,ii ad malas artes vertar , & rcb.
Dei abutatur,in his que no vult,hoc cft abiurare depofitu,
& beneficia vertereinperfidiam.Ibid.
ingenij boni dicitur in fpeculabilib.qui cito capit vcrbum ma
giftri.lnoperabilibusjveroillemetaphorice dicitur inge-
nij boni,quialtcriusexemplo citomoueturadopus bonu
etiam melius proccdendo,p.6.c.4i4.f
ingcnii vigilanciamcumaiecularib.addetenfionemveritatis
trahimus,& eoru eloquiu in vfum re&itudinis aurum & ar
gentumtoliimusab Acgyptiis,vtnosdiuites,illi pauperes
efliciantur,p.i.c.i587.a
ingenii boni indoles iniignisin rebus verum amarc, non vcr-
bap.i.c.i225.b
ingrannon refpondent benefa&orib. fuisfecundum debita
bcneficia,(cd fecundu obtufi cordis fui praua confilia,p. 4.
c.243i.a.b
ingratuudo maloru Chriftianorum, quipoftqua ingrefli funt
militantcm eccleiiam per bapcifmu,Deu oifendunt multi-
plicitcr malc viucndo per quos figurantur,p.3.cio3 i.c
ir.gratitudoclcricorum dereceptionediuinoru beneficioru fi
gnificatur per ingratit udinem populi Ifrael dc beneficiis a
Dco receptis,p. 1 .c.i 6 5 1 ,c
ingratitudo Iuda;orum eos gratia priuauit,p.4.c.587.b
ingratitudis pcna multiplex,f priuatio gratia; fpiritualis fub-
iractio fupplicij temporalis, inflictiofuppliciigchennalis,
&cp.3.cio63.b
ingreilus cccleii-E quomodo intelligitur in vcteri Iegc , & qui
ab illo cxcludebantur,quare& quo,parrc pri ma,col. 5 3 6.d
ingrcifus in terram viuentium,quce fignificatur per tcrra pro
milTionis,eftduplcx.Vnus in re,ikut mgrcifi luntbeati. A-
liusin fpe,& fic lngrediuncurfidclcsgraciam Dci recipien-
tes,p.i.ci48i.c
ingtcflus Chriili in celum figuratur pcringrefTumfummipS.
* 4
Gloflae Ordin.«?Ntoiai dc Lyra.
mth ^ncs^^rc-u^rioncs^mti-
xime norohil :s.Hl4 vci 6 tuit valdc notahrlrs qna d.kcndit
Jn mont,m SinaiJcVmdandoaadicntc cuuao popalo P»
ii
"Vcni,cVdna'rtrVD.l.C0UOO.c.r . . ■ ■
JWciifyolffi? mtffTcrpcrt m,^ rfnrTiercm, m tlHgicur dc
b^vir4iiwrtqii«cftihfefta^mi*il>.p-i.col.io9.a.b
i«ofcuinra^
; • ...... Ji,v.ftK,lr».fcM<-fi,-«ift«ri-ftt)tcft'Vtwl!rbt>nacr
b,fiR?iwR *ft^¥Vaa!Aw.^86l^c:lce«Vpattc jicoluirffti
;i1fuq uras inmenfeM^^ppetabcrnaculum vocatur,in
u 1n'qW apud nos fc®B»fflm«fe«lWSl inopcre no viac
fr^^fl^tlSmV^titurin fili6 dtipiiciter.p.t.^i^^^c
Imoufcsri!iotumHc'nnoncgcbaftcuIb,mcdicametiS}p.2.
v»* »._..'••
aunW.i.couolAT .-.;<-.. ,-
Iniauitas circundas impium,proptcr quam m ludicioconde
d nrrjfpei: itJ-t^WoVciikto^ppctitu ,& cafutmae fodicicatts
;^TtVmp-tt5^:t6i^^ . g . ;
3iatur,p.i C0U7S .0 , . , 1 v^
cralitcrproquotunquepcccato,&€^pa*
io,c>2.e .......
fiWqd,|a.s'n\ilIarh^Mmbftand5midmnequrppepeccatum
feferis eft anira* .diirri atffcriu S ! in mhilufn reuoeauw. p. 2.
ini^cls^rB^^rvc^^^nni oec-afionem lUggeritYlemavir
J ' tuV^liiri^aVt^Srite^^at quam incipit,quid dccorpm
quid hqncltum,iniuuitas bmnia ptsrciprrar, p.i x.996^ •
ns,p.i, col.859-b..In.tcrl:
^o^c6lnWritur,quiapcccantis mentcm copore
^cltatihs-cdldrcit, quia merttem accedit quam
t * *" ■ *■
xri-jqfcSod^
lnii ^01 c '
Wun&Um immcmb^fefdrepromittitDcusfipBGcator
IrYrdjfetcV^mus Ifracl & Ibda^ quibus meruerunt punirt,
fuerunieisinflia£,& quantutad-uraueru.itip.f.c.i 1 1 ita.b
Iniou7fatiBuspattupumu.rirutriliicumeos'itiv.raiitur. Alttex
' rion poi-tat riIiius;in!q,iuatcm:patris,p.4.'col.5 17. a.It«n,n.
' i.c.85i.b.VidoinVirirai-c,
In iijiquitatibus coriceptus fum,& in peceastis cocepit mc ma
"t cr tricia.Non fciliccc in iniquifacibns taacns taeae vcltacis ,
fcd humanc conditionis;:p .4.^1.145-5 -c
iniquus in omniquod agit;cfibulationc'& ariguftia vallatur,
q iiacor cius anxicrate & iufpic.ioTrecdhFniidjctrri ri occul
tc vult rapcfe vel mciitii i-.cimct dcprcheridi,& laboiac'quo
iTjc-do tcgi poflir,p.3.col.i ■jg.b
foiquusfalia ages,f'al&e^
lircs1,fd,eft^i'gurne!n*fairitam;& iaculis nates
fi ci loi te di r\,n«;& y cx fallacia opponat , P.3.G* J. 1 9 [
iniqr.us rrgiqui pr^paraturad prxiiiimcoiupaia:uf,&quart
& quomodo.Ibid.
iai^uugdurn^raua in cogiwtione machmatur . quari gJadm
in vaginacfl.DcvaGir.acgreditocdumpcritnquitattMna
lccoperationisapc»itiir,di!cftisatitcraperieduaorcm,cgt
^^icns vcropcr pt opriam voluntatenivp.yx^lia 1 8;f
iniquus iimilis eft apcriehti lacum & q*bdicn«>& mcidctii
cu-mp-^icdl.iiS&f' ^f*-'
iniquus duobus modis in noae conteritur vel cum extc
Kpott1c tvit-.ulat-io p^rauietwjvckumoccultarfcntciit.a 11
*iWri^s?C?<ja<U'"!?>J3s,cP',3 2 >b
jjjJBtfPMt ^Mi<noce vcl iil>4 vd alij & ali^quidem oonno«
- \ithtiGK H malw^'cft,vclpojftcavp.3.c.i46o^c. .
inihui omnes rebropi8nVpij>qni niaiocibus irnpl i c ati fosatiH ^
' b*s vcl nunquTOvriricm p^wu^wmt^.^vcol^Ci
iniqui qui non Deum,fcd cxtcriora dona qu^runcdiu^vftjL
' fcrufcntibus dccftecooTpiciunititpfi&ruucconttaviHint
3'.col.2 23.b.c tJ.t.^o |
iniqui,dtim pr.vilnria cftc fugiruia nonintuentur,mc;
amorev4ra?pi»fenti&tigurir,&Cjua^ldge habicioiuVin .
furidamcntaconfttuivnt.p.j.c.i^.e
iniqui fugiunt Iong? ab Ec£ieria,n6 paiTib.greMuuWed.q >
.a^jtacrbtiS morun>p.3.CDl.2 83.c
iniqui quantumhbet ic ro de hac vita tolluntiusfubitp 5
tc toHuritur»qu jifixtofrfBiiinfiS|uiricfcci.«g«aiido 1
p3.coL32j.Crf
iniqui cum dolos quos boais excogitarit fccrctis machint i
-'s 'ntbi^ exultant,quafi ■pharctra iagirtas paiant . p. 3.C.37
iniq^« ^pcqubd oredcfcnduht,coidc damnant pa.3.coli u
1604.^
iniqumcftquiap^crtemalcfacMolus quioccultcpar.3. !.
728^1
iniqui qui deftrJnidncm-diuiAa. iuftiti^nonjmcruuMacaiw
fibl dstaifcricordia blaDdiUntut,p.3.^coh3$ ii.e
iniqui cbs qui confentire nolunt odiisJ&iCt?uciaiib.'pcr,t
•'nir,fe^uitXi'Dd'iudicioiniix]idHs fui» capiuntiii,p,»>yi
i627.a ^ndktntm
Siiljuif aiktthfeicntia,ah>^ta<)ribus., aiuid ore , ali-
hu<
ihl
condunt, par.i.col.i 3 5 i.c
it«^tti&'fi:mbltiltntiqxigtti&:prohilaiIq duf utur apuil 1 u»
p.i.col.i38i.b 0 v s..> 1
iniqui tabcrinaculum .«aro-cft^quiainia-mletus inhabitar, w
-<{ cpBai«Osipitituscrjuaabit«r.^.oniino incarnagai',c j&
fuum ponut,fed in cceio.p.3.col.2i9.b
iniqtitx3mncsv^pr^bftmattbiias»duj 1 s5r:,fcd per vitar I
1 gilesfcutis furilibus'comparantur,q(wJiisaii.krtx>tTiijjiji :ii
verbapcrucniaiityqualfixibhcifaadBeriantium iacuU
defenrionum parant.pi3iic«?5'7ia ■
iniqui orancs fhnt .corpus .d taboU, jbk.3 98. f
iniqua perrktraiites D co iunt inim)viiirp-4.c^ 8.c
initiu profectus elt carnaliavid^rcUn«IVere&: Domhio J|
-•: plicarei&dehoc figutaip.^jioli.,1 4I'9.b
initiaboniopeusdecimandafunt,ideft,Donuno.conf< a;
- da,^p.i.c«o!.i548.f. 1 5435.C ti t 1
iniuna fi alicui illata eft,potcjh; recompenfationcm pctei I
i c^CndatafecundumOrdiucuaiuftitiv)p.5.e.i32.f.lte »fl
6«c.66o.i ■•
iniuri.rnoaeft^quo(c»iurebateus-,^v>bmni8 moleftiaci u
ria,p.3 col.i>68.e 0
iniuria-tio foium & pffoxiiriQ perfuramctumjfed etiam ■<
p.i,col.iio6S.f ■ .... .
iniuriamultemfcrcbantEcclcfie priciiviue.&miniftri! iS:
" P.3.C0I.1877.C .
^.•* -^- ; ' '■ .- -.- .-•- Mi£..i,,r,,.,r ..i, liAmmpc ,lr»j-,i>\|-l I
p;.;
-aniuriaequibusafficuuiturpi) homincs dcmbnftrantur T
i .u ■ hoininis.qui:cumancilla nubilii ncc hbertate donat. P
mierit,p.i.c.io7i.b
- iniurieprbpri^fuht tolaaudx,diumaatitcm vindieanc ?»•
-J col'4i*c : 1 '■IL.UO^,.
inu x
Ind
ex.
iniunam fi poiueris perics Deum ipfe vltor eft,'p.2.col.635.d rilla rationis excitarus,fidclirer r oenirer,p.?.co.$ %.c
iniuriampatientcrfcrredoccclexChrift(,p.i.col 57p.a.b ir.numcriapudSalomoncmdicuntui cfTcquiVrtijr.Num*-
iniuriasuiasquivulthicuindicarc,coronapatietieinfuturo ratiautemoe,squifcruadifunr.p.i.c<il.ii56.f.& C.1435.C
carebit,p.3>col.i69.a.b • - inobcdientiamquantum mah m fir,nonni!iusconfidciaiur
iaiuriasremitteretotienscjuotiens,&cauerea'fcandalis,pro quamquod ideorcusfaclus llt homo,quia prohibirusum
ditexmagnitudinefidei,quaaliquis credit&fperat,prota tetigit,quamfi nonproh:bitustctigifTct,non peccaflct,p.
libusin vitafuturaremunerari,p.5.col.926.f i.ccl^.f
jniuriari fanftis quam graue peccatum,p.3.col.i693.a.b inordinateviuens& profefTionibus diuerfigcneris,lineis Ve»
iniurianti quomodo per tranquillitatem obuiadum,& llhe pc ftibus lanam vel pirrpuram mifccr,vi fi f anfiimonialis ha-
nitebit,p.5.col.787.c . buetitornamentavxoris,vcl vxorgcrat fpecicm virginis .
iniurius eft fpiritui,qui eius berteficium grate non fufcipit, p. Hoc figuratum fuk in vcftibus quod nuc declararur m mo
6.col.9i2.e ribus,p.i.coi.i589.b
iniuftequodiuftumeftexequitur,quiaddefenfione iuftitia?, iflordinatequicquid geriturmcrhumpcrfe&ionis amittir,p*
nonvirtutisemulacione, fed amorepremijtemporalis ex- 2.col.i29i.b
citatur,&iuftitiamquampraete.ndic,venderenonvcretur, inquieraremoliturfuperrranquillitatemcaftitatiscircunflre
p.i.col.i555.a t m . pensfartagolibidinum,p.i.c.2z;o.b.Interl.
iniuftitia no habec locQ in illo quod alicui datur ex mera gra- inquieti a fpiritu famito refiliunt prouocatores rixarum, ama
tia,fi non datur alteri:quia gratia poteft vni ficrj & non al- tores calumniarum,nec admittunt quicte fabbati /piritua
teri fine iniuftitia,p.6.col. 1 2 2.f lis p. i.col.554.e
iniuftitianominaturomnisdeuiatioavirtute,ficutomnis vir inquictorum phantafmata alfimi!anturcyniphibus,& quarC
tusdiciturquodammodoiuftitia,p.3.col.i395.c Ibidem.
innocensquis dicitur,p.3.col.i204.d.e infaniaquedam videtiirmali«uitafan&orum,p*6.col.iz38.e
innoccns videns perucrfbrum terrcnam gloriam , tanto atn* infenfibiliras noftra nunqua fc ad poftulanda ca quce aetetna
plius temporalia defpicit,quanto haec habere etiam malos funt exciraret,fcd incarnarionis Chrifti prcccefllt oratio,vc
cernit,p.3.col.i93.a.b torporisnoftrieuigiIariofubfcquatur,p.3.c3r4.d
innocensmanibuscumquisartteomnesapparuCrit , multo infenfatipatris,Domini,aurmagiftriclt,obedientiam quiad
ma<*is in confpectu fummi iudicis mandus corde affifterc fe pertinent fubditos non docere,& eorum vitam vt operc
contendat,omniaagensdeinduftria,&c.p.i.c.788.d.e ■ tur fccundum legcm nondifponcre,p.i.co.ii49.b
innocensfecularisfigniiicaturpcrpuerum,qu£mIefusftatuiC infidiantesprxualcntcumcosquosapcrte ad malum trahe-
inmedio,p.5.col.830.f renequcrunt, fimulandoperuertunt,p.3.col.286.d
innocenti docemur dare confilium & auxilium,non obftante infidiator fraudulentus qui fimul?t amicitiam,ufque quo vi-
offenfacuiufcunquepcrion^exemplo Ionathg adDauid. deat vindi&ae tcmpus fignificatur per Abialo, p. 2.c.59o.f
P.2.C0I.446.C infigniaregaliafuntquatuoi,fci!iccrpurpura, corona, fibula
innocentem qui fe ante Dominum & iufte viuerc meminit fe aurea,& fccptrum,p.4.col.2424.f
curus dormit,vigilat,quiefcit,& ambulat, p.4.col.794-e infipidam intelligcntiam litera',claufam morttur pc!!c,his one
innocentcmlicctDeusarHi&atihoctamennoneftfinecaufa raturfynagoga,ferui!iaimp!csmadata3p.i.c.25 5.b.IntciJ.
quia hoc fit ad exercitium fuae patientiae in vita ptefenti,& infipiens eft omnis qui male viuit,p.3.c8 1 4-e
augmentum glorie in vita futura,p.3.col.84.f infipiens qui ccelcfti fapicntia vacuus,humanis verfutijs ple-
innocerem cui fe dicit intcr flagella,(t ulce m Deum loquitur, nus cft,qui non fcit opcra Dei, quia cal u putat omnia agi,
p.3.col.33.a.Intcrl. p.3.col.ii58.e
innocentem quem iudex infontem fcit,fi pcr falfos tcftes con iniipiens qui non fibi profpicit in futurum, uel qui non attcn
uincitur, anfinc pcccato contra fcntcntiam mortis ferre dit mala praefentia velfutura,pcribitcum ftulto, p.3.co!n.
pofht,p.i.col.7o6.e.f.&c.72i.a.b 784-d.Intcrl.
innoccnres occidcre,vel proptcr patrcs delinquetes,vel filios infipiens in honoris Iocum furrogatus,denario cum quo com
propatrib.ftn&quomodoliccat, p.i.col.i6o7.ccol.i6o8.f putatur,vellapidiinmcdiofunda?affimilatur,&quarc,pa.,
&col.i6u.f t ' 3.col.i6i6.f
innoccntcs & fimplitcs pcrfonas qui proptcr tcmpore Iucru infolens quilibct quem inuitat primo diabolus ad couiuium
'.'admortalepcccatuminducunr(ficutfaciuntirequetermc gu!ae,&indepeitrahitipfumadpeccatu luxuria: figuraur
diacores&mcdiatriccsfornicationisvcladulterijjvelaltc- perAmnon,& ficocc diccummoiteculp^&gehcnne,p.:.
rius cuiufcumque mortahs petcati,animam saguinis inno C0L5 9o.f
ccntis percutiunt,p.i.ci628.f inftabiliscomparaturlurtarico,& quare,p.5.c.292.f
innocentumoppreilioprohibctur,inquacomcditur fudor & inftanslcgeiidi5,nictlitandis&exponendii, quino fuefcda-
fan^uis eoruin,p.i.col.i056.f liorupocius feruic faIuti,non ronabiluei ra«.it.p.3»c.i66o.e
inaoctntum opprdfor figmhcaturpcr Damafcum,&dicicur inftantia&humilitasmaximcfaciuntad effkaoa orationisj
plcousoinnibiis viciis,p-4.ci94i. ... P.5.C0I.835.C
inaocentumopprefforcsluamnequitiam palliainiufticia,di- inftinctusdiuiniadbonumcommuniterfiunt omnibus,fed
ccnrcsquod,faoiant zeloiuuiueq>miq;faciut, P.4.1269.C aliquircpellunt,p.i.col.i665.a.b
innocentibus cur rex iuftiflirnus toi uienca mferc , & quib. dc inftinc-tus diuinus cft praeuia pra:paratio cx parte Dei ad habi
caufis,p.2.col.i693.a tumgraticeconfcqueiiddin,& eftquafi morio , qua aliqui
innocctcs an & quomodo poflunt licite optarc pcenas corpo recipiunt & aliqui repcllunt,p.6.coI. 1 05.C.& c.i 2 36.d
ralts & tcmporales fuis pcrlccutoribus.p.4.col.67 3 .c inftinctus naturalis & ratio naturalis differunt , & p.^.colum.
innocentia pucrilis qu« eft,quahs nobis imitada proponitur, 327.328,
p.5.col.949.d.c inftitutiovitaeChriftianorum3p.4.col.t2i3'.b
innocetia hoc poteft,vt faciat habitarc in medio domus Dei inftitutione alia fecit Paulus apud Graecos alia Pctrus apud
quafihonorabih: cxemplumaliorum,&pcrpartcsexpo- Romanosjicetnondiffcntircntin fide,p.3.col.i6.cf
niturinnoccntia,p 3.C0I.1580.C inftruendiinfidcfignificaturper liiigua&lapidesqui dcm6
Innocc uiaChriftiextnpliticonfcfrioneiudicis, &aiIt*gatio tecaeduntur:primoada:dincadumdomumDomini,pa.2.
ncHttodisdcclaratafuir,quamuisIud«iter clainaucrunt col.^o^.e
Crucifigc,p.5.col.487.c inftrumcnrum Deiefcuupiexi,vnum cofuncrrum}& aliud fepa
«nnocentia quis retincre dicatur,qui fcilicct poft laphim fcin ratum.Sicut in arcificialibus manus aitificis cft inftn-mcn
tuot
Glottx Ordio.& Nicolai de Lyra
.
tumc6iuriaum.rcCunsaiKcmcftinarLJniccumrcparitum :imel!;genriafuom.odocftprincipiumrapicntic, Gcut intclli.
&c.p.6.col.oi6.f <ftiisquicfthabitusprincipiorum,eftprincipiumfcicnriar.
lnftrumcnraaiicuinsartisjicctfintoptimeconftitutaincfrcfi quc.cfthabhus£pnclufionis,p.$.col.*72.f
bicompctcnti,tamcnnihilagcrcpcflunt fiue motuartifi- intelligcmtiadiuiniratisquantoabinfcriorum amore difiutt
cis,p..i.col.iyi6.f. , , -•• girur^antqadfola^tcrnaamandafubleuatur^&perq^
Inftrumcntamuficaliadcfignantfpiritualisgaudijredundan .iignmcatur,p.i.co 1.88i.b . „
tiamdcmenteintcrioriadextra,p.5.c.i588.f mtclligcntiafp.irituaIisquodinhteraperfcrutandafit&ing,
Inftrumcnta mufica'ia varia,& etiam harmonia? mentcm ex- renda mutris modis oftcnditur,p.t.col.995.b.c
citant ad diuerfa-.aliqua adaudaciam , quibusvtuntur ho- , .intcll>getiadiftorum.cx caufis eft lumcndadicendi , pa.i.col
mines.inbcllis-.aIiquaadlafciuia.inchorcis,,&aliquaadde' ^ i<r©7.a.ij68.d - • , ■
uotioneminofricijsEcclcfiafticis,p.2.co.i663.c.Vidcetia „intclligcnjtiAQCSPltprqn^.yti:ft6icritcollataProphetis,vtp
in Muficae hanc effe naturam dicunt,&c. nieli & ccteris,per aliqucm habitum fibi infufum,& ponti
Inftrumcnrafiucquibus vitapaupcrishominis fuftincri rtort .. juropinipncscumargumctis&folutionibus corundcm^
potcftvititumpignorislocumaccipi,p.i.col.;6o4.d. .... 4col.j5.oc. •
Infulii vocanturhabercscommuni loquutioncp.a.co.ipi.a . aatelligcntia fubtili.s fan&or.um&.fublimiseorumcontcmp!
lnfultandumnoncfteisquiiudiciopoenistraditifunt,neca tioaquilenominefigurarur,p.3.c61.392.f
peccatoconucrfisautpccnitentibus,p.4^ol.ilyjrc .- Jntflligeat,i?caligincn)fignifi(atqebula,p.2.c.ii j8-d
Infufpicabilia(id eft,abomni fufpicione falfuatis aljena) funt ...intelligen.tiaium.icparatum an & qupmodo poncndus fitn
noiicm^qurparithominifidcsrcaajp.^.cpl.aiQ^iar mcrus,p.6.col.746.c.f
Intcgiitas vixa: ian&orum anre h-uius vita? cxitum fignatur P jntentio re&a.eH aCtus voluntatjstenderisin fincm debitun
ccntcnatium& vigintifeptcm,qui furttfolidi & quadrati, pcraliquodaclrlncmdcbito.modoprdinatu,p.5.co.8j7
p.i*coKj74.a.Interl. bonaquaeagimusexoriuIntetionispenfanfur,p.3.c.i4.d
inteilc&usad quid datur,&.cui,p.3.col.646.d incorde Pep. maledicit qu.ire&a ppera non re&a ihtctio
Intelleausiuuatuipcropurbonumcognofcendumquodeft ^ facit.Ibid. .... ......,-.
vtile,p.6.cohl4P3.b . intentiore«aaquieft.p.5.coI.789.c.796.C ;
intcllcchisagenseftpotentiaartima^quomodoperipfuraad^^^^
diuinacognofcendaquodammodopotcft homo: attinge- , intetioinflcxibilisoperationis ita pcr palmum exprimirur.
rc,p.f.col.io25-.d cutpermanuro,op.cratio,p.i.col.789.a
intcllectusnaturali cognitione ftat ad illud quodex fenfibili- i.iatctioredta operantjum per chprdaro cithara? defignatur.
bus noteft cognofcijnec vltrapoteft £gredi,Gctit vifus cor 3.289^
poris ftat ad fuperficiem vifi corporis>& vltra no progrcdi» ., interjtio rcfta fignificatur per vertebrum, diriges opus pcr
tunSedatiiCMntelleauspropheticuSi&c.p.^.c.i^SSiC ;-v- .prejiefioncra fufiadftliandum,p.3.i743-c ,
lntelledushumanusfubtills&intellecl9rUdisquomodo.dit intetiocordisthefaurusdiciturex quaDcus iudicatoperu
ferant in cognitione,&horumcomparatioadinrelle&um . vtaliqviandominoramaiorem,.maioraminoiem hab«
fpititU!.im,fiuebonorumfiuemalorum,pa.c.i327.b.c_ , aicrccdcm,p^.c.22S.d.e
intellcclttJs ficut intelligifc fe.intclligere,ita vpluntas vult le vd - intetio qua facimus quodcuque que, in iiobis eft nota j jui 1 1
Ie,velpotiu$animapcrvoluntatem,p.3iC.i7yi4: ^ #. .-diciur,cxitusvero.reiincertuseft,&c.p.5.col.i36.f (
Intcllecius me ocio torpeat valde curandu eft,& ne in exerci- intetio fandti Iob.quiB f uerit infuq Ubrp habcntur opinfon i:
tarioneoperis vicioclationiscuanefcat,p.i.c*88.7.c .. py3.coj.7,8>9,io.
lntellc&us prudcnti* aba?uoeft,id eft,ab.£ternOip.3»eolurm intentio Philonislibri Sapientia? fcriptoris, fuit declararc »
a479.c . . ,r '. . w •' T '■■- d.cfcenfioncs,cjiuinas Hcbraeis fa^tas^p.j.col.j^jiJcH P
intcllettus plures veri &.Catholici cum Jiabentnr irt. diuina • .intetioniu defedio quo ad cceleftiaipnetcndo;unde in'Ko i
fcripturadcpaucisVerbiS)illumdiligamusmaxime*qucm necaufatur,p4.c.9W.c, ,
conftatlcriptoreinfcufiirc,Vclquem non impedit circun- . intcntionemcordis.inoperati1o.o[tvC^derC}eftan/^
ftantiacfcnpturar^fLconuenitcumiana fidc>aut faltein que - v . nibuspoitare.p.t.ooUj-S.d.ei.. ,,..,,,/.. ;. /:.
fana fides prcfcribit,p.iiCol.37.b.c '. intetione pura fiquic potes bona agis,6pera fu.nttucis, &^
telleiaus impediturabaiaufuo^urbjato terebrp & Virtute -• % . tiam fi«Q itaJ^Qrninibu&uid^e^ur.SApcjucrfa intentTpi ,
phantaftica,p.3.col.i26S..f .... prauuraquidquidagitur&fiu4QeatH.ri:eC|u^^^
. inteUcitum bpnum eft vcrum>malumautcm eiuseft iajfum» - iItem,p.6<col48j'.c.&6^i.c,..u*.....l i. ,.,,
^.3x01.465.3. r; / , lintetionefopejrum.Mefti^iaxiicutnwelpraHa^^
intclleciumfpiritualeran'marvaidcpaucorum,p.i.c.676.d.e agimus',intuentibus hoe-irarribu^.cx,em,p(lumafiito'prar>»
intel)cctum folusDominusdatj&fialiquandominifterange - mus,quafiraflexovex^auJl,p8de:fcqUe^ibusdlft^
, ^:lus.diciturintelLe(5tumdare,hoc eft,vtcum dicitur quis lu- giarelinquimus,p.3.colj5.67>ai. '
mcn.daredomuicuifeneftramfacit»p/3.coLr37,2.t 1 . . intetione^bonajccmuerfatiorHS,fun4aineni.adomusdicut »
Sntellige te efle alium mundura,& inttate cfle^olem &J-una quasper humilitatem Ghri[tianam cxhauftis,fuperuac h
lk.. &.fielUsvAudialiquidmaius,neviramtuaratanqua Vilem . rumcogitatipnumrudaibuspcifcclusauditor m feir-
ncgligas.Habesintra.teomnipotentem,&c.p.i.c.957iib .. rit,hpcinfefpiritualitei:ageni5 qupd Chriftus inuniuck
; imdhgerecft.fupi-cmus.gradusyitaejp.j.col.jjj.c ..' ,;ri ,\ £cclcfia,generaliter'agit,p.j.SPli790.f
". irnteu.ipcft;u proucciftfuhfia^iuumeftnuarta hors hoclis: fcd Interccfiionibustempeftiuisn6fblumccdcrc,fedaliamd( ■ .
pioute'ftaJicduujdeppteilqu9d,fraeicp«^p.2.c.695-.c .- n c^an.ppprtctJp.2.cPh48;»cl..j .1
JntellecluquamQCfuispi£Eemiuct,tanto.fiipeccat pro maiori InterfcciioprimQgenkotu.Aegypt.imagisuidcturquod'1
cuIpamaiorempcenamfuftinet.p.i.c.932.e . J .aM.ritperangelura.mai,uniq,u.am,pei;bonum, &inter,prirl
intelligcndimodusconriaturalishombiefl.per reflexiQUam piumnoctis &fincm,p.3»co!.i97o.F
t.. .,^d phantafmata,& volcndji pcr ccmuafionem appetitum interfeciio paruulorumfiue.innoccntuirt ad qiios rcfcratuj
fcnfitiuam,p.6.col.2-i j.c. .„ . . . .. ,.. , 1.coI.i6q7jC .,,,
t Jnrd!igcr,tc3.aliquid ncfuperbiedofeocamittamur,exepium ihtcrfcaioduplekaduerfariorum populi Ch!ifliani,'figur
. cTchachabemur.Etnefciemes,nevih.pendcntesdefpicia-. • - fmt per duplicem interfe<ftionem(aduerfaiioium po| '
mus,fcdhumiIiterexpc(acmus,orantes&exeicentcsmen .. Iudaici,p.2.col.l649.c
tcsfl,o,ftrasdpneciiHelligamus,dehoc fimiliter excmplum intcrficerc feipfum vtrumliceat alicui,p.j-.c 1^77.3.0
idatur,p.j.coLio6i.c_.^, .. • . ,., ...Mtejrficercfcipfumqualitcrfitillicitumvcllicitu^p.i.co.' c
_ . inter
1
(•
Intellc
Ind
ex.
ltcrficerc feipfum quandoque nnn folum licitum cft , fcd e*
ciammcri:orium,vcHcbia:i dicunr, p.4.coI.2 578.f
htcrncere,Vide iil Occidcre.
ltcrftcere filios pro parentum peccatis quomod o fic licitum,
P.1.C0I.1607.C
jcerficiendo Iahcl Sifaram vtrum male feceric . Arguitur &
contta cum relponfione,& iolutionibus argumcntorum,p.
2.col.iSj.c
jterior homo iicut lutum eft,quia terrenae menti gratia fpiri-
tusinfunditur & irrigat vc ad Deum eleuerur , p.^.colum.
i$6.d
iterior homo iicut lac mulgecur, dum mes per fpiricu & Dd
veruftatecrahicur,quiainquadaminchoationeformacur.
ibidcm.
iterior homo ficut cafcus coagularnr quando pinguefc£s co
gitationis ftringitur,vciam nondefluat deliderns, fcdin
viioamorcfo!idccur,p.?.Ibi.
ltcnoi homo exrra&Us a fluxu carnis,teprimit tetrorc m fen
fualitatis conhdens de auxilio diuin? virtutis, quse iolet af
fiftcrein canbusdefperatis,p.i.col.6i4.f
«tcrioreui homincm qui non excolit,non conftruit, non mo
ribus ornar3fapientiam Dcinon quaerit,& fcripturis opcra
non inipedit,non potcft homo dici , fed homotantum , &
homo animalisjp.i.col.i 599. b
iterioratanromagis Dominusdenunciacquanto fe ftudio-
fi.!bhominesahcxterioribjspurgant,pi2,c.i92.d
iterirum minatur Ieremias fculptihbus iimul & his qui ado-
rabant ea.,& quare,p.4.col.9 1 i.b
Ircrprctesfeptuagintadicunturconcordare fibiinuicem in
iuisinterprctationibuspcr miraculum,p.i.col.3yi.c
BtcrpretesandiccridiiinciVioyfcs & Aaron, non obftante
quodeciamProphetaefucrunt, p.4. col. 379.0380^ -
ikcrprcccs intcr Ioicph & fiicrcs vc Hcbraei tradunt fuit Ma
ttafles pnmogcnitus Iof:ph,quia pcr interpretcm Ioqueba
tur adcos,p.i.col.4tj.c
iterpretcsdum nominapropria Hcbraicae linguae transfer-
rcconanturobicuriores nobisfentcntias impingunt,pa.i.
coI.i^jS.e
lcrpretatio optima non fcmper fit transferendo verbum exs
verbo, kd aliquando fit melius trasferendo fcnfum ex fen
fu,p. 2.coI.i48.f.& col.32 j.c.& co!.? 3 8.f
itci prctatio trium virorum,vel angcloi um apparentium. A-
braha? quae ficp.i.col.23 i.c
retationes nominum Hebreorum Remigii, quae in fine
Bibligcommunicerponuntnrjfuncinplurib. impropiis,&
frequencer ab Hieronymo rcprobaca:,p.4.col.2 23 i.a.b.c
Kogatnosconditornoftertribusniodis,p.3.col.349.c
uerrogare creaturas tftearum naturas coniiderare,& rcfpo
fio carum cft in hoc,quod ex taii coniideratione homo af-
furgitad cognirionem Dci,p.3.ci52.t
iterrogare Deum quid fitjp.j.col.^oj.b
. ogat 10 dei tien antc condenationc,quia nullus eft con-
ucmnandusantciiHjuifitionem,quodprobatur in Adaui
cuirt fuit vocatus d Dco,p.i.col.99.C
itcvrogationes quaedam in facris litcris quae negatioiiem in-
fcrre vidcntur non funt negatiueintclligedae, p.2. €.334.^
> garionum& iciponfionumiftarumquis facilc expli-
cec rationemf Vc f. ihcet racionem euchanfti^ percipiendae
corituquogcricui cxplicandae,veleorum quaegcrunturin
baptifnio,verboriimjgeftusordinum,p.i.ii86.e
itentus hominis fapicntis & ftulti non ett vnus:p,3.columna
1762. f
uisaninaequamoccidunth^retici.peioreftquamquili
;. cruciauiscorporis,p.2.col.2i 18. f
i troitus fuperna» fodicitatiscft pcr fidem trinitatis defcri*
ptaaiaquaruorEuangcliiti$,p 6. t-.1673.b-C
irronusquatuoi crantinairiotcmpli fccundu quatuor par
tes orbis,fcilicer porta 0.ienta!is,ex qua parre • ratiogref
i 1 ': 'iportaOccidcntis vbipoftcriorp.irs& fanc-tumsa
>ruui,& porta Aquilonaris3& auftralis,quae crant ex la-
tcribus templi p.2.col.i t ry.b.e
intuerinondcbcnt:quaenonlicerconcupJfci,p.3.col.29i.c'
inucnrufn fi quis non reddar,fimilc cft rapinaeip.i.col.^.c
inuentam rem a proximofuo quomodo Iudad,erronee rudi*
cantnonrcftiruendam inaliquocafu,p.4.coI.2 2i2.c
intientaquomodofuntinucnientiSjp.j.coI.247.c
inuefliendiconfuetudiniEpifcopos&Abbatcsperbaculum
& annulum(quoImperatoresvfi fucrantpcr trecentosan
nos&lius)renunciauitHenricus Imperator quintus
huius nominis cogente eum Papa Calixto fub interieclio-
neanathcmatis,&c.p.6.col.i65y.c
inuidiaquideft,p.6.col.i3i5.b.Itcm, p.2.col.i66o.f
inuidia eft trifti tia de bono alieno,in quantum extimatur pro
priibonidiminutiua,par.3.coI.77.c.Item, par.j-.columia
25i.b
inuidiaefttriftitiadebonoalienOjfedtriftuiaeftpaffio corru
pu'ua&mortificatiua,p.3.col.i66o.f
inuidia eft rrift itiade excellentia alterius,p. 5 .co!. 2 61 .c
inuidia malorum crefcit,crefcentibus bonorum profectibus,
p. 2.col 1296^
inuidiaduplcx,propriedi<5ta& large, p.i.col.337.a
inuidia magis eft ad compatriotas & ad propinquos,fimiliter
& inter eiufdem artis artifices quam ad extraneos,p. y .col.
2 5t.b.Itern,p.4.col.637.c
inuidiatineaequaelatenter veftesroditcomparatur,qua?ftu-
dium,vel frucbm bonum Iaccrac,& compa&ionem vnita-
tis difTipat,p.5 .c.87 i.c
ihuidia intcrficic ic paruum facit,p.3.col.77.b
inuidia nort eft patrisad filium,fi excedat eum in gtoria & ho
nore,quia pater quodammodo manet in filio , P.2.C.677. c
inuidiaqu^daemonestorquenturjeoquod vident hoinines
poffcperucnircadbcatitudine, quaipfi priJatifunt vodi
mitcunr homines tcntare,licet fciant ex damnatione homi
num fuam pcenam in f ucuro crcfcercp.i.col. 1 0 1 .c
in inuidie zelo antiquus hoftis tota vifcera fua conc utit,licec
etiam peromne vitium virushumanorum cor 1 infunua-
tur,p.6.col.5i7.a
inuidic; figna & deteftabiles efteAus.Ibi.
inuidi? venena fuperari poffuntjfed difficile conquief cunt,p.
j coI.372.e.f.& 960.CI
inuidus petiit poft optionem obIatam,vt fibi vnus oculus er-
ueretur,vt focius fuus duos amitterec,p. i.col.89. b.c
inuidus qui non poteft videre bonum proximi quo lucet co-
ram,Dco&hominibus pcrbonam famam figuratur pcr
Heli,p.2.col.34i.c
inuidus tantoinmaiusincendium Iiuorisignibus inardefcit
, quanto ille cui inuidetur fucceffu meliore prpfecerit, pa.6.
col.ji^.a
inuidus & ambitiofus per Lyfiam fignificatur,p.4.2 3 8o.f
inuidi tnens cum de bono alieno afrligicur,de raaio folis ob-
fcuracur,p.3.col.82.e
inuidoeft vuitusminax,toruusarpcclus,palIorin facie,tie-
mor in iabiis3ftiidor in dcntib.verba rabida,&cffvenata co
uitia,&manus ad violentiam prompta, & fi gladiointerim
vacua,odiotamenfuriara:mentiseft armata.Ibid.
inuidi (ignancur per Cedar(qui mcerens & cenebtofus inter-
pretacur) mcerentesdeprofperitacib.aliorum,cx: ficinuolu
ti funttencbris peccato; um,p.4.col.877.c
tnuidorum eftlibenter fufpicai i opprobrium alterius,cum nc
queuntrodcrcopusquod eininer,p.?.c. 1362.6
inuidorum afpernator efc Dorninus & ab his qui diuina benc
ficia in alus perfcquuntur miracula fuae virtutis auertic, p.
4.col.75i.a
Inuidei c aliis necpropria difcucere,quanta miferia } p.3.col»
1771. b
cum videntmaliluccrebonos Inuidcnt eis,p. 3.^.2526.^.6
lOttifibilium nullorum fitmcncio in procclfu fex dierum , nifi
tantu de Dco & deanima hmnana . Dealijs inuifibilib. fi-
cut cfc nacura angeiicn, uel acr clemcntaris pt^itrmittitur
m«uio cxprefla.p.i.col^.d
inuiLicii
Glofk Ordin.&NicoIai dc Ly ra.
.1»
Iriuitati A viris magn* authoriritis ho dcbet fe rctrahere, fcd
acquicfccrc ftatim proptcr eoium rciicrcntiam.Cum aute
inuitaturabhorninibusihediocribusfeutnodiccautorita*
tis,nondcbcntftarimacceptarc inuitationcm fcuconui-
Uium.fcd aliqualitcr fc retrahcre neleues videantur.Exem
plum de vtroque,& datur harc do-irina hominib.fccudum
quofdam Hebra:orumcXpofitores,& videtur^ationabile,
par.i.col._48.c . - • • L*
Irtuitandi funt a.nici fratrcs & dinites ad cou.uia,propter cha
titatcm mutuam nutricndam,& mcritonum cft . Si autem
ad lafciuiam aut gulam cxcrcendam, pcccatum cft . Si au-
tem proptcr liberalitatcm quadaro feu vrbah;tatera,indir-
ferenscft,& potcitbenc ficri & malcproutad finem vlte*
riorcmordinaturiquipoteftcffebonusvelmalus,p.y.col.
o _ _ -
Inuiolata fxpe fcruatur caftitas intra cofcieritie ciauftra adiu
torio bonorumjc ura pene vfquc ad lapfum impcutur, p- •
col._42.b.InterI.
tnungitui infans baptiiandus,in quibus partibus,& quare>p.
6.col.ij26.a , . •___,-_._•
Inuocat orans,fcd hoc VereVion potenSnifi pnus crcdat, p.6.
Inuocare &airt hos vocare orando nihil hifi Dominum debe-
tnus,p.,.coli4y.c . ' /,, , .
Inuocarcnomen Dornini,art fempei Tonet inbonum,p.i.co.
127.C& col.t28.r.i2 9.a.b.t ': v .
Inuocara fpiritus immuhdus no debet quifpirituffanai parti
cepsefteauseftnefugiatab eo fpirituffantius,p.KCi33o.t
Inuocantes & ctiam iri vera penirentia exiftcntcs, no kmper
audmnrura Deo quahtumadamotioncm temporalis pce
nse, fcd fernper exaUdiuntur quantum ad amotionem cul-
pa^p.2.cOl.i6b7.t ... A j. .
inuocantcs nS mo do credunt,fed etiam orant, vt poftqua cre
diderit alicnius animus,no defignat id .poftulare quod pro
mifit Deustotbcorde vigilantibus,p.6.col.i jy.a
inuocationibusdemonum aut diuerfis arnbus qui rurura in-
quirunt difcere cupiunt,quae hon expedit, p.i.c.i jjo.ct
loab infixit trcs lanceas in cor AbfaIoi,p.2.col.6 26.d
ioabinuidiamotusocciditAbher,p.2.col.53_.a
Ioabadaltareinrerficitur,p.2.c>687.a
Ioab ltteras quas fibi fecrcte n.iferat Dauid de morte Vn?,o>
ftehdendoalij'stegemfeandalizauit,p.2.col.68i.c
Soachim pcr m,pater1,& loacl im pe_ n,filius,a quo progenito
re defcedenr.tquomodorcxerint, & de pmutatione nomi
nUmeorundcm,decaptiuitatc&fepultura,&c.p.2.c.992.f
&c.io28.f.&col.t352.a.b.ttem,p.4.col.734.f
ioachimproptcrlibricombu tioncminteifeauseft& proie-
ausextraportaslcrufalem.p.^col^.c .
loachim pcr Nabuchodbhofor regem captus quisfucnt,p4.
col. 1495.6 . v
iob & Dauid a Deo non funt dereli&i,p.2 .063 5.3;
iob an fucrit verus homo naturalis vel fi&us,p.3.cok4>e
iob quis fucrit,diuerfi diucrfa dicunr^.col.^e
iob liberapudHebra-oseft obfcurusidubius, & vanumha*
bctftilum,p.3-col.6i-.a.b.'c
iob hiftoria an fit parabola vel fit res gefta, & quid ad hoc rc*
ipohdentialiqUiHebi-a-6rum,p.3.col.4.e
iob quo tettlpore vitam egerit,p.3.col.4.c ^
iobdcftirpeHusdefcendit,qui de Melchavxore natuselt.
Male igitui aeftimant quidam Iob de genere Efau effet,pa.
i.col.269.f.27b.a.o
iobdeq'!acognationeiuerit,p.3.coi.9.c .
iob & lobab(_iufdemhominisfuntfecundumaliquos.Ibid.
Itcm,p.2.col.535.b.c.Itcm,p.i.col.376.c
iob & Moyfesdeclarahturfuiffecontemporanei,p.3'Col.9'C
iub in fuo libro habet multa ignota vocabula, & Icofucta ma
gis \ m alijs libris:ncc ctiam regulae gi amlticales Hcbrai-
cTcommunitcrfequuntUrineo,par.3.col.6i.a.b.c
Sob libcr fccundum quofdam Hcbra?orum expofitorcs, ab i-
lia-liiiguajn Hcbraram t uit trahslatus.Ib'i.
iob liber multum coiormatur ftilo libri Threnorum, -icct r, ,
dusloquendiinlobobfcuriorfitmodoloqucndi in libi
thienorum,p.3.col.6:.d.e.f
iob libcr totus Rhetoiicus cft,ctiius modus eft, eindcm fei •
tiammodispluribuseXplicarc,p.?.col.i34.d
iob quidam Hcbra-orum affcruht hiiffchxreticum, & qua •
fcdfalluntur,&huiusCaufadaiur,p.3.col.i64.f
iob liber metricc cofcriptus eft ab illo locctPcrcat djes in c »
hatusfum,&cp. 336.C
iob commchdatus fuitdc quatuor virtutibus» & qua: illx I, ,
P.3.C0I.271.C
iobpercuffioncsquot&quefuerunt,p.3.ccl.284.f.3oo.('
ioban&quomodoaduerfirasdciecitabhabirufapicti.
a>5tu,cum tameh fuftinuerit aduerfitatcs patienter^p.j. L
27 ?.C
iob no intelligitur fanttiot fuiflc Moyle vcl Abraham5& j
te alijs eiufde tcmporis5cum dicitiir quod non fit ci fin i$
in terratfcd dicitur quod ho fuit fimilis ci fccundum ij d
in quolibct fanc^o cft aliqua prerogatiua fpecialis.Et i ii
citur de quolibet.Non cft inuentus fimilis illi,p.3.col.i '
iob an intctione ifta fcripfeiit librtim fuum:quod vc lit d( I
rarc a6tus hunranos diuiha prouidchtia rcgi,ficut res \
rales reguntur^p. 3.C0I.4.& 5.
iob 01 genere tentationis feritur,damnis rerumjOrbitate 1
lis, percuffione carnis , & hec fuerut quafi exteriOr imj u
bellUntus Vero pervxorcmquaficiucmmensfuftini 1
henacohfilij,p.3.col.4.
bb fuit flagellatus vt virtus fuc patiehtia? monftraretur, S
than hoc cxccutus eft,vt pcr impatientiam Iob ad D« U
fphemiamimpelleretur,p.3.coLt6,c
iobquarctotonditcapillos,p.3.coI.32.e
iob aduerfitatem paiJus fuit^qua' fuit duplex: Vna ex bc p
amiffiohe,aliacx propiiicorporispercuffione, p.3.ccta
130.^ . -
iob an fuit flagcllatus fine caufa,p.3.c 62.e.f
iob per propheti? fpiritum,fccutura videbat affiftentia 1
cui nec futura veniunt,nec prgterita difccdunt, p-3.cc b
i y7.b
iobantenebatquodfubtraliiobonorumtemporaliumHj
nabatur ad fuum meritum,an illudignorauit , quouf ■
Deofuitfibideclaratuuv,p.3>cOl.32.e
iob qUa ratione tam particulariter maledixit diem natii m
ac no-rem conceptiohis , fimiliter&ftellas & huiuM
Suffeciltet cnim oftendere fuam triftitiam & dolorcrjl
pliciterp.3.toK6twC
lob qui virtuolus etat & patiens,qUomodo iratus dicitii
tra filiphaz &alios quare non potius diffimulauit &| I
_ertuiir»p.3.eol.ioi.!o_.
:iob malediaiohis & blafphemiae tferba enuncishs an p n
ritexfententiafua, velmagis tanquam ex erroreal
rum fuorum,p.3.col._28.f
iob fecundum fciehtiam fe norfe confirmat amicoru, q ft
doca?leftia,ipforum terrenas cogitationespcr proji
fpiritumtrahlibat,p.3.col.i57'b
iob nunciata funt primo minora aauerfa,& poftca mai |l»
ficinqualsbet annunciationemipfoeniccrctur nouJ
<5tiop.3.col._8.c
iobrriftitiamdc amiffiohercrum demonftrauit,ficrai'H
derate,vt effet fubieda riitioni.Et quai e luper amifli^
rum hon fit triftandum,p.3.col.3 2.e
iob dicit vitam fham odib:lcm & onerofam,& per con f
fuam cohceptionem,natiuitatem,& educationem,cl
tia fiiorum amicorum erronea,eos dedutaido ad ir W
niens,p.col.45.c
iob ctim maledicit dieinoc5ti,in'telligitur fic.Pcrcat _<
vtinaro dies natiuitatis mea? hon fuifilt fi polfibiletfj
non fuiflemnatus.Eteodem modo dc node expi
quialoquiturdepnfeterito per modum fiuunadr-
dolcntisdealiquopreterito,p>3.col.4C.f.47.c
iobconclufitcotradi&ionefequi ex diitis amicoru
Ind
ex.
»m oonebant foclicirarem hominis in prorpcritarercmpn-
!i,paritceitiaiCol.i^7.a.b
Joljoitendic m homine nihilv.ifcremanens poft mortem per
jiapartetertia,col. 172.fi
lofuitarflictusadiaboloimmediatcquantuad oblatione,
ibftancixfue&hUiorum&corporisfui peraiffionem , &
iiaimmediate,inquanrumamicoscxciraueratad eiusin»
,epat:onem,idco loquitur alquando in fingulari, aliquan
»o m plurah,parte3.col.i84.t
folhabuicperfe£tioremcognitionemdeDeo, quia plenius
acrac inihuctusde diumn irtute pcr Hagcllamrionc &per
L'uelacione&allocutionemdiuinamfibi fac^an\ , parre
• coi.^o^.a.c
loJlum vcrbu fi dicatur proprer caufum aliqua recrcarionis
onercanonnocetjfedmagisvelecadquanru fpirituflan-
jum,vndeap!ulofophoaiiignarurqu?damuirtus,quedi
itureurrapciia,quaanquishcconucrterc dicta uel facta
dfoIaciumhoneitum,par.<5.col.558.f
loundicatis aecernc. aftiuccia per fluujum de paradilo egredie
emdefignatur>par.i.col.75.c _
lonnes Bap.quamuis negauenr fe effc propheta ramen inter
ogarus verum ref pondit fecundu inrentioncm qua?remiu
fd negau it fe effe prophetam cacum,fuic plufqua prophe-
a,par.5»col.7oo.f.&coUio38.f
Tfintics Bap.quare & quomodo dixit fc non efie Heham , cu
amenChriftusdicat: Macih. ii.IpfeeftHelias,&c.par.j.
knncs°Bap.fuit fimilis Heliz in tribus.In vita in doilrina ,
kinofticio,par.5.col.67j.c .,-.....:.
lcnnes tuit timilis Helie in auftcntatc pcmtentix, in fohdira
econftanrte,&inauroritatcdoarinv,par.5.coK2o8.t
IcnnesBap.nonaccepic autoritatemadeooapuzandi nin
kddenunciandumChriftu,& preparandum homines ad
uumaduentum,pa'-.5.co*i.i037.b
[annesBap:.diciturvox,&quare,par.5.col.io3Q.c.»a.e
[annes Bap.df lucerna Ch:ifti,& quare,par.3.coI. I4**c
■■[Qnnesdicituriuftitia,&q'Jarc,par.3.col.i09o.c.r
•.cnne Bap.commcndatur a quacuor,f.cx condinone , cx oi
uinaautcritate,exnominc,cxofficio,par.j.col.io20.f
«ncshoc noie muhi Hcbrci prius vocati sut , par.J.c700.c
icnnes Bap.habuit nomcn cx diuina pi xordinationc & non
humanadifpofiticne,par.j.col.io2o.f
icnnes Eap.conceptustuitcircafincmmcnhs Septcmbris,
fed Iefus circa fincm Martii,p.5.col.688.f
hnncs Bap.fpiritumfanctum acccpit in vteromatcrno , par.
^.col.^S^.a.b
unneshabuitnidumfuumin finus Saluatons vbi fuauiter
rccubuir,par.5.col.ioio.d ..-,.. .'„
lannes Bap.non ftatim poft tcntationem 4o.dieru & lemniu
4o.dieruin Domini,elt rraditus,par.5.col.484.c
iannes Bap.paflum fuiffe tempore;Pafchali vndc colligif,par
tc5.col.257.!.
iannes Bap.vbi occifus & fcpultus,& eiusofla quomodo m-
cendiocollcaa,par.5.col.25 3.c ._ _ „ .
iannesBap.nonconumeracunnteroccifosvetcriTaftamcti
ficut Abel&Zacharias,&quarchoc.pai.5.col.395.a.b
ianncsBap.pcrMoylcnfignificatur,par.i.col.364.c
ianncsEnangcliftatripliciuocationcuocatusfuit.Primoad
aliqualem noticiam Chrifti.Secundoad eius famiharitate
Tertio ad Apoftolatum,par.5.col. 1 o 1 1 .c
iannesEuageliftacrcditurfuifle probalitcr ille qui cu An-
drjea primo fequutus cft Iefum, par.j.col.io^o.i. Itepar.
6.col.i373.e
ianes Euagehfta fuit vocatus de thoro nuptiali a Chnfto ad
contincQnamvirginalcm,par.5.col.ioo9.b.c
>anncs Bap.cclcftia promdir obfcruantibus legem , alu aure
Prophete temporaha promittebant obfcruantibus legem,
partc5.col.73o.f
)annesBaptifta nullum fignum fecit,&quare,panctcma,co
lum.421.422.
ioannc«: Euagelifta ^fuadcttirfuiffe Illcadolcfces qui Icfu ca
prorciiCtafyncoucnodu.spiQfugir,par.5.col.636.c.f
ioannes jjbaro alioru Euageho,aJiqua de< fle vid t, pic quib.
a tramlwogatus fcripdt Eiianguhu?par.j.col.86.e
ioaimisBaptiiraprius baptizarorqua baptizatusapparuit,un
delanctiiicaium eu efieclaruir,quamuis uifibiluer factum
noninuenituranrcqiiabaprizarecpar. i.col.io92.c'.e. •
ioannesBap.pcrhibuit tettiinomudeChriftoprafdicadocius
excellcniiamA baptizarulo iu aqua,par.5.col.i02 i.a
ioanucs Bop.inirtcnsdedifcipulisfnisadChriftu vrqucreret.
Tu cs qui vemiiros es,&c.Cui Iefus refponderir,ioanni au
difcipulis fui.s,difpurarur,par. j.col.28o.f.& feq.
ioannes Euangclifta fuit notus Pontifici triplici ratione, par.
5.C0I. 1289.1*
ioannes Euagchlta an uiuar adhuc,vel an morruus fit, opinio
nes funt.Et qucc probabiiior,pomtur ibi,partc j.cel. 1539.
f.itcm,par.4.col. 149.C '
ioannes tn medio candelabrorum aureoru non vidit filiu ho-
minis ied fimile filio,id eft, Angelum in perfona Chrifti fi-
biloqucntem,par.6.col.i4Q4.f
ioannesdiciturmareTyberiadis,quarc,&qualiter,par.fexta,
columna 1445.C
ioannes fenior,dictus eft quidam facerdos alius a beato ioan
ne Euangelifta,conteporaneus Apoftolorum,par.fexta,co
lumnai375.b.c
ioannesHircanusDuxiuda'orum,fimul& pontifex uirtutti
vir fuir,ac multaopera rairifica cofecit. Hic Hircanos deui
cens Hircani nomcn accepit,&c.par.4.col.2373.a.b
ioanes Hircanus rria uel pra-cipua maxime folushabcbat, na
& gentis princeps,& pontifex erat , & pranerea propheta.
par.4.col.2 37.b
ioannesBaptiftacognouicChriftudupIiciter.Primoperreue
Jatione diuinam,&c.Secundocognouit eum,quando fpk*
tuffan&us defcendit fuper eum in figno vifibili , &c.par.5.
col.io4o.b.c
ioannes Euangclifta vocemTheologamemifit,quatatopon
deregrauidam reliquir,vt fi aliquanto plus intonare voluif
fet,nec ipfe mundus capere potuifTet,par.5.col.5 1. j.c
ioanncsEuangeliftanondxitfineratione.Verbum caro jfa-
clueft,&n6:Verbufactucfthomovclanimat uidt ratio-
nem,par.j.col 103 i.c
ioannes Euangclifta ficut &ca?tcri Apoftoh duplici modoui
dendi notitiam habuit ucrbi incarnati,par.5.col.203 i.c
ioannes Apoftolusfcripfitaducrfus dogmara h«reticoru de
uerbi Dei eternitate,& aducrfus corum ftultitiam, &c.par.
6.col.i33S.b.c
ioanes Apocalypfim antc Euangclium fcripfit,& quare prius
ponitur,par. 5 col. 1 o 1 3 .c
ioannes Euangehum fcripfit in Afia rogarus ab Afia» Epifco.
pispoftcj.rediitdein(ula?exilioParhmos,par.5.col.ioi2.f
ioanncs fcnpfit fuum Euangchu poft Matthia- eleaionem, &
etiampoltPetrimartyrium,par.j.coJ.2 33c.r.&2 338.f
ioanncs Euangelifta primo fcripfir fcptcm Ecciefns quaefunt
in A(ia'& confcqucnrer alns vniuer(is,par.6.co!. 1463.C
ioanncs Euangchfta plus amabatur a Chriito, & Ptutus.sp u
amauit Chnitnm,par.6.col 978.C
ioanncs Bap.in dcfcrtohabitauicvfqueadtempus fuae praedi
cationis,icd quaic.par.j.col^oo.f
ioannes Bap.fuit initium noui Tdtamcnti,& dciignabaturp
tcntoriuminintroitu tabernaculiv'vc.par.r.col.765.c
ioannes quomodo dicitur prophcra *kt(Tuni in cantico patris
fui & ipfc Ioanncs ncgac fe proptutam:Solutio,par.quinra
C0I.701.C
ioanncs Bap.Angclusdicitur.non fccictarenaturc,vr mcnti-''
turOngcncs,icdofriciidigiiitatc,;par.5.co.43.c.ltem,par
tequarta,col.2i73-c
ioannisBap.difcipulitribusdccaidisrcprenenfibilcsfuerunt -
parrc5.col.!72.d.e _ .
ioannis EuangcKIbt fucrunr nupnx quibus lnrertuit lcius,UC
communiter dicitur,par. j .col. 1 05 5 .c
Gioffee Ordin.& Nicolai de Lyra.
IoannisEuangcliumcaitcriscxccltcntiusdefign-ttur in rrib. ionathasannbilisfupcramorcmmulierum,cxponi:utdupl
o.i;afcripfitcxtcrisfubiimius,fubtilius,&pcrfe:tius,p.5.c. cirer,p.2.c 520.fi
loit.d cf ionathasan pcccaucritguftandomclcotraprjeccptumpati
loannis Hircani filiiqui& quot & qualitcr & quadiu inre- fui Saul.p.s.c.^oo.f
gnoludxorumpatrifuccefierum.lbid.c.f ionarhas fignificare vo!cns"Dauidinfidiaspatrisqcarcpcrt
ioannis Baptifta in vccro exultatio duob* modis potuit fieri, la aut iacula fignificauir,p.2.c.45>a
p.j.c.688.f .. io.nathaspta?ccptipatrisncfci«.isfauummc!lis guflauit vnd
ioai-uiisBaptiftajprxdicatiafollennirerdcfcribitur&quare, tantaindignatiocommotacft, vt& dcfcrrctur viaoriaj
P.J.C.729.C diuinitaslcderctur,p.2.c.403.a
ioannis abftinentia fuic aliis excmplum pcnitcntic,par. j..col. ionar.has iuit ad Dauide qucm in pcrfccutionib.pati is fui dc
2o8.f Icbat fatigtn',p.2.c.4^8.f
ioannis Euanwclifta prophctia aliiscfl cxccllcntior duab. ra- ioppc eft portus fupra marc mcdircrancum,ad qucm duceb
tiotub.p.5-.c.i45o. turlignapcrmare&indein Hicmfalcm pcr tcrram iny
ioannis fifio fccan Jom diucifos rcfpcdus imaginaria fuit& hicuhsqui portus cft propinquior Icrufalcm,p.2.ciZ9j
ihtcfledlialfis.ib«d. _ ioppcuportus crac Iudarcr,p.2.cii4,.a
lOaJinem Baptiftam fudari ptitabantefIcChriftum,aliiHe!ia Ioraminrcrprctaturfortitudo,p.2.c. 1209.3.
aliidic".)«ntcum Vnumciicdeprophctis,&quarehiec> p. ioidanisfluuuis vbiorkur,p.i.c.2ii.b.&ci438.f,&c.i685
j-.c. 102,8 f Itcmp.^.c^^.f
ioanncmBaptiftamanmalicioseycIanfimplicianimo Iudgi iordanis paismergiturinmarc>&inamaritudinera fluit,
acteffcruntouxrcntes quisejlet»p.|.c.ipj8,e eiusmoralicas,p.2.cr27.a
ioannemBipriibmdicicHyeronimusnofcifieperbaptismu iordanisfluuius^tfttcrminustcrr^promifaonisa parteOt
Chrifti mundumeflc redemptum Auguftinusdicir Ioanne tis,p.2.c.9i.c
ign^raifchocrantum vtrum fibi rciineat vim baptizandi, iofaphatproexpedicioncfuxorat!on'sa''cgauitquinq;p
anaiic.uiiuorumtribuat,p.j.& 1040^ 120J.C
iniaaunequipadiisn n cftyioneft imparmcrirum martyrij ioieph viriuftuscxtribuIudadcdomoparna& Dauid h
& m Petro quipaffuseft,p.2.ci79.c riam vngincmdefpoudir,& quare,p.i.ci45i.a .
iohclSiiarcaquam pctentilac deditjquobcneuolenriedlmu- iofcph quare timuitireinludc^m,notaturhiftoiiu Heroi ,
lationemniaioreinmcreretfidcro,p.2.c.r;9.b p.5.c.68.f
Iohclanprophetaucritcontraomncstrib.p.4.c; 995.2 iolcph qui alio nomineBarfabasdicitur,&IacoLusminoi i
iohel quib.tnbub.prophetauir,& quo tcmporcjp.^. columna cuutur fratres Chnfti,quia confanguinci,& non c >
1903.C virginenari^p.j.cjij.b.c
iohcl quamuis tardius prophetauerit.tamcn coteporanci fue iofcph dccurio ab Arimathia.Ifta cft ciuitas quac dijft
runtfibilfaias& Ofee,&ca:tcriill :.stcmporis,p.4.colJin. matha,dequafuitHelcana patcr Samuclis,p 5.C.99J
1923.C ioi^phapudpatrcmaccufauitfrafresftiosdecrimine!
iohel miffionem fpirituflancli annunciauit & tempus futuri iu id cft,de odio fraterno,quod dicirur crimen piinmuni l
dicii,ficut AngeliChriftoafcendenteinceJum^p.^.lcoium. c.3 yS.b
\626.£ iofephPatriarchaquarepatriiniuucnrutccratmagis an i
iohcUubquoregumprophetauir,p.4.co!umnai9o^.c&coI. Iis,p.i.c?,82.c38?.f
192 3. c iofef hcxdonoDeifpcrialifuitgratiofiormorib. & c^H
ionadab filii primi captiukatcra f uittnuifTe dicuntur,p. 4.C0I. fratrib.fuis cum dcbilior debuerit cfle nam in fcnedll
822/ lcntgenerari poeri debiliorcs & defe&uofi,pau.c.
ionacftdi<aioHebraica,&fignataequiuoce columbam vel vi 3?8.b
nofiraccm,p.4.c772.f. iof. ph venditioruitfadh matreadhucviuenre,vtdk.
ion.iscum a pifcegiu...:ctur,n"gurauit triduum fcpultur^ Chri qAi,pj.c.jj82;b. Alii aliter.Ibid.
fti,p.|.;.2o2i.c «ofcph venditusfuit,5extrip!icicaufa,p.i.c?78.a
ionaspoitquamprrcdicauicNin uiti>,co.ifufuspra? verccun- iofcphan venditusfitlfaacauofuoadhucviutncc. p •.
dia,a(iirmpta matrc latencer egrcilus teri ain fuam, feptcin b.& c j8 2.b
annis exuitauit p.^.cu. ; - iofepha fiatrefuo Tuda venditusefr,quieratpr:ncii
ionas cuius filius fuerir»an fuerit verusvclfalfus proph<*ra,& fuaiit fiatrib. vt Ioftph mcrcatorib.vendercti
quare dic-tus eft Amaaii. Ec qc.omodoh.git a facie Dci p* ditio pra?eisefucrit3o.argenrorum,&cp.:.c.j;8.. .
4. c.i9to-c & 202 i.c 3 S ?.f
ionas propheta quare magis fanctus fcribitur,quam cxtcri ,p iofeph marer vt Hebra?i dicunt vrcatur Bala cui
phC|«»quiomnes fancb fucru:)t,:x-cp.4.ci<.;i7* m finu fuo:qu^cci..m(mortuaRachtl)vocaci eft ma'f(
ioaasfecundudoctorcsHcbraic^ s&Lutinosniii ii'iusmulie fiusIofeph,p.i.c.382.b
ris x/idua^quemfufcirauit hciias.p.^ct^ii/.c iofeph-afivcndmisdiciturPuripbari Et;nt;chc
ionasqnomodocxcufindLisquipic :.x tqi;.'daoneuenit:p. ii Eunuch9quomodovxorcmhabercdicati?r,p, c,l
1 c.156 iofcph vxorcuiusfiiaefledicarurfecundumf .-. mj-o^B
iortamquidfcctfaheb rnc niuitiSjp.^.col. ^^.f.&c.^o^.c&anfuitnhi adommiquonaam -
1 0: pt< >ris fui vcl altcrius,c.409.b.c
ionath 0 •..J(!L,isvJ:i'.l)'-,.r...''v.auLi;j i ' '• fm',&cft ■ ioJcph,vt iudceidicunt,terfuit vendicus,p.i.c.382.b\'
apud Hcbrcos,quod nulius l uit aufus contr.idicerc iri ti rius bis raritum fbir venditus.
lationefuarhaldaica, p.^.c.i287.b.Item,p,6.c.i5 7w.Kf.:- ivi ;«h pernuiius eit vcndi,vrpropcercum fcqucrctur lifc '
p.»-ci2 5.cVidccciam inThaigum. populi ccmpoiefamisfuture, p.i.c.428.f
Ionathan fihus Saui rcfigiiuti iciuuii culpam dcprccatione de ioicpn vendicus fuit,vt dicunt Hcbrci magiftro carnifiou ■
lcuit,p.2.c.402.e i.c.382.b
ionathanquiek: Nathan prophctaquihabuitduos frarcslo iofcph t-jua.afueiitpulchritudoconiiciturjt^fcminx qua
hcl& Ionadab,p.2.cio96.f cltpiopiicpulchiitudo,admirantur,p.i.c459.a.Inter
ionathan volensin-ucreinhoftes,'curdeditquedamfignaar iofcph quantKcontinentiaj&caftitatisfucrit,apparuit>
migcro, p.2.c.j68.d. m jlicri uon acquieuit,fcd potius ei fuafit,vt pailioul
ionathas tnbus vicib.iniit fcdus cum Dauid.p.2.c.468.f rcirciiarct,p.i .c.3 16.C t
>
Q
|Q
10
Ind
ex.
$ feoh habuir duas principalcs perfeqtiutioncs,vnam a fracri
bus,a!iam ab vxore domini lui.p. 1.C.465.C
dfcphcum facfcuseflet prtepoficusrcrrj: Aegypri,erat ^o.an-
norum,p.i.c.382.c.ckc.4io.e.f;
ifeph cu frumcnta colligeret vnde homincs viuerent,pecora
rndeviuebant,cutntancofamesinualuifletj &fratres Io-
feph Pharaonidixerunr.Nu func Pafcum pccorib.puero-
rum tuorumjp.1c438.cf
ifeph qui eraccam dulcis& manfuetus verbis & faftis, quo-
modo afflixic fracres ica diu,ancequam fc eis nocickarcc , p.
i.c.4i4.f.5cc426.f
ifephnovidens Bsnianvnfratremfuumvterinumcurn alits
iratrib.durcloquutuseft,timcris ncmachinatifuiftenc con
tra eum in milum,!icuc fecerac cotra eum idco vc fcire pof-
fet veritacem.dure loquutus eftcum eis,&cp, 1.C.411.C
ifcph diccns fratresexpio!atores,effe no excufacura menda
cio quin eifbt p^ccacum vcniale»quia neque Apoftoli mul-
toperfe-ftores co ftc cxcufantur,p. i.Ibid.
tfeph q.tomodo poterac fracrem fuum Iudam arguerc de co
tradiclione»p.i.C426.f
>feph non porerac fe continere quin fe manifeftaret fratrib.
fu:sfedqu;b.rarionib.Ibid.
>feph iurans per falutem Pharaonis,an indecenter utrauir,&
anp f urium commifitjp.i.c.^i^.f
sfcph f atnb.vndc& quare exploratorum vitiumimpinxit,
p.i.c.4i4.f
)fcph magnam clementiam oftenditftatrib.fuis,cum cos ad
fe venientcs,noles eos fcandalizareapud Aegyprios, & vo
Ienseosccrtiricaredcpknarcmnftone,p.NC427.b.&colu.
427.C
jfeph verba quomodo vera f unt,cum ait patrc dixiilc:ln mo
numcnto quod cgo feci ntihi tn tcrra Chanaam, &ccu nu
legancur hec vcrba pacris cum de fepultura man«laret,p.i.c
37 2.e.f
Meph q tarenon ftatim poft morte fecitafportari oiTa fua in
| tcrrampromifitonis,cftdtiplcxrario,p 6.c.9 28.f
ofeph habuit tvfc de fepultura & rcfurreftione Chrifti in tcr-
; ra proraiffionis compl* nda,p.6.c.928.
>feph Patnarcham vt dicit Ra.Sa.Gabrie! docuit 7o.idioma
ta qux antc non nouerat.Et an in hoc verum dicatjp.^.co.
io5o f
ofcph patcr putatiuus Chrifu',& virgo Maria, de eadcm tri-
' bufjcrunr,p.y.c.4i.C
ofcph cum dc duob.patrib.fuis Euangdiftac memoretur, qua
r< luiiius eorum nomcn accepir,cum fccundum lcgcro qui
1 nafciturcx nomincdcfuncl:i,aon:chabci-cdcbcatclcfunar
i, cui propagacur,p.i.ci6i4.f
iolcph iponius Marixcrcditurfcmperfuiffc virgo,cum tamc
virguicm difponiauerir,p.5.c.44.f
iofeph quure non acccificad Manam virgincm,cum ilbi elTct
del'ponia:a.lbid.
iofcph non cognouit Mar:am,quomodo & vndc hoc & qua-
diuuoc rim,p.5.C47.b
iofcph virumMuiixdixcruntquidamde alia vxorcgeneraf-
ferilios,& lilos fracrcs Icfudiaos,fedimprobacur,p.5.col.
to;g C.&520.C&48.C
ioleph in Bethl-xm atinum & houcm duxit,quib. prcefcpium
fecit,& in quo virgo Maria pucru Icfum reclinauit,& pan-
nisinuoluit,p.5 C.709.C
iofeph no cft inucntus cu Maria a Magis,& quarc,p.5.c 5 5.C
iofephus Maratia? hiius ex Ierofolymts facerdos , iicut cle eo
fcnbit Hicro.iahbro dc llluftnb.vins, &c p.i.c3§ 1 «C& c
797-b.c
Iof-phuscrrauitdcnuditate Adar in ftatuinnocetiardanshu-
ius ra:ioncm,quod ante viuebattancum beftiaiicer noa ha
bcns vfum racionis , fcd confutatur,p.i.c,96.c.f.
Itemp.4.ci548.f
iofcphusc rcahiftoriasIibriMachabceorummuIra dicit <p*
funt d:(Toua textui,proptci- cjuQd illatanquam fiiuola di-
ini.ttuntur,p.4.c.242;.c
Iofcphus dicens Qui nnllatenus egit peccatum fed tantu cogl
tauir,nuiIo rcaru tcnctur,crat,p.i.c.675.c.
jofcphus Hcbreorum hiftoriogrsphu.srefcrc,infIftetib. Roma
nis fe fugiffc in fpcluncam cum quadraginta comtrib. ibiq;
proditum,inucjKtim,atque ab hoftib.captum,p.5.columna
iofephus quia fuitde gcnerc facerdotali, & fuit in lerufalem
tcmporequoadhuc ftabattcmplum & facerdotii rrundte-
rium,& pliiiics,potuit vidcre,vt vidit veftes & ornametua
ipforum,ideo ccrtiuspotuit fcriberetahs quam fuis fequa-
ces.p.i.c.^gi.c
jofephtis quadragemnofecunclo anno a paffione Chtiftivel
circitcr.inccpit fcribcrchbru antiquitatis Iudaice, que ob-
tulit, Vcfpa!!2iiolmpcracori,quicepitimperare anno d«-
minicc incamacionis fcpcur.gciitrjo primo,p.4.c-3 iS.f
iofias fuir fanAiirlmuJ rir,fed hiii cius fuccedentes fuerQt pef
iimi,ideo regiii ftatus poft monepatrismutatus cft in ma-
. lum,p.4.cioo5.c
iofias pc; fidem & deuotioncm m*gnafibi ad vniuerfis amo-
remacquifitiit,p.i.c68i.d
iofiar quacuor filii lcgtmtur,& a!ibitre$rantum,q»omodofu-
pcrhoc concordiaaccipicnda eft,p.2.c.8o4.e.f
iofiamregc Icrcmias itocac Ccdion cuicoitanserat regnum
p.4-c.735.b
iofue Ducc vinccbat populus non fecundum artem militarem
inftruCtus fcd lupcrnohc!:usaiiX!ho,p.2. 065. a
iofue nomcn cx Qlex immitacum quta cypuserat verilefu,p.
i.ci255.a
iofucimpoJ]cioncmanuiimDii"eft creaeus,p.t.C!6$i6.c
iolue non habuitvxorcm nequehlios,p.2.c, 149.2
iofuc vbj mortuus quo anno eratis,& vbi ftptilcus,p, ?.ci49-a
iofuc moriturus -admonuit populuai maxime nc matrirnonia
contraherentcum extraneis qui ihtcr illos habitibant tan-
quam hxc commixtio datijra fitirnpictaris occafloacajjp.
a.c.ij^.c
iofuefuccciTor Moyflin regiminc pop-.ilifuit coRfortatus Sc
affecurattjs dc tcrra? proniuTtonis acquiftrionc 61 diuifio-
ne,p.2.ciof
iotha vnum dc L gr. no prctcrke pcflc.qyr.re diclur.i cft, & dc
quo,p.i.cSi7.b.c
Ira vt mentem fuperer,caufa cft multitudo cogitationum,fup
uacuarum,quib. mensacquiefcit^p.3.c.335.c
ira 6c ciamo» & omnis amaritudo immundi ipuicus furor cft,
p.5.c75?.b.c
ira duplex f.confuu>raationJ$,& coufumptionis,p.3.c.876. d.
&855.a.b
ira quaiiterocuiosnaentis& corporisperturbat&cxcsecatjp.
3.c..648.d.e
ira Dci qux dicator in facris fcifptur/$,p. 1 .c.62 2.d
ira intelligentie. lumen fubtrahit,& mentcm prouocando con
Iundit,p.3.cioi.s.b
ira ftulti vbi incanducrit , mox vifccra pietatis amittit, furori
frena laxata,p.3.ci7i 9-a
ira dupliciter dirjrinitur a Philofophis.f.materialitcr & forma-
liccr,p.4.c.2049,c
ira cft duplex.fira per vicium,& ira per zelum,p.3.c502.f Ice"
p.6.c.2ii.d.Item,p.3.c.62 8.d.c
Ira pcr zelum lapicntcs turbac,fcd ira pcr vicium flultos truci
dat,p.3.c.77,b
iraper'zelumoculuiTimentisturbat,fediraquat eft per vicia
ilium fxcccatjp.j.c 628,d,c
Irapotentumleniendacftblandis fcrmonib.flcut fcror. Sr.i:l
pcrcith,aram Dai:id>p.2.C34.e.f
ira Dci quc&cua!isfic.p,4.C2i85.a.b.I;cp.2.649C.Vidciia
Pafuonis..
iraDein6pcrturbationem,fedmerita & peccatapunitndctrS
fignar,p4.c2i85.a.b
ira Dcicft motu» qutfitin.inimaquslegrtnDei nouit}cusa
yideteama nia!opiitteuii,p.3.c.445-a
iraDc; manet no aducrfus, ftd luperpcccatores, fcilicct ori-
f a.
Glofla; Ordin.& Nicolai de Lyra.
ginaUs damnationis rcl cclcftis iudicij,quia no dcinfcrio-
.{cddcfupcrioribinditcanturpeccatores,p.2.c 6y.b.c.
lra an fueiit in ChfiftojEt arguitur pro & contra,p.j.c. J02X
irafcirur,p.6.c.6i$».b
*ra inconfiderara rcs eft,ita vt aliquado nec fibi parcat cui ira
fcicur,p,6.c.6i9.b
fca multis virtut!b.priuat,quia dum quictem mentc tollit,fpi-
rituifan&us ibi non quiefcir,p.3.c.77.b
3ra fnagis eft in iuucnib.qua in fcmb.& quare,p. 3.C i8o6.f
ira fcmper plus vindi&am exigit quam iniuriam accepit, p.i.
tt»pra»rei rationcm opponitur manfuetudini,non autem illa
<}ux cft modcrata,quiadcraticncmafuetudiniseft, quod
faciat moderationcm,p.5f.C5 1 i.c
ira iufta matcr eft difciphnae,& iraqua: c& cum caufa, iudiciu
eft,nonira,p.yc.io7.c *
rra vcni a!is eft quae non ducitur ad efFe&um,p.3.C46i.a.
•ira raagna eft a Deo tonncnta non peipeti,p.4.C902.f.&col.
1194.C
ira iudicii tanto diftri&or portabitur quanto nuc minus timc-
rur,p.j.p.ci923.a.b
irg tiiplexgradus,p.5.ci07.c
ira? dandus eft locus aiiquando,p.<r.C2 r 2.C
iram qui vincit melior eft,quam qui capit ciuitatCDi,p.3.c.48i
a.& 1675.C -
ir^motus quamuis fitmodcratusrationeimpeditintellc&ua
contcmplatione veritatis,p. y .c 5: 1 i.c
itx naiura eft vt prolata magis feiueat,occultata languefcat,
P.3.C.1654.C - -
ira? effedus eft triplex.Primus eft iurgium,p.3'C 1677.C Secu
dus eft recedcre ab amico fideli,qiiod frequenter facit ira>
col. 168 1 .c.D.Tertius alterius cui aliquis irafcitur,contern
ptus,ci683.c '
ira? paffio maxime apparct in facie,& m oculis potiffimc,p.3.c.
634.6 •
lr? hominis poteftas eft corp» occidcre poft nihil tacere.Deus
&hicpunit,&poftingchennanimittit,p. 3.C. 1145. H46,
JrarpafTionon confurgitcxtimore,fedexaliispaffionib.f. cx
tnftiriaillata,cum defiderio & fpe vlcidcndi,p.i. columna
930.*
«re paffioneslicctincipiant atriftitia,tcrminanturtameindc-
kCtatione,habitavindi<2a,p.2.c 1639.8
irx Dei an,quomodd,& per quos refifti poffit cum Iob dicat,
Dcus cuius irae refifterc nemo poteft,p. i.c.8 29-b.c
ira Dci quando & quomodo rcfiftendum fir.,& qui reftiterut,
p.3.c.i24.e
irf commotio nec locum d; bet haberc in te.Ipfa conturbatio
indccens eft ei qui fub Iefu ducc militat,p.2.c.86.cf
iram proprie caufant paruipenfio & contemptus eorum circa
quaealiquis maximeftudet,p.3.c.ioi.a.b.282.f.&46;>.a.b
kem,p.2.c.i636.f
iracundia; maioris eft cum hoc tribuitur quod maledefidera-
rur,p.3.c.2i7.a
iracundi$immanitasqua& homicidium fit fignificatur per
ignem,p.3.c io^o.d '
iracundiaianuaomniumvitiorum,quacIaufavirtutib.intrin
fecusdabiturquies,aperta adomnefacinusarmabitur ani
raus,p.3.c.i727.b' - - • ••
iracundi cutn nullafeconfiderationemitigant, necefTeeft,vt
qui furentcs reprimere conatur,no fe in furorcm erigat ied
<j> cft tranquiliitatis oftendat,& fubtiliter profcrar,in quib.
exol)liquoanimumfurcntispugnat,p.2.c.52j.a '
irafcendimotum medici ponuntin corde,p.i.c926.e
iracundos melius corrigimus fi in lpfa ira? comotione declina
mus.Perturbati.n.quid audiant ignoranr.Sed cum ad fc re
deunt,tantolibentiusexhortationisverbarccipiut,quanto
fetianquilliustolerari erubefcunt.Mcntiautfurori ebriae
omne recru quod dicitur perucrfum videtur,p.2.c 484^
Iutfcirur Deusaliquando vt pater,aiiquando vt dominus,ali-
quaudovtiudcx,p.4.cio34.c '• K 1
Irafci&dcdignarieftcontra Dcum murmurare,&propcbh
fphemarc,p.3.c.5 84.d.Inteil.
cum irafcimur,rlatu furoris infiamamur,p.2.c.69.a
uafcibilis partis de ordinatio maxime apparet in homicidio
fccundo in quibufdam aliis procedunt cx rancorc & odic
p. i.c.i667.a.b
irafcibilis pars tendit,in bonum fub raticneardui,& inmalu
fubratioricvindicatiui,p.i.c.685.c
irafcibilis paffioncs omnes otiuntur cx paffionib. concupifd.
• bilis&tcrminanturinipfisjp.^.c^o.f.Item^p. 1. colurona
i58o.f
iratus prae ira folet truncare verba fua,p.4.ci 2 3 1 ,c
iratus homo cmittit anhclit um fumosum per nares, p.^colu
jo.e
irisdicitur arcus demonis,id cft fapientis,p.6.c.2 624.f.
Itemp.i.ci67vb.c
irisceruleo coloredefignatpr^teritumdiluuium,ignco futu
rum iudicium.p.i.ci67.b.Inter.
iris quomodo eit fignum federis,cum procedat ex caufa nati
"' rali,p.i«ci67.b.c.i68.d.c.f
iridis gen^ratio vndc fiat.Ibid.
irregularitasinnouoTeftamentOjficut aliquado caufaturt
' bono ac^u,vt ex occifionc malcfadoris per fententiam ii
dicis,ficia veteri Teftamento ex a&u fcpulturs nnpediel
turtempuscelebratioPaicha?p.i.c.i22i.c
irregularitatcs quafi erant in lege,immundicias ex tadtu mo
' tui vel alteriuti numundicia,',prohibcntes acceffum ad di
na,p.i.ci2i9.c
irremiffibilcdiciturdupliciter,p.6.ci7i4.c
is Hebraice cif vir,iffaappeilatur mulicr quafi quarda virgc
P.4.C.1 1 i.e^tcm p.i.C585.b.lntei.Vide etiam in Eua.
Jfaacquotanniseratquandofunimmolandusper patre, ;
' an inuitus patriaflciifcnc,& quomodo promiflum inie ii
pleri credidit,l.in Iiaac vocabitur tibi icmen, fi morcrem
&cp.i.c.266.cAliterdicuntquidamHcbra;orum quod(
rat 1 5.anhorum rere.Et quod quaii muitus acceifit aditr
mo!ationem>p.i.c.27o.c.& c 273. d.e
Ifaaclicet eflet 35.annorum,tamen vocatur puer,& quare,!
i.c.267.f '
Ifaac contranaturahumana»gencrationis promiiTusin fi°r
1 fuitDeifiliuc6trahumanarationenalcKura,p.6.c.6i.b.
ifaac non fuit natus dc Sara virtute nat ure; tantum,fed cu h<
per adiutorium gratia?,p. 1.2 3 3 .f.& col.25 6. a.b
Ifaac ligna por tans figurauit Chriftum cruccm baiulante,p.
iv C.266.C ' i
Ifaac fecundum Hebra*os cx quo volunrarie acccffit vt imm
: laretur^ex tunc fuit coniccratus Domino,& non fuit licii
ci habere nifi vnicam vxorem,p.i.c.297.f
ifaac non fuit vocatus ad aham terram traniire vel rcgionen
p.i.cjo^.f
ifaac quomodo figurat natiuitatem virginis,p.i.ca 56.a.b.
ifaac quare potius non mcruum afcnbitur quam Abraha?, c
' potuiiietreftitiflepatri in oblatioue,&c.p.i.c.2 67.f.&co
273.d.e '
ifaacfuitcumRebeccavxorcfua2o.annis antequam parer
' quarenonacccpitaliamiicutpatereius Abraham accepi
AgarpoftquamdecemannisprobaucratSar^ fterilitatem
p.i.c.297.f
lfaac humano more filium maiorcm benediccdu putauir,fed
• Deusquioccultorumeftcognitor,minorcm dignumbenc
diclione oftendit. vt homints oitcnderct effe benedictione
fed Dei,p.i.c.3i8.c.Item,p.6.c.947.b.c
ifaacquarenonretardauitbcnedictionemcognitafraude3p
' i.c.^i^.b '
ifai quomododiciturhabuifTe filiosocloinlibro Regu,&P;
•ralipomenonfeptem,p.2.cioi9.b
ifaiasinEiaias.
ifaias nu^us & finecaIceisincedu\p.4.c.2o4.e
ifaias feria fedus eft fublvlanaflerege^Numa Pompilio R<
mj regnantc,p.a.C979.b
- - - ■ • • ■ • ifaias
Ind
ex.
in Iocoqui eisorationis caufa ftieruntdcftinarustemplum
pro ambitioncrcgiaconliuixerc*,p.2.col.362.di
ifaias Prophetain'cdefuamorre,p.2.col.98o.d
iTaias Apoftolorum vocepreces rundir.p-4.c0l. 297. a.b
ifaias prophctauic Iudeos audituro Chnitum coiporalicer ifraelitcimpo-runoumporedixeiunV.DanobUReeem qui
non fpinralirer,p.4.c.84.c iudtccr nos.p.^.col.^.f
ifaias duas prophecias fibimcr inuicem contrarius eadem ho
raproculic,p.2.col.966.d
iaiaspraedicitmuhcrum reditum a fepulchro^par.A.coIumna
253. a.b
ifaix varicinium puer concra fenem & ad noitram haec renv
pora applicari,p.4.col.5: 2.c
ifaiefec^ioferrahgurafuicChriftiludaicam gentem ia duas
diifewturi,p.3.col.979.a
ifaif mirabiha qualia crant,p.4.col.2 28. d
ifopusinHifopus.
isbofech inrcrfe&ores Dauid extremis membris murilatos e-
gir in crucem.p. 2.C0I.5 3 y.a
P.2.COI.3'
ifraclire non funr omnesquinari funrex Ifrael,fed quiDeo
crcdiderunc & poeniccnciam egerunr,p.4.col.798.f
ifraelirelocumSichemclcgeturvr faciliusin domumDauid
conl'pirarenc,p.2.coI.i 174. f
ifraclitas prinmm forcparticipesaduentusChrifti Prophera
& ifaias,p.4,col.4 8?.b
ifraclitis aduerfapronenicbanreoquod eflenrin laborediffi
cilcs &in diuiniratisculrudeficercnr,p.2.c.i66.d
ifraeliiicopopuloquomododictumcft : Brdcdir Dominus
Deus Ifracli omnem tcrram quam iurauerar,&c.cum oon
folum vfquc ad dkminorrisIefu,fcdetiampoft)non era-
dicauericgences 4^.2.00!. 130 f.i2i.c
ifracl & Iacob idcm homo fuir, fcd primo vocarus elt Iacob irer duplex eft m fciipcuris,fcilicet,Iaudabilc & culpabile,&c.
ideftfuppIantator,pofteaIfrael,ideftvidensDeum,veldi
rc&us cum Dco,p.4.col.io48.f
ifrael didtum pucat Iofephus ipfum Iacob,quod aducrfus An
gelum fteceriCj&c.Q.jpd autem in libro Hebreorum nomi-
num intcrpretatur Urael,vir videns Deum,vcl mens vidcs
Deum.non ram vcrc qua violenrer incerprerarurn videtur,
&c.fuperhocdecIaratio,p.i.col.3Ji.c
ifraclveliacob,fimplicircr& fine nominisadieitionedicitur
quandoagicur dc carnali Ifrael,p.4.c.404.a
jfralel eft nomen gcneralead omnes Hebreos,p.4.col.6i 5.C
ifarel in fcripturis fepcaccipiturjp populo qui fubfidecultu
Dei rcfidet,ctiam ii ab Iirael non defccndac fecundum car
nem,p.792.f
ifracl morcuo Icfu naua? morum difciplineque immemor ma
trimoniaexvidisaffumere,paulatimque cxternos mores
traherc,ac mox phano ntu idolis facrificare accepic,p. 1. c.
i6a.d.e
ifrael anrc Saluaroris Aducnrum,Icgi fcruicutis aftrictus arq;
p.2.col.78.d.c
ircr qao renduur ad virruces non eft procliue, fed afcendirur
anguftc & difficulcer,p.i.co!.6i i.b
iter fapiencia? Dei qui i ncedur,nemora func eis vmbratia,om
nis cxrus luftorum & chorus Prophetarum. Sab vmbra.n.
fenfuumqtiosapudeosfcriptoinueniunt,refrige-rarurani
mj eorum & in do&rina eorum,quafi incedentes per opa-
canemorumdelectantur,p.i.c.i35t5 d.e
iterfapicntiequantam requiem habeat,iiintcllexifti , quan-
tam grarice quantumque dulcedinis,noli negligere-.aggre-
derc icer,incipe tamen cico,in cofortium tuum venient an
geIi,&c.p.i.col.358.e,f
iterfabbatiamontcOliueci vfquc ad Ierufalem, cratmillc
paifuum,quifaciunrleucam,quiailludfp3ciumlicebat Iu
d^is pertranfire,& non vltra in dic fabbati, par.6.c6Iumna
977.C
iubila*us vbi nos dicimus in Hebreo habetur IobeI>&c-par.i.
COl.II24.f
fub difciplina erat poftrcmis vero tcmporibus,cum huma- iubileus annus quis dicatur,p.3 .col.797. b. 1 3 34.d.c. Irem p.
nirareafcueifecferuicucisfpiricuseftiublacus,p.i.c.i546.e 1.C0I.775.C
ifracl plagis affiigebatur, vc qui poft tantam quam eius curam iubileus annus quando incipicbar, videlicet an in quadragefi
impie viram,agercr,p.2.c.899.a
ifrael vocarvirgine-^depulchritudinefua glorief, p.4.0716
ifrael quomodo dicirur primogenitus in fihjs,p.5.col.io3.^
ifraelomnisprophetauuExo.i5.p.i.col.624.f
jfrael cur in deferto mare^ primum aquas amaras inuencrinc,
p.2.COl.628.f
jfraclcantispeccatorumfordibusinquinaro paret mifericor-
dia? IocuS)p.4.coI.264.e
mononoanno veliannoimmediarefequeci,eftduplex o-
piniotam apud Hebreos quam apud Larinos,p.i.co.i27.c
iubileus annus quomodo dtci poflit feptimus,pa.i.col.i 1 30.f
iubileo qui quinquageiimus erat annus cur reiticuebatur bo«
naprimispoifciforibus,p.i.col.ii2 5.b
iubilus eit fonus L-eticie finc vcrbis, quia lericia animi no po«
reft cxplicari.Hic fit a nobis in confeflione,a malis in cof u
fione,cum de terrenis adeo gaudent,p.3.col.i 2oo.f
ifraelnuncintenebrisverfatur,cumgenres in medialuce. eta iubilumcumtantal?ticiacordeconcipitur,quam fermo non
temdegant,p.i.coI.i633.b explicar.fedtamenosfonac,p.3.col.ii9.c.&col.3i4.e.&o
ifracl fuicd!gniorinpopulis,p.i.col.52 9.f 35 2.d.&col.77o.e.&col.ii34-f
ifraeli maximum benencium fccicDeus indeferto,quado vo iudas nonfolum murmurauitfupcr vngueto etfufofuper Ma
luit habitare in mcdio populi m tabernaculo,in quo crar ^p riam Magdalena,fed etiam ahi dilapuli,quifuertint ab eo
pitiatorium tanquam icdcs Dei,p.3-col.i SzS.e.Item , p.i. incirari,p 5.C0I.1 264.C
1696. iudasa. Chrifto Euchariftiam acccpirficutc$reri ApoftoIi,vt
ifrath triplcx beneficium cxhibitum fuir in deferro . Primum
bencficium colub? ignis & ciubis , quar illuminabar nocre .
Sccimdum fuit mannar celitus date, in cibum. Tcrtium fuit
ntusfacrificiorum,p3.cor.i82 8.e
ifracliraiipecccrjid cftiaicus.ipiefuumnon porcftai-fcrrere
pcccarnnijfctf requirit leuitam vcl Saccrdotcir, vel Ponrifi
c.in^vrpcccarori.inr-miflioncm accipiat, p.i.i28;.a.b
ifratlua quod habcar cquum nufquaminucnies.p. :.col.84.f
&C0l.lyI.f.f
ifraclita falii qui vocabanrur.p.^.col.^o^.a
Uraeiitc, quoucam gratia potia licut vcllus rore fud.G.pa.2.
C0I.197.C
ifraclnc vbialienos Dcosabftiflcruntieruicnte Dco bencfi-
ccntiamciui pracfcnferunr^p.^.c. 212.J
ifrac-Iuiccgeiuisduplcxfoinicatiofpiritalis&corporafis, p.
2. co!. 263.4
communiterdoc.toresdicunt,licctHilaiiusconrrariumdi-
cat,p.5.coI.426.r
iudas auaricia corruptus cum.Iudcis dc morre Chrifti tracta
do pcrpcruc morris ruinam mcruir,& iignificaurp Achi-
rophcl,qui ctiam fc laquco lufpcndir,p.2.c.i 1 2 ^.b
mdasquiimpius corde erar, cjuamuis iplo Domino redar-
gucntc,noluicma!acccpracorrigrrc. Pecrus vcro quia re-^
auscordc,refpicienrcll' Domino,moxpoenircndo corre-
xic,quod ncgando dcIiqiut4>.3.c.ol.i697.b
iudasproditor& ilh qifi £ hnltumtradidcrunt Pilaro,fuerut
lud*i,p.6.co!.io2 2.f
iudastiaditordi:.>!^miibipoenani!nucnir)dugt.'rrurqtiovox
proditioniscxicratjlaqueoncea ur.D.icniimctiatn locum
m rcrriusquefiuic, vtangdorum & hominum Dominum
piodidcrat,coelo&ccriepci<jiii%qualiaerisi]5iricibus fo-
ciandus,in medio acris perirct.p.6iC9Si.c
ifracluxrytannosfibimagisquariincquamtcgcsjiuncctiam iudasproduorquidemoitcChiiftitiaitauitcumPtincipib»
GlofTa: Qrclin.& Nicolai clc Ly ra.
faeerc]otum,fignificaturperD lA
iuda»prodicorfignificatur|»Saulcm,i]uia!i:: ufca-
picndum Icfum vcnk,& lcfus qui fignifiatai1 \ >auid ,
proceifit eis ob viam&dixit ci>:Q^caf qua:ritis,&c.p.2.co
lumna^Sf.c
ludasliccr pcc iituit,tamcn inutilitcr, q.iudefpcraak & fe fu
fpendic,p.5:.col.448.f
iudas dcfperando plus pcccauit quam Chriftum tradendo,&
quarc,p.3.col.4+8.
iudas in benedictionibus non repcritur,& ab Apoftolis cxdu
dkur,& de h K Hgura,p. i .col.i 68$.b.c
iudas Machabeus triplcx bcllum babuic tcmporc Antiochi>
J>,4.colum.i74.f
as M4chab£tts fcccffit in dcfcrtuvnloctim,ibiq; inter fcras
viram in montibus cii fuis agebat,p.3.col.738.£Iccm pa.4.
C0L2419.C
ludas Galileus crat quidam f\c di&us antc paffionem Chvifti,
qui tempoi c natiuitacis Chrifti inducebat populum adire-
bcllandu ImperatoriRomano,diccns effeillichum Iud^is
piofkeri aliqucm Dorainum tcrrcnum,fed folum : & ideo
accufantesChriftum ante Pilatum volebanc eurnnotare
quodeflctfimiIisilli,p.5;.col.986.f.&ii86.f
ludasScariothprouideinter Apoftolos eiigkur,&quare,p.5".
col.jri6.e.i»74.b.&col.i88.e.f.Item,p.3.col.5o3.b1&col.
^35-h
iudastraditordetribuEphaim,& dcvico Scarioth Dominu
vendidit,& dicitur ebrius non vino icd auarkia & diaboli
cibo,p.4.coI.2 5 j.ab
iudasScariothis ficdi&us eft non quia dc genere Hachar , vt
dicut aliqui,fcd a loco vndc natus fuit Scarioth,qui cft qui
dam vicusin Iuda?a,p.j.col.i8$.f
tudasScariothvrruma principio fua? vocationis a Chrifto
fuerit malussQuid in hac quJtftione,que eft de his qua? rra
fcedut humanam inucrtigationcm,cum fit dc occultis cor-
pis hu mani,& in confimihbus qua?ftiontbus ccncndum eft
illudquodcftmagisconfonum facre fcriptura? & ratiorii,
&c.p.3.col.ir66.c.f.ftem)p.i.col.6i9.b.c
iuda eft vna de duodecim tribubus,vnde reges & a regno om
nesIudaridicunrunCofefliautcm C;rfarem,no Chriftum
quideIuda,iamnonIuda!i,p.3.coI.99?.a
iudam & lerufalem mulco peiora inueniunturfeciffequam
Ifrael,& quid & quomodo,p.4.col670.f
iudasequuserat,&cLim afcenforem habuit Dominum,dec-
qukacufalutiserac:cum cxceriscnim Apoftolis miffus *-
trotis falutem & Ianguc^ibus preftitit fanitatcm : vbi dia-
olofefubftrauk,illiushabenisdu&us contra Dominum
equicauit,p. i.coI.620.f
iuda? Apoitoli Epiftola,quiadeapochryphoceftimoniumha
betpnfcisteinporibusaplcrifquereiiciebatur, fed tamcn
autoritatc iam& vetuftatc& vfumeruk,vcinccrfanc}as
fc<ipruiascon)putctur,p.6.c.i44i.a.b
iuda? b-ncdixk Mofcs quia nafckurus erat Dominus,p.i.co
lum.i676.c
iudam Chriftus tolerauit,& ad pracdicandum mifit , & ci Eu-
chariftiamdcdk,ivtoftendeietdonapcrucnkeadeosqui
iidcm accipiunt,eciam fi talis fit per quem accipiunt;qualis
fuit Iudas,p.^.col.jo3.b
iudani quarc Chriftuspermifitportarcpecuniam,cumfciret
eumfurcm p.5.col.i2 64.f.Item,p.6.c.264.f
iuda? dcfpcratio proceflic cx duobus,p. 5.C0I.448.
iuda?a fuk fub fcruitute . Primo Pcrfarum, fccundo Gncco-
rum,& tertio Romanorum,p.4.col. j6o.f
in Itidea tria loca fucrunt amcena & fcrtilia, fciIicet,Libanus
Carmelus,& Saron,p.4.coi.3 i8.f
iuda?a dickur terri fcderis,quia promiffa fuit Abrahe & femi
ni ciusin federe,quodiniit cucoDominus,p.4.ci3oi.c
iudxadickurha>rcdkasDomini,procoquodibi viguit cul-
tus diuinus,p.3.col.978.f &993.C.& 1041.C.& 447.C
jud?a(qua? cft in quarto chmatc orbi<)dereli<3a fuit a fuis ha-
bjtatoribus in captiuitatedudis,& pofteamultiplicata cft
hominibus,animalibus,& aliis bonis,p.4.col.S6.c/f
iudeaquclcgisoncrib. cratfubie&a, fignificatur pcrafin 1
qua? crat oneribus afliieta.p. 5.C0I. 342. f
iuda?aqua? verum Dauid Icfum Chriitum dcfpexit : per K
cholfignihcacur,p.2.col.io83.b.c
iuda?a&Gentilicaslignificantur pcrduasmulicrcsantc S >
moncm contendentes.Pucr autem viuus dc quo du? n -
liercs contcnderu:,fignificat opus merkoriumdcqiiolt
conrentiointerIudcum& Gemilitatem,p.2.c.693.c
iud^a dicitur fornicar.a,qti£ pcr idololatriam cum idolo I .
nicata fuh,& adulter vocatur ipfum idolum,& poftei i c j
dicunturfilijfornicaiiar&adultcri>p.4.coIum.488.f
iuda?adickuradulteraeftrenata qua? in eodem letforec t
adulterum cum marko,p.4.col.465.c
iud?a dicitur res concuffa qu$ huc & illuc agitur,& quare., L
col.3jj.a
iudara infclix hcc fibi promittic,diuicias gentium omniun 3
circuitu,aurum & argetum,& veftes multus , P.4.C. 21 ( }
iudca dicitur defertum,& poftca gauifa,quarc & quando ,,
4.001,468. f
iuda?a confuedinem habuit hanc.In aliquo celebri loco U
nebantur lapidcs rotundi grauillimi ponderis , quosi ;
nes pro varictate virum probadarunjijalii vfque ad gei t,
aliivfquead vmbilicum,veletiamfjper ceruicem cx L
bant,nccpiiusadagonedefcendebancquamcx cleu; >
ne poderis fciretur,quis cui coparari dcberer, P.4.C.3 1 u
in iudaeis mos vfquehodiepertnanct,vtfpaifis crinib.mi I
resnudatispeitorib.vocemodulata populutransfuni ni
in lachrymas,p.4.col.6 J7.a
iudxa gcns^( quod ntilli dubium eft ) quanto ca?teris pra m
lebat glorioiior,tanto peccatis exigentib.nulla cft moc ii
ferior,p.4.coI.9^3.a.b
ijdea,omnis ludxorum prouinciatdicla eft gcneralirer, : a
ftinft!oncmaliarumgcntium,fpcciaIius tamen meridtu
plagadickurludasa^partej.columna 584^. Item,pat p
col.992.e
iudxa primo dicla eft terra Chanaan,quia poft diluuiumi
bi habitauerunt filii Cham: t|uib. expulfis per filios I k
tpclofue, nominata eftludaraatribuiud^qu^cratr ■
cipalis ®ia,p.y.col.2 4.f
iudxa in plurcs partes diuifa cft,quc omnes licet Hebrxa n
gualoquantur,tamenfinguIa? domefticam diccndi §§
habcntdiftinclam, &aliter pronunciacur diucrfispaJl
&cp.6.col.992.e.Itcm,p.2.col.267.b.c
iud^atotafccundumfuamlongitudinem fita eft fuper r|n
mcditcrraneum ex parte Occidentis,& in latere opp< H
habet iordanem fluuium tranfeuntem per mare Gaith !i
mare mortuum,p.4.c.48 i.f.& 20 2. f
iuda?a dicitur infuIa,eo quod eft inter duo maria,fcili:ct ii
re mortum ab Oriente,& mare mediccrrancum ab Oc \
te,p.4.col.2o2.f.Item,p.3.col.9i j.c
iudsBadiciturhortusproptereiusfoccunditatem.ConcIj
proptcreiusfortitudinem,quiaab Occidcntc claufulij
nmcditcrrancOjabOricntelordancfltiuio , ab Aqui
montcLibani,aMeridiedcfertoAegypti, quodnop j
dcfacilitranfirijp^.col.iSjo.f
iudxa habcat multos f ontcs ita limpidos , ac fi c/Tlnt figijl
ne beftia velhomopoflctaquamturbaic^par.^.colii
i8jo.f
in iudca? tcrra dimifit rcx Babylonis de paupci ib.cerre qi 0
lerent terram,non ficuc Domini,fcd magis ferui rcddc J
tributum rcgi,p.4.col.5 6o,f
iuda?£captitiitatis,templipucfubuerfio vfqueadCyruflr
gem feptuagintaannos compleuk,p.4.co!.i296.d.c i
iudpa? dcftrudtio fignificarur perdeftrucfionemNiniflW
Babylonios,& nominaconfonanr,&quoir.odopm.4 I»
i455.e
iuda?am & templum c^pit priraus Roman' >rti m C. Pom $
Magnus,p.4.col.2 1 ji.a
per iudacam rpe primi tepli Prophcta? difcurrebac p ^p» "*
:i r liJ
Ind
amalisrerrahendo,&ad'oonumcxhorMndo . Tcmporc
vcro fecundi Tcmpli non legitur habuiffe nifi Aggcum, Za
chariam,& Malachiam,& poftca caruit Prophetis per 300.
annos & amplius vfquead tempus Ioannis 8aptifte,par.4.
col.518.eT
udcam inclytam efle, &omnibus terris fertiliorem dubitari
non potcft>p-4-coi. 1 134.C Acgyptus tamen eft fertilior &
amcenior.Ibi.
udaramtertio vaftauitNabuchodonofor. Primocu Ioachim
(qui & Heliaro)rilium Ioiiae vinclum cathenis duxit in Ba-
byIonem}cum vafis Domini qui templo fuo pofuit. Secnn
do,cum Ioachiin cogncmento Ieconiam filium eius, cum
matre & Principib. & Eunuchis ttaftulit in Babilone.Ter-
tio,cum Sedechiam ccepit & excaecauit interficit, & incen
itdomumDomini& Ierufalcm dcftruxit, p.i.C738.e.f
am poft mortem Herodiis,hlijs fuis vt Imperator decre-
it,fic diuifa elt,vt Archelaus haberet medierate regni pa-
rni,qu£ dictaeftluda?a.-aliam medierate diuifitin duas
artcs,&vnadeditHerodi,&faCtuscfttetrarthaGali!are,
aliam dcdit Philippo,& fa&us cft tetrarcha Irurea? & Tra-
conitidisregionis . p.y.col.79.b
" rus,hoc nomen impofuit populo fciffura decem tribuu a
uabus , fed Hebrarus generale nomcn crat iambus quam
mtribubus,p.4.c.202 5.a.b
uda?us Chriftum negans etfe Dcumjcft infipiens,quiin cor-
de f uo dicit:Non eft Deus.&c.p. 3 .c.ol.J 2 3>b
adaronotu$cftDcu*,& verumeft,tedIuda:ointusno incar
ne,p.3.coI.99j.c
jdari non intelle<3o hoc quod in Exodo fcriptum eft,parcn-
tom peccaro fuper liberos Dcum iniuftitiacinlimularunt,
pi.col.i6o8.e
udeiiubenturferuarelcgcmqu* fecundum carncm opera-
turquamdiuftetittabunaculumip.i.col.i048.d
udaci cur prohibcntur alibi quam ad rabernaculum vi&imas
cedere,p. 1 .col. 1 05 3 .b
udfitanto ftudiofobolem curabant,vtqui finefpepropaga-
rionis dcccdcrct haberct quafi cxccrat9 a Dco.p.i.c.13 8i.b
udari quas caufas fua» difperfionis & captiuitatis moderna? af
fignat,p.4.col.5i3.c.& 5 19.C
id«is in deftru&ione fecundi templi,tria maximc aduerfan-
tia concurrcrunt,p. 4x01.537.
udciadueniente Romanoexercitu,diuififunt in tres patrcs
de principatu contendentes,p,4.col.5 27.a
udariquotaprincipioobfidionis oRomanosvfquc ad fine
mortui fuerunrgladiofamc,&pefte.p.4.c.253.b.c.3i4.e.f.
&474T.& i686.f.2379«& 238o.Itemp.3.coI.9i6.f
Mx\ capta ciuitate Hicrufalcm,multi f uerunt captiui,in tan-
tum quod dabantur.30.pro denario vno , vt dicunt aliqui
& ideo oncrata? fucru nt plurcs naues de ipfis,in quibus du-
cli funt in Alexandriam,qu^ eft in Acgypto,vt ibi reuendc
rentur carius a mercatoribus qui co cmerant,p. 1 .C.679.C
Item,p.6.col.i2 52,f'Item,p.4.col.369.c&423.c.Itcm,p.3.
C0I.736T
udf i funt interfecti aTito & vefpafiano d principio obfidio-
nis vfque ad fincm decies cencum milia:& in captiuitatem
duclinonagintafeptemmilia^p.^.c.^^^.f.Itcm.p.^.c^i^.
f.Item,p.4.col.:686.f.Itcm P.5.C0I.365.C.&965.C
iuda?ifecundum mofcm corum ponebatfuper capita titulos
fn?cauf^p.s.col.457.c
.udci tradidciuc Chriftoacetum fcllc mixtum, eum tame tra
dirione fenioru tcncrcntur darc vinum aromaticum, quod
danati$dabaun,p.5.C456.e.f.Itc,Jp.3.co.i74o.f.&934.e.f
iudfi incrc paucrtint Chrilluni^niuriiSjtecacionbuSjpaflioni-
biis^p.j.cfjl.j^i.a.b
iudxi mcditatilunc falfain fcripturis dc Chrifto vfque ad
morrcm,p.2..col.443.a.Intcrl.
iudeiinfauorc.Saccrdotemquimortem Chrifti procuraue-
rant,canrabant dcriforicin tabcrnis cantilcnas faclas dc
crucifixioneChrifti,tanquamdcieiiilclita¬abili, &
tanquam dc falfo propheta volcntc rcgnarc & non poten*
ex.
te,p.3.co!.93i.b
iudari cur promifta a £>eo perdiderunt , p.i.c.7i 9-c.fc720.tf
iudej ciuitatisdomosin muri fuiconftru&ionem euerterunt,
p»4.coI.2i9.b
iudeimorrui,fcpelienresmorruosfuos,p.4.col.2i8.e.
iud^iarbicranturiuaducntuChriftilupumpafci cum agno,
P.4.C0I.14I.C
iud? i quorum facimus illud immune crucis Dni toto orbe no
bilitatucft& pa?nainccdij vulgatiflimaferro, fame,incen-
dio funt confumpti & Sodomitis limiles fac~ti,pa.4.c.54.d
iudei ob fuam iniquicatcm fcpc tradici funt alienigcni, par.4.
col.644-d
iudeierantfinecharitate& proptcrca iniufti in Deum & in
proximos,p-4.col. 27 1 .a
iuda?i nullam aliam fpem habcnt nifi fperauerint in eum ipsu
quem negaucrunt & fe ab eius fanguine ablucrunt, P.4.C0
lum.23.b
iuda?i quafi equus impctu vaden s ad prctium reli&a legc diui
na fuas ipforum fcqucbantur cogicarioncs,p.4.col.649.b
iudei cjuando bello petcbantur runc confugiebat ad AiTy rios
quado verocosinuadebat Aflyrij confugicbant ad Aegy
ptios,p.4.col.547.a
iudci in nullo grauius Dominum offendcrunt quam quod vi-
dua? gratiam minorumque iura vioIarunt,p.4.col.24.d
iudci ferpenti facrificabant vfqucad Ezechiam regem^par.j.
col.948.d
iudxidcferuitutcAegyptiOrumliberati decies cStraDeum
multuati f unt diffidentes illius potcntie.p.i.ciag i.b
iudei dolent vnum fe cibi genus haberc,quod fibi cundcm sg
perfaporcmrcferrer3cummultiplexcx manna conficerc-
tur,p.i.col.i2 53.b
iudci cur fub pedibus Dei ccelum viderunt in monte , p.i.col.
725-b
iudci faciunt menfes perlunationcs,duc autem lunationes fa
ciuntquinquagintanouemdies,&ideo primum menfcm
faciunt iudci triginra dicrum,fecudum autem vigintinoue-
dierum,&ficconfequentcrdealijsdcccm , eodem modo
compurando,p.i .col. 1 5 9-b.c.
iuda?i & filii Ifracl primo habuerur iudkes,poftea regcs aSau
lc vfq; ad captiuitatem Babylonicam : & temo duccs poft
captiuitatcm Babylonicam,p.i.col.375.f
iudei probcneficiofibiconccflaadorabantdeuoti verfuster
rampromiffionis,quandoerantextraillam,p.i.coI.44i.a.
Itemp.4.col.i567.c
iudei adorant verfus occidcntcm,& quarc, pa.i.col.657.item
p.3.col.9o6.f
iudci cxtra ierufalcm cxiftenres verfa facieverfus Ierufalem
adorabant,p.3.col.47i.c&p.i.c.657.c
iudcicum funt extra templum vcrfusremplumdeber orarc
vbicunqucfucnnt.Hcbra?ihodicexiftcntcs partiUEuro-
pequ^eftrefpe&uierufalem in occidcntah plagt nono-
rant ad occidentem fed ad orientem,p.i.col.663.e
iudci faciunt feftum tubarum in principio menfis fcptimi (ci-
licctSep.embris exliberatione ifaac& immolacu.ne arie-
tis pro co propter quod tunc clangunt in cornib. pccorum»
p.i.col.268.c
iud:i no vicanc omnem ncruum , fed folum ncruum fcemoris
a J dcfignanc!um,quiain iacob emarcuit cuni angclo luita
tc,p.icol,357.a.b
iudxi proptci vitulu triplicc mortcmincurrunt,p. i.col.837.f
iudciproptervicuhadorarionemcecidcrunt m vniucrfo vf-
quead 2 2.milla p^.ibi. ^
iudci infignumtriftitienoafuntinduti ficut mos crar anti-
quitus,p.i.col.846.f
iud^i per iiifceptioncm legis fucrunt dco dcfponfati & coro-
nati ad modum fponfae^p.i.ibi.
iudci anno feptimo an dcbebant fcminare & colligcre, varia
funtopiniones,p.2.c.7ii.c
iudci infcttiuitatib. nonaudcbantcoradoininoapparcrera
cui,p.i.c7ii.c.&col. i5ji.c.item,p.3.col.2i49.c
iudfi
GloffarOrdin.&Nicolai de Lyra.
iudaei quomodo & cum quibus potuerunt mutuarc,p,i,coIu,
iudci tribus tcmporibus i efta cclcbrabant,& quare & quomo
do,p.i.col.J5 49-a
iudci a lacob dcfcendcnres & Idumaei ab Efau fucrBt fratres
vtcrini,vtiic Iudaei& Idumaeiciicunturfratrcs,p.2.c.j64.
f.&col.78i.c.Itcm,p. i.eol.297»t
judaei cum audicbanr blalphemiam fcindcbant veftimenta
fua,p.2.col.^S2.f.Itcm, par,j.col.44.f.Itcm,pa.4.columoa
i92i.b
iudsiinquolibetnouiLuniofacicbatfeftum antiquitus pro
pterbeneficiumdiuinaegubcinationis^eoquddmagis ap-
paret^ranfmutatio tcmporis,p.3.col.io59,c
iydaei propccr tranlgreffioncm lcgis : licet puniti funt proptcr
vitu!um,quiacccideruntinvnadie quafi23.millia,tamcn
in die vltionis punientur adhuc,p.3.col.io63.b. & 1 173.C,
Itemp.i,col.837.c
judaei poft capriuiratcm Babylonicam non habuerunt aliqua
vnctionem rcgum vcl pontificum,p.3,col,iQ82.f.Sed Pon
tiriccs inftrucbantur frequfrerperrcges, quibus Iudaei,e-
r3nt tributarii,qui frequcnter vendebsnt fummum iaccr*
dotium,p.4.col.?i7.c
judaritemporepeifcquutionisAntiochifugerunt ad locade
ferta quc erant affilictiu3,P'3-col'737'C ~
iudaei fingunt quod lex fucrit crcata ante mundum per duo
milliaannorum,qiiodeftfallum,p.3.col.jo89.c
iudaei ante doitrina Chrifti vfi funt fenfu littrali precise ., fed
poft myftice,p.3.col.2099.c
judaei non dcbent fupereffe vel dounmari,fed fubcfle, P-3 -co
Jum«2i42.f
jucfci quamdiu mandata Dei fcruauerunt,tamdiu in terra p~
miffionis, manfcrut,cuius promiffio fa#a cft Abrahae & fb*
ininieius,p.3.col,2i9t5.f.Item,p,4Col.iojp.f
iuda?i,temporeApoftolorum erant fubdiri Romanis &quia
noq Ijccbat eis interficere qucmquam rradebant eos in cq
filijsRomanorumadoccidendum>p.5.col.i95.c
judaei fimpliccs & illiteratj funt vocati ad ftdcm>fcd literati &
fapientes remaferunt in jnfidehtateiprimorum, humilitas
aliorum fuit fuperbia,p.5.CQl,2i3.c.Itcm,parte6.columna
205.C,2o6.f
tudaei fuerunt prae cacteris inuitari ad bcatitudinem coeleftcm
per prophctas,per Chrifturq pcr Apoftolos, fcd venire no
lentesdoco ipforum, vocati funt Gentiles,p.j.c,896.f.Icem
p.j.coLi 042.1"
iudaei funt filij Dei beneficio,& filii iniquita^is vicip,p.4.col.
i3.a-interl.
iud^iprajc^terisge.itibujfueruntfublimatup.^.col^S.f
Irem,p.i.coli48^.c
iudcifueruncprimifecundumordincm vocationis Dei, fed
nonfecuodum haereditatem & benedi&ioncm,p.3.co.4.e
Iudaei & Gr$ci habcbat quandam difpofitionem pre. cete-
ris gentilibus ad fufcipjendum Euangclii ycritatem , pa.6,
■ C0l.22.f
iudxi Dcum pcccatis fuis oftenderunt, ideo dicebant Roma
ni,oppreiTim.us eos,& prccio eorum diujtes fa6fci,fumus,p,
4.col.2i57.a.interI.
iudari licet fuerunt dediti idololatriae, tame femper aliquis eo.
rumrcmanficin fide &cultu vniqs Dei &;ibills;fitpro-
prie dcnominatio,p. 5 .col.91 2.f
iudcifueriintingrafi Deo,&quomodo,p.4.col,i3.a
judci fe ia&abanc quod ab Abraham ducercnt originem>pa.
4.C0I.460.C
iudaeicurtollancimaginem& jdolorum o<ftruc!ioncm,p.i,
col.ii33.a.b
iudaei non recipicndo Chriftum fontcm aquae viuar Iacus co
tribulatoscapcrunthabere,p.4,col.595.b
iudaei non cum pritnum jmpie cgerintin Chriftum pcccata
fuacognokent fcd tcmporis fucceffu,p 4.col.274.e
iudau curnon vocabant Dcum patrcmcumfcriptura dicat,
ipfccftpatcr tuus,p.4.c,i3.b
iudej quomodo antc Chrifti aduentim cxorrucrunt idola,
4.COlu',2.f
iudxi intcr fe vfque ad tcmpus deflructionis ciuitatis & tt|
habucruntcum rcgc& faccrdorum principc, feptuagin
viros^|uiarduascaufasdctcrminabat.Vidcin Canhcdr
& in Dominus,
iud.ei in fuis orationib.vbi f olcnnitcr petunt aducntum M.
fic,vtutur his vcrbis in propria forma,Producas cotnu I;
uit Chrifti tui,& para lucef nam Cbrifto tuo , p.3 .colum j
i476.e.f ^
iudxi Pfalmum 1 i8.exponunt vt fit corum oratio pro fua
berationcjdccaptiuatcmodernaqua difperfi funt per-,
bemin obie<ftionemagna,p.3.col.i278.f
iuda?i petunt in fuis orationibus publicis & priuatis pcr M .
fiam liberari,cuius aduentum ipfi cxpe<ftant,p.4.c.i739 [
iudej hodic aflcrunt erroncc diccnres quod funt in hac ca j
uitarepropterpeccatum vituliindefertofabricati > &(,
4.fol.i753.a.& 35. & 36.
iud?i confilioMatathiepugnauerunt in fabbato, p.^.colJ
2233. b
iudaei decreto regis compulfi funt ad ritum genrilitatis ,
C0I.2433.C
iudaei primo nominar funt Hebrxi ab Heber,jn cuius fan I
manfit lingua Hcbrea,que prius erat communis omni I
pofteanominatifuntlfraelicaeiacobquinominaius c I
racl,& vltraludeiatribuluda,p.6.co.68,f.yidcdeho ic
elarationcmcxccnfiorcmJp.5.col.359.a.b
jiidaei funcdcnoaunati omncs a tribu Iuda? poft redicurr I
ptiuicatisBabylonice,qui decaptiuitateafcendcntcs. ii
rofolymae vrbismqpn!a&tcmplurcftaurauerutj&c.& .«
rc,licetintcr habitanccs Hici ufalem & ccrram in circi u'<
ru cfTcntaliquide aliistribubus,p.2,col.i3oo.f
judei ex legis mftitia fperabarlt fibi tcoiporalia^bona,& 1 r
rcdtionem ,licct in ea r.Qn iniclligcret alia cife bona q
hic,p,3,col.889.b
iudei vnicum licct tcmplum habcient in Hicrufalem , in
licitumcratorrcrrifacrificium,tamcnin fingulis ciuit
erant fynagogae.in quibus conucnicbat populus ad cp
dum&aud«cndumDeivcrbum,p.2,col.i57o.f. Itemli
col.678.f.VidectiaminTcmp!iHii.
iudxi imagines quafcumqucjfiuc idolorum,fiue vi*ftoriaB
dignabanturhabereintcmplofuo perlongum tempifl
teChriftinatiuitate.Similiter&poft Chrifti natiuital
& oftenditur cxemplis,p.4.col,42.f
iudt^i habent apud fc do&ores pi o patribns,p,3.colum,3 ■
d.2i95,c
iudaei non orant pro Gentilibus. Immo quotidic orac pi <Jc
ftruclione Romani Impcrij,& maxme p deftruction^
fcipulorurn Ckrifti.Er per difcipulos intelligunc Chr.t
nos,p.4,col.449.b.& 1 443.
iud^i aducrfarij fidei Chriftianae,fcriptur8S quae loquun
Chriftonituntur deprauare,intcrquaseft Pfalnius n
1.C0I.203.C
iudfi paffus multos vcterisTeftamenri corruperunr, ad I Ifl
perfidiamfcriptur^fenfumietorqucntcsJquaic& qu W
do.Et vnus paffus allcgatur,p.4.col, 1 1 9.C.1 867.
iud^i terrcno intcllectu verba lcgis adultcratur , ne audi («
eorum Chnftiani fianc,p.i.col.39o.a.Incerl.
iudei quod,quos & quales rcgcs habucrunt ante captiu «
Jiabylonicam.Videad longum,par.4.col.3 76.15. 1 377 1
qucnti.
iudciBarbarosrcpurabantomncs quinonerancdclc£€l
p,4.col.239jF.c
iudei Gcncilcs reputant ficut canes.& vocat Gentilcs
qiiinon funtdelcgc Iud£orum,p.i.col.27o6.f.Itc^
col.i^o.f
iudei dicunt quod homincs antc diluuium accipicbant
uxores.Vnamaddclcclationem cocubitus cam.tHsi
&illidabant fterilicacis potum ne perconccptusnjg
tum puerorum dcbilitarentur & deturparcntur , <
AM.
15
d
Ind
ex.
1.683
idciallegantes hoc pro fe: Reuertentur hlijTfrael & qureret iuda?i flentes ufque hodie nudis pedib.in cincre volunrati,fac
' Dominum Deum fuum & Dauid regcmfuQ.Oiee 4. quafi co induti,crfuperftitione Pharifeorum prius cibum Icnri»
■ adhuc vcnturusfit Meflias,oftenditurhocdi(ftummilitare accipiuntlignantes qualicduliopriraogcnitaperdiderunc
contra eo».p.4.ci72l.c & merito,qui refurrecrionem Domini non credentes,An-
4deHiteratoresdicunt:CumveneritChriftuseoru,&aurea tic&nftiparanturaduentui,p.i.ci693.a
Hicrufalemdefcendcntdecoelo fera? gences GogMagog iudci modcrnidicunr, quod cadem diequafuitdeftrutfum.
ventur? funt contra ludaeos in belium,&c.Quos Dominus teplu per Romanos,natus fuit rex Mcflias, fed adhuc no li
ad hoc irqnice prouocat quia no Iudaei,fed jp/i funt tibijiq berauit Iudeos de captiuitatc,quia adhuc non habuit licen
terficiendip.4.col.i933.a tiamaDeopropttreorumpeccata,fed ftatimcuro habue*
id?i quando in hiftoria artantur folent ad tempus Xui Mcflig rit,excquetur.Sed poteft qucri ab eis ubi ftetit taru teporis
referrevelrefugere,p.4.col.2ij6.d.e quiaadeftruclionetempli vfquenuc(aitLyra)fluxcrur,an
jdrifalfofibiblanduinturquodincofummationefeculide- ni12y1.Adhocrefpond.cnt varic,p.4.c.5 3 9.0
1 {tru&oRomanoimperioregnumorbis veniat adludeos, iudciquiremanfcruntpoftcxcidiumlcrufalcm^njaioripa.r
p.4.col.2i78.d tefuntobftinatiinfidelitate,p.3.col.i282.f
5da?i eftimant fe haberc validum argumentum cocra nos ad iudan tenebris infidcjitatis obtcnebrati funt pro maiori partc
' probandum quod cerimonialia non debet celfare tempo- Chrifto qui eft fol iuftitia? ex hoc mundo per mortem recc
rcMeflise.Sedfoluitur,p.4C0.2 2o6.f dente,p.5.col.uy9.c
<id*i Chrifto fuo venturo omnia fibi repromittunt,quce nos iudari nefcientes,rcm omnium f ccerunt,& nobis dulciore paf
cum Chrifto iam lumus confecuti,p.4:coj. 2 1 63. b.c i ione Deunv.ficut apcs dum fibi putant reponere, aliis me j
'idciinfcripturisfacristtadita,denotantiadeitatem Chrifti, faciunt,p.3.col.i33t.a.b
dicunt intelligenda effc metaphonce feu fimilitudinarie.fi iudari quibus ex caufisdeuerierunt[ad tantaraccecitatcm,par,
tut & in alia quc_ non fub propria fignificatione exponun- 4.C0I.3 2.f
tur.Eteius ratio,p.y.col.3 62.363. iudfiquomodofurtum &periuriuminquibufdam cafibusli
idri quomodo falfe impugnat Chrinu,quod non fuerit Mcf
' fiaspromiffus,ip.4.col.i4i.c iudeimulta iurainiquaponuntinfuoThalmud . EtiUorum
Iri Chriftum quem vcrbis & factis McfTiam cognouerunt ,
tecontemnunt,p.5r.c.249.b.Itcm,p.6.col.2i4.f
erinfuoerrorcobftinaunegandodiuinitatcmChrifti,ha iudari quidara Tibianei di&ifunt,qui&quare,parte4.colu,
4nt per cofequens negarediftinctionem perfonalemin Deo 2 y6o.e
gcnitoris&geniti,p.3.col.209o.f iudariquidamdicuncur Affidei,unde &quare,pa.4.coIumna
•idari qualiter voluerunt fcirc a Chrifto tempus aduentus fui
citum dicunt,p.4.col.2 2 1 .c
quxdamenumerantur,p.4.coI.2 263.a.b
ob generis noticiam,& fragilem intantiam raagna cecita- iudsei explcnda commemorant quac nos iam explcta dicimus;
p.4.col.2i63.b
2573^
peraftrolabium.Aftrologienimaliquando volutfiudicarc iudfimoderniquotidieinfuisexpofitionibus&fcripturisco
perconfideratione,dcinchoationc iegum & fectarum di- natur adinuenircaliquafalfacontra Chriftum,p.4.colum,
uerfarum,p.5.col.274.f j-b
ida»i preter lcgitimas f cripturas habent traditioncs non fcri- iudari loquuntur vanitatcs,Chriftum quotidic in Synagogis
1ptasquasmemoriterdoncent,&Deutorcfimvocant, p.6. blafphemando,Mefliamadhuccxpccl:ando,p.4.colunina.
:icoU83.a.Itcm,p.4.coI.2 2ii.a.b 477.a.b.IntcrI.
4dri quxdam arcana habuerunt, quenonlicebatalicuica iudauChriftum&NazarcosciusquotidieinSynagogisma-.
' fcienti aiios de illis doccrc,nifi tantum vnum: & hoc in ma ledicunt,quia propter eos,rcgnum,locum,& gentem ami-
gnofecrcto,non cxpriinendotota intelligetia.p.4.cio86.f ierunr.p.4.col.46o.e.449.a
funtcapfarijnoftri,quinobiscodicesporut,noslirael iudariperorbcmdifperdifrequcnterlamentantur deftru&io
laliterputalTentpaganinitaqu^dicuntur deChrifto &Ec nemciuitati» &templiperTitumfa3am,&fuamdifperfiQ
defia,fed vincunturteftimonioinimicorum,p.3.coI.729.b ncmperorbe,precantesinIuda?acongrcgari,&&ciuitaifi
&col.857.b.c.Itcm,p.t.col.i69.a &<templufibireftitui,qu5mn6 creduntfa&amir vltione
idxi tuminant verba legis, fed vngulam non findunt , quia paflionis & mortis Chrifti,fcd attribuunt hoc pccca:o ido-»
duotcftamentanonrccipiunt.p.i.col.ioo2.f lolatriajvituliconflatil]S.Etvndehoctrahunt,p.4.col.4i3.
idcipcrcorporaliaduccndicrantadfpiritualia,p.4.c533.a c£tcrronechocaflerunt,col.i753.a.b
idii dabunt pocnas iniquicatis in Chriftum>par.4.columna iudej vfquc hodie perf eucrant in biafphemiis,& tcrpcr finguj
2 56.e los dies in ommbus Synagogis fub nominc Na^^rcorum ,
id?i & gubulum caput,& vaccas aurcas & lucos colcbant , p. anatheraatizant vocabulum Chriftianorum . P.4.C0I.70.C
2.C0I. 1 p6.d iudaei errando dicunt quod promifTiones Dci dc bono futu-
idci conf ufi funt cum ad idolorumcultu gentcs funt conucr ro,fiunt abfolute nec retratfantur , fed comm^ationes dc
fc,p4.col.37o.e n»aIofuntfubconditionc,p.4.c.773.c
idci temporedationis legis,an omnes& quomodo caftramc iuda?i dicuu^t quod in omni infortunio,veI punitionc, vel aflfli
tatifunttantumadparteOrietalemm6tisSinai,p.i.5<53.c &ionequamfuftinucrunr,vfqucnnnc,velfuftinebuntufq.
& co!.664.f ac^ Aducntum. Mefliae, femper aliqua pars expiatur poena;
idtfi hodiehocpeccatumdetcftantur,fciiicctdepeccatoui- debiteprovituli adoratione,p4.c8n.b.c Itcm,paite i.c.
tuli,p.i.Col.859.a 8j6.f
idciprincipalitcrrecefrcrutaDciobedientia in duob. Vno iudceihocdi<5iuHicrcmia?:EtcmundaboiI!osab 01 iniotate
moidoiacolendo,fccundo DeU irritando,&cp.i.ci669-a fuainquapcccauerutmihi,&cndpoftunrexponerc dealit
idjeifubdecalogoconftitutiiam de famelicalitcra minimc quatcmpoia!ifaluatio.nepopulipra'terita,p.4.c.8ii.b.c^
g!orianttir,p.i.c4ii.c.Interl. iudcittn?brarumfilij,-illuduntChriftianis,derideresmortS
idgi non habcnt panem dodrinc , excepris dccc preceptis , ChrJfti:quod Sara,id cft,Ecclcfia graulrcr accidic, & Icgis
quiaucramprophetarum cxpofitioncm,Chriftuinplerif- lirerarn cumcarnali populo literfdeditoin ioitemfuain,
queprophetarum pr^dicantem fugiunt, p.i.cola 137«^ aonrecipit,p.i..ca j6.Intcil..
GloflxOrdin.&NicolaideLyra,
lud.ri c^iman: falfe.quod nos confitcn \o lefum Chi iflum ve
i-uo) DeumerTe»& verumh^mmeSconfiteamurconfiei^en
tcr quod rittwa diuina anafint eadem numero , iic
quod na-ura diuina & humana lcm numcro,qu* ca
tocn jrftimitio cft f i!i j^p.^c.i 0*7- 1^^.
Ittddquareficperniitiunrurviucrcintcr ChriftKtnos,p.4.co,
2oix.c.iia5.cJ[t<nip-3*col.85r2.f.&lariu^8j:7.8y8.
fndsrinrohiDJtifunt publicts legibus Iudeam !':;.trarc. Etfub
AdrUno?adxattcrumvaftataeftqnquagefimo#niopo^
captiuifaremRomanorum>p.4.co}.85.b
•udjei wom habfrurabominabilesjueut abomina
bfliseftimulicrd«mmen'ftnttpatiturr^4.o:99f-*a.ioif.f
fudjr ; j ter Gemes tanquS in rtiti i viucrc Cf pcrunt
fedetninccrram& inflabilemhabcmiicutaues volantcs ,
&c.Ercomparantur operi dieiquinti»f>.x.col.aofb.c. & co.
3 :.d.c.&co!.i:<-2.d.c
|uda*i itulticiam carhalisfenfasfequlteSj per erroresdcnics
luxum mundipcrquirunt3& pcrquidfignifIcenrur,p.2.co
Ium.369.a-b
judei poit offefam Dci vfqnc hodic fubcincricios panes mix-
tos comcdunr,frumento,hordeo,faba,Ientc, rhilio & aue-
na>Quorcm altcrhominum,altcriumcntorum cibuscft,Se
hornm dcdaratio.p.^col.i n6.f
|udci duas haercfes inrcr fc habucruntPharifieorum fcilicet &
iaduccorum,& quid fcnferint,p. j.cdl.6o8.d.Item, p.6.col.
592.f
iud-riabominabiliusreputant ingredi adgentiles quam ad
Iudeospcccatores, par.5.col.945.c.Item,parte ^.columna
529. c
ludciquimalcdixcrut Chrifto,Iachrymaliterma!edi&i funt.
Quid enim poflct illis cuenirc qui maledicunt fapienriar,ve
ritati,& vitc,niii vt ab his ommbus exules iaccant, p.i.co!.
23j8.c.r
ludriqnicum principibusfuisde ncce Chrifti tra&aucrunt
quomodocumperdifcipu!um pcrditum apprehenderent
&c.(igaificaturpcrZiphco5)p.2.c^66.c.f
iudjci cum ramis pnlmarum honorantcs Chriftum credebant
ipium tcmporalitcrregriaturnm,atributo cos !iberare:ipfc
autcmvenitadrcgnandumfpiritualiter &ad libcrandum
genus humanu a diabo!o,qucd crat maius,p.6.ci 33 ?.b.c
'fudci infonti Dominotendiculasabfconderunr eiufquc Apo
ftolos vircutibus pennatos,dolis circunuenicbicqui timc-
tesnetcnetK-imrcgnum pcrderent,cceli regem occidcrunt
& cce!i ciues pcrfequtbautur in tcrrk, idco & quod in ter-
ris iubebant,& quod in ccelis acquircrc rcgnum poterant
pcrdiderunt,p.3.c6l.i<5bj.a
iudxi duplicitcr vocabant Chriftum Samaritanum, p.j.colu.
n68.f
Sudari Chrifti predicationem & Apoftolorum contempfcrut,
quare,p.j.col.366.f
iudci m^iimcdccnbuludagrauiusmouebanttircotra Chri
ftura,coquodfaipturisctateispromiiTus, &ipfi rcpura-
bant cum cflc Gahleunj & ab iilis cxrrancu. p.^.c.i i^o.f
iudci qualitcrintcH.xcruntiquod Chriftusfua futuram cruci
fixioncm vocarc: cxaltrtioncm,diccns -• Ego fi exsltatus
fuero,&c.p.y.coi.i268.d
iudci pro maiori partencgauerunt vcrum Chriftum ipfum re
pcllcntcsddcoiuftepetmittcntura D?o reciperc Antichri
ftumquifalfodicitfceflcChiiftum,&iK ab eodecipi > p-
4-co!.2i58-d
iud an dixerunt.Omnia qua? prarccpit Dcus facicmus : poftea
triginra argcnreos dcdcrut Iud£ proditori pro meo fangui
ne,p.4.co!.2i47.a.b.Intcrl.
indci ma!iciofiintcrprctantur,trigintaargentcos:tnginta ma
d ata lcgis quc iacere mbebantur & rurium. 3 6.alia quj pro
hibebantur,p.4.col.2i47.a.b
iudari habueront inter fc multcs ingeniofos,& in fcriptur is le
gis,& ProphcKru valdc ftudiofos Ji ergo probari poffet cx
fcripturis ab cis rcceptis quod IcfusNazarenus fuiffct Xps
verus McfiaiSjtion eft vcrifimiie quod tadiu ftctiiTcnc in u
li crrorc,p.6.col.i689.e
iud.ri quare Chriflumcontempferunt,prccipua[ caufafuit .
fiujhumilitas&abicdiojcrcdcntcstaiiacximpotentia 5
&non voluntaricfumpta,p.3.coI.y27.c
iudxi licct ignorarent modum implcndi myfterium Chi j
quatu ad conditiones particulares,tamen credcbat in c [
dam gcnci ali quod multa mirabiiia in aducntu Mcffia: .
rcnt in Iudara,p.3.coI.2 15 3.C
iudei arguur.t quod Icfus Nazarenus non fuit Chriftus in .
gcpromifl'us,& quoKnedio.Sedcuacuatur argumcntu ,
&CP.4.C0I.144.C
iud?i?itimantichaberevalidumargumentum contra nci
Chriftum iam vcniflcconfitcmur.Dicunt cuim qtiod I
doma&Gomorranonfuntrcuerf^ adpriftinum ftatu
&cp.4.col.i 203.C.& 2058. f
iud?i contriti funr & infceliccs,quia vbiqucdiipcrfi,& ficJ
tritio cft modo in viis corum,& infelicitas tn futuro, p. L
52 i.c
iuda*i de filiis Ifracl qui fuerunr tranfmigrati pcr Salomol
farrcgcm Affyriorum,& pofitiiuxtaiiuuium Goyan il
uirabus Mcdorum,vbi &quomodofintp!urainueniesl
p.^.cola^^.i^if.
iudei non mcrcbantur agnofccre Chriftj diuinitatcm , q U
taliimpictatctractabtint^^.A.coI.^^S-.c
iudfi vtruincognouciur Ici.im Nazarenum cfl"c Chriftu l
prqmiflum.Arguicur co;ra & pro cum rcfponfione
ftioncm & ad argumcnta,p.j.c258.e.r.2,76.f. 131!
iudari ufquchodic cum pcr fcripruras cos intcrroranul
Chriflo,reipondent (c ncfcirequardicimus.Et fi^iv.ri ri
turpcrCain,p.i.col.ii5.d.c
iudri hmplsccs cum cis ftc mcntio de aduentu Chrifti.dia
fe non efk- pe ritos,fed magiftri coru fcircnt de taiibui ic»
fpondere,p,4.col-2 7 1 .c
iud^idcduobu^gloriabatur.Primomcftnobilitatisortul
cundum fan^uatis cuitus,p.4-col. 399. c
iudei moderniincircuucifioncvtiintiTcuItclIofcrreo &|l
Iapidco,nec cftde ncccflirarcjcitcunfionis,pa.c.a8.f
iudariquomododicup.turodifTcDcump-itrcmjCum u:c;l
uangclium^quianefciuncei.imquimcmiiir.p.^.ci^iSl
iudaei dicunr fcdiligerc Dcuni,& camcn ncfcicnres odcr 11
p.5.col.i3i9.d
iudf i figna petunt,& huius ratio,p.6.col.204.c.Itcm, p.5 m
228.F
iudei fcientes fc confufos in ncgationc Chrifli per P
Iacob,dicenris.Nonau.fce.iu.&c.&iammagnisij^H
bus ablatum cft ab cis iceptrurr. & ducatus,& camcn rrl
nonhabentideo rlnguntquodilliquircgunteos iqi
ptiuitate,perThalmudicamdoiStriuam dicutur i^bfl
ptrum & ducatum corrtra cos dicit Propheta:N
noeruntj&cEtvbicuquefintjfubpotcftate recv'- .i'iil
dominantis fcu regcncis Et fic inaniter gioriantur^^B
bcrcfceptrum & ducarum in haccaptiu!tatc,p..T.c
iudseidedcccmtribubusviquehodiccaptiui tcnct
busvbibufqueMedorum, P.4.C0I.I252.C&1320.C.I
p.2.columna24i.c.Vidc clariorcmhuius dcciaration
col-249-f
Hidfinoncoaceduntquodpropterfacriiiciacfletedapnl
miitendumlitpr^ccptuni dchoaorationcparenLuui.fi
^01.244.1
iudcirribus modis cxerccbantcenfuramfcu fententiarn
cialemconrrarcbcllosfiueiaobedicns fux fidci vc
diiiincp2r.6.coL3 5).a
iudji inciderunt in errorcm Saracenorum & Tartaror.
centes quod refurrettio fiat ad vitam animalew cibj|
gcntcm,p.3.col.384-c
iud^i cxponctes nimis Jiteraliter dixei ut quod iftc pa
di Ifrael,&c.& illepaflusdedilecrioc Dci,Iliniinc 1
domus in fccdulis icripti poni dcberent , & ctiam lffil
brachio & fupcrfrontem,& adhuc Indci hoc obfci
p.luribusIocis,p.i.c.i499.e
luda
Ind
f»
x.
id ei & prccipuc Scribae & Pharifei qui litcrsm a fpiritu non
ili iidunt,fignantarpcrcamclum& quarcpa.i.col.ijr^.c
bdxi fcribunt hoc in fcedula,ligant in manu finiftra, & Hmi»
literin capitequod fcriptum eft Exo.ij.Eterit quaiifignti
in manu tua,&c.Et quarc hoc,p.i.col.6o4.f
jdari male intelligentes hoc quod fcriptu cft:Erit quafi fignu
inmanu^ua&quafiappenfumquid&cPiftaciavel phy-
Jateriacapitibuscircumligabanr , in quibusdeccm uerba
1 fcripta snte oculos habebanr,parte i .c.<5o5.d.e
adci mentiuntur dicentcs.-Ncmini feruiuimus vnquam. Io- 1
feph uiuitin Acgypto,patres in Aegypto feruierunt in lu-
to,iftieidcmtributisCefaris,p.5.co!.i 163C
ida?iquendam receperunttanquamMefliam,nomineBeco
zeba:qui tame nullu diuinu teftimoniti habcbat per mita-
culavelfcripturas,p.j.c.iii4.f.Videerin Iudas Galila»us.
jdxi quarenon rcfiftebant Chrifto,cum ipfi eflent multi, &
ipfe folus,& parum adhuc repuratus,quando ciecit eos de
templo,&c.p.s/.col.so i.c
tdxi contra Cfrt iftum aftiterunt,&in vnnm conuenerunt ad
cum crucifigcndum,&cp.4.col.2 167. a.Interl.
:deiaccufaueruntChriftumcoraPiIatodetrib. p. j;.C4SO,f
iChrifti morteeumedaciisptocuraueiur,p.3.c.266.d.e
,ida?icrucifixeruntlcfumlinguis,gentiles ueromanib.pa.f.
col.2 2 2.f.Icem,p.6.col.i 3 3 i.a.Interl.
udeiminorcsnonfuerut immunes a peccato crucifixionis
Chriiii ficurncc maiorcs,& quare,p-3.co.i07o.e
tdjei expe£tat liberari pcr Mc/Iiam ab hac captiuitate in qua
nunclunt,inquapoiuircosrfgnumRomanu,p.4.c. 435.0
tdei dclirant optnantes,quod in vltimo temporc coneregan
dt funt a domino,& reuuccndi Icrufalem>& quod dns tra-
dctmanibusipiorurnni.es & filias Roroanorum, utluda?i
vcndanteosnovicintSjled Sabxisgehri longinqua,p.4.c
i93;.a.&iy3|.f
idxi dicunt ttmporc Chrifti fui omnes nationcs ludaris fer
uituras,& ipfum Romanum Imperium vngulis fuis & cor-
nibuscontcrendum, p.^.c.^o^r.c
idjeiinaductu Meuia?qucmadhucexpe#ant,fperant fupcr
omncs gentcs cleuari & eis dominari,p.2.col-i 1 1 j.c
ideidic'Jo.r,quodin aduentuMeflieludei erunt in maxima
poteftate,&fubiicietureisomnesRegcsterre:p.4.c.2o6i.c
idei dicunt quado a Chnfto eorii ediricabutur maceri^ Ieru
fele lex & Pi opheta» qt:e a nobis modo tcnentur rollcnt de
I manib.noftris&trade:urpopuloIudxoiu,p.4.c.2079.a.b
jdxi quomodo murmurauerunt in primkiua Ecelefia cotra
G entiles»p. j.col.^ 34.f
JJideialiquando nominelegisaccipiunt totumuetus Tefta-
mcntum,&nonfoiumquinquelibrosMoyfi, quiappro-
IWriatedicuntiirlex,p.5.c. 1283^1
udei dicunt in Aduentu Chnfti fui,ficut anrc edificationem
turris omnesvna lingualoquebanturdtaomnibus couer
fisadcultum Vei ven,onmeslocutuiosHcbraice, &tot«
orbem Domiuufeiu;curum,p.4.col.2i62.d
jdx.:.: ^unc ic inrinehabituros Ierufaiem,& more pecora
herbts vircntibuspafcendos,&cunCtisgentibusdcletis &
mec-tis non poffeeflequi eos extcrrcar,p.4.c.2oo.d
mt omnes gentes interdciendas a Domino que afli
xerunt Irfaei,&fynagogamfaInandam, ponendo cosin
irncn lnoitena in.quaferunt ante capti
ui& lonfuii.&hocforecum Ieruialcm,rcaediftcata fucrit
& repluro & oronis ordo :cremoniaiu reftitu£us,&c.pa.4.
2165: a
adaeifabulanturfutururn utpremulrirudinehotninum & iu
mentorum Ierufalem no poltit !, 1 1, tc i rrmt us
illiusDominifitdefeniio,& illiusiu mediohabkatis p'.r-
iruaturgioria, p.4. co.2i9j.b
fdjeidicuntquandoChriftus in aurea Ieiufalem r
norieruntidola,necdiuerfaculturaded vnus Dommu c
reuertetur omnis tena ad hocqubd dcfcruerati vt otnnes
vnum Dtun»colaiu,p.^.c.2i 69. b
idaeiaibicrunturgentcsquocierufaicmiinpugiiabunt tepo-
re Chrifti fui multamala patTuras-.Stabunt fu p pcdes & ca
ro eotii tabefcct& defluec,& oculi eoruputrtui de fuis
raminib. cxcidccJ& linguaintradcmcs-iopuirda: • ibi.c
iude; in millcarmorum fegrto futura prc«nittuc,qitod-debeat
cclebran feftiuiras rabcrnaculorum in memoriarp
ciorum Dei,qua?facl:apatribuscoium ftjnc habitaruu
tabcrnacu!isiiidcfcrto,p,4.c.2i73.a
iudei cxpeitaut Mefiiam vcnturum circa ceflationcu. Roma
ni Impcrii, p.j. c^^o.f
iuda?ifalfo(ibi blandiuntur, quod in confummationc fxc]
dcftiuiito Romano Impeno regnum orbi* .veniatad m-
d^os,p.4-col. 2 178-d
iudeiexped^nt MefTiamfuturum Rcgem circa cctffarionem
Romani nnperij.Et iccundum veiitateiillequi r,uc vcfii' t
in maxima poteitateteporali,erit Antichriftus,p.2.c.33o-f ^
iudxi cutn de Aduentu Mcfi% interogantur,reip6dcnr quoti
iermones prophetatuin funt clauii,& quod ncn funt peii-
tiinIege,p.4.coi.270.f *
iudxi&noftriiudaizatescotenduntquodin Aduentu Ghtii
fti quem cxpcctatin fine mundi, otunes beftic maniiu I
P.4.C0I.139.C
iudeidicuntquodteporeMefli^abundabuntin omnib.
tiisacbonis,& ad volimtatem eorum intcrficietccruos, & ;
aliaanimaliafilueftiiaqfunt commeftibi!ia,p.3.co.62 2.d
iudei dicunr quod in aduentu Mefiie rrumema crefcent.in t:.
taa!titudincficutcedriLibani,&facietfpicas magnas &
latas,cx quibus vcnto flante dccidcc fimila,dc qua iudei ,p
fua volunratc porerunt fatiari;p. ^.001.963.0
iutki tubis vtcbantur in opet ibus mifericordie,ficut Chnftia
nicampanisin aliquibus Iocis,p.?.co.i24.f
iud^-i quomodo ialie opinan funr fcilicet per dece' precepta ,
folaexterioraprohiberi,p. 5.col.io6.f
iud^i per^lud prcceprum : Non Concupifces vxorem ,pximi
tui,inteiligebant iigna cxtcnoratatum prohibita.Etfinu-.
liter prfctpturo.No mcechabens-.iutelligebanc attum m c
chi^ tamum eife prohibicum. & fic conciipifcenria Iatv ns
omninoin corde,no exprtflo figno vel faClo, nullum efle •"
peccatum.Sed hoc eft irrationabilc&c.p.y.col.i io.f
iudeidicuntur filiifornicarie&adu!teri,n6foium qui fuerut
antecaptiuitatcm Babylonis,fedetiain illi quj fueitzc tcm
pore Chriili,p.4.col.488.f
iudeifemperfuerunt ad auaticiam proni,p.4.c.(56.f
iud^i tuerunt femper auari,& omniiio vicio cupiditatis exce,-
cati;& femper elogati ab agnitione veritatis ut parcrc :.
curfu vtriufquc Teftamentt,p.5 .c 2 35.C
iudei licctnon fueruntidololacretcrnpcre Chrifii^tame fue-
runt ua!dccupidi,p 6.c.40.f
iudej vocati funt generario adulrera & pcccati ix, ^a»deftgde
rutapattib.adidololatiiadcciinatib. p.j.c.230.f.& sjo:.£. ■
iudgiproptcrcartialcmlegisobfcruantiani & (angoirM leuta
opera nonpofluntipiriruj!^ edihcifim domlno prepai ate.
Ec fignifi,caiitUr per Daui<l,&cp.2.col.i 1 oj.a
iudeiv vc dfctint quidamnoftriexpoiitores Bibbe,in t onebat
anricjiiitusiilnsiuisnominaDci.Sedcft fiyticium,& niaxi
medeaomine Doniiintttiugammaron , &C.p.4.ciJ»4?>.f
iudei traduat,quod muhcrcs m hoc dectpiebantur per fcnes
quodeispcriuadebantquod t-flent uc ieniiiK nida & de
ftirpc Dauid & quod Chiillum dc ftuuuc fuo naicuurum
aflirmabant,pi4.col.i77i.c
iudeiquomodohoctxponanr. Ad nimium calorem tranfiet
ab aquis niuium,&c*p2?.c.247.c
ii.d^i c':cunt BehfmoBCfle aftimal mcrcdibilis magnnudinis
intanriun qu*>d in vna dtedepafcitherbas milk-monnum
&c.& quod ia tefuvteCtionc Detis intefficiat illnd,& iufti
cu 'tbL.s eius vcrccntui,CN:cp.^.i..3C6.f
iud.v- ::• trcorter.^, iabulas, fincfiripcurce autorifate dicunt
Hyra.n riftiii'! yrimilicanms uixiflc,|%^.ci:9i.a
iudctidic.nup Adaincentumnib.annisquibuscontinuitfe
ab vxo:ciiia,&c~dcmoncsfuccubi iungtbanrur ei^kcoci
■ piebarabco, &c. tt Salomdj^ filiostaieslcductus i:r, &c«
ticcc
■i
Gloffe Ordin.& Nicolai de Lyra.
E ce cfrciratcm iuda-orum.parte i.columnA Jff-C*
t'-td9','<icinir q quandfl Deus recordatUf de deftruaionc tcm
j.li & Wptiuationt ludaJOluni tict,& cius laciuym* cadunc
tnmare,|»«rre4-tol.ii*.^«iJl>«C»*4«J»C.
lucJ* om [uiUttifperfiperoibeiM Europa& AphncaJiinrde
tnfort itid^ & pciiiimin & LeuihcxCeptispaucis de dccem
tribas.vurce.i.col.i ^z^.f» fc
ttfttei afp: ii comparatur. quia inhaerentes rcf fertis ric locu &
g.-rtrdnj. •ruCrencmcrucnres,ChtiI»ipra?dicationemrcptf
lerun: vcncnari vcnenatOrum fihj,p.4icol.478.d
iudei dicunti quod li homo pCccaueritbfs vcl tcr codcm gene
rep.-ccat'i,rcmtn1hilccrt,rcdnon4iquater&quomodove-
rum wl falium fic hoc,p.4.col. 1941.C
iuda?iq;iot& quarcic:Uniaobfcruent,parte4.col.2 2 2^.b »
iuJ£i kiunia& folciiniraresobf.^uatvfqucinprefentedicm
in memoriarrt ieiurtioturrt Hefter & ludaeorum,quae illo re
porc rucrtftft fada,& hoc ex ofdinatiorie Hefter & Mardo
ch^p.i»Crtl.i696.t
iudaei libros diumx legis ad comprobartda nefeftm iuam aflu
munciineiHmortium,p.i.coI.i6i8.f.
judaei rtort e'x ignorautia,fed ex cordis dui itia rtoluerunt cre-
dere,p.j»col.Jy7.c.&coUo.f.Irempartcd.col.3jr.c.
iudej ( vt didttf r)ideo exccecati furtc,& fentemifc domirti p pa
rabolas cis occultatae furtt, vt poft falubrius conuertetecur.
Na quia obfcure divla non inccllexeruntjidea non crcdide
rcilicctdetribu Tudc;,&dealiistribubusfucruntfeptcmt
lia,p.4.col.92i.c
iudci irt deftruc-iioe ciuitatis Babylonic,primo anno Cyri I
gislibcrari fuut,p.4,col. ld46.f.Iccm,p.2.CGl.i084.c.f.
iudet de tcrra fua abiedli facicbat panes fubcinericios,in qt
bus mifccbantur pulucres,& arenct:ip.4.col.983.C
iudxicum duccrenturcaptiui in Babyloniam,cogebantur;
oncraimportabilia,aliquosfufpendendo rationc fenett
tis,p4-Col. 103 1.
iudci habitantes in Babyloncfccerunt libru Baruchtranfc
bi,&miferunc in Ierdfalcm,Vtibilegeretur,p.4.col.io3<
iudaeis pro pcccatis fuis a Deo percufti 111 penam non reucr
bantur ad Deum perpenitcntiam,p. 4.0)1.1041 .c
iudaeis in obfidionc Ieru falc multi mortuijfuerunt.aliqui at ;
corrup:ione,aIiquigladio,aIiquifame,p.4.col.io43.c
iudjei poft redicum capriuicatis Babylonicc no leguntur fu.»
idololatrae,nifi aliqui pauci tepore Antiochi Epiphanis^H
<ftimagistimorequairidclirate,p.4.col.ji9.ci2 32.f.ioj:S
& 2232. f.& 242i.c.Itemp.6.col.4o.f.Item,p.3.col.i89j«
Illi tamcn dedeccm rribubusqui non redicrunc,&c. idi
coluerunt,coK 1 792 .f
iudaeialiquandoin libris fcu chrtrtis numerabantanno,ai|
lxo immcdiate pra?cedcnte,aliqii ab aliquo notabili en ■
genti proutdaturexemplumdemultisian&is partC4- L
1067.0
run
:,&ficcfUcifixerunc,fedpoftrefurrectionem miraculis iudeitn numerationeartnofcmperafa&is notabiblius 11 1
territibmaioriscrimirtisreaturcopu^:ifunt,p.y.col.239.a.b
iudaei qudi excecati funt,nOn fuit Dei crudelitas,fed mtferi-
cor iia,& quarekp.4.col.8o.d
juj?i detCwta fallitate Antichtifticonuertcnrurad Chriftum,
pi4.col.2i 58. f
mdaei in fittemundipef Eliarti & Ertoth ad Chriftum conuer
tentur,p.4.col.l6io*fk& 2158.1
iudaei cOmparartturai bofi,cuins'radix ficcata no facit frii&u\
piebantjp.^.col.i^S^.f
iudaei m ido compucau: a tcmpore captiuitatls fi.19 per Rc n
nos,ineipiendo a ileftru&iorte lerufalefa&a perTitun x
Vcfpafianum,p.4.col.io3i.f.& 1067. c
iuda^t poft SeJcchiam non habuerunt regem proprie loqr \-
doufqueadChnftum,p.4.col.i2?6.f.&2395.c
iudei 111 afilidione pufiti cinerem poncbant in capite in fi||
humiliaiionis,p.4.col.io62.e.t
Sic lud^i vaoitnnatiortib.nOnhabcnctemplumvel altare iudciperfe)cagintaiexannosfueruntinBabylonia,nont lii
vcl ciuttatem p4.coK 1 876.d
iud"i ti^rtificantuf pcr Abiathar qui a facerdotio expulfus,no
tamcn occifus eft,p.2»col. 686.d
iudci figrtificantur per Abfalonem in tjuercu fufpenfum,& tri
plicnanceaconfoifumjquem Dauid,id eft,Chriftusdeflet,
&c.quate&quomodo,p.i.col.62i.b.c
iudaro pcrNabai iknificantur,cjutvir,durus&peflimus,&
q'iare,p.i.col. 47«. d.
otnnes,p.4.col.i62 9.a.i630.d
iudci de Babylanica captiuitate rcdeuntes,p!ures remanl ut
in Babylone,detenti amoreprolium quas ;bi genucrui &
poflcflionum quas ibiacquiiiefant,p.4.col.689.c.&coili
2053. b.c
iuda;i redeuntcs de captiuitate Vaby!onicanitnc| habueint
poteftatem qualis defcribituc,k J icmper fuerunt fub I
tute,p.4.col.io63.c
iudei de more habuevut fepelirc fumptuosecorporamaxime iudoei redeunres dccaptiuitate Babylonica,ftatifundaut||l
regum r.ttbilium pei fortarum,ita quod incapitib.regum po templum,fed impediti funt ab aduer*lariis,& modicum1*
trebarttcoronas,&ficdealiis)p.4.col.643.c.& 1043.C runt,&opusfuitintermiflnm vfquead fccudum Daiai
iudoci nortpofluntconuerti adbcnumptopterconfuetudine num,p.4.col.2i77.c
admalujvthabeturexetnpiamde Acihiopae&pardo quae iudaeircdcurttus decaptiuitateBabylorticaacccpciut v:ix
quidcm tmiiiitudoteuet fcvundum tquid,non iimplicitcr, alienigenas,ubi gtauitcr pcccaucrunt,p.4.col. 2 197.C I
p.4.col>68 3-b iudei poft deftrudtioncm ciuitatis& tepli,fcilicct tcmpo Sc
iudxi ad im3gine Dci facT:i, & legc diuirta difeai,a Deo totali dechix,poftcaieiunauerunt anrtuatim,& quaeficrunt ;B
ter rectiTcnint per ido]ototriam,p.4.col.7 I7.C v bercnt ccflare a ieiunio vel non,p-4.col.2 2 2 1 .b.c
iudxiraicrii dccapriuitarcBabylonica fuerutfrequenter in lud^ilicetieiunaueruntjnontamenapcccatis abiiincba ,i<
atfliditiriemagtia&obiectionc&inmagnotimorc^&inta reprehcndunturgrauiter,p.4.col.2 2 2i.c
tum quod vna maiuiS'facicbat'opera^& alteratenebantgla» iudaeorum aliqui Doctores dixerunt, quod in aducntu Mlij
dium,p.4.col.739.c.Itcm,p.i.col.i359.c monsSioneleuabiturinaltu,quiaDominustiansfenj|
iudci quandoaliquid volunt vtlate fcnbetc,faciutcommut4- monrenSinai,& monteThabor,& montem Carmcli d
tioncm literai'uin,vt declaratur id hac dtCtioue Scuat pro per iftos eleuabitur mons Sion,& fuper illum Mcflias I
Babci,p. 4.C0I.756.C •. cabittempIum,p.3.col.ii03.b
iud^i timei,tes vaflationcm Iud?e& Icrufaiem irtfticuerunt ie iudjeofum fabubfadida de tempore Mefliae potius fnntJ
)Lin;um licut Niuiutte-,p.4.col.82<f .c.-
iudciliccctflLtu ferut m terra Babylotiis , itacj» non poterant
regnum exu e,tn poterant dc vna ciuitate ad aliam tranfire,
rcddendo K'gi dcbonis fuis pro tributo magnam portione
&multi ttiauitxdiuinamonitioneiiccxieruntantedcftru
Ctioncm Ijabylonis.p.^.col.^ii.c
iudxi in deftruCtioiK: Ieruialem aliqui fueruuttranflati in Ba
byloma,qui trantbon^ c6dittOnis& nobiles,aliquifuerut
dimitfit iu ludeaad coiendu vincas& agros,p.4.cOl. 917.C
iudji tranfiati cum iechonia filio loachimfuerunt tria milia»
denda qnam audienda Dicunt enim y tcmporc Metf:|f
rapromiflionisgerminabitpanescot:tos& formatos "
efletintlmabo.Similiterquod tcrra illagciminabit v ■
fcriaccasfccundumcxigentiamcuiufcnnqueinduilfei
tis.Exquib.fabulismuUieorumincidciuiuin crrorw l
dcntes quod Chriftus non venit^ex quo ifta & iimili. *
fuerunt fa<aa,p.6.col.64t.c
iudaeoru Dotforcsmultotiens terminospraefixcruntdi W;
uentuMefli^j&omTies tranfierunt tanquam prarnu
inaniter fallf ,p.4.colr477,c
iudaror »
Incie
;Jrorum omncm populum Ephraim voca: Ifaias,non aute
Ifrael,&quait,p.4.CoI.2j;6.d
ideoram vocationisinitium vocat Icremias Adolefcentiam
p.^.coI.jS^-b
jjjcorum eft dies certos & ratos obferuare,p.4.col.2 2.d
jdeorum pre/eCtione,tnumdierum itinere,fpectandus no-
bisChnftusproponiturquoniamdicbus tribus nos prse-
cedensdedi!ciradquietem,p.i.ci229.a.b
ida'orumcrudelicas qua nos perfcquunci)r,p.4.c.479.c
ide orum diccbarur dfe Deus fpecialicer, & quare , licct effe
Deusomniumpercrcationcm^&c.p.i.c.iocp.a
ideorumoperumfaetusfunt captiuitas difperfio , templi e-
ticrfio.p.j.col.j^.e
idjeorum populus «dificat murum dcbilem,& quare,par.4-
col.ii68-e
Idaeorum mos eft,quod confangu initate German i ex parte
patrum conuin&os fracres appclIant,p.6.co.473.b
dcorum paucitas qui interitu crant euafuri vna cum verbis
Ieruialem incendio,p.4.ci33.a
ida?orumquicumqucadvitam praordinatus fuerit veniet
ad Ecclefi? facerdotium vt oretur predo & per eiufde Ec-
clefiaefacraraentarccoucilietur Deo, p.2.c.338.e
iidatorum in Aegypto peregrinacio,a Saluatoris in terra pe-
regrinationedifferrenihilvidctur,p.4.ci49.c
; darorum euerfionem ab cxercitu Romanorum praedicit Ifa
ias,p.4.col.j5.c
idaeorum corda torpore perfidiae coftriSa intclliguntur per
glaciem & gelu,p-3.c.359.a
idaeorum proprise triginta maledi&iones qua? ponutur Deu
te.2 8.p.i.col.i62 8.
ideorum magiftri non fpirituin,fed literam fequuntur,& ad
terrenitatcm omniainterpretantur,& per quos fignifican-
turp.4.col.i943-a.b
idaeorum quo: undam falfiras oftendirur. Dicentium quod
tempusproquodcbentexpectareMelfini futurum, affi-
"' gnatumfitperDanielcm,accipicndodicmpro anno, p.4.
C0I.1771.C
ideoruropraelati,vtprinccpsfacerdorum,& feniores populi
' inFnaiorcautorirateregiininis.Scribcvcio & Pharifaeimi
n ;ri loco populo f uerunt, P.4.C.1 3 98.d.e
ideorum tradttiones Thalmudicae nullo modo tradur quod
in futurofjcculohomines cibiscoiporalibufcindigear, fcd
dicunt in fururo faeculo no eft cibus.ncc potus,nec vfus ve
neroru,fed iufti ibidem in capitibu* coronati delc&antur,
^lin vifione diuinehabitationis,&op.5.co.902.f. & 1 298.6
Itcm,p.3.col.624.d.e.Itcmcxtcnse,p.i.col.5i.a
iisorum error circa regulam diuinaeiuftiriae, iudicando ho
mincs iuftos vcl iniuftos,durat in eis vfque hodie, P.4.C0I.
Iii8.f.i329.b
iicorum pucri Iudaeos cxercitabant honcftos ad virtutesin
ducentes,p'.5.col.2o i.c
i leorum oblationes quare Deus per talia & taliter inftituit,
p.6.col.9o6.d.e
ioeorum doetores a tempore Chrifti multa illicita in lege re
Iaxauerunt,&multalicitarcftrinxerunc,maleincerprecan-
\ tcsfcripcuracn,p. i.col. 929.8
iilxorumdoctoicspaucicrediturierantin aduentu Chrifti
& figurantur pcr cxploratorcs terrae promiflionis, p.i .col.
m i254.e.f.&col.i258.f
iitaorum vulgares,Scribc,& faccrdotes,in Chriftum in cru
cc pendcntcm oppobria fulminantcs pcr quos fignificecur
m P.2.C0I.207.C
iUxorum& Gcnciliumdiftinc~cioquando& quem& quo-
| niodoinitiumhabuit,p.4.c.449.a.450.d
iUiorum rcgnum fibi Affyrii & Acgyptii altcrnis vendica-
jant vicibus,p.4.col.202.c
lUajorum crror cft ifte,Etdicunr,quod Icfus Nazarenus vir
tutcnominis tetragrammatoi:(qcfipfcvraiunr fciebar) fe
:itfuamiracula.Etquodhodicquilibetfcicnsillud nome
faceret miracula,p. 1 .c.5 i4.e.f
iudeorum miiorcs non habuerunt ignorantiam dchoc g, k
fus Nnzarenus c(£tMeflias,&c.fecl dedcitate iptius opo;
■ tctdiccreip(oshabuiircigiioiaiHiam,&c.p.6.col.2i4.r"
luda?orumgenteai promptionem cfTcad ccdem qeam vljam
aliam nationem,percepcrunt apoftoli ^doctorcs,attc fta-
tionefcripture,qui & prophetarum & Domini fangufnem
f udcrunc,p. 1 .col.i 576.f
iudaeornm populus qui prophecas occidit& propheraru, Do-
miiuim,iignificacurpcr Aman,p.2.coI. 1627^
iudaeorum populo ingi ato quarc Deus toc beneficia fccic, p.
4.C0I.307.C
iudaeorummediratio&doftrina infacra fcripruraru°i:ui vr
fi,& gcnitui columba? compararur,p.4.c.479.b
iudaeorumfexcenramiliaexiemudeAegypto & duo tantu
intrauerunt terram promiflionis,fcilicct Caleb & Iofuc,p.
4-col.6io.e
iudaeorum fexcentamiliamortuafuntindefcrro,avigitri an
nis & fupra,cum cgredcrentur de Aegypto, P.3.C.2 207.C
iudeorum vcftimcntanon fuiffeinueterara,neclaffaro ex ici-
nereperdefercum,quomodo& dequibusintelligedum fic
p.2.c.2 64.a.Icem,p.i.col.i 2 3 1 .c
iudeorumfuperbiamquomododiffoIuatIcremias,p.4.colu.
66o.c
iudaeorum oculos excaecaui Deus, Scd vtrum vt nunquam vi
deanr,vel fic,vt aliquando vidcanr,ccecitace fua (ibi difpii-
centes& hochumiliauitpieDcumquaTantjp.^.c.^^^.a.b
iudxorum apoftolus dicicur Chriftus,p.5*col.a£7.c
iuda?orum populus ca?ckatem fuftinet mcntis fub (pe ftultiffi
ma Chriftiadhucnarcituriiuda'oslibcraturi,& lmperium
magnumdaruii.Etdehocfigura,p.2.ci276.f
iuda?orumcxpofitorcscrcdunt('ehaberecfficaxargumcntu,
adhocquod ftatus Chriftianitatis confumendus cft tem-
pore fui Mefflae /nanicer fpedati.Sed refpondecur cis, p.4.
col.539.a-b
iudarorumperfidiaauaoritate valida improbatur de hoc <$
nonliceatoifafaniftorum&rcliqiiias vcncran , quamuis
apudeostangentcstaIia,eratprohibiriab ingrcffu templi
donccpurgarentur,p.3.coI.69t.a.692.d
iudeorum triplex ftatus eft. Vnus conuerforupoft refurrcdio
nemDominij&cEtEcclefiamarmaucrunt fcripturis fuis
contra Iudcorum perfidiam.Secudus obftinatorum . Ter-
tiusconuertendoruminfine,p.3.coI.857.859.
iudceorum infidelitas,p.4.col.i 8/.a
iudasorum principes habebant cofuetudinem,vt fi pauper in
viafeillisiungeret,f:agellumfuper pulucrem rerra: proii-
cerent,indignantescumfimplicibusire,p.4.ci949.c
iudeorum verccundia in confuiione vulcus Cain inutilis no-
taturquireprobatisaDeocarnalibus.adhucnitunturfta-
tuereea,p.i.col.ii2.d
Iuda?orum mos erat quod fuper capita crucifixorum poncba
turcaufa condemnationis ipforum,p.5.col.457.c
iud^orum mos erat,ncc ducebatur in culpam,vt mulicres fua
fubftantiapafccrenc& veftirentdodores,p.s.col.462.f.&
8o6.e.f
iudxorumprincipcscredentesinChriftumante cius paffio-
ne,vtrum pcccaucrunr mortalitcr non confitendo fuam fi-
dem.Arguiturcontra&prccunircfponfione ad qu^ftio-
nem,&iolucionibusargumcntorum,p.5.col.i2 27.c
iudeorumprincipes,nonexignorantiafcdexinuidia crucifi
xerunt dominum ; & quia predicabat contra vicia eorum,
fubuerfafuicineiscognirioquamhabebanc deipfo,pa.i.
C0I.1253.C
iudgorum mos crat cum irenc ad fcfta, vcl ad propria redircc
fcorfum virosincedcre,&fcorfum fxminas,p.5.co.724.e.
Irem P.2.C0I.919.C .
iudeorum mos erat,cumaliquidb!a(phemia audirent,fcinde
rcnt vef!imenta.Quod & Haulus & Barnabas feccrunt.pa.
5.co!.436.b.638.f.Item,p.6.coi- 1 140. f
Item,p.4.col.i9i8.f.Item,p.2.col.882-f.&coIum.952.e. &co
lum.i33o.f
Gloflac Ordin, & Nicolai dc Ly ra.
iudxormn obftinatorum pocna proptcr mortc Chnftutnulto
looil;sd:!Mr.qaa;r.pocucprioicscorundcm5p.4.col.26o.t
iua*orumplurimosfatrificantc$ fccundum ritum fuum cu
muUitudin- RomanorumvcniesPilatusintcrfccit3&qua
re,'p,S«cpl$£i.c , . _ ,
lUdcorum multa milliacaptiuoi dux.t Ptolemeus Sother rex
Acgyptwfubfpeciefacrificjradi^ntrana Hicrufalem mdic
• rabnati^fctchi quiatuncnonarripercntarma Iudxi,pa.3.
iudxorum captiuitares Babylonica,fcilicet & hodierna(qua
Romanamipfi vocanc)permalcdic?tioncsinLeuitico&in -
Dcnteroftomio cominantur.Vide in Captiuitas Iudeoru.
iudcorumcapriuiraspracfensnuliomodocfttermmandanih
pcrconuerfioncmfeupoenicudincmvniufcuiufquefingu-
Iorum.Echuiusclaraoftcn{io,p.i.ci.-;97'C
iudxorum captiuicas modema durabu vfque ad finem mun-
diA'c.p.?.col.jij.b
iudxorum mira inuidia concra Dominum nocatur,quod Ioa
ncm Baptiftamdequonullumhgnumfaclum eflelcgicur,
tefurrcxiilc crcdcbant,& Icfum dixerunt fublacum turtim,
approbatum fignis& virtutibui, &c. p.5.colum.J42.r.&
251 a.ik 821. a
iudxoiumrcgnum ccflaflcnato Iefu Chnftoprobatur, p.5.
col.57.b.c.y8.f,EtlongeantcnulliuideftirpeDauid inlu
dxaregnauir,p.4.c.738.c.f
iudxoi um difpertioneinter Gentes quare Deus tccit,& quia
boniexhOcelicuit,p.2.col.i543-c
iudxorum confumptio fit tribus modis,quorum duo funt in
hac vita.Tcrciomodo,confumiturftatus prxdictorum fi-
naliterignegehenn;cinextinguibili,p.4.col.35.a.b
iudcornm populus per Adam & Euam rolijs fe tcgetes fignifa
cantur,qui prxfenciam Domini vocantis declinabanr,tral
grcffionis co»fcii:(ic Iudxorum populus in aducntu Salua
tori>(quieos vocacurusvencrat)exutumfc virtutibus co-
gnofccns probra confcientix formidans erat cofufus, vcr-
borum ftudetium velut foliorum velaminibus adopercus;,
p.5.col.88i.c.882.d .
Mideorumnoticiaquamhabuerutde Chrifto per fcnpturas
Prophetarum,no erat certa cercirud ne euidennx,fed ma-
gis erac nocicia probabilis & verifimilis conieSurx, fecun
dnm a!ios erac lbi cercicudo adherentix,qux tametjpotefc
impcdiriina£tu.p.5.co.358.c.t
tudeoru rribulacio fub Nabuchodonofor f uit maior intcfiue
& cxtcnfiue,quamfub Anriocho&quare,& non eftdu-
bium quin illa qnx faAa populo Iirael per Tycu & Vcfpa-
fianum fueric maior,q'.iam lila quxfuic fub Antiocho,p.4«
col. 1767.C
iudeorucapciuicasBabylonicatoIeiabilior&raitiorfuicHe-
breisincomparabiliccr mngis quam capciuitashodierna.
Q^od patCr ex mbus.Primo ratione durarionis. Secundo
rclpeCtu diuinc prouidentix.Tertio refpe&u dignicatem ,
feu honorum fecularinm,p.4.col.i62i.a.b
iudcorum reuedio adfidcmcircafincm mundi, fignificatur
perrcportarionemarcxinIiidxara,p.2.c.35i.c
iudeorum fabulofa dclyramenta , vide in Cetus , & in Cor-
nus ,& in Luna,in Og,&c.
iudxorumquidamcrrordicentium Deum effe corporcum,
eile in loco determJnaro,fcilicet in Occidente, & vride tra
xitongnem,p.2.col.i383.c
iudxorum crronca opinio de Prophetarum illiuminarione,
P.4.C0I.399.C
iud^iin vereriTeftamcntadicebaturhereditas & pars Domi
ni, fed ;ul 'prxdicationem Chrifti & Apoftolorum reman-
fcrunt obftinati infidelitate . Gcntilcs receperunt fidem
Chiiftidcuote,ideoGentiIes merito dicuncur hereditas
Chiifti,p.3.co.447.c
iudxorum in cterna beatitudine iara receptorum,figura funt
fororesLr.zarirefufcitaci.p.5.col.ii97.c
iudajorum corda fuperba pcr Gelboe fignificatur, & quare ,
p.2.col.5i9-a
r.
iudxorum populus fignificacur Ioab,qui fempcr inimici f s
runt prxdicatorum,?i fidcm Chrifti vbiqucpcrfecuti i u
p.2.col.625-a
iud?orumfociecascftvitanda,quiacorri;mpunt,p.3.col lt
i7oi.a
iudxorum proucrbium erar,vnus fcminar,alius mctit , qi c
&quandodiccbatur,p.5.col.io95.c
iudcorum quadruplcx preuaricatioin Chriftum . Primo 9
humanitatcmblafphcraantes,&c.Sccundo,eiusdiuiru
tem miracula vircucc diuinicacis fa&a demonibus attri £
t es.Tertio morte eius procuraces.Quarco ipfum in fui.4.
fcipulis perfequent^s,p.4.col.233.c.Ircm,p.5.col.209. fc
col.85i.c.852.f
iudxorum quicunquceft,cum vidctfacerdotium Chrift
rum pollere per mundum,libi autem cffe fubci adtatu
lore&mcerorctabcfcir,p.2.coI.^35.a
iud^orumanciquorum obdurariquefiiir,p.6. C0I.825.C
iudeorum cxciras fignificatur pcr Heli,qui prxfentc Sah
rem non agnouerunt,nec fulgorcm miraculorum eius
do,ftrina, donec facerdotium cum populo & tcmploc
teretur,p.2.col.34i.a
iudxorumquorundamhxccftconfcfno,amiffoloco&g|jl
& apcrtis facramentis que pi ius claufa crant in velami 1
tcrx.Meritohejcpacimur^quiapeccauimusin fratrem b>
icrum.Sicdixcruur fracrem Iofeph,p.i.col.4i3.b.Intet i
iudeorum do&or magnus fcilicer Rab.Sal.dicit quod ipi I
<fcitquxfiiftadics,vbiZachariasdicic.fitauferam ini >
catem tcrrxilliusindieilia;,&c Ecexhoc quod con ■
tur hancignorauciam pr^tereius intentionem, confir ■
' Catholicam vericaccm,p.4.col.2 2o2.f
iudeorum faciem opcruit Dominus velamenta cxciratisl
cufiitplagadifpcrfionis,nccpepercit,quiaa gratia,atfc
plo,alcge,ai"o!opatrio,&abomnibusexpulitfacramcw
p.4<col.995.a.b
iudxisauferendumfuifTcaltare&facrificiumprejdicituril
gum2.p.2.col.335.b
iudxis veticum (ex quorundum fcntentia)nc filios fuos d «
in feruitutem alienigcnis principibui, p.i.col.i 062 .f
iudeis primum oporrebat loqui verbum Dei vt eflent inep
fabiIes,p.4»col.io92.c
iudeis reditus poft captiuicatem permittftur no proprer era
meiitum,fedproptermaiorumpiecacem,p.i.ii42.d
iudxis mos erat in Synagoga contra legem ageces verbetaj
correc.tioniscauf3,p.6.col.443.c
cumiudcis perfequentibus Chriftum non communices,<»
dcns eum Deum,p.3.col.i6r>3.b.Interl.
iudxis vtru parcerc debuit a perfecutionc Romanoru:
pcer bonos eiufdem popu!i,fcilicet, Apoftolos.&c.p.H
251. c
iudeiscur permiffum in Aegypto vefcfouibus & bubus c
animaliaadorabant Aegyptii,p.i.c.ioo5b
iudejSnioserac&ftacueruntjCondemnausad morccm ds »
tur vinum aromaticum ad bibcnduin, p.5.c.456.e.f.It<
p-3.col.93 i.b.& 1740T
iud xis quare non permiflum in quouis ioco fibi edificare»
tarc,p.i.col.i53^.b
iudxis poft capciuitatem Babylonica ceffauerunt aliqua II
bencficia que ance habuerunc,videlicer, arca Teftamer L
propitiaconum,&ic[])onfioinracionalifummiPonci(iS
P.4.C0I. 2385. c
iudxisneganbus^quodperpeccatum Adcmors intrauit •
cundumpenam&culpaminomnes pofteios, quomo*
hoc probandum fir,p.6.col.77.a.b
iudgist.onccileiuntivomanivrdimitteretur vnus incarce
tus fecundum voluntatcm eorum memcriam libcratioi
coriun de Aegypco;p.5.col.45 i.c.& 988T
in Iudejs mulca lunc rid^da,ficut lepra parietum, vcflitium
fimilia,p.i.coI.ii38.e.f
iudcis confuecudocftorarcjcircatcmpus vefpcran m,pa
C0l.284.b.C
iudxi:
In
dex.
. dxis mos crar,vt qucm morti adiudkaffent,vin<5tum iudi- iudaeis prsefcidic Chnftus rcgni & facerdotii dignitatem poft
citradcr«nt,p.jr.co1.64y.a rcfuiTc&ioncm&afceniioncm.EtdehocfigurainDauid
jdcis nonexpbratDominus idololatria&caerera peccata, p.2.col.?i9.f.& co!.242.f
i-ciq(.odabiccerunclcgemEuangelii,& blafphemauerut iudaicuspopi]!t]sfcptepl^gisindcfcrtopunirus,p.Lc.i375.b
Faoclbm Domini,p.4.c.74.d iudaicuspopulasdiftin&usfuit aba!ijspopulis,figno,!cge&
iddsq-jaiccocpiu'ceptadacafuerunt,p.i.coJ.toi3.c.&co. habitu,&qiiare,p.y.ci79.c.& j52.e.Item,p.3rcol.i893.c
io^S.d & p.i.co!.i27i.c.&col.i?44.f
Idaeis in omni Ioco fparfum eft filentium,& vbicuq; fuerint, iudaicus popuhis magna infania duclus, licet eiTet vnum ido
potius muflicar quam loquatur,& omnis interprctatio fcri Ju tantum in adorationc vituli dixerunt:Hi funcdij, ad re-
i pturarum cis muta eft & filens , quia nor. ponunt aures ad uercntiam idoli ficut magn^ perfon? dc fe loquuntur in
audiendi!m,p.4.ci89i.a.b pluraliadmagnificcntiam,p.i.c.828.f.& col.8?5.b.c
idxisqaomodoChriftusSacerdotium®num abftulit, iudaicuspopulusnihilvoluitfpiritualitcr intelligereinlege,
&Iudxis(vtdicitRa.Sa )noneftlicitumdicere uel faccre P.1.C0I.847.C
aliqua cum genrilibus proptcr quae gentiles iurant per no- iudaicus populus nuquam tot & tatos dolorcs fuftinuic, ficut
• menIdolorum,p.i.col.709.c inobfidionc&deftru&ionelerufaleraperTitum^p.y.col.
iludeis vfquc hodiehaecfeni5tia£>manettotoorbe difper 645. c
fis.f Sicut vcntus vrens difpergam eos coram inimiccdor iudaicus populus quodammodo Iiberatus fuita diaboli pota
fum & non faciem oftendam eis in die perditionis eorum. te per legis dationem qua? excludebat cultum darmonum:
Et dics Iudaica? perditionis,omne tepus eft poft paffionc & inducebat ad colendu vnum Dcum verum, p. j.c.2 3 i.c
Saluatoris.ufquead confummatione faeculi,p.4.c.7 1 7-a.b iudaicus populus per rhinocerotcm,id eft, vnicornum intelli
idjisadhaerct^vfquehodiepetitiofuaquamtatolaborc im giturqui dumdeaccepralcgeintercudtoshomincs elatio
pccrauerunt.Daca cnim oprione fibi pro Ielu lacronem, p nem fumpfit quafi inter caeceras beftias cornu fingulare gc
Saluarore inrerfc&orem elcgcrunt . Merito ergo falure & ftauit,p. ^.col.^.b
vitam perdiderut fimilirer & rcgnum,& patriam , & liber- iudaicus populus per boucm fignificaur qui iugo Dei fuppo
tatem corporis & auimae nunquam recipicnc,p.j.columna fitus profelytos col!igcns,per corda quae valuit nomen le-
644. c gistraxir,p.3.col.9i.b
Ax\s erar menfis Septembcr quafi totus feftiuus, & quare iudaicus populus libros !egis& Prophctarum portans, quafi.
p.:>.c.9oo.f.Vidcet!atninmcnfis. diuinitusfcriptoshonorar,fcdqu'em Moyies& Prophete.
jdseis mos prohibitum cft bibere vinum prcffum a Chriftia pi£dixerunr,ignorat,p.2.col. 454.0!
nislicecinlc§enonfiteisproh;brtum,p.4.ci498.f iudaicuspopulu» lignificaturperaquam Probatice pifcinae,
idxis lotis manibus tribus temporib. bencdicunt Deum,pa. qui raodo ftat quictus,modo vcntis tetationum turbatur,
/uc. 159. dtemp.6.coI. 1007. c &cp.y.coI.uoi.b
•: idaeis credcntib.in finc,qujdam Chriftum profciTione.Anri iudaicus populus fignatur per Pharifenm, qui exbeneficio Ic
chriftum fcquuntur operc:& de hoc figura,p.2.col. io82.f gis &prophcrarum fufccpio, defua fanCiirate prjfumens .
idcis ad fidem Chrifti coueriis magna g!ona eft quod Chri Gentilcs aiperr.abarur.Per Publicanum Gentilis populus
ftusfccuiuiumcarnemnaruseftdecis,p.cc7i9.c defignatur&quare,p.5\co!.937.c
idarisconucrfisad Chiiftianiffimum,c6gruit valde probari iudaicuspopulusperHerodcm IoanncmBaptiftamocciden
nouum Teftamcntum pcr vetus,& quare,p.y.coI.i 1 1 i.c . tem impetrarione farrantis fignificatur.qui fibiuelut vxo-
idaros tradidit Deus Ctiari quia cu Chriftu crucifigeret di rem Gentilis populi de codem parente progcniti fociauic
xerunt fe non habere rcgem nifi Cefarem , p.^.cjs^.b infideliratem,&cp.5-.c2y4.d.e
• jdaeoscriminatur Iercm!asquifi!ios& filias luas offerebat iudatca^perh/lia intcr Pafchalesepulasde nece Domini tra-
inholocauftumd«mon!bu?,p.4.col.645.a &abatficucSaulinterepulas,Dauidmortisfilium effe iu-
- ida*osduplicifurorecontriuitDominus,p.4.cf03.c dicabat,p.2.col.4?4..d
jdaeos diuinus donus olim exubcrantes exaruiffe Gentes uc iudaica plebs def ignabatur pcr Thamar,quoe inrerprctatur a-
rocontvaq'i^morepccudumviuebat,omnibus ornamen mautudo,quia Dominofellispoculumdedit, p.i.c.39o.a
tiscceL-ft!umvirtutumexcellere,p.4.col.362.e iudaicagenscocavocaturpeccatrix,p.4.ci4.c
)s vocat Ifaias glaodcm dcciduam rclicta checa, p.^.co. iudaica captiuitate rocusoi bis complecus cft . Venditi enim
86.d.c funt filus Graecorum,& cxtermioati de finibus fuis , & filij
ldxos quarc in pcrpetuu verat lex coramurjicare cum Moa dcce tribuu vfq, hodie apud Mcdos tcnetur, p.4.1 93 r.b.c
bitis& Ammonitis,p.i.col.ij9y.b iudaica plebsperterram fterilificuoccupatam iignacur,que.
ida-osconabaturlcremiaiadducerevtpeccata fua confirc noxiapra?pofitorum vmbraprcmirur, nelumcn veriratis
rcntur,p.4.col.542.d videat&exempliseoruraimpeditur,nefoledi!e^ionis ca
H.cos partim 111 fi lccoftare,p.irtim afalurcdifcedcre,figni- Icfcat.p.y.cSS^.a.b
hcat Iacob,quitacto femorcclaudicauit,par.3.col.ioi6.d iudaica plefas diciturmulier adultera,p.4.c.io2.d.c
1050. d Hidhica pJebs fuit viigo in Patriarchis & Prophetis virginita
idxos impcd-uit a fide Chi ifti in parte,quia folum attcnde. te mcncis & cognitionc & cultu vcri Dci,fcd poft ldola a-
bjtv: adhucartcnjunrad gluriam & cxahatiOncm repo- dultcra fact;u-lt,p.4.col.i9o8.c.f
ralcm dandam cis per M cfiiam . Vidcbant autem Chnftu iudaica plebs figuratut per Manam forore Moyfi, & lex Do-
pauperem&abicdum,&ideononicccpcrunteum,&c.p. minilignificiturperMoyfcn^quarrranfir aa connubium
s-.coi. 1 1 14. f Aethiopiffcj,Ecclefiae,fcilicetdeGcntib.c6gregat?:& idco
i(koscijcientibusRoman!s,in lud^a habiraucrunt alieni- Miria,ideic,Syriagogaindignatur,&cp.i.col.i245:.b
gena? vndccunqjadduCtia Tito& Vcipafiano vcl c-jtcris iudaicaplcbsinteriorunomincdcfigiiflcur.Hicnimqii Deu
principibus p^.col.^-.a noucrant,qi.afifubmeridianoSolefcrucntes,in fidci ca-
idaeosquivilioih mortepimircr,f.'ptcm vindiftasab eisau- loietcnebancur.&cp.3.col.34?.a.b
fcrr«,quibusfiintobligatiproptcrrtatumoccifi Chrilil, iudaica plcbs per iiitidditatis meritun'. nigra corui nomine
quiam I rias& criipeifionescorumlc'..iarct,quaspatiun- dcfignatur,cuidum pullicius clamant, efca praeparacur,
t!ir,p.i.o'.t 19. a &c.p.3.col.?64.c
idarospermul rescocuntcsaccipimus qui fcmpcr adlicc- iud^cxrccitatistypusfigura^tu^cftinhocquodabhoraffx-
rentdo:t(>rumfuorumtradi;ionibus,&pcrquosfignifice radicscouucriuseftin nodtcmcrucifixoribusjp.^.cclum.
tur,p.i.col.io38.d 1874.!
t a
Glolla: Ordin.& Nicolai dc Ly ra.
Maicum populum Dcus dilexit,& hocoftcndiccx tribus hn
)iciisqiixpacribusciurdciwpopuliconcefTic,p,4.co.3y9.a.
& K'2.f
judait i populi rcgno non pot aptari hoc teftimoniu Icremig.
fton interibitdcDauidvii qui fcdeatfupthronu domus
Iiracl.Nccfaccrdotiopotaprarhneccffeeftergo vr ad rc-
gnum Chrilti & f accrdotium transfi.r.itur, P.4.C0I.8 z^.c.f
iudaici populimagnadcuotiopoftreditudc captiuitatc Ba-
bylonicatcmporcEidrar.p.i.cbl.ijSi.c
iudaiiitcraliastnbusexcclluir^p.i.col.ijj.b
iudas primogenico Rubepponiturquare& quid fignauenr,
p.i.col. uyo.e
iudaica: Gentis principcs cuftodcs caecos & cancs mutos vo-
catlfaias,p.4 col-462.e
iudaico popnlo data cft lex & Propheta? fingulaiiter, hac ro
ne quia Chriftus fecudum carncm indc cratnafciturus : i-
dco dcccns cratfpeciali quadampoIlerefan<5titate,par.6.
col.43-a.b
iudaicampkbemlegc&Prophetisillnminatam,figniticatau
ftralis porta,p.2.col. 1 1 1 8.d .e
iudaicam plcbcm afpice, vide quanta lepra peccati in llla eft,
quanta intelligentix caligo,quanta obferuantiar fotditas ,
fed h*c lepra non eft perpetua,&cp. l.col.t 24<5.e.f
iudaicamgentemregnopriuatam,cnjafiad nihilum redafta
fub potcftatc inimicorum in dcrilum & publicum pofitam
prouerbium,figuratregisSauloccifio,p.3.col.io6o.d.e.
iudaifmo non potcft afcribere Hebraus aliquem primatum
dignitatisinEcclefia,nififecudum prioritatem tempoiis ,
quia prius temporc infcrtus eft radici gratiac quam Gcnti
litas,p.i.col.i692.cf
iudcx quem fcit innocentem,fi per falfos teftes conuincitur,
anfincpeccatoferrepoffnfententiam mortis contraillu,
P.1.C709.D.&C0I.719.C& 721.C
iudex an non dcbeat audire vnam parcem fine alia, quando
& quomodo,p.i.col.Ibi.
iudcx mortalis qui ho cognofcit corda, quia homo videt tan
tum que parent,aliquando punit innocentcs cum peccan-
tibus,p.i.col.i276.f
ludex contra Innocentem quomodo debet ferrc fenrentiam
veldimittcreofficiumantequamcondemnct,p.i.c.7a9.b
iudcx nondebct ferrefententiam iniuftam ad facisfaciendu.
turba? vel myltitudini,p.i.c.7o8.f
iudcx mfcrior & fupcrior quibus coutentus dcbct effe,£a.i.
C0I.709.C
iudcx bonus coftans eft in opcribus equiratis: & fignificatur
per Dan.p.i.c i67i.c
iudex iu fi us dcbct cffc immunis ab illis qu$ punit in aliis , pa.
6.C0I.719.
iudex nou debet ceffare a corrcftione, fi viderit fratre magis.
peiorari quam mcliorari,& ad hoc rario,p.3.col.7t87.c
iudex fcciix qui piccatem & bonicatcm fui iudicis ferapcr in-
fpicic,p.3.ci94o.e
iudex bonus temporalis vel Ecclcfiafticus, fecularis velreli-
gtofus humano timorefublato noomittit facere debitara
iuftitiadeperfonisquaefuntinfcandalum comunitatis,li*
cet fint alti ftatus & fignificantur per Phincs, p.i.ci373'C
iudcxartificiofusfomniorum,quasc6ditioncs & prdpiieta-
tcs debcat habere,enumcrantur per Philofophuiii^p.^.co.
i506.f
iudcx malusfauens parti fortiori,fignificatur pcr Feftum : &
a taii iudice potcft &dcbet quilibct innocens grauatus exc
plo Pauli appellarc,non folum proptcr f uu periculum cui
tandtim,fedetiamuciuftitiapereat&conculcetur,p.6.co.
1232. f
iudexquipreerattemporeRutb,anfueritHeli,tra£tanturo-
piniones,p.2.c:85.c.2 86.f
iudicdrcdcluhditisdigncnequeDtqui in fubditorum caufa
vtl od ia vel gratiam f cquuntur,p.4.c. 1 1 7 2.d
iudicari de fe concra hommcm poftulat Dcus, p.4.c.378.d
iudxis hodic Prophctiae domum extin&um eft, p.4-c 1 13 $.b
fcicns Tudicat Dominus quem ncfcit,id eft,non approbat,'
3.col.iy3.b.lnteil.
iudicat Deus hic duobus modis,uel prnam immittit,qus n
mutatos ad cternam trahit,vel per hanc p$nam extingu:
p.3.col.i34.f
iudicabit aurorkatiue 1 iudicio futuro tota trinitatis,fed Xj
inquantumhomocxecutiue,& huius ratio,p.y.col.iuo.i
iudicataliccrpaflionati,quandofuntcxcra pafiionem qua
paffioncdctcntijficutiracusinqiiatumtalis iudicat ftati
vindicadum-.fe data autem ii a iudirat tempus & locum
pectandum.Sicdeebrio,p.3.col.i58.d
iudicare proximorum facta qui pi ius quam vtriufque plc
caufamnouerit,inordinatcfefbnat,fedignumconfufio
monftrat,p.3.col.i68 i.b
iudicaredeahenaconfcientia periculofum cft,datur confi
quibus iudicij iudicium noftri cordis erga proximum c
gerc dcbeamus,p. 3 .c. 169 1 .b
iudicarc fimplicitcr acctpitui • Vno modo principalitcr , fic
iudex quando profertfcntentiam . Alio modo pro fedt :
in loco eminenci iuxta iudiccm.Terrio modo lai ge, prc •
tentiam ludicis approbare,p.5.c.3 24.f
iudicare potclt aliquis malu n de proximo mulripliciter,& .
liquaudoefc peccatum,aliquandonon,p.5.ci43.c. lcc ,
P.6.C0I.1295.C
iudicarc alios,vix inuenicur aliquis ab hoc vicio alienus q 1
vnufquifqu£fauens,alienafaa!ereprehedir,& aliena a
uius tolerandoquam fuafumitauthoritatemarguendi .
neexemplo fux cmendationis,p.5.ci45.b
iudicare de ignocis cordis mei vel aborum.periculu cft.Q .
tacnim profunditas credcnda cft effcin hominc, quel e
at ctiam iplum hominem in hoceft,ut in Petro profun •
tas infirmitatis latebat , cum fe Domino commiturum •
mittebat,p.6.col.2 25. b
iudicarequomodopotquifqjdealio,cu°defeaut non 01 ii
noaut vixpoffic veramfcnefemcntiam.p.6.coI.2 25.l
qui feipfum non ludicat^quidinaltore&eiudicetignoia >.
2.eol.275.a.b
iudicarefmepcriculoncmopotdeillis, dequibusincert a
eftquoanimohant3p.5.columnai43.c.& 787.c.Item I
6.C0I.165.C
iudicarefcdebcrhomoiudiciodifcuffionis,fednon iud &
ablolutionis a cu!pa,p.6.col.225.c
iudicarc propria auihoricate foli Deo couenif.hominib.; |
exdiuinacommiffionetaminforoEccIefiaftico quai 11
Jari.Etillacominiffio non cxtendit feadocculta fed ad <a
nifefca,& hocdupliciter,p.6.col.i295.c
iudicare tcmcrc qui non metuuat , nec caufas iufco cxarr ic
perpedunt,admoncnrur.Doininusenimnihiliincdcl.
ratione& menfurafacit,iufto cxamine cun^ta peipci it
qui perfe&eomnia nouit^p.^.col.p^^.c
iudicatur in eo vnufquifquein quo inucnitur,p.4.coI. m b
iudicabuncur iam cogitaciones quam opera,& accipiut q d
merucrunt,p.4.co.5 3 3 .b
iudicari nullus debec nifi ab co qui eft Dominus cius, qu ft
folus Deus,p.6.ci7i.c
iudicatui us Dominus(vt multi autumanr)fuper motem 1 5,
ex quo afcenditjin aerc fcdebit,in nubc vcnict,p.4.c.2 b
iudicandi poccfcatem qui habcntdeomnibus,dicuncui >
P.4.C0I. 1443.3
hidicandorutu in iudicio excremoduplex ordo, ckcloru "<
&reproborum,Etclc(aorum,ali; iudicabunt,alij iudic i
tur.Item rcproborum,ahi qui cxtra Ecclcfiam lunc no 1
dic.abuncur,alijquiiudicabuncur,p.5.col.4i5.a
iudicandas mcelligtmus a Domino omnes crcaturas, no/|
fupertcriram,fcd&inmari&inca?lcftibus, P.4.C.53;
iudicis bonum adum impcdiut duo.Ptimu eit cofufio iit ■
ciorum,fecundum eftcupiditas munerum, P.3.C0L20; c
iudicisattumbonumpromoucntduo.Ibi.
iudicesomni hora dcbcnt iudicare ,'& difcordes rccocil
p.i.col.654.cf
iudic
Ind
ex.
udicisprimi Othonie!,fcili«trr:agnalaus eft,quod Domini iudicumliberquarcficinfcriptus,p.2.cor.i5i.
fpiricusfaftuseftfupereum,& perfpiritum Dei iudicauit iudicumnarratioquod nobisvtilitatisconferat.p.i.col.i^.b
populumquoddealiodictunovalde memini,p«2.ci6y.c iudicumteinpus,quatofcilicct tempo:e quifque iudicaueric
.udicis venturi vox tcrnbilis erit contra rcprobos,fic vt cardi fcilicet quor anne,fupputa. ur vfquead templi primi aedifi-
ncscalorum&reriarumfundamentaquatiantur,&ipie ficationem,p.2.coium.23o.f.Etaeh!nc vfquc ad ccmpou
feuerus malis,fuiseritfpes liberans cos.p.^c. 1934.6 Hcli^.col.^^j.c
nullus quamuis fanctus,fecurus pergit ad Iudicem , & quare, iudicium aliquando fignificar difcretionem , aliquando pce»
p.4. col^S^.d nam,p. 6.col. 1 o jo.c
iudiccs prohibentur affecurare falfum teftem, pa. t.columna iudicium aliquando pro daranationc accipitur, p.j.columna
7io.f 2J4-f
iudiccs pro iuftitia tuenda ordinantur,p.i.c 155:3.0 iudicium finale erit iu&is confolabile,fed malis terribile,'p.6.
iudiciseftaduocatumpupillodare&caufara eiusdirigere « c.2 296.f.Item,p.3.c.495.c
P.4.C0I.62 S.e.Interl. iudicium duplex eftjfcilicet occultum in prasfenti. Aliud eft a«
iiidices &gubernatores populi autiquitus vocabantur patres pertum,quod erit in f uturo,p-4.c. 1 5 28.f.Item, quare fic di
confcripti,p.i.col.i$oj.c catur,p.y.col.i2io.d
udicespopuli&facerdotesaliquandovocanturAngeli,p.4. iudiciumpcrarcaminrelIigirur,quoquifqucnuncpercutitur
col.i782.f vtcorrigatur,mitialiterpuniatur,autdiutenditur,vccum
iudices vocanturDii,p.i.col.ip4.e peccataconfummatafuerintadpuniendumgrauiusrelaxe
iudiccs doceatur per iudicium Salomonis inquirere veritate tur.In arcu diuerfae funt fagitta?,&cp.4.c.95 5-a.b
percircunftantias,&ahquandopermoderatas queftiones iudicumiuftumfelicemexitumfortitur,p.4.c.28.f
y-2.col6gS.£ iudiciura&iudiciainquibusdifrerant,p.i.c.68y.a
iudices hominum non proccdat ad fcntentiadum donec cau omnis qui peruerfa agit,co ipfo quo hoc defpicit, eflc Dei Iu
famexaminauerintdiIigeter,&dehocfigura,p.t.coLi58.f diciumnefcit,p.3.col.2i3.b
&col.236.b.c iudiciumduplexeft.Vnumdanationis,alterumdifcretionis,
iudices boniproptertimoremhumanurnnihildecontingeti p.6.col.i28i.a.b.Item,p.4.col.265.a.&cIarius;, 13.C.&C0
bus omitrentesjdignitatem cceleftis curiae confcquentur , lumna 528.f
in qua omnes lunt reges & facerdotes,p.t.col.i373.c iudicium duplex,particulare,fcilicer,& vniuerfalc, & in vtro-
iudicesEcclcfiarumfunt"hodiequibusdatumeftiudiciuma- qucChriftusaduenicr,p.5.col.oo8.f.Item, p.tf.c.piy.b.c
nimai um,fcd nefcio fi quisdignus fit fpiritu Dei repleri,p. iudicium duplex cft,fcilicet condemnationis, quo foli mali iu
2.C0I.171.C dicabuntur. Aliud rctributionis,quooesgeneraliteriudi-
iudiccstempora!es&Ecclefiaftici,feculares & rcligiofl,docu cabuntur:maliadpcenam,iuftiautemad gloriam,p.6.col.
mencum habcnt compatiendi punitis per eos, & reparadi 173-c
dcfcclusproutpotcftfieri bonomodo,p.2.col.2 8i.c iudiciummundiin vtroque Aduentu Chrifti confideratur,
iudiccsfccu!arcshomicidasnotorioresoccideret,qpEccle- p.4.col.265.a
fiafticos iudices in magnum populus,fcandalum liberantur iudicium Dei humana non poteft fcire fragilitas,nec de pce-
P.5.COI.085.C narummagnitudine vclmenfura fcrrefentcntiam, quod
iudiccsfalfiqui praetendunt fediligcreiuftitiam,& tameniu Dominiarbitriodereliclumeft,p.4.ci73.c 4
ditia falfa profcrut,talibus exprobrado dicatunfi vere vti- iudicium futurum licet fit horrendum teprobris tamen cft de
quciuftitiamloquimini rcdteiudicate P.2.C.847.C fiderandum eleciis, P.4.C.5 1 3.C
quotpcccatorumgcnera,totludicia,p.4.co.2i2.e iudiciummnltipliciterdicitunp.5.ci43.c
iudices regis Babylonis,quia ignorabant lcgem Iudarorum , ludicium quanto magis differtur,tanto grauius futurum eft:fi
executionem inferre,non poterant nifi defpeciali manda- cut quanto plus retro tenditur,tanto impetuofius fagitain
to regis & autoritare,& ideo fene Sufannam diframantes j priora fertur,p<3.col.86o.e.f
apopuloregislapidari funt,p.4.c.774.f.779.c iudicium Dei neminemtranfibitiispunrmm^p.^. c.28o.d.e
iudicesinfignescumfihjs&nepotibusfuis afccndentes fup Iudiciumcoram Deoponere,eftintrafecretum mentis f
fcptuaginta pullos afinarum,id cft, multos fucrunt primus fidei cotcmplationem ad trcmendum examS illius oculos
AbcfTan de Ber hlecm,fecundus Abialon .• tertius f uit Ab- noftre. cofiderationis aperire,quid pecc*:or homo merea-
don,&c.p.2.co!.24o.d turacttcndere,&oecultusnuc&taciiufcii:«4ex,.quamter-
iudices fucrunt in lerufalem vndecim,annis4i i.p.2.coIum. ribilis poft appareat,confidcrare,p.2.c.238.c
28 1 .b iudicium iuftorum diadema dicitur,quia per hoc non m tcr-
iudices ordinarii apud Iudeos per quem quando,& quare,ac renis & in infinis,led furfum renumeraricocupifcunt^p.j»
vbi mfhtuti crant,& cuius auctoritatis fuerunt, p,5.c.26i. coI.277.b
c&377.c.Itcm,p.i.col.i234.f iudicium Deioccultupcrpharetramdefignatur.Cumenim
iudiccs quacxcaufafufcitauit Domints fupcr populum If- Dominus peccata videc&tamemanumad vindictam 116
rael,p.2.co!.i ji.c commouet quafi claufampharetramtenec,fedfericndoin
iudiccs m poita ciuitatis antiquitus fedc!ant,vt citoinucniri dicat quantumei in nobis diip)icuk,quoddiu vidcndo to
poffent,p.4.col.22 29.c& i87o.f.Icen,parre ertia colum lcrauir,p.3.c.284.e
na79.c.275.c.& 1601C& i636.f.&i743.c.Item,p.i.col. tantominOsad Iudiciumhomotrcpidit,quantoinbonis a-
1553.C dibusfohdusftar,p.3.ci45.c
iudiccs in populo Ifracl prarerant pcr modum dircc^ionis& qui in caufis ludicant fecundu pcrfonas,'abominantur iudi-
confilii.,nonpermodumdominii:proptcrquod non ha.be cium,& redaperuertunt,p.4.C2o5 6.e.f
bantcrricaciamcorrigcdidcdrcgcseiusfucccllorcs habuc imlicium Dei(iaeincorrre»ftioneeledoriim,fiuein damna-
runtautoritatem&potcftatcm fubditoscoercere,p.2.c-. uoncmalorum,lummea?quitatis perfcctio eft,par.3.col.
263-b i9?8/J.
iudicesrcxeruntpopulum Krael vfqucadtempus Saulisre- iiulicium fubuerrerc&iudiciumauferrcdifferunr,par.3.coI.
gis,nonpcrmodum Imperij,fedtatumpcrmoduminifte- 319. a<b
rii,exhorrationis&confilii,p.2.ci5i.c&col.2 27.a.b iudiciamfuturumquodeflet valdepropinqi:um,etiam tcm-
iudiciumqtiiprxfucruntfucci.friucpopulo Ifracl,&c vfquc pore Apofto!um;errorilletuncpul[ulabat,l!.dper Ap^ito
adquartumannumSalomonis,nomina&tempu:«quo iu- lorumcxcUidituisp^.c.i^t^.c
dicaucrunt,p.2.col.7o9.b iiidiciumfututumnegant,quidiuinampiouidctiamadacii«
GlofIaeOrclin.& Nicolai de Lyra.
htimanosnon{eexrcmdercdiceba>,&fimilitcrncgatcsim
morralitatcm animc,p.6 C0I.1365.C
iudicinm habcrccontra alrerum dcliCtum cft , p.6.c:> 38. c
iudicium antrquata fiat,nosdcbemusinclinare,id eft,code-
fce;ui ;-rc in iudicio aut facicndo vti difcrctionc , 6c dc hoc
excir.pl ::iiunSaluatorenoftro,p.^col.u;4.d
iudicium-fururum qusmuistcrribilc lir iniuflis, tamen iuftis
erir marctiacxulta;ionis,p.3.col.494.f
iudiciiimdiffertur,vc fanctivirimerira,& aducrfarij pcena
crcfcar,p.5.col.205.c
iudiciumdupl^xeftfcilicctvnumdifcrctionis,quodeft voca-
tio aliquoru ad fidem aliis dimi(Tis,iudicio Dei occulto ta-
me iutto.Et iftud fachim cft 111 primo aduentu.Et iftud iu-
dicium quatum ad iuura ftatum poriffimum incoepir a prin
cipiopraedicatiorm Chrifti,& factu eftcxccutiue ppracdi-
cationc ApoftoIoiu,aliorua»qucdifcipuIoru.AIiud diicui-
fioiiis,coiufmodi crit in fine mudi,quo Dei iudicio reddii-
turpocnaeacpra:iniapropeccatis& mcritisfcilicet infina
li iiklicio.p.^.co.j 1 3.C.& ^sS.f.Itcm, ^.3.^.494.^ & feqc.
iudicium cle&orum & reproborummagnadiftatiamhabet.
Iilos Dominus corripit vtcmendet,hi fuperbif & perfidie.
pcenas lount vt contra dominatorcm omnium fe rcpugna
rencnpOuCcognofcant,p.3.col.i942.d
poftiudiciummagnaeiusfeueritas, cuiuseftantc ineffabilis
mifericordia,p.2.col.359.b.c
iudicium fecretum Vefphaliaepublica poteftatc conftitutum
cft non ad iuquirendum, fed folum notarijs pcoccdedum,
fineftrepituinquifitionis.p.i.col.72 2.d
iudiciumtemcranum cft,qnandoquibuscommiffum noeft,
iudicat. fiue fit de manifeftisdiuedeoccultis, p. J.CO.143.C
iudicium remerarium caucndum eft in duob.Sunt cntm quae
dam media & incerta quo animo fiant,quae & bcnc & ma-
lepoffunt fieri.In his cnim duobus temeranum cft iudiciu,
& velfuperbiaeftvel inuidentia,p.j.col.i43-c. Itcm p.6«
col. 173.3
iudicium magiftris Ecclefiae vel principib. terrg committitur.
Hi ergo fi de manifeftis iudiccnt,quae fcilicec funt conficta
vclconfeffa>nemereiudicant.Siautem demcertis temerc
i!idjcant,&c.p.5.col.i43.c
ittdicium eft faciendum in domo Domini,non indifcrete vel
main» oii menre,fed fecunduroquod fcriptura reuelaue-
m,& iutcnci ">ne bona,& amore fraterno, p.i.c.3 jip.b.c
iudicium vnomcdoelta&osiuititie; , quipettinetadiudice
fccuUrera uel EcdcfiafticO. Also modo accipitur iudiciu ,
ptoutaliquis abquibus fignis male itdicat deproximp 3 p.
5-col.i43.c
iudicjuro hcminis quado peccatum cft,& quando non. Iudi-
ciwi.i etumimportat firmam fentenriam de aliquo, aut er-
go proceiiirexeuidetia fac.1i,vel proccdic cx probabiiibus
feuicuibusfignis,&c.p.6»col.i2 05.c
iudicium recta? rationis peruertitafTe&iomalajtp.y.c. n66.f
iudicium,fidein Dominus.
iudiciumaltcriui; irritarc contingitdupliciter,velquia excel-
lentia fcientiae fecundum quam potcft manifeftare iniufti.
tiamaltcrius veIcxcellentiapotentia?,fecundum quam e«
uacuam alterius iudicium,p.3.coJ.393.c
iudicij ira tanto diftn&ior portabitur,quanro hunc mini s ti-
mctur,p.3.col.i724.f
iudicij futuri tempore Icilicct tempore Antichrifti,errorcs de
mdicio rururo rcnouabuntur,p.6.co.i365.c.Horum ratio
datur.lbidcm. •
iudicijfuturicfiicaciaoftenditurcontra.plurcsinutilesaduer
fusobicdiones,p.6^ci368.d
iudicij cxrrcmi quinque condiriones: fcilicet eius ineuitabili-
tas,gencralicas,claritas,iudiciaria potcftas, iudicis fublirni
tas,p.6.co!.392.f
iudicij dicquinquc perfonis gcnus humanum difcuticndum
fignatur,p.5.col.949.a.b
prodiuerfitatcpeccatidifponitur ordo Iudicij,p.4.colutnna
ij9-a
iudicii dies dupliciter accipitur in fci iptnra . Vno wo^0 pn
ipfa die iudicij gencralis in fine mundi. Alio modo ni0 di
iudiciiparticularis,qua?cftdicsmortiscuiuslibethomini
p-6.col.656.f
iudicij futuri fimilitudo videtur oftcndit in eo quod populu
Ifraeliticuspro4o.dierudelict0 4o.anniscruciaturiindc
fcrto,ncc terra fanctam introire pcrmic; itur, p.i.ct2 6?.b.
iudicii dies cunclis rctro correprionibus fcuerior dcclaratu
in vindicta,p-4 coI.866.d.e
iud^ciidiemnonopusfcircpoft quantum tcmporis futuru
fit,fcd quomodo,p.6.c.657.a
iudicii occulti adiutoriarpotcft defignari circuli nominc, vr
de circulus dicitur potcftas iudicii,quia vndique ftrinojt
cut falx qa intra fe colligit & nullatenus euiraf,p.3.c.386,
iudiciidicshycmicomparatur,quianulla rclinquitur facu
taslaborandiprovita-.fcdtatumcogcturquilqjde horrc
prifcaea£t;onisquod rccondidic proferrc,p.3.col. 1628,
, iudicij dies otf onario numero ry pice expt inntur quia hoc
culum quod agitur feptem dicbus : icquirur dies iudk
prooj5i:aua,&c.p.2.col.372.e.f
iudicii futuri & generalislocus vbierir,& quo modo.p.^.e
1929-b
iudioii dicm non eft opus fcire poft quantnm tcmporis fut
rusfedquomouo. VtcuientfiIiilucisefle,Separato con
vigilarc qui noiunr ab illa hora licut anotturno fure coi
prehcndi p.6.col.656.f
iudicii diem vel fuae mortis multi fuperbi, vt iufti vidcanru
dicunt fe dcfiderarcvt incipianceifecum C hnito. Scd
ftis dicir effe va?,quia nullus fine peccato,& in hoc quod
bi non timent digni funt fupplicto,&c.p.4.col.i 875.3^
fubueniendumeft miferisin Iudiciofi caufacorum cft boi
& non alircr,p.4.c.29.a.lnterl.
iniudiciobonihilarcfcent, nec compaticntur damnatis,
quare,p.3.col.86 e.f
in iudicio puto(aic Origencs)inquiredum,vtrum cultt-rch
minum Angclusdcruerit,antulture angclica? non digi
humanafcgniciesiefponderiOjp.i.coI.Sio.d.e
iudicio mencis tanto citiusabfoluimus, quato nos diftricli-
reostenemus,p.3.col.^3.b
iniudiciodecegcnturcogirattoncs,p.3.c.2i9.a.InterI.
minutimmt-quidemcogitationcscius in Iudicio, necvf
batenuilfimaqueapudnos viiucrunc, indifcuda remart
bunt,p.3.cb'1.29i.a
in iudicio mimano audimus obiecta,& adea refpodcmus,
audimur,fcd in Iudicio Dei ipfc nos audic, quia vidct o
queagimurded non audimus cum,quia quod ei di/plice
nenon intelligimus.p.3.c.33o.d.e
inIudicioformidabuntpeccacores,quemhicadueifantes(
cempfcranc P.2.C0I.3 28.d
in-ludicioextremoquacuorcruntordines. Alij iudicabu
&noniudicabuntur,vtperfe(aiffimi. Alii nec iudicab
.. ncciudicabuntur, vtdamnaci infidelcs . Alii iudicahut
&faluabunturvtmediocritcrboni . Aliiiudicabuntur
pcnbunt,vt fideles mali,p.3 .col.4j6.e
iudicia duo funt; Vnum occuItum,pcena,fcilicct qua nunc •
nufquifquchomo,autexercccuradpurgatione, aut moi
tur ad conuerfioncaut li contcmnit vocante,excecatur t
condcmnactonem. Altcru manifcftu,quo vcrurus cft iud
care viuos& moituos,&cp.6.c.i339.b.c.Itc,p.3.c.3Jii-.a.
ludicia Dci fcmcl fixa,mutari ncquaquapoflunt,p.j.cJ*40
ludicioru ftrepitibus & tdmulruofiifmus pcrplcxitatibusaJi
feAuguftinusconquerirur,p.6.c.2 35.c
iudicorum fuorum /aculis Deus fenr cum iam malus ad "iud
cium rapitur,& meminit quia maleconcupiuit,& concpp .1
ta peius congrcgauir,&modo dolct quod congt cgaj
rar,&cum ignem fentit vltionis.quem nc bencviucrcM»
uidcrecontcmpfit p-3.col.2i8.d
iudicialia praecepta quarc data an & quomodo abolenda *>
cotmuandafint,p.6.tol.453.c.Etde conmdcm impeit
Ctionc,c786.d.e
iudi-
ltid
ex.
uikiVirerfaarcpetcre^uibusqjinJoqualiter&quono- iiniiM-csr>icntinaiorihuspu!chrioresefre,p.4.c.iyoo'"i
doconuemc,p.6.c.235.f _ iuno.iem vocant alionominc Afthartcn,p.i.c.»6i.b
ficiaria potcftas Pecro cradita & ca»tens apo(lohs,quc qua
,p.2.C.163.„
uirauitbliezerponens manumfub fcmoreAbraham,&crra
dunr Hebrxi quod in fandtificatiune cius,id cft, rri circUn
ciiioneiurauic, nosauremdicimus eumiurafieiniVminc
A^rthx,ideft,inChrifto,p. 1,0.283. c.f
meliuscftomninononiurarcr,nonquodmala ficiuratiove-
ra,fed ne facilitate ruradi in pcriurium cadas -Qui cnim iu
rat pcriurareporcft.Quiauccm omninononiuruc,lon°e'a
periurioehSpa.c.ioji.a °
iurare per ci cacuras an & quomodo liceat,p. 3.0879^
iurarcquidcft,p.6.c.642.d
lurare efta<ftusIarriar,ideofo!i Deoconuenit,p.3.c8/9.b
lurare cft vti umque iftorum,fi dicis, Per Deum , vcl ceftis eft
Deus,p.6.c.642.d.
iurare frequenter hominum confuetudocft, Deus-autem fe-
mel iurauitjp.^.c^jd^.a
iurare pcr nomen Dei quare prxceptum cft in lege,p. j.c. 113.
c.Icem,p.i.c.7ii.c&ci5oi.a
iurare Dominus non iubet3fed per altcrius Dei nomen iura-
reprohibet,p.i.ciyoi.a
iurare non eftpeccatum viris perfeftis excaufa racionali,p.6.
c.iip.c
iurareperidolum,an&quamodoliceat inducere gentilem,
p.i.c.7i2.e.f
iurare qui audi aliquem,& fcir eum falfum iurare & tacec, an
& quomodo pcccct,p.i.c.^39.b.c
iurafte nos aliq uid incautc forte ii contigerit,quod leruandu
fcilicet.pciorem vercatur in exirum,liberc illud confilio fa
lubnorimuta!idumnouerimus,p.5-.c.252.t
luraite dicitur Dauid vxori quando eam confolatus eft,p.2.c,
675.b
iurandum cft pcr creatorem,& non per crcaturam, & quarc,
p.5.cii3.cii4.d.e
iurandi vetus ricus Iudaeorum,p.4.c.82o.d
'igum Chnfti quomodo fuaue, cu alibi dicatur, Arracft via iurans tacedo veritatem,procuius declaratione adducuntur
quxducitadvitamacternam,p. 5.0.214^. - " tcftes deIinquitdupliciter,p.3.c.2o84.f
igum Chrifti fuaue,& onus lcue , & quibus modTs, pi$.cbl. iurans fine neceflitatc incurric malum culp#,& requirens w-
| "fd '. " ' ramentumincurritmalumpcenaj,&aliquandovtc:qnc.p.
igum quotuplcx Eft enim grauc iugum fupra fifioTAdar,ett j-.ciij.c
I iug'iminfidelitaris,eftiugum Dominilcue reuelatumfpe iurantisconfuecudomanume!euareadfacra,p.T.C536.d.
1 remunerationis,afternc,p.4.c.9S8.f iura»ocftdup!cx,priina,fcilicetfalfa,fecuda,quceftfinccau
igum habet Chriftusfed liiaue,&diabolus,fcdimportabile fa debita,&per vcramquefitirreuerentiamipii £>coaiTu
Iis&quanta,p.y.c.277.c
uJkhhiftoriacontigittcmporcCambyfisfiiiiCyri fecun-
dum communcm expolitionem doitorum noftroru,p.4.c
221 i.b.c
tidithfevtadu!teraplaceretornauit,p.2.ci59o.e
p dith dum fequitur honeftatem inuenit vtilitatem, p.2, col.
1501.C
jdichfiberinfcribitur quarehiftoriam de iudith contincat,
p.2.ci 55 i.a
idith hiftoriafcripracftfub Cambyfli, p.2.ci55o.b
idich Efther a concilio Tridentino vt canonici recepti , p.2 .
ci6;5.b
. idith ieiuniis maccrar,corpus3p. 2.C.1 583.C
idith cxorataconfurgit & aqua abluic coipus fuum,p.2. co.
]d::hliberapudCha!dcosinterhiftonascoputatur,&apud
Hebreosomninointerapocrypha.SiergoinproIogo fup
iudithalicubilcgitur intcr agiographa vicium fcnpcoris
eft,p. 2.c 1 549.C& c. 1 5 5 5-b.& c. 1 5 59.0
idithdequa tnbufuerit anuidelicet decrrbTi Symeonvel
detribu Ruben,p.2.c.i 5 5 i.b
jdith an crraueritmendatiterloquendoHoIoferni,p.2.col.
l857-b
jdith an peccauit fe ornado,ut Holofernem alliccretpro in-
terfeCtioncciufdem,p.2.cij82.f
jgis facrificii perpetuitas,qua* & quot figurabat,p.i .colum.
i39>-c
iige facrificium,vide in facrificium Iugc.
jgumduriffimumfiliis Ifraelquib.& quomodoimpofirum
fuit,p.2.c788.f.
igum Chrifti cft charitasdugi:mdiabolicftiniquitas,& dici
tur a iungendo,&c.p.6.c.403.b.c
oncre,p.4.ci 17.3
Bgum fcrrcm quarc fupcr ceruiccs Iudeorum pofitum, non
y autcmlignium,p.i.ci635,b
• igum da*moniacae dominationis putruir,p.4.c 1 36.e
igum ten enorum operum qui pot ta, Icgcm fuftinens quafi
iugumdiciturbos,p.t.c.9io.a.b
iIianu.simpcrator,apoftacaafideChriftiana,ofccutor fuit
Ecelcfix fuit antc Chriftianus & fubdiaconus ordinatus,
&cp.2.ci6?7.c
jlianus apolta:a,a le&ore ad perfccutionem ipiius Ecclefi*
excitatus vfqueadfinemvirxhoftis truculentus in coepta
mahcia perleucrauit,p.4.c:372.e
mendo nomen eius ad conrirmatione faliiutis,vel f; uftra,
p.i.c.67o.f
iui atiopcr nomen Dei quod frequentanda fit,etia fine nccef
fitate,dixeruntaliquiiud#i,fedcrranteshocdicunt,p.i.col.
i5oo.f
iurametum quodfecit DominusDauid,an& quomodo dcc
intelligij vt videlicet an de fucceffione Salomonis , vcl an
de alio,p."3.ci474.f.& c 1 578.d.e
iuramentum Dcorum fuitprohibitum propterduplcx pec
catum f cilicet f aciendoreuerentiam ido!o,& ttdem frangfi
do,p.2.ci4o.f
iuramentum gentilis cft fufcipiendum,p. 1.0712.!
alianus Imperaror & apoftata prxccpit Ecclcfias daudi pro iuramentum per templum eft maius quam iuramentum per
hibens diuinumofhciufolennitcrcelebrati3p.6.c.i534.f domumvclaltare,p.5.c.383.c
ilianusI:npcratorfacultares,& pa:rimoniaaufcrebat Chri iuramencumdiuinumfolene/uperhisqux admyfteria Chri
ftianisfubcolore vcrbiChrifti,p.4.c.2 346.f fti vcnturipcrtinebant,nonfimpliciterfedadmaioremfolcn
ilianus apoftata fub quo faitum cft iilentium magnum Pau nitatem cum additamento factafunt patribus veteiis Tefta-
luin&Ioanucminterficir,p.6.ci534.f mcnti,p.i.c.273.c.£
ilianus Imperatorquomodoperiit,p.^.c373.ci896.c.f.Ite iuramentumIofephfuitpercrca.turamfecunduaIiquos.-fed
P-3.c.456.f.499.c dicutalij quodiurauitperDeumquierac falus Phaiaonis
imcnralignificantpigriores fcnfu,& vofatiliacoclifignifi- etfc<itiue,necilliiuramencQfuberatfalfum,quiainredebac
cancfap!entcsfub!imia,p.3.ci5 i.a - fic,&cp.i.C4i3.c
Jmentafunchomincscarnalcs,fcnfutardiorc.«,quidadone iuramentUmdef^dcrecum Gabaonitis vtrum lofue&prin-
ra portanda fratcrnc nccclfuatis dorfum rr cntis inclinat, cipes tcnebantur feruare.Arguitur cootra& pro,cu reipo-
p.2.c.i2 87.b fione& folutionib.argumcntorum,p.2.c.68.f69.c
bniperus,par.4.colnmna i896.d.e.Itera,p. fccunda,colum* iuramentumprofcrrccfc votonos diuinoalligarc. par.i. col.
828T
939-
t 4
/
Gloflac Ordin.& Nicolai de Lyra.
luramcntu non eft frequentadum,& quare.p.y.c.i 5 y.c.Itcm
p.6.c.33o.b.&c 1301.C
iuramcnrumeftfacicndum in neccfTatiis,p.6.c4.c.Item,p.3.
c.382.b.Itrrr.,p.i.c^oo.e.Item,p.y.c.ii3.c ,
iuramcntum quareeft introduaum,&cp.i.c.7is-.ltem,p.3.
c.2o84.f.
adpifccs,fedetiamad vermicuIumeumiutTapcr Apgd,
miniftrantur,p. 1 .c.7 1 .a
iufiuradum habct comitcs,veritatem iudicium atquc iuftit
P.4.C.715.C
iuftititia & iu Jicium diffcrunt,p.4.c.73 3-C
iuftitia & difficile fine timore cuftodirur,p.5.c.7i8.e
mlicitumtreshabetcomitcs,&quolibetfubtraao juftitialmmana,diuinascompararainiuftitiacft,p.3.c.73.b
rcdd;turiliicitum,p.4.colum.6i5.c.Item,p.5.cii5-c-Itcm> iuftitia huminisinhacvita,iciunium,eleemofyna,&orati
Daitcd.col.2o,e.&i30i.c.Itcm,p.i.c.l50o.f.jItcm,p.5.c quacillis duabusalnsvolatad Deum,p.i.c.j8o.a.
«,.. , iuftitiahabetduaspartes, fcilicetdcclinarea malo ,& fac<
bonu,Etiam iniuftitiahabctaliasduas partes,fcilicetdd :
rebonum & faccrcmalum,p.3.c.i98$.b
iuftitia adomnespartesanimepertinct,p.t.c.7i.a
iuftitia eft duplcx,vno modo accipiturpfccle, Alio modoi .
perfec~te,p.6.C5 3 .b.
Iuramcntumc{ttriplex,fcilicer,falfum,quodcaretvcriratc$&
iursmentum iniquum , quod carct iuftitia & luramentum
incautumquodiudiciodifcrctionis[carct,p.6.ci72 5.a.b.
Item,p.4.c.6i5.c .
iuramcntum mendax & iuramcntum illicitum& iflcaui
quomodo feruanda fint iccundiim opinionem iudacorum- iuftitia duplcx eft fcilicct Humana & diuina,p.6.c.i 3 3«a
Et oftcnditur erronea eorum in hoc dcuiatio, p. 5 .cx 1 3-c« iuftitiam Philofophi diuidiit in tres.partes,vnam m Dcunr |
teram in parentes,vel reliquum humanum gcnus , terti. 1
in mortuor,p.5.c.787.a
ti5.c.Itcm,p.3.c.2o84.f
iuramentum & votum vtrumquc eft obligatonum,fed votum
ex fua rationc magis cft obligatorium quam mramentum ,
P.1.CX399.C
iuramentum vei votum deillicito faaumnonobligatonum,
iurumentum dum fit non,fit5fine malo,& quomodo hoc intel
ligcndumjp.^.c.ix^citemjp.^.c.^o.e
iuramenti obfetuario vt adimplcatur,dcbet adhibcn dihgen-
tia magna.p.i.cfio^.a
iuramenti aifuefaaio vtrum fitbona?Arguiturpro &contra:
cu refponfionib.& folutionib.argumcntorum,p.3.c.2o84.
' f.itcm,p.6.ci725.a.b
iuramentodebitcfaao,concurrentib.trib.comitib.qua?lunt
iuftitia,veritas & iudicium fi: Deo reuerentia,p.5 .c 1 1 5 .c
item,p.6.c.2o.e
omnis fermo Dei pro iuramento debet accipi,p.4.co
Interl.
iuramentorum fraaioni nimis faciliter vt videtur difpcnfano inftitia hdei efc ne dubitetur de fpe Dei,qua; i Chnfto eii <
nuncdaturinplurib.locis,p.4.ci755'C p diffidat ChrifcumfpoIiafTeinfernum,&cp.6.ci33.a
iuuentus populi ludaici fuit in exitu de Aegypto &ifta iuuen iuftitia & mifericordia quomodo rclucct in opcrib.Dci, j i.
tus fuit quodamodo rcnouata in libcratione populi de ca- c.i 509 .c
ptiuitate Babylonica,p.3.c.73 i.c iuftitia Dei,cufnppliciumareprobisproperucrfisaan>''l
luuentus re»natinter omnes a?tates,& ipfa eft firmamentutii git,eis roala vfquc ad vcrborum rctributioncm redd't, I
omniumxtan:m;p.t.c.2 3.b.c c.2 2o.d
iuucntutcm mcliuseft praeuenire correa>one quam poft lap- iuititia remota regna funt latrocinia,p.2.c.i 204.C
fumrccordarioncdLflere,&dicere,Deliaaiuuetutismea?, iuftitiapiecafquevniusviriplagaspopuliauercereporeftJ
&c.p.3-ci348.e uioneq;induceredeliai,cuiusexpiation\ulrumgraria: 1
iuuentutis flos per v igcfimum & quintum annum oritur,p. 1. coniique promeruit,p. 1 .c.i 3 76.CI
c.ui6.t . iuftiriaegregiecommendatviros mnncri alicui praefidcn
ius militare cft prxda? decifio & pro perfonarum qualitatib.& p. 2.c-788.e
laborib.iuft-idiuifio,acprincipisportio,p.2.c.5io.d iuftitialaus,p.r.c,707.b
ius naturale dicitur multis modis,& quar hoc iureagantur,p. iuftitia originalis eft qucedam humana? natura? rcaitudo, |
[86i.a
iufcitia cft duplex,fcilicctcommutatiua,& diftributiua, & t
ca quid vnaqna?que proprie vcrfetur,& ad qucm pertin |
^.4.^1489.1490.^
iuftitia cortumpitur per cxceflum & dcfeaQ, ficut liber
p prodigalirate,& per auariciam in dcficiendo, p.j.ci,
iuftitiaeftinbonisfacicndijinnoccntiain malis dcclinan
p.3.c.483.b.lnterl.
iuftitia vcra compalTionem,habet,faIfa vero indignation ,
p.5.c.8oi.c.&903.a.b.item,p.3.c. 1550. f
iuftitia abique mifericordia crudelitas cn,&ideo dcbet in I
bonisreaorib.iuftecofulcsmifericordia,& picfauiicsi«
fciplina,ne iuftitia fit afpera,&pietas,fit remiiTa,p. 3 .c 5. .1
iuftitiafiuemifcricordiaeftcrudelitas,& mifericordiafin 1
ftitiaeftpufilhinimitasJp.3.c.5988.f.& io94-e
iultitia Dci eit qua gratis iuftificat impium per fidem iine t
rib.legis,p.6.c.22.e
quamcorpuscratanimg fubditum, &u!r:siiitLncrci
tioni quamdiu eflec fubdita fuo creatori,p t.c.7 ^.c
iuftiria originalis fuit gratis data pcr quam cerpns ejatful
tumrationi,fim'Iiter& viresinferiorcs,p.i.c.92.f
iufria onginalis quare fic dicatur,p.6.c.75 .c
iufclciaoriginalis non erat naturalis ipfi homini,fcd cx gr; i
tobcneficio Dei,ciustamen fubtraaio proprcr pecatu 1
penalis,p.i.c.93.c.Item,p.6.C73.b. Videctiam in pcc
tum originalc
j.c32 5.a.b
iusgentiumquod fit & qucex illodefcenderint,p.5.d.Ibid.
ius ciui!e & humanum & quae ex illo defccnderint.Ibidem.
ius naturale hofpites conferuare pra»cipitur,p. 1 .c.241 .e.f
ius primogenitur x ad quos transflrebatur,p.i.c 204.6
ius primogcnitura? in dudb.confiftit,p. i.ci 57 *-f
ius primogcnitursr ablatum efta tribu Ruben proptet pecca-
tum fuum, &c. & rranilatum fuit ad tribum iuda quantum
ad dignitatem regiam & ad tribum Iofcph quantum ad du
pliccmportionemqu<|debebaturprimogenitis,par.2.col. iuftitiaoriginaIis,vtrumpofr primum&fecundum peccat
97-b.c remanferitin muliere,& an fijcrit in primis parcntib.ful
iushaerediratisinduob.confiftit,p.i.ci38i.a.b aagratia grarumfacicnre,p.i.c.92.f.&.c.iQ6.e.f
iursregisduplexeftfcilicetinncceiritate&cxtraneccffitatc, iuftitiaoriginalismultoshabuiteffeaus.Vnum pnncipilc
p.2.c.2 39.d AliofecundarioSj&quiillifunt.Ethorumcnxctuumo/),
jurahumano iudicio ma!a permittunt incorreaa proprer ma fita,p.i.c 1 07.C
ioramala vitanda,que tamen diuino iudiciofuntcorrigen iuftitia non eft in obftincndo vcl manducando,fcd in cqu:
da,p.5.ci3i8.c micate tolerandiinopiam&remperantianonfe corm
iurainiquiiTimahabentludari contraahcnigcnas,& cnume pendipei abundanriam.p.^.cso^.a
rantur quasdam,p.4.c.2 2i2.e.f iuftiria Apoftolorumquantum dcbcat abundare plusqr
iuflioDeiperuenit nonfoluadhomincspecudcs,aues,fed ec Pharifxorum:p.5.c.i ioe.
iuftiti
fnd
ex.
Jftitir diuina»ftateraadmaterialem ftatcram comparatur, lumna r^So.ct
inqua vnapartc deprdia,altetaeleuatur,&econuerfo.Sic hiftusefTcnonpotcfl-in confpeauDei,quifibinonperdilfr.
inftatcradiuinxiurtitie^ecrerunicft,vtquieleuanrur per clionemfcd performidinemferuit,p \.c i6-> e
fupcrbiaiu in prefenti,deprimancur,&cpane 5. columna iuftus tocus dcxter eft,& non habct 6 nifoquomodo & qua
liter,p.y.c.ii6.e
iuftus praedeftinatus fi aliquando relinquatur a Deo proptcr
93M
ifticia? diftributiuae equitas in quo confiftir,p.6.c.i 275.C
jftitiam vcre fi habere vis,& non fielam,qu£ verbis oftendis
Ifaftis implcp.j.c.yS^.b
Iftinianus Irnperator ccpic Impcrare anno Domini quin»
genteilmo vicefimoo£auo,&fuithomo literatus &lcges
Komanas abbreuiauit,& in vno volumine copilauit,quod
dictum eftCodcx Iuftiniani,&cp.6.ci562.f
iftinusScniorlmperatorquando cepic regnarc.Ibi. 1559. c
jftinus iunior Gothos expugnauic & Icaliam ab cis libcrauit
&cp.6.co?4.f
idustacendo&cedendovincitjp.^.c^i^.c.f
jftusquilibetexobedientiaadDeupfecutionesiniuftas pa
fuum peccaium,tamcnrecipiturfinaiiterad ftatutueratia:
p-3.c688.f . b
iuftus a minorib. incipit&gradatimadmaioraprogreditur,
p.i.c^ ^o.a Intcrl.
Iuftus qui ab iniquis vfquead mortem calumniam fuftinet,&
pro fua iuftitia fubito diuinicus liberatur,& cuius aduerfa»
n'usdamnatur,dcil!oexponiturPfalmus,&c.p.3.c.884.ei
iuftus in humifitate gloriatur,alij in aliis,p.3.ci4o4.d
iuftus quafi virens fohum fructus quos nondu oftcndit fignat
arTuturos,& fpe laluus fa&us in fide ac vircutum gratia pro
ficere non ccffat.p.3.c.i6j i.c
tienter tolerat & yitia pcrfecutorum arguans coram Deo iuftus non eft in terra , fed fupcr terram conuerfarione habes
memorat,& a»quitacem diuinx retribucioni pro vtriuf^ex
peftat,p.3.c.873.b.c
iftus iu dex dicicur recordari de malis impioru,inferendo dc
bicum fupplicium,p.4.c.64o.f
iftus non poceft cfle aliquis fine gratia Dci,loquedo dc iufti
tia: pfecTta qu? facit horninem dignum vita eterna,poteft ta
mcn ahquis eflsiuftus iuftiria policica pcr obferuationem
legis natura?,& iuftitia lcgali per obieruationem lcgis Mo
faica?,p.6.c.2jr.c
in ccelis nec conucnitci dici.Terra es & in terra ibis:fed ce
Ium cs & in ca?Ium lbis,p.4.coo3.c
iuftum nonfuftinuit Saulpropno vocarenomine, p. 2.colu.
4f2.e
Iuftum ante peccatorem,ficut non grauat antiqua deliaa, fic
peccatorem ante iuftum vcteris iuftiria? non adiuuac. Vnuf
quif qi.n.in quo inuenitur,in eo iudicatur,p.4.ci2 1 d.d.e
iuftum noire non cft humanarum virium,fed difcitur ex infpi
rationediuina&lcgc,p.i.cio7o.d
innisquivercIuftuscftvbicrrantmpcccatac6fpicit,primo luftietfiadcfiderij quieti,dumtamcincorpore,moleftiafua
icipiumin(picir,dumqiIoIIicicusfeacculaucrir,ahosbeni- corruptionisligatifunt.corpus.n.erauat animam,& repu-
gnecorngit,p.3.c.i683.b.c gnatcarofpiritui,p.j.c.56.d.c
iltusfpicisconfpeduDominiftat&ftabitinfuturo.Modo iuftiredarguunt,fcmpcrinfirmitatis fax confcij intcriusco
vtconditorispotcntiaadfercducat,&flcfideiiter viuat.n patiuntur quiailliusfoliuscftpcccatohominumfine cpm
iuturo,vr vcracitcrcoronam vitaeaccipiar,par.2.columna* pafiionedifcutere,quiexnature fuiomnipotcntia ignorat
6l1-- peccare,p.?.ci59.a
*ftus m omnib.qua» agit per fidem & charitate Deo placerc
contcndit,quodligaificaturinadipib.obiatis,p.i.columua
io8.f
Iftusfcptiescaditindiequomodo& per quxjp.j. colum.
i7io.d
iftus vix faluabitur,&quarehoc,p.6.ci339.b
iftus eft qui bona mundi,finearterni prxmii comnnia repu-
rat,p.6.c.424.d.e
iftus fibi alcerum pra»ponir,quia plus fua mala fcit qua alte-
rius quorum cognitio fibi gloria eft.Gaudet.n.dum cogno
fcit morbutnfuum,quemfanaredcfidcrat,par.6. columna
5i9-a
Iftus uunquam dcfinit orarc,oifi dcfinat iuftus efTe . Semper
orat qui femp bcne agit. Ipfum.n.defiderium bonum, ora-
tio eft;& fi continuum eftdefidcrium,continuaeft oratio,
_ p.6.c.66i.b
iftus & fi aliquando delinqucndo loquitur,non cft dignu ta-
mcnvt aprauisiudicetur,p.?.c.25o.d
utus omnis atccndcs ahorum bonum quafi dc fingularitatc iufti quorum cor diuini vcrbi ignis accendat non patientur
non iupcrbit,p.j.c.38o.d vltra mundanis fordib.polluJ,p.4.c.626.d
jftusrcgiuim fuum bcnc rcgcnsquatum ad viresinteriores, iuftiomncsqui mortui fucrunt"ab Adamqui penituic vfcuad
&ienius &actusexcciiorescu Dciadiutorio,ill»corona- Iacobquifucruntmulti.f.Ab^l,Scth,& multialii,&'Noef
biturincjloj&ciusiniinici^f.darmoncspuniuntur in infer
no,&c.p.3.c.57o.c
iftusquilibetinpcrfccutionehominum pofitus,qui tnfouc
turde diuinisconfolationib.cuiusaducrfarij finaliter de-
iufti plerumque tribulationcdcprehenfi tardari manum fub-
ucnientis arftimant,cum feperfcquentium immanitas pau
lo longius anguftat,& concita quidcm funt ereptoris remc
dia,fcdtardadolori vidcntur,p.3.c.2 86.d.e.
iufti ficut pro operib.iuftitie premiabuntur,ita impii pro ope-
nb.iniuftitiepunientur,p.3.c.686.d
iuftinonpetuntaDominoniiifimplicitcrbonagratie&vir-
tutis qua? femper dantur petcntib.quando pctunt pro fe &
perfeuerantci.p.3.c.8 1 4. f
iuftifacurabunturper adeptioncmfummi boni,&impij dam
nati efurient pcr carenciam omnis boni,p.3.c.686.d
iuftiquomodointelligunturquodfueruntinfufficicntia nu-
mero ad orandum pro populo,vt Deus parccret, feu mife-
rcretur,p^}. c.u^o.f
iufti viriincelligunturperlacobpaftorem &Zacharia facer-
dotemjp.^.c^Sj.c
iufti poft labores aerumnarum confclabuntur.p.4.c.5 3 i.b
iufticongreganturpeccatoresdifpcrguncur,p.4.c.68i.a
ftruuntur,lactaturin Domiuo,nonzeioproprix vindidtae,
icdiuftitixdiuinXvp^.c.SSo.d.e
iftus vcJiniutfusiudicarurhomoapud Deum fecundumnu
mcrum mcritorum & dcmcricorum. Quid & quomodo de
hocHebrxifentianr.VideTcriet.n.omncscoinmuniternc
minccontradicentchancfentcntiaincrroncam,par.4.col.
I2l8f * *
jftusin inrcriorib.femperconfiftir,& omnisgloria fiiia? rc-
gis,id cft regalis anim.r inrrinfecus cli,(cd Deus educit cu
foras,cum tes poftulat & rcrum viiibilium ratio,paite i.co
& Melchifedech,& mulieres fancla? potuerut popuius Dei
dici,p.i.c.364.f
Iufti fua fada , fi Domino placeanr fcdula meditatione diiu-
dicant,ne ipiis minus folicitis fupernus iudex cotra cos in-
iiifibiliter,aduerfadifponat,p.3.ci653.a.b
iufti non pfo fua Iaudc,fcd vt artentos iaciant fuos auditorcs
laudant aliquando quod dicut, vnde &fnpcrbi fua laudant
fedaIiocordc,p.3.c.33i.a
iufti anima cft fcdes Dei,p.4.c.95 1 .a
iufti & iniufti fapceadcm habcnt vcrba,& vndcilli placcnt,
hioffendunt. Ibi.
i.iftihominiscftcifefinequerela nofinepeccato.p.^.c^^^.c
iufticudchacvirarranfeunt& funtinftatugiatixquare ali-
quieoruwmoriuncuruin,aximistoimcutis, &ahiltuitc
hanc
GlofLe Ordin.& Nicolai de Lyra.
n*ncvittmtranfeunt.p.4.col.a65.c iiiftificationcsnonbonasdedieisyinqtubusnon viuant quc
fuftonnnquamcft hicpaxcum corporc, femperpugna cum wodohocint?lligcndum,p.4.co!.i;i4.f
viciis 8?c^.tc.in.a iuftificationcspcrquaruorin quatuor cortinarum colcribu
iuftinon('olum!cr!rmimp!erc,verumctiamfupcrarccontcn- cxprimuntur.Inbifroretoita^caftitatcrctincnscaro.Inlu;
durit vtdebitis vohmttjtiaddtnt. Et oltcndit cxcmplis cynto,mensfupernacupiens.Inptupura, caro paffionib
mu!torum,p.4-co!.8:i.a fubiacens.Incoccobistin&o,mcnsin paflioneDei,& pr<
iuflipetunrvindiaamdcinimicis duob.modis,p.2.ci6j-o.e ximidileaioncpr?fuIgens,p.i.coI.747.b.c
fofti cum ab hominibus tniuftc impctucur, tcftem iibi Deum iuuamus nofmctipfos no Dominum in cmni quod bcnc ag
rcquirunt,p.3.coU»j.a.b . mus^.col^i.a
iufti olerumquc ncccfliratc aliqtn fua coguntur opcra Fatert: xuuare cum vtdetur homo vcl Angelus.DeUs pcr cos hoc fa
quod cum iniufti audiunt,elauonem putant : cx f uis enim cit qui eos pro modo corum bonos ftcit , p.3 .col. 1 3 3 1 .b
cord:busdiCtaiuftorumpcufant,p.3.col.393.hc iuuarcquidmcpoteftqtiinihillocutuscft,quodlcgam cuiu
iuftorum Itboreft vtfcmctipfoinucniant, inucnuresflendo mcfermononinftruit,&fignificaturpcrinfantcs adbell
atqnccorrigendoaJuu-lioiapcrducant,par.3.ro.i63.a.b inccptos,p.2.col.ij.c
iuftoiuiTimcnsijpeadaltioracontemplanda ftifpcnditur,vt iuuenihsa?casindoctorcquemvi?a& difcretiojcommendat
exteriii»coruaifacicsobrtupuiflcvidcatur,fedhanc cote- noneftdefpicienda^p.?.: iSj.b.c
pUttoms vimicprobis pcr hypocrilim ficri putat.Qnod iuucnisbonxin-lolis&bcnedifponcns regnum anima? fti;
cniminfccft,iualiisputanr,p.3.c.i76.e pcrdcbitamlubiettioncm virium fentiriuarum regimir
iuftorum corda de ftulta cogitatione fc reprehendunt,p.3 .co rationis rc£.c,fignificatur per Ofiam rcgcm, &cpai .2.0 ',
lum.i62.d 1227.C
iuftorum corda nunquam fccura funt', led turbara timore iu- iuucnis fecularis vel religiofus aptus 'ad cmne bonum , illcf
dicipquctaracnconlolanturbonisqux' acceperunr,par.3. ciccrricia hamilitatis&cum Iuimilib. Et fignificatur p<
coI.2 42.d IoIephpafccntcmgrcgcmcumfi!ijsancilJarum,par.i.ca
iuftorum mentcs pcr intentioncm fuam omnipotcnti Dco af 380. c
fiftuntinfcripturaquafioseiusinrucntur, p.3.col.242.d iuuenisfccularishumi!i:er&dcuotcferuicns parentib.fic !
iuftorum vcrba qui ad proprium fenfum fempcr rapcre cona dominis fuis plerunque retrahitur ab ingrcfili rcligionisi j
tur,vt per hoc perfis riliis pancm erroris parent,ad predam tnore parentum,& petulantia carnis, & contraherc mati
vi«'iIarcdicuntur,p.3.col.243.a moniuminducirur,&tuncdcbcrrcIiuquerc fcculareml
(icuttuftorumlaborcftvidercprananeccorrigere,ita grauis hitum,&fugereadlocumreIigiofum,partc i.colum^pd
cftlaborarrogantium,fiquodfapiunt,nonoftendunt,p.3. &C0I.459.C
C0I.305.C • iuuenesmultiq,cmerimtfibipuellasformcelegantioris qt
iuftorumperfcAioinhacvitahecvtquafdeliquerint pcnite"- rumamorecaptiturpiferuiriofcfcdediderunt,p.2.colur|
dopergratiamdiuinaeinfpirationiscaftigcnt, & deinceps# 1428.^
fe tn Dei proximidilettionein bonis opcribus adornent , iuuenes in ftatu potiffimo iuuentutis cxiftentes folentde f
0.2.C0I.1370.C cihadvitiadcclinare:&adbonarn monitioncm dc t'ic\
iuftisnonumquam ampliusplacetexaduerfitate mala perpe pceniterc.Etfignificanrur pcrNiniuiras,p 5.C.857.C
tiquamcxprofpcritateterrenxdifpenfationiscura fatiga iuuencsfuntquinuliaconfiliigrau.-rare fuIciuntur.Scnesnr
ri,p.3.col-i94.c rumgrandcuitatemaruri,p.?.co.275/.b
iuftishcctbonistemporalibuspriuatiiudicentur miferi ab il magnum eft autem Iuuenibus fc a vitiisabftinere&IubrM
lisquifo!umbonaicporaliaconfiderant,tamen fecudum perpIexa?vjaeerroremfugcrc?p4-c.^87.b
veriratemfuntinmaioriprofperitatecoftituri propter bo iuuenesinfolcntesinncncm caftum eis diflimilem verbii
nafpiritualiainqutlvisa:>undant,p.3.co!.263.c xafperant,dicen:cseummol!cm,&r.u!nus va!oris.Etjffl
iuftosinpr*fentiaconfutare,eftfacicmcorumconfpuere,& ficanturperfratresIofeph,p.i.c.459.b
incorumcontumelias fiuxa vcibuquafidcfiucntesfaliuas iuucncsnon funtadhonoresp:omoiiendi,donccfuciinc \\
mittcrc,p.3.coi.284.e turibusprobati.Etdcho< notabilcdixic Aclius Adrian
iuftoscumimpiisDotnjnusnon perditurus,p.4.coI.232.d Imperator,p.4.col.2 359.f
iuftihcareimpiu maius eft quam ruftfficatum glorifkarc. Et iuuenes fcriptura non femper i:jxra ctatem appeF.at, (al iu j
huiusratioaflignatur,p:6.coi.67-c ta in!tabilitatcmanimi.p.2.coI.78~.a
iuftificatur Deusper baprifmu,duhomines propria peccata iuucnesplerumqiiciicutdicun:ur,qui nulla ccnfiliieranita.
conhtendo fe iuft;ficant.-& mfrifica tur m eo,qui no per co premuntnr ita fcnes,non cos ftrriprura vocat;c.u lc!a gr
tumaciamconfu:arur,fcdpciiu!ntiamDeinon munusco uitatetcmporum,fcd morumgraukatc matun funr,pa.|
gnofcitur,p.5.coI.8oo.d col. i 2 34 c.f
iufuficatusanquisfit pergratiam,occulrueft&incertum ho iniuuenir»us& adhucfo!idiorisanam(<]t'ifci!iat, Jaborq
minibus,manifcftaturtamen a Dco dupliciur , par^.col. «rdentiffimo ftudiO vite quoquc fanctirr.onia & oraridr
ij7.b frequcntiafcicntiaconfcquuti funt)hocfriget fapicntij
iufcificatioaccipiturdupIiciter.Proprie&Sargcpar.^.colum p.i.c.67r.c.ltcm,p.:.c.734.c.f
na y3.b iuuenibusbcnc funtahquapermittenda ratione fua? ctati
iuftificatioeftmotusadiufticiam ficut albaiio cft motus ad qu9tamennondecentmaturitatcmf--ncc7tutis,p^.colut|
albedincm.Etiftemotuspotcftaccpi dupliciter, P.6.63.C 17.C
iuftificatioanimae & EcclefieexfoloDeocft,p.4.c.964.e iumenta alterius gencris animiitibus coirc inlcgc vctitu
iuftificatiohomtnupergratiafactaeft a rora trimracc pef co quidfignificer,p.i.col.i07i.a
gnotionem Det,& amorem fupematuralcm.ad quam e!e- iuuentus,il!e lra:us ck penculofior quam fcnilis, & nota «}«'
uati funt patrcs fancti cx clectione diuina, par.3.columna re,p.4.col.98/.b
2©9i.f iuxtapraTpofiiioalitcr&alitcraccip-turj&cpartc^.coIuJ
iuftificatio f umit dcnominationc a graria ad quam termina- 1 7 1 j.c
tur,& non aculpa vcl impictatc a qua incipit , P.6.C.63.C ixion d't auisalba minor miluo,& eft dc gcncrc vuituri
iuftificationcsqua vtilcsfinr,rationc vidcmus: fed infirmita» pafcitm cadaucribus,p.i.col.i 539. c
teppediti^aliquandonodefidcramus.PreuoIatintellectus, ixionfgnificatviciumhvpocrifis,qt;eproptcr Iaudc m h
fequitur nullusucltardusaftcftu.sfcimusbonumnec delc nairt pra:tenditextcriusa!bedincm fanctiratis , ^ "itueti1
6at agere,& cupimus vt delectet,p.3.ci 3 53.2 pafcitui cadauerib.iniquitatis.p. i.Ibi.
Kalcndus
Ind
ex.
K lal>orcmannumopcreminivndcviuatis:veleJcmofynam h
T ALENDASIudxice!cbrant,hoftiis,cpulis>equie^>.2. ciatisomnibusprius fprer.is& vendirispto Domino,p.j.
^v c.447-b.Interl. C0I.871.C
^lendasdelebratnusquandocxDeigratiabonaopcra inci laborc&fanguincfimphciumquinurritur& potatur , ficut
pimus-n -.col.i-pi-b.c eft malusdominuspertyrannidem, & qmlibet cfeceptor
;arolusma»nusdiAuseftSol,quia ficut Sol prarcellic alios pfraudelttd & vfurariusper cupidttatcm, fignifieatur per
planetas lic ipfc fide & magnanimitatc rcfulgcns precelle- Damafcu,qua? fanguinem bibcnsinterpreratur,p.4.c.i84.f
batcunCfosrcgesterrenos,p.6.col.i62^.c laborcsfructuumquaredicuntur^&nonfru&us iaborum,p.
asolus magnus ^o.annis regnauit fupcr Francos, & poft Im 3.C0I.140 1 .b
petatorfuitfa6tus&imperauit^.annis,p.i5.co.io23.c labores maioresfrequenrerfaciunthomines ad perficiendQ
[arolus magnusjdtcitur magnus a magnitudine operu , quia peccata quam iufti ad iufiitia» opera,p.3.col.i903.c
priiuusdcMcgibusFracorumadeptuseft Romanumlmpe laboruexacioruminl«itiameminiffetutumcft,p.i.c.i6io.d
rium,p.4-col.i6i2.f alaboribusetfialiquandohbcrcpoftet vacarehomo, cxvfu
arolus magnus annoDominii275.adpraeces AdrianiPa- tamenadeundemlaboris vfum, etiamnon compulfa re-
meintrauu Italiamp.6.col.i6i7.c uertitur,ira vtaftueta fatigationibus,aiugoferukutis mun
arohismagnusannotertiolmperii fui debellauit totaliter danaecefiarenonliberarcriamfiliccar,p.3.c.2 84.c.f
Mauros, qui& Hunidicuntur,& multasterras Chriftia- laboratfruftraqui verbumfapientixinculcarcnitkur, ciqui
porum aff ligcntes depopulauerant,& multos occiderunt, audirc contemnit,fapietiorem ie doctore & maiorem cre
interquosevantaliquipredttifaa&itate & dono prophe- dens,p.3.col.i64i,a
tia?,p.6.col.i62 3.c Iaborare potes contra vicia,fed non vincere, Deo defiftente
[arolus magnus inukatusa beato Iacobo purgauit viam ad ab auxilio,p.3.col. 1 2 65. a
cius fepulchrum prius ignotum co quod tota Hifpania c- labitur homo de facili ad vicia nifi fortitcr pcr timorcm Do-
rataSaraccnisoccupata.-quos cummultislaborib.&bel- minifeteneatcontraimpulfumfomitis.eftenim homofi-
lis Kirolus partim occidit,partim fugauit , & partem fidei cut nauis in flumine currenre,qua? nifi fortiter furfum im-
ChriftianeTubiecit,p.6.c.i627.c pellaturfcudetineatur,ftatimdefccnditper impctum flu-
arolus magnus coiledo cxcrcitu magno adiit terram fancH minis,p. 3.C0I. 2 1 1 2.f.
&inhdelibus partim occifis, partim fugatis patriarcham labunturdifcrctus&indifcretus3fcddifferenter,&quomodo
dcpulium in fede fua collocauit,& terra ianctam Chriftia- p.3 .col.2 1 86.e
nisreftitucnsin bonoftatu reformauit, P.6.C0I.1627.C labunturalij aftatniuftitia?,&locum vicae alii illis cadentibus
J-olus magnus fccit inquiri diligenter obitus & actus marty fortiujttur>p«?»c.3 2 }.a.b
rum&aliorjmfanrtoiu&inuentumeft, quoddiebus fin labatespoft vkajfanCtkatcmad vetnftatem preterirorum vi
gulis occurrebant plus quam trecenta fefta proprer hoc fta tiorum,& qui corruptione vetcris nequitie delectantur, a-
tuttim eft,vt in finemarcyrologii adderetur illa claufala.Ec cetum bibere dicuntur,p. i.col. 1 1 97.0
aliorumplurimorumfanctorum,&c.p.5.col.i84.d.e lacEccIefieeftincipienrinmparuulorumprimaelementa, vt
funtminoruconeCl:io&difciplinecmendatio,p.2.c.i79.a
L lac nutriendis & femcn procreandis pueris ex eodcm foncc
ABANNifuseftrctincrelacobnerecederetabeo manat,p.5.col.85 5.c
quia videbat moram ipfius Iacob fibi vrilem, p.i. lactis potus aggrauat corpus hominis & inducicfomnum j p.
col-344.f . 2.C0I.179.C
Labia lanbentium aquam fi fuerunt idololatra? ita laftis cibusdicitur in fcripturis fan&is doctrina qua? incipien
iungebanturg»nonpoteratabinuicemfeparari:&pcrhoc tibusvelutparuulistraditur,ibid.
tonuincebanrurfeucognofccbanturficuttemporeMoyfi lachrymecorporalesfiuementalesnonerunt in cledtis , nec
pcrporumaquavbipuluis vkuliaureifuitcommixtus, p. doIorincorpore,fiueinmcnte, fcd plena deleclari vrroru
j t.col.35-7.c.Itcm,p.t.co!.835-.a.b / que.Etinreipbris,an&quomodohjccelTabut,p,4.c.2j8.f
B>iaficutpolluuntur'loquendoquod nondecet , itaetiam Iachrymaeponderavocishabent,qua?impetrant,nonfuppli-
Raccndoquoddicidebet,p.4.coI.82.f cant>p.2.ci576.c.Item,p.3.col.ioo5.f
ii>ia noftra funt cymbaia benc fonantia,que cordi concin- Iachryme quales & quomodo pro deiun&is funt fundende,
bnainlaudibusDetbcnefonant,p.3.col.i592.e.f p.6.coI.6j3.b.c.654.f N
Ibia dicuntur Dci iudicia per quaeaperta quafi labia, fuam Iachryme reducendefunt quafi torrens quomodo inteliigen-
voluntatem oftedit hominibus que latetin occultis difpo- dum & qualirer poffibilcp.4 c.968.d.e
Iitionibus,p.3.col.i42.c . ' Iachrymarumcffufiotriplcx,fcilicet,lachrymarum contritio
Iaiivniusdickurhomo,quandofimiliterloqukurdeproxi- nisexrecordationepeccatorumpropriorum,cffufio, fecu
m m praefentia & abfentia eius: Et lingnc diueflTf qjado cunda eft lachrymarum compaffionis,tertia eft lachrynaa*
bonaloquiturin prc_fentiaptoximi,& mala ipfo abfente rumdcuotionisexdilationeprc-niorum,p.2.c.823.c
3-i.col. 1 2 9.C lachrymarum gratia cum magno gemitu qucrcnda eft a crea*
Iaiispeccamusduobusmodis,cumnoiuftadicimus, velcu tore,p.2.c.ioi7.c
uftarcccmus,p.3.co.44.d.e lacarymarum mulr^funtdifferentipp.^.c.^j^.d.c
Lnor AcgypciLabornrculi,p.4.col.382.e lachrymaspoenketiumdefignataltareholocauftklachrymas
L.ioris fhiclupriuarimaguminfortunium repuratur , p.4. gaudiialrareincenfi,p.i.c.8i8.c.f
:ol.5 2 2.f lachrymas frequenter habere non cft ab homine, fed agratia
labrisfortkudoinequivngula monftratur,par.3.columna diuina?inlpirationis,p.4.coI.968.d.e
;74.cf lachiymatuseft Chriftusin crucenonhabetur deEuangclio
labris anxietas fignificatur pcr gyrum circumitus, p.3 .colu. potcft tamen haberi per iimile,p.6.col.849.f.Itcm,p.4.co.
i.b ioo3.b
la'oris primordia dcbet quifquc Domino ccnfccrarc , & dc lacus frcquentcr accipitur in fcriptura pro carcere, qui aliqua
onaefticis difciplinis quas m fc quifquc folerter,exercct, 1 do fit lupcr rcrram,aIiquando fub tcna,p. ^.c. 1 1 1 i.b.c
hoationcm bont voluntatis Domino confccrarcp.i.col. lacus magnus falfiilimus,&valde fplifus eft fadlus illelocus v»
269. b bi crant quinqucciuitatcs fut>ucrfc,& vcftimcnta ibi pro-
Iahrcm vtilemqui impcnditproximisin EcclefiaDcioftcit ieclamagisfordidanturquamlauantur.Etinaliolocouo-
ouem,p.i.col.i2o8.c turmarcmottuum,p.i.c.2oo.d.e
Iaducc
GioifseOrciin.&Nicolas de Lyra.
La&lir* aorcftcs dcfignaucruntamarifudjnc qua filii Tfrael Lamcnta Icrcrrik-.reftc canrica dicuntur,?? cconucifo: fic
* Jottinucnmt in feruitutc Aegvpti:& he latfuce indirTcren enim in praefenti fine mifcriis nulia funt gaudia,ita fmc
rc; fijmuntur pro herbi» arr.aris-nec plus fuit prarccptu dc menris aut pauca,aur nulia funt cincica,p.4.col.io24.c
LidncisMoamdealiisheibis.p.i.col.i46.b 'f Lamenrahumilitatis.faciuntanimamcoram Deo candcn ,
LacUncti ewor,dicer.tes refurrettionem nonefTe futura'om- dum nccalium dcfpicit,neccontra Dcummurmurat,p \
' nhu1fmi..i,lVdfuccciriucfecudumdignitates,p.6.c.347.c col.ijx.a.b
Lcvricia Ipiritualis nos fan<itificat,p.i.col. 1 1 o 5.C Lametacio eft,auc cx mcerore prefentis vitar,aut cx dcfidei I
LxiciwcraclKuiiccordehilaricocipitur&alacri fermonc aeternae vitxcordibushumanis donofpirituffanai iafil
proferrur.p.i.col.yij.a.lnterl. compundio,p.4.co.4^.c
Lxticia cxvino&muficacaufatacfiinpartefenfitiua.Dele- Lamentatio comrr.iieraoonis ckintimi amoneftiudiciui,
dUrio proueniens cx lapicntia eft in partc intellectiua,qux p.^.co.ozj.b.c
eft I upcnor & niclior,p.3.c.2 178. f lamentationis in libro Ezechlclis fcriptae,p.4. col.io96.c
Lxticia IkutefrdTpoiitio viuificatiua , fic triftitia ex paffio lamcnutiones3quare&iupcrquofcriplitIercmias,p.4.cc ,
morciricaiiua,p.3.col 2128.1 ai58.d.e
Leticiaanimialiquandocorporis dolorcsmitigat, &iic accc lamentationesknptefuntmetriceeoquodtempore ieret;
datlan«uor mentis,duplicaturinfirmitas,p.4. col.iy.a talismodus cratfcribendi,p.4.col.o2j c
Lcticia magna & admiratio mentis redundac ad vires corpo- lamentationcs Ieremia? mcmbraorationis patct maximc .
*ris,jM.coI.66o.c . ftingui vcldi(Folutocolorari.Ibi.92 3.c
Lfticia loi poralis,& fpiritualis elt tentatio poffid5di,& vtra- lamcncationum uerfibus quarc litere^ Hebraicx prxponun I
quepolf dici vanicas,& quare,p.3.col.i7j8.c an ad fignificandum fencentiam verfuum,& quali tiuilijj
Lcticic occafioncm damus Dco & Angelis,cum fupcr tcrrarn pi a?ponantur,p.4.col.92 j.a
ambulantesconucrfationeinccelishabemus.Vcrcor nee lamentationumliberquomodo & qualiter ac quarc parft
conirai io mala conucrfatio noltra non folurn terris, fed & incifus & combuftus eft per regem Ioachim , p.4.colun G
cxlolamenta-ioncsinducat,p.i.col.i287.a 827.C
Lxtitiam & moerorem in vniufcuiufque ele&i animo tnbu» lamcntatrices quae dicutur.Et permanet is mos vfque hc c
modisalternariinuenimus,ideft,c6uerfione,probatione> in ludea,vtfparfiscrinibusmuliercsnudatispe&orib. .
morte,&c.p.3.col.3i5.a.b cemodulatapopulumtransfundantinlachrymas,p.4. L
Letarieft tacitxmentis fuauitatc mulceri,& diffcrt ab exulta 9y8.d.c
rc,p.5.coI.632.d lamia crudelior fuisfretibusquamcxterxbcftiedicitur, I
Lxti fxpe triftium mcminimus,& fani doloru finc dolorc : & col. 1 oo^.b
jinde Ixti & grati fumus. Sic itaq; & miferix rccordatio nil jamia hypocritum dcfignat,p.4.col.3 1 2.d
beatitudmis detrahit,p.3.c.i 1 1 8.e lamma dictio Hcbraica quid & quomodo fignificat , quar 0
Lagunculf confra<Stionisvariaefententi*,p.4-col.i38.d diciiurHcliLamma2.abatani,p.5.c.46o.f
Laicus bonus non habens predicandi officium quamuis non Lampinccurrus genus in quo dormiebat Saul,p.2.co.48c '
fequaturChriftumperftatutumreligionis&clcricatu,bo languorAegyptiuscft diligere mundum & quse in muio
nistamenverbis&exemplisagitad cxpulfione dxmonis funt,obferuaremeTes,tepore:ftellatumcuriibus adhenfc
dccordibusproximorum.Et fignificatur pcr eum qui non fcruire carni,luxurix operam darc,& delitijs vacarc,p. L
crat focictate Apoftolorum,& tameneiccit diabolum,p.j. 629.C
col.5 79.C languor non defignat infirmitaris incurabilitatem , quini 0
Laiciomnesperfacerdotes&aliosEccIcfixminiftros addi- debilitatemtantum fignificat,quaecontingitfine graui I
uinafuntapplicandiperexemplafan£txvitx& perverba firmitate,&c.p.5.col.i"26i.i262.
lanxdoSrinx.Etperquidhoc fignificatur,p.2.col.i203.c languoiesanimarmu!tifunt,fcilicet auaricia,fuperbia,ia»:tt
Laicifimplicesfignificantur per laptdes qui ponuntur in fun tia,foimido,inconftantia,& fimilia,p.i.col.i426.d.e
damcncojinquatum c* labore cxcera mcmbra Ecclefiae fu lanificum ad faciendum veftes qui primum adinuenic . P is
ftencancur,p.2.col.702.f enimhominespellibusanimaliumtegebantur,p.i.col 1.
Laici frequenter rctrahuntur a bono proptcr maliciam cleri : 1 2 3.C
& propter hoc veni: defetitus deuotionis,imparuis, medio hpis quo Dauid Goliam percuflit Chriftum figurabat,pa *.
cribus,& magnis,p.4.c.2i73.c 431.3
Laici qui peccatis inficiunturclericorum dicuntj: Quare non lapis deaedificationetempli reietCtusplures,fignar ChriHJi
faceremusquiaclerici& religiofitaliafaciuntquifunt do Gentiles& Iudaeosin vnamEcclefiamcomungentcm:».
Ctoresnoftn?p.4.col.3o9.c <5-c.54o«e.Ucem,p.jr.col.3j8.C
Laicos multos quotidie videmus,magnis vitc meritis excellc lapis dicitur lex vetus,& quare,p.3.col. 1 15 t.a
re & alios a pi ima etate fpirituali ftudio f eruete$,ad extrc- lapis fiue manibus abfcifcus de mote,quomo Jo fignat C \-
mum ociotorpefcere,p.j.col.588.f ftum,p.4.c.i 5 18.L2 203. c
Lamech primo introduxit bigamiam cotra naturae inftitutio lapis fignat Chriftum-.oculi feptcm dona fpirituflancli,vcj|
nem,que fuit vnius cu vna:& in vxoribus fuis punitus fuit. niuerfitatem Angelorum,p-4.col.2 202.f
Pcrquae*enimquispcccat,&c.&quare,&quomodo,p.i. lapiscudicitur. Enlapisiftc,&cproquoaccipiatur:anh|l
col.i 23 .c.& c 1 24-f.& col. 1 27.C audiuic virtute diuina vt Hebrari dicunc fccundum feni 1
Lamcch primus contra uaturam & morem adulterium com- Iiteralem an vel pro hominibus exiftentibus circa lapit 1
mifit,p.i.ci23.b illum,&cp.2.c.i48.f.i49.c
Lamech aiut Htbrei diu viucndocaliginem oculorum incur- lapis angularis reprefenratus eft Chriftus, par.j.col. 133 i
rifre,&adoIefccntemreaoremitinerishabuiffe,&c.cafuq; Item^p.^.c.l^iS.f.Item^p.^.col^^S.e
Caininterfrutetalatcntcmfagittandointerfecit,pa.i.col. lapidemquemreprobaueruntaedificantcs.&c.quomodo
1 2 J.C.& cxtcnfius.col. 1 24-f literam exponcndum eft de Chrifto,& non dc lapide ii I
LamechintcrfccitCain&vnumpuerum,propriu, fcilicet fi. dificationetempliSalomonis,p.5.coI.3S'2.c.f.ltcm,p.i;
liumTubalcain,vtdicuntHebrari,quifuit director ipfius 54o.e.Item,p.3.co.i329.b.Etfblum hoc inucni diaf
Lamcch in oecifione Cain,p.i.ci2 3.C magiftro Petro Comeftore in hiftoria fcholaftica. Hec
Lamcchcafcutiensductuscftadvenandum noprocarnibus, ra,&col.i335.c
quiaillisnonvefccbanturhomincs,fedpropellibus quib. lapideufuseftlofueadargucdoseosquianimapi\rditii
inducbancur,p.i.c.i24.i fecurusmoremantiquum,p.2.col.i47.a
lapide
Index.
Ipidesrfcscjiio^afrumpfirtKoSfticrunrfaftivrtuslapfs, nt latini ncnitaproFcruntafpirationcs^fiecIitcrasgutturales fi-
dicuntHc'brei:& dicunt quod hocfuit in figntimqudd do cUcHebnsi.p.r.col.fio.c.f
m»nus vriiretur cum eo aifociada eum. Nos autem mclius (atjriklb rerra?.y :de in Terrce latitudo.
tisinvnitareperfons,p.i.324.c . col.149.ct
tiides qui rranfmilTo lordsne collari funt duodecim funt latrixcu!rusinduoc]usconfiftit,fcilicet4in facrificii oblatio»
*Aooftoli,qutcum virtutibus& opinionibus effenc confpi nej&dcbitaoratione,p.3.col.2 145.0
cui (bnranosfiintcolIocari,p.i.col.i625.a . bcHxaCtuscommunior^cfr oracio,p.5.coI.i24.f
iLdesingenreserigerettanfmiffoiordaneeoiqot vt in eis latrise a;3us eJftenp.f; & fimmiaitusinterioriscftoblariofacri
poflbnrYci ibcre omnia verba legis calce Icuigare,eft, cele- . ficii,& iltas feruitus foli Deo exhibend* eft , &c. p.2 . colu.
brara Chrifti paffione & rcfuricctione,lapideas euangeli- 163 i.a.b
zantium mcntcseuangclizandoeoncutcre,p.i.co. 1623.3 ' latiixa&usextcriorperconfuerudinemintroducaam obfer*
jfcides impolitiexiquibus fdificabatur altare fignificabant iiaturcircapcrfonascxcellcntcs,fcdperintcntionem cxhi
miniftros Dei non cffeabftrahendos in varia muridi nego bentis & recipicn:is,tolIitur proprietasactusimerioris Ia-
ria.p.^.coUSo.d trix.p. 2. col. 1632.6
Ipides vocant viros iuftos in ecckfia milirate in diuerfis gra latto cui fecii crucifixo,dominus ait.Hodie me. eris in para.
dibus,ex quibus edificatur ecclcfia tiiumphans,vbi ifti la- no fine fancTificatidne inuifibili tanta fcelicitate donatus
p;des funt bcari in diueifismanfionibuS &gradibusglorif eft,&cp.t.col.io93.b
co!locatiip.4.col.4;3.c Iatrones dicuntur timidijquiafcmpertimentdeprehendi. p.
bidesduodecimalordane uedu<5ti,ad quid fuerunt,& vbi 3.C. 1696. £17 27. c
funt repofiti.p. 2 .col.62 .f Iatroncs cum Chi ifto fufpenfi,duo gencra hominum, qui ar-
taides pofiti intra alueum Iordanis tempore tranfitus popii- rioris vitx continentiam apprchcndut, fignant fed difpari
lilfraelicicifuerunt ita magni,quod potcrantapparerefu fine& intcntione.p.j.col.4J7.c
pcraqua:u,qiiandoeratparua,p.2.col.3i.c lauaciumopnrrvjrn cxpurgatfordesanimx.p.^.c&.b
Ipides pretiofinotantduodecim articulosfidei, fecundum lauacrum facrofancTumiaiuntnonnuiiiiiuiseffertquafi nix
corumproprictatcsconucnientes,p.6.col.i678.f dealbemuf.p.^.col^.a
bidesviui((fcdicimuromnesquiinChriftumcredimUs,p. lauacrumcompuncTionispcccatorumnoftrorum maculisex
^a.col.^.f hibeclexDei,pcrque^an£txanime^upernofponfo difpli
bides viufcx quibus alrarc fir,offcrar Icfus fijper cos holo cuerunc.p.i.coI.98i.b.c
caufta & facriiicia falutis,c^ui & qualcs cftc dcbent . par.i. lauantur quidam & roundi non fiunr,quia commiffa flere,no
ibidem. definuntj&rurfumflendacommittun^&c.par.j.columna
csviuiordmanturfuperfundamcroquodeftChriftus: 2147.3
lic quod primo validiores,vt apoftoli primi iacit tur iri fun rauatio \ eftium mternam quo munditiam Deo placitam ef-
damento,'/ripfisfupcrponipoffit:^dif)cijpondus:(ecundi fecogitintclligi, P.1.CO.659.C
veib&pauloinferioresproximiordinarunquivero plus leuationibabilemnirrumredditaquam,crepitata autem in
infcriorcsfunr.paulofuperiores,&c.p.2ibi. aqua quaficalx viua,&deperit.p.^.col.i7i3.a
Ipidcsquosdemonftrauit foanneS,dequibus dicit, Dcum laudat Deushominem,quandoper aliqucm effcflum velfi-
poTefufcirarefiliosAbrahx,fuerutilliquos filii Ifrael de gnUmprxbecei virtutis teftimonium,p.3.col.66o.f
fundo Ioidanisabftulcrunt,p.j.c*74.f laudatDeuscredcntem,noncarnecircuncifum, &cp.6.col.
ltemp.2.col.3i.c 42. e.
■•bidespretiolifuntipfiusinucnicntis, quiadc alicuius pof- Iaudatnomendominijqui vmuteseiuspredicar,&cp.2.col«
•: fefiionc nunquam fucrimc.Alia funtquf aliqn fucrunt in 1305. b
'pofTcffionc ahcuiiiSjfed tantum tempus eft elapfum,g> non Omnis creatuf a non voce,fed opere laudat Deum,& quare»
• eftmcmoria,fiairithefaoriantiquitus,in terra occulrati. p^.col.i^^o.d
.EtidcmiudiciudcbeictcfreficutdeprrdicTiSjfedpropter laudacfempcr,quifempetbcnecperatur,quimaleagit blaf»
'•^pacemhominum ftatutumfuit antiqiutus,vtmedietas in phemat,he^lausperhciturinecernag!oria,adquaperuen
uen:ons c(fct,&medietasi!liuscuius cftager, P.5.0247.C turi exerceamur inhaclaudehonorumOperum, &cpa.j»
^pidcs diauuurclamaffead Deumadiriuicem fe fcindetes £01.1571. a
m paffionc Chriftijfuisdifcipulis tacentibus eius lsudem laudantmulticomemptoresfeculi& caftos,& dicuntbearos
proptermctum Iudeorump.5kC.95 i.c'.&9j2.f.&4dl-.f eiTe,fedquandofpecies concupifcibileseorumobtutibus
bide^fueruttabuia'decepreceptoru,& quaic,p.i.c.67i.b.c prjfcntatur,moxiecedunrabcisquidquidrc<5te cogitaue
Ipfusridclium in culpammortalemplangenduseftva!dc , rantjp.j.col. 849.3
qiantoannn teltmeliorcorporc, &maximc quando eft Iaudarefcproprioorcinaliquoeafu,bonumeft &neceffariu
pjccacum pra?lativelprincipis,adquod fcquirur malum utporequandoraciturnirasproprixlaudis vergirin p:x-
communitatis.p.2.ct)l.5i7.c iudicium veritatis,&indctriniecumfalutis proximi,&ho
ftfui commr.ms fcdfpeciaI;sconfeffio,p.2.coI.5'82.d norisdiuini.p.6.c0.433»c
Itgedacquiaftcctum largiendihaber,etfinihil habet quod Icem p.j-.co.238.f
• lirgiri,p.6.co!. 423.3 iaudareChriftumdicuncuromnescrcature&irrationaIes&
Wgieas efcam vehieftimehcumpaupcri,&tainen animevel v;racarentes,int]Uancumfuntmareria&occafiolaudandi
corporisiniquitatepoiluitur.hicquxfuafuntdat Dco,& jpfum,quiaintc'i!ec^ualesciearurc,pei casafcendunrj ad
icipiumdiabolo,p.3.co!.2oi i.c cognofcendum,& pcrconfequensadipfum laudadum &
1 ciuui.'ervuulumquicftpctulansanim3l,fignificatur,p.2. g!oiificandum;p.6.co.i5P3.c
col. :joo.f hudarcdKiinTurangc!i,quiiamtantisclaricacis Iaritudinem
bcresfi^ivarrcgeslfiael.fiibquibus regnum fuitattritum, in fublimibus vidt-nr.Iubilatiierohomincs,qniaadhucin
fcilicet Ioachaz & ante & pluribus aliis p.4. 1 24.^ infcrioiibus 01 is fui anguftias fuftinent, &cpa.3.coiumna
hera dux fcala; quam vidit Iacob,figurabant iuftos & pecca 25.1.C
torcs,quiaC!iriftuscx vtrifquedefcendic fecundurntir- Iaudarcaliquem volentesdiuinafcripruradocenre, nonftdii
ncm,& pro vtrifquc natOs & paffus,p.l.eo.3 25. f tnorcs illius fcd etiam paremcs oportct laudai i,vt quafi h^
v
Glottx Ordin.& Nicolai de Lyra."
reditarioiurepuritaterr.haberc vidcantu» iiliqur: lautja- lauscjccantandacft ' ' itionccuchariAia?, quae eft hr a
miis.o. s-.col.672.cl pacificans omnia quce in c^lis funt & in tcrris,& pcr qu; £
laudarcWumquomododicu.tturcaifcftiaxorpora: licct c- guratur,p.3.co!.io2o.f
nimfintinanimata, tamcildicunt laudarc inquantum cjc laus Deieftbeatirudo noftrn,idcolauda:c,quoniam born
fuaDulchricudinc & virr.itc ducunc hcmines incognitio- eftlauaarc.HaecefttoramcrccsIaudantiurr',p.?.co.iy a
'nem&laudcmipfius beh&3.c6!.x 581*0 U^D*iomnis,cxnbminequafiexlocis& fcminibus u.j.
Cum videmusaliquid in mudopulchrum & honeftum , indc tur,& cnumerantur,p 3.C0I. 1 5 ?8.e
Dcum Iaudarc,&circfcrrcgratiasdcbcmus,p4.c.2j64.d lautfisconfefttorcddcndaeftDeoprincipalitcrexduob. L
laudare Deum non potcff qui delidtorum morci fubditus ia- rno tx fua bonirace tnefrabili in ieipfo. Sccundo , qui; x
cec,iniquitatibusinuolutus,p.2.col.i27o.c.f fuamifericordiaalios facit bonos.p.-.col.i3?9b.c
laudareDcumquomododcbemuSjfiucmanducemusfiucbi laudisverbum&confcflionisnonhabenccarnaies:quia ir
bamus,fiuequidaiiudagarnus,p*5.co!.a58.d.c maapudDeumpcnltusfr.er.fcdfortiailluminagnum l
laula'.'cDeuvrprouocemur,affignat'..rtrip!exrario.Ex Dci danc& cremunr.p.-?.col.io2o.f
fide!icare,cxi(inifaDeipotcftaie,exgubernationis feudo Prouocarcadlaudcm Deiproximurn,magnimeriti cft. 5,
miniigcnera!itate,p.?.co!.65o.f col.i8y.b
IaudarcdcbcmusDeumexopcribusruis,quiameshumana laudemnoncupercficuiquam facileeftdumncgarur,dHB
n6stringirn3turalitcradciiisnotit:am,&fccuRdumordi- ieeftt3meneanondele&ariaimoft'<jnur,p.6.col.639|
nctr.crcaricniscrcajirprumprocedccium eft.p. 3.C.1237.C laudestcrrenasqui 5ppetitexeo.quodagit,tcftcm inccnH
laudaW Dcus in diebus vitcyn diebus auternmortisnon po rit,quiautcm in fuis actibusomnipoteuti piacc r« I
tcftlauc!ari.p.2.co.i270.e.f pcftemfshabcreincxiocqnfiderar.p.j.col.iSjj.b
laudanturnonnifimirabiliaDci.Inomnicnimmifciicordia lauriusviuereindiebusfolcmnibusquaniaius tc-n.poritl
pcrditoru,in iuftiricarioneimpiorum,qi-.id ia- damus niii citi:mcft,quarcoc quom-:;do.p.2.col. 1378.1*
mirabilia Dci.Vidcshomincm,hcri vora^in.e ruhrictaris, laudesdiuina-intemploaLeimis vocibus humanis car ai
hodieornamenrumfobrictaris.VidcshonutKjin,hericcnu tur,& ctiam muficis infttumcntis,p.2. a>1.6p8.f
|axurf*;Ho3ie decus rempcrar.rie , i. .1 j bia \ rftcaurorem laxarc aliquid dcpropofiti rigore hccc infirn.is, &c. }
Dei,hodicIaudatorem bci.Vfd«hc5mmem,Jricri fcruum 1117.C
crt-«niit\h:>dicci.i!corcmcrcatoris.Ht;cfuncmirabtiia que lazarushabuicfepnlchrum quo ad modum antiquorun a-
confitenturc3?!i.p.^.co!.i 1 2o.d.c trumjp.5.co!.i26a.d
laudanturmcutoomniumgcntiu voce, quire&a? fideicenet lca?naquornodocapirurinfoucs,p.? ■col.i:,8.f
confeffionem,vt id implcant opcre quod predicant ore:& leaenas ferocicres - fie aiunt,quidebeftiaru fcripfere
ueniunt ad eos,faufta acchtmanTCS pro cuftodia mandato- maximc fi cacuios nutiat,& femper in coitum gcfl ii e. U
rurn Dei beatificares,fecundum illud. I lixeruc. po- ' C.1575.1.C
pulucuihjecsur,beatuspopuluscuius eft dominus Dcus lec"t!orpla!uxeft& vita,p.i.co!.iy6o.d.e
eorum,p.4.col.2 376.c lcctio(licetobfcura)diuinifermoni.s,cum adaurcs v.<
IaudantesDeum vita?munditiamhabeat,in.moribus,&a£ri- ' labitur,non parum vtilitatisconfercurar.im^St en
busconcrepant,p.2.co!.ii56.f tilibuscreditur,^ percarroinaqua?dam(que pra?cai^B
laudandus eft Deus cum formidine,eo quod non poflunt fuf. ncsappellant,quibus iftud arns eft fufurranrcs ) nofl
ficienterlaudarclllaautemopcrafolenr horr.inescumfor quibufdacompei!atis,&cumhisquenccilii oui inuii
midinctacere,qua?nefciunt fufficienrcr agercp.2.c-347.b norunt,cxlblocamcn vocisfoHofopiunturferpentejw
laudari a turpib. cam trifte tibi fit,quam fi laudcris ob turpia , etia de cauernis trahuntur,&c.quam o magis tocius pr ■
p.T.col.754-f tationis&carnis validiorem ducendum credimus^B
laudasproximumfermonibus.parar ci inildfrfs/qUibus in pc cunqucfcripturiefancte velfermonum velnominuaJ
riculorum vcrbiautopcns iccuaotincidac p-3.co.i727.a lacionem,p.2.ccjl.iot.b.& cobicj.d
laudandus eit Deuspropcer fe:quiapropter aliud laudat, e'x lcdiionisdiuinx' virtutc, fi quis inrra nos cft cotraria?
neccffirarelaudat,fiilludhaberer,n6'a,'.'!arcr,p3.c.8i9.c icrpenSjfipatienterferas,id'cft,finonrxdioauuirum h
lausuera iaudabths non eftex hom;ne,fed ex graria Dei,p.6. tas,fcrjpturaecarminibus depelhrur ficuc ficincaiuadcl
c01.3Q.Inte;!. pentcm,&c.p.2.Ibi.e.f
laashominnm non dcbetanpcri,fedfubfequi, vtexemplo a- leclionemvel fcrmonem vifit.inrcsnon vtcdificcntur,f< f
liosinuifct-p.T.toi.ii^.a • prardicatorivellectoriinfidicntur, pcr iftvis fig irificajj
lausdiuina i;on toihcura fanclis per mortcm,fcdmagis perfi qui vcncrantad Chriftum,nonaddif.cndi gratia,fcd I
citiH'-p.3.c.2 57o.e gnand.i.p.5.col.274.f
lausnoncii; magna^dicicSalomohiSupergrefTusfum opib. lccl:ionesfonoras& caticafpirirualia fanCtiparrcs adinl
omnes qui ruCruut antc me in Ierufalcmt Ance Salomonc dionem ecclelia? Chrifti vero pacifico p; cparai i.r cx [1
enim rcgnauerunt Saul cuius temporcregnum'Ccpit& Da ficantur per a?ris pondus innumerabile,p.2.col.i rot.-l
uid,fubquofatisparuumeraircgnum,p.3.co!.i76o.c le&ordiuinxlegisveldo&or,aboperefuonon d. •linir,nl
laus pcrfe^ta vcnracis,c'ft deftVuciefalfiraremjp.i.col.i^^^.e conraminarurfabbaihum.Apud luc^os acrc f.:bcr &n
laus que exroliic,vituperatio depfimir . Quantum quifque dc Ctor,& huiufmodi opifices ociantur m die fabbari,p. r •>!,
laude hominum lxtatur, tantum deoppiobnotiiftatur, 1387.3
p.r.c.Qo.b lectorisofficium tiQndedignaturChriftusfiifcipere,qui n
lausnoneirpcifcfta, fugcrevitupcranda,nififrquan."nr !au- vencratminiftrarifc.dminiftrarcp.5.col.748.d.c
danda.Qooordinecreueruncinprimo-rcinouenturafecu le<ftus,idcft,qu!esconrempiacionis,inqu3 cp.iitiirunt fai|
do.p.3.col.433.a p.^.col.i&i^.b
iauspuricordispiusplacecqiiammafftacio pecudum.p^.co. leCtusOggigantiscontinebatnouemci biio.s i6a;r:'dini I
938-c ^ eft^decemociopcdescommuncsj&tahslectus ftutffl
lauspucrorum Chriftocxhibita,cum non cflcnt Iiccraci , qui &quare,p.i. 001.1476.1*
cxfcicntialegis&prophccarumpoflcnccognofcerediuini lcciiquiexfunibus vel inftitis intexurur,fo!cnt mollioil
rarcmC.hriftijCx ficconfiteri.vidcturiftalausproccflifrea ri»quamexlignpvelexqualibetaliamateria,&c p.?H
lpiricuftauftohngua.seorummouenre.Erperfediori mo- 1634.1!
dolausifta fuiflfe declaraturquamlocutioafina? Balaam, IMc?Contemptuthfueratexcecatus,&lin«>ua prnatus J
angclolinguamilIiusmoucnte,p.j.coLj2j.c Pctridcieaus>p.6.col.i624.e 7
leg
Ind
Imhjj milTiis ad gentcs fut inftin<fhis diuinus , excitans ad-
uerfarios Idurnjorumaddeuaftanduaieospropter pecca
raeorum,p.4.col.i909^
li»a!isop.Tatioordinaturad vitampoliticam& domcfticam
p.i.coi. 1598.F
kalia aliqua fcruata funtante legem,ficutobferuatio fabba
ti.p.i.co.J50.f.&39l-o\&:?85-r:&49i-b.c
l<»a!ia,maxime cerimonilia fucrunt obferuanda vfq; ad paf-
fionem Chrifcknam poft palfionem Ch; iiti,& publicatio-
ncm eua;igelii fuerunt morcifera,p.6.c6<5.f
I;fnp.y-col 156.C . , .
|lalia habuerunt curfum fuu & obligationcm vfquc ad Chri
Ylipa(fioncm,p.f.col.498.f.3i 156.C
tyaha quancumadccrimonialiacbferuau.it Chriftus vfquc
ad palfionem,p.;.c 179.C& 498^
1-m p.6-coh66.t'
lijalta vetcris Tcftamcnti quod crant euacuanda,probat tres
autoritarcs fatis cfficaccs. partc 6. C0IUI11.483.C
&484.f
l^aliumobferuarioncm.maximequodcerimonialia & earu
ceiTationem.diftinguit Auguft.pcrtria tcmpora, fed Hic
ronymusponutantuinduo.p6col.27o.f.&adlongum.c.
481.C&482.C
lja iumce(l'aciobonaafrcrtjp.6.col.5i2.f
l^efcripturasnonfariscft, fed & truftus opcrum demon-
ihaie,oportct.p.3.cioo8.d e
]'iopropriedicitur numerusdctcrminatus armatoru icxer
citu,& cotina (ex m lia fexcetos fexagintalex.p 5.C. 5 3 2.f
I.;is!a:or quare poft feptcniuin iuffic kgi populi librum Deu
reronomti.p. i-c. 1 649.!}
I<;iIator Movks, pcr puennn quinquc hordccaccos habcn-
tem panes (ignifica'ur,cuius lcx mcmincm ad peifectum
pCrduxit,&cp.5 col.ii!7.b
knslatoris cminentia ofteditur in quatuor.Primum eftbeni
gnitatis amor..fccundum potcftatis terror, tcrtium pictatis
dukor,quairinii (cueriraris rigor,p 1.C0I.1483.C
loanimalregkmregnum fignificat,p.4.co!.io75 c
bpoftqiiamrugirugregcs&paftores tcrrucrit eofdcra ag-
grcditur.p.4.col.2 89a
lo & catulus lconis nullum anima! timent,fed cu&a funt cis
fubiecta.p.i.col.^oi.c
lo quia carnibus vtitur,non culpare habet hcrbarum abun-
dantiam crcatam,nec dicet fuperfluam. par. i.colum
na 1417. c
loquandofamcparitur^fividcrprardam dat rugitum • qua
Ivoceauditaferxftanr fixogradu(tupefactx,& fe moucrc
non pofiunt,p.4.col.i954.f
• no vei fatur m confitis agris vcl vineis vel lignis pomiferis
^qufDcum laudant,fedinfiluis,&incultahumo. p.^.col.
I954.clntcil.
J)imperauitannodominifcptingcntefimootftauo.&impera
uitannis vigintiquatuor, & annoimpcnj ciustredecimo
PapaGregornistertiusprefuiteccldia*, p.6. ci6ii.b.c
bms 111 111 ore focudo mcl uiuentuin dulciifiinum . p.2.col.
246.d
Jonis catulus cum fuerit natus(vt aitint phyfici) tribus dicb.
dormuic & tribus noctibus,deinde patris fremitu tremcfa-
ttuscubilislocus cxcitatdormicntera. par. ucolumna
4J?c
Ioncs & lcunculi neque in conftruclione tabcrnaculi ncquc
inardificationcrcmpliufpiainlcguntnr facti»nifi quodin
templocelarurafaCta narrarur,p.2.col. 1 129.3
lonum IV pardorumcubdiacrantin montibustcrra?Iuda?x,
non tamcn nocucrunt filiis IfraeV, ficut ncc (crpentes hor-
ribilesindcfcitocxiftetcs, pcj> filii Ifracltraniierunr,p.3.c
ipjo.f Itcmp.i.col.i y i4-t
rakxmodisaccidit.AIiquandocftin cute, aliqnando in
viiiacarnc,aliquandoinvlcere,aliquando in vulnere,ali-
quando in barba & capite,aliquando in capillis & ccfariar.
P.1.C0I.1015.C& 1017.C
ex.
lepra mudarus cur laual-st vcftimcnra & pilos radcbat, partc
i.col 1029. a
lcpraqiiomodopoteratcffeinucft;mrnt:s,p.i.coI.i2 3.b
lepramudatusqviareduospair.resoftercbat& quid illi (igna
bant.p.i.col.ioz^.b
lcpra quc contaminar rcs inanimatas,quafi fub arnigmate co-
monftratvitiaquxmoitalibusinhxrentaltefixis radicib.
p. i.col.io?4.d
lcpra vt cius origo,peccatum fignabant & eius origincm, p.u
colioi5.b
lepra capitis eft C\ quis loco Chrifti quar Ecck fi<£ caput, eft di-
uerfamfequaturdoclrinam.p.i.col.io2i.b
lepra alia nimis uel moderate oblctira,alia nimis clara & pcr
fpicua,cuiusapcrta cognitio,p. i.coI.ioi6.d
lcpracftcorrofiiiapiIorum,p.i.col.io29.c
lepraaufcrtviuacitaremfcnfuum,p.i.cio2 4.f
lcpra aufert viuacitatemcoioiis,& affert fcetorera carnis;p.i.
COl.I02 8.f
Icpradiciturcandensficutnix,&quomodo,p.i.i25i.c
lepra domus an & quando dicitur,p.i.ci034.f
Jepra in quibus paitibus coiporisHumanicommuniter cft,
p.i.col.ioi6.d
lepra anime fiuc (piritualiseft multiplex, & quomodo cura-
tur,p.i.col.io29.c
Icpra? vitanda? atque difcutiende legcm quarc Deus impofuc
ritIuda?is.p.i.c.ioi5.b.c
Iepra?diuerfoscoloresaiTignar.-pa!!idam,rubeam,a!bam:,Iiui
dam,nigram&fiorcfccnrem,&cp.i.co!.ioi7.a.b
leprx varia? fpecics & colorcs,dmerfa vicia alkmilata dcmcn
ftranr,p i.Ibid.
Iepreplagafrequenterinfligtturpropeccato,p.i.col.io2 9.c
lepram habens duplicitcr lanan dicebatur.Vno modo fecun
duni apparcntiain,alio modo fecundum ueritatcm,&c.pa.
i.col.io:8.f
lepramincarneuiuagcftat,quideanimaqua? vitaxarnis eft,
aliquid falfum cxi(timat,p. i.co. 10 i7.;i.b
lepram in barba gerunr.qui de apo(lolis& difcipulis Chrifti
pcruerfelemiunt,& falfa preduareconfinguntj p.r.lbtd.
lcprofi fecunda tonlura quid fignificet,p. 1 .101.1029. D
leprofifacerdotidabanturcxauiinandi,p.i.co.r557.b.c
leprofus quarc iubebaturelfc apcito capite, p.i. c. 102 2..b
Leprolusdicitur qui prorfus carct virtutc,& pcnitus inor-
tuuscft.p.i^:.io97.a
Leprofuscurhabcatos velatum,p i.ci024.d
Leprofus a Saccrdote lepra; condenatus lignabat homincm
n^reticum,p.i.cioi6.c
Leprofus feptem dicbus a faccrdotcreclufus h^rctkum figni
ncat, prius omnibus fcnptuii» inftrucndun» quam conuc-
mnctur.p.i,c.iot7.b c
Lcprofus eflc iudicabatur aliquistribusfignis concurrtnti-
bus,& qua? illa (int,& cx quatuor conditionibus lcj a; aiur
ab alijs,p.i.c.iot6.d
Leprofusproprcr kpramfegrega:usabalijsdiciturdt}!ici-
tcrfanari.Vnomodofccnndum apparcntiamjicc.aiion o
do fccundum vcri:acem,p. 1 .ci 02 8.e
Leprofusfignat peccatorcm,quilicct(it curatus alcpra per
contririoncm, tamen adhuc tenctur fc oftcndcre laceido-
ti per confcfsionem. p. 5.C 1 56.C
Lcprofum proi (us cur fcriptura appel'(.^ mundum & quomo
do hoc contineat figuram 1 cruni Ipit 1 uialiunup. 1 . c.iOiS.e
leprofum quare tctigit Chriftus,cum hoc cfsct ra U gc pi 0(11-
bitiun,p5.c.i56.c
lcprofos & fcminc flucntes & a'ios exrracaft ra pofitos iritcr-
fccit Amalcch,vr tvadunr Hebra?i,p. i.c.i6i6.e.f
Dc Lcui rilijs nuilus erat culpabilis in fabi icationc vituli , vt
dicitlla.Sa.& vndchoctrahit.p.i.c.834.f.& c.8<;i.b
Icui vinomodo iiv< 1 prctatur.p.5 .C. t J?.a
Item,p.t.cii78.d c
lcui tribus,& tnbus Ifachar,vt Hcbra,i aflT rimt , folum dnbat
idoncos ad docendum dc kge diuina, &c. j .6.c.6cq,t
v 2
G!o(LeOrciia& NicoLii dc Lyra.
Ici:i eriVixs R kpnipc diuifa in rr^j»3rtef fc< ruidurn rrcsfilij lcuirarum pi-^nrin |n Chnftoe{t,p.i«coI.i2iT.h
J c .;. < ;etion,Caarh,& Meian.P • C.i: hrr.-ro Je- lcuitarnrri,& fa :erd* tumgc nu<confertur cum potcftate 2
j-::„, . ..,, rintsumu' !accrdos.& tic <o defieJcuit lefti&arenamaris,p.4.col.8i6.f
res{& ifti vocati fijnt Aaronittr&alijdefccndc Jcuirarummanusincffdcfratruarmauit Mofcs,po 2.c.8:j|
r... - ;, rctinucrunt jibinorntn communc)& vocati lcuirarnmnumenis qMotcomprehendcbar, & dehccdi. >
fum Caa:hi-x,itaq' 6.4 inriibu Leui fuerUnt iic quatuor dio.p.i.col.i 180. f.& 1 178.^
parrcs, \ > delicet Aaronirx,Caa,hire,Ccrfonitar& Mcrari lcuirarumorficiacirca rabeinacuIum.&c.diuidunturincH
te^p.i.col.1030 c Ircir. p.i.eoli 181.C tuorparres,& quomodo.p.i.coI.ii8i.c
lcui (ihj primogcniri non iunr fccundnuarnem ,fed propri- lcuitarumquidamfuer'jntfmpl!cesLcuita:,alijcum'hoifal
roocenitisafl'umuntur,vt ,fit plus pro primogenito alTumi cerdotcs,ficut Aaron,& filij cius qui ciant dctribu Lc £
q':ainpri.noqenitumnafci.p.i.col.ii7<5.e . qu3eofficiafingiilorumfuerunt,p.2.col.204-f
lcuiatha quorppdo interprctatur,& quc iignificar^p.^. 2jo.f leuemuscordanoftr%ci:mmanibusad Dcum,quiaD<
Itcm p.;.co!.5 2.c.&64.d.&- ^o.d iracundiamprouocauimus,quiapra:terira abundant, j.
leuiathan dictipt Hebrxi c fle vnum pffcem fingularcm incrc- lentiapeccata non ccftanr,p.4.col.992.d.c
dibilismagnitudinis: &DeuscreanitmafaiJu&fa:mina> leuarcincaMum vclattollciemanumDei,cftpotcntiam :c
fedfcmi>KVcxcicIir,t5:quarc:f3lec6diuit3rc(ciuasiuftispo(t nitatis uiajfuperomniacxcellciem oftedcrc, p.i.c.ijfl
rcf uredionc.Etcji Deus tribu? horis ludit in diecum leuia lcuiris prohibuit lcx nc faccrdotali muncrc fungercntui I
tluu&c.n.,'. 01235. c.ViJei Iudeomfabulofa delyrameta. mifitcosminjf}rarcSacerdotibus.p.2.col.j66.d
icuiathun Uiiniair pro pifcc vcldiabolo,p.:.col.5i.c lcuitis nequcMoyfesncque IcJnsdedit hcreditarcm: irl
leui:.r corVd facrum minifteriumfucrintprimogenitis porio turtamenaliquadiifcrcntiain hisquarMoyfcs diftnll
rcs.p.i.col.i 195;. a.b &io hisqux Icfus,&c.p\2.col-94.f
leuuas cum purgabantur pilosradebanr,p.i.co!.i2i4.d leuitas pro primogcnnis filiorum Ifrael quare fibi dcM
jcuita; vxor c|occisa narrathiftoria ludicti ip.Dicit lofephus Dcus,cum non fint primogcnitKp.i.col.i i7$.f
cotigiflfcpoftmorte Iofue&ante Orhonfel.p.a.col.267.a leuitaseorumquioinm vcntocitcunfeiutur, (ignificati I
lcuiic a \iicciimoau»o ad qunquagefimum , quare iunt iuiTi naucm,p.3.co!.i734.e
min:ftrare,p.T.Ci2i8.b leuiricusliberqu&rc licdicirur,p.i.col.<;o3.a'.b
lcu!t.Yprourdiftinguuturafacerdotibus Aaronitis,an&quo leuiticatribusfuitad;uctaduabustribubus,fci!icet Ben I
mojofucruntculpabiles in fabricarione feu adoratione &iudaindiuifioneregni,c^Ieroboapnmusrcxlfral
vituli.Simileran &quomodo culpabiks fuerunt in occi- tor.id.oloruaurcoru>facerdorcs,& le-itas domir.ieiel
fioneCiinfti,&c.p.t.c.84i.b.c rcgnofuo,& (ic vencruntin regnum Iudc^p.^.col.ijl
ITcm p >.col. 12 66. c.f.Etfequenti. lexdiuina iuffitregemnon vri mulus cqui.s p. 2.0563.3
lcuice pnftxdificarioricm tcmpli,quia non habuerunti-ngra- lcx eft oratio que quid faciendum ficprccipic,quidnon<I
uiaoincia licutantcquandotabernacujumcum perrincti dumfitvctat,p. i.col.^sj.a
bus ad ipfumporrabarurdelocoad !ocum,m minori ^tarc lex quare parent.um accuiationcm aduerfusfilium in
infticuebaorur.fcilicetuiccfimoanno; & peraliquod tem- vulceiTecommunem.p. 1.001.1583.3
pus anreaccipiebaturexpericnriadcipfis,p.2.col.ioo7.c Icxvctusfcriptaeft dig'toinrabulisiapideis,noualex<f<|
lcuircd-pbcitcrdicuntur.Vnomodo generalitcr omnes illi incordibus,&qi;omododiucriacfikiant>p.6.col.3lJ
qui funt detribu Lcui,& (ic faccrdores dicuntur Lcuitc . lexper Moyfen figmficata,myftico vdamine cft coopi .,
A!iomodo'pecialircr,prourLeuita? diftinguuntur contra infidelibusocculraiher&cornuaduoru tcftamentol
ficerdotes,^ (icfacerdoresdicunrur Aaroijitaj.-alii dicun buscotradogmata falfitatis incedirarmara, p.i.o8«8
turfi:-np!icesLeuita?.p.2.col.io87.c lex Moyfifacrificiumcftfaccrdotisjque induas partejl
leuiuv K:cnm: diinerfi pcromnes :i ib. mulriplici ratione.Pri d!tur:fcilicerin !ireram,&fpiritum:litera oftrnurm:!
mo ncculus Deiad vnam cantumtribum pcrcinercvide- fperadarurfpirirus,p.i.col.954.c.f
retur.Sccundo,ne ^natribusuelduas&c.de fuftentarione Icx vcrusordinabar aduscxteriores,dcmotibusaut injf
eorumnim!sgraiiarenrur.T-'rr;6, quia tencbanturdocere rumparum icintromifir, Icx autem noua ilios ordi iuit
popu! '.un.Q^artOjqujacultu liuinofcruicccs,acommuni &CP.J.C0I.555.C
populo fuftencaudi fiint,&c.p.2 .c ob t 3 1 .c lex vetus non perduccbat ad vitam beatam , Icx autcm oai
leuita?intereabcinaculum ^Sc tacterosfilioslfrael excubantes fic.p. 2.co!.5 5 j.c
qui & quomo'.fo cITuhi fuerunt.p. i.col.i 1 5 j.a.b lex licct fuerit dara populoifrael fpecialircr,tame dara«l
Icukx & lacevdoces quid operaienturiudomo Dei Moyfes nibusgcneraliter, inquarumadeamadmitrcbanturl
fcaplit.viccsvero lcnirarum & ordincs facerdotum per qu3?funtncce(rariaad(alutem,p.2.col.2059.c
fotccs #4»non Moyfes ud Dauid rcxcum prophctis,faccr- lcxprimofuitcombufta per Ammonitas.fcd fuit per £«
doribus&Lcnuisiiii tcmporisdcfcripfir, p.a.col.i 313.8 rcparata,p.4.col.936.e.f
lcu;:e:uuabantfacerdotes,eisminiftrando in oblationibus lcxanriquadiciturlextimorisAfcruitutis, fednoua aloro
f.Krifi:iori:m,p.2.co. 1 284.! & libcrtatit,p.6.coI.i272.f
lcuircincipitbant excrccri in operibus, vcl ponebantur ad di lex vetus data eft in terroribus,noua aurem fedcndo,cSn<K
icv.iHiumminiilcniimLcuicarum a vicciimoquinco anno ^'''dcodiciturlexamoris^p.y.co.^^-.b.c.&^^^. f.&
& fiipra:fed in <riccfimoannoinftkuebantur mini(tn, qui Item p-4.col.171 5. c'
per experieiuiamuidebantur apti,&repellebanturin< pri. lcx vcrushabuirquafiftarumpueri rcfpedu noujrlceip/
Et r.uioq^anon^nftirutbanturantetriccfinum annum. ptcthoccratlcxtimorislexautemeuan^clicacui
p.r.col.ii$i.c.& 1217.3 ris.p.j-.col.io^.b.c
Icemp.2..;ol.i204.c.& htf.i lcxfuirpa?dadogus,tutor,&aclor,&quare;paitc6.co:
lciute non fucrunt rcceniiti cum filiis IfraeKfcd eorum habc- 497-a
tur fcgregat us & precipuus numerus,quorcfcruntur om- lexconftringitnosad dilcclioncm mutuam , par.i.c
ncs limul vigintiduo milia rcperri , nec plus nec minus , & 1 585.8
no (inc myfteno . Vingitiduo quidc numcrus in fcripturis lex cft vinculum que iuftnm quidcm efficiar nemincm, a^
diuinispnncipahbus caufisafcriptus fa?percperitur, &e- pcenasveluticonftridosferuct.p.4.col.263.b
numcranturp.3.c.S68f lexiufficcolcrcDcumin vnolcco,p.2.o A.6go.d
lcnitarumri:bu.sabaiiispioptcr minifterium fcparata,pa.i. lexcureifdempcenisplediiubctcumquideiponfita
coI.u6j.b ricorriipcritquibusadultcrum3p.i.col.i56;.d
\
Ind
t c «ratix ccdit Dei dccrero,p.i .col.i 648^
Jncni iuflic duabus aut phiribus fimul vxoribusiungi, fed
' icqueprohibukcoccdcnsmaiusvcprohiberetminus, p.
.col.^i^-b .....
T e Ada Icx e peccati fub qua nos oes illegenuir.p.2. 0.558.0
Q in medium concedit ludicio quod noua per Chriftum (<-
enda oracula non longe erunt de futura, p.i.col. 1651.3
Lcf inffit ne vxor a viro dimiffa , & a!ij coniuncta reuertcre-
ur ad priorcm maritum,p.2.col.5 28.d
Lc quare viro,phibct ne induat vefte muliebre, p.r. 15 86.e
Lsquarc ftatuit,vtisquipul!osauiumrcpererit eos capiat,
genitoresautem dimittat,p.t.c.iy86.e
Le prohiber cognationem cum gcntili muliere,quandiu ma
etinpaganifmo,p.i.col.689.b
Le non vidctur efle Iex his qui decidunt in calamitatem, p.
L.col.620.d
L<: non cft traditio Dei, fed hominum,"p.6.c.6i9. Interl.
L«fecundumHebreosconrinctmulta prf cepta, fcilicet fex
tenta & vndccim:ideodifficileeftobferuare eaabfque de
i^o,p.3.coi.55<5.c
L<diuinanullumexcludir,ctiamcxtrancum,a cultuDci,&
ibhis qua?pcrtinentadanimaefa!utem,p.i.col.i596.c
lx triplcxeft.Primaparsdcfacramento diuinitatis . SccTa
congruitlcgi naturali,quxpeccatum ir.terdicit.Tertia,fc-
ftorulcgis.i.fabbata,neomenif,&circuciiio,p.i.c.i5 i4-e
Ix vetus diftinguirur fecundum prjcccpta moralia, iudicia-
lia & ccrimonialta,p 6.C0I.54.C& ^S^.a.b
Ixnoua faluat,& non vetus,p.6.col.903-a
lx nihil perfccit,p.4.c.244.d
k Moyfi in rribus fuit imperfed"ta,fcilicet in n"de,in corpore
|egis,& in fine,p.6.col.785.a
|cpcrEI:zabet,facerdotium IudxorupcrZachariam facer-
i'otcm:^ quomodo Ioannesannuntiatur,toncipitur, na-
Ki:ur,myfticcexpon.tur,p.5.col.679.c
le noua quando apoftolis daia cft,quam differcnter ad vctc
r m lcgem,n.6.col.882.f
lc\'crensT(ftamcntiperai»ftiirumfignificatur,p.3.c.36o.f
L ^iiinafubcultu vniuspopuhdata.duplicitcrdatur.pa.i.
C0L9C5.C
kdtij ; iccrdicirur.Gencraliteromnia hec,mandatum,iu-
Inhcationes p;ecepta,rtftimonia,iudicia,lex dkurur.Spe-
cialitct autem al qua pars eorum quarinlegefcripta funt.
D.1.C0L1291.C
U cum darct ur in montc Sfnai a domino , ccepcrunt audiri
torni.rua,& micarcfulgura, & nubes dcnfiffima opcruit
:l|montem,&r..-a!itcrmonstrernuu:>&cx nubedcnfa fluxe-
■iuntaquf,3cdcfcendicdominusiuperilIummotcm:&c[#d
lifta h'juraban',p. i.col. i82.f
■cripca cft dictantefpiritu(fanclo,& peream feptem gratij
dccoelodefcenduntad homines,p. 2203.8
kcftnullopriuarocommodo , fcd pro communi vtilitatc
omniumconfcripta,p.i.coI.475.b.c
'xnon datur propne vni perlonz,[fed comunitatipopulo a-
nri.p. i.col. 1455.3. b
lxfciipts,diuinave!humana,eftqucda determinatio Iegis
nacuralis,& io fi eft !egi naturali cofona bona e, p.6 094. f
xusrribusrcmporibus :n luduica plebeanteaducntum
Chr:ft; htuit.hoc cft,fub iudici>us,fubregibus,fub faccr-
d)tibus:&dehf->cfig'ira,p.i.co!.385.d.e
lxdicituraligando,qui3 filii Ifrael cam fufccp^runt pro fc
& [iro poftcris fiis,& fic ligabat omncs pra?fences,& abfen
tcs futuios^p.^.col.ioi^.c
Ix iVernalis regni cft,quod ibi nullus a culpa,nec a pcna pot
lii>crari,nccregredi.-led fcmn in prarfcnciuita poftunt ho-
mines a culpa per pcnitentia fanari, & per giaiiamiuftifi-
itemadi.nmor;alitarcmg!ori£ deduci,p.$.col.i 890.1
lx MahiimctiagIadioincepit,&pcrgladiumtenetur,&gla-
diorcrmiiiaSicur.p.^.col.^^j^.
'X Mahumeti fecundum aliquos debuit durarc pcr feptinge
toslcxagimafexannosjquodimprobatur.p.e.col.i^^^.c
ex.
lex dicirurporraangufh proptcrarctitudinem virtutib. qua?
connfticinmedio,p.5co!.i4o.c
Iex antiqua duo prascipiebat fieri circa pucros natos,fcilicer,
facrificium&rcdemptio:ie!n,p.5.col.7i4.f
Icx precipic fpicas dimittipauperibus in mcflc, &c.p. i.colum
na 1067. c
lcx conccffit de fructibtis tantum ad efum,& prohibuit cxccf
fiim,fci!icct,dcportationcmcxrra,p.i.col.i6oi.b.c
lex vctus ficut pcr fanguinis cffufionem confirmata eft, fic co
firmario noui Tcflaincnti te&aefipcr efiufioneni fangui-
nis Chrifti,p.5.col.i289.c
Iex vetusconfinnaturpcrnouam,p.6.col.52.f
lcx & prophera? dati funt populo Iudaico,quia Chriftus fccu
dum carnem erar nafciturus inde,p.6.co!.4j.c
Quodlex venturum promittcbat, fides euangeliiiam adue-
niffe teftatur,p.6.col.5 i.b
lcx vetus cxclufa eft quantum ad cercmonialia & iudicialia ,
nonautemquantumad mora!ia,p.6.col.5i.c
lexMoyfidiciturlcxmortiSj&quarcp.^.col.^o.f
lcx(qua? fub percuflione ultionis populum tenuit, & fub aua
timore feruiebatur) dcfignarur per hoc quod dicit prophe
ta.Manum tuam longe fac a mcp.j.col. 1 61 .b.c
Icx euagelica fcptiformiter tft fignata. Primo reuclatione fpi
rituflandi ipfam didando.Secudo fignauit Chriftus ca in
cordibusapoftolorum eam fcnbcdo.Qiiaito 3pofto!i,&c.
Quintomartyres.Sextodoclores facri. Scptimo rclieic-
fi,&cp.2.col. 1 390.L& col. 1 391. c
lexeuangeltcafignihcaturpcrbuttyriim. Eftenim vbrrrimu
&pingmffimum euangelicum teftamtnruin,quod velutO»
Ieumfidtlibusin fignumdarur,p.i.coI.232.c
lex dicitur aliquando gencralitcr uetusTcftamentum aliqua
dopfalmi3lcxuocantur,p.6.co.48d
lcx habet uim duplicem,falicct,rcgu!atiuam & coacliuam,p.
6.C0I.685.C
lexciuilisdicituriudicarclatroncm,inquatumoftendit eum
dignum iudicio & condemnatione.p.^.c. 1 z6r.c
lex diuina diffci t a lege humana, quia lcx humana eft tanrcm
vniucrfalis,app!icatioauteminfac>isparticularibusc«.m-
mititur iudicibus in his q ja? funt intcr hominem & ptoxt-
mu,&ideoquialegiflatornon potuit confiderarc omnes
particulares cafns & circumftantias.Deus autem confide-
rat omnia opera humana,_et quantu ad minima,& idcolcx
ciusprouteftinmcnteipfiusfe extendit ad omnia etiam
particularia.p.3.col.i42.f
lexdiuinapoteft dupliciteraccipi.Vno modo pro Iegc a?ter-
naquxeftfummaratio,& imprimiturrationali creatura?,
inquantum incft ci naturalis inclinatio ad id quo eft cot.io
numlegi^ternx.SccundomodoaccipiturpioIcge natura
li,queTcripta eftincoidibushominum,fivg»eamnu!!a de
!et iniquitas,& hoc quacum ad principia prima & commii-
nia legis natutalis,p.3. co. 1 47.048.^
lcx qua?hbct qu^ couenienter data cft,quatuor debet habere
conditiones.Legisenimpropriueft vitiaextirparcmores
fcu actushommum ordinare^induceread fel/citattsplane
& lucide tradcre vcritatcm,& quadtffcreter Icx euagclica,
lcx humana,lcx Mofaica ifta tradunt, p. j.c.^.a.b-c 6.d.c.f
lcxdebet mores& ac-rus humanos ad bonuordinarc, fcdlex
humana in hocrcpcriturdefectiua,\fimiliter &lcx Mofai-
ca,& declaiitur,p.3.co.5-c
lcxtriplex.f.!exMofi,lcx,fidci,5{Iexpeccati.p.6.coI.ioi.b
lcxquodie&menfcfueiitdataMoyfi.p.i.c.66i c
Icx quarc no illico poft cafum hominis data fuit. P.6.C.49 r.c
lcx datafuitpopulo Iiracl facisexitum de Acgypto,p.3.colu.
1120-f
lex dara fuir Moyfi in montc Sinai quinquagcfima die ab cxi
tudeAegypto,p.4.796.f
le< diuina tria in fehabetquefuntconfidcranda.Piimii cft fi
des vnius Dei Secundum eft ipfa Icx ucl corpus legis-cj? co
fiilitin ip(iusmandarisucImonitis.Teitiucfteiusfinis,a£
deiftistrib.lcxMofaicainueniturimpfciiia, p.6.co.;85.a
v 3
Gloflae Orciin.& Nicolai dc Lyra.
lex Mofaicanon fr.it publicata olbus nationibus, fcd tantum
Iuda?is,& idco alix Gcntcs ad cam non tenebatur , fcd ad
Ie°cm euan«elicam omnesobligantur,p.^co.i io-.b.c
lcx tantum vni populo committcnda fuit, euangelii gratia ol
bus prxdicanda. Ad acciptendam lcgem folus Moyfes mo
tem afcendit.-apoftoli veroomncscumturbis euangclium
audierunt,p.i.coI.725.b.c
lex vecus data hitt poit duo milia annorum yel circiter a prin
cipiomundi& populusChriftianus cepit cfle poftea per
duo milia annorum vcl circiter,p.3.col.i398.f
lex(vt finount Iudaei )fuit creata ante mundum per duo milia
annorum.Sed hoc patct manifefte falfum,p.4.c.2 2 1 i.a.b.c
lex fuitdataobquatuor caufas.p.6.C49i.c.Adhuc alic cau-
fx,c.494.d.& 684-b
lcxMoyfidarafuit(vtfan<ftidicunt)ifta caufa inter ceteras,
propter legis naturalis offufcationcm,p.6.col.72.c
lcx vetus vt dicuot aliqui doctores noftri prohibcbat manum
& non animum,an & quomodo hoc verificctur.p.i.c.675.
C&683.C
lcx diuina que danda eft populo fub cultu ynius Dci,duplici-
ter datur. Vno modo gcneraliter & f uccincvte, & hoc modo
eius datio defci ibitur Exo.2o.& hoc quatum ad precepra
moralia,& iudiciaIia,&cerimonialia.Alio modo magis par
ticulariter & explicite,& fic dat I Leui. p. 1 -9° 5-c & 47 5 .c
lexdiuinavocaturintelle<5tus,quiaeiusveritas eft certiflima
ccrtitudine adhefionis,licet non certitudine euidetic, &c.
p.i.col.i482.f
lcx quae continetur in quinquc libris Mofi, quomodo diuidi
tur,p.3.col.i695.c
lexMofaicadataeftaDeomediantibusangelis-Iexauteua-
gelica immediate per ipfum Deum incarnatG,p.5.c.6.d.e.f
Item p.j.col.562.d Item P.6.C0I.491.C
lex euangelii Chnfti nullum malum permittit ficut aliae Ieges
p.4.coI.242.f
lex noua dicitur Teftamentum fempiternum dupliciter , p. 4.
col.1044.cf
lcx vetus,per nouam non eft abolita,fcd magis perfe<3a,pa.4.
col.io49.b.c
Iex cuangelica dicitur iugum a iungo gis,quia iugit fideles ad
inuicem,fcilicct Iudaros& Gentilcs.p.5.c.2 i5-a.b
lex noua dicitur nouitas fpiritus,quia no fu.it fcr ipta p Chri-
ftu,fcd imprcffe cordibus apoftolorum per fpiritum fanclu
rcnouatem corda apoftolorum & linguas eorum fecundu
prophetiam Iercmiae,p.6.col. 90. f
lex noua fuit & eft pfecta refpc&u fidei , refpe&u praeccpto-
rum,& refpe&u rinis circa medium,p.6.col.788.d.e
lex noua prior eft vcteri dignitate & virtute,non autem tem-
pore,p.6.c-789.a.b
lex noua(qux cft lex amoris)dcbct effe in corde fcritpa,pp tj
aChriftofcriptanonfuitintabuIislapideis vel cartis, fed
incotdibuscredentiumperfpiritumfandum,p.i.i499.c
lex Chrifti.vtru debuit tradi fcripto ficut lex Mofaica. Et ar-
guiturpro&contra,cumrefponfione&folutionibusargu
mentorum,p.5.col.62i.c
Itemp.d.col.ii.cEtcxtcnfius,c883,c& 884.f
Itemp.4.col.8oi.b.& 1444.6
lcx Mofaica f uit imperfecia rcfpe<5tu legis nouae,quia primiti
ua,p.6.c.87.c Item p.i.col. 66 1 .c
lex quomodo fit bona,& quomodo mala,p.6.c.9i.c
lcx vctus non cft caufa peccati pcr fe,& oftenditur hoc ratio-
nc,p.6.col 91.C •
lex aiiqualitcr fuit occafio peccari ex parte noftra dupliciter,
Vno modo ab interiori,alio modo ab cxteriori, p.6.c.92.f
lex antiqua fuit prouocatiua irac diuinae dupliciter,p.6.c6o.e
lcx quadi uplex natui a? membrorum peccati Moyfi,pa.6.col.
ioi.b
Iex vetus non eft caufa pcccati per fe,& oftenditur hoc ratio-
ne,p.6.coI.53.ab
lex noua dicitur nouiras fpiritus,& quare,p.6.coI. 102. d
lex Moyfi cftlex fpiritus,id eft fpirituaIis,q.aprohibet pecca-
.1
re,fcdnon vitjsquia non viuifirauitremiffispcccaris, p.6.
col.ioi.b
lex vetus vtrum fuo tcmporc iuftificabar. Argnitur pro,& co-
tra,cum rciponfione & folutioneargumentorum , p.6.col.
53.a.b.c. 54-d.e
lex Moyfi fancta,& Dei qua: oftcndit malum, fed non tollit'.
Lexfpiritusqua?eftlcxfidci,&gratia?,malum tollit , pa.6.
col.ioi.b
lcx vetus,& (4 no confcrcbat gratiam,tamen pcccatum cftca
dcbat.p.i.col.i£o2.f
lex Moyli vocatur litcra.Dodtrina autcm Chrifti vcrbum,cia
Moyfesdoctrinam fuam tradidit fcrtpto,noaute Chriftus
quia lex euagelica eft lcx amoris,& ideo primo fuit fcripta
in tordibus apoftolorum, &c.p,6.coI. 1 1 1 6.e
lex noua refpectu vctcris dicitur veritas,quia illa fuit figura &
vmbra llllis.Dicit ctiam gratia refpectu cius,quia quainui:
lex vctus ex libcralttatc dn ina fuerit illi populo data,prt>
pterquodpots (rdicigiatia!argc,&c|no!i tamcn confut-
batgratiamiu(tiricantcm,p.5.col.io^5.c
lex vctusdicitur!cxfactoium,kxautcnouadiciturlcx fidei
nontamen fic mtelligcndo quod patresvctens Ttftame
ti fuerint fine fidc,&cp.6.tr>1.488.f
Iexviciffitudinciiiimpeiatv'tion Sjcuagcliuinimicitiis cha
tatem,odiis beniguitattm,malcd!C.tis vota pcricquentil
patientiam,efnrictibiisciiamgiaiiamrcniunciationis ii
pcrtit.p.^.coK^Srt d.e
lex iufta cft malis quos punir,bonis autcm fpiritualis eft, p
col.9i.a !
lex fpinrus,eft fpiritnffan£us qui docct quid fit agcndum
quid non,quicftdatiirvite, &hocper Chrittum qui d.
fpirirum,p.6.col.ioi.b
lexvetuscarnaIitcrgii!*araafTeitmoitem,quiacommifra,c
ra animaduerfione diftringit,& quia culpam docct, lcd I
delcr,p.3.coI.io6.d
lex in quinque libi is eft quafi pifcina in porticib. qulq; c
habet,ne fanarded cum angelus i.Chi iltus venic,tuibJ
aquaid eft.Iuda:icrucifigut,& fanaturejer vnusid cft
tascorpons Chrifti,p.3.col.9jo.f
lexeftbaculusperfeiuuFJife-imilf s,quonofurgk morti
fedvcniripieElifaeus.i Chriftus.&cu viuus,& adultus
trahitmagnitudiiiem fuafcipfumexinanicndo,& toap
fepuero mortuo,& furgitmortuuSj&c.p.^.col.^j 1 a
lex vetus dicitur t eftimonium,eo quod deccm praecepra c
calogi fuerunt fcripra in tabulis lapideis, vt in poftcrum
fcntinteltimoniudiuin.-Elocutioniscupopulo.p. 3.101-
lex, teftimonium , praeceptum, & mandatum , difterenter
cuntur,p.3.ci32 j.c
lex,preceprum,teftimonium,iudicium,iuftificatio intcr fe
ferentiam habent,& quam,p. i.col.i2 9i.b.c
lex humana ficut dirigit in openbus iuftitiae,fic fidcs m
bus iuftitie diuina?,p-3 .col. 1 357-c
lex & mandatum diffcrunt.Lex cnim habet vmbram ftitu
rum,non ideo mandatumveliufticiae, veliudicia, vm!)l
funt futurorum.p. i.col.i2 9i.b.c
lex fapientisfons dicitur dupliciter.Vno modo,quia data t
afapiete.AIiomodoq.aobfcruatuafapicte,p.3.c 1661.9
Iexuetusfignificaturperaquamamaram,cui ficonfcffioi '
cis&fa':ramentuiugatur,potabiIisefiicitur,p3.col.2idF:
lexfignificatur pcrLoth,quaquidamexi!la procrcati,&' '
illa pofiti maleintelligendoquodammodo inebriant,(|
non lcgitime vtcndo,infidclitatis opcra pariunt,p.i .cchj
na248.c
lexuctuspcrlacfignificarur.Tradideratcnim illislcgis rr
datum dominus,quafiIac deubcribusduarumtabula
exprcffum,pi.c.2 33.a.b
lex uetus dcfignatur per Moyfcn qua? Iarcbat claula ini
mina,pice,& bituminclinirauil bus,fiilicet,&tcrnsli I
rum fenfibus fordcbatcbIita,ufquequoecclclia ueiiir «
afTumereteamdeIutcis& paluftiibuslocisintia iapn i
aulas,& regalia teda,p.i.col.388.a.b
Ind
{ pf Moyfen virga caftigantem Aegyptum,fignifica'r.r, q
mndundeccmplagismandarqrum corripit,p.i.c&f*.t
;*x lalicui dilphcet fecundum litcram, quia in multis no vi
aairhabereconfequentiam,oftendireiMoyfespetramq
dChriftus,vt inde bibat & fitim reficiat,p.i .col.644.d
' x ivfticc inteliigitur paflio Chrifti fpiritualiter penfatur,
: ^ibolusvincitur&fugatur.Cumautemremittuntur ma-
nu,id cft.praecepta legis minus ftudiose exercentur,hoftis
* ^rftorinIcquitur,p.i.c.648.d
x< prophetia fignificatur pcr langana, euangelium per pa
^.Quaritum enimdiftat mtcrfoliditatem panis,& tenui
t3:mla^ani,tantum inter cuangelium & verba legis &
:.. :piphetarum,p.i.coi.9i9.c
xtoyfi,quiaadulcerium mortepunireiubet,anidco cru
; ,-;dlis:cuangclium veronocorporaliter punire iubet, anio
idetcrius refoluat? ad hoc rcfponfio.p. i .c.i 1 8 3 .c.i 1 84. d
i icitur domus Iacob & rabernacula Ifracl poffumus dice
rprophctasp.i.oit^y.d.e
IX aliqua partc obfcruatur in fide Chriltiana,vt funt prae-
cpta.Sacerdotium veroillnd& facrificia nullam partem
tnet hodiefidci Chriftianae.Et de hoc figura^p.i.c.i^S^.c
; vctusmynhaecomparatur.efteniraamarain quinque h
is comprehenfa nemini parcens.p. 1 .c.145 3.C
ji<i faccrdotium Iudaeorum mortua funt, & figurantur per
loyfcn & Aaron,qui non potuerunt ad terram promiflio
isafcendere,ncc credecem populum de folitudine huius
■cu!ieducere,p. 1.1648.1
aicircuncifio vfquead Chnftum&baptifmi facramentu
rocelfit,ibique conclufio cft,quia finis legis Chriftus, p.i.
oI.i666.f
•sempore fuo gloriofa fuit,fvd comparata cuangeiio abfco
itavidctur&humilis p-i.col.i694.f
:jfecudaquomodo& quaredicitur Deureronomius,cu n5
•talia ab illa quae datafuit in monte Sinai. p. 1. col. 1639.
• >.t64o.e
::vctus & noua dicuntur abyffus & concordant per do&ri
iamprophcwrum&apoftolorum,dequibus fluenta Dei
nanant.p.3.coI.727.c
nouae emincntia refpcctu veterisoftenditurper fimilitu
iinem artificis fupcrioris feu praefidentis ad inferiores ma
criampra?parantes,p.6.col.8c>5.b.c
eis& cuangeliidifFerentiatimor,&amor.Timorautem re
.picitconditioncm feruilem,Amorautemliberam,p.6.co.
. 1273 c.Itemp.i.col.9i9.c
ki- euangclicas perfe&io oftcnditur multiphciter, p.6.colu.
J.d.e
■is nouae perfe&io eft per hocquod dicitur perfe&a eft do-
tuus domini inomnioperfefuo.Ibi.
/;is nouar myftcria comparantur cere , quae tunc lucem red«
dit,cum calore difloluitur.p.j.c.576.e
l;;s amaritudo pcr gratiam euangelii dulcorata, & quod in
iacramctis lcgahbus latcbat,in luce pofitum eft.Vbi enim
lacetccclefiaChrifti& ventas p-3.col.845.b
JgiJdoctrma antc aduentum Chrifti in gcntc Iudca licet fue
rit tamcn pcr doctorum negligcntiam in multis corrumpe-
batur,donec venircr ipfe qui legcm dedit>& per fanc5tae tri-
nitatisfidcm,dccalogum in Moyfi&prophetarumfcriptis
fpiritualitcrobfcruandumdoccret,p.2.col.92i.b
Igis Mofaicc; litcram quam ille populus legalis affidua lectio
nc fonabat,ac jp magno habebat, redeptor nofter cotriuic
acfcnsufpiricuaiein caintelligerceos docuit,p.2.c.94J.c
■gis fupcrflua ob infirmicatem Iudaeorum adiccta funt,pa-4.
col.643-b
fgisSguramrenetMoyfes, cuiustergupopulusludaicusa-
ipicicbacquianihilmyfticunihilfpiritualc in lcgc voluit
iinclhgcrc-.fcdfuperficicmtantumlitera^icleo tius facics
abfcondira erat.i.vera& meracognitio.p. i.coI.847.a.b
?M fcriptje&Iegisgrauecornparatio,p.i.cio68.e
cgis vcrbaquiaudit& afliftit, vultu atqueooulis intentns :
corde came & cogicatione vagatur,aucrfus eft,p. i.c.868.d
ex.
lcgis fermo,in vulru cum velamine fignatur,quia fcientiae glo
riairi habet,(cd pcculta,nihi1 pcrfecti oculis ad iuftificacio-
ncmhabuic.Etfignifrcarurpervultum Moyfi habcutem,
cuius vultus in lege g!orificatur,fed manus intra finum mii
fa,icprofa facfa elt.Ec quid pcr vulrum & manum deiigna
tur,p. i.col 868.e
Ad legisobferuationcm triafaciunrj.imploratiodiuiniauxi
lii, conarus liberi ai bitnj,euitauo mali confbitii, &cpa. j.
coI.i46.f
egis !cicnriaquigloriantur& luccmeuangelinon capiunt,
fignificantur per noctuam,p. i.c.i 540. e.f
egis finiendae tcmpus & modus rn fola Dei praefcicntia funt
abfcondita,nec profunditas fapientie Dei,vcl fecretum co
filii alicui patct.Et de hoc figura I Moyle , cuius fepulchru
no cognouit homo vfque in prcefentem die,p.i.c.i693.b.c
egisvcrbaterminanturindenarionumero . Dcnariuscnirr»
coftat ex binai io,vel ex fcptenario & rernario, vcl ex fena
rio & quaternario,& horum fingulorum myftcrium , p.i.
col.iji^.b.c
egis obferuantia,temporibusgraciae,fuperuacua infinuatur,
p.4-col.2373.b.c
egis MoyfaiceexpIanatioan& quomodofaclaeft in vnde-
nario dicrum eudo per viam,cum talis explanatio rcquiric
quietcmdodtoris&auditoris,p.i.col.i459.b.c
cgis,puteum fodit Moy fes,Dauid.,Salomon,& propheta? li-
bros fcripferunt uetcris Teftamcnti,quos terrena & fordi-
daimplcuerat Iudoeorumintclligcntia.p.i.c.304.c
egis diuinae meditatio m Meditari.
egis opcra bipartita funr,parcim in facrametis,partim in mo
ribus accipiuntur,& horum declaratio,p.6.c.488.c
egis triplex vcilitas.Prima eft punitio peccatorum , fecunda
hominumconcluliofubpcccato, tcrtia introdudtio adfi-
dem Chrifti,&cp.6.col. 489.490.
egis fub titulo ola quefubfcnbuntur,in Iege quaerere debeo.
p.i.col.i288.f
egisdatiopra»fupponicadunationemplcbis,cuiIcx eft dan-
da.p.i.c.i457.b.c
cgis antiqua? firmitas ucl duritia5fignificatur ferro , quf ficut
ferrum omma metalla domans contumaccs rigore iuftitias
ueldomuitcorripiedo,uelpuniuitcoterendo,p.i.ci69i.c
egis ueteris homines ad eiufdem obferuationem inducebart
tur per teporales promiffiones & coininationes.Nouv] ue-
ro legis homines,& praecipue in prirnitiua ecclefia ad cote
pcu temporaliu inducebatur,quare & quomodo,p.6. 1 1 j.c
gis figuram habet Ioannes Baptifta qug praenuncia Chrifti,
peCtoribusperfidorum,quaficarceribus Iuce uacuatis in-
clufatencbaturmcplenumteftimoniumdominicaedifpen
facionis fine euangelii atteftatione proferret, p.5-.c.796.e
egis & euangelii triplex ordo.fordo temporis , & dignitatis,
& virtutis.Prioritate tcmporis,lex uetus prior eft quam no
ua,prioritate aucem dignitacis elt conuerfo , &c p.6.colu.
778.d.e
egis noue & ucceris triplex differentia,uidelicet ex remporc ,
exlcgislatorcexmoditradendidiuerfitate, p.6.columna
789.790.
egis luftitia fuo temporc obfcruata,no folum bona terrf ,fed
uitamaeternamdabac.p.j.32o.e.94o.d.588.d
Itemp.4.c.i2 33.ci2 34.f
egis ucteris imperfeclio eft,^ in ea promittebatur terrena,fi-
militcr comminabantur tranfgreffores pcr penas tempora
les,nonperpetuas,fedlexCh:iftitanquamperfccta,bona
fcmpiterna&fpiritualiapromittit. SimiIitCr& de pcenis
perpetuis comminatur,p. 3 .col. 1 1 43. c
cgis ueteris irnperfectio oftcditur quo ad templum materia-
le,&criamquoadfacrificiaintemplooblata, p.4.C538-f
egis Mofaicae impeifecuooftenditurmulcipliciter,p.6.colu.
7^9.790.
C£}i mandatum Chrifti non eft contrarium,fed latus Icgem in
"ff continct,&dec!araturexcmplo,p.5.col.ioy.b
lcgcftatucns quo illi fubiedusfit,& quomodo no , p-5-377«c
lcgcm
Gloflse Orc(in.& Nicolai de Lyra.
Icgcm fignificat ficns,ficut botrus figura Saluatons geftatrc i
ncc ChriftusfinclcaeaieclexfincChrifto,p.t.col.i446.e
lcscm & prophcrasvtrum Chriftusimplcuerit, & non folue-
°rir.Et arguitur pro & contra cum rcfponfionibus& folutio
nibusarcunu-ntorum.p.j.col.io^.b
lcgcmcu.in^f:i:amChriftusnon:(cripfit:inpellibus vcl in ta
"bulismatcrialibus,fcdinhumaniscordibus,p.4.col.798.
Uorm cum euangelio fcruare volens,cum parre ludxo jngre
diturad puellam-.In&patcr Iudeus,& imirator Chnftia-
nus,vnafornicationeconraminantur,Chriftum putantes
infufficienrem,p.4.col.i95°«d . .
legem dedir Dcus Moyfi innocentie noftra? & agmtionis fue,
quc in dccem verbis confiftit fcnpta in tabulis lapideis di-
gito Dei,p.i.col.666.e
legcm Dci cu audis rccicari,inquiras fcmper, & dicas dodiori
"bi3S.Qt)idefthoc?Etvndchoctrahitur,p.i.col.6?2.e.f ' _
IcgemnaturalemfcripiitDcus digitoin cordibus hominuq,
dedtr' humano generi,& in cun&orum metibus fcripiitrvn
de initia fumimus & feminaquardamad perfcrutandam
vericacem qu? li bcne excolamus,fi u&um vitac affcrent no
bis.p.i.col.t290.d:e
Non dcrelinquamns lcgem naturalem qua? fcripta eft in cor-
dibu^noftris,qua'cftvxornoftrarp.4.col.2i92.d
lcgcm fi fpintualiter intclligam,non vetus Tcftarnenru nomi
no.Illi tm lex vcus cft Teftamcntum qui cam carnaliter in
telMqmn.Tilisvetuseft&fenuit, quia vhes fuas cbtinere
nonpoccft.Nobis autem qui ea fpiriraliter exponimus fem
per noua cft,& vtrunque nobis nouum Tcftamenrum eft ,
non cepons£tate,fed intelligenti^ nouitate.p.i.c.i 278-e.f
QuiDeumdiligit,legcmeiusdiligit.p.3.col.i582.e
Scmper dies cft medicadi in lcge,qui autcm in ea ncfciunt ef-
fe,femper illis nox eft,p. 1 3 8 2.e
Quidquid fanck- agirnr mcditari lcgcm eft , P.5.C0I.1983 a.b
Icgem(vt Hcbr^i hngentes dicunr)dominus pi imo obtulit I-
dumaeis & Hifmaehtlsded ipfi noluerunt ea accipere,& tuc
dediteamfi)iisirrac!inmonteSinni.p.i.c.i673.c
legem neceffario cffc obfcruandam ab omnibus dixcrunt fcri
b? & PharifeiTcd falfum dicunt: quia multi Gcntiles funt
fr;'iuti,&c.p^-col.38o.e.f
Icgem fpiritualem intelligcns c6UenirefermonibusIcfu,& in
urophetisabfconditam Dcifap:entiam, illevidec Moien
& Eliamingloriacum Icfu,p. J.C.289.D.C
legera vetcremquoddederit Deus pcrfeipfum argnutludan
ficui nos dicimus de noua , & aitbmuntur argumemaeo-
rum,&foluuntur.p.6.co!.8o 5-806.
legem Deieffein manuferuiliiliius Mirum quodintienirur
vcrbum hoc in epiitola Artaxerxis,quo prophet^ folet vti.
Ecquareinprophctisponitur,p.2.to!.i3i9.b.c
legecautumerat imperatorumnequis Iudeoru pedes infer-
rent in vrbes Iuda?x poft crucem domini,poft vaftatas ur-
bes Iuda?c.p.4-col.i7.b
lege fratrem vetarur fcenerari fiarrem non is folum qui ex
cifdem- narus eR parentibus intelligendus , fed etiam qui
fueriteiufdem tribus,eiufdem fententia?,eiufdemque ver-
bi ptrticcps ,p. 1 .c. 1 600. e
Efle in Iege,& cife fiib lege quomodo dirlerunr,p-3 .c.43 j.a
Nifimcditaretinlege,periiflcm:fcdquiaperlegcm viuo,no
poreftamemoriaclabi.p j.col.i^Sz.e.Inceri.
Q_nfine!cgepeccauerunt,(inelegcpcribunr,par.6.co!.72.e.
Inreri.
Iegc legitime vtcndi multiplex eft modus,vr fecundum aliud
iuftus,& fecundum aliud iniuftus reCte dicatur legitime vti
lege.p.6.col.686.e
leges Dci fcripte in cordibus funt ipfa pra?fentia fpiritus fan-
cti.p.4. co!.798.e
-Icges aiie omnc.sprctcr cuangclicam permirtunt aliqua ma-
la,p<4.col :4i.c
leges aliqua: fuerunr data* a Deo Moyfi cx caufis emergcnti-
bus prartcr illas quas dcdit pro ordinatione operi in comu
ni,ficut impcratorc6diditIcges,p.i.c.i38i.c.&c.i383.c
lcgeshumanemultapcrmittunt&ctiam ftaruuhr,qua.'pcrd
uinumiudicium funt punienda,p.i.c.i6o9.c
lcgcsquinque funthumana? narura?data?.Prima in paradif.
anre peccamm in prohifutrone ligni.Secunda poft praem
ricarionem & expulfione dc naradifo , fdc muitipHcation
humanepropaginis.Tertia Nocantcdiluuiudc fabricad
arca.Qiiarra poft diloniu\&c.Quinra Abraham dc circut
cifione&fignihcanciirperquinq; viros,&c.p.j.c.io88.d.
legis vetcris ad nouamcomparatio,p.^.col.4i7.b
lia affligebarurex qnaruor.f.quia videbaruromnib. abiecl?
aRacheledefpe£ta,viioextranca, & a Dconegle&a & ,\
dominusdedit iibi quadruplicem confolationem fcijic
dequatuorfiliis,p 1.C0I.333.C
libamen quid eft.p.4.co.465.c. 1 1 37-a.b
Item p.i.col. 809. b.c
libamentum dicitur oblatio proprie de Iiquidis,ut de vino
oleo,p.i.col.oy2.f
libanusmons n Phoenicia.Efr&alius vbiEjiashabitabat
tcrra promifTionis.Erquid fignificat,p.4.co.272.d.e.35c
487.b.Itemp.}.col.2o9?.a.H.[abeodenominataeft tci
q\ieeftcirca montem illum,p.i.col.i46i.c
libanus fignificartemplum quod eratin Icrufalem, quoc
pluribus fcriptnns ueteris Tcliamenti dicirurLibanus,
quod fa&umfuir de li;;nis Libini^p.^.col.no^.c
Hbahus apud Grecos & Hebrcos mons dicitur & thus3par
col. 1899^
libanuseif etiamarboraromaricaramofa & valdcgratiol
p,3 C0I.1802.&C0I. 3095.0
libano 1 rerra promiifionis nihil eft cxcclfii!s,aut nemorofi
p-4.col.2239.a
libanum uocac Ezecbie! reni denfitatem,p 4 c.t 3 io.f
libanosCedri vocat Ifaias qui faftu occarcati intumefcunt
4.C0I 47. a
libergradisquoddominusfumcre prfcepit lfaiam,erati
uum ceftamentum,p.4.coI.i03.b
libcrquemdenotat i-zechiel.can.3.quis.p-4.col.io96.e
liber mihrie triplici modo dicitur,& quoinodo,p. 1 .coluo
841.D.C
librifignificanturperdi2iros,&quare.n.i.ccl.-38.c.f
liberquidiciturdeinfantiaSaluatonsr."! rob,atusefttaJ
ab hjereticisconfiitusjut patetin decfeto Oclafii ,p.j-
1065. c
Iibcr bellorum domi ii qui> fir,p iiool f 3 1 3 .c
libcriuftorumdequo.2.Reg.i.fit mentio.ncnhibetur a}
nos,necmulri alii Ubri,p.2.c.T«7»C>$?c.y toji
libcr fecundus Machabeornm eft quedam abbrcutario c
dam magni uoiummisa Iafone C-irenacoconfcrij
tisquinquebbios partiales,in quibusfacta Ii:<;<: Ma<
ba?i & eius ibciorum diffuferra&antur,p.4.col.2:;8 i.a
liberfccundusMachabcorumquautumad eiuspreratioi
reputatur amuIrisapochryphL*s,p.4.c.2 395. b.c
liber uit^ dicitur predcftinatio,iicut & facra icnptuia di
tusreuelaraliber viredicitur p.2 CO.1495.C
liber diuina? predcftinationis dicitur libcr vira: agni , rati
deitatis,& etiam rationehumanitatis , inquantum on- "S
prxdcftinaciialuanturinfidcmediatoris, par.6.colut l
1594-f
libcr diuina? pdcftinan'onis in die iudici' apcriernr , fic dii s
metaphonce^qiMatunc apparebitmanifeftcomnibus j
crunradbeatitudi>icni affumendi& qui non.p.6.coU
1665, c
liber mortis an dicendum fit ficut libcr vkoc&c pa^.co! »
1517.1518.
Iiberuita?&mortisquifit,&qua? in cofcribuntur5pa.3.C!'
1513.C
Iiber Tobia? lictt recipiarur in ecclcfia ad lcgenduni^pro
ficarione,ta-men non cft efficax ad probarioncm alic
dubii.p.2.col.4i9.c
libcr fapienrie non cft dc canone,idco n5 fumitur cffica:
gumcntum deco,p.3.co.i97o.f
lib
Index.
bcrEnoehdeqiioItidasapoftolus afTumic reftimoniurn a-
pocryphus deputarur,p.6.col.i442.f
ber Canticorgm fecundum Hebra?os,eftde Deo& ccclcfia
Ifrac!,dc Af2vproeduclaperip{um,p.j.c.o].3o.f
ber Cantioorum rorus procedit parabolice,nec tamen app.i
rethicideqtiibus perfonis determinare parabola? fecundu
fenfurrhreralem fvnrapplicandx.p.^.col.iSiy.c
ber Ecdefiafticus poft redicum captiuicacis Babylonice fcri
p:uscft.p.}-2 22i-
ber Icrcm'ia?combuftuseft,cuius caufahabcrur.p.^colum.
827.3
bri Machabcorum abccclefiarecipiunturproprer auctorira
rcm,& nonlibri Iofephi.p.4.ccl.2026.d.e
berhabetiimilirudinemfpeculi.quia ficutin fpeculo appa-
rcnrforma? icnfibilesdic in libro relucec inrelligibiles ueri-
iibri facra?rcr;ptnra'fi:ntrc,jerenterrra>5ladi cxcmplo Iudco
rum qui magnaro reucrentiam faciunc libns ueterisTefta-
menn,p.^.c>!.:j49.c
libris ueceris Tcftamcnri Iuda?i hac rctu-rentiam faciuc,quod
nullomodofcdercnt iuxraillos,fcdendo ita ahe iicut jlli
po(iti.p.5-.co!.749.c
libri Narha prophcta? & Ahia? Solinicis nec apud nos, nec a-
pud Iudxos habcntiir,p.2.c. io-4-f
libri de quo delcntur pcccarores & iiiiqui non cft lcx,vt dixic...
Ra Sa.fed liber vira?,p.i.col.836,f
libri per Efdram prophetam icfiauraripoft vaftationc biblio
rhcccaCha!dceis,funcpauti vndenonhabenrui.Liber ju.
ftorum,Liberbcllorunidoinin;Xibercarminum Salon o-
nis,&c.p.2.colum.yi7.b.c.&columna.io36.b.c.& colum.
U34.e.&co!.i23o.c
tatcs,vnde&diuinaprefcientia,inquarelucentomnes vir libri DauidjDanichlob.quareinter prophetales Kbros non
1:1 1.1. _~ L..„.„n, ru».A.:«_„/i„i:o. • ■ . * *
tutcs,Iiber vocarur,in qtio hbro legerunt fan&i apoftoli &
jpphcrx & alii fancli.p-i-in pra?fatione delibris Canonicis.
ibcr Dei dicitur quandoque noritia diuina generaliter fum-
pra,proutfecxcenditadpra?deftmatione & fcientiam,vbi
omnes funt fcripti^p.^.col.i j t^.c
iber vit£ porett dici tripliciter , ficut & liber militia? , parte I.
coI.841.li
iber vire ett predeftinatio a qua nullus fcriptus fimphciter de
compurancur,nec infcrlcgalcs,p.3.co.42 j.a.b.c
Iibri prophetales fecundum Hcbraros incipiunr a hbrolofue,
fed fecundum expofirores noftros incipiunt libri hiftoria-
les,p.2.col.8.e.f
libri Machaba?orum quamuis non fifK canonici,ramen maio
ris auroriracis funr quam Iofephi.p.4.col.2 2ii.c
libri duodecim prophcrarum in vno rolumine coar&anrur .
Ecquarc,iu praefarionedelibris Canonicis.
lerur,quia finaiirer faluabirur,tamen fccundum quid dele libri omncsdiuina?fcripture,quia cofcntiuni,vnuslibcr funt.
tur quando cadit a inftiria, & refcribirur graria recupera- p.j-col. 2027.3
ta.p.6-col.2486.e.6oo.f.& ij*f4.d.e
iber viucnrium eft pra?icftinatio diuina , & an aliquis poflit
dcponideillolibro,p.2.co!.9^8 d
iber vita? quid fit.& qui funt in co fcripti fecundurn diuinam
pra?deltinationcm,& qut fecudum pra?fer.tcm iuftiriam,p.
6.coi,6oo.f
ibci Numeriquarcficdicicurliccraliccr & myfticc, p.i.col.
njj.a.b
1 Detitcronomiiisintcplorepcrtus eftdccimoo&auoan
no Iofix,p.4.c.io68.f
ibcr Deutcronomij fecundum Hcbra?os futt fcriprusa Moy
fcexcepto vltimocapitnlo,quod fcripfir Iofue poft mor-
rcmMoyfi.p.i.coI.i^fy.b
■ /ob rorus rheroricus,ctiius modus cft fententiam eande
pluribu<; modis cxpIicarc,p.3.col. 1 2 2.f
■ibei Pia!morumtoramfcripairamcontinct per modum lau
i,qui fcriptus eft per Eidram prophecam,qui legem com
buftama Chalda?isreparauit.p.3.col.4i5.a.4i6.d
ibcr vnuscftdibcrduodociinprophetarum apud Hebra?os.
Auguftiuus vcro duodecimlibrosnominat, p.6.c.io6o.d
iibri bellon,mdominiNumcr.2i.vocanturnonqui ante li-
bros Moyli iam fcripti crantdcd qui poftea erant fcriben-
di p.i.col.i^.b
Ibri quinquc legis figurantur per quinque equitcs qui in ccjs
oarueruntcumircn-saureis decon,& quaicjp.^.colum
iu2j'8.e
l.bri qtnnquc defignantur per quinque vecrcs,qui tabulas ta-
bciiiacu!icontinenr,p.i.c.76i b.c.&col.9oo.f
hbr!quinqucMoyfi,pcrquii!qticpancsfignificantur,p.j:.co.
-.f
fibriq imqueMoyfiptfr columnasqtiinqucrabernaculidefi
gnantur,& quarc,p.r.col.367.c.rj68.f
ibi i quinque de quo myftice tractcnc & confidcrcnt;p.i.col.
85 3. c
ibrif g!sqi;arcdiuififunr,cumhiftoriaremporcindiuifa fir.
P.1.C0I.902.C& co!.903.b.c
librivereiis &nouiTeftamentifepruagintaduofunr.p.2,col.
1 io6.t.&col.i 115.1
libri canonict vercris Teftamenti funr viginriduo ad numeru
vigintiduanimIirerarumHebr-}corurn,inprefationede h-
brisCanonicis.
libri ucreris Teftamcnri correfponder libris noui Teftamenri
p.i.col.i.d
libriHcbreoru norahiicsvere.Teft.fichabeturfcripri, quod
in vna columna ponitur Hebiaicum purum, & Chaldaicu
fcriprum a Ionatham literis Hcbraicis in alcera,& vcuntur
iudei ifto Chaldaicoquafi pro expofitione,& quarc, pa.6.
col.269j.a
libriHebreorumqui funrexrraBibliam^magnaparte fcri-
pti funt in idiomate Syriaco, literis came Hebraicis, quod
defaciIipoteftfieri,quiahrerehic&ibi funt eiufdem nu-
meri &fonidiffercncestatum characlcribus, p.6.c.2 69j.c
libri vigintiquacuorapud Hcbrcosquisurincanone fcriptu
rarum fignantur per viginciquatuor feniores m Apocalyp-
fijinprajfacioncdchbnsCanonicis.
hbri vecens Teftamenci ab Hebreis diuiducur in rres parres.f
in Icgem,in propheras& in agiogra pha,p. 2.C0I. 2 1 .c
libricanonici vereiisTeftamenria Iuda?isrccepti,func apud
cosmuhiplicicercofcripri.Vnomodopure Hcbiaice.Alio
modo Hcbra>ce,(ed non purcvidelicct fermonc Chaldai
co,fed hteris Hebraicis,p.6. c.26p,a
libri vetcris&nouiTeftamenrorum fecundum aliqtios Iari-
nosdiuidunrurinhbroslegalcs,hi(torialesfapienriales, &
propherales.Q>^od& qui in iingulis iitis compichcndun-
rur.p.6.co!.2695:.a
libri non canonici ditf.jrentiam intcr fe habenr.Sunr enim ali
quimaiorisauroritaris,&ahquimii»orjs,&qui finrtales ,
p.2.C0!.I.'0).C
Iibrifacra?fciiptura?quicanonicinuncupauir, tanr» funtau
torita:iv,quodquirq!iidibicontincturverumrcnctur fir-
mirerindiiluffe,p-2-col.i495.c.&p.i.in prxfatiouc dc li-
brisCanonicis.
t»ri ta« ri per fpicas lignificantur,in quibus funt fcmina ucrbi Iibn qui no ttmr dccanone,recepri H.nr ab ecchfia, Ut ad mo
U i.p.5.col.To8 f ruminformacioncn! incaleganrur, tamcn eorum autori-
rijphi!n!ophistraditificomparcnttiradh'brosfacrc fcri- tasadprobandum eaqua-incontcncioncvcniunr, miAus
ptuia?,magis iicendi func lil>n mortisquamuitae, propfrr idcncarcpuraciir.p.z.Ibid.
finemqu mliabcnt,&quf,rc,&qtiomodo,p.i.in pra?fatio Ii!M"iouinon fum ciecanone funtiftidcilicct libcrSapicntia?,
ncJcIibris Canonicis. Eccl.-fiafticus, Iudith,Tobias,&libriMachaba-orum,!.fcr
libn philofophici a Gra?co in Latinu translati rhulra rctinent I5aruch,&c p 2.1'bi.
uocal»ulaGra?ca,ficutbyleccnirh,&c.p.3.col.6i.b.c libmm dc Hcbraicis quadtionibus fupcr Gcnefim edidit
Hieron.
Gloffx Ordin.& Nicolai de Lyra.
Hi>ron.fcdlibcrH .'hrakarumqticflionum fupn librosre libcratiopopuliChnflianimirabilijaSaracenisafignoc.ei
gumdkitui nontfleHieronymi,ltdcuiufdumludc;i,&c tusdato. p.3.c.<39?.c.&c.977.c
p. i.col. ;-4.e.r liberatiohominum a perkulisfpirirualihus.f.a cultnra idoi
EteypreflTiusquii autorfuerit,ci2 2;.a rumabha?refi,udcfperatione,a peiicu!o,quodcft inreg
LibrisvctcisTcflamenti^vidclicetl-galibuSjhiftorialibiis/a mineeccleile&.peifdeitiitatioaddiuina laude,p.3.t26i
pientialibus,& piophctalibus^qutlfbricorrefpondeant no liberarioacaptiuitaceBabylonkafuirfiguraliberationisp
uiTcfhmenti.Itcmp.^.col.i^^y.c Chrifttun fiendx.p.^.col.u^S.f
LibrisfuisHebrxiaprincipiislibrorumnomenimponunt,p. libcratiorcgni Iudarxapcrlecmionibus fuit fignum fTgur.
c.col. - :.a.Itcm p. 3. cohi 5 6g.c tiuum faluationis mundi fiendx pcr Chriftum . P.4C.95
In libro vitxdicuntur aliqui fcribidupliciter.Vnomodofim liberatio populi Ifracl dcBabyloncfafta per Cyrum fuit,
plitircr.Aliomodoiecundumquid p.i.col.83j.c guraliberationisapoteftatcdxmonisperChiiftum faG
Librovirx mfcnbi vclabeodtleri,quomodo«& quadofiar, P.4.C0I.3 gg.c
p.6.col.i 26. d libcratiopopuli IfraelperCyrumfuirfignum&figutalibc
Libroslcgis&piophetarum priusignotos, Chriftus poftre- tionisficndcperChiiftum,p.4.8o3.c
lurreciionem mane fa&am ad inftructionc ccclelix coccf- liberatio particularis fuit figura & lignu liberationi genera
ilt.Et dicuntur panesfcd ipfe cft panis in Euangclio . p.i.c. totius populi Ifrael pei manum Moy (i qni non pcccaui
63 y b.c Aegyptium proptcrHebrxum inteificicdo,p.6.cioj2.i
Librovlcsisdomini fecundumRa.Sal.cum Achaz quercret liberanoChriftianipopuli& ecdtfie pcr orationcs bono
ad cosnluirendumdiberDeuteronomij fur abfcoditus in dc pcrfeqtiutionibus Impcrat. Romanorum iummopr
mutoccmplu&ficcumrcparcncurmuritempli,fuitinuen efflagitatur, p^.c.i^o^.&col.iiog.b.c
rus,p.2.col.759.cltem,p.4.col.io68.f libcrraspixdicandi&confcfficncsaudkndipaupciu relitj
Ltbrov lancios fcnpfciuiirepifcopi&do,Siores,quiordinati foriimfrequentcriefcindicur& impcdituim pr^iudicii
fuerunt perfmgulas vrbes,quibusabundantefameverbi, communispopuli,p.4.co.2i48.f
& cieheicutibus dodtoribuSjindigcntiam noftram rcficere libertasdomum facir>feiuiruscarccrem,p.3.coI. 15-49.0
mus,p. i.col.^oj.a libertasqualiberatifumusa Chri(to,cft pcccatoru remifl ,
Libros Dcifcihduntcomburunturqucignijqui percupidita- fideiperdileytionem operatisiuftificatio.p.6.c.5o8.d.c
ns igncm lcgis Dci finccritatcm h ^retica prauitate difcin- libertas maxime cft dcfidcrabilis a crcatura ranonali, p. j. .
dunr.p.4-col.i 229.3 6o8.cf
Ligrosgcntilium damnatorum aljqui Chriftiani rcprchenfi- libcrtasarbitriiin malis irnrr.inuitur,& vircutes auferu ,
bilcsnonfqlumreuerenrius rractanc quam libros veteris quodnon firinbonis,p.3.co.io34.f
Tcftamcnti/edctiamquamnouum, & ctiamquam facra lJberalitaspoliticahabctmedium,fedinfufaexccdit hoc
euangcl;a,p.j.col.749.c diunrvp.6col.4i 4. f
Libellui. repudii pro vxore dimittenda quomodo fuit licitus. liberahtas cft mcdium interauantiam & prodigalitarem.p .
p.j.col.ii2.f . col.2i49-f
Libcllus rcpudii non fuit concefTus,vt per fe eflet licitus , fed libcrtatis cura magna eft apud Ifraeliras.Er nos qui fcrui p ;
admaiusmalumcuitandum.p. i.col.i6o2.f catifumusinlibertarerninfeptenanorcucrtamur.p.2.c|
Icem,p-4.col.2i92.f 66.d.e
Libcllus rcpudij quare datus fuit,& ob quas caufas,p. j.colu. iibertatem arbitrii in Chrifto no tollcbar,quod fciebar paf •
3 28.d.e.f nemfuamdeterminatamaDcopatrc,acuiusdeterminj
Libclliconfcriptio rcpudiantibuserariniun.5ra,licet repudia tioncnonpoterardcclinare,p.5.col.43t.c
tio uoneffct iniuncra,fed tanrum peimifla,p.i. col.iooi.c liberum ai bitrium fccundum fcntctiam fa^dorun: temp< :
Ltbclhi'cpudiationisfoimaquxerar,& ancaula repudii inli narurarlapf\-non potefldiuuitarepeccarun-, mortalcaix
bc)lociacfcripia,p.i.ibid. quamreparetur pergiatiam,p.6.col.Qii.c
Libclhmi repudii quare Moyfrs pcrmiflt.p.y.cn 2.f libcru arbitriu ho ira violauic, vt ia (inc Dci gratia. bonu \ p
Libellumlcpararionisapud Hcbreos- dabaot uxoribus fuis agerenopoftit,eniraruilaboraread virtt:ces,p.i.c.83*.tJ
vi:i proccdeutcvad bellum,vt 1 bcriu^poflenccoritrahcre, libcrummonftraiui hominisarbiuium.Dci cft vocare , rH
fi vniinprclioniort-rentur. Sed quid vcritatis hoc di&um ftrumcrcdcrc,ipfotamcnadiuuanteutiuftiuoluntacisjr
c6:ineataducne.p.2.cj75.c &coI.j78.e.f miumconfcquantur,p.4.col.405.a
Libcrac Deus f£pe per homints, & hberat aliquandoper-fe- liberum arbitrinm nihilagcrein mcrkorioopere,fed totu f
mctip|um,p.3.col.2 2 28.r feaDco,&c.Etrorefl,p.6.co.375.c46o.d.c
Libcrarc hommein de famis pcriculo melius tft, quain facrifi libcrum arbitrium conferuatum.p.4.col. 1 1 59. a
ciuiu Dco oftcrrc,p.5.co.2(7 a.b libcrumarbitrium clTein homine,p.4.cm7.b
libcrare a darmone homines poflunt,fed in Dei vcrbo refurre libcrum arbitrium fcruatur,ncc cx pr^fcientia Dei,quafifa
Ctiontmmoriuisiinperate,foliuscftdiuint; poteftatiSjp.y. requid,uelnonfacere,ncccflitatecogitur,p.4.co.773.a
col.75 2.t.f liberum arbitrium & angclo & homini Deus permifit ad ui
liberacusabaliquibus tcntationibus dxmonis & timcns dc ucrfa,&quafc,p.4.col.i63.b
futiiiis-igacgracia.sdelibcracioncpia?ccdenri,&orcclibe- liberjarbitrtihabiluacemab bonum djminuit multiplic
raridclequetij&cqgrcitadhocpfal.i 14. P.3.C0.13 i8-f peccarorum,p.4.cii79.c
liberaia a Dco magaifite coinmm.itas fidehs vcl perfona fin- Homo non poteft regi libcro aibitrio finemifericordia &i
e,;da.i>,dc<irr!ictioncinagriatoiporali,tcmpcrali, elfpiri ftuia Dci.p.4.col.2 58.d.c
tuai ,cxIjoc au Deilaude deuotecxcitctucp.j.c 1003. b.c liberamuoluitdominus effenoftrareligione,fcdmaliticc
libttaioium ■diuini:usap;riCwli.s&angi.iftiis inuitatioad gra rorumadeofeiuilibus permuntonenbus, ut tolerabili
riarum actionem,vc lunt deuiatio,captiuatio ab hoftibus, fit conditio Iudxorum : qui non humanis prefumption.
i<irir.ni;a, coi poialis,tempeitas in mari a Deo imfla, &c.p. kd diuinis fubiiciuntur inftitutis,p.4.col.2 2 n.c
3.C0I1262C inlibcralibusftudiiscumlocumrecitarc,ucllocurioncm,t
libeiaciodiiplex-.PrimaludeorDacaptiiiitate Eabylonica.Se laudcmuilaliasperordincmmatcriasaudieiimustxn
cuiul.i ri.klium omnirm. Et piima figura lecundar cft,& fc tcrn£ nomine.^pfcclu adolcftctis aduertimus. p. i.c.143;
cundatertix.p.4c.403.c. Itcmp.j.co.io85.b Iibidinisui,mensincorporccarnalisfornicatioms intann
libcrarioBattyloinca an fucrir glonofior & compcndiofior captiuatur,fubmcrgitur&abforbctur,utinipibmomer
Atgyptia4.a.p.4.col.7o;.b.c.7o6.c.f aliudcogitaichoniiniliccat,p.6. 241.3
libidinis
Index.
bidinis rcumatibus fi qurs inundatur, & luxurta? eftibus cir-
cum[uitur,non dicitur ftarcfed federcp. i .cbl. 1343.C
bidinem&earnncoucupifcentiam Apottolus non Iauda-
uit,dicens vfumfozmir.eeffe naturalcm,p.6.col.2 8.e
bidinum inccntnu frequenter impctunt caititatem,p.i 'CO-
lum.^.a.Interl.
bidinofum aliquando turpis fermo demonVat^MC1 13 9-b
r'ba eitquedam pars qua? propne dicitur Libya,quauis hoc
nomen vniueria; Afiicec:>mpecat,p.2.cot.72.d.e
bi*potuilus quieratfubiectusregi Aflyrioruro,&eftinex-
tremo fruminu Aegypri vocatur muica,&qUare,p,4.C9i.c
iccnt mulraratiooe neceilitacis3q'-i:e alias non licerenr,par.2.
cere poreli aliquid & non expedircexpedire aute quod non
licet,n6p6t,n.6.c.239.a.&fuperhocq'j*dadiftinaio.jbi.
cercnunquamdickurqubd prohibccur-3 •
centiam redeudi in fadea dedit Cy rus iud3?is.p.4.cio44.b
cinius primo fuic Chi iftianus pacificus, r.amen cito poitca fa
clus elt perfequutor corum»p.6.col.25 - 3 -c
cinius poit mortem Conftantini perfecurus cft ecdefiam, &
poftca Iulianus apoftata.Licimus inbello fuit deui&us , &
apudThcifalonicam capue truncatus: Iulianus a fancto
Mercuriolancea fuittransfixus,p.4.coi.435«e
citum aliquod de ie fit ilhcitum ratione ahcuius ckcunftan-
tir.p-i.col.i^^s.d.e
icitom eft aliquandolcntirecontrariumin di&is fan&orum
fcd quomodo,p.5.col.2 88.e.f
dda eit ciuitas Paleftina? in littoremaris magni fita,p.4.col.
2-1 28. d
gnum quoddam.i.anchitonjcum plusarfetk, mundius fit .
p.i.col.773.a
gnum quo Mofcs aquam amaram indulcauit crucem Chri-
iii figurabat.p.i.col.629.a.b
gnupcepto roditorislympha rrutauit in faporc,p.i.c62 9.a
gnum vke vocatur lignum paffonis Chriiti,p.-4.c 1 ; ^S.e
gnumoftenfum Moyfi fecudumaliquoseratde natura iua
amarum,& fic iuit lbi roaiu< miraculum inquantum per e-
ius immiflioiicm dulcorat^ funt aquae,& facliae potabiIes,p.
1. C.1843VC
num pi omifcrum denotat omne lignum facies fructum, p.
1.C0I.17.C
num vita?inmedioparadifo,&c.quomodo & qualitcrfit.
p.i.col.67.a
boumvitz hominidatumcftadreftauradam vitam<Mus,&
ad impediendum fenectutem,p.3.coI.i84.f
^num icietie boni & mali dictum eft, vt per illum homo ex-
pcnrctur quanta eifet diftantia inter bonum obedienti? ,&
malum inobcdientiae.p. 1 .col.69.a
m fcientie boni & mali erat corporale,ficut alif arbores
n:*c cibo noxium.Qui cnim fecit omnia bona valde, nihil
jmaliinparadifo ftacuk,&cp.i.col.67.a
fenum efle fcicntia? & boni & mali,quomodo intelligere po-
tuichom o,qui vfjmmalinefciebatomnino,p.i.col.7o.d
m oifenfionis dicitur verkum.per cuius concupifcentia
hum , iumgenusincurritmorteni:(ipcrcocupifcetiamau
riincurruntcupidi morrempcccarj,p.3.c.2i3o.f
enumpraecifumdeviceilgnathoniinem inhabiiem ad bo-
nurnp..j.c»I.679.c
cnum viride quod deficcatum eft,fign'ficat populu Iudaicu
promaiori parre manentem in iuainfidelitate, fed lignum
aridum frondcfcens,ligniricargentilcm populum fructifi-
canceun perfideifufccpiionem,p.4.col.i (2i.b
ftnum viteeftChriftusquobeati fruuntur, p.6.col.i474.f
Itnum dominicaecrucis qualitei cftinucnrum,& a quib. per
fonis,& cti3in vndcortum habuit,p.j.coIi io2.f
Iinumfancta crucis,vbi&perqucmplanratum , & deeius
mirabilioperatione.Ibid.
ftnum lefu Clirifti miiftim in panem quomodofei mone \\~
oeuerbu&aquaamara,leg?.f.dulcorauir.p.4.col637 a b
l;num propter trophaeum dominica? paffionis congruit fa-
cramentis,p.2.col.i377.a
lig!io,noncitin Hcbrco.necin Greco,ncc in traMationeHie-
ronymi,cu dicirur in pfalmo.Dicito in Getib.;s,quia domi
nusregnauic.Sed eftaddkio,&c.Quarchymni ccclcfiafti--
ci verfus.Impleta funt quse concimt Dauid.&c fecundum
addkioncm confcriptus eft,p.3.col. 1 1 84«f
ligna ferhim ad faciendum rabulas tabernaculi& aicr & me
f<£,& a!iquaalia,quam Iobfeckafportare in defertum, &
unde habuk.p.i.col.729.c
ligna altaris holocaufti quomodo rato ignc vicino incombu-
fta pcrmanere potuerunt,&cp.i.col.773.a
ligna vngere fuper fe regedicuntur proucrbialker,p.2.c.24.t>
ligna Libani pro tabernaculu, vnde & a quo di#a funtjpar.^.
C0L2843.C
lignorumaridorumcolIedioNumerorum iy.quid fignificct
p.i.coI.i27i.b.c
Iiliumcomitanreodorisgratia,candumcolorem foris, intus
aurofumoftendit4i.3.col.745.b.c
Iimbusfandorumcftfupcriorparsinferni,p.i.co.382.a
limbus fanctorum antc Iacob iam receperat multos.pa.i.col.
365.c.364-f
ad limbum mfcmi defcendcbat fan<fti patres, quamuis effent
mudati aa originali & a&uali peccato.& quare, p.6.ctoi .c
lumina Hebrceorum in traficu saguine tingi cur iuflerk Deus .
p.i.col.jS/.a.b
luminis vnc5tiointranfitu Aegyptiquidnobis fignificet.p.i.
C0L5 99.^
lineaaccipiturprochordalatomi,p.4.col.i887.c
linca quam poiuit Dcusin Ifrael qua?fuerk, nam per ipfam
detignaturdiuinaiuftitia tortuofitatem cuip* emendans
per pcenam,p.4.col.i 889-f
lineamenta vniuerfa & rnge veftis Iefu in faxo tanqua fculp-
taccrnuntur,vtdicitur,dumpermediumillorum de rupis
vererricedcfcenderet^.5.col.753.b
lincamentaeorporis non funt in Ueo, ficut intellexerunt iu-
da?i,& aliqui Chriftiani fimplices,qui Anthropomorphit*
didtifunt,p.4.col.526.d.c
lingua unaquaq; aliquid proprietatis habct quod apud alias
videtur viciofum,p. i.col.88o.e
lingua Hcbraica maxime diftatalingua Romana,p.i.colum.
1567.3.1568^
lingua Hebraica&Syriacafunt va!depropinquf,& homines
nocaoilker literati magis vtebantur hngua Syra quani He»
bia?a,unde& Iibrieoruqui funt extraBibliam, pro magna
partefcnpti luntin illo idiomate,liceris tamen hKbraicis<j
defacili poteft ficri,quialiter^ hic & lbi funt eiuide nume-
ri & foni,diffeientcstamen charaCtenbus,p.6.col.982.f
IinguaHtbraealicctfitvna,tamen vatiatur fecundum diucrfi
taicm prouinciarum,& vnaquaecjprouincia®iohabet
propnumloquendi fonum,qucm mutarenon poflir}p.y.c.
442 ,f.& col.644.dtcm p. 2,col. 1 1 7.cd
Itcmp.6.col.p82.f
linguadiciturloqueIaperIinguamformata,p.i.ci567.a
lingua poteit dici quxlibet iignorum prolatio ,;qua mcns ali-
quid concipir, p.6.col.? 18.C
Iingua Chtilti irt eo quod diKit,Scrmonem qucm audiftisnS
eit mcus,&cnon moucbatur ad loqucndum exconceptio
nca.nimx,nififecuiidum quod anima mouebatur ab ipfa
diuinkatCjp.y.co. 1 283. c ,
in lingua vna fola.f.Hebraea pra?dicabac Chriftus,apoftoliau-
tcm predicabantln omnibus Iingt;is,& ideopiicdixit Chri
ftus.Er maiora horum faciet,p.j.cbl.i3 13.C
lingua & digitusmetaphoriccdicunrurin animabusfcparatis
p.y.col.92|.,c
ffnguadcleruw induobus.f.guftu& loqueja, quibus punitus
e(i:dut!:s,p.5.coI.923.c
lin^ua < o q!!od fica elt.in lt(brico,m:ile corrigibilis eft a multi-
loimio,^ p'.-,'to:!!cqi:cnsalci.ilri;-ia,p.3col 1728.!'
lingua c 0 iron refcrlngitUr neqtiaqua.m vbi cecideiit,iacct,fed
femperaddctcriorade!ccndit}p.3.col.j5i.a.b
lingua,
e
Clofte Ordri&c Nicolai de Lyi\..
jiti"ii«l,rrtertlbffl fciiiect quod mouemus in ofC>cu loquirHnt" iingiiafumdonutnrcpr.ircnrarurpcrcpiftttlam&cnnhoclji
fian.irerurrtclaneur,nonrcsibraepfoferuntur,p.6.c.3i8.e Etinhocierdacurintxclefiicoiuctudodenumeroloqii
tin .itcrdoc*riS>muitonlusconfottatintclleftQquaiit tium,p.6.col.23 j.c
viriiim"& mnlicacbf.p^.col 2178.1- linguarum varictasqua!itercft& qualiter,non. par.6.colui
iin^uacr.jdka^u.cfcirFraircSinftruefeoiCOfrigcrccftbona 322.d.e
fncrces.p.3.col.22 28.f linguasdiuerf^sinhominibus&Ioquclasdiucriisrgdiot
iihouainilammara dgeherinaqhi rhurmuratve!'detfahunt , ratifunt(vt putandum.cn; inconfufionelinguarum.Vc
fpnis domini iuftfc vltionis in futuro ilios excf uciat,p. i.co» te(inqwit Deus)ad angdos,confundamus linguam cort
iiuSi ,. p-1-coi.1049.e_
lirieua tcrtia vel media quam mala cft,& quot mala ex ea pro Iinguas adueriantium incipit pati,qui feculo contempto, f
Sehiant,p. j.col.i 1 19.C befcs Dco, cogitar prohme, has qui no patitur nondi
iinauainiuriatur,cumadderfaaionem proferedam applica profjcereconatur,p.2 001.1417.3
tur,quiaperhocpocnarrimerctur,p.3.coKi888.f linguis malorum nomfiultumattcndendum eftSpa.^.colu
iinguainficitmultipliciter,o;uodprobaturperrriplex excm- 1789.0
plum.f.animalc,artifkiale,& natufale,p.6.c0l.i2 8 i.c linguis varirsloquuntur & orantes & prcedicantes,& quoi .
fcerfectus eft vir qui no pecccat in lingua,p.?.c.76o.c. Interl. do.p.6.col.49 1 .c
iineua Chrifti vcl Dei dicuntur apoftoli & pr£dicatores,p;f{. linguis varijs locuri funt apoftolii& quotiiplici modo ho< 1
col.68.e.686.d . tcl!igipOffir.p.6.co.99i.a
lin»ua angclorum qux & qualis dicatur,p.6.$ 17.3 lini naruiaip.4.c.679.a
lirl^ualoqcii quid fit,vt Apoftolus ait,& quod modiscontin- linUmdeterraprocrcatum mulcojaboread eandorem Uc $
' |it.p.6.co.?i8.e.f . Nracnit,p.2,c^|,y7f.c.&col.io|.i..a
Nofrulhaeftlinguain verbo,quiafacilelabitur, p.3.C7oo.e linum fignarmortihcationemCarnis,p.3.col.i74i.c
iin<nia leuis ad loqucndum,eft iignum lcuis*mentis,& hoc eft in lippis pupi% iana? funt,fcd humore dtfluere palpebre g f
maium,¬aquarc,p.3icol.i32j.c , rcfcut,cuiuscrfebrainfufioneacicsctiam pupillae vitiat .
lingua prauorum bcftijs/erocirate,volucribusleuitate,rerpe p.i.col. 1095.3
tibus virulent43prxccllir,p.6.col 1299.!) lispropriumeftrufticorum,p.6.col.693.3.b
lin<maferpctsfuit motaadloquedum virtuted^monis. Scd liribus'eumintcreficfnforo,culpa noncarer,quiin cathc |
Fmguaafina?BaIaammouebaturperbonumangclum:neu Moyfimaftiget vultappcIIari,p.y.col.6o8.f.& co.961.iu
tertameninteliigatverbaformata,fcdfolnmangcli moue literalegishumipofitatfi&deoisu-.Non ergo afcendis
tes Iinr»uas eorum ad formationcm verborunij p.^i^b.c homine legis fequkUr.Sed ii afcenderis ad ipiritum de :
iimma bcr Adarh primitusdata.i. Hebrea manfit in cohfu- ra.afccndisldciim cxeelfum,quem a Dcoin ha?rediut 1
fionelirtguarumineapartehominum,qua?nonangeli vel accipies,p.2.col.io.d
principis, fed DcipOrrioeft,p.i.col.i294.e litera occidir,qua?.qualis& quare.p.6.coI.37j.b
lihguaHebreifolafuitante confufionerh turris.p.i.columna literalegis dicitur \ -as ficti'ie,& quarcvp.i.c.i 283.3
iy^.a litcra? Icgis prima fat ies amara cft,qiut circunfionem prec t
iin°uaHebraicafuitprima&communisomnibus vfque ad . & facrificia&ca:tcra,qua?omniatanquam amaram ou»
ajdificationemturrisBabel,p.4.col.2ob.f corturcm.p.i.ibidi
iinguapoftquanaleuitatevfaconuincitur,quidreftat nifi vt litera&fpirirusaIiomododickur!cx& gratia, p-6.co.37
continendorefrencthr?p.3.col.379.c literac.ficutponitr.rprocentum,& ! proquinquaginra,& :
linguainterepulasfplcndidasmagis rclaxaturad loquedum dcaliquibus,'fimilitef in GrccoIitercaliqi.;e;ponumur]|
ihepta.p.5.col.923.c numeris,p.6.c.i597.c.i5c8.f
linguamcdax quicquidfimuta:,hocquafiverumefle manus Iitera? papaleshabtbaht claufulam,Nulli omnino hominfl
operis oftentat,p»4.coi. 1 599.3 Jictat,&c.fi quis autcm attcntaie prafumpfent , &&! ■
iirisu3?pfincipalesFuerunttrcs.f.Hebraica,Gfa?ca,&Latina. C.1309.C
fftis tribus titulus pofitus fuper Chriftum crucifixum fcri- fitere in tabuUs decerii prcrceptorum quomodo fijerunt, l 4
ptuscft,p-5-col.942.f.& i3i2.f ""' p.i-co.86y.e
iiri«*ueficutperrcbeilionem ad.Deum fucrGtdiuif?, ficperitt litefae EI19 prophctaedeoccifionefratrum qua?fucruntc! >
fufionem fpirihiffancli. fuerunt vnita?, p.6.cd!.99i.c tf Ioram poit trans!ationcm Elia?,p. 2.CO.1 2 lo.f
lingu? vel loquacitatismalum oftehditur ex quatuor,quia ih litcre coriimiflc a rege Zorobabel,fucrDt dequatuor,defcij
ticit communiter,mulciplicitcr,incurabiliter & mnaturali- ro tranfitu,de lignis habedis dc Libano, de libertate co ff
ter,p.6.col.ij8i.c fa5de pecuhiisaregeconceflis,p.2.co.i434.e.f
lingu^adulantiumjinAdulahtiUmlinguar. I'ter9anriquitusannuIopropriofignabantur,p,i.c.39-d
lingUcToftiumfitquodmodotlaudatur,modoaperiatur, p. litersomnesapud Gr^cosveiba&numerumfignificant, »
3.co.96.f . 6-.co.597.a
linguaeinfignufuhthonfidelib.fedinfidclibus,p.5.co.ji4.d lJtera?opeiimentumueterisiegisdifcute,inquotegiturfa 1
linguam iri fiuxa eloquia relaxare,cft aquam dimittere . p.3. mentum incai nationis Chrifti,& cum cognouens, indc ■
col. 1677.3 bi falutem promifiam humiliter ad auxihum eius confu: 1
Pcrlin^uamcunftaferefacinoraautconcinnantur, aitpa- p.2.co.297.a
trantur,aut defenduntur,p.6.c.i 28 1 .c litcre priorcs Hcbrarorum quas Moyfcs tis tradidit, rcm:
lincua imprcfftt vnusangelus vni hOmini,alius Acgypti >m, ferunt apud Samaritas,quibus i!los quinquelibros M03
alius Grecam,& fic fortaffe diucrfarum gentii m ipfi p in- qt^os folos dc fci ipcurie fancta recepeiant,fcribefc fokl
cipesfueruntjquihnguae&loquelevidebanrur autotes,p. P.2.C0I.13 i^.b.c
i.col.i295.a.b litcra;Hebraicein libro Threnorum pra-ponuntur fingt
linguamqui nonnonfrenat,concordiadifllpat.p.3.c. 1677.3 uerfibus,fecundumordinemalphabeti,p.4.col.92 5.a|
Qui in lingua magis delinquit,in ca plus ariurus tfle perhibe litera: Htbraic^ a Chaldcis non fono fcd charadtci c tarttii
tur.p.3.col.i689.b diftinguntur,p<4.col.i5o6.f
linguaquiiaxatinfluxuloquedicaputeftiurgiorup.3.c.96.f liter^Gra»c^& Latin^ vt plurimuderiuatar funt abHcbi
in linguarumdiuifionenihilnouumfecitDcus, fcd diccndi literis,qua?antiquioresfucrunr>p.6.co.785.b.c
modos & formas loqutla diuerfisgentibus diuifit,&cpa. litefarum radices amare,fructus duices . Vetus fcntcntiai
i.col.iSi.b p.4.co.j85.b
Koc
Ind
ex.
on res ac fenfu proptcr Ii'teras,fed Iiteras ob manifeftationS Locus quis,qualis diflus fuif.vbi poftea Bethleem fuit ardirT*
rerum funcrepcrta?.p.2.cioi.b.Interl.> cata vbi angclusnaro Chriftoapparuitpaftonbus vig lan
Jiteris vruntur nunc Hebrau quas Efdra» inuenit,& non an- tibus fuper gregem,& modo vocatur angclus ad pafcores,
tiquisliterisMoyfi,&quarc.p.2.ci3i6.d.c vbi fundataeftecdefia,p.i.col.368.f
[tcmp.i.ci66o.d.e ' Locusfacrificij nonpoteratclfenifi vnus advitandumpcn*
Jiteras diuinas quis noftrumtantolaborc &ftudioquam't, culumidolo!atria?,adquampopulus Iudarorumeiat pro-
[quanto qucefiuit humanas? Alij cim recitariaudierunr, nus.p.i.c.677.c
; difccdunr. Alij nec fi recitentur fciunt,fed in remotioribus Locus inferni debetur dxmonibus-.permittuntur ramcn inter
ecclefia? locis fa?cularibiis fabulis occupantur,p.i.c.857.c homincs vfque ad iudicium, vt gloriofior fit elctforum vi-
I'.craIisfenfus,inSenfusliteralis. ctoriainda?monumtcntatiuumfuperatione.p.5.c538.f
Jtcraliter fi aliqua ftare pofTj;ic,an etiam necelTarium fit, vt Locus fuperior(fine quo regi populus no pot;& fi tenearur,&
a!legon'ceincelIiga:itur.p.i.c.i29i.b.c adminiftreturvt decct,indecencerappctitur, p.6.c.7oi.a
Jceracus homo in fcripruris diuinis non folum dcbct docere Locus proprius omnium compofitorum ex eIementis,Tbi na
verbo.vel pr? dicando,vel legendo,fed etiam icripto,vc fic turaliter quiefcunt, eft terra p.5.c.4io.f
non folum prxfencibus profkiac , fed etiam abfcutibus & Locus vnus cum munitus non cft de quo patet hofti aditus cg
& futuris,p.4.c.824.f teraincaffumftiunicafunt,p.3.c.277.b
Iterati homines no debent defpiccre fimplices Chriftianos Locus non erat fandus in quo Moy fes ftetit,fed prxfentia do
circa terrcna occupatos;p.i .c.f 5 95.C mini qui erac cum eojan&ificauerat !ocum,p.2.c.4o.e.f
Jterati carnales non funtmircendi ad praedicandum &do- Locus nonlocalisfapienti;epatereft,iuxuillud.Egoinpa«
ccn Jii inter fxcularcs : quia plus noccrent inala vita quam tre.p.3.col.27o.f
prohcerentdocirina^eoquodinmorahbus magismouent LocushominidatusprohabTtationecoueniesfuit paradifus
faitaquamverba,p.i.c 1479C volupratis,i, deliciofuatis,&anicenitatis,aprincipio.fter-
iiteratis hominibus non folum licitum cft.fed meritorium fa tio die quando primo producta? funt planta?,p.i .co.69.b.c
cram exponere fcripturam fecudum fi ici tenorem , & eius Locus anima? fpiritalis eft iufticia,veritas,fapientia,sa.ftifica-
obfcuraminusintciligentibusdecl<»rare. p.i.c.i462.f tio&oiaqua?Chriftuseft,Iocusanima?eft.p.i.ci389.a
itigare,& morem ira? fua? gerere,mulicbre eft.p.2.c.2 54-a.b Locum petit a nobis Iefus Chriftus,quem edificer,in quo ha*
itare&facrificaredifFerunt,&quomodo.p.3.C2i49.a.b biret,p,2.col.i3o.f
ifigiofi&inquietiafpiritufanttorefiliunt.p.i.cijj.c Sa^ienrianonpoteftIocoteneri,necrcbusemi.p.3.c.267.a.b
iicigioli in difputatiombus magis volunt obtinere iniuriofis Efle Dei in loco,& angdorum,& anima? humana?,quomodci
clamoribusquamverisrationibus,p.3.cioo.f.&i4iiC diffcrentcrdicantur,p 3.C0I.1863.*
Jy-raquid,& vndedicatur.Etfignificatccclcfia,quf invarie- LocafanttainIerufalem,f.paffionisChrifti,&fepultura?,in*
racediucrfarumdifciplinarum;hiftorice,al'cgorice,tropo- clufafuerunt intraciuitatem perdilatationemmuriexill»
logice&peranagogen,fuauefonucxpnmii,p.2.ci078.d partequa?priusextrafuerunr,p.4.c.487.c
|thoftratus, idcftpauimentnmfiuelapidumftrudturaGra!- Locadominica?paffionis ,& fcpulturc- inclufa? fuerunt intra
ce,Hebi aicc Golgotha, & fuic locus ante domum Piiati, p. Ierufalem per Adrianum,quando reftaurari recit ipfam ci
j.ci3o8.f uitatempriu$deftru&ainpcrRomanos,p.4..col.8oo.f
Iiuor eft plaga? veftigium fubcruentum,p.4. coI.26.e Loca feruicuti Chrifti dedicataantctempoiaConftantiniira
]ocup!etes pcr iecur intell;guntur,qui in ccdelia curis & vo- fnerunc deferta» quod nullus Chriftianus mfi furtnn aude-
luptatibusdcferuiunr,p.4,c.962.d bataccedere:fed Conftatinus per tocum orbem iuflitea
JocuIoshabuitdominuscuiangdiminiftrant,infirmiscom- aperiri,p.4.C42 8.f.Videetiamin Conltantinus.
par;ens,quomi!tcreturpecuuiaafidelibus dara vi&ui nc- Locorumnoininaquardamfcribi diuina lapientiadifpenfa-
cefTaria quoscommcndauitIuda?,&cp.6.c.265.a.b uit,qu£myfticaminterpietationemcontinean^quibusin*
(temp.5.ci268.d dicatur, quia haecceitisrationibus,noncafuficridifpen«
Jjcum ^tcrnum vocat Ifaias qui Satana? & angclis eius pfa»- ' fantur,p.2.c 1 2oe.f
paratuscft,p.4.c.3oo.c Localediciturquodcircumfcribiturfecundumparteslocifu]
fecus hominis Deus cft,qui eum creauit, vt in fcconfift-rec, pra & infra,antc & recro,dexcera & fin iftra.p. 3. col. 18 63. a
quemhomopctcadoclderuir,fed Dcusfugitiuumperin- Locuftaquid& vndediciturp.^.ca^S.d.e
carnacionemrcquifiuit.p.3.c.io6.b Locufta&bruchusdifferuntficut perfcctum&imperfe&um
JbcusDcicftmifericordia,aquavideturegredi,quandopu* lneadem fpccie.p.4.ci905.c
ait fecundutn rigorem iuftiriar,p.4. c.204.2.f Locufta, efugo, & bruchas, & etiam rubigo,quid fignificcnt.
^cusfanitificatui exprajfentiaDciquifanctisafIinit.p.2. P.4.C0I.1905.C
bcusmalorum elt mundus,qui & diff)luetur,p.3. c. 690. d • Locufta: quia longiora rctrocrurahabet,vocaturIocufta,
•ocus adorationis in monte Gari(im,a quo inltuutus fuit,dc quafi longa hafta.p. 1 .col.5 75. a.b
qu:>duplexopinio,p.5.c.i9o.f Exlocuftabrucrusnaicitur,&quoufqucaIas habeat,ficvo-
-ocusbca:orumdiciturtcmpl'jm.p.6.cioo8.f catur,p.4.c.298.d,e
^ocus aptus Iudo?is ad capiendum Chrifcum, ex tribus . Pri- Locufta? li vcnerint in principio ferotini imbris, i.verno tcm-
mo,q[!iacrataciuitatL-rcmotus.Secudo,quiaeracckurrJs. porc,quandocun(itavirenc,cunCtapeaeconfumunt,p. 1*
Tcrtio,quiacratcognitus-proditori,p.5.ci245.b ZD col^j6.(
JocusinquoChriftusdormiuicfomnomortis, eft ipfacrux Locult£quibus(vtfcrihit Moyfes)pcufra fuit Acgyptus,an,
fandta.LocumautcmiftunotareefcChnftipalfionemdc- &quomodog>auiorcsfucruntquamilla?dequibusfcnbit
uote confiderare.p.2.C3oo.f Iohd.p.i.cpi.j75.c
bcusvbicrucifixuscftdom!nus,fpecialitcr vocatur Sodo- Locufte,dequ:busloannescomcdit,fm aliquos funtaialia
ma& Acgyptus,p.4.c.423.a paruaquxa.ivfumantiquitusdcputabantur,p.5.c.63.b.c
IotaquomodoChri("(usdiciturlocus,p.^.C2 69.a.Inrcr!. L-Kuft^quaadopoftflagcllomittuntur^nonfolumfuperdo-
bcus humani cordis efc dilcilio vita' pra.'fcnris.p.3.c.3 3 j.z . mos,oV nuiros difcurrut, fed etiam pcr interiora domorura
bcusoisinIuda?amonsciuiras& vicuscertisnominib. d-:f\ huci!!ucquevolant,p.4.c.i4i7.b
gnatur,quibus,fcil;ceta:itChan^nt-isinIocisfui$,aut Phe Quando nutuDcilocufttdclocoadIocumtrafeunt,fua mul
refji Amorra?i,Ei!e;i vcl Hebrci nominauerut,p.t'.c.,4.;o.e.f tif.idinc fplerjt radios folis a terra excluderc , & cam quaff
beusvnusatqueidctnaliquandoplurihus hominibui, num nubes obumbrare,p.4.ibid.
cupacur,p.4.c$o3..« Locuft^ quando a Dco mittuntur,imantum magnum fonum
- X i&tiunb
Gloffe Qrdia& Nicolai de Lyra.
fac#r vt a fexto miliario audir» poffit fpnitus earu,ficut tra^ loth quarito quotidie deteriores ficbant Sodomita?, tanto i
dunt (i}i quqrum jities confueucrunt venirejp.4.ibid. ftior apparebar,p. i .col. i i-j^.b.c
Iqcuftarum natiira eft,vr. in frigori torpcant, in calore yolitft. loth vidit angelum ycfpere in perditioncm Sodomar, p.<.c<
locuftarum varia? funt fptcjes, yt cjicunt aliqui , vd pptius fe? loth quaiitcr cognouit cpcubitum filiarum fuarum, p.i iC0 ,
cundumaliosdiucrfigraduseiufdemfpecici.p.i.columna 249.dc
XOOy.c ' ' "*'- -'. Jothperhoc quodfcribitur.Etncfciuit,qupd dormifient .
Iqcuftarum agmen. tempprc beafi Hierpnymi tpta Judca ter eo,&c.n6 excufatur. Appungut cnim de fuper Hcbra»i c .
' xit,qucbrationibusA'naorumpra»cipitatatfuntin marc: eloquafifuperfluum,quafiincrcdibilefir,cjiuarcrumn.-|
fcd ad littpra refuf* fcetor noxius exiuit,& hominibuspe? ra non capir coirc qucmpjam nefcicntcm , p.i.col.249. \
fti!entiam'intulit,p.'4.cbi.i9a2.e jothabitauit in Sodomis.Hoc Hebra-i cxponunt in vitupe t
Jqcuftas folet adduccre Aufter.non Aqui!o,& quare,p.4.ibid. jpfius Loth,&c. Catfcolici autem hoc cxppnunt m laud j
jocuttoimpropriafccundumrcgulasgrammaticaffieft infa- eiu$p.i.col.298.f
crapaginanon|!ftcurandum,quiaillisnonfubiacet theo- lothvtrumpcccauirorTcrendo filiasfuasluxuriofis.Argui ;
Iogia,p.j.col.y7o.f , . pro,& cptra cum refpofione,& fplutionibus argumcnti i
Jocutipfyoecdoc^icaeft,quadominorparsaccipitur prqraa p.i.col.24i.f
ipri,velprptptp,p.i.c.24i.f lotiotangensmorticiniaquefuerit,&etiam qualis, p.r.cc,
locutiohypcrbplicaeftaddefignandumabiidantiarq rerum, ioo6.f •
p.i col.454 f lotio pcdum apoftolicorum per Chriftum flguraliter prax j
Iocutioincorporeenaturen5vnomodoeft,aliterenimPcus fa cft,p.2.col.87.a.88.d
angeIis,alircrangcliDeq,alircr animas,&c.p.3.col. ai.b JotiomanuudcquadifcipuliChriftifunrredarguria Phi.
Jocutioangclisquar&qualis&quomodofit^p.d.col.jii.c fcjs,& fcribisjvndehabuitpriginem.p.T-CPl'261
locutio Dci ad diuerfa & diuerfiraode accipitur,p.i .io9.a.b.c jucius epifcopus,& Arrianus gt aflat us. eft i fan&os patres < 1
Iocutioquafperuerfio^quaadftupra, pcrfuaderi,p.3.c.i6io.d gyptiqsha5remiras,p.4.col.i 368,62 iji.c.2 34.f
locutionisquedampeccata deteftancur,vteftpeccatum bla- loquacirasinfrudtiiofaquafiyerborufolia adiuinisrefeca t
fphemia;,peccatu locutionis irrcuerentis,pcccatu locutio-r dum in terripla Dei nemus planrari prohibetur.Indign 1
nisiniuriofe,p.3.col.2o8T.c eftvtverbacaeleftisoraculireftringanturfubregulis D< 1
Jocutionis iutcgritas quid prodeft,fi audientcm non a?dificat, ti,p 3.C0I.7 b
pronihiloenim loquitur fi abhis proprer quos Ioquimur loquax,vtvelfic verecundiamtegat,quaficriminofus no »
nonintelIigimur,verbumergonimis obfcurum vel ambir alioscriminarur,p.3.co!.i4i.a
guum vulgimoredebctnicijUtintelligatui ctiamab indo- Joquaccsmagisfolentcffe vtappareant,parumfcientcs,& 1
Ctis,p.i.c.i2 2j.a.b rum valentesinquacunqueartc velfacultatc,p«3.coli:|l
|pcutionisduogeneranoxiafunt.Vnum quod p 'ruerfa Iau? i66$.i
dat,a!iud quod re&a vituperac.ibi fauorhic ira.p.j.c.pj.b Joquc!a,& fcrmo quomodo difterunt^p.J.col.yjy.a
Iputionis fmipliciras magnar virtuns laus eff ,quam quia arro- loquci is Deo quando, ora$,quandp lcgis ,Dcus loquitur ti ,
gantesnohhab£nt,habercfeafrcrunt,ytfecurfecurius au p.j.col.io^y.a
diantur,p. 3.^307.1* Ioquiturftultc,qufintcrflagellafeinnocentedicit,p.3.c.3;,
locutionisfinisfapicntiumcfTeIolet,vtvfquccodicat,quouf' loquiturad hocfplum Dcusboni^pcrtotamfacram fcriji
queaducrfaris filentium imppnant, p.g.col.3o6.d ram,vt nosad fuum,& prpximiamorem trahar,p.4.col 1
locutionis,fi.cutintelligentiaf,autorelI peus,p.j.c.3'62.f na 1 io8.e.f
locurionesdefapientiagenita velcreafafuntcauendar magis loquitur re&e illefolus, uel dominum cpnfiteado, uela»
quam cxtcndendae,quia vidcntur fauere errori Arrii , p.3. pra?dicado,cuius auditum vt celefribus poffit aufcultan i
C0I.1979.C obfecundarcmandatis,diuinagratiareferat,cuiuslin^i
locutionum omnium generalis yis ha?c cft, ut quemadmodu .. dominus taclu fapicntias quj ipfe eft,ad loquedum infti t
ipfjflingujnoninteliigunturjnifiaudicndoyellcgcndodi p.y.col.j^i.b,
fcantur,ita nec modi locutionem,p.2.col. 2 jp.e.f ' Curatione Ipquirur^qui in ea qufctus ex^rcetur^p.j.c.ioo 1
locurusquomodoeftDeusad Adam,anper fuam fubftantia Quicunqucfitcreditytloquitur,&fi nonveralpquitur,ta l
an pcr crcaturam fubditam fibi, p.i.C0l.74.C.f. & 94.e.f. & fideliter Ioquitur,p.4.col.3 3 6.d.c
95'C Adcorloquiturquimo;ftumcpnfolatur;ficutdcSic.hentl(
locuturusdcpco^omnibusarmcturyirtutibus,quarumqua tfur.pi4.tol.34j.rA
tuor gcncralcs u^nt^raftitiajcaftitasjfqrtitudoifapigtia, &cJ Facundius Ioquitur,qui obftupefcendo tacet , p.j.col. 123
p.i.col.io43.b.c Quiloquitur,iudicipauditoris.fubditur,p.2.c.94.d.e.
longanimitas Dei qua?,p.6.C34*f loquitur dominusyelSathan non flatu vocis,curn fint inci ■
Itemp.i.col.io44.f porei,ut nosqui,& in fecreto cordis quafi ppft paricn^
longinquitas in prophcta inquantura annuntiat ca quar funt corporisftamus,donecperlinguamegrediniur,p.3.c.2iB
longinquaab hominum cognitione,potcftdupliciter intel loquitur Deusad diab.olum quatuor modis. V ias cius arg :
ligijp.y.col.i 1 5 2.f eleclorum fuorum iufticiam contra illum proponit , tet« ■
longanimitas Dciqui non ftarim pcccantrm punit, fcd poeni dam innocentiam ei pcrmittir,i.probationcm fidelium 1
tentem expeiflat.p.4.c.774.f liciameiuscontraeoslaxat,aliquandone tcncare audc;
longitudo omnis vite pr^fentis. pundus cflc cognofcitur,cum prohiber,p.3.ibi.
hnercrminatur,p.3.co!.222.c loquiturdiabolusad Deumtriliusmodis.ViasKominis in
longitudo tcrra; promiflionis& latitudo fecundum diuerfas, nuat,innocetes fidiscriminibusaccufac, & riinasnocct:
parces quomodo accipitur,p.4.coLi(447.c querit , & tentandum inncentiam poftulac^pj.ibi.
IongobardicumrcgefuomulcumafflliguteccIefiam,annodo, loquimur cumompiporente, dum mifciicordiani eius d
mini fcptingentefimo fexagefimotcrtio,p.6.col.i6i4.f prccamur.pj.col. 1 58. e
longobardprum rcgnum quando&iperqucmdefiuituel dc- Ioquimur Deocum facicm eius per defidcnum poftulami
fccit,ibi- Refpondetloquentibus,cumnobisfeamantibus.appar(i
loramentumeftcongerieslignorumadinuicemconglutinato pj.col.i^j.a
rum,& ppnitur in fundamcntodomus^eoquodcftdc diffi C^uod loquimur tranfit;,quoducro.fcribimus,manct,p.4.c
cili folubiIc,p.3.cpl.ao8o.f i6a*c
4j loquiraur
Ind
ex.
oquittuir pro nihilo,fi ab his propter quos Ioqu?mur,non in- quantur fumant", & non de cloquii nitorc fuperbiant, p.4.
telligimur,p.i.col.i48o.f col.y^.b
oquun tur arrcpricii aliquado idioma eis ignotum, & hoc eft Ioqucndum eft caute.Ied fi tame ex verbis tuis aliquis fcanda*
manifeftum figmmvquodficloquensfitda:moniacus: fcd lizabiturhabetoconfolationcmin eo,excuius dictoroulti
an&quomodopoflibile,p.j.col.i8j. fcandalizatifunt,quihocfedt,utibicflfetexempIum,p.j.
oquuntur homincs foris,tamen Deusfolusintu* fenfusape- col.uj^.f
rit,int'I truic veritacis cognitione & amore,p.j.ci 1 2 8.d.e loquens altiora minus capaci,non vtilitatem,fcdfui ofteura*
iuntmuhi qiii!oquitardeincipiunt,fcdmodu*iinct'pton6 tionemfacit,p.6.col.2oo.c
ponuntindifcrcteloquendo: &cum bona intentione ve- lucas,quiqualisquantuscuias,"cmnisfuerit,pi.j.toI.
niuncbona pia* mencisprceceps locutio viciat,p.?.co.46.d 666.e.f.Irem p.6.c.96j.e
oqai veriratem eft rarionabilicer loqui. Vanitatem loqui3ftre lucas partus Chrifti filii Deifcripfitgenealogiam,p. j.co\m.
pcreeft,p.i.coI.jj>d 667^.740^
l^ifubdiaboIoagunf,tanraloqui nonmr,fedinanialoquun lucasquifacerdotiumChrifticaetcris amplius cxponcnd m
tur,vrpotcaftrologi,&c.p.i.col.i ^2^.b fufcepic,pulchrehocin templi deuotionecomplcuit.pl.;.
oqui noftrum ad dominumeft prompris ad illum defideriis col.ioo8.c
inh:are.p.j.col.4o6.c lucaspleriqnetradunrprofcIytumHebrxasliterasignoraflc.
oquiChriftumpronobis,eft fepro nobithominem oftende p.i.col.434.f
rcprarterquemnullusa:qnusinucnireu;r, quilinepcccato lucaseuangeliftatantumpcrfequiturinadtibus apoftolorum
pro peccatoribus intercederet : pcr hoc crgo quod fe nobis pra?dicationcm Petri,& Pauli,tum quia pra?cip'jurn , quia
fimilem oftendir,& in formxverirare nondifcrepareparri iftorum factavidit maximePauli,cuiusfuicindiuiduusco
pronobisloquiiur.p.;j.col.228.d.e mes,par.6.col.993.c
oqui noftrum eft hominibusoccultum fenfum aperire, loqui lucasa&ui apoftolorum Grcco fermone confcripfit,p.6.coI*
noftrumaddiuinasaures,eftmocummen:isetiarn expref- 1 117.C
fione actionis oftendere,p.2.col.i6i .d lucas imagincs Chrifti,& beate Maric. virginisprimo dcfcri»
loc^ui(ap:enterquiniritur,tiraeatncciuseloquio vnitas con pfic.p.6.col.i62i.c
fundacur,p. i.col.793 .c lucerna apud vclum fignabat Ioanncm Baptiftam, p.i.colur»
loqui Deiquidjp.i.col.jji.a naiuj.c
oqui praua qui refugit,& myftcria casleftia exponit,adiutori- lubrica vita elati onoccntauri nomine f gnatur,p.4.coIumn»
buspcrDeiadiuroriumpiumlaboremexplcns,adrnonte 63. b
fortirudinisjideft Chriitufclicirer afccndit,p.i.c. » 376-e.f lucerna,& quafilucernadifferenriam habcnt.Ioanncs Iuccr*
oqni t ancum norunt qui fub diaboloagunt,fed inania loquu na crat,quia crat angelus lucis:diabolus quafi lucerna,qui*
tuMitpoteaftrologialiqui&Philofophl Fideliumautem transfiguratfeinangelumlucis,p.2.col.83.c
regnum a Dco cft.non eft in fcrmonc,fed in virtutc Dei.p. luccrna lume intcft.eft.p.3.c.i982.1tcm p.i.coI.6j 6.e.f
i.c.i32 3.b.c Juccrnafumiturdupliciccr.VnonioIumenaturaleinrellcdut
DeusapcritoraeorumquiverbaDciloqauntuT,eorum qui humaoipofituincorporc terrenodicirurluccrna domini,
loquuntur mendacium,falfum tcftimonium,&c.diabolus, quia lumen naturale rationiscft quatdam imprcfliodiuini
&cp.i.col.j2 0.f luminis.
loqui quomodo potucrunt protoparentes,uel loquentcm in- Icem Deus cft praefcns homini per gratiam (uam,& dicitur e-
tel!igerc,quinondedjccrantinterloqucntesctefcendovel iusIucerna,&cp.2.col.6j3.b.c ■ f
magiiterio.p. 1 .c.74.e.f lucerna dicucur apoftoli, & pra?dicarores,& omncs hominc*.
Grarh beneloquendicftaDeo.p.i.c.jao.f p.3«c.J49.a
oquendicoftanciamduoimpcdiutinhomincfcilicct dolor lucernaiuceredebebatintempIovfquemanc,p.2.C339.b
dc prxfcnti,& cimor de futuro,p.?.col.i 6 1 .b.c lucernat apud vclum incenfj docct incarnationis tcropus qua
oquendi vfusrcclepercollumcxprimitur,quia voxincollo totusilluftratuscftfugatistencbrismundus,p.j.columna
cft.p.i.co!.793.a nij.b
oquendi hbertatcm folct aufcrrc tcrror coucntuum. p. j.col. lucifer dc cxlo cecidir is qui manc oriebatur,p.4.c©L i6$.b
866.C IuciferdiciturChriftus,¬aquare,p.3.c.3y9.c
■ oquedi cyjaruor genera funt. Alii cnlm ampli funt ore& fen- lucifcr voluitaliisangelispraeeffe indeb.te,& nulli fubcfle,n5
I fu:qui!auJandi funt:aliivcrovtroq»ieftiicJti,qui.mifci3di: tamcnfimpliciter,TcdquatuadreguIaagendoru,p.4.i63.c
alu ftnfu ampli,fed'.ion poflfunt cloqui,qui funt adiuuandi luciferprimus apoftatauit,& fupcrbia clatus fuum tdtempfic
alii fenfu incpes.fc.» 'ir.gna torreccs.q. Jefpiciedi. p.j-c.ii7 creatorem,p.4.c 174-a
oqurn I: fjcundiam illcbenc iccipit q ji bcnc viuir, ncccon luciferiani hxretici diciit aninumdecarnis iubftar. ia propi
iciencialoqunt^.nprappcclif P.3.C87.C gatam,p.i.col.ioi9.a
oquendi fcicnriam fi quishabet,not; (t^ifcd Deo imputet,ti luctarineceflccfc ciuncumdiaboliminiftrisqui vult cxircde
m.-acnc prjetcr vo!uratcm Dci vel. :-m fanctarum regnoeius,p.i.col.i324.e.f
fcripturarum,ve! praftcr vriliiatem fru» re doceat,nec quod lu&us mortuorum,non mortuorum ponitur comm une Iege
diccndumeftraccar,p.6.col.r;?37.b natura:fcdpcccacis,& vitiismortuoium, par.a.columna
oquendi artcs a noftris ad philofophos,no ab illis ad noftros 41 4-c
afcendiflcpcrpcndendumeft,p.4.co!.ios4.c Iuc"tus pcccatorum non aducrfatur Iactitifpartc^columna
?crloquendiconfuerudinem(hcfcioquomodo ait Augufti- 794-f
nus)imbutisfenfibushominum,redpiusviderurquotfi.i. iucrumfpiricualceftmagisdiligendum quamamicus,Iedma
gularirer qua quod pluralitcr dicitur. Verbi gratia.Eft illic gis eft diligcndus amicus quam lucium temporaicp.^.coL
milcs,quamfuntilIicpifces,p.i.co!.yj4.c i^j7.ab
oquendimoduscftfantSta»fcripturac,quandointclligitur;lc Iu^ hcobcumangelo,nonfucrit corporalis uel fpiritualis
bonis,dicitur,populusdomini,velpopulusmcus,\etq'iiJ u roqucmododcclara-ituropinionesmulcorumjp.i.colu.
hiiufmodidererminansadbonum.Quandoautemdcms jjj.c.^j^.f
lis,diciturabfquedeterminatione p.i.co.i22i,c Juciisacontraiiod'citur quod minime luceat, & abundaro
!oquendioriginemdehcreticistrahimns,quinobisadlov:? r"i noneft,p.2.col.i6©.c.&col.8oo.f
dumquafi argcntivenaefunf.reuocanrurcrgoad fscrapau Icemp.i.col.r^jo.f
toritatispaginas,vtfiuercloquidtfidcrant,indeq[uidlo- I -us uiaeinatborefc
» 9
GlolTa: Ordin.& Nicolai dc Ly ra.
- Lu&a Taoob rum aneclo fuir,vr aflcrurarctiT dc Efou , qucm p.?.co!.679.c
nimistimcbat:,ppTcrqiiodd)xitfibiangelus.Sic6tra Deu lumenfapientieincrearareftfimplicirer per omnem modu
fuinifc)rt!squaiUomagis'contrahon)incsprcualcbis.pa.3. incoiniptibilcfcdHimcnfapicntiecreatffr.oneftficincc
C0I.1924.C ruptib)lepcromncmmodum.p.j.col.t9i2.c
lufta vclhaftiludiumfeualiquidhuiufmodi, quodfemclfie- lumcnefttriplex.f.lumcnrarionisnarurahs, & lumcn cogr
bat inquinqu* annis, dicitur ago, & ficbat in vcncratione tionis diumorum,quod fuit in vetci i Tcftamento , & lur
Herculis.p-4.c0l. 32 3.C cognttionis Euangelica?.Er omnia dc-ficiunt a pcrfc cla l
luCtusmortuorummodcratus&honeftus procedcnscx pie- cisvcriratc,&quare.Luxautedimnadiciturveralux qi
tat«n3turali,bcnelicet&dccef,fedimmoratusprohjbetur cftluxperefrenriam,p.5.col.ic26.f
p.t.c.iy^.Vide ctiaminFIcrclicet,&c. lumcnnaruralcintellcaushumanipofiriin corporc terrcr
luftus beammlo omnia concupilcibilia abdicar,& lutfum uo benedicitur luctma,p.2 .C0I.477.C
lunt^icaiTumitprotranlgreftiocuIpecommiiTe,&prodi- lumenvcrumeft,vbiaIiJdlumin,aliycfvira,p.3.j2c.a D
lationc c*Icftispatria?,p.5.col.96.f lumcn propnequod cx felucer,no cft nifi Deis,p.?.ci ?8-
In ludo lirerario vbi pucn clemcta fufcipiunt,alii dicutur abc Chnftus lumen eft & Iucerna:Scd lume eft Chriftus , dnm
darij,alij fyilabarij,alij nominarij,aIij calculatores dicun- renoftroreccnfetur,lucetenim in nobis tanquam in v
Wr.Ercumaudicrimushxcomniapucrorum profeftus a- n\5tili.p 3.C0I.1386.C
gnofcimus,p.i.coLi434.f lumcnnaturalcintellcclushumani.tftqujpdam imprrtfo
Inludis honeftis cxercitare pucrosad virtutem induccntibus u'n' Iuminis,eo quod homo fecundum partcm inteliea '
&retrahcntibusavitiis?xpedicnscft,p.5.col 209.C clt'mag'ncmDc^Pv3-co!.46o.f.Ircmp.2.col.654.e
Ludouicus rex Francia? corbnam regni Francia? valdc iuue- himcn naturale comparatum ad Deum tcnebia cft,p. ?.47
nu fufccpit.Eius typum tenuifTe vidctur Iofias rcx, &c.p. lumine duplici anima noftra ilh>minarur,fciIicet,vtro iv
2.C0I.981.C tcrno>&tcnipora]i,fiucfaIfo,p.2.col.ij9,a.b
ludercfecundnmHcbreoscftarquiuocumad Iuderc& occi- LuminircbellesfunrjquiTuadefidcriofecjucndobenijrn
dcre,&ertiamadquardamalia,p.i.c.2j7.f fpiciuntquodnouerunt,p.3. 00,245. b
Itcmp.2.col.5 24.f Lumin3riac.Tliabantiquisdiivocabantur,p.i.co.r.b.c
ludentcmcomvidiiTctSarafilium Aegyptic,&cduplicircrcx Luminariadiciturpiacordis intcntio vniucrfascorum rc »
ponitur,p.i.ci57.f.&dccIaratiuus.ibid.& col.259-f brasexpcllcns,p.2.co.i597.a
lugcrc non audebant filii Ifracl cxiftentes in Chalda?a, nc vi- luminaria celi licct fint facita princirnliter proprer °!oria 1 L
derenturdolcrederegibusBabylonis vi&ona,&ficdurius tamcn facta funt confequemerad vrilirarcm homini \
traftartntur,p.4.col.i266.f led primamharumrationumMoyfesfubticuit, &qu;i
lugcntcs & conquircntcs columbis fublimibus aflimilabutur. p. 1 -col. 1 9-a
P.4.C0I.1132.C ljniinariaca?lidcfcitiiunthominiadqi)atuor.Primoino n
Iugentcs,lacertos incidere,mos faitapud vetercs,&ufquc ho
dicpcrmanctinquibufdam ludarorum.p.4.001 ~o2.d
Iugentiummoseftfcrrecibos,& prarpararetonuiuiutn, quap «iHfwn.
parentaliadicunturieoquodaparcncibus iftac Lbiatur, testcporis.f.veris,cftatis,&cQi>:irtod fcruiurhominl
p.4-col.702.f tuad vifumquieftd rc/tiuus inopeiib.humanis.p.i.c. !
lugentiumconfuctudocxtcndcrc&contrahcremanus, p.4. Iuminariacr*Iiomm'aafolei!h>frr;inrur,p.f.c.9 b.c
col.94j.a luminaria ha?c covpot a vrrum fola fint , attt habeant recl »
lugcndat funt a toto populo perfona? communes , maxime dc fpiritus,& ab cis viraliter in rpirenrur,ficut per anima
fiuta^a? ad Deicultump.i.c.992.f maliumcarncsanimantur. "
ugctibusmulravoluminafun:,dumquidapiid Deumde- recredendum,p.i.co.i8.f
1
c
ccrnatur,nefciunr.-dum pra?tcrita fua rccoJunr,fururn pcrti Luminaria in firmamcnto coeli funt in p>na & tcmpora
n.efcuiu&inbonisfuisneerrenr,vercnrur,quosdum Ua- &quomodo,p.i.co.i8.f.&coI.t5p.c{' ;
gellaDeicorripiunt,fcoffendifTefufpicantur. p.}.C59.b-c luminaiiumcelcftiumproprietates& vtilitatcs plures dalr
lumbimcntisfuntvoluntas&intcllcdtuscxquibnsproccdut p.i-ibid.
cogitacionesmala?.Sedlumbicarnisftintinquib.vigetmo luna&ao quomodopofIitdicireg;nace!i p.-i.columna L
tusluxune& vtriquepra?cingendifunt.p.5.coI.852.f c646.c.f
lumbusvirtutcmfignificat. Inlumbis quoqueoperatiogc- lunaobfcuraturtribusmodis,&fimilircrecc!cf7a p ■> c
ncrationis,p.i.col.927.a.b luna cum plenaeft,tunc noclisin exordio uidetur,a'i-u,
lumencognirionis naturalis,lumencognirionisdiuinorum in & pcr diem incipit uideriantcplcnitudincm & innic
• vetcriTeftoj&luxcognitioni* euangelica:, quo dcficiunt fu noc^is^p.i.ibid. ' ''
difFercnterincognitionediuinorum,p.5.col.io26.f lunapoftac^noaiuvcrnaleuefpereplenapra-ccdens ra I
lumen contcmplationis ignorans,pra?fentis vite tenebris pref lc rerminu facit,qua? regula ufque hodic vVct p 1 ibK 1
fus,dum vcnturam luccm diligenter non confpicit , nefcit luna vtrum plena,& plcna, & an prima facTa fuerit nart t,
quoporrigatopcrisgrefTum,p i.col.io94.e jbidcm ' v
lume propheucum ficut ad folo Deotearch^cccreatur, ita ab luna cum ad noftroscrcfcitoculos.paulatim a fole rcccdi l
eofolomultiplicatur,dirlunditur,&traditur,quauisa crea vc'oadcflos,paribiisfpaciisr(clir,p.i.c.i2i9.a b
turahierarchica pcr illuminarionem miniftcriahtcr deriuc luna non daunonib.feruir/ed da?mon Iune rurfrrn obfcn t
tur,noncft^diua?,&cp.i.co.i245.a corripithomines vt lunainfamctur,&per eam eitis c ■
lumenintellcclualequomodorcquirituradprophctam,adin tor,p.5.c.242.d.e.&92.e
tclligcndum vifionis lignificatum,p.6.C3i9.a luna.14.in immo!ationcannipra?Fguiatram tcpus r-flit
lumf diuina^effcntix vidcbimusinluminccreatogloriat,&c. Chrifti quamrempusinftitutionisfacramcntr eucharii
P.2.C0I.679.C . .... ''«^^^'^ucrintabinuiccmquafipcrvnumdicm'
lumen facra?fcriptura?luccrnadic!tur,p.3.c.275.a.b turalemdiftantia,p.i.co!.6n.a
lumendiurnumqualcpotuitclTcantc crcationcm fiderum. luna& fol,utHcbra?ifabulatur,in prfncipio fua? fo»mari< s
p.i.col.i9-a «anta-qualcsinlumine.fcdquialunauoluithabercfi''
lumcnfuitinformcaliquomodo vfqucadquartumdicm, p. larcgloria,&cfcd Dcusmotusc6tra!unaminor-uit! ''
i.col.18./ ........ .. . „. . fins^cd.ttamenftellasj&c.fedperhocnopauficara., *
lumc creatuquomodo vidcbuunnlumincdtuinae cflcntiat, - Dcus.Offcrtcpro mc cxpiationcm,&c.Iuda;crum ccc (.
tm
Ind
ex.
imoinfiniii,p.T.c.i39i.c
una quo oftenlio ceporis,fignu cui,& dici fefH.p.^.cz ipi.a
unaquarccomparacurccaciije,p.3.c.2467.b
Itcm p.i.c.i68i.a
^una vocatur Diana , & pingcbatur antiquirus in figura vir-
einis cencntis in manu fagittas tanquam radios emittetis ,
p.6. c.ii42.f
^una dicebarur a gentilibus prxfes viarurn,quia cas oftcndic
dcno.fte,p.6.ibid.
unam quida dicunt lumen fuum habere,fcd globum eius di-
raidiumluccre,dimidiumob(curumefll',&c.AIijdicunccj»
non haber lumen,nifi a Solc, p.3. c.^op.b.& 2 ipi.a
unatico affimilatur,inftabilis & quare.p.5. c 292.f
.upanar fuum in omnibus viarum principijs fabricat qui do
c-trina: tcftimonijs male abutitur,p.4.c.
.upus & agnus,ideft principcs&fubditivnamhabuerunc
menfam,p.4.c524.b
.upi natura commemoratur,p. j.c.837.b
Lupus.Vidc Morbus regius.
.upi funt hxrctici & perfecutorcs,qui docerc nefciunt vlula-
re confueucrunt,p.4.c. j 24.e
.ufus maioris ad minore,illufio eft & dcceptio,p.6.c.5o8.d.e
ut«m cft cum aqua terram infundit^p.j.c. 1 j6.e
uto infigi dicitur quis dupliciter,p.3.c.6 j8.e
ux folaris qua? facta diciturprimadie, adhuc fuit informis
quantum ad aliqua,vfquead quartam diern.p.i.c.i i.c
uxfuitquxdamnubeslucida,p.i.c.24.c.f
ux in pnma die factadicet non eflct ita perfeSa ficut lux So-
lis,habebat tamcn pcrfcftionem fibi pertinentem quatum
ad illud pro quo facta fuir, fdlicet diuifioncjio&is & diei ,
p.i.G42.e.f.Etcxtenfec.49o.c.&45.a.&54.d.e.f
jx quomodo circumirc potcrat ad exhibcndam diurnam no
(fturnamque vicifsitudinem,non folum antc luminaria,fcd
antc factum firmamentum,p. 1 .c.j8.f
jccm quare oporcuit ficri prima die,p. i.col.i 1. a
jx primo die factadpiritualis vcl corporalis intdligitur , par-
tei.cio.f
lix corpouiis vbi fa&a eft,cum abyfliis omncm terrar altitu-
dinem tcgeret,p.i.ibid.
JxeorporalisquaefaCta cft antcSoIem,qua?nacftilla,quam
cum So! occidcrit viderCnon poflumu-s, p. 1 . ibid.
jx duplex,vna iniquorum,quar coucrtit fcin angclum lucis:
Altcra coutraria cft illi, qua: diccbat : Ego fum lux mundi,
P.1.C.1340.C
jx exterior li incautcdiltgitur, a luceinuifibiltcor cxtrain-
hianscaecacur,p.3.c.296.d
ix magis proprie dicitur in fpiricualibus quam in corporali-
I bus,p.y.cii55.c
jx iiueromnesfcnfibilesefTe&ui fpiritualiorcft, vndecfnca
cior eft ad producfdum intelligibilium cognitioncm, p.j .
col.347.b Itcmp.i.col.43.a.b
ix morientiu cft qua corporeis oculis cernimus,Illurainatur
aut a luce viucntiu,qui defpc&o tpali lumine ad fp'endorS
in;ernae clariratis rccurrunt,vt ibi viuant. p.3. c.3 1 j.a.b
Jx vcra quomodo dicitur Chriftus,cu apoftolus dicat : Nuc
autem lux in domino.Et fic ratio lucis conucnic cuilibet iu
fto,p.y.cio26.f
Jx gratixdupliciteraccipiturin fcriptura.Vno modopercf-
fentiam. Alio modo pcr parcicipacionem, p. j. ibid.
icis luci,luccm,luce,in lux.
icc" cj,s fciret bona eflc,nifi tenebras fcntircmus,p.t.ci 279.3
Jccm maiorc qui ex fc emiferit,vtrum Paulus an Pctrus,Bar
tholoma?us,anIoanncs,foliusDcinoifce(t,p.2.c.i6i.a.b
iccm diuinorum myfteriorum Iudci non inrclligunt,fed ab-
horrcnr in lcgc,p.i.c.399.b.Inrcrl.
icc!parraa?itusdiuidirur,dumdonafpirirusdifp;iri!ircr,qui
bus acccndatur finguli accipiun t,&c p.3 . c 3 5 7-b
jiznria pudicitiam infeftaretccat, fcd vircaftus bona fibi col
lata ad memoriam reduf it, & ccntationcm qua puifatur c-
uincit,p.i.c.396.a.Intcrl.
Luxuria bamas eft,cjao capiuntur indifferetcr pcr diabolum
dc quoiibcc flfatu liomines,p.4.c.205o.f
luxuriaquxdaineftcam!s)qucd.?.ncordis,p.3.c.349.b.c
luxuriariirpiiiscoiii(]M;n,itcorpus,c]i:dinaliapcccara,&nul-
lum pcccatum inrancum dchoncftac corpus, p.6. c.24i.a.b
luxuria vigcc in luinbis virorum , & in vmbilico fcminarum
P-J.c.jSy.a
luxuria?& voluptatibus corporis fiqucm vidcrisdeditum, in
quo nil animus valei,fed totum Iibidopoflcdit,dicito quia
dcuorauitcumterra,p.i.c.624.d.e
luxun'xmalum,autcogitatiOncpcrpetratur,autopere,par.i.
C0ll02.d
luxurie pcccatum perqua?adfciicirhomoJp.4.c.8
luxuriameomagis crubcfcunt homincs,quia fimul omnes
turpcm noucrunt,p.2.c.575.a.b
In luxuriam multi pcr vcl poft fupcrbiamcorrucntes, exaper
to cafu malum culpa? latcntis crubefcunt, & maiora corri-
gunt,cu proftrati fn minimis grauibus cofunduntur . Reos
enim fe intcr minora confpiciunt , qui fc Iiberos intcr era-
uiora crediderunt,p.2.ibi.
luxuriofo qui fc contingit in malis a&ibus,cum iumento dor-
mire dicitur,p. 1 .c.15 27-a.b
luxuriofi idolum eft adultcra fua vel concubina,p.3. c.i oj+f
Iuxuriofi valdc dolenc , quando in eis incipit defacere potetia
cocundi.Ecdchocfigura,p.2.cii8i.b.c
luxuriofiquilacibula»qua?runtadexerciciumfuipeccati,di-
cuntur idolalacrarc fubtcr Iigna frondofa vel in lucis , p. 1 .
C0I.1529.C
luxuriofus non cft alia cura , nifi vt vcr.trem fuum impleant ,
quorum Dcus ventcr cft,p.5.c.9o8.c
M
Aalon intcrpretatur defencftra vela principio.p.
2.c.287.a * r *
Ma diclio Hebraica quid fignificat, & quotuplici-
ter exponitur>p.4.c.405.4o6.d
Maccdoniaeft quaedamrcgioinGt^ciafccundum omncshi
ftoriographos,p 2.C.1525.C
Maccdones,& Amalcchica: an finc cadcmgens, partc iccun-
da,ibidem-
Macedonius hercfiarcha,& que eius Hercfis.p.6.col. 1 5 39. c
Contra hunccongrc-gaca fuit quedam vniuerfaiisfynodusin
Conftantinopoii.l.cpifcoporum,p.6.col.i54o.f
maceratiocarnispericiunia, vigilias, & cartera cxcrciriaper
qu? rctrahicur caro a dcliuaru aquis fignificacur per Moy-
fcn p. 1.001.1648.1"
niacerationcm carnis Dcoacccpram faciunt feptcm coditio
ncs.Pnma quod fic voliitaria.Sccuda quot fit in carne pro
pria.Tertiaquod ficconcupifcentia?moitificatiua. Quarta
quod fit bonorum operum produdiua, &cp.6.c 1 56.C
maceriaquidfit.p.6.i538.d Itemp.3.col.i836.d
machaba?i fcptem fratrcsin Anciochiamarcyriigloria coro-
nati funt cum matre fua atque fcpulti cu magna vcncratio
ncibirequicfcunt.ScdnunadColoniam Agrippmamtra
sluti referuncur,ubi in ecclcfia fanctimoniaIium,ad Macha
ba?osdic"ta coluncur,p.4.col.2 207.c
Machaba?oruml:berfccnndus,& maximcquancumadpifffa
tioncm rcpucacur a mulcis multum spocryphus, p.^.coluna
na 2393C
Rcceptus tamen ad Irgcndum ab ecclcfia.col^op.c
niachaba?orumlibcrlicctnon fircanonicus, tamcmaiorisau
torirsris cft quam /ic Iofcphus , p 4. col. 243 2. & 2354.^. &
2364. f Ircui p.i.col.76.c.f
machabarortitn libri quomodo in ccdtfiac vfu acccoti funt,p.
4.001.2209.22 10.
machabcortirn rcrnporeconfulcj pra-crant rcipublicc Romc
p.4.col.2 3c;9.b
Biacnabfforum icprcm fiatrum fcfium in ccclefla cckbratur,
& <]iia rc,p. 4.C0I.242 9. c
frta':UinaiucscIainn;ialiis,ipliquaiidoquc primi incidunt in
ca.p.2.eol.6i9.b.c
x 3
GlofLt Ordin.& Nicolai cic Ly ra.
-.-smnluminnoctntibus&perdiuerfas vias , p.r
quos fignificantur:fed<jaT»ioodifpon€te malumfupercos
rcuettitur.Ec dehoc excmp!a,p.i.col.i34i.c
lmiwmuiidifuntquariior>p.3.jCpli2a8,F.
Mac ula animalis itnmoladi quando & quomodo non lmmo-
lationem impediuit,p.i.col.i 548.^
Madianciuirasaquovocata,&vbifica.p.2.col.iox6.e.t ;
Madianitardicuntur6£Hmaelite,p.x.col.384.b.c
Ma*dalcn.Tduefucruni,vnafoiorLazari,aliapcccatrnc,Grc
gcuiustamendicit,quodfuicvnafola,p.j.cbl.659.c
Magcddo clt locus in quo loiias occurric regi Aegypci,'& vul
nerarus,p.5.col.272.e . , 0 c
Magedai Dahunuta& Modanide;eprefcntat,p.i.c.i93S.t
&1686.C Itcmp.j.col.27*.e
Ttem p.2 .col-9oo.f.& 1 2 66.d.e
Magifunt hominesquinaturam humanamcorrumpunt,p.i.
col.io88.d
Magi vbi nadi funt aquam quam in aham transterrent lpe-
cicm,p-i.col yjib
MagivtuntuTfanguinehumtno & concadu mortuorum in
maleficiis & diuinationibus.Arioli folis verbis,id eft mcan
tationibusdiuinar,p.2.col.496.d
Magi Pharaoniscurin rertiaplaeadefeciffcdicuntur,poterat
enim in primo figno defkercled commendacur fortaflc tn
nitasjp.i.col.jjj.b.c
Magi Pharaonis an poft tcrtiam plagam non ccffauerunt relx
fteieMoyfi.p.i.coi.j^oc.&js^-f
Magi rcfiftentcsMoyfi,& dicentts-.DigicusDeiefthic: cotei
fifuntdioinamvirtutcmiitcouimunucrdicitur.-fedaliisa^
litcr vidctur.p.i .C0I.5 54-t.& 5 5 5-c
Magiqueicn:eslefum(.|ui&di&ifuntrege5)afcientia&re-
guiiine didi funt,non a magica artc,p.5.col.5 8.t
Magtin Ierufalemintrantcsduplicidecaula puerum Icfum
cuiceluruntnatiimregemltid.Korum,p.5.fbi.
Magiadcemonibusdoai,veliuxtaprophctiam Balaamintcl
ligentes natum Hliiim Dei, qui magicam deftruet arce ica,
Bech!eevenetiV.,& pucruadorauerQr,& quare,p.4.d95-a
Magi puero Iefu tria muncraobculerunt,icilicctaurum, thus
« myrrham,&quidfignificanr.,p.5.col.63 c
Ma^i etfi tiia muncia.obtiiliiTcdicuntui,non ideo non plurcs
ruifle quam tres probantur. Vcl tot fucrunc principes qui
multos duxerunc in fuo comitatu , p.5-col.57.a
Magi an finguli fingula an vnulquifque tria domino obtule-
ritmuncra.p.5.col.63.a.c J ■
MagiinpueroIefudiuinitatcmintel!cxerunt,quod patet in
latria.' adorarione.ibi.c
Ma^i dicuturqui fupcrfttiofc diuinat p craftra,p.i.c.io79.e.f
Magi & augures m fupei ftitionibus luis obferuant loca& tem
pora,p.i.coI.i344.f
Magifuntintclligibiles,quiinnomincdomini falfa prophe-
tanc,p.T.col.io82.d
Ma^orumgenus &inftitutio»exBalaam in partibus oriencis
vigere fertur,p. 1 .col.13 jj.a.b
Magorummngiitri funrfpiritusmaligni,nulluscnim fando-
rum fpirituumobccmperac mago.pa.col.i33.d.e
•Magorum d.licrcnria? fun: ; alij enimplus valcnc, alii minus.
p.i.ibi.
Ma«os P-haraoniscurnoablitiOjphibueritDc^p.i.c. 54 6.d
Magiaccdcspcrpcrrat,fepiilchiapcrfodic,animas hoiiur.un
peicuibar.p.l.col.lc88.d
Magica virtutc pofliint aliqua miracula ficri, tii i!!a pci rinent
ad.curiofira?cmtantum& vanitatem,par.5.col.2 26.f
Mjgicam artemfiiiemagosininfirmiratibus vclaliis ncccffi
tatii)uscon(tirurirequirentcs,cuiaffunilantur, &magnas
expcnfas faciunt,& nullum commodum fcd magis oppoii-
tiim rcpoirant,p. i.col.i33o.d.e
Magicam artcin dc(ignac fcripiura ut eam prohibeat,ficut d$
mones cfle fign.ficat/ed coli vetat.ibi.
Magicarum aruumconfultationcs&pada cum darmonibus
fimilitcr aufpicum,J& auguiu. deputantur focietad dsemo
num.p.6.col.?79 c
Mjgisaicibuspoiiuntaliquaquceriad.rmonibus acrcm ca
ginofuminhabitantibus.fednonficdcfubftanciis formal
terfcparatis;&cp.4.col.i507.c
Magicisarcihusbencfiuntaliquacuriofa,&inutilia,fcd fan
tatcs quac fiunr ad rcducendum homincs in Dcumfiunt t
tummodo virt!itediuina,p.5.col.ino.f
Magiftcrdicicur Dcus,&qualiccrhomo,p.5.ccl.^79.c
Magiftcr qui prius cffc defiderat quam difcat,ftulcitic noxai
nondeftinac,p.3.co.i68i.b
Magifter eruciitus margaritce,fulgenti coparatur,quia du en
dationem morum du«i fupcrnorum fcientiam pic quxu
tibus apent,quafi aui eo omatui maiorem infupcr gi atio
que fulgorem gemmf ardentis annedit.p.^.col.i^ 1 2.d. .
Magiftcrquandopraecipit,iudiciumeftobaudictis fi dem
foaudiatcapite.Si tergumvcrtarcontcmnentis, ^.4.59$
Magifter in difcipulo audituri& in filio pater honoratur, p.
col.837.e
magiftri qui fiunt,&necdu pudo ore cjifcipuli fuere in arro
tiam (quce cft ruina diaboli)incidunr,p.6.col.783.a
magiftri folcnt lcge in habitu ad hoc difpofito fecudum dif
fitionem faculratis fua:.p.5.coI.i 2 1 o.c
magiftriccclcfiaeomniuvirtutumcultuj&decorefapientij |
luftrati honorantur diadematc rcgiae dignitans tanqu ,
membra fummi rcgis5p.2.col.i 37 1 ,c
magiftrimcrcescrefcitexproucntudifcipuli.p.i.co!.io69
magiftri perucrfi dogmatis fignificantur per Ioab,qui acf a .
rc fugit,qui ob hoc <j> cccleliafticos p infidias pcrimut,a! 1
rariofidei cxpulfi perpctua morte punientur, p.2.c.686 f
Masiftrifcient a vigilatcs,fcdvicadormietes,ai;diroresi s
qxios pcr vigiliis prtdicarionis nutriut,dum quod dicut k
cere negligunt.per lomnu coi poris occidut,p.3.co.649. i
magiftcrii vcl dodoratus nomcn,an,quare,& quoniodod •
derandum fit.p. 5.^01.3 79.C
maeiftrorum.v.icafiiurcrepiehcndirur,oportct vtfubditi ;
et!amcumdifp!iccntvencientiii,p.2.col-955.a.b
magiftrorumfpiiitualiumpcrfonafi^natur pcnbiccs qi;a 1
petris pariunt , quia in dodnni pati u cui pctra? uocaci f «
adconueifioncmanimasgigniint,&c.p.3.col.365.b
magnificari dominus Dcus cjiiomot'odicaiur,p.5.col. 69 i.i
Itcmp.3-col.2094.f
magnificus inclinauu ad dandum illud quod pctiti;r,quai 0
beneficiaprius preftitapcrcuinal]eganrur,p.4.co.204;|
magnifici proprium eft cxaudire illum qui rccognofcit pi •-
ricumbcncficium,&foan) potentiani,p.3.col.io97.b.c
magnificimodusfaccremaioraquamfit dignitas rccipic is
P.2.C0I.557.C
magnificentiaan,quomodo,& vndelocuhabeatinDeo.!»
& decoeteris virtutibus,p.3.col.955.a.956.d
magnificentia confiftir in virtute,& iapientia , co quod p( i»
ftaduo fiuntmagnafada,p.3.coI.493.c
magnitudo diuinorum opcrum nec ex qualitatc valct ■dii i
nec cx quantitate numerari,p.3.col.82.d
magnitudofidciAbrahajcxhoc patct,quodflatim ad uc S
dominiiuit3dtcnamalicnam,&ibipercotam vitamfu
habitauit pcregrinus,& de gcncratione Ifaac ciedidit , I
rifir ficut Sara uxor fua,p.6.col.92 3.C.9 24. t
magnirudinisfolis,& lunc.'magnumeftargumentum,c}> 01 i
bushominibusidcmorbiseorum vidctur, & p.t.col.i •
mahumet pfeudo propheta in fuo Alchorano quxda prei t
quf non vult ficii.p.3.col.i243.a.i 244.d
mahumctvtplurimumfecutuseft incredendis crrorcs f<
forum hercticorum.Similircr dc fpcrandis falfa,& hcre
tradidit.p.6.col. 1 549. b.c
mahumet in fuoalchorano ncfandodicit cxprefI"e,oj lefu.'
fuit fufpenfus nec mortuus,fed quod fic afliinilabamr 1 -
tibus.f.perapparitioncmphanraftica,r.on vera p.^c^ *
mahumctdicitIuda?oscorrupiflelcgem Moyti, & proj;li '
&cuaugeliumChnftianos,&vcritashabeturinfuo A °
rano,&c.Sedrcprobatur,p.6.col.ij59.iy6o.d
mahutn
Ind
lahumer ouare fuis inrcrtiixic vinum bibcre3cum in aliis vo
lupiatcMc!axautrir,p.6.col.i6oi.a.b
iahunutus,hcctvariadicanturadiucTiis,c!ccotamcn coue
njentuis tenctucquod inccepicfeclam fuam cucarincm te .
pdri*EradiUp.6.col.i*9i.c #.
Lahumet' mukos errores pofun circa Chnitu . p. 6. 1 599.1x0
lahumetus vocat apoftolos Chi ifti viros dcalbacos,eo quod
vfi funt vcftibus non laneis,fed !ineis,p.6.col.r 5- 1 o.f
«ahumetus& Antichriftus lunrlarroncs, non inrrances per
oftium.id eft,facrafcnptura,in ouileouium,p.j.cii85.c
lahumctusdepaupettateaddiuitiascleuacus cogicauic ficri
rex Ifmaelrurum,de quo populo ipfe erat qui proprie dicu
tur Aearcni.p.6.col.i y 91.C
»ahumerusquomoJo vfuscftconfilio, &auxilio cuiufdam
monachinomineSergius,cutadh^fic vc propoiicuro obti-
nerccp.^.col.ij^i.c
lahumecusqualicerfinxirfeelTeprophecam & Iegis diuinar
Iacorem,vbi eciam cractancur mulca alia de eo,p.6.c 1440.1*
lahumctus dicit fe miflum a Deo,& conatur probare ex eua
gelio.p.j.col.i^o.c
Itemp.6.col.iy99.a
ishumetus epiletiam palTus quomodo illud obfcurarecona-
batur.Dixitfecnim hoc fuiffe paffum propter praefenciam
angcli,p.6.col.ij:9i.c
lahumetus Ixiij.annis tantum,p.6.coI.i 5-98. e-f
lahumcti lex per potenciam gladh incxpicj & per eam tenc-
tur.p.j.col.i no.d
:cm p.6.co!.2o6.f.& col.3 2 8.f.& clarius>coI.349.c& colum.
1601.& fcqq.
t lic eft- per gladium terminanda,vt doct.dicunt, p-4.c.948.f
& co!.2o54.b.&col.22?4.c.Icem P.3.C0I.471.C ,
lahumeti fecla contraria modo indu&a eft ad legem Chri-
, ftf,p.6.col.i J99.& fequentibus.
aahumctifcctanihiltraditcredendurn ,nifiquod defacili a
quolibet mcdiocrirerintelligentenatuiali ingenio cogno-
fci poiTicp.6.col. 1 60 1 .a
lahumeti lecta quomodo incarpit,& quomodo conficla fuit>
p,6.i J9i.c.& c.i 599. 160 1. 1602. Icem p.^.col.i^j.a
lahumcti lex cum fit erronea & vitiofa,quomodo eft tantae
durarionis,p6.col.i6oi.i6o2.
■fahumcri fccta? quo tancamulcicudohominum adhereitcQ
contineatcocerrores& vicaenormia. p.6. ci 599. &feq.
-fahumecicrrores &vicia mulriplicia fcribicin iuocra&atu
fracerNicolausordinis Predicatoru. quiinciuiracefamo-
fifsima Saracenorum quae dicitur Baldacum, vbi gencrale
ftudium eoru habccur,linguam & liccra Arabicam did cit,
& legc feu iccta eorum dihgentifsime ltudujcp.6.ci 5 99. c
lahumetani quare & quomodo lciunium obferuant. Ibid.
lahumetani circuncifionem & bapcifmum obferuant,quare
1 &quomodo.p.6.ibi.
lahumetani'texpe£tant in alia vitain voluptatibuscarnahb.
& diuitijs pr^miari.p.6.ibi.
lihumetani frequcnter&communiterappellant Mahume
tutn prophetam,& apoitolum Dei,& quarc. ib'.d.
4atot e(t iniquitas mca , q. vc veniam merear. Doctores Ca-
cholicidefperaciue&atrirmaciueexponuc. DoCtorcsvcro
Hcbran cxponunc intcrrogaciuc & ncgatiue.p.i .c 1 1 8.f
rtuius mihi videtur, fi homo in carne poiitus fragilis & cadu-
cus: fide tamcn Chrifti & vcrbo eius armatus fuperec dx-
monum legiones,quamuis ipfequi vincit in nobis: plus ra-
mcn efle dtcicquod pcr nos vincicp.i. c.i 2 6o.e.f
A aioris conditiones ,ad infcriorcs & fubdicos qua? iint. p. j.
C0L3 9;a
Aj orcs limu! & minores noft rorum remporum fecordia lar-
dit:hosj ptxdicando vcrbum,iIIosabaudiendo,vtrofque
a facicndoprajpedicns.Ethorum ratio;p.2.c.i 293. c
MUioresfuoscum popuIusehgir,magispax po.puli confcrua
tur. Videntur cnimomnesqtiafi aliquam partem habere
in principatu , vnde & omnes talem ordincm amant & cu-
ftodiunt,p.i ci497.c&ci498.d
ex.
Maioraquarqtiedifhciliadifccrnere&iudicarcdebcntmaio
■ i'es \ arua& ficilta minorcs.p.i.ci46$.b *
Maiora bona Dcusdat quibnldam & non minora,vt femper
anirnus eoinm habear,vndc fereprchedar,&dum perfecti
cflcappctunt ■ncc poflunt, minimc feextollantin hisquae
habenr,qui pcr fe parua non habcre valenr.p.i. c 1 5 io.d.e
Maiorum veffigijsquidedignanturinfiftereharrefeonexcita
torcs funr,p.4.c.i 28.C
Maioribus afliirgerc: naturalisconfuctudocft.p.i.c. 347.D.
Inccrl.
Maioritas in regno Dei no acquirirur perambitionem & po-
ccftaccm/cd pcrhumilicacem.p.y.c.339.c
Maioritas MelchTedech ad ipfum Abraham quo medio pro*
bctur,p.6.c.875.a.b
Malachias interpretatur angclus domini, ex quo dixcruntali
qui quod fuit angelus in corporeaflumpto, alijvero quod
Efdras.Sed improbantur,p-4.c.2i 75\b.c
Malachiasvidein E(dras,&inangeIosputant,&c
Maledicit creaturis Deus3& no maledicere prohibemur,quia
dicit Apoitolus,Benedicite & nolire maledicere,&c.& qua
re hoc ab hominibus no vult fieri Deus. cu tameh hoc ipfe
faciat,qui exemplum vita' hominibus ponic, p.i.c.344'.f
Maledicunt fanfti viri,non deiidcriovindicta?,fcdvlcioneiu«
ftitie.Intus .n.fublime Dei iudicium aipiciut, & mala foris
cxurgenria,quomaIedi6todebeatferiricognofcunt,&no
peccat.cia ab lterno Dei iudicio no difcordacp.i.ci04.d.c
maledicitur terr^ in peccato Ad^, non Adam, ipfe vero Cain
rnaIedicitur,&q.uare,p.cc.io2.a.&c.io6.d
maledicere Deu fuum & nominare nomen domini,an,& quo
mododifferunt.p.i.cin?.f.& cu i9.a.b
ma!edicere Deo elt de eius muncre fibi ipfi gloriam prcbere.
p.3.ci8.f
malediccnti afsimilatur qui fauorcfuperflua' laudis proximu
cxtol!it,vel fauendo,vel bona ptus aequo Jaudando,& qua
re,p.3.c.i720.d.e.f
maledicenti patrem aut matrem debetur maior pcena q per-
cuflbri eorundem,&fi percufsioiimplicitcrconiideracafic
grauiorquamma!ediftio.p.i.c.69i.&c.693.c
maledi^usa Deo cricqui a malis facerdocibusbcncdiciturj,
quia benedicunt iniqueagentibus , & adulantur pcccanti-
bus,dummodo diuites iinc,p.4.c 2 1 93. c
malcdidus omnis qui no reliqiu rit fcme iuper terram. Quod
dc ieminc fpiritualis operis d;citur,non prohs,p.4.c.46i.a
malediotus omnis quipendetiiilignOj&cAppofuerut Iudari
Deo,ut malcdictus omnis qui pen.in ligno:quando & qua
re,p.6.co.499.d e
maledi*ai in corde qui rc&a opera,non redtaintentione facie
P.3.C0K18.C
maledi<aio parentura quomodo foboli noceatoftenditur.pa.
3'.col.i988.e.f
maledidio mulieris adultur^qca? & quomodo & qualis fue-
rit,p.i.cii95.c
maleditftio hominum tempore Iercmia*,quicunquc maledice
bataltcft',dicebat.Sicaccidattibificutaccidic Sedecbic rc
gi & popuIociiis,p.4.col.752.r
maledi»itiogeminaeftj& culpa?.f.& penar.Sicetiam maledj-
ctu duob.modi.s dicitur.f.attiue &palfiue,^cp.6.c.49o.d.&
Itemp.i.col.ro4.d;e
maledi(fti peflima qua Semei maledixit Dauidi. p. a.columna'
683. a
Nonnulli quos adnefarios afftimant ma!edi(5tionefcriutjquijk
vircucenequaquam poifuntjp.3.24i.a.b.
makdiaionesfcu comminacioncsin Leuicico & rn Dcutero
iiomiodiffercntiamhabcnt,quoniam ilIa*inLcuit'coadca
ptiuitatcm Babylonicam rcftrutur,ur Ka.Mo.Gcrund.de-
claiar^&c.aha-adhodiernumca} tiuicarcm hidcorum,qi:a
ipii Komanam vocanr,p.i.colum.ii43.& coltimna 1637.
ci6?8.d.e
malcdictiones cur plurcs in lcgcpofita? quam benedidiones,
p.i.col.i636.d
malcdi-
Gloflae Ordin.oi Nico'ai dc L..y ra.
MaicaidtionibustiiliJiunrccitatiscpradiiinauurtamrn.Bc- mali^natncs^funtquimalaproximisagunrsp.^.co^o^.ji
fdiwoiivcioic-.itutisiuillakquituraffirmatiOjp.i.co. malignusfpiritus vocarur venrus vrcns,quicumqucpuc fut
!-J. i ... cendcritigneperucrfarconciipifccntiarjrapitpofimodui
Malaitftum dooluis modis cucitur.f.mdicioiufticifc& liuorc adflammasgchenna?,p.3.col.2 62.d
vji",dcU,p.^.col.4j.a.c\'Col.ii6.d.c malignumfpintum fifcnfcrisloqui incordctuo, vr:e duc.
MalcdtcfnnuNnncspcccarieir.Malcdi&uscrgoomnisquiia adaliquodpeccatiopus,incclligcquia vulttc obfccrare,
1 ig .i.jpcndct.p.t.col.isSj.c m Iicuidfmoni,vtfu(cipiasmvftcriadiaboli,p.i.co.i?72.c.!
Mjledictiunfaiftraprolatumnovcnietfupcr illum in quem malignifptritusdicurirurnoftrivicini, eoquodhabitatnob
profcrtur,licut auis vagiuoUns ad locum ccrtum non vcrti cum in hoc acrc caliginofo.Dicuntur ctiam inim ic 1 noffi
tur,p. j.col. 1 7 1 J.c quia fcmper machinatur ad malum noftrum , p.3 ,c. 1 041
Maledida non cffc profcrenda,p.4.col 1341.1 maligni omncs funt filii diaboli . Et ficut diabolus aliquan<
MalcdiftacumcxprophctiadicunturnondemalovotoTunc transfiguratfcinangdumlucis,vtdccipiat, lic homo m
icdprxdicuntur,p.i.col.i937.a ' lignushngitaliquandofan<5titatcmiVtafccndar,p.4.2 37i
IntermalcdiclaquxIiid£ismcrirofupcrbiafacciderut,nihil malignifpincusanimosfidcliumamcdirationcfacrclcctioi
pciusquainvideicfu3mvitam.i.filiuraDeipcndentem,& priuanr,neuclipfipcrexcrcitiumrc(iftendifiducia fumj
noncrcdcrcci.p.i.ibidcm. uelaliosquilegemnefciuntadrciiftcndumviciisacccnc,
malcrici j dicuntur qui vtuntur inuocationibus demonum, p. Et dchoc figura, p. 2. col.994.f
4.C0I.403.C malignifpiritusafqueDci permifllone, nonfolumnonpt
nulcficij dtim pcr incantationcm diabolorum aliquid effice» funt darc refponium hominibus,fcd nec ctia homincs pc
reconantur,difcuiruntpermudu&fubitofemina eorum, funthocquarrerc,p.i.col.i3ji.c
de quibus hoc agitur afrcrut,ficquc cx illis permittSte Dco maligni fpiritus,uel praui dogmatis autores,pcr unius anii
nouas rerum f pec«es producunr,p.i.c.y 44-e.f corruptioncm,multas corrumpere nituntur , p. 1 .colum .
malcficiqui praefligiis magicx artis & diabolicis figmenrisa- 363.a.Interl.
gut & ctiam hxretici,a confortio fidelium cxcommunican maligni fpiritus ccrtis quibufquc viciis finguli obfc quunt
di suc,doncc malcficiu erroi is in eis moriarur, p.i.c.7oa.e.f qui fupcr mentcm peruerfi uadunt & ucniunt,qucm ctf
malcficionullacftordinisratio,p.2.col.i?35.b liquamaladcfcrunt,aliioccupanr,p.3. 219.0
maloscurcreauuDeus,quos lalcsfuturosprefcicbat.p.i.col. maligni fpiritusbonismcntibusfunthorribilcspaucndi a
5><?.c f'ugicndi,p.3.col.2i9.a
malitiancvnq!iaminnobisinucniarur,rcfi!gereomninode- malignisfpiritibusiuftcdaturliccntia.vtquosvolcnrcsin]
bemus.Inaiiisvero,vinccre,nonc3m pcrimcrc ftudcdum carilaqttcoftrangulatjinpcccatipamamctianinoletest
eft quia:l!iiriquibuscft,aliquinecciTariioperis conferunt hant,p.6.cct.36i.a
vniucr(itati,p.i.col.i3?j.b.c ma!ignitasdiciturquafimalaigneiras,qi'ia*confiftic inard<
Maiitianoneftopus nature fcd voIunratis,p.4.c649.« concupifcenti.r,inquaconlumituriniquitas, P.3.C.190
malitia cftquandoquisdamnummolittiralicui. p.6.c.29.b maligniras,eftmaIauoluntas,cumultranonpotcft vcldc I
malitia,malo ddcitatur alicno,p.6.c 131 y.a.b neficiis gratiam non referre,p.6.c 29.I)
malitiam fuam,qui Deibonirarcmexcedcrcputar,vereinfpt mallcinomincin fcripturadiabolusmcclligitur,p.4.coI.S9i .
ritum fanctum peccanr,p.6.coI.32.d malogranacu dicirur.coquod multa grana fruttus cius habi <■
maluia dicituraftlic"tto,p.4.col.34j.b.379.a &eftarbormcdicinaIiis,cu:us pomarubca, &adeuedt|
maluia laedens 01 e,infidcli fcilicct tcftimonio locuft? compa- amara,p.4col. 1 409. c. 1 9 1 o .d
ratur,p.3.col.io3o.d.c malogranatumdicitur sadacriix.qii.rcfi -arbor frtictifera, 1
malkiahominum vtitur Dcus,vtoftcdatfortirudinem fuam, defignandumfrucljmcrucis quicftinnumcrabilis,p.^l
quoniodo,vtaccipiatur,caufaIirervcl confecutiuc,p.i.coI. 1879.C
565. b.c&c.569.b. 5:70. e.&col. 581. c malogranatumpropternimiam mulrirudincm granorum:
mahr;aarfl*(5tusexca;catnotiriamiiKcllc<!fus,maximcin mo- intertextismembranisdiuerfasccllas.fedomncsvnoccli
ralibus,quia qualis cft vnufquif jue,talis finis fibi uidetur , cccomprehenfas,fcmper in fcripturis fan&is in pcrfoni :
P.3.C0I1895.C cIc(iccponitur,p.4.c.2i8i.b
malitia mulicris cxccdit ornnf malitiam hominis , id cft, ficut male vtcndo patientia Dci,corda obftinatorum durefcunt l
tnftitiacordis,(iucdo!orciuscxccdiomneplagacorporis, i.coI-577.f
fic rrtalitia mtilicris cxccdiromnem maIitiam,p.3.co.2i04.f malum quilibct,qui ranquam effceminartis per mulicres fel
malitia non vincicfapicntiarcuquod patet vcrumcffedefapic clus, contra Deu ad pcffima fe conuerrit,fignificaturjl
. tia crcata & incre.ua,p. 3.C0I. 1 9 i8.f Ochoziam fedu&um per confilium Athali.r,p.2 .col. 1 21I
malitiadupleximponcbaturilliqniinprimiriuaecclefia infti malummaiusinfcparationcbonorumcommittimtisquanl
tuebancur populo praclatus^malitiadico, fcilicetfui & po- maloru commixtionefugimus.i.dum corporalircr ic-pa I
puli,&quomodo,p.4.c.492.c • musnosabonisproptermalosquamfugiimis.i.incoiUwtt
malitia facerdotu & dodorum facit crrare populum proptcr ne malorum non rcmanenrcs.i.qua fir illud quod fugin i
eorum fcandalum,p 4.C0I.2 i9i.c fugiendoconiunctionem maIorum,pa.6.col.404.f
malitia hominis licet fic odicnda,non tamcn eius natura, quf malum culpa? mortalis eft priuatio boni. diuini quod cfi inf
pofiib;lis cfi bcatificari.p.^.col.i i8.f tum,fcd malum penefenfibilcseft priuatioboni crcati.r •
malitiaphariivorumcontraChriftumconfpirantiumfuirqua ptcrquodminushabccderationcmali,p.3.c.2 119. c
druplex.p.j.c.368.f malumaliquod permirccre,proptermaiusmalumcuiradu!
maliticccftcxaggeratio quod virquicrat princcps drno in* nonhcitilhidIicitum,p.i.coI.i6oj.b
telligentic feco dcicccru.vtadorct idoIa,p.4.c.45-a malum facit uoluntas,non natura,p.4.c.i67.a
malitix iubtilitatem qui cclat,fub Iocutione innncentia? , in- malum implcrc etiam pcr confilia qni conatur, in peruerfi
duicurueftccxlana&lino,|p.i.coI.i J87.C.1588.C fi!iicathcdrafcdet,&magnainiquitatiscIatioiic attollii
malitiamnonffcitDcuSjtamcncumabaliisinuentam proht p.4-co.i2 3o.f
bercpou1t,n6prohibct,fcdcuip(isvtiturcaadneccfFarias malum nonuitatur,nifiinquantumcognofcitur e(fc malu
caufas,& quomodo.Et cxcmpla dc hoc, p. i.ci334.d.e P.6.C0I.91.C
malitiaminuciiicnsDcuSj&prouidcnsquodfitilli inutilis q. malumodit.quinonfolum voluptatenon vincitur, fcd 0
ea vtitur,f acic tamcn vtilcm his aducrfum quos cxercetur, opera voluptaris,p.4.c 1 87 2 .e
p.i.co.i334.f malucftpcccarcpeiuseftpcrfcucrarc, otiitiofius dcfcnd» |
fe.
m
ex.
fc,in Deum culpam ref undere,p.3.c.994.f mala qua? fideles pie perferunt>profunr, vel ad cmendanda>fi
la!umminusanuceligendum,p.i.col.24i.e.f ucdcmenda peccata,veladexercedarnprobandaqueiufti
Jullus afpiciens ad malum operatur,fed femper afpicit ad bo tiam,vel ad demonfh adara huius virae miferia,p.6.c.i i2.d
num verum vcl apparens.p.g .col. 1695. c mala nobis illata in aliquo cafu non expedit fuftincre, quado
4alumminuseft,n6ciTefimpliciterquameffe danatum t q.a fcilicet,perhocmalisdaturaudaciamalefaciendi . Aliqua
ctfi non fit minus malum ratione poene adiunvt*,quae non do cum tcmporalia bona a nobis quidam rapiunt funr tole
priuattotumeffecreatum,minustamenmalumeftratione radi,quidaobfcruatacharitate prohibendi,p.6.col.i62.f
culp»mortalis,p.5.col.425.c mala penalia patientertoleremus noftris dcmcritis, cVnon
•lalumfuftincrealiquadononneccffitatiseftjfed fupcrcroga alienisattribuendo,exemplooftenditur,p.4.coI.i209.c
gationis,p.5.col.i2 2.d.e malaomniafuntanobis,bonauerofuntexmifericordia Dci
lalura temporale fit tribus modis,cruciatu corporum , dam- p.3.col.682.f.Itcm p. 1 .col.7 29.C
norerum,anganisoperum,p.5.c.iiy.b malorum noftrorummutatioaliisdabitoccafionem regligio
.laIumfitaDeo,nonineoquodmalum,fedineo quod iu- nis&pietate,p.col.io4i.b
ftum,p.4.coI.33i.a.Interl. maloruminitiumipemdiuinumabieciffe,p.4.col.ii87.c
lalum quicquid nobis accidit,vitii noftri eft,no Dei,qui dul malorum quado tanta inctimbit ncceifitas , ut omni ploratu
ccm Deum vertimus in amaritudincm, & cogimus faeuire maior fit,vnufquifquc dc fua nece follicitus , ad aliorum
nolcntcm,p.4<coI.6i8.d (quauis proximi fint) non ingemifcit miferias,p.4.c.i266.f
ialum cft duplex,fcilicet pcenae & cu!pa?.p.6.coI.i 584T Malorum trcsgradus,p.4.ci i4.b
ialum culp? fiue peccatum no facit ad Dci gloria, fed Deus malorum eftimatione in nihilo redigimur,quado ea quae qua
punitionem peccatorum pcr malum pcnj ordinat ad dccla fi fumma diligunt bona temporaha,non tenemus, p.^.col.
rationem fua? iuftitia?.p.6.col.46.f 286.d
lalumpcna?,cuiusDeusautoreft,imraittitpropter diuerfas malisnon patetaditus adDeum,p.i.co. i286.f
caufas,p.6.col.i569.f.Itemp.2.col.i509.c malus,hisduobusobferuatisnon'temaculat,finonconfcnti$
^alum poen$ quaedaro mcdicina eft.p.6.coI.44y.c & fi redargueris,p.6.c.557.a.b
/falum quomodo,& quomodo non,dicitur a Deo effc p.i.c. malus non poteft non habere pacem ad proximum ncc ad fc
83i.b.Itemp.3.col.i244.f ipfum.p.3.ci667.c
ialum&idolumnihilfunt,nulIafuariatura fubfiftunt.Tamc malusetfilinguatacet,vitablafphemat,fihymmum cantat,
quidmenteconcipitur,dicitureffe,hoc modo pcccatum tamenmultosintuentesmala,mittit inblafphemias,pa.2,.
poteftcffe,p.5.coI.ioi9.a.&c.709.e. f col.i223.a
/emp.tf.col.^eo.d.cS^S.d.e.Itemp.^.c^j.f malus omnis viuit,vt corrigatur,vel vt pcr eum bonus cxcr«*
emp-i.col.75.b.c ceatur,p.3.col.82i.b.c
Ialumfiqiiandoinfciturhomini,duplcxpothabcrecontra raalusdiciturctiamlignumlongum quod in mcdio tentorii
i hocrcmedium.Vnomodoperfe.Secundomodoper ami- erigitur\ficutmaIusinnaui,p.4.col-304.e.f
cosbonos,fi fibi remanferinr.p.^.col^s.c malus iacensmiraculaconfiderar,quia Dei potentiam fcien-
Balumomneproceditex aliquaignorantia,p.3.col.i8o5.c ^ dopenfat,fedviuendononamat,p.i.ci36o.c
.lalum,nifi cxperimcnto,no fentiremus,quia nullum effet,ni malus faepc fterna iudicia admiratur,pr3edkationem caeleftis
fi feciflemus,quia malum naturanon eft,fed admiifio boni patri? cum audit,diligit,& opcra diuinae difpofitionis ob-
ficvocataeft.p.t.75.b.c ftupefcit.p.i.ibi.
h malo peior eft qui nocct,quam qui non prodcft , p. i.colu. malus omnis iniquus quia ucl fibi vcl alii nocet , licct quidam
39o.b malinonvidenturiniqui,quianonfuntfeui,nonafperino
lala qu$ quaerit diabolus contra iuftos,vertic Deus ad diabo perfequentes,& preffuras hominibusfacientes, fed tamen
li confuuonem & iuftorum gloriam,&cp.4.c.2072.f luxuriofi,ebriofi,voluptatibusdediti , qui etfi aliis nocer«
lalo non eitc rcfiftendum,p.i .c. 1 57 2 e non videntur,fibi tamen nocent,p.3 .c.i 51 5-a.b
lalaquxcreacdominusfunt plagc quae diuinitus infligun- mali.dicuntfedelinqucrc velfato,velc6ftellatione, velncccf
tur.p.4.col.i8o.d fitateprouidentic,federroreft,p.3.col.675.b
lala qua: cx abundantia diuitiarum vcniunt ,»funt quatuor , mali plerunque eo magis contra Deum elcuatur , quo ab eius
fcilicetotiofitas,gulofitas,cbrietas,&comefationiscelebri largitate&contrameritumditantur,p.3.co.i5i.a.b
tas,col.867.c mali dicuntur vel amatores feculi,uel apoftoli reipe&u Dei,£
lala hominu non ante credamus qua probemus, p.i.c.23 ^.a folus bonus,cx quo omncs boni,p.;.col.i 49.C
x boniis incuri? vitio mala nafcuntur,& quomodo, p.^-col. mali quicquid fuftinemus,pro pcccatis noftns accidere mani
793.C feftumcft.p.4.1 123.3
Hala noftra folummodo noftrafunt,bona autem & omnipo- mali homincs ficut femetipfos aflbciant in crimine,fic focia-
tentis Dti funt & noftra.Ipfe cnim afpirando nos preucnit * buntur ad inuiccrri in pcena gchenn$,& de hoc figura, p.2.
vtvelimus,adiuuandoproicquitur,neinanitervclimus,p. col.2 2i2.f
4.C0I.1092.C Malipcrmittuntur inhocmundocumbonis,ueIperquos e-
lala qu$ contigerunf Iudaris in gencrali fucrunt quatuor, p. xerceantur,ucl (juorum comparationc nitanrur ad mdius
5.C0I.391T. P.5.C0I.242.C
lala quae contigerunt Chrifti difcipulis in fpeciali fucrunt mali quidam tolcrandi funt pro pace,nec corporalitcr ab cis
quatuor.p.^.ibi. recedendum,fcd fpiritualiter,p.6.c.402.e
lalaquae in abfentiaNemiae pullulauerunt in Ierufalem,jfuc mali funt quidam ex neccflitate,alii cx abundantia, p.3.co!u.
runtquatuor,p.2.col.i4o6.d 595-c
lala quatuor a quibus Galathx euaferut propter lcgis obfcr- mali iunt inimici bonorum,& ab eis reparantur,etfi non loco
uantiam,p.6.509.c timen animo,p.3.col.478.e
ialacumreprobricogitant,Deusnccontrabonos pr*ualc- malihomineslicet nolint viuerevitaiuftorum, appetunr ta-
anc,viiostollit,vterfc(5tucareantoperis.p.3.col.82.c.f menmorimorteeorum,p.i.coI.i362.f
»ala quarc Dcus in hoc mundo ficri pcrmittit. mali dum bonum aliquod agunt,quod tamcn non perficiunt
. em p. 3.C0I.2 240T fupcrbe intcr qu$ ipfa etiam plenifliraeperpetrant mala co
ialaquaeadominoinferuntur,autfuppliciameritorumfunc fidant,p.i.ibid.
autcaufa futurorum bonorum,p.4.col.990.d mali impetuntbonos duobus modis,'diccntcs cos pcr praua
•:cmp.3.col.iy3.a b diccrc,uclbonaqu*dicuntnontcnere,p.3.col.67.a
mali
Glofkc Ordin.& Nicoiai de Lyra.
Mah' rton folumhonos arguunr de n\Sta boniratcfcd etiam dc veteris confttttiir,p.y .col.i i ?o.b.c
crudelirarc,& non folum diffamanc inperfonisproprijs , Mandatumcharitatisdiciturlatum,quiacfrtante latitudi ;
fedetiam iniibiconiun£tis,vtpcteinvxoribus &famu- quodfectiamextendiradinimicos,p.6.ci388.e
lis,p.^.col.69-c maodatnm,pra*ceprura,!exteftimoniuro,iudiciiim,differ<.
Walivoicnrcsaliouandohonaquaficxtrafctcnfiadcorucra tiamhabent,p.i.col.i29l.a.b.Iteinp.3.col,i32 5.c
m.Uatentanrcplicantur,vclcrfi diquando vifta vnanc- mandarumcomplere,eftdiabolum&exercirumeius fupe.
quiriape<l<"mlc-uant,rrgnansalccra,&ad eamquam vicc- re.Nthil.n.nobispoteritnoccre,fiprcceptadominiuo i
rancimplicacYtquiiaHi fpreta auaritiaadhucluxuncfus IefuChrifriferucmus,p.i.col.i324.e.f.&c.i474-f
«ft,pro precio luxuric ad auaritiam redit.p. ^c,g6,c mandatum primum prohibct furrcptioncm,fccundum er .
i%l j ; nVn remerc & qnolibet modo,fec! per iudicium auferen rem,terriu interficit feculi amorem quartum impietate |
<ii f.int ah eccleiiar communione,aut li per iudicium aufcr. tu crudcliratcm , fextu fornicatione\feptimu rapacitac ,
ri n< n poifinr,to!erentur potius.-ncpcrucnemaloscuitan o«ftauu perimitfalfiratem,nouummundicupiditarcm, [
d q iifqie ab ecclcfia difccdcns, eos quos fugcre vidccur, cimum adulterii cognirioncm,p.i.c67o.c.f.& co. 1493 c
mir aradgeh::nnam,p.6.c.23J.a mandatumprimum pcrrinctadpatremdecundumadfili ),
Maii quaprunt fapientiam quatamcn odenmt,fcdfi odcrunt, tercium ad fpiritum fanclum,p.i.ibid.
qiiffmoJo qu.-erunif Quxrnnt non prcptei ipfam, fcd pro- Mandato Chrifti contrauenientes,an & quandopeccauc r,
ptera!i'jdquodamanr,&c.p.3.c.i40i.a p.j.col.i8i.b.49S.f
Malorum cir fo!atiu\vita bonotucarpere.p.2.c3 ijr.b.Inrerl. mandata Dci cufcodicntes vitatriplici pr$miabuntur,fcii a
Mitoriiniconfortiumqviialiquoeffc<aucarnaiiexiredifrimu vitanatura?,vitagratia?,vitaglorie,p.i.co.io58.f.&coa
lanr,crebrahonorumadmonirionccogedi,(unt, nebonos na IC63.C
mores corrumpantexcmplomalorum,p.i.C244.b. Interl. mandaraChrifrigrauia non funt, quianon trahut dcot q
Malorum vita qvarpeccatorumtencbriseft obfcurara,nguifi adralenrumplumbi,fedfurfum vehitcuftodia manda rf
caturpro Aci»yptum,p.3.col.i770.f Dei.p.6.co!.coI.i4ii.c
Maloium vira »quisdcliriarumirrigatur,& perquid fignifica mandata cek-fria qui maioreanimi dulcedinecufrodu;n |
tur,p.i.ccl.i523.c aaditoribusfuiscrcbiscxhortationibuscuftodia; cori it
Malorumoperatio diuerfitatc fecernitur numerofa,pa.2.col. tunr^percantores fignificantur,p.2.co!.io47.c
1269.3. b mildatahominuminmultislocismaiorifoI!icitudinc& ra
Maloiumrrxccdenttum generalc iudicium magnitudo eft ler'iantm(licetfreqiienternonfintmala,nifiquiaprc m
figLirafequctiumincomparabilitergrauiorum,p.5.c.6'6.f ta)quam Dcimandara,p.5.c.263.b.c
malarumcogicarionumgcneracioqueproceditcxcordcfdcit mandataimria g;neradifcinguuncur,moralia,iudicia! &
obliuifciopen\Deimagni,p.2.col.i59.c.lntcrl. ceremonialia,p.6.co!.685.c.676.f
^Malis.ibhominibusiniufteafficiunturalibcreperedi a Deo mandaraocf.ofueruntcircamanna,pi.col 639.C
auxiliiiuftam &honcftamoccafionetfwp.2.co!.955.a mandacafiquisferuer,vt vidcturdiccredominus. nullai i.
Malhficurquxdambona nonproficiunr,Hcqucdammacule tudincm paciarur,videdequibusagritudinibus &inlni
fi funtleuc*,nonimpedicntcoronam,p.6.co!.ioo.f t.nibushocintelligcndum.fir,p.i.C928.f
Milrsnihileft,qu'cquiddevirtutibusbonoruvidenr, &fiqa macdataquarvidentureffeminima inhabitulcpis, fipro-
aTernaco^itant,delc£tatioi;ranfiroriatollir.p.3.co.2 86.d.c vramoeleftem fian%muItumproficient,p.i.col.i27;
Malis quafi in ventum prolata difpliccnt cunctaque in fan&is mand3ta domini quardam data funt vt fiant , quedam ut 1
fentiuntur,necbonorum verbadi&arationis,fedftimulos fiant,p.i.co.937.c
furorisexiftimint;p.3.coI.t73.b mandatadecalogiomniaordinarurodadum diligcndi, a
Malis quare bona eucnianr,bonismala,nonpoteftfaci!cfciri preccptaprimerabu!e,ad Deumdiligendum,piccrpti c-
p.3.col.972.d.e rofeciinda»addiligcndumproximum,p.6.col.266.f
Malis plurimum prcftarur q;r fe regerencfciunt,cum fibfmet mandara Dci non pueris , no iuucnibus primo commu; :i
ipfisnon committuntur,fed fecui fiunt fan&orum & fubia - Movfes,fcd fenioribus,quia in fenibuseftfapicncia, ji
centmelioribus,p.2.coLi8.d mulcotemporeprudentia,p.i.col. 593.8
Malos nec bona imperfe&a adiuuant,nec bonos mala incon Non profuiffet antiquis ailexiffe mandaris, nifi Chriftu. |u
fummara.condemnatp.r.c.i343.c eftfa!urareDei,oslibera(Tct,p.3.col. 147.3
MalosfuftinetDcus,utordinatedifpcrdat,&vtituri!Iis tan- mandnta Deifuntfidcliahisquiimplcnt,&nondiffiduidi
quam inftrum;nco ad falutem bonorum, p.6.coi 27.C promiffis,p 3.CO.1 295.a.Inccr.
M imSre nomen cft h"mini<; potenris illius tcrrir a. quo deno , mandara Dei noh funt immenfa,p.r.ci646.d
minarur vallis iftx,& iff e fuir foederatus cum Abrsham, p. mandata Dei fi pro virili obferuauwrimus,feI/citati conf *
x.coi.!98.f.& co.2 3o.f.& co!.:7«>f banrurtam occultecogitationcsquam manifcftf adti itJ
Maminonjeftdjmonisnomcnrecaiisdediuiriismale accui- p.t.co.i63o.d
(ttis,& qiid fit facere amicos de mammona iniquitatii pa. mandatorum obferuatio fumma fapientia & fcientia cft .1
J.C0I.917.C col.i482,d
Mammona cft nomen da?monis,& diuitiarum, & vtrifquc a- mandacorum aliqua funt negatiua a malo retrahentia,al w
uamsferuitdominiSip.j.ibid. vcroaffirmatiuaadbonunnnduccntia,p.2.coluru.i; A
ManaiTcs nequiffimusfuitjfaiamferraligncafccuir , Amcn &col.i355-c
filium fuum per ignem traduxit ad honorcm idolcrum & Nihil c/i mirabilius in mandatis,quam diligerc inimicos y
Topher,p.4 C0.692.C, C0I1351.C
Mancipia vnde dicuntur,p.i.coI.435.a madragora poma funt,vtdicuntaliqu?,qrcacceptainc n
MandatumDeiirrirum feciftisproprcrtraditionem veftram, adiuuantinmuiicribusvircutemconcipiendi.p.i.col. !*
quomodointclligendumfichoc didtum fccundum uerura c.&cpl. 341.3
intcUec^um&enucleatum,p.5.co.273yi Mamhvi-ivclis Deiarquearduishumana nocomparan1
Mandatumfiferueturjvitnmjfinofcrueturjmorrem generar. fitn!ic3s,nifipr3eucnienseiusadiuuetchariias.p.3 colv u
Non fcruantihus ergo d cunrur mandara non bona, kd ad 1 24?.a
mixtolienecrucisindulcedinem verfa, & fpiricualiter m- madi3gorarfuncpomapukhra&odorifera& valderar f
telleda funrmandatavite,p.i.col.628.f quaeinrelL-cuturexcellctcs viiiinccclefia (~hn'fti,od m
Mandatum dileclionisdicitur nouu ab effec^u,protaco, quia famarpcr fanclam viram & fanam doitririam dances ?
animam renouac,& quia diflerentiam noux TdUwng»ti'&. ckfia Dei.p.j.coLi^^o.b
man
Ind
[anducemuj vt euange!izcmus,non cuapgelizemps vr man Manna n"gurale,corpora1e & roanifefhim datum fuit filiis Vi
ducemus,p.j.co!.i^2.d raelindeferto,fcd verummanacftipfcChriftus,&dicuuc
em p.9.col.2d9.b.C abfconditum hominibus prcfentis vitar, &CP.6.C.1479.C
[anducafle Icgitur Chriftu* cum peccatoribus, cum amicis Manna quandiu filii Ifrael manducabanrj, quando & quo-
frmi!iaribus,cum cognatis paupcrib.cum pharifaeis fuper- modo deftiterunt,p.i .col.63 7.C
bientibus,& de fingulis ratio,p.y.co!.8po.t Manna pra?ceflit,& fuit data antc cdu&ioncm aquar de petra
[anducansnonmanducat,&;Nonmanduc»ns mjiducat.He. p.^.col.iojf.c
propoficionesfimu! poffuntefle vcra-,&cp.3.ci299.a.b Mannicarc Jatinum verburo cflc mihi non occurrit, air Au-
[anducatio Chrifti fuit aliis cxeroplura c6defcenfionis & mi guftinus,p. 2.C0I.2 1 7-b.c
fcricordia?,p.5.col.2io.r Manicha?u$ pofuitduoprincipia.Vnumfimpliciter bonum,
lanc fccundum fcripruram,efthora aptaad facicndum vin- aligd fimpliciter malum & abiftodicitprocedere corpora-
di&zm de peccatoribus,&cItem illa horafurgebant fecun lem creaturam , p.y.col. jo2o.f& C0L83.C Item p. 1.C.42.C
dumlegemantiquamfacerdotcs,&Ieuitc difponebantfe Manicha?usnegansveramcarnem,fedphanraftican> in Chri
ad offerendum facrificium matutinum,p.3.c.47o. f fto fuiffe,& conabatur probare ex diCtis apoftoli Paulsfed
[ane& vcfpercquidfignificent.p.3.col.6a7.a rcprobatur,p.6.co.j9y,c.848.f.Itcp.i,c.j6j8.fi&cioi9.c
lane eft tecum poft triftitiam no&is, & fignat profperitatem, Item p.5 .c. 1 1 2. 1 .c
p.3.col.888.c manicharusdicebatnaturambonamapeocreatam> malato
ane initium diei efl: vnicuique noftrum»tempus quo illumi- vero a diabolo,p.4.col.682.f
namur,& ad lucem fidci accendimur,p.i.col.63 jr.a manichari dicunt quod diabohis eft dominus iftorum corpo-
[aneortofolcclarcomniacircunquaquevidemus, vcfperc raliuminferioruro,fiei>tfa&or&crcatureorum. Sed hoc
caIigamus,idcoqueIuminelucerncjndigcmus,p.i.c.8i4.d pateteffcfaIfum,vtdeducirur,&c.p.j.col-8$.c
[an hu,funt dua? di<ftiones,& fignificat quid hoc& fubintel* manichei error cofutatur qui dicit vetus Teftamentum a dh*
ligitur,eft. Epexponjt Iofephus.RabiSalomonautem& boloeffe datum,p.j,col.io6o,f.Iterop»i.col.i68i.a.b
Hebrari moderni dicunr,quod man non fignificat quid,fed manichari dicut, quod plenitudo fpirituflandti ncn fuit com*
fignificat prcparationem,vel mjgis proprje rero preparata pleta in apoftolis fed 1 ipfo manichaecqui fuft pofterior ip
ad efumjp. 1 .c.63 6.d.t fis,& fic non recipiunt hbrum adus apoftoloruro ? quii ibt
raneia:quafifemcn coriandri,in figura & quantitatc , Ccd cxpreflcponiturmiflioplenitudinisfpirituflanCtiluper a-
nonincolore,p.i.col.i253.c poftolos^&impiobaturerrorprardi&orumjp.y.c.i^^o.c
fanhabebatrrip!icemfaporcm,vnuscratnaturalis,aliusfu* jnanipulosfpicarumcumlexiubcatofjferri,nonnififignifica-
pernaturalisJ& hicduplcx.&cp.i.ibi. turovnumaSacerdotcleuandumdicitcoramdoroino, Sc
^nnavariismodisinefcamcondiebatur,p.i.coI.i233.b quididmyfticefignificct,p.i.ciio7.a.b
Sanna vocant Hebrari facrificium,p.4-c. 1 03 7.b manfio populi in Alus quid fignificat,& quid in ea feccrit po-
^annacurpanemangelorum vocaueiitDauid,p.i.coIumna. pulus,p.i-ci426.d
6 $ 7.c mafio vna fuit in S.ina,fcd inter omnes maxima • Ibi enim Icfc
tennafecundumgrammaticamcuiusgeneris &declinatic« accepta,tabernaculumcrevtu,ibiExodus,&maxima pars
nis,p.i.col 634-f Leuitici>omnefquelibriIegispe^)efcriptiiunt,p.i.c.656.f
^annaquando & vbi & ad quid datum fuit , par^.columna manfio poteft accipi iudifrerenter pro ftare,iacerc uet fedcre,
903-a.b P.4.C0I.1137.C
knnagenerabaturInacre,&propterhocvocatur alibi pa-» manfiopopuliluda.iciinmarequid myftice fignificat,p.i.co
nis decoelo,quia in cceloaercoeft gcnerarus, & a Dco da- lum.i 424.C
tus&formatus,non virrutcnaturar.p.i.col^^^.c manfiopopulilud^orumindeferto Sinquidfignificat.pa.i.
knnadiciturpanisangelo.rum,n6quia ipfo vefccrentnr,qa col.i42j.b,
nonindigentcibocorporali, fedquiain dcfccnfu mann^ manfioncsquotfueruntinarcaNo.C)P'.l^oI.i43.c
cooperabantur angeli,p. 1 .ibid. manfiones filiorum Ifrad fucrut ia vniuerfo quadraginta du{
hnnaquomododiciturpanisangelorum, cum angcli non Iccundum quodenumeranturtripliciter,p.ucoI.i433.c
romedantcibumcorporalem.Rcfponfio Hcbreoru doclo manh'oncsincaeleftibusfiued.ift.in(S.igra.dus,beatitudinis, fi-
"um,quiinterfcdiuerfificatifunr,quorumaIiquidicut, <$ gnificanturperfcfortes,pa.ci647*c
/alde applicabileeftadnoftrum verum manna.f.facramc manfuetudoeft virtusirxreprefliua>.quarintcr alias virtutes
um cuchariftie,fed nolunt inrellige,yc benc agerenr,diccn maximein Dauid apparuir,& proptcr qua Deus ipfum in
es quod pen.itus cft impoffibile,'i& implicant contradiclio, bonis temporahb. & fpiritualib..multiplicauit, P.3.C.659.C
jem,p.i.col.642.f manfuetudoeftqua?d,amtractabilitasmentis, propter quod
^ntiaquomodointcrramcadebat,&quomodo intcr duo, eftdebitadifpofitioadrecipiedumimpreffionem vcrbidi-
tradamcntaf<!ruabaturmundecuftoditum,p.i..col.636.d^ uini,ficutcer*tra$abiIitasadIpreflionefigilli.p 6.ci272.f
:.&col.642.f manfuetudoimaginemDciinnobisferuat,icmper tranquil-
Mnnatripliccm habebatfaporem>&cp.i.Ibid. lus eft,fediradifTipat,p.3.c.77.b
Mna habcbat oranem faporis fuauitatcm.Sed hoc in,te!Iige- manfuetudo &humilicas gratiaro}fupcrbia& furor pai iut rui
!umcft,quodnoneratcxnaturamanna?,fedcxmerito sa. nam,p.3.col.i992.e.f
torumhominum.quieamcomcdcbant,quibusfapicbat fi. manfuctudoneminemfpernitjh.umiUta5.fcom.nibusfubiicir.
:ucdefiderabant,p.i.co!.637.c p.3.c.2.99.b.c
Mnna f uit cibus valde fapidus bonis,fed malis infipidus,{I- manfuetus efto,no.fit tumultus incorde tuo,volitanribus pcr
utctiam vcftimentabonorum non funt vet-uftatccofum- ruptioncinphantafmatibu.s&puogentibuste,p.i.colum,
ta,fedtantummalorura,p.2.col.i i^o.e.f 5y2.c.f
Mnnaquibufdamfuitfapidum,&al]quibuscc6trario,&ha manfuctudofiD;ei eft,di.citurclemetia, finoftra eft domita-
'uittnp!icemfaporcm,&qucdcadcbatintcrram triplici- tio,&no.quare,p.3.coI.ii33.c
cr&dirTerenter.Primovtpruinaquafiftramcntum man- manfuetudinequifuauiscft,&modcratuseftin vcrbis & fri
?,poftea manna,tertio ros quafi eius opcrimentum. pa.i . fa6tis,moncndo alios no vti.tur verbis contumcliofis . p.3.
ol.1233.b-c col.i6y4.f
Mnna non fuit verus panis propric,fcd figura panis fpiritua manfucti funt fcquuntur voluntatcm Dei,mitcs qni non eri«
s,necdefcenditdeca!olidereo & cmpyreo,feddccoelo, gunr^ceruicemjncclucrecalcitrantcumiugumcisimponi-
crco,ut ros vel pruina,p.5.coI.j 1 24.b.i 1 3©.f tur,p.3.col.j97.a
oanfionun
GloiTa: Ordin.& Nicolai de Lyra.
MaufionumcxMiumdittribuiiopro nouiffimi Adec6rep!a
lionefuturacfTecrcdirurfccimcUimdiuifionemterra? pro
rpiiTionis per tribus Ift atl.Quis ita bcatus,vt fots cius in Ie
rnfalcm vcniat, vt fit ibi ternplimi Ptr.immo ipfc fit vt tcm
plum Dci.p.i.co!.t44o.c . t .
manfiones qnadraginradue compnrantur a prima qua? fuit in
Rami-iTc vfque in campeftria Moab fupcx Iordancm , p.i.
co!.i i 5 5.a,b\ & col.i 4? 3 & col,i oij.a.b.
Manfioncspopulilfraeliticinomin?timponunrur,&qua?do
minus opcrarus eft,hifiorice & myfiicc tlucidatur,p.t .co.
1 15 5: .a.b.& col.n 97.K & col. 1 2 26.0 & col.i 2 34-d.o& c.
i2 39.a.b.3fcol.i307.b.& col.i^i^.of.&tol.iji^.b.&co.
13*3. a.Stcol. 142 1.01422. d.cf
mafionosquadragii.tadutrquasab Acgyptovfquc ad Iorda
ncm habucfum,trium tantum congrucre vidcnrur curricu
lisannorum,& horumdeductio,p.i.co!. 1463.3^
manus lcgitima cxtcnfio fpiri; u fapicntia: inf rt,p. 1 ,0 1 696.C
manumleuarcPeivclatrc licreiuiejt m>efi potcntiamartcr-
nitatis fua» fuper ola cxcellentcm ofttndcre- p.i.ci66o.cf
Iteinp3.col §76.d.c
mamis lcuat qni bonls operibus infiftcns tcnfis manibus in fi
gura crucis Dcum adorat,p.3-col 876.d.e
manusadDcurn n-gaturuspropeccatiscxtenditfiuftra, qui
hasadpauperes piopoffe noncxcendit, p.j.c.768.d
manus pprrecta ad dandum commcndat oruiionem,non col
le&a ad recipkndum,p 5.col.6o8.ef
manustcnderecontraDeum,eftinopcracionc:praua defpe»
ftiseius iudiciis perfeucrarc,p.3.col.779.b
Mnnus in Dco cj, fpiricus eftjdicuui cius vircus operariua,pa.
5.C0I923.C
manus impofitio fupcr caput hoftiat quare fiebar,an quia offc
rcnsdenotaretfecifedignumoccifionc profuis pcccatis,
an ad refignarione fpotanea fui iuris,p. 1.0917.3. & c.93 2. f
Uianus fuas Facerdos fupponebat manibus offcrenris, & tcne
tis primitias fuas,&' elcuabat fuifum:& retrahcbat dcorsu,
poftca vcrtendo fe ad quatuor partcs orbis,& quare, pa-i .
C0I.1620T
eianus Eiiezerpofitaiuperfcmur Abrahar pra?cep!o fui fuit
iignum fidelitatis rationc circuncifionis iccundu Hcbreos,
Scd fccundumcatholicosfuit (iguumquod Chtiftus fccu
dumcarnemnafceretur defemorc Abrahar,p.i.col.285.f
manus dcxcra & finiftra, bona & tempotalia & fpirnualia no
tant,p.3 col.j^S.f
manus vmusiungitur manui alrerius in pa&is & promiffis acj
confirmationcm;p.i.col.707.c
«rnnui nominepoteftamicusintelIigi,p 5.C0L1 to.e.f
manus dicitur fcripcura per manum facfta; vnde dicimus : pro
bata $ eletfta cft manus eius p. i.c. 1 583. b.c
manus quar|urumtcnent>ftir.c:itc}asfordestergeren6 valet,
p.2.col.y52.d.&col.io88d.Ittm p.3 co!.98.e
manuseftoiganum,organoru,&defignatopus diuinum, ita
quod opu.vtnifcricordiar dicitur manus dexcra > opus luiti-
tiarfiniitra,p.3col.5 37,c,&col 593.C
manus Dei quid eft.p,6,c-8o2.d.c
manus extendcrc eft benefioa darc,p.6.col. i^o.d
manus velpes veloculus,velaliud membrum,qualiterfitfici«
tUin,vGlnon,abfcindi,p.j.col,302.cf
manuslauarctenebantur ludariex ftatuto iudicu ordinario-
rum.Qj,arehoc ltarutum fit,& quomoJo per Piatifeos ial
fi atepcrmixtumfuit, voloesquod perhoc acquirerctur
quardam munditia fpiritualis,p. j.col. 26 1 .c
manuumlorioantecomeftionem vel cibariorS appoiitionS
facit ad quandamhoneftatem& munditiam corporalem»
p.j.col.26i.c
Siara natha funt dua? dic*tiones;& prima valct in Latino , do-
minusnofier,fecunda idccft quod venit,fetl proptcr igno
rantiamidio^atis&longitudinenrgporis dua* dictiones
coniun&ae funt fimul,& vitima litera dictionis cft fubmota
p.6.col.354.f.35 5-a •& 356.d.&liqnjdiusdcclaratur.
»iaraih afiius ifiaci duttus cft propcer amaritudint; aqua? , p,
i.col.628.1
mardocha? us quot & quibus rationibus rentt cxhibcre Uon
rem ipfi Aman,cum cffct in ftatu cxcellcnri, p.2.col. 1 631
mardocheus quomodo iciuit intoxicationcm Aflucn ficnd
p.2.coI.i626.f
marc appellatur apud Hebraros omnis congrcgatio aquaru
fiuelalla,liucdulcis,p.i.col.i5.c
marccllus papa idolis thurificauit mctu mortis, led tamcnri
puit,p.6.col. 1250.1
marciahs a beato Pctro miifus in Galliam,prardicauit Lcm
uiccnfibus fidem catholicam, P.5.C0I.299. c
marcion haercticus du«s dco pofuit.vnum bonum , alten
iniuftum,altcrum vifib:lium,alterum inuifibilium cond 1
rcm,quorum prior luctm fccit,fccundu» tentbras,p.4.c ,
377«a.b.& col.ii42.c&tol.2022.c
Ircmp.i.col.520.d
Itcmp-2.col.i59.b.c
martus PubliuscuminucniffetAntiochuEpiphanem in 1
tore maiis,qui volebat intrare Aegyptum.qui Roinani I
ranrc6ftderari,pcepitfibivtdifccdtrctab amici» Rotl
porum,tuc Antiothus periit fupcr hoc dcliberai ionc,& c
Martuspubliusfccitciiculuminarenacum baculo qi 1
tenebat,incircuitu Antiothi5diccns,Senatuspra?cepit t
refpodcasantcquamexeasdchoc circulo,&cp.4.c.i6; c
marcus primus patriarchaecclcfic; Alexandrina?.p.6.coIu \
marcus Petri difcipulus primus Alexandriar epifcopus , p :,
cd.476 c
marcus licet de omnibus Chnfti fatSris ftribat, ficut & alii I
men circa cius relurrt-ctionem & rcgnum fpecialiter in «
rarur,p 5.col.473-b.c
maiti cuagelium dtlignatur ih nominc konis,& hoc pro .'i
tria,p.5.ibi.
marcumaftumpfitBarnabas,qucmPaulusqui femtl rc
fer,dicebat non debcre affunu,qui ramc n intantum cla H
ut ficrct vnus de quaiuor cuangciiftis,p.i.col.i 1 54-e.t'
marcicuangcliumdcfignatur in nominc leonis propter a
qua? in Chrifti refuirc&ionc repenuntur,& proprictati is
leonis aflimilantur^p.^.ibid.
margarita licct Cir nomen fpecialelapidis pra?ciofi,tamcn' i
pitur gencraliter pro quolibet lapide prarciofo, p.6. col .1.
1682.1
marganra dicitur vna,& pra?ciofa,& fignificat uitam conjj
platiuam,qua? dicitur vna,qui homint m vnit,acriua au
magisdigjdit.Dicituretiampra?ciofa,&quare,p.5,coI
248.e.f
tnarc an & quomodo diftet a ccntro acqualitcr circunqua ic
p.3.col.i273-a
maicartatnrintraripasfuasaDco,nctffluat, & fubmeai
habitanrcsin arida,p.3.cio8.f
mare Cafpium fub Aquilonis plaga ab Oceano orirur , c Jl
utraquc circa otcani htioraloca dcicrta incuitaquc h. -fl
turJp.2.col.i324.d
mare mcditcrraneum dicitur magnum refpcdu maris mc ui
maris Ccnerer,qua? funt quidam lacus, p. 2.C0L 66. f
mare mortuum tcrminatur ad oricntalcm angulum tcrra 0
nuflionis vcrfus dcfertum Acgypti,p.4.col.i92 2.f
Itcm p.2.col.28.fJtcmp.i.ci99.a.b
marcmortuumdicitur,coquodnulluspifcis potcftibivi t
quiaaqua?funtcxccfliuefalfa?,&i6alibiinfcriptnrav •
tur maie falfifiimu.Itc quia aqux funt ita fpiffa: , quod t
quafilutu,propterquod vcftimcnta ibi proicctamasis '
didanrui',quamlauentur,p.2.co.28.f.Icemp. i.c.200.
mare falis uel mortuum nunc dicitur,& lacus A)phalti,4
narum ual!is,qua? prius dicebatur conuallis illuitris. f '
lum.iSp.a.lntcrl.
marcfalfifIimumquod,&quislacus,&inquapartcmurii '
bctur,p.i.coI i478.f.& C.1439.C&C.206.C
Iremp,2.ca8.f
marc <«ortuum dicitur marc iaIis,pa.c,2<?o,f
1 - i
Ind
ex.
jyrefo!i;udinis,eftmagnus!acus,perquern tranfi; Kordanis
ltiui;r.:& vocacur fic fecundum modum loquendi Hcbrai
cum, 0.2.001.28 f
lUrefo!ittidinis,maremortuum eft, quod inlatitudinc per
R<iJiad!xxx.vlq'ieadZoa!OsArabia?:inlongirudine.cl.vf
[jUeaJ viC.!Via$odoinorumprogredirur,p.2.col.92t?.c
Mre rubiU Jicicur,no quoJ aqua? iin; rubeae de natura fua ,
fcd quia terra in ripa cit rubea,& commifcerur aque, & fic
Lridefuraquan.ibca,maximepropclirrus, p.i.co!.6o7.c
Mre riibrum an fuit diuifum in duo Jecim locis, ita qudd q-
>ettriDushabuitviaaipcrfediftinfiam abalhs,pa.3.col.
i4P4-'e.& 1493.C
.^}reG i!:!ecquodeftTybcriadis,eft quidam lacus habcns
:entu.n ftaJia longitudinis,& quadraginta laritudinis, per
j lodtraii. Iordanisfluuius.Etdiciturmaremore Hcbrai
„o.p.y.co!.89.c& 559.C.& 11 15. c
Jcmp.4coI.47 2. b.c.Item P.2.C0I.27.C
Btnp. t-col. 1470. f.& 1478. 1
/Mi ia virgo bea.a habeba: Ccx gradus virtutum.Primus ora-
1 fo!iraria,fccundus virgjimUs verccundia,ccrtius difcre-
:pru Jentia,&c&duodewiin fructus&fex dona fpirituf-
faULtip.2.co!./74.f
^uiabeata viigoft-xuirtuteshabuicexcellcntes, &fur.thu-
militatis renor,paupcrtatis aiitor,honefta:is decor,pictaris
dulcos,longan:iniratisvigr)t,chantati$fcruor, p.2. 0775.3
lariabeata virgoaffimilatut thronoSa!omonis,&q'iare, p.
2.ib:J.
J\i.iad;iig'iaturpcrH,fter,p.2.col.i620.f.&i^j.b.c
•Jkria pc, arcamrabernacuh defignatur,quae ia fe pLra con-
tinebat,& q-iare,p.i.co!.7j i.c
Mnanguraturper virgim Aaron.qfacgermiaauit ficca,fio-
& foiCtuin pro:uln,p.i.col. 1 58^.0
1 arc-pic Cht iftu fio.it vcllus Gedeonis rore,p.?.c.oy8,f
|»riaaniontcMoria,rioii inconueaieaterinticulatur, quo-
rnodo & quare.p. 1 .c.2 70. a
Jririafiguratur perterram lacle flucnrem ad nutritioncm pa-
ruuioriirn in fide & mellcrcficicndoperfccios ia coatcm-
plarioncp.i .C0I.14-97.C
jnria ffgnificatur pcr iunam,p.i.coI.i6St.c
tvirgobcarafignificaturper IaheI.p.2.co.i7y.c
inria vii go dicitur thronus,quae fpeciali modo coniuncta eft
i)ciratiouemarcrn:tai:is:&diciturpropricthronus ipfius
quia in gremio cius fcdcbat quandc rccepit muacra. pa.4,
1536.1. Iccmp.5.c.62.&63.c
ntria efl via qua Chriftus venit in mundum , p.3-G549.a.b
Bjin'adicicurfpeciofaporta,&quarc,p.6.c.ico7.c
irgofigtiarurpcrftellam,p.5,c.59.c
■ft irfarer non folum Chtifti fed corius ecclcfia?. p.^.ca
Jlumna 1882.!
nria virgodicta tfr terra.p.j.col.2c8o.c
Irnip.^.coi.^So.f
Jicirur m ilier propterfexum, non propter corruptio-
i,p.6.co!.9T9.b
v;igoia nup;iiscxcordcpiiffimovoUiirpr?uenirctota
,e:tum,ne apparerct cofufio:idco inuitauit filiu quc
baca fh >cp oceiKem,nontamenipfuminuicauitad»i
ulAanreacratcm pcrfcctam,&c.p.5.c.2o55.c
ria virgrt licet in paffionc fiiii fui multum afflicta fierir/a-
m?n in hde fcmpet immobilis fuit: & uifcipuh qu.anrucucj;
foltdidicuiitur dubitaflefcd non Maria yirgo. p.yc-jzi.c
ina vfrgo plus quam martyrfuit,quiairi partc impafuDili
ruit. p. 5. ibid.
rariafr.ro; M>yfianfuLrirprophctiII'-1p,i.col.6iy.c
C non dicitur foror Moyfi,ficut & loror Aaro: Hc
brafiaffiguantdupticcmratjonciDjp.i.iaid.
>r Moyfi,vocara eft a!io aomiac fetudum quofda
ra,p.2.c ic-4 f
filia F.zra.aha fuit a forore Moyfi,p.2.ibiJ.
rana foror Moyfi.an fucrit uxor Calcoh, habcncur opinio-
nes.p.2..col. 10 i^.c.& C.1021.C
mana vlrgo & DeigcnitrixnatacftdedeTfaac,qua:pcr filiu
fuun» gatidium artulit mundoquodfigmticauuriius Saie,
id cfi,ga.udium,p.i.c.257.c
maiiactfiaiulierumpulthcrrimafuitanullotamcn hominu
fuitvnquamconcupi;a,&huiusiatio,p.6.c.i7i9.i72o.
maiiacum cort ore,& animacicdituringrtnafuif^mrcgnu
c^loiunt.Smiilircr&ab aliquibusdeminiuroloanne eua
gelifta.p.4.c.24i.c
mai ia non fulum fuperomnes viros , fcd ctiam fupcr omnes
angclosin ce!iscrcditurcxalrata,p. i.c.i^yi.b. c
mana latobi & Salomc fucrut fororcs bcate uirginis cx par-
tc nutri.s3de qua certu eft cj» Jefccndcrunt cfl ftirpe Dauid
& aliorum rcgum a Dauid dcfccndenthim,p. 3.^.746.0*
mjiiaMadalcnaquxqualisfueritj"hocnominc uoca
t* funt,p. 5.C.660.& 807. f
niana Magdalena an fucritioror Lazari vcl alia , eft d.iplcx
opinio-p.5.co.8o7.f
maiia Magqalche terinucnituraccufara.Primoa Pharifcofe
cunJo airuda.,tertioaforore,& toticnspci Chnltum cxcu
fara,p.5.col.846.f
niaria foior Lazari bis eodcm oflicio functa eft;, qux, qualis,
vbi,& quid fecir,p.5.tol.8oi.b
ma.iamagJalena,quaienonaudcbattangereChriftum,p.3.
col.Sji.a
mai ia magdalcna fignificatur,per mulic r5 emorroiffam, qurp
mujtp rcmpore fuit peccatis polluta,fcd tangens pcdes ( 9;
fig!iificaturperfimbn'am)humanitatisChrilti(qua;eftvc-
luccius veftimenrua^fuitmundata^^.^.col.^^^.t
laria virgo in fuo cacico txia bcncficia rccoht daia iibi finotj
nur
ri
laricer,& toci muadogenetahter,& Ifraclfpecialitcr, pa.5,
C0L691.C
nuria virgo an fucrit inpartu Elifabcth,cft duplex opinio, p,
5-coK695.c
maria virgo antcquam dolorcm partus fcntircr,pepcrit , qnia
ficut virgo conccpitjta finedolorepeperityp.^.col.^jo.t
maria virgo in partuobftctrices nonhabuit, nec indignit,
cum Chriftum m gaudio pepeiit,& per fciplain pueru na-
rumreet'pir,inuoluir,& rcclinauic,p.5.col.7o8.f
mariafiapaftoiibusdifcitdebemusafacerdotib.difccrc. Si
Maria antcapoftoli prxccptum tacet, dcbemus poft apo-
ftoli pra»ccpuim magis doccri quam docercp.j.col.; 14.^
maria virgo purgatione non iadiguit,quiacxvinhiemine
noncoacepit.p.5.ibi.f
maria Aetonis foror quare fola punfta cura Aaron etiam co-
uitiatus fit,p.i.c.i250.d
mariavirgo fuitjpphcuifa,&probatur rarionib.p.4.c.io5.b
niaria dc cadcm tnbu fuit cum Iofcph,& probatur ratione,p,
5,col.68i.e
maria virgo fimiliter & eius fponfus Iofeph virginitatis voty
emiferunc poft dcfponfationcm,p.5.c.686.f
maria virgodefp.onfa.tur antequam impiegnatur multiplici
caufa,p.3.col.68i.c&44.c.f '
maria virgo defponfata Iofcph concepit Chriftum , & no an-
te,&quarc,p.5.63i.c
mariadixit angclo.Q^omodo fict iftud,quoniam virum non
cognofco.quoaiouo & qualiter uuclhgendum3&c.p.i.co
lum. 1234.^
maria u rgo felicius conccpit Dcum mente per fidcm, quam
corporcpercarnisafrumption.cmjp.^.c.S^S.f
nui ia uirgo quarc non rcuclauit conccpcum Chrifti ipfi Ic-
feph efie de fpirituffan :to,& quare etiata Iofcph uon peti^
Qitab eadehoc, p.5. C.45.C
maiia niulca conftat tffe,in vnum tamen locum (ricunnir cort
grcgateaqtux.q-jacuutta mag.no mariiuguunrtir. Si qui
. lacusin fcmctipfis ftiicu vidcntui,otCultis, tamen mcatib.
ir. marercuo!uimtur,p.i.c.i5.b
maria uirgoantcpaitiim &pott parrum,&c. par.^.colurr.na
i4^6.c
maria uirgoconccpi: & pcperir. Ibid.
maii^bc:iteuir^ii;baftuniptiofignincaturpcrdcpo:rat?rnJ
y aruT
Glodx Orcfin & "Nicolai de Ly ra.
ircf Teftanenti.n>s.c.7y8.c.&uy7.c.Vidcctiam inAf- tiam pr^fiufcr^nt^^.coU? 54.5
fumptipbcatJBvirginis. ma.rynbus adaprarui moraTitcrcxpoftuspfa!mns,Dwit c
Manx caro & Chrmo,-lJCCt inlumhis Adc & Ahrahe fuerir rninus dVJmino m>o;&c quomodo & quare, p?.cu86,
diffcrcnrcrtamcn ad matrcm &■ tihutradu&acft, &huius Pcr martyrium fahnntur martyrcs minores,qui folnmfidc
notabihsdccljratio,p.i.c.88o.c.&is83.c hahcuttrini'tarisfincopcribus,& fioevllatiiletlionc, p.
Irem p 6.col.867.h . coI.i:y2.d
M»rixvirc»inicasinpartu,&qu6dfilium peperit contra cur- martyr!uinrepnranrinfidcIesdcmcntiam,p.2.c.87o. f
fum naturf joHehditur cx litcra di&ionis Hcbraice, & quo Pet martyni patfionem rcmiffionc peccaroruu. ficri f< ics d
modo,p.4.col.7J2.f bolus,non vulrnobis/pcrfccutioncm gentiunipublicain,
Marixfa^ititasprobaturcxfcripturisinfidclium&Hcbraico uerc,quiainuidctgiorixnci%x,velfortaffisk tnos De;
rum,p.6.col.i7i9.a.b.c idoncosnonmarryiio.HecOngcncs,p.i.c.:67.b.c
Mariam dicunt virginem bcaram,de omnibus gcntibus, quia maffa to^a humani geneYis iufte corrupra,& lutofa t ft, fiim
dcomnibusgentibusfuntaliquiChriltiani.p.4.c.2 2.b iu honorcm,mifericordiaeft,fiinc6tumcliam,iijUumcl
Item p.?.col.69j.c ^l"'2 boceratex natura,p.6.ci2 6.e
Mariani virmnem laudatprophetabeftialisSaracenorum Ma maffam humani generis conditorin manu fua habcr,& fcci
humet,p.4.coI.ioy.b dumvoluntatemUiam vafafingir, &c.&omniaiufte&
Iremp.y.col.69j.c ltcmp.6 Col.t7i9.e dinatefacit.Scitcnimcuidcbea; milcn fccundum pref
Mariru,aduhcrxmtilicris Chrifto oblatc cumeffetadtihcr, riam & prxdeftmationcm fuam,&cjucm dcbcat induta
quarenocftadduvftusadlcfumjplapidationcjp.y.iiy^.c fecundum iufthiam,p.3.c.2i4o.d
MarmorPariumcandidum,Parosinfiiiagignic.p.2.c.7o8.d mafcuhnus ftxusprecipicbaturantiquitus immolaripropt
& 1 1 i0.f perredrionem cius,& rion fcmella,p.i.col.588.d
Mirmoiisdncfunrfpecicsdiuerforumcolorumaddccorum mafculus vclfceminaqui Dcovoucbaturquoprctio pote:
paui!nrnt!.&c.p.2.col.i78.c.f redimi.&quieamlegem feruarint,p.i.col.i 145.3
Martirius papa damnauithxrefimMonocholiraru ncgantiu mafculustypuseftimperatorif potentix.p.i.c.noi.a
dupliccm na uram effe in Chrifto,p.6.col.i6io.f niafculum ciTcoportet &maximevirilcquod Deooffcrtui
Marnu» cflprimiismenfisapudHebrxos,fccudum ordinem utcircatomni uitio,p. i.c.uoi.a
fcftorum,tamenScptembercftprimus fecudumorduiem mafculus nafcensproferrgemcndoa.feminavero e.quafi
ncoMorum,&cp 4-col.2i76.d queiens dcprimorum parcntuni tra'nsgicffionc , propi
Martyr fieri non potcft qui extra vnitarcm eccclcfix patirur > quam nafcunrur filh & nhx ire; & miferie,& de hoc verfi
fcdpotcftquidcmpati.p.4.c.<>37.b &c.p.3-co!.i9ii.c
Mar-yrem non facitpce.iafed caufa,p.6.col.n6.f mafculunbustemporibus inanno apparcbantin Icrufal
Ircm p.g col.674.d c uam domiuo.[cihcet,in Pafcha,Ptnceculte , & fefto 1 1
Mi^yrcsno.iideorecitanruradalrarevtproipfisorc-ur, fed bernaculorum,p -y.col.^j.c
vreorumorarionibuspopuluscommendctur.p.2 c. 140.C Item p.i.col.i^Si.f&c^ij.c Itemp.2.c.U9 c
martyrcsrempore Dioclettam & Maxi.niani tot fuerunt mbr matcr ad expr1iti'eridum excedenteniamorera qucm hafl
tidat(,qnodperhominesnoiipoterantadccrrum numeru filium,vtiturpliiribus nommibus, uocans eum aliqifl
reduci,naminfiatrigintadieslcguiur decemfeptem milia filium ftium, aliquando cor fuum , aliquando dominuc
promifcui fexus martyrizaci, p.6 col.15 18 f fuum,& ficdephiribus a'iis,p.3.<.ol.2o94.f
piaf tyrcs Chrifti,hcec tcrrena g ona fefplendeat in popa, feti mater qux principium paffi.ium m gencratione,defignartir
varia in cruciaribus torn.ietif.6rum incandcfcaijt gene/a, ta lunam quxhabet dominium fuper h'jmida,&cp.i.coluc
menimperrerririmane:i:,adlixrentcs laten Chnfti, vin- 383^
cutatq ;ieprofternuntimpiorumaudaciam,p.4.col 2 384^ maer Moyfiquxfueritjp.i.c.^y.e.f
manycs fan 3u hoc femper orauerunr , ne intruttuofus cffec materauiu curBfiliisnon crarrecipienda, fed dimittenda pi
poiterisfangu;seorum,vc in.kcrcfceretlcgcs unde puta- ptei idololatrasquimatremcumfihts immolabant fecu
baturperiturajp.^.col.io^j.b dumeorumritnm.p.i. col. 1164. f. & c. 15 96. f
martyres fi ranca paciuricur iuiulte,quanta tormenta manent matns per mamillam panis de mcnfa caiicitur , vt fic peru '
tortores.p. 3 ci65 2.e niatidemalimetum adparuuminfantem, p.;.c.i466.d
mattyres fiftcti animati apoftolorum cxcplcfortes fa&i funt materia quomodo fubftantiuatur per luum pofle uel poto
inbcllo,& figniticantp.^4-miliapugnaroru, p.2.c.U2i-c tiam, P.1.C.23.C
mar(.yrcslicut nuncgeneralem vitam iuftoruminagont- mar Materiacorporisc^leftisnobiliorcftmatcriamixriuclclcit
lyiutranfeuaf-iratuncgeneraliaeorumprxmiafublimio- ti,nonperaliquaforma vcla£tuinfotmantcm(ficonfidci
risdonoremunerationisan:ccedunt,p.2.col.i402.f turqmniformafiibtiada)fedperrelationcm,i'cuaptitud
martyrtim fepuhurarcctcfubalrari,fuper quod corpusdomi nem ab nobiliorem actum,fcilicet, formam.lbid.
nioffcrtur re£tedircv5tacft,p.2.col.i40.c Materiaomiiis informisintelligitur, cumdicitur, Tcrraer;
martyresfuntdcfenforesecclefixcontratyrannos, &aliqui inanis& vacua. Echocfecuudum Auguftinum,licctalii:
fuilinecmor'Cmcorporalem,a!iiferuitucem,quxeft mors^ literfentiant,p. 1 c.4i.b
ciuihs,aliiexihum,&perquxiftaiigniricantui.p.i.c.748.f Materiacorporumcfleftiumqux&qualis.ibid.
mar.yres, quicum muheribusnoufuutcomqumari , primi- Materiacoiporumcxleftium&matcruclemcntoru&corpi
tix vero eccicfix polfunt dici virgincs dccnnx ucro q poft ra mixtorum quomodo & q uahter difTcrunc, p.i-co.2i.c
coniugiumcontinc;)resfunt.p.i.c.i2 95.c Matcriauelnarurafubtihumcorpoiudiciturquaii nihil,«
martvrcs dicuntur iuuenes,proprer eoruanimofiratc,ad con quod non cft palpabiliseb modolocjucdi quoacr nihilvo
fcqucdumartyriipalma,&pquosfignificatur,p.i.c724,t caturptopter fuam fubtilitacem,p.4.co.^5 2.f
martyresfigii!ticancurperOilonem,quiHyemeoritur,&fuo Materiaquomodofitinpotetia& propcnihil,itatanicqBod
orcutempcftatesexcitatificillitemporcinfidclitacis prxdi nihil porcftexcog!"rariinrcrmedium,p.2.col.i.b
car,incredulis,&excitaccepeftaccpfccucionis,p.4.ci869.b Matcriaiiioperihuscfleftibusficftaltcnusrationis,quainc-
Itemp 5.col.i24-f mentis,oportetquodfitnobilior,& ficmagisrcccditarii-
martyrcs fignificatur per Elcazaru,^ moriuoluit vt malos de hiIo,& per confequens perdit ratione matcrix,& accipitti
uinceret,licjllityrannosmoriendodeuiccrut.p.4.c.2384.f tionem iorme,p.i.col.i.c
martyribus&apoltolis inmortem potritis fepulchra corum Materiacorporumcxlcftium cftnobiliormatcriamixtcrur
uiuas aquas cmanucrunt , corpora eorum miraculoru gra- & declarat ur pa .c 2.d. 2 1 .c
Mattria
Ind
Materia & forma noeftin 3n~e!is><*tim angeJus fic forma fim
plex non h.ibeus parrem,nec materiam iicnt habet eam in
rircurc fua,fed fylus Deus poceft eam producere. pa. i .col.
5 r5" c
matena omnium corporalium,cxcepro ca?!o cmpyreo produ
&j. fuic fu'o vnacommuni forma:proprerquod vocatur plu
ribus nominibus,fcilicec terraJabyflfus,& aqua,&c.p.6.col.
i366.f
maccriacorporisncnfubiiciturvirturiangelica* quanrum ad
tranfmutationem,fedfubiicitur,quanrumad motum loca
lem.p.i.col.545 c ,..,., .r • j-
marcria contemplatiui eft dup!ex,fcihcet humaaa miferia dt-
uina vc fc humiliet , & exccllcntia diuina,vc Deum magni
ficet,p.?.col.2i87.c.&2i74f
mareria pfilcerii & fponfu^ & fponfa.p.^ ,col.42c?.a
rnaceria pcticionis Danielis tuir duplexdctlicet amocio mali ,
&collarioboni p-4 col.1606 f
mafcria? inrormiras omnino an tempo preccffic formationem
eius<p.x.co!.4^.a.b
•rnateriarcorporalmmnaturadiuerfi diuerfimode defcribut.
Dicunc .n. quidam,quod in corporibus c*leftibus non cft
niateria propriediifta qua*eftparsfubftanriec6pofita*. A-
Jii dicucquod in corporibus cejeftibus cft matena, cft pars
fi ■•bftamix compofit.T.Tertiidicunt,quod incorporib. < e-
lcftibuseft materiatSc quod cfteiufdem rationiscum maie
rabihum & corruptibihum,p.i.col.2.d
matcmaticorum dicta oftendens effe ialia & qui refpuit fup-
p'.yariones natahum, q'ii docctinfcrutab.ua Dei iudicia:
ncc ab onnibus poifccomprehcndi, & quiaffcrit fidera
n6 effccas eoru q \x fiuntfuperterram,prt.'ci»ueeoru qu?-
Chrifti mis accidut pr«ccepru domini exequit,p.4.c.2 ^S.d
Lathan & Malchacq-iom >do $ quahtcr vterquccorumdica
turcffc patcr lofcph parris puratci Chniti, p.i.col. 191 j.b
mathan & Ma-hit d.fccnderunt aDauid,qm vuam vxorem
f iccefTuiehabueruncp.^.col.^o.f
■bathari ve! Mathcri an fic nomen proprium viri,&quid figni
6car,p.2.col. 380.1
mathjfakmquomodo fecundum annorum computatione
poftdiluuium v:'uerepotuit,cumomncNpictcr'eos qui in
arcamingreffifuntpciierunt,p.i.col.i2,4.d.& t5i.c
■athufalem vixitnongentis fexagincanouemannis,p.i.coI.
*34f ' . •
M.itth/jeus qui m^crpirrirur datus.quia inter ahos cuangeh-
fta> primo da. us cft a Dco ad fcnbendum cuangehum,pa.
y.col.24.d
r\* irrh^.jseuangeliumHebraiceconrra ludaeos Chriftum cf
feverumNazarenum n*eafttesfcriplit, p.j.c.»6.f
^larthTusquomodofincdilarioneChiiftufecutuseft, & fe-
i cicci conuiuium,p.?.coLi7?.c
na th.eusqMadrupliwitcrdcclarat Chriftum verumDeum&
uerum hominem fuiiusp.j.col^o.c
' mar iiarus ing 'ncalogiaSahiatf.-ris ponirSalomoncmfilium
IKDauid,:* Lu,a.spv>uicNathahliuinciufdcm,duphvi ratio
•'^e,p.y.c.4o.t
matri.CLisquoiiiodointerpreratur.p.y.c. 175.3
mauhias huuulis & fidehs fucceffitin locu duodccimum , np
vv un»remancrer,&perquem fignificarur,p.2.c.ii24.c.f
march;as pr^ clcgiC \ luetehcrbis in dcfcrto,quain 1 gem traf-
greth.p.4 COl.
atrimoninm cum gcntihbus non iungcndum, p.2.columna
15260*
atnmoniumnoneftimputanduquodcxrra dccrctum Dci
fa<ftumcft,fcdcumcognofcitur,emcndadu,p6.c.2 5o.d.e
cm p.i.col.i247.b.c
marii!noniuminltitui,primancccftitas fu't prcpter procrca-
tio;icmpro!is,p.6.col.24^.c.Videcciam in Nuptur.
matrimoniumanfitqualitas iuftificatiua coitus proucnicn-
tis inftin&u natnrx,& an cx lcge natuixgeneralitcr.par.y.
C0I.325/.& 329.5? ^27. f
marrimonium intcr Iacob & Liam non fuit ueru,quamuis co
ex.
pnoucrir carm!iter,nifi <eprimo c'ie conuiuii,quibus trafa*
ct:s act|uiiutpIacito Nimadmatrimoniumiccju.iitur v-
rriufc]uc pairiscor>fvn'nsdcpraffcnri.p.i col.332 f
matnmoniumconrcinnitnrproprcr vrginitarem,n6tanf|iia
malnin . fimp!iciter,fed ranquam muiusbonuni tnaious to
ni impcdintuim,p.5.c.9^..c & i64.f
matrimonium quam & qualem coniun&ionem dicar.p.y.co.
328. d.e
marrimonium eft perfonarum Icgirimarum c6iunc"tio,indiui.
duam,ideft,indit!ifamretineiis coniuetudinem ,& pou ft
dilfoluicxcaufafoinicationisprobata,quantumad thoru
& cohabitarioncm,p.6.col.248.f
mairimoniivetcrisTeftamentiad matrimonium noui Teir.
difi\'rentia,p.5.c32 6.327.3 28.32 9.
matrimonii indiuifibihtas r.6 folum t lt de iure-diuino , fed cc
deiuienaturali,p.5.c3i4.f.Ecvlccriordehoc dcclaiano^
coI.326.cf.327.728..
marrimoniiindiuifibilirarempertotamviramferuancfam lu
dei|>libc!lQrcpudii,Iicctfalfc,putibardif]bIui;p.5.co.79 r*
man imonii marcria cft mafculus & iceinina,p.5.c.3 1 4-c. fo;-
malceiiifdcm.Ibid.
macrimonii myftc,rium dicit Apoftolus in Chrifto & ccch iia
(Ifc.p.5.col.3i4.e
matritnoniidirnni.ioquomododetur.p.j.c^^^.j^^.
Iremp.6.248.f . .
marrimoniicaufa rfficicnsqueeft.Etcaufapicprerqtiam co
trahidebet,p.6.co!.243.a.b
marrimonionon ridendum,fcdcreatorisinuocandum auxi-
hum p.2.C(;I?i5.b
marrimonio legitimoqui vritur,non paticur vxorcm peccare
fed acccndirur 2 do ad fcruandam caflitatcm matrunonji ,
ut poffi. legitimus fieri patecp.i.co!. 669. c
A matmnonio ifta? due pci fonx patcr;f;ilicet,& marcr cxc'l>
frjefuerunrpropcerreuercntiarn nacuralcm, p.i.col.S^-c
Icem n.6.col.2 3t.c
marnm ^nio iun-ita? pcrfon» per iuga boum intelfiguntUT, ui-
ucntcs honeftc,!al>orantes pro lui ftarus honcftate fcruan-
d.i,& prolcad Dei feruitium cducanda.p.^.c. 14-f
macrimon-alisaciuscum non fitmaIus,quomododicit Apo-
ftoIus,Hjcautemdico fccundumiiuii.!gcciaui:cuniinjai.l
gentianonfitnifidemalo,p.6col.243.a.b
matrtmoniaiisaftusa'iqua.-do efttine oiculpa, &eft meri*
torius.AliquandofitcaufareddeiKUdcbituHi. Aiiquanuo
Htad fatistacicndumconcupifcentia?,&c.p.6.t.245. c
Icemp. i.col. 1039.C
macrimonialisa^cus Hcet fit Iicitus,tamcn anncxa habcr qt>a
dam turpidinem quam oporcct cxcufari pcr bona matr.uno
nii.p.i.col.667.c.& c.i 2 36. f
matuntas prcjlaccrumcccleiicranradcbctcftcquodquaniir!
qoam vidcatur ndcre,etfi ahquando hoc contmga:, debcc
cuin tali maturitate ficri quod nulio modo debcac vciccun
da:i,p.3.col.276.d
maturina hora dicitur illa hora in fcriptura,apra,fcilicet ad fa
cien Jumuindidamdepeccaronbus.Iccmhorailia quao
iponebanr fc faccrdotes adoftcrcndum faci ificium maru. t
num.p.3.c.469.a
maxillaaliniquaSamfonPhilifthcos pcrcuffic quid ttiy&ke
lignificet p.2.col.2 5 2.f
maxille Ecclefia' fancti pra?dicatores funr,p.2.c.927. f
maximiniani & Dioclctianitcmporibus isifiarMginta ciics fc?
giturdecemfcprem miha manyrum mxrryiizati,& fub c-
lidcmLgio Thcbcorum paftacft,& iuchccs in diueifo par-
tibusdcinandacoiftorumimpcracorumrot i iteifcccrun':
Chriitianos,quod nonpoiciantfubcertonumcrorcdigi ,
&c. P.6.C0I.1257.C
masimumdclidti.mqiiodinmulicremcommittituradultciui
cftquod difiungit coniugfs,p.i.co).i59i.b
mcdiaror Dci & hominii iignai ur nomir.c ftatherc, m quo c-
c\va laccmcritanoftra pcfantur,'^ mcuiusprtccgti* agno.
lcm>us c]uidinn<..'ftrauitaminushabc3nHii..p.3.c.29i.ci.e.
y a . Mcdiator
Qoflse Ordin.& Nicolai dc Ly ra.
M ' RfW» <*5< '' «r Chriftuvquia parricipat .nter ahqua e*rrc-
ma,rjafn habebatdupliccmnaturam in r»ofuppofit**|ci!|
ccr diuinam & hi)manam,vnam libi naturalcm , aham prp
nf)b'safr.!mptarp,p.277'C
Icem p.6.to!.69j.b
mcdicus putnbus npn parrircarnabus,.vtfana mcmbra leru.6
tnr:non p.ircir.vt parcawrudeljs cft, vrmifcrcarurmec co
fxjcm parientis dolorcm,fed vulncns fanitatem.p.^colu.
menicifs animarum,Chriftus fcilicctomniaquaead prpximo
rumfalutem valpre pofllint tolcrarepra?cipit,quo8ad cu-
rantfos proximos in(trujt,vt tanq. a filiisargrotantib. & uc
peiicis fi lalus illorii hoc exigat.rnuha patiaturq-.-j.c^.d
medicus (>:,ruiialisc»t honoradusrripl ci decaufa,p.?-:i63.c
medicns fxpc prudcns acccdij ad languentem,& quaptn ars
paiitu & mduftriamcdicinx,nonccfTat,fcd fiargntudota
ra ilt vt repugncr curarioni,auta*cer pcr impauenuam do
joris conrfa fVitquod iubetur,rcFinquit cum ddpcrSs mc
dicus neex pirct intcr manus eius,& mortis videatur reus?
p.^.cnhooca
mcdicp§quandoouefipromptacitcuratio,mittitferuum:aU-
" qqando mutit difdpujum,& aliquando ipfe per fe vemt fe
cundum varictatcu» curandorum yulnerum, p,4-c.903.b
medici rr^dunr,qi!pd fencx de foemina prpuc$ioris cutis
& limulicbria contingar,cigeuerare n6pofTit,deiuuencur
!a3urcmpo(Tir,p.j.col.234d
rpcdici funrduplKes,corporales&fpiriti:ales: &utrique ho^
norandjda! fpirituales pr.rfcrcndi.p.3-f:ol.2i6i.c
mccjici amariflimurn antidotum folet dare ftornacho naufea-
ri,vtnoxi >shuiporeseuomat,& poflit co£toscibosarque
d' ;cftos in atuum tranfmittercqups flcumatum magnitu?
do digci i non fincbar.p-4.c433 -b
mcduiq^af.lanVamaritiidincsmedicamentisinferuntprofa
oirac ^la'iginnrium,p.r,col.i424.c.f:
mcdjci pia-b«nta!iq"andocil>um vc! porum addifcuticndu
calia!.iuin'~)<:ulorum,nccramenincdcndpvclpotandose-
tirrfu^Cfupd profir,fed cumtranfieritdies vna & alterater-
tiajfuotcinporepcrocculiosmeatusrela-aad vifum, cibi
ve! poculi vntuspaulanmpurgatafpcvtuin. P.2.C0I.103.C
mcdKoyulnc-rarus yjdcturquodammodoqnile fubdit ei vt
fanetur,vt iq co medicine opus implcarpr,p. I.c.i6y4.d
A medicis f; angirur rprtum,vt fjat poflea re<ttu,p.3,c 1 57 i.b,
mcdicinarnagnatollitmagna pecara,p.2.cp.i y4i.c
medicmaeyuhtas&. quompdocav tendum, p.2.col.865\c
mcdicina omnis habct ad tempus air arirudinern'j fed fru&us
doloris lanitate mo(rratnr,p.4.col. 1 1 aS.e
medicinx fcicnria a Deo cffe probatur.Qua: enim fcieria ma-.
giseftaDcoqiiamfaniratis,inquaet}^mhcrbarum vires
& fuccoi u qualitares,ac ddjfcrenriae nofcurur, p,i,ci36o. f
medicinae vc| philofoph'* difciplinam vt quis cofequariJr , fe
parat ie ab omuis aitibus nop tamen cptinuo ita perfedius
eft,vt. non pcccet in aliquppmmo pjnrima dflinquedo vix
ad pcifcvtipiK m pcruenit,& tamcn cpad hiijufniofj fJio
j.-is fcriadider;tccrrum cit cq inter mcdicos &phiIpiophos
numei ari.Ira qui manciparur ftudiis fanditatis fccundum
hocqupdpropofuitfarKftusappcllatur.p.r.col.i^Sy.c
mcdicm.-c duo ofricia funr,fcilicet morbum fanare,& fanitate
cu.ftpdirc,p.3.col.485?b
medicamuie diuinx difpenfationisagitur vt exterioribus dp
lonbus inrcrnum vulnus aduratnr,& flagdlorum fcdtio;ii
busrepcllatnreaquarmep.tem occupare ppterat interior
p arcdo vitiorum,p.t).c.393.a
mediocritaic contcnti (qua: eft arx virtuturn^cuj turbu|ent;a
hiiiusfeculitianfc(ndendor'6appctupt,fignificantur pcr
Ifraelitas qui trans Iordanem ppflefTionem acceperunt. p.
2.C.1 119 a-b
medirari dcbet hompin hisqu3BaddileitipnemPci perti-
nent in tcmporequietis& intemporelaboris. Sjmiliter in
ingrcffu lefti ad dorraicndum,& in cgrclTu ad uigilandurr|
p.j.col.i5>7.a.b
mediratioficquenterdinin^lcgiscxtirpar vicium,p3.colup
riau79.c.ac 1382.^
mcditario elt difpolirio ad qrariam habendam,& habiram a
auginenrandam,p.3.col.i 3 74»f
mcdi',a!ius,cftma!us,quifcpaiatamicos.Aliusbonus,qui]
.conciliat inimi,cos lefu Cbrifri,p.6.col. 6g6. d
mcdius ftat quj pcccarum nou fccit nec mucntus eft dolus
orecius,p.i.ci4i2.f
Nihil cft mcdium,qnicquid facis,aut ex amore Dei, ex feru
pute diabolifacis.p.5 c.1384
mcdoturcgnpfignificarum fuitperargentum,quiainillor
gnomultum vacabaritfapientiae& cloquenti?c.p.4.:j2
rncichifcdcch fccundum Hchraeos fuit St m filius,Noc prir,
genitus,& quando vfus cfl regia dignitatc, ci at rrcccntc
&noueannoru.Erquofuitfigura Chrifti.p.6.co.86i.a.l
melchifedcch traduntHebraei quado Abraham naruscft
buifle trccenros nonaginta annos, & Abraha? vt ncpodt
uiaffe,& panc in refurrection? cius , & fuoru obrulifle ut
Cerdot^Deidecimasrecepiffe,p.6.C96i.b.Itcp.4.c.35{
melchifedcch pbtulit panem& uinumprofaciihciooflen
do,quod pertinct ad facerdptis ofTitium.Et an fuerit fa<
dps Peialtiflimi.Etqupmpdpapoftolusdicit ,quodr
habucrit pajrcm matrem,ncque initium dierum nequi
nem vit?. p.|,col.204,e.f
melchifcdcch maioritas ad Abraham qup mcdio prpbat
P.6.C0I.87 j.a.b,876.d.<e
niclchifcdech fuit rcx Salcm qua? ciuitps poftca dict? cft 1
rufalem,& eftmcjropolisinregioneilla,& fecundum
Hebroeos Senominaruseft Mclchifedcch ppboniratt
regim'pis:quia Melchifedech inrerpictarur rex iuftitia:
Noe poft diluuium ordinauit quod Sc filius fuus habi
tcrramillam,p»i!CPl.i89.c
melomniMmrerumcopiamfignificat,r,i.ci6<j84
melfignificatlafciuiaeciifTblutiopem.p.i.c92i.c
melcurada!tareofterrivitarnr,p.i.c<. 1.923^
mcl & fermentum ab omni oblationc cxcludqntur , qtiiai $
idoiolatra? in fui^facrificiis vtebantprj, p.i.c.92 i.c & ct
mel filucftrequaleloanncsbaptiftaccmedit.eft folium a
ris in deferto Iuda?ae aptum comeftioni.p.y.col.7 i.c
mcllis dulcedinem quisnoflet,nifigtiftaflct amaritudinc
p.i.cpl.i279.a.b
melhs ob!atio,an & qupmpdp facicrda fuir,p.2.cp.ioo5.
pielior eft ribi qui animi fraterna dilcdtiope vcl focierate <
ne»5titur,quamgermanus frater qui fidej & pietatis iur
cum habere cpmmunia negligit,p,3,cpLi7 2p.e
mcIiprcftvi(iius,fpiritualisienfus,quifubuilitegmineUtt
rum a pauperc pppulp in ecclefic vnitate haberur , qua
hiciofae delici-j phifplpphorum quar i.n diuerfis libns fu
cerra ppinionecotinet,vbi labpr &fu pfua cura.p.3.21?
rneliuseft nomcn bonum quam dclitiemultar.Ibi,
melius faceret ludaeus in agro fup aliquid vrilc quam in \\m
tro feditiofus cxifteret;& mclius foemin<j eprum dic fai i
lanam facerent quam tpta die in ncpmeniis fuis impu< :
faltarent^p.i.cpl.tp^^.c
melius eft vt paucornm damnatione plurimi liberenrur,<
eoiumablolutipncplurimiiperderentur,p. 3. col. 1398.1
mehus eft miferae ^yitc tormcnta& tribulationes& labor?
riendo cuadere quam ad h<jc nafci & fuftinerc,p.4.ci7J
melius cft ten.ucin. ujitum fuh v ili tugurio fum.ere cum fcc
tate.quam fplendidas cum fatigatione in incertis locis <\
rcrc,p,3.cpl,2 124.4
mehus eft v| feruatp Pci timpre cgeas opibiis, vcl ctiacc'
tidiano vktu,qnam vt defidcrio plura acquii edi Dpan
rem, defcras.p.3.c,i667.b.Interl.
mclioris dcicctione q. multa fccerat bona diabolus mag«|
riaturquamdcmultorummcdiociitcruiucntiu. Etticl
excmplum,p.2.coI. 1 y 54T
mcliores ii!is ficur non vidi,ait Aug-.qui monaffcriis prof< '
r ut ita no vidi dcteriores iliis qui in monafteriis defect i
oari
inciex.
p.t.col.To.Videin Reug.ofi. ^en:rovtdicmf;ibI)n!i{an.Si'ccIiaturmpnn.atrauition<r,
letlo erat qua?dam vorago qua? crat antc forraIit.um,in quo Ex ir> iccuda dicirtir.Obfcrua fabbar.&c. qua diffcttntiam
Dauid a?dificiaconftruxit.p.i.col.5?9,c inhocHebrcj afiignent,& anfuftincnda (it.p.i.oi^j.c
lelodia multum ad hoc facit , vt reficianrur vires animalcs Memoria dicitur vcntcr, quar noticias rcrum quaii cfcasreti-
quiecc&recrcatione.-indigenrenimquiere& recreatione net,p.^.c.6;2.d •
iicutm?mbracorporis,p.6.col.(59r.c Memoria patfionis Chrifti qna caput dar-monum fuitdcui-
lelodixdiuerfeexcitatdiuerfaspaffionesinhomlne! aiiquc ttum,cftefhcaxg!adiuscomiadarnionuminfultum. Etde
a;ulaciam,aliqua:deuotionem,aliqtia:lcriciam:aliqua? fle- hocfigura,p.2.c<j 56.
rum&lamcntationem,p.2.col.377.f.& 869.C &:K>78.f.& Mcmoriapaflionisdominicccdicitur.clypeus, &ficonftanter
1 603.C tenearur in mann bonc operationisjdebellat ur infultus car
r?m p.y.col.i8o.f nisvelfbmicis,p.i.c.59c
l(.lodix virtutevtrumda?moncspoflintexpelli a corporib. Memoria fahdforum patrum dcfun&orfinodetinrcligione
obfeflis.p.s.col.4i7.c.& 41 9.C • pcrobliuioncmconfumi,fcdperiugcm tncditarionequo-
X:!oraettveftisfac"tadcpellctaxi, qu? hirfuta eft & defor- tidicrcnouari, &flgni!icarur percalciamentadepellibus
mis,&talivcftevfuseft Ioan.Bap.&Elias prophcta.p.6.c. animaIiummortuorum,non atrrira.p.i.c.i637.c
9^5.f. I:emp.y.col.7.i.c Memoria Iud.YorumeftimmorraIis,&fimp!iciccr"fecundum
• ietnp.2.col.853.c quid,p.3.ci899.c
.kra ItteraHebraica duplex eft,fcilicct vna eft claufa, altera Memoria pra?reritcrum,f.bonorum habitoi u temporc infor-
apcrta,&qualemyfteriumincarnationisChriftipervirgi- tunijeft va!dcta?diofa,&afflictiua,p.3.c.i933.c
nemnafciruripercamdefignetur,p.6.col.i704.e.f Mcmoria mortis debet habcri nc homoptccetina?tcrnutn
icmclaufaliteraHebraica fempefponiturinfine didionis ineftnunquam.Etponiturcxcmplumdenautafedentiin
leciindumHebreos,&nuquamin medio,necin principio. vltima paitenauis,vtdirig2team,p,3.C2oi6.e
Std in diclione lemarbe quod fignificat ad multiplicadu, 'Memoiia peccatorum ccdit ad bonum ianftorum in prcfenti
ponitur contra naturam fuam,ad denotandum qnod Chri per gratiam fanc"tificantcm,nam talibus pcccata in bonura
ftiisdequo loquiturfcripturanatusfit contraftatur? ctfr- proueniunt,p.6.cni.c
fum de virgineclaufa.p4.col.12 2.f . Memoriam fuam quafi cinercm pofuit , quantumlibetquis
7tcmp6.c1704.cf promemoriafuinominis laborat,p.;.c.ijy.c
fembrum aliquod fibi abfcindere proptcr peccatum euiran Memphis ciuitas cft Acgypti qua? nunc Damiaia dicitur vbi
I dum non eft alicui licitum propter caufas,& enumerantur. Nilus diuiditur,vbi Apis remplum , & conf uha refpodenc
H p. 5^.30 2.C&477.C ■ oracula,p.4.ci3.o3.c
h mebro genitali circuncifio'ponitur,vt in illa carnis fit imrni Mcndaciu eft falfa fignifitatio in voce, vcl in a!io figno quo4
I nutioqua?tegiturpudicitia?fecreto,&quia peroes proge- renet vicem vocis,p.6.ci6o.f
nieserat fcruada,ingenitalimebroeftpofita.p.6.c.ioyo.f Mcndaciumnondebctdici vbinoneftdupIexcor,par.3.coI.
jIcbtacorporisfuntaDeo,&i6noneftin poteftatealicuius 47°-c
pcrfonoeabfcinderefibimebru,ficutnecfeocciderenifiin Mendaciummeditaripeiuseftquamloqui,naloquipIcrum-
cafu,quando fcilicct vnum membru propter fui corruptio que precipitacionis eft,meditan,ftudiofa? prauitatis,par.£.
nemeftin periculumtotiuscorporis. P.5.C.302.&477.C coI.2 5 9.3.b
lembra omniaconcurruntadintegritatem vntus, copofiti Mendacium femperimitatur veritatcm,aliterenimnonpo-
&perfcc5iexmuItisorganis,deferuientibusdiuerfisanime_ teftdecipcre,p.4.c.247.b.&77?.b
potentijs,p.6.C3o6.d.e Mendacium licetfit fugiendumabomnibusmaximetamcn
/lembra & humani affedus Deo locutione afcribuntur,vt fe a iudicibu s qui lunt in ftatu & officio cqaferuanda? verita-
cundumcapacitatcmnoftram conformcnturdoquiadiui tis,p.i.c.7o9.c
na,p.f;.c2 937.a Mendaciuni,diuitiarumc6grcgationumfcquitur,mcndacio
Jembracorporis vt manus&oculustVDco ficnominatur, cnimdiuiciaeaugerifolcnr^.c.^Sj.b.Inrerl.
quitamenforma corporis noncircunfcribitur, vtcxmem Mendaciuinomnc vtrumprohibitumfit,p.i.c.67j.b-c.&c.
broru vocabuliserTe&usfuxpotctiedc!ignetur.p.3.i263.f ioo8.cf
Jjfebra exteriora,ornata feruat intcrior cuftodia,& qui men- Mcndaciumomne iniquitas cft,p.i.c.709.b
I nsftatum pcrdidit,forisinconftantiamotionisfluit,atque Mendaciaofficio(anonfoluminiufti,iedctiamiuftifarpeco-
I exteriorum mobiliratc indicat,quo J nulla intcrius radice mittunr,p.2.c.62c-.d.e
fubiiftat,p.3.ci62 8.e Mendaciaamcndacibusfcrioaguntur,nonioco. Cuautem
*ebra defcruicntia concubitui dicuntur verenda.p. 1.1 298 1 qua? non funr,tanquam ioco dicuntur,non putantur mcn-
Jicmbrofumcaftratiopcrcontincntiamlaudabiliseft&me- dacia,p.r.c.423.a
nr:>ria,non peramputationem,p.5.c.3o2.e McndaciaobfterticumHebreorum vtrumapprf batafuntau
:s g •nitalibuscurnoncredamusholesante peccatuim torirarediuina,quiafcriptumeft,Dcumbcntfccifle obfte-
arepotuiflc,ficut caneris.qucin quohbetopere,anima tricibus,p.i.c.472.d.&c.io67.c
fme moleftia vlla,& pruritu volupratishabet.p.i.c.76.e.f Item p.3.ci886.f
lembiiscorporis pcr frequentationemboniopensimprimi Inmendacioperniciofoduocomunireroccununr vicia.Pri-
tur aptitudo , pcr quam rcdduntur promptc mobilia ad o- mu cft patens,fcilicet,fa'fa vocis fignificatio . Aliud eft la-
pusbonum,p.6.c.83.c tens,fci!icer,intenciofaliediquein coidcc6fiftit,foli Dco
"scorporis,cxfrequetationcopismali,imprimiturapti nota,p.4.ci75 2.f
cudo ad malc operandu . Et oftenditur per (imilc, ficut per A mcndacio maxime officiofo excufarc patres veteris Tefta-
rrequcntem a5fjm carpentandi,fit impreflio arris in manu mcnti non viderur magna ncccfliras.Ccrtu cft cntrr, qi;6d
a: ciricis-ap ans cam ad rcdc & faciliter percutiendu. ibid. apoftoli non fucrunt immuncs a pcccaco,par. 1.C.3 14.C &
.ento&obferua, quam differentiaminterhxc Hebrari C.361.C& c.41 2.f
manr.p. 1.C.1495.C Mcndacioiuduofuntgcncra,qua?non funt finecu!pa,fed n6
Item parre 2207 a cu magna,vt mcndacia qucdam pro falutc, vc! comodoali
lemen-o vtdiemfabbati fanftifices,quomodointclligitur. cuius,non malitia/cdbfnignitatc&mcndacium iocoqd*
p. i.c ,6?i.c nonfal!it,fcit enimcuidititurcaufaiocodici.p.3.369.b.c
lementOjqnarcponirurinrertioprarccp-o^cumdicirur.Me- Mcndaciotuprecones Icrcmias vocatadtiltcios,p.4.c.743.b
mentovtdiemfabbatifan<aificcs,p.i.c.67i.c &682.d.c.f Mcndacioiumgeneta mulra,p.i.c.7c.o.a.b
y 3 Mcndax
■■ :
Glollse Ordin.& Nicolai de Ly ra
M<'«v.lax tudic andus no eftqui dicit falfum quod putat verii ►
Fcontra metitur ille qui dic t veru quod putat falfum, nec
•euMibcr a iru-ndacio.qui orc ncfcicns vcru ioquitur, (ciens
- aMtemnonelTevcrum,vohinratementitur, P.6.C0I.303.C
McndaxdicicurdiVoo!us,&patcrmcndacii.p.y.c.ii67.c
Mend:ixilledicicur,nontamenpacermcndaciiquimendacia
ab aliis ttnenta folu refert,fed mendax efl & pater medacu
quino fo!umrcfcrtmendacia,fed 6teafingit.p.y.c.i 167.C
Mcndicanrium ordinum fiatresquidam impudentcr fe mge-
rtfnc ad curias priiuipium non vocati,aliqui vt fugiant or-
dinis panpertacem,& aliqui vt pcr hocpromoucntur ad ah
quam d!-»nitatem,p.4.col.i J54«f
M.-.v.l A-ariMumordinuiH fratcr argucbat quofda monachos
dedediiutioncrciigionisfu.r.fcr vnus refpondif.Qnando
moncta ueftia tantumcucurreritficut noftra,tuncmultum
critddcra.p.^.ibi.
Mendicus,qui petit.-paupetfibi non fufhcit.p.3.c.7io.d
Meridicus & inUlgttlfc omnino non crit intcr vos , didcum eft
Iuda.'isinvetcriTcnamtntodemendicantcpublicc,g)n6
dcbebant pcrmitrcre Iudxi.Sed in lcge Chrilti que amoris
Hl lex,quid facinultm fitanimaducrtant difpcfatorcs mi-
ni(ttri()iumChn(ti,p.i.c.i54T-G
Mcm cnm fe pcr vcrba extra femctipfam iacit>apertam fe ad
ucrfariooitendir,p.5-c.i7i6.d
Mens&fpiritusd:rTerunc,p 6.col.$2i.a.b
M.ns dicicur facics fpiritualis ad modum iacici corporalis.p.
6.col.38o.f
:Mcnsquecorporis&anima?fa!utcfouetur..&in vnu vtriufq.
momj. collig't,nondcbctduiidi.p.i.col.^ii.a.Intcil.
n\cinIeuis,prccepsdi6tio, nonante cogitatquamloquatur,
p.r.eoi.So^.c
mens vcfana :niquorum,quamuis ceflarionema mundi labo
rcdominr.simpcrar.&qmetis dulccdincm perfuadet , th
plus affequi afpcra carnaliter,quamUencrc blanda fpintali
tergauact.ibi.
mens eh-ftorum dum intcr aduci fa vel profpera manet hnmo
ta,quadratu hbi in cffc virtutis Hgura mo(trat,p.2.c.io5 z.c
mcns humana rum maligni hoftis luafionibus infllgatur , tuc
dicitiirollaiucccnfarfedcumper confenfum in dchderiis
praueperfuaiionisaccendicurdicit ollaferues,p.3.c.397.b
mens q-uando a cogitatione carnalmm fluxu vacuatur , quafi
iuscxcarnehquatuminpetiafunditur,p.2.col.i93.a.b
menscumconceptadcfideria(equitui\ftTUircrebusconuinci
turquarumamorcfuperaturjp.6.col.2 39.a.b
mens qux quieta prius,magna putabatur, vilis abie&aque in
a3ioniso(tentationecognofcitur,dum inani minifhatio-
ncopcristurpitudodenudatur,p.4.col.40 2.d
mcnsprauisdefideriisdcdita,huiusfeculi labori rehnquitur,
vt toris mundo vclut ancilla feruiat , quia intus Deum ne-
quaquam vt filia amat,p.4.ccl.4oj.c
mcns noftra a carnis delettatione cft feparanda, non a carnis
necffaria cura,necura faciamusi dcfideriis>p.i.C943.b.c
mcnsdicituivcnterJ& quare,p.4.coI.946.b
Icem p. 3 -col. 1 694-e Item p-4-c 1907.6
Itemp.2.col.i2ii.c
mens quod valdc amat fa?pius replicat,p. 3.C0I. j6.e
menshumanaperpucrperaundgniricata, tunc parit quando
aliquid preconccptumpruducit, iftcverococcptus puttft
e(flduphcitcr,p.i.col.ioi3.c
mens humana pcr domumdomini ardificandam (ignificatur ,
quae in quiete voluntatis bone a?dificatur,p.2.to.i 2 8o.f
mcns tlataquando humilitatis bonum quod tencre deber ab
atflicia carnc memoratur,in fanus homo a fubiugali muto
corrjpitur,p.i.c.i337.a
mcnscadem pollctcx uirtute,lafTafcirexinfirmitatc, vtdum
qiKEricquodhabercno valcc,quodhabethumiliterferuet,
p.i.colijio.e.f
mens quado ex fui confideratione quod in alterum faciat col
Iigit,hgnum fecundum (pcciem fuam femen producit,& re
&i opcris gcruien pai h,p.i.c.i7.a
c
mensprouecla in aclionibusturbulenti feculi,incipitpropt:
vtilitatcm fratcme focietatis, & decorporalb. agnitionil
duccrc opera quc profunr animis viuis,& fortiffnnas agn
tionesquibusfluclusfeculi dirumpuntur& conccnmutu
Etdchoc (igura,p. i.co.:8.e.f
mens nifi ab extcrioribus abfcondatiir,interna non pcnctra
p.^.col^i.b
mcns hominis efl marc.Quafi f luctus maris funt cogitation
mentis^p.g.col.i 70. d
mens praua f emper in laboribtis cft , ficut bona fcmpcr tra
quilla,quiaautmo';itur mala:qi:a?infcrat,autmetuitnc
bi hec abaliisinferaatur, p-3.col.i79.b
mcns immunda fi non fucrit in mclius niutata,nccabitur m
tea?terna,p.i.col.836.c.Intcil.
nj.ms humana cum illa fuperiora & carleftia vtcumquc in ci
gmate cofpicit>iam clauftra corpore^ habitationis pcr fu
leuatamcogitationcmexit.p.i.col 847.3.^
mes Deo planc fub exuuijs corporis vcgctatur, ficut in vcf
tu ouium funt Iupi rapaces. p-5.col.95 1 ,b
mens noftra eft aica aurea,in qua funt tabulxTcftamcnti.
qualcgem Deifcriptamhabcredcbcmus,& dcbctdlc:
rea,id eft,pura preciofa,p. i.col. 1 289.b.c
mcns per compuctionem elcuata^omnia fub fc ccrtiusdii
cat.p.3.ci6.e
•mer.s per Sion.montcm fignificatur, & fi qufd in ea },er fr
dctn hoftis pollutum eftfacium,inftanti nifu exjuiget,»
par.4.col.2357.c
mens humana infcecunda dkitur fiha Babylonis, & quan |
4.c.40i.a
mensfidelisdiciturareola,&quarc,p.3.col.i863.c
mens hominis intelligitur pcr alcareconcauum & quadrai I
lum,& quare,p,3 .col. 1-3 38.C
mensinfirma&indifcrccadicitur mulicr,p.3.coI.2i8y.b
mens dicitui laterc in hominc,ficut vifcera eius,p.3.t\3i52.
mcnspenfarcnon valet,inuifibili$ vircus, quibus 11 quis i
meacibusinfiuatquibusadfeiriodisucniant,ck quibivs«*
cedat.p.^.col.^^i.a.b
mes iufti in amaritudinecft femper ctiam in profpcris q\
amaritudinemaduerfitasingeminat.p.3.col.2 37.a.b
mens humana non poteft Dcum contemplari, nifi condcf \
dac,p.t.col.86 i.c.Inrcrl.
mcns cfc cemplum & domus Dei & confcientiafidelium,! j
fiinla?fioneproximiperuerfascogitatioues profcrt, q
in fpclunca latrones refident,& fimpliciter gradietes ln
ficiunc&ficmensiamnon domusDei,fedfpeluncaef|
tronum,p.5.col.6oi.a.Itcmp.6.col.i569.c
mens in qua habitat Deus per gratiam,per templum defig
tur.Hocautemtemplumpoiluiturpcr peccatu & max.l
fi fuerit pcr affuefa&ionem continuatum,quomodo pul
tur.p.2.col.i235>c
mens aiuftiria defolatur,quandoimmoderatalocutionci
parciturp.4.col.245.b
mens libidinis vi,in corpore carnahs fornicationis intar
captiuatur fubmcrgitur & abforbetur, vt in ipfo mome I
nilnl aliud cogitare homini liceat aut intedere, quia ipl i
metem captiuam fubdit ipfa fubmcriio & abfoi ptio I
nis&concupifcentia:carnahs,p.5.c24i.c
mcnstabernaculum vocatur,inquoapud nos abfcondit
cumforisinoperenonvidemuj,p.3.col.t45.b.274.c
menspcrfcda (b|crtcrinuigilat,vtnon folum pcruerfa ag
rcnuatded omnc ctiam quod in fc pcr cogitationcs tui
terligaturtergat,p.2.col.i93.a.b
mcnsiuftiftudct vnifcmperh^re,iniq.variatur ,qin"aprJ
DeumnilIufficit,&ideoquod modopetiit,moxfafiiii.r
i.coI-335.b
mensdum ad Deum anhelat,& omnia fecularia dcfpicAO1
nia mox ei vertutur in tcntatione,& ea affligunt, lcddu1
fitorio laborcatteritur,a pcrpetuo libcratur, p.?.o>\M
mcnscincunclufa(ficutaqua)ad fupeiiora vndecxitrcdi
lataper ima deperit,p. 3.col.44.b
men
Ind
vfcnshominisquia(tareno!uitcurnpotuir,iamnon potftare
criamcum vclic.fed femperdelidcriis variatur, vtquietus
aiHonem defidercr,oceupatus quicreu^p.j.col.ioj.b
riens hominis inlibcrtate condita dtim carnis delideria nutri
vo!uit,in foueam dccepnonis pro foetido cibo cecidit : pcr
gratiam autem reuocata ad veniam, carcere femper ftringi
tur,neperdefideriavagetur.Ecponiturdehoc excmphun
dccaptura lcena?.p.3.col.i38.e
Vletis quies fequitur ad ceffacionem peccatoriim,p.4.c.476.e
Vfentisftacumquipcrdidit,forisinconftatiamotionis fiuxit,
atquecxtcriorum mobilicarcindicat quod nulla incerius
radicefubfiftat.p.3.col.i629.a
nentisoculosfiabhumani gencris exordio ducimus vfque
ad hoc tcmpusjomne quod finiri potuit,quam breuc fueric
videmus,p. 3.C0L2 1 2 .f
nentis fecuritas cft in obitu retributionis initium , p.3.c.86.e
vientis domus cft quadibet res per quam dilc<5tionem habi-
tatanimus,p.3.c.i6/.c
nentisdifpolitioper verbumorisapcritur,p.3.col.30 2.f
Jnentis domus quatuor angulis confiftitdd cft,prudentia,tem
- perantia,torcitudine,iuititia,&inmeccquchisquatuorc-
ri«iturc3Btera:virtutcs qiiaficordisfobolcsle iuuicem pa
fcunt,& quomodo,p.3.c.3o.e
nencisperfcdtaeiudicium eft-cumquis progoneralifidelium
fofpitate,quafi vnitatis & f raternitatis nicmor,fupcrnae pic
tati fupplicat,p.2.c.i568.f
mcntis inrcrior aftliftio magis apparet in oculo quam in par-
tibusaliis,p.3.col.i42.f
fVide etiam in Cordis difpofitio.
rmcntis humanae cft proprium hoc fibi fieri fufpicari quod fa-
cit.Arbitratur cnim fedefpiciqui bonos defpicere confue
uit,& cx fufpitionc contemtpus ad indignarioncm profilic
& contumeliasingerit,p.i.c.82.f
ntisvehcmens motusgaudii veldoloris rcdundatad cor- ■
pus.p.4«col.6i8.f
:ntisconceptusintcriordup!ex.Vnusinformis& imperfc-
&usaliusforma!is&pcrfe<3us P.5.C0I.2017.C
mentis elcuatio mducit ad contemptum vitae prefcntis par.j. .
C0I.93J.C
- .mentis duplicitas callidc fe dd endcntis,pcr haricium fignifi-
. catur^p.^.col.^oo.b
"Jncntisiniquxconfiliumquando vanumefle probarur,quo
fc impnepeccare arbitrabatur,tunc caput inimicorum nu
' dari (tc.itur,p.i.coI.i 666. c.f
*mentiscniitasfimururn (ilcntii nonhabct,patctinimici iacu
lis,p.3.col.37i6.d
*mentisqualitatemindicatincompofitiocorporis,p.6.ci6,e
imcntisaditus tota virtutcmunicndusdt , neeamhoftes pe-
nctrcntforamincnegleCtaecogHa;ion!s,p.2.c.53y.a.b
ncntis cuftodia forti qui non cft munitus,uir confulionis cft,
quia dum virtutes fe agere ajftimat , fubintrantia vitia ne-
fcicntcmnecant.Ibid. ,
mcntis fecrctumincrarepoftpofitisextcriorum tumultibus,
eftadtabernaculumredirc. Ibienimdominusconfulitur
& quod fons agendum eft publice , intus filentcr auditur ,
p.I.C0l.l3 2.C.I
nenti furori cbria? omne rectum quod dicitur, pcruerfum vi-
dctur,p.2.col.484.d.c
mentcmpercaputintelligimus,quia ficut caput corpus,ita
mensac\ionesregit,p. i.col.943.b.c
mentem peccatorispoftpeccatu incipientis dolerc diabolus
delinitblanditiis,ncaddebitam pcenitentiam perucniar.
Modo.n.aliorufactagrauiora^modonihilcfTe quod factu
cft,modomifcticordem Dcumloquicur, &tcmpus adpce
nitcntiam pollicetur,vrdura per hec deccpra mens ducitur
penitetia differatur & tunc plcnius abforbeatur fuppliciis ,
qu* nunc gaudct in delitiis.pa. 1 .col.3 6 i.c.& C0I.363.C
mcntcm tanto inimicus fine labore fuperat , quanto & ipfa q
vincitur contra femctipfaro pcr multiloquium pugnat.Ibi.
aentcm qur quatuor virtutibuscaidinalib.erigitur , fpiritus
ex. )
ante omnia candem contra fingula tentamtnta feptcm vir
tutibnsinftruit.ibid.
mcntcmcledoiuminfimadefideriafpcrnetem&carleftiu to
templationiinherentcm,fignificatabies,p.i.c.y32.c.f
mcntem hominis Deus dum in fuo timore format, concipit,
dum ad apcrras virtutes prouchit gignit,fed fi extolluntur,
rclinquir,& tiigidi dc vrerocxeunt,idcft,a vifceribuspieta
tis,p.3.col.3J9.b
.mcntcmhominisiuxtafubftantiamnihil implcre poteft nifi
crcatrixtrinitasquiatantummodo fecundum operatione
& uo!untatisinftin<5tumanimadehisqu<£crcata? funt im-
p!etur,p.6.col.io27.b
merc magis retincretur quod vifu pcrcipitur , quam quod au
ditu.p.4.col.7i8.f
mcntcinnoccnri plcrumqucqusclibetresrefpicitur, Ccd in ip
fo cofpcclu anim'c6cupifcetic gladio c6fodit.p:2.c.4io.e.f
mentcs vfui vitae carnalis inharrentes,euelli ab infimis no pof
funt,nifigradatim dudfaprsedicationeproficiant.p.i.col.
580. c.f
mentescarnaliumproamore feculidura qua?dam,quafi qda
mollia & dele&abilia fcrrc parata? funt,dum in hac vitarc-
rum culmina apprehendere conantur,p.i.coI.i 2.3 2. d
raentcs hominum in mundo,magne naues in.mari dicuntur .
Venti aquibus minantur,appcntus metium,gubernaculu,
, - cordis iutcntio, qua boni trasgreffis fcculi fluCiibus,fa!utis
portum petunt reprobri quafi Scylla vel Carybdi intercut, .
p.6.col.i28j.h..
mentes terrcnorum hominum quas humor carnalis concupi-
fcentiae fludas facit,dicuntur loca humentia , P.3.C.3 88.f
mentes fecularium temporali glorie dedita?,appcllatione cala
mi defignantur.Qiii tato apud femctipfos mcus manefcur ,
quaaco alri & nitidi extenus oftenduntui\p.3.c.388.d
«nentcs fecularium dum ad exteriorem gloriaper fuperficiem
tendunt & dcfluunt,nulla intus firmitate fohdantur, pa.3.
ibid. 3
mentes ele&orum pcrfphcrulas fignificantur,& quarc, p.i.co
Ium.t2i9.b.c
metes hominumgroflas fignificant faga cilitina , qu £ occulro -
Deiiudicio,quamuisdurepra?ferunrur,quia feruirc curis
temporaIib.nontiment,vtcentationcuetos&pluuias por
tent.p.i.coI.7ji.a
mcntes fidchura quafi Dcodicatat virgines funt,p.4.c.i o 3 1 .b
mentesnoftraefuntdomusjinquib.pcrcogicationem habita-
mus,p. 1 .col.j 87-b.c
mentes lulf orum per intentioncm fuam omnipotenti Deo af
fiftunt,atq; in fcriptura quafi os eius incuencur, p.3 ,c.24o.f
menccs imquorum quia damna fua confidcrarc ncgligunt,in
nocentiam perdunt.Amittunt namquc a cordc uinocemia
ab ore veritatem,a carne contincntiam, & per accefTum tc
poris ab a?tatc vitam,fcd hae fc pcrdcre non confpiciunt cu
ris fcculi occupati,p.3.col.74.e.f
mentcs tpintufancto rcpietasdicirfcriptiuaaquajJq.a fantfri
quifpirituleuantead fummarapiunrur,ncaliqtj;i.'auone
fuperbiant,quibufda tcntationib.rcpi -imuntur,p. 3 c. 27 1 .a
mentes peruerfar dulcia graticperquictemdona tfejfpiciuhc
& pro carnalib. uoluptaribusiaboriofa huius viu: itnjcra
etiam lachrymis olcua concupifcuncp. i.c. 1232 .c.f
menccsperucrfa?conternnuchabcre,ubi(piritualircrga,udeac
&de(ideranturappetunr,vbicarnalitcrgcmanr, pa i.ibid.
mcntibus foris fpariis ad fcipfum ledirecuiquedifTicilc cft ,
quiaprauaitincrafemelcapros tantoqnod clclcct^^ilircr
tenentquancoquod Iibucritnonlicet,p.i,coI.495. b.c .
mentibusprauisnihileftiabosio(iL)s,quam(i in hyiixs mundi
laboribusnon laboiarcpifcipianrur^p.^.c^ojc
mentibus bonis,etfi vfquc ad rcntatioucm cordis flamma ar-
deat,vfque ad confenfum tamcn tcntatio non exerar,p 4.
C0I.1535.J
mentibus prauis ac pol!utis,non fimt fccrcta dominica? incar
nationis crcdcnda,fed qui ad fiden» venicntcs cor munda
uerunt,p.i.col.i 303,b.c
mcnfa
GlofLe Ordin.& Nicolai clc Ly ra.
Mpr,rapropofitionisquarcdiccbamr.p.i.col.74o.f _
Mcnfx otio funt dc qnibus tanquam dc mcnfis f pirituslibiis
ttrficin)rtotuspopulusChrifiianus,p.4.co!.i43;.a
Menfiltn fortunx pararequid iit, vt faciun^diccntcs ftellaiTt
curfu vclvaricrate fortunxomnia gubernari, & nihilad
Dcumpertincrccrcdiinr,p.4.col.;t^.a
Menfam ad a!icnfiqt)ifreqnenrcrc6uenir,ociodcditus, adu
lcturneccfTccftpafccntife.p6.col.679b
mtnfismagnorumimponcbaturaliquaportio dc immolaris
1II1S.P.4.C.1487.C
Mcnfisvndcdicitur,p.j.c.2ioT.a
M?n& apud Hcbrcos inctpita prima Iunationc&fccuhdum
l;i >;r oiiffnm coinpt)r-itur,qnn apud nos calcdis, nonis idi
biiiqi.irdcuoniitur p.6.col. i686.f
Itcm p.4.cof j 3 j^a. Item p. 1 .06U j'8iff
mrnf^M^uorumdiccbnuir mcnlisprinvjs in quo cclebraba
rtit Pif.ha,&qMareficdiccbatur.p.i.col.7i2.f
Mcniu t aslcu < onxfpondct Deccmbri fecundum Iudcorum
opinioncai-p.4-col.22 :6.f
Meufis Scptcmbns qua fi torus eft feftiuus apud Fttdaf.cis pro-
prcrqu.ntioi fe(lap.?.col.9i5».c. Itemp-i.ciii2.f. & col.
Toi9.c.lrcmp.i.c.M>4.f.&co!.T287.c
Mf'(is piimus anniapuddiuerfos aliter accipitur, P.4.1067.C
ltcmp.i.Cfd.ij^.ccV col.633 c
rucfis nonus ab Apriii,qtii primus cft apud Hebrxos, Deccm
ber eft apud nos,p-4.G2- 1 8 1 .c
mcnfispriuuisapud Hebr<eos Aprilidcpu6tur,&rquare, p.3.
c.2 141.3. Ircm p.i -col. 1 j 2.f. Itcm alibPMattius dicitur prt-
mus,p.i.col.683.c fcxtenfuiscol.6oi.a
menfisprimtisapud Hebrxosfemper incipit a propinquiori
ittnatione verna!i,quod cft.xij.die Martii,fiue fit ante fcqui
no:ti»m fiue poft,iiue in ipio equino<5t;o,p.2.co!.i 3 1 r.f.Se
C0L767.C
Nonnm mcnfem no accipi in bonam partcm,oc librt Rcgum
& lcremix narrat hiftoria,p.4.c.2 1 81. c
menics nullos ex lunaribus habcnt Hebrei,& in ortu lune^ cos
inc:piunr.p.2.col.t2 9i.b
mcnfesvacuoshabct ecclefiain infirmis, qui rcrrcna agur.t
fineviteprxmio.p.^.col.iot.a
menfcs fep;cxtatismudifunt,&a(fignanrur,p.t.c.ii24.d.c
nicnfes apud HcIkxos antiquos noininabanturfecudumor-
dinem numcrale tni.f.primus mennXfecundus menfis,&c.
fine aliquo nomine proprio:& hoc duranit vfque ad capri
uitatcm Baby!onicam,aliteraurpoft,&c.p.i.col.60i.b.c
menfcsduoattribnnnriirctiilibct tcmpori. Eftenim tempus
fcmentis,rempus trigoris,tempiis <r.eifis,tempus xftatis,|&
tcmpusxftus.p. i.col.i 63. b
m?nfcsdoCtores antiqui Hebrcorum dicunr,receperuntprin
cipium & nominationcm amcnfeinquofueruntredem*
pri,& hccoftendirurinredempuoneAcgyptiaca & Baby
lonica,p.i.?col.6oi.b.c
mcnftruum patiunrur comnrjniter mulicres quolibct menfe,
p.i.col.io;9-a.b
menftruaiii muIienbusquandoincipiunt,&quando definut
p.i.ibid.
menftruatx mulicres,concipicntcs pariunt cccos,daudos,Ie-
proios,&cqux parentes non erubucrunt in conclaui,aper
tcredarguuiuurinparuults,p.4.c.yi4.u
Itcmp.i ibid.
Menlm ai um Hebraicarum quantitatcs certas & dctcrmina-
tasnonhabcmus,&quaie,p.2.col.746.f
Itemp.i.col.642.f.& col.7o8.d.& C.745.C.& C0I.809.C.&CO.
i6j.a.& coI.1237.a-b
mcnftruatamcognofcens}quando,& quando no , fccundum
Icgcmmortepunicndusfit.p.i.col.io39.c
mcntiriquamfithorribiIeDco.p.i.c.i4oi.a
mcntiri eft loqui contra hoc animo fentitur, partc 3.columna
349-a
mennendumvtrufitprofalute&compenfatione aliqua vbi
ncmoIarditur,&hocpcncomnibusvidctur,.p.i.c.io67.b.c
mcrcarorcs Chiiftiani(utcgoaiuliuiait Lyra,afrafrr fidedi
gno)proprcr lucri.imremporaleteramSaraccnoru frcquen
tanttsiinpleucrunt naucspuerisChriftianis, a parentibus
corum pauperculiscmentcs,&iicvendidtnmteos Solda-
no p magno prxcio,qui cos faciebat inftrui in Itge Mahu-
meti, vt adulti fa&i corra Chnftianos pugnaret, p. 6. 1642.
nurccs an poifitdici gloria CTlcftis&prxmium fanciorum
p.5.col.i i87-c&col.i 196. d.c
mcrcedem ^qualem habcnr,diues qui multum dat,& qui pa-
rum pa'.iper,ii xqua vo!untas,p.6.col.4i 5; . a. b
mcrcenarius vies ciro tranfircoptat,vtad labcris prcmiun
vcniar.p.^.col.ioi.a.I»
mcrcenanus dcgrauitarc opcris lalTafcir, nifi fpc finis rcleua
rctur,i'edillovi(bnihi! putatquod fenrir,p.|.c.io:;.a
mcrcenarius cx jftimatur,qui religionem qucftum arbitratur
p.i.col.io98.e
mercimonia regionis noftrx qux funr,& quis mercator,& (j.
accipit,p.6.co!.82o.c
mcrcuriusdjciturapud Gcnrilcs Dcusratiocinationis par.3
co!.i7i6.f
mercuriam qnafi medio currcnre,id cft inrcr aurcs &. lingu:
latini uocanr,Gr^cir'crointcipiertm.p.6.col, 1 141.C
mercurius<jjciturfuiftcc!oqucntiifimus,& idto a gentiTA.i
ccbatUrDeuscloquentix,6?cjuod camdartt hominibu
p.6.ibid.
mcraritarum qu? officia fucrunt circa tabcrnaculum fadcr,
p.3.col.i2o6.e
mcreri vitam xtcrnamhomocxputisnaturalib.nonpoteft,
j.col.2 64.d
mereri an homo cx naturali virtutc poffit pcr aliquod opus
dedigno&congiuoDcusdetfibigratia, p.j.c.i^io.f.^!
Perterrenaopcramcremur,adquf nonreueitemur poft r<
furrcdlionem,p.3.col.i9i.a.b
mcretrix& fermonis fuauiratem & formcfitatcmcorporiss
capiendosmifcrosquxrit,p.3.c.i62 3.a.b
mcretrixfoueaprofundacft,quiamu!ticaduntin cam ifl|
ncs,viri,&fenes.p.3-col.i7o6.d.c
mcrctrix dicitur puteus anguftus,quia de pcccato Iuxuri^ r
exhithomo,nificumdifiicu!tarep-3.i7o6.f
mcretrixdiciturlatro,quiainfidiaturquafilatro blandiciis
ofculisincontincntcsartrahendo,p.3.ibi.
marcrrix fpcciofa & grara comparatur ad Niniue, qux ad I
moremfuipenc cun&osdiuerfismaliciistrahiC^Hxcvi
ditgentesinfornicationib.dumamorctcmpcridiium &\'i
diobonorum,quifuerant membra Chiifti, fiunc mcmt
mcrctricis,& alios fecum trahunt,p.4.col. 203 3 .a
meretricismoduseftperomnem vtam & modum indu<
ada£i:umconcupifcentixcarnalis.p.3.c.i634.f
meretricis merces qux non poterat oitcrri in lacrificium, p.|
col.i6oo.d
merctrtcesquarepermittunturinciuitatib.p.i.col.r92.c
mcretncumpubliceuenaIiseftturpido,p-i.co!.i598.f
mcrecrici cantus& huiusfeculi fabule aurcs noftras ncfcripi
rasfacrasaudiamusobiurant,p.4.c.32'j.a
mcrcrur lllud aliquis dc condigno,quod ei fecundtim uiarr
ftitif eftrcddcndum& huiusratio,p.6.col.66.f
mcrctriciumanficutduellum permittcdum vel prohibcnd
fit,p.2.col.436.d
mcritum & demeritum principis redundat in fubditis,ficuti
corporc naturalibona& maladilpoiitiocapitis rcdundi
in mcmbrum infirmum,p.3.col.i464.f
mcritum vite gtem^,!icet no poffit tife virture narure, potfil
tamcnelTeuirtutcgratix diuinf,p-J.co!.3 23.a.b
mcritumdupIiciterpoteftconfiderari.f.decondigno&djN|
gruo,&quomodoaliquismcrcturgtatiampnma-n2JK'11,
P.6.C0I.1441.C
meritumduplexcft.f.congrui& condigni:& quid urrunK]"1
iftorumfit,&quisa<5tus fuus,p.3.i862.f
mcriti pricipiu fimpliciter cft a Dco,& no alibero arbitrio:<!
adilludnaturahumanadcfcn6p6taifurgerc,p.6.ci2 9^
mcriu
Ind
tferit! quacitas n5 accipttur fecundum quancicatem doniab-
folute,fed per comparatioiitm ad facultatem datis,& pro«
ptiuidinem fua» voluntatis & deuotionis,p.j.co,6i j.c
''leruperkcYiohominisexgratia &nonex merito poffide-
tur,p.4.ci4J7«a
McritaalicuiusitpIurafuntnumeroquapeccata,iuftus eft ,
&aiiuspeccatapIurafuntnumeroquammerita , impius
eft.Hoc dicunt Iudxi,etiam modcrni,& vehementer errar,
p.4.cot.i207»c
ncrjta hominis non fibi foli valent,fed etiam aliis:ex hoc vo
cantur reliqui^,id eft,aliisreli>5te,p.i.ci630.f
Vferica iuftorum no dantur obliuioni,fed regiftrantur coram
rege ca?lcfti,vt remunerentur tepore coperenti.p. 2 .c. 1 88. f
iubic&oru merita doctorib. no a?quatur,p.4.ci389.a.Interl,
Merita re&orum & plebium ira umfta funr,vt iaepeex cul-
pa paftoium dcterior fiat vita plebium,& ex mento plebm
mutetur uita paftorum,p. 2.C.663.C
nerita pracfrita line meritorium prjefcientia,&quomodo finc
caufa predeftinat;onis,p.6.ci 2 2.f
>eraduerfa,virtucummeritapatefiunt,p.3,c.ii.Interl.
vlerita (an&orum quo modo ad pofteros defcendunt:fic pec
catorumflagitiafiliberinepotefquefimilia grefferunt, ad
pofteros perucniunt,p.4-col.69 J.b
meritafufficientia advitamccernamnonhabent qui uiuunc
in hoc feculo,p.6.col,4i8.e
fn futuro iuxta merita crit retributio,p.4.c,2:o3,Interl.
Ex fingulorum meritis pr^mia ucl pen£ iequuntur , & non ex
pranudicio Dei.p.^coUj.b^
• neritorium & profe&us effe differentias in populo fidelium ,
declaratur,p.i.ci4o8.e.f ^
- pro merhorum qualitate quotidiedominus,ahis afcendit, a-
liisdcfccndit,quomodo&qualicer,p.jr.c.82 6.d
nrfalcth,eft diduo Hebraica aequiuoca.& figniricat ludente,
idolo!atrantem,occidcntem,& coeunteuifiue lafciuientc.-
p.i.col.r j6.a
nefoootamia nomenciuiratisincaptteSyna?, cftconfbtuta
ad Aquilonem,& alio nomine dicicur Carran. Eft etia no.
mcnregionis.p.6,col.io47,c
^temp.^ col.859.a
[temp.2 c.i67.a
tem p.i.col.28i.c,&c.293.d
nefraim fuit fillus Cham a quo dcnominata eft Aegyptus.Et
vbi in toto vcten Tcftamcto ponitur Aegyptas,in Hcbrxo
haberurMcfraim,p i.col.i^y.clccmpar^.co.io^i.c
neffias Hebraice,Chriftus Graece,& vnctus Lacine id£ figm-
! ficant,p.2.col,2to.f
^y ide etiam in Chriftus.
• ncffias, confolator dicitur,vt habet gloffa Hebraica.Elonga-
; tu^eftameconfolator,p.2.col.i5 59.c
neffias dum vencrif (vt ludaei dicunt)rcddetur eis arca rcfta-
memi,& akaria Holocauitorum & incenfij&aetera ad cul
, tum vcreris legis penincntia,& uafa fan&uarii,p.4.c.6o9.c
Itcmp.3.col.977.C'
nefllascxaltabitur plusquam Abraham , & eleuabiturplus
quam Moyfes,&lublirrfis crit valdeplusquamangclifupe
riores.Iila conccdunt ludxi^ChriftianiinteruntjCTgoipfe
efl- Deus,&cp.4.col.442.f
meflUs "inod eduvturusfitcaptiuosdeobfcuritatelin\bi,pro
batur pe • g!o,Hebraicam,&cp-4.c.i 89 j.b.c -
tneffus promiffus in lege & prophctis,quod fic verus Deus &
verus homo,p obatur eft fcnpturis autencicis Hcbreorum
p.6,ci7op.d.e.& fcqucntibus.
Item p,4,col. 1480.1
meffiasfvcmoderni Iud eidicunt ) fnicnatus eadem die qua
fuitdeftru&umcempl impcrRomanos, &c,quare eos no
}ibcrat& uhifit,qu*r intChriftiani,&cp.4.c.j39.c
Itemp.6,ci696.a.b.c
n^iiiasquidicitur Chriftus,quod ucncrir,probatur,&repro
batur perfidiaiudaeorum3& oftenditur ucritas)p.i..calum»
4J4-d
ex.
me% aduentus quare tardatur fecudum Hebnros,& quomo
do acceleraretur,& ftatim veniretfilius Dauid.i. Chnftus,
p.6.col.82i.b.822,e
meffixtempusefledeproximo, eratopiniofamofa temporc
predicationis Ioannisbaptiftj&maximein Ierufalcm,p.
y.col.io57.c r
meffie ipiruusinnuiturptrantiquos expofltores Hebraeotu
notabiliifime&corapendiofccumexpofueruntillud.Spi-
ritusdominiferebaturfnperaquas.&c.Exquo fecundum
catholica veritatem infertur,quod fpiritufTantfus ibi incel
ligitur qui efc fpiritus Mei%,&c.p.i.co).4i.d
meffia? fex benedi&iones qye ventur» erant fuper eum,preft*.
gurare erat per fex mefuras quas Ruth collegit, de qua per
Dauid & genealogiam regiam nafcicurus erac,&c.barc Ka.
Sa.p.2.co!.3oi.c
me%aduentus eft tanquam finis,adquemuniuerfi prophe*
ta? verba fua ordinaucrunt,&c.p.3.c.2iy 3.C
Inmeffi^aduentueleuatiodomusdominierit, intelligedofc
cudummagnitudincmfignorum& miiabilium qux fienc
ibi.Sicdicit Ra.Sa.Etexhocfuodidtoarguiturc6iracura
&Iudeos.p.?.col.uo3.c
Indiebus Meffia?(inquitRa.M.)nodeficietaliquiddeuia hu
ius feculi,uel innouabitur aliquid dc operibus fcx dierum,
fed ibit mundus iuxta folitam uiam,p.4.coI.i4a.f
In diebus Meffi^jfic erit de credituris,ficut menfuratus eft e-
greffus ae Aegypto in ingreffu in terram promiftam , quia
dup tantu dc fexcentis mihbus ingreffi funt.H^c glofaHc-
braicafuperillud,Affumauosvnumdeci&cp.i.c. 12J7.C
In mefnj? aduentu(vt dicit quxda gloffa Hebraica)ciuitas Ie*
rufalcmdilatabitur ufque ad fines tcrrar.Et quomodo hoc
ueiiriceturfecundumcatholicos, quiade aliqua ciuitate
materiali inueniri no poteft,vc Iudei fingunt, P.4.C.2 17 2 .f
medietemporepueri Ifraelirici funtdemonftracuri Deum di
gifo,&cficdicitRa.Mo..Gcruden.Qucquidem ueiba ma
nifefteconfonanccatholic9veritati,&c.p.i.cii4?.b
meftiam quem vcnturum expcdant Iudaei modemhdicuc ho
minem forepurum,prophetam tamenfanaiffimum,etiam
Moyfefanaiorem,&quodregnabit fuperomnes Gentes
quasfubiicit fibi & Iud^is, & edifkabitciuitatem & tem-
plum materiahter,&cp.4.ci48o.f
meffiam qucm expediant Iudei fucurum,homine puruCMoy-
lcramenlanJtiorem)credunt,necogantnrilIiusdiuinita-
tem confiteri.Iftam fugam qu$runt,led ftare cogucur, ^,4.
c-742.e
meffiam expcclancludxiliberaturueos decaptiuitate quar-
ta,qua templum deftructum,& ciuitas & populus captiua-
tus fub Tito & Vefpafiano,p.4.col ; j 2 1 .c
meifum Iud«i expedtanc fucurum & dominaturum toti mun
do temporaliter & edu&urum eos de captiuitate,& poiitu
rumeosinniaximagloria&honorcfuper omnes Gentes
p.j.co.748.d ,
Itemp.2,c.io.f.&co.y29.b.c&col.iii4.f.&col.i288.e.f
meffis dicitur colle&io frugum,& ad fimiluudin6 huius, mef«
fis fpiritualiter dicitur uocatio hominum ad fidem:p. j.col.
1095.C
meffes fegctum,frugesoIiuarum, racemivinearum noftraru
operaiuftitia:noftra»funr,p. i.c.i6io.d
mciles ducPrima fuit in prefenti uita,& eft per quam homt-
nesducunturadfidem,& inhacmcfTemeiforesfuerunt a-
pofroli.Scd vltima meffis crit in iudicio, & mcffoi cs eranc
ange!i,p.5.col.io6.c
mcta tcrrarum & camporum non dcbebat transferri in dam-
num altcrius,p. r.c 1 5 8 3»b.c
metallumcoflatum metapkoriccpunitionem filiorum Ifrael
n^tauit,p.4.c.i246.f
metalla igne conflata,fordem in fe alicnam atque inutilcr non
rctincnr,p.3.col.687.a
mctreta,efc qu^dam menfuracontincns decem fextarios.p.y.
cohio56.f
mecrificantQ"iensvnouerfuvclduofcnfum explere n6
poilunt,
GloflxOrdin.&Nicolai de Lyra.
roffunr,in principio vcl in mcdio altcrius diftinftiones f a-
ciunr,p.4.col.968.d.c
metus paticndilibidinemagcndicoercct,p.i.c.2i22.e
mctus iudicii ianua cft conuerfionis,fi addatur difcrctto dilc-
<ftinnis,p.3.col. 1296.0 ■ '
michacl fi >niferrcpra:fcntct casinlucemfan<5tam,qua oiim,
• &c.vndehoctrahirur,p.^coI.i2 64.f.Itcmp.i.col.2o8.e.r
michael ficuc modo cft princeps ccclcficj, fic tcmporc Dame-
lisfuitprincepsfvnagoqa?,p.4.col.i638.f.&c.i76j.c
michacl non fuitaufusblafphcmarc daemoneai proptcr cius i
naturam bonam,p.6.col.i437«c
• michaelvtangelusfuperiorprartuittoti populo Iudxorum,
p-4.col.21 46. e
m!chael&angelieiusdcfignantEraclium& eius exercitum,
&pcrdraconcm& angclosciusnotatur Cofdroe.p.6.col.
M8o.f . . '
tnithaelarchangclus^exprarceptoDeitntcrhcietAntichnfiu
& magnam partcm fibi adhcrentem,vc dicunt f anfti docto
rc-s.p.4.4J4.f.&c.2t^-e ■.
michaehs in ofticiu & fociecatem,vt aflumaris fatagc, & quo-
modo,p.i.coli33y.b.c
miclwas & V rias occifi funt proptcr prophetias promulgatas
p.4.col.77 5.c.776.f .
micholdiciturfol;ivxorDauid,quiaeam Dauid in adolefce
tia fua fortitus eft vxorcm,& in partu dicitur occubuiffe.p.
2.co!.y 27-a.c
migma quid fic.Dicit tamcn Lyra:Quid autem intcllexit Hie
ronymuspermigma.nefcio.Sed in Hebraeohabeturfic,
mixtumforcccoincdent,p.4.c.273.c | -
milesfineoculisdicebaturquantumcunqucfortis carens fa-
piencia.p. 3.001.1693.!)
militivnicuiquequiaprinmiaconucrfationeproficit, Deus
pra,(idct,p.3.col.376.e
milires diUinxit Dauid per duodecim cohortcs,& in qualibet
crant vingintiquatuor milia bdlatorum, vt regi fccundum
vicesdeferuirenc.p.2.c 1121.C
militcs folent habere lincas quas ramifias uocant , fic aptatas
membris,& ftriclas,ut cxpedirifir.tdirigendoiaculo, tene"
doclypeo,p.i.col.796.e.f.&col 972. ct
militesantiquicuspcrqratuorparrcsnodisinexcrcitibus ui
gilabant,p.5.c.257.c.ltcmp.3.c.i 1 s8.f
milites ad tria communirer funt pconi.f.opprcffionem paupe
rts,ad impofitioncm falfi criminis,&non funt concenti pro
priis ftipendis,p.j.col.73o.f
mihtes dicuntur angeli,quia decertanr contra aereas potefta-
rcs,non laborc fcd impcno,p. 3.C0I. 2 5 2.a.c
militwm ftatus fignificatnr pcr Neptalim,& corum laborc rcf
publica conferuatur,ac etiam dilatatur,p.2.c 1 26.f
mi!tri« Chriftianx princcps cfTe debuit fpiritualis, qui primo
lcg!Curpra?dicaffegenri!:bus,&dehocfigura,p.2.c.io63.c-
In mtiitia Chrifti cft dare locum ire,de loco in locum fugere ,
ft in perfecucio infenorem tc vinbus contra tyranni crude
litatcm uidetis.p.2.co.i99.a.b
militant quidam in populo Dcm,& tamen no obl/gant fe fecu
laribus negotiis,& hi pugnant orationibus,ieiuniis,iuftiria
pietate,manfiictudine,caftitatc:& fruunturlaboiibusbel-
Janrium imbelles,& dc hcc tiugra,p.i.col.i4o8.t
militanrium proprium cft in tabcrnacuhs , habitare , vndc &
confubcrnalcs mihrcs dicuntur,p.3.col.6;>8.f
Inmi!irantibusDeo,noncorporis,ied animcefcititudoqua>
ritur,quianoniaculisferreis,fcdorationutn t.elis uictona
acquiritur,p.4.col.2oo.d
millcnarius pcifcCticncm fignificat,p.4.c.2 533.a
Itcm p.2.col.ii49.b.c.&ci35i.c
milhum rufticorum & agrcftiu & altiliu cib. cft, p.4.cui 6-e.f
milo(utdicitcommentatorHomcdcbatindicboucmintc-
grum.p.i.col.638.f
miluus auis rapaciffima,& quid pcr cundem fignific etur , p.4.
C0I.2269.C
miinipcriubtilitatcmmanuum&localcmmotum aliqua fic
tranfmuranr,quod homincsnonpercipiunr,&mu'tofo
tius dcmones hoc poflunr,& multo maiora, p.i . C.545.I}
Mingcns ad parier.em dcnotatcancm,vclintirmum, velm
fculum,p.2.c;3 5.b.c& c.6n.b
Minifter domini dcbct perfc&ioribus moribus inftrufqua
multirudoplebis,p.i.ci2i6. cf
Mmiftci Dci no det coretus effc populari difciplina, mori
& doctrina fcpararus,& fpcclabilis dcr cffc p.i . ci 2 1 5.
Miniftri cft Dci qui malos pcrcutit in co quod niali funt,p,
ci 144.C
MinifterDei aduenamfe & pcrcgrinuminmudocognof
& patiens eft, verbum Dci dcnte difcrctionis molicfcci
dum auditores capacitates,& fcclum fibi amaiu oftcnd
aliosa voluptatibusreuocar,p.i.c.n8.e.f
Minifter iudicis,fi occidit eum qucm iudcx pr^cipir,minii
riiiRi facir,fed fi id fponte faciachomicida eft,eciam f\ ei
occidat qucmfcita iudiceoccididebuiffcp.i. c^S.f
Miniftti ecclcfiae debent femper & vbique Dcum laudarc.
2.C0I.109.C
miniftri ecclefia? dcbent effc fan»5ri toto tcmporc vira? fua? ;
perquidhocdcfignatur,p.i.c.8o9.c
miiceri coniugibus non eft peccatu,ied quod fir,dccarne Lj
nali fit,&quoddecorporemortuopropterpeccaru,f(. .
narur,cumvinculopcccatinafcitur,&nioiiciir,p.3.c.8t 1
Mifccri no licerc in paradifo ad gigncdos filios qm ientii ,
forrepurantoranecfynubiumpeccatumefle, p.i.c 71. >
Miferario eft anxieratis fupportatio,quia ficut in corpora .
duofimul iunctileuisportantonus,quam vnus iolus :
fuo modo compaties altcri ftipponit fe cum co fuo on I
P.6.C0I.583.C
Miferatio fimuIata,infruAuofa eft.p.t.c657.a.b
miferator& mifcricorsdiciturDeus. Primumintclligitu.d
creatione,fetundum quam naturacrcata producitui:|
noncffead clTc.Sccundumdehis qua?addunturfupet «
turamjp.i.c.873.&c 1265. c
mifcrefcmudusquitorhominesalligac vicijs &rctinet.S[
qui inreiligens hanc miferiam condolct mundo , iir.mc 1
morteacomplexibus auclli ncn pofiunt,p.4.c.2C3 5-b
mifer quod nulltis fit,melius cft, quam vt tu facias miferic •
diam.p^.c 1448.4
miferi de rtbus tcmporalibus gaudenr, fed tamen du difp •
fare cadem fine tribulatione non valcnt, ea curapingL c
mifcriquaprc*muntur,p.3.c2 83.b.c
miferoium proprium eftrantomaioremarftimarcfuum »
lorcm,quanto alienu minus intelligerc ftuducrunt, & < J
magisdoloremfuumfcntiuntjalienumcftequarinonia
fenriunt,p.4.C938.c
mifcios qui optat effe,vt faciat mifcricordiam, crudcletn ■•
bct mifericordiam ficut crudehs tft medicus , qui \ t ei **
ceacaitcmfuamoptatmultoseffca:gros,p.3.c 1448^
miferia grandis,vt quia defpcraturcmendatio, non adhi •
tur corrcvtio,p.4.c 1 7 2 9.C
miferia humana duplex cft. Vna in vite progrcffu . Alter; l
egrcffu,p.3.c.2i73.c.2i74.f
miferia hominis qu^ dam eit contrada,& quardam per ipf 1
acta.ibid.
miferia: mulieru in ftatu innocentia? non fuifTcnr. p.t. cic
miferia? Iudaeorum duplici de caufa fucrunt.Pnma f uiroc
fio innoccncium.Sccundo vana confidcntia in auxilio/
gypriorum,p.4.cioi4.f
mifcriis& pcenalitatib. huius vitasfubiectuseft ho,quiai(
pcccantc,iufte fubtraclu eft ab eo donu originalis iuftiri
percj,hberabomnibusiftismiferiisfuiftct,p.3.c.2i74.f
miferiam hcu quancam incidimus qui ipfum bonum K
pofIumus,ad quod vidcndum crcati fumus, p-4- c.iofi.3
mifcricordia an prinium rcuelata fit Moyfi , & nulii anttc'
quianonlegucurproclamafTemifencordiadomini,cti;
in cafu in quo mulrum vidcbarur requiri, P.1.C.873.C
mifcricordiadominiinfeculufcculi.V gintifcx vicibusnr
natur iecundumRab.SaI.&etiaHebrcos,addcmonft l
dum
Ind
ex.
duma&gcnerationesqiiipreeciTeninta principio mundi fcruario. Tertiu deuotaoratio.Quartueftextrem^udicit
vfque ad dationem lcgis in mor.tc Sinai, in quibus mtidus trepidatio,p.3.c.2o6o.f
fuicfuftentatusfoladiuinamifciatione, &nonex altcuius mifbricordif ditiinx impctrationemquot&queimpediunt.
legisdatea Dcoobfcruationc,p.3-col.i49i.c p 3.C0L2062 f
MifericordiaDcipIenofiutnocompaiatur.p.3.c.889.a mifericordiamdominiquicunque vuItpra»dicarealiisprimo
Mifericordia& iuftitiaquomodo finrin prxmiatione fanclo fecontinentiusuiuendodigtium cxaudiri praebeat , & fic
rum&damnationcmalorum,p.$.col.j98.f oret,nec,pfpereeu&uraqpoftuIatdub>tet,p.2.c.i 325.^.0
Mifericordia magna Dcum de caelo dcpofuir,corpore induit, mifericordiam pertincre ad hanc vitam arftimo temporalem>
vtpatererur,moreretur,quidergononpoteftdare,cumfe magnamautemmifericordiamrcmunerationiconcurrcre
cundumferogaturDeus ignofcere.p.3.coI.798.f fempitern£,p.2.c.i290.e.f
Mifericordia intcr Dci propnetatcs tcnet quandam exccllen mifericordiam oltenfam ut uideant,funt multi qui nolunt fa
tiam:& propter quod dicitur quod mifcreri eft eius jPpriu, nari-Sed quomodo cxci uidcbunt etiam oftenfam:Benc fi
p.3.678.f&extcniJUS,c.d74.c.68o.f68i.a.b velmt^quiaipfaluxjeftfalutarc^&c.p.^.col.ioSS.d
Mifericordiabonaeft,fcdnondebeteflccontraiudicium: iu mifericordiamfaccrecumcgenis,&iuftitiamcum intufteop
diciumautemdicit,qu6diuftumeft,p.t.col.7o8.c preffismagisplacctdominoquam uictim^p.g.c. 1694.!
mifcricordiaDcicftomnibusgratuita&fpontanea.Cuenim mifericorspoftbonamdifpcnfationcmbonorum uitae prae-
miferetur gratia eft,cum indurari permittic, iuftu iudicium fentis,bona cxleftis patriae poflldcbit,p. i.c. 1 68 j.c
eft,quamuisoccultum,p.i.c.849.a mifcricorsdicedusefletDcus,fi fcmelindulgcntiam tribuif-
ttifericordia fine iuftit ia,remiflio & trepidiras,iuftitia fine mi fct,nunc autcm cum frequehter delinquentibus mifcricor
fericordiajfcucriras&aufteritasdiciturjp.j.c.^S. diaimpcndir,muItummifcricorsappcllatur,p.2.c. 1269.0
Itcm p.3.col.i694.e.Iccmp.2.col.7o.f mir-iculum miraculoanjquomodoj&quod, maius dicatur>
tnifericardianunquamimpletur,quia etfi miferias quantum , p.2.co!.97i.b
potes,plus>imendcbesuelle,p.i.c.9t9.b miraculum,diuinxvirtutis eftmanifeftatiui)m,ficutfigillum
tnifencordiaquicunqucpauperibusnonimpcdit ,uelabeis epifto!.i?appenfuni,voluntaus ipfiusfcribcntiseft declara
quin6habentvelutiuftecx!git,dedomofuacxcutitur,id tiuum,p.5.col.i72.f
eft,decanuccclefix,inquaputabatfcpcrpctuomanere,& miracuIudefilioreguliJ& fanationeferuicenturionis, an fit
delaboribusfuis.l-infru.ftibusinqtsib.felaudabilitcrlabo idem&deeodem,vela!iud,p.5.ciioo.f
raflcputabat,nilprorfuslaborisrecipict,laborescnim fine Miraculumfruftraforasoftenditur,fideeft qui intus opere-
pictaten6pofluntapudDeumfructuoficffe,p.2.c.i36y.a tur,quialingueinfignumfuntjnonfidelibus, fedinfideii-
mifcricordia &licet omnibus impendenda eft max.me tame tbus,p. j.col.5 i4.b
illis qui Chrifti nobifcum funr membra,p. 1 .c©l. 1 543.C miraculu conucrfionis aquae in vinum fuit primum quod Ie-
tnifericordiaomnibusimpendenda eft,in quopraeponendi fusfecit,p.5.co!.i05 5.&col.io65.b
iufti qui funtexfide,p.6.co!.477.a maiusmiraculueft.quodtorumorbemterrjea morte gteina
nifcricordiaplenitudocft virtutum,'p.5.c.755.a erexit quammortuosfufcirauit,p.3.c.H4i.c
nifcricordia ludaeorum dicitur nubcs matutina quae aliquan niiraculii grande oftenfum fuit in morte Chore > & habentur
dodifloIuituroricntefolefinepIuuia,&c.fic illoru mijcn- . opinioncs,p.i.c.i378.Itemp.3.c.7yo.c.f
cordiacft fineeffec'tu,& per confcqucns ficla.p.4.c. 1741.C miraculuin fnmmogradu an Deus fecitcircafanationem E-
nifericordianoindigetca?li,vbinullaeftmifma p.3 c.65 2.e zechiar,vidcbaturfufhccrevnurndeminimis.p.2.c.97i.c
nifericordiapriuscftimctequaiopere,p.2.ci5i5.a.ftterl. &col.974.f
/eritas finc mifericordia no pot fuftincri.p.^.cr; 2 3-a.Inter. miraculum quod fit in ftatione& retrogradarione folis,an su
nifencordia fine veritatc negligetes facit>& qui hts caret,nec raum teneat gradum in miraculis,p. a.c. 97 1 .& col.974«f
fcientiam Dci habet.ibid. miraculum inrctroceflioncfolistcpore Ezechie, & ftatione
nifericordiapropricloquendoeftactus inreriormiferantis. . fbfiStcmporelofuc&ineclipfifblisteporcpaflionisC.hii
' Mifcracio veroeffcduscxtcrior^.^.co.598.f.d798.f fti>quarenemoGixcorum,autBaibarorurdiquitin fcri-
nifericordia duobus conliitit, ftilicctin dando & dimittcn- ptisfuis,p.2.ibi.
do.Quienimdimittitctfipeccauitjdimitteturei. Quidat, miraculumfactumtemporelofueinftatione folis an minus
datuiei,p.3.c.i548. . uelmaiuscenfcndumfitmiraculoinrctroccflitncfolis tS
ifcricordiecorporalisopcraquotfunr,&daturfufficientia poreEzechicp.2.ibid. '
corundt;in,p.5.c.426.f".ftcmp.2.c<>1.62i.c miraculaperquxconfirmatacftdo&rinacuagelica , funtin
lifericordiae opera corporalia & fpintualia verfibus copre- triplici differentia.p.6.col.8 1 1 .c
hendunturcumcxpofitione.p. 1.C0I.337.C miraculaquidprofunt,nifi vt Deustimeatur.Qu/dtimor.nifi
lifericordiarfpiritualtsoperaChriftusiudicaturusnonaddu utmifcricttrsefcamdcttimentibus,p.3.col.i2 95.a
cit,fed mifcricordiae corporalis opcr«i,& quarc,|p.5.c.4i8.f miracula multa fancti feccrunt, immo Deus ineis fccit , fcd
romifcricordix openb.ipeciaIiter,& pct quada appropria nullus ficut Chriftu1; in uitam aeterna furrexit. p.;.c.893.b
tioncm dicitur rcddenda beatitudo,licct pro opcnbus uni miracula poifunt coniidcrari tripiicitcr. Vel cx parte vu tutis
ueMkgeneraliteriic danda,p.3.co!.i3oi.c act:uae,uelquijrum adremfa<5ta,vclquantum ad modum
iifcricoidijcopcribusintentocongtuitpfalmus quadragcfi faciendi,p.6 cio32.f
mus,p.3 col.7 T 7,c miracula confiderata ex parte uirtutis ac"tiuae,vnu 06 cft ma-
lifericordue opcra,myfticc charitatis perfcStionem innuut, iusaIio,fed quantum ad re factam,& quantuin ad modum
p.y.col.4i6.d faciendi,ficunumeftmaiusaltero,p.6.ccJ.io32.t
iiieiicordixcx!cftisopemfruftracxpc<ftas,fialicnjuirtutis miracula facereutrum Deoconucniarpropne lccundum fi«
fructibus nuides,p.5.c.75i.a gnificationcmhuiusnoministctragrammaiou.p.i.C509.
iiifcncordixdiuinxeft,utmundihuiuspereat abundantia, a.b.&col.5i6.d.e
p.|.c.i 29J.C& efteius maIcfa<Stafubuertcrc,p. 1301.C miraculautrumChiiftusfcceritfohdiuina virtute.Arguitur
iifcricordixopera faccrcimpcdiuntduohomiuc.Primucft pro&contracum refponfione,p 5.C 537.C
exriimiadilationc,cogitas<|i;od ueniet tepusm;igJSopor- miracuIaquomodoIefus(vrfudjridicunt)fccitb!afphcmiam
tunuad diftribuendupaupcribus.Secudumimpedimcntu ineum iacicntcs.Videiu Icfus.
jp^cniccxxftimacionelogitudinisuitx^ppiix^p.j.c.iSoS.f miracula Chriitusf cit impciandocommunitcrJicctaliqua-
tifcricordie impetratiua , & confcruatiua funt quatuor . doinmiraculisfacicndisoraucritjUtinfufcitationc Lrza-
Ptimumproximi ucra compaffio.Secunduinnoccnticcon ri,p.;.ci032.f.& col.i 1 19.C
miracula
■
GloflacOrdin.&NicolaideLyra.
M.raciavt. ;!q.iisf.»ciat,rcquirirurfiJcs, veHaltcm fi^.uim
h ■■ti>r)i-i;wvn.naliquimalilfgoncurtcoflcmiracislaadm
. uocjtion-.-m Ch.ifU.p.jr.col.^.c ;
Mira.:ulafieri«permalqsn6cftincona«ucntncfj pro mahs.
P.t.col.2C,o.d.e .
M.raculaai-qua poflunt ficri perartem magicam,fed illa pcr-
tincm ud curiofitatem tantum & vamtatem,p.5.c.2 : 6<x
Miracula aliqua poffunc darmonesfaccrc non ramen poflunt
facerceaquarcxteduntroca faculcaccnature.p^.ci 190.1
MiraculaElifaei.indupla prouOrriomfl ad miracula Ehe, &
-.• q icvterq.iefecic,p.i.c.86i.c
fthtt&U plurafcccirunt fanai nouiTeframcnti Dei virtme,
lonaniWpenkus nomen rmagrammaton.-& abturdnh-
n.uvuL-tiu •crcaturaminftituramaDcoalugnarcprorario
nefm> qn.ipronrieri.iiH miracuU,p.i.coI.s 15.D.C
M :.!"..' 1 qtii hrftaft pfoptcr nomen Cluifti,mnximccaucn-
tiu e«* ca ibus,q:!y c& propter fnfidclcs domiaUs frccnt,mo
nuic taincnca taiibus decipiamuripupicesibi eflc iriurfrW*
lcmfapicnriam,vi>icn vifibiicmiracu!um,p.5.co!.2 p.e
MiracuUad exciupLiii opcatioiiistiahenda nonfuncpa.4.
col io66.d
MiraouUfacientesvirifanitUnopcraiifuntpcraliquam vir
tutem in cis cxiltc-ntcm , non quia principalis raao agciv
di,ledtaiuum i.iftr.umentahs,p.5.col.537.c
Miracula laciendi qvialis virtus fir an virtus manfiua per mo-
dulnbitusuclpcrmodupa:fioniscranfcuntis,p 5.C.53ST
Miracula opcraudi vi n u&non eft pcincipahs , fcd tancum in«
irrumentahs,p.5.ibid.
M:racuU Ucere , cum iic accidens extrinfccum , non fequens
dc nectTfuatefpincuni propheticum,non variacrationcm,
• necgradumfpiricuspiophcrie, p.5.col.42 4.e.f
Miraculaquamditfcrcnccrradafuntaucc tcmpus Moyfi &
tcmporeMoyfi.p.i c.539-a.b
Miracula in populo lfrael,ahqua erant tranfcuntia, aliqua ue
ro perrnanentia,& enumcrantur quaedam,p. 1 .01 1 85. r
Miracula fucrunt oftcnfa f.his Ifrael excundo dc Acgypco, &
figuanter duo,p.6.c.93 1 .c
Miraculafacereconccditur homini principaliter ad-confir-
mandam veritatcm:quam ahquisdocet, p.i.col.i49i.b c
nuracula duplici modoriunt.icilicetpaiam & dam . Cumem
hunc ad confirmationeni muiritudinis in fidc , vel eius fcon
jolacionenuhuntin paUm.Cum autem ad confolationcm
iingulans perfone,fiunc commuuuei magis fecrete,p.2.co
lum.873.a.b
miraculaoperandi virtuscfH aciorinuenitur in humanitate
Chrifti quam in quibufaiiiqec altis,p.^.ibid.
miraculafecciunt ChnftusJ< fan£ti,icd diffcrcnti modo.p.j.
COl.I72.f
miracula Chrifti ad duo ordinabantur , ad manifeftationem
iua? diuioiucis &.ad confirmationcm fux doc5tcinae,p, y.co
lumna i©65.d.e
miracutorum diuitie fubtrahuntur a fan&a ccclcfia.prius qua
i.iillodanatohominc(quemafIumct)Lcuiathaapparcat.
p..?-c-399-b
miraculoi um operatio aliquando per malos fit ad inuocatio-
nem nominis Chnfti,non propcer mcnra inuocantium,
fcdadhdci Chrirticoiifirmationcm,p.f .10.15:.^
miraculotumopciatioiicdilrtihc lefus vfqucpolt baptifmu,
fcihcct adcnccfiinumannuin,&q'.iarc,p.5.co.io66d.e
miracuhs martyruin poii muitcclarefcenribus,maior adcon
fcffionem fidei populusconf!ueb.u,doiiec ipfcapcx mun-
dani imperii Chrifti iugO collum fubdidic , p.a.c.i400.d-e
Verbanolufficiutadcrcdendu mitacuhs.p.j.c^y.a.Inccrl.
J;i miracuhs ii;'tis a facerdotibus^ycl cis adlijerentibus fipter
lucrum temporalcaliquandofirin ccclctiamaxima dccc-
ptio populi.Et talia funt cxcii panda a boins pr^latis3par.4.
co!-i789.c
It miraculofis opcribus coccfla cft fanclis aliqua virtus diui-
nitus,& potitain amniahbus ipforuiu lanctorumuirorum
ciefunttorum vcl viucntiuin.-p.^.col.j jH.f
mirandummaximcinteromnia,quod homo rerrenus & cor-
1 upcibiiis ad fpirituahum ucl ccleftium pofldnoncm pcrue
niac.p..].coI.?38.f
miruui m moduufquchodiee!onadonmii(qtia?remplumde
fciuioftat fiipcr monttm 0;uicti,& in ligno crticis rutilas
fpectartemplumincineres ciifT"o!utum;p.4 c.i 159. Inrerl.
mirai i cft aliquo moao uidae,ut cUufus oculus fcntic luccrn
p.^.col.^i i.a.b
miricaqtiidfign:ficat,& quareiuspicpricrates, p^.ciSq.e
miniftti ccclcfic non debcnt pioprer pecuniam fua < fiicia ad
niiniftrare.Nec tamen'proh;bcciirquod ex ofliciofuodc-
bccuiacci})eie,ad iiecci'fitatem,nonadluxuriam,alioquini
vbiquonulac-rant ampU domus,&abfquenumtioaccrq
frugum,ibi parua vix eiircaiuiaferuans fpccicmcibo.u,ri
feCtioncm animr non habcntium.p4.col.2057.a
Iccmp ?.col.n;8.f
miniftrialtarispleiiqueintantaflagitia ve! nefancfa dogmaj
tadccidunt,utetfipoeiiitendoadfalutemaniir,c rcdeat,nc
tameii digai funt qui ad facrum gradum rtiluuantur,& di1
hocfigura.p.2.col.i285.b.c
niiniftiieccIcfia?quidamahquifibifuniuntdcfupcrcilioPh
rifeorum,vr diinare innoxios,uc! lolucre fe noxits putel
tiini apud Dcum non fcntcnria i'jcerdoti:'m,fid rccuu vit
qua.-iatur.Non.il. loUicre polfunt nifi viuat qucm folu
Sed ad quici folucndi poccftacem accipiunr , cuiam a De
liberacus&uiuiricacusqucnifoluuiit,queruur,p.5.colun
a8o.f
mimftri ecckfix qui debent adherere capiti Chrifto iignifit
turpercrincs,&dcbencefrcdifcriminaciid efi perordinc
debitediftinc-tij&officiisfuis incenti-p.2.coi.i584.f
miniftri domini propriolaboteinitia bonorumoperum doo
noconfecracefeitinant.vtiiuepcenitentiafitagenda, iiu
ftudiauirtutumexcrccnda,efficacitcrpernciac,p.i.c.i2i4
miniftriecclcfiediuiduntur ihquacuor partcs,fcilicct, prxlji
tos,faccrdOtes,religiofos,&clericos fimplices,8tqux fa
officiacorum,p.i.c.i 17 5. c
miniftri ecdciix}quidam funt fidelcs,quidam infidclcs,parJ
col.^4.e
minntrifidclesecclcfiarfuntqui diuina miniftrant & doceii
propter gloriam Dei,fed funt infidelcs,qui hoc faciut prc
ptcrlucrumremporale vc! propriam laudem,p.6.c.2i4.c
miniftci ecclefix omnesgencralirer habere dcbenr in fc qu;I
tuor virrutes,& qua? ifte funr,& per quid flgnificantur. Pl '
terhasdcbcntcftca!iequacuorin cpifcopu,& cnumcrafll
tur,&per quidiignificaiitur,p.i.c.78i.c
minifta eccleiia?,vidc in Ecclcfie miniftri.
miniftn altaris &doc.fores&plebsChrift;'ana,cuinfuis gnj
dibus Deo fidelitcr feruiunt,in ciuitatibus fuis hab ic.
cuntur,p.2.c.i288.f
miniftri verilucis,debetinftare,& a uia uftitia? non dedinai
p.2.ciio7.b.c
miniftri ccclefie monentnr nc fccuritarc torpcanr, liccc fcici
tielumcnperceperint,defidcriacarnis mortificaucri:it,n
dum tamcn ad perfccttni fuauitatem ideft ad etcrnan
titudincmperucncrunc,p.i.c.;!79.c
miniftritabcrnaculidcbcnttocupifccntiam fugere,carnalil
defidcnaDciadiutorio moniricare,diem vlcimumcciin
laboriscxpcCtarc,ci quare.p.i.col.i 178.CT
minirtriecclciiasdcbentdiligcnterordinefuum fcruare,nC'
maiora appctcrc quam piopriuslocus expofcit.p.i.ibi •
minittri domini ujdcat quam ncceffariuni fk cis ofiicij iui iu<
racuftodirenecttrrenislucris ucl uolupca:ibi;s n;hiarf,
qiiibusproprium eftrabcrnacuIodcfcruire.alioquin^H
& populum in perditioncm prxcipitant^p. 1 .col.i 2 1^
miniftroi um qtiida adulantur fupenoribus racionc riu^H
quid4ratiortet;Qnfcqucndihonoris,quidaiii ra.ion
r:s hubcndi in caufisjquidjii) 1 ationc ualoiis rcporalH^
paupcrcs quhia rationc cficCtus carnalis amoi lijCjuidlW
nedccoris,quidruatio:ic'liuor:s,&ficdca!;;s.p.a..c.ij4J-
miniftrorum ccclciix perfcctio qualis dcbcat tffe , p. ;-5 29
miniftrorum
Incio
irn
Bini
J
n
Mrfiltrorum Ecclcfie &popuIi communts inufratfb ad Dei onr TanrcondiinrfnculratemrotiusnaMirecrearXip.j.IbJ.
jaudeuiinob!ationcEuchariftie,quecumdiuinislaudibus miraoiliaqurefrcit Dcus Ifraelprohbcrationeeoru,tamaca
debetoifcrri Dcoparri,p.?.col. t:o:.c ptmirare Bibylonica quam Aegypriaca,p.3col.)oc8.f
•uiltris Ecdcfix inveteri& nouo Teitamcnro prcrceprum mhabiliusnihi! cft mmandatisquamdiligere inimicos, hoc
eft deoblationibus & dccimis viuere,nec terrenis poffeffio eft darcbona pto rnaffs,p. 3. 001,135 i.c
nibus acquircndisconceffiimeftinhiare,p.i.col.i56i.c.& mcliuseft bcne viucrequamirabiliafacere, p.3.c.i668.d.e
bol.iy<5a.f.ViddinSeruientcscomtnunicaci. miracuhimeftopusexccdensomncm vittutecrearam,&con
Jniftris alcaris in vtroque Teftamenro oblationes & deci- ucnit foli Deo,p.j.col.i 176A
"1mx'adnccelfariatribuuntur,terrcnispr:freffianib.audeant mifericorsdicituraliquisqui miferiamalteriusaccipit corde
inhiarc,nec Iucrumdemir.ifterioqua?rete,p.i.ci2 65.cf. ad rcIeuandi.im,p.4.col.i9i9.c
&C0I.1561.C miitTicoidemc(IcDcumfcirurbencingencrali,nefcitur ta-
nniftrosnouiTeftam.fccitDeusperfpiritumnonperlitera mcncuimifererurin pai ti'culari,p.3. 001.137. c
buialuera occidit:dum vero adeft viutficans fpiritus , hoc rnifererc mci Dcus,&cPfaImus quinquagefimus,quare plus
ipfumintus confcriptum facic diligiquod foris fcriptum frequenratur,p.3.col.798e
jex faciebat timeri,p.6.col.376-f m fereri, parcerc,codonare,cft proprium Dei opus.lrafci ve-
fi]uismihiminiftrar,mefequatur,&vbicgofum,&c.Etbene ro&punirenonfuum,fcda!ienumeft,p. 4.001.263.3.0
d'cit,ego,fum:quiaextuccrarimperfeciabcatitudine qua miffanoncelebraturin vcfperenifi cx aliqua neceffitate, vt
tum adan:mam,p.i.col.i226.f in ordin;bus,& potiffimcfabbatosatfoproptcrprorracliio
niftrat tibi perit ulofe mulicr,cuius vtilrum frequenter atte ncm orh'cii,&c.Er in narali domini cclebratur mifia de no-
dis,p.3.co!.2 1 86. <fte,& quarc,p.4.col.i457.c
nifhancDeononfolumboniquiadiuuant,fed&maliqui miffa? ordo quod cftgenusipccialeorationisoftendirurquo
redirenolcp.resgrauant.p 2.^1198.^ fcilicer, dcbeanrmiffarum iolcYiiacelebrari, p.6.c.692.f
ciindomo Domini miniftranr,deca!oguminduobusprece mifTcetrescelcbranturin die natahs Domini,& quarcp.3. co
prischaricatisdebetitferuare,&fecundumea ofiicium ge- Ium.ijo8.d
nere.n.2.coi. 1 t09.b.Interl. miffarum officia qua? in diefeftiuirarisnatalisDominicanta-
;' mimftcnum altaris qui mdcetus & temerarius 3cceflit , in tur ftilicet in galli cantu,in aurora,& in die,qucda fequeti-
nouiifimograt.amrenumerationis,quxbene miniftranti- busdicbusrepetuntur^&qu^damnOj&quarejp-^.lbid.
«jus pomirticurpcrdet,p.3.c. 1692.6 miffo fpiriruffancli in (igno vdibiiifuitfignumeuidcns glori-
Brriftei ium Chrifti quomodo dicitur non effe circa aliquod ficationis Chrifti,& ftabilitionis 1 rcguo celefti . Et hec mif
1terrenum,cumcaro ciusdeterraiit,quam pro nobisobtu fiofaclafuitadlitcraminmonteSionfuperccntum vigin
Jpit,p.6.col 879C ticrcdentium nomina,p.3,col.445.c
■niftcrium facru qui in Jignus accedit,pa:nam prxfumptio- mcffio filio & fpiritui fancto conucnit fcilicet vifibilis. Et hec
Inis noncuadir,p.i.col.ii75.c , meftlofapicntifgen-iteapacrcpoteftdicipreceptumloque
ijniftcniprincipatum illcbrnc feruat qui ftudet manere in doIarge,p.3.col.2o9t.f
vifionc pacis, ut tumultusfaeculi&uoluptatcscarnis fu- mitisanimusnoneftintcrdiuitias,curas,odia,&huiusincen
giat,p.2.co!.io55.b.c dii matcria vixadpurum delebitur,p.5.col.95.b
rinifterio dinino qui fe exhibcnt,maximchabcredenr,fince miris non eft qui pnus pauper non fuerat.Prius eft conteptus
riratetn integritatis fidci,vt perfeclioneboni operis,& ob- faeculi cui datur cterna,mde morcs tcmperat manfuctudo ,
fcruanciam legis, & iigniftcanturperdecimas qurceis tri- Icnitas^&impoftibilccfrfecundumgradumafcendeie^nifi
buimti>r.&quarcp.i.col.i2 96.e.f primUmapprchcndcris,p.5.col. 95.6 -
nniftcria Angelorum fupergentesfingulas,veletiam homi- mitiscftqucm mentisafperitas,feuamatitudo noafricit,fcd
nesordinatavbifignihcantur,p.i.ci655.a fimpliciiasfidesad omneminiuriam fuftinendam inftruic
nnideriaApoitolorumquibusinfideltsadductifuntad fide pa:icnter.p.5.col.95.b
fucrunttriafcilicct fanc.taconuerfatio,faoapra?dicatio,s: mitelcerefolctvir iniq:tiratiscomeffationibus,p.3.coI.827.b
• pcr miracuia confirmario:& pcr q iignatur , P.4.C.5 34. f mixtum ex elementis,non cit aliquod clementorum,nec ipfa
Bnusmalumeftconlilium Domininonquancre,quamque (imul fumpta,quiarucmixtunoelIctalicj vnu,p.5.cio3o.f
ifitum rcfpuere.p4col.8^9.c . mnaGrece velmine6o.(icloshabet,ideft,obolosmil!e ducS
■nuscft m :'anonagercni'ietiamquifqueftudeat&bonis tos,p.4.col.i4ji.a.Icem,p.2.col 774.f.Item, P.1.CO.893.C
Hpperibisinfudarc,n.3.col. 1343.0 fnoabta vrbisquam prouinciaenomcneft,p.2.co.836.f
rinuschabnegarequod quishabct,fcd valdemultumeft ab moabeftprouincia Arabum,p.4.col.872.f
inegarequodcft,p.3-col.i899.c moabnullo modo adiuraeftaChamos queadmoduncc If-
nnorcsdcbenrfupcnonbuslubie3ionem,fubuentionem& racl vllumeftconfccutum auxiliumabtdohs, ^.4.0.876.^
dileCtiGnem,p.6.coI.i65.c moabirxnonfolumin Dcosreferebantmagna an;malia,fcd
rinorcsdifcancmaioribusobedire&malorcs adiuti mino- ctiamparua,p. 2.0.856.0
nbus p« ].,intdignusofhciumcxplcrc,p.2.c.uo9.a.b MoabitarurexuttraducHebraeiimmoIauitfiliufuuu.Et-q.ua
nnoresfiarrcs in Frarres minorcs. ' rc,& quidmdcfactueft,p.4.col. 1947.3. Ire,p-2.(oi.8/i.b
nnoribus maiora monftranrur P.4.C0I.1 1 39.0 moabitas & Ausmoniras prohibitos eifc intrare Ecclefia Dci
rinimaquifpernit,paulatimdericit,p.i.col.i272.e tiipIicimodointelhgitur,p.2.col.i407.c.Iiem,p.i.co.593.
rinutons vugunt oleo aliux lanceolas f ua:s,vt melius poflint c.Iccm,p-4.co!.936.t
vcnaiTipiingcre,fic adulatoics& proditores, P.5.C.607.C moabicicus& Madianiticuspopuluspoft Amorrheos turba-
rirab:letriplexincorporibuscce!cltibus.Vnum,quod (tclla? turp i.col.i328d
fixcBhabenthtumuadctetminatum&motu, quodnuqua mobilt primumnominarurdiuerfimodcproptcr diuerfitatc
appropinquant fibi ad inuinccm magis vno temporc qua eorum que libi compctunt,p.i.c.43.a.b
in alio.Ahud eft in motib. planerarum.Tertic quod cx mo modci^e agendum cu potcntibus hums feculi,qui frcquenter
tu corporum cc leftium fcquttur varieras cffedtuum in cic- dcrident innocenrium (iinpIicitatem^qiMbus tamen debuii
mentis,p.3.col.36o.f honorcconfcrrcdcbcmus,fednoncontra Deum vel con-
ritabiledicitur alicui,quod tranfccndit cognitionem cius, namandaracius,p.^.c.2i 59. b
p-3.col.i492.f modicumprimum& fecundudequolefusloctitus eft difci-
rii abilia funt quaedam fimplicibus,qucp tarrcn no funt mira pulis fuis,quo fiue pro quo accipicnda funt,p.y..cohrio2.c
biliafapicntibus.AIialuntmirabiliafimplicitcrfiucmagna modusdcbitiiseflvnu,quodcftc6muncomniumuiirurum.
x Ethoc
GloflsOrdin.&Nicolai de Lyra.
T h jc doelaraturinagibilibus&infpcculabilibus, par.3,
l.i$9j.b
M "jJtw viuendi alicuius confuctus, vulgariter dicitur runica
cios,p.3.col 1856. f
Modus antiquorum fuit poft fedcra inita fimul comcdcrc , p.
2.C0I.67.C
Modus hominum facicntinm paccm ad inuiccro cft darc mu
tuod:xterasmanus»p.4-col.2 388.f
Modus deprcflorum cft inccdcre indinato capitc, & quando
lil>erancurcapiiteIcuarc.p.i.col.U37«c
Moduscfthommum quifuntatroniti& mcditabundi impo*
ncreAuamvniuscrucisfupcrfcmuraltcrius,p.2.coL25o.f.
&co!.2ji.a.b
Modlis antiquirns erat,quod in vna partc charte fcribebatur
dos,&ina!iapartedonumproprernuptias, & inter duas
fcripcurasficbatfigna,pcrquoru mcdiu tcindebarur char-
ta,& dabatur vnus pars viro,& altcra muliei i,n.: .15 28.f
Modtis erat antiquorum & fpciiaiicer Hcbrarorum , no ingre
difan-ftalocapedibuscalciacis. Etindeeft,quodSaracc-
ninoauderintrarelocu oronis nifi difcalciati.p. 1.C.495.C
Modtisfuitamiquorumfapicntiumfcriberediuina roctricc,
vclpcrmodumlaudisjp.j.col. 3 3 6-f
Modus exat a;niquirus,quod captiui ducebatur nudaris capi-
tibus ad ina:orcmcor«ur>f"nfufionem & viSorie declara-
tionem,p.i.col.i66s.c
iuoJtis vcnieudi ad pfxlium cft venitc venite & coniunclim ,
modusftigicndicft vagaripctdiucrfas vias, P.1.C0.1629.C
Mo Jus optimus fiuc djfpofuio optima bellantiu cft,quod per
nimiamfcparationcmadiJcrfarii.noningrecHanturacicm,
& per nim:am coniuuc-tioncm vnus non lmpediat ahu ad
aduci/irioi inuadendos,p.4.io.iQi7'C
Modus inuidi cft quod bonum alioi u fibi maius vidctur qua
fir,p i.col.4^8 t
Modus fuperbifft quod afturiam ferpcntinam,fuam, putet fa
pienriam.cumtamenfapienrianon poftit effcnifircfpedu
finisboni,p.i.Ibid.
Jtfodusteftiricandi virginitatem mulicris fuit per matronas
iidrdtgnas,au3cadpctitioncm parcntum videbant virgi-
ncmlccrctcquandodebuittradiviro,p.i.col.i58y.c
ModusHebraeorumpro viitotishabicisfuit cancre canticu,
p.a.col.2 5o.f
JvJodo pugnaadi Gedeonis & eiuscxercitus quis fucrir, pa.2.
COl-276.lI.C
Modos aftlictionis alicuiu? crtice apud antiquos q.s fucrit, de
quorum numero Chrifti afflictiq in cruce fuithonibilis,p.
3.C0I.577.C
Mod ns ti -iplex eft diuma? locutionis,fiue refponfionis,p.3.co
lum^op.c
ModuscontcmplandiPhilofophorum&San&orunr.quomo
do dirl*crunr,p.3.coI.i;8i.c
modusanticyioriimfapientumfuitin vacatione ipfius contc
p!arion:s&dotftrina?legis,viram finire,p.2.c.io34.d.c
modus loqucndiamanriumadcxprellionemamoris mutui,
cft.toquieconcrariis.Sicut fponfusdicitaliquandofponfc?
predi!cctc.Vade,noncuro dere,p.3.col.i86y.c
modus feruenrer amantiumeft clUmarc,quodomnescogi«
rantdeeoquod habentcordi.Etdaturde hoc cxeaiplum,
P.5.C0I.1262.C
modus luxuna?cratapudido!o!atras, Mulicres cmgebant fe
funefupcriusquafiligara^fedetesin via per qua rranfibat
homines proccdcntes ad ido!a,& fi extra viam aliqua tra-
hcbarur,cognofccbauircarnalitcr, & a crimine liberaram
fe putabat,&rcdicns aci lociam exprobabat ei quod rto fuc
rat digna (icabidolo vitkari,p.4.col.2i9i.c
moduiinulicrispaiturientiscftponcrc manus luas ad Ium-
bos,p-4.col.783.c
modus Itidxorurn eft ex dolore fcindere veftimcnta maxime
proptcr blafphcmiam Dei,p.4.col.32 6.f
modusrcgtiin Affvriorumfi)it,transferregentcm fibi fubie-
-&am dc tcrra fua naciua ad aham.Ibid.d
modus Romanorum fuir fcribcre caufarum crncifixorum fi?
pcrlignum crucis.p-s.col.i 234.C
modusdoccndi idem non coniicnit omnidoclrin.i? . Et qui
iif modusdocendi facram fcripiuram Iii;c fapk-nriam dti
nam,p.6.col.i7i.c
modus debitus doccdi verirarem eft, primo haurirc in nnim
poft cfFundcre populo in prardicarionc, p.6.col. 1 3 5 8.f
modus doccndi ptoptios ipfius Dci eft illuminando , lcilic
corda inrcrius.p.6.c(.1.882.f
modus cognitionis humanc natui alis cft ex fcnfi bilibus ad
telligibilia,p.y.col.i ipc.c
modus loqncndieorum qui fciipturascanonicas fcripfcru:
eftdcfeinpcifonaalteriusloqui,p.5.col.ii32.c
modianir.mcianiium Cluifti rempore Paulifuetutquat
quorumduoma'i,& duoboni,p 6>.col.j7$.f
mcecharor qui illam cicxcm quomodo lncciligaror, an dc
mila proptef fornkationem.an deducfapoii adultcta
miflam,p. 5. col. 3 26.327.328.
moechia quid ut,& quomodopioh;bctiir,p.i.col.673.c
mcechiaqnardam cftin apprtendo vxonmahcnam.quail
ciiius non lufficirfua,criama!ic-namtcii!a!c: mhil cniini
doIerpaticns,nihiliam nolirpatifaciens,.p.i.cs78.c
moechia-notnincvrrtimciiamfoiiucatiotcntaiui.lbid.
mcedosciir dicat & H;tia^ pccuniarii a{pcrnaii>p.4.cis7^l
moerores vt homo in fefempcr iniicniar,cHgrum cft qui rc
cfocreatore,in fegaudiumquarrebat.,p.3.col.i74.a
molaafinaria.fccudumritumdiciturprouiucievbiifta \ ce
eft maiorum criminum,p.^.c 300.^.580.^.925.1)
mol? ducfunrfciliccr fpei& tiincuinrcr quas inolitur Ch
ftianus vrfiatpanisChr)fti,p.3.col.ic97-b
molcre (arinam dura? capriuitates & extrcmaf feruitutis iuc
cium erat,p.a.cof 2 6o.d
molcrc coegerunr Phihftaei Samfoncm erutis oculis Hcbr
dicunr.i.cum muliciibus fuiscoirc&c.p.^.col.^oj.c Ite
p.2.C0l.2$9.C
mollicies.quafdam fpeciespeccaricontranatura.p.^. c.23;
molIicies,& fragiliras i!iorumquia prcdicarionis olficutm
fcipiunr,fe coinus idoneos recognofcunt,& timcnt defigj
turper ventrem, p.^.c.iSs^.e
molochidolum cuiusoblatiohorribilis fuit&cuius formei
titir,p.4.c.645.c.& 1 1 89.C.1 877.3. 1 tem,p.2.c.9 ? o.b.c
&C986.f.Itcm.p.i.cio62.f.&co!.io87.c&ci536.d l
momentumduplicitcraccipiti;r,p.6.col.347.c
momcntumficutnuHumcftquonoutaturhomo vei f
Dei bonirate,itafemper in memoria debctprxfens cffe.
^.col.zo^j.b
momentoipfoquoviuimusavita tranfimus, de infantia ;
puericiam,p.i.col.io3.c
monachus plangentis habet officium,p.4.col.740.f
monachus vt milirem Chrifti in prot in&u femper belli p
accincifislumbisiugiteroportet inccdere,p.2.col.85 7.b
mcnachiornatumamilitisveftitu dignofcidebere,p.2.
monachi & Ercmita; & alii in vno loco dcgctcs func if.
Dei,quoru quietiscordibus infidct Deus,p.4.co.i 5 Si.b
monachi antiqui horridum habitaculum qua?rcbanr,non u!
viriditas arborum,neccantusauiumded tantum folacitu
diuinu,fecundfi illud.In terradefertainuia & ine,quoia I:
in fando appa.tibi,vt vi.virtutis tuar,& gloria tuam, pa
COl.82 2.f
monachi om.nibus mundi negociis fprctis , praemium eterc
diftricli uira voluptate mortihcata,qucrunt,&pompa a»u
dicalcantcs,foIiDeopIaccrecupiunt,p.i.co.ii6i.c
Monachiduotcporc Karoli magni»in Philolophia valddj
ditijcIamiuerunrPaiifitis. Siquis cupidus cft lapientkj
&cp.i.col.4io.f
monachorum amidusfortitudinisfua?conucnicns circutn^"
cet,p.2.ccd.857.a
monachis abundaucrant regioncs qua?dam pre omnibusaln
&idco bcncdicimeruciunt,partc4.col.504.d.&col.38:
d-&co!.ii52.f
monarchia
Ind
ex.
[onarchia Alexadri magni poft cius morte I quatuor regna nia fupcriora vfqucad vmbilicum crantduplicia, &c.p.i:
fuitdiuifa,quomodo&quibus,videin Alexader magnus. col.^.e
lonarchia Impcrii Romani per rhinoccrotem fignificatur, monftrain fpeciehumana,quare&vndenafcantur, p.y.coh
p.;.col.57°-f-37i-c : 1178 f.Irem,p.6.col.872.f
lonarchiae quatuor mundan* per qux fignificantur,p.4 co. monumentum Chrifti fuit ad modum cuiufdam domuncu-
io8y.a.b . Ic,incuiusmediocrarftpuIrhrum,in illa domuncula erat
lonamcaqueeftparsaaiuxvitaeiCofiftitinacquifitionemo quoddamoftiolum,adhabendumillucingrefIum,p.y.col.
ralium virrutum,qua; reducuntur ad quatuor virtutes car- 464^
dinales,p.3.col.i9i9.c monumentalicetapertafinttcmpore paffionis Chrifti, non
flonafteria qui magnifice conftruunr,obferuadum eft his, vt tamen mortui furrexerunt ante quain Dominus,& quare ,
jnillisdo&orcsinftituantquiadopera Deipopulum hor- pj.col.Ibid.
tcnturnonfuisvolupratibus feruianr,p.2.co.i3i2.e.f moraaliquaanfuitintercreationcm&Iapfum Angeli,par.4.
.lonaftcrijs hocpropricc5uenit. Eccequabonum,&clicet col.^.f
omnibus Chnftianiscongruet,p.3.col.i477.c _ moralisdo&rinaomnisfuauiseftinquaeminet Pfalm. 117.
llonafticam vitam qui humana laude vel aliqua vitioru cor- p.^.col.i 3 2 y.a
• <l ruptioneclegerit,relinquatura Deo,p.j.col.403.b moraliaqua? funtdeagedis,fub vnacommuniregula ficarta-
•jlonercqui nondefinitaliosquofcunquepoteft ad bona o- rinon poffunr,quin aliquando oportcat agere prajterilla
: perabene ad Deti cucibisbonoruopctupgit,p.i.c3 i4-a.b legulamexrationabili caufa,p.6.col.433.c
loncn f()!c'r:qiiodci)m(ciatur,aliquandoiubterfugit animo jn morta!ibusmagismouentfa<5taquamverba,p.4.col.i53.c
aut ncgligetuci habetur,p.6.col.i8i.b morbusregius velhydropis vel laborcalculi, & huiufmodi,
loneta adukerina,p.4.col.26.e mittituraliquandonon exnaturaeleincntorum,fedcxdia
lonctepondcraauri&atgcntimultum variantur/ecundum bolopercutiente,p.4.col.2o33.a
tempora& vatiasregiones.Sicetiam menfure. liquidorum morbusregius,qui& lupusdicitur, ipfi contrariaputantur,
aridorum,p.2.col.746.f-Item5p.i.col.8i6.d.e.& col.9i4.fi velfumpraincibovelappofitacorpori,qu£cuquefunt dul
&col.96o.f cia,p.2.col.965.b
3onitiodcbctprxcedcrcfentetiam,vtperhoc reducatur ho morborumpeftilentium funtduogenera,p.3.ci 153.1 154.
■; mines pcccatores ad vcritatcm:& fi monitio non fufiicit , moriamons monftratus Dauidi ab Angelo tenentegladium,
I ferarur fcnientia, nemali infolefcant,p.6.col.4J9 c P.2.C0I.1141 b
lioniales quarcrondcntur,cumnaruralefit mulicn vt coma moriamonscftquodnomentraflatorinterpretati voluit pcr
! nu:nat,p.6.col.2 85.c hocnomenvifionis,quodnondepropinquo,fedvaldekm
rlonoccrobar.imalcltcuodnullishomiHum viribusin fcrui gehocfonat,p.i.col.2 69.b.c
tutem poteft rcdigi,p.i.c.i \*&.f . monatriplicemintcrpretationem'habet & quadibet illarum
••Jlonoi es alfnnilatur populo Iudaico vt eam monoccros vnu trium interpretationem conueniebat illi moti communiter
habet cornu,fic populus pius vnicum Deum adorat, par. 1. feu large,ratione templi,edificandi,p.i.col.264.b.c
co!.i349-a * morspauperis&diuitisnonnouitdifcrimennequetimidi &
nonsin iingulariin fcripturis quidfignificet,p.4Col. 153.8 fortisfedomnesfimilitcrinuadit,p.2.c.668.c ■
vlons Oliucti ab antiquis mons trium luminum diccbatur,p. rnors triplex legitur in fcripturis,p.2.col.595.b
6.01.978 d morsinveteriteftamentorequiesfeufomnusvocatur,p.i.co
vIons01iuctidiciturmonsoffcnfionis,quiaSalomon offen- lum.i65o.d
ditDeumardificandoibi tcmpla idolorum pio vxonbus morsinfecuritatedominationisregnabattamin hos qui ad
fuis,p.2.col.779-c-&col.553.c tempuseuadebatquaminillosquihicpoenas dabant pro
rfonsoliueti(vtludaeisfequentesliteramdicunt)fcifTurasali malisfuisoperibus,p.2.col.i643.a
quot habebit quando,& qualiter,& quare,p.4.c.2 i68.d mors triplex in fcripturis,p.i.col.i429.b
ylons Oliuarum diltat a Ierufalem per vnum miliare, p.6.co. mors luftorum defignatur per egreffum Noe de arca , parte 1«
978.d col.i59.b.c
4ons Sinai&monsSinainonfuntidem,p.a.coI.io2.f morsfignificaturperIordanistranfitum& quare,p.2.colum
Inons dicitur EccltdaChrifti.p.^.col.^^.a na 237.C
• nontismediaparsfcilTaeftadOccidentem & fua volubilita morsinfacrafcripruraa?quiuoce&diuerfimode accipitur,p.
tcpcrquatuor (tadiaprocedcnsad Orientalem reftititmo i.col.i 153-0
| tem vt viasdauderct,®ias vrbesopprimeret. Volunt morsinfligcbaturinIege,&qui, p.i.coI.6po.f.69i.c.692.f
Hebreiinanno viccfimoquinto Ozifhocaccidiffe,p.2.co morsn6debetinfligiderigorcprofurtolimplici,p.i.c.344.f
lum. 1 2 29. a mors iuftorum quamuis fit poenalis3tamen eft giouoia: mors
noiucmtrandatumfiiiflelegitiirprecibusGregorij Neocae» autemimpiorumeftignominiofa,p.3.col.i895c
farcponri Epifcopi,p.5.coi.6o2.d morseftdignarctnbuttopropeccato,fcd vitacternafolagta
inMo.ucDominus videbit.Sicdicunt Iudanquando funtin tiadaturpcrChriftum,p.6.col.85.b
a i»uliiaconftitiui,ideft,Sicutinmonte vidit aflidioncm morsquxfuit Adrxnaturalisexconditioneeftfibi facta pce-
lfaac,eum libtrando.lic nos libcrcr, p.i.col.269.r nahs cx pra?uaricatione,p.6.co.68 f
TiontestrcsdicunturfandiapudHcbreos,p.3.coI.iio3.b morsquodintrauitinomneshomincs fecundum pcenam &
nontes quidam lunt lanctijquidamjunt in quibus cit omnis culpam per Adam quomodohocprobatur Iudrjeis qui hoc
alntudo, cxtuilensfcaduerfustcicntiam Dei,p.i.columna ncgat,p.6.col.77.a.b
i34o.c.f morsChriftiprofururaeratfanctispatribns & Prophetis &
1 Borues Gelboc vbcrrimianrc malcditftioncm fucrunr,quos limbodetentls>n6aiit diabolo&ang. lis cius. p.i.ci^So.f
ha&enus maledictioni fubiaccrcfcrunt,ncc vnquam plue* mors Chtifti rcconcibatio eft tnundi>p.s-col.z3o.d.e
Kibi(c(ianrur,p.2.c36^.a.b moricain:sprimipcccaripcccatumeft;(;cutinfer:ius pcctan
nomcsnon liintauiman necrarioneprediti,cumrcbustame' tiumanimarumpcenaperpftua,p.3.col.2 2 2 8.d
inanimis colloquitui Propheta Ezechiel, partc*4. columna mors cx pxna peccari e(t,vnde & pcccatum ditfia cfr,n<" qrod
1 124.C pc(cethomodummoritur,fed quiacxpeccaiofacium cft,
nonrcsarueruntpropheticoni3ledi(ftn,p.2.co1.5i9-b iumoriarur,p. i.coi 198 4.C
nonftruin confinioNoimannia:& Britanniae,anno 13 2 2.na mots non fuit indutfta mgenushunianum pcrEuam nififug-
tefueruntdii^ muliercsin vnocorporc,ita tamequod om gtrcndo Ada: comcftioncm ligni:p.6.col.334-f
z 2
GlolTse Ordm.& Nicolai clc Ly ra.
Mms hommis quam pcccato mcrnir,indicat cutn non moritu
ru;n,iinonpecca(Tct,p.J.coL63.b.c
vt .■iscommums nullic* volunratcvcnit,p.i.col.i2jo.c.f
M »ts qua<*riip!excft,fcilicct corpoialis,fp:ritualis, tcmpora-
. hs.&ajtcrna.p.i.ro" 1607.0
M(»rslv.»m.inigcncriU:iit'quadrup!cx,fciUcctraorscuIpc, na
tiin.l"!uoiur.&:mor.sciiiilis)p.j.c.29.c
M us Hno.h . hlata c(t tcmpore lcgisnatur?>& mors Ebae tem
poxc UgisMovfi &quare,&quidfignat,p.6.col.92i..c
Mors v.-ra dieicurqua fcparaturanimaa Dco,vmbra qua ca-
roaban!ma,p.3.col.49.a
M jrs pcrfc non appctibilisdcd ratione premu fcquentiSjp.j .
col.i66.f
Mors per fc rjon eft eligibilis aut diligibilis , fed quia diligitur
inorJi :a:cuUlcdabiliamudi,&carnishomincs,&ad iilud
fcquitur mots cuipTf &gehenne,p.3.col.i64o.e
Mors que debccur narurcpoft pcccatum,m tuuicispclliceis fi
S, 'iratiu,p. l.col.ioo.f
moriiscompcndium,p.4.col.ioii.c
morris proprictas eii»vt cam prius timcamus, inde contremi.
fcamus,p.3-col.92 3.b
moi tis difpomiones,aliquae f unt propinque,qua?dam remote
& harum vltcrior diuilio vel fumcicntia.p.6.coI.i 1 j.c
mortisauchor diciturdiabolus,quiapcccati,ex quo mors, p.
6.col.8i8.c
mortis mcditationi triaaffociantur,& quc ifta funt,p.i.colum
naii76.f \
mortis dics quatuor funt,& enumercturJ& quae per ipfa mor-
rificatitur,p.y.col.uoo.c
mortisdiesnonneceffiraccfingulis pra?fciraeft,fed volunta-
rc Dci & ignotis caufis mortahbus,vel viuit aliquis vel mo
rirur,p.4.col.337.b.Itcm,p.2.col.964.c.f
mortispenculumeu:idatiexDeibcneficio,& fpecialitcr bca
to Pctroin carccrcreclufo,congrue moraliter exponedo a-
dapraturPfalmus58.p.3.col.249.c
mortisC'hriiti&noftrcj,quamdiu fumus io volubilitatevitae
pr3sfcruismcmorescflcdcbcmu.s,p.y.coI.2 95.c
mortis veiuitcbreue verbum,itc,vcnitc.Diccturrcprobis,itc
vcnitcprobis?p.4.coI.i79.c
morti damnara eft tota pofteritas Adaein eiuslumbis,quiaan
re pramaricationem non cft in loco vitar de maffa fcparata,
fcd poft in cx"l'ogenerara,p.i. c. 1 n.c
jnortem iniqui Dcus nou queric fed pamiteotiam, p.4 colum
nai2i6.e
mortem propinquam etTcqui caudet,& quiiudicemlaetus &
fccurus fuibiuc,iilcconil-Uii:i apcrit Domino, p.j.colum.
873. a
tnortcm vcl cafum aliorum qui dehdcrunt, fignificantur per
TyVios,p.4.col.i 272X1 273. c
morrem non ciicic Pctrus,fed depofitionem tabernaculi , p.tf.
col.i3>i.a
moftcm nmcrc humaniTm cft,p.4.co.i775.b.Intcrl.
mortcm horrct natnra.nccmors homini accidercr,nifi expre
ccdenti culpa,p.6.c.6j2.d
morrcmnonincurriifeccorpus Ada?,fi fcriiaflecdoniim origi
nalis iulritie.licec eilet compoiitum ex contranis, par.6.co.
. 68.f
morccmcorporisnoncxperiri,quarcnondcdic Dcus credcn
tibus cum hocfaccic potuillct°?p.6.c.8i8.d
mortcm fpirjf.i.s & corporis cuidentifTime appare: homincm
mcruillc proptcr pccca(um,p.6.coI.i04.f
mottem Dcns non fecir,p.4.col.io63.c
ad n.orrcm nvritis noftris generati fumus, fcd fua mifericor-
diaChdftusnosregeucrauic ad vitam,p.6.c.i307.a
mortcm maximcconfufibilem fuftinuit Chriftus,& lfta cofu-
fio anparct cx quatuor,p.6.col.p42.f
dcmortecommuni.qupe dcicgcnature;uenit,ttcmo laudatur
p.i.col.i 2 50.d.c
motcc moiicris,il comtdcris,diclum eft homini,& non cft di
<Stu mortalis crisimortuus eft cnim homo in anima cu pec-
J
cauit.qnia rcccffir ab illo Deu'. qui efl vi:n animx,quatn
curaclt morscorporis»|i.i.c73..c
mortemoiiatur prnne.qnod pominoconf<*crari!r,q!ion
hoc fnrcllioendiim,quia miiltiplici 'uodo& in dmcifisHU
bac confecrario,p. 1. c. 1 15 1 c
mortemoricris comdicitur.duplexmorsfignificarur, anir :
fcihcct vclcorporis, p.i.c.?r.c
mortesduae,unacoiporisal{craanimje,p. 3.1-01.2079.3
mortestresaiV[n.v,&pcrquidfign!fica!itnr.p.3.co!.4?c.c
morrcs trcsjciliccr narurx, culp^ & gehcnnae,& funt mala.
ior,peffima,p 3-co!.666.e.Ecconfiauaniur.tripha uitjE, :
licet naturcgratic & gioria\col.2 141. c
mortes cffcmulras Apoft lus fignificar,p.i.col 1559.C
morfus ponittu pro vfura,& cum qtiibus crat licita,p. i.colulj
nai3«
quando morimur,de carccribus corporum liberamur, p.4, M
lum.774-e
morimur &poftbaptifmum prooriginali.p.^.col.i^i.b
moricris6homodioccertumcft,vbi,vclc]uando, vcl,quorl
do,inccrtum eft.mors vbi quc rc expedat , p.4-col. 1 1 28 1
moriturChriftusiniilisquifxpepa,nirendo& itcrum dcl \
qucndoquafiinfuhantmor;i Icfu,&noufolum in pcctl
tibus moritur.lcd etiam crucih*gitur& illudirur,p.2.c.i6 i
mori communi legc naturc , & Dci occubuiffefententia, c
fcrunt,p.4.col.702.d
mori quis vu!t"?Proi fus ncmo,p.6.coI.6y 2.d
moricorporalitcrmcliusefthomini^qiiam adaliquod pcc>
tum mortalc ex fuo malo cxcmplo aliu facerc rucrc i;> p I
catummortalcquiaexhocmererurmortem a;ternam,ej
eftgra!iiormo:tctcmpcMali,p.5.col.qoi.b.c
moricndi nccefiitas in nobis,noimpcdit habiiationcm Ch \
ftiin nobispergiacianup.^.col.io^.f
mortaliexcaruefitmors,iicutcx vmbra dcclinantc fit no 1
P.3.C0I.1 283. c
morien*bcne^ccurnint Angclifanftiquidicutur viri IUjII
& Itidaj&dchoccft fignra dcDauid,p.2.cohi629.c
morientibus illis quos amamus,quo contriftemur & confo
mur,habemus p.6.coI,6j2.d
mortalitas Chrifti fignilicatur per fcrpentem,& quarc,p.i.
Iumnaji7.c
mortalitatis condicio qua peccando ncruimus, eft parics, c
ab'afpecvtufponfinosfeducit,p.3.col.i834.f
mortalititis noftr^ decurfus fignificatur per Tigrim fluuiti,
quolarebatpifcisimmanis,fcilicetdiabolus, P.2.C.1525
de mortalirate carnis fernel Deus fcntcntiam fixit,quae vfq
ad vltimum mutari non va!ebir,p.3.col. 1 64«d
mortir.ininnuquod eft per fe mortuum,erat abominabilius i
gere quam illud quod interficiebatur,vt comederctur, p.
col.5 29.C
mortificationemChriftifiintefufcipias,& mortifices mcr
bratuapeccatoimultiplicanturinte fcnfus boni & fpiil
tua!itcr,&dehocfigura,p.i.c.475.c
mortificationemquiapp^tunt^thefaurumfodictibtisco.Tip
rantur,p.3.coI.5o.f
mortificationesvirorum& concupifccntiarum fignantt;rp
citharam,p.6.c. 1 507. b
mortuus eft jllc qui in Ecclefia fidetcnus pei feuerans,crimii
buscapiralibusobnoxius cft,p.2.c.6i6.f
mortuis ndelibus triginta diebus pietatis officia pcrfohiiintt
undeiUaconfuetudoortafitjp.i.columna 151 2.f.ck colon
na 1696.Q
mortuus non rcfurgitquemadmodum aqua effufa non colw
tur,p.2.col-596.d
mortu us eft,ha?c claufula quare no additur in feric gencB
num Sem,iicutin ^tatecorum quaepreccim diiuuium,^
col.i82.f
mortuus vino patrocinatur,p.4.col-334.d
rogantibus diicipulis,vt q;;ai tum mortutim fufcitare, disif
ierrunDimittc mortuos fepcliremortuos iuos,p.3.coIur
43P.e
mortuum
iud
nacx.
jftortuum cficit Apoftdius Chrrftum,f7deles aucem dormien-
tes,quare,p.&.cof.653 c ii^m,p.^;Co[.58,<i
Djortuum curfleuic Cht-iltus,concim;ocoii:bentevi£turum?
jj.6.col $6 i.d
taottuum corpus quaredeflendum & fuperco cocriftandum
ut n.6.c.5^-d.e.Vide in Flcve,& in LuCtus.
Ubrtui ancjqtucus cumdiuitiis recondebancur , p.^.columna
5S d.c
morrui an & quomodo dicanrur omncs m dt-fcrto, qui egref-
li func de Aegipto p. 1 .co!.i49o.d.e
rnorruiquidhicagaturne!ciur,iedpofteafed dum hic agtrur
pofteaaudiuntabcos quihuncadeos moricndo pergunr
non quidem omnia fed qucefumuntur iudicaie^p.^.colutu
najo^.c ■
.Tiurcuiriefciunrctiamfana;i,quidagantvitn,etiameorum n.
Hi,p.4.col.5ojkb.Iht€^
Uorruos cres fuicitauit Iefus,& tropologiadeeifdem,p.j.co-
hun. u:o. 2.537.3. &C0L534.& i8p.e.230.d. Itcm p.j.col.
J4,<J . .
rcu^-dicebantur iimilirudinaricin vcterilegeciuuates de
tx,p.i.col.i 153.0
irtr.c iicl mon dicebantur res inanimarce confecrata? in legc
Moi'h,i:ait p01]j-Tio;(iS Hcclchxdicuncuramorcizata, par.
i.ibid.
mcrrtnrnm infur.c-ribusnudcargencesinciduntfe vfque ho-
p.r.cd:'iHb^
porciiorum refurrcfionera iudica: If-tias.p^Col.^S^.e
^norr^oiuiu r(jil!ireC:io,p.-;..coi-
nerruis ciira ett cfe fuis,uofl rameu itico confequens eos fcire
cp-.-circach u.i', a^uocn: hic^p.^.c.i^^1.^
uonuisimpcrarein f/et vcrbo rck;rrcaiotiem,folius diuince
eit porcihu^sjibe.aica dcmotie cciam homincspollunt,p.
y,coJ.7j2.e
nortuis q«,rc & quaIi,rq''ibiifq;&quandopreftentadiutoria
qii£ a viuis f)Herunrur,p.6.c.562.d.e
morcuos an & quomodo l;ccardeflcrC,p.6.Ibi. & feqq.
mormo^conitatomncsfuilfcinAdam^proquibus morcuus
elt Ch; lftivsjvt co. a inorcc libcraret, quia cx chariratc pro
nobismorrutiscft,p.6.cr)l.?c;4-c
norusarbordcfcribiciii,oiciusfructus,p.5-co.927,a^tcm>P*
J.col. lo^o.d
uoscracaiitiqp.orum{vtdicunt aliqu:)in ventdacione mcl-
iis ucere conuiuium mefIonbus,& dormirc dc nocte ii\ ar
ta,p.2.col.205.c
mcshnt.vjHid vercres,vr predofaornamenraregum poft obi
tiiueorumpioccc-quiisinpira verercncuijfedlinc cada-
ue:ibus,p ".coI.t 194.0
■ .ac antiquoruin,quod perfonaprediledaclaudebatocu
losdefun iti,p.i-.co.4>i.c
.■ccanti mcft,cum vocaimplent,Deogratiasagut ,fed
n mincordcp. 3.001.78 j.b
Ospulcher& lalubri* ;nE clefiaSc do&rinapatruinoleuit,
\\ '■,• h :>quicathcchizancur,quatuor Euangtliorum iacra
riu niuincxp!anctt!r,p.2.c. 1317^.0
puLherrimusvndeinEcclcfiainoleuicvtpcriirj -
las ho-.asdiuinae plalmodtce letfiodevcreri & nouo Te-'
ftamenro d;ca:ur & nocturnis, ci.in u c.crcris luboribus cci
{atur,orriciapet!oluanrur,p.2.cohi4io.e.r
mos hdc'imu c il ab omni iniuria holpitcs di ic^.f; . .; a.i.col.
292.a.lnrcr!.
roos fiiit antiquus,vt adepti de h-oftc victoria foi .. c i
gercnt,in quibusuirium luaium laudt-sdefcribtrchtj p.3.
Co!. I 69 ;..d
nosciifaruftisdcfequafidcaliisloqui-p.^.: 0I.1 ! ■ '■->
nos hurnar.aelocurioniscft,*tii Deus fe coapcai , ■'-na
infirmirati corHicniar,p.i.c.2 3?.e.t
nosf.maornmeft vbiaucrfanus vinci:ur,hymnum D^pglo
rlficationisofTerrc,p.i.iol.6i9.b.c
noresinlidiofi fulli & doloii corum quis doltun Rlachinarii
conantur,p.2.col.i7i.C
h
mores terrtr dc facili acdpiun: homincs in qua habcnt habi-
rare,n.2.cof.io<55.a.b
mores incu!ti,in proflmdum malorum pcrtinaces trahnhr,p.
i.col jor.a.lnterl.
rr.orcs beluinos & fcrinos dcbesomnino perimcre, vt pcrue-
nias ad manfuetudincm beatorum mortihcatus tctius ira-
ctindic rei itatc,p. 1 .col. 1 405. a.b
morcs in meliusxommurarenon fuificit,& a malis recederc,
nifi&dchisqua?nictaiuntfatisfiat,p.6.coI.t56. c '
morcshominum,ailus& volunrao spunguntur in animali-
bus ex quibus fiunt mundi vcl immundi , p.i.co!. 999. a.b
mocuscumprioripfoccmpore,quarederen>pore fic mentio
inrcrprimocreacaj&nondcmotu/vcluU dc ipfo innua-
tur,p.i.col.42.a . .
motus corporcun celcfbum facit varietate efTccluu in elemeti
tis qtotum rationes in ca-lo pra?cxiftcntcs,non poflunc ab
homiiiibusplenecorpprehcndit, par.s.c.^tfi.c
motus ca?!iordinacur ad complctioncm numeri elc<5torum,p,
3.col.i2t7.a.c ?
mocus capitis vcl manuiim ficut fibilusfokt fignificare diuer-
fos cifccrtuSjp.4.col.964.d
motuus fcnfualcs rationem ad co-fenfum mortalispeccati tra
hcnces,func toraliter excirpandi,fed qui rationi dcferuiunr,
in opcrc virrutis.fuhtferuandi,& de hocfigurajp.j.colum
na 1405.C
tnotusforcisanim3?redundaradcorpus,p-4-col.t?i7.c I
Icem,p.3.coI. io79.c.VideinCordisdifpofitio.
motusmaioresrcpelluntniinorcs^p.^.col.^o^.f
in Motu omni vel acceffu rationabili,mobileduo intendit>fci
licec terminum mocus,& caufam quare mouetur,par.^.coi.
921. c
mociuum fuit triplex quare lacob recciTit a Laban,p. 1 .colum
na345.c
mouerepotcftnatura fpiruualis naturam corporalcm ad raa
tum loca!em,p.5.col. 1 8 1 .c
moueri homines nou debet ad motum paiTionis,fedad infiin
£tumrarionis,qiia?cftqUcedampartitipaciodiuini luminis
dehoc figura,p.i.c.i2 2 2.f
moifes dicens nunquid de pecra ifta producemus aquam uo
bis &ccum loquerctur ha?cnon dcfpirituianCto,fed dc fpi
ritupeccatiloquebatur,p.i.ci2 36.f
moifes inquies.Scxcentamilia,&c.& ta dixifti carnes dabo c-
is &can hocdirfideudo aixcrir,an qua?rtndo,&c.p.i.colu.
1235.C
moifes dices:Dominator Domine Dcus metis,& mifericors,
& ekmcns,&can fint verna quibus exprimitur forma ora
tionis ipha Moifi,vel an pocrus fint vcrba Dci docetis Moi
fcn uiasiiiasjicavt noniintintelligenduminfenfu vocati-
uicafus,!ci.incminatiuii&Cp.i.c.8<59.c. & 8$o.d.cf&co.
8/4.e.h&col. 1262.1
ir.oifesqi)arcdixic,cur impofuiftiponduspopulihuiusfupcr
me vidcturenimquodimpoIuumfuitMoifi hoc pettnc;,
fcti volciui,p.i^co!i 241.C
moifes cum dixit.Non poifum folus fuflinerc&cpctcndo ho
mincs a Jiutcres cum hoc non poilcc folus,aut cum focicrs-
tciii)plcrc,niiipcrpotenriamdiuinam,qua;poi;ct cu Moi-
fc fuloficutetiamcum fociis,p. i.col.Ibid.
moifes qc.arenon luibuitfacicmcornutamin primo defccn-
i\i i;« ut in lccundo.ibid. .
moifes in coco pentareucho non Icgitur pra:ccpiile,ut credci e
(. lniitp,niii in hoc iocotantum ubi dicnur ; Prophcra
fuft.it>! - . .■tv.cdiofratriim,&cconformitcradhoc E-
uangcliciPSIcfttlerfctls Moiii credcrcns for.Et mi, p.i -col.
l.'O.C
Ihbil vcs ucrcris Tcflanicnti pcrfpiritumin alti
rudii i| 'ntionis!cuatr,prxuidcic i^lueriwirgra-
. •■■< n:i,!cd Caili cair.ccxpcCLMcno ^otut-c
.Vun ii, & lpcmoni:i hiiir.p.i.co.it?93cC
iabbato poftquam dcfct ndit populum mo
hujv 1 '5-c-
z 3
GlolTasOrdin.&NicolaicleLyra. 1
4
Moyfcs quomodo diciuir dixifferNon pofTum folisfuftincre nubcm ubi cr.u De:;s.Et quarc tnbcmaculum intrare non
vos&c.a!inalibifcriptumeft,quodIetrofacerdos Madii poterar,defeendenrenube&imp!cntetabernaculum, p.i
natushoc ipiihisgeflerir,p.i.col.i46o.c.f col.poi.c
movles dicens.non pofltim ultraegredi&ingredi,&can pro moyles& Aaron fanfti fiint& perfccti , & magis Euangcli
pter corpora'emimpotentiamcorporishocdixerit,&cp. quam legisdifcipuli oftendunmr,p.i.c i 28i.b.c&c.i2,i4.
i.col.i647.c&col.i654.f moyfesintelhgcbatque effct vcracui uncilio,quod uciu P:
moyfes quomodo coqueritur quod folus fuftineret onus po. fcha,qua? verae ncomenia?:& vera fabbatha,& tamcn ea j
pulijcumdeconfiliolctroconftituerittribunos & centu- rerumcorporaliumfpccicsadumbrabar, p.i.cio86.cf
rioncs.p.i.ci 234X& col.i 24i.a moyfcs fantiiricauit viiibihbus facramentis per mimfteriun j
moyfes fc lepaiamt quo ad thorum ab vxore,vt dicit Ra. Sa. f acerdotes-.fed vbi ipfc fucnt facrificiis, vcl oleo fanctifica I
&q:iart\p.i.col.i247.b.quomodohocinnotuit Aaron& * ipg^ionoftcnditui,jn£iiiibiliter vcro (an&ihcatum ncnn i
Mirifforori cius,p.i.col.i249.c negar,p i.cio92.e.t
niovf-scurpetiitfefubtrahcndumaregiminepopulidicens. moytesinnoiiifhnmtemporibusfoluturus erat calciamcnt |
NonpofTum lblins,&ccumcommunitcr inahis cxcefTib. iuum,vtaliusarriperctfponfam,& illa vocaretur domu
populimi!cricordicerfehabebat,p.i.ci24.i.a difcalciati vfqucinpraefeutis,p.i.c.87o.d
moyfcs q lomoUo in aquis inuetus,& lacHtcs aliquas refpuit moyfes fuit faliiatus,& nondamnatus,vt aliqui opinati fuc I
& vn<!cnumenacccpit,p.i.c384.c runr,p.2.co.io.f
moyfcs & Aaron & Maria condemnati nc intrarent tcrram moy fcs fcripfit de Chrifto,expfTe & manifcfte, & aliquo moT
promitTionis,&quomoJomortui,p.4.col.2i48.f dofiguratiue,p.y.col.iii4.f
moyfcsvidittorimterrampromiftionisoculis corporalibus, moyfcsduodirficiihma adiuftinedum predegitfuftinerce
atcrminociusauftralivfqueadaquilonarem,&abOrien- hdc,&enumerantur,p.6.col.93o.f
tali vfqueadoccidcnralem,p.i.col. i48o.f moyfcsbisexiuitde Aegypto,p.e>.col.Ibid.
,moyfesteriamproiniffionisvjdit,fednoningreflus&:nlege moyfesmultiplicemhabetfignificationem.Habetenim fig
prardixitChriftigratiam futuram,fcdpr£ientemnonuidit ram ludaicipopuli &legernfignihcat.Chnftiquoquc p(
eum,p.i.col.i666.cf fonamgerit.p.i.ci 202.1
m^y fes famulus meus mortuus cft,&Icfus obtinuit principa moyfes dicitur Archifynagogus,fynagcga eius filia,& quai
tum.Hoc myftice ad fynagogam & Ecdefiam lefu faluato p. j.c 177-b
ris trahitur,p.2.col.i o.d moyfes quomodo & quare occidit virum,cum non cffet cor
moyfesquaremutauitIofuenomen,p.i.c.i2j5.b.c fticutusiudexeorum,etfiiudex,tamcnvideturpe;uarn ini
moyfcsrecedensdecaftrispromilitierediturum quadragefi ftamintulhTe,p.i.C3S9.f.& c493.fi
mo die,fed hoc non fecit,& quare,inde populus idolum fe moyfes ut Hebrei dicur,de interfedtione Aegyptii accufatu: I
cit.FhSticium ludaei dehocfabulantur,p.i.co.827.b.c &decollariadiudicatus,quomodocuafit, par.i. c389.fi I
moyfes non ita vidcbat Deum familiari conlpe&u vt defide- col.52 1 .c
rabat&quomodo,p.i.col.848.e.f . _ moyfesoccidendusperPharaonemquomodo mirabiliter
moyfesmaximuspropheta totu quicquid fcripfit ordinauic beratusfuitfcxundumHebra2os,fpiculatore,Pharaonec'
ad Chriftum,&cp.i.col.583.b.c feruisfuisplagatis.p.^.coLio^o.f
moy fes quomodo dixit inter ca?tera . Et oftendam pro?cepta moy fcs contra prxceptutn Regis Aegypti fuit faluatus, pa.i
Dei , e & leges eius cum lex Dei ad huc nullaeflet fcripta , coK^.f
p.i.c65rj.a.b moyfcsvtdicuntHcbr^i,habuitgracilcmvocem:&fuitinci
moyfes propinquus morri fu? fcripfit filiis Ifrael Deutcrono« cuncifus labiis quomodo hoc ut intelligendum,p. 1 .coluu
miumduplici decaufa,p.i. co.1458.fi \ na522.f.&col.55o.f
moy fcs mortuus cft in monte Abbarim. Sepultus autem mi- Moyfes quomodo fuit nutritus,& in filium adoptatus.Item
nifterio Angelicoj&nemocognouiteiusfepulchrum , ne quarefic vocatu,p.i.c.387.f.&c389.f.&c52i.c
Iuda?i eum colereht taquam beuin propter magnitudine moyfes quomodo,quare,& propter quid qu^fiuir a Domim
fignorumeius,p.i.col.i 69 ^.b.c _ fidixcrint mihi,quodeftnomeneius,quiddicam,p.i.col
moyfcs fuit fcpultus in forte Gad:& hoc ceffit ad magnu ho« 494.f.& col-496.e
norcm & dignitatem illius tnb.quod in parte fua eifet do- moy fcs in fpiritus diftributione ad 70.viros an f e habuit cff»
(Storrepofitus,p.j.coI.i694.d.e.r cliue,itavtreuelandoveritatesconfortaret lumen natun
moy fes videns Angelum,& audicns Dominum,quare non le le in ilhs,an materialiter & minifterialiter , par.i.column;
gituradorafre.Mosenimfandtorumeratirthufmodi vifio 1243.C
nibus feu apparitionibus adorare, par.i.colum.5o3.a.b.& moyfes quare obiurgatus fuit per Aaron & Mariam eitis fo
col.^io.f roremdiuerfKcauffadiuerfistraduntur,p.i.c.i244.e.f.i5
moyfesquaredifcalciariiuberur,p.T.coI.495.a.b C0I.1245.C
moy fes an pctebat vifionem terrae promiflionis fpiritualem moy fes & Aaron,an,quarc,quando,& ubi peccaucrunt , p. 1
tantum uel corporaiem tantum,uel fecundum utraque,& c.i 306.fi & c 13 1 o.f
quareficdefiderabat,p.i.coI.i479.c moyfes & Aaron,andicendifintpr?uaricatores,p.4.colum.
moyfes an non folum in bono propherie; excedebat alios in 379. c
hocquod otcadosloqjcbaturet Dominus, fedetmhoc moyfcsdicens.Auditerebelles&increduli, an& quoraodo
quod ipfe habcbatreuelationesprophcticasquadocunq; hocdiccnspeecauerit,p.i.ci3o6.f.&c.i3io.f
volebat,p.i.col. 1^51. c moyfes quomododixit.Vndemihicarncs,utdcm multitudi
moyles unde poterat qu» ab origine mundi gefta funr,uel in ni,&ccum ipfi non vidcantur hoc petiuifle a rooyie, pa.i.
hnegerenda^narrare^nifi fpirnus Dei infpiratione? vnde C0I.1241.C
potuifrctdeChnftoProphctarc?p.i.ci505.c moyfesnon folumdocuit Aaron&filioseiusIcgCm,fcdftK''
moyfcsan & quomodopopulokgcmexplanauit,- vndecim populumj&ideopatertotiuspopulijuelfalteindoiitorlc'
diebus eundo per viam , cum taliscxplanatio rcquirat gisdcbetreputari,p.i.c.i382.e
quictcm doctoris & auditoris,p. 1 .1458^ moy fcs quomodo confecrauit Aaron,cum no eflet facctdoJ
moyf:s quadragenas trestHcbrxi dicunt fcruauit vt Cathoh P.1.C0I.457.C& col^So.f
ci veto expolitorcs tcncnt quod fecit in monte tantu duas moyfes per capitula,pai tes & libros diftinguit, cum indiiuh
q'iadiageuai,p. 1 -coL 1 5 2 1 . & cadem fit hiftoria.Et quare,p. 1 .C.899.C
moy fcs in monte Sina quod legcm primkus acccpit,intrauit moy fes licet crcdendus cft in magna perfeCtioae, poftqua u
f catus
Index.
cawt eft,tarncn nihilominustenedumefteumpoftcapro- remirteretpeccatumpopuli,p.!.coI.836.f
feciffe tam in vica concemplaciua quam aitiua , p.i.colum. moyfes an &quomodo potuir permitcere hbellum repudii,p.
855.3. b i.col.i6oi.b.c&ci6o5.a.b
MoyfesnihiIinlcgegloriofumhabcrntfifolumfaciem,ia E« moyfcsantentauit Dominucrandoconrraranas,p.i ci^.g
uangelio autem totns glorificatur.p.i .C.869.C moyfes cur pofuit tempus orationis in regis arbitrio , p.i.cui.
mofes manus ad Dcum contra Amalacitas tieuas typus erat 55 iS
paflionis & mortis Chrifti.p.i.c.^^y.b moyfes quamuis a Domino afTecuratus dcprejio, tamcn ora
MTfesfuit vocecxiIi&pra?pedita,p.4.coI.^7y.c batpro illo,p.i.col.6i9.b.c
Mofespopu!ocarnesdeftiopromifit,cuinDetimtantum pa moyfcsquodieafccndit ad Dominum prolcgisfufceptionc
nespromi(ufet,p.i.col.5 36.e P-1.C0L661.C&C.723.C
Mofes potio Aarqne,& proindeterram vider,& caufam pro- moyfes quo dieaedificauicalrare Domino, & an aedificauerit
pterquam indignus habitus vcingrcderecurcoperit : nec i2.altaria,aut vnumpraecise,p.icol.677.c&co.723.c
nonmortem fuamanteaudiuit.Imovero & Aaronis qui moyfesinprim'tstabulisnihileftoperatus,fediniccundis,p.
nu!lumpra?dictoruinhonorum eftcofecucus.p.i.ci284.c i.col.86i.c
Mofes & Aaron m monte moriuntur,ac in figuras in^alcu f ub moyfes & Aaron ingrcffi funt tabernaculum duplici tle caufa
duciiudicant,p.i.c0.i2i3.b P.1.C0.987.C
Moyfes prius holocauftum pro peccato confecrationis fiue moyfes an dubitauerit fuper verbi Domini impIetione,pa. 1.
pacificorumobculichoftismquam Aaron,p.i.c.977-a c.998.d.&ci236.f
Mofes diuina (ecucus imperia bella greffit,non fauiiens fe obc moy fes inducit homines ad legis reuercntiam dupliciter , p.i,
diens,p.i.c649.a col.i462.d
mofes hoftes populi Iudaici,hoftcs Dci vocat & quare,p.i .co mofis corpus a fpiritc eius tranfmutatum effe quorundam 0«
lum.i22;o.d pinio,p.i.coI.i694.e
mofcsarguitur vocc diuinaquod eiusfides ad aquam eiicie- mofen non efle mortuum fed Dominoabfconfum quorunda
dumaliquantumtitnbaucrit,p.i.col.i3io.e • opinio,p.i.col.i694.e
mofes quare focerum fuumquemExodovocatlethro Nu- mofisgratianullomododiminutaeftSpiritumeius & argue
merorum io.vocatRegndem,p.i.co.i228.d dofeptuaginta viris,p.i.col.i236.d
Moyfesquoticsinmontcmafcenderit,p.i.c.724.d mofisfepulchrumduabusdecaufisnemoagnouit,p.i.colurn
Moyfcsconteftari iuffusccelum&terram,quiacreaturasom na i693.b j
nes comprchendtinr,p.i.col.i6yi.b mofiquod vhimumnegotiumantcquam rnoriatur imponit
mofesquomodopopulum ad recipiendam legcm horratus Deus^p.i.col.ufo^.b
eft,p.i.ccj.i 635. a mofi&AaronquarefuccenfuitDominusquadoaquamedu
mofcsnullo inodofcdefendebat,&' hoc pa&o quafi legitima xeruntdePetra,p.i.i3io.d.e
caufadeicnforem fui Deum mcgis tacendo ccnftitucbat, mofi nomcnfuum parefecit,p.i.c.j34.d
p. 1 .col. 1 248.C moy fi vxor quae fuerir,do6lores Hcbraei & Catholici varia di
mofcs qujedam miracula fecit virga quedam quoquc prardi- cQt.Aliqui enim filiam regis Aethiopum.AUi vero Sepho
xit,p.i.coI.y66.f ramfuifle,p.i.ci245.c&c.i246.d.e
mofes fupcr pctitione immundorum fuper anima mortui fa- moy fi multa nomina dantur propter diucrfos a&us , p.2.col.
mi'iari5,vtad Pafchaacccdunturcur Dominum conluluc 1033.C \
rit,p.i.col.i 220.C moyfimatcrqu5fuerit.p.i.col.390.c.&col.49i.c.& co.493. ,
noyfes vt conuenicnter cxequerctur regimcn populi,duo c- f.& col.j2 i.c
ra;nncccffaria,p.i.col.8j5.a,b moyfi indicauit Deusnomcn tetragrammaton , non folum
noyfcs quarcnonfecircxpreffammcntionemdeproduflio quantumvocem,fedetiamquantumad fignificatum,p.i.
ne Angsloruin.nccdecrcaturisfpintualibus & inuifibili- coi.J3j;.c&cs36,f
bus,p.i.col.2.e.f moyfiimmolatiofupermontcm perDominum infinuata ,
noyfesvtimbecillitatirudium, feu fimplicitari audientium fuitdupliciseffecius,duplexfigflum,p.i.c.5i2.d.e
condefccnd.rct, pretcrmiflis inuifibilibus tam celeftium mofinonpotentinecaubitauit,fcdinfufficientiafuamreco-
quam tcrreftrium,dc vifibihbustantummcntionem facit, gnofcentidatur fignumprofuiconfortatione,par.i.colu.
p.i.col.^i.e 4oi.f.&C5i2.d.e.&c.5 2 5.c
inoyfcs de caelcftibus pr^termifir,ccelum empyreum, & ange moyfi vultus ne dcformis videarur,fed decorus & gloriofus,
licam naturam,& de rerreftribus pretermific duo clcmenta touerramur ad Dominu,vt aufcrat a nobis velamen htere;
fcilicet aerem & ignem, eo quod non ab omnibus perci- vt non obtre&emus,fed pro magnitudinc fcnfuum c u g!o •
piuncur,p. i.Ibi. rificemus,p.i.col.i249.b.c
moyfcs an habuit roties,& ira communiter illuftrariones pro moy fi litcras remoto velamincita intcllig3mus,ut firgulis di
pacticasjficut Dauid,fpecialitcrintcile3ualcs,p.3.co.42 3. d vidcantur,vtfi inrclligantauditorcs&obferucnr> noc-
a-b.c& col.4?.4.d.c.f rant in locum tormcntorum^&cp.i.ci^i i.c
noyfcs plus qua Abraham,& prophete,p!us quam Moyfes, moyfi qui derogant &EuangcIia fufcipcre videntur,il!is dici
& ApoftohphisquamProphetae, Deifcietiaeruditi funr, tur.QnarenotimuiftisdetraherefcruomcoMoyfi. Etme
p. 4^01.1385.11 ritoaiguuntur,& quare,p.i.ci297.b.c
rnoyfcsproprerdcnunciationefuitProphetavtiIior,fed Da- moyfidcrogandimateriamparantquilcgem non fpirituali-
uid up illuitrationes mentales/uit cxcclIentior,p.3.c.86.a tcr eaponunt,p.i.ibid.
noyfcs& SamuelcEterispatribusin poftulationcquarcpr^ moyfinederogctur^dandapftopera^vtlexfpiritualiter intel
fcruntur,p.4.c.69i.a. & col.i 175. a ligatur,p.i.ibid.
noyfcsoinniaquenobismyfticefaciendadcfignauitinalra- moylioftcndit Deusinmomentotam terram promiflionis,
ns & tabernaculi conftrucftionc prius 111 il!a celcfti conuer virtute Dcitatis,p.5.col.84.f
fariont(inquacuDominoquiidragintatt!cinisfuii ) fadta moyfi videtur DeusduoconcefTiflejVnumqnod rcgimen po
in f ipernis ciuibui pcrrenni obferuationc vidit^.i.c.734. puli fffct pcr Dcum & non per Angelum,fecundum qu od
f.&coI.762.f.&col.773.a.b Deusanihularercum populopcrcohabitarioncmintabcr
noyfesquomodoaudaciterpctiuita Domino, quo oftcndc- naculo,p.i.co!.85 5.d.&c!ariusdchoc,coI.86i.c
ret fibi facicm fuam,p.i.c.849.c moyfi quamdin vixit,non legitur aliqua mcntio de Angclo
noyfes quoraodo potuit petcrc deleri dc Iibro Dci, nifiDns loqi:tntcfibi,iK'lci appatcote,p.i.c.8j5.a
z 4
Gloda: Ordin.& Nicolai de Lyra.
M-^fi^DcusnoninriiaTubqanriaapparui^rcdperAngdica
vifior.em.p.i.cd.i i i 2.e.r
Moiii liccr vhu> diuimr cfTcntichoniuerirpro aliquo rcmpo
rc conccfla,ramcn alias ruiciibi conccfla in vka pradenti ,
p.;.C"ol.i-'50.f
Moi&qua KioJixitDo:ninus:Mouitcexnomine,p.x.colum
naSjf.ab r . ■■-,
Moififc Aaron p]an.5hisexhibcrur,&c.fed Iefusnauc lcpul-
tus rcferrur 8i non dcfletus,& dc hoc mifterium,par.i.cob
1695. a.b
Moificaca-Tammorrisdicit Dominus,quam&fratns ems,
&quidfi;»|jr2ti;r.pf'r hocp.i.ci^S.j.C .
Moili fepulchrum abfcondit Dominus,& quare.Item diabo-
lus ahcreabaturcum Angelp volcnsfcpulcuram reuelare,
& quarc,p.d-c.i4^7.b
Moifi curfuirdcctiocommiiTa feptu5g:ntavirorum defeni.
bus popuii, flUtt) fcnectus ad lirtram lncelligatur , uon nu-
rr,i-:oannorumcomput3:a,fcdfcncCtusmencalis,ciua? afo
lo Deo vereconfpicitur,qui cor incuec^r, p.i.col.i242.c.f
Moificlcaioquarcpluscommilfafuitquampopulo, cuper
hocquodpopulusciigicfuosmaioics , magis pax populi
conIcuiacur,p.i.co!.i292.e.f.&col.i2<^,a ,
jnoili facics cornuca dicitur,ei ant cnim qufda radii miri fple
do.is procedenres m alrum ad modum cornuum, p.i.co!,
867, c.& clariiiSjCol.874.e
moifi vbi & quando fueiit conccfTa ralis vifiofcilicet diui*
nx efrentic,non vid!(aicLi.ra)detcrminatumabaliquo do
C^tore,p.i,col.i2 48.f
moifi concc0um fuit in pra^fenti.vita videre DeiefTentJam,vc
dicir Auguftinus,&vnde hoc trahitur.Sed fecudu Kebreos
non vidic diuinam cifcntiam3par.i.calum. 8jo.f. & colum.
I248.f
nioifi pxna non fuit vt a plerifque puratur,non intrare terram
promiffionisjn quam & mifcn intrauerunt, fcd figura, $
qui legc cflent,& ftjb gratia cfle nollent , non intrarenc m
.rcquiem,p.?.col.u95.cltem,p.2.col.io.d.e
jnotii corpus vcl anima , fimilirer & Elia? non apparuic circa
rransfiguraciomnri DominiTedexaliquafnbie&a creatu-
ra il!a corpora f< >rmata fuenmt.Poccft etiam credi angeli-
co minifterfo illud facrum t flc: vt Angeh eorum perfqnas
, aflumcTencp.f.coi.^zo'!"
mohi:Ijuscurci!cu,.mciJiuotuertD(;minus,p.i.col.j25.a
mofi ad pacrem ramilias co.wparauo p.i.co].658.e
moifu-ommedauohrpcrbcbca pei Paulum Burgefem repre-
hcnditui in correCtorio,p. i.t.i. 52.1
moT excellencia: inter ctsceros Prophctasoftenditur^p.i.co.
1247.3
moiti humilitas declaratur,& in quo,& ?.d quos,ibid.
mojfcsloquenscum Domino propter d uinani icuerenriam
facicm abfcpndit,p.i.cor.4.95.c
ir.oili icripta omnis qui male inrelligit,& fpiritalcm lrge car-
naluerfufcipic,detiah:tci, q.adc ycibib fpiutu* cutnalitcr
lcntic.p. i.col.1248. f
jnoiiidetrahuncnonfolum ][udaeib|rctici,qui non rccipiunt
Jegcm& Propheras,fcd.qui!inpiiigunt ci quod houncida
fuirquia Acgipciumii)teifecic,p.6.c.i 73 i.c
moiseaduIcumadduxitfiliaPharaoni.sau pau\m, cuiilleco
ronam iuam impofuicquam iianm Moilcs pr- cci., q.up-
niamibilculprumfimulacrum v-di;wii.icSact u,< s f|Ui i-
biadcratvoltu. incerficcrectm. fcd filiaPhataonis. Jibera
uitjp.i.col.^SB.b.c
moifcn & Aaron intra rtubcm q, lecepcrit Dns non Icgimns
nccjobrcxcritnubes cabernaculum,ncc quod appai ucric
mauftas Dnimificumpopulusiiicos fuirexic & Urndare
voluic.Ecce viihtasperfecurionis-.&c.p.i.col.i 280.1. i"
moifcn vr dicunt Iudti rogauir vcnnc fccum Samuc-.I, ut citet
fibi teflis quod fcruaifet legera quia rimuit ad iudiciu eiiO-
cari,quando per Phitomiiam vocabatur,p.6.co.i(5c)6.c
mois6dic*reduaorcinfinagogeimmediatij (incaiicuius An
gcli pra:fidcntia>& pocioicm^uaui lJcc.u paiiorcm. Iicde-
fix,an fidei noftrx faucre vidcatar hoc diclum, pa colurt
na&42.c.f
moilcn cumquoranta&ralia!oquebaturDcus,curab alicn
gena pafftis cft admoncn. Ibid.
moifen cur volucric AngcJiibiurerficerc.p. t.col.524-e
mofen duabUs calumniis innadebanr Aaio& Sororeius,p«J
moquod vxorem Acrhiopcm rotramorem, duxiiTet.Sc*
do «.juod maiorcm fibiauthoritacem venuicaric quam pc
ciILc,p.i.col. 1245-b
moifen Deus iciebatjquiaDeoprxomnibusplaccbarjpar.
col.848.cf
mofc magiitt o vfus cfl populus iudxorum quocidie in fcrrr. j
nibus,p.i.col.65 2.e
mofequarc piceccpcum cft Vt imponercnr manus fuper lofi
Cimipfemerreftificecurcuminfchaberefpiritum Dci,
i.col.i s85-b
mulier pulchra in numcro capriuorum fiuc inimicoru fanG
fcripturacftin rradatibusha?rcticoium,p.i.col.is8i.a|
jnulicrSunamicis qua?obinopiamfamisc6fultu Ehieide !
da'aad terram Philifthiim tranfiuit primitiuam Ecclcfia j
qua? per Apoftolos ex circucifione in C hufto credidit p H
iignauit p.2.col.899,b -
muhcr que pcperit quarc erat immunda,p. 1 .co.ioi6.c
mulicrquajmarempeperitquarequadragintadicsin legei
bcbaturquxverofoeminambisroridemip.i.c.ioi^.c
muliet zelotipahauf.aaqua probarur,o. 2.^01.357. b
mulierprophetizatquia virorum&muherum tadcm eft j
turajp.j.col.i75.c
mulierpoftpattumquotdiebuserat immuiida,& qi.arc ii
• mundaiudicatur,&quidfitmoralicerf)gmfi.catiuum,p. (
col.iou.c.&c.iou.f
mulierperoblationeinmundabaturacnlpa qua? cotrahit ■
in conceptu,p.i.col.962.f
mulierlanguidacorpora!:tcrdcledatur & ilorum & pom
rumoaoribus,&fponfiamplexibis,perquedeficnac;.i n
thaphoricediuinx conioIariones,qua? dantur fperantib 1
in Dotoinum,p.3.col. i8^2.f
rr.flier dandaeft homini fenfato . Vndc Themiftocles . Ma
filie mr ce virum qui egcat pecunia,quam pecuniam qufc
geat viic),p.3.coi. 2014.1
mulierituevxor fiuefilia,nondebetdifcurrerecua£;ado fic
dinahlialacob.Itemneceft fecretum cordis committc 1
dum ci,iicut Samfon dalilx patcfccir-p.^.ibid.
mulicr quo tempore patitur mcnftruum,& quot diebus pr
hibebatur inrrai e locum facrificii,nec habirare cu m hon 1
nibusJnecc6municarccua!iisincibo& ledro,p.tc.io^ J
muiicrinfolensquantumcunqi,ercftnijgatur, viastamcn ;
maleagendnmadinuenit,&eftficutoleuminmanu cor ;
preiTum,p.2,.col.i72i.c
mulier cmori oifla fuit curata in via duplici de ca, p. 5.^.17^
mulier qua? Dominum Icfum Chriftum beatiiicatur^ iai 1
uiccocraviruperium Iudeorum,fuir beata Marccila rati
la fandx Marthx fororis Lazan,p,5.col.296.f
mulier de cofta viri facta cft,& hoc proptcr multiplicem r
tionem.p.i.c.82.e.f
mulier quarc dc hois larerc fiuc cofta fuic formato, par.i.ibi
mtilicr qnqj fe.\u iignificat,qnqj infirmirattm , p.3.col.2i8j
muhcr quat e ncn dc pede vel de capjre,kd de cclta iouua
Cft:p*i.cpl.8j.c
mulici cftfoimatainadiutoiiuviriin procrcatione prclis
ciusnutiitione,&ctiaminchoabitatione,p.>c.2 53.c
mulicr cft crcara proptcr uirum,quia iafla in aoiutorium vii
&ficnatura1iccreftIubieclaviroJnciiiusfigniimfubie^
nis dcbercaput uc]atumhabcrc,p.6.col.2 86 f
mulierqufflibecquxad verbum predicatorisconcipit fpiri
dcuotionisvS: rciinquit iaftu feculaieatquc luxu , C hrii
defppriiaMirpcrobfcruationemcaftiraris,p.i.col.2j55.1;
mulierqua; upn eftdifcuriiua dedomoin domum,cft cxep
pulchritudiuis ipirituaiis & cxcenom honeltacis, p.s.co
2HO.f
mulicr
m
'ex.
Mulicrprouectea?r:!tis,&fiadhuc muHebria conringant ei, muticrisin fronrcornamcnrumprcciofifiimum cft vcrecun-
dcfcniorcparcre nonpotefc,aeiuuencporcft,p.i.c.234-e dia,p,3.co! :o:?.c
rnilicr ante efum de ligno pccc*uir,p.i.col.G2.c.f muliens atnor ram forris vt fi maritus cam iam percufTerit no
inulicrficurautorculpxfuirviro.&virexecurorerroris , ita poillt vc! :nminimomirumciusamor,p.j.col.j2i.a
mulict prior poft refurrectionem vidit,ne pcrpetui rcatus mulicium rubiicicndum viro prxccpit D.PauluSjp^.colum-
opprobriumapudvirosiu(tineret,p.T.coI.999.a nai<5i8.d
"mulier fhilra in aquis furtiuis & pane prohibito,& illicita co- mulietis formatio dc cofta,vtrum fuitperadditione alrerius
nubtadiilciorccffeafreuerat,p-3.col.i642.e materiean pcrmultiplicationemeiufdemmatcria?,p.i.co
mulier bona & cafta viro fuo pivcbc honorem in omnihus,e- lumna 82.c.f
iufque virtutib. ipfaclomumbenerege^qtiafigratiamad- mulicris manusapprehendentis vercnda hominis,utlibcret
ditcorona,p.3.coi.i653.a niaritumfuiimcicmanufccumliiigantisjprecipiturampu-
mulicr eft glona viri,& non imago viri,ad defignadum quod rat i,p. i .col. 1 6 i 6.i'
tam virquammulierimmcdiatefuncad imaginem Dcife mulicrisdecipulafortiflimi captifunt.Salom6,Samfon>Da-
cundurn nacuramintelleaualem,vutamenpeifec}ius,p.6. uid>p.?.col.i 636.e
col.2 86.f mulierisformatioexpiim:turpermoducdificationis,&qua-
mulier cxcrcerc non dcbet actus viriles vt predicare docere , re,p. i .coi.S 2 .f& c0I.S4.ci
&fimilia.Nec viraiftusmuliebrcs,vtfiiare} &Iauare pan- mulierisconuitiumgrauc,p.i.c.i2jo.d
nos, & fimilia, p.i.col. ijSj.b.c mulicris lobrrce c.ipros amorc,per p.-irres confumitur. Vnde:
rnulicr in gcnerationeptolislicet habetin rationem paffiui, Famiina,corpusapcs,animam,VMn,luminu,voccm.Polluic
miniftiandomateriam, tamenin aliofc habct in ratione annihilat, nccat,cripi',otbar,accibat,p.4.c.i26^.c
adii:ifcilicccmateriampra?pararido,&conccptumfce:um mulicremnontangcre cil homini bonum quanium indiui-
foucndo,p.2.col.i427.c duum ratione rriplici,p.6.co!.ioi.c
rr.ulicr fac'ta elt propter filios procrcandos,p.i.ool.76.f mulierern menftruofam 11011 effe ab Ecclefia prohibendam,
mulicr ficutfubdituiviroindomcflica viraitaad viium per p.i.col.ioao.d
tinct procurare neceflana viteprofc& vxore fua& fami- muIierenihilperfidiofus,p.2.co!.248.d
lu,p.i.co!.i03.c muliercsrantumgariiunr,fabulispcrfhcpunt, necfinuntefK;
mulicrfifcentcrcotrahatcumfrigido non potcntecam co- filicntium de mfantibusfui$,autdelana,aucde necefla-
gnofccre,vtdoc"tosdicuntnih,ilominus tcnct contraSus, riiscogitant,difcunrcircumiredomos,n6folum verbose,
p.2.col.672.c.f fed curiofeloquencesqua3 nonoportet, p.i.c.875.a
mn!icrnatapaupcrriinc,aviromagnocducatamifericorditer * muliercs ingrefliein Acgypcum,aIiquidicuntnullamcompu-
& tandcm ornata& fibimatnmoniaIicerdefponfata:qua: tarijp.i.coL^.f
ranten omnium cxpofuit fc omni adultero inucrecunde, fi mulicres non numerantur inlibro Numerorum,& quarc,nc
gniftcac rneraphorice magua ilagiti a populi Iudeorum , p. que ferui nec Aegyptii,p. 1 .0143 y.c
4.col. 1 1 8 i.c mulieres fingulis menfibus nacur? reddunt tributa,p.i.colum
mulierqiiedjmnutriensparuulum^quieodcm ledto cum ea naio39.a
iacein:r,&cutndcc'mumaecatisannuimpleflct,& illa fuif- mulicresalienigenefueruntinduplicigradu,p.2.c.689.c
fet calcfacta vino,induxu pucrum adcarnale copulam , & mulieresgcntilesin facris martis portabant arma viri, p.i.co.
lica!iisnoctib.fequctib¥quedeeodec6cepit,p.2.c.78o.c.f 1583. b.c
muiicr dicitura?dihcaridecoftainftardomus, quiaficut do- mulieresantiquitus inIamentationibusvocabantur,carmeri
mus nosdcfeflditab tncommodis,imbribus caumatibus, lugubrepr£cinencei,adcommouedumahosadflctum,!p.
&c.!camulierconftrurjtacft,vtfitdomus&receptaculuna . 4.0)1.657.3
t uralilfnni effectus naturc^ fcilicec gencrationis,in qua prae- mulieres in conuiuio AlTueri legrcgare comedcbat a viris, &
f^rueturabincommodisjfoucatuf nutrimentis, p.i.c.9i>b ponunturduerationes,&quarc,p.2.coI.i344.f
mulicr p.idic3 prx pudore incedit oculis in terram demifTas, mulieres docet pueros fuos proprios mores,p.4.c. 2 i 9 1 ,c
p.4-col. 56. f mulieres gcntilium ad hofiorern idoli proftituebant fe,& in ta
pulicrfiuevxor ficutnonnimiseftartanda,itanecetiam ni- liluxunacrcdcbancfaccrdotibus, eoquod non faciebant
mis laxanda.p.3.col.20i9.c propria concupifcentia moti,fed magis ad honoiemidoli,
rnul!crdjadultcriopotcftaccufaridupliciter,velantevclpoit P.2.C0L985.C
coiKraCtum matnmonii,p.i.co!.i 590. f muheresidololatrantiummodumluxurichabebant,namtuc
mulicrinnoxiaazclotypia,an virtutcaqua? in qua facerdos cingcbant fefupnius,quafiligatc;aliquomaguo ainiine
malcdidtacongreflitpotuit concipere etiam abfque virili fcdcntesinviaperqiiam.iiaiuibanchomincs proccdentes
feminc,vt aiunt dicere Hcbra?os,p.i.c.i 195. b.c adidola>& quomodopcr coirum fc hberatas a ci mune fpe
bulicrquoinodofub viripotelta ecraditaeftcum ante pcc- iabant,aliiscxprobianresquodnon fucrant djgna? lic ab
jin factaeft,vt vireidominaietur,p.i.col.i02.d.c idolo vifirari^p.^.col.io^p.c
pulicrqwicdaindc vitra Iordaucm vcncret in Icrufalem, & mulicreshabuitdominusiniomitatufuoqua;miniftrubanc,
cuinakisfuiribiobflefla,& anguftiafamisconftricracoxit ei»fic& Apoftoli,& quarc.p.6.col.2 65-c
l'rf)priiinihiium&comcdit,p.4.col.253.c.Ite,p.5.c.953.c mulicresvcrucflencviigincscogBofcebancurinarcaj tranfi-
muHet lubri(alig:iificacurperollama:neamiubiginacam,& tu,p.i.col.i4o7.c.lre,p.2.col.2 83.b.c
potcfldiciollam Vulcaiii,p.4.col.i26i.c Mu|ierejsHebr$«qt^n4oPhara6voltU(impedire!muiriplic«l
m ,i!ier fpeciofa eit fepulchrum dealbatum, p.2.co.548.d tionepopuli pcrgeneiacioneiii opprimendo viros lafor> ,
mtilicriiibditaadi^bfequiiun viro.p.2.c.i6i7.c busnevacarcnrsmplcxiiiiis^vxorcscoiuccinipcncbanrfe
mulierispurgatiofiuc puiihcauopoftpartuquare magismu ad fpecu!a,&: quaie,p.i.co!.S9i.c
beriquamviropr£cipitur,&dequo, & quaie puniuatio Mufirrcslonge ef ant jn Chn(Hcruciiixionc,rcfpedui militu
prarccptacltip.i.col.ioi^.f.ipi^.a Chrifiucrucifigcntiumded propcrelpc^tuahoruru aftan-
r.uiicrismalxpeflimi funcactus,& bon'£' doriofirriumphi,p. tium,p.5.co!.2 62.f& ygS.t
2.col.i5i;.d Mulicrcscmeruntaromncaad Chrifiuvngcndu feria fcxta,
idmulierisgratiofitatemmu!tumfacit,quodmaiurc&hono antcquamintraier foiennitas fa! 'bati quandiu crat cjs !i-
ftcinccdir,&calciatispedibus,p.3.c.i870.f citumaiiquid emeie 6V prttnrr^p.j. 001.906. f _
'iciisnaturaliterdiucrfuseftaviriscolo^motusjinccffus, mulicrespri •gnantes prrangnfliis ^ dol,>ni.>u?pancb.int2n
virts,p. 1 ^;oI. 1 5 85 .b tetepusfxrusimpcifedios^ficUatiiii moricbatur,& .1 ma
tliUUS
Gloda: Ordm.& Nicolai dc Lyra.
f
rr:buscomedebantur.p.4.col.5 37.c&col.i03C.f mulieribusmoncmurnos e!ongnre,r.c vcibisc3rurp,fignis&
M^icrcsinobfidioneSamariarcomedcrunthliospra: famus afpcctibusdecipiarour,& dchochgura,p.i.co. \?6^-h
m.v^nkuclinc.p.4.col.62 3.c.&c.ioi2. mulieribusopprobrium e(hnonhabcrcfilios,non habcrc y.$
imtlif rcsncexcrccatopusaduocanui,iniurecautum eft,p.6. mianupriarum,p.y.col.68i.c
oL*j7,b mulicbrifcxuiconfolatioinhocdatur,pcr Dclboram fcilicct
Mulieres non dcbcnt dominari ncc rcgere propcer defc&um nc pro infirmitatedcfperet fe prophetiam pclfe fufcipetc ,
difirctions&conltantic-p.i.col.6y2.f p.2.col.i7j.b
Muliefts liccrnon ftMrcdcrtnt mhxicditare, tamenquando multiplicatioftminis Agar ,non fuitcomplctain bonispro-
vxo; poun-aririMivJcfunciumiinelibcrisiemancbat, ipfa miifis ^brah3?,fcdinSaracenis)& Agarcnidicuntur,pa.i.
rcncbar parrcm hcrcditatisad viram,& illampcterat ven- col.2i8.f
der ,iiic|i)anuinieratfui Juris,p.2.c.2.oi.c multiplicatiopoteft fieri Deoduplicitcr.Vnomodoperaddi
Mul.ieres.vfus Hcbiy? locutionis dicit,non corruptas,fed fe- rionem,aho modo finc additionc,p.2.col.677.c
miiuis.p.6 col.498.ti multipIicatiopeccatorumnoninccpittemporeNoe,fedante
mulicrcscum Apoitolisfpiritum fanctum rccipientes fimili- P.1.C0I.137.C
ter Pioplvrancrnnt.quod patet de quatuor virginibus Phi multiplicatio terrenafcentium fcquitur cx influentia corporis
lippi,p.6.col.o96.f ccelcftis tanquam cxcaufaefncicntc,&txbona difpofitio
Muhcrcs fancita? tiifcantquam fcdulitatcmprargnantibusde- ne tcrrc.ranquam ex matti iali caufa.p.i.col.3 J5-f
bcant exhiberccognaris p-5.col.688.d mulcifvt Salomor)beneincipinnr,& malc definunt.Dicitquc
mulicrcs tcmportbuspriftinishabitationehabcbatcum.puel- bcatusanteobitumnemofuprcmaquefunera debct, p.i.
lisfcparacimindomibusviroium,vbifacicbantoperaqua? col.i 074.6
compctunt mulieribus , & talis dicebantur domus matris multi qua? docent uerbis,malis dtftruunt cxemplis,par.4.coI.
foc,p.i.col.282.c 965. a.b
muliercs trcs,fcilicet Thamar,Raab, & R urh.fucrut viris fuis multi per baptifmum ad fidem rranfcunt,fed ad ca?leftem pa«
exquibusconcepcruntaccidcnr.aliierconiunde,p.5.colu. triampauciffirniperucniunt,&dehocfigui3,p.i.co.i382.f
34»f ' muital\inthominifanoimpombilia,qu£esut homini funofo
muliercsluda?asqueexfrequenti partu & labore ititvris e- polTibilia,p.4.col.i jjo.e
rant detur pare, ludari reuertcntes de Babilone cocepferut, multitudo quando tcnetur colle<5tiue,quando diuifiue,pat.i.
& duxerunt mulieres alienigenas,que; doccbant fihos a Iu col.5 86. f
dcisgenitosido!olatrc,p.4.col.42 5.f multitudocredentiumdiffcrentiamhabct,p.6-c.62.f
mulici cs qua? non nouerunt virum quare interfici iuffit Deus " mulritudo filiorum Abraht ftellis comparatur quantum ad bo
Numer.3 1 .p i.col. 1 407. a.b ncs,& arena: quantum ad malos,p.6.c.924.f
mulieresfigurantur,qua?libidiniscaufamifcenturvinsad te- mulrirudoquedamelllaudabilis,p.i.co.i382.f
poralem qua?itum,quem pra?ftat & veftimcntum, fed peiles mulus cx a fino & eqoa gignitur,mula cx cquo & afina,p. 2.cc.
veteratx proiiciuntur,& muliebrisconfuetudo vetdrafcen 1 287.a.b.Item,p.i.col.379.e
teamicitiaiefpuitur,p.i.coI.io39.a mulinitidipotcntcs Ifiaclfignificat,p.2.coI.i85.a
mulieresdiuitesquasvocatIfaias,p5.col.293.b muIarumgencrationemcxcquo& alina quis pnmus modu
mulieresnondebcnr ferrearmavirorumfiuevafa,nec viri e ad|inucnir,p.i.col 379.C&C0I.380.C
conucrfo,& quarcp.i.col.1585 b.c mundusdiciturcarcer velfpclunca,vbiomnia vana,pa.3.coL
mulicresinGencalogia IefuChnftipofita?qualesfuerir,fan- i539-c
cta?,fcilicet vel peccatrices,& quare ibi connumerantur, p. mundus dicitur mare qui guftatus amarus eft,& viciorum flu
j.col.34.35.36.Itcm.p.6.col. 1715-a.b &ibus inquietus,fedabipfoDominocripiuntur pra?delti-
mulierumfamiliaritascautiffimedeclinandaeft, excafu fan- nati quiamaradulcificat,rriftiaconuertitingaudium,cgri
criifimorumhoccxprimencumdantcip.4.col.i3o6.f tudinemrnfalutcm,p.5.col.529.f.Item,p.4.cii7.c. &col.
mulicrumfiimiliarit3tes,maximcfufpe&arum', homo quili- i575.c&col.2 242.f.Itcm,p.3.col.887.f.Itcm,p. i.colurn.
bet quantucunquefapiens, & ctiam fenex,fugeredocetur 72 5.b.c
extammifcrabilicafufapicntiffuui.p.2.col.78i.c mundusdicitur vmbramottisp.j.c^oi.a
mulicrum familiaiitasquantumefthoricndaarque fugieda, mundusdiciturGalilea,quieftfupcrbus,&adirna fempcrro
ofttndirurnobisprohocquodBalaanonpotuit debellare tatur,p.5.col.9i.a ,v
filios Ifraelperda?mones,&tamencosconfudit,&3fflixit mundusdicitur defertUm, quia adhuc inculrus&fteri!is,in
pcr mulieres,p.i.c.i 3 57.C quem non eft ita prodeundum,vt homines mcnic carnis in
mulierum proprie eft pulchritudo,p.i.459.a fIatos,& vhtutis vacuos,& de fragilis mundi gloria iacfan
muliciurnplanctusfuperpaffionemdominiquaremagis de- tes,putcmuscircimitandos,p.5.col.496.Itemrp.4.columna
icnbitur quam virorum,cura & multi viri dolerent,p.5.col. 208. f
99o.f mundus fignificatur per Ieridio qua? Luna interpretatur.p.j.
mulierumordinemingenerationibus rexerevtrumconfuetu col.i7.b.c.&tol.4i.c.&c.42.f.& J3.a.b
fit in fcripturis,p.5.col.49.b.c.Item,p.6.c.68.f.Item p.i.co. mundusdicitui mcrcrrix fpeciofa & grata, qua? ad amoic lai
657.3.1- penecunc"tosdiucrfismalcficiistiahic,p.4.c.2033.a.b
muhcribus Propherandiactuscftprohibitus,licet quantuad mundusdiciturager,inquoChriftuscgrcffuseft,quia vifibi-
illiuiunationcm mcntis non rcpugnat ftxui mulicbri, pa.6. lis apparcre dignatus eft, p.i .col.2 87.e.f.& col. 3 1 6.b.c S
col.236.f coI.337.b.& co. i292.f
in mulieribus folet magis vigere deuotio,fccundu illud quod mundus cfte negligit , qui poft lachrymas vitce innocetiam nd
canit Hcclcfia.f.itcrccdcpiodcuotofemineofexu,p-3.col. cuftodit,p.3.col.2 149.3
^SjS-f- roundus,illcfolu.spcift-ck'tft,quidiuinoiudicioinundusc(i,
mulicribuspiohibituincftqua?rereinEcclefiapcrroodum di p.*.col. 1-369.6
fpurationts,p. 6. col.; 3 6.f mundus vt Iudci fabulantur,crit pcr fcx mille annosrduo mi-
mahcribus audirc,no loqui datum eft,difcerc,non doccrc , p. Jia vanitatis,duo milia lcgis,& duo milia Mcifia.',p.6.tolum
5.col.956.f.Itcm,par.4.colu.254.d.Item, parte2.columna na 1696^
i5-b»c , munduspoftdiluuium diciriirquafialius,qii.iaillemundusa
mulieribusncfa5eratingrediatriumtabcrnacuIi,p.2.coIum. quapenit,&tocafacicsrcrra'&''.otusilleacraIutudjnc aqe;
35S'C rum mutatus cft,p.6.ci 3^7.3
mundus
Inci
ex.
Mtmdiisaiiqoandoaceipiturprodrentiisrerum, ahquando
pro maiiciis hcmirum^p.^.cuLio^j.c
Mundus dicitur cimtas,& quisciusprimarius fit,p.i.co!um-
na i^ii.cf
mundusdiciriirciuita$circunftantiaf,&quarc,p.5.col.6?8^d
Mundus dicitur ciuivas fortium.fcd dcftruc*ta,qui quondii ma
liguorumfptrkuutyrannidi feruicbar,&c.p>a.ct>l. 1696.^
jMtfnJusdiciturciukas fanguinum,qui cft mendax perucrfi*
tacedoctrinarnmqjibusmultosd.lacerar,&rapit.in mun-
do cft vox fiageilorum quibus iufti atfh&i chmant, quado
au'u5,ira,ali<islibidine,aliusodio,vel iruiidia toiquetur.Et
demukisafiisdcc!aratur,p.4.col.2 032.20 3-{.
mudus(ait *kd;>) pcrfo5t.us.eft &ornatus Vcrno temporc, in
qv.o folcnt h-ri bx vircntcs apparcrc,& ligna pomis onufta,
& hoc patet his veibis.G ?i minet tcrra hcrbam virentcm ,
p.i.oi6.e.Liccr aludicanr inSepteiubri.Ibid.
bundus in ftnah mdicio fccudum do&orcs Catholicos inno-
uabitur & meliorabhurad augmcntumglorix electorum,
P.4.C0I.284 f
mimdusminordicitui hono,& quomodoillcrenouatur,par.
6.C0I.1667.C
mundi huius mutata eft faciespoft Chrifti refurre<2ionem,p.
6 0230.1!
tnundi dextrum & finiftru quomodo accipitur fecimdu Phi-
lofophum,& ftcundum communcm modum loquedi,que
mayis fequiturfcriptura facra,p.2.col.435.a
nundi pofirioncs f.x cnumcrantur.Er quomodo,p.3.colum.
II-15A
nundi malicia & fuperbiaeiusmenia,eft pnmaciuitasquc;
nobisexpugna.idaoftcoditur?p.2.tolumna 3o.f.&colum
na^o^.c
inur. dinomineinfacrafcripturaftcqufnter dcfignatur pcc-
catidcordinacio.EtficdicitChritflijsEgb nonfumcchoc
mundo.QK)dintcll:g.;tur)&r p.j.fol.n6o.r
nundi fpccicscarnaiil>uspiiichravidetur,quiacarnislur in
co exolerecupiunt dcfidena,p.4«col.:4Jo d
niindifalfapuichntudincquinonirrctirur, & turpitudinem
eiusintrinfecus videt.rciiiit abco,& omnia tcrrena bona
digna plancJuiudicansdicet.Mifcrcftmundus qui tot ho
imnes alligar viciis & retinet.Scd quis intelligens hanc mt-
feriamcond lctmundo.Pauci ft.nrquietiaminmortefua
atoplexib- fpccioff-mcretricispoluintauclli,p 4.02035 b
nundi nomine ahquando boni, aliquando mali dcfignan-
tur^quia vnamafla eftquctotain Adamp-riit,p.5.colum
na 1162. c
Ipundi fincm predicere nitcntes,fatuiratcm (ua oftendunt , &
omncs q ji hoc attcntauerunt,mcndaccs uiucnti funt, p.4.
I C0I.1771.C
vj .difincm Apoftohcredebanrpropinquum quado F.liam
vidvrant intransfigurarioncDommi luxta ui&um Mala-
:,&c ,p'.5.co!.;92.f
bfidi curfumimmutari inaliquotcmporeMclTir,noneft in-
tcli.g ndumfccuudumantiquosdoctoresHebreoium, p.
41 ui 483. c
lundi in. s quanto accedit,tanto magis frigefcitchariras,cre
brdcun 111 .i!a,p.5.col.ni9.c
rnn iifubiicrfiogciicralispertnbilationem Antichriftij&p
igncm confiagi ai io::isjaducntiim iudicis preccdentcaa dc
nuiKiat:ir,p.4.col.2 3i.c
usndo mon voluntaliqtii pcnitus & mundus ipfii adhuc vi-
uir.,dumeos non ama us amaus,quibuidamoccupatioin-
busaitiiiigir,p.* col.50.d-c
suudomoiirurn(.niopciLctc,nifiintra mcntis inuifibiliaa
viiibilibus aWconda:ur,p.3.Ibid.
)undoprxl'entequicunqucvtuur,vttabcrnaculo, incopot
feftiuirartmhaberc&larari fpefuiurifsrculi, f.2.c.!,'46.f
tundu in maligno eflc pofuu dcclarat pcr mu!ta,p.4c.877 c
lundumanteaducnrum Domini mhdchtatc tcncbroium fi.
gnifi<at Acgyptus,p.4.coI.i95.b
lundu dicerc tflc attcrnu , an tanqua problcma ncutru apud
C.yho!icos,recip?r'rur,p.5.i053.a.io54.d.jrtc,p.6.c.767.c
mundum fuiflrccreatumtccnnmnniscftopiriio Ji.dararum,in
meieti vocarurapud cosTifair.&p.iriicorrcipodctSepte
l>rinoltro,&panimOch)bri.Erdicitui il.Icmcnhs fimplici
rcrpnmusapud Hebra»os,p.2.tol.i343.oltcm p.i.co.601.
a.& C0I.153.0& C0I.583.C
mundum nec Paulusconcupinit.nccmunduscum, &idcofe
mundo,& nuindufibicrutifixiflcgloriatur, p.6.co!.5 2 2.b
mundum bomo picrumquc nu-ntc non tcnct,& tamen mun-
duscumin fuisoccupationitH:saftiingit,p.6.toUbid.
mundafuntomnia naturalitcr,fcd copaiacione mchoris na-
tuia\qnicdam dicunrur in!nii:nda,iicutboslcone melior,
quin homini necciiarios,pioptcr qucm crcata funtomnia,
p.i.col.i^i.b. Inttrl.
mundz.nihoroines vident iuftos & iropios,fapietcs& ftultos
fimilitcr cx moti rcputant,qu6d non fit alia via p©ft mor-
tcin quaifti pra»micnrur,& punianair^p.^.col.^^.f
mundani Chriftu iutribus impugnaueiuut,&idco dchistri-
busarguir eos fpiiiruii3ncJrus,p.5 col. 1 136.C
mudana omnia abiiciunr bfuidam,& nudi porius Domino fa-
mulari volunt,quam mundo adharcndo matcria tentan-
di,&a DcorGuoc3ndi;iducifjiiisdarc,p.5.col.6?6.d
mundarcnosdcbcmus in quadragefima inftante dominica
rcfurrcctionisjab omni inquinamcnto carnis & fpii itus , &
dc hoc ttgura,p.2.col. 1 3 ^S.c.f
mudari cos a quotidiano opcris cxcrcitio ncceflc cft, qui por
tas fcnfuum ab incurfu turbulent^ cogitationis cuttodire
cupiunt;p.2.co!.i9!o.c
mundati a lcpra a Chrifto fucrunt miiu ad faccrdote proptcr
iudiciumlacerdotis&propter facrificium dctcrminatum
in!cgc,p.5.col.929.c
mundatio lacerdotum ficbar per iciunia, & conrinentiam ab
vxoribus,& pcrafpi-riioncm aqucluftrarionis.Emudatio
vcronopuh perafpcrfioncm aque luftrationis tsntum.Lc^
uitarumautcmmcdiomodo,quiaLeuitefaciliori ritu mu
dantur quam Sacerdotc sp.2 .col.i 40 1 -a
munditia cft duplcx, f< ilicct mterior & t>.tcrior,p.2.c.82 3.C
mudiciainterior &exreriorrequiritui ad dcbitumobfcquiu
Chrifti,p.3.col.n82.f
mundiciamcordiscuftodire vo!ecibu8,exteriorum fenfuum
difciplinafcruandacft,p.i.col.92.d
mundiciam corporalcm dihgit Dcus,idco prccepit nihil ffdii
reniaucre in caftris,p. 1 .c 1 5 97-b -
mundiciam cordis an preccdat fides tanquam prf uium prin-
cipium mudici? cotdis,ik [freut cafus cffcitum, an.fcquatur
1 camtanquam rcptomiifa,p.5.oi2i.i22.
munusfiiuquiDcopIaccrcoprafjprius cJiaritatem proximo
cxo!uat,p.j.to!. 105.C
nnunus nuiium avcepnbilccft DcocxtraEcckfiam Catholi-
cam p. i.col.i5i2.e
munus Dco obla .1111 non proficit ofTcrcnti,nifi fit in chanta-
tc.p.5.col.3o8.f
murius$bjatu poniipusinalraridereir3,uVac^06noftros Do-
miiiii.c'ir,catiia:iv.n;sridclohdanuis,p. i.col.678.d.e.
munuscttaccrde, capcua gratia ac» gitationc, Munus ab
orcgloiiaperfauoicm.Munuscx manu,prxmiumpcr da
tiont:inp.4.col.877.c
munereab omni iuftus manus cxcuur, quia in eo quod rc&e
agit,neca!> luumno coi Jc mancm glona , nec ab ore lau-
dcm,nec amami cuatrit icciptrec^arionrnijp.^.lbid.
muncracainaliapromittunturc3rna!ibusc('imcrc;is,quibus
dclcctaracoiiiipraanimapaiciuscorrcpuoai inftatur;p.i.
col.363.a.lntcil.
muneiaqui DcoorTerunr dcipoliaris iap''nis.nofunr illigra
tia & no iulcipit ^hii)i:*l.u htymis fpoh3toii.\p.4.o2)92-d
moncranosdtl cmu', c.iuerc.ncab liiis aitipiamts qui dc la
chryinisp.inpcru toi rrgant diiiitiasne fmu.slocufuiu, &
nedicat nobi*.Si vidcbasf!uc,r:u:rcbascuco,p.4.to.27.b
muncraquomodocxcaciintocLlosiudicv.mfiue fapicmrm,
p. i.col.6oi.b.c
munera
GloflaeOrdin.&Nicolai dc Lyra.
M inernrrcipercproiudicio noncft licitnm Jicctprolabore rmitatiorcpcririvrin plur:busTha)!ogi-;modcrni remprj.
bono & iufto iudices poflint rccipcrc ftipcndia ad victum ris,&c.Quarra,dc bonitarc in maiiciam.Nam primi rc&o-
hmeftum & deccn:em,p.2 col-359-c rt's op:irtii rticrut. Fcrc in omnib. Ecddijs Dcus f.iciebal
Munerum rresacccpnones (iintadquascx fiaudc fcftinatur miracula, corum meriris. Scd medonuihi faciur.t mirabi-
qiiiaauttacitacordishumanigrafia,autfiuorisaiita, aut lia,quia permodosmexcogicatos & mirabilcs fturipiunt
resuuxlibctexrciiorde(idcratiir,p.4.col.877.c fimplicium bona.Quinrain miniftris hcclciiae, qui nccvet
Murmurpopiiliqtiarcfncrir,&quarc,p.t.c.i23i.c.&c.i2 38.f bOpraedicationis,necexempU) bonffacT.omsfaciunt libe-
Murmuns in primitiua Ecclcfia Grarcoru aducrfus Hcbrcos ros tn Fcclcfia Dci.lcd magis pcr fuam mali vttam iacifit
ri^i!rahabcc;ir,&fopirorliueconlolator,p.2.co!.i393.c filiosinferni.Erdehocfigura,p.4.ci863.c& fcqucnti.f
M.ininiiatores contra potentiam vcl a?quiratem diuinrc iufti mutabilia omnia oportet ad vnum principium immutabilc rc
tixionisgchcniKTCombttret.Etdchoc figura,p.t.c 1231.0 daccre,naahtcicllctpi»ccilusjnrinitum,quodc(t impof-
MurmuracoresinuaderepermittitDominus,&ignemconcu fibilcp.j.col.i^ j.c
ptucnrixforriusincis afcenderc,p.i.col.i3i7-c murabiliras eitinomnicrcarura,quod patetin Angeli,in cce
Murmurat qmfq; tanto amrlius&coqueriturde praTcntib. lis,& inclementis,p.6.col 80;. f
Eeclcfia'labonbus,quantommusinfecarnisdefideiia ex- mutilarefcipfum vtium ahcui licitumfit.Arguiturpro& con
ttn^it!p.6.co!.i 443.3 , tracumrefponfioncp.y.col^.f
Murnuiramus contra Deum,cum de ccclefti intcmperic, fru- mutit c c(t in (ilcntio loqui quanrum ad homines, & latrare
ctuuinfvcunditare,imbriumraritate,&deprofpcritate a- quantumadcancs,p.i.col.5 8i.c
liorum&aliorumimprofperitatecanfamur, p.i.c.63i.b.c mutus factus cum obleflionc dartnonis , nonlegitur aliqois
Murmurauit populus llrackontraDominumdecies.Etcnu in veretiTeftamentocuratusdicetlegamuraiieptiadiabo
mcranrurvices,p.i.col.i26i.c :■ Io,p.5.col.i82.f
Mnrmurareeitirafci&dcdignaricontraDcumj&propebla mutuseftetiam quedam fpecics ranrr,qua?proicclainosca-
f>hemare,p.3.col.i499.aInterl. nisfacitcumtacentcm&nonpotcntcm latraie^par^.col.
Murmurarerarommusdc flagello quocaftigamur debemus 202 2.f
quantoccrrius incopaternajdilcctionis pignustenemus, mutuandumeft.Sedcui&innccciTitate,p.i.col.704.f
p. 1 .col.i 376. f mutuum quibus & duo ordine ficri dcbet, fecundum Ra.Sal.
Murmurantcsiniuftecontrabonosfuperiores,puniuntur,ni- p.i.col.Ibid.
fipcenitcant,ignegchennali,p.i.col.i277.a mucuumdebetdariexcharicatc,quceftprincipium mcrendi
Murmurantes fratrcspcr impaticntiam, fiabfque culpa ali- apud Deum,nihiltamcn(pcrando,id c(t,nihilcxtraa lor-
quidcismfctturafiattibus,noxiosfercddutquihac~tenus remnecferuitir.m,neca!iud,p.j.coI.786.f
videbanuirinnoxii,p.6.col. 1331.3 mutua fiharucudifcholiscopu!atio,Teduclarum& fcducen-i
Murusnouuslcuitcrcadit,qui(iccatusnecaricticedit,par.3. tiumanimatUjaddiucTiafchifmataprouitutio eft,pa.i.col.
col.nS.e ?63.a
jVlurus Ecclcfia? vbi colledlis ad fidem nouis populis, vcl cor- mutuo dabis probatu diuine cognitionis argentum : Tu vcrc
rectis his qui ei rauerantjjedificatus fuerir,mos poneda? sut nihil mutuo accipics,p. 1 .c 1 63 1 .a
valuaeregularisdifciplinrc, nediaboIusinouileDeipofnt myrrhaeftnomearborisaroir.atita?,& indeproccdit dunlex
irrumpere,p.2.co!.ii36.d gutta vnapermodumludationis,& illavocacur prima: a-
JMufca infolens & inquictum animal efbp.i.col.jj&d lia pcr incifionem corticisJ& talis vocatur myrrha fecun-
Ivtufcarum nomine liaiasmilitarcs Aegyptiorum copias in- da,& eftminorisefficacia?quamprima,p.i.col.8i9.c
telligit,p.4.col.97.a myrrhaarborcft Arabia?,altitudinisquinquc cubitorum,fi- \
«nurus triplex,fcihcet interior,medius,& exterior,p.4.colum milis fpicae quam lachantum vocant cuius gutra viridis a:
nai379-b.c qucamarevndcnoracnacccpit myrrha.p.j.col.^^.a./te: I
murilcrufalcmcurinmanibusDominidefcriptieftV, dicun- p.i.col.8t9.c.&col.io27.a.b
tur p-4.col.47.b • myrrha eft carnis amaritudo qurr pcllit vcrmcs malorum dcf
muiicaquid elt,& quotfiintciuspartes,p.i.c.inpra:far.Lyra. deriorum&mala?confcentix,&feruaca putredine vicio-
Mu(icaquarciniicnrafuerit,p.i.col.i27.b rum,p.3.col.248.d.e
Jvluiica a Dco cfTe probacur,p. 1 col. 1 3J3.C myrthus quid iignificat , & eiufdcm myfticatio, P.4.C0I.34J
IMuiicxhanccircnacuramdicuntTilxcuminucneritJaftiore b.&co<457.b.c
facit,(i triftemitnftioremrcddit,p.4.colum.i2j.a.Itcm, p. myrtus tempcrariurcvirturiscft, ita vtdiflolutamcbra c
2.C0I.1603.C ftringat,p.4.col.362.d
Muiica: inucntor fuit Tubal hunc Iofcphus fcripfifle mufica mytus lignificat cos,qui affliftion-ib.fociorum compati,fciur
in duabuscolumnis narrat,vnalapidea,altera latericia,&c p.4.coJ.32 6.d
p.i.col.i 25.C myfteriumChiiftifuitptccognituantcmundiconftructiont
inMuiicisinftrumentisfiharmoniachordarumconfonantcr p.4.coI-4i7.a
aptatur,fuaucm fonum rcddit,li aliqua fit diftonantia,car- Myiterium Chriiti abfconditum fuit a feculis & generationi'
ininisdulccdoconumpitur,p.i.col.i4i2.d.c bus,rcctehorumfcicnciapuceidicuntur, p.i.ci32o.f
Mufach&corbonamquamdiffcrcnciam, & iigniiicationem Myftcriuaetcrna?generationisfiIiiDei& fue iacra: lncarna-
hibcant,p.2.C94o.f tionisnotacnr,p.3.ci73i.c
Muitum vnde,& quarelangunculascorrupitabfque fpiracu- Myftcriuincarnationisperquodomnes homincs rcducutw
lo, p.3.col.3o6.f aduitabeatam,eftilludquod principalitcr pcrtinctaddi-
Mucacio vcftisextcrioiisdenotat mutationem vitae interio- uinampredcftinationem,p.3.c.7io.f
nsaditatum vitaeme!ioris,p.i.c.37o.c.f myiterium Chriftumfuit in ve.Teitamen. occulcorum,par.
MucarionorninisfacfaaUecfcmperfaAaeft cxaliqua fpc- 4.C0I.233.C
aali gratia,quam,a Dco coiecutus eft ille cuius nome mu myltcrium incarnationis diuinx quomodo longinquumico
tacur.Er dafurcxcmpiumdc Iacob& Abraha, p.j.c.1046. gnitioncnoftra,p.4.c.579.c
c.vide etiam in Nomcn quoricns hominibus,&c. myitcrium incarnationis eft caufa princrpalis cflficacia? bapti1
Mutationcs quiquc,fiue diminutiones a perfcvtionc in Chri malis,per quam filius Dci vniui: fibi humanamnaturamn
ftianopopulo,primapenuriaicfpccluabundantia?pra?tcri mundumdeicendcndo,p.5:.io72.f
ta?,quo ad communicarioncm Euchariitia?.Secunda.a mu myftcrium Chrifti pcr Ifaiam oftcnfum fuit ad dcicclionel i
diciainimmundiciam.Tercia,efcicntiainftulticia. Echaec peiborum,&cxaitaticnehuimlium,p.4.col.ii.c
Myiic-
0,
Ind
ex.
Myftcrium rc£n' ca?lorum cft fccretum ecclefiae militanris a nabuchodonofor quarefapientibus[tam duram fentcntiam
Chrifio apoftolisconccflTiniv.p-?.col.2$7.c dedii,p.4.col.Ko8.f
Myftcriu Ecclcfijc qnomodoin !cgccxr>iiinit\pi.co.i544.d nabuchodonoforquare Danielemadorauit,&cp.4.column.
Myiteriaingontiatkfignaaiurinomnibuspcnevctciumge- <5<9-c
(tis D.2.C0I.199.C nabuchodonofordcftriixitciuitatequaedicebaturNonurriy
Myi;e:ia & f.ibtiliafidei vtrum (intomnibuscbffcrenter pro quam Alexandermagnus rcaedificauit,&cpar.4.columnu
poncn;ia.Arguiturpro&a>ntra.Cumrelponfionc& folu 2035.C
tionii>usargumentorum,p.6.col.84.7.d nabuchodonofor,hiftoria an fit vera hiftoria,velparaboIica.
Alyitc'iaic^iidiuina;oninia,nonfun: omnibus patefacien- &an,&quomodoinbeftiam mutatus fit.Arguiturconrr:»,
da,fcd procapturam ingenii quoiibct& profectu fcientwe quod non intclhgaturadlitcramdeNabuchodonoforJca
atqucviraitum,p.i.col.i J5 i.c dediabolo,&cSedruionesfoluuntur,p.4.c. 1549.C
niyiUrianonl"uiurcuclandairrifotibus&blafphemis,p.J.c. nabuchodonoforis regis iniufcitiam neroo argueba: , &ca:t.
;,<$.e •■•; \ p.4.coI.-84.d
myitcria Ecdefia? non funt propalanday.nifi fummatibus vi- nabuchodonolor vocat Icremias gladium domini. p.^.colu.
iis.p.i.col.ii55.& 1 4J 5-b ■ 870. c
Myftcria eadcm ecciefia? multis figuris rcperu ntur,fcd rcpeti nabuchodonofor parem aquila facit diuinus Ezechieljpar.^ .
ta noui femper aliquid afTerunt,p:?.col.i848.d C0I.870.C
Myitcria occultadefignabantaliquadopropherar infolitum nahuchodonoforrcx& Abdemelcch Ieiemia'jppheta folati
modumfcribcndi,(icutpoetaperfiguras giamaricales li- sut,Iudjci veroattcdererioluerur,p.4.c839.o.& co.8.|0.d
gnaiit <iiquidfubtiliccnntt-lhgcntibus,quod eft vulgarib. rrabuchodonoforpoftamcntiamrefcitutus iegno>dubicatir
o. Iimpiicibusoccultandum,p.6.tol.i7oi.& fcq. aquibufdam vtrumfuerit faluatus.Arguitur contra,fed lo
Myiiicoiumobfcuritas fignificarurper nociem, P.4.C.2188.C luunrurrationes,p.4col.i556.d
MyltKOi(cntusfinonomniageri:nr,n6mirumquia ncc ona nabuchodonoforquomcdopoftmortemfuam per filiu fiju
nc»rainiarboiisfru^umferunt.p.i.col.269.t Eui1meroo'acht6(i!ioloachimiiifluseftcxhumari , & in
N mulcasparttsdiuifns,vultiribusdari,vt ficipfis auolanti-
jp \-^m Aaman quare admirabilisfacie dcfcribitur,p.2.col. bus partcs non pofient iterum congrcgati.nc rcfurgcret a
\J k3i.a morcc,(icurrcdieratdeamencia,p4.col.i6j.c
f v 'vo Nus uuerpretatur fcrpens,& fignificatdiabolum, Item p.2.col.ioo4.f
ti^SjJ quifiliislfud,ideftfidchbustnimicatur,p. a.c. nabuchodonofn diciturcolumba, nonpro fimplicitatefcd
jS^.d • pro(tulctia p.4-col.894.d
Naafon fuirprincepstribusludein dcfcrto poft patrem,p.5« nabuchodonolordiaturaper & fingularis ferus.Etquare,p.
coI.?6.f 4.C0I. 176 f.^6i5.c.&^8of
Nuaibunomcncftciuitaris. Eft etiam nomcn proprium prin naburheq.iahquandamconcagioncm fui pecuniam diuitis
cJpistnbusHide.p.2.co!.i497.c cfTcaibicraruscit^p. 2.01.842^
N«ihalfigniricaiinlipientia:n,p.2.col.48i.b nabucheinccrfiiicioshabeturquiamaiorum fuorum haere-
N.U)aliiiiipicnsNcbclinenfura?nomen,p.i.co!.48i.b diratemnrregi quidemputauireflecredcda, p.2.c.842.d
Nahal diiocordcvcrbum vxori* ferrcnonpotuic,par.2.col. nabuth? viresfu-» oroprio cruoredcfendit, p.2,col.842.ct
484.C nabuth* hiftona temporc vetus cft vfu quotidiana , p.2 .coh
Nibalcx dcfperationevefanus faclui,p.2.c.484.e ■ 841. a
Naho eft ciuuas mobihs in quo erat Chamos idolu, quod & nadab& Abiu qiid fig iificenr,p.i .c.99.e
Bcclphrgor,p.4.col.87:.c nabad & Abiu quod fueruntfaluau argumentum habetur,p.
pjbal debebat mdmatiadcxauditioncm petitionis Dauid. 4.C0I. 99 i.t
hthocquinqt.c rarionih;is,p.2,col.478.f naimcftciuirasGaliUex,in fccundomiliarioaThabor,pa.j.
naboth nialuitmori,quamfacerc vt parcrnahfreditas& pof col.794.f
fdfioanciquain rcgisimpiimutarcrurdeiiuas.p. 4.c.204.e napta quid (itp.^.col.ijg^.c
nabuchodoiio!ot,hocnomineplurcsnominatifunt, p.^.col. nardusquid (iguincet,p.j.c.628.F
j 495-c nardusdicitui cxpclK-retumores,fugarefrigus,& afterre co«
^iabuJiodonofordiduscftprimus&fecundus^p.^.ibid. Iorcm,p.3 col 1827.3.1852^
babuchodonoformagnusjdiciruramagnitudfncopeiu quia narrantur alirervila,ahteraudita,p.i.col.78i.c
rcgnom Chald,rorum,quod ante iptum f uit paruum,valdc nafcitur in omui re cjuod eam extcrroinat,&cpar. j.columna
anvp!iauic,&m()narch!amfccit,p.4.ibid.Etruitpotcnnfli- 374-c
niusiiiicrrtgtsBabylums,col.i62.d nafcimurtotiensexdiaboloquoticnspeccamus. Iuftusnon
riabu.hodonoijrqiiomoGoabcucntuhoc nominc vocatus femclracum,fedperfinguia virtutis opcraicmpcrcx Dco
clt&dcnom!msin;ciprctauonc,&dcmirabiliciuscduca nafcitur,p-4 col.67o.d
tiouc.p4.tol.i495.c nafcunturpcrucrfidciaiiCtis &bonis viris.&econucrfo bo-
IjVkIv t'rio(hroblnusfuitfomniumfu3m, fed Pharaono nide malis.Ecdchocligura,p.2.col.36i.h.c
fuit obhtusmam intcgrumictuhc jp(ilofcph:rationes affi- nafcunturhominescx Deo,necmirum,quia Deus ex homi-
gaanrur.p.i.col.^oj.c ncnaruseft^p.^.col 1029^
".jl)U(.liodono(orpiiinoiTgnauitinChildc;a,&poftea obti- nafccntiao;nniatcrrad;notanturperiftatria,fcilicet,frume
ir.iu regnum A(lyrioiuui,&fa:;useft monar^ha , & anni tum,vinum,&o!cum,p,g.col.46?.c
ciu;. variccomput.i itur.p 2.tol.iooo.f nafccntia decorporibus mortuorum animalia,abfurdum cfr
nabuchodono.oi rcx r\ ffy 1 loiuomncs deospra?cepit exter- diccrc,cuinanunalibus ipfacrcara cflVmifiquod potcnii.i
niiu.tii.vt fojusipic Dcusdiccrctui,& finuliterScnnache- hterinipiis & materialiccrciaacprarfcminata^&cp.i.cof.
rjb.p.j«.ol.2iH'C 29.b.c
ubucliodonoloi iiondtbcllauic Iudarospropria virtutc, fcd nafoodorcsfcccorcfquedifccrnimus,&ca:.partc i.columna
Dti,p.4.col.73o.f 1094. cf
ubuchodonofor qnomodo intclligirur placuiflc in oculis do nathai cum cflct pi 'phcta non nouic Dci voIuntatem,&cp.
ir.ini.p.4.col.778 1 i.col.yyr.a
rihiuli* dot.ofor vcnitt6traIoachim)fcdcaufahabctur,p. nathanquicy: Ionarhin,cV vbirrophcta vocatur,Naihafcri
4.^01.1/^5. t bicur,nonIonathan,p.2.col.ioi9 b
A na:hanacl
Gloflr Ordtn.& Nicolai de Lyra.
NH^tnaelquarenofiit vocarnsadapoftolarum,cu a Chri
iro (upct al (wcomnundatus fuir,iM.co.io<r2.f
Nathiaaei pxrabantligna & aquas ad locuni diuini culrus,
c<>' i:8?.c
Nf.a! i« u.d- ftil >li H*-rodcs& Pharaoleguntur celebrafTe,
v irtefq ic M oBititcwiauguiocfGedaircp^fiCorf^a^
Nj alefoIumdi!igereoaturakcft»&nihU pariadulcius,p4.
C0V007 a.buerl.
Ni.:oC:a>r.i,nttia'1d;aac(lgrandis,nonumcrovelcorpo-
ra!j ■rpunritarcfed d1gni1arcp1.col.r485 c
Natioijcsvoca' IfaiasLibam m,p.4.col.272.e
Niciuiusimpedirurdupliciter.Vnomouoquandofaptusmo
v nturpoftanimationvm.Aliomodoanrcp.j.co.jy.b
NrJuitas primafiuecarnalisex Adam& Eua,cft ad mortem
!Slitruitasf,cu:idi(iuefpiritualisqu3:ffx Dco &ecclefia ,
eftad j/uam,f\.f.col.io67.c
Nuiuiras Chnfti oftcnfaeftpaftoMbus.hominiHus fimplicU
bus,non curiofis,ncc fapientibus^p.? .C0L7 1 o.f
NatiuitatisdiePharao&Herodescelebrauerunt.quiaexho
ra natiuitatis feregec fuiiTc pntaucrunr,p.i.co.40 2.e •
Narurabuauoa I incarnaciones filii cft exalrata, &fuit mino
ratain paffi.jncciu(dem,p.6.eoI.8i3.c
Narura humana Chrifti fccundum fe accepra cft minor ange
Jica,tamcn inquantnm vnira diuinitati in fuppofiro nTn ,
cft crfetia excellcntior,p.6.col.6ii.c
Naturahumanaprimofuitprodu&ainvnicoindiuiduo, &
in fcxu vinli^ptciqnaruorrones^&ailignirur^p.i.c.^S.f
Natuia lpccialrspr*ftatcorporea»,quam mouct,regit,feni.in"
cac,&c& viciiiaeilfijbftantis DcL>p.3.col.i566.c
N uura fpiiitualisaJ crcatorem conuerfa,formatur,& illumi
nirur,p.i.coI.y.b
N 'rura,i J eft,quod Dcus facir,& nihil facit contra naturam,
f.-dcoutraconfuetam nobis,p.6.c.iyo e. Item p.i.c.65.a
N uura,marer dicicur,& coniuecudo,forqr,& quarc.Vel ver-
inesdicunrur:&qaare,p.3.col.i94.e
jiatura,?n homine dicitur illa quar ad rmaginem & fimilitudi'
ncm IX i fa&a eft. Alia omnia qua funt in homine,inierio-
res partcsiiominis funt,& quo Jammado cxtra hominem,
p.j.col.io^j.c
Nrt»irahumanemetis,q»eadimagineDeifinepeccato(qua
lem ChtiftusafTumpfic) folus maioreft Dcus. p.6.c 81 j.c
jiarura humana fuper omnes ahascreaturas infcnores eftfpe
cialirera verboillufTrara,p.5.co'.io2 2.f
narurahumana non folum coniuncta eft Deoper cognicio
nem & amoremficut in aliis,fed etiam per tealem vnione,
p.^.col.jojz.f
naruta corporea tota adminiftratur angelica cuftodia,& ma-
xin»emorusorbiu,qua?quid£cuftodiaintclligiturper che
rnbin,p. i.col.io7.b
narura humana !6ge tcmpore & t raftu ind'get nutritione pa-
jen(uin,antcquamncccfIariafibipoflit acquiiere5p.3.col.
i897-c
jnaruraquareprouidjtaliis animalibus de auxiliis ad viram
confcruandam,videcornibus& vngulis & aliishuiufmo
di ad fui dcfeniionem,& non homimbus,p.6.col.2 85.c
nacura quarenon potuir prouiderchomini de tcgumento &
dcfenfione,ficutanima!ibus,p.5 col.138.1
naruraquaecftfagaxcmitrit impunrarcm alimenti fjfccpti,
& retinct purum ad corporis nutrimcnrum p. ? < I s «. 6.f
natura ficut non dcficit in ne«,cfiariis,ita autor natura? no de-
firir,pcr prophetas nuntiandoea quae funt n ccfiaria co-
gno(ci,& non poffunt via hnmana fciri,p.4.col. 1 S^-^.b
NJtura&ficutars inoperibusfuisproceduntde imperfcclo
adperfccJjumjtain proceffu diuinarum reuelationum &
promifTionum,p.i.col.22 2.f
natura potcfl touerti quando petra aquam fluxir.p. 2.c.889.a
naturamater omniumcft.Subhac omncgenus hominu(.f.
juttorum & peccatorum)cft fcptem dicbusi.prefcntis vit^
fcculo oportct eum fufttnerc iura narurcjed octaua dic re
furtciitionis fub hac nutic non ciit,p.i.col. iroj.a
natura? aTicioa font pofTihilin, & aliqua funt impofTibilJa narij
raf poffi!>ilia tamca Dco Et iftafu.»tmduplicigradu,&c.
p.4 col.i484.f
fiaturchumane moribus.p.4-col.82.e
nacurxomniicurfushabccnactirales leges,fecudum quas&
fpiriciisvuaehaoctappcticusfuosquodammodorermina-
tos,& elemeora mudi corporci ditnnitam vim qualitarctrt
que f uam quid quodq; valcat vcl no,quid dc quo fieil vd
non.p. 1.C0I.79.D
narurc tres in fuppofito filii funt vnite pcr incarnationem,fc
licer.naturadiuina,anmiarationalis3&caroChriitipurnT.
ma p.4 -col.i483.b.c
naruittrcdtitudoquoadquidinbaptifmorctormatur,& quc \
tointcgic,& quamditfercnrcrad redicudinem protopla
(toiuminftaurabirur,p.6.co!.77.a.b
naturaebona quadruplicia funr,fciliccr,clariras intclligcntic
capaciras memoriaf,viiiaciras fcnfuum cx^teriorum, & intt
gritas & fanitas membron:m,quibus homo potcft bene &
male vti.p.y.col.^i^.f
naturar irreuei cntia attenditur in prohibendisgradib. in ma-
trinioniali contractu. p.2. c.i 05 .a
na:ura?condicornoncftiniquus iudexculpe, & impie noi
flagellac,quimiracxnihilofecir.p.6.co.73.a
Ad nacuram diuinam refcrunrur quandoque ha?c nomina,li ;
men^glorja^quandoqueadperfenam.p.e.col.j^^.b
naurarumop<.'iationcaquefa:piusi!luftrantur,quiin profui
do mcrfiCmiTo cx orc olco)aquas fibi Uluftrant.p.i .c.S.d
narurisdcdii Dcu;s,vtctcxhishecficripolTcnc, non vc inn; i
tutalimotuhabercnt.Habetaurcm abfcondiras quorun
damfuturorum velfavtorumcaufas,quasiebus condui;!
non inferuit,eaique implet,n6 opcre prouidcnti^,quo na
turr f ubfiftunt,vt fint:fed quo ilias adminiftrat, vc vwluic
quas vtvoliiitcondidit.p.i.co!.79.b
naturaliscurfusreruncltquedammotiocreatuif ad prxce'1
ptum diuinum,p.j.col.378.f
naturalisconfuetudo cftaffurgercmaioiibus,p.i.coI.3^7.b
Interlinearis. Jf
naturalishiftoricefcriprorcstam bcfiiarum & volucrum c\vi
arborum & hcrbarum principcs apud Grarcos funt. Arift(
teles & Theopraftps:apud nos Plinius (ecundus, &c.pa-4
col.709-b
naturale defidcriumhominumcft,rclinquercpoftfcprolcrr '
inquaquodammodomancant,r.3.co!.2 86.f
nacuraleeftortisinfannb. primum vmbilicumprxfcindi,de-
inde ad diluendum fanguincm aqua lauari,ccrcio humoic
paiuulorumfa!eficcari,p.4.co!.ii8i.a
naturaleeftm pofTeffionumcmptione Ixcari, in vcnditionc
lugerc,lcd in capriuiratc vanum cfc vcrunquc, P.4.C.113M
r.aturalecft,vtomncsqui volunc rcm ci comparcrc,e.x eis rc-
bus,fumanccomparationesquasfuntexperti&inquibus
nutriri,p.4.col. 1940. d
naturaliranonemultanonfuntinueftigabilia nobis ad ple-
num,lich,&philofophidecaufa iftorum aliqua tiixeiunt
ingenerali,tamenhoc fuitobfcure&imperfecte. Et qnc-
dam fiunt fi aliquis non vidiffcr,non nullo modo crederet
dicenrijVtcjdeaquarammolhglacicsdura tir,p. 3. c.3 5 o.c
naturalidonoplcnquefuntcafti.paticntesjmodcftidibcrales
iuftitia:,& fapicnticamatores,orationibus,& clernolynis
inftanres,& non habcntes legcm que Jegis func faciunt,pa
2^:ol.i2 8o.e
naturalia (icut m dxmonibus remanferut,ita in damnatis ho
minibusjp.^.col.i^^o.f
nati fumus cum c6cupitcentia,antcq noftra dcbita addamw
deilIadamnacio;ie,quianafcimur,morimur,p.6 C.1345.C
nati f umus omnc« in peccaco & ex carnis delcctationc conce
ptijculpamoriginalem nobis contraximus,p.i.col.6o7a
nariindefcrcodcfiliisIfraelfacruncincircuncili.Erquoino-
dofuerunccircuncifi.Ecutrufccundocircuncififuciu^Et
an homo poffit bis baptizari,p.2.coI-36.d
nauigator dicitur inftitor,& quare,p-3 .col. 1 7 24.C
nauigationis
Ind
ex.
Njauigationis vtilirasduplexeft^p.^. 001.1948. f neceffiras inftitutiontsmatrimonij fuitrIiipIex,fcilicet,pro.
Kuiisinftirotispereumoneraturmercimoniis,qua?inpatria creario proIis,&cuIpa?remedium,p.6.col.44?.c
fitaalnindanr,&permareporrat,vcvcdiris qua?atculcrat, ncceJfirasfadcaliquidlicitum,quodaliasefrcciilicicum, p.j.
charioradomtimrcporter,p.?.col.i742.f C0I.114.C
naiiin fub c!uorcge,& quando prophetarccoepit,& quando Qjod neceffitare fitcitofoluitur: quodvoluntatcperfcucrat,
prohetiamconfcn'p(ir,p.4.col.2oi8.a p.4.col.i747-b
laum uaciciniumhabuitcontraNinii.iem& Affyrios.quide ncccffirares pra?fentis vita? funt armaferrea, qua?durepra?-
ccm tribusCqna? vocanrur Ifrael)vaftauertinr, P.4.2043.C munr,& viraminopisinfequuntjr, p.j.col.siS.f
laum prophetauit de fubuerfione ciuitaris Niniuitaruuij po neceffirares funt infinira?,nefcire cor alterius:ft:fpicari no bii
ftea quamad vomitum rcdierunt,p.4.col.2oi8.f deamico fide!i,vel brideinfidcli.-nefciie qualis cras eus,
lazareth vicuseft in uali!a?a iuxta monteThabor,p.--.c87.a nolle mon',&tri morhfcq. vetercs c6fuetudies,p.?,.c632.d
lazarenusvouerfemetipfum, &hocvotumeft fuper omne nechaorex Aegypticumcopiofoexercitu leuertitur Icrufa*
votum,p. 1.C0I.1297.C lcm,p.4.col.i444.e
lazarenus in vcten legequi & vnde dic< bantur.p^.column. necromantia fecundum eius,interpretationem cft diuinatio
i4/6.e per mortuos,p. 2.col.joi.c
lazareniispcrtoram viramfuam dcbebatlegem feruareNa necromantici^quiiniimorepoenafcorporalisimpediunt fca
Zireo:utn,&omnibusdicb<is vita?fra?: matcr autemvfq; doccredoclrina pcftifcruinpubIico,fcdcadotetinfuisc6
ad aatiuitatcmpueritantum, p.2.co!.24&i uenriculisitioccul(ofignificanturpCrBalaa,p.i.col.i3j7.c
nazareus vocabitur , vt allegar Matdia?us, vnde originaliter ncdanebusperillufionesmagicas fub fpecie Hamonis Dci
ha?c habcarurautoritas,p.5.col.d9.c Libya?cognouic matrem Alcxandri magni,& cum genuit ,
'tcmp.3.c.i4-7<5.c P.4.C0I.22 32. c
lazarenus & Nacareushabcntdifferentiam,&quam,p.3.co nenrias,ideft,confolator.O vtinamvtaliquisindiebusnoftris
lum.i476.e a dho venien?,mcres noftros corrpelcat, & pra?cordia no-
naz.neum ludariChriftumvocanrinfcriptnrisfuis niendact ftra?adamoremdiuinum accendar,& manusnoftrasapre
terimproperantes,& non Nazareum,ad txdudtndum ab cordianoftraadamorcmdiuinumaccendat,& manus no
-to N.:zaicitatcmqu?fgnificatconfccrationcm&fanc^ifi ftrasa propnis volupratibusauertens, ad conftruendum
cationcm.p.3.col.i476.e Chiifticor:uerratciuiratcm,p.2.ci36i.c
iazareituerut'diqtiiadtotumtempusvira?fna?,alii verofue- neemiasdi&is eft Arhcrfata,& quate,p.2.c.i28y.c
runtnazaiei adtempus dctermmatum, & ifti voro pera- neemiasficcxcufit finnm (uum or«mdo,quod fic cuacuarctur
dorcd.bintad vitamcovnmunemaliorum.p.ico.ii97.c bonisfuis eicereturdecommuniratepopiiliquicuque no
■azarcinufquamin propheticisfciiptunslcgitur, nili tantu confiflet verbo& fufto in remiffione ablaroruin, p.2.colu.
ni vi]oloco,p.2.col.i476.e 1362. f
paz:ireite«nporefua?confecrarion?$riop6tcrant radi,fed Sa negarenomen Chrifti velfjJemfempcrcftpeccarimmorta-
ionfnt confcctatur pertotarjn viram fiiam,p.2.col.247.c IcSimih>er& nonconrtteri,feutaccreaiiquandotftpccca
Mzarciquarecap Ilosir.fccreperiiiictebat.Ecquandorade- tummoitale,p.j.col.3^o.f
liccb.u.p.i.col.ii 99.C negatnunq.um prox;moqiiodnccefrariumconfpicir,quive
pazaretcapiilos nurnunr,& vorocompletoradebantur,&ca recompairur,p. ?.tol.282.e
pi!!osinio,iemfacrificiiponcreiujcntur,Videmyfticatio negatiopoftpofua buicfigno vnitierfilt omnis , trcyuipollec
ncm.p.jcol.j 1 b figno vnUierfalinegaciuo,vtomnis non,valet,nullus,&ca:.
Item p.^.co. 195 2-d Iemp.t.co!.ii99.c p.y.col.^.c
wza eoruin votum,inal;q'ibuseratpcrpct'Jum,tnaliquib. negatioPe(rifuir,triplex,p.;.c.440.f
tcmpora!e,p.i.colii97.c negationesdiuiniatixiiiiinrelligcnttefunt fub c5ditione,fci
kazareorutn oblacioin copletionevoti f ;i fiebat per triplex licet,finon verepcs.iiteantilliquifuncin affli&ione pofiti
iacrifi.ium.&qtif fuerunt,p. i.col 1 19.C p.2.col.i i4.e
lazircnidiccbaiturChriftianialiq 10 tcinporc pro oppro- neglrgensn5fisdeparuopeccatOjquoniamvnum pcccatum
briop.6.col.2 227.b aludgignir,p.i.col.i39i.b
iazi'enictiamciictifiintq'iidamhererici,quiChriflu nlinm ncgligcntcsqui q'i;ire(icdicuntur,p.6.col.942.f
DcicreduntdeMarianatum,pauiim ecia & refurrexiffir, negligentesdumfumusctumfiuiftifunt quipronobisorar,
omniavcterislegis m mdaracuftodicnres. feddutn voluc etiam fiproph?ra?nullanobisindevtilitas,p.4-c.64i.c .,
ludri & Cbriftiahicflc,neutrum funt,p.6.ibid. n^gligenterpeccantemgrauiuspuniebatlex, p.i.col.9j6.d
lcboiiionsefH'dicituriii tcrra Moab coarra Iericho fupra ncgociocuilibetreqjir.ciicrempiis debirnm adhot quodbe
Iorda,;cinfjpercilio PhafgaiuxrjmontePhogor , aquo nefiat:quiacoiidkiotcmponscftqua:damciicunftatia a-
ciicaci.mregiovf ]ucnuncPliafgaappellatur,p.i.colum ctusdebici,p.j.r.oI i4i.f
i>a 1 1S4.C & 121 i.a ncgoriaterrcna,qui & quales,qiiando&qnomododonisfpi
iebuia,i>!ng,icdoacriseft,p.4.coI.i856.f ritualibusdora i tra>:taredebcnt,p.6.col.238.b.c
pebnla unplcns donmm dominiin partequomodointelligi Itemp.^.col.zoo^.c
tj-gi lominusdic ihibitarein ipfa ncbula,p.2.coI.76o.f negotiaterrenapcrBaby^o^^tn fignantnr,qt'a?femperconfu
nebulaquoinoaotegcbartocamteiraininfoimattone reru . l"a funr,vitiis Acgyptimaffijeu.ia&Chalda?uni,p.4coi.
PJ.coL 897-b
neaii..rii;meftal;quidad fali;rcm,noi exnaturafui,fedpro negoriisfeculanb'is quiimplicatur,& atcrranonlcuatur,fi-
ptcr prxcepzum t)ci vel praMa.kp.j.col.iifO.b gnificaturperftrutionem.p.i.ciy^i.a.b
Bect if ina (timere a fubditis pcrmific dominus,non iuffic, pa. negociatores qui de regnojn regnum difcurrunc , libere poft:
I 2 6T.a paffionemdominitfanficruntde Acgypto in Affyrios,&
Jec< ffiria procurarc vira? pro fc',familia,& vxore ficucad viru Acgyptti in Affyriam,p.4.c.2 03.b
4?rincc,i;aIdomef i;a vitamulicrfjbd t virp.p.i.ctoj.a nemorepente ficfummus,p.4.c.i383.f
Nacllat'3 M>i futfque,li qiicmiuftorumaliquisvidcric pro» Item p 2.col.i4ii.a
cur.iic-,node-bct f.andalizari,ncctudiccccum de craftino ltcmpt.c777 b.&c.8i8.e
cogiraic,p.j.coI.i4?.c nemoDenmcadensadorac.D^mones autem idola adorant
aeccfiji 101 um dno funt gcnera. Vnum quo cmuncur ncccffa cadentes,p.4.col.t ^ 2 2.a
ria.Aliud,ipfancccflariajp.y.coI.i9o.d.c nemo J^priefcipfumhabcrecharitatedicitur , fcd dilcdionc
z fc
GloflacOrdia&NicolaideLyra.
fe in alr rum tendit, vt eflc charitas poflit. par^.columna
nemo q.'.antum profecerit,nifiinteraduerfa cognofcit^pa.j.
col^ij.a ,,. . i
ncmorapiemerfacitqoodnonintcHig^p.^.col^J.a
nomo{ibiinncrcfcit,ni(ircntatus,p.3.col.865.b
nemoo.mmuUuprofccerk,dicat:Mihi(urhcit:exiu1temm
deviaanterciminum,p.3-col.i37o.f
ncmoirapigereft,vtvelcomedcndo manum ad os ducere
htborcmpurcr.p.3.col.i689.a ,c. ..
nemo pcruenit ad pr*mium,nifi qui pcr robur menti hducia
fpeitcnditad ceJcftcprcmium,p.2.col.ii24.f
nemocogituilpiritualedonumaccipcrctihos vult Dcus,no
feruos,vohmtatem vu!t,non ncccflitatem,p.2.co.i6i4-d.e
nemoaltcralinguaquemhbctvocans,etymologiamvocabu
hfumi£exalrera,p.i.eol.2 23.c
nemobon3facit,inquofidesuonpra?ccpir,p.i.C594-d-e
ncmo eft cui (altcm pauci non remaneant capilh, p. i .colum
naioi9-c i ,. .r
aiemo cognofcens Deum ad ciu$ ad regnum mgreditur , mu
piiusbencoperctur.p.i.col.685.b.c
nemo oouit b!ium,quomodointelligitur,p.5.col;2i3:c
ncmo mudus i forde , n<*que infans cuius cft vmus dici vita.
Cui us hoc vcrbum fit,p.6.col. 1 3 8o.f
nemroth quomodo interpreutur,& quid per lllu bguratur.
P.4.C0I.2097.C
ltemp-2.c.ioii.b.c .
ncmroth vt dicut omnes Hcbrcj,erat binomius,& f uir dittus
Amraphel,rex Sennaar. p.i. ciS^.b.c.Etetiam Chodor-
lahomor,coli99.b.c«5t 200.d • _
ncmroth induxit poftcritarem Noe ad faciedum ciuitatem >
& turrim Babekotra dominum,& erat robuftus venator»
ideftopprefforhominum,p.i.col.i7jr.d.e
neomenia v*de & quid dicitur,p.4.col.2 1 .c.& y j6.f
Item p.3.col.ioy5.a.VidcinTubarumtcftum.
lremp.i.coUi390.ef
ncomiriie feftum in Feftum neomeniar.
nephol diftio Hebraica,eft verbum,quia figntficat ide quod
cetidit,pro quo translator nofter pofuit,obiit: & fignificat
id?m quod tentorizauit vel tentorium fixit , p.5. c.448.f
nepcahmnomcnaequiuocumeftad fignificandum vnatribu
de duodccim tribubu> Ifrael . Et ad fignificandum quan-
damGalil*«ciuttatem,dequafuitTobias,p.i.co.i49T-c
neprcmaccipereinvxorem,anliccat,&an fit contra legem
natura?.Etquodliceatprobarurde Abraham qui accepic
Sarai fiham fratiisfui Aram.ItcmdeOthoniel,&cpar.2.
col.io6f.&i07.c
neptar & nephi idcm idioma eft,& interpretatur punficatio.
D.4.C0I. 2 3 9B«C . r
nequitiaieproborum,tritur?more,eleaorum vita qualigra
na a palcis feparans,premit vt purget,p. 3.01.327^
Peior eft i n nequitia nocens,quam non proficiens , p. 1 .colu.
388.b.inter!.
nequitia quando dicitur,p.6.col.3 i.a
ncquitia fubitooborra nonnullosadperpetrandam nequi-
tiam^edtamenhumanavcrecundiareuocat^p^.colum.
nrquitis fpiritales fubtiliores funt:& plus valct ad decipicn-
dum,quam infirmitas ad iuftinendum. par 1 .colum.
lyoy.a.b
nequitiamadmiffam nonnullipIangunt& confitedo pron-
ciunt,quam tamcn poft confeflionem dum appetunt, rcfu
munt.Et aflimilantur cani,p.3.c.i7 17«°
Itemp.6.col 1364.0
ncquiciamprauiopcrisfuntoccultumvuInusdoloris.p.3.co
lum.i694.e
nero nequiflimus,quem rex regum exaltauit ad fubfimitate
imperu Romani.fignificatur pcr Aman, p.2.col.i 397.C
nero quot annis impcrium tenuit,& qu*c fub co gcfta funt.p.
4.C0I.J380.C
ncro ex cru lclitatc matrcm propriam,vxorcm>fratrem, & fo
rorem,& $efiecamfuumpra?ceptoremfecitoccidij p.6.co
Ium.15 ii.t
ncr quomodo dicirur parer & frater Cis , patris Saul. par.2.
col.ij :.f.& col.ijS.d c
ncronis anno vItimo,ideft,xxx.poft pafiionem domini, mar-
tyrium palfifun; Pctrus& PauhsS,p.6.col.ii46.f
ncroni attnbuitur prima pi rkcudo c-ccltfi? rcfpcdu impcrl
torum,& quarc\p.6.<-ol.i 5 1 i.c& 1 5 1 2.f
nefcire De^reprobarccft^.^.c.zi.b
ncfcire,ignoratiac(r,fc'rcnoluiiTc,fuperbiaeft,p.3.c.32 3.b.c
neftotius in FeJiciana hc^refi*..
nicodemus quomodo inteprctatur, & qui pcr cum figut atur,
p.5.cio67.a
nicodemus quare nodtc venit ad Chriftum.Ibid.
nicodemus de pluribus doccri meru» pcr Chnftum.Ibid.
nicolausdeLyiaponitdataui annorum domini ad tcmpiif
fuum quo vixit,& poftiliam lcripfit, p. 4.C0I. 37 1 .b.& m a-
liis plurimis locis.
nicolausdeLyrainfuapoftillalitcralide dnfloribus recetio
ribusallcgat Alexandrumde Alcsp.4. C0I.373.C Albcitu
n»agnum,p.4.col.5oo.f.Sanctum Bonaucnturam, p.3.col.
l786.f.Barrholoma?um in dv proprieratibus rerum,par.2.
col.589.cLibrum catholicum,p.4.col.2 1 o.f.Henricum dc
Gandauo, p.i.col.1660 e.f
nicolausdeLyrarccedcnsab opinione beati Hieronymiin
quodamdicto,excufarionemafllgnat,p.5.col.2 9.c
Itemp.4.coI.583.c& t873.c&i903.c& i9i3-a.b
ltemp.3.col.779-c
nicolaus hereticus vxorem piilchra hibcns illam cxpofuit illi
citisvfibusdiccns. Vxorescifccommunicadas, ficuc alias
res.Ahbidicitur,quod ipfe vixit fantfcy&caftefcd alii in-
contincntes hoc dixeruut,p.6.col. 147 4«f
nicolaitarumhaerefiscuifuit. p.6. Ibid.
nigredo capillorum acteffotur fortitudini & iuucntuti^p.^.c
Ium.i86i.c
nihiltam pcricolofum quam gloric- cupiditas & ia&anria,
• animusconfcientia virtutum tumidus,p.i co.i4<?.b
nihil co vanius qui putat plus valetc nummu,quam Dcu, pa.
2.col.8ii.b.im.erl.
;
nihil voluptuofum,nihil fuaue placet Deo,fcd quod habct ali
quid mord3citatis& leucritacis,p r.col-92 2.d.e
nihil finc caufa fit fuper terram & in magna Dci republica, ni
hil fine prouidencia Dei fit,p.4.col.944.e
itemn.3.col.78.f
»ihilhomini,homincmproximiuseft,p.4.col.i2i^.f
nihil vitacarenscomedit P.4.C0I.1787.C
•nihilleonefoitius,nih:lpantheiavelocius, ^.4.01.1738/
nihil bonum nifi virtus,mhil malum nifi vicium , p^.colum.
139.C
nihilnoscertiushaberecrcdimus,quamquod in finu tcne-
mus,p.3.col.205.b
nihil mundi cupere,magnaeft fccuriras,p.3.c.2 97.b
nihil rutum apud amatorem mundi,qui mutabilia fequuntui
&illismutantur,p.3.col.2036.f^
nihillaborioliusquainterrenisdefideriisfftuare, nihilquic*
tiusquam in feculo nihil appetcre,p.i.co.5 57-a.b
nihil grauis quam vifione Dci priuari, p. i.col.i 660 .d.e
nihil quomodocxponitur in illo dido.Sine ipfo factum cft ni
hil,&c.& quomodo ManichcEus intellexit,p.5.col.io;o.f
nilusqui & Geon fluuius immenfus ptr Ethiopiam vcnicn?,
&per Acgypcumflucns,anrequamdiuidcrcturmagno/o
nitu per montanadcfcendcnsjfonitum iimikm foimuu'
larumgrandium auium dabac,p.3.coI.i89.a
Itemp.3.col. 2099.C
Item p.i.col.70.f
inilusingreditur maremediterraneum,tranfiens,pcr Ac§y'
ptum,p.4-col.i50.e
nilum Alcxander magnusfcptcm riuos diuifit, qui ante im
meabihs ci ac.p-4.1b1d,
nimi
fncf
cx.
itimis fo!ct poni pro p!u< qnam oportct,fed & pio valde,p.3.
fol ■ :58.d.& 130?. f.& 141?. C
nin°eretcmporen- cffis viderur importunufn,p-3.,c6l.i7it.C
niniue vibseft AfFyriorum,& funr diuv.p.i.col.is^o.f
niniucc uitsrs circuitus,quomodorribus dicbuspcrficicba-
t>jr.p,.t.col.2o; ;.c •
ninitie pulthVas paeilas aliaru genrium captas cxponebanr p
ft.bulis pro prctio,& idem faciebant de pukhris iuuenibus
in vitioSod >mitico,p.4.col.2P$4.f
ninus rcxcondiror Ninine,fuit inuentor idolorum, quomo-
do & qualc idolorum^pc.col.ioj.a
J:cmp.4.co!.2 j7-c . *•
Itcmp.^.col.to^p.c
Itcmp.2.co!.iS4;; c
Itemp.i.col.i54o,f
BinUm Bclifilii mprimumomni AfixrcgnafTe omnes Gra?-
ca* & Karhata? narrant hrftori.?,p.2*coi.r5?$.b
niuisthcfajri dicunturcxhaI'ar;one.shumida!,p.3.c.357.c
noi>;litasfoIa cft,c;uff tnimi)mmonbusornaup.4.co.2 2i?.c
nobilitas g-.neris proucnitex gencrarione,nobi!itas vero vir
' tutiscx opcrationcquantnmad virtutes acquititas, & ex
darionediuina quantum ad infufas,p. 4^01.2426.1
nobilirr.s morum& °en.eiisqtandoaltera altcri copulatur ,
quafi gcmma cai buncuh in o; namcnto auro fociatur^p.j.
col.i8o6.f
lobilitasg-ncris quantumeftdcfc, videttir ipfis nobilibus
qiiandamnecelfitarcmimponere, nea maioium fuorum
piobitatcdcgciuicnr,p.i.col.i453.c
nocct homo duobus ;nodis,vidclicct li facit miferum,& fi de
fcricmifer 11111,^.3.01 7 17.C
noccnt plas in mcmbns detrahctcs Chrifto,quia animas cre
diturorum inrciftciunt,quamin carnem cius mox rcfuire
clurampcremcruncp.^.col. 1276.0 *
noccrc uihi! potucrunr crcata,ficaufa non fuiffet, vcl terrcn-
dorum panicndorumqne vitiorum,vclprobaiid£ & pcrfi-
eiend.c virrutis.p.i.col.^p.b
noccnd: vokinras ineft cuique a fe,fcd potcftas a Deo. par.i.
coI.Sr.b
ndicupidirarem raalitia hominumperfehabet, potefta
tcm surcmfi Dcusnondat,non habet,p.6.col.i634.b
ften p ?., o!.66j.a
noccndi potcftas datur imnrobis,& quare,p.6.co.i 6^.a.b
Bocerttes D. us cxcruciat,fcd vtpatertormencisclemenciam
fcet,p.4.col.io6*.c
um t .inpus proptcr eius quietudinem magis eft aptu
adpeicipicndumea qucreuclanrur,quamdiurnum quod
inquicrsrurtumuiCibusadionumhumanarum. p.j.col.
So.f
nc;t - r's tribus inmauitin's,reprefenranrurtresvigi!ia? no»
>& diccbantur noitui ni diuilim fecundum tres viligias
p. 6. *ol.23j.c
nooimeuta fu.it quatuor qnc nocent proximis,fcilicct fupcr
bia,afiu'!a,malainanifc;ra,pf<-cucioaperta,p6.c.i6o.f
npcteai i!iuu^crcdom.iHisdicttur&quomodo,pa.3.c.323.b
noedicitur perfl&us m generationib.fuis,hoc duplicitereK-
p )nirur. Vno modo a<\ diminutionem landis fuar,ali»rno
d >a ! augmcnrum!audisfu.r, p.i.col.j^o.f. & i279.a.b
no.* di< ' 1 dcddienqu cm hommibus,non proprcr rcpara-
tior.c fcculi pofi i-filuuiu,fi d quia antetcmpus N6< homi-
ncsmultii laborabat iu agr.ailrura,quia propriis manib.
tantumo Icbant cerramtfcd Nocadmuenirartemarandi,
in q'ia p!us iaborant auimalia quam hornioes, p. i-c. 1 3 j.e
Nocqumgentcrum annorum eratquandoccepitgenerare,
& quacctantum tardauir,cum prxcedcuccs truin orca cen
tefimum annum gcncraucrunr.p. i.col.13 j.b
nocfc:<ccnrorumanuoiumcrat,quandodiluuiuminundaui:
p.i.col.ijg.c
noc an timerc habuit.quod mali horr.ines illius remporis in-
terficcrenrcum,fi vidcrcnt jpfi;m:ntrarcarcam,pa.i.col.
i49.c.&iy4.d.c
ooecorn filiisfuis feorfurn ingreflu cft arcam, & vxores eoru
feorfurmfed mixMm viri cum mulienb. cgrcffi fun;,-& qua-
re,p.i.co!.ij3.c.& coI.163.cf
noe intraarcamcxiftcns, non poruit cxrraoftium birumi-
nare,!cd dominus fuppleuit quod homo non potuit,&c.p.
i.col.i y 4>d.e
noe ad hoc mifir coruum de arca,vtper fuum redituum habe
ret al.quod fignum dc ficcationcaquarum , quod non ob«
tinuir,&ficemificcolumbam,p.i.col.i6o.e.f
noe ficut ingrefius fuit arcam de mandaro domini, ira expc-
clauitdominum,adegrediendumfecudummandatueiuSj
p.i.col.ioz.e
noeannii fecic in arca,ipfadie qua ingreflusfueiat, egrcflus
cft,p.i.co,l.i6o.f.& co!.i6;.e
noe (jdificauit alrr.re domino,& obtnlir facrificium, odoratuf
quecftdominns,&cinquooitcndi<ur acccpratio diuina,
& pcr confequcns Noe boniras & dcuotio dec!aratur,&c.
p.i.co!.i62.f
nocpoftdiluuiumincbr!atuscft,quia forte nefciebat vino
pofTeinebriari,necan:eciiIuuiumlcguntur homincs vino
vfi,p.i.col.i6<;.a.b
noc adhuc viuente cx tribus filis fuis nati funt quatuordecim
miliavirorum& ccnrum,cxtramuueres & paruulos,ha-
bcnrcsfuperfeduces,&c.p.2.col. 1013.1»
noe vixit Nongenris quinquaginta annis,par.i,coI.i7o.d.ia
tcxtu.
noecxfidcquinqticfecit,p.6.co!.92 3.c
noeDanie!& Iob.quarcplusinduct-nrurapproteclionc ter
reabira Dei,quam Abraham,Ifaac,Iacob,&Moyf s,&c^
teri,p.4.col.ii7j.a
nomcn cius non delebitur ex IfracK&c.potcft inte!ligi , non
qctnomeneius, pneraccipiat,fedquian6,fine poitcntate
mortuusefTevidebit.&iopiTiancbir nomecius.p.i.i6tj.a
nomen gentcs,communiteraccipjturprogentilibus, quino
erantde filiis Ifracl.fed nomen populi,iudiffercnteraccipi
turpro Iudafis & gcntilibus^p.^.col.yfp.b
nomen idem in facra fciipruraex diuei fis proprictatibus, 110
folum accipitur pro di'jer(is,fed ctiam aliquando pro con
trariis ficut Deus leo dicitur rationc magfiammitatis,Eua
diabolusleodicirurrationerapacitat:s>p.3.col.i8j9.c
nomen in promotione alicuius addignitaccm potett niutari ,
exemplo Chrifti,quieligens Apoitolosmipofuiteis nomt
na,&c.p.j.col.782.f
nomen Dei unum efblicet in prrrscti nominctur a nobis plu
ribusnominibus.-quiaincognitioncm Dcideuenimuscx
perfeclionibus creaturai um,qurc funt pltlres & diftin&a? .
Sed in patria vidctnr per feipium immcdiare, & fic nomi-
narur vqo fimplici nomine ab vua limplici Dfoitione, &c
p.4.col.2t68.f
nomedonauic Deus Chrifto quod eft fupcr omne non.c /an
fccundum quod Dcus,vel an fecundumquod homo, \,6.
col.jSj.c
nomen domini quis & quomodo pollucrc dicitur,p.4.cohim
nai.}24.b.c
noinenidemaliquandoponitnrproloco,vi!!a,vc]ciuitatc.a-
liquandu pro r g onc-ficuc Mcfopotamia,baby!on,Sama
iia,p.6.col.io47..b.c
nomcn quoties hommibtis a Dco vel imponicur vcl mutatur
finguJaris meriti eft indicium,p. j. col.i 2 1 j.t
Itcmp-4.col.7jo.d
Icem p.2.co!. t j 8.e
nomen hocalma quid fignantapud Hcbrrcos.pa.^.col.^j.c.
g6.t Vidccfiatnin ^lrna.
noiucii kfuscft nomenpioprium,&appel'atiiuim, pa.^.col.
207 2. f
f.omen Abraha? mutatum fuir,quando confticutus cfi pater
multarumgentium.p.i.co!.2 2i.b
nomtr. lacob mi.tatum cft,ad driignandum r^anfittun tpfius
Iacobdcvitaattiuamuitam contcmplatiuam, p.i.colum
A 3 nomcn
GlofeOrdin.&NieoIaide Lyra.
No-nen quando dupliratur,vt Iacob Iacob, eft fignum diui-
n x dik-c*ionis,p. i .col.43 I.C
NoroCfi commune cft Adam apud Hcbrcos»fignifirans idcm
qiiod homo:fcd traftum eftad fignificandum prunurn ho-
mincm,p.3. vide Adam.
Nomcn llrad,& Iacobcommunicanturgcntihbus ad hdem
conucffis,p.4.Vide Ifracl.
Nomcn Hradfecu;jdumiem,&veriratem tranfitadpopulu
iu Chnftorcgenciacun^&pcrconfcciucnsnommaduode
cim tnbuum IfracKad duodccim apoftolos noui Tcftame-
ti,quicorrcfpondcnt.i2.patriarchis p.6.VideIfracl.
Nomcn Iudaeorura fccuhdumveritatcm fignificati,translacu
eftad Chnftianorumgcntem.p.4.Vidc Iuda-i.
Nomcn Domini non peccantisbonasimprccationes confir-
mat.p.i.col.i302.b
Nomcn pluraleapud Hebratos fineadditionc pofitum fignat
binarium,p.4.col.i45f8.f. Itcmp.y.col.96o.f
N omen Dei tecragrammaton fecundum dociores Hebraeoru
eftappropriatumfuramocrcatori,&ideo non poteft con-
uenire alicuhhomini puro,&propter fui fan&itatem nullus
audebat nomina nifi foli fummi facerdotes. nec tarne vbi-
t]uc,fcd tantum in templo in bcnedidionis fiendis.- ideo lo
cohuiusnominis pronuntiatur Adonai.p.4-col.74$).f
Jrcm p.^.cobi 2 3. Item p.i .C0L5 3 ?.b.c
Nomcn domini tetragrammaton no dicitur ( vr aliqui dicut)
deDcotantummodo,fedetiamdealiis,&oftenditur inua
lidum hoc didlum,p.4 col-740.f
Nomen nouum quod crat apud veteres-incognitum erat no-
men Chriftianorum,p.4-coI.496.e
Nominismuta.iof-i&aa Deo,fempcrfa<5taeft cxaliquagra
tia fpcciali,p.j .Vide mutatio.
Norr.inealio voluitdominusapoftolorumprincipemuocari
& quare,p.5.col.78o.f
Nomincfuoaliquemvocaridndicium cft familiaritatis.pa.6.
coi.JO?9.a.b
Nomunbus pluribus nominarur in facra fcriptura frequenter
cadem [KTfona,p.2.colum.ioi5.cEtperhocpofiunt fol-
ui di(ronanti.E apparentes,col.i 054.1.5«: 141 6.f
Ircna notabi!irer,p.i.coI.372.e
N ominaeorum qui literas Babylonem ad captiuosdetulerut
p.4-col.775.a
Nomina variaveteribusimponebantur pro ratione reru ac
virtucum quibus poftea cxcellere debebant,p.4.c.496.e
>4ominaqii£damgentium vclpnncipujficutad angclos ma
losreferuntur,itaquxdefaiClis viris&de gente religiofa
fcribunciir,ad fanctosange!osreferunrur,p.i.col.i2 93.c
Komina digna pofluiu imponi indignis ratione officii , vt in-
ftrumencisdiuina?pr£fidentia?,& correclionis.Etficp6tdi
ci fanftus ex ofhcio,immo fancliftimus,ex perfonalibus vi
tiis indignm,p.4.col.io90.d
Nomina aliqua qux de Deo dicuntur,a!iqua dicuntunpcr re
fpeCtum ad crearuras,afiadicunturde Deo per modu qua-
litatum circa diuinam efTentiam,alia per modum quantita
tum,&c.p.i.c.533.c ltemp.6.co.i696.d
NominaDeiquareinfcrupturismanifeftanrurjfiilliqui no-
rainantur,puniunturp.i.col.i 1 2i.b.c
Nominafibcneimponantur3apioprictatibus rerum imponi
debcnt,& ahquando cx tempoje,vel ex cognacionc.vcl ab
cuentu vclqualitatcjveldono Dcigraruito, p.5. col.713. c
nomina apoftolorum duodecim dicuntur in fundamcris fcri-
pta,qoia pnmo publicauerunt fidem Chrifti praedicado, &
pro ipfa moriendo,p.6.col. 1 677.C
nomina multa murata lunr,fcilicet terrarum,villarum, & infu
lartim,proptcr longirudinem tcmporis , & quia multa no-
minafunra'quiuoca,p.6.col.i24i.c
nomina pro rebus aptantur,ctiam apud gentilcs & barbaros,
p.i.col. 1405.8
nominarcgumdccemrribuum,&nominaregum duaru tri-
buum,p.4C533.a
nominaforrium Dauid quod& qui fuerunr}p.2.ci 2 2.f
nomina cle'"forum in libro vira* doplicifcrfcritninru^ft ilicet,
fccundum praMentem iufticiam,& fecundum prxdcftina*
tionem.-p.y.col.iojj.f
nomina ang. loruin qui mittunrur in miniftcrium , variantut
fecundum lcgacionesad quos mi'tuntiir,p.2.col.242.f
nomina locoi%Mn&genriumplcrunqj folent vetullaicniuta«
ri,p.i.col. 1248.4
nominalocis& gentibusre!iqucruntfiliiNoc,& quibus po-
pulatacfttcrrapoftdiluuiumi&cxquibus poftca mutata .
lunt plui ima,p.2.col.i o i£>f
nomina imponuncuraproprictaribusrerum, &hoc contin-
git multis modis,p.5 .col.71 3.C
nominaomniaHebraica funtiudeclinabilia,ficut apud nos
cornu&gclu,p.4.col.828.f.&i409.b
Itcmp.2.col.ii4o.f
nomina propria Hebraicaquado transferunrur ad latinu frc-
quenteraccipiunthancfyllabamus,mfincvtSaul SauluSp
Iacob Iacobus,Iair Iairus,&c.p.5.col. Si.e.f
Itemp.4.col.2384.f
nomina proHebrxafrequentcrvarianrurin principio velin
fine.p 2.C0I.1 153.C Icem p.i.col.i3i8.f.& C.793.C
nonerunttibidij aliipra?termc,quaremagis didu eftquam
nonfiottibidij prxtcr mejcum ablolutior fermo vidcrc-
tur,p.i.col 66 ,f
nonomniapoflumusomncs,p.i.col.942.e.f
non aufcrecur fceptru de luda nec dux de femorc cius, doncc
venianc qui,&cper ludaeos extortoexponedo dcfcnfaiuij
fed multipliciterimprobatur.p.6.col. 1443.C
normania qua? cft pars Gallia?,accepit modum quo conuiua-
tcs nimis importune induccbanthomincsad bibcndum,
abarbarishabitantibus propepolum articu,pa. 2.C.1348.1
nofce,vcIfcitoteipfum,aqiK)pnmoadinuctumfichoc dictu
& qifam vtilc fit,p-4.col.992.d
nofcere Deus quomodo dicicur,p.3. co!-738.f
notari&fcribajChrifti funcapoltoli,eius verba fignantes in
tabuliscordisp-5.col.249.a
notitia & amor faciunt famiharitatem cum aliquo,&cpar. y
C0I.1138.C
notitiaperfaciem defignari folec,p.3.c.344.f
Notitia & elegancia fcnpcura? , per faciem qu$ eft nobilior
p.j.col.473.b.c
iiocitiarecipirnobilitatemabobie&o,p.3.col.i76i.c
notitiaoccultorum,inoccultorum notttia.
notitiaChriftitriplex-.uideinChriftus.
notiria fidei eft enigmatica,cognicio vero angelornm, qui co-
gnofcunt res in vcrbo,eft clara & abfque a?nigmate, &c.f
2.COl.I9o.f
notitiaquadruplcx notaturdcChriitoinquatuor animalib.
figurata,p.5.col.5.a
notitia patris&filii&fpirituflancli,diftufaeftpei totu oibc
perpaflionem fiIiidiuulgatam,&perapoftolorum predica
tioncm^p.^.col.io^i.c
notitia & amor implentes ad aliquid agendum,fpiritus fimi«
litudinarienominantur,p.6.col.2 1 2.f
noriciam Dei omnia intuentem quilibet diligentcr cofidcrc
& attendatipfum vbique prcfentem,& ficaflurgat Dci fan
dorumq; eius reuercntiam^p.j .c.15 1 1 .c
nouale quid eft,p.4.col.6.9.f
noucmordinesangelorum coucnienterpoflunt intelligi per
noucm princeps terrarum promiffionis diuidentcs,&c pa.
1.C0I.1439.C
nouercamnulIusaccipcredebetinuxorem,quiahocreucrti'
tur in vcrecundiam patris,cum vir & vxor fint vna caro.f-
i.col.i59?.b
nouitii uel de nouo profefli,qui non funr adhpc bcne firmati,
non funr miccenoi inter fecularcs,p.i.ci479.c
in nouiluniis omnibus faciebanc Hcbrxi feftum, proprer bc-
neficiumdiuina:gubcrnarionis,&qiiarctunc,p 3.C.1059C
nouitChriftusfolus,quidlorutuscft dominus ad Moylcn,
Ncmo cnirn fic intellcxir legcm,p.2.col.97.b.lnterl.
nouitas
Ind
ex.
iojit,i« vocum prophina , qu3Jo&quomodoprohibcatur,
p.5.col6^y.a
aouatianus & qu-dam a!it harrctici,dicunthomincm poft pec
cacum nonpoiTjpcrpoc litcntiam retormari in priltmum
ftatum.p.j.col. 1924^
[temnuprias-damnant,p.i.col.ioi6.e^
nouirtiinfiJcvelreligionenondebenthincinde euagari, &
perqnid fig.iificenturp.s.col.^ 5 2.e
nouum Teftamentum confirmarum eft pcr alperfionem fan-
guinisChrifti,fkut& vecuspsrafperfionemfanguinis ani
malium,vrfigi]r3tumcorrcipondetetn"gurario,p.6.c.896.f
notmm Tcftametum pcr prophems cft prophctatu,fed quod
jpfo nominc noui appelletur , in veterib. libris aut nufqua
a:ic difficilc inuenitur,pra:cer hunc locum,&c p.6.c 88 1 .b
Itemp.i.col.82jc
nouum Teftamcntum, in Tcframentum nouum.
noua quomodo feccrir Dcus.p^.col.^oj.e N
noua bcila elegifTe dicicur Deus eo quod de incrmibus forres
& victoriofbs feccrir,p.i.coI.i84.d.e
noui(Timumacctpiturdupiicirer.f.limpliciter& abfolute, alio
modo refp^ctjucjp^.col.jy.c
nouiffimi dics,func dies mefTia?,fic dicit Ra Mo.gerunden. Se
cundum enim communem opinioncm,nouiffimi dies,dtes
Meffia? funt . Et funr vcrba notanda, liccc frequentcr mali-
ti^senegent. p 1.C0I.363.L..C
nouiiTimiquicoiHicrtcnturiuxtafinemmundi,pofluntfcabeI
lum vocari.p.2.ci 171. a.b
ox hon ibilis cft de fc,fcd multo horribilior eft quando fu-
peruenit ventus proccllofus & aer caliginofus,p.3.c.48.d
oxhabctconfilium,profantoquodfomnus immutat lcien
tiam difponens concrarium cius quod faccre difpofuerat ,
P.3.C0I.217J.C
ox illain qua Chriftusnarus cft,exclaritarediuinafuit illu
minafa.ficutcffitdicsclaiifimia.p.j.col.^io.f
oxqttatuor Yigilitsantiquirusdiftingucbaturincxercitibus
p.j.c.257.c.Itcmp.3.cii38.f
noctis cti.Ctcm.&c.&cin Nox.
noctis opci tbus qui dedicantur,vt funt fornicatiojramundi
tia,idolorumcultus,& fimilia,pcr myfticoraccmquaeno-
cte repit&operatur,fignificatur,p.i.coI.i54i.a
noctem nunc fcquitur dies,prius dicm nox pr^ceflit, & quan
do ifta pcrmutatio fupernenit,p.y.coI.465.t)
noftc exeunt beftia?,& que/unt a Deo efcam, p.^.col.^^jr.c
noc"te media twnc fpirituales nequitia? omnes ncfas fuadere
contendunt,tunc varias difceptationcs pc&ori dormien-
tis infund 11 nt,p-3 .col. 1 3 6j.z
no#ibusduabus& vnadie,ChriftusinfepuIchroiacuit, &
quare,p.j.col.997.c
noxa publicapubIicoegcrremcdio.Leuiaautem& fecreta,
poflunr deleri pcenitentia leui & fecrcta,p.5.col.J38. d
noxiumcftcumpcccatoribus viucre,p.4.c.8i.a
nubcsqua?damlucda,quxdam tenebrofa,p 4-co.992.d.e
nubci non amplius decem ftadns a tcrra in fublitne leuari,a-
iunt philofoph:,p.4.col.4i 2.f
nubcsl:rcicflecxtcnJahjpeitotumcxercitum ad refrigeriu
aeitus,ranun fpeciah modo per modu cuiufda coluna? erat
f up au a,vbi ei at t abulx Itcgr^ tcpore quieris,p.i.ci 23o.b
nubcsdomtni qvx cratpcrdtcm fuperpopulum Ifrael tepo
re morionis crat fttper vcxillu Iuda? cp prxcedebat,p. i.ibi.
nubesglunofa quxoperuittabernacuitimftiit fignum diui-
na>acccptationis& prxfcntia?cius,,p. i.c^o^.d.e
nubcs vocanturpropherix& Apoltoli.p.4.col. 66. c
nubesgcnerantur cx cxhalationibus humidis , qux maxime
cleuantnramari,p.3.col.35 i.c
nubcs tum acrcm protexunr,fi in coclum oculos atrollimus,
non ipfiiincaclum,fcd nubcsintuemur.p^.col.j^S.d
nubcsin alracminct,fc\lhancad curfum fiatusimpcllir, p.3.
C0I.282.C
nubcs ad alta Ieuatur,dcnfata vcro impcllitur vt currar , calo
rediflbluiturvteuancfcat,p.3.col.io7.b
nubes mulrum fa£ta fub folcimmittit calorcm infcrius fuper
teirenaicientia,exquo aliquando fubito maicelcunc &
deficca'ur,p.4.coI.2 37.c
nube vcftirurcornofirutumultuofumcogitationibus ,quia
necinxtcrnamqiiiaempurec6fpiciat,inquietudinisfua?
confufionetcnebratur, p.3-c.352.b
nubitmcliusalteriima<5taquamvidua,quantumad fcemina
pcr ti net,p. 1 .co. 1 5 74-d.e
ncque nubct neque nubctut ,Grxco idiomati Iatina confue-
tudonon rcfponder,p.5.col.ii2.c
nudas cficmulicrcs turpius cft quam viris, p4.col.i i84-f
nudare bona inchoantia ab occulto rarionis regmine, eft pri
mogcnitaot;iumtondcrc,p.i.col.i548.d.e
nullus afpicicns ad malum operarur fcd femper afpicit ad bo
num verum vel apparcns,p.3.c.929.c
nulluscft quinoncxprxuaricationis peccatonatus,necefIc
habeat in Chrifto,renafci,& fpiritus cius igne mundari,p.
i.coI.8t;.ab
nullius crimenmaculanefcienrem,p.i.col.26o.b.Intcrl.
numcrarc& recolercdebcmuscorann Deopeccaranoftra,q
funtopcramorttia,&opera bonaquefuntopera viua, &
quarc,& dc hoc figura.p. i.cpj.t 878.f
numcrari inrcr filios Dei qui &quahs merentur , p.i.colum.
1 i54.f.&c)l.i435.c
numerationes & diitindiones Lcuitarum faiSte f uerunt qua-
dragefimo anno rcgni Dauid, qui fuit vltimusannus vita:
fua?,p.2.col.ni9.c
numerus perfonarum qua? egreflx funt de Iacob,& cum hoc
ingreflxfuntin Acgyptum,quantusfuerir,p.i.col.433.c
numeruscredentiumadprxdicarionem Petn principis apo
ftolorum,fuit otSto milia hominum,primo duo miha, vel fe
cundum aliostria,fecundo quinquemi!ia.p.6.col.iot7.c
numerusfeptuagintahebdomadaruaninrclligatur a prima
dcftructione templi faCta per Nabuchodonoior, vfquc
ad terriam,factam per Titum & Vefpafianum, p.4.colum.
1 60 9,a.b.c& fequenti.
numerus annorum miquitatis domus Iuda inccepit a Manaf
fe,p.4.col.ni3.c
numerus annorum ab incarnatione domini vlquc ad tcrmi-
numviteMahumetifuit 666.p.6.d592.f
numerus,vide in Qua & in Qui.
numerus pluralisabfque determinationealicuius numeriin
HebreOjfignatcommun terbinarium,p.i.col.723.c
Itcm p.4.col.i26o.f
numerus quadratus dicir ur qui refultat cx duclu vnius nume
ri in fcipfum femel,p.6.col. 1 668.f
numerusbinariusnoneftinfamisjfed laudabilis,p.i.co.i 3.C
numerusquadratusfignificac ftabilirate beatitudtnis, ficuc
corpus quadratum ritmiter ftac in quolibec latere,propter
g> etiam virtuofus compatatur quadrato , p.6.col.i 678.f
nOmerus quatcrnarius eit primusnumcrusquadra^us, quia
perfcdioncmdcfignat,p.5.cioo9..a.b.c
numerus dcnarius eft primus digitus vel primus limes nume
rorum,vndc & numcri fequcnrcs componutur , propter $
alujuidphilofophidixerunr,quod numcrinon proccdunc
in infinitum.fcd folum vfqucad dcccm,p.5.coi.4c7.c
numerusduodcnarius cft dcnano & binano compolitus,
fignatduodecimpropnetaSip.4.co.i795.c &
numcrusadue^fariarumvirtutu videturcih*infinitus, quiap
fitigulos pcne homines aliqui fiint fpiritus,qui diueria pcc
catorum gcnera moIiuntur,p.2.col.87.e
numcri partialcs populi rcdeuntis dec3]>tiuitatc,fi coniugan
turnonafcendimt fantum.iicutintextucxpiimiiUi- , ieJ
dcricmnr>& vndc hoc proucmar, p.2.c 1 286. f
numcri ifti ccntcfimus.fcptuagcfinnisprimus & vkefimuster
tiusjacrwplcni iuntmyiieiiis,p.4.coI.355,.a
Itcm & numeius,teinarius,p.2.col.i338.c.f
numcrifummamfohdam pcrtcmporafcriptura ita folernu
merarc vr quod fumma numct i panlulum cxcrefcit, aut in
fracftjnon computctur,p.i.col.2 ii.at
numero
Glof f x Ordiri.& Nicolai de Lyra '■
\inmz\aT); utirtlparegsudeCip r.colj ;<us.h.c
jn nam , ato dfc npnmercmor,d±*m mk (talicui hpfr#>
rom puerilis vcilubritns fenftts vd feoiioea & tdoiuta fe*
«rnit i;stinmbarharos& Acgyptiosgcrimus morcs.p.i.c
't^5 c. ijr6.a.&c.i4?3.a
Nlmi«ioit)'!:u'niiurit{cy.MsiiJi:'i!>£:inii!cra:t3s.p.y.c.2f7.a
Nu.-n.:ri)mtr,!tioKin lupputant ludaji aote,& poft mr.iorcm,
vt,Ahral im vuit v.:xx.c.annos.Noseconuadiriinus,vi-
xitc.'.>:'<> .inn. >s,p. 4. col.i6r6.f
N ntf nrcfenr.'» temp *r$ , nooounquam fiantem femper in
przfeQCtiid eft, rternain quiercm defignat,p j.col.y^e
N'inciusciic::urcnplici:cihoniis,fc:iicctiaitoncmittcntis,ra
tianc honi quod pcr ipfuni ntmciatur,& rationc modi ou-
ciatidi,p.4-co!.7.c
Nuncius ftulcui piooocat enm ad qucm mitutur ad iram , &
ficoegocium pciorarur.p.j.C" liji6.f
Nuncii mifli ad loanocm Baptiftaoi fucruut folcnncs cx qua
tuor,p.5.col.i037.c
Nurritiua vtrcus ordinaturadconfcruationem indiuidui.fi-
cutvisgcneratiua adcpnferuatjpnem fpcciei, P.6.C.243.C
Nurrimentum&veltimentumrequirunturad fuflicientiaoi
vitr pr^iVntis,p. j .col. 1 j y -c
N iptiicvidciuurcili-pcccatuuufifccundtim indu!gc:tiam&
& vcnia coccflit Apoftolus-.Videde hoc,p.6.c243*c-244.r'
Nccnuprixneca!imcnta,fcdimrnoderatus iicitoru vfus ar-
guicur,p.j.c.40^.h-
nopciteDajidis cumfiliaSauIiserantinfiJiarumnonbenefi
ccni2e.p-2.col.44o.e
nvptiedcquibus Chriftusponirfimilitudinemdigr.ificant in
carnationc-m Chrifti,& Iuda?orum reprobaticncm,&gen
lifium voi:ationem,p.j.coi.^4.f
DOPtix funt hc 'ita»,quia fi ciTcnt iil;rita?,Icfus & eius matcr ac
difcipuli non fciiiicnt.in ilia focietarc-,p. j.col.105 j.c
nuptia? feconde non prohibciu,contra quofdam,p,6.c257.b
fiuprie honorabiles poruci ftt efle protoplflftis in paradifo , &
thorus immacolatus fine ardot e hbidinis3fine labore parie
d p.i.co!.77.a.b
jiupria? intcr patruos & ncptcs nohdum fuerunt prohibita? te
porc r\braham,§ug! m principioctiam interfratrcs& fo-
rores func ct ! cbi ai ae.p. 1 .c 1 8 3 .b.c
impriarum uonumtnplcxeu:, p.6c.243.a. Item p.i.c.77.a.b
nuptiarummaiumoon eft,quo jeftpra?ter intentionem ge-
nerariomsd.d VTnia!eprop:c-.rnupriarubontY.p.6.c243,a
nupriarum conuiuiumapud vccc usdurabacfepcem diebus,
p.l.COi.j $2.f
nupriarumpra?miumeitex duobusvnacaro , p.y.c.ji^c.f.
Etcol 581.C
riupciai um operibus & cpntugiis non dcbemus fcruire cribu-
lation is reinporc,p.4.col. 2 1 5 §.d
nupnarumregula proponicur & oftcndirur , quia nature foc-
c:indi:asdecoiatui,iucontinenua?prauitastegitur,p.i.co
lumiU77.h
nuptiarumfecundarucontractus impropricvellarge uoca-
tur permiflio-.inqnanru CQnfiltU quod datur dc minpi i bo-
no(c)tnore,nemaius honum ma;ec6feructu:)vocatur per-
mi(fio,p.i.cul.i6oj.c
nuptias dicenrtseflepeccatum &illicitas,error eftjpaj.eol.
ijr.d.Itcm p. i.col.35 c
nutrimentum vtuentis ticn fiat intcrempri animaiis c c").!me-
tum3neque qiiod eft vitc? caufa opem ferat ad confumptio
ncmcotpons.p.i.coi.ij^i c
nux dulccm frnctum hahct intus,qui nififractatefta, non o-
ftenditur intus,p. ucttL.742.cf
nucis fructus pr.mo indumc nro armacur, fecundo nvunitur ,
tertto paicu3p.i.col.i283-c
O
BDVRAREaliqueqoornodo dicitur Deus,pa.6.
c 524.t.Itemp.i.col.524.f. Et c.54o.d.c.y65.c
Ohduracio cordis vttu firatttibucndahominj. Ar
guitur contia & pio cti reipciione, p.6.c.S2o.b
obdorark» cordis humani in malo,no proucnit prhno c:< p«
te iiheri arhirriihominisa Deo (eaucircntis, p.*j.c 117S
obdurarir» & excccario non cfl a Dco direc?te,fcd ai:het i atl
triidefe&ibi1uate,&ra1isobdurariofii/t in luda-is fecui
percx.a'cationem adprardicatiomm Chrifti pto magr
parrc epr"u8i»p.4:.co1.8jr.b
obduratiodiueifimodeDco&hominiattribuitur,qi:iah(l i
miniattnbuifurinquantumcft culpa^Dcoautcn-iinquat j
tum eft pocnaiuftcafrlic.ta,p.6.co!.83o.d
obdoratioPharaonisfixitranulctcftahilis, quod ex ca fu |
muhiplicario figrtorum.f.morspiimogenitorum , diuii
maris rubri &iubcnern"o Aegyptiori.m,p.i.col.58i.c
obdurariolicctfialiquomocioaDcOjtamcn principiuracii i
cfta!iberoarbi'trio,incl:natitefeadpcccarum,p.6.c827l
obed domum hcncdixiftc dominunt dicunt Hebrcri co quc
omnesuxorcs eius & cocubina? & mares& ancilla? mafiB
los pepererint fi!ios,ncc non & fxmiox quadrupedcs gJ j
minoseied:dcrintfoetus,p.2.to!.547.a
obediebanthominioomiaantepcccarum,poftpcccatu vei
pugnatcontracumorhisreirarum,p.3.co.2i7j.a
obcdiamuscuiquehona&aita imperaoti,fcd pracipicarc
Ienticoncracamus,p.j.col.745.b
obedicntialaudabil;srcdditurcxtribus.f.fifirprompta,vc !
taria& difcreta,p.6.col.85.c .
obedienriainfenorumar.imalium rcfpcclu humanc naru
cjdchcbatiircilecundumnaturaminftituramin parnapl
catrfbbtracta- cft,ficut & obcdicntia virium infci toi um I
fpcclu rationis,& -corporis refpectu anime,p.i .C.35.C
obcdienria mclior quam vi&in a?,p.2.co!.4i o.c
obedietitia vt efTet vircus mcredi oponebar vr hooio fub d
minopofirus:ab aliquo piohibcretur,vnde cnim homo I
haheredominiimcogitaiet,ni(icnimaliquid iuheietur, I
i.co!.74.f
obcdicntia aliquando d dc fuoaliquid habcr,nn!Ia cft,a'iq.
do autcm mioimadi cnam fuum aliquiu non habct, par; I
col.403.a-b
obedicntia? merirum dcmonftratur^p.j.c^io.d.e
Peroticdientiam nuuquam debtt malum tieri,aliquando t
bOnumquodagitur,debcniucrmitci, p.2.colum.55p».b.
427.C
obcdicndum eft malis prar!aris,&funt habendi in rcuerent
nifi in his que. funt contra Deumvp.j.c^^^.c
obediendum eft Deo prompteoftchditur per multaexcmp i i
&bcneficiapcr earcprc(entata,p.-j.col.62i.b
obcdiendum cft maioribus,fi veriraci concordanr & iuftif tc
nec alitcr,fc pro rccta fide & vcra rcligtone,p.j.r:ol.i gcy
obedireimpcrio Dei,eft cum honorare,par 3.C0I.1 196 r
obiedum timoris eft malum,quod cft duplex.l.pcenc? & cu
ptcp.jiCol.icSo.f
obitus fandorum dicitur,quando exeuot obuiam fponfo , j
^.col.ig^o.e
obitus foeiix bcati Iohannis euangclifte,oftenditur cx diujr
reuel3tione,& quia non fcniit dolorcm morris^p.j.colui.
1013.C
cbiurgationis Moyfi caufa propter Scphora, vndc ortum fi
bui;.p.i.coI.i24j.c& coI.i249-a
ob.urgarioncs raro,& no fine magna neccftirate funt adhib
da:,&nonnifiicfpcctu Dci,p.j.co!.i45.c&co). 189.3
oblacio vndecunque fit,multi hodie iunc talcs qui hoc 1 6 ci
rant,conIii!entcsfua?auarici^,licutdcquodam!cgitur,p
4.col.689.a
oblatio cir in mentc,non in rcbus,ubi paupcr acquarur cJiui-
ii.p.3-cc)l. 939. a
oblatioahquando fieharpvopeccatir^miftioncaliquaclodci
viuentibus,aliquaododenonviucntibuN, p.i.col. 908.1
obiatio aliquaodoficbat de uiuentibus,& talis ob!a;io voca
rurpropricfacrificittm.p.idhid.
obIafioprupricde;viucntibus,aridistamcn,utde psnc & f
m;!a-& calis oblatio rrtincbat fibi nomcn rationc ohlaric
nis,p.i.col.8io.e.& c.^oS.t
chlatio
Ind
ex.
Vjlatfo panpcrum apuJ Dcum rcpuratur, ac fi obtuliffet ani Obturirarcs prophetarum vocanrur figilta,p.4.col.269.b
ma:n ruam.t.vitirn.p.i.cpiy.b.c obfccrarioeftp!oneceffuatediftiictaoratio,& eftpct facra
)jlatiofarinxcoCtaepotcratficriq;iadrupliciter,p.i.C9T9.c ad Deumadii:ratio,p.6.iol. 14.3.695^
)l)Iariofimila* qualiccrcunquecoqtiereturfeupiftaretur, e« Itcmp.^.col. 1 569. clrenip.^.col.iy^.f
rit facerdotis offcrentis.p. i.col.g^o.f obfecratio eft deprecatio per rem facram,ficu<- in flne oratio
)blatio fermenti &mclliaexdudebaturproprcr idololatria, nisdicitur.Perdominumnoftrumlefum Chriftu,&cvrp
quia iftisidololarrcin fuis(acrificiisvtebatur,p.i.c.i2i.c fandiitatemilliusoinineamusquodobtinerenoftris meri
Dolatioomniifacrificiidebcbathabercfalj&quid defignat, tis nonvalemus,p.2.col.ioi4.f
P.1.C0I.923.C Obfecratio & dcprecatio& poftulatioquomododifferut, &
Dulatio dc diucrforum panum gcneribus ldeo poncbatur , etia quomodo funt orario & aSu orandi bipertiti, & quid
quia ralia crant f&ceidotes accepturi poftea a populo, p. 1. fit orario, p.6.col.69?.c
col.80 1 .c Obfcquium t ceptum gradatim potius prouehatur, quam peT
3blatioqt\r ponebaturftiperaltarefuitabfquefermento, il incunfiderantiamminuatur,p.6.col.7i7.b
laautcm quenonponcbaturfuperaltare ficbat cum fer« Inobfequium quiaffumitur,anteoculosDeiacu&is carnis
mento,& fic panis fcrmentatus ofTerebatur cum hoftia pa cogitationibus immundus det apparcre, ne illicitas cogita
cifica ad efum carnii;m.p.i.col.962.f tiones mens proferar,& pulchram animi fpeciem quafi pi-
r>blatioaIicuius animalisad inimolandumdomino quando lisfufcantibusdetbrmenreddar,p.i.col.i2i4.d.e
ficba-.primo ofFcrebarur manibus faccrdotis,& poftea fa- Obferuantia mundatorum quamuis fir neceflaria ad falutem
cerdosofterebatdomino& quibusanimalibusipie parti- tamen maiorpeifcctioconfiftit in obferuationc confilio-
cipaba t ,& de quibus non,p. 1 coi. 1 042 .f rum,p.y .col.58 1 .c
Oulatiude a!:q;iibi:seratintcrpo!ate,dealiquibuscontinue Obfeiuantiapalchalisanfueritludcisaliquaantelegemda-
idtft ©nnidic.Deprinvs aliquaofferrbanrurexsnera de taeis,p.coI.24i.e.f
uotione,aiiquaprobeneficii impctratione,aliquando pro Obferuantiacerimoniarum,putacircuncifionis&fabbati an
pcccati rcmiffione,p.i.C909.b.c telrgcmfuir.p.i.ibid.
)bIation<s pnmiiia.um vndcfacrdores& Lcuitaepulchras Obferuantia multorumantelcgem fuir,qua?perrinentadma
laudcs Dco reddcbanr,orrum habucrunt ex forie Nepta- trimonium,p.i.col.789.f.& C0I47J.D.C
ihn,quia in iilatcrrena fcicnriapriuscrcicebant&mature Obferuantia >egis ptolongat vi'am,cjuodoftenditur ex hoc
fciebant,qtiaminahisfortibus,p.i.col.458.f quibdegis violatores per idololatnam fucruntomncsmor
>b!ationcs ix faci ificia votiua licitum fuit Htbrcis offerre a- tui,&obferuatores viuebanr,p.i.col.i479.a
libi quam vbi erat ;irca,antequam poncrerur ai ra domini obferuanria legis non fuit n;ceffaria omnibnsad falutem, Ut
in Sflo;& poftdcftructioncm SiU>,viquead ^dificationem patetdemultisgentilibus.p.j.col.382.e.f
rempiiSalomt)!.is,p.3.col.io34.f Obferuantiamd:erum,mef7iun,&annoruminlegepra?cepic
).>!a:io?>es & facnficia in quibus locis Kcuit ficri filiis Ifrael , Deus fecundur» folis & lunac curfum,p.3 .col 2 ij ?a
p.i.col 1 5 19.C Obferuatioprarceprorumcerimonialiumpoft promuigatio-
Volationcs qias&qualcs Abcl& Caindederunt,par.i.coI. nemcjangeliorumeuacuataeftj&eaferuace mortiferum
115.C& col.i24.**.&col. ti8.e.f eft,p.i.co!.i8c.c
Oblationes & facnficia non placent Deo fine deuotione me- Obferuatio pr^ ceptorum iudicialiu fi euacuata eft,qudd noo
tis& vua vinutis.p.4.col.207X.c eftmortiterum,p.i.col.405.b.c
Oblationes Chriftianorum exceperc debc nt ea qu$ apud ve In Obferuationibus ecdcfiafticis funt quae omnib. facere ne
teres orfercbanrurja quibus & q ualiter, p.6.c. 1 5 3.C iJ4-f ceffe eft,non tamen ratio omnibus patct, p.i col.i 377.C
Oblationum receptio non ef t facerdoribus oncroia, p. i.col. Obferuata f uerunt multa de illis qne tempore Moyfi fucrunt
1 287. b.c fcriptaantedarionem legisMoyfi,p.i.col.304.c
Oblatum quod quifque offert dominum no latct.Quod glo- Obfonii immundiciam non timeo,fed cupiditatis,p.j.colurri
riofum cft tibi fi dicarur,in templo dominiauru iftud quo na 2034.intcrl.
arce teftamentitcrigicuril uiseft: argtntumexquo bafes ObfiduoHierufalemqua;fa(ftaeftpoftcrucemdomini,pa.4.
&co!umnJcfuntiIiiuse(t,&c.p.i.col.8/j.b.c CoI.268.d
Oulatum a te fi nilnl cognofcar dominus,& nihil muneris tui Obftetrices inquiruntdetempore conceptus mulierum, nu-
inueniat vifita ns tabernaculum, quam indecoi u & quam merando mcnfes,vt melius pronofticenc de tempore par-
mifcrum.Sicindeiio.us,ficinfidclis vixifti,2tnihilmemo- tusearum,p.3.coI.709.c
ne_ tUv-c in tcmplo domini pofucris,p.i lbid. Obftetrices in Aegypro per Pharaonem conftitur^ fuper oc-
Oblatu-n bonoanimoacccptabileeft Deo,qui non offcrcn- cidendnmafculis.Hcbraroru,quor,qua?,&quales fuerut,
tium fubftantiam,fed pen(atconfcientiam,p.y.co.5 69.2. p.i.co!.48o.f
Ofcligatio voti & iuramenci vndccaufacur,parte i.columna Obftinarioeftinduratarinmalicia memispertinacia,perqua
1 3 99-b.c fit homo impoenirens,p.6.col. 3 j.a
Obl gat 10 quia mulicr eft fub lege viri ceffat pcr mortem viri Obftinatio in peccatis , & ingratitudo de bcneficiis acceptis
vd iiiulicris,iiam altero refurgenre non tenetur alreri , nifi fuerut coduiones aggrauates i populo ifrael, p-4-c 1 605.C
decondcccntia&luperuenientenouoc6fenfu,p.6.c.89C Obftinatioiuda?orumtuitexduobus.f.exde(pcrat:one,&m
OWiuifci dicitur Dcus quando tardat,& mcmor cffe,cum ci- mfta murmurationecontra Deum,p.4.co(.i 3 2 j.c
ro;Jatp.3.col.i363.c Obftinatusinmahs,ncgatDeum fauttsck finon verbis,Etfi-
OblmiocatifaMirinmemoriacxmotionchumorum3prop:er gnificaturperNabuchodonofor,p.3.C5i9.c
quod pueri & multu fcnes funt immemores, p.^.c 1 564.^ Obtre(ftandi & dsrogandi vicium rcfecatur diuina» fcrfpturaf
Ooluit')vmbramortisdicitur,quiaitarol!itrema fenluiicut fermonibus,veIutqu:bufdaingladiisvrrinqueacucis,p.x.
m rsa vita,p 3.coI.32 2.e col.i^^y.a
Obhuio& iccorda:iononcaduntinDeo,fedloquiturfcri- Obtiew5tantcsquantumbcneficiiconferuntinMoyiecoguo
pt irafecviudummodumnoftrumloqucndi,p.i.col.i J7.C fcerc pofTumus,p.i.col.i 247.3
Ob'iuiouiqueex'infirmirarcoriginali.speccati venit, oppoli ObtulirfcChriftuSj& rarioquiadcfccitfacerdosdignus,iU"
taeltmedi ano,p.?.coI.i3ji.c ftus,&fan<itus,p.6.col.877.b
Obolus cft v iccfima pars ficli,p.i.col.8 1 6.c.f Cum obtulciinius qua? cx nobisfunt,cofeqncm»r q "X Dco
Oofcura qut dam cffe in fcriptuns voluiL D us & quarc, p.3. funt,cum enim noftram fidcm & affectu obtulenmus , tuc
col. 1 70 1 .a ipfe largitur diuerfa dona fpuituffancti.p.i.col. 1 3 2 :.t
Obtulerunt
GlofTar Ordin.& Nicolai de Ly ra.
•obtulcrunttriamuneramagi,& noseadcm myfticc offcra-
mus,p.y.col.6$.a
occafio vcnditionis Chrifti duplcx fuit.f.ficcrdotum inuidu
& Iudae aaaritia,p.5.col.62j.f
occafiodcnuntiationis&traditionisChri(Ufuitduplex,p.y.
colum.ujo.f
occafio vulneracionis Chrifti mortui fmt propter feftum pa«
fchrnecorpora remancrcntincrucejp.^.cof.i^o.f
occafiones calumn andi contra Amosfuerunt duae.f. directa
& indirccla.p.4.«ol.i885.c .-
orcafio venditionis Iofcphi fuitrriplcx,fcilicet frarrum fuoru
accufatio,patris dilcc*io:& futurorum praeui(io,p.i .colum
na?78-c
occafio f ufcitadi iudiccs in populo Iiracl fuir,eo quod popu-
lus rccedens a Dco aff ligebatur,& pcenitens liberabatur ,
p.2.col.yyi.c _ !
occafiofpoliationis Micheat\fuit miffioexploratoru aliis Da
qui cundo ad loctim cxploi adu diuerterut in domum Mi-
chae ad hofpitandum ibi,quia crat diues & potens, par.2.
C0I.267.C
occafiocaptionis fiuedeflrucYionisHierufalem fuitduplex.
Prima fuit pcccatum rcgis,& popuii cotra Deum. Secuda
fuitpeccatum Scdf-chiaein rrgemBabylonis,p.4.c.9i j.c
OCcidctcfcipfum,an&quandoliccatip^.col.2 579.a.b
occidere quomodo lex iubet pccus cum quo quis coiriccum
. necrationale,neclegiscapaxfit,p.i.co.io84.e.f
occidere animalia,& comedere quae funt iu>molatitia,no Co^
luihlicitiimeratextratcmplum,fedetiam extra Hierufa-
lem:fedocci(ioqu$ fiebat per modumfacrificii,vcl oblatio
nis non fuit licita cxtra atrium templi , poftquam templu
fuitfdificatum pcrSalomonera,neccxtraatrium taberna
culi,ante templ i edificationem,p.i .col. 1 o 5 2 .e
occiderealiquenicapiralipoena:proptercome(lion?mmodi
ciadipis,uelfanguinis,autperinuentionem modici fer-
menti in alicuius domo in pa(chate,&c.an & quomodo fe
cudumlegeintell!gendumlit.p.i.co.369.b.c. & cio64.f
pcciderefiliospropeccatisparentum,vcl mnocetes propter
delinqueces,an & quomodo liceat,p.i.c 1607.1?. & colu.
1608. f.& ci6io.f
occidentes feipfos peiorcs homicidis,p» 1 .c.5 1 2.f
OCcidentesieipfosmorte?rcrnapuniuntur,p.2.c.yi2.f
occidifialiquispcrmaiorempartem iudicumdecernitur,no
intcrficiendus eft,&c.Si antem maiorpars liberet,eft libe-
randus,p.6.col.i279.c
©ccifio ammalium cxtra templum quae fuit licita,p. 1. colum*
na 1052.6
occifio confideratur duplicitcr.Primo vt poena tantum , fccu
do vteft mcdicina,p.t.col.i907.c.& col.i6o8.f
occifio eft maximum uocumentum circaconfiftentiam perfo
na?,p.i.cdl.y73.c
occifioIuda^bromtemporeAntiochidurinsper triduu fuit
odtogintamiliainterfec^orum,p.4.col.2 4i6.f' - •
ocultanda f-nf qucagisnus,ne haecinhuius vitae itinerein-
cauteportanteslatrocinatium fpirituum incurfione per-
damus,p.2.col.9(>8.d
occulrorumnotitiam multidefiderant in har vita, intantum
quod propter hoc ponunt fe ad artes magicas , non iolum
in animae praeiudicium,fed etiain in corpuris periculum,
P.3.C0I.1787.C • - "•''■•
occultoru noritia, quaedam eft bona,qua*dam curiofitatis, &
fuperftitionis,& cftfpernenda,'p/$. e.i782.f
occupatio patiiarcharum fuit in pafcendis ouibus,par.i.col.
ny.a.&col.43y.c
ociofe qui vult vitam agcre,cum poffit laborem ferre, venil
in rcprehenfioncm,p.6.col.679.a.b
Ociofus in conteplationc no inerti vacatione dcle<5tarc debet
fed vcl inquifitio vel irfticntio veritatis, vt in ea quifqucjp
ficiat,&quodinucnerir,alterineinuideat, p.6.col.70i.a
ociofus cfic nullus fic debet,vt in code ocio vtilitate no cogt
tat proximi,nc(icactuofus,vt corjteplaiione Dci nonrc-
quirat.p.6.ibid.
ociofus non cft qui verba Dei tantum ftuder,nec pluris eft q
extra opet arur quam ftudium cognofcendae diuinitatis e-
xcrcet,p.^.col.737y.c
ociofum nihil eft apud Dcum,vel bonu vcl malum, ita fapien
tia Dei omnia difpofita funt,p.i .col.t 3 33.C
ociofi & qui non fccxercent in praelio contra tentationes,in«
currunc frequentcr varias peccatorum enormkares , & pcr
quam fjgnificenturjp.2.c57i.c
ocium quando noceat profcatur dc Dauid.Et poeta dicit, O-
cia fi tollat aperirc cupidinis arcus,p.2.ibid.
ocium dicitur viui hominis fepultura,p.4.col. 1 359-a
ocium fanttum quaerit chariras, fenegocium iuftum fufcipic
neceflitaschanratis,(]i.am farcir.am (i inil!usimponir,(6'
remplandxveritati vacaudr.m cft,fi autcm impohitur fu«
fcpicnda cft proptetchariiatis neceffita/em,p.6.co..7oi.a
Itemp.3.col.2oio.f
ochozias ti inomniSjdiclus cft cnim foachas, Ochozias, Aza-
iias,p.2.col.i2ii.c
ociorurpimarcensfignificaturperparalyticum iaccntcm in
lec}o,p.5vcol.5 00.1,501.^.50 2. d
ocia vacaiionis noflrae maligni (pirirus ad ce£ irsticncs illici,
taspertrahunt,&fir dcli dunt&dcrjdent iabbaia nofiia,
&cp.4.co!.933»b.c
odauafccundumHebiaeosinfirumcnriimcftmuftciim ocla
chorJa' 1 m in q o canebat laudes.Latini vc 1 o alitci cxpt
nuntpafliim in(tum,vbi (icaccipitur,p.2.c.io78.c.f
odtogcnai ms cum in n>a!o accipitur,tcporalium cuias & im-
plicamentadcfignat^p.g.col.i £66. d
otStonariofummaconcluditui ialubritcrcadcntium, P.4.C0I.
2344 d.cltemp.2 C0I.1078.C
Otftonarius numcrus nouoTcft.congruir,& quarcpar.j.coL
1417.3
Itcmp.2.c6I,i293.c
oclonarius duphcatus.In lcge carnalis circucifio, odaua dic
celebrabatur,In euangclio vei o in praefenn circuncifio cor
dis,&in futurocorporum p. 2.C0I. 11 n.b.c
odonaritotfunt inpfalmo.cxviij.q lotclemcnta apud He-
braeos.f.vigintiduo.p.3.i34?.a.b.Etquarcfic pcr oCtOJ^T
riumdefcribitur,p.3.col.i4i2.f
oculuseruenduseftmetaphorice proptcr concupifccnriam
illicitam ab ac^us vidcndi reprimendo.Ec dicitur crtii ocu
lus,vcl mapus pra?fcindi pcr actum illicitum,dupiici intcl-
lectu.p.^.col.iio.e
oculus beati Stephani a corporc Chrifti cxiftetis in c$h, fjjc
immutatus ad vifionem humanitatis Chriiti,p.6,coluiuiU
1064. f
oculus poteft dici,dilc&us amicus,& confil.'arius5p.5.coium.
no.e t
"oculusquempuluisgrauar, non pure maculam in mcmbro
con(iderar,p.2.col.5 52.e.f
oculusmultiplcx.f.fuppliciorum, tetationis,vclha:divcIviru
1?& oculus gvnerauonis,qiii& quare fic dicani ur.p.^co
lumna995-a
oculuseccle(ia?debeteflecIerus,qui tamcn depredauir calli
tatemmulierum,quafivbicunquceft habitatioclcricoiUi
&indefurgic infamiaclcricorum,p.4.ibid.
oculo interion carcatui iufto retributionis cxamine,qui cxtc-
» riori negligentcrvticur,p.2.(,;ol,772.f
oculipotiflimeapparcrcfaciucdifpoiuioncmcordis, &p!u$
• quam inaliis partibuscorpons,quia vigentibi omncs fco
fus.p.3.col.2o88.f.Vide in cordis difpo(ino.
oculi quiquafi quidamraptores (unc ad culpam rcprimcaJi
funt&alafciuia voluptatis ih$ lcruandi, nemcns munila
incogitationeIubrica,ucrfctur,noncigodebcmusmrucri
quodnonlicetconcupifci,p.i.c.92.f
oculiduplices funt.f.animae & corporis,&c.parte ?.coIumna
I392.e
oculialii funtcarnis,quiapcriuntur admalum,alii metis qui
tranfcunt in vnu,vc fit vna mcns cu Dco.aiu oculi ccclrfia
quae
Incf
quae haber dtios oculos,mora!em & my fticum. Myfticus
noiitior>mora'is,dulcior,p.4.c.494.e.f
OculifpiritualiterfuntChrifti virtuscognitiuaquibus refpi
cit fidcles fuos eos approbando,qui funtpleniaquis mife-
ricordicr ficurpifcine,p.3.ci873.c
Oculi quatuor animalium perfpicaciratem inrelleetus defi-
gnanr,vnde homines fapicntes & ftatuti fecudum modum
communcm loquendi dicuntur ocnlati. p.4. col. 1.1 5 1 .c
Oculi impudici non norunt animae pukhritudinem confide-
rare,fedcorporum;p.3.c.2i85.c
Oculi piotoparentum quo videbant, & quomodo claufi erat
p.i.c-9$4.a.Er ibiimprobarurerror Iofephi &Ra. Sal.
Oculi alij funr qui per proeuaricarionem aperiunrur, alij qui-
bus Adam & Eua ante preuartcacionem videbant, quibus
mulier vidit Iignum,quia bonum eft ad comedendum . Ec
qui fint huiufmodi Ocub.p. i.c.i 3 54.d
Oculi qui meliores funt in peccatoribusdllis non vidcnt, fed
illis vident quifenfuscarnisdicuntur, & qui confilio ier-
pentis aperti funt,p.i.ibid.
Oculorum officia dcclarantur,p.4.c.994C
Oculorufn acics fumo fauciatur,p.2..c397.b
Oculorumexaltatiofignu e(tfupcrbkordis,& huiusratio,
P.3.C.1695 c
Oculorum renratio norveft nifi in mendacio oculorum,purat
habcrc rcm,vcritatem nonhaber,p.3.i486.d.e
Oculorumnoftiorumoft~cn(ionesabiiciamu«,neceaqu^ob-
lectabant modo nos capiant,a fpe&aculis theatrorum,im-
mo offenfionibus,rerr*oueamus oculos , & ab omnib. quae
animae contaminant purirarem, &per fenfus ingrediuntur
ad mcntcm P.4.C0I. 1 2 27.a
Oculos mcnris partim habct apertos,partim claufos,qui my-
itcrin fuuira ag!iofcit,federrO!enoncorrigit,p.j.i354.d
1 Oculos claud tt a rebus vifrbihbus qui ad inrcnora inrelligen»
dar?pitur,p.i.c82.e
In oculis virtus eft.Et oftenditur in pluribus,vt de lupo & ba
filifco,t5,'c.p.3.col.i373.c& 1374.^
Qui non odcmpatrem& matrem,&cdi(Tonare vidctur ab
jl!o,Diligitcinimicosvcftros.Erabilloquod in lege prae-
C!piturdchonoidndisparcntibus,p.3.col.i388.f
OJeruntpeicaremali formidincpoenc
O Jcrunt peccare boni virtutis amore,p«3.col.i 05 4. d
Odirc inimicutn dixcrunt Tudc;iJ& arguebant a contrariofen
iii illiuspraxcpri.Oihgesproximum tuum (icut tcipfum.
Scd falfumcft.p.6.col.i7i6.d
pdilfefimul&diligcrepoffumi-s, vt& cognatione coniun-
ctos,ex diuino pcepto diligamus & aduerfariosin via Dei
.odiendo,& fugiendo nefciamus,p. J.C0I.899.C
jBOdiofus Dco & hominib.de cuiusmortenuilus triftatur,&c.
perqucmfignificatur.p.4.col.24i6.f
odiurriccxuraChriftumfuit multiplicatum in paflione per
phanfc:os,fcnbas (acerdotes & populum,ideo petierunt li
beratione Barnabce,(ed crucifixione Iefu Xpi, P.3.C.927.C
Odium& inuidiacotra Cknftu,quiapublicepr3edicabat co
trapcccara ludceorum fuit caufaruinceeorum. p.6.c.204«f
Odium cit pallio partis concupifcibilis ficut & amor,&cp.i.
col.ij8o.f
Odium tra;einumeftoccafiomultorummaloru,p.3.c.666.e
Ddium & inuidia faciut interprctari faclaindeteriorem par-
tem,& pcrucrti iudicia,p.j.col.i83.a.b
Ddiohabcbisinimicu tuum.In totocorporelcgisnoeftfcri-
ptum hoc.fed dcprauatio ludceorum eft, p 5.C0I.1 33«a.b
Ddor perna:cstrahitur,&dudto flatuhocagitur vt res ecia
qux longc cft pftfitacognofcarur,p.3.col.389.a
Ddorluauicaiisdominofa-pcdiciturfacrificiumdc vidtimis
pecorum non quod Deus dclcdeturfumi ooorc,fed quod
his (ignificatui.fpiritualiter Deiimdclcctar^cum fpintua-
lircrcxiubctur,ficurodor Deiipirirualitcriateliigitur, p.t.
CoL85.c86.cl
Odornotat bonamfamam,liliucaftitatcm,thu6orationem,
p.3.VidchIiim.
ex.
OfTcndir alirer iuftus,alirer malus, Iiccr in mulris offendimu*
omnes,p.6.c.h83.c
Offendi timctur ille inter homines qui eft familiaris regi mor
talis,& multo plusdei umerioffcnfaamici Dei,p.i.707.c
offcndicur fx pe Deus,ne offendatur amicus, amicabih beni-
uolentia,p.t.cio6.c.f
offenfalicerfirfemperremitrenda,non tameniniuria,fi cx
remi(Tioneiniuriar& pcjnaedebitce fequercturpronitas ad
faci'i.jspeccandum,p.5.c.205.b.c.Itemp.3.C2ii6.f
offenfionesinnobis Deusmodcrara acetbirare refcinditnc
cum mundo condcmnemur,p. 2.C.963.C
offenf x rcmiiTio fit tribus modis . Et quo modo Deus remit-
tar,p.3.c.658.f
offert fe quoridie fanclus,non vacuus quidem.quoniam ma-
daradilcxi,& inhocfeoffettjp.j.ci^oj.a.b
Nemo olfert fuu aliquod domino,fed quod domini cft , nec
tamoffertqudmredder,p.T.ci3?7.a.b
offcrt qui fpinruali graria rcpletus , fcientiam duorum tefta-
mentorumdocetefpiritufam&o vcrbis &exempiisdocec
auditores fuos,non pro temporali lucro, kd pio vitce auer
n:epra?aiio,p.i.c.i388 e.f
offcrt fidelisholocauftadominocumcorpuscaftigandoma-
cerat,& defideria carnisigne fpiriiuflancStiionfunicrefe-
ftinat,p.2.c.769.c
oflertvi&imas fidclis,cumvotalabiorumin laudemdomini
expandit.p.2.ibi.
offert fidelis populus in tribus folemnitatibus nummum ma-
nnali oblatione, intcriorem fignificans , & quis ipiritualis
nummus Gt,p» 1.C.1 1 39. b
oflerimus vitulum cum carnis fuperbiam vincimus . Agnum
cum irrationabiles motus corrigimus.Hadum,dum lafci-
uiam fuperarmis . Columbam, dum fimpliccs fumus.Tur-
turem,dumcaftifumus,p.i.c.925.a
offerimus non folum pro donis virtutum, fed & pro munda-
nisfordibus viciorum,p.2.c.i3i2.f
QucedeDeoofferimus,nobismanent,fed cxpetimurutaffe-
dusnofter&fides probetur,p.i.eo.i 323-a
offerimus domino iram quatcmpcramus,vel cum pro Deo i-
rafcimur,& irain eius cam reflcdimus,p.i.c92 5.a. Intri!.
offerimusappetitugulae,cu DeiamorerefrenanAp.i.c.92 5.b
offcrimus nosipfos facrificium Dco,cum vitam noibam ci dt
camus.Membra hoftia» fruftatim concifa fuper igiuin po«
nimus,cumvita^noftra, operavirtutibus diltingucntes na
molamus,p.i.col.9i3.c
offerimus nos Deo hoftiam pacificam de boue& dcoue,cum
fortitudinem noftramm diuinislaboribus exercemus,fed
de oue cum caudt hofeiam facimus,curn in innoccntia pcr
feueramus,p. 1 .col.924.f
offerrefemetipfum Deo,ne alieno!abore,fed j>prio placere,
. perfectius & eminentius eft ommb. votis,p. 1 .co.1401.ab
offerre Deo mclius effe,quam fubucnirc parenribusjn ncccffi
tate pofiris,nufquam apud Hcbrc*os alicrut mucnitur . Im-
mocommunitertent,quodmclius cft cleemofyaaslargtri
quam facririciavoluntariacffcnc,p.5.coI.2 7i.c
offcrredebcmus omniabonanoftrainridctnnitatis fanfta?,
p.i.col.85y.a.Iuterl.
offerreexrrarabernaculumvelremplumvclimmolare facrifi
cium fuit prohibiti^ad viradu idololatria,fcd ii aliqui sacli
lcguntobtuhirc cxtia hoc,fuit pcr reuclationc,p.i.c.i054.f
offcrrcdebctvnufquifqucinitiaqu^ inrcrfefunt, &afeipfo
fumere vt aliquid offerat Deo,& non qnod cxtra fe cft}p.i.
col.875.b
offerrc no poteris Deo aliquid de fenfu tuo vcl de verbo,nifi
prius qu^ f cripta funt corde coccpcris,cj eft verbu Dci.ibi.
offcrre primitias Dco quomodo debcant fenfus noftcr,& in-
tellcctus ac& fertno,& orania qua? intra nos funt.ibid.c
offcrre Deo poteft ,mente hber & totus intcntus,& ahtcr nul«
lus.p.i.col.876.c
offcrrenon potcftomniahomoanimalis,quianimanomina
tur,vndc & quarc7p. 1 .col.9 1 7-a.b
offerre
GlolTa: Orcfin,& Nicolai dc Ly ra.
<Jfforr-finon valct rr.anusalicuiusouem, quod ofivrat par officiaccclefixomnia pcrfummnm ponrificem &prchtosa
turturumautduospulloscolumbarum.- vtrum hoc vbiq; clcfifc*difponchda.p.i.c~ol.iil88.T
nccipicndumfif.p.i.col.943.c officiaminiftrorum veterisTeftamcnri qualitcr figurabato
orTrrtnrrc^c cumagiturrecta inrenrioncfcdredtc non diui- ficiamini(trorumnoui.p.2.col.i iio.f
drt\:r,finonquod"picagitur,fubtilitcrdcfcernarur.p.i.coL ogrcx Balan vt dicit falficjs aliquorum ludxorum proptc;
,,,[, fuimagnitudincm&fortitudinemcuafic diluuium,p.i,ci
orfc!tinturDcodiincfo!aoperabona,cVvirtutcsptoquibus lum.i j4.f.&co!.202.f
folisdcccteumpiopitiari,p.r.col.4i2.c ^ Ecdeeiuslongeuitateacciuscuna fcrrea&alia mt Jatadcli!
offcrcbanturquinqueinfacrificiumdetcrrx nafcentibus,fci ramentacum confutarionecorudcmcxtcnfcp. 1.01476.1
Iicetpanisftibquocontineturoblatiofarinxfpicarum.Vi ogrenismagnirudo&fotrirudocnatraturin quodam Iibio
nuolcnmfal&thus.p.i.c.92i.c&feq. qui apud ludxosdiciiiirhbtrbcncdicTionum. Etdicitr
offciri (ppeccato,nihil digre Dcopoteft,&nul!ahumilitas, quo.Jeradicauit vnum montcm,fpaciumrrium nnhanui
vcl fanouisanimaliumfufficit dclcre maculas criminum. terrxoccupanrcrr,& poluit fupcrcaput fuum.&c.Vidct!
p.4-cob2072C liramcntum & quarccxprcffum e(t,p.i.co!.4/.b
off rti pr.rcipiunrurpropopulo fexpecoraqnorumquaruor olcumlucidumquod ad concmnandaslucernasexrraveli 1
memorauit/ciliccthircumpropcccato^&agnum annicu- ttftimonii inrabernaculofcederis, oftcnditur vt corufct
lum in holocau(tum:duo vcro mcdia arictcm & virulu am rnus in mundi rcnebris fcicnria & vitx honcftate, vc incre
biouc pofita,&c p- LC0I.995.C pidiapparcrepoffimusincxtrcmodic, p.2.co!.u 15.!)
off.-rn Deo&Dci circ,diffcrunt,&quomodo,p.i.co!.ii47.c oleumoliuarumptoprieditiruroleum.Olcumautemmiii.r
offcrentismcntemnonoblarionemdominus attendit , qua; &altcrius marerixcuiufcunquediciturtantunjolei.inp5
placeccxmunditiamcntis^p.i.col.iij.a.lntcil. ticipatiue& dimimncp. t-col.78o.f
oftvrentismanibus & tenetispricnitias lua$>faccrdos manus oleumfolctfierimyrthtnumraphaninum,dcnucc,delino,
fuas fupponr bant,& cleuabat fuifum,& retrahkbar dcor» dediue.rfis,fpecicbus,p.i.col.779.c
fum,& poftca vertit fe quatuor partcs orbis,& quare , p.i. oleum in manu retcntum , cuiantumcumque reflringarur < j
C0I.1619.C A xit.p.2 C0I.1921.C
offcrcntium^nominanuncpublicerecitarur&redemptio pec olcbmotferreiubcnturfilii1fracl,fedcumdifliiidione dc;
cacoruminlaudemmuraturmeccuangelicxviduxmcmo- boribusohuarum.ErnuIIum cffcrre licct in tabcrnacul
riacclebrarur,p.4.cnl.672.d domini nifiquv>ddcoliuisfit.p.i.col.779.c
offerentiumdiuerficaseft adceclcfix xdificationcm fpiritua olettmtrirum cumpilo vtcbantur HebreJin facrificio, quo
litcr.AliudenimorT-runtdocliorcs.Aliudiniiocctes.Aliud cratfan&iusal:)s,&cftpuriusil!.oquod tercbaturinmol
prrdicacores.Aliudconremplariiii. Aliud propriam carne &figurabatxternitatcmagniimmaculati Iefu Chufli p.
lnacerautcs.Aliud martyres,uiud viracouKiTorum.Aliud col.Sio.f
mifcricordes.AlindbonacxepIaprebctes, &c.Etperquae olcum vndeluccrnxdcbcbantimplcri.vbiaccipicbarur, p.:
irtafig<nantur,p.876.of col.1115.tkfc
©ftvrcnresnon purefacrificium,quorumoratiofitin peccatu olcumfamamnominis&famambonitatisDeifignifioar^qu
fignificamurpermortem corporalem Gahlxorum.&cpa. difTufa eftadaliospopul)., ,pptcr mirabilia q< £ fcci; D< 1
?.\:o!.88o f profiliislfraelin Acgypto&inmatitubro. iia.j.ccMunui
ofli :ium fummi facerdotis eft orationibus & facnficiis impe- 1 8 2 1 .f
trare prolongationcm vit£,& diuinitatcm placarc,p.i.coL o!ei:m fignifioargaudium,quia nutiir & fouet igncm ch uitj
1446.^ ris.p.y.col 408.^
©ffkium procurarioniscircatemporalia minoribusdebct co olcu nec thus ponebarurinobiarioncpro pcccaro,oi;:.J pe<
micti,vtmaioresprxdicacioni& orationi intendant,pa.i. carornondcberfcipfumaffcrurarcquodpcccarun-. fitfif
coI,i042.f dimifTum,vcl quod munusfuumfir Pcoaoccptfi, fed dt
officiumpictatis&humariitatisquilibtthomotenetur proxi betfempertimcrcPerolcurnenimdcfignatut Deimifcri
inoiinpendereinnecef!icatc,alitfr ttnctur dtbicohoncfta cordiaPer thusaccepta:iodiuina,p. 1.001.947.0
tis&congruitis,p.5.col.t2?6 c olei natura!ucisminiftracfr,&laborum& dolbiuwfolamc.
©ffioiumecclefiauMcumcumpcinvniftrosagirur inmemoria p-5.col.34 2. f
Chrifti populusadlaudem Dei prouocatus pro;Lrnit fe Itemp.i.col.779.c.&col.ii92.f
infacicm,p.4.co!.2 3J7.a.b olco vncTionis adoftinmtabernaculi to.iuspopulivcftis
ofTjjium paftoralc valcntiffimi viri lcguntur recufiffcfed mul gebarur & quarcp. i.c.971 -a.b
riva!dcinfufficicnrcsm >dofcingcrunrini]>udcnter, ficut o!comollities,rcfqucdclicarxadumbranriir.p.j.ccl.i687.b
a'iicnlafeftinansadprxdam,&c P.4.C0I583.C ohuacuniinfloretft,fiimmoderatencbiilatangitur,afrut<
offi ■-■ium facerdotum vetcri fcgis erat offcrrc facrificia officiu vacuatur,p."3.co!.2094.d
Jciiirarum,miniftrarefateruotibusinfacrihciisoffercnd:s, Ollafubduplicimetahoranotapopulum Ifrad.fpropter
p.i.col.i 173. c flic-tioneii),& propccrdcfolationcm,p.4.cel.i :fci.c
officium cft per quod digniras conftat,p.6.co!.j07.a ollam quam vocct Ezcchicl ca.24p-4.co. 1 2 62 ,e
ofricium nonofficio,fcdfinepcnfatui5p. j.i?5y.b olympiadcspcrquemtn(titutxfunt,p.4.c.2 4o.e
orriciuin epifcoporum,prcsl»yteiorum,diaconorum qur-m fit otnen eft verbum cxinfpcrato prolatum,cx quo fcquitur bo
vtdcdum t^menbenemihtcnt in rcgimincmam alitcr ni- numalicuius vfIa!iquorum,&tuncdicitur,omenilliusvt
hl e(t dirjicilius penculofius in hac vita , p.5. C0I.247.C illorum.p.a.coI.S^ S.f
©fficiofaccrdoialircddunturindigniplurimij&emimeiatur, omnisquicreditineumnon pcrcar,fed habeat viram atcr-
&cp ic i095.b.c nam.Ethocerraueruntaliqui]ixictici;diccmcic]i;o,itiC'
officioccclc fialtico,cj) indigni fungat,no vult Chriftus, fcd O dcn.cs non damnabuntur, ctiam (i moriaiiiur in pccc«w
ruditi fcicntia& inorum honcftatcfpcctati, P.2.C.1071.C mortali.Scd rcdarguuntur^p.j.col.io^j.c
officiofacromacipari,fiadfecularitatisfpemdcduc^i , vcrbo omnisqui patrixc^lcftisciuiscft,pcrcgi)i!i!scft nu nc.i toto
Cfterosdcftruunt velcxemplo,tolcrabiliorpxna cruciaret tempoievitxprxfcntis,p. i.coI.jj i.a
cosinfernilifubcxteriorihabitudegifIent,par.5.columna omnequodinuofuitur,infctep!icatijr,p.3.col.95.a
9?5 c omnesordinesangclorum prxexiftunt in (>co tanquatnK
©fficiavindiclxpoffuntimplercbonibonoanimojofficia uc- excmplari^&omniaprxcxiftunr in co,fcut in caufa tlficii
(0 mtfcricordja» mali implere non poflunt , p.2.col. 1949-0 ICj& »n co quiefcunt ficut in fihcp.&coJ 61^. f
omn^s
Ind
ex.
omncs homin.es vult Detis faHios frri. Hoc multiplicem ha-
b:ccxpofirioncm,p.6.col.695-a-b
oidius tuiiiftnis velilHus: Vhicunqucin legefcribirur aur>p
met iiortim cxccNcncia cir,aur piu raci uorum dccerioratio
nc,p.?.col.io4J.c
ornniaaiia Dcoeoipfoquodfuntdenihilo, haber principiii
futcfle>& funtvertibiliainnilvhp.i.col.^oo.f
omnia ad monadem reducuntur, & huius excmplaris oftcn->
uo;p.i.col.i38o.f
omnia funt fubiecta Chrifro ab xrerno lecundum natura dr-
uinam,fecucium difpofitionem fiendorum in tcmpore >no
lamenexecutiuc fecundum naturam humanam,fedautho
rirariucproptervmonemad verhum,cxecutiue auteoi ei
fubiici.Ciuur u\ finemundi,bonos premiando, & matospu
niej'»,p.6.col.ioo?.a
on)niafuntfubie^aChri(rofecundumd(uiniratem>&fubii-
ciejitur fccunduni humamcatem in futuro feculotriplici ra
tionep.6.col.8i9>c
omnia donauit Deus pater cum illo,fcilicet filio,fupef iora,at-
qualia,infcrior.i,&cp.6.coI.i i^.f
ommpotcns eft & bonus Dcus,idco quod frequenter vtitur
mahsvoiucafihus&aClibushominum inexecutiene ordi
nattonisfiM?.Ecdacurexemplum,p.2.col Soj.c
omniporeiuiadjuina.>virtutis,percirculumdcfign3tur,p.j.co
lum.389.4
■ onager eft afinus Sy!ucftris,qui nafcitur in campo, & fic non
nafcituroncribus porrandijp.^.co.j^^.a.ck 143: .c
bnager fignificat eos qui m folicudine morantur , p.j.coluro.
. 369.^
onyx lapis prxciofus,& ciusmoralitas.p.^col.i 289.1». Item,
p.ft,co).9i.b^c.&col.789.&col.82iu.a
onccraca!usquid.dititur,p.4.col.5i i.c
onusEuanselirum dcquodicitur-.Onusmcumleuefignifica
turperfupcrh imcrale,p.i.«ol«7Sjjta
onera porramus in humcns>p.i.columna 785. a. & col.974.fL
&col.i679.b
ooila&oolibaduxfororesturpiterfornicantes, minor poft
njaiorem.fignificaiuSamariam & Hierufalem,&p»rcon>
fequensrcgnum Ifrael , & regnuni Iudaquorum fuerunt
Merropo!cs,qux fornicata? funtcnormiter per idololatria»
proptcrqiiar funtcondcranandx,p.4..c.i2j i.ci252.f
opcraiiuscumgaudiolaborat,quandoattenditatbores»fru^
Cius vides,p.6.col.9j9.a.c
opcrarsi pauciore* mueniunrur in noflris adtionib. qua» altio
risfuiu mcriri,NiinfcrioribusvcropIurcsfuntopcrarii,pa.
?.col. 1 S7 i.ab
opt rani trcs in fabricarione idoli dc mccallo per malleatione
funtnecrflarii,p.4.c.358.f
.opcratur quilibet delectabiliter fecundum habitum,fiue fit ha
bitu.sbonusiiucmalus,p.3 cl67i.a.b
operaturquiagitbonumquodpre.cipitur,fcdquodoperatur
non cuftodit cum furrcpit quod prohibccur , p.i .columna
yi.b.c
operatur homoterram.non vt faciatcam cffetcrram,fedcul-
tam & :ructuofam,lbid.
op rari & cuftodirc Paradisu,dupli< ircr exponitunVnomo-
dovt r.-fcraturad Dcum«vtiuc,aliomodovc rcicracur ad
homincm,p. i.c-7i.b c
opcrari co<pora1iter vult ApoftolusfcruosDei,vnde viuant,
p.6.ccl 680. d
©peiartnopoflunt resconftirutxineffcnaturalifincDcimo-
tio.-ic,geiicta!i,qsua canfa primaplus influit in caufacu qua
fccunda>p.i.col.i5i5.c
opci 111 qu«c prxcipiuntur irt tabcrnaculo vc Teft.fcptem fpe
tusde taliUscni nuianrur,& mhilhorum nudum rchn-
quitur.Ei qiit i!lai!nt,p.i.col. u84.d.c
bperatio hiimana,quar & vndc dicitur>& quando mala & qua
dobonadicitnr,p.i.c 1 n.b.c
operano apcrta per mdfc m inrelligirur,p.3.col.20i.a
operatio omnis clcfloro m pc gratiaru fpiritui incipic & pcrfi
citur,omnisrefpeAu&intetionefutur3cquietis & immor
talitatisperagicur.EtaffimilaturftiU&urxtcmpli, p.2.col.
1293-b.c
opcratio bona dc genere,cj bene ficri poteft & male, fpe mer-
cedis xrernx in Deum ordinari dcbcr,& fignificaiurper fl-
liam vcnditam in famulam, p.i.c.684.d
operarionisintcntioinflexibilisitapcrpalmum exprimitur,
ficut per manum opcratio,p.i.col.789.a
operationcm exercu ifll- homincm in Paradifo pofitum, no la
boriosc, fed delitiofe crcdibile cft,& mentcm prudecis ma
gna&vtiiiacommonuiffc,p.i.coI.7i.a
opes & poccncia pudore afficienc apud Deum,par.4.columna
678^
opes qui augcre ambit,peccatum ncgligit, more auiti captui
cum efcam rerrenam auidus infpicit,quo ftranguletur pec
caci laqueo non agnofcir,p.3.c.i 72 j.b
opgel,in Turris Ophel.
ophitas hxreticfferpentem magnificant intanturo>vt illu Deo
prxferant,quiainquiuntfcientieinobisboni & mali origi-
nem dcdit,p. i.col.i 3 17.C
ophir nomen eft Prouincie in India,ab Ophh* vno de pofteris
Heber nominatur,qux & terra aurea appellatur,p.2.colu.
77o.f.&col.7i9-c
opinio qualis fit apud homines de nobis fcrutemur fempcr >
excmplo Chrifti,p.5.col.276.f
opinio eorum videtur falli,qui dum arduum& periculofumi»
tcr virtutis exponunr,ncc incipiendum iudicant,pa.i .col.
61 3. c
opinioduplexquomodo Adam inteiligiturefTecollocatusin,
Paradifo terreftri,vtoperaretur,&ca:tcra>partc i-columna
7a.f
opinio antiquorum fuic, quod quando cxcellcntes perfciHt
moriebantur rransferebantarad Ditam Deorum>p.j.col.
279,0 . r •
opinio vulgaris de immortalitate animx & rcfurre&ionc fuit
multiplex,p.5.col,r»8.f
opinio famofatemporc praedicationis Ioannis Baptifta; fuit
in HierufaIem,quod rcmpus Miflia crat de proximo vctu-
rum vel complctum,p.y.col.ioj4.f
opinio de Chrifto quod haberctdxmoncm priuatum > prin-
cipalitcr fuic proptcr fcruorcm prardicandi>& ctia propter
quxdamaliaquxnumerantur,p.5.col.5i8.f
opiniofimplicium ludxorum fukquod homo videns Deum
vcl Angelum fibr apparenrcm in fpecicaliqua fcnfibili,de-
betcitomori,quodtamcnerrorerat,p.2.col. 195.3
opinioncm paucorum,feiucntiauaaiorispartis€Xcludit> p.5.
col.1003.a-b
opituoneseffeinftudiisEccIefiafticiscontrarias, expcdit ad
cxercenduiningenium,&cxcutiendum pjgritiam ftudcn-
riuro,p.2.col.502.c.f
oportuit quam neceffitatcm,& an eandem importct ad vtrun
quse cum dicitur.Haccoportuit faccre,& llla non omittere,
p.i.col.i6i9.c
oppreffio innocetium prohibctur,in qua cotneditur {fudor &
ianguis eorunup. 1 .col. 1 05 5.C
opprcflbrcs innoccntum fignhcantui pcr Idumeos, & palliac
luam nequiriam ii!fritia,p.4.col.2 205. f
oppiimi tc ncn cognofci> feruitute Acgypti,ncc corde inge-
milciijucc vocif.raris ad Dominum vt Iibrct te, niii moria
turin te Rcx Argypri,p.i.c.4|9i.c
opprobrium viduitat;scx confufio, adolcfcentic & gcntilita-
ris & fiod 1 J quando inirium acccdit , P.4.C2 5 %.jt
oppiobiii-m nccucntcs mulci aniuiasfua^ perdidcrunt^pa.^.
co!.43o.d
oppiobrn<m.,quodobJ!cirinimicus.p.3.c.933.a.b
oppi cbrium magnum cfi toti Chifhanitati, & porifiin e prin
cipibus Chriiti.ous,quodinfidclcspoffidcntlocaroftreia
tis,p-4-coi.i027.c
deopproslfio al:enx vkcqui lcinebrianr.potibus vacarcdi*
cuntur.p.j.coLiyo^.c
% optaritiis
GlofT<£ Or<im.& Nicolai cle Ly ra.
0 ..„,.;, ^n.rn-iaicercnimiiimdcfitierantisrcpercrcp.j.
Optanda : imids bnnagratiaj&gloriavcrrenanon ni-
icral ,p 5.'o'.jio.c
Opqrcmij capnu.tcfrpaupcrta«;lihcra,p.2.col.844.f
Opulcntia intribusoltchrur,!cilicctincx<Mcitub<.llico,inap
p , tico,in extHi!unicrcatiuo,p.4.col.i277.c
O !>1). pcTi]iK)daiH-quitiirc!busfpiritualis, eftridcs ma-
ncns in .Miinip.j tol. i « i^.f
Opjsr.ct uiiltquodnorxit alimiribusre&x rarionis, fed
opus v)b!jq'.)u:n cxir,oc c(t cxcmplum dc tibia claudicantc,
P.6.C0I.440 f
opus Dci prarproperam cxigit feftinationem,p.4.col.873.a
Op.is .primiim.Dei in cdificartoitt fpirituali eft eradicare ma-
: pinas 3i tnbulos viciorum.Secundum opus cft planta-
rc,ifcp.2.co!.7S.c
Opus omne Domini magnu cft , fc J pro capacitate eoru qui-
bus opcratornbi inuiccm comparcnrur magna operaDo-
Biifli dicuntuf vcIparua,p.2.col.ij6.d.e
Opns nacurx cfficacius cft opcrearcis,& plusdeledat^p^.co
Jutnna2i79.c
Opus meritoriumpermanum fignificatunp.j.coT.^a.c
Opus minus neccflariu, poteft prccponi magis neccflario qua
doimminetcafu3,p.5;.col.ii62.c
* opu?peccatieftmaximeftra!e,fcilicet fcruirute diaboli, &
maximcimpcdit vaearediuinis, idco maxime intclligirur
prohibitumeiTetcrtiopra?ccpto,p.i.co!.67^.c
Opus Pta?lacorum Ecclcfia? vcl Dotftotum fignificaturpcr ho
locauftum de armcnto, id<ft,dcbobus,parte i.columna
907. b.c
Opus m corpore quinquc fenfibus corporis expletur,p.i.coI.
1382. a.b
Operis H.rc.ra.rum.ribus in Opus.
Operis bonitas dcpcndet ex rcctirudine intentionis , p.6.col.
631. c
op-ris boniinchoationemeiTea nobis, comfummationeau-
tcin ffca Deo Pclagiierroreft,p.6.cG!.376.e.f
opeiiscuiuslibetbonimprinapio,Deusquieft patcr nofter
pcr creat ionem, &bca:a virgo qua? cft matcr noftra per pie
t; rem dibentde»iotelali)tari,p.2.ccI.iy22.f
c>perisbonif)ri](.kturamq.iicuqueinchoaucrit,neccflccft vf-
quead toftu bon.r p^rfcctionis perducat,&munimina cu-
ftodia?folcrtisadhibcat, p.j.c.i^yo.d.e
opcrisboni qmd p.nd fUc.it vc! iudaeus velha?reticus vel gen-
tilis abfq jc ade Chni.ti,lin: uu-icede agit , par^.columna
2227«b.C
inoperelpiritualimulrumdtfudansplurimos fru»5tus facit,
fed C\ ncgligat& poft Miorem rtfoclicris ad voluptarcm ver
giu,omnialibidinecorn!mpendadar.p.2.col.i89.b.c
Operis boni piimordia cu iaudantur, non dcbet hoc pafccre
anim um operatis,ne dum laus fuauitcr capitur, fru«ftus bo
n: op.t is inrcmpeftiue comedatur,p.i.tol.i?oa.b.c
opera carnis dicuntur i!la ad qua? caro inclinatur,& funt ha?c
propric opcra luxuria? & guIa?,p.6.co).5 1 4 f
optra bona a Domino requiruntur,p.4.col.672.d
opera rccta qui facit fine corruprionc vana? g!oria?,& manda-
jamifcricord:3?fincpcccatiadmixtione,.'iz.yma comedit,
p.i.col.i22i.a.b
opcra niifcricordire fex funt,qua? funt ncccffaria ex parte cor
pons,& corumfurricicntia,p.j.col.4i6.t
bpera mifcricordic. f jnt magis accepta Deo quam vi&ima? ,
p.5.col.2i8.f
opcra diuiiKt Ucer finr mirabilia,tamen no funt nifi qua?dam
modica fcintilla bonitatis & excdlentij diuinx.p.j.colum
na2i88.f
operafcriiilia,fiuecorpora!ia impedientia reucreriam fabba
ti nonfuciutlicita,tamenoperacorporaliaquxnon pote
rantbono mododirfcii,nccanticipari,ficutadaquarc ani
malia,& pabulflmcispra;bere:& fimilia,pocerantlidcefie
ri,p.4.co!.68i.c
opcraqnxlicircpoffuntficri indiefabbati,&quenon par.j.
col.jio.f
opcravita?ac"tiua?inducuntfollicitudincm & abftr.ictioncm
mcntis, fed opera vita? contemplatiua? refpiciunt vnitatem
mentis in Dcum.p.j. col. 847.3
opcraexterioraeorumquiiam fiiblimiaappetur,dcfignatur
pcr corticcs arborum,p.3.co!.277.b
opera nouem funr creatoris de quibus opcribuslaudemus
operanrem:&funtmagnificentiafan<ftitas,&c p.3.colum
na i5jS.e
opera ifta qua? pcrrinerc ' idcntur ad opificium,vtrum tribue
dafuntdonofpirituflJindti.p.i.col.8i7.a
opcraoperuquarcdixit Moyfcs,quandodeofficiisLeuitaiu
fermoncm fecir,fed vbi dc operibusfiliorum Ifracl loquc
baturfolaoperadixit,& quariftoruinmyfticaintelligdia
p.i.c.iiSp.a.b
opera & opcra opei um funt ficut fanc"ta,& fan&a fanclorum
Ibid.
opera fapientia? Dei duplicia,publica,& fccrcta . Et qua? illa
fint3p.3.col.i43.b
opcra condcfcenfiouis & inr>pcrfectionis,qua? patcnt in fug:
&!oculis,&conuerfarionccumpeccatonb.in Chriftonu
]amarguuntimpeifcclioncm,p.5.col.io67.a
opcra voluptuofa velloca gcnitalia,funt loca humcnria,qu:
loca luxuriam corporis dcfignant,p.3.col.387.a.c
opcra anima? vegetatiua? duo lunt,fci!icct,gencrarc, & alinii
to vti.Vfus autcm aIimcnti,c!uo rcfpicit , nu:ritionem fcil
cct & augmentum,p.i .col.i o7c.e.f
operaiuftorum mcntesintuentiumcxcrnplisilluminant , 6
diciturlucerhaindomoDci,p.i.coi.778.e.f.
opera bona cum quafi in pi!a cordis occulta difcuflionc run
dimus,& fubtilitcr rcctraitamus,in tenuiffimum puluercir
arOmatacontcrimus;p.i.col.82i.a.b
opcra quardam licct minns placearit Dco.profunt tamc Dcc
etfi Dcoofferri non poffunr,comedi pofIunt,p.i.culum'n<
1548. d
opcra vitxinreditudineconfitmarcinalicna poena confpi
ciendoquid timeat,cft manus conftringcrc, p.^.colllmna
162. e
opcrafolidavirtutuinofTibns,in vmbilico infirma adhuc &
impcrfecla bonbrum adtio defignatnr,p.3.c.i6i 3*
opera fanctorum intcrirura non funt,fcd vbi corona iufiitfai
acceperint,ceflabunt officia laboriofe operationis, p.2.co.
IIJ2.f
opcrapatrueximiaintueamur,quoamp!ius de animi noftri
pufillanimitate contundamur,p. 2. col. 12 93. c
opcra fandorum dodtorum bona nuriqiiam obliuioni tradc-
turfedinmemoriaajtcrna en'tiuftus,p.2.ci637.
opcraiuftitia? nein craftinum differamus,fcd hodie,id efl,dli
viuimus omnia qua? ad perfectioncm funcimplerc fcftirJc
mus,p.2.coI.3o.f
operaexgratia,noncxopcribusgra Homoigiturnon dc vi
ribusfuispra?fumar,p.6.coI.535r.c
opera meritotia no funt prima caufa propter quam aliqui pr;
mianturin virabfata,nccetiam meritorum fururoru pra;
uifio,imo pra?paratio gratix in rcmporc procedit ex a?tcr«
napra?dcftinationc,p.i.c.5:i?.e.Item,p.3.coI.9jj.c
opcracxterioiaviuificantur&mcritoria efficiuntur ab ani-
tna bcnc difpofiu ad gratiam,ficut a cordc carneo proce-
dunt fpiritus qui funt canfa motus,p.3.col.i624.d
opera non folum bonorum,fed ctiam malorum,nobis in exc-
plumfunnrahenda,quomodo&quarc,p.i.col.o66. 1
opcra qne cx mente viciata prodcunt,nihil in fc pic pi ofiffio
nis oftcnduntjed gcntilcm potius Itultiiiam quam Eccle-
fticam caftitatem fonant,p 2.C0I.141 i.c
opcranoftraIigniscomparantui,bonafrudiferis,prauaautc
falicibus&inccndiodignis,p.2.col.i309.b.c
opcrafolcnt dcfignan pcr veftimcnra 'quibusinduimur , 3d
gloriam fi munda,utl ignominia fi immunda,p.2.coIumn.
330.C
opera
InJ
ex.
O^ra q-ic rlcecrrenisreli :sad rupernam gratiarn extcndun-
rorper Tfiaramlign?ricantur,p.3 cot.2171.a41
Ovraqnr pcrhom n-sriiMictlvnci.up.-iaindr.IhiJ.
Opcrac?lcttra,quinfincficftismtecioncinerccdis,1ci}5wnpQ
raSis fauomaurcommodi ractunr ftntcntiaira: cxlcftis fe
riuntur,p.ix<7^9'r>'c
Oocra bonorum initiadiue principia volunrarum, mcdia , &
confuimnationes corund^m,funr Dco atrrihuenda taqua
om niumhonoriimauthon.Et iigniticamr perprimitias &
dvxiiiia^p.i.col.; 10 f.& C.729.C&C0I.1 545-e
opcra ratione mdigent,&ratioopcribus,vrquod mentc con
cipiir.us,operepcipettemus,p i.coI.968.e.f.& C.969.C
Pperafjcicnscruenra &nefa/ia,proximosfcajr«daitzando&:
lpirirualucrintcrhcicndojpoiluirtcriainhabitationiifiiie,
p. i.co!. 144"^
operabona qua? intuitu temporalis comodt,vcI fauoris , vcl
dclectationi» agimus,aut inter mala funt repuranda,aurab
jnfirma ihtentionc lcccrncnda,& pro coelefti tanuim retri
butionefacicnda,p.2.col.a5j9rc
epcn fulutisfincfauiaboni odoris non fatis rduccnt audtto
libns nec fama finc operc pt oficit,p.y.co.9 1 .a
opcra bona qui agu affert vngucrum.quibus' opcribus Eccle-
fiam nporcbonx opinionis rcipcrgir,p.j.col.8<>i.a
opciadkuntur frucius,& quifruwtusi'untuon;arboris, p.5.
col.i5:.d
or cra qua: vidctur probabi!ia,propter fidc fic d)mvt magna?
vircs & curfus cclcrnmus c-xn a viarn,p.6.c ( '. 1 j8.d
EperalcgisvterantccicYhonialia nunquans valucri.nt con-
incnua mundarc ctiam ii cum charirue & cieuotionc fic-
banr.p.6.col.48.c
opciadefignanturpcrrrianus,p.2.cqIl|68.c.f
©peiumbonorumprinopia luntprmmia fiugum vel primo
genrorum,vcl ipfa voiuntas qua: fitcr vli <.pcrc,pa. j.col.
2i49.a.Ucm,p.i-co!.59i.c
opcrum pcrfc&ionOrt fir.c h*nccft,col, 135:5 a
operum bonorum inrtia per hcrbjnn iignificaticur,qua: da?mo
ncs nintntur dcftrucrc. Ibid.b.c
opcrum noftrorum vifa clarirace pioximi couertuntur sd offi
c!ttm pietaris, quo&ipfi bcne viuendo Donamoconfecra
tur & dc hoc figura,n.2-col.i 3ip.b
Opcnbus in otnntb. tnuenies quandam oppofitionem diucrfi
mode,& quomodo,pv?.co.2 148.C
Operibusbonis vfqucjd rinciTiinliftcrcj cftrunicahiacynthi
na vfquead pc-ics vcftiri„p.i.col.79o.c
opcribtisai q.jicusmagtscftaptum tepus pluuiofum aliqui*
bus vcro in.cum,aiiqu:bus calidutw,aliquibus fngidum, p.
3.0343.C
in opcnbus noftris boms Ci cft aliquis dcfedtus artribucndus
titnolho dcfect.ui,& dehoc figura,p.i.co. 1547.C
opcnbus bonis apponcndac lunt valua?, vt proximt noftri hcc
vidciucsgiorificettt patrem quiin cadiseft, & tpti quoque
perexemplanoftravirtutum incedcredifcant.Similiter&
vc&es apponendi,coiitra mlidiashoftiu, &c p.2,c.t3 jo.e
opciilmsbonisqui ttudcntin vinbraprxfentis vita?, ia itme
reconfcrucnt,neperdantlahorem,p.t.col.i448.f
Oprtatoria virrus Dci ctfi non videtur, tamen ex operib.fuis
aeibmatuf,opcratorcmqiiefuaoperaprodunt, vc intclhga
tur quinon compichcnditiir,p.i.col.i 569.C
C*aculumtcmphproquo& proquibusaccipiendumfir, p.2.
14'b c
CO>.
oraciilum&propitiatoriumquomoJodiffcrunt, p.i.colum.
733.c.&coI.734.i
orat b.i.c,'jiu mandafa Dci fi.n>ar,tal;s dcprecarivjcoram o-
tulis ! )ci inueuit giatum,quu benc opcrando fei uut mfti
ti.im,p.;. (.(>'. 2 149. ;t
orat mo.nnibi-soperibiis fufs qui bencopcraturcum inrcn-
tio ncc pcruvmendi ad Deum,i>»3.col. 185 i.a.b
0r.1t bcnc qui Deum orado qnjrn:,a rerrcnis ad i.uperior.i p-
gredtcnSjVctticcm curixiubiiuuorisaftcpdit,p.j.coliiiij-
na 547.C
orat femper qui fcmpcr bona agir,nccdcfinit orare,nifi cum
dcfinitiufti:sctfc,p.y.col.935.a.Itcm,p.6.col.787,b
oraba- Dominnsfolusin monte,& Ifaactypus Domini fuic
p. 1.1-01.287. f
orauitUominnstcrinortorcmporepaiTionisA quarc^pa.j.
C0l.4?2.f
oranit ( hi iftus in crt:cf,& proquibus non,p.y.co. 992.?
erauit C. hriftus pro nobis,& ctiam pro fcipfo, p-5.col.8jo.f.
&C0I.1 150.C
orarc parrcm conuenit Chrifto,in quantumh:.mo& aduoca
tusnofter.p.j.col-ii^.c
orare non t onucnit Chrifto fccundum diuinitatc , fcd magis
orariquia fic cft a?qualis Dco patri : iccudum humanitaic
atitem inquaminorelt patie3coniicnitorareprofc&ahis
pycot i j^jd?
orareprofaluteanimarumeftbencficium,quod a quolihct
quanrumcunque paupere poteft exhiberi:& ideo pro loco
&remporc ttr.emui exhibcrectiamininiicis, P.5.C.685.C
orare proquibufdamfraTibusnon iubemur,p.5.co.u i8.e.
Item,p.6.col.2 3 5.c.Itcm,p.4.coI.689.a
orai-everacitcr^cftamarosinorationegemitusvel incomnu
ctionegcmitus,& non compufita vetbarefonarcp.^.col.
39y.a.b
orare ct;m foIcmus,maximetcntarc nititur diabolus , vt mu-
ica:niorientesperdantfuauitatcmvngucnti,p.3.columna
943 c
oiare Deum quarc docemus,cum per oratione nihil fibi ma-
nifeftetur,nec animus cius in aliquo mutatur,& ideo vidc
tur fruftra oretur,p.5 .col.i 25.C
orare pro populo quibus intercfc,videat nc fit in eis plaga di-
fperdens:aIioquin&fe& populuminpcrdttioncm pra?ci-
pirant,& dicttur cis:Munus non iufcipiam dc manu veftra
p.i.coI.i2i6.e.f
orarc non poiTum quoticfcunque vxori dcbitum reddo , p.6.
col. 1327.I-). Itcm,p.2.cc!.i5 36. f.&col.i493.b
orarc fancli in patri i quomodo dicunrur.& quod Deus cxau
dircos ancequamclament,p.4.c.52 6 f
orarepror:'g!b:.is admonuitEcckfiam Apoftolus,&ptooro ''
nibus fubliaiibus,fic & leicmias fccit,p.6.col.693. a
oralfc legitur quidam patrum fic:Filt Dci,ficut fcrt , & fcis, &
ficuc vis,miferere mci,p.2.col.i 5y6.f
orantesnon cxaudiuncur, quia non confentimus nobis per
omnia fupcr cerram,nec dogmate,nec conucriatione, p.5.
C0l.3I2.f"
orantesnondebemusa Dominoqua:rere,nifiquodipfeiuA
fic,quiicdaturumpromiiir,necaliuddcillocadcrc,quam
ipie docuic,p. i.col.8 1 4-c.f
orantcs dcuorc figntficatur per fagittat iov.ralcs cnim orario-
nesfuncfagicta: fpiriciialesimpugnacioncs dacmonum rc-
pcllcnces,p.2.col.2075.c
oranrium fiucdeprecantium difcincto,p>.f.col.6oi.c
oraudi adtus,vt hat, tria rcquirutKnr.l^iunum ctc acccfTus o-
rancisad Dcumquioratur,fecundumetc prciofitio eius
quod in oracione pcticur,terciutn eii iilud pcr quod oratio
tic ex2udibijis,p. 6. col. 693. c
orandi oi!iciumquibusconucniat)qualitcr& pro qiubus, &
quatei& vbi,p.6.co.694 f
oiandt tormanobisttaditutjVt non in muUiloquio, fed jn co
puncttonc cord;s,& erTutionclachiyinatunioicruuSjp.^.
orando plus va!ct vnus fmclus , quam innumcri pcccatorcs
pra?hando,p. i.col. 1 404.
oiaidum clr proReg bu.s,nofo!um bouis,fcd et:atnproiria-
iis,vt Dciis conucirateosadlc.p.^.col. 2392.1
oiahdumefcdeuotiui in Ec<de(ia,&adhoc im.!tip!cx ratio
<J ■riir,p.^.i'ol.6;9.c
oradum tft pro peccatis frdelium poft c^itum vir.r pr.rfcntis,
ac deevnojyiiarumopus agvndum , vj a pcccatisloluaiur',
p. 4^.2565.2566 & 2567.
orandum ch nou folum pro Pi ■mcipibi.s C hriftiaois,fi d nia
B 2 pro
GlofTse Ordin.& Nicolai dc Ly ra.
pro fnndclibus,iitb manent Chriftiani , parre 6. columna
O: andum eft pro pcrfequcnribus,optando eisbona gratiae &
g!ori»:alia autcm bona iti (pcciali optare vel facere,no eft
hceeflitatw/ed fupcrcrogationis.p.^.col.i 19.C
oraudnm non eft pro damnato,et(i ipfo viucte (ciretur quod
cfllt de prxfcitiscpoiTct tamcn orari pto co vt minus pecca
ra,& per confequens minus punirctur in in(crno,fed quia
hoc ncfcitur,quod quilibct pcccator quamdiu viuit,poteft
redirc ad gratiam, ideo pro omnib. pcccatoribus adhuc vi
uenrtbusorandumcft,p.6.co!.i4i8.f
oratio (anctorum de falutc aliorum,aliquando impedirur, no
rationcorantis,fedilliusproquorit,p.j.col.ii6o.f
oratio (an&orumfuauiflimuminccnfumeft Domino,quiaab
omnitcrrcna(ordcdefecata,cxlcftidefiderioignita,quafi
thymiama in confpe&u Dei flagrar, & quafi holocauftum
ab ara pii cordis flamma deuotionis in coelum fubuolat,p.
i.col.i678.e.t
oratio animxpafllones fanat,oculos interiores curat,ab igno
1 antiadachrymas ex jegricudine peccati acccdentes fugat ,
p.i.co!.9i7.b.c
oratio illa vocem habet qua* dignaeftaudiri,p. g.co.468.d
oratio Ecckfiaeconrra iniidelesterram fan&am occupantes,
p.5.col.466.f
oratioEcclelia?contrademones,fideIesfuis tentationib. per
fequentesjp.^.col.^^-f
oratio pcenicenris qui rcuelatione Dei vel probabili coniedtu
rafentitgrauiapcccatafibic(rcdimifla,p.3.col.64i.c
oratio pofui in afttic-tione corporali ex perfequiuione iniufti,
vel in affii&ione (pirkualiextentationedaemonum,par.3.
col.488.1*
oratio cuiuslibet vere pcsnitentis,& deuote veniam poftula-
tis^p.j.col.^^g.f
oratioiuftiinper(equutione,contraquem etiam ab ingratis
fibricantur machinationes dolofg,petentis deuote ab lftis
liberari,p.3.col.8j2.t
oratio cuiufliber innocentis in perkulo mortis pcfiti pro fua
euafionedeprecantis,p.3.col.833.c
oratiocuiuslibetpeccatorisuere poenitentis , & peccata fua
coram Deo pro fua humiliationepotentis,& venia? poftu-
latione^p.j.ibid.
orario cuiufcunque fidelis qui pofitus in mortis periculo orat
Deu deuote pro fua liberatione,& Deo exauditus, agit gra
tias Deo tanquam gratus,p. 3.C0I.8 3 8.f
oratio Etclefiae pro populo Catho!ico,que; aliquando per da»
mones derinerur m captiuitace peccati;p. 3.0987.^
oratio Ecclefiecontra infideles & hoftes vifibiles:fanda Ioca
deftruentes&prophanantes^p.^.col.io^o f.& 1041.C
oratio Ecclefia? contra hoftes inuifibilesjp.j.col.io^^.c
oratio Ecclefie contra hoftes fidelium,petentis deuote vindi-
damcxemplomalorumantiquorum a Deo iufte punito»
rum,p.3.col.io76 f
oratiocuiuslibetfidtlisinaflli&ionefpiritus per da?monem
excitata,vel corporisperhominemmalum,qui cft dsemo-
nis inftrumentum,p.3.col.io93.c
oratio peccatoris pro fua hberarioncde feruitute diabolica ,
p.3.col.iro9.e
orariovirifidelis orantispro fua&aliorum falute,par.3.col.
1135.C
oratio cuiuslibet fidclis,qui vt oratio fua fit exaudibilis, reco
litbencficia humanogencripraeftira.p.^.col.i 144. e,
oratiofidelisrclapfirame perpeccatumin feruitutcm da?mo
nis,in qua petit itcrum liberalijp.g.c.i^i^.c
oratio pro bono ftatu populi,de pcccato per pcenitentiam rc
ucr(i,p.3.col. 1243.C
oratio fan&orum pro liberatione fidelium ab Antichnfti per
fecutione,p.3 .col. 1 43 6.f
oracioviriadpeccatalingueproni,petentisab hoc diuinitus
liberari,p.3.col.i529 c
oraiio propinquantis ad mortcm,p.3 .c. 1 5 3 y ,c
oratto fidelis in magna afflictione cxiftentis,explicantis cora
Deoanxietatcmanimifui.petcdodeuoteab ca diuinirus
liberari,p.?.col.i54o.f
oratio boni Prxlati pcrfecutionepatietisabaliquofilio fuo
fpirirua!i,p.3.col.i54i.c
oratio Ecclcfiajperfecuticncm Iudeon;min Ecclefiaprimiti
ua fuftinentis,p.3.c.82 i.c
oratio pro liberationc Chriftianorum aperfccurionc facta fre
quentertemporeludeorum&Imperacorum RomanorQ,
P.3.C0IU457.C
oratio Iud? traditons,qiK-do ita orare potuit,vt fieret in pec«
catum,qtir;riporcft,p.3.col.i2 8o.e
oratio qua? non fit per Chriftum,non folum non debet pecea,
tum,ied fit in peccatum^p.^.col.Ibid.
oratio pure directa de corde iidcli,tanquam de ara fancta in«
cenfum (urgir,p.3.col. 1 j^p.a.b
oracio fortifiima Chriftiani homin s armatura , p.2.columna
i2o6.d
orario bona que,p.2.col. 1 58o.e
oratio & Eleemofy na pro defunctis habet aliquid cofolatio-
nis,p.4.coI.334.e
orario eft quodda rributu fpirituale, quod offert anima Dec
devifceribusluis,p.5.c.i25.c
oratio deber eflc fecreta>intenta.perfeuerans,& conrinua, tf
reucrentia,& dcuota,parte4.col.i56Q.c.Item , p.i.colum,
J3o8.f
oratto virtutis pondus non habet,quam perfeuerantia no te«
net p.i.col.i^^^.a
oratiodeuotafignificatur,perfeneftram,&quare,p.i.c. 144.1
oratio coram Deo eft & odor fuauitatis,quicquid amor Dei
agitur,p.3.col.2 2 2o.a
oratiocftduplexjfcilicerpublica&priuata.Publicaqna? fica
miniftris Ecclcfia? . Priuata, & talisdebetficriin fecrcto,
duplici decaufa,p.5.col. 1 25. c
oratio cft que facit peccatum.Qui enim de diuitiis vcl hono»
ribus fecu!i,aut ccrce de inimici morre follicicus obfccrar,
ipfe in infimis iacens,vilesad Deum preces mittit, p.2.col.
731. b.c
oratio eft maximum remedium in tribulationibus, par^.coL
268. f
oratio quia multis cogitationibus quatitur.etfi auditur, repel j
litimetur,p.3.col.i25.
oratio eft exaudibilis tribus concurrentibus,& enurr.erantur \
p.5.col.i46.f
oratioeftexprefliodefiderii,p.6.coI.ioo.f
oratio eft defiderium bonum,& (i continuum eft defiderium, \
concinua eft oratio,p.6.c.66i.c
oratioChriftifuitperfecta,humilisdeuota,recta, &charirati
ua,p-5.col.432.f
orarioomnisChriftiprocedensex voluntate deliberariua ,
fuicexaudita,p.3.col.7'i4.f
oratioDominicaexprimitquidquiddecet homincm pcrere
a Deo & quidquid decet Deum darc homini, & ordinacif
fioiehoc defcribicur,p.5.c.i 25. c
oratio Chrifti in orto oltendicur perfecta quintuplici caufa ,
p.5.col-43 2.f
oracioquideft,p.5.col.i28.f
oratiodcbctficriinprincipioprardicatior.is ad impctrandii
graciam Dei,non (olum a pradicanre,ied etiam a coco po-
pulo,p.2.col.26 2.d.Item,p.i.c.283.f
oratiogcnera!isquae&qualisfit,p.5.col.2 96.d
oratio obfccratio,communiter,pro fe vel aliis dequlbuslibrt
Pctitio dc rebus nominatim neceffiriis, p.6. col.693 c i
oratio cft communior intcr omnes aftus larria-, & idco quod
dicitur de ipfa incelligitur ctiam dc aliis latria? actibu$,P'5«
C0I.125.C
oratio c(t illud per quod homo confequitur grariam,&gloria
exdiuinaordinarione,p.5.cof.i28.f
oratio eli: cleuatio mentis in Deum,quod melius fir cum ho-
mofequeftratuseftabaliis,p.5.co!.432.f
oratio
Ind
v/ A..
Oratia cft c tplicatio proprios volunta:is apud Dcum, vt cam
implear,p.j.col.84"?-.c
OMtio M.»vfi coram Domino cotianfeimte,inhube glotio-
faeumrep"efcmran^e,iutfuerinp.i.c6l.85i.a
cratio Aaron vt iiiugiscliet?\a'Hiib<!iscoaimemorar iura-
mentum Dei faclum Abraha?,& teitaiiientum tn montc Si
naidatum,pv?.col.:97.c
oracio Danielis Fuit cum niagno rraftu reroporis &• meditatio
nis & talis oratio eit Dco acceptabibsp.^-c. i 6o8.c
orationisdamoreftpropterimpletiouemdcfiutMiiclamatis,
p.4.eolj24.f
orationis domum pnmo tntremus.cum ad loca tri quibus ta-
lis fit diuertimus.p.j.col.y^S.f
oranonis vis &erricacia.p.2.col.ii 66. d
oract>»nisdcuot:r quatuorfunrcondiriones, fciikct vers. hu-
miIiario,fa!ubris poftulatio,roentis attenwq, bc debita con
tinuatio,&perquidiigniricantur,p.i.co!.8i^.c
otationis etHcaciam duo maximc faciunt, fcihcet inftantia &
0,
humiliras,p.y.col.95j.c
ationis,verje vircusclfcelfitudocharita'is,par.4.colnmna
691.3 b
orationis conditiones & orantis,vt fic acccpta coram Deo,p.
5.C0I $I2.C.f
oratioms partcs quor & qux lunt,p.6.col.6o i.c
orationisrcmpore nefibbatum noitrum inouietent,inwi!es
de cordc noftro & ineptas phatualias excludamus,p. i.co-
lumna 1410.C
brationistempore hominesmodum imponant cogirarioni-
bus,& a tranfeuntium rerum curis abftineant.Ncc tamea-
liis temporalibus vbi oportunitas diitauenr,ab his qua? ad
- vi&um&veftirumperttnent.prorfiis intuitutnaucrtac,fed
congruomoderamined:fpcnfet,p.2ibid.
oratioms fcruor & eius prolixtcas inducunt obliuioncm po-
ruscibi,p.2.col. 151 i.c
oratioms in facrificto ingcrunt fc iroporrun^ cogirariones, ra
pere vcl violarc cupientes,ied manu fanctx difcretionisde
bemuscufiodiie.p.i.col.^ 1 i.a
oration. &hofpica!itativel aliis virtutibusexfragilitarccar*
nis,nonfeuiper in(tituerepoiTunius,alittTeftdecharitate.
p.6.coI. i537.a.b
oraionc faccre dcbcmus contra tria vicia in profperis,& con
rra tria vicia in aduei fis, p. 3. col. 468. d
orationem debet comitari fancta opcratio^p.j.col.iifij.c
in o.arione poflunt vcrba multiplicari duplici dc caufa, pa.5.
. col.i28.i
orationesiuuat p!urimum,fcdcum & nosaliquid boni agt-
. mus,p.4.col.96i.b
oranoncsdeuotjqua?fiunt in Ecc!efia,perquidfignificatur,
quibus rtia cantus addcndus ahquado,& melodia,& qua-
rc,p.2.col.8;3.c
orauoius*ic«iocjead Deum inpromotionealicuiusaddigni
ia.-c.n,(J<:l»ccprvm:tti,exemploCh!i(tiquandoelcgitduc-
dvCin» Apoitolos,p.5.col.782.d.f
Oiauoiicsian;tjrum,perdiueTias vaforum fpecies fignifican
tur p.2.«.oi. 1280-c
oratioaesfidciium r.g'iificatincenfurn,quodcxquatucrodo
ratifTimisgtricribiis 111 maximam fubtilitarcm comminu-
tiscoponirur,^ .jiirtic p. i.co|.822.e
orafoim iuftorumq'!omodo& quarc,coram vclanteDomi
fiumorlcrrcdicujicur Angch,quaiiad iliquui inamfiftan.
du cumomnia (mrnuda &apcnaocuhs bei,p.2.c.t 54,2.1
liC'U,;).6.K.|.6oi.b
orationcsEcclclia nonfolumfunrcxaudibilc^ per virrurcm
paffio»i« Chrilh c* crucis,ltd ptr mcncum bcatx Mana?
\iry>ni'N,p.r.u>!.i88i.a.b
Oratiuncs& latnhcia ad hochcbant inmonteSon,uicxau
. duciuurinta!(>,ii!.3.co!.^67.c
Otain>nibusneai.d:anr»ra I)ouiino,duo funt qnxofil.fhmt
jncorrcptiii,lci)jccc& ptrinan«iserror,&corimpccniic-->,
J).^Loi.6^o.u
crbisdicicur ir>mobili$ fundatus, & intelligiturhocduplici-
tvr.jrA 2.col.8yg.c.o6o.f
oib:s vniucrfuspcrtabcrnaculumvcterisTcftam5ti dcfigna
batur,& (] ..:omodo,p. 1.C.767.C
orbisquodammododuplicarurfecundum diuerfitatc ftatut
itaquoddicicurobisprxfcns,fecundum itatum qui cur-
ritvi quead iudicium Diciturautem orbistuturus,fecun-
dum ftatum qui crit poft iudicium,p.6.col.8i i.c
oibis fecundurh ftarum pra?fentem,fubicctuseftquodammo
do ipfis angclis & quareifed orbis fururusnon entangclis
ftibiec!us,& quare,& quomodo,p.6.ibid.
oibistotuspcrornamcnra fummi facerdotis figurabatur &
hoc quom')do.p. i.co.798. f-799-c
orbis vniuerfusiuitus eftdefcribiper Auguftu, &quare,p.y.
C0I.621.C
orbcmporraredicunturpoteftatcsGentiumuelangclice vir
tutes,p.3.coI.i2j.b
ordolibrorum Mofis,p t.col. 904.6
ordo angelorumciir'1cftium,p.4.i.ol.ii5i.a
ordo triplex debet efie m hominc,p.5.co.i ij6.d
ordo dilcitionis quis & qualiter habendus & fctuandus eft ,
p.6.co.649-e i
ordo non remporis fcd dignitatis eritin refurrcclionc genc-
ralip.6.col.335.c
ordo nullus in inferno,non quod Dcus non ordinettormen-
ta fecundum meritum fingulorum, quia etfi vna gthenna
non omnes vnomodofentient,p.3.col. 138.6
ordo natura? eft procedere ab imperfeclo ad pcrfe<2um in na
tura humana,p.6.c.343.c
ordo iecundum prius & pofteriusdicet non fit in actu cogita-
di diuinojcum fit vnicus & fimpliciifimus,tamen in tffecri
bus ab eo prxcognis eft ordo tempons & dignitatis, pa. 2.
colum.i495.c
ordondeinoneitinann.?s,p.5.col.io84.f
ordo legis & Euangclii triplex,fcilicet,tempons,dignitatis, &
virtutis,p.6.col.789.a.b.c
ordinisignoranriaconturbatnegociorum naturam formam
quemeritorum,p.3.coI.i355.b
ordinemcoelinoifequid eft,p.3.col.36i.b
ordinem leruarcin omnib.decentiiTnnura cft,par.j.columna
2138. f
ordinem fuum quifque agnofcat,& quid fit dignum fuo ordi
ni intelligat,& ita librec actus & iermones,inccflum quoqj
& habitum,Ui ordinis fui piofeifiont conueniat,p.i.coJura
naii78.f
ordinem leruarequid fit,& quod omnis homo debet incede-
re fecundum ordincm fuum,facerdos,diaconus, virgo,&
quicuuquc in profelfione reljgione videntur,pafteprtma,
ibidem.
ordines quatuor erunt in iudicio finalt,p 3.C0, 43 ^.b
ordines faccrdorales noui Teflamcnti,& per faccrdores & mi
niftros vetenTeltamcnti quomodo figurabantur,p.2.col.
mo.f
ordincs f ratrum pred catoi um & Minorum ad i Jem opus sut
ordinaci quomodom Apocalyiipra?hguratidicuritur,fc.
cundum aliquos,p.6.coi. 167 i.c
ordiues trcs fuut in vtr>cjueteftamento prscdicatorum conti
nencium,& coniugatoi um,p.4.col. 1 384.^
ordinibusdiftinctis AugeIorumcongruuntdifc:niita?,conuer
iationeshoininurn>^iiieorurnioitemper conucrfationis
fiuiihcudincrn afccndunr,p.i.col.i 756. d.e
ordinans nos Dcus,iuxta mcnra difpouit & tcrminutn vita?,
p-3.tol.23 } c
ordinaiidniijBcclcfiaprimodebent lcuari aqua contritionis
"ad aldarioncmprxccdentium pcccatorum,& aquis dcuo-
tioms ad dclnicrnmi iupernorum pi.col.8oi.c
ordinariodiuinadcaliquofuturoaccipituiduplicitcr. Vno
modo prour cft fii diuina pra?fcicntia,& iic tft immutabi-
l:vA!/o modofcctindumdifpoiiiioncmfccundarum tau-
firum,& talistu iuutabiIis,p.i.tol.392.f
B 3 ordinatio
Gloffee Ordin.& Nicolai dc Lyra.
Ordinatmpopulivrboriafir,rcquiritur diuiilo pofTcffionum ortusdiuiniraris Chrifti,anre&poftnon habet , ortus vero
interfc,p.i-co1.i577.c humani7arishaber,p.*.col.*f7.c
ordinauoDci dc mortcfinguW.MTidiciturteftamettim infe- osruum ncprauumloquaturaliqoid,& hocfitduob.modis.
rorum:q'iiaiuftianteChril}ipaffioncrn defcendebant ad Tualabiancdetraftionibtn affuefcanrcuftodias: Etalios
limbum,p.^.coI 2o6.f quoqucquoshuic viciofubditos nofti,netccorrumpar,fu
Ordinario bonapopuli triplex cft.Prima viii ad proximum, gias.p.3.0 1622. d.c
iecudapopuli ad principem & rcrt;a vtrorumq; ad Dcum os eorum qui verba Dei Ioquunrur,Dcus aperit. Eoru qui lo
P.1.C0L1377.& col.n?4-&c.i390.f quunturm^ndacium,falium tcftimonium/curtilitates.tut
Ordinatioms diuinae efieftuimpedirc volcntcshominesper pitudincs.fufurronumquoque&dctra&orum , & corum
aftt:ciai.fuas,pr^terintcntioncmfuam promouent cum & qni ociofaloquunturdiabolusapcrit,os, p.i.col.j20.o£
dchoccxcmplum,partei.co!umua388.b.c.& co.394-a.& quodprocedirdeore,inq*|inat:nonde ore carnis.kdccrdis
C0I.473.C Nonenimfinominasfurta&alia malaimmunduscs:fcc
cxOrdinatLonediuinaoportcthomincsagerc, vt cffcclus a dumcog!tas,etfifileas,p.3.col.i446.e
Dcoinftitutiimplcan:ur,&c.Vtquomodoaccipiturcaufa osfi Deus nonrcplct,non ardec dcfiderium,p.3. 0948.6
literuelconfecuriue,p.i.co!. 577.0578. f osflorercum prccibusatquc pfalmodiisjhvmiufqucinlaud
ordinationcm diuir.amnon poffunt impedire fcicntia fpecu bus Dei confcrrisdigncrefonar,p.4.co.24i4.f
latiua &prac}ica,fedmagispromouentpra:terintenrione osalriffimidiciturpotentia gcuerariua patris, quf produci(
p.3.col.i^98.f f verbum,ficutoreproducitur vcrbumfcnfibilcNamintcll
orebinrerpreracurforamen inquocoluberingreditur,p.2.co gibiliafignanturpcr fimilitudines fenfibiltum, p.^.colum-
Juai.aoS.e na 209<e.f
organumeftgeneralenomenomnium vaforum muficorum, offaSan&orummartyrumfeuc6fefforum& huiufmodi.por
Iicetvfudicaturorganum<quodinilacis follibusponat,p. tatur cummagna vcnerationcad Er.ckfia.Apud aruiqt (;
3.col.iy9i.a.b vetoTcfr.alircrrangens cnimmorticinum,polluius icnfc
orientalespopuliantiquitusintabernaculishabitabant, p.3. batur,&c.& vndehecmutat;o3p.3.col.ior4.d.e
col.i 1 8.f offa in quibus confiftit robur corporis notant virtutcs in qui 1
©riginalisiuftitia,in Iuftitiaoriginalis. busconfiftitroburmcntis,p. 3. c.666.c
©riginalepeccatumdnpeccacumoriginaie. _ ofannaquid fignificat,p.j.col.34j.a
©rigiualepeccaturaomncsex Adamdefcedetes,pra?ter Chri ofculumfufcipit Dominusnon vt doceat nos fimulare, fet
Aum &matrcmeiusincurrerunr,cuiuspcenaeftmors,pa. neproditionem videacuriugerop.j.col^j.b
6.col.6:.f ofculum multipkxeft,p.6.ci 90.^464 e
torigenesabha?reticisfeduftuseft>quempoft Apoftolos Ec- ofculum pacis &amorisfignumeir,p.3.col.i7io.e.Item,p.!
clcfiaemagiftrumfuiflequamdiurcdefapuit,qui negaue- col.?6i.c
rir,errat,p.3.col.i636.d.e.Ircm>p.icol.i j.82.d.Sa*pius re- confuctudinis fuit,maxime inilb fimplicitarc antiquotum |
plicat hoc vcrbu.Ita videtur mihi ChriftusDominusmeus vtpropinqui proprinquos Ofculatecur,& hodic fic m mu
fa&urus. tisloc;s>p.i.col.337.a.b
iprigeniserrordeliberationehominummalorumdamnatoru ofculum notatfignum vnitatis,&inde cftcor.fuetudoin Ec :
&dafmonum,p.j.col.4i9.a.&col.2i4.d.Itemparte 6.col. clefiadarepacemvtlofculutnpacis.p.6.col.464.c
8o8.d.e.Itempartequarta,columna 2 34-oAliierrorespo ofculofamuloimpertiirgrariamSauli,p. 2. (-01.376.3
nuntur &columna 737.a.b.& fcquent.Item, par.3^;olum. ofculo tradunt Iefum facerdotes & clerici& prodirorcs aco i|
i6io.f duntadmenfamDominivquieildem labiis di olculantu: |
k>rigo peccati eft duplex {cilicetlcuitas cordis, & loquacitas fibum virginis,quibus dcofculaci funt filiam mcrcti icis,p
oris,p.3.col.io64.t 5.C0I.601.C&C.43 j.c
crion eft quxdam conftelIatio,&c.p.3.col. 12 4 d cfcula al«a funt bona & falutaria alia via intcritus, qua* e.\
Itcm,p-4.col.i86o.e proficifcitur,p.2.col.4J4.d.e
fcrnamehta vcra matronarum(vt Pythagoras fcribit) efl: pu- ofce quomodo interpretatur.Item ortus cius,& dc qua ti jbu:
duniamonveftes,p.6.col.i32 6.(.( vbifepultuSj&dcquibuspropherauit.p.^.co.ifyi.b
iornamentafummifaccrdotieratdrccmquorumquatuorm- ofeePropheta?matcriatrip!c\cft.aItafccundt!tn hiftoriam,
ierioribus faccrdotihuscomunirabantur, p.i.col.78i.b.c aliafccundumtropologiamaliafccundum allegonam, p.
crnamenta fummi faceidotis quc & qualia, & cuius forme_ fi- ^.col.ibid.a
ucdifpoficionis,p.i.col.782.f ofeeProphetacurDominusiufferit, vel curProphcta iuffia
«rnamcntarubcaftipcrarmaChaldacicontra Affyrios dcfe- acciperefornicariam,paruerir,mirum viderur, p.^.ibid.
rcbant,ncfiaIiquibuseorum vulneraretur, cxapparentia oftenfiofatfacft Ezechieli,confimilisvifioni Ieremia-,&po«
fanguinisaliiterrerentur,p.4.20 28.f tiffimumquantumab facerdote,p.4.col.i i6r.c
crnamcntisnaturalibusquifquedebetefTecotentus,necrea- oftiumfietfortaffevnicuiqueanimerinlingtilis manfionibus,
toremvidcaturaccufare,tanquam impotentem opus fuii quiait Egofumoftium,&c.vt per i\ rfuminrrar&cxeac,*
perficere,p.i.col.io73.a pafcuaiuueniat,vfquequoadipfumperueniat paticm, p.
ornaturinveftibusfimulieribusconiugatismoderatur,quan i.coI.i4i9-a
to magis virginibusid vetitum intelligitur,par.6.columna oftia cubiculi claudimus cum illicita dcfideria cociccmus > p.
i32j.b 4.col.248.a
orpha interprctatur ceruix cius,p.2.c.827.a oftiarios quomodo Dauid & Samuel conftitueruncpa. j.col»
orpheusDcumincircufcriptumfignificarevoIuitquod vni- iojj.c
ucrfumcompleiaatur,p.2.col.i429.b oth fyllaba vbilegiturin Hebieonumeri pluralis cftin fcemi
©rtogometra&coturnix,an,&quomododifferanr,pa.i.col. ninogcnere,p.4col.i7ii.a
641. b.c ■ ouismaciadaadfcpteiitrioncm,docerChriftum eqrcffurum
ortus fignorum & conftcllatio qua? monftrant aliqua f utura , ex oppido Ierufalem,& extra cum vrbcm pafa ndfi, doncc
vtftcrilitatcmtcrrccfuturam vcl fcrtilitatc, & huiufmodi, fignetur &maaerurinlcrufalem,p.i.c.8i4,e
dicuntur monftra a monftrando,p.3.col.i92 i.c ouislofeph quare didla eft fic fecudum Hcbrceos,p.3.c.iojo.
Orrusfuliseftduplex.Vnusquando apparetprimolux eius, f.Item,p.i.coI.6o9.c.Eteftfidtirium.
fcilicct, Aurora. Alius,quaado apparct Sol fuper terram,p. oues in Aegypto fccundum Hieronymum bis in anno pariut
J.C0L997.C P.1.C0I.343.C
oucs
Ind
/
cx.
ones quando rondebanmr antiquitus mos erat,quod magna
conuiniufuciebant Dominiouium paftcribus, & quare,
p.2.coUf8i-c.& c.J40.f.I tem,p.i.co!.389.f
ouium 5: paftoris mutua cognitio,& huius i atio, p. j.c. 1 1 8 5.
c& i i86-f
ouium ha!icarum& Mefoporamias eadem cffedicitur natu-
ra,p.i.col-34?.b
oua afpidum fregcrunt,qui aduerfariarum pot^ftatum fcmi-
na ranquam m vtcro fuo gercbant,p.4.col.478.d
ouj touentur vtex cis pulli nafcanrur.p.i.c.ijS^.a.b.c
cza pcrcuflus intcriit quod cum ncquc Leuita tflec arcum te-
tigir,p.2.c . 545.C& 546.d.ct
ozaquarcrepentina mortepcrcuffuseft a Domino, p.2.col.
545.C&C0I. 1077. b
©zias fuit primo iuftus,& rectum fecit in cofpectu Domine ,
vnde & hoftcs vicir,muIros Propheras in imperio fuo : fcd
poftquamZacharias cognomentointelligens,obiit,lcpra
in frontc percufTiis cft,& quarc,p.2.ci 2 zS.e.f
ozias cum in totocorporefucrit kpra pcicuffus, quare ma-
gis fic mentiode fror.rc,p.2.ibi.
©z:astrinomiusfuit,dictus cnim fueratozias &Zacharias &
Azarias,p.2.c.i2 27.c^&co!.i228.c.f
A B V L V M animalibuspraebere, & ea ad equa-
re,&fimilia>licitcpotueiuncfieriindiefabbar.i,
&c.p.4.col.7i2.f
Pacis.ci.ccm/ce.in Pax.
'Pacificifunt quiomnesmorus animi componur,
& rationi fubiiciunt,p.5.coI.98.f
Pactumquid cft& vndedicirur^p.j.ci 405.8
pacc; alituiusftabilitasdcfignarur nomine patti falis, pa.col.
j*95.c
Pedagogi cura fspientia & poteftas,p.4.coI.i4i.b
Paganus li conuerterit fe ad primam caufam,cuius pcr feipsu
potefthabcrealiquamnoticiam,rogando vt dirigar eum
adfa!iiremfuam,&cjuear apcctatis,Deus reuelabit fibi
de fidc Carholica qtiatum neccflarinm,c(t ad falucem , vcl
mittetfibi do«ftorem,p.6.col.io93.c
Pagani,quicquid tos dcIcclabat,Dcos appcllare non rimue-
runt,p.6.col.i 55 2.d
Pagani principarum habctcs & Ecclefiam Dei grauiffimis in-
fcftantes pcifccutiontbus, Qgmiuaritiu pcr Lytjam lu-
deorum hoftcm icuifTimum.p.^.c 2 5 3 1 c
Pagani pucrorum capita d*mombus it udcnr offcrre,& in ho
noredjemonumcmcinnos nutnre&fouercp i.cio73.a.b
Palatium Loelcfte nullus ingrcdi poteltindutuj» facco mona
litatishumana?,p.2.col.i633.c
Palatia mollium dcbet declinarc rigida vita & predicatio qu£
frcquentantmolliDusindutiadulanccs,par.5.col.209.e.&
col.8oo.cf
Pakeftina eft montuofa, Aegyptus plana & deprtffa , p.i.col.
1658. e.f
Palcitmi ad morre condcmnatos,ligato faxo ad collum praeci
pitabanr in mare,p.y.c.3oi.b.c
Palcfi.norumniors intc£tisformandis,p.5.co.i96.e.f. Item,
P4.co!.2o8o.f.Icem,p.i.col.7 i8.f.& c. 1 37.b.cltcm, p.i.
c.i588.d
Palxftinis mor crat in fcftiscaput vngercp. 5.C0I. 1 34.f
Pallore abltinentie; qui inficiutur ad humanos oculos,vt glo*
riam capiant ab homimbus,vua paila vefcuntur, par. i.co.
H97-b
Pafma- i>ominef;pnificaturvi&oria,c6 quod viclores in pre-
Insiamispalma:incapite&manibusornabantur,p.i.coi.
i6i3.b.c
Palino' atborisqua?proprictas,& eiufdem mortalitas,p3.co-
lum.278e
Palmo quialiquidmetitur,fommo conamincexpanfisdigi-
tismaniimextendit,vtpoftit mcwfuram quam qucnt,pie-
ne & ccrte inuenire,p. i.col.7 89.1
Palpat quafi in tencbris qui qund tangTt no videt,p.3.c.iy 6 d
Pants&aquaquapaftuscfi rrlias pcrmanum Angcliquadia
ginta diebus & qna Jraginra noctibus pr^ fcns ffculutn ue-
fignarur,p.2.tol.829.a •
Panishordcaceus figniricatleurmfignificauirleucm aliqua
tirbamfxpepotenticremfupcrarc-,p.2.c.202.a
Panis bcncdidionc fa^tus cft caro,trtidus fimu! & inceger,p.
2.col-459.b
Paniscofc&ioex fimoquanarrar EzechieUca.^.duo fignifi-
car,p.4 col.1118 f
Panis hordcaceus c»bus cft iumentorum maxime rufticorum
quc ac fcruorum,p.5.col.548.d.e
Panis & aque nomine in fcriptura frequenter intelligitur ci-
bus & potus gcneralitcr,p.3.co!.2i24.f
Paniscorporalis& fpiritualisdfleremia^p.^.cO. 1125.C
PanispolIutusfecundumaliquosdicebatur,eo qrod crat dc
tricico per rapinam acquifito formatus^p.^.col^ ) 81. e
Panis propoficionis diccbat pcr manus Sacei dot;s piilarijfor
mariJ& decoqui,& fi aliter fiebat,diccbatur pollutus fccu-
dum quofdam,p.4,ibid.
Panis Chiiftus,non folum fecudum verbum quo uiuunt om-
nia fcd ctiam fccundum carnem affumptam pro mundi vi
tap.5.col.i 130. f
Panis verus dicitur Chriftus,dmis de caMojVere & proprie di
&o ratione Dcitatis,& ratione htimaniiatis,p.5.c 1 1 2 5.C
Panis nomen in fcripcura intclligitur onmis cibus,p. 1 .io!iim
na 185. f
Panem acquifitumin fudorelaborantiu qn aufcrt,quafi qui
occidit^>roximiimfuum.p.3.c.2i47.b
iunior fui,&c.nec fcmcn cius quarcns. Pancm,&cde quo pa-
neintclligatur,p.3.col. 691.3. 692. d
Panem fi dcderis niftis pauperi,& panem,& meritum perdi-
difti,p.?.col.737.a.b
Panem affiiclioms quem vocat Ifaias,p.4.c.28 i.b
Pancs prorofirionis quafi corpus Chnfti dc vxorum cubilib.
confurgcntescdcrenondebcbant>p.2.col.456.e
PanescalidiindicfabbariperduodecimtribusaLeuitis po-
ncbatur in menfa propofitiOnis,& in hoc fignabatur 3» fa-
cerdoribus dcbcbatur a populo viitus,p.4-co-22 1 9.L)
Paneseratintriplici gradu apud Hebiceos . Aliqui tluebatur
panes propofitionis,quierant!icitifaccrdotibustijtnm ,&
Aliqui panes oblarionis,qui offerelantur in alran holocau
ftoru,illis vtcbanturLeuitcAiiqni pancscommunes, qui-
busindiffcrentcrpoterantvtij&dicebanturpancs laici.p.
2.C0I.455.C
Panes pi opofitionis q"are fic diccbatur:& cuius formcDice
banturetiampancsfacicrum,&quare,p. i.col.^^o.f
pancsazymimaximcdebtbantur immolari in <;6fetrationc
Sacerdotum,&quidhocfiguiabat,p.i.col.8oo.f.Ittm,p.t5.
C0I.233.C
Panesprorege&nobil.busperfonis de farina dclicatnTima
tritici & purgatiflima f?ebar,quedicitui fnnila, P.2.C.699.C
Pancspluraliicrdiceie fcripcuramagisamatq'.iamfinguiai>
tcrpancm.p i.cc>]. 633. b.c
Panes duodccim fignificac facrum duodecim Apoftolorum
chorum,p.i.col 11 i6.d
Panum mclt plicatioquo & vnde f.i«fta;eft perSnlnatcrem
noftriim,p.5;col.256.f.&col.ii23.c.Iten),p.2.c.8do.f.iic,
p. i.col.84.f
Panu.stardiuscorrumpiturperfeipfum,quodfirputrcfiendo
quamcomimpaturatinea,quecorrumpltipfuin aliquan-
doetiamin nouitatefua,p.4.ci739.c
Panisinfamix pedcs ac brachiaconftrii"!guntti;,ne huc aiqj
illuc diilolura liberrarc iactcntur,p.3. c.3 5 2. d.e
Papa vbi cft,ibi Roma,p. 5 c 1 43 6.t
Papa vcllcgarusvifitansvnam prouinciam, potcft recipcre
fumptus ab illo,p.6.col.437.c
Papilio cft tenr orum,a fimilitudinc volatilis diclurn , p.i.coL
847.8. Inrerl.
Pap y rum fecularcm fckntiam dcfigrat,p.4.c 1 ^o.d
" B 4 Parabola
GIoflacOrciia&Nicolai de Lyra.
parabob c;r..uplexlfcili«tvcibi & f.icUp.-i.cul. 90 :>.!.& co
!i'.i;< t-o *.h.C
paraboiaqutY!cft,& vncVtlii -'rur.p.y.cnl.jsi.n.Trcm , par.3.
co!.M99.a&iSiS.t'.&fol.Joiy.a.hcm,paitci.tolumna
1 i 4 2 <f
Parabolx non omncs a Sal< nnonr prc-lat*,repof.ta? funt in i-
(bcr.plLiculcaionc,p.3.C(l.!599-c
Parabolarumiibri prologus,n6 ab ipfoSalornoncfcd ab eo
qul priraam collcCtionem fccit^fpofitu» vidciur,p.3.col.
Pai aholarum lib<-r Salomonis nongf rtos,& quinuccim con
tinct verfusm H< b<eo,p.2.toI.7CO.d
Parabol.-irumlibera quocduus;a quibti&coUc&f&&in vnu
|ibrumreda^u9^f|uokcol!pCtiones<habuki( P.3C0L1 599.
b.l<cin,p.5-tol.7«5«c
P.r3;i<<!aspc)iiu Dc.mim:s,Kcundumfimilitudinem>ucl per
11 111 il:tudincn>.p. 5. c-9^ 5 a °
Paradifus dicitur rertium t cdum.Ircm praefcns Ecclcfia . Ite-
nimlocusinquo Adam torporaiiccr vix:r,p.6.toi.446. f
paradifus cft terrahomini$,in quainnoccnspermafifkt.- icd
p< -rciilpam ad vndasrr u abilitotis. vi -nif, p .3.C0.J 3 i.c
Paradifus eii locus arra •niifimus,fi 'ii&ttofis arbwris magnus,
&n»aut.of<»ntefoecui!di>s,p.i.tcl.i57.a.& ttl. 197.3
Paradtli«a."Jiapcrcibumami{imus,p.4.col.473.b
de Parathf » rrcs ec nerales fetttentif lunt. Vna eorura qui cor
pOralitertantum intclligi volunt. Aba coruqui fpintuali-
tcr rantum.Tcrtiacoruquivtroqj««odo,p.i.ci<574a
• Paradifum rioflumus coiuiccre in Oricntefitum,vbicunq; au
tcm ilt,fcimus eutti cerrennm eiTe,& mtcricCtaQpceano, &
mont :busopp'jfitis,rcuiotii!iiiuim a noftro oibe,pa i.col.
67.a-b.E1 locjus ren.otus eft a cognitione hominum , colu.
7i.a.8<5.cf.icco.87.c
Paralipoinenonltbriictiptifuntpoftcaptiuicatem,p.2.colu.
ioyj.a
Paraltpomeno tanrum de rcgibns Tuda agir , fed Jibris regum
a«irur de moquc regno,id eft,Iuda.& lliael, ioo^.a.b
Pai aiiporneno quis fcnpferit ignorarur.unde inter Apochry
ph.i debcret coinputari,tainen inter agiographa computa
tur,p.2.col. 1009 a.b ,
Paralipomenon conuenicntia cum libris regnum, p. 2,co!um
na 1 i4?a
Paralipomcnon libri vocat ur proptcrca quod multa in hbris
regum pra?terira in illis contuicni'ui^p.2 col. icop.ab
inParafceuesdienQotfcrfiioftiaci 1} ons&fanguinisChri-
ftiv3c quaiep.4Co'».9<r8 d
parallcue G'.a?cc,prcparatio Latine.Hoc nomine Iudei inter
GtWos morancesfcxtam fabbati appeliabant,& cjuarc,p.
y.col.6ji.b.c
.••arcciufuin licet fitcommunitati in multis cafibus,non tame
in cafu idolatrix vcl ha?refis eft parcendum , p.t.columna
ln parentcm quid dclinquit acque & qui in Deum punitur , p.
i.col. 1583.3
parcnces qui contumeliofa tra&ant poenis fcrrc iubet lex , p.
1 col. 1083.3
parcntcs ar.,& quomodo,& quandofunt oJiendi, par^.col.
349-a
parenrcs aliquando tn filiis monftruofis puniuntar ex dnina
iuftitia.p.j.col.i 178. f
parcntcs h!t<s,& hli parcntibus,difivrcnrer tam?n , tcnentur
prouidere fibi inuicem,p.5.col. 1 64. f
pareiuesq aiido& quaudononr.ltgionis ingreiTum impe-
dirc poftunt,p.<;.col. i <5 4. f
pai ente» primi (i non peccaifenr,no pcr morrcm, fed pcr Dci
virturem in mclioicm itatum murari fuiffenr, itnrao magis
o/iam Eno».h & Elias,qui in Adam moitui,& gcftantcs in
tarnepropaginemortistrauslau lunr, vbincc morbo ncc
fencCtuiedehcicnt,p.i.col.76.d
parentes prirai nun coicrunt in paradifo,quiaformaia mulie
rciuoiiicuitecciuminparadilo.Tuuiquialicct datu cilcc
prirceptumdcmultfpbcrtioneineei ?rali,cxpecrabant ta«
mcdetcrminationem Dei in fpcciali,p.i.col.n i.a.b
parcntt-s moncntur non minns gratiasaeeteproortu fanctu
rum liltorum quam pro mcntis,p.<;.c.6; 8.f
parenres fobolis fua» curamgcrc dchcnt,& cum difcipiina nu
trireAnelafciuia' & voluprari fr^narcIaxcnt,p.3.colum.
1185.C
parentum iniuria,fcu in pnentes cocufia, morte punicbatur
inlcgc,p.i.col.io83.a
parcnturnhonorarionedum in reuercnria fcd in adminiftra-
tioneneccifariorum ii.n*Iligitur. Etquomodo fateidotes
cupidiluafalfadoCtrinahocexcIiidibant,par.5.col.i62.f.
Item,p. i.co!.67 2.f
patcntibus malc affcdo animo omnes cruciatus qni nunc sut i
quiquc futuri funt minores lufto fu nt,p. 1 .col. 10833
patentibus non licet ingrcdi religioncm,omii]a cura Hliorura I
omninoalitcrdc hliis,p.5.col.j<$4.f
parictis nomine pcccatiduntia dclignatur,p.4.c.i 169.3
pariiius& in pluiibusciuitatibusaliishocin.ptetum vidctur, ,
quodfiln itulti vcnduntharcditaicm patctiam fait<m m
partc,&frcqucnicnllisqui prudc"ntcrlcruicruntpatii,pa.
3.C0I.11577 a
pariiicniis vniucrflratisTheologica faculiashuncmocium te
netindeliberationibus,quodincipiurabillisqui !unt mi-
norcsinmag.ftcrio}ncminorcsfoimidcntdcclinaied len
tctiamaiorum,p.i.col.707.b c
pariiicnfeitudium quoinodo&perquem incepit,p.i.coIum
na4i2.f
parsiiuc quantitaspriinitiarumfrtimenti,vini& olci, &c.no
fuirdetcrminataperfcripturam,fc*d perfapientesHebrep
riimfuitdeterminata triplici modo, &cp. 1.C0I.1561.C
pars Dominidiciturpopulusifraclquia fuit Deo ipctialiter
dedicatus,p.i.coi.i66o.f
partesiuftitia? iicut funcdua?fcilicetdcclin3rea malo, & face
rebonumficfuiitduxperoppoiitum partcs «niufiitie ftili
cet defercreb mum& taceremaluuip.3.col.i994.f
particepsei"irii:iedu!-><^ret'urrcutionisChr;lti,qii riiniafidc
tangit mortem Chrifti,& fpem f.am veracicci in eo coilo
cat,p 2.col.72«r>c
parucipes vnius fiiriplicis (ir.-ncia?,quomodo finr plures , quis
explicet,participesqualitererimuscumpartcsnonfinc a«
pi!dDcum,p ).c.i572.d
parutpoifunt dicifoimoii&commenfurati, nontamen pul
chri,p.3.co.742.f
paruipenfioiniuita fecuduoiafftimarioncparuipcniicftcaii-
fairx,part£'tk<cot.2t'i8^Vidcetiam in Irampropnecau*
fant,&c.
parumdiftar vtrumfacinuscommittas,anadmittas,p.i.coL
2 5 2.b.interl.
parum non enc fimpliciter & abfolute in parria ca^lcfti, fed re
fpeCtiue,iiiquantum vnus maiuspr.Tniiumhabebica'10 fc
cundum diuerfitatcm pcrfonarum,p.6.coi.42 3.C
parua fi curare negligimus infeiilibilircr fcdijci: , etiam maio
ra audentcr perp-ti amus,p.2.col. 1 05 o.f
paruitas&magnitudinediftinguunturfecundimiprofpfrita
tes& adueriiraceshiiiusuirjequibiis per mortem fubluuj
remanenthomine«»a:qualcs,p.3.col.58.d c
paru:<lus fi non voce,i c tamen lpia lac lancum requiric.pa.i.
co'.T4i7.b.c
paiuulus cft iu oculis fuis,qtii dum f.* cofi Jeiat imnar em alic«
nis meritis pen(at,p.2 col.i 2 x8.e.f
paiuulietiamintctficia iubenturiiibelloproprci cnormitaiif
crimints,p.i.col.i40 5.c
paruuli indiiuuio&inSodomaan fucruntparticipes pccci*
tisparcntum fuorum,p.'.col.i6o7.b.c
paruuli ficut in patre peccatorcs Jic & pra?uaricatorcs, p.^.co
lum.i^Sp.b
pafcha cclebrare rcmpore dctermiraro ab Ecclcfia rencntl»
ocs Catholici , & cuhcdcbcnt rccipcrc facramcntum eiH
chariftia? alucr iucuiruru niortalc pcccatum, p. 1. c.12 ;8.e.f
paftha
Ind
ex.
PafihaIudeorumdicfriirrranfirus,fimiIiter & PafchaChri- paflioncs &morusmenrisredundantincorpusexterus,p.3.
l}Ktnoruni,&quarc,p.T«col.ii48.c ^ col.268 Klrcm^p.-.col.ijpy.c
Pafchaquod HebraicediciMrphafe,nopapaffione,ffda tra paffioncsodii& Irje maxmeapparentinfacic& inoculis po
{irunominatur,p.y.col.4i9.a.Itcm,p.6.col.233.b.Itcm,p. tiffimc,p.3.col.67*»..c
2.col.t426.e paflionesamoiisodii,vcltimoris&huiufmodi fuccefliue mi
Pafchapropriefolusdiesdicitur,quoagnusad vefpcram oc- t\-ibilirerimmu<antcorpus,p.2.col.42o.e
cidebacur.Scd indirrerenttr,& pafcha pro dicbus azymo- paflioncs ii afcibilis parris oriuntur ex paflionibus concupifci
rum,&diesazymorumpro paichaaccipiuntur^p.j.colum bi!is,&in ipfisterminantur.quiaoriuturexamore&odio
na 41 9«b.<52 3. a.&col. 969. a-b.&col.i 140. a terminanturindeIeclationem& triftitiam, p. 1.01579.0
Paf.hxdiesquareinftitutuseit,p.4.col.242^.KItem,p.i.col. paflionesdiuetfxin hominibusexdiueriis melodiis excitan-
1006.de .. rur,p.4.col.i 5:23.0
Pafchac cclebratio prima,& alie. fequenres temporibus aliis , pafliones & perfectitiones differunt,ficur a&io & paflio,quia
n6funtoisformisc6ditionisinoibus,ficutneccelebratio paflionesiuntincorporeproprio:pctfecutionesabalio in
nesfacrametorfinouxlegisfunt vbiqjvniformes.p.i.jSj.c ferenre,p.6.col.2 5o.f
acnusPafchaliscurtamdinferuatus,p.i.col.s86.e paffionesquatuorprincipales,rutionemmultipliciterpertur.
Pafchalis feftiuitaris cclebratio filii Ifrael tempore determina banresdntelligunrur per quatuor tribulationes quas ha«
tioprxc:piturfubpcenamortis,p.i.col.583.c buit IfraeI,p.3.col.ji5.c
Pafchalisfolennirasqua?nobisa?terna?beatitudinislumenjp paflionesanimifuntquatuor,&quomododiftinguantur, &
mittir,tucmaximecelebratur,cumSolannoproficitincre perquidcmfignif7centur,p.4.co!.i965.b.&co.2033.a
mcnro,p.i.col.i2i8.e.f . pafliones dominica?myftcriacelebrantes,non folum paflio-
Pafi-halis celebrario ve.legis quomodo probandum fit quod nis,fed & refurrcftionis dcbemus recordari. p.5.col.448.d
prfceptumdeillonon obliger fempiternaltter,p.i.c.6o9.c paflioneshuiustemporispoffuntdupliciterconfiderari, p.6. .
Pafchalecempusiribusindiciisinve.Teft-obfcruatur,Quar- col.ioi.t
ta regula nobis a refurrcctione Xpi Ipofua , Ibi.&c.feq.a.b pafliones arma dicimus,quia per :ipfas ab aduerfariis Iibcra-
Pafchali fefto afcendiffein IcrufalemlegiturXhriftusbis, p. mur,p.i.col.*87.e.f
5 .col 1 o64-d pafliones fiue affe&iones,vt dolor & triftitia furor,obliuio,i-
Pafchalifolemnitatcprimamftolam& primum**egnu,aquo ra,po2nitudo,&caeter*;quomodoin Deoefledicatur,p.4.
inl6ginquamregionemdtfceflimus,nosrecepturos Ipera- col.5i7.a.&c64i.c.&col.2oi4.c.Item, pa.3.col.287.a.&
mus,p.i.col. 1 2 1 8.f i687.a.Item,p.i.col.5o.b.Item,p.6.i73 3.b.Item,par.2.col.
Pafchaltumceremoniarumobferuanriaficutpr-eceptaeft ita 98.e.f
etiam tentpus quo pafcha agi preceptum eli fact a my fteria pafliones an verius & tutius dicantur efle fecundum fimilitu-
recolet,p. i.col.lbid. dinemin Deo,ucldeDeo,p.i.col.i48.b.c
I Palieres quos offerebat leprorus typu paflionis falutaris con- pafliones Chrifti dupliciter dicuutur.Vno modo in fein cor-
tinebat,p.rVcol.io27.c poreproprio.Aliomodoinmembris,p.6.c6n.c
!Paflc*resabundantinterrapromiflionis,&ideodeipfis fiebac paffionesinChriftoexiftentesqualesfueiint,viciofa?,fciIiceC
ob!atiopauperum,p.5.col.2oi.a velvirtuofa? P.5.C0I.1029.C
Paffcrum facnficium vel oblatio non crat communis , nifijn paflionati aliter iudicant quando funt extra paflionem quam
emundationeleptoforum,& ideoaliisfatnficiisnon con- paflioncdetenti,p.3.c.i79.c
numerantur,p. i.col.210 f pafius quantumfpaciicontinet,& quotpaffusfaciuntftadiu,
paflio& propaffioquid fint,& quomododifferqtjp.^.cno.c "ftadiamiliare,p.i.col.i443.a.b.Itcm, pa^.colum.
Paflio pracfens & fortispcruertu iudiciu rationis, licut parec 1480.C
incontinente,quiprefentepaflionciudicat eile fornican- paffixumdiffimilitiidomanet etiaminfimilitudinepaffionu
dum,tamer. extrapalfionempofitus iudicat contrarium , p,2.col.i498.c
p. 5.C01.1 175. c paftorbonus prceeligttinfuadiocefi manerein perfecutionc
Paflio Cht ifti mcipit a fua paupertate,quam pati ca**pit ab ho q, dtmittcre gi egem in periculo fpirituali , p.3.coKi796.e.f
ra natiuitatis,p.3.col.7 17. c paltorinutilis EcclefijedicituridoIum,p.2.c.263.b.c
Paflio Chrifti cft vna,fed duo nobis impetrauir>expiationem paftor Ecclcfia* deber fuos fubditos triplici pabulo fouere,fci
fciliccr,apeccatis &fanc"tihcatiGneni,vtnosofferrec Deo, !icet,veritatis verbo,uke^ona;exen)plo,&temporaIifubii
P.1.C0I.1217.C dio,p.5.col.i238-c
Paflio Chrilti oftedit diftinclionem temporalium bonorum paftor Ecclefij an debcat fugere tepore perfecutionis,an non
fiuecarnalium,&fpiritualiumatqueaeiernorum,& noneft Videinfngercutrumlicicum fit,&c.
c<-rtiorciiftin<ftio,incuiusmorteclaruicnontraliconain fe . paftor verus futtChriftuSjCuiusoues m paffionedifpctff sut,
licicatempro magnomunerefperandam&optandam, cu P.4.C0I.2164 e
vnigenicoriLoq icintantapatt voluit,Iongealiud Dcusa paftordum bonisdifcipulorumobedientiammoribusprofe-
fe peti & expectan apetta difttnctionedeclarauit , p. 1 .col. cent,& eorum landauilia facta cernit, &c agnoru tiellerib.
i2 78.b.c dicirurveftiri,p.3.col.i72-^.b
PaflioChrifti fiuemeritum incarnationis iuftificauir patrcs paftor tam feduloclo«5trina;infta,vtefiamquof!ampoen;reru
vcteris legis inquantum erat ab eis credita & dcfiderata,p. tes ad oificium docendi prouehas:& pcr illos finc dolo lac
6.col-9i6.f verbi pamulisfeniu miniftretur,p.3.ibid.
Paflionts dominice. tempusre&e dicitur primusmenfis,pa.i. paftorcsmali cum qua? fcrentiarcnec,opcre & docttrina perfi
col.i to6.d . cerencgliganr necelfecfr,utplebem fibi commillam anri-
Paifioms luaeopusChiiftusfecit,ipfeconftimmaui'', p.i.col. quashofttscuinfuo exerciruobfidionccircuiidec. Et hoc
93 z.e.lnurl. figura,p.2.col.87i.c
paifioois domnncx confummationcm per cinerem intelligi- pafrons boni func duo figna^pVy .c. 1 1 87. c
i'us,p 1.C0I.769.C paftoris vitadelinquit iepepromalogrogis.Et dehocfigura,
paflnnemChri tid< plora: IeremasinThrenis mulcis vcrfi- p.a.col. ioy^.b.c
culis,p. ;.col.iooi.ioo2.ioo3.ioo4. aPaftorccum fpiritualealiquid quacrirur ignominiofum efc
paffionem Chrilli tegimusdd cft.facramerohonoramus, eiuf fi runcquarrat cumquxftionumdebetcnodare,p.l.coluin
qucmyfk-riiranoiK-micddentcs:a ludeprum dcrractionc riiyfJ.e.r;
operimus.Figurade bem,& Iaphet,p.i.coI.i6i. b paftoitsdctef;abatut ab Acgyptiis,*ja perccflTt ifjt aliqua a-
nimalia
Gloflar Ordin.& Nicolai dc L.y ra.
ni:naIiaquaManq<iamdiiabAcgypriiscoIebantur,p.i.co
Paftprcs p»corum dicuntur fuiffc intiqui patrcs, no rcges ho
ininum p. i.co!.i74-c
Pa lorcs hicrunt aliqui populi Ifracl fcrc dc omnibus tnbus.
Etcxcmp!(imdchoc,p.2.co.57i.b.c
PiQoresqm pra?pofiii in EcclefiaDci confrituuntur vt oues
Dcifana h\Jc,bonifq!»eexetnpHsad viriditatcm coeleurs
pama*adducaru,figmficauirpcrEIeazarquicognomina.
batur Abaron,p.4-eoI. 2232.0 .
Paftorcs in tt-rra Kida (ibilaiido atrahunt grcgcm ouium, & 11
lefequiiur,p.;.col.i iS^.e
Paftorum ntglipcntta quomodo puniatDeus, P.4.C0.1 33 at
Pafrorum veroru pcnuriam patimnr proptcr pcccata noftra^,
q :nrc h odie & quotidic nobis cft plorandum , quia dignu
D;o (acriftci.unuipn rcdd:mus,p.4.col.iS34-a
Piftofum pia •ticns>quiai noh prppriarri s]priam , fed auroris
q»arru ab omnibus vult iuuari quod facir,p.i.coi. 1 2 39.C
Paftoriimtnodosdtcumvirganumerarcanimalia egrcdicn
ci« dc caulis ad paftum & hmilitcr cum reucrtuntur ad cau
laspartcp.i.cul.nyi.c
Pailoribusieipfospafcencibusnonouesquodloquatur Do-
minus,p.4 cbl.~t331.fo
Pa.loribiisouiumfaciebantanriquitusDomini camndcma
gn'Mnconu!iiiumA'quarc,p.icol.36o.b.c.Itcm,p-2.tol.
4;8.f.& col.j^o.f
Parer fapic .s;n caufa Dei filios non agnofcir,p.i.col 1 583.D
Patcr ri.rnajis & fpiiitualis dupllci ddrcrcntia fecernuncur, p.
6.01.944.!"
Pater carnalis filifs pcccaiibus indulgcntius quam feruis par
ct-re conflcuit,p.6.coJ.i3 12.C
Patcr fxpe per ncquam fcruos cmendat filios,cum illis pcena
his pra?parathercdiratcm,p.3.col.i33i.b
Pater infiliomantrquodammodo,& llcgaudetdebono filii
ficutdc fuopropno,p.3.col.i704.f.Icem, p 4.C0I.2387.C
Patcr in trinitace cft vita,non nafcendo filius cft vita cft p»*
trcnafcendojp.y.col.i iop.d
Pater fpintuahs Deus fcilicet ferups obcdienres,immo & ho
ftcs manum fibidantcs,fibiadopcar,p.6.coI.i3 i2.e
Pacer in diuinis,quando diciturpytci Chrifti fccundum diui
nitatein,diciturpaicrg!oria:,fecundiim humanicatcm pa-
ter Domini noftn leiu Chri?:i p.4 C0L1450.C
Fater cftindiuinis,quiaiiulium;stfthlius,&per confeques
pater quia diu-nrur rclatiue iui inuictm,p.6.col.5 39.C
Patcr & fiiius funt vnum in rtacura.diftii.guntur autcm in £•
prictate re!atiua,p. 5.C0!. 113 4.C I tem,p.3 .c. 209 1 . c
Pateropcraiurperfthumficut ptrartcquiafiliuseft ars om-
niprentis Dci plena ratiombus omnh:m,p.6.col.903.a
fi quando non fuit h!;us,fuit Pater finc ventate,finc via , fine
vita,p.3.i3 27.a.Interl.
parris voluntas pcrperuo in manu faluatoris profperc fuccef-
fi;,p.4.co!.i47.b
patris infenfan,Domini,aut magiftri cft, obedietiam que ad
fir pcrtinet,fubditos non docerc>& eorum vitam vt opere-
tur fecundum lcgcm non difponercp.i -co!.i 15 o.d.e
patiis fui prauam actioncm imitado ne quis dirfamtc, & igno
niiniaineiusncreueIcrptohibemur,p.i.coL626.e
pitris & rihi perfonalis diftimitio oftcnujcur , p. 5.C.10 1 9.3
puris & filii coiiiubftantialiras probatur.ibid.
patris & filiicoeternitasdcclaracur.ibid.
putri filiamcc fihus mati i comungi debct rnarrimonialitcr, &
cft coiitta rcucicntian» natu'.alcm,p.5.c.3 1 5.C
patri vcl matri nullomodoccmtradiredcbemus^dicar^facar,
qua» volunt.Qucmodopofffimus vicemgratixillisreddc-
r e,a quibus gciiiti funius nutriri,cruditi,quibus auditonb.
Deu agnouimus.p.j.c.io82.d.e
patrem pi torcs ne txtra fidcm 6V fakuem trinitatis fucrunr ,
ncqi:c inrcgre & perfecle,& quarcp.J-c 1 6.d.c
patrem& matrcni oponctdiligcuriamadhibercfuisdomefti
cisnepeccent.Inhispecc3tuibuvpfi neccflario pofluun-
/
tur,p.i.co!.ioS7 c
patresfanctihumilesintelligunturp.T conualIes,p.?.colun
282.f
patresdupliccshabcmus.Vna fpecies eft pcftimorum patrjj
Alia optimorum,p.4.co!.67o.d
parresfan^tiorationtbusnos iuuam,&Vexemplishorrarur q
confirmant,& fcripturis ftii.s qua- ad mcmnriam riliqm
runt,inftruutnos quomodoaductfus inimicas poteltau
pugnemus,p. t.col.141 5.I)
patrcs vcte.Tiflam.fcriptniisfuisfcnfysprofunditatem,8c'
loquii venuftarem in(irrcbanr,p.2.co. 13 i.b
patrrjs Anriquiciihartticis dil"ctptabatmagnisfign's&: vi
tutibus quam vcibis.Excmplum ponirur,d'c.f).6.col.74c
parrcs vcic.T tft.dccedcnrcs no ftanm admittcbantur atigl
riam,ciat tamtn admitrt-ndifuotcmporc , icilicetamo
impedimentopcr Chnftum,p.4.col.i49.b
patres nolitt piouocarc filios ad indignationcm,& quarc , U
6.coI.63i.c632.f
patres tenentur nlios fuos erudire pcr fe,vc! pcr alium , dc h
quas funt ncccftariaad falutcm.Et vndehoc tiahuur,pa.l
C0I.603.C.& tol. 1497.C
paciu fanc"toiuvitatognofcerenosfacit quidinftripturai
tel!igetedebeamus,quorum nobisactio aperit, quod
fuis prxdicationibu^ pagina Tcftamcnti dicit , p.4.t.uo'il
patrum antiquorum vicas& fcntentiasper fcriptuia? ieric
in exernplupopulis prxbcre,eft viigaspopulcas atueocJ
los grcgu m ponercp. 1 .col. 3 4 1 .c
patrum vc{e.Tcft.mendacia,an,& quomodo vcniunt excu f
da: Vidc in Mcndacium.
patribus vtte.Teft.antcIegcm Dcusduopromifit,fciIicct 1 1
r»*m'agnitudincm,&prolismultitudincm,p.i.ci46i.aJ
patibulum gehi nnaf ngrithcatur per arborem in qua Iulpe
fusfuit Ahfalon.rfes!anccc,cicspoenas fignihcat,fcihc4l
pa?nam ignis,pcenam veiniis,& pcenam carcntie vifion I
p.2.co!.62i.c
patiChriftumprodileiftoribusfafcuIijfaciliuseft^quamdil
ctoresfrctili ad T hiiftumconuertijp.y.col.^^o.c
pati fe fideliS populits dciiti iat,quod tos quos diligit,pati c
lct.p-3. 287.3
paciens vcre cft quj & aduc: fis arrci itur,& tamen a fpci rccl
tudinenoncuruatur,p.3.ci6o.e
pauentisperfectemoduseit^pcenaminfiiftam iniufte.no rj
tincrc,fedahquandaaddercp.3.col.38.f
parientes contra omr.ia aduerfa in munimine virtutum im:
£ti perfeuerant,p.i.coI.i662.d
patientes dcbemus cffe ad omnes,ad quos,quomodo , qua! ;
ter,& quando,p.6.col 66o.f
pacicnria fan&orum fa?pe micigac furorcm pcrfequecium ,
manfuetudo humilium proitcrnic audaciam fupciboruc
p.4.co!.2344.d
pacicntia tribus modis cxercetur.Num a Dco flagellamur,
proximoperfecutionisfuftiuemus, ab aduetfario tenraij
tur,p.3-col.i485.b
patientia,liumilicas,& probario conficirur ex mortificatisf)
ritu,licut ex pelie mortua fic vreniilc aliquod , p. 1 .c.1026
patiintia landorum,auroc6paratur,&quarc, f^.^.ci^o.a 1
paticnciapropriecftfortitudoantma:pcrquani cquinaoiiti
tolcracaduerfa,p.3.col.i676.f
patientia perfectior eit quam dcfcnfio, etiam Iicica , p 5«co'
977.C
pacienna vcra qu.c c{\.,p.yco\.g6^.a
paticatia Dci, P.6.C0I.29.C
paticnria copiofa quie clt,p.6.Ibid.b
nobile viocendi genus tlt PacicntiaiVincit qui paticur,irvi5
vinccrc difce pari,p.6.coJ. 3 7 2.f
pacieciavircusiignihcarurpcr Camelum^qui titariim^bflutj
tumoneribus,qugeftncccifariapredicatonb;is, pai.i*
j8y.d
parient/a Dcinonpr^iudicacueritarip.i.c. 1464. d
pacicncictxcicendarexcmplumcftnuhis Dcus, |;.2.c.i^
paticntia
Index.
Mtia? fcutum.admodumfcutimilitaris debetefletrian- paulusdiciturhabuifrepcteftate, vtdum aliquem a ftulricia
g-ilu,Ti,p.4.col.862.t nonpoffetamouere,cliubolotradere,p.6.t 231. ub 691. f
Patienc:.rvimiccquantumcunquehomocxcercirarus fitper paulus noncrudc!icer,fed amabilirer Sarhan.-Etradtdit, utuc
defcvftibilicacem liberi arbicrii poc-'ft ab ea cadere, p.^-col. Moyfcs,ficut Hcliasdicuc Petrus.ibid.
988. f paulusaliquadicensahquandoadlui tommendatione,qua«
PeVpatientiam guod vincitur maius eftquam vrbcsexpu- rehocfeeit,p.6.col.9i6.f
gnarorcquiaa f:,animusfuperatur,& fcipfum fibiuictipfi paulusquod vidcritdiuinamciTcntiam,undchocofledi pof-
fubiicir.p.^.col.i^y^.f fit cx vcrbis ApoftoIi,p.6.col.4J7.b
acienriam fanctorum dolor vrgct in vocem,& dilati vt pro- paulus quare Euangelium fuum cum alis Apoftolis confirma
ficianctim-nt ne deficiant.p. ;?.co!.287.c re& communicarc vo!uit,p.6.col.47 3.c
atientiam afTjmeredcbemus,txemplo fan&orum , p.6.col. paulus quare,quomodo & qualiter reprchendit Petrum,p.6.
i:?9.ab [ C0I.479.C
?aticntiam noflram exerccnt fi contumcliofa verba,fi rerum pauli confuerudo eft vt vetha duplicet vel triplicet3vnum ha-
damnafi infvrumtormentajnon nocent,p.6c.i327.b bentiainrelle(ftum,p.6.col.C49.a
^aticntiatn vt ample<ftemur;frequenter inuitamur , quia ipfa paulus an fcripfcrit Epiftola ad Hcbreos,an aliter . Arguitur
quodammodo eft fuftentamcnrum virtutum ficut fides eft contra &pro,cum refponfione & folutionibus argumento
Jundamcntuni carundem, p.6.col. 1 4 n-a.b rum p^.columna 697«d.& C0I.687.C. Vide etiam , p.4.col.
paternitas duplex,vna communis,alia fpecialis,p.6.columna 1 1 2.d
3 58.F paulusquandohocnomeacquifiuit,reliclonomine Saulus,
^a-njcoeleftisdefijnati-rpcrtcrramlafte&mellemanante &quandoele»5iusadmag'fteriumgencium,p.6.co.i 125.3.
namineaimplecur totum defiderium^p-t.col.t^p^.c &cxtenfius,H26.e.f.&9.a.& io,d
Patriainfuperiori quomodo,& penes quid inter ciuescxle paulusquoannoconuerlus,&quoannopafTus,p.6.c.ii46.
ltes diftinc"tioaccipiatur,p.2.co].537.c f.&col.i 242.6
^atnxcoclcftis fimilirudincirhabcii Dens voluit in noftro pauluscurinfideleminfirmumfanauit,&infirmosfidtles no
orbe,ad quam pofiidendam creati fumus,ut ad redeundu ianauit,p.6.col.i 242.6
vicinosmonerercxemplo,p.i.col.7i^a.b padluspredicatorveritatisinno.Teftam.fignatusfuitmyfti-
Patriam quipra?fenritpcrgratiam Chriftiinpra?fentibui(v- cepei Hiercmia,quifuitmagnuspr^dicaiorin vetc.Tcft.
I l>i:iefciiridcnr)gcmitpenfjnsiudiciaDei quibus aftligi- P.4.C0I.723.C
tin,p.:».col.89 a paulus ApoftolusfignificaturperLeonemquemSamfonoc-
Fafriarcha Alcxfidrinus eftinchiiratemagna que dicirur Al currentemIacerauir,p.2.col.246.f
[ chayrafmgensofhcioPacriarchatus, quemctiam hono- paulus Apoftolusquifuitvaselecth nisfapientiaDei plenu,
rat Soldanus,&pmitticq tod rcgi' fidclcs,p.6.c.i6o3.a.b fignatur per cyphum argentcum in facco Bcmiamin pofi-
llatriarch,rvocatiirChnfb,:d;ft.vin(fti,fciiicet vn&ionegra tum,p.i.col.4$6.f.&coI.423.a
I tia?,vel quia dc ipfis reges exierunr,& faccrdotes , qiii per paulusper Beniamin quem Rache'pcperit,allegoricefignin*-
" Jmftionem inftiruebantur. EtralesPatiiarJije lubuerunt catui\p.t.col.369.c&ci68o.t
fpirirum Prophetiaspi.col.ioS^.e.f paulusfig.iracusp;rBcniamintanquamlupusiapax,p.i.coI.
arriarchxficruntcuafiradicesplcbis Iudaice,p.6.ci54.f 462. d
>atriarchr duodecim/uertmtfiliilacobahonomined.ctilf paulusforteinucnieturforrioraliquib. Angelis,quia iudica-
rael.p.4 C0I.2065.C bunturforteaIiquicumPauIo,&confcrenturlaboribus&
atriarchr Prophece,ApoftoIi,doc't:ina,excmplo,& bcneo- fructibusciusqui cxmultitudine credencium vcniunc,p.
perando,Deogr;ita muneiaobtulerunc,& ad conftructio- 1.C0I.1293.C
ncm Ecclcfix quicquid boni porucrunt larco anftUo co:uu paulus an no videtur vt aries vel hircus holocauftum fe obtu
lerunr.Ecfignificattirper Principes.'p.j.ci2oy.b.c lit,piopopuIo Ifracl cu diceret. Op:abam anaihema t(fe,
>atriaichxq uatuormagni funr fepulri cum vxoribus in Hc &op.i.col.i?92.e
bron,quiIocusdiccbarurai:tiquitusCariatharbc,p.5.col. paulus Apoftohis de Mcnindro Poer a fnmpfic hoc corrum-
4j6.f. Pem, p.6.c'ioy8.f puutbonosmorescolloquiamaia.Etde Aratoiln ipfb vi-
amarchr habucrunt fp ritumprophcticu,vcpatet de Abra uimus,mouemur,&fumus,ipliusenim&genu:>iuiiius,&c.
lum,p.2.col. io84.ef . pi.col. 1580. e
■tiiarcharumnominatribusdcraufisintcrfacrificiaporta- paulusmagiftcrgentium vniueifomundoprofuturus, vtin-
bac Aaron fempei iri humcris,ficui & in pectore,& quare, ter magni Eccleiia? myftcr.a predicerctui,dignuu; eiac fi>
p.i.col.787.a b.&c-789-c cut Dominiprexurfot Prophcialioratulupic-Juus eii,p.i.
atria:charuiii& prophctarum (ft q^ajdam familialnpitalis col.i68o.f
cutpra-cft Abraham'. Eft Scalia cafhratis , cui pclt loleph. paulusnon minusfecicquamalii Apoftoli. Etdehocdtciaia
E(t& manfucrudinis,cni prarcft Mbyfes,p.i.col.ii2j'.i.b tur,p.6.coI.4j6.f
^patriatchiscommcndariirquodpecoriim nurricoreseiant paulus ApnftolusoiiundusinciuitateTharfisMctropOii vn-
ap iericiafua,& aparenribjsfuis,qmahxceftjiifta ftrui- dedefcenderanc Ciliccs,p.i.col.57.b.hcm.p.6.col.i2i4 t*
cum pccorahominifcruiunt-p.x.col.435.c p-iuIusaneciamprxdicauicinHilpanijcpaitib.habtiva.i opi
pcnarchalcs Eccleficquaruorintclligunturpcr quatuorani niones,p.6 col.?8y.b.c
maIia.Etflua?fuiKilla?,p.6.col.i497.d pauIusannoqiiop.iffjscfiChrifcus,fufrconuerfuscircafinc
pulina Itut puicherrima foemina dcccpca pcr faccrdocem in annorum ImperiiTibcrii Cacfaris, &c.p.6.col.44'r.c
phano Ifulis remporeTybtrii Cafaiis.Sed quomodo & paulustotonditcaputad modumNazaicorumad virandcm
quamreiribilisfci.rciuia fecutaclt, p.i.io76.e.f fcandalum Iudxorum,ficutctiam voiuic circuncidi Tnno
pulus an fuerh beatns proptcr lumen eleuans animam cius thc;um:p.6.co!.ii8 2.f
ad vufcndum inraptu dininam < fT'cntiam,rum fiicrii ciuf- paulusa pacrcfuohabuit.quodfuitciuis Romanus,Ticer mco
dSronii cunomineclcuateanimasbcatoru,p.5.c.288.e.f gnitutncfitTud^iclonccC.hriftum prcdicans accufabatur
lus implicitcrlegiturfui{refegrcgatUS,p.6.col.2_9. c apud Pia:fidcm:p.6 col.i2 2 2.f
aulusqiianto pin ( hriOo durifiiiiToslaborestolerauir,tan- paiilusBurgen.EpifcopusEcckfixfuxpra-fidcnsconcxit in
tolibentiusi hriftus in i loreqtiicuit,& tatoaniusample- electionc quedamdcannunciationc, quodante crm clc-
xus efi quantoabaliusamplcxunullotcrrorcauulfustft, 6umeratfcilicctqucdincarpatiovc!l>idii,inipiacii! ,o.
p.i.c-i^^^.b ■ lutacionem Angchcam,p.5.co.704.t.f
paslui
Glodse Ordin.& Nicolai de Lyra.
«aulus Burc.aftignans tempus durationis fcfta? Muhumeree,
* dicir.Erhodic;fcilicet,annoDominit4?».!aro rranherunt
oetin2emi&quaruorferean.\i»&c.p.6-col.95.l-c t #
paulus nullus verba fecutus Hcbrea pro arbario cxprimtr , p.
A.colij4.d '
PaultisHierofo1ymi<c»rccreconcluditur,p.^.co.524.d
paulus Apoftolus iriter omncs Epiftolarum fcnptores,cxccl-
lirfinaiuarhcrintribus.p.©'.co.io.e.f
muli Apoftoh fapicntia principaliter confiftit m cogmtione
Domini noftn Icfu Chrifti pro rcdcmptione hununi ge-
iki is piflip 6.col.So.d.c
pauoIaudatasoftcnditpenna$,p.2.c.io73.a.»
pauorum carafi ficatafueritimputribmspcrmaneredicitur,
p 2.col.776.d.c
p.iuore»ntmu*alicnatur,ficutincxcc«u,p.3.col.32^.b.c
paupcr cft muhum,qui fatuus ucl indo&us, p.3.01 6$6£
raupcrproximofur>odiofuseft,&quarc,p.2.co.i66?.c
netho focotr.enit Pauper in cclla.diues in cofcictia, iecurior
d >rmit nterraquamaurodiucsinpurpura,p.6.col.4i6.c
pat.pcr malediccnsh >mini non danti fibi cleemofynam> quo
m^dofitcxaudibilisaDeo.p.j.col.i^^^.c
pauper h imo com diuite ref pore'nriore,n6 debet fciungerc ,
vcl fe nimis c1ongarc,fed rcucrcntcr & caute fc habercp.3.
C0I.203J.C
pauperem & infufficiemem efle melius eft nulliq, ex dato pla-
ceve qtiam aliquem l<r Jcre furto & fraude, p.2.01 507.^
pauperesfi qugreprchefibilia in fe haberc videntur,defpicerc
nondebcmusj&quare^p.j.col.jzi.a.b
paupcrescVmcdiocrrspcrfonx magis currunt ad fermones
quam magne,p.y.col. 546. f
pauperesemcnres defraudabantur duplicirer apud Iuda?os
venundantcs rherces & fabbatum,p4.co.i896.f
pauperes quinque modis, euacuantur a diuitibus cupidis,p.3.
C0I.2035.C
pauperu vite nullus infidiarur , diuites aure in nullo Ioco fant
lecuru& in omni cibo & potu timent intoxicari, P.5.867.C
pauperibus qui bona fua tradidit,non tamen ipfo temporc fit
ommno perfe<5ius,fcd ex illa dieincipir fpeculatio Dei, ad
ducens cum ad omnes virtutes.p.y.col.^ 2 i.c
pauperrascftfapientiarreparatrix,p.3.co.i77?'C
pauperras ett fciem iae repertrix,p.3 .col. z 1 66.f
pauperrasfpirirusvoluntarieaiTumpta ad hberius fequendu
Chriftum,iHa eft virrus cxcellcns fcu perfe&a , p. 5x01.9 j.c
paupertajvoluntanaoperaturinftrumenraliteradperfedio-
ncm fed non confiftK elTenti Uiter perfe&io Chriftianx vi-
taein paupcrrate voluntaria p.?col.n68.b
paupcrras abfolur? non dicit nifi carenriam diuitiarum,quod
non cft virtuofum,fed poteft cffe in malis hominibus,ur pa
tetad ienfum.p.y.col.py.e
pauperrari voluncarice magis atrribuitur iudiciaria porefhs p
modum aflcflbris,licet coueniat viris,perfec-tis rationc fuae
perfedionis,p.y.col.32 4.f
paupcrrati cju imuis thcfaurus in ccelo pollicctur,non inde fc
quiturquod iitmaiorvirtusquamcontinentia vel obedie
tia,p.j.co.32i.c
paup:rtatcm vrfreoucntercomitaturimpatientia & raenda-
cium1iicutfipc.-rbiadiuitias,p.4.rol i28j.a
p^<|Krtatemq 'a'cClmftuspraxkgit,eum ramen diuitia fi-
cut fonr impcdimcntareprobusKaprobis fjntadiumenta
virtutis,p.5.col.i64.e.f
paxquomodo anobisincrpit.cVquomodotuncndalios deri
uarur,vr pacem cum omnibusijabeamus,p.;.co.98.e
pax perf.-fta eft nullam velle vindictam , quam facir gratiam
Euangelii que iubct non tantum nihil mali reddi , fed nec
refti,vtfiiftineatur,bonumqucrependatur,p.5:.col.iiy.b
pax duplcx,eft,fcilicct,in hoc ioeculo,&in tuturo : pax in hoc
faeculo,ett m qua manentes hottem vincimus,inuicem dili
gimus,& de occultis inuicem non iudicamus, &cpa. 5.C0I.
Ii68.d
pax cft fummum bonum in vitaifh,pa.4.coI.6f o.f.Itcm,par.
3.Col.6i8.f.&col.t879-c
pax pax & non crat pax.Hoc Sacerdorcs & Dodtores dicut
diuitibus&honoratis,rcpromittuntprofpcra & clcmen
praedicant Dcum magis illos fupplicio & Dci iracunciia:
parantcs,p.4.col.63 2 .d
pax eft tranquillitas cordis,fed in homine triplcx cft ordo,
licctad Deum,a.dfeipium,& adproximum>p.5.co.ii6£
pax & tranquillitas poft perfecutionem magne^ delitise repi
tur,p.?.col.i879.c
pax communis frequenter impeditur & turbatur per litigia
iufta,p.i.col.i6ij.c
pax imp;ditur principalirer rex temeritate propria , & hoc :
tripliciter^&c.p.j.col. 201 8.f
paxtauta&fecuritaserir,vidicuntludaei tcporc Chrifti \
quod lupi & agniXeones & boues,ferpeccs & homincs ^
morentur,p.4.col.5 26.d
pax maxima erit poft mortem Antichrifti, & cultus diuii ;
augmentabrtur.p.4.c.2i72.f
pax mtindi ad quidordinatur,p.5.col.n68.d
pax fuit ncceflai ia in diebus Salomonis,vt aedificarct tem i
proptermultitudinemoperariorum& magnarum expU
larum.,p.3.col.22i6.f
pax anre Chrifti natiuitatem iu Iudara durauit per viginti I
nos & vfq; poft cius morte p quadi aginra annos , p.4^ c
pax per angclos nunciara in Chrifti nanuirate, qua? princ -
litcr ptr Prophctaspra?diclafuitfutura in adue.ntu C h; u
eratpaxintcnoi bonae volunraris.Et pax temporalisc e
fuitm AduenruChrifti.fuitfigurahuius pacis principJ
rer intentar,p.5.col.7i 2.f
pax n iplcx.Interna qtrantum adconfcientia.& fratcrna q 1
tum ad proximum,& pax fuperna,fcilicct,in gloria, p.f b
)vm.i6tf,l
paxduplexc-ftjcilicct inrcrna& fraternajp.^.col.u-jS^.f
pacisrurbat;t!aquot& qua-funr^p.^.col^oiB.f
pacistempora proltxioiaHcbiccihabucrunr quam Sa!or «
nis tcmpore.Sub Aioth cniin odoginta anni pacis tuer ■
p,2.col.io87.c
paciqui hicftuder,&rerram cordisfuioperib. pacisquafi -
men te aipergit,iuftum eft vt habcataetcinam paccm qi 5
frultum huius fcminis,ibid.
pacem n»mohaberenolir,p.4.col.i i89-a
pacem internam tria faciunr,p.4-col.i486.d
pacem frar ernam fimiliter faciunt tria.Ibid.
pacem veram non habet cum aliquo,nifi cum diligar,p.6.< »
505.C
paccm facicntibus,quafi iacientibus hoc femen,fcminaru I
pparatur in pace arterna beatitudinis frudus, p.i.c.895. :
in pacevrbiumfolct fieri ,vtlafciua aetas lufibus& choi s
gaudiaconcelebret,p.4.col.2 2 2 5.b.Inteil.
peccamusuelignorantia,vel infirmitatc,vclftudio. Et qt: 1
iftorumgrauius.p.3.c-32 2.f
peccant multi altitudine,multi nccefli:atc>p.6-col. 1 1 7«a
peccaui fpiritu,peccaui cogitationibus.Non lcui pronunc •
tionc doloris ha?c verba funt relegenda,fcd cum eademi I
uitate qua dida funt a precante,p.J.c.i 269.b.c
peccauerunt vtiquc&in delictonari funrgcnirali heredci
mirum Adaj.fed gratia gratis pr^uenti,fine pcccaco lunt
' ftiruitjquieratdepeccatoiufemine^ppagati. p.i.c.uo
pecceinuslicet cogitando,loquendo,agcndo,tamccum pi
fperitatelcuaturanimus pcrhcectriaalfrenatius animus
pitur,p.3.c.6o.d
peccaremus vix aur nuquam fit Dominum praTentcm &c
niavidenten^etvindicantccogitaremus^p.^.col.iif.c
peccarc In Deum quando dicitur.p. 1 ,c. 2 5 2.b.c
peccare Deo,ctpcccarein Dcc!m,quodifFcrut,p.i.c.i6ji.(
non pCccarc folius Dei eft,p.i .c. 995. c
od^ runt Peccarc mali formtdinc pcena'.
odcruntPeccareboni virtutis amorc,p.i.col.66i.c
peccareipfumnemovultjfed proptcraliud fit,quod vult <
pcccat.Oaines c«im qui fciSccs faciur,quod no Iicet,v< I
lica<
ind
cx.
liccrc vfqueadeoipfum.peccarenemo appetit hocipfum
fed proptcrilludquodcxeoconfequitur,p.i.c;i 26941
peccauerunt vtique&tn ddttfonari funtgenitali , hxrcdes
nimirum Adxrfed gracm gratis prxuenn, fine pcccato funt
c6(tituri,qui crat dcpeccatoru femine^poagat^p.^.c^S.f
Peccans pct fimplicirarcm,vcl ignoranriam,& pcccas per ma
'ciam,m:ignam diflvrtutiam habenc,p.2,.C2o66.e
Pcccanci non omni iubemur dimittcled pxnitentiam agen-
ci,p.y.col.926.e
Peccance vno quomodo & quare ira fuper totura populu ue-
rn*t,p.2.col.49.d.e
peccantibus propi iu cft Dco tribuere velle vnde accufantur,
& quare hoc e ft,p.i.C97.b
i peccarur non codcm modo in virum & in Deum, & quare,p.
a.colai^-a
peccacurcogiranone,ac~bi.:& verbisflocendo,p. 3.c.434.e
peccamesmproximum,in Denm peccamus,par.i.columna
aj2.a.Intcrl.
peccantesvelqui fecularki cura:,»nimo funr:qui Deoplacc
re delideranc ad cxlcftia iufpircnt,oinnes pompas miidi &
illecebras.xternorum amorecranfcendanc, p.2.ci 280.C
peccator dum diuin«r grarixa«p;r3tionetangiturintelhgic of
cun&aqueagirdiftriciiiudicis animiJuerfione puniacur,
p.^.coi.^o.e.f
peccatorduobusmodisrefpicirura Domino, dumauta pec
cato conuercirur,aut a peccato punitur^p.j.c.^Sj.b
AcccatorperLazarumfoectnrem fignihcarair,p.5.ci2o5.e
peecaiut quilibetpoteft dicireguiusdiminutiue,p.5.ci098.f
B)Cccatorpaeniteusfigniricaturpcrcanvelu,&<|uare,p.j.ci^.c
pc ratorquiaciilcispeccatorumcruciatur,fignificatUf,pTy-
ruciuitacedeftru&am c* iteru rexdificatam , p.4.caj.$ 18. f
Jpeccator mor.cuus per mortalc petcatum dicitur defunctus
qui tffcrtur,p.j.col.794-f
peccatora pieritianiaicnutricusfignihcaturperdxmoniacu
P.5.C0I.829.C
peccacor (itmificatur per homiuem defcendentem ab Ierufa
lem in k'ncho,p.j.co.84J.c
peccarorfrcmcredcber&turbariinfe, quare &dcquo, &
Chriitus in co,p,;.co. 1 205. b
peccator non cft bland.ciis difloIuendus,fed afpere increpan
dus&rcdarguendus.Et dehoc figura,p. 1.^923.»
peccatormif.ricordiirncon(equutus,ad Deilaudem inuita
tur pro Ocneticio cxirus de pcccaro,p.3 co.i 3 i6.f
peccatorobftinatuscftqiiafiquidamdiabolus qui nullo ti-
morca pecciiortun actibus refrcnacur,p.jc.40i.:.402.t
eccarorquilibec mfectus per mortalepeccatum figniticatur
per Naaman,p.2.c.886.t
eccator aliquando corara hominibus videtur bonus , & ta-
me corim Domino e(t malus,& fignihcacur pcr Sedechia,
P.2.C0997.C
peccatorci>vi.raciterpxniter& reuertiturde capriuitatepcc-
catitdeeomoralirer pocelf exponiPlalmjs,&cp.?.c.99i.c
peccatordicuuiLcuiaiham,lcrpcns& eciaincorcuofus, p.4.
C0L249.C
peccacor uuienicur cum iniquitas cius piodicitur,p.2.c.843-c
pcccatoris mala ornnia numerar Deus& grauitatcmpeccaco
ru muneratj& tandc anima <x corpus fcparat, P.4.C.1 763. c
peccaroris pxnitencis typum tenct Iob qui iuxta magnitudi-
nc Dcipcnfarcdecquantitacem (ui dcli«5ti,p.3.c.405.c
tseccatotis natiuicas clt per culpam.ln qua natiuitate diabo-
luseft pater,&concupifcencia perdiabolu excitacaettma
ter,dieshuiusnaciuicatis eftcuimaledf, p.4-C725.c.72 6.f
icccatori fi annus afcribitur ad pxna pro vnius dici peccato,
& fecundu rationem dierum quibus peccator totidiem an
norum numcrus in fupphciis confiimitur,vercor ne ipfa fae
cula aur etiam (xcula ixculorutn fnfficerc polTint ad pxnus
lucndas;p.i.ci 263.3
pcccatori obftmatoin mali» luis'icetconfitcaturDeum vcr
bi$ negat tamcn faclis,pot ft moralitcr exponcndo adapta
nPfalmus.Dixitiniipicas incordc,&cp.3.c.8i8.f
peccatori omnis creatura hoftis cft,& iufto lcruiunt omnia,p,
2.co!.25\a
peccatore rnbus vicibus rccipit Dcus ad pxnitentia,fcd quar
fo recidiuet,non recipit amplius,fed rtferuator ad gchcr.a
Sic dicir,Ra.Sa Sed erroneum eft dicrum fuum,p. 3.C.3 14,
f.& 3 1 s-.c
peccatore alique uocari feniore & plenu dicru,obferua ficubi
imteneris,qa de peccatorib dici non potcft , p.2.co.9i.a.b
peccarores efrxminari ruunt dc peccato in pcccatum: ficut re
tiinuolutus,quando vult furgcreiterumcadit, p-3.c.96.f
peccatoresconucrfiadpxnitentiamquomodocautcnucrien
difuntncfcandalizentur,p.5.c.92 5.c
peccatore* ex fiamma ncquiticfumi'erasaftionesproduciic
& ipfa elatione deficiunt,p. 3.c.9o5.a
peccatores quoldam retrahit Deus ad pcenitentiam ab Aqui
lone quando refpectu fux clementix dat fpem venix, quof
dam ab occidente,(ciIicct prope mortem quoldam a mert
dicdans volutatem fatisfaciendi,quofdam ab Orienrc qn
addeplorandumpeccataiuuentutisinducit. P.1.C.1643.C
peccatores graues funt, & ideo mcrguncur in profundum
quafi plumbum.Saa&i vero ainbulant fuper aquas, & qua
re,p.i.col.62ia.b
peccacores fitmt ferui diaboli p.4-co.423.b
peccatorcs 1 peccacis faispfeuerates De' n rediit, p.4.c.434.e
peccatores Deus qui a diabolo captiui detinentur,ut ad fe co
uertanturvofat,p.2.col.5 95.a
pcccatores mortuos uocac Ifaias,p.4,c.244.e
peccacores,non folumnonexauduntur cum fupplicant, fed
etiam Deum irritant in memoriam ei reducentes fuam im
probicatem,p.2.c.797.b
peccatorc* in p^nicendoc6fcicntiamuernisfcmpcrmorder>
p.4.col.537.b
peccktores (unt dupliccs.fcilicet peccatores terrx.& peccato-
res caeli.Peccat in c^lum qui coeli inco'a crlu relinquir.Pec
catorterrxeftdiiterrenisinuoluiturdelictis, P.3.C.1390.C
peccarores obftinati fecum trahunt alios quantum poflunt ad
tenebraspeccati,ficut contrariohominesboni ftudentfc
cum traherealiosadopcrameriti,p.4.c.746.f
peccatoresquantum poifuntbonosdeftruunt,qiiiafetor ver
borum &operumeorumcorrumpit,&eftficut fcpulchru,
p.6.co.47.a.Interl.
pcccatores reuertcntes Deus aliquando magis diligit c| rema
nentes in iuftitia,quare & quibus rationibus, p^.c.jo^.f
pcccatores funt in duplici differentia>& fignificatur per duos
EunuchosPharaonis,quoru vnuspertriahberatur, alter
proptertria co:idemnatur,p.i.c.4oo.f
pcccacores ra peccatis prxfcitos eflc,non prxparatos,pxnam
prepjratam Inefle fecundum quod prxfciti funt.Hxc regu
lain communi tenenda eft,p.6.co.ii2,.a.b
peccatorcs tei re reputaui omnes prxuaricantes . Non folum
qui fcripturarn leg.'mcontemnunt,l'ed etiam quunnocen-
tiamnaturalislegiscorrumpuiit,p.6.c.i43.c
peccatores obltinati qui ad verba predicatorii a malis fuis no
reuertut,fignatur pcr Baafa & eius filium,p. 2.C0I.805.C
peccatoresueIpeccata(ignificanturperSyl'ua,quxtu latibu
lufcr3rum,inquibusc(thabicaciodgmonum,p.i.ci 567^
peccatorcs priuantur fpe continuando fempcr peccaca, cogi-
tes 111 fine ad Deum pcr pxnitentia clamare.Hac enim ani
maduerfionepeicuciturpeccator,&cp.3.ci5.f
pcccatoresqn aburuncurduiitiis,a ueritate dcclinanres per
^pdigalitatefcuauaiitiaincurruntanxietatem^p^.cj^^.f
peccatorcs danati c-i unt cu dxmonibus . SicLt.r^confcntiunc
eisincuIpa,(ica(fociabunti]rin pxna,par.5.col.i 666. f
pcccatumad mortemcft,cupoftagnitioncm Deipcrgratiam
Chri(liani,oppugnataliquisfracernitate,&cp.5.coI.ii8.e
peccatum quod pxnitcntiam non diluitur, mox fuo pondere
ad aliud trahit,& fitpcccatum& caufapeccati, p.6.c.2 5.b
peccatum unu urrum poiriteffc altcrius peccati pxna. Argui-
tur contra & pro,cum rcfponfionc & folutionibus aigumc-
torum,p.6.c.3o.c
C pcccatum
GlolTac Ordin.& Nicolai de Ly ra.
Vcccatum eft tranfgreflio legis du:inar,& ccelcftium inobedic
tia mandatortim,p. j,coL?41J
Peccarummottaleqiudeu\p.j.col.ii6o.a.Item ,p.?.c.i42.f
Pe;cafumtnplc^eftdcicnabilc.l.cnptditas-gulolitas,&idul
tcriu«>& quanrur. ad virum & muliere, p.3.col.2o86.f
P.ccwom q.iod proribs fugerc ncquimus,fcmpcr in mcmo-
riaha'.x'amus,Yt noj abeo falrem remperemus,p.3.c.69i.a
Peccatura omne nibus modis contrahitut,p.3.col.i 379.^
peceatumoctuuufracrisdiJueritinpieiudiciumcommunita-
tis vcl h e i efis,Qon eft expcdanda fccreta conepuo. vel ad-
monitio,&c.p.j.col.^o5.c
peccarumquatuor modis perpetjatur in corde &quaruor mo
dis confuramatnr in opere,p. 3.02047^ _
peccatumdiciturirreraiffibile,nonquia non poffit fimplici-
rerremittided quiadedifficili eft rem.lfibilc,p.2.c.66.b.lte
p.y.col.22/5.e.f.Item,p.4.col.i94i.c
peccatura iic volumarium,quod fi non cft voluntatium, non
peccatum,p. ? .col.2.07 1 .c
pcccatumlicetfitvoluntarium,ramenin ipfo confiftit maxt-
maferuitus,p.y.col.u63.c
peccatum originale non fuiffet indu&um,fi Adam ftctiftet E-
ua peccante,p.6.col.3 3J.c
pcccatum originale prouenit cx carne caufaliter,fed tamen m
anima eft fubicftiue & formaliter,& declaratur hoc exem-
plo,p.6.col-77.a
peccatorib.vna fola purgatio fupeft poftpcccatu,p.2.c.i45^a
peccatoribus quibufdam mala difphcenis & duccti pcnitcfltia
exire laborant,al;isplacenxmala&prefumentes demiferi
cordia faracina cumulac. Ahis videtur quoniam nimis gta-
uia & defperan^p.o.col^j.a
peccatuminconfultocoromiiTumquale,p.i.col.95t.b
peccatum vocat Ieremias contricionero,va: autcm fuppliciu ,
p.4.col.66$.a
peccatum prima cft feruirutis caufa,p.2.ci 388. d
peccatum Adc noi< longe abcft ab idoloUuna,p.2.c.i463.b_
pcccatum.origmale.qui tantum habent,& nullum addidcriir,
mitilfimaomniumefteorumpocna.p.j.c.Sy^.d
peccatum generalcficutperaduentum Chnftiin carnem ab-
latum elt,ita peraduentum eius in mctitcm tollitur pecca-
tu.ro omniumpeifonale,p.4.tol. 1 6i6.t
peccaium Ade quomodo pufteris atj pena.ro , & cum hocetia
.adculp.un imputatur,p.6.col.7j.c
peccaturopcrfcdum & diururnum non nifi perfe&a paroiten
tiaemendaiurJn qua ieiunium oraiio clicium Eleemofy*
na>&lach!ymeperaguntur,p.i.co.ii2i5.e
peccavum nequaquam m hac vua pcr excrcitationem iuftitie.
jdelerjtnr,vt in ipfa inconcufifc maueatur , & hoc figuratur
per hoc qu.od dicitur*. Facta <=•(! lux,p 1 .c. 1 3 -b.c
fiue peccacovixaliquidagimusjp.i.col.pu.a Incerl.
peccatum an excufet cexitas mcntis,p. j.col. 1 1 8 j.c
peccatum onginafc quod Iudei negant,quomodo confutan-
di in hoc hnr,& quomodo ex fcnptis fuis hoc probandum
iit,p.6.col.77.a
peccatum originalc non credunt Saraceni,p.i.col»jo39.b.c
peccatum multiplcxcommiffum fuit per populura IftaeliticQ
jn dcferto.p.i.col.i465.b.&col.i5i7.c
pecc.atumcarnhfuit vlrimacaufafubuer(ionisciuitatum$o-
domorum,p.i.col.290.b.c
peccaturo petpetratum aparrealicuiuscomunitatis bencim-
putaturcoti communitatiquantum ad penam iniligedam
perquantum ad bonifubtiattionem,p.i.col.83 j c
peccatumdimittcbaturin vct.Teft.in oblationc facrificii pro
pcccato,non virtute i!lius lacrificii fccundO fc, fcd raquatu.
facrttkiu erat queda jpreftatio Chi ifti paifui i, p.6.c.j 1 .a.b
pCCCatumoriginalean,&quomodopolIitdici quidam habi-
tus corruptus,& non tancum pura priuatio p.6.c-77<a.b
peccatumoriginalediciturnaturale, &quarc,p.6.col.54i.C
pcccat um onginalc conti ahitur in manis ventre , p,4>2 1 5 g.z
peccatum ongmale non cft voluntarium,nifi volutare pnmo-
rum parencum,p.3.c.207i.c
peccarum f undamc-ntum non habet,quia non ex prnpria na«
tura fubiiftit,fed in bononaturecoa!efcit,p.:>.co!.3 3.b
peccatum cum non lit fub<tantia,fedpriuatioboni,quorno«
do hal>irar,&c.p.6.co.96.d
pcccatum mortalc coparatur paralyfi,&quare,p.5.ci72.ei
peccatum in vulua moriturquandoconfenfusmalusante fa«-
dum pcr p?nircntiamdiluitur,p.3.c.$i.c
peccatum dicitur fp:na,& quarc,p.3.coI.286.f
peccatumin fpiricufanttu ntduobusmodis,fcilicetpcrobui.|
nationem,vel deiperatjpncm.p.6.co.3 f.a
peccatumin fpirirumian&umquomodo&quaratione dici-|
tur irremiiTibilcp.$.col. 2 2 6.f
peccatum qui dcclinat quant um valet fapiens eft autem con- j
remnit &peccatbladiensfibi,quia aut poftpoeniteat, aut|
poftmortemforcitcrpenas fcrat,p.3.c.i663.c
peccitum cft pa?napeccati,p.4.col.5o8.d.c
peccatum non tantum opus ma!um(quod parna dignum eftM
ipfa mors qua? peccato faCta eft,appcliatur, p. t.col. 1 j 8 3 .b
peccatum qui iatctur & veniam petu.iam quaii pro dcbico p.
gnusdedit,fiinfedelinquenttignofcit,p.i.c.704.e.f
peccatum paruumquihabet,non vfqueadcaelum & (ideraii
dicium fuum cffei t,qui verocrefcit in fcelerc , crefcit & ii |
iudiciofimulquccum viciisaugctur&paena,p.4.co!.9o6.
peccatumgrauilfimumeftnouepenitere,nec peccat eleemo
fynistedimeie,led,peccatapec*catisaddere,p.3.co.20U'
peccatum feu adus viciofus duofacit,fcilicct actualitatem 5
viciofitatcm;p.3.co!.2047.a
peccatum camis quot & quf inducunt: & per quid fignifica
tur,&eftcautelanotanda,p.t.col.526.f
peccatu oe medaciu eft,qa cotra lcge & verirate, P.3.C.11 57.;
pcccatum cum voceculpaeftinaCttone peccatum veio cunj
clamorc culpa cum libcrtatc,p.i.c.2 ^y.e.f
peccaiumquiconmtitftudiose&fcientermagis delinquit<|
iilequi ignorantei &cx ftag:litatc,p.4.col.732.d
peccatum exmaliciacontingtt duphcitcr,p.6.col.2 33.c
peccarum nullum in tatum dehoneftat & coinquinat corpus
vtfomicatio p. 6^.241.242. f
peccatumvenialequalecumqnefit&quamucumqueparur.r
dum placet mortale fir.Si vcro mortalc dum difpHcet: nul
lum iudicatur,p.6.co!.2 97.a.b
peccarumincorrcdunoremanebitinultu, p.T.c.25 2.f.Interi
pcccatum eft duplcx.Vnum leue &,quotidianum,aliud c ft at
morrem,p.6.col.i4i8.e •
peccatu humai gnris,natura? no cftcjuis I nobis fit,p.j.c 9 34.
peccatumorjginalequomodopergratiambapiifmi toilnur
p.6.co!.77.a.b
peccatum onginaleabftulit Chriftus per Sacramctim bapti
mi,& aclualc per facramentum penitentice , P.4.C 1 89
peccatumfinonfuifletjnonneccifeerat Dei fiiiumagnuml)
ri,& in carne pofitum iugulari, p. i.c.i 392. d
peccatum primum mala cogit^re.fecnndum confentii -ctcrtii
opcreimplcrequartum non pa?ni;ere,p.4.co.i94o.f
peccatum fuum quaii Sodoma pra?dicat,ncc abicodit,q pec
catifui exemplo tanquamfaftorealios conupit,p.4.c.j ?•:
peccatumleuiuseftapertepeccatcquam fanctitatcm iimuw
re»fi fiat inter ifta comparatio, p.^.co!. 1 84.^
peccatum quatuor raodis huncoide,quatuoi in opere con-
fummatur,p.3.c.53.a
pcccat.um quadrtiplicimodofit,quorutresmodi faciliusrot
riguntur,quartusdimcilius,p.3.co.5 3.b
peccarumoriginalcquidfit,p.6.col.76.f.&77.a.b
peccatum oricinalc idco vocatur,quia pcccatnm Adae ifl
taturommbusobeo defccndentibusfecundvm vmi.
ratiwam,quia lic funr membra eius,p.6.c68.f
peccatum origrnalcvaciisnominib.appel!a ui , f. fomespcc'
cati,quidiciturconcupifccntia velconcupilc]bili..iS , liuc
lex mcmbio;um,(iue !anguornattnar.p.6.c.57.a
pcccatumoriginalcduplcxeft. Vnumpropagationis, cuiu
princcps AdamAltcrum,unitationiscu!Uspiinccpsdiabi
lus,p.6.col.68.f
peccatuffl
Ind
ex.
Pcccatnn origfnale qualiter conrr3iiitur,p.6.c.76.i.itcm, pa.
j.col. i 66. r
pcccartiau)::niiiriIircrciicitnrpcccat!',r:itTiudi,qiiodcn:c6rnu
ne totius mundi,qnotota humana natnra fimul &fcmel frt
codira.& (etoc$lrgcsdiuinas pcrinobcdienriam tranfgref
fa eJt in Paradifo,p.?.oio4Jt.d
peccatipx^icoqjopcccaucnt infligenda cft, p.i. 01195:. a
peccari cxpars inucnrus ncmo cxrepto co qui proprer nosfa
ctuseftb -jmo.p.j.c.i i62.d.of
pcccati contra nauna rrcs funt lpccicsp-6.col.26.
peccatiim in fpiritumian&v.m (cx funt jpccics , & carundcm
fieientia,p j-co.::6.cf
pcccatioriginabs occafioncagnusoccifus eft fpcciah modo,
Iiccttu!rrit,omniapeccata,p.$.oao42.f
pcccari originali culpa pcr 'e.irim figmficatur,que percarna
lem o ;;u rat ioncm ad pofteros deriuatur,p, 5 .0497. c
pcccati origina!ismiferiAexprimirur,quogenushuraaau pol
Iutu;n;eriaminfcnfatapolluir,p.i.coI.i037.b
peccari gcnii$ohfr;naiisprxdicare,p.3. 01348^
peccari vetu(iisq'Himoiforenouatur,p.4.c.3T4'C
pcccati o! •iginalis ralcs in omncs tranfi:t,fed qui graria funt li
bcrati,non portant iniqnitatcm patris.p.4.oro29.e
pcccaticaula an fic Dcus* Arguirurquod iic,cum refponfio-
nc & loiurioncargumcnti.p.^.co.: 047.3.: 048. d,
pecca!icai.[:m'r.ii;quidduphcircr,p.3.Ibid.
pcccau originahs pondus dicitur mafia corrupra, cft qua ha-
bcinusdcbiru!nmortis&:ncccfriratcmmoncndi:propter g>
fcpararioanimxacorporcnonfubiaccrfiraplici noiirx vo
lunrati.AlircrdcChiiftoft-cundumvtramqucnaturaj&c.
p.j.co.i^^o.f
\ ■ rcccati originalis culpi carcrc pucros,& finc illa nafci , & pcr
confcqucns qnodciilpiiilanonpurganruraquabaptiima
I lidixir i,elagiushereharcha,p.6.c.iJ40.f ,
peccatiorignduplcx eft.fcilicct Icuitascordis , &loquacitas
or/s,p. ?.col.2o64.t
pcccari r.etiisinquantum a-itus e.laliquodbonum, Ccd inquS
tunuhscft priuario,nechabctcaufaefficicntcm,(ed defi-
cicnrcm,p.6.coI. t 2 69.C
propcccariqnaliratcvnufquifquc fibi igncmacccndit, &in
pcccarcnbus diucrTa pcccati matcria plus vcl minus fucce>
ditur,p.4.col.426.f
peccati pcrpctratioccniporislonginqultateno compcfcitur,
c ipfa '.'itrh^fgiuquitaspcccatoriadculme malcdictio
n;s crcfc:t,p.4.col.72i.b
btctfus facit quod non vulr,p.6.c.9?.b
■ non parcirur,quiafinevi»dic*anon laxatur.Delicta
cnim ioftra,*clpcrnosvcl perfcipfutuDcus rclecar, etia
cum rcl-i.vir p.^.cohi^o.c.f
ftin]l\ccato iunc rcmirtcnda,fcilicct culpa & pcena,& qualittr
& quomodo,p.j.co.8o3.c
iin pcccat i omnes nati furous,& ex carnis delofrationc concc-
p;i culpa ■! oiiginalcm nobiscontraximus. p.i.col.6o5. c,f
pcvcataictrpcrtanquamIungofunetendiiritur,p.4.c.7i.b
peccata pci homincmpofIunrrcmiii,p.4.c.37 8.i:
pcc.ataniaioramiaiorc^rnulcrta^piEnaquedigniorafunrjpa.i.
C0I7C.0 d.e
peccjfa lcuiora vocantmhumanam quiacum hominumna-
ruram mnrationi (inrobnoxia,p.i.co.i 192. d
pcccataimpuuiracflcnonpoflunr,p.2.co.587.b
pcccata omnia alta ad i(ta quatuor rcducuntur,quiadicuntur
aut imq/aus aut peccata aut (cclcraautdclicta,p.?.c.i62.f
pcccata quardam cx (c noxia func quardam ex adiaccntibus ,
vt coniugium & potcntia,p 3.C.3 3 t.c
pcccata negarc & dcfcndere grat tus eft q, facerop.4. 03-99. c
pcccara nonfolum noncauerofednccintelligerevcllc pccca
ta.grandisimpictas cft,p.4».col.63$.c.
pcccara quae in homincs committutiir his qux immunecom-
mictunturpukhrxopponi,p. 1.101.1192. e
pcccata Dcuspcr dcfi;nctosrcmittit.p.4.ccI.33^.d
pcccataquomodoquibufdamprtoucmutin bonu,p.6.otii.c
peccatadicunrur opcrarcnebrarum &quare,p.6.ci68.f
pcccara qua? impedicruntfilios Ifiaelabingreifuteri$promif
fionis htcrunr quinquop. 1 .0 1 466. f
peccara inrelliguntur pcr folia ficninex,p.5;.co.882.d
pcccara lcuiora dcfundorum poft morrem poffunr abfolui,&
quibus modis fed hoc,& ante iudicium,fcd qui fc poil iudi
ciumlibcrandospurant,falIunrur,p.3.col.i648.e
peccata cadauet ibus mortuoru fignificantur, p.i.c.440.d.e
peccata modo deleftant.fcd dicuntur malcdiftio,quia tormc
taparanr,p.3.col.i262.t
peccatacarnis ftercoradicuntur,p.5:.co.883.c
peccata antiquacumdeflcmus& avicisrccedtmus,tuncieiu
nia & precc$,& vi<3ime,& holocaufta £>ficiut, p.4.c.688.d
peccata func quafi r^fiis-.quam trahunt qui implicare fanctos,
volunr,p.3.ot367.b
peccara folui & dimirri peccara, ncj eft ide, p.4.c.34<r.a.346.d
pcccara duo funt quar adpofterostranficrunt, &pxnciltis
peccatiscorrcfpondentcs,p.3.c.379.c
peccata etfiadhoramdclcdat, vcram tamcn fatictatcm non
prxftant,p.3.oi440.e
pcccara carnaliafuntduopotiffimc, fcilicet Iuxutia& gula,
qux pt-rficiunrurin dclcclarionecarnali,p.6.0947.c
pcccaraparruminfiliosquomododiciturvifirare Dcus vfqi
in rcrtia & quarragencrationem , pii.0670.of.671.ab *
non omnia pcccara omnibus rcmittuntur, fcd his qui in vita
pxnitcntc6traNouatianum&Origincm,p.y.c.22i.a.b
peccata quxdam funtcontra naturam,alia contra morcs, a-
lia contra prxccpta^p. 1 .0? 3 1 .a
peccata auxdam fi qui,s fugerc veIir,diabolica prjEpediete fug
gcftione calidafincaliquopeccatilaqueo non poteft, ncc
porcft ab vno fo!ui,nifi alio alligatus,p. 3.0386^
pcccataornniaefleexvitionaturx&creanonis noftras bona
veroexhberoarbitrio^errorcft.p.^.ccl.^^f.b
peccara nolentium qux fint vtrum qux a nefcictibus comraic
tunrur,an qux faccrc compc!luntur,p.r.oi 296.b
peccata dici facril^ia pro pcccatis vfus cft veteris Teftamca-
ti,p.6.co.397,b
pcccata fanCtorum,appelIant ur facrificia pro peccatis & dicu
tur peccata fandorum,non qux fjtncti cowmittunt, fcd ab
eoquod funt fancta,p .1.01287.^
pcccata quxdam cognofccbantur antclcgem quxdam per le
gem quedam criam grauiora pcr Icgcm cognita funt quaoi
antc purabantur,p.6.co!.49.b
peccarahabcbantquadraruram fua.f.quatuor pafllones alx
his quadratur itincra noftroru pctcatorum,&cp.4.oy7 g.c
peccaraahquapuniumurgrauius,non folumproptcrmaiorfi
pcccati grauitatcnijfcd proptcrpionitattm rtprimendam,
nc hommis nimis ad talia fc Iaxcnr^p.i .0 690.C
pcccarorumahi vcniam confcquuntunalii puniuniurquia il
li pxnitenriam.agurithtpcrlcucrantp. 2.0-58 i.c
peccarctumvariagcncia,p. i.oi27i.b
pcccaroru calice DcusoC-iiiationcs inebriauir,p«4--075"9.c
pcccarofumcorirtiu^ihcat iionoruopciucicftiuit,p.4-378.e
peccatorum renuffio t(l ir. baptifmo;p 4.027^^
peccatorumrcmedia Fuerunttfia antcb:'.|i'.ifmu,fcilicctfides
patcnralis,circricii7ocarn:dis&oo!;uiolc-gah^.lj,cftbaptif'
mumfim!lifcrtria,&opt2.c.i27.buc
pcccafiprum reueriio dc fcruitufe diabolica pcr quid fignifica
turvp.i.col.iocj.c .
pcccatot ; tn c]iiotum!ibct conipcnfitiojVtrum fit admittcnda
ytfaciamtfs maia iu. ri;iritgrauioia,p.i.co.242.a.b
pcccatorum pcdcs in fcripturis (acns fcropcr dicuntur moucn
tcs (ar.C;orum vcroftarcciicuntur,p.4.c.686.f
pcccatorum impcdimcniapcr (ananidoctrin.im SEordinatio
lics factainreluquntur pcticpes^p.^.col.^T^-c
ptccatorum tres gtadus fccundumcxccfrum.Primui dumin
punirarcprointrtis..Sccimdas& giauioi:quia cotcnisdont
Dei.Tcrii'& srauiinm', qaignorasr:ec(3tcnere,p.6. 034./
peccaroi ti 1 cmiiTto non dartir alicui finc propria fidolicet fa
nitascorporalisuclaliquidhuiufiuodi dcturproptcr alic
C 2 nam
Gloflae Ordm.& Nicolai dcLy ra. I
nam fidem>p.j.Col.i70.f t opera^cabanimalih.dcduaefint./pfzrerejftulrr. qua?fti,
PeccatorcmtriageneraiuHtqu.rpropterfuigrauitatemdicu eft,p.i.col.S4.f
turaDcumcl3mare>p.2.col.64i.c.Itcmp.i.co.234.c.23J. penna?animaliumqucinuiccrnaltcrusada!c rum iu>% fut-
tJtcro,p6.col.x298.f quidfignentrp.4.co».iQ74.d
pccc-->torumpundtioncslTgnanturnominefcntiu,p.3.2 83.b.c ,pcutitalitcramiciis,aliterinimiciis,a!itcrpatcr,alirerhofti;|
pcccatoruro prcrcricorum remiffio non fufficit,nifi quifque de P.4.C0I.784.C
inccps boni operibus inltitcrit,p.a.co.i 1 49-a.b percufli aduci firate quidam a vocc confcfiionis fjfent.aliis v
pcccatonimmultitudovbifucrit,pcccantesmdignifuut,vta cisfcnfumignorant,p.3.col.94.e
Dominocorrigancur,p.4.col.i303.c percutieteatguere, eftdcpcrcufllonemurmurarcp.3.389.11
pcccatorum eft magna pars pcena?,fua fcclera non modo non percuflbr patris vcl matris morte moriatur.& quomodo ho
argui,fedinfupcrquambcnegeftalaudari,p.5.c.784.d fitintclligendum,p.i.#.n79.c
peccatisacarncnoftraexpulfis,cauendurrcft ncforreinfur- percu/rioomnisdiuinaaurpurgatioeftnobisvira? pfefcntil
gat fpiriralis bcftia,id eft,iaftantia,fupcrbia vcl •ana gloria aut initium pocna? fecmcntis,p.4.co.92 1 .b
qucedifriciliusextirpantur^carnalia^icia,p.i.col.iyio.d perdere habet dupliccm fignificaiioncm, p.y c.iSq.e.E
pcculiumcftparuuscefusextraha?reditatcm:dcquopoteftfT perditorumhominum(tanquam bruraanimahaqueMinrpi
liusfamilia» tacerc quod vult finc licetia patris,p. 1.C.657.C fentia amant dcfpiciunt /utura)hec vox eft.Exiguum & c
pccuniaqucdam cft qua?ad vfuramciariprohibetur,altera cft ccdiocft tcmpus vita? noftra?,:&c p.j.c.iSS^.a.b
quamad vfuramdaredebcmus,p.i.ci599.c perditiocuiuslibetfi£ccIe(icdamnumeit,quantomagis S«i
Pecunia vndcdicitur.p.}.c.274.f cerdorumcfhp. 1^01.989.3
pccunixad vfdi riccefiarios a lanctisrcferuarinonprohibcn perdixfouctouaqiienonpeperirfuraturenim aliena oua <
tur,p.y.co!.87i.b fouct ea,(cd pulli ;nde nati difcurrunr, &cp«4 col.7oc?.h
pccumx porcatio in via,& habere aliqua mobilia in commu- perdicum vcnatorcs manfucfaciunt perdices & harum voi
ni anad perfectioncin pcrtineat^p.j.c.i i62.a alias eiufdemgencrisconuo^ant,p.^.col.7io.c
Pecuniamalicui rcpetfreconccditur^jeddcbita pcccatorum perfectns mentem prius virtutibuscxerccar,& cam poftea:
pctent veniamniinqtiamiuftencgamus, p.yc.i^i.b hortcum quiccisconccdat^p.j.coi.SSc.f
pecuniam mulcihabenc & non amant,& multi nonhabent& pcrfectus& (inc macula nullu.s viam vita? incedcre poteft,fe
amanr:I.em alii & habent & amant: alii vero non habere fecundum hutus rcmporis modum pcrfecti & immacula
Becamare(egaudent,p.5.col.5;88.d.e vocantur,p.2.c.7i6.d.e.&c.557.b
pccuniashaberc&amaic,multadiftantiainter illaeft, par.5. peife&umdiciWa!iquidduphc«er,p.j. 00^41 i.b.cltem,j
Ibid.f" 6.c.6i4.f.&i?82.f
pccusquomodoreumeft,quoiubctui occidi,fiquiscueoco- perfedtiignctribularionisdccocli, adco vt variis virtutibi'
leritjcum nec rationalencc legiscapax (ic3p.i.co.io84.e.f decorencor,(ignificanrurpcrpauosm.2.co!.775.e'
pedtorum tunfio quid fignificat,p.3.col.i572.d pcrfcctorum cft & maximc eorurn quibus cura ouium eft cc
pgJagogocutraditurpucr,(iminusdignisimbutus appareat mifTa,rcnunciatecmnibusquarporfidcot ,p-3.c.i8|9.e.i
difciplinisjculpa ad pcdagogum refcrtur,nec ita pucr a pa- perfedorum vira eft profectus alioi um,p.3.col.63 3-b
tre vtpedagogusarguitur,nifidurus&lafciuus&prorer- pcrfcaioribus itiftiafpectu Ixcicia e(t,p.?.col.i37).S.c
uuspedagogi falata.'iamonicaafpreuent,p.i.col.i372..1.e perfe&iomaioriiihicviraeifjqua' poreft.quammutidv nu<
pedagogiboniquipucrosiductKadbonosmoresfmcapaci- t tudinisvnitas,p.2.782.d
cate illius a?tatis: fpicis adhuc virctes offcruc , p.i.c.92 2.d perfectio vcl CQsnplctio dtiplex,el alicuius resprima qur.nd
pediculi mari morfuscftpcflimus,fic vulgaiiterdicicur, pa.3. . afTeqtiirurformam debitam.Alia quandoexitin oper«tic
C0I.1723.C ncmfibidcbitam,p.r.co!.5 5.b.c
pediculi(vbiLatini lubenrfcyniphes)vtdicuntHebra?i& Io_ perfettiononc6fifticir)diipofitionemateiie,fed introduftiJ
fephus,intantamukitudinecrtueruiltfupcrhomines&bc, neform^p.^.col.ij^.c
ftiasqo^nuUomsdicamineeispoceratfubueniri, P.1.553.C perfe&ioApoftolorum& docloru Ecclcfix-primitiuarin ho
pcdisdi.dcm.de.dcs.dibus,Inpes. notatur,quodin breuitcmporc per orbem pubhcaucrun
pedcsfolent ltincrisafpentatelacerari.p.^.col.s^^.d fidcm Chriftianam^p.^.c.ij^.c
pedcs peccatorum quod leraper moueantur, dicitur in facris perfe&io dilectionis Dei ex toto cordc tota anima,& c.cur p
fcripruris fandtorum vero ftaredicuntur,p.4.co.6$8.d cipiturhominihaberi.quamuiseam iu hac mra ncmo ha
pedes quos lauitlcius,& nifilauerit,nonhabebimus partem beat,p.6.c.597.a.Irem,p. 1.C.1497.C& 15 ;.;.c.f
cumillo,quifint5p.2.coI.40.d.Vidceciamc.i97'b-c ., perf eCtio licec vnafifnobisgcneialis,fitamevnain vimiuirr
pedesdifcipulorumquaredominuslauit,&nosinuicemlaua fpecieminregrispotucrimusimplcrecftipfius virtutis fus
reiuflTt,p.4.col.936.d-Item,p.2.ibid. quequepcifc(5tio,p.2,C3o.f
pedibus calciatis noningrediebanturl^calandtaantiqui, & perfe<ftionismagn£cft,cumquis humfitarcadcoproficit,»"
fpecialiter Hcbrxi,& ctiam nuc Saraccm adhuc tcnet huc errarus fuos viuacitcr infpiccrc,& efiTcacitcr vaJct expurgi
modum,p.6.col.io56.f re,p.2.col.i35 i.c
pcior elt in neq,tia noccs qua no proficics,p.i.c.388.a.Interl. perfectionis menfura hee,pro pofTchio quemq; pro Domino,
pelagius hxrcfiarcha errauic circa gratiam Ipiriculian&i, afle- laborare & ftatum Ecclelie pnmo in fc,dcinde m prox
rens quod fine ca potcrat homo cx puris natui alibus mere confirmarc,p. 2.col. 1 2 86. f
ri vitama?tcrnam,p.6.col.i5 4o.f.ltcm,p.4-co.i5^5.c perfectionemoperum noftroiumadDominum rcfcrcpi xci'
mcreri,p.5.col.3 23.cltem,p 2.c.i076.t.Item,p.i.c.778.d perfectiones qu^ funt inicreaturis diuerf^ & diftmctc, fu«
pellicanus vt dicitui(ctfi non ccrtum fit) roftro pullos iuos oc in Dco vnire,p.3.col.i 54«c.f
cidere,& triduo lugere,tunc roftro fanguinem fuum fuper perfufio fanguinis in carnc propria fuir i!Iicita,quia talia cra-
cosfundcrc,vndeillircuiuifcunt,p.3.col.i2io.c fignapa^torumcumDcn»oftibus,p.i.c.io74.f
pelhces dicuntur merctrices,& quarc,p-6.Vide Meretrices, perCgi inos qui moribus & vica fe cffc profitetur in hoc mudo
pcllisdehoftia holocauftiquctotaincendebatur, eratfacer- fpiritualitcr cclebratfolenita-.etabcrnaculoru, P.2.13S7.C
dotisoffcrentis,p.i.col.96o.f peregrini<iidisutpatfespriorcs,Patiiarchf,fciIicct & quarc
pcllesvndeDominustunicaspclliceas|fecitqual!ter velquo p.2.col.io83.b
pcrcgrini
Ind
Pirrgrinl' nonfolum funtimut3<!tadhofpitif»m fupcrficiah-
tcr & leuiter,fet*cuminftantiamagna,p.T*col.24«.a
pcregrinorumaHaratiaaptid ludxos,aliavero apudgentcs,
p.i.col.io76.d
Pcricula fimtiexquecommimiter accidunthominibusin <J*
busliberantur^p.tj.col.i^.a
pereunt pari fcotentia,qui dechnanr iniTa principis,&qui ope
ramala vclIecontcndunt,p.4.co}.i447'a
peribidemediopopuIifui,&c.Anvhicu<Kitieinlegc hocdi-
citurtranfgrefibr per iudiciumhumaiuim interficitdebeat
fifueritconu:Ctus.p.i.col.ij59.bc.<&co!.5 85.f
peribit ve! interibit depopulo fuo,cum diCitui in lege, fccun-
dum Hebreos nominantur triginrafex caf.^,cjuorum alitj
funt in quibus iudicio humano conuioti ei ac rei morte cor
porali,alii vero non,p.i.col.i 064. f
perireduplicirerdicirur,noneiTevel maleeflcp.j.col.^s.a
periodasidemefteuoda?tar,aiaior cnim fuit periodus vita?
humana;anfcdiiuuiv.mquampoft,p.4.c.i509.c.Eftetiam
pun<5tus,coli>m.2.d
pentiaomnisquYvelerga aliquam arrem vfui humano ne-
cefrariahabc'tur,velcuius!ibetreiicieua,aDeodataeft,p.
i.col.1379 b
pcriuriip<:rucrfifas&rra!icu>,p.4.col.i20o.f
pcrmiifio rir dupliciter. Vno modo de minori mslo ad viran-
dum maius malum. Alio modo de minori bono, pcr hoc <j
maiusbonunopercipicur^p.^.co.^^j.cltem.p.i.c. 1603.C
pcrpetuuas non porcft ngnibcari anobis,nili pcr partestcm-
poris,p.4C2i68.f
perpecuitacem beatitudinis diuina? cocedunt Hebraei(qui ra-
mcn maxime literam fequuotur)iicur & nos,p.i.c.i 1930
pcrpcttuis ei it cultusxHec claufura fpinrualiter, 110 carnalitcr
imclligenda eft & exponenda,p. i.col.7 8o.cf
perfarum reges femper cum muneribus folent adorare vt dl-
citurquomoreftr magi muneraobtulerunt4^.5;.c.66.f
perfarumregibuslegicurmorisfuiflcvtincundis agedis vel
difecrncndisfeptcm confiliovrerentur, p.2.ci3i8.f
perfarum confuetudo crar,quod coniuges,maximc nobilium
nondabant feafpectibusa!iorumvirorum,p.2.c.i6i7.a.b
perfarum Reges omnes Pto!om-i& Arfacidar appellabantur:
habebant canu-n propria vocabu!a,p.i.co.475.c
perlarum regnum ante Cyrum ignobilc fuit,& nullius digni
tatis^.4.co!.2io.cf
peifarum reges ifti,fcilicet Cambyfes Afucrus Cyrus Darius
indiueriislocism £:blia& inhiftoriisinuemunrurnbmina
tiplunbus&diueifisnominibus , propcerquod idem rex
videturaliquandocfl'cplurcs,p.2.col.i2 97.c
perfarum rcgum poit Cyrum cata!ogus,p.4.ci y^S.e.f
pcrfcquentium funtduogcnera,fcihcet vitupcracmm,& adu
lantium>p.3.col.943.a
(pcrilcucioChnftiaisquacuafferat vtilitate,&cpi.cio9o.e.f
nrrfccutio Ancichnfti fiuc tribulatio durabit,p.4-c.i 60 1 .b.c.
i767.i768.i789.i79o.b.ItC\p.6.Vidc ctin Anrichnftus.
perlLcutioChnilianorumper Saracenos contra Saladinum
& eius populus per quid fignarur,p.3.C977.c
| *cut;oquotup;ex,6i quxquandvjfufugtcnda,&quando
non.p y.ci96.f
P'rf-cutiorittrib.modis,odio,cordis,di&is,fac"t!S,p.5.cioo.e
perfecurio Ecclc iiae an ei prolit vel obfir,p.6.c.i 6o4.d.e
bcrfccutionis tcmporeponcndacft amma,& paccfrangcnda
funtdeiidenatcrrcna,p.y.coI.823.b
perfecucionemtyrannorum conuertit Dominus in Ecclefia?
aogmentacionem & ad hocdanturfigura?,p.4.col.2o64.f
trtifecutionem mclius eft deuuare quam in ea fuccumbeie,p.
i.col.ij69-C
.icr!ci.utionujnEcclcfia?mii!ragcnera, p.g.col.i 445.3
[>crlccutioncs E.elcfixper Romanos Imperatores defignaa
turperdecemplagas Aegypti,p.i.col.y69.c
xtfccuiioncs Fcclefi,quot ii:emnt,& fub quibus Lnpcrato
ribus,p.6.eol.i5io.f.i5ii.c.& 15 i2.f
pcrfccuton.ni tuunifi videris nimisf<£uicnr,cm>fcicoquia ab
ex.
afl efore perurgctur,io feuus eft &truculetus,p. r.c.61 g.h.c
pcrfccutorcs Chrifti& Ecclcfia>,p.3.c444.c.lte,p.y.cii46.
c.Itcrnp.6. C.r5u.iji2.&i5i3.[rem.p.5.c.ii64.c
perfeucratia cu bono operi additur,decim? dant, p. i.c.2oj.a
pcrfona quecunque dcuora inftindu fpiriruflancli cxit ciu .r
. tcm vcl villam fiuam propter dcfc&um panis,quisdef>ct> s
contingit in rerris irterdi&o fuppofitis,fignificatur per mu
Iierem,&cp.2.c.899.b.c
perfonaeadcmnonnunquam pluribus nominibus nomina.
tur.Ei hoc reperitur fi equcnter in vetcri Teftamento ac fio
uo.,p.i.c.373.b,Vidc in nominibusplurib. nominatur, &c .
pcrfona quid cft,p.5.col.ioi7.a
in pcrfona filii quod naturahumana & diuina funt vnita? , ita
quod iple eft verus Deus & vero homo, roboratur aduer-
fusIuda?osexfuii fcripturis,p.6.ci696.i697.
perfona? probantur ex fide,p.2.c.i 477.8
perfona: plures aliqn $> vna perfona reputatur,p. i.c-207.b.c
perfona? in diuerfis ofriciis & ftatibus Ecclefia?,fignificanciii p
diucrfa vafa,p.r.c.740.f.& c.769.a.b
pei fona> potcntes bcne opcrari,fed non doeere, fignificannr
perfihas Iob,& quare,p.3.cio.f
pei fona? nulli in Ecclcfia quantumcunque propinqua» parccn
djmeftinperfidiahaercfisfifueritobftinata,& maximc ii
itudeatadiubuerfioncmaliorum,p.i C.1535.C
perfona?notaoiles fuerunt feptem,qttf bene fehabueruntper
fapientiamdiuinam&enumerantur.p.3.co'.i927.c
pcrfonarum cxceptio non eft apud Dcum, p.j,c ol.i 2»4.d
perfonarum accepiioquandorcprchenfibihs,£: qiiUido irrc
prchcnfibilis^p.^.ci *76.f
perfonarum pluralirasjicet in exordio cieationis *odi & de-
incepsjCum elTentia; vnitate innuatur,non ra,r>eit -numerus
determinatus vfquead tempus Abrahse,p» i.col.237.f
pcrfonarumpluralitasfiuefuppoficorumin vnitareoiuina-
fentia: a(truitur,contra Iudaeos,cum folurionibusargumc-
torum per eos adduitorum, p.6.col.i 696.d.e.l. 1 697.3.1.0
perfpiciunrquid agendum fit ii quorum Deus curam gerit,p.
2.coI.ii76.e
perfuafio praua facile aliquem capit,cum vis doloris ingra ue-
fcir,p.j.col.37.c
perfuafio eft quadruplex proimpetranda rcmiffione, P.3.C0I.
798.f
perturbatio ar. & quomodo cadat in animum fapicntis, & de
hoc exemplum,p. 1.C.209.C
perturbario a quiece contcmplationis eft duplex, fecilicec ab
exrrinicco vt a deinonb. Alia ab intrinfeco, lcilicet ab hu-
manafragilicatcpropccrquamhomo quantumcunque iu
ftusconcutnur,p.3 coI.24o6.f
pcruerfiiitniIiumlocletatcgaudcnt,p.l.c.2o6.a.inte^l.,
pcrucrii verbotenus bona opta it,vt benigni videantur , & vc
qua? in prg fenti funt,mal.i efle oftendantur , p. j.c. 1 41 . a
peruetlaagendodiligimus,fedh2BC vifa in alus dnndicamus
vndead nos rcuerfi,de huiufmodi erubefcimus, p.j.colu.
peruerfis cum ln hac vita poteftas tribuitur, quid aliud quam
ianua erroris apcritur,p.3.co!.286.f
perucrfitas humana prona cft ad excufationem fui , & quod
meritoluftinet,fibiiniuftevidetur fuftinerc,p.4.C599.c
peruerfitasmorumin menteamara.eftleptain veftelincatvn
dequidampcriuftitiamf^uiunr,& peccatorem plus adde
ipcrarionem quam ad fanitarem trahunr,p. i.c-10 2 y.a.b
peftilentia trium dicrum quam Dauid elegit,quanto tempo-
re crafiata eft,p. 2.C0I.49 1 .c
petenti qui dac,bcnc facit qui tacctc intcliigitjbcarus finc du-
bio,p.3 .col.7i7.a.b
pcti:ioinorarionevthabcatcfficaciam,tiiarrqiiirunrur,fcili-
cet qnodaliquis pctarp:c,profe,& perfeucranter fcu co«
tinueJ& declaratur,p.j.c.866.f
petmonum trinmpnmatumorationis dorrinfca? imperatio»
nes in etcrna uira fiunt,rcliquc quatuor ad lftam uicam pcr
tinent^pj.col.iap.c
C 3 pctitionibus
Gloflac Ordm. & Nicolai dc Ly ra.
Pctitionibusfcprcmomniabona prxfentis vita? vel futura?
conrincntur,p.y.Ibid.
Pctitionibus impctramus donadn donis vt operemur,de opc
racione bcarirudines fcquuntur,p.5.col.s>o.d.e
Pecitionibus feptcm,dona fpirituflan&i & beatitudines coa-
prantur,p.y.col.ii8.h& 129. .
Perra qux ef r Chtiftns,mudat aquas nifi per cufla,percufic ve
ro fonres ptoducit.Pcrcufliis cnim Chriftus &in cruce ma
tfatus noui rcftamcnti fontes produxir,p.i.col.643.b.c
Pcrrxcii iingularinumcronominatur,infacroeloquio Chri
ftusaccipiturcumpluralifandi viriexprimuntur, P.3.C0I.
76.«
Petram cur bis Mofcs virga.percuflcrit vt exeant aqua?, pa. 1 .
col.io39>b
Petrus quandodixit:Etfiomnes,&c.nonfuitmendaciu, nec
tomcritas,fcd fidcs & ardcnsdilectiojp.y.co.^i.a.b.c
Perrus& Paulusduces Chriitianeplebisfunt , ficut arietes
funtduccsgrcgis,p.2.col.io3i.c&col.io47.c.Item,pa.4.
coI.i9i6.f
Petrus Apoftolus dc multis qua? de co dicuntur,p.2.columna
630.f.&colum.io62.c.&col.ii6o.&col.i525r.c.Itcm, pa.
5.col.n62.i2i3.&i2i4.Item,pa.6.col.478.f.479.&48o.
IO27.IC28.& 10:9. /r - j
1'ctrus cremita Ambianenfisdioccfis,quomodo paflagiu ad
tcrrii fan&a multu follicite proairauit, p.oico. 1 6 2 9. 1 63 o.
Pctrus dkitur filius Bariona,id eft,coluba? & quarcp.^.colu.
279-c
Petri ncgatioquando & quarefa&a eft,p.jr.col.44 1.442.
Pharan iion eft ipecialc nomen manfionis,fcd foiitudinis plu
rcsmanfioniscontincntis,p.i.col.i252.f
Pharan folitudo decem &o&omanfionescontinct,inqua-
rumvkimareuerficxplorarores ad Moyfen renunciaue-
runtqua? viderunt,p 1.C0I.1254J
pharaocur adiiuc viuus,tamcnamortuis dicitur fufcitatur ,
P.1.C0L565.C
V harao,apud Aegyptios hoc nomine rcgia dignitas fignifica
tur ficut apud Komanos Cefares Augufti leges eorii dicun
rur.Apud Cyros Antiochi , apud Pcrfas Arfacida/ > apud
Philiftiim Abimelech,&poft Alexadrum in Aegypto Pto
lem3ei,p.4.coluinna i295.citem,p.i.colum.i95.c. &coI.
475. b.c
Pharao non foit oblitusfomniumfuum,fed intcgre retulit ip
fi!ofeph,fedNabuchodonofor fic dedir obhuioni quod
nonpotuitrctcne,p.i.col.405.c.Item, p.4.col.i504.e.f
Pharoncm vel Acgyprios fuiflc tnalx naturg,& non cx liber-
carc arbitri elTc deduttos,hoc qui dicur creatorem Deu ac
cufant tanquam fa?uum qui homincs vertant in lapides, p.
i.col-624.d.e
Pharctram fuatfi Deusmlitconrra Iobaperuit,quadodiabo
lo dedit liccntiam percuticndi eum in bonis exteriorib. &
inprolep.3.col.2 84.r
Phan[cifigniricantUi,&c.p.2.col.467.c.& C0I.539.C.&C0IU.
i32 5.c&col.867.f
Pharifei in membranullisdecalogum fcribebant, &Iigatum
in fronte porrabant,quod viquc hodic faciunt Babylonii,
Vtputenturrc'igiofi,p.i.col.i500.f.&col.i588.d.e
Phanfa?i fpiritiiaha di&a Prophcrarum de cordis & corporis
caftigationecarnaIirerdclolocorporeacipieba:,p.5.26i.c
Pharifei&Scnba?iiiaferuntpopuloIudeorune Chrifto cre
d-ret.Etrigurantur perexploratoresquitcrruerunt popu
lum ne crederet pofle habcri terram a Domino promifsa,
p.i.col.i256-f
pharifxi pcr hypocrifim corrumpebant triplicem veritatem >
ici!icct,dodtrinc,iUftiria?,& vitse,p.5.col.38i.e
phaii!a'iconuerfarione,vi#u,&habitu,quodammodoaba-
liis diftindicrant)p.5.col.379.c.Et mundiciacorporali,co
ltim.384-f
phan!a?i & Scriba? omiflb ftudio legis & prophctarum, ftudc
bant in mathematicis,& potiflimeinaftrologia, &ufq;ho
dic aliqui funt ualde turiofi,p.5.co!.273.c
pharifei pcr aPtra volcbant pronofticare dc nduentu Chriffi ,
p.5.Col.274-f
pharifaci omnia fcccrunt proprerjucra, & diccbant fanctiora
oblara cuamrcmpluni,p.5.coI. 38 2. d
pharifa?i pro magna parrc erafit dc rribu Simeo, p.<;.cto95>c
pharifxorum & Scribarumduefamilia?cflcdicuntur exqui
. busdefcendcrunt, quorum progenitorcsfucrut Samat &
Hellcs,quinon mulropriusquam Dominus nati funt in
Iuda?a,&fuccelTorum noniina vfqueadcaptiuitatcm Uo-
manam ponunrur,p.4.col.n J.a
pharifaicafcdaintcrlud^os pofttcmpus Machabaeoium ir
coepir,p.4.col.2 2 1 i.a .b
pharifaicadoctrina&commtm'rerIuda?ifictcnct,licct falfe;
quodillcqui plura mauata numcroferuar, & tame in pai
cis tranfgredirur,nihilominus cft iuftus apud Dcum, pa.6
col.i283.a
phafequid & quareficfignificat,p.i.coI.<j89.a
phafe ncc quifquam decunctis Rcgibus Ifracl fccit ficut Io
fias,&cquomndointe)ligendum.,cum tempoie Dauid fil
Salomonis regnum fuit vnitum>& nulla tubus captiuau
p.2,col.i264.f.& co!.38i.c
phencnna habuit fcptem rilius.Et dicunt Hebrari quod nar
Samuele,mortuus cft primpgcnirus hlius Phenenne,& ls
gulis annis nafccntibus riiiis,iinguli Phenenn* funt inot
tui,p.2.col-32 5.c
phiala prius dc virro facla cft,hialin cnim Gra?ce,vitrum La
tine,&infummolata.,p.i.col.i2o8.d
philadelphia metropolis filiorum Ammon, a Philadelpho «
Arabiam tcnuic fic vocaca eft,prius dicta Habbath,-p.4.cc
1269.C *
philiftjim pcr qaos progeniti funr,& per qucm modum, p.?
col.ion.c
philiftiimr,uihodiePa!x(tinii,quiap,lircra fcrmo Hebreu
nonhabettpro caHcbra'i phi Gr^co vtitiir,p.4.co.43-b
phiIiftiimcamera;itncfacerentHebra?ig!ad!i;m,p. 2. c.3 96,% i
philiftinorumrerracftfupra maremcducnancum,&iuntij
.bi portus & naues,p,4.c.i 46. e
philiftinorumciuitasinfigncsquinqucfucruhr, p.2.cic9i.'
philo liideusnatione Alcxatidriniis dc gcncrefaccrdocu i
&fcripfithbrumSapiecia?,& nndcexccip!it,p-3.ci8J
philo Iudxus deceptus fu;c,credens candem lingua efle Cl
daicam & Hebraicatn,p 4.^.149$. f
philolophia intres partesdiuiditur,logica,phyficam , & cthi
camjid eft,rationalem,nacuralcm,& moralem,& quid
libet ,p.i.co!.3ii.
philofophia omnis mudanaaGra?cisexordiumfumpfir,p.6
col.2i.a.Item.p.3.col.i634.e
philofophia diuine legi ncc in omnibus contraria cft , ncc ir |
omnibus cofonat.Multi enim philofophoi um vnu Dcun
quicunifiacreauic fcribunt,p.i.coJ,3o8.a
philofophia moialis & phyfica pene omnia qu? noftra fur
fentit:diflid.et vero,cum dicit matcnam cffe co^tcrna ~
&aliaplura,p.i.ibid.
philofophia mundi imbuti,cum ad fidcm Chrifti conuei run-
tur,addeftruendam ftultitiam atque errorcm Genriiiutn
aptioresatquehabilioresfiunt,p4.col. 2558.1"
in philofophia humana quicunque conridunr dcfpicientcsin
Ecclefiefidcm &do£trinaHi fimphcem in cxttu vite cofua
duntur,probantes nihilprofuiffcftudiu fuu , p-4.c.873.b
philofophie nomen Pythagorascommur.iuit pronomineii
pienria?,&quare,p.i.C307.c& c-542.f
philofophiam extollunt magmricc ci ia,& enumerantur,6i to
rundemfructus,p.3.ci596.c.f
philofophus mundi qui vbertatc verborum & facudia? patto
ciniodcle»5iacur,di'citurdiues,cuidicitur.VcrunramciiV3!
vobis diuitibus,p.5.c.783.d.e
philofophus,&cp.3.col.336.d.Itcm,p.2.col.5 27.C& fcqucn
tI,&CU72.f
philofophuscruditusperfimplicem virum Catholicum , fec
jgturum,victus &conuerfus cit;p.3.c.i73 1 c
philofophus
Ind
V-. .A..
philofophus quilibet fuperbus fignificatur pcr Nabal, q. ftul«
tus intcrpretarur,p.2.col.477.b
Phiiofopus qui Arrium feduxkquafi Mclchifueoccidir. qui
Macedoniuoi Ioriathan,qui Manichxum Abinadab, p.2.
coi. 105-7. c
pnilofophi mulri & antiqui patrcs muhum laborauerunt in in
ucnnone fcientiarum & artium,quibus pofteri reficiuncur
abfquera!ilabore,p.3.col.i66o.f
PphiioVophiantiquicusportabantvirgam inflgnum do&ri-
na?,p.i.colio2i.c
phiiofophi Patriarchx rmcticorum Ecclefia? puritatem per-
ueiiainacuKuicrcdoCtrina,p.2.col.ioj7.c
philofophi & Poera: fenleruntdediuiniratequa; humilia , &
Dco indiqna funr,p.2.cio6.e.f
philofophi vcrbum crucis ftukiciam eftimantes,derident paf
fionem Chrifti,& Ecclefia? martyrium dementiam exifti-
mant,p.2.col. 1385.0
bhifblophifummigentiumi quar.tum in eorum litcris inda-
gatur (ine fprituftan&o philoiophati fum,quamuis de pa-
tre&filiotacuerunt^J.col.jrj^-d
•hilofophi multi propna rcliqucrur.t,& mundam ac paupe-
1 1 m vicam agentes holocanftum facere videbantur,fed de
recerunr&quare^.2.col.ia89.c
philofophi & herctici iinc fide Chrifti congregat diuitias par
ua>djgnitatis,quaf nihilpioficiuntcis,immopcenam con-
ieri-.HXt^rnatn.p^.c.io^^a.b
philofophicxliderumcurfu fufpicanturpjouideregi Cfleftia
& contcmni terrcna,quafi nihil reiti iuxta ordincm gcra-
u:rinterris,p.4. coI.1141.c1 I42.d
rh;'oiophiliceca!iouadixeritdenaturatonitrui,iridis, & a-
iiaruni impreflionum qux generancur in nubihus : hoc ta-
•n fuit iii generali tanrum,& valdeimperfe&e^p.^.colu.
345.r.&claiiuscoI.3y9-a
phii< ioph ratione naturali cx fffectib. fumpta multipliciter
pir.hau-iun: vnitarcm Dei p.6.coI.i 142. t
philofi phi iicet Dcnmcognoucruntqiiarumad eflentia? vni
tatem.non tamen quantum ad pcrfonalem diftincuonem,
p j.col.it68.f
phi- for'h; feufapientespouierunt vnamcaufamprima ho-
nin busprxfidentem,& iliamdixeruntcfleDeum Deoru
& illum prxcacrtris honorauerunr.Veruntamencum vul-
gari bus hominibus,vt communucr adorabant ldola in te-
s,p.4>col.66i.c
ph:!of-pliic]uipo.icbanrmundum xternum ponebant vna
cauiam cfficientem omnium, vrparetde Auiccnna,licet
Aucrois negei Deum habcre racionenocaufe efficietis, fed
habcre rationem caufx final:s,p.6.col.i i74-d
philolophiquidamjfcihcct Epicunponebant tcelicitatem in
vo!uptatibus,&Scoici poncbancin virrutibus, vtroque ta
niennegabantreiuricttionem,«S pci conicqucnsaliamvi
tam.Paulus autempoiuicfxhcitacenunanima& coipore
& hocin vica furura,p.6,col.i 170.^
>fophi qu:dam contempfcrunt voluprates & diuitias hu
ius vic.r-licet rcfurrewtionem negarent,&quo fine hocfccc
iunc,p.6.co!.j?3-c
ph : /fopniquidam refurrc&ionem conceflcrunc,fed quo mo
1 ,5.c34o.f. Item,p.3.col.i70.f
ph lol phi . inquopofuerunt tincni bcaticudinis, p.j.colum.
phi! )ropiiiprohoncftateinfinitc!aboraucrunt,p.4.columna
m-c
ph<! ^ophorum&rarretic >rumad:nucnfiones(qner;"Cteido
!anuncupamur& fimulachra Aegypti)abiiciamus,ne nos
co]!u;ur,p. .;.((, .: 225. 1
phd >lophorumcontemplatio,quf &quaUs fuit&quis illius
finis.p.^.col -/yi-.i
phi!ofo-phorumdoaiinadiciturfangtiis.Ibid.c
{ hilofophorum libros h rcuoluasjnticnies parrc de dogmati
bi;s veriiatisnoomnia,vt apud Placoncm rabricaror&mu-
di Dtuui.Apud£cnone,iafcros 3LimmonaU,sanitr.os,&
vnumbonum,honeftatem,&cp.4.col.2 405.a.Item,p.i.c.
3 1 o.a.b.Vide cciarn ift Plato.
philofophornm ars diciturmaceria,p.3.co.i 555.a
phiiofbpho.-u crrarica dogmata pcr aquas Acgypci defignan
tur,qua? paruulos fenfu & intclligentia decipiunt,pa.i.col.
548. d.e
philofophorum prxfumptio cJiditur,qui nihil recipere volut
nifi probarum fuerir humana racione. que^ ramen eft ualde
dericicns,p.5.col ioi6.f
philofophorum & hxreticorum doclrina omnis,quia frag.Hs
eft&inutilis.averitaceconteritur &diffipatur,p.4.ci7o.-a
plnlofophos & haereticos fpoliari hisquaem verbis vclfcriptu
ris eorum tabernaculo Dei(id eft,£cclefia?) congrua repe-
riuntur,figuratum eft,p.3.col.i 242.e.Item,p.2.col.49, L>.c.
Item,p.i.coI.579.c
philifophicy racioncs conrra fidem C hrifti f unt inanes & fo-
phiftice,& quare,p.6.co!.62o.d
philofophicajration^squantoapertiuscxcrcfcunt : viliore*
fiunt,p.5.col.j26.f
phineesptophetauitfecundum Dei voluntatcm ad delcndu
Chananeorumgenus,tribui/uda?pra:bendumefle ptinci-
patum,p.2.col.i53.
phinecs facerdotisdiligentiaproverapietate,pa.i.colurhna
i375.a
phi nees an & quomodo fuerit nepos Aaron,p. 2 . 1 $$.{
phcenicc regio eft Tyri & Sydonis,p. i.coI.642.e
phyfica quid faciesMetaphyfica viduafies.
Si Lucar rn,oritur,logica dcftituitur.
Hosverfusfecitquidam Pra»fumpruof!is,p.3.col.i49-.c
phyton & de Phytonica diuinaiione,p.6.col.i303.a.Item,p.
4.col.ii3.b
phytonibusdracones&a!ii ferpentes miniftrare perhiben-
tur,p.i.co.i35o.e.f.&c.l56i.
phy tonicus fpit itus folct diuinare qua; mundi funt coniedtu-
risp6.cc.L21 2.f
pietas pofteris etiam indignis falutem parit,p.4.co.3 34>e
pietas maiorum prodeft pofteris,p.2.col.i 209.C
piecas hne fcientia ciifcretiora? quomodo mifereatur,ignorat
p.3.col.i6.d
pietas eft cultus Deo debitus.Et per conftquens Impietas eft
viciuauf.renscultuDcodcbitu,p.4.col.i 13 i.c.i 132.fi.
24o8.f.Item,p.6.c.2 3.c
pietas accipiturdup!iciter,p.6.col.63.c
pietatts& humanitacisoificium proximoimpendere tenetur
quilibet in cafu necelfitatis,cxtra talem renetur debito ho-
ncftatis.&congruitatis,p.5.coI.ii3.c
pietatis fpecies ad crudchtaretn ducit,fi per difciplinam puni
ri cutpam prohibet,vt poftxternahter pumatur jp.^.colu.
44»d.e
pietatis&fimpliciratisoperaqua» proximis impenduntur n
lanamfignifica^tur,p3.col.i742.d
pietatem animi fui declarat Iofuepropofita aliis eligedi facul
tate,p.2.col.i45.a
pigcr,id eft,neghgens&remiflusinoperationeboni, lapide
luteo,id eft,confufibiliter & dure puniri debet, p^.colum.
2196. f
pigrum dicimus frigus,eo quod pigros facit , par. 1 . 1 o'umna
2 68.a.InterI.
pigriorcsiinfu per iumenta intclliguntur,p.3.coI.7^9-
pjgri piciiquefunt in innocentia & deiides,qui ncc propriam
vitamcurando^offcndunr/edpoftoccidentcmruinamad
moniti,ctiam fiatcrnx falutis cui am gcrunt, p. z.columna
I292.f
pigineifunthominescubiralismagnitudinis.Etdici:urdeeis
quod pugnant concra grue$,,& vix fepoftlmt ab eis dcfen-
dcre,p.4coI. 1 1 So, f ltem,p. 1 .col.i j^.f
pigniisquarcaccipicbaait ita frtqucntcr, & rcftirucbatur in
vctcriTcftamenro,p.i.co 70 5. c
pignoris conditioncs qua\& quot funt,p-6.c;66 f v
pigritianutrixcftar-gcftatis&pf-nuri^.p.j.iol.i^iS.e
C 4 pilatus
Glofl&Ordin.&NicoIai de Ly ra.
PuVtn an proprhim vel an cngnomen,& an nomen compofi prima plaqa & fecunda,p.t.col.y99.a.b.Dctertia,cqlumnfc
tumexpila&atos,p.J.cb.459-C JJ4^.e.Dequarta,Ibid.Dcquiota,cy6i.c.Dc fexia,lbi-
Pilatu$vndecratoriundu«,p.5.c.7A9.c dem.Defeprima,col.y67.c.Deoctiua,co.57y.cDenona.
Pilatus multum ftudiumdiinutendi Icfumhabcbat,pa.y.coI. Ibid.Dedecima,col.y8i.c
. gg j plaga?deccm quibus Aegyptus pcrlfracliras verbcntur pof-
PilarusnrauiterpcccauitjininustatnSpcccauitquam Iudari, funtRomaniregnicompaiarircmporibus.p.i.coMf^.c
quare,p.y.c.4y}.c plaga?Acgypticcelitusexh>bita^fignantfpiritualicer qua-ma
PilatumincxiliummifitGaiusImpcrator , partc 6.columna laquotidie prauasmenresferiant,p.i.c.575-b
1 5 io.f.Item,p.4.co.4i6.f plagarum fa&arum per Aaron & Moyfen in couincendo Ac-
Pilusfeciesemortua,exanguh& cxaminis p.i.co!.88o.f gyptios,quiordo,& quomodo attendendusfit,& uecom-
Pilusinalbumrautatusinlcprofoqutd figiiiruet, p.i.colum. parationeearundem,p.T.col.5 59.c
IOI6f plagisquatuorpopulusIudetradituseft,p.4.c.69i.a. Alia: ter
Pili Leurarum cur radi pratccpti non autem cuelli,p.i.coluin x& fimiliter his pIagantur,co.689.c
na i^i^.e plan&uspeccatorisdchocquidtuicind*monisferuitute,p.
Pilimortuumqi;idpiamrcprcfentant,p.i.col I2i4-e 3.C0I.1497.C
PihLeuitarum quiradcbantur fignabant vcramviramhabc- plandtusexhibeturMoyfi& Aaron,&fnper Stephanum fit
redebcrecosquiminiftrantDco nec mcrtui quicqua vel plan<ftusmagnus,fimilircrdeIacoblegitur.IefosNauefe-
malc olcntis gcitare,p.i.col.i 2 14.C pultus refertur, non deflctus &fuper hoc mylterium »p.(.
Pilisr:tfisincarncradiccsremanent&crcfcunt,vtitcrumre- col.i69y.c
cidantur,p. 1 .col. 1 2 1 3.C planctus magnus fiebat in mcrte notabilium pcrfonarum, pa.
Pil<ifiquidicantur,p.4.col.i58.t 6.C0I.1065.C
Pinguiscemix&opulenta fuperbia affiuentibus rebus quail plangereillcperfe<aenouitpcccara&operis& ccgitatiouis,
multtscarnibusfuita,p.3.c'ol.i79.b velbonumquod tecit velbonum quoddebuit & non fecit
Pmguesdicutur diuites temporaliter,fimiliterdonumgrati* qui mudum 'pleneconte.iunuit,&icipiu»nholocaultii Dco
pingucdonominatur,p.i.col.927.c tnbuit,p.4.col.i298.c
Pinnaculatemplidicunturtabulara,adquid, &anmos fucrit planerxfeptemhabcm propriosmotus diftin&os a motu fir
doctonbus vt ibi fcdcntesad turbam inferius loqncrentur, mamenti,p. 1 .cpl.z i.b.c
p.2.ci 144-e plancrje vanctatcshabenr in circuitione. Et an & quomodo
Piorumeft cumabaducrfanis patiuntur, non tam adiram horumpofficratiodatip.^.c^o.f
quamadpresmoueri,p.?.col.209.c pIantaenou3?tac"tuarefount,p.3.coi\ii7.b
Pifcinainfcrior quidapudIfaiamfignificat,p.4.co.2i7.a piatanusquid& vndedicitur,p.3.col.2094.d
PiicinxdueerantmIerufalem.Interiorqua?abhoftibuscapi platodixicdeSocratcmagiftro tuo. Amicus quidcm Socra-
poterat.Superiorquaenonpoterat,p.4.col.2i7.a.item,pa. tes,magisamicaeft ventas,p.5.col.io78.f
2.col.2y6.c plaronemodumexceJcretperiram,lcruumfe offendentem
PifcisquidadTobiamafcenditdeflumineviuusChriftuseft alceriustradiditc£dendum,p.6.ccl.yyy.cItem3p.3.colum
p.2.col.iy2y.c na258y-c
PifcisnulIushabetcolu,nifigencransficuteftcetus,p.j.397.c platopofuitfabricatoremmundi Deunijp.^.col.i^py.a
de PifcemanducauitChriftuspoftrefuneSionem,n6deter platodixitDeumcaulamtrh'cienremmundi,& etiam ex tem
reftrianimali,&quare,p.i.col.io4 d pore,p-6.col.y5y.c
ViCccs qui pinnulas habcr & fquamas,dare faltus fuper[aqua platonici libri conrinet.In principio erat verbum, &c. Sed il-
folenr^p.i.col.ioo^.a.b lud verbumcarofactumcft, nonJegitur,parte6.colunv;a
pifceshabentesfquamus&pinulasjfunttemperata? comple- 6i6.e.Item,partei.columna j7.c.&coI.98.b.c.Vidcetiaiii
xionis,quta carneseorumnonfuntnimis humida?,& per col.y7.c
confequens magis fanae -p.i.col.icoj.c plebsHebraeadiciturmaterDei,eoquod naforurus e:at dc
pifcesfuntre(tampropellenabentcs,quorumfquamaaufcrri eafecundumcarnempervirgniemMariam,p.3.co.i jpi.c
nonpotelt,p.i-coI.Ibid. pleiadesvndedictaifunr, p.2.col.94j.c
pifces tnplici modo capiuntur,p.4.col.2044.f plenitudo & vacuitas virtutum in ianttis pcnes quid & quo
pifces f)d\t quidara putanr nullius funt mtmorie, fed certifli- modo accipi debeant,p.y.col. 105 j.b
mumeft eos haberememoriam. Ibid.d plenitudogratiequomodofan&usinfcripturaattribuatur,p.
pifccsomnesi)onniiiaquisviuerepoff..int,p.i.col.i4.d.e y.col.io54.d.e
pifcesnorucrfu morruiindil'Hiioficutaliaanimalia& aues, plcnitudofpiriruiTan&iquomodo&quandodataeft Apofto
nec poiitierantinarca,&quare,p.t.co!.i46.f lis,p.y.coI.i2 24.a
pifcium gencraeftecentum quinquaginratriaaiunt,quidea- plcnitudogratieincoepitin Chriiti concepticnc, deriuando
nimantium lci ipfere naturis,p.4.t.i4j7.a ad alios poft Chnfti afcenfionem,& non antc , p.y .colum.
piftibusquo Adamnominaimpofuentnon dicitur,fcd crcdi 1225.3
bile cft paulatim cognitis,pro diucrfuate getium impofita plemtudmis nomen in bono folet accipi.Et dc hoc cxempla,
cfte,p.i.col.78.d.e p.a.coLiyiub.c
pitacuslegislator ftatuircircaebriosampliu* punic >cos, non plenusgratiauicirur Chriftus.Maria,& fandti , fed differen-
icfpiciensadpeccatigrauitatem,fedadpf pulicommune ter.p.y.col.io^o.f
vti!ira:em,p.s.col.i i82.f plcnum totinodisdiciturquodmodis vacuum.ibid.f
placereDominoquj nonnoutr,ment6fpebcnorucarens,ne plumbumimmifceturmeralhsqucfuntadiiltrrara , ntauena
citn.sadueniat metuit,p.6.col.693.a fcpareturmateria:etfifortepiuV,ataf'ueimt,plumbuin om
placcrequi quajrunt per mcndacia porentibUs& Pra?Iatis,no ninoconfumitur,p.4.col.3 63^.1"
funt intauorabjliter aut hcncticcaudiendi,fcd niagis punie pluraliras perfonarum & vnitas dfentia» indiuinis oftcnditii
dicxemplumd. ' Dauid.p.2%coI.yi7.c exverirareHebrakam^.c^jc.c.i'
p!ag?inllictaefunt Acgypriis a Deo minifterio quafi omnis pIusvaluitadSodomitasmaluminolitum,quam bonumin-
genenscreatuiarum,fcilicetquatuorelementorum,corpo folitum,p.!.col.242.b.Inu -rl.
rumc*leftium:h(>minum,8eAngeIum,p.i.coI.y47.c pluribusintcntusminorcftadfingnlafenfus, par.j.columni
plagaedcceminflictxApgyptiis.perquefadefunt, &corre- 2027.3
ibondeiucradafflictioncsHcbrxorumabciideillatas.Dc pluuiaqucmododicaturconcrcfcercp.i.col.^yj.b
■J ' pluuia
I
ndex.
Plnuia commumrer fequirur ronitruum , p.3 03 58 f ci vcreor ne fortc nobi< qui quotidicpeccamu<;,nec ipfa f*
Kygajru herba que,& cuitis narme, par.i. c.i 65 j.h cu!a ant ctiam fxcu!a fxculorum fufficetepoffint ad psenas
pluutagraria?defcendit abiindanter fuper Apoftofos in die lucndas p.i.co.utf-.b
Pencecoftcs poft feprem Chriftimyitcria,(icut Hclias fc- pcetfirtf m metus rcuocatama!is,p.3.c.i874.d
ptcm vicibusoraris pluuiam impetrauit,p.2.oi 437-5 depceriarum magnuudine vH menfuraWamriandorum, fen-
Pluuiaduplexvifibus & fpiritalisillaomnibnsc6iiuiriis,hec tcntiamfcrrc,nccdeiudicioDeicorundem,nonpotefthu
fo'isnoraiuftis;p.i.col.ii54.e manafragilitasfcire quoddominiatbitriodcrehctumeft>
pluuiasipfotcmpore pluuiarum cumlfraelitemaioresfoliro P.4.0135.C
ccrncrenr,reucrfi ad conkientiam,peccatis luis hoc impu- Pcenarum nullus finis fperabitur in futurum ,ideo femperti-
taucruiu,&iram coeleftem fuperuenturam cimuerunt.Sed metpermanetcum poenis,p.3.oi38.d.e
nosturbacisc-lemetis&ipfoiudicepcrapcrta indicia vim Poenis torporalibus & temporalibus bcnepuniunturfiiij a
fuceirx mimranie^nihildccorrcvtionemorumrequirimus Dco &abhomineproparentibus,fednonpenis fpirjtiia-
&op.2.co!.i -tfS.d.e libus.Ibidem. •
Podcriseiiveftis,&c.p.6.co.i4(5y^.Trcm,p.i.c.^73.a.b Pcnitentiafera fce!crurndicirurvermis,p.i.c.2oi2.f
Poenamaximaquibusfceleribusfcrucrurdifputando. Etre- penitentiavrrumin cadcntibushabear locu poitbaptifmum
fpondctur rar:ocinadb,quia his qui pcr ebrietatem deuol- arguitur contra & pro,cum relponfione & folutionibus ar
uuntura.i luxuriam, P.3.C0I. 1706.0! gumentorum,p, 6.0.858.1
rxna hominis dciccti cft tripIex.Prima quod fit fugitiuus de Penireutia fi in reprobo p!acuit,& in eo qui rimebat amittcre
loco proprio.Sccunda cft priuario fi\$ fubftatix.Tcrtia qua prxfcns freculum , qnam grata cft fpontanea arfhctio pro
dopriuaturfuapro!c,p.3.co!.i8o.f cnlpisin eis qui p!acenr,p.4.c.io97.a
Pxiiaquxexpeccarovcnitproduci^orcftquamcuipaf&qua P£nitetiacurprxdicarur,figratisinbaptifmofit remiflio pec
re lioinfl'g!tur,p.5.coi. r 224. b carorum?p.y.c.io.d
Pf na ocolionis,niuti!ationis fiue talionis,quce fuit apud Hc- penirenria vcra de pretcritis,& caurela contra recidiuum pro
b!eosp.i.c.685.cpertotum,&fcquentibus. futurisfufficir Deo,p.5.c.H5J.c
Penaomnisquam patimur.ira Dci cft,p. 3.01085^ penitcntiaeverce vnusdiesranti>mvalet,quantummi!lcanni,
Penamultiplexcomminatur popuIoIfraclitico,p.i.c t^86cf ficurIatroni,parte 6.01 368. e
Pjenaquadruplicismorcisimponiturlcgis tranfgrcflonb.pa. p£nitenn'xg!aucponduspenitcntibusimporcnrcs,ip(ispcio
2. co!. 2 90.1 - randioccafiofunt. Immofierrandomodicam peniccncia
Pxnaquadi\jp!exfuirinfli#aludeisfuccefliue& fecundudi- imponunrmonnemeliuseft proptci milerieordtam rar.10-
ucrfatempora,& pcrquidfuitdeiignata,p.4.col.62i,c nem reddereqnam prop!-ercrudt-lirarem,p. 5.0373. c
Pjenahxreiicorumcii: maior pxna dxmonum poft iudiciu p^nitentie perfeCt^duomodi^confvflio&emendauojpar. 3.
& h >c proptcrpc^cacuminridduatis, &adduncur ratio- 0697.C
ncs.p.6.co!.i3j8.f pfnitentieaufteriras fignificanirptralrareho!ocauftoium,in
Ppa ignis ccrci ni gchcnnx,(icut & prxmium rcgnum coeloru qua caro propria Domino faerinVatur : & hxc oblat o tan-
inantiquisdocumenrisminimcinuenicur,ficutinEuange toeftmelior,& placenrior,quantopropriathariornomini
fio,p.5.c6J.iw.d quamaliena p 2 C.1147.C
Pxna morrisquxcunquealiquandofignificacurperignemin penirentifcnplexeft modus .Primus,errores,&omniamaIa
fcriprura,p.4.c.i77y.c antebaprifinumabrenuociarec6demnart.Secundus,poft:
Paenainfvrnieltduplex.Vnacft parrcmetis,fcilicet,trifticia baprifmumlapfusper poeniccntiamrenouari.Tertius,quo
vchemens,aliacft parrecorporis,p.5.col.247.c fancti quocidiearalibus purgantur peccatis: finequibus
Pxna gehennalis dicicir pr$pai ara ab heri,id eft, a fccuda die vita non agitur.p.^.o^o.d
creationis mi!ndi,vtdicuntaliqui,&c.p.4.col.2 86.f poenicentix virtuscimoreconcipitur,quieft initiumfapien-
Pxnadxmonum cx penareproborumaugt*tur,quiin inferno cix,p.5.Ibidem.
crunt rccl:!ii,(icutcconuerfo,gloria Angelorum augmcnra poenitentiaedefertum3ggrediensforciuscenraturai>hofte,p.
birur ex gioria elcvtorum,p.4.columna 286.f.Icem,p.i.col. y.coI.So.f
96S . penitentix aufteritas quibufdam comparatur , qua? licet mo-
Poenamitiflimaomnium eft eorum qui originale peccatum defta,fineramen gratohabenriu,p.j.coi.4Qi.o. hemjp.4.
tantum habent,& nullum addiderunt,p.5.col.876.d col862.£& col.i 1 1 8-f
PoenainfliCta vel infligcndafignificaturin fcripturaper cali penitentiam agensofferrefedebent ad p<,na vthicpi-niarur
cem,p.^.col.994.f aDomino nonad fupplicia fi*ructlfr*teina,p.t.fc.667.b
Poena vtiumpoflitefTcpeccatumvnum,aIteriuspeccati,p.6. perp^nitentiam incafliimtoipu%atteritui,fiiiioidniatu.,,.o
C0I.29.C tibus mcnsvicijsdifliparur,p.4.c47i.b
Poenaextrinfecaimponitur Ad^,muIicriverointrinfcca,p.2. p^nitcntiamagereinfaui!!a& cnerc qmd v-!/> ; 1 407.3
C0I.211.C p^nitentiamtardeafliimensfignificantuipcra. :-n ,t^ac'3.
Poene funt arbitrarix in noua Icge,& foro confcicntice,fecun« C0I.13.C
dtnu judicitim difcrcti confefloris,nifi per fupcriores Ecclc ptnitc-t flio qsii in tenera a?rate noluit^p.j.c.i 7- ''
lix aliud fuerit dcterminatum,p. i.col.o47.b p^n.e fe dicit Deus humanomo e,p. 2.040" !.
Pfnxsutinduplicigenerc,quiaa!iquxcorporales,aIiqucefpi penitereviocrur Deus Jimoptis mutuar,voluiirar amen&
rituales.Item coi^oralium quxdam tcmporalcs quxdam difpofitioneimmobiliperma ieiite,p.i.c.1 i- • Interl.
ae:cru^,p.4.co!.i2 09. c pcmirereeit antca&adef»tte,&def!chdan<divcoinaiittcre,p.
Pfnx relaxatiojfiaiuimcftmitigarionisirce, p.3.col.io8?.c.f j.c.lj8>«f
Pxnx menfura pro pcccaco meticda cft.prontquifque iibi in p^niccre volentibus, grauia oneraimponentes reprehtndun-
hac vita,vclm;nus vclplus peccando6jfTcrit,p.i.c.i264.cf ^11,^.3.0351.0
pSiixinfiicrefuiuhoiTiiiiicxtrafgrclTioncpr.Tccpriiid totam j chiun^,p.i. 01679^". Iren^p^.col. 376. f.& 885. c.& colutn.
Wtam vitjucadmorfem,& rransfufa» m pofteros,quia qua- 991.0& 1 i09c;lraTf)partefecunda,c6li m.|2^9.c»& col.
Icsfa^ifiintprimiparentcsperpcccatU;n>ialcifilios gcn- J31.0& coI.62 9.oitt-Mi,paiTcquajta, colunma 1925.3. &
Ucrunr,p.i.co.i02.f C0L2545.C
parne a Deo ful^itoimmiffxadmodura fagittan;m,vocantur pcnitcnsaur tacituslabiisf et b«s.iridu!genta3 fflcriMO rfcpre^
figittxdiuinx,p.i.col. 1657.C ' cctur.auterjatnjfi loqucnduni aliquid>excIoIorc, contritl
adPccnamfipcccatonannusafcribiturpropcccato vniusdi jpe^ri<fu3dctur,paBt^loquaiur,p.*.c'ol.tif^9'c
• pxmtcntiiiiu
Glofla: Ordin.& Nicolai de Lyra. 1
P.rnUrntnimarm^ftitvcini5^:fi-'<:ii'm,p.>c»!.i5:8o e nicxj>.^(Uon(isaVroretnfifcctcrisbcit.$icnim noimirarur
Pxnitenm humtUtttii •.:!} wJlisltclvymarum, p.?. 0.184.0! c paflionem Dornini, nondumgadum ligneum vndc aliis
P.rnitcntcm!ihcnrc-rf- !cipitDnmm'iSOccunitiilioinop.i& premmcar afcendir,p.2.col.i ??6.c
' fiiuilorccoiifeclogratia n rcddit reucrtenti , (1 tamcncura pontitcx necelTc cftvt rinvdus &erubefccns,quae ipfe non fe
plvatn& viulatun:dearadpatrcin,p.y.co,6ii.c cit,aliisfacienda pra?dicer,p.2.lbid.
P.T-nitcnnbustriplcxcftdiiTicultas adopcravirrurum, p.j.co ponrifcxdebctor.-ucprototomimdo.&pcrquid hoc fignifi
' l.m,B87.c catur,p.3.col.io7i.b
Poetaaiinnandodicii-urctiamprOphcralargcaccipiedohcc pontifex diciturC 'hriftus,&qu.irc,p.6.coI.S2 2.f
nomcn,o.o.col.76^.c pdMifexfiucPrmrificcs,p.2.co!.i6j?.c.&cio83.c&i6j.c,
roctc-3if{r'i':'<:i.ph:lon,phi,quiin3n'a!oquuntur,& invcibis Itcm>p.6.col.i567.c.Itcm,p.4.col.2jSi.cItcm,p.3.C74i.
tantumcoaridiint:l)'v.nijdamantudincmprouocat. Re- c*&i327.f.Irrm,p.i.coUo5 i.a * .
onnm enim Dci p6 cft in fermonc,fcd virrurt\p.i.ci473.b pontificis fccundum ordincm Melchiicdcch mors ctat hutnt
Pocrarnm carmina,& do&rina: (>#ilarcs xjbusiimrdcmonu ni peccati fohuio,p.;.c. 1447.3
& filique ftcrili fuauitatc reiotiantcs3p.y.col.f;o$.e.ltcm,p. potificis ad ftatu promouen dtgnus cfl doclor cuius virga gcr
A.col.co^.b.c minar,florcr&facit fructi:m,p. 1.C.1283.C
Poetarum carmina,per ranas (Ignificantur, qux inani & infla ponrificis tanta debct effe fcietia,vt cgrcflus cius & morus , &
ta tnodularionc,velranarumYonis& cmtibus mundo dc« omnia vocaliafint, & veriratcm quammcnreconcepit,ha ,
ccptionisrabu!asinrnletnnr.,p.i.co!.5;j2.b ^ birurefoner,quidquidagir,quidquid!oquirur,doCtnna (it 1
Pocras&philofophuscumlcgimusjVtdiuinam fcriptura ^- p-i.col.Q7J.a.b
picotius& facundius!cgamus,argentum& aurumab Ae- potmcifoliliccbatintrar«ian«5tafanvtoiu,&hocfemelin ati |
gyptiispetimus,p.i.c.4-fj-b :< nt,p.4.col.o27.a
Pollicitatioacbcnafccuiiornevideariscumfacis mala, nec pontifictsIudxorumaSelcuciNicanorisregno vfqueadlu-
dc mala comminationcdiffidas ii conucrfus facis melion , dam Machabxorum cnumcrantur,p.4.c.24i ?.b
p.2.col.tl68.e.f ponrificcs Iudeorum tcmporepcrfeciuionis Chnflicrantdc i
Polluit diabolus tribus modisea qua? coram hominibus bona tribu Lcui,& Pharifari pro maiori partc crant dc tribu Sy-
funt,p.3-col.i8/c •■ ■ ■, . mcon,p.j.co.ii4o.c.&fcqq.
.po!lutinoncclebrant,vrlcomtnunicantin rraflino, nifinecef ponrificcsfuiffeomncsprimogcnirusaNoc vfque ad Aard
h,-asveldicifolennitasrecompenfer,velprobabilitcrcrcda aiunrHebrei,p.i.r.203.b
furquoadiabolo tiIispc/!lutioprocurctur,p.i.col.i J47.C ponrificesvetcnsTcffamentiquomodo confecrati fu nt poft
Pollur!orcir.-ciniuftitiaeft,punricatio veioiuftitia,p.i.toIu. mrrtcm Aaron,p.i.co.475.a.b
B.e pontiyceSjSummusfcilicct&crtcridcbcntcflcfoliciti vt Io- I
in fomnis an & quando peccatum,fir,p.i.Ibid. ca fuae iurifdictionis daufa finr virrutum mm is,& c.uoJ ibi ,
. riticu» & antarct-icus qui & qualcs dicuntur,p, j.colu. fine faccrdotcs & clcrici armis facra: fcriptura? & 01 ationa
l2 4.f.ltcm.p.4.co.i64.f deuor^muniti,p.2.col.i 193. c
pompeiusquando&perqucmleiofolym.im venir,&vibeca pontificesin nouoTrflamenro&curarijSmiamcicnci.fccu-
pra&remplorcferatovfquein fanCia fan&orum acccffir, Iares,veIreIigioii.fhuimquandonudarHur vtflibt s v. tti-
oVcIudaearuquetiibutanam Romanisfecir,p.4.col.237j. rurmmorruifunt fpiritualirer,!icctadhuc viuantcoiporali
c.Itcm,p.5.coI.37of tcr.Etdehoc,fig tra,p. 1.C0I.1313.C
pomaqniponat,odor^*Vuirur,feda!iiscibumfcrr,p.3.colum pontifices& faccrdotesdenouoronfccrati^afcprrmdebcrt
nai^o.c.f abrtinere^&quajillafuntiquofacrodcbentoffcirefcprcm,
romaqu^ pfdfuntmanucol!igi,primocolligunrur, &pofrea &qu?i!Iafunr,p.i.c.98o.f
' illaqua?nonpofFintcapintiicumvncimo,quoramiartr3.- pontifocsconceduntplerunquedefacuhitibusErckficpnrt
huntur, p.4. ciS^i-c cipibusccnrrafuosadueifarios,qua?non funtadhoco Ji-
poma folent pa!cis-mdceri,vtil!afavfqueadtcrras ferantur, natae&fic ineurrunt malumoffcnfrdiuinx^&dehocfigu
p.3.col.i3oe f ra,p.2.col.i344.f
pomapukhernmainlocismaris monui nata qua; &*qua!ia pontificumludaicorumafundstioneptiir.i remplicaralogus
iint,p.6.c.ij57.a.b.Ei houT' tT-yilicafignificario.Ibid. fimiliter&eorum qni poftcaptiuiratem Bahylonia? in g<n
poma mandragorsequa? periuir Rachel, cuius eificacia?, p.i.c. te Iuda?a fucrunr,& fub quibus rcgum rempoiibus pontifi
342-£VideeuaminMandragora. catumhabuerunt,p.4.col.2 397.b.& 2398.^
portipae v>gentina?quita:uii,vafis& ferculis(vtdealiis tacea pontiusnomenpropriumefr,&tJilatuscognome,f>. j-c.447.fi
injs)in"Ecck(iis&ca,nobiis,vbipra:laiifueruntvaIde bo pontificale olficium.quomodo^&quar*-,,^ quanclo affumrn
ni paucifquccontcnti,p.i.ci7i.c dumjp.6-coI.842 f
pondusomnecandclabriintabenuccloerat,vrdicitRa.Sal. populuscaffigarusquiproarcu nolucritadirepericuium,pa.
p.ondusccntum&viginrilibraium,iecundum pondus Co 2.C0I.3 J4-i
lonia:,p.i.col.746.f populus KraclnonacceperuntDominum vniuerfic rcrrepto
pondcraar.tiqukus fitbanrcum iapidibus ficut modo fiunt rniffipnisquiaampltxifuntimpiaruingcntium cogratio-
perdiuerfasporrionesmetallij&cp.j.cc I.1672. f nem,p.2.coI.i4o.f
pontiricis vcfbmcnta funt opcra virtutumifapicntij,doclrina populus fubdituscommunircr habrt trcs ftams w\ ordincf >
P.3.C0I.2237. i'c:!icct a3ricoIas,milites,& Dcd lcruicntcs , p.i.ci 1 79 C
ponnfex fnmmus in dcterminationc ncgnciorum fidem vel populus Iud^orunacurfuamanufcntes punirciubcbaiur,p
morestagcntiuraperfevclperaliosad hocidoncosdebct i.ccl.-oBia
inucfligarcquiddchoclcntiantfacr^fcr:pture,&fccundii populusEphraim fignificathida:os& ha?rctiros,p.T.co!i:m.
hocnc^ociarerminare.Etdehocfigi.,ra,p.2.c.i 307.C 1 23. c
pontifcx f.immuscum fuo collcgto rcmedium adhiberc dc« popiilus Ifradpcrmultas vicimttid?ncsrerump;ifllis <fl,;
ber,non funt loluni in ffatutis pra:latorum infcriorum, fed 154.0"
ctiaminfuisfinimisgrauiavideantur.p.6.col.i t48.f populusiudaicusquomodopeccarcnrc^m montcm r.olcnft
ponrifcxprimoomniumtotusfircau;iratevefl;irus,quodindti Moyleconati funt aicenttere,p.i.c...w<S4 f
mentum vfqdepcdestegeiwtorumcorpus,(ignificar,pa.i. populusn>rionuljpdjr&J3ftk5U!.,,iitn;,i;.,sr;uiow.:bs doiVpr
col.883.b . frcnum corrcttionis pofuir,ptr Apoflolos ad Dominu ad-
pontifcx flat ingraduligneOjCumfingulariimitstioncDomi ducitur.p.j.col^+^.b
• popi.l.s
tnd
ex.
POpufus qni in campo fidei npllitls officij !otisl!*gitur,{Igniti
catur rvr rmngrum,p-?'Co!.92.d
Jk>pulus Ecck fie iii dtupluri d>irei etia eft . Quidam fpirituales
pcrcipiunt lapientix & fcienri?du!ccdinu». Aliifunt car-
nalcs,himeniis & pecudibus fimites,ctaflls& ftolidis fenfi
bus abundanres,p.i.col. 1417.3
Populus totus IfraclJicct diccrctur Dei fiiius, tamen facerdo
tesaJ dusminiiiciiumdcpuraridiccbatui filii & feruimo
do ipcciali,p4.col.2i8i.b.&feqq.
Populus Ifi ael dicitur fegregatus,ab aliis populis, & folus , &
quarc,pcrquae",p.i.c.i34!.f.& 1673.C
PopulusChriftianus&multofortiusclerici,principes,&pre
iatifingulisdicbusintendantcultuidiuino, antequam ad
opera propria tnanum mittanr,p.i.col.884.d
Populus Chriitiaous& princepstot&tantaobtulerunt pra^
latis & nvoiftris Ecclcfix,quod afccndunt vltra neceffirace
immo cciam conna vtihtatcm,propcer abufum inde feque
tem.Ibid.
Populus peccandi argunenfum aflumit a peccatis facerdotu
diccns-.Quarenon favCremhoc,exquofacctdosmeus fa«
cic hoc,p. i.coi.93 i.e
Popi.iusiicur fequiriHfacerc!oteminmalum,itafequi debct
in honum,p. 1 .col.63 5,c
Populus commurtis in nouo Tcftamcnro arccndus cft cancel
lo vcl choro,vbi diuinum ofricium celebratur.Et de hoc h>
gura,p.i.col-i288.f
PopuU. i rcnctur prouidcteferuientibus Deo dc victu& vefti
tu- Ec oftend irur hoc ex vtroquc Teftamcnto. Et iftud etia
obferuatum fuirabantiquoapud Gentilcs, p.i. C.1289.C.
& co. 1 241 .c.Vidc ctiam in Seruientcs communitati.
Popuiuslfraclpolieredebuit fpeciali fandtitatc prae caneris
& prafrogatiua,p.g.c.i579.b.Itcm,p.i.c.2657.a.b
Poptilus ludaicus fig^ificacur per duodccim lapides dc Iorda
nis tundoexportaros,p.2.c.27.b
Populus Ifrael poft ingrcflum terra? promiflionis habuit tripii
ccmmodumgubernationis,videlicetperiudices& quam-
diu.Perregcs&quamdiu,perpontifkes,&c.p.2.co.309.c
Vide ctiamin Canhedrin,& in Dominus.
Populus vtcrque Iudaicus,fcilicet,& Gcntilis,perduos baiu-
los botri figurantunquorum prior cxcus & auerfus, igna-
ruspendcn:isgra:ix,pofteriorcredcosChriftum,anteocu
loshabens,femperqucmportat videt.-&qnafi feruus do-
minurm&difcipulusmagnftum fcquitur,p.i.col.i256.cf
& col.1466.cie
Populus I.idaicus anrequam peccaret deceptus ab explorato
ribus inccdebatroSte verfusmontem Seirded poftpeccatu
declinaucrnnraviarccta &magnotcmporefucrunc vaga
bundi per dcicrtum,& poftea ccuicrunt verfus monte Scir
p. i.co. 1469.C
iPopukis iudaicus Chriftum ligno crucis affigens,no credidit
eflc Dci virtutc,(icut Moylcscuinpetram perculntde vir-
tute Deidubitauit,& figuracMoyfespopulumfublcge po
Gcuni,p.i.col. 1468. d
Popuius iudaicus a principio fuit murmurationibus afTuetus
&iigii!!icacurper Anon,p.2.c.567.c
PopuLs iiracldcccm vicibustcntauit,&cnumcrantur, pa.i.
col 1262T
populus multitudo rftjcum crgo dicitu : Appofitus cft Iacob
Iad populum fuum,qua:ritur dc quo dicatur,cum pauci fue
raur,icihcec,Abiaham&Ifaac& Iacob,&c p.i.colu.465.
ad4?i.
populus Ifracl vocatus cft hxrcditas domiai,& quarc,p. ?co.
103«. f
popu.us If racliticus commendatur in propheriis Balaa,fecun
d 111 quadruplic em ftatum,in quorum vno quoque niuUi-
piu iccr laut eiusexplanatur,p.i.col.i4Q2.f
popuius fub legc a Deo dita an propric debebat culrui diui-
noappIicarifubnQmincteiragiammaton,p.i.co.507.a.&
ji9a.b.c
populuslfracifponfaenomineintcliig;tur,p.3.col.i8i9.c
popnlus iudaicus Fuit defponfatus perfuceptionelcgis,&prin
cip.i'c.spopu!iimpofuerancfibicoronasindiedationis lc-
gi s& idco fuerur coionan ad modum fponfo,p.i.c 846.^
&c!arius,854.t.& 855.3.^
populus iudaicus coronas no dcpofuit ad oftentandu , quod
effe vo!eb:itfubiedtuslegi,fedquiapcccaueratperidolo!a-
triam,&c.ad eorum cofuiionem pr^cepti Dominus cas de-
poni,p.i.col.8i}.6.f
populus totius mundi in tres parres diuifus eft poft paffionem
Chrifti & publicationcm Euangclii-.quarum vnaeft Iudeo
ru obftinacorium.alia eft Gennlium in infidelitate remane
tiumtertiaeft Chriftianorum,p.4.c.2i63.b
populiIudaiciprioremhonorcmficconfidercs,pontificalem
ordine,infignia Sacerdotu,&c& cos cum cceleftib. in tcr-
rishabereconfortiai&c.NuncautemmuIcodedecore hor
refcunt,fine tep!o,fine altari,fine facrificio , fine Prophcta,
fine Sacerdot io,fine ccelcfti vifitationc,vnde patet <$ pater
confpuenspcrfuditv»ilcuseoruignominia,p.i.col.i25 2.d
populi Ifrael confuetudo fuic,vt quidquid dubitarent, a Do«
mino per Prophctas qua?rerent,p.4.co.i 2 i9.a.b
populiordinatiovtbonaficrequiritur poflcflionum inter ie
diui(io,p.i.coI.i 377.C
populi Ifraeliticiftatusquadruplicttcrdiftinguebatur,in do«
mum Ifrael,in domum Aaron,in domum Leui,& in timen
tesDominum,&quiperhosfignificantur,p.3.col.i4i2.t
populi deuoti licfct nunc fint aduenx a pati ia ccelefti.tamc Ii-
benter volunt audire de ca prxdicatione verbidiuini.licut
quilibetaduena libcnter audit bonos rumores de patria
fua,p.i.coi.3o8.c
populi duo,Gentilis,fcilicct& Iudaicusjnomineduorum dcbi
torem fignificantur quare & quomodo, p.5.c.8o2.d.e
populum Ifrael Dcus gubernauir,&direxit tnpliciter,p. 2.C0.
551.C
populo Dei exulta,audi cu^ nobilitatis infignia,vocaris cnim
nonplebsled vtrex.Seddiice quid agendo quifque fiat
Rcx^p.2.coI.i82.f
populosduosexprimuntduofilii Adf,rudaicum,fcilicetnatu
maiorem.&Chriftianumminorem.Maiorisfactificium de
terrcnisoperibusreprobatur,p i.c ii2.d
porcina caro & omnia quorum ems erat illicitus in vetcri lcge
erunt rempore Mefli? licita,oftenditur ex Hcbraica glola,
p.4.col.54o.d,e
porphmusdixitquodfolaanimaefretbcatificabiIis,&corp»
omnino efle fugiendum,& fic no idcm ipfe homo rcftrge-
ret quicpmpofituseftcxanima& corpore, P.3.C.2::: t
porphinush£rcc:cus,quomodo& qualiter Damelis prpprie*
nam dc Chrifto,& alii calumniari nitcbatur.p.4.c 1 49 i.b
Et (jepcfepius rcprehcndimr lignanter,col.i 583.C
prophinuscalumn am llruit Ecclelic;,fuamoftcndcns iropert
tiamdum Euaugcliftx Matthxinititur arguercfalficatcm,
P.2.C0I.1263.C
prophiniimpiiftulciciamcau'amus,ncmacrone & muherfs
fint nofter fenatus qux doaiinetur in Ecclcfiis>& de facer-
dotaligiadufauoriudicetfa?minaium,p,4.c.55.a
porca regni eft dies tudicii,in quo cleCti mtrant ad gloriam,p.
3.C0I.79.I)
portamorcisjviciaiportx^viraevircutesj&cp.^.c^^i.a
porta mihtantis Ec*.lcfioecfl baptifmus,portaciiumpharis cft
cxtrema vndtio,p 4.^ ol-49y.b
poita grcgis in Hierulalcm a laccrdotib. prima xdificara vci
ianairicataeaevidcrur invicinaipfiustempli,^ hoc con-
grucre videtur.&q.iare f;cdicitur,p.2. C0I.1437.C vncata
cfteti.im porta negociatorum.lbid.
porta pifcium in Hierufalem refpicit Ioppcn^vicini^r man* in
tcrcunctas vias Icnifaicm,&nuncporta Dauid fcrriir ap-
pc!Iaii,&e!fc prima porta^u ad Occiclere mocis Sio.p.?.ibi.
porra vctus in Kieruf-kmnomiuaturalibi Poita iudiciaria,
& quarc p. ? .coi. r^f 9.c
porraf)'e< iofaiem; !i vbi & aquoconftructa, pa.2.col.c5i.c
itcm,p.6.co.i4o8.f
por-
/
) .
GIoflatOrdin&N
>,r
Pjrte ciuitatis Ierufalem principales fex quid myfticc fignifi-
cenrp.2.col.i355-c ' '
Porre dicunturomnes arriculi fidei,& etiam facranrmra bc-
clefiae & non habcnt efficaciam,nifi ab vno Chrifto qui di-
citur porta in fingu!ari,p.3.col. 1 3 34-r
P trrfequorum fotruiH dua*,p-4.co.8o2.d
Portarinferiquefint,p.5.col.28o.d
Poirxdue funt perquas te«uantdiabo!us,fcilicet cuptditatis
& rimoris.Eifdem in contrarium vcrfis intrat Deus, par.6.
col.5ys.b.Item,p.3.col.63i.b
Porra? dux,ocuiorum,fcilicet& aunum.In his duobuslentib.
maxime peccat homo,& punietur,p.4.c.2 1 ^o.d
Porr» quatuorerantinatriotempli fm quatuor parte orbis
& eranr quatuor portarii,fiueianitorcs.Prima erant Orien
ralis,ex qua pajxe etjat ingreflus templi fccunda Occidenta
lis,cx qtm parrecratpoftcriorparsrcmpli,qua* dicebatur
fana im fanc*orum,aliae du? Aquilonaris& Auftrahs,erac
cx !atenbustempli,p.i-col.i 1 i5-c
Portjercmpliclauieruntfe,cum faccrdotes portantes arcam
vcllent eam transfcrre de tabernacnlo Dauid &c quando
&/ppterquidaperiebatur,p.3.c.62o.d.c.lte,p.2.c.n63.b.c
Porte per quas fic ingrcjfus ad Eccleiiam miiirantcm funt ex«
orcifmus,caihechi"fmus,&baptifm',p.3.ciio5.c.iio7.b.c
Fortam fuhTe m Ierufalem quae porta acus di&a iit in nulla au
tentica fcriptura inucnitur,ficut quidam exponuc illud. Fa
cihus cft camclum,&c p.y.col.3 23. c
Portisadhibenturvalua^fcra?,vectes,&quarc,p.6.c.i57i.a
Portcntaquedicuntur,p.5.col.85 9.c
portenta aliquando portendunr pro(pcra,aliquando prafigu
raataduerfa,p.4.c.24i3.c
Portus in Iudeafuper nure Mediterrancum eft in Ioppe,p.4.
C0I.2021.C
Poiitio manusDeifuperiliquem fignificatoccukationefui,
fubftraciio manus eius dcnotat reuelacionem,p.i.columna
72J-C
PoiftffioDeiqui vultefleduashabeatuxores, fcilicet gratia
& emendationcm morunv.hxgencrant fru&us,&cp.2.co.
311.C <
Poifeifionem habet quifquc fecundum virtutem & conuerfa
tionem fanciam,alius virginitarem habct, alius totinentia
polletjille paupprum patrocinio,p.i .col. 1 1 27.C
Pofleifioncs Ecclcfia? dicuntur amortizata?,ficut res inanimi
tae cofecratae dicebantur mori v el mortua?,p. 1 .col. 1 1 5 4«f
PofleffionesEcclefiaediftrah«nondebent,ciima rcgis Deo
iint mancipatae,&ideo in nuliius bonis computande,pa.i.
co.439.a.Intcrl.
Poffibile Deoeftcpnobisdonare cft impoflibile, p.2.c883-b
poflident fideles Dominum per fidcm & dile&ione , & Dcus
poflidet eos per gratiam,p.4.col.907.c
poftillaNicolai deLyratribuscommendatur&extribus in-
fufficienria afcnbitur^p.i.in praefatione Lyrana.Scd excu-
fantur.lbid.
poftillam fuam correxit vltimate Nico.de Ly.anno.M.ccc.
xvnj.p.4.col.i6n.c
poftulationem faciendo quare Moyfes & Samuel caneris pa-
tribus praeferuiitur,p.4.coI.69i .a
potensmaliciofushabcnsmultosauxiliatores in fuis malis,
fcilicet diabolum confiiiarios, confanguineos, adulatores
miniftros fuos,& fibi confcdcratos,p.4.col. 1*94 f
potentes aflimiJantur accipitri,qui manfuetus vidctur,p. 1 .co.
i54o.e.f
potentcs huius feculi dcfignantur per rhinocerontem^p.^.co.
37o.e .
potentes & principes magis funt folhciti feruare honcftatem
interextraneos,quammtcr domefticos,p.3.co.i203.c
potcntes dicunturin aliis gcntibus in preho,qui corporis ro-
borefortiores funr,in Ifrael uero qui luftiorcs, P.2.C.184 f
potentes fae culi quos conforres habcnt natura? , dedignantur
habere confortes gratiae & honorem quem foli Deo dcbue
rant,in kCe transf t rre contcnduncp. 2.c. 1 3 5 7.C
plai c!c L.y ra.
porentes huius fcculi diabolus ftudct incitare ad odmm ami-a
cornmChi'ifti,& non folum ad odicndumih corde,fede«
tiam ad pcrfcquedum in opere, & per qucm figntricantur,
p.2.coI.438.f
porenres porentia examinabuntur,p.2.col.794.d
potentes coniumptis bonis in toro vcl in parte in tbrietatib.
&conuiuiisfrequ«.nicrfeconucrtuntad fpoliadum E-.de
lias ioca!ibus,p.4-co!.i555.c
potentcsmalicioiifignificantur,&c.p.4.Ibi.& 2044.^1729.«
potentes antiquiriis lccto»habcbat argenrcos & aureos exte- j
rius,ledinteriusdealiamateria,p.3.col.i7i2.f
porentia Dei tanta eft,quod quae pcr angelos & magnas po.i|
teftatcs faciebarin Aegypto,eafarpeetiam perclcmentafifl
ciar admirabiliter.p. 2.c.96o.e
potentia nulla contra hominem,nifi prius fibi ipfi damnuminl
tulerit,p.i.col.i369.b
potetia Dei gloriofa relucet in folis operibus,qua? funt iilutnrB
narecaereracorpora,renouareterram herbis & tloribus;
tcrrena fcicntia foliis & fruclibus, & fic de aliis cius cffcct
bus,p-3 C0I.2187.C
potentia Dci parris apparet in duobus , fcilicet in creaturari 1
produdtione & conieruatione,& impiorum iultificationc
p.6.col.796.f
potcntia a quo fit & quomodo,& per qnid laudabilitcr velr«l
prehenfibiliter poffideatur,p.6.col.i 64.^
potentiadiuinaqu£mamfcftatafuitin veteri lege per mirajJ
cula fubuertenr ia inimicos,& liberantia populum Dei , it lj
noua lcge oftenfa fuit pcr mirabilem patientiam fanctoru •
p.y.col.ioi^.a.b
potcntiamcreatorisoftcnditpulchritudofirmamenfipcrcl;!
ritatemfiderum,p.3.coI.2i87.c
potcntatus iitiusmundiperquid fignificatur,p.4.col.2345.l|
potemi& iniquoquicunqucatih3erer,ipfequoquedeciuspcJ
tcntiavelutex pinguetudine tumet,p.3.co.i8o.d
potati nimis muln vulnera pcr tumorem accepcrunr, qne nu I
lafcrricaula perrulerunr^p^.col.i^o^.d
pocatio viniintemperateefttaufa vteueniantmala, P.3.C0I
69. a
poteftas bona & raala a Dco cft,&c.p.6.ci 63-a.b
poteftasnoncftcuiquamn;iiaDeoa?quo,ttfite latcat a?qu:i
tas,p.3.col.873.a
poteftas non eit a diabo!o,fed obnoxia tamen infidiis diabol
necideomalaordinatioporcftaium,quiamalofunr obnc
xia? poteftates,p.5.coI.745.b
poteftastuncfolumbenercgirur,cumnonamando fed timfe
do retinctur,& oportet vt miniftrari rede valcat, quod nc
cupiditaSjfcdneceflitashancimponatjp.^.c^^i.b
potcftas daemonis tanta eft,quod nulla uirtute hominis, car-
minibusjhcrbisjlapidibusjtharadctibus^&fimilibus^aicc
ri & ftringi potcft,p.3.coI.39i.b. \ide etiam in Demoucs.
pottftasdiaboliquodammodofuiteiefta a populo Iudaico
per lcgis dationcm,& tranfiitad gentilem iine lege, &c.fcd
adueniente Chrifti predicationc & Apoftolorum,i ediit ad
. populum Iudaicum,p.5.col.247.c
poteitas Chrifti fecundum naturam diuinam cum fit infinita,
nec deprimipoteft,necetiamfubliman. fccundum ucio j
naturam humanam fublimata,& adhuc iublimabitur,p.2. '
C0I.327.C
poteftas fpiritualis,quaedic!turclauis,t-ft dupIcx.Vna cftdi-
fcernendi vel nidicandi peccatum a non peccato , a!ia ad-
mittendiue!excludendiacce!cftiregno,p.5.C28o.f
poteftatisnomineinterdumaccipiturpotcftasipia,aliqi!in«
do ipfc homo habcns poreftatem,p.6.c.i63.a
potatisordo no in criminc cft,Icd elacio tumoris, p.6.c.i64.e
poreftati quando.& quando non obtemperandum fir, par.6-
Ibid.
poteftarem accipiens in populo fecundum magifterium diui
nelegis vitamfuam & fubditorumordctatqueregat, p.i-
Cul.ijSfi.d 0
poteitate pio tomur.i utilicatc acccpra,quiaaut no vtitur,aui
abuiicuc
Ind
ex.
abiU;t;jr,ftio fe gladioconfodit&quo ab hofle dcfcndi
dcbuerat,hoftempotiusiuuat,p«2.c.5o9.c
botcfhttes diuince oia coprehendeiet no poifunt.p.^.c.io "6.f
potefhtcs feculares,IicetinteriideIesproptcrcaih<J:cainc6.
, fdrionem annumercntur,fccpe tamen rales fraudem mohu
turnegotiorcgniteiTeftns,p.4,c.2 537.a
pociocatharricaquedicitur3p.4.c.757.a
{ bocum quidat fitienti,velcalicemdiuini verbiporrigiterra'
tiobid v'taDeoremuneratore,velre;renum commodum
vcl rctrcnam fapientiam expcctcthuius craccr non eit tor-
na factus p.^.col.i S^i.b
potus & cibus in facra fcriptura generalitcr nominc'panis &
aqus; iiitelliguntur,p.3.c.2 148-t
potus vini tcmpore fcit fimpliciter prohibitus facerdotibus ,
quo debebant ad miniftenum tabcrnaculi & altaris acce-
<Lae,vt haberent fcientiam difcerncndi,p.i .0995. b.c
> prcJ»bulumeftexplicatiomundi,perquemdedit Dominus '
pra?ccpcadecatogi,p.i.ci490-e
prctcellentes alios in aliqua gratiafpeciali in Ecclefia Dei,vt
p')teinaurofapientia?,&comnes ilras gratiasconuertere
debent ad cedificium Ecdeiia? in bonis monbus & fide, &
de hoc hgura,p.2.c.i 1 g^.f
prxceptor vnus pra?efTc dcbet aliis in choro catantib. ficut in
qualibet Ecclciia cathedrali vnus eft Epifcopus,&vndc hu
ius tiahimrexcmplum,p.2.ciii3.c
ftoJircpieceptum&memoriamhabcre dc prxcepto fiue
dciegedifrcieniiamhabet,p.4.col.2i8o.d
arceptum de fabbati obferuatior.e,partim eft morale,& par
tim ceremonialcquando & quomodo,p. 1 .col.66 j.b.c &
col.668.d.e
r$cepcum de obferuantia fabbati contiaenr plures obferua-
tias p.i.c.628f
raceptumdc concupifcenriavtrum fit unum pr^ceptu vel
duo,p.i.col.669.c
ra»cepcum dc dilcctione Dci,an & quomodo poffit dici lex,
p.i.c.i^oo.d.Et an illa confequentia vaIeat:Hoc eft man-
datum magnum in kgc,igicur eft proprie lcx.ibid.
preccpt u de dilc&ione ^pximi^put in lege ditfina tradit an)fit
dc p:cptisiuris naturalis pnmo& p fe notis, p.i.c.io78.c.f
preccpcum charitatis fiue dc dilcctione Dei,quatuor locis tra
ditur infcriptLiris,p.5r.c 37?.c
prscepcum charitatis qualiter fit intelligedum,qualiter fit pri
mum,qualitct implcndum,p. 5.0372. c.&quomodoimple
tur,vclhic velin futura vita.lbi.374.cf
rceceptum an viro fo&vcl ctiam focmina: Deidcdcritde ab
ftinendoa frudu Iigni fcientia: boni & mali , p.i.c.76.e.f
rarceptumprimumHcbrarisbimenbralicer diuiduntpcr af-
firmatioum&negatiuum,p.i.col.668.f
ra?ceptum dc vnitate Dei,qux neceifiras fim totiens repete-
diin Dcutcronomiojcumpriusin Exodopofitumfuit,p.
4.col.t73?.b.c.i734.d
rxceptum de diledtione Dci,prout m legetraditur,cft diffici
limum pra?ccptumct!amdcdilectioncproximinon modi
ca: dimcultatiseft &quibus,p.i.col.67o.e.f
pr^ccpti tronigreffioan noniuit totaliterconfummataufque
adcomcUioncmuiri,p.i.c.io4.d.c.io8.f
prcceptanonbona,qu2,quaie,ckquomodoficdicantur, p-4.
col.1227.a-b
praecepta Icgis vctcris funt fcxccnta & tredccium,p.2.coIum.
291. b.c
praecepta qucdam funtcircamores,&dicutur prxceptatqutc
dam funt circa modum colendi, & dicuturcercmonie qii£
^damfuntcircaiulcumhominicconuiCtum,&dicuntuiiu~
dicia,p.i.c.i497.b.c
prrccptaiudicialia&ccremonialiaeuacuatafunt per noua
lcgemalircr tamcn &alitcr,p.i.c.685.b.c
preccpta iudicialia fic funt euacuata ^qd" non obligant in lcge
nouatamcnobferuarenoncftmonifcrum, quomodo &
quare.p.i.c.Ibid.
p rsccpta molaiia mancnt in noua lege, quiaius naturale eft
immutabile.Preccpta vero iudicialia & ccremonialia cua-
cuatafuntpernouamlcgciTKp.i.ibid.
pra>ccptacercmonialia& uidicialia non fucrunt fimpliciter
inobferuabilia, fed dicutur inobferuabilia, quia de difricili
obfcruabiha,ficut dicitur aliquid intranfibilc,quod de dif
ficili eft tralibile,p.6.c.ii49.c
praecepraceremoniha reducuntur omnia adprjeceptum de
obfcruantia fabbati,& omnia iudiciaha & moraha ad alia
praecepta,p.i.c.673.c
prcecepta quaedam in fcripturis funt obfcruanda in hac vita,
& in futura perpetuo. Alia que toto tepore huius vitje iubc
tur obferuari. Alia funt quce in veteri Teftamcnto obferua
ta funt fed iam corufcante Euangelio,non iuxta literam,
led fecundum myfticum fcnfum obferuatur,p.i.c.745.b.c
precepta decem funt quafi qu^dam conclufiones immediatc
fequentes ex principiis iuris natuialis,qua? ftatim capiutur
etiam a parum intelligentibus, & talia erant proponenda
totipopuloincommuni>p.i.c.673.c&c.685.b.c
praecepca alia prceceptis decalogi funt in- duplici gradu : quia
aliqua fe habcnt ad precepta dccalogi ficut principia coru.
Alia autcm fe habent ad ea ficut quaedam conclufiones eli
cite^ex prcceptisdccalogi,p.i.col.i498.d.e
prfcepta omnia legis Mofaica?reducuntur ad tria gcnera pr^
cepcorum,fcilicet ad moralia,ccremonialia & iudicialia,p«
2.col.i342.e.f.Itcm;p.3.cii97.c
prazccpta moralia & iudicialia iuftificabant,&cp.6.col.54.e
prjcepca moralia & ccremomalia & iudicialia quomodo eua
cuantur,p.6.c.78).b.c& col.fequcnti.
prarccpta dccalogi ditta funt vet ba vit?,quia fcruantes ca no
incurrebantparnammortiscorporalis, qux trafgreflorib.
infligcbatur,p.6.c 1059.C
prexcpta decalogi omnia ordinantur ad actuum diligendi,p.
6.col.266.f
prgcepta dc dileclione Dei & proximi inquantum funt de ne
ncffitate falutis,in vetcri lege ad plenum continentur , fcd
quantum ad perfc5tionem & tanquam confilia, contincn-
tur in noua,p.6.col.i39i.c
pr^cepta charitatis cur inter precepta dccalogi no ponuntur
cumtamcnfintprima&maximainquibus tota lex pen-
det&propheta?;.p.i.C98o.f.&c.ii59.d.e.&ci5o6.a
pr^ceptadccalogidatafueruntdefacilioribus ad effectum,
notioribus quo ad intel!e<itum,non autem de difficilibus ,
p.i.col.68i.c&col.i5o6.d.c
prxcepta ceremonialia habuerunt curfum fuu ufquc ad Chri
fti palfioncm,& ideovfque runcea Chriftus obieruauit,
p.5.col.t56.f.&ci03.cItcm,p.6.c.689.f
praccpta ceremonialia tempore publicationis Euangelii funC
moriifera.Iudicialianonobligant,nifidenouofueritiniti-
ruta,MoraIia vero rcmaneut,&cp.i.c.859'b'C
precepca tot quarc Iudf is data fuerur, p.i. ioij.^Sc cio37.b.C
piaecepta principalia duo^p.i.c.^^S.e
precepta tria dantur 111 dccalogo,tantum ordinantia ad Deu,
&huius ratio,p.i.c.665.b.c
pra?ceptaomn!ancgatiiiaquibusprohibcnturiniiin'a:vel"no
cumetaproximo inferenda,an,& quomodopoffintimple
rifinelioc quod homodiligat proximum,p.i.co.io77.c
prfceptadcccmfcribuntur, ficutdecem plagis percutiuntur
Aegyptii,p.i.c.674.f
precepta moi alia,iudicialia,& ccremonialia;quomodo Chri
ftusadimplcuit,quianihiladpcrfeclumaddL!xitlex,par.3.
col.io45.b.c
preccpta charitatis cum fint duo,pro utroquc unum f^pc po
niturqualitcr& quarc,p.6.c.i66.ef
prf ccpta de credentis an fuerinc data in uetcri Teftamcnto p.
6.C495-C496.f
pr^ccpta Dci fignificanr ur per fpecula mulierum in quib. ani
mx fcmper afpiciunt & h qux in eis lunt fcediratis maculc
deprchendunr,p. i.c.89 1 .a
prscepca legis diuina: ordinanturad Dei dilcdtionem & pro
ximi,p.3.col.905.c
• D prarcepta
Glofla: Ordin. & Nicolai de Ly ra.
Pi-.rccptadccaloqiquotinvnadcduatnisrabnlisfcriptafiic p.6.cOU73-a
rucp.i.co1.55 25.b.&faiucnti.&col.839.a.&col. i2o8.d.e predicatiofictuibisftando&clamofcsclaufirahbiis &c;:pif„
& col 14.04.dLe ^'s fedendo,& magis remiilc.Hoc undc inolcuent, p^.col
Pieccptadecalogiciuarc&quomodoinlrgcpopulolfracliti ai48.f.itcin,p.a.c.20i.c
copcrMoyNc'fcd'ofuncdata,fiueitcrata, p.i.c.ioyy.a.b.c predicatio&rigidavita,debccpalatiamolhumdccI;nare,p,j. |
Precepta Dcinonumtdifcuticndaquareillaprxccpta,fedfa C0I.748.C
cicnda,n.>co!.i2 8:.d predicatio&do&rinatioprxexigitpetfHta etatcm. Eft ai:tc
Pixcfptaiyciomnia^icctdicaturtcftimofiia^amen illa pro pfeclaetastrigl:a annorii, p.j.c^p/.b.hc.p 4.cio66.d.e 1
priequibus additur prcmium vcl pxna.VidcPrfmium. prcdicationts ftudium uokiptarib. cauns anrcfcrrc, c ft gladiu
Prccenraomniaordinantia hominemad proximu,non funt fnpcrfcmur poncrc,vt cAimfan&aquisitudctdiccieicuiet
nifiquxdamconclufionedcriuatxcxiftoprincipio. Om- fuggcltionescdomarop. 1.08 34.0!'
niaereoquccunquevultis,&c.p.j:.col.i48.f prcdicauonisdiuinxinitium Chnftuscft& pafllocius Siheo
preccpra dccalogi funtquedamc6cIuiion.es prime prinripio- non fu;flet,ab erroietam gentili quam! Iudaico homincti
rum in operabilibus. <\ha autcm funt quedam coclufiones no libcralfet,de diuinitatc patris loqui n6 pofil-^p.i.io^i 1 1
fecundariodcdnftxcxproli&isprincipiis tnediantibusp- prxdicationisfanclxucrbafullmerxu)s,cum vcra hunnlitate
ceptisdecalogi,p.i.col.io*20.o&co.i845.c ariditatemcoidisnoftriagnofcimus,ut potulanCtx pia:di
prcceptaquatuorordinantiaadDcumponuntHcbrei,& er- cationisirrigcmur.p.j.c.279.b P I
gaproximumponunttantuinfex,ahterdo&oresCatholi- predicatknisvoxquoaliosudbene opcrandum & uidendu
ci,p.i.col.675.c cxcitat,eoad bcneagcnrtum opcra predicationis, fcipfuru
crcccptorum in Icge triplcx differentia.Quedara enim mora- ligat,ne extra fei moncm adtio traufcat, ncc voci vita con-
liaquxdamiudKia!ia,c]uc?damccrcmonialia,p.5.c.io3.c. tradicat,p.3.col.i6n.b
ltcm,p.6.c-785.a.b.& horum imperfe&io.Ibid. prxdicationes officio idoneus,fi fufopcre rcnucrit , uel fufce-
prodapci Iudeosfaftade Acgyptiisfuitduplexcfcilicetdc ar p:umnonbencgcrit,dicens.Si fhcit mihi vtdcmeiationc
mis,&omn:busprxciofis,&dc valisaureis& argetcis,pa. reddacuraliisprxdicem? pecuniaminludarioieponit,p,
2.col.i93o.r 5-col.949.a.b.&col 4i4.d.Itcm,p.i.col.ai2 d
preIcftmarioquomodofitinDeo,curnpcccatorespuniar,p. prxdicationisofhciumaliilaudabibtcrapperunt,ut Ifaias,ad
*2.coI-334.f quodaliilaudabilitcrcogunrur,vtiercmiasp. 4.05 83.3
predeftinario Dei no cafus ruentium,nec malignicate iniquo predicationis officiu. totius dcclinarur quia dilhcilc cit togno
rum., nec cupiditacespeccantiumautexcirauitaut fuaiit , lcerefecflepurgarum Ibid.
aurimpulirded plane prcdeftinauit rerribucre vnicuique prxdicationisfcrmofubtrahituraliquandovieio predicarti*
proutgefncfiue bonumfiue ma!um,p.2.o334.f atquando pro vicioaudicntis,a!iquando pro audituiifus
prxdcftiuatioret>niceleftisitacftdilpenfara.urad hancdcdti datui icrmo DodtoribfSjcriam mah; ,p.4-ci 108 d
ex Iaboreperueniant,vcpoftu!ando mcrcancur accipcre, predicationislabor,pcrqucm auditoresau tidcn & dercriq
quo'deisDeusantcf?culadifpofueratdarc,p.i.c.295 c.f nemtrahuntur,fignificauirpcr dtn;tsqui cibuinad intfr
prede(tinatioquideft,&quomododifTcrtapivlcicntia', pa.6. rioriatiaiiciunNp.i.col.tt^.b.c
coI.i5-.c.i6.d.cf.ii2.f.52 5.b.5 26.Item,p.3.coI.ii87.c prxdkaiioni quiapertetootradicefenonprxfurr.it, cum ma
prxdcftinatiodiuina,eftprxparatiogratieiuprxfenti, &glo licictcmpuscrupcrit,hisquinuncmctuc •nsdciogat, udto
ria*infuruto.p.5.col.i28.f traliccnrium*anrcfaeiam uenir,; .3.0 83.^
pixdeftinnriolicctfitccrta,tamennocollitlibertatemaibitrii praedicationi&doclrineinrenJantaliquiiolicitc, principalh
p.5.col.398.f.Item,p.6.col.526.f tcrpioptcrquxftum utlfemamhominum, P.4.CS3C3.C
prxdeftinatio fine ptxfcientiaefienonpoteft,fedbtneccon« predicationernproquietetuau6dcbesdimitiere,quia ( hri
ucrfop.6.coi.535.c ftusqui inraagna quieteeratcum patrc,quictc quodam*
predcftmauo Dei I bono eft,eitlfq;c ffcctus bonus cft,p.6.Ibi. modo pro predkauoneimermifiit , p. 3.C.1 83 5 .b
pixdeftinationis&gracixprxclaiitiinHirnlumeneft ipfe me- predicationecceleftiquuitiruiymarerrenortim operum de-
diatorDei&hominum homoC hriflus Icfus, p 6.c,i2.a fercnstantofaciliusuibditosadmt'hoiapcni-ah;r,qnant,o
prxdeftinationis&reprobationisdiuii:xcaufa,an,& quomo per vitemeiitumdefupcinisclamar,p.4.c.348.d
d >rint macenapfcita,fiuemeritoru prxfcietia,p.6.oi2 2.f predicationesfignificancurperfabrosconn adeiicicnre.sod
prxdettinationisnoneftaliacaufa,voluntasdiuina,par.lcxta quasfcilicct predicationcsoportetquatuoi -coiia.<ircrc,u*
C0I.123.C cutincorporalifabricatione,& quxilla lint,p. 4.C0.219?. a
prxdeltinacusnullusperireinperpctiiumpoteft . Siqiiando predicatorindomibushofpitumdebct cffc tam exemp!
in confulionem peccatorum adducitur,diuina prouifione vit^quod filij hofpitum,i. operacorum videantui mortua
perfocictatcmiuUorum adpatemEcdefiercducitur,&de incomparationeadopcrapredicatoruaup. 2 ».0.814.*
hocfigura,p.2.co!.ij8o.e.f predicatorpnusdebetorare,utfermo Dcicuirat& tructihcct
piedcftinatoruminniuendodiucrfitas,p.6.col.742.d.e inauditonbus,p.i.c.272.b
preclt bcne qui viciis potius dominatur quam fratnbus: quia prcdicatoi Euangclii habct premitterc, & etiam poft ff rnio-
pro viciisPrelatuseftjnonpronaturajp^.c^^i.a nemfacereoracio^quomodOj&quahcer^p.j.cSj^.a.itcin,
pr^ifequicupit,oporrcccualiispfcciiorcefn.-,p.6.c.i283.b.c p.^.col.io^^.f
prxdicario Euangeliidicitur nouadoctrinaformalicercx. tfle prcditarorucpeccarorcs inducat ad celcrcm conucrfioncm
Ctiue,p.6.coi.i 172. f • proponat fiagilicatem humanam,& pcenas obihnatoruin
prxdica-ioiandtaceitiirimaeft interfcc5tio fpiricualiu hoftiu inpcccatis,p.4.col.723.c
fi peifcucratuer agitur,&cp.2.C92 3.a.b prcdicator non folum dcbcrprcdicare uerbis , fcd ctiam fcn
pr^dicatioliccfttemperauda,ucomnibusvti!isfiat,nullino- {ibihbuscxemplis.In moralibuscnimmagisnioucnt fa^a
ceat,& interomnium viciaquafigladiusanccps tranleat , quam uerba,p.4.c7a.j»c.&c.iyi»c.iy2.i
p.2.col.i6i4.d.c predicatorquandoproqucftudiuitumpalliatmala faccrdos
prcdicatioChri(H& Apoftolorum,tribnsdccaufis fatla cft in fanctuario occiditur,p.4.col.97o.f
Iudcismuti!is& infruftuofa>non pwpter dcfcctnmdoCtri predicatorpoftprcdicationead Deurcdiredcbct p gratiarQ
noe,fedpropterimpcdimcntumfuxmalicix, P.CC.235.C actioue,&attribucrcfibi predicationisfruCtnm '4C1.286.O
prcdicatiocufiibtihoi&minutiortra<ftatur:audiroiu metcs prcdicatordiligcnsprcdicarenori debetdefabuhscxliaiiiis
attcntatioriuceitaminaardcnuuscxciratur,p.i.ci2 2 3.b.c feddcfacris icriprurii.p.i.c^j^.c
prxdicatio vcrbi Dci fana quatuor dcbet habtrecoaitiones, picdicatoi ftudios9 no vulc diu itcr carnales manere,quia ani
• mas
i
Index.
trias a gentilitate conuerfa?,ad focietatem fpirirualcm niti pi .Tdirarores dicuntur maxill* Ecc!efi3?,p.4.c.92 8.f
tur velociifimeperduccrc.p.i.ccUS^.b.r.lnrci!. Predicatoresauditonbusimpcdunripniuialia,a quibusacci
Pra?dicatorcaucar,neverbis non ccngruant fa<5ta,& indefor piunr carnalia,p.i.col.285.f.Interl.
mencoperamagifteriumdifciplioaj, p.3. .1362.C pr.rdicatoresiufTruit Iefis,ctiamrcrrcnainfidiafubditis mi-
Prardicator loquendo viramdoccat,qLiiacx feminc boni o- niftrarc,& ficad regnum trahcrc,p.5.col.<?i.a
peris,vbcrcsfruc1uspra;dicationiscollig:t,p.?.c.88.d predicatoresmoderniquarcnonfaciuntfigna.ficut quodam
Predicator perfectus non eftqui proptercotemplacionis ftu in primitiuaEcclcfia,&-daturratio,p.j.col.i86.f
diuoperandancgIigit,vclpropteroratior.isinttanriam,c6 predicatores Euangelii noqusrantvindi&amdeiuiuriisfibi
templandapo0ponit,p.i.c.2 84.b.clicm.p.?.c.88.d factis,p. 5.C0I.742. f
Prsdicamr vanus & loquax femper vulr loqui de aliorum dc pra?dicatorcs Euangelii priusdebent tranfmigrare de carnali
fe#ibus,& fi modicum tangacur,ftatim ad impatienciam ;p bus ad fpirinialia>& de terrcnis ad medicandum cceleftia ,
uocatur,p-3.qi42.f ; p-y.coL^o.f
Pra?dicator vanus de bona dotfrina fe iaclar atquc vita,cu ta prcdicatores Euangelii incipcredcbent fermone a facra fcri-
menin vtraquemulta fint arguenda,p.3.Ibid. ptura,non a poeticis verbis autphilofophicis,p. 5.0)1.482.
Predicatorcuriofus& vaniglonofus vcrba multiplicans ad f.ltem,p.i.coI<457.c
fuipftenta:ionem,veIadquaefium,& non ad vtilitatcmau predicatorcscomcntariisailimilantur.quieosquosbrnis o-
dicncium,diciturvirfeminifluus.p.i.c.io35.c ptnbus initituunt,ccpu!achariracisadinuicemnectunc,p.
P. a?dicaror qui non intcndit nifiquarftum vcl fauorem homi 2.C0I.1 292. f
num,frcquentcrcumbonisquedicit, prorumpic in mala prxdicaroreshominesingloriaquondamfrculi fublimes fe
verba& mhonefta,p.T.ibid. / eurifermonesDeideftatupriecouerfationisdciiciunt, Sc
Prrdicator fidelis optat(fi fieri valeat)vt veritatem,quam fo- in ornacu Ecclefi? crigunt^p^.c.ibid.
Ius Ioqui non furficic,ora cDctorum foncnt,p. i.co. 1 2 39. c pra>dicatores tales funr conftituendi,qui decalogum non lolu
Predicator vcl prarlatus fiuccuratus,quando verbo malo vel faci?ndoanditoribiisoftendanr,fcdetiampurirate cordis
faCto Ecclefiam Chrifti patris fui fponfam polluic cum u- intemeratum cuftodiant,p.2.c.i294.c.f
Xorcpatrisfuidormit,p.i.ciy27.b predicatorcsvocanturcanes,quia Deidomum&eiusfubfta
Piedicarorcumalrade Dcoloquitur &fuperna?habitationis tiam &ouesfpiritua!es afuribus & beftialibus ipiritibus
Jam vtcumquetabernacuIumingreditur,cmuspra-dicatio &hareticisdefendunr,p.2.coI.i325.b
virtutemliinrirmiplenepenfarenonpoilunc,camen uelut predicarorespaupertacispaupcscontcnuntpereIeticos& fa
rergaafpiciunt,p.i.col.84c5.f ccrdorespuerfos,p.4.255.c& 0772. f.&c.78o.f.& 1450^
lPraHhcator,doc'tor,veipiaeiatusquicunque,qui plusappetit praxiicatoresannunciando virtutes& premia bonorum de-
t omodurn fuum,fcihcct famae vel pecuuia», quam audito- bent iimul denunciarc uicia paenafquc maloru,p.4.c.274.f
rumbonumfpirituale,fignificat.urperIonam Prophctam, pr£dicatoresnondebencfuishofpitibusdicercfriuoIa,fed£.
p.4 co!.2038.f dificaroria.cxquibusconcipianc&parianC opusbonum>
predicarorvcdiuerfis verbis(nunccnimamaris, nunc dulci- P.1.C0I.234.C
bus)adidcmtcndetibus,vtiumq;faccrepoiTitdjfficilceft, pr3edicarorescumaditorumvitamobtinet,Deodecuiusmu
p.6.coI.i287.b nerchochabet,noniibiprebent,p.i.coI.285.d.e
Prardicatorverbidiuinifacitcouiuium fpiricuale, & hocTvcl predicarorcsfanc1ifa£tapra?cedentiumpatrumacfinemgIo-
propter honorem vcl proptcr lucrum,vel animarum falute riofum ad excmplum pra?fentibus commemorand» often
& propterhocdiucrfusconfcquiturfines,p.5.c.895.c dant,&cxemplocuiusidfaceredebent,p.4.c.i532.e.f
Pra?dicator verbi diuini no debet ad loca mala & fufpecia de predicacorcs ftudcre dcbent,ne difcretionis regulam fibi mo-
clinare,quia per hocimpcdirctur docTtrina eius taquani iu- hcntes cos quib. vcrbtim Dci pra?dicant,diftri<ftiorib. pra>
fpccta,p.5.col.2 42.f ceptis quaii grauioribus podenbus obruant, p.i.c.i 6i6.f
Predicaror vcrbi diuini non debet ceffare a prfdicatione , li- predicacores fandi quo ftudioiius corda purificant, pluria in
cec videatpaucosproficere,p.j.col.235.c ucmuntquibus feipfos reprehendant,&fignificaturper fa
prardica-or dclidiofus non vult hoc operari tj> dicit,& cft fimi gaciliciiUjp. 1.C.3 5 1 .b.c
Iss pigro,cui labor eft manum ad os porrigere.Manu cn.ra praedicatores docti ubi non funt fruftra ad audiendum con-
ad os porrigere,eft voci opera concordare, p«3-c 1 68f.a.b flour fidcles, vbi plurima? operationes apparer,patet quod
Ibraedicatorilleverefuisauditonbus viasviteaperit,qmexer praedicatorpro verbifugelaborauit,& uerbum cafto ore
cecquodipfepredicac,p.3.ci676.d.c&c.22i7.c ruminauic,p.3.c.ii42.d
! praedicator confcius fibi de peccato mortali dcbet a prcedica pra?dicatorcs liue curaci , fiue alii miniftri Ecclefie , Iicet finc
tioneccffare,donec purgat^fitveracofefTionejVelfalce co multi tamen pauciinueniuncurapti ad predicandum ra-
tritionc,aliter indigne tra&aret vetbii Dei, p.4.c.8i.c.82.f tione vitf fantt? & fan^ docirinae,p.j.c.836.f
predicacorveritatiscrefcentibus viciispcrdefectumchanta- predicacoresfanctidicetaliquandoabffculiadtus modcran-
tis debetplusfolitomagisauftcteviuere,utclficaciuscon- dos& in difciplinatorum infcftinationes tcmperandas fc
tra vicia praedicct uerbo & opcrc, & per quem fignificatur, porriganc tamcn nullo modo fui iuris minifterium ordina-
p.4-c.204.f reintra Ecclefiamceflant,p.4.co!.2 337.b.c
prxdkarorisvitafcmpcrinaltadebetfirmapermanerc, vtin predicatorcsdebencpublicenunciareaccelcracioncm mortis
curfus malignorum 16gcprofpiciat,utculpam pius quam velhomincsccffentapeccato,faltem cimoreferuili,par.4.
veniatdeprehcndac,p.^.ci872.c C0I.633.C
prxdicatori5,dcbicadifpofuioqua;fit,p.5.col.482.f.483.c.& praedicacorcsve.Tcft.quiapcrallcgoriarum vmbrasdecdefti
743. c myftcrio obfcura dixcrunt, quafi finc luce fonicum dede-
• prtjdicatoris focius Euangclici debcc cffe nominis ,& idoneus runr, & comparantur eri,p. 1 .col.879.b
ii)f:icntia&vita,p.6.col.ii59.c prfdicatorcsnoTeft.apertelocutifunt,& fignificanrur per
predicatoritatadebetcifefiduciainDeo,vt&fin6prfuideat argumcntum,p.i.Ibid.
i'iniptus,tamcnfibinondcfuturosteiiiffimcfcia:,p.5.ccl. pra:dicatoresquinquedcbentannunciare,p.6.col.322.f
8j 7.b praedicatorcs,quid,vel,qua;,quos,quomodo & quando,corri
pra-ii nrorcsquacftuarii multifuntjfcdquaerentertautum a- peredcbent,p.6.co.7i9.b %
ni!nan;mra!utemfuntpauci,p.5.col.836.f predicatoresquidamcxhumanafragiliratcdctlinat predica
prx du ntorcsdumfaciuntfuasprxdicationes hominib.quafi dilaborem,&loca libcnteraccedunt,ubi bonum cconui-
fapidascfcasappouunt,p.3.c.i849.e uiumpr?paratur.p.4.col.202i.
D 2 pr^dicatorcs
Gloflae Ordin. & Ni colai de Lyra.
Prx Jicatorcs qui in Mislocis prxdicar,vbi fpcrant fc habere
lautum couiuium,vcl temporalc lucrum,& loca vbi maior
ncccflitas cffct,dcclinat,nor antur,p.6.co. 1 1 2 6A
Prxdicatorcs foUiciti fint non tantum dc pcccatorum conucr
fione fed cc dc confirmatione corum in bonis,p.6.c. 1 144.^
Prxdicarorum in Ecclcfiadoediffcrcntix,corum,fcilicetqui
iinccrcChriftumannuncianr, ckcorum qui vcrbum Dci
aciultcranr,p.j.col.40^.b.c
Prxdicutornm fcrmoncm vcl coucrfationem diabolus macu
lat & tut pia fa3a qux pci fualerat,in oculis hominum rcuc
Iat,&dchocfigura,p.2.col.io9?.b
prxdicatorum illafolum vcrbaad virtutumfpintualiura m-
crcmcnta proficiunt,qux cx intcrna anirax dulcedine pro
cedunt,"p.j.col.62 6.d.c
Prxdicatoribus quxftuariisqui mulrafalfadicunt vt quxflu
extorqucant a fimplicibus,poteft dici illud. Nuquid Deus
indigctveftro mcndacio,p.3d54.c
qui Prxdicar pcccatori,tanta difpcnfationc prxdicarc debet,
vtnon rcltcWpetimoremfubrrahac,;necfubtracta fpc ti-
morcm rclinquat,p.i.co-i6oj.b.c
Prxdicat Chriftum non folum qui fidcm aftruit,fcd qui mo-
rcs quibus in co viuiturinftruir,p.6.col.2o5.e
qui fa&o deftruic quod Prcdicat,contemnitur, p.j.cyyj.a.b
prxdicarcqui fediiponitmeceffeeftvtpriusad agendaeaq
prxdicar,aflurgat ne aliis prxdicans, ipfe reprobus cfficia-
tur, p.3.col.i8y6.c
prxdicarcaperte,exemplisinftituere,fortium &doftoru cft,
infirmorum & infipientiam difcere,& fubditos effc , p. i.c.
2 32.d.C
prxdicarccxpitlcfusquandocrat in xtatctrigintaannorum
antc qua ncmo dcbct aflumi ad facerdotiu velpredicatio-
nis officium,p.i.col.4i 3.a.IntcrI.
prcdicare imperfecii ante tempus non prxfumant,p. J.colum
na ioo6.d
prxdicare mifit Cht iftus ncdum Apoftolos duodecim, fed e-
tiam feptuaginta duos difcipuloi ,fed differt ab Apoftolis,
p.j.col.i86.e
prxdicans qui minus capaci altiora loquitur, non vtilitatcm:
fed fui oftentationem facit,p.6.c.2o6.e
prxdicans non amorc xtcrne patrie,(c premiorum ambitu fa
lutem iudientibus quafi in ltincre falutat,p.5.col.837.b
prxdicas omnis verbum Dci,monct,cbiurgat,terrct,tnturac
arcam,&bouisimplctofficium,p.3.c.i4J2.d
predicans populo,nec folum incrcpandis reatibus,ncc folum
refcrandisfcripturarumfecrecisdebetinftarc,netatum de
corretVionepeccatorudifputas minus audiatur, vel myfte
riorum tantum fecreta rcfcrans minus profit, P.1.C.785.C
predicantisvirtusuel fapientia multum valde conferunt in
predicatione:aliter cft in baptizante,p.6.col.2oo.f
predicandi libertas & confeffioncs audiendi pauperu rdigio-
forumfrequcnterrcfcinditur& imperitur in pr^iudicium
communispopuIi,p.4.c.4i8.d.ittm,p.2.c.8o4.f.&c.i29p.
C&C.1364 f.Itcm,p.i.ci493.b.c&ci573.c
predicandi vcl legcndi adu excrcere qui prej'umunt,& tamen
iunt inepti ad hoc per quos fignificcntur , p.4-C2376.f
predicandi ofhcium fignificatur pcr artificium piicai.di, p. j.
col.ii68.a
prxdicandi ratia vcl Ecclefia officiandi.habcs quando c< ffat
ab iftis inftigace diabolo,fit mtitus fpiritualitcivp.y.c 851.C
predicandi formadatur,vtfcilicct proluoquifqia modoin-
ftiuatur,ncqiicinfirmisaltioracommittantur,p.i.cio5.c.
Itc,p.3.ca'i65.a.Irem, p.i.c.698.f.&col.739.b.c&colu.
1 207,b.c.& c.i 229. b.c
ncmoad predicandum idoncusfratrem fimpliccm defpiciat
quia fi minus idoncus ad docendum,promptus tamen ad
difcendum&ad implendum,p.3.co.i 69 i.b.c
prcdicatur quc_ annuntiarc debet,funt duo,fcilicet fidcs & o-
pcratio,p.4.col.i I04>cf
prejatio omnis ccflabit,collc&is hominibus poft iudicium fi-
nale,fed iam Angcli Angelis prefunt, demones demonib.
homincshominibiisad vtilicatcm vc-Idcccptionem viuc^.
tium,p 6.C0I.33 ?.c&coI.55i.cl{cm,p.4.col.i272.
prejationis flatus fublimior eft ftatu rcligionis, & d cofcques
cetcris pauibuscorum pcccata funt gtauiora, p.^.c.i 2 *4.f
pr^latusbonjjsqui ftatfupercuftodiamgrcgisfui,quc&qua
liafacercdcbet;p.4-col.2050.c.f
prelatus bonus dicitur feruus fideiis,qui fcilicet fubditos fuos
pafcit pabuloiacrx fcripturj & Eucharifti^p.j.co.^i^.f.Sc
Col.l252.f
pretatuscumfororefuafiliapatiis fuidormit,quifapicntiarn
a DomiiK>fibidatam,immundiciavit£pollu:t& contcm»
pnbilemaliisreddic.Ibid. .
prxlatus bonus fccularis vcl rcligiofus debetefle folicirus dc
confcflione laudis in obfjquio diuino. In quo debcnc cfle
triafpccialiternoranda,p.2.c.io2.e.f
pre Iatus bonus dicitur fufcitari ab orientc proptcr fplcndore
iapientif ,& iuftus propter rectitudinem vite; , p^.c^ 6.f
prxlatus ponitur inftam perfedticnis exerccrcx. Jr >id< 11 .
prxlatus bonus lugct cafum populi fibi fubiecti , p.^.c.i 1 jo.f
prcjatus bonusdcbet inducere populum fuum,vt ncn quuat
in uiraprefentiprcmiumdedebcllationealiquorimi vicio
rum,fedpoftbcl!um,quodinmorteiuftifinitur,& tunc p-
miumfecureaccipitur,p.4.col.2?54.
prclatus bonus videns Ecclctiam uiciis dcformata,habico co
pctenti tcmporc debct ftatim eam vifitare, & 1 iui> ltfoima
tioni in(tarc,p.4.col.2 357.c
prxlatusbonus non folumdebetEcdcfie diflipationcm iair.c
tarijfcdttiaminfiftcreeiusreformationi.Ibid.
prelatus bonos Ecclciia miliantis mittit pio fe & populo fvqt
duolegatesadquercndumpacemj&amicitiamkuK ic ,r-*
nam,&quifunt,p.4.col.2 396.f:
prelarus bonus monct populum fibi fubditum refiflere IpifM
bus maiignis pcr oiationum fuffragia pi ocedentium cx firl
ma fide & pcr qnem iignificatur,p.4.coI. 2396^
prxlatusbonus habens ad populum libi commeda*um patej
ne pictatis affedum,&vitam cxcmplarcm ad opcra uu
ffl diiccntem,figii f k atur per Rnz:'am,p.4.c.2 57 7.C
prxlatus malus dcitrucrcnititurfacias obfcruationcs Ecclc-
fie,p.4.co!.242 2.f
prflatusmalusdettruitpaupertate Apoftolorumjbonapairij
peiumiibirctinendOi&eorumhumilirarcm, vitra modu
iuperbiendo:& eorum cxemplaritatem , ftatum Apoftoli-
cum foedis & operibus maculando.lbid.
prdatuspotensvelprinccpsquificutDeusvelplns aKquan-
do vult reuereri,per que fignificatur.Et qui talcs fint, } a 4.
col.i288.f
prclaius puerum in lupunari ponit,& puclllam vendit pro viV
no,qui vidct implicitos luxuria & aliis viciis & non argu«
gratiaturpislucii,p.4.ci939.a.b
pr^latus e grcditur de fua ciuitate quado parum cui at de kb4
ditorumfuorumfalute, &multumanxiaturdcbonoiute«
poralium amiflione,p.4.C2037.c
prelatus iidcns timeri,& iratus amari dct,ne nimia liccnria vi
lcm,vel in.moderata feueritas odio rcddat,p.3.c.279.b
prxlatusbonusinqsioeftpoteftasrcgendi atquc ctiam cor-
rigcndi,fignificaturpcrvirga.Hicgerniinat bonnate con-
fcientix frondct vcntate doctrinx,f loret celebritatc fam{
& fruciificat fanctitate vitx. p.i.ci 282.C
prxlatus bonus ucl doctor vcl confeflbt msgis deledatur ex«
trahcndoimpiosamaIiciisfuis,quara fugendo lac diuinc
conremp!ationis,p.4.col.i43.c
prxlarus bonusiex cft in fpiritualibus,p.3.coI.869.c
prxlat is bonus qui dcfiderat xdificationcm Ecclcfie in mori
bus&ftde,&bonumfucccflbrcm habere iigniiicatur per
Dauid,p.3.coI. 1495.C
prclaus bonus ad laudandum Deum cxcitct fe primo,& con
fe )ucnterpopulum Chriftianum,p.3.col.ij57.c
prclacus fiue dodor cft honoradus tnplici de ca , P'3-c 2165.C
prelato neceflarium cft ut in co fcientia & bona uita iint iun
£ta,p.4.col.i356.f
prxlatum
Ind
ex.
J*ra?latum bonum Deus aliquando permittit temporaliteraf- prclatos tentat aliquando Deus dc nimis afpera correflicnt
fiigiaiigmentum fvi meriri,p.4.col.2i62.f fsjbfpeciccoeliiuftitigaliquadodenimisparua fub fpecie
Pradati bonas ordirrationes praedeceflbrum fuorum cuftodi- mifericorde,p.6.c.37o.f
redcntjfedmiiltifrudeceastotaliccrdiffipare, p.2.c.6?.a.b ad Pr?!iumChritlumlequi voIcntes,per triafiin eis fuerint
Pra?IatiperSeraphinintcliiguntur:quifuper curam Ecclefia? uincercpoffunt.Etnominantur, p.2.C20i c& co!.2o2.f
debcnt rtare,&non exterius vagari,p.4.co.79.c pr?iiumintrateeft,intrateedificatiomala, & fubuertanda .
Pra?!ati dent effe excelleres p eneceris ad quaruor , p.;.c i oo.f Hoftis tuus de corporc tuo procedit.Dc cordc cnim excunt ,
Prarlati&PontificesmaliquibonaEcclefiae expenduc in cu &cp.2.col.$2.f
riisregum &principiu,fignificantur pcr Iafonem pelfimu pr$miuminopere,noninfponfioneeft,p.4.c.8ii.a
Pontificem,p.4.c.2 4o8.f pr^miifpcs,folatiume(tlaboris,p.6.col. 143.3. 1448^
Prelati & doclores Ecclefiae mali per noticiam fcripturaru cx pi cemia ^rerna qui in ccelis pra?parare defiderar , malum effe
plorarores funt tcrrae viucntium,fcd per fuam vitam maia dicit quod fccum agit 5 & malum cffe quod in prefenri de-
abcins ingrcfTudcficiunt,& et aiios impediut.p.i.ci2 54.f betfuftinere.Cum autcm recclTeritcttliemptor,letabitur
Prejaii & mali clerici ficut fuerunt in ttatu altiori, fic crunt in fe fapienter cmifle,p,3.col.i692.d
Ioco gchcnna? profundiori, p. 1 col. 1 658.fr prxmia correfpondentia fingulis octo beatitudinibus decla»
Pra?Iaciqui portaedicuntur Ecdefia? pro maioreparte corrue ranturj,p.5.col.96.f
runtpcrfupcrlv;am,p.4.c.68j.c pra?miatiobeatorum& punitio,maloruminfutura vita non
pradarimagisftjdenrad congrcgandumdiuicias quam fcien poteft fciricertitudinaliterperinquifionchumanam , fcd
riam & c!amor& murmui populiafcenditcontraeos, erfi tantumexdiuinareuelatione,p.3.c.97 2.1.1782.!
taccrcr,lapide$claredebcrent.lbid. prxmiatioelcdorumquantumadgloriamanima?cfpit a te-
pralati,clei ki,re!igiofi plurlmi furtf,qui laute viunnt de patri p-.-re paflionis Chrifti,&punitioreproborum in aniina,no
mcnio crucifixi,& ratncn contra Chriftum leuat calcaneu folum ex tunc,fed etiam antcp.4.5' 1 3.C
inmembrisfiiis,afil!g'*ntescacalumniis&cxaclionibiisin pra^nominatilcgunturduoantequamnatiinve.Teftamento
iuftis^p.y.coLujo.e &in vtroquemiraculumfuit,&c.InnouoTeftamento, fi-
prarlaci curari &docloresqui per malamdodJrinamfuam vcl milirerduopra,nominatilegunturJfcilicet Ioannes Bapti*
vitamtimp!icesfacii;ntpeccare,ca?cosinitinerefaciuriter fla&IefusChriftus,p.i.c.2i8.f.&c.226.f
rarcp.i.col.i^.a.b - pramofticarein Pronofticarc.
praMatiquinonfucruntregesfed tyranni ,nec pra?pofhi Ccd pr^occupatioquandocft veldiciturjp.^.c.yi^.b
leones,nec magiftri fed lupi ouium,qui rogantes noluerut preordinationcs Dei duc,quarum vnadc prefenti ab iuftitia
audire,non audienturaDominocum venerit dies vltio- alteradefururoadgloriamjp.^.cj^j.c
nis,p.4.col.2C)5.c pia:paratioadr61equendumprarmiumvit?a;terneefttripIex
pra?lati quidamdefpiritualia?dificioEcclcfia?quodfit perfa p.6.co!.342.f
nadoctrinamparumcnranr,frddelcuandis pccuniis ma- prepatatioinagcndisvelfufcipicndisdiuino oraculo multis
gnamfol!icitudincmhabcnt,p.4.c.2i69.c.&687.c modis!cgitur,p.2.col.49.c
praelafJ&curatimaligaudentdeffmma pecunia? leuata?, & pra?pondcratfuturispcenitcntia,fcriisiocunda,&Ietatrifti-
nondefaIutefubditorum,p.^.c.2 240.f bus &preoperatardioribus,p.i.co«995.b.c
pra?Jari pltircs & rurati circa negocia principum & magnaro- prepofitionibus diuerfis vtimur loquedo dc trinitate quomo
rufunroccupatijfuasEcclefias&parochiasfine furlicicati do&quando,p.6.col.if4.e
regiminerclinqucntes,p.4.c.2i92.f prepofici&iudiccsan&quoofflciodiftintifucrut,p.2.iio7.c
pra?l ati ma!i licet fint in arce dignitatis Ecclefiafticae , & tame prepofitoru tumor de f nbditoru timoreno fu J>biat,p.i.i64.b.c
impcdiuncaliquando populum ab acccflu ab Ecclefiam j> prepofirorutn mala fic difpliccnt bonis fubditis,ut ab aliisno
cxcommunicationes&interdi&airrationabititerfutmina taoccultent,diiudicantesfactum& uenerantes, magiftru
ta,p.4.c.238o.f.238r.c nolunt vidcrequod tcgunt.Etdchocfigura,p.i.ci7i.c
prejati debet fcirc vetns & nouum Teftamentum, & fignifica ptcpofitoi um vicia,fubicitis funt offendiculu, p. 1 .c.992.e
rurpcrduos Cherubim P.1.C.889.C inprepofitorumdigniratem nemoappeteredebet nifiquip-
praelaticx officiopro falute populi fui corporalcm vitam ex- fectioni &doctrmc fuadcc,p.z.c.i i07.b.c
poncre renencurficafusneceffitatisoccurrerit:& idcogc- preputiaarborum,id eft.primifloresfeugemmedebebatau-
mina chai itas euidentius feruere debet,p.i .ibid. ferri nc crumperent in fruCtu,duplici de caufa , p.i.colum.
prnelatifemperdebcntintenderefuarumEccIefiaru!» regimi io73«b.c
ni & non ftare in curis regum vcl principum,nifi in cafu nc presby teri & feniores non pro longeua uita dicuntur, Ccd pro
ceiTuacis,& ad hoc uocati,p.i.Ibid. maturitaces fenfus & grauitatcuite uencranda, p.i.colum
pra l.ui fint ficut Angehafcendenccs &defcendencesin fcha. na^o.b.c
IaIacob.Seda!iquicorumfuntficutmilui,qui nodefcen- prcsbytcridicuntur fcniores fimilitcrEpifcopi& Doctores,
duntnifiad cadauerarapicnda,ficiftiadbonatemporalia quare,p.6.co.i34o.f.Item,p.*.co.i996.f
renda,p. 1 .Ibid. prcsbyteri & Epifcopi ohm ciufdem nominiscrant,p.6.colu.
prxlati quantumcunque fandli debet fe peccatores reputare> 1 1 46,e
& pro beneficiis a Deo fibi collatis gratias agcrc,& zelofi- prcsbytcrorum ordo & forma in feptuaginta duobus difcipu
d .1 p:ccrterisfcrucre,p.i.c.i203.c liscft^p.j.col.S^j.a.b
pralati Ecclefiarum aliquando in Ecclefia Dei conringunt in presbytcrum quid eft,p.6.c.7i i.b
fiii!am,vtquicunque fcquitureos,illaqucetur ad cafum» prcfciennaquomodoibiaccipitur,cumdicitur.Quosprefci.
P.4.C0I.1864T uit&predeftinauir,p.6.c.ii3.c
praelatiEcclcfia?nonhabcntmodovinum charitatiue corre- prcfcientiaaliquandoaccipiturpropredeftinatione,p.6.coI.
ct'onis &o!eumpietatis,p.i.ci9o9-c ^3^7'C
prelatorura contcmplatioconfi(titduobus,ideft, meditatio pretcienriadiuinalicerfitcertiffima.nontamen tollit contin
n'jfacrefcriprur?&inculrulatri?,p.3.c.2 242.f genriamarehus,p.2.col.42o.c
p flatoi um quis & qualis modus corripiendi tencndus fit ad prefcientia fururorum quantum ad ipfam rcm fpcclar,mcdiu
fubditof,p.a col.48.cf quiddamcflt'vidctur,idcft,ncquepropricbonum, ncque
prr^otoriimErcIcfiebonaoperanon folurprequiruturab eis propriemaIum,p.i.c.i348.f
i.ipropriaperfona/cdctiaminalicna , fci'i;etin fubditis prcfcntia Deianteccditomnia.&quidquidfit tcmporalircr,
eoium quustenemurinduccrcadbonum,p.5.c.949-c cifinctcmporeprcfcnseftjp.j.c^i^o.f
D $ prefidcntia
Gloflx Ordin. & Nicolai dc Lyra.
Prrpfidentiaaliterconuenit Chriftofecudum naturam huma
•"nam,&aluerfecundudiuina.Etdeclaratur,p.4.c.iot53.a
Prazlidcntie diuin^fupcrcmines ftatus fiue virtus defcrjbitur,
P.4.C0I.1085.C
Praeftadi duo genera funt.Velenim bcneuole daraus, vel red
dituro commodamus,p.y.col. 1 i7-b
praeful lucem fcicntitr dcfiderantibus aperit& rubiginempec
catorum in contemptoribus increpando comburat. Et per
quid hocfignificatur,p.i. 0785.8
Pra?fulcumdulciafcripturarumarcanaexponit,velutin habi
tu fuo f uJgorem lucis oftendit.Cum vcro vltione fuperbos
percutir quafi terrorem flammj vorautis oftcndit,p.t.Ibid.
Prelulvcldo&orinomnibusqueagit precedentium patrum
faclum confideretSc ad corum imitatioacm dirigat vitam.
Et de hoc figura.Ibid.
ptfful nunquam fubditorum curam intermittat,fed vitam eo
rum confolando,increpando,exhortan«lo cenforrct,& tu-
tandam,Domino crebrisorationibusfatagat commenda-
re,p.i.coI.786.f
pre fules & do&orcs Ecclefiar communera eleftorum vitam
finguIarimentisculminetranfcendcre,hoc eftdemedio R
liorum DciadMoyfeapplicarieosquifun&urifunt facer
dotio,p.r.c.783.c
pretamens de virtutibus,mira difpefatio parat ei aliquid, quo
dclectatus corruat,vnde per fc no exit.f ed cognita infirmi-
tate,quafi vin^um Dcus cducit,p,g.col.i37.a
praefumcntesdc fua fortitudine^ & defua fapientia fcculari ,
pcrfeucrantcs in odio fratcrnali fatuc agunt,& quarc , p.4.
C0I.1909.C
praefumptuofus in fcientia reprimitur,quando fpretus ab co,
arqualiter fcirc dedaratur,p.3.coI.i 57.C
prefumptuofimaximedefuafcientiafcfoloshomines ciTe rc
putant p o quod rrequcnter alios beftias vocat,p.3.c 1 49.C
pr.rfumpno ftulta & vana decepitludeos tcmporc Samuelis
& dum obfiderantura Romanis.p.2.col.344.d
pr^uaricattonon cft vbi noneft!ux,& nonomneshabent le-
gcm rcriptam,fiattamen naturalem,p.3.c.i39o.e
prarteritarum rcrum cxhibitio futurarum tft certitudo,par.i.
C0I.1479.C
praui cum bonos mori pcr tormenra confpiciunt.ab cis frmili
rudinem maledkiionis fumunr,p.3.c.284.d
praitcorde qui dicantur,p.3.c65 i.a
prauorum moseft,ne videatut ncfcu,bona omnibus nota ;a-
dantcrdiccrcquafi incognita,p.3.ci i^.a
prauorum mos eft, rcfte dictis noa confentirc, fed c diucrfo
refpondercp.^.coLi^i.a
prauorum focictatem intirroi dcclinenre:ne rnala qua? freque
tcr afpiciunt,&corrigercnon valenr,imitari dele&entur,
p.4.ci093.d
prauos a&us cohibens,& zelo bonodeftruens,fcd tamen de-
ledtationemcarnalein abfcoditopeftoris celatfi°nificaf p
illum qui foeminam in predam de bello feruat,p.i!o i^og.f
precauo cum Ieiunio Samuelem donauit matri, p.2.03 1 6 e
pr$cationeacceptuminconuiuium depra?cationem definiit
quouisfontevbcriusnobisomniaadferatbona,p.2.3i7.a
pereanstnclinataceruiceinterrapronusfunditur: Qui vero
tergumvertit,geftucorporis indicat fc negligcre corami-
nantem,p.4.col.8o8.f
precanres Deum,&non decobcnefentientcs,fonum habent
qui bene, voccm P.3.C0I.1 5 2 j.a
precandi verba ctfi iraperandi modum feruantloco tamg o-
prandi fumenda funt,p.i.ci 2 50.C
precaturusquidDeodebentoffefrc,p.i.co.7i3.a
prccesfanftorumprofuntdefunaisjp^.col^.c
preces Epifcoporum pro populo cxaudiuntur etiam fi a malis
Epi fcopis proferan tur.p.2 .col.t 044. e
preces qui# vnaouaquc virtuteDeoimmoIat,illeoffert per
finguios,p.3.col.i6.c
preces fan£orum iue Deipoffuntfubfiftere,p.4.c.642.d
preces prolixasad DcurahabetmultiintraEcdefiarn, vitam
prccantiumnon haben t & in moratione Iachrymatur fed
in temporc rcnrario.nis c um fuperbia pulfantur, faftu intu-
mefcuiu,p.i.c.305-.e-Itcm,p.3.col.395.b
preces EccIcfia?potifllmcc laudibiles funtpcr virtutem paf-
fionisChrifti,p.9.co.i87 9.c
prcces& orationes Ecclefi? non folum funt exaudibiles per
vtrrutemcruc.s5fedetiaperrncritubeateuirginis,p.3.Ibi.
prectbus Deus foluit bella non ccfpide,p.2.c96y.
precibus fanclorumbonumeftfruifedquando ipfifeduli&
vigiles fuerimus,p.2.col.959.b
priapiidolumcuiusfigura>,cx quarc inrcr Deos affumptus a
Gentibus,p.4.cii88.Utcm,p.3.oi6io.f.Item, parte 2.
columna 599.C& col.i i89.cltem,p.i.coIumna 222.0 &
C0I.677.C
priapo idolo facicbant cultu & viri & mulieres quod incede-
bant nudt,& fiebant talia quae non facerent modo racretri-
ces,p.3.col.655.c
primatum tcnct Chriftus noh folum refpeflu hominum , fed
etia omntum angclorum.quomodo & qualiter, p.6.c.62i.t
pnmatum dtgnitatis tn Ecclefia no pot quis afc.ribcre Iudaif-
mo,ntfifecundumprioritatemtcmporis,quiapriusrempo
retnfertus radicigratie quam Gentilitas,p.i.oi692.e.f
pnmitieinquototapartedaridebeanr,& quarede aliquib.
parsminor,&deaIiquibus maior, & etiam quarc dand?
iuntpnmitiop.4.col.i447.c
primitia? quomodo fecundum legem obferuantur cum Saccr-
dotcs acctptunt non vt cuftodtant,fed ut confumant, pa.i.
col.i290.d.e
primitixprimitiarum ChriftusefttCornelius primitic GetiQ
aln pnmittu? Ecclefiarum,p. 1 .col. 1 3p2.f
pnmtti?perplcnirudinemintelligunturinaridis,ficutefttri-
ricum & hordcum,per lachrymam in liquidis, ficut eft ui-
nur» oleum,& huiufmodi,p. 1.C0.705.C
primitieterinannoreddcbantur,&quando,p.i.col.92i.o&
C0I.1109.C
primitie quanrum ad terra? nafccntia dabantur rantum,vtdi-
cit Ra.Sa.de feptem rebus,& nominantur,tamen potcrant
homtnes de altis dare ex fpeciali deuotione, p.2^0.1 i4f ,0
Item,p.t.coI. 1 5 1 9.0& c.i 109.C
primitiarutn quantitas non fuit determiuata in lege, frd p. i-
raofuit fa<aa voluntarie fecundum deuotioncm dantium,
poftea vero propter auaritiamcrcfcentem pcr fapictes Hc
bra?orumfuitdeterminatum,&cp.i.co.ii45.c
dc pnmitus fuarum trugum & fue fubftatie Dominum hono-
rat,qut quidquid boni agit no fibi,fed & tnbuit,p.3.ci6i2.
b.item,p.i.c.72o.b.c s
primogenitiinantiqujsfueruntantmales & non fpirituaks.
ficut Cam & ,fmacl & Efau & multi alii,p.6.c.344.f
primogenitt omnesfiliorum «fracl fuerunt Deo obLui s eJC
quopercuffitpnmogenitosAegypti & locoillorQ voluit
deputanfibiomnesmafcuIosdetnbuLeui,&cp.i.u75.c
pnmogenitos omnes fun<3os officio facerdotum & fuiffc fa-
cerdotes tradunt Hebra»i,&habuiffe veftimentum facerdo
tale quo induti vi(5timasofferebantante3 Aaro in facerda
t«umeligcretur.EtvndehoctrahuntjP.i.col.928.b.c&co
co^.b *3i<5,f:& C'l2I^c^ i7y.citcra,p.6!
primogenttumquidlcquaIc,p.y.col.47.c&48.c.itera,p.iu:.
primogenitum hominis fecudum Ra.Sa.debebatredimi poft
3o.dies,& prtmogenitum bouis debcbatferuari apud Do-
minum fuum ^o.dtebus^ tunc dari facerdoti, & primooC
nttum outs qutnquaginta dtebus,p. 1 .C705.C a
pnrao|emtum rautilum quare vetitum offerrein lcgcp.i.co.'
primogcnitaifraelitarum offeruntur pro primogenitis Acev
pt,orum,& pro pnmogenitis filiorum if racl Leuite inYeSi
tium Domini affumuntur,et quare,p.,.co. 1 2 1 t.c
pnmogenira funt que vuluam aperiunt , et fpecialircr primc
gemtis filus debcntur,p. i.col.2 oS.b.cintcrl. P *
Primo- ';
Ind
PriTpge nita animalium qualia immelabantur , & qua? non ,
p.z.coLi^o^.c
Primogenica animalium immusdorum,qua»da non redimc-
bancur,fedinterficiebantur,aIiquano rcdimebantur pccu
nia,fed pro cis ouis ofFerebantur,p. 1 .c. 1 295.C
Primogenica & primitiua quomodo differunt . Et dc quibus
funtp.2.coI.i592.c.Itcm,p.2.coI.ry47.a.b
Primogenita tanquam pecora noftra funt,qui nobis obediut:
filii,fi?rui & difcipuli-Sed horum priraogenita funt, qui fic
obediunt,vtaliisprarbeant exemplum& magifterium>p.i.
coI.11y3.cf
Primogenitura? iusbene transferebaturadfiliu poftnatu ex
ordinationepatris,maxi«edevoIuntateDei,ficutIacob
iusprimpgcnitur£tranftulir,&cp.i.c.2o4.t
Primogenitur? ius in duobus confiftebat.Et cnumerantur,p.
1.C0T.1583.C
Primum nominatur benc aliquid in aliquogenerc , non quia
fit primum f impliciter,fed propter aliquem notabilem eue
tum.Et hoc cft vidcrc in anryis & menfibus,p.i .col.5 j.d
primum dicitur aliquid dupliciter,originc icilicet & dignita-
te,p.j.col.373.c
princcps pius & amans Dci quantum conferat, p.2.coI.ijo.c.
&coI.i59.a
princeps potentiflius fape ab infirmiori fuperatur , p.2.3 27.C
princcps quales viros fibi aptos debct aduocare,& apud fe ha
bcte,p.2.co.246.c
) princeps quandoquis elcaus cft , dcbet aliter viuerc quam
prius,fcilicetvirtuofitis,p.2./bid.
Iprincepsbonus vcl prejatus quihabet alios iudicare, debet
eosinfapientiafuperare,p.2.col.658.f
Iprinccps virbnnus velpraelacusquidfaceredebctcirca fub-
ditos,& circa feipfura3p. 2 .co.92 3.C
iprinceps bonus in his qua? funt contra honorem DePparcere
nondebercuicunqueperfonefibipropinquae . Etdehoc
figura,p.2.col.ii9o.f
[princeps iniquus & pontifex propharius quando contungun
turadinuiccfaciutinEcclefiamagnaftrage, p.4.c.2 396.f
pnncepsIaudaturfiineofedetfpecioficascorporis,eloquen
tia?clariras,probitas,p.3.c742.f
princepsbonusfiaduerfariusdcbetimpugnare , ficadbcne-
uolosagcregratcs,& amicitiam cotferuarcp.^co.iyd z.f
pnnceps fe quilibethabeat fecundum formam a Dauid tradi
tamdeuotcfe habcnserga Deum,&cp.3.ci2o8.e
principismeritum&demcritumrednndannfubdirisficutin
torpore naturalibona&maladifpofitiocapitis redundac
rn membris, p. 3. col. 1463.C
principispeccatum cftplcoum infami* & fcandali, p.i.colu.
1167.C r
•principcs quantumcunqucfapientes,& praelati quantumcun
| que hterati debent habere fecum aliquos fapientes3cum o
bus conferat de agendis,p.3 .col.2 1 j6.f
>rincipes capiuntur per diabolum & fuos miniftros hamo ty
rannidis,p.4.c.205o.f
'rincipesmultoshabetdiabolusquihicfunt ferui peccatic-
ius per culpam,& in futuro fubiicientur ci nifi pamitucrint
perpxnam,p.4.col.778.f
'rincipes in regiminetemporalioperanturadfalutem popu-
lanurn lpfi tamcn a falutc priuatur in perfonis propris,fuis
opcnbus &intcntionibus pcruerfis,p.i.ci4i7.b.c
•nncipes & fua & populorum caufa anguftioribus donis ve-
ncrari Deum folcnt,p.i.col.i4o9.b.c
rinapes & capita multitudmis debent conuenire, vt qui pra:
iunt cattens fidc & dilcdione vniti,de falutefua & fuorum
fadeluerdifputent,pacis& concordic cxemplum dcmon-
ltrentp.i.coI.i223.b
rincipesdicunturfodalesDei,vtdicit Rab.Sa.quia cumco
participant m nornine,dicuntur enim Domini & principes
licut&ipfeDeus,&cp.3.ci824.f
nncipcs non tatumpro fuisarguunturddiais, -ppopmlan.
coguntur reddcrc rationem,nc f orce no docuaint,no rno-
cx.
ne ron S? *S5^ arguerinf eos W P"<"um peccauerufc
ne contagio difpcrgeietur rn populos, p. t.col. 1 , 7, b c
pnncipcs inft.tuti funr,vt mala puniant,p.6.c. 1 64A *
eosfubnciantferuituti-principes Ecclcfi* fiunt vt f an&c
rcnt,& mon non recufent pro faiure infcrioru, p,j.0« , Q l
principcsterra-pulchritud.ncmEcckf^dilcxerun^
habebautin obfequiu Chrifti dedcrunt, p.i. 254.3.1,,^
Principes debent gererc vices patrum , & p^lati qti d b
nutnre verbo & exemplo viccs matrum; fed tan! ift« ouam
»"paruum,autnullumponuntrcmcdiutnJp.4.c.Io27 c
Pnncipes quida ficut Dcus volunt reucreri,vel plus aliquan-
do,per quem fignificantur,& qui tales fint, p.4.c. 1 2 89 c
pnncipes noftri quo moderamine fc rege debet,& quo ad fub
ditos,p.4.coI.i45o.d
principum familiares & confiliariialiquando inducut eofde
ad facendum aliqua ftatutapeffima fub fpecie quod zdec
proprmcipibus,cumtamen aliud intendant vtex eorum
tran Jgreffione mnocentes accufare ualeat , & in rebus ucl
per(on«sdamnificare,p.4.c.i569.c
princ^patusdupIexeftfcilicet,tempelatus,&viciatus,p.2.co.
principatus fanguinenon mereturfed meritis,et inutiliter re
gnat qui rcx nafcitur,et non merctur,p.4.c.2 ? 56. f
pnnapatusnonambircnthomines,ficogitarent,quodreddc
re rationem pro populo cogutur,fumcit cuique pro pecca-
tis proprns argui ct rationem reddcre.Ibid.
prmcpatumappeterc abfolute vcl quxrerc viciofum cft ,&
quare.Sufciperc tamen in cafu nccefTitatis licicum cft , r. 2.
C0l.2009.C.2010.f I? 3
principari bene,qui fibi & aliis didicerit , quantum poreft ad
lucrandum proximos,&opus acccptum Deo 2gendum,ft j
diofe&deuotcexeqmdcbcr^.ciMi.a
principiumnonrcacoperantiuminplcbcduo gencra funt.
Vn.im quod obeft.Alccruio quod non prodeitp. 1 .c ? 89.f
pnncipium quoddam eft cxtrinfccum, & quoddam intanfe-
cum,p.3.col.i98j.f
principia pnma fpcculabilium ficut funt pcrfc nota, ita&
operabihum, cx quibus poiTunt deduci concIUfiones in
Iumenaturaiisrationis,p.5.coI.46j.c
ptincipia prirnaagibiliumfuntimprcfla intdlcaui praa.co,
cx quibus denuantur lcges quafi qnoedam conclufioncs,(i,
cutintcllcauifpeculatiuo imprcffi fbnt prima pnncioia
fpeculabili^cxquibusdcriuanturfcientistanquamquarda
vinures concluf*,p.6.col. i7.c
prioritasduplexeft,fciIicet,durationis & auroritatis fiue di-
gnitatis,p.3.c.i^78.f
prioritas dignitatis.non formaliter arguitur ex priorftate tcm
ponsahasbcftie^tfentdigniorcshominc, tanquam pnus
tcmpore creatc * Dco,p. i.co. 1 67o.f
prioritas& poftcritasin refurrcaionercfercnda cft ad quie-
tem in Chrifto pcr bonam mortcm,& non ad piiuritati rn
dignitatis uel ad adum reiurgendi,p.6.c 65 5-b
prifciIIianifta*ha:rcticidicuntquodfa(5ta Chrifti & <i!Wm
hominumfubiacentfatofidcrum.Etvndc huius o.ca/io-
nem traxerunt,p.5.col.io5<5.f
priuationisgradualcsmodi quomodoaccipianf,p.5.c.ic54 d
pnuationcs & defcaus fpccierum Dcus non facitfed ordinac
tantum,p.i.col.io.d
priuilcgia (ingulorum communem legem facere non pofTiinr,
p.6.col.985.a
pnusdicituraliquidduplicircr, vclfocundum co^nirione no
ilram vel fimpliciter,p.6.co.879.c
prius&poftcriuspofluntdupliciccrconfidcrari. Vndrricftfo
fecundum diucrfa tempora. Alio modo in eodcm tcrripbrc
fccundum diucrfas fui partcs,p.3.col.i785.c
probatio non valet cx fenfu my flico,fcd tantum cx fcofu I ii e
rali,p.3.c.443.c
probatio cfiicax ad difputartdum contra Iudcos,lmeticos . &
D 4 alios
Gloflac Ordin.& Nicolai dc Lyra.
■aUosinWeles,&an<l»«>modopofleificn>P.6.c.i^y.a-b
probatioduplicimododicitur,p.i.c.ij79-c
Probaredicuntur diffcrcntcr& homo Dcus, p.j.col.i 509.C.
Itcm,p.2.coI.n:8.f _ G , .
Probari non poffunt cfficacitcr pcr rationeea qux funt ndei,
quia cxccdunt facultacem inteHcftus noftri, P.6.C.797.C
Probaticapifcinavndc&quarcficdiccbatur,p.j.c.no2.t
qua:iniliaric-bant.Htquarc.Ibid.Itcm,p.i.col.i4?7-c ^
Proccdcs^poIU-rius.crtediirationccoquodproccditjhocco-
tingit multiplfcitcr.p.y.col.ioi^.c
Proecffioncs pro faluiecxcrcirus,p.4.c.iojy.c
Procefiiiscrcaturari)mdupicx,p.3.col.209i.b
Proccflus in ditiinis nocft vnius pcrfoncad terram, fecundfi
motum localcm vcl fcparationcm realcm,tamen cftibjpro
ceffusfecundum originem>p.6.ci734-d
Proceflus dc pcccato jnpeccarumvfque ininfernumperie-
ptemfignificitur.Eui^hocfiguia3p.2.col.997.c
procdfusdcbuuspci accufationcmcorainiudicc requintur
inlapidarioncblafplu-mi,p.y.col.ii54.f
ProcreatiorilioruinHcbrazoxdificaciodiftacfr, p.i.c.22o.f
Procrcaiioniscaniali:,&aIuionistempora,iimilirer & fpiri-
tua!is,narrantur& cxplicantur,p. 3.01.1464.^
Profanumnonimpium fedcommune&aab.diuinisdiftin.
cUimip.4*col.i248.e
Profanorum didla in effeclum producerc Dcus fua maieftate
nonputatindignum,p.2.col.3yo.c.f
P rofe&um tempus pcriculofum ef t,p. 1 .c. 1 42 3 . b.c
Profedlio fiiiorum Ifracl m SocOch,idcft,tabcrnacu!a quid fi
gniflcct,p. 1 .col. 1 42 2.e
jProf« ffio 1 cligiofa non abfoluit a pr? cepto,bene tamcn abfol
uitabaltquomodoimplendi,p.y.c.263.c
Profeffionis ricndx a populo Iudaico caufatriplcx. prima eft
bcnciiciumcduwtionisdcAcgypto,fcciinda cft faftetatio
ind'frfo,tertiaeftprotedionisinconfinio,p.i.ci64o.f
profcflionis noftie principium eft in pulucre,&os ponere mo
raentis,fingulis quod fumus puluis cogitare, p.4.col.988.d
P roferuntur ciarius,qux clarius cognofcuntur, p.6. ci 26j.c
lJrofic lentium gradus quibus anima ad immortalitatem pro-
cedit,p.i.col.i428.e
Proficiaraliqujs quantumcunque,habettamcn mortalis car-
nis affetfum circa hxc terrena,& ab hac morte quotidie re
uiuifcjt>p.3.coI. 1 3 yy.a
jproricere potcft intatum in hac humana natura,vt in th reflir
re<iioncmwrtuorumiionioljmftellatum,fedctiam folis
fpieudorivalcatxquari,p.i.co.ii77.a
profcicifcentes ad terram viuentium qux cft {erra fTdclib.pro-
miffa/equidcbencinftin&u folisiuftitix ciomini noftri Ie
fu Chnlti,cui*vital tcrradifciplina morufuir,p.M2 29.b.c
profundius quanta crcdendaeft in homine, quc Jatet ctiatn
ij^umhomincrainquoert,p.6.col.2 2y.a
profundum Occani,Iicct fit mcnfurabile vel mefuratum in ali
quibus Jocis, non tamcn in omnibus . Altitudo vcro coeli,
& Iatitudoterrx menfurari non poffunt, P.3.C0I.1979.C
Mohibirip efus animalium, volucrum & pifcium,quarefacta
fuitHcbrxis,p.i.cp9.c&c.iooi.c
jkguci & abiici differunt,p.4.col.9o2.c
proiici vfualiter aliquis dicitur ab eo cum quo crat,ne ab illo
vicjeatur,autcumillomaneac,p.i.col.2y9.ef
jptoie poit fe rchnqucre cft hominum defiduium, in qua quo
d.immodo mancant,p.3.Vidc Narurale.
proies- Iob quando & quoraodo intelligitur effe d uplicata, p.
3,0:^.41 i-f
promijuo triplex antiquis fa^ta eft.Vna terrx fanclx.Alia fpi
ruuah*>quapromittiturfan&isvitabeata,&cTertiafingu
laris^qfa' promifTum eftcuilibctaliquodbonum particula-
rc,p.6.cc».934«f
promiffio A>i ahx facta,quado di&u eft.Sic crit feme tuu,no
folfjdc U'iitporaIibus,fedprincipaliterdexternisbonisin
rclligendut .(feprobaturtribusrationibus,p.i.col.2i5.a.b
prpmiffio infiii ^is,qux dicitur,& q ^pmiffio ftulta,p.3.c.i777.
promiffio Abrahe qua dicitur,Scmini ruo dabo tcraru hanc
fuit complcta in Salomonc,p.2.coIumna ^^S.f.Ircm , p. 1.
col.2iy.a.b
promiffioncs Abrahxfa&xdiffcrenres funt,quia in vltima,
qua promiffa confirmantur diuino iuramcnto,etiam maio
rafipromittuntur,p.i.c.2 7i.f.272.a.b
promifliones diuinx noftram fuperant imbecilliratc,qux ncc
f.-rmonibuscxplicari,nec oculispoffuntcontemplari, p.2.
col.1aS7.bkC
promiffiones Abrahx fa&x dc tcmporalibus quomodo intcl
ligendx funt,& quomodo in proccftu fecundum maiorem
exprcffionem diuinarum reuclationum & promiffionura
fadtx funr,p. 1 .col.2 1 3 c& col.2 1 y.a.b.& col.2 1 8.f. Item,
p.2 C0I.1131.C
promiffiones diuinx in Tcft.de bonis futuris, & comminatio
nes de pxnis infligcndis intelliguntur ab coditionc trcque
tcr,liccr fcnbantur abfolutc,p.4.c 1 483.C& col. 1 2 39.C
& col.i6o2.f
promiffioncs fa<5tx in vcterilegean folum erant dc terrenis,
vclciiamdecxleftibus,p.5.col.9i9.cItcm, pu.6.coIuuina
840.
promiffumfoluerenonounquameft,contraofficium,p.2.col.
482.^
promiiTumnulIuspoteftimpleredercquxdcpcndetexvolu.
tatealreriusfineeiusc6se(u,aliterheret iniu:ia>p.M3 99^
promiffa fidesetiam aduerfaris fcruanda honoranda quoqu»
in virtus,p.2.c.534.d
promiffifeminis AbiahxdupJcxeftfignificatio.Oftienfis fte
lis;gensChriftianafignificatur,oftcnfaveroarcna,gensIi;
dxorum,p.i.col.2o8d.e
promitrimt multi muha Dco pofiri in affliciione, fed extra p<
riculum pofiri rerractant.p. i.col.y 5 3.C
promotio Eccldiaftica,qux firperfcientiam& virtutcm,fcc
pergcncrisnobilnarcm,pcrquidfignificarur,& qucmodc
cmendanda,p.4.col.2 35 8.f
promotioncsfrcqucntci plusambiuntindigni quam illi qu
funt digni,p.2.c.2 1 3-a.& col.2 1 y.a.b
promoucreindignum qui nirunturA conrcntiones & briga:
moucnr, pro impio confuffioncm rcportant frequenrenS
vrinam efietlemper,cxempIo Abncr,p.2.cy24.f
inter Promouentem indignum &ipfum promotum Dci iud
cio frequcnterorirur difl^nfiojcx qua fequitur vtriufqu<>
ruina,cxcmplo Abncr,p.2.c^ 27-f
promotus aliquis ad aliquod officium fecundum Dcum , da
ei gratiam Deus excquedi dcbite fuum officium nifi pona
imj>edimentum,p.2.col.377.&c.38j.c
promoti pcr diabolum in Ecclefia, cuiufmodi sut omncs ma
le promori,bonos infamant,& perfcquutur & pcr eos pai
&concordiaintcr principesdiffipatur, & pcr qucm ccfi
gnantur,p.4.c.2y7i.c& 2j72.f
promotiuum ad perfe&ionem vitxa<5tiux cft triplex, fcilicc
fidcsdirigenSjfpesfublcuans.claritas ftimulans,& per ho<
fitremotiotriplicisimpedimenti,&cp.3.ci357.c
pronofticaredefuturisprocedentibuscxcaufa naturali pei
motum auium, animalium,fiue pifcii"n,an & quando fitl
citum vel illicitum,&cp. 1 -col. 1 074J
pronunciarefuauitcrpcreloquentiamoonamultipoffiint
mantib.& faucntibus,qux ipfi non amant,p.3.col.i 67
propagandf mortalitatisvfusabolcturincontemplatiuis
i.co.jjj.Interl.
propagatio dcbita hommu impcditur duphciter.Vno modo
illcgitimitate perf onarum. Alio modo ex inordinata copu-
Iacarnali,p.i.c.ioyi.f
prophctavndcdicitur,p.3.c4i6.f.Irem,p.i.c.i326.f
prophetadiciturnonquiaprxdicitfutuia,fedquiaprodit(K
culta,p-4.c.io66.c.f
prophera quia com-diffct bibiflet loco prohibitoa Leonc di
rcptus cn\p.2.col.79J.a
prophetaNathan vcmt ad prophetam Dauid ficut mcdicui
cu xgrotat alterius mcdici vtitur auxi!io,p. i.cy79.c
propheta '
fitl
3
Ind
ex.
Propheta an fuerit Chriftusvideargumcta & tefponfionem
p.j.c 1 1 5 1 .c. 1 1 5 2.f.& c344.cf.Ittm, p.6.c.8i5.c& 794.
d. 1« mjp.3.col.4:?.b.c
Prophcu vtrum fuerit vere Caiphas.Arguiturpro & contra
cumrcfoon(ionc,p.5:.col.i20 9.c
Prophetafalfus qui non eft audicndus,fed magis interficien-
dus duplcx ponitur de eo modus,p.i.c.t56j.a.b.c
Propheta non habet in poteftatcfemperquod poffit tacere ,
imo aliquando fpintus mouct ipfum ad loquendum cotra
voluntatemfuam,p.<5.col.2j6.f
propheta triphciter confiderarur, vt vidclicet fipropheta ,
oiiicio,mifli )ne,ue!gratia,p.3.c.42g.b.c
Prophcta verus,vt qtiis dicatur,duo recjrQtur, P.5.C.1097 a.b
Propheta idem,vt frcquenter»a pnncipio npn hubuit ica cla-
ramcogmcioncmficutpoftea, p. 1. coLi 340. f
prophetam Ezechieicmdominusveluci achletam queda vn
vngit.p^.col.iioj.c
prophetarn vocat vnumquenquc vaticinationis fuej & fermo
nt< idio n .1 fcriptma^p.4-col. 1 i66.d
prophcredegcnribuscurfuturaprjcnuncienr, p.4-col.2 2 2.t
propheta» nfultiinfcripturisnominibusfuppnmuntur, p. 2.
col.86o.e \
prophcta? vt prophcrarcnt pfallendi peritum iubcbant pfalle
re,p.2.col.869.b
prophcta? plurimi fcribehant quaecunque cocingebat fieri fuo
tempore,p.2.col. 509.C
propliecenondicuncfeinpcrquca Deoaudierunr, fedetiara
annunciant per antiphoram ea quar vulgo iactancur a po-
pulo,p 4.co!.673.b
prophctgBaaloccidcbanturfinehomicidio.p.a.c-S^^.f
propiietx plures erantrcmporcpnmi rempli, tcaipore uero
iecundi ccmpli non leguncur btabutiTe Iudxinifi Aggeura
Zachariam & Malachiarn, D.4.C.3 17. c
prophctedcinonumqiii drca»tury& perquid diffcrant reue-
larioncs fibi fa&e a reuelationibus factis a bonis angelis,p.
i.col.i3 27.b.c&col.i536.f
prophctc falii fingcbant feelferaptos a fenfibus ad fingendu
magnitudinem reuelationis iibi fac-tc;,p.4.c.748.f
prophctae priorcs prefcicrunt gcntes vocandas,fed hoc latuit,
quodfinelcgeeisperfidem,iciliccr,Chrifti,p.6.C54i.a
prophere mens uario ta<ftutangitur,aliquando de prcfenti
tantum,aliquando dc futuro tantum,aliquando dc praifcn
ti, &futurofimul,aIiqiiandodeprefentipr£terito & futu-
ro,p.3:col-4o8.f
prophercc non omnia norunr,p. 2.C.5 5 i.a
prophetf Dominigrauia&ahisderifibilialcgutur viciiTe de
mandato Domini.iicut Icrcmias portauic in collo catenas.
Irem Efaias & Ezechiel aliqua fecerunt,p.4.c.777.b.c
propli-tercputabunurinfanijeoquod contemnebant bona
huiusmuudi,&qtiialoquebantui frequentcrtahaqtc vi-
dcbanturaliisalicna,p.2.col.9oj.c
prophet^cIaufatenentcsfacramcnra,excufiicfunta predica-
toribns acccndente eorum dibgentia^p.}. col.i 05 2-d
prophcrae antiquitus denunciabant ahquando futura, non fo
lum verbis.fed ctiam faCtis,p.5.col.io25.c.IceiB,p.4.colu.
-.f.&col.644 f
prophetaeadmagis mouenda corda audientium ahquando
prophetabat no« folum verbis,fed etiam fenfibihb.fignis,
p.4.ci35j.c.Itcm,p.2.cii30.f.Item,p.5.c.394.f
prophete tucrunt non folum dc Hebreis,fed etiam de Genti-
!!bLts,vcIob,Stbylla?,&ca:ceri,p.3.co.i9i7.c
prophe xdtcunturvidcntes.p.4.col.9.a.& u66.f.Icem,p.2.
in^.f
■het- veri& falfi diffcrcntiam habcnt,p.4.col.io66.e
■ •■: pofteriores ad tempus Chriif 1 appropinquantes ha
aru cbriorcsreuelationesdeChriftoquam priores ,
l-340.f
| omncs locuti funt ad dies Mcfliae fecundum Ra.Sa.
>d inrc!Iigcnch;mcftdeprincipaliintentione,pa.6.co'l.
3.c.I;cm,p4.c.2i97.c.Item,pa.3.col.ii50.d.Itcm,parte
1.C0J.583.C
prophete Ornnes vno & codem fpiriru rcpleti, licet diuerfa jp
phetabanr,tamen ad idcmtendcbant:quaproptcr cuquo
uis eorum omnes alii concordabant, p.5.col.i 1 28.e.Item,
p.2.col-749.a
prophcre non ita clare fcripfcrunt nvfteria Chrifti de futuro,
ficut Euage!iftefcMbctcshiftoiiadcpreterito,p.4.ci6oo.f
prophete nnitanr perfonas,& hoc diffkilcm facit intelle&um
qua: /i in fuis loeis & cauiis & temporibus redderentur,pla
na ficnt qua? obfcura videbantur,p.4.co.i77.a.& 65 i.b.&
col.795.c.&co.976.d
prophctarum ditficilem intelle&urn maxime facit perfonaru
mutatio,p.4.col.^yi.b
prophetarum vfusfrequenterperhumanas cofuetudinesdo
minum fuppIicare,p.4.co!.io2 6.f
prophetarum mos eft dicere Deus meus,etiam fi totius orbis
■Deus fit,p.4.coI.328.d
propherarum fcrmones funtclaufi,vtdicuntdoctores moder
ni Heb:£Eofum.Er coguntur illam euafionem fingere,quia
multj dodores corum qui praecefTerunt, determinaucrunc
tepusaduentus Mcflie,vnuspoft:alium,&omnes dcfcce-
runt,qnia temporaabeis prefixatranfierunt ,p.4.c.270.f
prophetarum nullus ta aperte de Chrifto fcripfit , ut Daniel,
p.4.col.i49i.a
prophecarumquidam funtPropheta:ac"hi,fed noofficio.-qui
dam orlicio &non a&u,quidcm vtroque modo,p.4.coIum
na 589.3 /
prophitarucorda no tagit fpiritus,quadofunt a&u maculati,
micuLicaruaiiu vo!uptacu,p.3.c.i2oi.c.Ite,p.i.col.i247.c
propheras omnis fuifle in monre Sinai & ibi accepi_fTc a Deo
prophcrias fuas ficut Moyfeslege,error Iuda?orueft, &im
prol)atur,p.4.col.299,c.Item,p.6.c.n599.a.b.c
prophetas no habueruiit Iudci^per 3oo.annos & amplius an
te Aduenrnm Chrifti vfqueadtempus Ioannis Bapciftae,
p.4.col.3i8.f
prophcras excitiiTettradur Hebrei omnespatres vel auos vel
propinq;:os P<ophetarum,quorum nominain prmcipiisil
Iorumpr^ponuntur,p4.ci698.f.&col.i705.c
propherarurncximiusutruinfuit Dauid.Arguiturcotra &p
cum refponu >ne.& foiutionibus arguraentofu, p.3.c.4i6.f
prophcrarum uifiories quadam lpirituali crearura fac-fg funt,
quibus Dcum vidiffe perh!bentur,p.5.ci©35.b
inPiophetis&maximein Ezechiele& Icrcmia.nequereru,
neque temporum ordo feruatur, P.4.C.7 5 3»b. & c.77 i.c.&
C0I.781.C
in prophetis ficut verbis res,ita nonunquam rebus verba cx-
ponuntur wteotum non folum verba,led&resgcftje,pro
phecif finr,p,4.col.i099.b.& in6.f
prophetls non femper fpincutfan&us reuelat f enfum plenariu
uilionis, (ed folum quantum expcdiens cft pro loco & tem
pore & perfonis,pro qutbus fit reuelatio,p.4.ci 6oo.f
in Prophetis duo funrfcilicct illuminatio metis Propheta?,&
illuminacionis fibi fadae pronunciatio,p.6.c.2 36.f
prophctas ludcji maledicvtis afticiebanr,p.4.c748.c.&749'a'D
propherauerut eifdcm temporibus Oiec & Efaias & Iohel &
Amos&Abdias&Ionas&Micheasdecapciuiraredecern
tribuum,&deftrU(5fionemilhusregni quidamcorum vide
runtjp.^.col.i^^^.a
prophetareiuberurEzcchielenigmaticeJp.4.col.i203.a
proplictiade paccqucmdeditnobisChriftus, p.4.c.302.d 1
prophetia eft donum fpirirus,p.4.c 1070. d
prophcriaSaulquantumabaliorum prophetarum fermone
difFercbat.p.2.c.378.e.& 379.3
prophctarura & iuftorumomniummosnon folum prohista
tumdolcricquifibiproximiiunt,fedpro reliquis omnib.
p.4.co.2i5.b
prophetar^um fcnpturte etfi fatisfinteuidentesad myfterium
diuiniratis Chrifti oftendcndum,notamen cxhis fumirur
efhcax argumcnrum,&cexccditenim capacitatem huma-
nam&cp.^.col.^^i.b.c
prophctarum
Glo&e Orclin.& Nicolai de Ly ra.
Proph: tia vt tradunt Iudxi cerTaucrat antd finem Jecundi te-
Ptipcr42.annos,quod tempus concumt cu paffioneChn
fti,p.6.col.8o5.b „ .. . . ... -
Prophetiafuitclaufa donecvcnitChnftusquiaperuic hbru,
&foluitfignaculaeius,p.i.col.39?-o-?ntcl1- . ....
l>rophetiaomnis,& vcritatem,& obfcuritatem habct.vtdifci
puli intrinfccusaudiant.vulgusignobilc & fons pofitum
nclciatquiddicatur,p.4.col.i4Ji.a _ ...,,,
Propphetia non neccffitatem eorum fac.t quae praedicic,Ied ii
enumcftprxfcicntia:Dei,p.y.col.46.e
Prophctia & diuinatio in diuina fcriptura differunt dmmatio
' pcenitusabdicatur,operecnim& miniftcriodaemonumim
plctur,p.i.ci2 3i.b.c
Prophai3quideft,p.4.col.:o83.a ^
Prophcriaicrum cuentus immobihvenratepronunciat . Et
quomodo Deussetcriam(quam feruisluis manifeftar) mu
tat non tamen conlilium,p.4.co.3 36.e.f
prophetia eft duplex,fcilicet praedeftinationis & comminatio
nis,& quidvtraquefit,p.4.c.i72.c.f.&col.336.f & C7i6.f.
&col.2oi.c.Item,p.2.ci283.cItem,p.3.c.42 9.a.Iccmla-
tius,p.i.col.i5C?6.cf
Prophctiaan,&quandofi:habitusprophecicus per modum
form3?,p.3.colu^j.2j.b
Propheciaficucfitdmerfismodis,ica& diuerfis cemporibus,
p.3.col. 429.3
Propheriae rincm impofuit Chriftus Domtnus,p.4.coI.783.b
prophecia? muncrc non func experces qui habens graciam in-
terpretandi,p.6.ct689.a
Prophecijfpiricusnonfemperineratprophetis,p.3.col.34.d.
Itcm,p.6.col.23 5,b.Item,p.4.cy 9°.d.& ci 3 3 9«a
prophetia gtatia mulcis modis data eft,p.6.col.509.a
Prophetiaetemporacriafunr,fcihcetpraeterirum , pra?fcns &
futurum,fcd camen differenter nomen prophctiae in his di
citur>p.4.col.io63.b.c.Et quomodo fibi concinutur ad pro
bationem.Ibid.Item,p.3.col.4i7.a.b
prophetiae vfus accipitur quandoque pro proponere verbum
jexhortationis ad plebem,facras fcripturas exponendo, utin
primitiuaEcclefia,p.6.col.235.b
pfeudo prophetae qui dicuntur,p.4.col.777.c.& colu.a 1 6o.f.
Item.p.i.col.i535,b.c
propinquusparuulorum&pupillorum Dominus appellatur
& quare,p. J.C0I.1704.C
propitiatorum quod dicebatur fedes Dci,crat fuper arcam, i-
ta quod operculum arcas erat quafi fcabellum Dei fedentis
fuperpropiciacoitim,p.3.ci468.f.Icem.p.2.col.ii26.f.Ice
p.i.col.734.d.& C0I.735.C
propicius ignofccndo,& propicius vlcilcendo non dicitur niii
peccatis,p. 3.C0I. 1 7 1 3 .a
propitium fieri hominibus Deum propter aurum,& abfurdu
& impiumiudicatur,p.i.col.i4i4.f
propofitio lcilicet Jfte homo creauit ftellas, Chrifto demon-
ftraco eft vcra.Ita haec propofitio-.Deus eft morcuus, eft uc
ra,quare &quomodo,p.5.ci32o.b
propoiitioaliquaconditionahs eft vcra cuius utraque pars
cft falfa&impoiTibilis,p.6.col.ii6.f.&col.469.cItem,p.4.
C0I.725.C
pr opoficum fanfti uiri quomodo & quoc modis , quahtcr vel
tiac,p.3»coI.i363.c
proprietaces omnes creacurarum,eriam de modico folio arbo
ris non poffunc inueftigari per hom incm,uc quare fic cacae
quantiratisueltalis figuraeaucuirrucis,p.3.ci43.c
proprium eft fanftorum montcs diligere & incolere, quorum
conucrfatio eft in cxlis,p.i.col.657.a.Interl.
profelyti funtde Gentibus in fynagogarecepti, p.jr.col.381.
b. Item-,p.6.col. 1 3 o6.e
profelycosaiclfaiasper ChriftumacceffurosadDeum & na
tioncs quod fumus nos,p.4.col.i 59.C
profpera & aduerfa criarcfpiciunt , fcilicet , fuperbiam vitae ,
concupifccntiaracarnis,& concupifcentiam oculorum,p.
6.C0I.399.C
in profperis non rempcrat ab ingluuie iumentorum' infirmus
ideononcftforns inadueriis^p.^.col^ip.b
in prolperis timeamus , ut no (int data ad maiorem excecario
nem,non ad coniolationem,& ne iit in adncrfis initium pe.
nae,p.3.col.59.c
profpcritas temporalis fignificatur per floritionem uirgar, ex
frequenrcr proceditoblatiomcntis, P.4.C.1129.C
profperiras in pm-grinationis mifcria , erii non iuftum pxnU
tus opprimit,tamen mentcm in amorem Dei,& in difpen-
fationefuidiuidit,p.3.col.i.8.d.e
profpcritas uitar praefentis noncfttcftisinnoccn*9,quia&hac
uii pereunt,& flagcllatiliberanrur,p.3.2 22.d
profperirasbcneuiucndicumarri(eiir,homoariderac hilare
fcir,acipfahilaritasanimum uelutdelidciabiliscibus refi-
cit,p.3.c.3ii.b
profperirasmalorumconfiftir in bonis tcmporalibus rranfi-
toriis & corrnptilibus,profperitas autcm iuftorum confiftic
principalirer i bonis alae q iunt iucorruptibilia, P.3.C.684
profperitasqua quisprofpeiarurin uiafua, quando obtinet
quod intendit eft magis adueriicas quam profpericas , p.3 .
Ibid.
prolperitas iuftorum cftmaiorquammalorucx admixtione
mali,quia profperitas malorum fcmper habet maluin pue-
na» annexu,& vndc hoc coclgicqi cx duplici ca, P.3.685.C
profperitas maioris cau(afa?peeftperfecucio,p.i.c.i593.c
profperitatis praefentis inordinatus apperitus facit contcm- :
ptum&paruipcnfionemdefuturoiiHlicio,p.3.col.783.c
profperati non ellcconfidcndum, fedexpe&andam effe mu
tationcm,p.4.col.936.e
prodcffeplusdcbcmustcmporaliterhis cum quibus vicinus
coniungimur,p.i.col.ie77.c
prodeife qui vuh aliis ncceifc cft cum multa pati,& cunfta pa
tienter ferrc,p.i.col.T42 8.f
prodeifc quid tibi pctift\ii habeas aliquid,& vti nefcias, ncq;
cognoicas quomodo vnumquodquc in fuo tempore, & in
iuolocodebeas&piokrrc,p.i.col.S86.d.e
prodeflcaliisquinoncurat donisfpirituahbus, huius ctiam
bonis Ecclcfia cxprobans,quafiinfaciemiactat faliuam ,
p.i.ci6i6.e.f
ptofpcritarcm,maliaeftimanttempuselTcpacis, nonbelli cii
hominipre/ensuitaconctdatur,vt pcrbonumcertamenp
ucniat ad beatitudincm,p 3.C.1 176.^
proftitutiofiliarumfuitprohibitaIuda?is,quodexponitur de
proftitutione ad fornicauoncm fpiritualem vel corporale.
Notatur eria quomodo lacerdotes nodte decipiebac pucl-
lasdiisconfecrarasaparentibus,p.i,cio73.b.c
prorectio Deiminus neccffariacrediturfifemperhabetur 11 ti
literaliquandofubtrahiturutquodfineea nihil eft homo
oftendartir,p.3.co!.3 1 i.b
proutrbiumquodeft,p.3.col.i592.e.Icem,p.2.c.445.c
prouerbium apud Hebraeos exiuic,uc in anguftiis coftiruri ,«&
Deioptantesauxiliofubleuari,dicar. Inmonte Dominus
uidebitur,uel uidebir,id eft ficuc Abrahg mifertus eft,ctcx.
p.i.col.2 57.d.e.ctexpreffusco.27i.e.f
prouerbiueracapudHebra:os:Nu& Saul inter prophcras ?
Sic & nunc Bcrnardus factus eft monachus, p.2,c.446.e.f
prouerbium erat ab antiquo. Ab impiis egredietur imietas,&
quomodo intel!igicur,p.2.col.475.c
proucrbiumcracapud ludeoscempore ieremi? de filiis pro
peccato parencumpunitis,Patrescomederuntvuam accr
bam &c.Quoddurauicaprincipiomudiufque ad Chriiff
pa(fionem,quiapropeccato primorum parcncum omnes
dcfccndebanc ad infcrna, p.4.c»796.f
proucrbiumeftdehisqui m auxiecacibus premuntur. intcr
malleum func & incupem,p.4.coI.896.d -^
proucrbiumcurrebatcempore iobiftud.Homincs impii uo*
cabancur,glarcar coccyci,ficuc modo cales homines dicun-
tur,ftipulaeinferni,p.3.col.228.f ^
proucrbium prauorum. Sic ueniac cibi ficuc illi trucidato, p.3.
col.289.
prouerbiur»,
Ind
JV n eraf apud Hebraeos Hec faciattibi Deus, & hec
dur,p.2.eol.2JO e.f
piouetbiumeft:C$cus&claudus non intrabun: int<.'mplu ,
p-2.col.381.e-f
Prouerbium Iudeorum erar.-vnusfcmtnat,ali js mctic,quare
& quandodicebatur,p.y.c6Liopj.b
prouidentiadiuinaomniaquantumcunqueminimadifponu
ni:\p.4.co.240.t-t
prouidentia Dcicircagcnushnmanum,p.2.c.2499-a
prouidenriadiuinaeltprimu principium faluris hominumta
incorp >rahbus qujmi:ifpirkualibus,tempoiJhbus& £ter
nis,p.j.col.6j j.c
prouidc"nciadiuir.a!icctgcneraliret feex?ed nadomniaqua-
tumc-nqueminima,tamejiintclle&ualis crcatura fpecia
li modo ille fubiicitur. p.6. col.26^. c
prouid:n:ia opcracio duplox eft,naturalis& volutaria .Natu
ralis pcr occulram Dci adminiftrationem, volunraria , per
Angelorum vclhominumadminiftrationem, p.i.c.7?.b.c
rrouidentiam Dci ahqwi antiqui Philofophorum negaucriir,
alii dixerunt incorruptibilia & fupcriora rcgi diuina proui
dcncia,&noninfcriora,p.^.€o!.5.b.ltcm»p.J.c.io8«5.c.f
pro uidetiam diuinam impedire nolmtes , pcr i!Iam vrm per
quam impedire»«untur,eam ioiplerecoguntur,& p omo
uenr iliam conrra !uam inrentionem,ut pater in Iofeph ve-
dito,& PontiricibusIiid^oium^p-icol^Sj.&col. 394-a.b
& coI.477-C'ltcm,p.3.col.8 ?.b.Irctr,p.5 .co.464.
prouid.-nriamdiuinamaliqiiiamouerutafingularibusgcnc-
rab'lium&corruptibilium.^liqui Ctiam amoucrunt cam
circarcshumanus,p.-;.col.ii65.a
prouifum eft infirmitatihominum,utciraimeurefole diei no
mifque viciflirudinCjproptervigilandi&clormiehdivicifla
tudincmpociicntur,p.5to! izn.d.e
prouincievnito'ificutprecftut.us Angelusbonusquafi pnn
ceps, ad procurandum bonum lllius prouincia?, ita praeeft
vnus Angdus malus,p.4 c 1639.C
proximus iicicurquicunquehomoquantumuislonge a no-
bisdifficus pi.col.1572 d
proximusouriishomOjCumnulIomale asendum eft proxi-
musprimr natiuratisconditionceftomnishomo* arnts
cognationeamici&cognati Mifcricordiof compaftioncbe
neficus q rilibct, pj.co!.5?2.d
proxim im diligcinfimu eius to'erando, & de proximorum
ful!icituseftofa!ute,p.5.col.iio^.b
proximi noftri llcct oranesfinc,maximetamenillis mifericor
diaimpcndcndacft,quiCh!iftifuncnobifcummcmbra,p.
I.CQM543. a b
prox;mi falute fpirirualem follicirius curare debemus quam
prOpria nneceffi ucmcorp traleni p-5-c jl.((>94-f
proximorum vicia in derogationiscollocutione viciffiindicc
rc.ftcarncsad ucfccndumconfcrrcp.^-ci^oj.b
prudcnspublicetacet,occuItecafti§ar,p.2,.col.i649.b
priidcresicpcgrauiracem fcnfus io ipfofrontis h >fpirio pra?
monftranc, ftulti ad imitandum oculos non attollunt,pa.3.
col. 62.ua
p "i icnrijcft virtusdirccliuaopcrumhumanorum in finem
debi.umA ideodickurauriga vircucum,p.5.C4i o.f
Prndentia fa?culansinqua Plvlofophie* hxreticiconfidunt,
diciturciuiras,p.2.c.67o.c.t
Prudcria bellica °i exercitio armorum, & innullo a'io legun
tur R >maniorbem tcrrarfubiccifscfibi. Nam/Greci eraot
cis aftutiorcs,H i fpani fcrociorcs,Tcutonici corporc ma.o
....- o. r„..: /-.ii-: _i. ■ . , ,. C
ci784.f _
^rudentie aliqux dcrinanturad animalia bruta,& aucs.nd a-
liquaopTadetcrminara p^.col.362 f
>ruH<ntijp fua' innitirur,qui ca quc fibi a^enda vcl diccnda vi
dcnuir^patrumdietis preponit,p.2.<ol.li5J 2,a
pfallitquicumhiIaiitatcbcnefacit.Quicutnftuia,dcco fit,
ex.
non ipfe ficit,*. portat pfalcerium,non cantant in eo , d.?.
co.iijS.c ^3
pra!rcnumqijideft,p.3.coI.427.a.ij9i.b.2i7i.a.Item,par.2.
co!. I077.b.c
pfajrerium eft orgahum quod a furfum fonat, &cp. j.c.o 54>e
pialterium mculaiur liber hymnocu,vel hbei foliloquiorum ,
&qnate,p.3.c.427.a
pfalcenum quareex cenrum& quinquagintapfalmis compo
fitumcft,p.i.co!.309.c.f
pfalccriumfecundumHcbreosinceragiographa cft principa
le & illa dicebanr efle fcnpta a fpiritufanuo,p.6.col.62 :.d
Item,p.3.col.4i5.a
pfalcenum ter tranftulit bcatus Hieronymus , par.?.coIumna
4-9.b
plafmus 1 i.hoc numCro tacite dcfignat,quod hominesdupli
cis lingua?&cordis,nccdecalogi prarccpta cuftodiant,ncc
Apoftolicam gratiam percipiant,p.i.c4j8.e.f
pfalmus 1 7.folis in libris Rcgum reperitur, & quare , p. 2-coI.
645.a.b
pfalmusvicefimufcclauusdeconfummationetabernaculiin
fcribirur,& quarcp. 1 .C0I.747.C
prenotandum,quodPfalmusquiIibctmaximcinpofti!laNi-
col.de Lyra,fimi!itcr & ingloff ordin.cxpcnitiir lucraliter
vcl hiflorialitcr,ueI alicgoricc, vcl myftice,uel moralircr,&
quandoq;duobus vel tnbus modis, & ttcquentius in fine
myftica,allcgorica,vcl moralis expofitioanncditur.
pfalmus 9; .intcr Hcbr^os in qualibct quarta feria legitur, p.
5.col.ii76.d.e
pfalmus 1 1 8tria fingularia habet,que in nullo aliorum inuc-
niuntur,p.3.col.i4ij.b.c
pfaImusprimusfincriruloeft,cVq!iare",p.2.c.428.f.&c.457.C
pfalmus primus an Pfalmus (it,<i.:utvel pi ologus libii Pfalmo
rum appofitus,p. j.co!.42o.e.f
pfalmiconcentus acutilfiuiumtelumaduerfus demonesj>.2«
4i8.f X O
pfjlmum irrifionis inter inimicos Chrifti cxcirat f ^rnicator
corporalis,& fp ritua!is,& non canticum laudis,& figniiua
turperZimbri,p.i.co!. 1576. f
pfalinurT»9o.Ecclefiapertotumannum,&maximeinquadra
gefima,& quocidie in complecoriis ftequeuiat,& quatc,p.
j.col.ii^^.d
pfalmi pcenirentiaies feprcm funr,& quare.Ifta cftcorum for
ma \ lachymis incip;tur,Si in gaudio finis cft , p.3 colutn.
qivindecim Pfalmi graduum myftica cxpofirione cxplanacur
fecundu nirrutes incipienrium.prolii icntium, & p:ift dro»
ru & pcr tripliccm qoinarium , p. •j.col. 1 483 . b.c 1 484- d.e
pfalmia!phabcticiiunt,Pfalmus 24 Pfalmus33.& Pla!.n8.
pfalmialleuiaricidicuntufaliqiiiPfalmi, quibus pramoratur
AllcIuya.Et eft piimus intcr lllos Piainftis 1 1 3.^.3.0.1 239.
c& funt ntvmcro viginti.
rifalmi decemfeptem lunt finc titulu,& a!ii funt inticulati , &
aq tibU$,p.3.col 4i9.b
pfahni momodo & ordinc in Pfalterio ordinan funt,p.3<co.
4->~.b
pfjlui cur rroraliis fcripturis in Ecclefialcgantiir,p.3.c.427.b
pfalmorumtitoli parum funccurandi,niiiproq.:anroaccipiu
turimmcdiaccab Hebrafb vel cranslaci >nc Hicronymiiu
xraHebraicuro,nur\i inaliismulrafuur appofita fccudum
phmt.ifiasexpofitoruni,p.3.c.87 5-c
pfalmorum rituli diucrfa rattone & iignincationc appofiri sut
p.j.toJ.iii7.a
pfalmorum diuindio fitperqunquagcnas.& quarc,p.3.coI.
A=8.f
1 falmoir.m primus quinquagcnaiiuseff depcenircntia^fccu-
dus<'< ■mifcricordia& iudic.io,rertius dc laudibus Dci in
fancltisch»«,& quld p.erhocinnuitur,p.|.c.J5:9*.f
pfa!morcmr;Mi'ifccnndnm communcm < pinioncm Latino
rnm -tppofitifucruntpcr Efdiam5p.3.col.428.c.&quaic,
pfalmorum
Gloffe Ordin.& Nicolai dc Lyra.
tis,qui natura non d:ic eis tegumentorum,ficut prouidct a*
nim:iii'.>;;s dc fufficicnti tcgurnciuo,p: ?.<;.[ 91 1 .
pucri magis moucncur timorc pxnx quam amorc boni, pa.3.
C0l.l702.f
pucri & fcncs func immemorcs,& quarcp.4.ci504.f
pucrie/udiendi quomodo& quo ordirie primo a mcigiftro
aifumntur^p.i.c.iSj.c
pucri vocantur frequentcr in facra fcriptura fubditi & famii-
li licct (int proucdae a:tacis,p.i.c. 267. d.c& col.^yp.d.e. 8c
col.849.ab
pucri coquodpattumhabcntrationis vh\, porTunt inrclligi
pcranimalia brina>quorump?dagogifignificatur perillos
quicrantfupernutntioiicmanimalH!m,p.2.c.ii24.f
pucri in fornacem proiccli quibus verbis vii,p.4.c.i :02.d
pucri multi de Chnftianis vcndici,pcr pauperes parcntes , &
nauibusabdudipermcrcatores , ut vendcrcnt Soldano
pro magno picciojp.o.c. 1643.
pucri aliqui nafcuntur in mcnie feptimo,& aliqui in nono, &
aliqui in dccimo,& ifti funt magis vitalcs^p.^.c 1 91 i.b
pueri dicuntur f^lices,non quia excrccat aclus vnturum , fcd
proptcrbonam difpofitionem,p.5.C94.f
pia^lmosdiffercntcr fcripfiiTe dcclaratur Dauid,& cantatores pueri incircumcifi,qui paftum Dci irritum non fcccrunt, fcd
' quos inftituit,f. Afaph&c*teri. Vel,AnfolusDauidPfal. quieoscircuncidcrencglcxcrunr,quarcperiredcbcnt>p.x.1
fcriplcrit,uclanctalii.p.3.c.440.c&ciii8.d.&cii43.c Col.366.e
pfalmos in ofticio Ecclcfiaftico applicauit beatus Gregonus pucri Hebreorum habebant ludos ad virtuoiam vicnm indu
addiuerfafefta-.quiaaliquidecantanturinfcftiuisApofto cenres.Ibid.
Iorura,aIiiinfcftisuirginum,&cp.3.ci4i8.f pucriin veterilegede toto rcgnoludaeorumad teplum por
pfcudo prophcta? in fcripturis fanftis uocatur ctiam Prophe- tabanuir,& rirca pucros natos duo fiebant in templo,&c
ts,p-3-coI.7?6.f p.j.col.7i6.f
pfeudoprophcf^ fignifTcantur per Nicanorem,& quifint ta- pucri apud Hcbrxos induccbantur ad portandum Iigna ad
le£,p.4.col.i392°d.e coquendamf¥crificium,utnutritiintalibusnonrccedeiet
pfeudoprophetcc agicatia malo fpiritu funt fimilcs Coryban in fene&utc,iuxte illud. Adolcfcens iuxta,&cp.4.co.642.j
pralmorumaliquotverfibusprafponuturliteraHcbraicia-
phabcti & quare.Et inter iilos cfj piimus. Ad te dommclc
uaui,fcilicecPiuuiuis24.p.3.col.597-k
pfalmorum dcccm auctores nominantur , & plurcs , parte 3.
I f
pfalmorum numcrusmyfticarationcdeclaratur,p.3 c.1591-^
pfalmorum libcr an,& quomodo vnusliber dicaiur , p.6.cou
983.c.Itcm,p.3.col.428.e _^ •
pfalmorum librum quis in vnum collcgit,& an Dauid omniu
Pfalmorum auctor excitcrit,p 3.C.41 5-a
pfalmorumlibrifubicctiim^quodcft^.c.^ij.b
pfalmorum libercominet tocamfacramicnpcuram pcr mo-
dumlaudis.p.j.c^i^.a
pfalmorumlibriqLixmateria,p.3.col.428.e _ .
pfalmorum ordinc malcquidam iuxta ccxcuhiftonce in plal-
teriorequiiunt,p.4.c.2 5 3.b.&co.i297.cItem)p.3.C478-f
pfalmosduostantumintitulatos prooctaua|gencranone te-
citDauid,&quarc,p.2.col.io30.c&cio78.f
pfalmos die noctuque canerc,& Utin fine Pialmorum dicere-
tur:Gloriapatri&iilio,&cinftituit DatnafusPapa,p.6.c.
pfeudopropheta? agicati a malo fp
tibus.p.2.c.436.a
pugrraris (igna quae fu ntsp.i.690.f
puOTcaniquidicuntur,p.5.c0.i20.c.&co.3o6.e. &c.734.r^
publicanorum & Ethnicorum, id eft,Gentilium falus , nec 10
pucri apud Hebreos & Latinos alphabetum addifcunt , pri-
moordinercctoprocedendodeprimahtcraad vltimam»
fccundo ordincrctrogtado, incipiendo ab vlcima licera ad
primam rcdcundo,p. 4^.759. c
negligendaeft,ctfiinnumerofratrumnondeputamus,fed pueiismambusimpolirislefusbenedixit^&quare.p.^.colu.
femper eorum falutem inquiramus,p.5.col.3o6.e 3 i8.f
pudicitia nifi primum fedeatin mentc,nulla pcrfe&io feque* pucros cxpedit cxercitarcin ludis hon^ftis , & induccntibus
turinopercp.6.col.i 289.3 ad virturcm,&rerrahcniibusa viciis,p-5.209.c
pudicitia corporis quid prodcft,fi mcntc corrupta,uel fi uirtu pueritia poft feptcm annos i nfantia? incipic, p- 5.C.7 1 8.f
tesdefuerinc,&cp.4.c637.b pueritignominejhumilitas&innoccntiaintclligiturjp.^.col.
pudicicia eftinuoIuntatcanimi,nonindcbilitatc corporis, ^^o.f
p.3 .col. 1 897.3 pugilus & palmus quid fignificent,p.4.col.349.b
• pudicitiam folanouitconlcicnt!a,&humani oculi certi efTe pugnaeftduplex,Chriftianisperfcdis aduerfus principntus
non poffunt,p.i .co.!043 . a.b & poteftates,inferionbus contra carncm & fanguinem, p.
pudoris fignum notatur'in gents, ficut in prxdicatoribus mos 2.coI.75.a.b
rc&eviuendi,p.3.ci82 5-b
pudorcmfitradiusiolisin ftratuociofuminuenit , primitias
cordis & quotidic Dco factificia^p^.col.i^oo.e
puclla non fit lcuis non iocofa non cantatrix, P.2.C0I.15 1 i.b
puellce qux funt in domo patcrna, & non atcigerunc annos di
fcrenonis,nonpoftuncuoucre,p. i.ci399.b.c
puclia? quc. fu nc marirarx licet fint adhuc & maneant cum pa-
tre,funcramcncmancipat3?,& fuiiuris,p.i.ibid.
puellae habebant plures uias exeundi dc feruitutc qua mafcu-
li.,p.i.c.69o.d.e
pucllam vendit prselatus pro vino, & puerum in Iupanari po
nir,qui uidet impHcitos luxuria,& aliis viciis, & non arguit
gratiaturpislucn,p.4-col.i9 2 9.b
pucllumdegencreMachabeorum vouiitfibi copulare Hcro
pugnxaduerfusEcdcfiatria funtgeneraprincipalia,& quj
fint,p.3.col.i34o.a
pugnamquomodo&cumquibus inftaurantantiqui poffef-
fbrcsfcilicetd«emonescontraanimas,liberratcm (uam &
imagincm rccuperare conantes,p.2.col.77.c
pugnare pro Ecclefia,&inimicis vcritatis rcfifto c,qui dogma
ta Ecciefia? oppugnare vel voluptaci&luxuria?docenc o-
pcradare,quomodoanimddifunrpfidetcs,p.i.ci4op.a.b
pugnantesfortitcrcontrainimicosj&forrircrprcmcntcs reri
tacionisftimuIos,nccfemineum velmolleindominari pcr
mutentes,lignificanturperBcniamin,p.i.c.ii62.d.e
pugnatorbonusc6rradiabolnm,nondebetpcrmit:erc cj> iri
grcdiatur tcrram cordis perdelecJationem vcl confcnlum,
icd in principio tentationis ipfnm rcpellerc,p.4.c.2 5 72.^
d.s Afcalonira,& quarc,fcdil!api'ccdolorefcinterfecit. pulchritudoconfiftitin viuacitatccoloris&proporrioncmc
IUeeamortuaabufuseit,&c.^4.c,iyi8.f brorum,cumdcbuaperfcc"tioncquantiratis,p.3.c.743.c
putr prius quam fciat bonum aut malum,contcmnet malitia, pulchritudo mulieris ingcnis dicicur cffe quam plurima, p.ji
vt eligatbonum,quomodoquodnefcit,autcontemnic,a' col.i82 5-b
ut cligir,p. 1 .C0I.78.C f puIchritudopropriccftmulicriini,p.i.c.459.a
pucr fi loquitur,animos noftros ad auditum eloquii pucrilis pulchritudo omnium conditorum vox cft confitentium'in at
applicamus,nccplusinhisqua*dicunturquampucr fenti tendcntibus,p.3.ci584.d
repotcrat,cxpectamus,p.i.c.i4ii.b.c piilchritudoccclcftisviiionisquomodoattcndcnda cft. Si.n.
pucri natiinuoluntur pannis uclpellibus,& poftcaindumcn dccorem rlammafqj aftrorumultifaria nubium fpecicm 5c
ipfam
Ind
ipfamirim confideres,mlI!c trahentem& variosaucrfofo-
le co!orcs,multo plurcs &pulchriores quam in velo rabcr-
naculiincoelopi&uras notabis,p.r.col.7,6 2.c.f
Pulchricudo vriiuerfi ficut cxdiuerfis gradibus creaturarum
refuItac,ficpulchritudorcipublicceex diuerfisgradibusho-
minum.p.j.col. i^o^.f
Pultiuorajequicfam defiderabathaberelogum collumad mo
dumgruis,& quare1p.3-col.21 j.c
Puluis obfcurans aerem per modum ncbula? dicitur a pedibus
Dci procedere,quia procedit ex terra,p.4.col.2 0i 9.C
Pulueris perciilao vnde Cyniphesprodu&c; quid fignificet,p.
i.col.j JJ..f
Pu.Kiand funtdelubfta".tiaIirerceapi:aHebrcros,necfueriit
mcipio literarum , fcd inuenra poftea ad facilius legen-
uti.-n,p.2.col.90i.b.Item, p.4.coi.r867C.Itemip.i.colum.
is8-;'.b.c
Punire cum Deusfceleracarnisdecreu^ct^qualitatevltionis
innotui:uiaCu!acrirnir.i?,vrinpriinispeccatoribus&Sodo
m:tisciar..ii',p.:.cok246.a
Punirc iniqniutes parrumfuper filiosin tertiam & qunrtam
gc>ierac'ioncm,qu'»«nodo inrelligatur.Videin Vifitarc.
Punirc , anxiiccndum fic magis proprie alicnus opus e(Te Dci,
vcl non efle proprium.Deo,p.3'.col.270.f
Punire non difterr Deus vfque in ftiruru, qnando eledticadut
m peccatum,fed punitin prefenti,& cico de curfu commu-
ni,p 3.C0I 97i.b
Punitur lcuius qui pofi: p$nas ncgat,quam qui fine necerfuate
Chriftumabncgat,p.4.coI.2ij.a
puniuncuracriusiUaquce.n vfumveniuntfrequencius, p.i.c.
697.^698^
puniancur fceleratiffimi homines in prxfenti vita modum , &
iufti mulrum,&quare,p.3.coI.89.c
punientur m jl cum infidcl!bus,fed diftercntur,aliter qui Icie-
teraliter qui ex ignorantia peccant,p. j.col.873.b
punientur pccatores in finali iudicio,non vniformiter,fcd gra
uius & leuiusfccundumdcmcrita,p.4.c.264.f
punicndus viderurcflc pcrfccutor pro delicli modo,quo pena
cruciatus fanclis ingeffic,p.2.c.i 269.a.b
puniedusvenitquifque tot pcmisfecundumordinemiuftitice
quothominiouseft caufacu!p3C,p.3.col.2009.c
punicndiduo modimaIorumChnftianofum,p.6.c.i6io.f
punicndi funt iniqui no animo vltionis,fed dileclionis,vbi po
tcntior occurrerit,nec porcscorrigcre vel monere,tolera,fe
cnrus,quianoneiit impunitus,p.2.C.i2 2i.a
punitioimpiorum cftiniimta,nonintefiuc,quiahoccftiinpof
fibile,lcdexccnfiuc,p.3.c. i897-b
punitiomaliticeplcbisChriftianxfignificanturperpunitione
Iude;orum,quiaquinq.quceexccllenterfueruntinChrifti:i
nis in pnmitiua Ectlcfia,mutata func,& verfa funcin fcoria,
&C.p.4.GIJ42.f
pu:iiciovltimanoncftinvitapra:fenti,nec affliciio iuftorum
pro peccato pra?tcrito folum,fed magis pro prcemiorecipic
do in fururiimiccundumpaticntia:incrirum,p.3.c.89.c
punitio innoccnci, ficri porcft lecundu dupliccm caufam,quia
vcl propccr malitiam punicncis,vcl proptcr ignorantia veri
tatis.p.^.c.^j.c
punkio duplex notabilis fac"ta fuit fuper populum in dcferto,
P.3.01173.C
punicorum maxima confolatio cft punienti,Dei cognitioip.4.
CI I20.C
pupilla ocuh tui,& orat & impctraccompunifta diuina infpira
tioncp.4 col.968..e
pupiIlanigravidec,albatcnebro(a eft,p.2.c.i538.e.f.Itcm,p.
1.01095.3
nipilius & vidua maxime diuina? mifcricordia» funt curacp.4.
C2^.d
purgatio ab immundicia licct non Ci: in angclis , ramen cft ibi
pu':Mtioaneicentia,&dcc!aratur,p.3.c.405:.a.b.4o6.d
purifitantes in nobis,aic~ta,facta , vcl cogitara, vt efficiamur
nnmdi cordc,& Dtum vidercpofumusjtunctriduiitcrdc
ex.
Aegypto proficifcimur,p.i.c.5 28. f
Purificariomaiorrequirebaturimmolantibusquam income
dentibus in vctcriTcftamcnto», ficut & in noualcgemaior
fanftitas requii itur in facerdote confecrate quam in popu-
locommiinicante,p.2.c.i292.f.&c.i293.c
purificationis feftum vbi,&quare inftitutum fuir,p.6.c.iy74.f
purificarione indigent non folum qiue in terra funt,fed etiam
quce in cebs,p. i.c 1 393. a
purificationcs duce erac in lege.Vna ab immundicia fpir'tuali,
que; contingic ex peccatis. Alia erat ab immudicia corporali
qua? contingit ex tattu alicuius rei immunda?,p.i.c 1 297. c
puritas mcaris & corporis maximc difponit homine ad cogni
tionem diuinorumj&cp.j.ci 264.C
purpuraregnicftindicatiua,p.i.c.n84.f
puccorum foffores hocprobanr, quod omnistellus perinuifi-
biles venas aquis repleta eft,quibus ex mari principium eft,p.
i.col.iy.c
puteos fodiebat pueri Abraham/ed opcriebant cos terra Phi
liftoci , non tame aufifunt replere dti viueret Abraham.auc
iniicere terram,fed eo mortuo inua!uerunt,p.i.c.i 3 20.f
putredo & vermes habent quandam afhnitatem & propinqui
tatcm^p.^.col.i^j.c
pythagorasnomcnfapientisrcfugiens ne notant arrogantice
incurreret,Pbilofophum feclTerelpondit,id eft,amatorcra
fapicntice,p.i.cjr93.c.&col.3o8.f
pythagorx difciplina eft per quinquennium tacere , & poftea
cruditos lo.oui,p.3.c.i766e
pythagoricidixeruntcx proportione'motuum ccleftiumfo-
numharmon!acumcaufari,p.3.col.36y.c
QVADRAGENAS anduasvel trcs Moyfes in monte
feruiauit,p.i.ciji7«c&co!.iy2i.c
v^jadragenario numero vniucrfitastcmporis defignatur, p.4.
col.2 346.c.Item,p.3.colum. 1 i8o.e.Item,partc 2, columna
561.C
Quadragifmce ieiunium vnde habet au&oritatem,p.2.colum.
828-F
Quadraginta fiue quadragenarius numeus rafflictionis eft!, &
multaoftenditur,p.4.c.i296.e.&c.2 024.d.&c.2033.cIte,
p.2.col.720.a.&col.ii72.f.& ij42.f.Item,par.i.col.ij4.f
&C0I.371.C. & colum.U45;.G&colum..i458 c&columna
i6i3.b.c
Quadraginta eriam numcrusleticif cft,p.i.coI.37i.c
quadraginta anni poftquos Abfaioncontra Dauidpatrcra
fuu fe crexitjvarie computatur a diuerfis ex parte principii
illorum annorum accipiendi,par.fccunda,col.50i.c& co).
ii34.cf
quadraginta due manfiones in deferto,&quadraginta duo gia
dus virtutumi& quadragintadue geneiationes abAbraham
ad Chriftum, par.i.col.iiyy.b.&colum.i^i^.c&colum.
J4T3«a
quadragintafex,hoc numero reedificatio templifub Zoroba
belperficirur.Hicnumerusconucnit perfedtioni dominici
corporis hic numerus in literis Adce inucnitur. Hoc rtumc
ro corpus Chrifti in vtero matr/s edificatur,& quid per hoc
fignificetur. p.i. col. 805 .c
quadransquidlit,"uplex,p.5.c.i09-b
quadrantem vocantcalcukuores quartampartemcuiufq. rei
fcilicec loci,cemporis,pecuni^,p.5.c.6i4.e '
quadracumomne quocunq.vercitur fixum ftare confueuit, p.
4.c.24ij.a
quadraturainterfigurasnihilnjfciuseftip.i.c.iiyr.b.c
(juadriga qua vchamur ad gtheravc Elias^p.j.c.^^i.b
quadiingenti anni funt a natiuitatc Ifaat vfq. ad exitttm filio-
' rum ifrael dc Acgypto,& horum nnnorum fiipptitatio qui
bus Abralic-femenperegrinumfuit in terra nonfua,p.i.c
2 1 i.b.c.& C2 1 2.cltem,p.6.cto49.c
qu^rens in fiiis femper actibus qu? laudentur, in proximo
quc vitupercnrur,diucrfum pondus & diuerfam mcnftnam
dicicur habcre m domo,p-3 .col. 1 79 i.a
E Quccrere
GlofLe Ordin.& Nicolai dc Ly ra.
QijTcrevcrbuminL^inalinguaaccipitproporu-one.&ic-
q-.nridiciturqviodfuisap.numcu.Si.icp.xpolicioncecia
qu#*ei x intelligitur acquucrc, cx tjuo lucra vocaniur quae-
fttis p.2.col.^9i.c
QKErucfapic:iaboni&mali,fcddirTcrcter,&:c.p^.c.i40!.a.b
(Wlio grauis iruer fcribas & Phanleos.Quod cOet primum
mamtetum & maximuminlcgc.Et diucrii duicria alfigna-
bant,p.J.co 608. e
Qomotaabaducrfatio,difcendiexiftitocca fio,p.6.c.289.a
Qi.rituani prcdica'.oribus,qui multa falia dicaot vc quacftum
cxfoi q jcant a limpl -cibus,poteft dici lilucuNunquid Dcus
indigct vcilomendacio? P.3.C.1 j9-a
Qualis vnufquilque c(t,ta!is fibi finis videtur,& ad lllum con-
tii!ic,P.4.c.io77.c.hcm>p.3.cioo8.f
QoalicasrciCifolcrext4iv.'noraii>p.6.ci463.b.Itc,p.3.c.i824.
Qjaluasrei&tnminuscxpruritiirin cxordio,p.3.c.i8.e
Qiamdiu filii Ifracl ftcremntin cultu vnius vcri Dci,poffcde
1 ut pacificc terrij promiifionis fibi collata,& quado dcclina
ucrunc ad idololati iaducruc abaliis impugnari,p.i.c.2 1 i.a
Qjanra laruiuncur qui Jam aipiciunc,fcd non quanta rapiunt,
& in facxulopcitufomcrccdcsmiuuncp^.czi^j.a
non Quantum 6fferas,fcd cx quSto deiidcrat Deus Vnufquif
quc quadrantcin poteft offerrc,& voluntas prompca,p.j.c.
614.C
Qjvt.-itasmcricinonaccipiturfccundum quantitatem doni
abfolute, fed pcr comparationcm adfacultatemdantis ,&
prompti. udinem Gix voluntatis & dcuotionis, p.y-c 61 3.C
Qjantiras doni m his quf dantur proptcr Chriftum non tan-
cum penfarur,quaiuu qiutuas bonae volunratis,p.5.c.2i3.c
Qukntus,quam pru acs,qui uullo labore fuo de mcntis gloria-
rus cft,p. 1 .c.3 1 8.a.Iiucrl. ^
Qnarei narius numerus (igtiificat primo & principaliter pcrfe
(ftioncm,p.5 .c 1 o 1 o.e.f
Qiyiternarius numerus fuit multipliciter in lcgc figuratus , p.
5.C472.e
Qjaternarius eft primus numerus quaaratus , par.6.c.i2j 8.d.
Item^pia.cijSx.c
Qtraternarois cft numerus materialis,quafi quadratus & foli-
dus,p-4.c.92 3.b
Quatuor animalia fignificat quatuor Patriarchales Ecclefias,
& quarc,p.6-cr497.c
Quaruor animalia Ezcchicli oftenfa vario modo exponuntur,
Theologice fcilicer,phtlofophicc mcdicinaliter & Poetice,
p.4.c.io72.d.e.f.& io73.b.c
Quatuor rcgna Iudxos affligentia quibus fignificcntur & qua
rc,p.4-cio86.f
quatuor animi paffiones,& quib.comparantur , p.^.c 203 3 .b
quatuor 111 domo funt,fcilicet porta afcenfus, triclinium,cubi
culum.p.^.c.i 821.3
quaruor suc Eu.lgehftx firmitate fidci foliditati, p.1.893 .a. In.
qucrcusarborduii(fima&fortiiTima,p.4.ci95i.b
quercus Abraham(quectiamtercbinihus)viquead Conftan
liai rcgis Impcriuinmonftrata fuic in Hcbron conftituta,p.
2.C523-b.c
quercla coisfan&orum adDeu-.Cur iudiccs fcculares acccptis
muneribus damncntinfome & hberent reum?p4.c.2043.a
quaternarius,EuangelicamdoAririam,&principahum vntu-
tumfignificanc,p.2.c.ni8.d.e
quaternariopiura funt comprchefa.&numerantur,p.4.c,923.
b.icem,p.i.c.i ijy.a.b
quaternario miilriplici fignificant quatuor Fpiftolg canonicc,
p.6.c.i25:7.b.c ^
qui eft,an,& qQo fit nomcrWei proprie pi oprium,& an,equa
liter cu nomine tetragramaton apud Hcbia;os,p.i .5 07-a.b
qui cito dat,bisdat,p.3.ci6i7.c
qui offcnderit in vno,fa&us cft omnium 1 eus,q iiomodo intcl
ligendum,p.6.ci 283.3
•quid cft hoc,aut quid cft illud,ad quid valet hoc vel illud? qua
. lidicatadnihil.Sicdicunthomincsfatuideanimalibus ve
jienofis & confimilibus,p.3.col.2i7i.c
Qjid pro.l-.-ft pro peccatis ieiunare,&iterum pcccatis ?Qjj<|
prodeiHauari,& iterum inquinari,p.2.c,9.c
Qndam,non dictcur,ni(i dc co quem cxpnmcre nclumus,vel
nonpofIumus,p. 3.^73.3
Qjies hommum dcliciofa cft in nemorib,p.i.c.$2.f
Qjjcs nulla crt vbi fpiritus fancli confolatio dcen\p.4.c.994.c
Qjies inchoatur in vii,fcd perficicur m pa;na,vbi charitas co
iummatur,p.j.c.2i 5 -b
QjiiesDei&beacorueademeftTcaliter& obiectiue acccpra
fcd formalitcr diftcrunc ficutcreatum & increatum^p.^.coB
732.f
Quietis in temporc& fimilitcr in tempore Iaboris,medicari de
bcrho quar ad dilcdionc Dci pcrtinct.Simihterin ingrtflj
kiici ad dormiendu & in egrciTu ad vigilandum, & enumq
ranrurquatuor,& vbiillaranguntur,p.3.c 1517.3. b.c
in Qjjete& filentio lexdifcitur,p.i.C529.a.Intcrl.
Qmelcerein cubili veldomohoniinctrianon finunr,fumus,
ltillicidium,milaconiunx,p.3.co77.b
Qmefcit iri futurd quiquiefcitamaloopcre, p.^.c, 475-1 Int.
QMinarius ficut fapientcs indicat & in(ipicntcs,ita ccntenan'
fidcle,& infideles,p.i.c.i I36.d
Quinatius/implcx,(icutfolct quinq.fmfusfignificare, quoiu
ininifterioboiiaforisopcraridcbcmuSjficpfeiphim mjultj
plicatus,eofdemmaiotvperfcclioncdemonfiiat,p.2. 13694
Quinarionumcrofilij Matath!eproponuntur,.sfuniliccrqiiin
qucfpeciesdcnocirur niilis pertonis quasdiuiua vocano
admagifteriumordmauit Ecckfie, & quomodoiUaliiuul
coapcancur^p.^-c. 2231 .b.c
Qmndecim sradibus afccndcbant ad rcmplum Salomonis, &
totidem afcenditur aJ coelefte tcmplum,& qui funi illi gra.
dus,p.3.ct4i7 a
CHjndcnarius ex feptem & oCto conficittir-.Septcm ad fabba-
tum rcfertur,ocio ad circuncifionem.Si vero ad nouum Tc
ftamentum refpicias,habes feptcmdona fpiritus iandi , &
inoctauoieilirrcct!oncmChnfti,p.i.ci565.c
Qjingcnti anni vel circiter fluxerunta.tcmpore Efairje vfque
ad tcmpusChjifii^p.^.c^^i.c
Quinquagenarius fiue quinquagcfinms niiiTu rus.quid my fie
rij habcat,& quae fub 1II0 numcro fs«5ta funt,p.6.C98; .l>.&
n89.a.Item,p.4.col.5i.b.Item,p 3.col.ii.b.Iccm,p.2.co[.
7i8.d.e.&col.ii44.f.& ii63.c&col.i369.a.Itcm,p.i.coL
i44.d.e.&col.i35,ef&col.659.c&coLi i24.d.e.&co!u.
ii45.c&col.n89.a
Quinquaginta&quingcnti cognatuscft numerus , dccades
enim quinquaginta faciunt quingcntos,p.ic.ii90.e.f
Qtiinque libri Moyfi proprie dicuntur lex , licet nomine lcgis
Iudaei accipiut aliquado totu vetus teftamentu,p.5. 1 2404
Quinquefcribit Ioanncs Euangelifta in fui Euangelij prinl
pio,pcr que cliduntur quinquc errorcs circa filium Dci hu
manarum,p.y .c 1 015. c
Quinq;dentannunciarepra?dicatoresf.crcdenda, agenda,\fi
tanda,timcnda,& fperanda,p.6.Videpraedicarorcs.
Quinque fenfus qui fupcrat fecundum legis docTtrinam ( qtix
quinq.libroshabet)reftringendocainisconcupifccntiar%
vicioriam capierfaluberrimam,& triumphogaudcbu ,.r>
biiifsimo,p.4.c.2 3>7.a
quinqutpertitac(tc6t!i!etiaincarnaIib.ilIcccbris,p.y.4(-9 a
qumtufdccimus numcrusmyfticequidrepr*fcntac,p.5.tyl.
ioo7.a.b.itcm,p j.cni2c f
quinqueperlbnisgcnushommumindie iudictidifcuticduffl
iignatur,p.5.c.949.a
quis,non impoffibile,fed difficilein fcripturis fanc"u's fa:pifli-
mc (iguificar,p3.c.i770.e
quis plci unque non pro nullo , ftd pi o raro & pro cximio ha>
bctur,vt cu dicitur,quis cognouit f enfum Donuni,aut quis
con(iliarius,&c.p.i.c. 1 359.3
quis eft iftc qui venit de Edom tindis veftibus dercfidjq-0"
modo & dc quo cxponcndum eft,fcholaftici diiquiritui, p-
4-coI.50i.502.
quisaudcac dicere, qucdhjcqua: fcributurper veibu Domi*
ni nihil
Ind
ni nihi! habcant vtilitatis aut falutis, fed folam narrent hi>
(ioiiam,p.i.ci4i9.a.b
Quilliue quod c!e Chrifto crcdit ad Do&ores refcrre debet ,
** & vtrum fana probabilifque fir fides illius per cos exami-
necur,p.i.c.i207.b
Quifquam,quomodoexponiturcum dicitur.Nonquia pa-
tremviditquiiquamnifiis,&cp.j.c.n29:a
Quoadufquchxc diciio aliquando tenetur finite\aliquando
inderinite,&dehocdanturexempla,p.6.c.ij26.c
Quodquifquefuperomnia diligit & colit,hoc illi Deuseft,p.
2.ci6i.b.!nterl.
Quod Deo praxipicnte cft fa£um,non cft inhoneftum , p. i.
C4.oo.b.Interl.
R
RAab quandoque cft nomen proprium , quandoquc eft
nomen appellatiuura,p.3.c i 105.C
Raabque &quali's fuit,p.6.C932.f.&ci7i8.f.Itemp.2.col.
I7.c.&ci8.f
raabacccpitduosverrs,& abfcondiceos exponitur triplici-
ter per Hebraeos,p.3.ci i .b
raab quxer.it drgenere Chananeorum quomodo coniudta
fuitipfiSalomonin matrimonium,quiaeiacprohibuum
filiis Ifracl,&cp.5-c.36.f
raabquomodoadiunCtaeftdomui Ifrael vfqucin hodiernu
diem an magiftri pofteritasalcribitur,p.2.c.48 t
rabbi Salomon ordinauit gloifas Hebraicas fuper totum ve-
tusTeftainentum,p.2.c.5?j-c
rabbi Salomonis expofitio iucxporitione hebaomadarurn
feptuaginta Danielis,tantae eft autoi i.atis apud Hebra»bs,
quod non polfiint ab ea deuiare,nec q jalitcrcuquear> eif-
dem recedere,fcd tenenda funt tanqua m cextu factae lcri-
pturae concenta,p.4.ci62 1 .a
rabbiSalomon dicens,quodinaduentu MeflieGentilesdi-
cen-,q lodludjiafflictioiesquasmodo fubftincntin hac
captiui:ate,ruerunt propcer peccata Gentilium,&c.in hoc
fibiipfi contradicere o(tcnditur,p.4.C445.C
rabbi Salomon& aliiHcbr.?orumcxpo(i:oicsfepecorrum-
punt verum intelle&um fct ipturarum, profcqucndo litera
plufqudm oporcet,p.2.c578.f
rabbi Moyfi Aegyptii fumma, apud Iuda:os cft folcnifima ,
quifcribitdeautoriratcThalmudica?doclrinae,p.4.3i4.f
rabbiAbeBhazia,intcra!iosexpofitorcs H^braeos fuit pcife
6tiorinfuagrammatica,p. 3.1116..*. Etincei Hcbueosfnic
maximusexpofitor ad liceram,c.247. Inprarfut. Lyrana.
rabbi Abenhazra declarans iftud vcrbum . Eft uticndam illi
falurarc meum,&c.dicic vcrba notandiflima in tcftimomu
fidei,p.3.ciljy.c
rabbi Moyfcs Gerunden. fic dicit,quod in futuro tempore,f.
Mefliae,pueii Ifraelitici funt dcmonftrarun Deum digito .
Quaequidem verbamanifeftcconfonanr Catholica? veri-
tati,&c Vcinam iltc autor inccllcxiflec (eipfum, vt benc a*
geret,p.c.ci2 8j.a.b
rabbi Moyfes Gerundcn. fupcr illo. Iftud eft cerimonium le-
gis,pra?tjperi!iisIfrael,&c.ficair.Nosautemquipropecca
tisnoftiisfuruuscoiammatiin haccaptiuitateignoramus
mundiciamlan&icatisdoncc ven>atfupcrnos,&munde-
mur,amcn,(icfiacindicbusnoftris. Haecille. Vtinamiftc
rabbifapcret,&fcipfumintelligerct,p.i.ci294.f
rabfacei(vc communitcr dicitur)crat Apoftara a fide Iudxo-
rum,conucrfusadGenrilitatcm. Et dicunt aliqui, qcf fuit
filius Efaic,p.2.c.i250.f.Itcmp.4. C.89.C
racha verbum Hcbrjeu,& lnterpretacur cenos, id eft,vacuus,
quod dicimus finc cercbro.quod cft magna cotumelia, p.
5.C.107.C
racnci fuitprincif;alismu!;crIacob,Liaverominusprincipa-
1 ltsquiain kcundampiimoconfcnferat,p.i.c.232-f
tachel afTicta cft eo,quod delidcrabat here filios a Iacob,de
quoC hriftuscrat nafcitiirus.Etinuiditforori,n6quodil-
Jahabcbat filios,fed quia ipfacatebacf.liis,p.i.c.337.b.c
ex.
Rachel idola patris fui furripuitmon ad colendum,fed ad ve-
trahendum pa trem fuum ab idololatria, & ideo non com-
mifitfurtumproprieloqueudo,p.i.c.345.c
rachcl mortua , fcpulca fuit in via ,qnia fepukhra antiquitus
extraciuitateserant,p.i.c.37i.c.Videetiamp.4. C.791.C
radebantur in vcteri Teftamento facerdotcs , vc fic carnis vi«
ciadepofuiflc vidercntur,p.3.c.7i5.a
radere caput & fuperftitia,domcfticos itcm fuostrigintadies
lugerequarein lege prseceptum,p.i.ci58r.b
radiare debet Ecclefia quafi aurum, tam intcritus vita? fplen-
dore,qudm exterius fapicntiae & do&rina; claricate,par.i.
c.887.b '
radicis fan&itas qua populus Gentilis infertus eft ramis,non
eft Patriarcha, non Propheta, necopuscorumfecundum
legem,fed fides Chnfti pro tunc vencuri,& fanciitas fuit &
radix,p.i,ci692.e.f
radices arboris funt ori fimiles per alimenti fufceptionem, p
J.C.602.C
rad cum nomine latentes cogitationes accipimus, par. quar-
ta,c.33 3.a
rama erat Beniamitica? tribus &rachaelisfepulchrum,par.4.
C.791.C
rama eft nomen ajquiuocum, vno modo eft proprium nome
Ioci5& alio modo eft nomen appellatiuum,p.4.c.79!.c
rana ad nihil aliud vcile eft nifi , quod f onum vocis improbis
& imporcunis clamoribus reddit,p. 1.5 5 2. c
rana fignificac Ioquacem vanitatcm,p.3.c.io29.b
rana?quidfignificent,p.i.c.553.e
ranaecociusA?gypcicurinterempta?,p.i.552.d
rauarumtriafuntgenera, vnum fluuiale& vocale, alterum
minimum,tertium maximum peflimum & venenofum , p«
I.C.?52.C
raph iclis (qui medicina praecft) in officium & focietatem vc
afTumarisfatage,&quomodo,p.i.c.i335.a.b
raphidum quia laus mdicii interpretarur,merito in eius man-
fiunepctra exhiberaquamgratia? cxhibet,p.uci42 6.e
rapina omnis violentiae mixta eft. Et fancta violentie. & opta
bilisrapina,p.4.ci2 i^.b
raptoresiignificanturperpifces,p.4.c.2078.f
raptoresfuntboni&mali,&c.p.i.C95o.d
raptus importat quandam violentii. alicuius rei contra motii
fibi connaturalem,Quod pot efle dupliciter,p.6.c.447.a.b
rarus eft Domino propcer Dominum fcruiens.Oues Chrifti,
non adlucrum,fed amore Chnfti pafcen$,prudens, in fu-
turofibi prouidcns,p.5.c.4o6.d
rarumomnedicicurpreciofuin,p.2.c.339.a
omniararapreciofa,p.4.ci57.b
rafacapicahrtbctfupcrititiogcntiIis,p.4.ci44i.c
rafurubarbae&capicis facerdocibus & Nazareis prohibcba-
curindeceftationemidoloIatriXjp.i.c.il^S.f
ratio nacuralis eft defec-tiua in cognicione diuinorum , & hu-
iusiacio,p.5.cio23.c
ratio humana non comprehendit folium arboris vel aliquod
huiufmodi quantum ad omnes conditioncs, fcilicet quare
fittalisfiguca?,coloris,&huiufmodi,p.5.ci033.c
ratiofupcriorintelligiturpcrmulierem,racioinfliiorper fi-
liam,quare& quomodo,p.5.c.268.f
ratiodelibcratiuaalitcr mingat feu minuitdolorcm interio-
rem anima?,& alitcr dolorem fenfibilem exteriorem m car
ne,p.3.c.576.f
ratio quam primis opcribus Deus concreauit , an id habuit ,
vtfecundumipfamexvirilatcrcfceminam ficrineceflcef
fct , an hoc tantum vt fiei i poflet.p.i.c^.a.b
rationem reddcrc debcmus de fpe nofti a & fide duobus mo-
dij,p.6.ci330.c
rationis vfum & acuendi habcbat fructus arbons fcicntia?
boni & mali,vt dicit lofcphus. Scd dictuui fuum improba
tur,p.i.c.68.f.&c.94.f
rationcm in tcrra ponerc quid eft.p.^ ,c46i.b
E 2 ratio*
GlofTa^Ordin.&NicolaicleLyra.
Rattonabitiulmum fecundum veritatem', frcqucntet irratio- Item,partc prima,col.i 686.d
nabiHffimumiudicaturabignorantc,p.5.ci2 30.f Rc&orcsdatifuntncmalafiant,p.2.co!.i32.f
Rationale iudicij veftis iummi facerdotis , & fuit habitus pc- Keddcre bona pro malis. Non reddcrc mala f ro mau*s . Non
Abris,p.i.col.787.b.Ecquarciicdicitur,c.789.a reddercbonaprobonis: redderemalaprobonis.Rc\*dere •
inRationaliiudicii crat doctuna & veritasfecundum tran- bonaprobonismalapromalis.Sexdifterentic;func,&qua
slationem noftramtin Hcbreohabctur vrim tummim, &c. les finc in bonitate & malicia,p.^.c.i 279-1
& erat quidam fulgor procedens dc lapidibus ronalis . Ra. Rcdemptionis iure qui dicuntur gaude; c,p.i .col. 1 1 2 7-b
Sal.dicic fuiffe nomen Dci tetragrammaton, p.i. 0787. b. Kcdemptionem humani gcneris qui fide digna non cclcbra-
Vide eciam,c7 88.C& col.799.c.Item,par.2. c.i 2 85.C ucric & vitam fuam in meliora non conucrtet it ad rcfurrc-
tv arionalc iud ici j ,non folurn illa vcftis legalem inducbat pon dtionis gloriam non pertinebit,p.i .0 1 2 2 1 .c
tificem,fcdctiamprenunciabatEuangclicum,p.i.c.788.c. RedemptornofterMofaicelegisliteram ,quam illepopulus
& col.672.cf legalis rcfonabat,affidua leclionecontriuic, ac fcnfuum fpi
Ratioialcinmediopol1cumquidfignct,p.i.c.788.d ritualem ineaintelligereeosdocuir,p.2.c945.c
Ratiocinacioetiamdiciturcompotusjinquoantiquitusvte- Redemptorquemegocxvobis fufcitabofine patrecrit: Sic
banturhomincslapilltsficut mododenariis plumbcisvel aifquidemrabbi ludaeorum.Videlarius, p.3.ci24o.f
ftanneis,p.$.c. 171 6.f.Icem,p.2.ci 299.C Rcdemptor abfolute intelligitur ille qui eft redcmptor anto-
Ra-iccdovndcnafcitur,p.^.C926.f . nomaike,idcft,Chriftus p.j.col.j^t.a
R.-arus fimilis quos concordi pertinacia fociat ctiam defen- Redemptorem diabolus veniffe fenferat, fed propter humilia
fio peruerfa conftipat,p.3.c397.a qux paffus eft,quicquid dedeitate fufpicatus eft, ci in du.
Reatus fa?pefitcriminis,quodputariucavirtutisdum, quod biumeuenitprofua fuperbiaj&cp.j.c^g.b
bonoftudioaoirr.us,difcerncrecautenegligimus,p.i.tty.b Redimitquiperdir,vrdansnumumpro vino.Dasnumum&
Reatus omnis cocra decalogum coramitticur per vniucrfum cmis vinum . Aliud das, alind accipis, aliquid amiccis,ali-
hom!nem,p.l.ci5 2.d quidacquiris,p.6.c.56i.a.b
Rebecca quo iuit vt confuleret Dominum , cum nondum efr Redimere cft per doftrinam & formula vita? familiam libera
fcnt propheto? vel facerdotes tabernaculi aut tcmpli Domi re,& quicquidfan&imonia: obuiac di!uere,p.i. ci 148. c.f
ni,p.i.ci9o b.&cjob.b.c Redcuresdenegociationeautperegrinarione,amici fufcipe-
Rebellio corporis & animam,omnium virium infcriorum ad re dcbencprius Dco gratias agendo , quam de rumoribus
partem anima» fuperiorem, & difficulras acquircndi fcien« & nouitutibus interrogando^p.j.ciy^.c
tias & virtuces expeccato Adae in totam naturahumanatn Reafdificatio ciuitatis Ierufalem potcft duplicitcr intelligi. V-
propaqata d\,p.^.c.ijg2\e.t' nomodo quantum ad domos inhabitantium . Alio modo
Recanarcproprium eftafinorum,p.4.c.9io.f quanrumad morcs&porcasciuitatis.Ethisduobusa:difi-
Recedereaconfuetudine,difficileeft,p.i.c.53i.a.tntcrl. cataeftciuitaslerufa'em,&c.p.4.c.382.f
Rech lb admiracione dign a legislatio,p.4.c.8 2 2.d > 4 Refc.5tio Dei & fandtorum cft falus peccatorum, p.y. c.9 1 1 .a
Recidiuances ad cbrporalcm infirmiiatem, fimilitcr ad fpiri- Refeclio beatorum non intelligicur a nobis", nifi per fimilitu-
tualem segrirudinem , fcilicet in peccaa, curan ur d ifficul- dinem corporalium . Ad refecltioncm autem corporis duo
ter,p.i.ci275.b.c requirunturjcilicec cibus & potus,& ifta quomodo erunt
Recidiuatio ad infidelicace & alia vicia£p ingratitudinem di \n patria,p.6.ci 685.C
uini beneficij pra?accepti aggrauac peccatum,p.6.c.i 364.6 Refe&ionem eandem habituri funt in aeterno conuiuio bea-
Rcclufio in carcere intelligi poceft perhaftam, P.5.C.436.C ti)& qUi maiorahabent merita,& qui minora.Et dc hoc fi.
Recordat obonorum,ma'oiumcaufaslamentabilesfacit,p. gtira,p.6.c.4i9.b.c
i.c 1 340*d.e Rcficit Dominus.primo quinquc panibus quinque milia, fe-
Recordationc prcreritorum bortorum mala pracfentia mitiga Cudo fepte panib-. quatuor milia,tertio difcipulis carnis &
ri afferic fttilca fapicncia Ep!curi,p.4.c.34i.a fanguinis myfteria credidir. Ad vltimu dat ele&is, vt edant
Recordari &obliuifciquando&quomodo diciturDeus,p. &bibantfuper menfaminregnofuo,p.5.c547.c& 821.C
i.c.i 57. a.b. & c. 1 68.f.& c 5 3 5 -c Ref ugium vnicum Ecdcfise contra hoftes cft hoc,orario, fcili
Rcftimdinis&hum.licacis fubtilisviatenenda,vt fic magi- cet,adDeum,&induftriado6toru,quidieno<5tuq. inlege
ftrofjmfaCtadifpliceant.vtfubditorummensamagiftcrii ciusmeditantes,cordafideliuprxmuniunr, p.2.ci358.e.f
reuerencia nonreccdat,p.2.c.666.d.e Regaliainfignia apudgenciles fucruntquatuor,pnrpuraf fi-
Rc&orcumfcadIoquendumpr£parat,quamcauteloquatur bula veItorquesaurea,annulus,&diadema,p.4. c.!79.b
attendit , ne inordinate loquens, corda audiencium errarc Regenerationes du? funt ita & dua? adopciones,& due; refur-
faciac,p.i.c.793»c rediones,p.y.c323.b
Re&or poces tribuitur a Deo in Ecclefia pro mericis populi , Regere Dcum fuperior a quibufdam vifum fuir, fed hxc infe
aurfi malu facic popul*,talis Ecclelie iudex datur, fub quo riora dcfpicet e,& quod a cafibus.regcrentur.Sed error eife
famemverbiDet&fitimpopuluspariatur,p.2.ci73.c oftenditur,p.3.ciy82.d.e
Reitor fuperbus toticns ad culpam apoftafia? dilabitur,quo» Regere licer poific Deus omnia immediate per feipfum,tamc
tiens pra^effc hominibus dclcCtatur,& honoris fui fingula. ad feruandum vniucrfitacis pulchritudinem & ordinem rc
ritarclxracur,p.3.c32i.b gicinferiorapermedia,p.2.ci56.e.&c309.b.c
Redorisillacltcondiciovcineomifcebatur®endiauclo Regences populum debenc vigere intellec*tu,prudentia &
ricas &benignirasconfoladi,vinum&oleum,p.3.28o.d.c fcicntia,p.2.ci 275.3
Reitores funt mali quimuncre&donodiuinoabucuntur& Regenciumactadifponuntur pro qualiratibus fubditorum,
falfofibinomeniuftirirvfurpant,p.2.C997.b & fxpe fit vt pro culpa grcgis vcrebonidclinquatvitapa-
Rcctorcs mali per negligcntialuu principestenebrarumpro ftoris,p.i.c.82 9.c
uocanc in Ecdcfiam qui fcienciam fcripturarum&opera Regciuiumordinesquatuovaccepitfan&aEcclefiaad crudi
virtucumfubcrahunt'incautis&defidiofis,p.2.cio77-c tionemfidelium,p.4.ci?97.a.b
HeAorcs boni quocidic hoc faciunc, cum fc res dubias difcer Rcgimen qui in populo Dei fufcipiut,fed degenerqccs rclabu
ncrc no pofle cognofcunc,ad fecrccu menris,vcluc ad quod tur in vicioru fcedicate,& fe & fubditos conuercunt ad nn
databernaculurccurrentes,-diuinalegeperipectaquafico piecatcfignificaturperSedechiam,p.2.ci264.f.& 1265.C
ram pofita arca Dominum confulunt,p.i.ci 2 2o.d Regimen nullum poceft bene procedere fine his tribus , fcili-
ilcctoribus bonis mcffc debet iuftc cofulcns mifcricordia , & ccr,conftancia concra malignos infulcus , diligcntia diuini
picfa?uicnsdifciphna,p.2.col.i73.c.&col.2oi.c . sultus,perfeucranriambonisaaibus,p.3.c.6o9.c
Kegimen a
Index.
Regimen&curaanimarum(quema&ioneconfiftit)&conte
plationisftatusanfimulhaberipoffint,& quando^p.y.col.
848. d
Regiminis iuta omnis qui in comiffis fidelibus poffidet quid
aliud quam terram incolendam tenet.p.3.c.299.b
Reminis dignitatem refugientium tria genera hominum sut,
& per quosfignificatur,p.2.c.2 1 ?.c
Regimini gradum qui prius quam fubeffe didicerir» prapofte
rusaccipit,in nouiflimo mercedc tributionis , quae bonis
re&oridebetur,carebit,p.3.col.i 693. d
Regimini temporali ex fpirituali tria func neceflaria, qua? per
cont cnta in arca veteris Teftamenti deiignantur, pa.2.col.
543 «c
Rcgimini populorum qui virtute laboriofa accomodati funt
etfi fcienti^ vacare delegerant,fufcipiant experientiam ten
tationum provtilitatecommuni,p.i.col.34i.c
adRegimenEcclefif&adfpiritalemmilitiam fe non habi'e
effe cognofcat,qui carnalibus defideriis fe obligar, p. 1 .col.
i6o4.e.f
ad Regimen Ecdefic; ille eft aptior qui eft vtre humilior , p. 3 .
col.6o7-f
ia Regimine feculari vel Ecclefiaflico non eft aliquis ponen-
dus propter maiorem f tatem,nifi condit ioncs aliar ad rcge
dumrequifit*BConcomitentur.p.i.c.44j.c
in Regimine Ecclefienon dccet eum iuftis preferri qui adhuc
eftferuuspeccati,p.3.col.i686.d
Regina Saba nomen proprium habebat Malceda,p.2.c.77i.d
Rcgtnar folent molles efle & delicatje,nec feiplas ferentes prc
teneritudine,p.4.c.402.c
Regina:fexagintaquomodoRa.Sa.hocexponit,p.3.c.2it7.c
Rcgnum contertur a Deo malis hominibus, aliquando ad pu
nitionempeccatorum,aliquadohocfitetiam ad exercitiu
& f lagcllationem fan£iorum,p.4.col. 151 o.f
Regnum Ifrael antequam fuit in manu Dauid fimplicitcrjfue
ratmultiplicireraffli&um& vaftatum,p.3.co.859.c
Regnum facerdorale dicebatur in ueteriTeftamento.Nuc uc
ro in nouo dicitur regale facerdotiu,& quare,p.6.c 1 3 2 3.C
Regnum Gra?corum& regnumRomanorumprobantur efle
diuerfacontraquendamHebrajumconantemprobareeo
rundem identitatcm,p.4.col.i 587^
Reguum Chrifti & rcgnum Romanum non effc vnum & ide
probatur,p.4.col.i y 88.d.e
Regnum nullam conditione habct vita? pra?fcntis,p.y.ci r 2 .e
Kegnum caelorum duobus modis accipitur, aut fupernum in
qui nondum fumus,aut prefens Ecclefia in qua adhuc viui
mus,& iamquodammodoregnamus,p.cc.2o6.d
rcgnum ca»lorum quinquc modis accipitur.Primopro Ecclc-
fia militante, fecundo pro Ecclefiatriumphante , tertio
pro lege Moyfi,quarto pro Euagelio Chrifti,quinto pro ip
foChrifto,p.y.col.i89.b.c
eguum ccelorum non fuit promiflum in lege Mofaica in pr^
mtum,fed tantum terrena.In lege autem gratig hoc fuit ex
preflc ore Chnfti promiflum,p.3.col.i 2 i7.a
re^:iamftcrnumomnibusindiffcrenterdatur,fed pro quali-
u-caccipientiumfingulisdiftribuitur, & fignificatur per
cotonamintcr(ibilem,p.i.C738.f
rcgnum cjclorum quomodo uim patitur a diebus Ioannis Ba
ptiftcNifieflcntindealiqui expellendi,nunquam dicere-
tur per vim eflc diripiendo,& nifi cum aliquib. nobis effet
prelium non diccret Apoftolus t Non eft nobis col.ad.car.
&c.p.i.col.i2 57.c
regnum immortahraris fimilitudine firmamenti fuper capita
animaliumfignificatur,p.4.col.io8i.a
regnum Iudcorum nouifllmum maximc imbecillum)p.4.col.
1 204.6
rcgnum mcum non eft hic,fic non dicitur,fed non cft hinc,&
quarc,p.6.col.6io.c
regnum Chrifti effe tcmporale credebant Iudej ficut & Apo-
ftoli antc afcenfioncm Domini,p.y.c946.f
RegnumquarenonacceptauitChriftus,cu populus eum in
regem rapere voIuir,& cum efTet iuum ex diuina promiflio
n-^p.j.col.i izo.t
regnum Chrifti confirmarum eftperduo.Primum,quiainter
pfccutiones atrociflimas creuit numerusChtiftianorum .
Secundo,fuit multitudo & magnitudo miraculorum , &c.
p.j.cn67.b
regnum Iudeorum ceflafle oftenditur nato Iefu Chnfto, p.j.
col.j7.b.c
regnum diftinguitur a tyrannidcper hoc quod tyrannus pro
priavtilitatemqueritperfubditorum oppreflionem, rex
autcm bonumcommunc querir,&cp.3.c.744.e
regnumChriftiutrumfitvnumdeillisquae Danieli oftenfa
funt.Arguitur contra & pro, cu refpofione& folutionibus
argumentorum,p.4.col.i58y.b
regum non cffe pmipiendum etiamfi debeatur.Sed expetta
dum vtfuotemporedeferatur,p.2.c678.e
regnat,non a?tas,fed mores,p.5.c.937.c& 587.3
regna quatuor fuccefliue populum ludaeorum afflixcrunt , p.
4c.io63.a.&c.io8j.a.b.&c.i906.dc&c.2i92.e.Item,p.
3-col.5i5.b
rcgna quatuor quaj in paruo temporef uerunt valde profpera
ra,& per quid fignificantur.p.3.ci729.c
regi.a iignificare percornua,confuetudoeft fcripturarum, p.
4-co!.2i79.a.b
regnaomniacontra feinuicem fuperbientia deftruxit admi-
randaDeiprouidentia,&cnumerantur,quomodo & pcr
quos,p.4.coI.205.a
regiofupernainciuibusfuisexpartedamnapertulit, ex par
fortiter ftetir, vt elccli Angelidum alios per fupcibiam cc-
ciaiffeconfpicerent,tantorubuftius quanto humilius fta-
renr,p.i.col.i yio.d
regio clemcntatis tota fubiefla eft lationi aftrorum,ut omnis
uirtus eius inde gubernetur,p.2.col.3 29-b.c
regto Pentapolis eft quinque ciuitatum fubuerfarum a Domi
nopropterpeccatumcontranaturam,&c.p.3.c.i928.f
regiones.ut cofmographi fchbunt a flumine Indo , qui eft ab
Oriete,ufque Tygrim,qui ab occafu,hf funt, Aracufa , Par
thia Affyria,Perfida,& Media & meruofae & afpere.. A Sc-
ptcntrionehabcnt Caucafum montem,&cpar.z.columna
1553-a.b
regiones Indi? pre^ cjcteris Plinius dicit vcnis aureis abunda-
re,p.i.col.70.f
regula f cripturarum eft. Vbi manif eftiffima prophetia de futu
ristexitur,pcrincertaallcgori^ nonextenuare que_ fcripta
funt,p.4.col.2i7i.b
regula? religioforum dicuntur aurc^. Etturaturmalus reli-
giofus,quomodo & quando,p.2.cyo.f
regulce quatuor generales proobferuantia oblationem in ue.
lctenede,quid,quibus,&quomodo cedebat,p.i .C96i.a.b
regulae ponuntur fub quibus fignificationibus nominum , ad
quas tribus per prophetas fermo Domini dirigatur,p.4<co
lumna 1697.3
regul£du£exponendifacramfcripturam,p.3.7o9.c
indignum eft utucrbacxleftisoraculi reftringanturfub Rcgu
lisDonati,p.3.col.7.a
regulisbeneoperandinonfemperartabimur , fed completa
operationebonapalmabeat^ retributionis eft fpeianda.
Non enim vafa fcmper in formis argilke tenentur inclufa ,
p.2.col.ii52.f
reguIisquomodoaliteraccipitur,p.5.c.io98.
regulus qui & bafilifcus exojiis afpidis generatur;p.4.co!um.
478.d.&col.i43.a
regularis difciplina dicitur fagena,& quarc, parte 5.coIumna
247.C
relatores folent plus dicere quam fit in ueritate,p.2.columna
462.e.f
relaxantur quaedam in futuro.Qupd de minimis intclligendu
eft,p.5.co.6i8.d
religio eft vinea f pirirualis,cuius Domlnus Chriftus cft , pro-
curator,prsfidens illi religionijp.j .c.3 3 1 -c
t 3 rdigio
Gloffa Orclin. & Nicolai de Ly ra.
Religio quelibet poteft dici templum,que fic dcftruitur quod
non manetlapis fupcrlapide quado nonremanetibicon-
formicas aliqua ad primum fundatorum,p. jr.c.61 j.c
Religioquaelibecapprobacapotrftdici vitis,agricola rcligio
niprefidcns.Huiusautcm vitis palmites funt religionem
intraies,quorum quidam non manent in uit? , fed apofta-
tant,atii remanct& fru&ificant,&cp.5.col.i2 64.c
Rcligio a rcligando nomen accipit,p.4.col. 1 898.D. Item p.3.
C0I.744.C
Religioomnisvndeexordiumhabuit,p.4.c.ioo6.f
Rdigio pcccatori cft abominatio,p.6.ci 347«b
ReligioomnisquanLuncunqucbcnefteterit in obferuantiis
rcgularibus tame multum declinafie videtur a paternis tra
ditionibus,p. 6.c 1 47 2.f
Religiofi fignificantur per Galileam & quare,p.4.c.2367.a
Rcligio fignificatur per torcular,&quarc,p.4.c.2046.f
Rcligio cft quedam mors ciuilis,& ideo religiofi dicuntur mu
domortui,p.2.ci3i.c
Religio figmficatur per defertum,p.2.c.8 27.C .
Religio eft vcl creditur apud multos,quos cupiditas humana
miratur,vt quanto ornatiora funt templa, & pulchriora fi-
mulacratantoplus maieftatis habent vel habcre dicutur,
p.3.col.i94j.a
Religionis daufurum profeflus,qui poftea cgreditur per ten-
tacionesdiaboli3mundi,velcarnisfignificatur per Semei,
P.2.C.687.C
Religionis habitu multi prcditi funt,& ab eis quibus prefunt
importabile veftigal iaecularium rerum cxigunt, & nihil fa
luticorumvel verbo,velexew*nplo,velpietatis opere com
plentaut conferunt,p.i.c.i 363.3. b
Religionis cuiufque probat* pater poteft conuenienter figni
ficari per Manafleui,qui mterpretatur obliuio, quam quili
betingrediensobliuifcidebetpopuli fui & domus patris
fui,p.i.c.i477 c
Religionis habitu quinq; infignes, abdita fcripturarum(vt cft
myftica fcientiain prophetis)illuftratocordepenetrant,
& aflidue legunt & meditantur, p.2. c.i 354«f
Religionis ftatus extra&us de deliciis mundanis, fignificatur
perMoyfenquifuitcxtrac"tusdeaquis,p.i.C7i;,b.c
Religionis ftatus per Iacob pertgrinanrem infinuatur,in qua
auftentas & altitudo funt , &c. Altitudo religionis per fca
la fignificatur,cuius latera funt lectio & oratio deuota gra-
dusautemfal? funtpaenitenti5opera,p.i.col.324.c
Religionisin deferto,no folum dccalogi prf cepta, fed et Eua
geliiconfiliafaltemaliquafuntferuanda, P.1.C0IU.1637.C
Religionisduplicistranfgrefliojfcilicct poflefliones habentiu
& mendicatium,fignificatur per gentem Ifrael & iuda,p.4»
col.6oj.c.6o6.f
rdigionis caftra qui ingrcditur ad pugnandum contra da»mo
nes &ideo egrcditur de tencbris mundanaeconuerlationis
fignificatur per iftos qui egreffi f uer unt de Aegypto ad pu
gnandum contra Chalda?os,&c.p.4.cS2Q.c83o.f
Rcligionis dcfertum & potiflime mendicantiumingredienti,
dicerec6gruitPfalmus,Dominusregitme,&cp,3.c.586.f
Religionis mendicantis Iocum intrans & f ugiens a feculo ta-
quam a loco pericolofo contidens de diuina prouifione di
cerc habet Pialmum,Dominus re.me.&cp.3.ibid.
Religionis ingreffum poteft vouere filius familias dum ad an
nos pubertatis venerir,ficut& matrimonium poteftcontra
here quia ex tunc eft fui iuris in his pertincnt ad peifonam
fuam,p.i.ci399.b.c
Religio omnis vulc locum vbi facra fua venerarii & ubi fami
liarius inftitutis fuis valeat inferuire,p.2.c.7J7.c
Rcligionis ingreflum quando parentes impedire poflunt , &
q iandonon,p.5.ci6jr.c
Rcligionis uoto emiflb,an filius tcneatur exire clauftrum pro
ptcrneceflitatemparentum,etiamcontra voluntatem fui
fuperioris,p.y.c.2 62.b.c
ReligionisChriftiana:tresftatusnotatur,duoin praseti vbi
mercmur tercius in futuro vbi triuphabirn9,p.3.ci2 6o.d.e
& multiplicitcr illi tres ftatus figurantur.Ibid.
Religionidiuinauantaeftfan&itas>vteam plerunque etiam
qui foris funt venerentur, &cum his pacem habeant quos
Dco fcruircperfeclec6fiderant>quamuisreligioncdifcor
dent,p.3.col.i624.e
Religionis ftatus,fignificatur o vas Petro,appares,p.6.io97.e
Religionis profcflionefirmatum,propofitum cauedi rccidiuu
& etiamobferuatum,iimilitudinem habet ad angelicam
vicam,p.5.col.37i.c
Religionis ftacus intelligitur per folitudinc,p. i.c.i 5 14.^
Rehgionis ftacus fignificatur per margaritam,& eft una , &c.
P.5.C.247.C. Iccm,per fagenam.Ibid.
l\.eIigioniscIauftrum,perdiabolum([quem Antiochus Epi-
phanes figurat) f ubuertitur,& ille multa abftulit a rcligio-
fis,p.4.C22I9.C
Religionis ardua qui ftatum facere volunt,& non potentcs re
cedunt areligione,fignificantur per illum qui quanebat
deprimitatedignitatis,p.5.col.6io.f
Religionis ftatum valde dedecent pomp? in ^quitaturis & fa
miliis,p.4.col.i25i.c.i252.f
Religionis ab ingreflu qui deuotos quantii poflunt,itnpedi5t
&ingreflbs,perfe,& peraliosimpedire nituntur ab actu
profeflionis,tales priuari merentur ab ingreflu patriae ca?Ic
ftis,p.i.col.i597.c
Religionisingtcflum velnouum facerdotum qui inchoat,do
mumnouam a?dificat,p.i.col.i596.f
Religionishabitum deuoteaccipientibus,tantagtatia datur
quanta fidelibus in baptifmo datur,p. i.c 1 86.f
Religionem ingreflus & acidiofus exiftesdlgnificatur per Epi
fcopum Laodicen(em,p.6.c 1 490.f
Religionemintrantesdeuote,quiconfiIio Chrifti dimittunt
teporalia,& ibi viuut fan&e confolatione recipiunt a Do-
mino gratiae in prxfenti,& glori^ infuturo, P.4.C0I.1 163.C
Religionemintrantes,aliqui ibidem proficiut,aliqui deficiut
P.4.C0I.115.C
Religionem ingrediens,quomodo,& qualiterdebetfehabe-
re,p.6.col.io25.c
Religionemintranstentat&probatDeus pcr internam in-
fpirationem ficut Abraham,dicens-Tolle Ifaac,id eft, mii
danum gaudium aufer ate,&c.p.i.col.269.f
Religionem n5 putant homines efie finc auro & argeto, quia
in his deledantur,&horum nitor perftringit oculos eorum
p.3.ci943.a
Religioaem efle in diuitiis arbitratum eft apud vetuftos . Hic
error vfque ad nos peruenit,p.4.c.66o.d
Religionem intrantes poflefliones habentiu non ex deuotio
ne,fed vt cx pauperibus diuites fiantj& ex comptibilibus
honorarijfignificantur per Scribam^qui dixit Chrifto, Ma
gifter fequarte,&cp.5.ci64.f
Religionem ingredi parcntibus non licet, omiffa cura filioru
omnino,p.5.ci65.c
Religionem quaeretescum moribusfajcularibus, fignificatur
per Gabaonitas,p.2.c.67.c
Religioncm ingredientium vocatio fecularibus hominibus
fignificantur per vocationem Mactlm ad apoftolatum , &
quare,p.5.col.i72.f
religionem ingredienti debct praelatus omnia grauia religio-
nis exprimere,& fi fuerit promptus ad fuftinendum,recipi
tur ciusfacnficium quodfacitdefcipio per religionis in-
greffum,p.r.col.649.c
religionem ii prudentes & Iiterati homines ingrediuntur,con
filium eorum propter nouitatem non eftcontemnendum,
fed gratanteraccipiendum,p.i.c.65i.c
religionem ingrcdi,ad offeredum Domino perfonae nonnul-
lf incpta? funt.Et figuranturper animaliainepta ad iacrifi.
cium,p.i.col.ioio.f
religiones du? in generalem,quarum vna eft pofleffiones ha-
bentium,alia mendicantium,fignificantur fub metaphora
duarummulicrum adulterarum & vnius matris filiarnm .
Et vtraquenonrelinquitmoresfiEculi,p.4.ci2 5i.c.i2 52.f
religiones^jjf
Ind
Religiones du$ funt poflefliones habetes fcilicet monachi &
canonicis regulares,quorum temporalia bona frequenter
vfurpare nittiun terrena poteftas,p.4.ci34o.f
ReligiofusbonusinclauftroreligumisfignihYatur per Iere-
miam claufum in arrio carceris, & quare,p.4.c.8o4.f
Religiofusbonusperobferuationem triu votorum cfficitur
triplkatus,& per quem fignificatur,p.2.col.96o.f
Rcligiofus bonus contemplationi diuin^ intendens, tribula-
tionefup popuiu imminenti,debet ferueterorare,vt Deus
eam auertat,p. 4.C 1 8 85.C.& 1 886.1
Religiofus malusfuraturregulam auream,&c.p.2.cj:o.r
Religiofus bonus verbo & exemplo, fuperbosieducit ad hu-
miIitatebonorum,& ficvertitnominaeorum & faciteos
habitacula Dei,&c& per quem fignificatur, P.1.CO.1477.C
Religiofus poftquam profecit in do&rina feculari ad clauftru
redire debet,ad agendum Deo gratias,& orationi ftudioq;
vacandum,p.i.ci9<5.e.f
Religiofusfubditosmalis&rebelles debet ab aliis feparare
per reclufionem vel ciedtionem de ordine,durum tame det
eife prejaco quauis hoc cogatur facere racione,p. 1 .c.2 59.C
Rehgiofusvelclericuspropatenti crimine infamis effe&us,
cadauerdicitur.Ecdicicurpendensinligno,id eft,in aper-
to,no ex co maius fcandalum mfcicur quam ex laico, & io
debetfepeliriper inclufionem,p.i.c.i58y.c
Religiofus profefliis qui d blandicias mulieris deceptus trahi
turad impudicos traftus &lexus,fignificaturper Sam
fonemdeceptuma Dalida,p.2.c 143. c
Religiofus velfecularis infurficiensfcientiapariter & vita, cii
ad Ecclefia? regimen eligitur,eft quafi lignum quod de fal«
tu accipitur vc mde fiat idoIum,p.4.c.66o.f
Rehgiofusbonnsnondebetfugerelabore in monafterii vel
Ecclcfi^regimine,quandocxboniPr^Iati morte lmminet
periculum religionis monafterii,uel Ecclefie, p.4.ci348.f
Religiofus qui fubhabitu rcligiofofeculariterviuit,pcr quid
fignificacur,p.i.c.i070.f
Reiigiofo cuidam prcd icanci contra vanitatcs mundi , quida
mordaciter refpondit.Prater compatiamini mundo , quia
vanitasetiam religionem intrauit,p.4.col.i98o.f
Religiofi mendicantes a longo rpe plura fcripferunt in Theo
logiaqua alii,& quarc,p-3.c.2 i66.f.Item,p.2.cn.c
religiofimendicantesinteralios magisobliuifcidebcnt tepo
ralium,& perquidhocfiguratur.p.2.ci9i.f
Religiofi poffunt intelligi pcr inhabitantes Ieruf alem, P.4.C0
lum.i n.c
religiofi fiue fint nobiles genere vel de humili plebe, contenti
finceundemcibumfumere,p.4.col.i43.c
religiofi fignificantur per domum Ifrael,p.3.c.23 i4.f.& colu.
IJ29.C
religiofidebentorarepropaceciuitatisvelregni quibus ha-
bicant,p.4-c.776.t
religiofi quidamfanclam&honeftam habent confuetudine
vt qui ert hebdomadarius,per totam hebdomada maneat
intraclauftrum.Et vndc hoc initium habuit,p.j.c.68i.c
religiofi praedicatores in clauftro vacare debent conremplati
uar vitae pcr ftudium & orationem,& exterius a£tiu£, doce
do populu exemplo vit£ & uerbodo£trinae,p.i.ci68i.b.c
Religiofiadaedificationemaliorumapci, adprfdicandum &
cofeffiones audicndum,afuis fupcrioribusfunt mittendi,
P.1.C.1477.C
religiofi docendo populum verbo & excmplo,& pro bono fta
tu populi dcpi ecando.dati funt a Deo quafi murus dcfen-
fionis poft platos Ecclefix populo Chrirtiano, p.i.cn88.f
religiofi mendicances cres puteos foderunt per quos fignifica
tur praedicacio,confcffio,ledtio,pro duobus primis conten
deru nt paftores,nc in fuis Ecclefiis pdicarent , p. 1 .c 308. c
religiofi habitantes in amaritudinc pcenitcntice & lu&u figni
ficantur perMciatitas,p.i.c.i 175. c
religiofidebentobliuifcidomupatrisfui,'fed funt intcr cos
aliqui valde malc, vnde Auguft.Sicut non inueni meliorcs
his qui in monaftcrio profccerunt,ita non inucni dctcrio-
ex.
rcs illis qui in ipfis defecerunt,& per quid fignificantor, p.
1.C.1411.C
religiofi permulti licet habeat malam vitam,multi tamen co-
rum habent fanam do&rinam,&fic per bonam doarmam
alios ad terram viuentium inducut,& ab ea feipfos pcr ma
Iam vitam excludunt.ibid.
religiofi mali & clerici a6 Dei cultum deputati, concupifcen-
tias mundanorum videntes,inducunt ex hoc diluuium vi-
ciorum.Nam laici imitantur mala eorum,dicences. Quarc
non faceremustalia,cum facerdotes,clerici,& religiofi fa-
ciant,ea,p.i.col.i37.c
religiofi,oflicium religionisaffumentes,n6 pro augendis vir-
tutibus,fcd pro requiredis fubfidiis temporalib. per quem
defignentur,p.5.ci 1 2 3.C
religiofi quidam Chriftum relinquentes cui elegerunt feruire
quaeruntexcellentiascummilitibus,&pecunias cum mer
catoribus,& delitias cum carnalibus, p.4. c.544-f
religiofi ad bonum opus tepidi qui ante religionis ingreffum
erar fortes & agiles ad lu&andum & faltandum , fignifican
turperSamfonem,quiante tofionem capillorum fuit for-
tiffimus,p.3.c. 2j6.f
religiofi pingues redditibus in cupiditatc clerum imitantcs,
perquosfignificentur,p.4.c.2 239.c
religiofimaliquireuertuntur poft profcflionem ad modum
viuendifecularem,perqucmfignificentur,p.4.ci86j.c&
col.2 2i6.f
religiofi contumaces & apoftatc multi reuertuntur magis co
a&i fame& nuditate quam deuotione,p.4.coI.6i j.c
rcligiofi non dimittentes mores & geftus parentum feculariu
inaniterhabitum fumut religiofum.Exempliidcafino qui
affumpfir,pellem Leonis,p. 1 .c 1 87.C
religiofi frequenter operatur ad falutem popularium confule
du populis,& praedicando verbum Deiiipfi came hac falu-
tcpriuacurinperfonisproprijs, fuisoperibus&iritentioni
bus peruerfis,p. 1 .co. 1 4 1 8.f
religiofi carnales quamuisfintIiterati,non tamen funt inter
feculares mittendi quia plus nocerent mala vita quam pro
ficerentdodtrina,eoquodinraoralibus magismouent fa
c"taquamverbo,p.i.c.i48o.f »
rcligiofi rcbelles & clerici facieces Iitigia & appellationes, de
clinant a veritate Euangelica,p.4.c.67o.f
religiofi fi proprietarii morientes Ecclefiaftica fepultura carc
bunt,p.6.cio27.c& i028.f
religiofi proprietarii fignificantur per Ephraitas, P.2.C.23 8.f
rcligiofi boni omnia dimittentes amore Chrifti,dent efle pur
gati&colatiabomniimpuritate peccati, p.4.c.2i97.d
religiofi vnum patrem vel fratrem,&cdimiccentes pofleflio-
nes & agros relinqueces,recipiuc multos patres & fratres,
&poffcfliouibusomniumfuftentantur,p.5.c589.c
religiofivirimoribus&fcieaciaimpugnanc arcem fuperbi$,
fed aliquandoimpediunturquando poteftaseoru reftrin
gitur vel fufpcnditur,& fignificantur per Ionathan,p.4.co.
2427.c.Iccm,p.3.ci 364.?
rcligiofipauperesneceffehabent petere a potcntibus huius
faeculiEleemofynarumfubfidia,&econuersd potentcs a
religiofis orationum fuffragia, P.4.C.2429.C
religiofi multi Chriftiani in cccnobiis magnis ducetorum, tre
centorum,&liusmonachorumpergIadiumSaraceno
rum tranfiernnt ad rcgnorum coslorum,p.6.col. 262.b
religiofi qui gemere debent pro peccatis propriis,ac etiam po
puli,fignihcanturperturrures,p.i.c.907.c
religiofi dicuntur mortui mundo,ficut Leuitae conf ecrauit di
uinocultudicebanturmortui,p.i.coI.ii92.f
religiofidcbenthaberehabitumdiftin&um fecundu profef-
fionem ad quam funt per votum aftri£i,ficut Iudfi habce
rut habitum diftinclum in fignum ele&ionis . Vide dc hoc
comparationem,quare& quomodo,p.i.c.i syi.cf
religioforum trcsrcgule ptriafatafignificantur , p. y.c. -.'■ '
religiofi debent vti cibis frigidis & veftibus,p.i.ci 175 c
religiofi&hominesfpiiitualesdcbentinafperitatc &
E 4
Gloflse Orafin.& Nicolai de Lyra.
tate viucrc,& non in mollicic dditiarum,p.j.colum.743.c.
Religioftpaupercssutparatifru&ifTcarein Ecdefia Dei.Sed
clerici & diuitcs religiofi mali diffec3ntcs,impcdienu<. prx
dicationes corum,& confilia confeffionum , p-4.c t 946 A
Religiofi boni intcfliguncur pcr bonas ficus , & e regione per
malas ricusmalircligiofi,p.4.col.752-f-Item ,p.2.c69.c
Rcligioprimiindcfertishabicauerunt:Scdnuncmig.aueiuc
ad habitanJum in ciuicatibus,p.4.c429.c
Religiofi primi contcmplationi vacanrei,tumulTus faeculai :u
fugcrunt,fed modo mutatum eft prardicamettim, qu*a mul
tiieingeruncnegociisfccularium,ut aiccndant ad praela-
rionis itatum,p.3.col.6j9C
Religioiipodcflionem habcntes.fimilitcrjmendicances noco
u .-niunt in Eccleiia ad folcnniratem,& quarc , P.4.C.42 g.c
Religio(idicunturcor,&quare.Scd nunc cft fubuerfum,&
quomodo,p.4.col.945.c.& 946. f
Religioii qui in clauftro debct ciTe clauii,expofici funt tumul-
cibusfeculariumnegotiorum,p.4.ciooj.c
Religiofi mulcum folliciti lunt de receptionc nouitioru, & po
ftea non curanc dc bona nucricione eorum,p.4.c 1 007.C
Sed faciunc cos peiores mulriplicirer, CO.1945.C
Religiofialiosadreligionisingrefluminduccntes , &poftea
fua peruerfa vitafcandalizantes,aflimilanturhypocricis,p.
y.col.^Si.c
Religiofi mendicantes citius declinauerut,ut videtur, aperfe
dtione patrum fuorum,quam a!ii,p.4-co.i 2 53.C
Jleligiofi mali & ingrati qui non func conccnri conuencualib.
iibi miniftratis,cumtamenfrequentertalia&paucioiafuf
feciiIcnceisinfa?culo,p.3.3023.cIcem,p.2.c.879.cts7i.c
Jrem,p.i.col.633.c.&col.i233.c
R.eligioli quidam pauperes exdefe&u victus& veftitus iniu-
fte murmuranc concra fuos ftiperiores,emedare non p< >ten
tes,cum ramen in religionis ingreflu ordinis grauia diligen
tereisfueruncexplicaca.Ecdchocfigura, p.i.co.1292.7
Religioiiquidammodicadiligecerobferuant,& negligut ma
iora,ur magis ponderanc iilentii fra&ionem uel incltnatio-
nis omiflioncm,qua defraudationeproximhvel aliquid hu
iufmodi pro monaftetii fui vcilirace remporali, p.y.C38t.
Religiofi mulci profitetur feruarc magna, fciliccc Euangelica
coniilia,cum ramen no obferuant eciam pra?cepta:propter
quod feculares etiam peccatores tamen poftca penitentes,
eis coramDominopifponuncur,p.j.c.352.f
Rcligioii fruftra gloriantur,quod iint filii iecundum habitum
alicuius fan£ci,nifi opera fecundum poifibilicacem imicen-
cur,p.5.col.n66.f
Religioii mulci magis adherenr aliquibus opinionib.eo quod
iuncopinionesmagiftrorum fuiordinis,uelpatriae, quam
pro ipfaveritate. Etfignificantur per diicipulos Ioannis
Bap.p.5.col.i077.c
Religiofum in congregatione feu aliorum bonorum, non de-
bu eile aliquis bonts operibus ftenlis,p. 1 .col.7 1 9.C
Religioforumpaupcrumpatres&eorumfilunon habent im
mobilia bona , nec victum delicatum,nec maniionem fta-
bilem & quare,& per quem fignificantur,p. 2.C0I.141 9.C
Religioforum ftatusbonae natur? & fortun^ cxpotutpro mer
cede regni caelorum,& iignificatur per liachar , p. 2.c. 26.0!
Rcligioforum noui Teftamcnti figuraprjecefiitinNazaraus
& in quibus,p.i.ci 1 97.C
Religioiorum peccata grauiora funt quam fecularium c^teris
paribus,p.4.col. 1 2 »4.f
Rcligioforumftatus fignificaturperhortos.p.^.col.i^o^.f
Et per Nazarcos,co.336o.f.Ec per ligna cedrina,p.2.co.5 14.
f.EcperfiliosProphetarum,c.679.b.c. Ecper vberem oli-
uam,p.4.c.670.f
Rcligioforum inuerecundia arguitur fub metaphora mcretri
cis inuerecunde,qui gerunt fe ficut feculares,p.4.co.6o3 .c.
Rcligioforum maliciae uidetur minus curabilis quam fecula-
riumcommunium,&cp.4.c.6io.f.&coI.7j2.f
Rligioiis admemoriam .teduciturferuordeuotionisiujin rc
ligionis ingreffu,vt conuenientiusarguaturtepor& temif
fio in piogrciTu,p.4.c.589.ci590.f
Religiofis mos eit icpcem victbus laudem dicerc Domino, p.
3.col.t407.c
Riiigioixconuerfacionis,&fimpIicisfideiprima clemcta sut
moruincorredio,&difciplineemendacio,p.2.c i79.a.b
Religiofae perfone v iri ucl fceminc. proprietacis uicio depraua
to? per Ananiam vxorem cius iigniftcantur,p.6.col.io2 8.f
Rclinquit n.ultum qui cum re poflefla , ctia cocupifcentiis rc
nunciauit,p.5.col.32 3.c
R^hnqucie omnia,& rcnunciareomnibus diffcrunt , p.^.col.
90 :.f
Reliwq.jcreomniaficuccriamSocratesfecir,nonfaluat , fed
eriam Cequi opoitet Chriltum,p.5.c.323.c
Reiiquie. cogitacionis dicumur memonadealiquofacto,p.
j.col.iooi.a
Rdiquioe Iirael in extremo creditur^ , per qnera fignificantur
p.2.co.2i4.d.e.& c-5i9.a.b
R^liquielfraelquidicancur,p.4.c.i34.e
Reme Jia concra peccaca fuerunt tria ante baptifmum, & tria
poit baptifmum,p.2.co.i 26.f
Remoliaproptcrjquae Dcus parcit populo fine communita-
ti,funcquacuor,icilicetpopuliiuftitia,facerdotu fancTimo*
nia,rempli fan<Stitas,& dottorum vericas,p.4.c.62 i.c
Remigiusquifeciclibrum de interpretatiombus nominum
Hcbraicorum,uidecurparumfciuiffedeHebraico, quiairt
pluribus interpretacionib. defecit,propter quod Hierony.
frcquenter eum redarguit,p.i .c.43 2.f
RemimfcilicecdebeamusbonorumaCytuutn noftrorum, ta-
men peccatorum noftroru frequerius debemus mcmorati
dolendodeipfis,&ucniapoftulando,&quare,p.i.c.t5i6.f
Reminilci debemus noftre; prim^ conditionis,& dum hoc co
gicamusquodprimuspaccrfa&useft uermis & cinis, &
nos in cineres rediruros non dubicamus,p.i.c.9i S.f.91 9.C
Remiffibile eft peccacum hominis,fed remiflio adtuahs eit oc
cuiranobis,p.3.ci38.f
Remiflio pene & culpe_ quam differenter,& per quid fignifice
cur,p.3.ci22o.f
Remiflto offenfa» quot modis fiac&quomodo Deus rcmittac
p.3.cii75.a.b
Remiflio offenfa? eft de neccffitate fed non remiffio iniuria: ,
p.5.c.6o2.f.Icem,p.3.col.2ii6.f
Remifio pcccacorum non dacur alicui iine propria fide,fed fa
niras&aliquidhuiufmodiduribcnepotcftalicui propcer
fidem alienamjp.5.c 1 7 i.c
Remiflionis culp? impedimentum cft cius celatio fub f ancli-
ratis fpecie,p.3.col.643.c
Remiflionis duplexeffe<aus,fcilicctcarerepoena& frui glo*
ria,p.6.col.5i.a
Remiflionesquanta?funtinEuangeliisaudi.prima in bapti-
fmo fecundain martyrio,cerria per elemolynam , quarta
quiafraciibusremitt:mus,5,&c6.&c.7.&cp.i.c92o.f
Remittere nonimputare,tegerc ciufdem rationis & fenfus
funt verba,p.6.col.57.a
Remotaanaturalicognitionehumanafuntin triplici gradu
& horumfubdiuifio,p.3.col.4i6.f
Renafcitur homo duobus,aqua & igne fpiritus, ficut duobus
conftat id cft,corpore & anima,p.5.c.7 8.d
Renes funt gcnicalium feminum minifteria,cum uenii e & fc
moribus communicances, p.i.c-926.f
inRenibuscainisdelccl:atioaccipitui,p.i.c589.c
Renibuspropagatiocarnalisj&infidevircucu gcneratio fpi- \
ritualisdelignacur,p.4.col.982.d
Renouabicur corpus humanum in rcfurredtione ad immorta
litatem,ad quam & quo modo,p. i.col.3 x a-b
Renouatiohuminis in feptenario poieft figurari, & quomo-
do,p.3.c.2i49.b
Renum & cordis eft quxdam aflinitas,p.i.c.92 6.f
Renunciationisinitiumillinonacc'piant,quu-. mjliuscft vt
in actiua vica coniiitant,quam tepide contrmplationc cxe
qucnccs,
I
naex.
quenrcs maiori fe difcrimini inuoluanr,p. i. c.i 573. b.c
Re.i unciantibus omnibus.& rcnunciai e prxdicantibus dici-
rur.- Videtcquomoao fediicunturhomines.&perueniun
turadolefcentcs,ne militenr,&c.Quid efl fcruireDeo?la-
borare nolunt,& ocij occafiones qu$runt,&c.& de hoc fi*
gura,p.i.cs3i.b.c
Re^iatus nifi quis fuerit exaqua,&c.quia peccatu vnius tran-
fit in omncs , ideo legislator virum de quo egreditur feme
pro generandis hMijs,fed & tntilierem quae concepit , lauari
praecepit.Corpus enim ab originali fordidum, femen tran
sfunditimmundum,&c.p.i.c.i037.b
Renunciare his qua: pcffident non funt plerique idonei,etiafi
& moribus perfccti, & communicent facramentis Ecclcfia
fticis & fpirirualibus magi(tris,p.2.ci32o.f
Kcnunciare qui mundo & prauis operibus voIunt,ff uioribus
tentationibiisadiaboloimpugnantur,p.i.c530.f
Rcpctere fua,an.,quado, qualiter, & quomodo licet pcrfe&is
&religiofis & imperfeCtis,p.6.c.239.d
Hepctitur fxpc quod per gaudium dicitur, p^.cyo.d
Repr^hendere fi visaliquem,primum videvtrumfimilis fis
eijQaod fi es,pariter ingermfce. Quod fi non es fimilis, ra«
men quia olirn fuifti vel cifc potuifti, condefcende, & non
cx odio, fed ex mifericordia argue,p.5.ci45.b
Reprehendendus non eft aliquis tempore quo eft vehcmen-
rercon:riftatus,&adiramdifpofit'us,quiaaIias videturre-
prehcnforpotiusquarrcre fubuerfionemquam. correttio-
nem,p.3col.ioi.b.&43.b.&ci83.c
Reprchenfibilc fe cflc tanto amplius quifq; cognofcir, quan-
tomaioris gratia' lumen percipir,p.3.c.407.c
Reprchenfor iuftus illcqui non habet in fe qd* reprehedatur,
H ceft in:erhominesfolusChriftus,p.j.c.i99.b
Rcprch.nforquomodo pofficadetractioneexcufari,& quot
& qua? illa fint,p.3.cioi.b
Rcjrobatio Dei in punitione iniuftorum & malorumnullam
iiabctiniuftitiam,&accipiturdupliciter. Vnomodolar-
ge,a!io modo propric,p.6.c.i 24>f
Reprobi non rcfurgcnt ad gloriam, fed ad pcenam & ignomi
n;am.p.4.c.244.f
Reprobi & ha?retici teporc Antichrifti, detecl3 eius falfitatc,
omnes finalitcr ad Chriftum conuertcntur, p.6. cy^g.c
Rcprobicumrcdargucreeleclosexinfirmirate a&ionis non
valcnt,ex crimine tumoris accufant.p.^.col.i^y.b
Rcprobia?ccrna nonintelliguntjnifi cum protemporalibus
iam fine emendatione puniuntur,p.4.c.262.d
Reprobi plerunque eo magis contra Deum fuperbiunt , quo
', abeius largitate & coinra mcritum ditantur,par.3.ci5 i.a
Reprobi zclumrec3itudinis,vellpiricuak'mgratiafanftaepra:
dicatiouisinfaniam furorisaftfn-antjp.^. col.i97-b
R eprobi cum iniquiratc fua corripiuntur,quibus valent tergi
uerf arionibus lc cxcufare conantur , & quafi quafdam de-
fcnfionis fqi.iarnasobiiciunr,p.3.c.397.a
Reproji nc;nranrumviitutesncnaflequi,fed &profequi,&
quanrumvalent in bonisobruerefeitinanr,p.3.ci696.d
aeprol ishiclicetad Deum vcnirc in iudicium: quod non
tun c,& li dcfiderarcnt. Hoc iudicium cft quo hic nos iudi-
n.?.col.32 3.b.c
arc vxorem qnando & quot modis fieri potuicpar.y.
cj27.b.Item,p.i.c.i6oi.b.c "_
Rcpudium an fit dc cxprcflb mandato Dei,pa. j.c.3 27.a.b.c.
32 8.d.c.f
Repudium liuerepudiruiovxoris inlegcantiqua&nuc,quo
modq fitvel fucritlicira,p.i-ci6o2.f.&ci6n.a.b
Rcpudijlibellus,an & quomodoIicituscrar,p.i.ci6o2.f
K< p idij libellumquarcMoyfes permifirjp.j.col.i 12. f
K piJ.jIibcllusquarcdatus fuit& obquascaufas, partey.
c.3 27. a.b.c
Rcpudio fadtofupcrrnanctv;'ncuhim,fedinvetcriTeftamen
to vtcrqucpermitrebatur nubcre,& quarcp-j.c 3 2 8.cf
Rcfuics mcnfxeftrcfcctiofatictatis internx,quaepinguedi-
ncplcnadicitur,p.3.c.334.d.e
RcqiiiesduobusmodisdiciturJcilicctvelaceiTationeabope
rc vel pro cojnpletione dcfiderii , & lecundum hoc dicitur
rcc]uiesfancloium,p.i.col.j5:.c.?7.c
Requicsticsenumerantur.Vnafabbarhi, fccundainPalefti-
na,tcrtia vera.,qu:c in ccelo,p.6..c.82;..a
rcquies bcarorum vtrum fuit prafigurata per requie fTliorum
Ifraclin terra promiffionis. Arguiturcontra& pro.cumre-
fponfione & folutionibus argumcntorutf%.6.col.242.f
Requics patriae ccelcftis fignificatur per annum quinquagefi
mum,proprer quod diccbatur Iubilaeus, &c & quarc,p.i.
C.1123.C
Requie fanitis in hoc mundo non cflepiomiflam per nouum
Teftamcntunjjfignificat columba^p.i.ciyp.a.b
rcquiefcere quomodo dicatur Deus , & multis modis intclli-
gitur,p.3.ci74.d.cf
requieuiffe quomodo dicitur Deus in die fabbati abopcrib,
fuis cum non vkleamus vel tuc faclum efle in die feptima ,
vel etiam nunc fieri,p.i.c 1389.C
requieuifleinfeipfoquomodo dicitur Deusindiefeptimo,
cum fcriptum fit.Etrequieuit Deusdiefeptima,quafinon
in feipfo.Qmd cft ergo dies feptimus?& quomodo requic-
uit in die feptimo quem non fecit?p.i.c y8. d.e. & C.7J.C
requieuiflelicetdicatur Deusa faciedisgeneribuscreatura?
vfquenunc,tamcn operaturadminiftrationeeorundege-
ncrum,quxtuncinftitutafunt,p.i.c.J7.c&ci38^.
res tantum valet quantum vendi poteft,p.i.c.436.f
res aliqua in facra fo iptura dicitur fieri fecundum acquifitio
ncmalicuiusdifpofitionisaccidcntalis,p.i.col.i2.f
res temporalis fit in itinere, defiderctur arterna in peruentio-
ne,p.2.c.i 576.C
rcs vnamu!tisfcrmonibusdicitur,p.4.ci2 2i.a
rcs naturalis quarlibct eo ipfo quod naturali defiderio appetit
aliquodbonumquodamodoclamatadDeum,p.3.364.f
res eadem fignificatdiuerfa,& aliquado oppofita,propter di-
uerfasfuiproprictatcs,p.3.ci47.e.f.Item,p.2.c.2j6.f.&
col.72i.cItem,p.i.c.8.c.f.Item,p.y.c.275;.c
res duas fccit Deus antc omnes tempus. Angelicam creatu-
ram,& matenam informem,p.i.col.4.e
non res ac fenfus propter literas,fed literf ob manifeftationc
rerum funt rcpcrta?,p.i.c.3o8.a.Interl.
res aliquas Deus duobus modis cofiderat, fcilicet fecundum
mer ira,& fecundum rei naturam, & fecundum fuumconfi
liump.4.c#336.e
resqua?eftfigura velfignumalicuius poteft tripliciterconfl-
derari,p.6.c.799.c
resconcuflahuc&illucagirur,p.3.c.35'5.b
rcs nuila feipfam gignit,vel adeffe producit,p.3.c.209O.a
res perditur quando non attingit proprium & debitu finem ,
quod patetdcmedicina,& vira pracfenti,p.5.c.202.f
resdiciturdemonftrari,quandodenouo aliisinnotefcit,p.y.
col.1104.
resquaflibet fa?pcper hiftoria virtus eft, pcr figmficationem
culpa,ficut aliquando culpa in facto, in fcripto prophetia?
virtus,p. 2.cj73.a.b
Rem alienam qui cupis occuIte,interitus fidem perdir, fcruis
cnimnonchariratefed fraude.vclutamansetimquemmo
ri defideras,vtfuccedas p.i.c.59j-d.c
rerum omnium formano & diftindtio duplici modo a dodo
ribusdatur,p.6.c 13 66. f
rerum fubftantia fimtil crcata eft, fcd no fimul per fpecies for
mara cfl: & fimu! extiticperfubftantiam macerif,n6fimul
apparuitperfpecicmformaTjp.^.c.^oj^.d.e
rebuscorporcisinfunt pcromnia elemenraquaedamoccult^
feminaria? rationes , quibus cum data fuerit opportunitas
temporalis atquecaufalis, prorumpunt in fpecies dtbitas ,
fuisfcilicet modis&finibiis,p.i.c.544.f
refeph vt tradunt Hcbnvi, nomen eft darmonis qui principa-
tum tcnct intcr alios,ipfumquc eflc qui in paradifo mulie-
ri locutus fit,& quare fic dicl:us,p.4.c2o69.a
rcfina quid Citiic quoruplex fit,& ad quid valear, p.4.c.863.b
Rcfina
GlofTse Ordin.& Nicolai de Lyra.
Refina cecJrinaliniti libri nec tinea, nec fencdutedcficiut ,p.
refutcrc malo,& non refiftcrc maIo,quando bonu vcl malum
cft,p.6.c.T7zj.a.b
refifterc malo aliquando eft pra?ccptum,& ahquado cofilium
&afiqiiandanonrefifterecftrnalumJp.5.cii6.f
rcfpiccrcDciqujidfit,p.5.c.270-f . _ ,. . r
rcfpicttur plerunTJuc rcs qucHbct innocenti mcntcfcd m ipfo
cWpeduanimusconcupifceHti*gIadioconfodicur,&dc
hoccxemplum,p.a.c.573.a.b
refpiratio in hominibus licct tiat per os & pcr narcs.tamen il-
la qure fic per narcs cft melior,& cft rcfptratio vitg humanS
faluatio,p.4.otozo.cltem,p.3.c.258.f
RcTpondcre ftulto iuxta ftulticiamfuam,&non rclpondere
ihilto,&cnoni'imtcontraria,p.3.col.i7i6.e
refurredionem futuram conccfferunt quidam Philofophi, &
ctiam Iudci,fimiliter & Saraccni,fed aliter & aliccr , p. 6.c
34o/.Itcm,p.3.c.ioy.c.&cii6.b
rcfurredionem futuram non etTeomnium fimuljdixit Lactan
tius,fed enor cftjfucccfliuc fccundum cignitatei,par.6.co.
347-c
ad refurrcctionem bonor tim qui vult peruen ire , ofierat very
facerdoti,ideft, Chiiftocaftitarcmmctis & corporis & fnn
plicitatem in Hde Carholica,p. i.c. 1 1 98. f
in relurrcctionc vnufquifqueaur in tribu Ruben fpiritualibus
indiciisafcribitur,quia fcincct aliquid in actibus velinnio
ribus fimile & confanguineu habuit. Alius in tribu Simco.
& quarc,& fic dercliquistribubus,p.i.cii56.f.&ci435.
c.&col.i437.a
refurrcccionesdtur funt,p.j.c.32 3.b
llcfpoaderC noftrum ad vocationcm Dei quid cft, p.3. c.163. retrahcntia a malo tria ftmt fpcc ialitcr,fcilicct vitii foetor , iu
a!&quandoipfercfpondet,ibid.&col.407.a diciiterrorTuppliciihorror,p.a.c.i337.c.&col.i355.c
Rcfpondctjcft fadis di<marecompenfare,p.3.col.i 32.*" retnbuit Dcus dupliciter hic in pracfcnti & in futuro , P.3.C0I.
rclpondcsincptovcrboiramdifcordiamquefratcrno(
excor
547-b
dcprouocat,&qu;\(i vltramodum emungens vbcra,clicic retribuit Deusaliquando per alios, vel pungens vel rnedi»
fanouincm,p.;.col.i738.d cansperdolorem,aIiquandopcrfc,&c.p.4-C903.b
rcfporfdens prius quam audiat ftultum fc effc demoftrat.Hoc recribuere Deus nobis dicitur,& non tribucre,& quare, P.3.C.
duplicirercxponitur,p.3.co!.i72.d I322.d.e
refponfionis diuin? triplex modus,p.3.C309.c rctribuuntur mala pro malis,vcl bona probonis,vd bona pro
refponJioni accingit fcqUi nequit reda pati,negligens corri- malis,aut mala pro bonis.Duce priorcs peruncnt ad iuftuia
gi,p.3.col.i4i.a tcrtiamadmifericordiam.quartanefut Deus^p.^.ci^ji.c
refponfum accipicgratum,qui modefteproximum alloquitur reiributio rinalis,an poflk dici fcminatio vcl frudus feminum
&quafi dc vberibus in quibus lac quercbat,butyruta expri p.4.c.266.e.f
mit,p.3.col 1738.^ resribucio perfedanoneftmanimafinecorpore,adquodiu-
reftitutio in vctcrilcge, qnarc pra?cipitur inbobus& ouibus, formandum kabcr,naturalcm inclinationcm,p.3.ci68.
cuminaliisrcbusfufriciatreddereduplum, P.1.C0I.699.C retributionisinitium eft,inobicufecurirasmencis, p.3.c.86.e
reftftutiovirtutis&gratieaddiuuaturpcrquatuor.Primueft reuelare poffunr veritatesaliquashominibus Angch boni &
pura confefliojiccundu prceferuatto a rccidino,tertiu boni mali,fub diflfcrcntia tamcn, p. 1 .c 1 3 27.b.c& ci 5 3 5 .c
operis multipIicatio,quartum proprie. confcientiae teftifica reuelatio quid cft,p.6.cul.3 1 5 .a.& 445 .c
tto,&cp.3.col.864.f , reuelaciocftquadadiuinxprefcienti^impreflio,p.4.ci64i.c
relurrcxit Chriftusprimus ad vitam immorraIem,Lazarus & reuelacio & indebita deteaio criminis tit duodecim modis,&
aiiis refurrexeruntad vitam mortalem,ideo rurfus morcui
D.6.C0I.3 34«f.& col.6 1 1 .c
rcfurgenr corpora in quantitate,in menfuram cetatis plenitu-
dinis Chrifti,p.6.col.5 5 1 -a.b
refurgere idem numero quomodo fieri poflic cum corruptibi
le & incorrupcibile gcncre diffcrant,&cp.6.c.348.f. Icem,
P.3.C0I.211.C
refurgentium conditio & gradus • Itcm corundem diuerfitas
quantum ad elcdos & reprobos,p.4.ci 767.C
refurrcdio mortuorum fignificatur,p.4.col.5 3 2.c
enumerantur,p.i.coI.io62.f
rcuclatio Prophetica licc t multis modis,tame duo tnodi 1 un
magisgeneralcs,p.2.ii75.c
reuelatio aliquandofitpervifionem corporalcm,aliquando
per vifionem imaginariam,a!iquando pcr vifioncm jntellc
ccualem tantum,p.6.c.742 .f
reuelatio de diuinis in uece.Tefta.erac imperfecca,fub velami
nibus &figuris,p.5r.cio26.t
reuelacio vcricatis quce fit a Dco & Angclis bonis, non folura
fit hominibus bonis,fed ctiam aliquado malis,p.i .c 1 3 27-b.c
refurredio duplex,animce fcilicec & corporis,p.6.ci7.b.& c, reuclatio quce fit a Deo & ab Angef is fanctis,nullam cotuut
94t.cltem p.3.c-436.e
relurredio hominis futura oftcnditurperrationem,p.3.col.
165.C
refurredionoftrapotefttriduanonumero fignari , quia do-
minusdie tertia refurrexit,p.3.ci3ii.c
refurrcdio Domini intloritione virgse Aaron figuratur,cun-
discnimvirgisinariditate rcmanentibus , virga Leuiad
florerediitdiccorpusDomini in mortisanditatepofitu,
in florem refurredionis erupit,p. 1 .c.i 285 .b.c
refurtedioDomini per circuncifionem figuratur,p.5.c696.d.
relurredio Chriftiprobetur fuiffeveraex partecorpons,&
ex parcc anime,p.6.c.83 3.C
refurrcdio Chrifti vtram debuit argumctis probari,p.6.Ibid.
ref urrcaiofpintualis a morce culpx ad vitam gratie; , qucc cft
arra glorie,p.5.c.37i.c
refurredioquidcft,p.6.c.833.c
rcfurrcdionisfuturceteftiseftEzechieUp.^.c^^.b
rcfurreaionis dominic? folennia fingulis annis cclcbramus,&
quare,p.4.c.2355.a.b
rcfurrcdionis Dominica» feftiuitas fignificantur pcr folennua
tcm Pafchalcm vctcris lcgis,p. 1 .c.i 5 5 i.c
refurrcdio neccflitas accipitur cx cribus,p.6.c.348.^
f cfurredionis caufa,p.4.c.246.c
>'C-
falfitatem,fed illa qu? fira d^monibustrcqucnter habctad
m»xtam falfitatem,p.i.Ibidcm.
reuclatiocumfichominibuspcrda?mones,talesdicunturpro-
phetxdgmonum.Cumautema Dcofit,immcdiate vcl mc
diantefanccis Angelis,dicutur Prophccae Dci,p. l.Ibidcm.
reuelatioPropheticacftquardamimprcflio cognnionis duii-
nx tacta in mentc Pi ophctc;,futurum autem contingens du
plicitcrcognofcitur,p. 1.C.1565.C
reuelationemclarioicman habuericlacobdc myftcrio Chri
' fti&futurabeatitudinequam ipfe Abraham,p.i.c.46i.b.
& c.466.f.& C.469.C& ^^o.d
reuelationes diuinc funr fermones Dci,qui fiunt primo Ange
lisfupcrioribus&pcrillosmcdiiSj&pcrmedios infcrion*
bus,& per infcrioi cs fanctis hominibusjp.j.c.i 2 24,f
reuelationcs diuince fccudum proccffum tcporis procedut de
impcrfectoapcrfcccum,ficutars& natura,p.2.c.34o.f
reuelaciones facre paci ibus Vc.Teft.de myfterio Chrifti & fu-
tura beatitudine clariorcs factf funt poftcrioribusquam
primis,p.i.c.324.b.c& col.363»a
reuelationesdiuin^circadimiflionempcccatifuntpIurcs,p.3,
C0I.641.C
rcuclationcsdiuine folentficrimentibus quietatis,&apcrtur
bationibuspaffionumiedacisp.i.c.io8.f
Reuclationcs *
irid
K .latioties dhiinx' fiunthabitantibus m dcferto pcsriiten-
ti.r,pu?.c. 1042.1-
Kcuclanones ad inftructionem hominum , frequccirius dan-
rur,denoclequamdedie,qua!io:oanimanoneftimpcdica
cxrerioribustumuItibus,p.5.c.323. f
Reuelationes falfa? defignantur per eculos cceti,quas tanqua
veras recipiunr Prophera? diaboh,p.3.c.398.f
Raidariones indcbirc modo fac"roe pcccatorum occultorum
& perfonarum,ad diuerforum ftatum perfonas defignan-
rurcV. prohibctur,p.i.cio57.c
Re:iercntia quam fit neceffana vt facris interfumus & quare
fic procul coni'i(tendum,p.i.c95S.e
Reueren::a,honor &gloria,habeinle.pcraddirionem,p.3.c.
i6iS.f
Rcucrenria eft,quando aliqnis defert honorem alicui quacu-
quecx 1 aufa,eciam'i cx timore hoc faciar.Ibidcm.
Reu.-rcntia aliqua fcu fcrciitusexcerior,vna velplures, eftfoli
Deo cxhibeda feu exhibcnda?. I n hoc doc.Hebrxi & Lati-
ni c6dcniut,fed quce fit illa vel illx,varie dicicur,p. 2.163 i.b
Rcuci eri eft cum timore honorem impcndere,p.5.c.8y4.f'
JkeUertentes dc negotiarionibus fcu pcrcgrinationibus,prius
debenrgraeiasagercde diuinaprotcvftioncquam fe po-
na!)tad^arrandumrumores&rruphas,p.2.ci53J.c
Reum iubet lcx acccdere ad faccrdotem^ck quod ille iudica-
•uerit,hoc iftedeuotus impIerccontcndat,p.i.C94o.e
rcumquisiudicat,quiquodconfcffuseftlingua,voIunratc fe
protulificncgac,p.i.cio2 2.d
rcx Melfiasfecup.dumHebrcps,cumvenerir,'erirequitaturus
ilium afinum,qui portauit ligna holocaufti,cum Abraham
filium fuum Ifiacimmolare voluti>p.i.cj23.c
rcx Chriftus du nos regit,& fenius metis noftra?, qua? & qua-
ha operetur in nobis.Econcra rcx Aegypci.i.diabolus,fi re
gnauerit fupei nos:qualianosagereopacogit,p.i.478.d.c
rcx vel princeps ad quod & qux pnmo & principalitcr debet
inducere filios fuos,p.2.c 1 3 i.c
rex bonus vel princps qui i'e recognofcit effe fa&uram Dei ,
& in pi incipio regni fui erigir animu fuum ad quxrendum
honorcm Dei,& bonum populifui fibi commiffi,fignihca-
turper Afaregem,&cp.2.cii86.f
rex bonus debec cffc gratus fubdicis fibi de facto fidelitatis &
pietacis>p.2.c.5 2i.c
rcx Sonus nullus porcff cffc in regiminc fui & aliorum.,nifi a-
biiciac a fc fupcrbix vicium,p.2.C4i i.c
rex mjtus tcmporeinalitiae fax non eft fecundum vcritatcm
rexdicendusfcdtantumaequiuoce,ficut oculus lapideus
aut depictus,p.2.c.3 90. f
rcx bonus vei Praelarus qui rcx cft in fpiritualibus, de eo mo-
ra!itercxponiturPfalmuscentefimus,p.3.ci203.c
rex vocatutquicunquefanclus,quiviciorum bclla mfe vin-
ccreviigulramalicia? nouitcxrirparc\p.3-ci694.d
rcxmftitutuspervnctionem,cftfiliusEpifcopi in fpirituali-
bus,& eiusDominusin tcmporahbus,p.5.c-6ii.c
rcx a regendo dictus eft,fi ergo 111 te animus rcgnar,& corpus
obtcmperat,&cmeritdrex vocaris,p.2.ci8i.c
rcgis ctcmentia: Vidc in Clementia.
rcgts aci prouidemiam bonam, non fclum pertinct habere di
U!tiasartificiaIes,fedctiaro naturalcs,p.2.c.ii23.c
de Kegis iure m ncceffitatepofiti,proptcT bonum commune,
funt omnia,& cxponcnda vcl cxpendcnda probono com
n iiini.&dehocfiinileincorporcnaturali.p.^.c^ 63. c
regi nonltccbat operatificris,p.i.c.ii75.b
rcgem primum quare conftituit Deusclegantempcrfonam
qucprx fefcrrcrmaicitatcm,p.2.c.38o.e
rcgcm vblemem eiTc bcjli focium prohibuit Dux excrcitus,
vciitiisncciahquidaccidcrct,p.2K:.623.a
regem mftiruir Dcus patcr filiumin aflumprapronobishu-
maniratc,& 6guradchac,p.2.c.iiZ4»f
rcgt m te ofluium cfle facis , li 1 cgnat Chriftus in tc , parte 2.
ii.c
regc m quare populus Ifrael pctiit fibi dan a Deo,parte 2.col.
ex.
i98.f.&columna ??9-b
regem cum dcfiderauit populus Iudaicus, cur hocdifplicuit
Dco,cum aiibi inUeuraturcfte permifTus,p.i.c.i5 56.f
regcm perendo fupcr fc •filij Ifrael,vtrum peccauerunr?Argui
tut pro & concra,cum refpofione & folutionibus argumcn
torum,p.2.c.76i.c36 2.d.e.f.367.a.b.c
Reges funt qui tentationum fuarum moribus no confenticn-
dofuccumbere,fedregendopiccffenoucrunt3p.3.c.332.d
reg^sprimiin Ifraclqui,p.r.c.5?8.d
regcs dicunrur fancli , quia adhuc viucntes in tcrris domuc-
runt motus fenfualitatis,p.2.c.867.c& c.i 1 1 i.b.c
rcgcs & principes magis fiiu folliciti de prsefentatione diuini
cultus,& boni communis quam de perfonis proprijs & fibi
coniunctis,exeplo Ioachin regis & Codri regis Athenicn-
fis,p.j.c994.f
rcgcs m neccffirate pofiri, & extra neceffitatcm pofiti , alia &
alia iura ftatuuntin fubditos,an& quomodoliceat, par.2.
c>362.d.e
regesmulcosgentiumpropterperfidiampopuIopatrumDo
minusperiiii(iceffecaptiuos,p.2.c.85i.a.b
reges fuos fingulae nati6nes ante aduentum Domini habcbat
nec lice"bat de vna regione tranfii c ad aliam ; Romani au-
tcmomnesinvnamredegeriinr,p.4.c.202.d
reges Catholici nor» debent effe fuperbi,ncclubrici,neccupi-
di aut ignaui.fed humiles. Dcbent etiam effe continentes ,
liberales,&diuinae legis zelatores,&iniuftitiamomnibus
confcruantesjp. 1 .c 1 1 5 9.C
reges de Efau defcendences rcgnauerunr vfque ad tepus Da-
uid,qui fecitfibi Iduraeamtributariam,partefecunda,co-
Ium.ioi8.a
regcs deccm tribuum omnes per idololatriam a Deo recefle-
runt;p.4.c.i869.b
reges non habebantludxitotoillotcporepoft captiuitatem
nifialiquospaucosparum antetempusChrifti,&propric
loqucndo non fuerunt reges , quia non fuerunt per diuina
electionem,& pcrfacram vnc5tioncminftiruti,p.4.C462.f.
& 495. c.& 1237. c.Videplene&extefe,c:37.b.&2 030.d
Item,p.2.c.i029.c
reges trcs Iudaroru f uerunt conf ufibiliter traftati,qui & quo
modo,p.4,ci037.c
rcges infidelcs qui onagri dfcuntur, quomodo afflixerunt Iu
dxos,p.4.c.3o3.c
reges AegyptiomnesvocabanturPharaones,fictu& ahquo
tcmporcomncs Impcratores vocabancurCirfarcs,par.i..
C.195.C
reges quomodo plurcs vxores habcre poterant,& fub condi-
tiombus,p.i.c. 1 56 i.b.c
reges fiplurcs vxorcs vcl c6cubinasnunchabent,peccatum
cft quia figurar tranfiei unt , pro quibus hoc ahquando ve-
nialefuic,p.j,c.5 39.a.b
regcs olim 116 accedcbant ad cxores fuas de nouo acceptas ,
nifipoftarinicircuIum,p.i.c.i9j.c
rcgcs a.ntiquicus non permictcbac aliqucm affiflere fibinifi
niundum & honeftuin,p.3.c. 1 67. c
regcsanciquicusincurribus& clephantibus portanribusca-
ftralign'apugnauerunt,p.4.c.2 2 26.f
rcgesfacircii: ficerdotesapud Iudcjosvn<5tio,apud Romanos
diadcma,par.quarra,columna^77.a.Apud Gcniilesqua-
tuorinfignia,fcilicet purpura,fibula,annulus, &diadcma,
p.col.2424.e
reges & pnncipes dicunrur fodales Dci,eo quod cum eo par
ticipantinnomine. Dicunturcnim Rcgcs & Dominificut
ipfe Deus,vt dicit Rab.Sal.p.3.c. 1824. f
regcsquicumNabnchodonolor habitabant paftores vocat
ieremias,p.4.c.63 i.a
regum libri vocati funr ob id quod regum cu Iuda,cu Ifrael
fa^a4tannosconuoenx,p.2.c«3P9*c
regumornamcntaprcciofapoftobitumcorum proexequijs
in pyra vrcbatur,fed finccadaueribus.Hiccratmosapud
vcceres,p.2.ci 194.6
Regum
GloiTx Ordin.& Nicolai dc Lyra.
Regum Aflyriorum & Medorum fupputatio, paite fecunda,
Regum hbcr in duas partes fccundum Hebrxos diuiditmyta
quod i bidootarmim funtlibri,p.2.c.30Q.c
Regmn uui ■primus,(icutrationibilitcrattiibuiturSamue!f,
fimilimodppoflttntattfibuifocumltis&tcrMusregumNa
thamProphctx feuGad,p.a.c.i 143.8
re«umhb.e! kcundus quomododicitur ipfiusSamuelis ficut
°& primus,cum tamcn non potucrit fcnbere polt morcem ,
&c.p:-c477.c
re^bus(vtHcbra?itradnm)fiebantreuerentia?caufacombu-
liionespreciofarum veftium timulcumaroauribus, par.a.
c. 119...C
proRcgibtisprecandum,p.4.c.ioj8.b
rhamnus &cnus h rbae, prws molhs, fcd poft in fpinas verti-
tur ;& c/usino»aiitas,par,3.col«847.a.hcm,partcfecunda,
C.a \6 d.e
lhctoraaTubijjCuiusfacimdiam & fuhtihtate' fermonispau
ci inrelhg mt , nullam in fc lubct fapicntiam quantum ad
diuina p^.cjoy.l)
rhinoccrustltindomita?natura?,qui fi captustenetur,il!ico
inoruur,p.^ c.^i.a
redirc Deicftatfl aioninolIcmifereri,partetcreia>co.i29 a.
& 27J?.e
riJcn> Sj aarguitur,& non Abrahamcumfimiliterrifcrit, &
qua""C,p. i.c. 2 i$.c
rinocorula,fluuiusquidiuiditPaIa?ftinam& Acgyptum,p i.
c.2 1 va Inrcrl.
Rmocorula nuuscft non magnus,& etiam ciuiras, parre^.c.
2?4.d.c.Itcm,partcfccunda>columna76j.b.Itcm,partei.
01437-5
ritus punficatioftis Lcuic,arum in quatuor continetur , p. i. c
121 l C& I2I4.t
ricum lacnticiorum pIcriqueaudinnr,obfejuanciam fabbato
rum,vcl fimihain Ecclefiarecitari,offcndunrur,&diconr.
Quid profiiiunobispra?ccp:a Iudaica? IudaJdchis vide-
r«!r,&cp.i.ci249.a.b
rixa paftorum Abraha? & Loth quare fuic, & affignarur ratio ,
p.I.C I96.C.1
rixa inter Manam fororcm-Moyfi,& AethiopitTam eius vxo-
remquarcfuit,&iangunturopinipnes,p.i.c.i246.e.f
roboam pon erat iuuemsa?'are,fcd fcnfii,qui quadragclimo-
pnmo a?ta;is fua? anno coepit rcgnare,p.2.o 1 1 7 j .a.b
roboamferuauitlegemtnbusanui* qoarto vero rcbeliauit ,
p.2.c.749.b
roburhominis incorporeperficrurvfque aJannum tricefi-
mum,& mcnte vfqueadqui >qi>agefimum,& tuncincipit
foructido corporis debilican,p.r.c. 1 182 f
roburexercicusin principcconfiftit,ticut virtusnaturalisin
corde,p 2.c.i33^.a.b
rogaturfi-uitraproahquo,qui non mereturaccipcre,parte4.
c.672.d
rogaturus pro peccatis fruftra manus ad Dcum expandit;qui
has aJ paupcrcs pto poffc non cxtcndit,p j.c.220.e
rodirurquodcomedi non potdt,p.3.col.327.a
roma vocatur Babylonia,p.6.c 1 a 44J
roma? rcgcs fucrunt a pnnupio vibis condita? vfqne ad Tar-
quiniumf:perbi:m,dcindcu)nfuk-s.pofth ctnbun sple
bis & dictaforcs habuit,& rurfusconlulcs viquc ad iul.um
Csefarem &CP.4.02397.C
romx';einpli!mpacisa?J.hciucruntTicus& Vefp« fiamisca-
pciuatis Iudeis,in quo vafa tcmpli & vniucrfa donaria con
fvcraucruiit,p.4.c.i73i.a.b
romanus princepscum luo cxerciru venienscontra Ierufa-
lem,quj?occidi. Propheras Domini,&radcm Dommum
Prophctarum,pcrqucmfignificatur,p.2.C9os.c
romana ciuitas tempore Beati Pauli dominabatur toti mun-
do, ic corum fidcs annunciabatur vniucrfo mundo, p.6. c.
• 9-c.Vide etiam,p.4.c,202.d
rojnaaiinterprctaturfubIuues,fiuc conar.cs,& quare,p.6.i,.b
RomanidcgcntcGallorumquosceperantcffoeminabnnt.vt
quiRomamccperant,hacignominiaic!iicinui,paitc;.c.
1729.0
Romani r%gnj temporibuspoffunt compararidecempla^a;
quibus Aegyptus pcr Ifraelicas vcrberabatur , partc i.col.
j69.c&57o.f
romani diucrfis tcmporibus alia}& alia idola aflumpfcrunt,&
quare,p.6.c 26. d
romaniantiqui diu coluerunt DeosabfqucfimuIacris,par.i.
0669. a b
romaniaudientesquod Nabuchodonoforrex AfTyrioru in-
currcrac malcuolcntiam & rebellionem fubditorum , co cj
omnes dcos eorum exccrminari iuflfcrat .* proptcr quod ad
dilatationcm fui Imperij ftatuerunt omnesDeos diucrfa-
rumgentium coli.p.tS.c »6.f
romam quarfierunt Dominumtotiusrerraj&orbis, non mul
titudmc popul;,nec forcitudine Jcd fupientia confulu,cxer
citioarmorum,&bonoregiminc,p.6.coi.23.c.Itcm,par.4.
C.2397.C
romam poftquam acquifieiunt Dominumrotiusmundi , &
Deoingratiduperbierunt, &cecitatcmmentisincurreiuc,
& pcccata gra.iia commif ciunt , propterca puniendi erant
ex ditnna iuftitia,p.6.c.2 3.c
romani Impcratorcs ficuc vocatifuntCa?farcs IulioCa?fare
pnmo Impcratorcfic nominati funt Augufti,& a«ihuc 110
minanturab Augufto Ca?fare,eoquod multum auxitim-
pcnum,p.6.col.i2 33.c
romani quomodo fe cis pacifice fubdenres donabant,& liber
taribus fuis faudcrc facicbant,p.6.c.7 5 j.b
romani ciues omnes ingenui crant,p.6. c 1 2 1 7.b
romaui conftirutioncm fccerunt,rcmpore bclh quicun que ali
qucm occidiifcr inf antem,capitali fentcntia punircciir,par.
4.C.S83.C
romani dcftruxcruntciniratcm&remplum lerofolymitanu,
&cnon ramcn ca incccionc,quia Chi iftum occidiflcntjcd
vrludjpos dcbellarcnt tanquain lcbellcsRomanoImpc-
rio,p.3.c.987.c
romanum Impcrium fomniant Itida?i fubire : quidquid con-
trajdumcamdicitur,p.quarra,ci9i7.b:item,partcprima,
c. 378.3
romanum Imperiumcommuniter intclligunt luda?i Roma-
nam Ecclcfiam,p.4.ci9i7 b
romanum Imperiurr. ludxi affcrunt cffe vnu & idem cum re-
gno Chnfti feu Ecclefia?:quod tamemanifefteeft faifum,
&ab cismah>.ioicfidum,&cp.i.c3oo.b.c & c-378.a
romanum rcgnum per bcftiam fignificatur,non ramen illa no
minaturpropnonomine ledHebraica?&glofla? dicutip-
fum nequam,p.4.c.i578.f
romanum rcgnnin quomodo Apoftolus velate innuit ante
Anrichnftumdcftrucndum,par.4.C759.b
romanum regnum dcpopulabitur Meffias,vt iuda?i dicunt,&
mulcos dc habitatonb. orbis intcrficict,& omncs rcfiduos
iu Jeis fubiicict,p.4.cr 91 7.b. item, partc 3. c. 1 1 3 . c.Item,
p.i c-362.f
romanoi um legioncs it^ftrucla?, Syro militecuftodiebant Ae
gyptum , & vtraque gcns fibiinuicem exhibuit feruitium,
p.4.C202.d
romanis quarc & vnde Paulus Epiftolas fcripferit,patte6. c.
n.b.& 14.C
romulusnominis f licondiditciuitaiem in Italia,& duodeci»
moannofuircgnicoepicEz chiaregnareinier ,i- em,p.
4-cii.a
romulus Romani impcrii conditor,narus eft eo tempore quo
Efaias vidic vifio!iem,p.2.ci2 3o{e
romuli nomcu confirmatum elt iu memoria hominum ex x*
dificationeciufcati.sRomaaa?,p.3.c.2i78.f
ros&pluuiaquomododiffcrunt,p.3.c.35 8.f
rosrenuisaqua.vndctcrragcniunai P.3.C.1479.C
ros qui in vellus dcfcendcbat quodmyftice fignificer, par.2.
c.i97.b
Rorc
Ind
Rore fan&ifpiritus ofla fidelium vifitata eum fuo corprore in
ffternam gloriam germinabunc.p.4.c.247.a
Roitrumfuumquomodoaquilarenouat.p.^.csf^.e
Rota dicitur 6t quaedam fpecies tribuli feu hcrbae,quae in furn
mitate facit quLdam fpheram albam lanugini fimilcm,que.
ad modicum flatum venti difpergirur.p-^.c.i74.f
Rote impetus eft in mundo,cum homincs iguari vbi falus,vbi
periculum,huc,& illucdifcurrunt.p.4.c.2033.a.b
Rota vna apud Ezechielem eft ornnis fan£ta vetensteftamen
ti fcriptnra.p.4.ci076.
Rotarum ftatura,& alritudoquibusefthorribilisjputa male
viuentibus.p 4.cic8o.e
Rorunditas.figura pulcherrima eft,etiam apud philofophoSj
&inplunbusoftendirur.p.4.ci4ii.a
Ruben nifus eft iiberare fratrem fuum Iofcph,oftendendo
fratribus horrorem fratricidii,& oftenfam Dei,& anxieta-
tem patris.p.i.c^Sj.f
Ruben fu:r abfens in venditione Iofeph nam abierac ad quae
rendum nu-iiora pa&ua, vt fracrcs fuosfacerct elongarea
foueain qaaeratlofeph, vtficipfisabfentibuspoirenteu
liberare & rcddere parri.p.i.c.384.c
RubenpoftcricurcontraMofeninfurgant.p.i.col.i273.b. &
1274-c ->
Ruben quicumBala concubina patrisfuidormiuit a patre
maledicicurp.i.c 1 083 .c
Rubean propcerenormitatcmfadi potiusviJetur d^dlfTj ip-
fi Iacob materiam patientiae quam iuftiria?,& an occaiione
dedic Iacob,quod de caetero ceiTaret ab uctu genera: ionis.
p.i.374-d e.& c 449.C
Rubefcit,& ardcfcic facies hominibus iraci.p^.c 1862 .f
Ruben primumbenedickMofesanrr luia np.r.c i6T5.d
Rudentes funt funes quibus nauce fufpendunt.p.6. cohunna
I3j6.e
Rudibus folet praeberi moralis fcieria,hi Io3'on6 in qua nihd
eftobfcurulibenteracciptunt.Verbigraria,Hefter,Iudith,
Tobiam,& mandata fapientia. Si leg.i tur eis Lcuiticus,con
tinuooftendituranimus,quafinonficcibusfuus.p.i.colu.
1419*3
Rudimenta IudforumCqui imbuebantur elementis)moleftia
nobis vidcntur,cum pnmo audiuntur. Vult enim quilq.di-
fcerc dc his quae ad falu em oertinencp.t.c 1 3 91.0.C
Melius eft rucrj vt pcniceat,quam tub fpccie religionis fuper
bire.p.5.c.io7j.a
Ruminatio fignutr. eft cemperate compIe&ionis,& quare.p.i.
cioo3-a b
Ruminant moraliter qui medirando Irgis continuam habent
r* intentionem.p.i.cioo2.f.& 1 146. d.e
Rufticitas fan«fta folum fibi prodeft,& quanrum aedificat ex vi
r«e merito ccclcfiam Chrilti , tancum nocct fi deftrucntibus
non refiftat. p.4. C.J1356.I
Ri.llicoquicrucifixum adoratenolebat,eoquodlignumcre-
uerat 111 horto fuo alTimilantur Iudaei Saluatorjs noftri pa-
ttiam incoltntcs.p.5.c.54o.f
Ru(ti«_oiLm arrogancia nihil impudecius,qui garrulitatem au
contatcm putanc,& parati ad litcs.j .6.^703.3
Ruthdcq dy ogenie,&cuiustiliafuit.par.j.colum.2 04,f.&
473. b.c
Itcmp.i.coLi49^.a.b
RuthcumfucricMoabitis,quomodointrauiteccIcfiam,con-
trahcndocum t ooz p.i.lbidcm
Ruih acct pir pknam merccdem a domino vt qua? fueritpro-
gcnitiixbencdidtionisgcntium.p.2.c.2 94.c
Ruth infpna.ionc Dci pva:dita,& que in calaudanda.p.2.col.
298. d.e
iuth mterprecatur videns vd feftinaw, fine defic/cns. p.2.c.
287.3
Ruth conftartia Iaudabilis.p.i.c.289.a
Ruth intrauit Ecclefiam,&fac.tacftlfraclin's.p.2.c.2 90.d
Rurhconftai.tiam Chriftianis cfI'ca;mulandum.p.2.coIumna
apo.d
ex.
s
SABA Eftciuitasinfinibus Aethiopi3efita.p.4.C36y.c. &
c.695.a.AIibi dicitur rcgso.c. 1932.^
S)baeft gens Aethiopica.p.2.c77i-c
Saba natio cft Aethiopica.p.4.col. 1 363^
Sabbatum verumeft lefus Chriftusinquoinuentaquies eft
animabus noftris,p.4.c.7i3.b
Sabbacum triplex,fcilicet,temporis,etcrnitatis,& mentis.p.3.
c.nj7.b
Sabbatumyerum eft,abomnimalocefIarc.p.4.ci 26^.3.
Sabbatum ita cuftodiri praeccptum cft , vt fi neceflitas fuerir,
non fic rcus qui violauerit.p.5.c.5io.d
Sabbacum domino confecratum agimus , cum ab huius mudi
curis ad tempusfeparatiorationib. vacamus,&c$leftium
cogicationemenccmfufpendimus.p.2.ci4io.e.f
Sabbati obfet uatio,& an quando U gitur fuifle ftatuta a prin-
cipiocreacionis.p.i.c.85.c& col i272.f
Sabbati obferuatio,& fan6tificatio,an cercmoniale vel mora
le,&quando,& in quibusobferuatur_&cparte6.columna
625-b.c
Sabbati benedic5iio,& fanttificatio quomodo eft intelligeda.
p.i.c,8c.c
Sabbativiolatorquomodopuniebaturinlege.p. i.c. 1271.CI
Sabbati obferuitio cur tantafollicitudine in veteri tcftatnen-
to commendara.p.i.c.iio^.b
Sabbati requies magna eft alcjtudagratiae Dei,&cp.i.coIum.
io66.e
Sabbathi obferuatiSe parabat nos dominus ad diem Iudicii,
& quomodo.p l.c.l 1 1 i.b
Sabbaihi obferuatio.p.j.c.i 389^
Sabbaci dieligna colhges punitus eft,& fignificat eum qui ho
die inChrifto fignatus,inuenitur agere carnale opus(ideft,
contrahere ligna,ff num,ftip.ulam in efca ignis aeterni ) qui
fi fuericdeprchenfus,lapidatur.p.i.c 1272/
Sabbathiobferuatiafiebatinmemoriambencficiicrcationis.
p.i.ci388.f
Sabbati obferuat'in qualis debet cffe Chriftiano reHnquenti
Iudaicum fabbatum p.i.ci^iS.e
Sabbati in dic(vt Hebraei tradunt ) tenetur quilibet ter man-
ducare,fcil.vnum prandium & duas tenas,afTerentes quod
omnes hoc obferuaces fun: fecuri aiudiciogchcnnae,quod
eft valde ridiculofum. p. 1 c.68 ^.b.c
fabbachifanc^ificaciorequiritccfTitioncmaboperibuspecca
torum qu? funt maxime feruilia,& occupationcm,& mcdi
tationem circa diuina.p.4.c.475.c& 7i2.f
Icem p.2.ci4io.e
fabbacho vetabarur opus humanum,non autcm falutis ^& di-
uinum.p.i.cii22.a
De fabbaco debct homo habcre memoriam in omni re precio
fa,vt dicunt Hebraei,vt fi habcat nouam veftcm, &c. debet
expc&are dicmfabbati,vt primo tunc vtatur ipla,&cp.i.c.
670.e.f
fabbaco qua? fuerunc licita fieri. p.i .Ibidem.
fabbatonon obferuaturcumtantorigore vacatioab openb.
manualibus,ficutinveterilcgc,quiapofsuncparaiicibaria
p. i.c. 67 i.c
fabbaco adtus quofdamfaccrcnonlicet,etfi ingcnerc entis
boni funt,aftus vero bonos in genere moris licec tacere,&
etiamlaudabicur.p.y.c^io.d
fabbato requicuic dommusjfex dicbus piimo operarus,fcd iJ
lisnontantumfed vfqucmodooperaturj&cpar.j.colum.
2103 d
fabbacismaxime Ch-iftus fanat,&docct,necfoUiirui Iex fific
^ rcnouatio hominis /am l.iucntis,&c parcc quinca3co-
lumna73i.c
fabcljiani Haen fisrcf.ta.ur, &c. parre quarta,ccl-
394-a.b
fabellius hxrerfcus pofu;t in Dco vnitatcm perfonae ficut & ef
fcnrif ,& At usccontrario poruitdiuerfitarem cfscntiaiii
ficut,& petf onaiuci.p.j.c. 1 193.C
F SaccLlus
Glofe OrcW& Nicolai de Lyra.
Sacculusfacniu-contcmniturquam concupifcentiavcl volu Sacerdotes &doftrinamfpincuaIcIcrcfniasvocatmcciicoas.
m*M_.f8M n. . _ P^5^ • -1
Saccus vcft» alpcrain vfumlaboris veltemporctnftitigcon Sacerdotes vcTe.poterantomiKSlecundumlegem acciperc
ceif_AclNiniuiris,&'--!M-c.6*'8.f viduasquafcunqjin vxores,licctanteanonfuiffcntiacerdo
Saccua-8j peramqinp n h lv;it,iumptusexpra?dicationeco-. tis vxores,excepto fummofacerdotcp.4.c.i447.c
cedic,lic rame vc obi iro c b- » *x p >cu iiuc coruS i.p.y .837^ Sacerdoces Iud?ouim licet non haberench? redirates ad exco
Sacerdostipeccaueritquo dift 1 ra Leumci.ca.4 p -i.c 93S«b lcndum,habebanctamendomosad animalianutriendum,
Sacerdos dtiinquere facjcnspopuluiP pnmus h6ett,qui cum & ad mancndum,tempore quonon vacabatcultuidiuino.
i!j'.veretc(iefacerdos,5ciugifacriftciohonoriricaredominu p z.c.68j.c
omncm poltenratis populum d.linquerefecit. p. i.C93 *-e Sacerdotes vcTe.Vide in Dtuid.
Saccrdos eft caput popuh.p.4.0 1260 Saccrdoces nouoe legis q-iinque in fe habcredebcnt.Et fignifl
Sacerdos quiu>s poteit folenni mmiiterio fungi ad populum: cantur pet quinq; qua? portabant facerdotes ve.TcEc entj
prici aurem funt qui ornati moribus,doCtnna,fapientia>ad m . •ranrur.p.i .c. 1 1 85. c
uunifeita.nl imidonci.p.i.c976.t Sacerdoresnon propria virtutebenedicunt,fcdquia figuram ;
Dic facerd-s,dic clcr.ccquid cibi cufc minis, qui quotidie ad Ctviiti g_punt,& per eum qui in ipfis eft bcnedidtionisple-
alurccumdomiuoc6rabularis,quomodoeifdem!abiisde nicud1nemcnbuunc.p1.c2 86. f
ofcularis filium vtrginii , quibus deofculacuses hliam me- Sacerdoces & maximecuram animarum habcnres,per excm» 5
rctricis.p. 1. c^o.c.f pla honx vitc.& hortam. nta fana? doCtrina**,& opcra mhtri
Sacerdos quilqneinlegcduiinavelutinfpeculofcinfpiciatifi cordiae,debent portare fideles.p.i.ci5i9-c
vidcac fc fecundu cam ornarum , & in lcicntia & actib. vel Sacerdotes abluat lachrymis a6tus & incefTus & man* ad con-
in doctrina ta!;-;u a tanrum,vt non folu nominc fed & me ciagenda Dei myitena,deinde proferant,& fic ad akare ac
riris facerdoiium poffir obrinerc. p.i.C9"""6.f ccdant.p.i.c.Sio.d
Soccrdos a r .liuuir ex< elleutiam dcuora? couerfationis perue- Sacerdotes & doctores in ecclcfia fanguinem iuftorum effun-
niar,vr nthil mconifilplendnr&rl »s varttis bonorum ope« duncqtiiiuftiefsepofsenc,nifieorum negligcntia deperif-
ruua vul< •> ■ur,n:hi!aliudcuosopentquamfuauiffimusho- fent.p.4 cioiy.-a.b
rum |o:uisai d!ati)ip.'.c.794.d Sacerdoteshabentexemp!umnonfolumflendi&orandi5fed
Sa erdos quis oc quaHs & vbi eiigendus cft ad facerdotium.p, etiam iciunandi pi o lus qui peccauerunr.p.2.01 336.d.e
i.c.97 1 -c Sacerdotes omnes fumus,ucl omne. lacerdotes imitari debc-
Sacerd ^dumordinatur.noninfunditurhabitirsfctemijp de mus.p.5.c.2i7.a
iiouo,fcdimprnviur chuactei faccrd tal s,in qu<»rundan Ircmp.i c^o.e.f
turhxdua**potcftatesdii'ccrnendifcil.& ligaudi feuioluen S acerdorcs dicunturfilii Dei fpccial.sdicet omnesChriftia-
di.p-5.c.285.c mfunt filiiDeipcrbaptifmum P.4.C.2177 c
SacerdosmininVrfa.cramenti,tantu profert verba,non inpro Sacerdotes quinq.m lcdebenthabere,& illafignificanturpcr
piiaperfona,fedinperfonaChi!ltiintacramentoeu».hari- quinque.p.^.ci 454.0
ftix.lnaliisautem iacramecis vtiturvcibis luisveleccltfio Sacerdotespura;it ma iminiitrationeeucharifticenonefsein
p.^.c.i ijo.f quircndao» vitam:avt 1 do:um,fedtantum folennemoratio
Item p.4.c498.f.Iremp.i.c.985.a.b nem,:* n.> ■;»•■• t m legem Chrifti.p 4.c.2i6o.d
Saccrdos mens cofecra:a Deo dititur,& quare. p.1.1 1 2 9-b.c Saccrdotes non folu pro ftus peccatis ranone rediituri funt,
Saccrdos nouc.lcgis accedcns ad alcare,pnmo debcc confiteri f _d pfoomnium donis quibus abutuntur,&cp-4. columna
fe peccatoremeffe.p.i.c 985.C 1414.'.. f
Sacerdos in fancluai io occiditur, quando ab co indigr.e facra Sacer unes difcanr qtiia proptcr fcclcre puniuntur,& fubdito
mentumcuchariiti9ctkbratur.p.4.C97o.t runi . ilp.i illis iuipu:al->irur.p._.c* 329 a.b
Saccrdotis morte quatc reditus prc^fcripins ciqui nolens inter SacerdorcS qui ceclefiac q jaii nUmcu pra?ponuntur dum vio»
fccit.p.i.c.i44.6.f lanc tcmpfinfpiririilviiKt, nagism ecclefia? oppropnu.n
SactrdotiscftnonfolucfFugere manifeftamala ,feddeclinet funcqiu ndecusp ^.c.957 a ■>
illamalaquxfamam nt>UTjUnfugil!antp.iiC.ip^cM> Sacerdcus qoui TeOameuti qui'cuignecupidicatis vclluxu-
Sacerdotisoperanononfdluvtilisiiticdetiam fingulansmcc ri^miniftrant io aliatipcrcuciuncurmortetulpcnoftrapet
inccr nos rantummodo r-dta faciat fed benc opeiaces, ficut . cutieocur ruorcc gch .nna?.p.i.c.949.a.b
oi'dinishonorc,itamotum virtucetranitendat.p.i.coium. Stfcetdotumculpa«r-uinae{tpapuu.p.4.c>p5j.a
989. c r. Sacerdotum v g u(i(]i»atiiorclafses.p.2.c.i 108. d
Saccrdotes vcftimcncafuntrc_taopcra.p.i.c.893.c Sacerdocum& principumecckiigobiniqu tatts,molacrcbre
Saccidotioncgotium tft Deoorationefundeie,& proiuftis fcuntquiig :mmpublitoperuertunr,iudicia inuertunr3&
nc cadant,& pro peccatoribus vt 1 tiui ganr.p. 1 .c 1 2 82.e.f fangumem tanguini aadunt repleti dobs^&c.p^. coluaina
Sacerdotisnominenon foluepifcopi vel prcsbytcn,led&oes xoij.a.b
quialtitudmeconuciiationis&doctriiia;faluiarispi"a;emi- Sacerdorumbonaconuerfacio&dcuotadiuinorucekbratio,
ncncfolcncappeilari. p.2.c-73i.a.b.& uji.b.c principesinduti: ad Deneuerenciam&honorcmecclefix»
Itcm p.i.ci?o2.d.e ' &diuiniculrusamphationem.p.4. C.2397.C
Sacerdor.s ore vti opcrcnihil vilcac fordidu apparcar, fcd cu Sacerdotum potcitas ligandi,quje & qifalis. P.5.C0I. 283.b.Et
Ctaqi^agitj-quittirjcogitat^coiahomiiuo.prxclaiaopor quaudoligec.ibidem.
tetciTe&gIorl_Jafp.i.c.783.b»c Sacerdotum fcntencia apuddominutnnonqi!cericur,fcdreo*
Sacerdoriaccc/TnrumaJ minifteriucur vinumbiberc nonfit rumvicap.5.c.28i c
permiffom nl ge veccri.p.i.c.993.b.c Sacerdouiui capica vulcdominusopcriri,nonaliquoextrinfe
Sacerdotem tcmpcrairix typum eifc oportcc.p i.c.iopo.e cus velamento,i'ed fuanaturalicxlarie,non adornacuinac
Sacerdotes icribc & feniores qui Hierofolyma h ibuabant cx que luxuriam,fed ad honeftatcm.p.4.C.»44.f
araras li reras ad omnes nationes tranlnucttbat Chniti do Sacerdotum pnncipes ex auantia diui riis aituciis populum
<it!*ma'iica!uminanics.p.4. c.i89>b exconabanr& excoriam,p.5.t.340.f
Sacerdorcsquicomedunteaquaeofferunrura populo,&non Sacerdotumingraritudoarguitur,depa nmmiocruiifixilaa
orant propopuloa D.»minopun icntur.p. 1^.998. d te viuunc& pauciofficiuin debjtumfaciuiiv,&c.p-4.^0i„ui.
Saccrdotes& 3tiam n 1 (triimm lui.cian. vfq icad vefpcra 2181.C
id^it .iqueaJlv^i.coafumiuacioiiem.p.i.cijoj.c faccidoLibus folislicebatvtiEphjd.p.j.c.209.a
Sacerdo- J
Ind
Sarerdotibus & miniitris vx,qui gradus fbi suptus deleclatur
a populo fumere,fed nihil pro eius faiute laborare , nec ali-
quid facri ducitus re&e viuendo prarbere,fed peruerse age
do ianuas fupernxciuitatcs occludercp.2.ci ^o^.e.f
Sacerdotibus cur clangere tuba demandatur.p.i.c. 1 2 2'y.b
Sacerdotibus noftris qui quotidie e(Te pra:fto debet altarijper
pctua caftitas inclicitur.p.j-dS^.f
S acerdotibus ccce mundus plenus cft , & tamcn in mefTe Dei
rarus valde inuenitur operarius, quia ofiiciu facerdotale fu
fcipimus,fed opus officii non impIemus.p.j.c.S^d.f
Sacerdotalisdigmcasinrelligicur perfiliosLeui.p.4.coIumna
2i97.b
Itemp.i.c.ii7J.b.c
Sacerdorahs dig.iiras & fpirirualis agonis militia,quibus com
miffa cft fivpe pcr cupiditatem rerrenam magis auaritif fue.
fatisfaccre voiunr,quam Chrifii voluntatem pugnando ex
plerc.p.4.c.2 547.c
Saccrdotaiibus tubis videmus robur mudi & munimenta efTe
deftrucla,cu!tum,{cil.ido!orum, commencaaugurum,aru»
fpicum,&magorum.p.2.c.44 f
Sacerdotaiitcr qui viuunt (quorum pars eft domnus) illi veri
faccrdotes & Leuita? domini,qui legem portant in humeris
irnp!cndaopere.p.2.c.62.c.f
Saccrdotium Chrifti multiformi excellentia prxfertur facer*
dotio Leuitico.p.6c86i.& 862.petr.otam.
Saccrdotium ve.Teft.requirebat fanctitatem,innocentia,im'
polliuionem,fegregationem a coinquinatis. parte 6.coI.
i>72.f
Saccrdotiumantelegcm fuitannexumprimogeniturx.p. i.c.
3i3.c.f.&450.d
Sacerdouum vocat Ifaiasgloriam Ifrael.p.4.c.i8y.a
Sacerdotiumcft donumlpiritus.p.^cto^o.d
Siccrdotium qui fufcipiunt primepr^cedcntiumdeliiftoru ve
niamconfequantur,primodeponenrfordesvitiorum&fic
ciomunifufcipiuntornamentavirtutum.p.i.C973.a
Sacerdorij vnum nomen elt,f cd non vna pro vitae merito vcl
anima? virui:ibusdignitas.p.i.c.977.a.b
Saccrdotio Chrifti fubdi debemus humiliter & deuotc dupli-
cirationc.p.6 r.Sji-b
Sacncodicesresquaflibetvocant nominibus illarum rerum
cx quibus fiet f eu quae efte putaatur^fiuc quibus aliquo rao
tio fimilcsexiftunt.p.2..c.24i.a
Sncre rcs ex abufu malorum facerdotum non funt contamina
ta\p.i.c.389b.c
Sacra aliqua f ucrunt quibus non erat licitum vti. Alia erant fa
cra qux non potcrant venire in vfum hominum. par.i .col.
943-c
Sacra facta inhonoremdxmonumperagunturncgle&o ver-
bo Dei.
Sacra vctei is legis dicuntur vmbra, & etiam exemplar,& qua
re.p.6c88o.d.e.
Saciamcntum quid cfHSimiliter myfterium.p.6.c.705.a
Sacramcntum nailci fumunt & non rcm, & multi facrarnentu
fiirem facramcntipercipiunt.p.j.cijgS.e.f
Sacramcntum euchariftiae duo in lc habet,quc inrer alia maxi
mc funt artcndcnda.Vnum eft potcfras inftituentis , altcru
vtiliras huius facramcntiinecclcfia.p.3.ci475.b.c
Sacramcntum,cuchariftixtriain fehabet. Vnumquod tan-
tum eft facramentum,alterum quod eft facramcntum& res
tcnium quod cft rcs & non facramentum. parte 6.col.
241. 1)
Sacrametum paffionis populus antiquus in carne& fanguinc
victimaru , nos vcro in oblatione panis & vini cclebramus
p.i.c.749.a.b
Sacramcnrumcuchariftix vtrummeliusfit fumcre frcquen.
rcr vclraro.p.6.c.2 97.b
Sacramcntum euchariftix.Vide in Euchariftia.
Sacramcnrum aquc vifibilcneceftaiium cft ad ablutionem vj
fibiliscorporis, ficut cft ncccftaria doclrinainuifibilisfidci
ad fan&ificationcm animc; in uifibilis.p.j.ci o68.e
ex.
Sacramentumomnecumintcl!igitur,veladcoterr.plationcm
veritatis,vel ad-bonos morrs referti!r.p.6.c.486.f
Sacramentum cuchariftixperficitur in confccrationes matc-
rix,&nonin vfuipfius.Alia vero facramcnta pcificiuntur
m vfu & non in confecratione marcrix.p.6c2 94. f
Sacramentum facerdotalceft virga nucca.p.4.c.586.e
Sacramentum altai is quod quoridie in ecclcfia ofTertur no cft
facrificij reiteraiio,fed vnius facrificii in cruce oblati quoti
dianacommemoratio.p.6c.905.c
Sacramenrumcuchariftixan&quomodopoflitcongruedici
mcmoriak operum Dci mirabilium prftigurantiura iplam
cuchariftiam.p.3 .c. 1 2 6g.z. b
Sacramentinueuchariftie^ifTertaccterisfacramentis.Erquo
mododitTcrenturfumuura facerdote& laico.p.^.colum.
1 i48.f
Sacramentaomnianoux legisad facramentum euchariftix
ordinantur,p.3.c.792.f
Sacramenta noux legis & maxime facramcntum baptifmi di-
cunturportx p.£.c.i57i.b
Sacramentaquatuorperquatuorporrastemplifignificantut:
qux,& quomodo,& quare.p- 2.c.885.b.c
Sacramenta noux legis tanquam inftrumeta diuing mifericor
dixaguntadmdudioncmgratif ipfam inftrumcnrahrcr at
tingendo, vel ialcem ahquam dilpofitionem ad ipfam. p 5 .
538-f
S acramenta fidei,qui committit minus inftru&is nec viria dc
ferentibus,quafi alcare domini in terra fine bafibus ponit.p.
2.ci05t.a.b
Sacraoicnta veteris Icgisquotuplicia,&quefunt.Etdceorun
dcmimpcrfectione.p.6.c.886.f.Etquomodoidoneosfacie
banta lcultumdiuinum.lbidcm. ,
Sacramcnta & facrificia ve.le.vtrum iuftificabant.Etarguitur
pto & contra cum refponfione,&cp.6.c.9i 6.e.f
Sacramentaconferendo,an requiratur fanctitas miniftri ca c 6
ferentis.p-6.c874.
Sacramenta in duplici forma funt,quedam imprimunt chara-
* derem,quxdam non.p.6.C935-c
Sacramenta pro temporu rarione difcrepant,fides tamen vna
eademque concordat.p.6.ci 01 g.a.
Sacramenta fecretiora qux rudes non capiunt perfecti inqui-
runt.p.5.c.83 2.c
Sacrametavifibilianihilprofuntfinesi.clificationeinuifibi!'.
Tolcrabilius cft tamen fi quis dixcrit, fine illaiftam no;i
cfTe,quam fifueritnon prodefie.p.i.ci092.e.f
Sacramenta fidei populo prxdicare non cft omnium,fed roi h
tantum qui caftitate fidei,& exercitio opens ad filiu f ummi
facerdotis Dei probantur pertinere.p. 1 C770.e.f
Sacramenta ineffabilia qui contingit cxtermmatur,nifi meri-
tis & leientia in facerdotii gradum piomotus fucrit-p.i.col.
706. f
Sacramenra etfi habuerunt prexones vtriufqueTeftameti pro
temporediffcrentia,tamen cadem habent in emundatione
peccatorum , & perccprione cxleftis vitx m gratia Dei jk 1
IefumChiiftum.p.i.coI.775.a.b
Sacrametorumcclebrarionesnoue-legis nonfunrvbique vni
formes,necetiam omnib.tcmponbus quantum ad ta qi x
funtdefolennitate.p.i.C583.c
Pro facramentorum adminiftratione & predicatione& pro
fpintualibus acTibus &confimilibus,non dcbet aliquid acci
piquafiprccium.p.5Ci90.e
Sacramcntis dominicf paffionis prius rcficimur,quam corpo
ralibus cfcis pro reucrcntia ranti facramenri, hccc Chriftns
poft ccenam inftituerit.p. 5^.427.3
In facramcnris tria funr,fciliccr,ipfum faciamentum, & res G-
gnata,& contenta,& rcs iignata,& non coiitc-nta.p.6.c\<li;.
598.f
Sacrificiumiugequale,& quarcficdicitur,StC.par.7.coIumna
619.C
Itempartci.coI.950.f.9yi.c&co!.iiiy.c&col.i387.b.c.&
colum.i393-a
F 2 Sacrificinm
G\o(lx Qrdm.Sc Nicolai dc Lyra.
Sacrtrtciummatutinum & vcfpertinum qua? & q.ialia. p.i.c.
9? i.b.c
momc Sion vbi erat tcmplum.p.4.0 j 1 8.e
Irertip. 1.067 8<f
tur ant • omnia aha , & vcfpertinu vkimo poft omnia alia
p.t.co'^.f.& 1589. a.b
Sicrri i.nivi.i;.-' oon pra?tcrmittcbat in fabbato propter fpc-
cialem obtatiohc faoba:i,fed codcm die ficbac iicutinahis.
|>.l !bid.
Si-na-i;iini:i£>cxqmbus(umpibusfiir.p 1.0971 b.c
Sacririciujnddi u:n> impeJirijrhisquiconiugioieruiuncquo
mOdo &qualitci.p. i.ci^Sjf
5acrificiumiudc&iens vu\iccurilIcfolusofFcrrc>quidcuotus
cft pcrprtujrcertitati.ibid.
tum.p i.oiolo.t
facriricia vc.le.figura fucrunc vnius facrificii perfcdi, fcil.eu-
chaiiftia?,p.4.c.63 y.c
Ircmp. 1.01684.^
facrificia veteris ccftamcnti non tanquam p-rficienda? falutis
lnftrumcntanccellaiujcdranquamobftaculaqucdampp
tiangcftDncspoiualunc.p.i.c.^o^d *
facrificia iufTa funt offvrri perpopulum Ifrael,ficurlibellus
rcpud!ipcrmiftusiuK,^HonflncvoluntatisDei.par.2.col.
13 ji.d.e
Sacri.iciu.-nholocaulri pcrfcctiflimum quod fuir.p.i.c.pog.f facnficia quefiebanta fingularibus perfonis fiebantde corii
expefis propnis,fcd illa qne f icHc.r pro communiratc,ficbat
dc cxp.-niiicocius populi.Bc qualicer in hoc cxponebanc di
>'^c\'paiperia:ioredJicur.p.i.c.8i6.f.&c.63i.c
ficnhcia vclcquam & cuius fignram habcant in noua lesc 0.
itenditur breuner.p. i.c.687.a.b
facrincia maiora fi-banc de iltis tnbussfciIdebobus3hircis,&
anctibus.Minoiaauccmfebantdeauibus.par. 2. columna
897 e
facrifjua &inftiruraleg.iiia fi vfqueinpra?fens manfiftent,cua
gdiihJcmcxcluhftaicquarc&quomodoAcp.i.colum.
1386. d *
facrificialegis vereris ficet inueniaturfcriptu,quod nonerant
Deoaccepia,non cam nira exprefledicunturprohibirain
ahispropheris,quod non cffcrrcntui ficutinEfaia, &quid
pcrhocintui.t,>r. p.4.c.?i.b
facririciafueruncomilsalongocempore cum popul
cl-ferco,& rameuilhscomulic mulca beneficia,&(
iB76.t
us crat in
ckcp.4. col.
S.tci ificium ccdciu- quo I cft ctuhariftia,non eft lidtfrgffcrre
nifiindebitis veltimentispiopcerfacrameacircuerenciam.
p.».c.i562.f
Sicrifkiumgratum Dcoofferturcx requa? Deo grata non eft
cum cxterminatur & corngicur, quod volunrati illius crat
coivranum p.i. 01147-''!
Sacnficium De/>g acumcxhibirumeft,cum inepracarniscon
cupifceifiaf.,iri(nsferuorecaftig;itacft.p.i.cii47.b
S icriricium v.-j oblaclio dc pafleribus non erat communis,ni
(i fneflt i'v.l.iri;)nekprufi.p.i.c.2i2.d.e
Si iificimr. q.iarcnon fiebar.de pifcibus,ficucdealiis viucn
tibiis. p.i.pij.c
Sacriticium proprie vocaturobIatio,qua?fiebat dc viuentibus
p.i.co'.8io.e.& 907. c
Sacniicium cx terre n 'fcentib.quinquerequirebar.p.i.c.92 1.
& 922c.fr
Sacrifuiu quarc G ?deon aufus fnit off-rre prtetcr locu ubi iuf
ferat Deus.Tempore enim Gedeonis cabernaculum crat in
S;Io,&c.p.2.c8).c
Sjcririciumquare fiebat Dco ietribusfpeciebus animalium
tantumdcilicet bcuis, Quis,&capra?. Deduabus fpeciebus
auinm fcil.tnrruris& cblumba:.p.i.c.9i3.o& 2i2.d
Itemp.4.c;i8.e
Sacnficium rriplex ficbat fn Icge de qr-alibcr fpecie prs-didta .
Vnum vocabatur hoftia.Ahud hoftia pacifii a. Tertium ho
locauftum. p.r.c.2i2.f
Sacrificium in icgeficbat triplicidc caufa.parte6.columna
902.e.f
Icem p.i.c.907.a.Et notabiliterco!.i35:2.d.e
Sacrificium folennein legeduplcxerat.p.6.c.907.c
Sao iricium quacuor rcquireba .Pf imo pccunia pro expenfis,
feciindo lauatonum,tcrcio vnguc\um,quarto tbyiniama.p.
I.c8i2.e r
facrificiumeratquodadep!iIumdeftinatumerar.p.2.c 193 b
facrificiumplacens Deoeftcorpofum noftroiii monifi.atio,
qni&apccatis abftinemus& vircutes acquuimus.p.i.o
907.c.&9i4.c.f
facnficium aliter non accipitur nifi meditationelcgis condia-
tur, & fu holocauftu & odor fuaunTimas douiiuo cfiicuur.
p.r.c^ij.c
facrificiumdiuina?laudis maeiseft DeopIacicum,ouanifprri r,,- <■ ■ , ;„ ,.-i 1 ■ t ,-,
ciain tnbusIocispra?parantur.Inclibano, infarta°inei
nicnfica veteris Iegis habuerunt curfum vfque ad morte Chri
ftj,fcd ex tunc tuerunr monoiJkt.pif&jQfJc
lacrificia D^o oblata pro peccato & facnficia pacificotu qua
diftcrenriam habucrunt.p.3.c.2 209.C
facrificiaGentiiirasomnia cfseabolenda,folumqueiam facri
ficiumpaftionisChriftipro redemptione populiDeoofie
rcndum,perquem,&qua?dcfignatumfuit.p.2.ci
facrificiisarierum,hircoium,& vitulorucumrecitantur,nihil
vtilitatisincfsequifquepurac,fedfipoftitve.Teft. velamcn
rtmouere, vidcbic quamagnificafincquxfupciflua &fu-
perftitiofadicuntur. p.i.c.i39i.b
facnficia fingula,imo fingulas pcne fyllabas & veftcs Aaro, &
totuni Leuicicum ordinem,c£leftiadicit Hieronymus fnira
rcfacramenra.p.i.ci^Sy.e
facnfiua luda?oium Deus non diligit & exfcripturaoftendi-
tur.p.i.cio.e.f
faci iricia non fuerunt pra?cepta populo Ifraelitico ex intentio
nc pi incipah,quafi fuif scnt per fe intcnta a Deo, fedfecun
dano q nali per accides indircfte,vt per huiufmodi retrahc
rcnt.ua facrificiis idolorum.p.j.c.27 i.c
facrdioa 111 ve.le.fucranc mulca.p.i.columna 90J.C& colum.
ficiumanimahumjcciamaccinporevccenslcg^.pai. j.col.
r 39.vc
facn
niicium purum & fiuc omni corruptione debct ciTe. p. i.c.
7^> a.lucerl
facrificiiim valdc detcftabilc cft quod orbati patris dolori co
"-atur,p.3.c.2i45-.a
ciumDconullummaiusquamzelusanimaium.p.i.col
4c.f l
n\ *.ia icula.p.i.c.86i.b.c
faci iricu m ve.le.ficbant m tabernaculo,accipiendoraberna-
1 uium pro atno faccrdotum,quod erat ance tabernaculnm '
Moyii.p.^.c ^jo.f
I -cm p 2.C0I.691.C
fatr.ricia fecundumeuangelium modo offcrimus ?n nobis ve-
rius & pc: fcct us qua? iam fccuudum hgem nopoccft offer
^^=£^
bar,&p,rqua'&quahaiftaficbanc.p.i.co!.2jo.f
facnhcia vererislegis ex dubbus fuerunt accepra.p.4.cj i8.f.
» 635.C.& 1744X& 2072.f.Item p.3.c.8o7.a.& 2 1 jp.c
Sacnfacio j
fjcrifi
9J4
r:inra!i;,i,& hoc fuitex ca:.fa fpcciah-p.i.c.8i5.b.
iacnhcn locusfuit arftus tcmporc.vcTeft.quia no n
rat licitu
ortcrc iacnhcium,nifi in Icrufalc,nec in tota ciuhace, fcd u\
Ind
ex.
Sacrificiorum onera,operationum & oblationum negotiofas Salix vitalemfacultatem indicat,p.4.c.372.d
fcrupulofirates cur &quomododcfKierauerit Deusinvete Salix arbor inftru&uofa,fedcitocrefcit.Ec fiquseasupfcrit,
rip.i.c.903.&904.d velcibo,velpotu,fteriiemfacit.p.4.oi75/.a.b.& 37i.b
Sacrificiorum veteris teftamcntigenera varia.p.i.col. 907. b Item eiufdem moralitas.Itempci.882.e
&9i8.d Saliceslicetarcfaa^funr,fimodoaqu:.saluanturreuirefcunt.
Sacrificiorumtaritamultitudo &fubtotmodisfacrifrcadi po p.4.col.372.e
teft fecundario intelligi fuiffe figuratiua multitudinis facri falomon quod p?nitentiam egerit Iudej perfuam Cxoofitione
ficiorummartyrum,&c. p.i.9i7-a.& 1041.^.0 oftedereconantur,fed deficereoftediturinplurib*usii!2ex
Sacrificionim magnifica,& reucretia? plgna religio qug primo pofitio.p.3.c.i73 i.c
afyecui Ihipcfaceretafpicicntem,quisnonputaretpIenifIi- Itemp.2.col. 989^.0
mnmhuncefle ricu quo Deuscolcrecurcreatoromnium. faIom61icetinfeneautegrauiffimepeccauerit,tameantefpi.
p.i.c.i^87.a.b r"umfanclumhabuit,alitereiuslibrinonponerenturin ca
Sacrificiorum demoniorum virus per facrifkiaDeo oblata de none.p.3 .c.Ibidem.
pcllicur.ibfd. ' Salomonquomododiciturfenex,quandodeprauatuspermu
facnficiorum oncra & fcrupulofitates nemo reprehendit. p.2. lieres fuit fi tantum duodecim annoru erac quando incepit
c. 1 45 7.C regnare , & regnauit xl.annis , & fic vixit tantum quinqua-
facrificioriim diftcrentia diuerfitatemvirtucumdefignat.p.i. gintaduobusannis.p.2.c.779.c.&fequenti.
C92j.a.b falomontribusnominibus vocatuseft, &fecundumhoc tria
facrificiisrerrenis DeononefTclitandum. p.2.ci4;8.e volumina.compofuit.p.3.c.i749.a.b.& i8i2.b
In facrificiis & oblationibus,&c.tria gcneraliter includuntur, falomoni quomodo dixit de fe.Et vnigenitus cora matre mea
fcilicet,thus)o!cum,& fal.Et duogeneraliter excluduntur, cum & alios filioshabuicEechfabea.p.3.ci6i8.f
fcilicet mel&fermenrum.p.i.c.922.c.f Itemp.2.col.8o3.c
facrificiis diucrfisquibus veiiia.prjeftabaturanmeliusageba falom6triavoluminaedidit,quibustriahominumgcneraex-
tur cum -uitiquis quam apud nos vbi vna tancum venia pec primit.p.3.0 1 815. a.b
carorum prxftarur per baptifmi Iauacrum. p. 1 -ibid. falomon habuit duplicem fapientiam infufam,&c.p.3.colum.
facrificarifeuimmolariDco,anpropriepertineatfecu'ndum 1910.1 %
fignificarionem huiusnominiscecragtammacon.p.1.0509. falom5vtrum peccauitaccipicnsin vxorem fuam filiam Pha
a.o.&47o.e.f raonis,cumefTet alienigena.Arguitur pro&contracumre
facnlcg j fccIerecondenatur,qui fubeuangeliofornicatur,etfi fponfione&folutioneargumentorum.p.2.o773.c
nemoeumftupriarguit.p.2. 035.3 falomonfccittriagdificia.Vnuprobabitationefua,aIiud pro
facnlegus crudelis qui fequitur inftin&um dxmonis,&c.figni habiratione vxoris fux,fcilicet, filix Pharaonis , & tertium
fi,.mirpcrLyfimachum,&c.p.4.24i3.c quod vocabaturdomusfaltusLibani.p.2.Ibidem.
facnftx qui diccbantur,& quod corum officium.p.i.columna falomo maius rempus appofuit in xdificatione iftarum domo
1 1 1 g-c rum,quam in rdificatione domus domini.p. 2.1bidem.
faducxi dixerunt animam mortalcm,& negabant rcfurrec*tio falomon quia idolum xdificauit in Ierufale,vbi ni fallor often
nem.p.j.c.^o.f ditur,quianunquam perfe&ep^nicuirjquiaidolaqus aedifi
Itcm p.6.coI. 1 03 2.f. Vide notandum.col.103 9.b.Et vnde erro cauerac non doleuit.p.4.c.48.e
ris fui occafionem acccperunt.c.12 lo.f.Ec vndefibi nomen Item p. 2. col. 5 54.0^5:5 y.o& 0987.C
traxerunt.col. 1 03 2 .f falomon licec tuerit coronatus in rcge adhuc viuente Dauid ,
fadoch & Abiathar habebant dignitatem facerdotalem. p.2« tamennofuitfirmiterftabilitusinregno vfqbepoft mortc
c.64o.e Dauid.p.2.c.J53.c
fagitra vtilis ad configcndanoftravi«;ia.p.4.C404.e Ialomon,regnantepatreregnarec^pir,quodnullialiorum re-
fagittatanto impetuoliusinpriorafertur,quantoplusretrote gumcontingit P.2.01087.C
ditur.p.3.c.8j9.c falomonpfalmosquofdampropheticecompofuit,&etiamli-
fagictxillx quarum ferra igniunturantequamproiiciantur, brumcanricorumpropheticefcripfit.p.3.c.i9io.f
giauius noccnt.p.3.c.486.f falomon p^nitentiam egitfcribensprouerbia,in quib.ait:No
fagttt£ dicuntur fili$ pharetrefecundum modum Hebraicum, uiffimeego egi poenitentiam,& refpexi vt eligerem difcipli
quiaficutfilixamatrccuftodiuntur,ficfecrete&in phare- nam,p.4,ci43o.e
traprocuftodiarcponuntur.p. 4.0981^ Itemp.3.ci749.c
fagittandi arte quare Dauid prxcepit,vt docercnt filios Iuda. faIomon,Vide in Exorcifmi modos,&c Et in Ecclefiaftes : Et
p.2.oji8.f.&5i9.b.c inLiber.
falcurfacrificiiaddatur.p.i.c.924.d falomonquo temporcincccpic rcgnare fcriptura non expri-
fal fteiikm facit terram, cibus condir, carncs ficcat , & horum mit nec annos totius vitx fux.Ibidem.
myfticusfenfus.p.5.c.ioo.f falomon non vfurpauitvt Adam boni& malifcirediftantia,
fal qui fapicntiam fignificat,duplex eft.p.2.ci 3 20.f < - fcd gratiam eius incelligendx orauit a domino.p.2.0 292. d
falacorruptioncpreferuat.p.i.c.62i.c falomon viuentepatreregnareccepit,quiexbonisinitiisma-
falinnninifacniiciorccipirur,&qua.ibid. Iosexitushabuit.p.2.col.676.e
fal rcJdit terram fterilem , & idco quando aliquis dcftruebat falomon difputauit dc naturis lignorum,iumentoru, repelliu,
funditiisc!K]ucmciuita;cm/pargcbatibifal,infignumper &pifcium,p.2.col.702.d
fc-Ctac vic~torix.p.2.c.2iS.f falomonamulieribusadidololatriam aIle&us.p.2.C777.d.c.
falisin ftatuam vxor Loth vcrfacft,alia&aliarationcfccun- 778.d.c.f
dumHcLiicos&fccundumcatholicos. par.i.columna falomonlapfusinidololatriampatuitinimicoruminfultibus.
2 ;6.c p. 2.0781. a
fa!cmeftciuitasquxa!io nomincdicitur Icrufalcm.cftctiam falomonTroianx vrbisexciduumcentum &quadragintaan
aliquandonomencommune&nonproprium.p. 1.0361.3 nisanteceftTK.p.2. 0689.3
faiiunculaquid.p.^.c 449.!) falomon paflionem Chriftimille& decemannis.p.i.o 62g.a
faliux proflucntes ex orc Dauid Capharnaitarum h?rcfim cf- falomon Pharaenis filiair. craduxit in vrbcm rcgiam.p.2. coL
C3mcarniuniabhorrentiumfigurabant.p.2.0459.e n68.e
Taliuis vtinfirmiras iicbarbauirtusoftcnditur.p.2. columna. falomonronftabatquacuorannisxdificarctdomumdomini.
j68.d p.col.6po.d
T 3 Salomonis
GloiTse Ordin.& Nicolai de Ly ra.
Salomonls nobile iudicium fuper iurgio duarum mererncum
& fraudem in ipfis cogitationib. occultis & pictatem in ma
rrn:svifceriUuscleprehenclir.p.2.c-.59y.c
SA> nonispenitejnia variisdo&Orum fenteniiisprobatur.p.
2 c?8x.a.b.c.&789.d.<!
Salo^onisiudiciurnfuperrixa meretricumSynagogae &cc»
temporevitsfuaclaudat Deum.p.2.c.io3o.d.e
Salutis noftra? cuflodia,& dux cft doctrina,&opaitc i .colum.
io-p.c.f
Salutis prima via eft.deturba educi.p.y.c.y^o.c
Salucishuman^maiorcuraDco cft,quadiabolo pcrd tio.iis.
p.i.c.i372.d.e
Saluccmnobisconfcrentiainrranosfunc,Saluivero cotra ia
e longinquo veniunc.p.4.c.i 28.f
clcfiae rixam a<mrabat.p.2.co.696.e
Salom^.s mulie^res mult? plcrique multadogmata nominan
op.n-ur,quifingulavirVapientiirHnusfcrutan &agno(ce Sa utareeftialucem opcare.p.6.c.9J9-b.c
oluilTct, intra lcgis diuin* regulam tenere fe non Salutare m via quarc & quomudo vetuit dominus apoftolos.
f> 5 col.837.b
utari in fbro,primo federe,non verateosdominus quihu-
ius officii (unrjfed quia amatesdocet eiIecaucndos,animu
nongiadumredarguens.p. 5.061 i.a.& 961. a
Samariaquandoquecft nomen gentis velregionis,quandc
qucnomc ciu:tatis,fed deftrutff; rcedificate iterum,fed mi
taco nominc. p.5.col.i686.f
re vcllec voluillcr, intra icg-
pocuit:deccpireumMoabiiicaphilofoph.a.p.i;c.i37i.t>.c
Salomonis prouerbia mulca,ncque carmina, ne d.lputationes
h »diecfleconftar.p.2.c.70i.c , ; . .
In Sdomonis pcrfona apparet mira cxcelletia, & mira iubuer
fio,flenda vorago.ibid. -
Salomoni cum dic.tur.Dedi tibi cor fapics,vt nullus antc te 11
miliscuifuir,quomodointclli2endumhr.p.2.col.692;r
Salomoncm habu.fTe vxores quafi reginas fcptingentas,.ntel. Item p.6.col. 1 047 -c
h-potcftadliteramduobusmod.s.ibid. Itempar.4.col.i7oi.c
AdSalomonemmerironmcrriccsvenecuncquempoftmodu Itemp.^.cSo^.&cSj^.d
dcccperunc. ^-.0693 a.Intcrl. Samaiiaquandoqueaccipiturftritfeprociuirate,ahquando
Salomonemncmodicitnitiinfpiritufanaoiudiciaiudicaire, magislaigoprocotoregnodecemcnbuum.p.2.col.554.e.f
vcl^mplnmDomiuoconftrux!lTc,aucrurfusin fpincufan & 0555^ ;■'■•'_..
&o d rmonibus templa fecifle,aut impiis muheribus latera Samana que nunc vacatur Sebafte vnde nomen fumpfent.p.
flcx.(rcp.i.ci+93-b.c . 2.c8o7.a.b
Salomonem arguic vehementerfcriptura,mhilquedepeniten Samarie & Damaici regnadclctap.4.c.69.e
ria eius vei indulgcnna Dei commemorar.p.2.col.777.a Samaruani maiores Iudcorum pacres fuos appellant. p.2 .col.
SaloinonemfuilTecanrumduodecimannorumquandocepit 9^A
r ;nare,vndchocrenenccstrahunr.p.2.oiio2.a.lmmoha Samaricani(oIamIegem,ic[cft,quinquelibrosMofisrecipiur.
b iit vieinci vel pluresannos in principioregm fui.p.2.col. p.2.c-946.e
Samancani quis & qualis populus fuit , &oparte 1. columna.
7^8.f
SalomonemgenuifieRoboam quado crat vndecim annoru
excraneum v detur a vircute nacurae.p.2.C778.f
Salphaad f uit Iapidatus propter colleclione lignoru in fabba-
to.nechabuitfiliosiproquodeiusfilixacccperuntpartem
hxreditat.s loco patris,&op.2.col.i047.a
Irem,p.i.col .i;8i.a.b
Saltum fecit Chri(tusdeca?lo in vterum,de vtero in pra?fepe,
n68.f
Samancani erant in fufpenfo de aduentu Chrifti,de proximo
proprer caufas.p. 5 .col. 1 093 .c
Samar.tanos abominabantur fpecialiter Iude_i,& quare. p.i.c.
o2 o.f
Samlon fui confecratus domino,l:cet non < fset de tribu Leui
fedDan.p.i.cuji.c
de pr jelV pe in crucem,de cruce in fepukhrum,de fepulchro Samfon an virtutc na turt- tantum fuerat conceptus a matre,&
rcdiirin ca?lump.3.oi833.b anfueratian&icatusficut Ioanncs Baptifta. p.2.columna
Saluaturnullus,fecundumnulIumrempus,nifiperChriftum: 2 37-c
Etiftalalusdupliciterapplicaturhominibus.p.6.col.ioi.c Samfonanpeccauerirmulieremalicnigenamcognofccndo,&
Saluari folum,melius elt,quan> damnari cum pluribus.p.5. vtrum cognouerit ex concra&u matrimonij,&op.2.colum.
c^o^.d.e 245.b.c
Saluator fciens populurn negaturum,& fe crucifigendum,qua Samfon an fe occidendo peccauerit,&c. parte fecunda,
renihilominusadp^nirentiamcc nmoucbacp.4.c.732.e col.262.f
Saluaroris noftri in carne humana difpenfacio. par. 4.colum. Samfon vrinam quam forcis in hoftem tam moderatus in vi-
io83-b. &oriafuifse.p..2.col.253.b
Salnaroris paffio,!acus eft f a*5tus Iud x is,Gentibus portus fa- Samfon dilexir mulierem alienigenam, defcendit fortiflimus
lutis.p.4.oi489.a
Saluacorem noftrum f uiffe Deum & hominem vtru ex fcriptu
ris reccpcis a Iudaeis poflit efficacitcr probari.p.6.01 6#5.&
fcquentibus.
Saluatores duo Iudeorum licet imperfccti in ve.Tcft.precc ffe
runt tanquam figurae . Saluatorpeifccti,quidcnouo nati
inuenti iont in magna paupcrtace , & nonunantur. p.j.col.
709.C
Saluarus nullus hominum vnquam fuit nifi in fide mcd atcris
in quo eft duplex natura,fcihcet diuina & humani. p. 1 .col.
2i2.e.f
Salus anima» eft in ada?quatione morum , ficut falus corporis
confifticin adarquatione humornm.p.3.col.2 i26.f
Salus corporalis & fpirirualis omnium dcpendet a Deo conti
nue,& ideodeb^trecognofciquotidie.p.2.col.859.b.c
Salus Iudarorum & Gcntilium licet fic per vicam gratia? fimpli
citcr,tamendifferenter.p.6.oi8o.cf
nofter de cejo, vt iibi diletfas ex gentib.animas fociarct &
fide coniungerct. p.2.c.246.d
Saivfon nioru fi. iplum vicit ,& infupcrabilcm gcflic animum
vi pt o mh.l dutera vii j finem omnibus formidoloium. p.
2.C26l-a
Samion non habuit virtutem :n pedeinpe<Sore velmanibus,
led incnnibns p.2.col.258.d
Samfonn< nalitci txc.faturquodfcipfum cumhoftibusdo-
n.usiuinaorp:tflini,niiiquia fpiriiuslatenterhociufse*
rat qui pcriliun. n.iracula fiici< batp 2. 0262. d
Samfon morkns inimicds fuos < oncuflis adificiis ruinacom* i
prunit,& dominus runc cum mon dignatus cfl non vnado
mo lcd roro mundo conculsodiabolunicumiuis angdiS
extiuxic, &cp.2.c.262.d
Samfon quod innauit ad merccriccm fi finecaufa fccit immu
dus cft,(i non intrauic vc cocumberec fortafse myftcrii <au
fainnauit.p. 2. c.ij^-e
Salus quomodo intelligitur dicendo domini cft falus, fcil. pro Samfon vtinam tam cautus ad fcruandum gi atiam quam for
illaquafaIuifuntquosipfefaluat,vclproca quadominus tisad fupcrandaml>eftiam.p.6.c.245.c
faluscft.p.6.c.397.a Samfonfortitudinemhabuu de Gratia Dei,nondcnatura
Salutis gtcrng prudens expectator no pauco tepore,fcd omni propria.p. a.col.245.a
Samfon
Ind
Samfon impletin figuraquodinChriftoaclum eft manifc-
ib-p.j.c. 2j9-a
Samfonis omncsfunta>ftusmirabiles,p.2.c.24i.b
Samfonisquxftio Chriftura fignificat refuigentcm a mor-
tuis,p.2.c247.c
Samfonis ad meretricera ingreflus figura eft paffionis domi-
nica;,p.2.c.256.d.e
Samfonis macrem quam fufpicantur effe Hebrxi dc ftirpelu
dae gerurratarn,p.2.c.iOji.b
Samfone vt tradcrcnt defcenderunt tria miliia de tribu Iuda',
extribus orbis parribusmuItiquiChriftumcofitebantur
adiucoresfa&iiuntIudaic£impietatis,p.2.c.2 52.d
Samuel minorennis ad tabernaculi miniiteriuriiaflumptus
fu ir,& hoc cx fpeciali caufa,p. a.c i i^S.e
Samuel vtrum apparuit in fufcitatione , vcl malignus fpiritus
in cius fpecie. Arguitur pro & contra , cum refponlione&
folutionibus argumcncorum,p.2.c.495.b.c& col-496.d.&
C0I.501.& 502. d
Samucl armum pofuit ante Saulem in regni iudicium , par-2.
0374.0
Samucl cum vnxiffct Saulem cur eft deofculatus,p.fecunda,
C376.e
Samucl rcgem conatur inftituere, vt humilis fit & mafuctus.
p.i.c.3 86.d
Samucl,Ruth & Samuclis primam partcm fcripfit Samuel,p.
2.C.152.D
Samuel lugebat Saul mifcrans nondeliberans. par. fecunda,
c.4i3-b
Samucl puer a manna auulfus non molefte tulir,fed ad domi-
numreipexi; quimatrcm creuerar,p.2.c.322.d.e
Samuel quomodo vcnic ad Icife ad vngendum cius hlium m
rcgrm,p.2.c.4i5.b
Satnucl rnorttut anteSauIis obitum quatuor menfibus, p. 2.
0.477*
Samucl nuii fua fed alicna manu facrificauit, p.2.cg 58.1
Samucl quarc nonluitpcenaspropter fcelerafiliorumficut
Helijp. 2.c.%6.b
Samuel idcopopulodnra regisexponit imperia, vtad domi-
numclcmentiifimumrcgemconucrtatur,p.2.ci64.d
Sainuclnefciredominum dicitur,quiapcrprophetaeminifte
n m nccdum ci reuelatus fuerat ferrao domini, parre 2.c
S^o-d
Sa m ueli adfcribitur primus liber regum , partc fecunda , col.
3°9-b
Samuclicumaftasnondumadcratmaturavirtustamenade-
rarinauira,p.2.c.334.f
Samudem fuiffe faccrdorem quida arbitrantur,id eft,ex Aa«
ronhabuiffeoriginem,p.2.c.332.c
Samucic fcncfcentepopulo ad idololatriam conuerfuseft,p.
2.C.373.3
Samuclcorantcdominusagmina Philiftinorum perrerruit.
par.2.col.359.a
Sanafle lcgicur Chrifltis omnes.quos fanauit, interiori fana-
tione & cxteriori. Alitcr in ca?co nato accidit,& quare, p.5.
ciiyo.d
Sanctulan.ftorum proutaccipitur coniuntftiuepropricdice-
batur pro parrc intei iori tcmpli,in quo erat arcaTcftamcn
ti: qiandoaccipi;urdiiiunciiuc,&cp.2.cii46.f
SanCtificauit dominus dicm feptimu in quo requicuit,& non
dicm quo facienda inchoauit,ncc illum in quo fecit ea,p.i.
c58.d.c
SanCtificarc accipitur pro fegregare,p.4.c.674.d
Sanctificare&fandtumciledifTerunt, &c. parte prima,col.
1 J 47.C
Sanit;ficatiodupliciteraccipitur,propric&la!ge,partei.col.
603. a.& 0.^09. c
Sanclifiratioinuilibilisfinevifibiliprodcftj&plures Ic^urur
jnuifibilcmfantftificationcmhabuiftcs&cisprofjiffcfinc
vifibilibus facramencis,p.i.c. 1093. a.b
Sachficatio duplcxfcilicct viiibilis &inuifibiIis,&deeorum
ex.
efTccclu,& differentia.Ibidem.
Sanc"tificarioinHcbr^ofrcquenteraccipiturpropra?paratio
ne,p.i.c.i234.f
fancftificatio cum malcdicitur,anima malcdicvtione profterni-
tur quando ai a cordis noftri prophanatur,& mcns,& con-
fcicutiaproftituta vieiis polluitur,p.4.c 958.e
fanclificatio vel prxparario in agendis vel fufcipiendis fiebat
mulcis modis,p.2.c.52.b
fancftificatio quandoque idcra eft quod applicatioad diuina
obfcquia & fic res inanimatae cultui diuino applicatse , di-
cur»turfanda?velfanc5fificata?,p.i.C57.c
fanctificationis multae fpecies funt,p.i.c.945.c
fanctificatiinvtcro indigentbaptifmoChriftiadhocvtfint
Chriftoincorporati,p.5:c77.c
Itemp.6.ci72i.c
fan.ftificatce fi irreue.renrer tra&antur,in talibuspeccat,vt qui
infacro!ocoaliquidirreuerentervfurpat,vel res diuinas
indignetratfrat.ibidcm.
fanc-iimonialis i'\ habcat ornamenta vxoris,vcl vxorgeratfpe
ciem virginis,lineis veftibuslanam vel purpuram mifcct ,
&cp.i.ci588.e
fan«Simonialesrondenturinfignu,quodimmediatedefpon-
fantur Chrifto,& non fubiiciuntur viro. &c parte fexta. c
286.f
fancftimonium diciturtabernaculum Dci veltemplum , cocp
fanc.tificataccedentcs,p.i.c626.d.e
lantiitas & caftimoniacademnoscum pontificibushonore
dignosefticiunt,p.2.c.456.d
fantftitas non eft in rcbus matcrialibus, nifi inquantum ordi-
nanturad cultum diuinum,p.i.c.238.a
lantftiras maior requii itur in noua Icge in facerdote cofecran
te,quam in populo communicante,ficut in veteri lege ma-
iorpurificatio requirebaturinimmolantibus quaminco-
medentibustantum,p.2.ci242.f.&ci243.b.c
fandtitas pracpollens aebet ciTe in clericis faecularibus & reli-
giofis ad Dei cultu dcputatis, & per quid hocfignificatur,
p.i.c.6og.a
fancl itatis probatio non eft figna facere , fed vnumquemciue
vt fe diligerc,de Deo vera, de jpximo vero meliora, quam
defeipfofentire,p.3.c.28i.a.b
fanctitatis fpeciem habens quicunque fit, fi verbo vel exeplo
elationisvelalterius vicij,caruina?fueritinfirmo,cuinos
cofulere oportet,expedit vt fufpedatur mola afi.p.^.joo.d
Tantura intereft inter eruditam fanctitatem, & lancftam rufti
citatem,quantum diftant ccelum & ftella?,p.4. C.1768.CI
lancluariumdominin6introaucamusaliquem,quauisfilius
quamuiscognatus,&cfiincircuncifuscordeveIcarnceft,
necChnftiminiftros,noftrosfaciamusminiftros,p.4.coI.
2065. a
fantftuariu vt ficret qua? fibi dominus matcrialiter offerri prar
cepit , nos fpiritualitcr offcrrc dcbcm us, vt ipic habitare in
cordc noftro,& fibi manfionem ccnfccraredignetur ,p.i.
C.729.C
fancftus qui ftatim cffe cepcritj non vt quidam purant,pecca-
re non poteft,& continuo iincpeccatocft.Ibid.
fanctusquilibetve.Tcft. fublcuatusinmentecotcplationis,
vidit futuru myftcnuChrifti,adquodramen noperucnit
licetdcfiderarct.EtfignificaturpcrMoyfen,p.i.i6o5.a.b
fan&umminimecumpoIluto,&profanocouafir,p. 1.1*436.0
fantfti ante refurrctftioncm habet iingulas ftolas, quia infola
anima bcati funt,p.4.c443«b
fancli quomodo aliqui dicuntur,& tamcn dc peccatis eorum
fcfibitur,p.l.Cl 287^0
fanai dicuntur pcc catorcs qui fc Deo vouerunt,& feparaue-
runta vtiIgovitamfuam,vt dominofcruiant. Et dchoc
exemplum.p.i.ibidem.
fancffi iuntquipcnitcntiampropeccatisgcrunr, vulnerafua
fentiuntjapius fuos intcllignnt, faccrdotcm rcquirunt, &
purificationem per pontificem. lbidem.
famfti ncglcftis tcmporalium cupidiratibus , tota intentione
cxleftia
GloflacOrdin. & Nicolai de Ly ra.
Caeleftiaquierunt, & corporc tanrum tcrram incolunt, fed
totamenccincarlofunr. Etdchoc 6gura^.a.C9a^e.t
SanAi non verein milcria funt,fpe lam falui.p.3.01 187.^
Sa -.•:•■ occidipoflunt.fcdrlcdincqucunt.p.3.c.iyx i;b
fauct. contraincencorcs pcccarorum pugnances & vmccntes
' vnumquemqucminuuntexcrcirum dxmonum, & vclut
plurimosa:quosinterimunt,&op.2.c.86.f # ,
fancti omncs ambidextri dicuntur,diabolus & pnncipcs eius
ambiiiniftri,&c.p.a.c.i7i.c
fcntfi mcrito aftliguntur fi pcr negligct.am eorum qui multis
prodefle potcrac , & qui alijs docirina & exemplo prodeflc
dcbucrant,cxcmplummonisviucndohunt,p.2.c.i342.d
fanfti quanto magisdiuinitatis interna profpiciuntjtanto ma
gisfcnihileiTcconfpiciunt,p.i.c.235.d.c
fantfi vii i qui cxterioribus offi .jis dcferuirccogunuir,ltudio
fc fempcr a d cordis fccreta cofugiunr , ibique cogitat lonis
imimaecacumenalVcnderunt,p.i.c.724.d.c
fanaiviriqi;amdiuinhuiusvitxtabernacuiisdcgunt,mter-
ra faifuginis habcrc tabcrnacula prohibcntur, p.3. cadj.b
Itcmp-2.c-S27.a ._, .
fanfti vecT<Il.viccruht regna.San&ivcro nouiTcft.viccruc
mundum,per quid,e« quomodo p.6.C938.f.&c.bc4.f
fanetickitderancfa-peabomni vita teroporalis giona-iecx-
tinguere,fed occulro Dei judicio farpe comp Jy ntur occu
parl miimciis honoiibus vel in regimine pr*eflc,p.3« 5 *.d
faiicti hicagendi bona crefcunt,*ftus fcntiuc , dcmum in finc
retnbutioncmqua:runt>p.3.c.ii6.e
fancVa a prophaais qufs dcbcatfcgregarcp.i.c-^e
lanaadicumurvafauiiniStcrii: & iancia vcftimenta:loca
cmoque in vrbibus,>ui fuburbibus, (accrdottbus dcputata
i.Victa d:cuntur,& primogcnita boa vci pecoru,p.i.io6 y.a
Vidcinlnanimata. - .
fanctorum merita hoc habenc vt a Deo nomina lortiantur,p.
2.c.i474'C.f . . .
fantftorum gcfta pleraque talia funt , vt cum audimus, miran
qnidem velutdiuina debemus, ied quah pofle lmitan non
va!emus,p.2.c.i320.d.e „ ,.
ianciorumnuliusrepudianduseft, nec facilc dilcernipotcit
interfanCtosquisbonus,quismcIiorp.i.c.ii54-d.e
fanftorumquacuorordiues incoclisfcribit Apoftolus,Moy-
fes vcroquatuorcaftra populumdiuifumfcnbitm tcrns.
Non omnes ad omncs acccdunt,fed alii ad montem Sion,
&c.qui auccm fupra omnes , accedunt ad ecdcfiara pnmi-
tiuoium,p.i. 01175. c
fanctorumincongregatione non poiTunrpcrmanetcncc di-
gni funt introitu regni caelbrum,onmes qui moilker viuut,
ncc virile opus pcificiunr,p 1 .c. 1 5 93 -b-c
fanctorum mcntcs,imo vniuei fa eorum couerfatio virtutum
gratiam praecendic,nec aliqua hora vacua praetcrit , in qua
non vacct piis opcribus,& f ermonibus vcl cogicacionibus .
p.2.c.747.a
fandtorum corda fublimia cjuae iam folida cotcmplationc pa
f;utur,profrarernaiharitateadhumiIiapraedicationisver
ba defcendere debent,& fiepificatur pcr niucm, p.3.3 43 -c
fan&orumvnufquifqueftatufpirituffantfitadtus coualcfcit,
& vfum vctufte conucrfationis abiiciens noui hoininis for
mam fumitjp.3.C374.e
fan&orum mcrita in prcifurispatcnr,ficutin torcularibus fru
ftusvcl vuceoliuce cmanar,p.3. 01077. c
fanctorum piafollicitudo,p.2.c.644.c
fandtisipfisgrauecumari'iigunturinfukare,p«4'C2 2 7.a
fanctos fruftrahonorantqui fanctitatem fpernut.San&i non
func amici inimicis Dei,p.5.c.386.d.e
Sandaliaqna:dicantur,p.5.C54i.c
fanicsomnisiuxraavtcm mcdicorum ficcioribus ficis atque
contufisincutisfupcificiem prouocatur,p.2.c.o6y.b.c
fanicscorruptadcgcncrac,p.4.ci3 I3«e.f
fanicsputrcdofanguinis,p.?.c.39.b
Sapiunt multi xtcrna,fed ca quidcm intejligere ncqueunt/p.
3.013. a.b
Sapercqiiiplusappetitquamdecct,pleruq;oftenfionc hcrc«
ticaeftulritixtcmtrariistra<5tatibusincuriunt,p.3.i685.a
fapercqui vult perfccvtapoft pcccatum, debcc coueriari iicut
qui non pcccauerit antc,p.i.c.927.a.b
fapicns non vbique irt laudc ponitur in fcriptura,p.2.c.5 85. c
fapicnsapudfcmet:pfumeft,p.4.C72.e
fapics dicitur , qui vltra communcm cognitionem hominum
tranfccndit,p.4.cijo5.c
fapiens cft apud femctipfum,qui in illis qua? cx patrum magi
ileriopotuicre<ftecognofc*re,fefe pra? ceceris quafi do-
ftox cxtollic.p.3. 01609.3
fapicns&prudcnsaliquando celacfcienciam,vcl nonvalcns
loqui quaii fpirirualibus,vel nolensfanCtum darc canibus,
vel proijcere margaritas;p. 3.01609.3
fapiens non folum quodloquitur,fcdctiamopportunitarem
loci,& temporis,& pcrlonx cni loquitur, diligenter inqui-
rit^p.^.c.i^op.a
fapicntis tft pcrfcctcdeprchcndere aftutias decipientium, &
Iimplicitatcsa[)cis dcccpcorum.p.3.ij4.f
fapietitis nullaIcxpiiorcft,quamortc vitarc,&vitamacqui«
rcrc debct a:ttinain,qi:dm habcic timorem domini^par.j.
CJ664.C
fapicutis hominis Dei iudicio nobis occ-Jtoafapicntiaca-
dentis,figura eft SaIomon,p.2.c.779.c
fapicntes La:inofermonepropriein bonosaccipiuntur,aftu
tivero malc cordari,p.i.o-i:'7.b.c
fapicntes maliciofi iunt,&dc iliisfcribitur,&cp.4.'co.6i9.b.
&c.?75.b.c
fapicntes in temporalibusfi fuerintauari,dedandoconfilio
multumtimeredcbent,p.2.c.i73.c
fapicntcs quomodo,aclus & fcrmones,ita mentis quoq; mo-
tusexaminanr,&caftiganr,p.3.ci7i9.a
fapienttsanriquitusvtcbauturtorqueaureainiignu fapien-
tia:,p.3.ci6j4.f&ci62o.f
fapientes apparcnt in quictc quando loquuntur, quando Ie-
gunr, fed venience tempeftace omrna humana confilia defi
ciunt,quid agendum iit non videtuijp.3.c.i777.a
fapientium omnium teetus vnanimis eit,eirantium diffirailis
vita & dogma,p.3.c,'i 6o2.b
fapienter vuigoialdicuntur,infipienrcs infulii,p.4.cii89.d
fapicntium acumina per folis radiosdeiignantur,p.3.c4oi.b
fapientla viri dicitur vxor , qua? eft vt vitis fertilis , cuius do-
muscogitatio,parientesduoteftamenta,&cp.3.ci503.
fapicntia eftin anciquis,& quare,p.3.ci J4«f
Icemp.2.o67i.a.b
fapiencia mclior eft quam arma bellica,& ideo in cellis maxi-
mc valentconiilia,p.3.56r.a.&cii98.d.&ci697.c
fapirnciaduplexeftjfcihcecdiuina&humanajp.^.ci^^^.c
fapientla duplici via requiricur , fcilicet, per viam humanat
& diuinam,p.3.c.2i69.b
fapientia cxlcitis affimilacur corqui aureaj , qua? ficut circulus
nec initio ncc finc claudicur,p.i.c.407.b.Incei l.
fapicncia in quibuidam iuuenibus innenitur , qua? in plerifq
icnibusa?taccniarceicic,p.2.c67i.a.b
fapicncia & eruditio idcm eft habitu , fed diuerfis rationibus
iic nominarur,p.3. 01787. c
fapicntia & iufticia quandoque pro code accipiuntur, & hoc
duplicicer dicitur. Vno modo,vt per aclus humanos acqt '
ricur.AIiomodoproucaDcoinfundicur,p.3.ci885.c
fapicntia quid cft,p. 3. 01493.3
fapicntia proprie eft cognicio diuinptum , prndentia agibiliE
humanorum , fcicncia auccm fpcrandorum, &c parte ter-
tia,ca 609. b
faplencia cum fu inuifibilis,non nifiinuifibil;ccrinucnitur,&
dicitur trahi,& quare,p.3.c;69.b
fapicntia non qu^nc vocis ceftimonium}fcd opcrumjp./.col.
2.09.3
fapitntia vera cft qua:cumtimoreDeiiungitur,vbi autem
iniidia' & tergiuerfatio eft,no fapicntia,fed verfutia & oil-
liditas voca;ur,p.4^c.6 19. b
Sapieniia
Ind
Sapieatia de cxleflibus eft,fcientia de terrenis,difciplina,or-
dinatamornmcorrcctio, p.4.ci5io.d ,
Sapientiaelumeniritueri non pof!ijiK,qui perturbationibus
obuoluuntur,& qux fint,p.4.ci907.b
fapi ■- •mIz !iber quai e iic infcribitur,a quo editus,cuiufque au
toii;at!sinEcclcfiafir5p.3.col.i596.d
fapientix libri Salomonis tria qux philofophiam extollunt ,
conrincnt,p.3.ibid.
fapientix creatce lumenquomodopoteftdiciinextinguibile
& inconupubilcJp.g.col.i^ij.c
fapientix dccor comparatur pra:coqua? vux, p.3-C2228.f
iapientix & fcientia: Dciquiftudet,quantoampliusacceiTe-
rit,ramo profundiora inucniet, incoprcheniibilis cft eaim
fapicmia Dci,p.j.jCol.ijftj.a.b t
fapientix pnnctpium intrinfcxumefttimorfilialis,timorve-
ro feruiiis c?: principium cxtrinfccum,p.3.col.i69i.c
Ad fapieni ix percipiendx ipcm nihil magis mentes erigit , q,
cumcos quos infapientiamiam clarcfccrc miramur,ali«
quandopavuulos&indodtosruiffememinimus.p. 3. 1617.0
fapientix & doctrinx eft tcrrcna caicare,non congrcgare , p.
3^01.1763.3
j&picntiam kidxorumDcusperdidit,p.4.c.27i.b
iapicnriam vt quis confcquatur, tria iunt ad hoc difponccia ,
p.4.c.i.;$4.d
fapienriam quxrunt boni & inueniunt,fimuiter & mah qux-
runt,qui tamcn non oderunt fapientiam . Sunt & muh qui
quxrunt fapientiam & tamcn odcrunt.Scd quomodo qux
runt fiodciun;?p.3.col.i40i.a.b
lapientiam mundanam atquefxcularem diligentes,veram fa
pienuam qux de cxkftibus venit , imitari ncfciunt, p.4.c.
ajjj.d.e
laraeratiunior Abraham x.annistantum,p.i.ci82.r
fa:a c ur ante v oluit de ancilla filium fufciperc, aut crircu ma-
trciubetnunc expelli,p.i.c.286.a
fara (vt Hcbrxi dicunt) ica munda & innocens f uit viginri an
norum,ficutcum fucrat fcptemauuorum,&i.apulchra
ccntum annorum ficut viginti,&c.p. 1.C.274.C
faraalio nomine vocatafuu Icfcha,p.i.ci94-f
fara,fuperhocnomineplcriauemultasiufpicanrurineptias,
cum & vtrumque vclint vocabulum commutatu,non Grx
cam,fedHebraica deber habererationcm,p.i.c.225.b.c
faram qui putant primum per vnum,r,fcript u fuiffc, & poftea
additum <.ffcalterumr,crranr,&quare, p.i.rbidem.
laramquidapeifimefulpicanturpriuslcpia tuiffe vocatam,
& poilea principem,& quare par.i.ibid.
faram vxorcm Abrahx quare Abimclech vcx cocupiuit, cum
iam cffct nonagenana & vctula,& non videbatur p ulchra,
p.i.c.25o.b.Vidcclariusc.274. b.c
faraccni (qui melius Agarcni diccrentur) quare & vndc hoc
nomcn vfurpauerunt,parte 4.colum.368.e.f. &c.2i2.d.&
col.X77-b
Itcm p.2.c.477.b.c
faraccni circa fincm impcrij Eraclii , cti Mahumeto duce co-
l rum , & Homnaro eius diicipulo plurimas tcrras occupa*
rum,p.6.c.i6oj.c
faraceni diuiii funt inter ie in duas fcdas,& quado vna pofuic
1 I 111 iuamfn Acgypto,aliainPeriidisrcgno,p.6.i629.b
Et Saladinus coniordauitcos,p.6.ibid.
faraceni non ingrediuntur locum diuini cultus, niii difcalcia
tispedibus,p.6.ci()57.c
Item p-i.c.2 i7-b.c& c-495-a
faraccm habcnrfuinngcncralcftudiuminciuiratefamofifli-
ma,qux dicitur Baldacum,in partibus Oricntalibusremo-
tis(ua.p.6. 01599. c
feraceni non cogunt fidelcs ad apoftatandum a fide,dum fol-
liunt c is tnbutunijp 6.C.1 603.C
i ccni cxerranturimagines,&dicuntlcfum filiumMaiix
virginis cffe homin m purum , ncgaotes eam cllc Dci ma-
tiem,par.6.ci62 2.f
faraccni circa baptifmum dupliccm crrorcm habertt. Primus
ex.
efl,Non crcdunt mortcm Chrifti . Secundus cft,quia non '
crcduntoriginalc peccatumeife,p.i.c.559.c
faraceni precipiuntur afuo pieudopiophetc;cuftodirelcgcm
Mofaicam & cuangelicam,&op.r.ibidcm.
faraceni fimulantes obferuationem euagelii, fc baptizant feu
abluunt,led ei ronce in mukis.ibid.
faraceniquimodoterram Aegypti inhabitant,abIutionibus
vtunturad emundationem pcccatorum,& fortctcnethoc
cx ritu antiquorum Acgyptiotum,&c p.prima^col.^SS.T.
&clariusc.559.c
fai accni cxcmplo Ifmaclis a quo procefferunt, circuncidunt
filios i3.annorum,tianigredientesformamprxccpti, p.i.
col.226.f. &C.559. b.c
faraceniimpugnanteccleliam prxter exteriorem tribulatio-
nem,& etiam impugnatione fpiricuali,& hoc duphci , &c
p.3.ci427.d
faraceni in principio ortus fi;xfe&x,confueueruntafpicere
iniudicijsaitrorum,&fccundumea dirigerebellafua,&
alia facla publicaj&c.p.3.col.i427.c
faracenorumregnuin videtur connumerandumtanquam v-
num de maguis . Occupant enim totam Aphricam,& ma*
gnam parrcm Afix,& aliquas prouincias in Europa,& lon
go temporedurauit,&cp.4.ci 585. e.f
faracenorum gens quxda manet iri tentoriis,& vbi nox coc-
gerit i edes habet,& armcnta mulca & pccora, cameloium-
quegieges,&c.p.4.c.877.c
fara:(vtdicustHebrxi)habebataagelumcuftodemcorporis
fui,(icut deBcaca Agnecelegitur, &c p.i.colum.i87.c& c.
251.C
fai tatcct a quid dicatur,p.2.c.98 1 .c
faidonix lapis preciofus,& eius moralitas,p.6. C.1679.C
fartago igne non cofumicur,cibos fuperpoiiros aut ftatim,aut
longointerualloefuiredditapcos,p.i.c.9i9.c
fatellicesSauIis perfequetes Dauidcm prophetarum fpiritus
arnpiebant & prophetabant,p.i.c.446.e
fatellitesSaulidigniiuntlaude,p. 2. 0463^3
facellitesSaulisIonatham filiusSaulisomnes feruareconan
tur,tocfacerdocesa Doegoccifosnemo conacurvindica-
re,p.2.c.464.d
fachan poceftacem per fuos in carnem ChriftihabuiV,non
quod tcncctjfed quod non fuperet.p. 3.037.3
fatanasnefcitfutura,&cp.i.col.i563.c
fathanx nihil licec ex propria poceftace iu domefticos Dei,p.
2.c.4i7«b
fachanxfortetantipuiandifunt,quanti funtqui opcracius
faciunt,&c.p.2.c.88.d
fatisfacT:iopccnitentixquidcft,&cp.2.col.2 27.c
fatisfactio qug fic omni pofcenti,dupIic;iccf poccft fierijpar.6.
col.i328.f
fatrapix dicuntur qtiafi parua regna,quibus fatt apx pre.erat,
quod nomeinillii parcibus cuiufdam hononseft velfuit,
p.2.col.i6).b.Interl.
fatrapxPhililthiimfuaferuntdimittenduefieDauidcm tan-
quam hoftem,p.2.c.503.a
fatum genus eft menfurx iuxca morem Pal^ftine,&c p.j.col.
887.b.Itemp.2.c.48o.e
faturnus primus idolum Babyloniorum, mde ad alias gentes
translatum,in tata veneracionehabitum eit,vcetiam filiOs
fuosci immolarent,p.4.c.39i.a. Interl.
faul vtrum iurando peccaucrit ? Arguitur pro & contra , cum
refponfionc& folucionibus afgumentorum,p.2.c.4o6.f
faulquompdo,quaingraui:cr,quocupliciterpcccauit, p. z.c.
399-c
fauJdeceptum arbitraturcflcambiguicatequadamdidionis
Hcbraicx , quando de Amaiech mterfecic oinncinafculi-
num,p.4'C245.a
faiileffedamnarum dicun.rconcorditerdocTiorcs noftri. He-
br.-ri verodicuntipfumc(l'efaluacum,p. 2.C.511.C
Ec cxtcnfius dc hoc difputatur,&ccoIumna 3 1 2.f. & colum.
1061. a
Saul
GlolTce Ordin.& Nicolai de L
Saii! qiiomodo ignorauit Da»id.p.j.c434d
Saui fufpe&um habuit Dauidem poft morcem Goliam , p. 2.
c.433.d
Saul cur vocitur filius vnius anni cum rcgnareccepiflet, p. 2.
Sa 1! (acrificijs eligere voluic fpiritum prophetia? vtipfefibi
effcc prophcta & fiue Samuclc voluntate Deiintelhgerec,
p.2.c^9t.b
Saildigintatis honore priuatus cft quinonexpe&afletSa-
muclemprincipem faccrdotum,p:i.c.39i_.b
Saul non habuic pcrpctuum donum prophecia?,p.2. column.
Q J
Saul rcx non ad permanendum clcttus eft a domino , (ed fe-
cundum cor popuh durum & malum datus ad corum cor-
rcptioficm non Vti!itatcm,p.i.c.38j.b
Saul delcctus in regem regium animum induit, parte fecuda ,
c-377-a
Saulquarevocaturbbnus,p.2.c.37o.e.&c.37i.a.b
SaulquoinodoobrulcruftatcramargenciSamudi,p.fccun-
da,c.37i.b
Saul quare petijc pra?putiaPhilifthinorumnon autemcapi-
ta,p.2.c.44i.a
Sauld:!Timu!arorca!lidus,p.2.C442.d
Saul Dauidem gcneiumiuumqua?iitlanceaoccidcre,par.2.
c.44j.a
Saul ftuite & infipienrer fubiecic anathemati eum qui cibi &
pocus ante vclpcram cflej particeps,p.2.c.440-e
Saul ex ipfa ciiuinitatis eftufione cognouic peccacu admiflum
cfFulioocfanguinisexpiandiiuvp.^.c.^oi.b
Saul prophetabat agiratus malo fpiritu,p.2.c.4i9.b
Saulbonus pra?ea?teris liuorepofteacuercicur,par.fecunda,
CAIO.f
Saulfummis labijs dicebat pec caui parcc mihi , (ed non obti
yra.
Scandalizat populares hodiemulri de omnibus ftatibus, fiue
prindpum^prtflatorum^do&orum^prxdicarorumjiuereh
giororu.Peccantnanq;publice&inuerccunde,p.4.i648.f
fcandalizare quid eft^p.j.c^oo.f
fcandalizantem fe, quancumcunque fibi vtilem in temporali
bus,a focietatc fua expellere,eft manu abfcindcre, oculum
eruere,p.5.c.5:74.c
fcandalizanccs pufillos in anima, quomodo pxnis talionis fu
bijciantur,p.i.c.69y.a.b
Scandalon vcl fcar.dalum quid fignificat.p.j. c.j74.b.c
Irem par.2.c.44o.f.& p.i.c.574.t
Scandalum quid fit & quotuplex,p.5.c.2 88.C.300.C
Itemp4.c.2i9o.e.f
fcanda!umcftduplcx,fcilicer,acceprum&datum.p.6".c.204f
lcandalumproximiinbonooperenoftro,aliquandocauen-
dum,aliquaodo pro nihdo habendum,par.5.c.579.b
fcandalum pioxjmiinquaneumporesfinepeccato, virarede
bes.Qjod C\ de verirace,pro fcandalo veritas relinqui non
dcbct.p. 5.C30o.c&c.579.b.& 925. b
fcadalum fi de verirateoritur,re3iuson'ri permittitur,quam
quoJ vericas relinc|iiatur,par.5.c.2 64.f
fcandalum vcl ofreulioncm facerdotum,fcribarum & phari-
firorum.vtrum Chriftus m pra?dicationibus fuis dcbuit vi
tare. Arguiturpro & contra, cum rcfponfione, p.5. C.603.C
fcandalumpufillorumvtcaueatur,qua?dimitcenda func, an
bona fpiricualia an eciam temporaha? Arguitur pro & con
tra,cumrefponfione&folutionibusargumentorum, p.6.
col.i74.f
fcandalum cx malitia ortum,qualefuit pharifeorum, eft con-
temnendum.Scandalum ex ignorantia emergens cft vitan
dum,p.5.c.295.c
fcandalumde cafuhominisliterati grauiusquam fimplicis,
p.3.ci993«c
nuitveniam illam quam Dauid pv?nicentia? voce prome- fcandalumquifaciuntecclefia?maIcviuendo, dant Chrifto
ruit,p.2.c.4iof amarumpotum,p ^'c'935'c
Saulisfcelera&iniquitatisDeus pra?uidit, infidias quoque fcandalumqualecunqueaninChriftopotuitlocumhabcre.
ineosquideeoerantbenemeriti,p.i.C407.b par.5.c.283.c& C.295.C
Satilis anathema Deus ratum habuit quod Saul temere & in- fceleratis etiam adfunc mulca natur$ dona,p.2.c.597-b
fipienteranathematizauit,p.2.c399.b fceIeratosDeusperfeinuicempunit,p.i.c.8o7.a
Saulis cum mortem fibi imminere audiret deliberatio, p.2.c. fcandala quo ordine declinare,& va? perpetuum euitarc pof-
5i2.d fimus,p.5.C925.a,b
Saulis tertium iuramentum,cum multa tcmporis anguftia,p. fceleftusorauit ad Dominum, Antiochus fci!icet,fed eius mi
a.C404.d fcricordiam non eft confecutus quantum ad remiffionem
Saulis primus ad bella progreflus,p.2.C38i.b.c pena? ncc culpa?,p.4.co!.2 542^
Sauinianus vnus de feptuaginta difcipulis in Gallia prxdica- fcelus fequi folct penitudo,p.3.c.979-a
uit & ciuicatem Senon. ad Chriftum conuertit,& ibi eccle fcelus & iniquitas quomodo diffcrunc,p.4.col.423.c
fias conftruxir,p.5.c394.f
Itcmp.6.c.i38.f
Icem p.4.cii3.c&ci902.f.&c.i9i6.f
Icemp.j.c.j^i.b.c
Item p.2.ci 241. c
faxoncs vndc & a quibus traxere originem,&c par.fecunda,
ci632.f
faxones dcbcllauit Carolus Magnus, & multi fucruntoccifi,
& alii baptifmum fufcepcrunt,p.6.ci624.f
faxonia?inmontibus quifuntverfus Aquilonem,omniame
railafercfodiunturpra?cerftannum,& hocefteciammira-
bile,&c.p.3.c.346.f
faxum furfum labere impellitur,facile ad ima relabitur , p. 3.
c.9j.b
fcabellum diccbaturarcatcftamcnti qua?crat propitiatoriu,
quod crat quafi fcdilc Dei,&cp.3.c. 1 i98.f
fcabies vnius pecudis (iuxta vulgareproucrbium) totu com-
maculat grcgem,&cp.6.c 5 1 i.a
In fcabic feruor vifccrum ad cutem trahitur. par. prima , col.
1097. a.b
fcabiol um animal a caulis ouium cft repellendum , &c parte
fexta,c.5ii.a
fcabroncs pro quo accipitur fecudum Hebra?os & fecundum
JLatinos,p.6.c.i45.c
fcelcribus obftricti nullam vcniam confequuntur , nifi velinc
refipifcere, p.4. c 176. f
fcenophegiaquidfit,p.5.cii38.d.&vndedicitur.ibid.
Itcmp.2.c.i29i.a.b
fcenophcgiaquomodo nos obferuare,& in tabernaculis ma-
ncre debemus,p.2.col. 1 3 8o.d.e. & fequenti.
fchifmatanoneruntnifiqujedamveritatis fimulatio pra?cc-
dat,p.i.coI.i459.b,c
fchifmacici fimulant quod zelo iuftitia? moueanrur,incautos
ad fuum fchifma traherc nicucur,per quod incauti aliquan
do decipiuntur,p.4.c.2j58.f
fchifmitici&ha?teticifraudis&maliciarvenenumcordege-
ftantes,concra veriratem confiliantur,p.a.c 1 52 6.d
fchHmaticorum conciliabulum per quid lignificetur, & vndfi
dicitur,p.4.c.i556.f
fchola,fchoIaftici&difcoli,quid vnumquodqueillorumfi''
gnificcr.p.6.col.i32i.a
fchola Pharifa?orum quando &-per quosinccepit,& corinua
ta fuit vfque ad captiuitace<n,p.4.c 1 1 i.a
fcholaresaudientesa doctoribusin fcholis, fionificarurpcr
riuos,p.i.coI.i5i2.f
fcholares rheologi qui ad hoc ftuder,vt de propinquo valeat
pra?dicare verbum Dci,offcruntdominofan"nam,qua?cfi
matcria pan is,id eft, verbi,propinqu a, p. 1 . co 1 7 .a.b
Sciens 3
Ind
Sci ens qui vigilat, fcd nihil operando torpefcitppigro compa
ratur,p.3.ci6 8?-a
fcientesfcripruras & nonobferuanteseav?rn>iusdelinquut,
&graiiiorcrnpcenamincurrunt,p.5.c.ii^o-i"
fcienmquideuSp.^.col. 1493.3
frientia dicicur occupatiomala,peraccidcnstamen, &qua-
re,p. j.col.i^/r.e
fcientiadiuina dicuurliber, eVponiturin D 'oduplex fcien-
tia,vel potius vna duptici modo,p.6. r.i4Q3.b
fcientia f< ipturarum non notum Deo f cicqueoperum inj-
quitas mdgnum oftcndic, p. j. c.887.b
fcientia per fe inutilis ett : cum charitate vtilis,per fe inflatin
fupcrbiam,p.6.c.2 jj.a
fcientiafine vita parumaut nih:lreputatur,p.4.ci35:6.f
.fcientia eft aJitus elationis. vnde Deus tentari finit , vt infir-
mus humilittur, p.3.c^6.c.337.a
fcientia maior dum quofdam erigit , ab aliorum focietate di-
fiung:t,&quoplusfapiunt,eoplusa concordia? virturede
fipiunt,p.j.c.570 b
fcientianoncaret,qiuDeumtimet>p.5r.cioi.a
{cieua maiori prarditis euenit fa?pe, vt ad vltimum plus volen
tcs fapere quam fragilitati humana» concefium eft, m infi-
pientia? foucam decidant.p.3.ci7 ^.d
fcientiaacquifitaquxcunqucmodicaeft & imperfecta, p.3.
ci984.f
fcientia vita? ca?Ieftis anima? humana? necefTaria cft, quia fine
ea bcata effe non poteft,p.^.c 1685. a
fcienti3 vna cminentior elt fiuehonorabilioraltcra duplici
dc caufa.p.i.inpra?fat. Lyra.
fcientia ipeculatiuadicituralia dignior ex duobus,p.i.ibid.
fcicntia,an,quomodo,qua? & qualis deftruetur, par. 1 . ibid.
fcientia veteris Tcftamenti dic itur aqua putci,qna lapis clau-
debat,quialitera legis fpiritualc fcnfum :ncocelabat,fed
venientcChrifto!apisremoti!seft,&c p-i.c.337.3
fcienria ver<rislegisp£rfat-inahordeaceamiignificatur,qua»
bme hc •: . k< > comparatur,p. 1 .c 1193.3
fcieiiat.iplex. Prima,paruacruditio fiholarisvellib-ralium
literatuQh Altera,dum diuina» legiserudjtionectudiiuur.
T_rt:a,quando multo iublimioa ,quac non in amigmate,
fcd fncie ad facicm videbimus, &c.& per quid fignifican-
tur,().2.c37.b c
fcicnti* fcculari<>(pcr Moab de inccftu & ebrietatecoceptum
lignata) autorem f ui fenfum habet,& quia adultcr cft & ad
uci fai ius populi Dci,de inceftu & fpclunca, & no&egene
rar.;r,p. i.c.i$z$.a.b
fcicntia Chnfti: videin Chtiftus.
fcjentia Deieruditifunt,j lus Mofes quam Abraham,&pro-
pheta:qi.amMofcs3& Apottoliplus quamprophcta?,p4.
c.i386.d
fcicntia quomodo & qualitcr prarexigaturadfufceptionem
clauium ecckfijp,& vium carundcm,p j.c.2 96.f
fcientia;gcnusfummumcft, fcire Deum tantaprxftare,quje
humanusfcnfusnon valeca:cingcre,p.3.cii58. d.c
fcicntJa* pnor gradus dum fcit nclcire fe,_quod prtus vidcba-
turlare,}\3.C97i.b
iaentix infufse & lbcntix acquifire an idem fit habkus,difpu
tarm ad vtramquc pattccn,p.i.cs2 3 a.b
fcientiarum3liqi)ifuntfpeculatiua»,&fignifitaturperaues,
& aliqux piacticx,& iigniricancur pcr pi(ccs,p.i.columna
t.b
fcir.tillj parua rcs eft,& pene dum cernitur non vidctur,fcd fi
i .iitemcon'iprchendcrir,moenia, vrbcs latiffimas confu-
mu:p.6.c.ji i.a
fcia:jl!adiiotacir,p.3.c.i89j.a.b
fcioquodnefcio,dixitSuctates.p.4.ci4i9.a
Pai s cniin icicmue fcire quod ncicias.
fcire infirmitatcm noftrammcliuscftquam nsturss rerum,
p.6.c.26o.d.c
fcorpiogenuseftflagelIi,&quarcficdicitur,p.4.c.2i4j.c
Itcmp.2.c.789.a.b
ex.
fcopuli fuperprotenfi fuper aqnam, quomodofilijs Ifrael in-
clinsti funr,& de hoc cxpofitio Hebra;orum iilud«.nda,p.i.
col.i3i8.f V
f criba eft qui dc moribus vel actib. pr^ccpta dat, p. 6. c.2 oi.a
Itemp.2.ciQ26.e.f
fcriba?& phatifan pcrlegem 5r prophetas miffi funt , vt per
kriptureinucftigarioneC hnfti fpecularenturaducntum,
ficutexplorarorcs miffi funt per M< ykn adexplorandam
vbcrem terram.p.i.ci 46f.& c.12 5 6. c.f
fcribt^ & Pharifiei turpis lucri gratia vt dccimas accipcrent &
primicias (iiium Dei negaucrunr.p.^.cy j.a
fcribis & Pharifaeisab Ifaia vae dicitur4pt4.c74.ti
fcriberevel prardicare merita iuftoium priorumad aliorum
informacionem,eft fepulchra patrum fj-difi-carcpar. quar-
t3,c.2 35;o.f
nonomniafcribuntur,p.i,r.368.f
fcripfitMoyfesdeChnftodupIiciter.Vnomodocxprefre&
manifefte. Alio modo figui aliter & occulte,p. j.c n 1 o-e
fcripfcruntapoftoli & prophet^ , fcd apoftoli plenius fcripfe-
runt,quicompletumoftenderuntquodillinunciabantfu-
turum,p.i.C9i9 c
fcripta per verbum domini, quod nihil habeant vtiliratis,aut
falutis,fed folam. narrent hiftoriam,quis hoc audet dicere,
p.i.ci4i9.a.b
fcripca f uit lex in Iapide pro duricia illius populi, nuc hm in-
clinat us in hominc,ipfe lator lcgis fctibit in terra quae fru-
clum reddir,p.j c.iij^.a
fcripturaadnucemcomparaturfecundumtriplicemciusex-
pofitioncm,& in omnibus fcripturisiliiustriplicisfacra-
menti ratio percurrit,p.i.ci 285. a.b
fcriptura facra non eft occultands , fed magis explansnda &
pr^dicanda locis tamen & temporibus dcbitis,p.6. 1 682. f
fcnptura facra inducit ad cofiderandum propria peccata, fij>
perna gaudia,& gehcnne pcenalia , & quare,parte quarta,
col.i096.f
icriptura fanc5tain tama multitudine diuincrum librorDj.qua:
qualis & quomodo legenda (lt,p.i.in pra?fat.in Gencfim.
fcriptnra tota diuidi nr iu duas partes,f.in vetus & nouum te-
ftam.Pnmaeftde Deotanquamde creatore&gubernaro
re Secuaua deD.o ranquamdercdemptore&glorifica*
tore,p. t .in prarfar.in G.enef. Vide L bri ibidem..
fcriptura facra iy .ificatur pcr agi u, que cft ager plcnus opti-
mis fcnretuiis & icufibus,tanquam bonts fi uclibus, par.2.
C0I.289.C
Scriptura facradicirur m dier fortis.Sponfuseius,do(ftor,&
proleseius,populusca;holicus,p.3.c.i74o.f
fcriptura facrafub fenfulitcrali, fcnfuhabens myfticos. eft
ager.p.5.c.246.f
fcripturaparumloquiturdeconfirmationeinbonumdean-
gelis,&cp.3.c.209i.c
fcnptura facra mul:acraditparabolice,f. fub fimilitudinere-
rumcorporaIium,&hocpropterduo,p.i.pra?f.inGcnef.
fcriptura ex mulris nomimbus contexta,non cum faftidio le-
genda cft,& viiis puranda,& huius ratio p.a. c.no.d.e
fcripturaquadruplicem vtilitatcmnobisconferr.p,6. c.ijg.c
fcripruradiuiuaedifiuitleCtadcdmultoplusprodeftjfideU-
teiis rnutarurm vocem,p.6.c.i04.d
fcriptut a facra dicitur hber fcriptus intus & foris, parte fexta,
cijoj.c
fcnptura (acxa quadruplicem fenfnm habet,p.6.C504.f
Itcmp.i.G738.e.f.&c.9<$j.d.e
fcriptura facra qtiatu »r lubet excllentias, quibus omnem
fcripcuramaliamcxcellit.p.t.inpraffat.
fcripturafacraauteticaeftpra?<r^reiis,&hocproptci feptem.
P.6.C0I1503.C
fcnptura hiftonara eftquccaliquasrcrumhftoriasimitatur,
p.2.coI.74j.a.b.& ci 149. a.b
Scripti radiciiurcibus&potus,fcddiflreieter, partequinta,
c.888.d.e
jtrrir>ov ^ -^i -1.4 b.&r.dr^.a.Etcamcomcciiteaudiendo,
loqucndo,
GlofLe Orc!m.& Nicolai de Lyra.
!oquendo,!ce:endo,meditando,opcrando,cordcretincdo.
ltcmp.j.col.i8,n«ab
Sctiprnralacraeftpanis,eftpulmcnrum,cftvinuml«ificans
cot borrtiflis, eft etiam olcum, cft etiam cibus lactis, par.4.
c&l>2i74*b .
Itcm oppoiirasconditioncs habent mali in do&i ma fua. Ibi-
dem zi8o.d .
fcriptura facra non fempcr fcquitur ordinem reponsded f re-
qnetiter prius facta vlrimonanantur,p.4.c.2i68.f
fcriptuia fcnfu caelcftis fapicntiae refulger, & qui ea condidc*
runr,prxclarifuerunt vita,& fermone,p.i.c738.c.Interl.
fcriptura tii diuina ii aliquid cflet pofitum dabium , hoc eflet
a ipinru humano,& non a fpiritu diuino, p.2. ci568.f
fcriptura fan&a , fanctis , & ignoranriam fuam fatcntibus lu-
mcn cft: iniquis vero,& fcientiam ia<itantibus.,nubes,quia
cxcxcat eos,p. 1.C.899.C
fcriptura facra dicirur nidus, in quo conremplatiui qui dicun
turauescxlircquiefcunt.-materhabenspullosjfcnfusdici
tur literalis,pulli vcro fcnfus myftici,qui fub litera nutriun
tur,& cre(cunr,p.r.ci586.f
fcriprura vocat prophetas ipfos Hebroeoru,& Syrorumidio-
nmefitio$prophctah]m,p.3.c.8<£o.e
fcripturadiuma metiri foletdotfrinam viribus erudiendo-
rum,p. i-c.j.b
fcriptura de futuris tanquam de praeteritis loquitur,'p. 4. col.
|375 *
fcriptu: 4 facra mulra in fuis tractatibus immuda recipit, quo
mrh actunoricontaminatur,p.i.c.io62.e
fcripnir.? Cacrx inrelle&um vr haberent, multi magis profecif
(elegutur perorationemquamperftudij exercicattonem,
p.6.cijo6.f
fcripturx facra? verba,lapides quadri funt , qui vbiq; firmicer
ftanr,nuiquamreprehenduncur,p.4. ci^oj.b
fcriptura; prophetarum fa&a? funt claufa?,& obfcura?,pat te 6.
C0l.tJ02.f
fcriptura? facra?,& rationi magis confonum, tenendum eft de
hisqi;a?tranfcendunc humanainueftigatione.p.y. ii^.a
fcriprura? facre multa dicunt iuxta opinionem illius .temporis
quo gefta referunrur,no iuxta veritatt m rci, p.4. c.jy$.i>-C
fcripturae diuina? paffus dubius vel obfcurus , per alium qui
cerrus cft,&determinatus,debet dcclarari, p.j.c.229.b.c
fcriptura?facr<?moscit,vta<ing<i!ari numeroadpluralem iu
bttotranfeac,&c'COnuerfo3p.3.c.32 8.f
fcripruta?fan&ae vclfermonum vclnotninumappellationem
valiJtorem ducendam crciimus,quam potiuspraecacatio-
ois,&carmimspronuntiatiohcm,p.2.c.ioi.ai>
fcriprutaecanonice quamo preoondcrent fcripturis,& dodri
ms fan&orum m affcrendis teftimoniis , p. 1. in pra?fatione
Lyrani. (
fcriptura: fan&aequatuorregula? funt,f.hiftoria,allegoria,tro
pologia,&anagogc.Hisquatuor quaiiquibufdamroristo
tadiuma fcriptura voluitur,& declaraturcum excmployp.
i.inpra?fat.Lyra.
fcriptura? flucntanobisaperta funtperhumiliratem,qua?eft
viapaffionis Chrifti, p.i.c.286.c
fctipturcj profunditas non pateret , nifi Chriftusincarnatus ,
&c.crueifixusacmorruus fuiflct,p.i.ibid.
icriptura? alca qui intelligic , fublimcs fenfus non capientibus
pcrfilcntiumtcgat,neper fcandalum mcntis euutquicre-
dcrepotu!iret,intetimat,par.i.c697.a.b
Et dchocfigura.Ibidem.
fcripcura?(acra?dictacumpenfamus,arcum <nrendimus:cum
vcrba doitrinx damus,fagittas emittimus, parte fecunda ,
colum. 923.3. b
fcriptura* profunditas dicitur puteus, cuius nomcn eft viden-
tis & viucncis,per qucm incelligicur,fcmper viuens, & om-
niavidens,p.i.c.286.c
fcripturaefacra?eminentiaeftifta,quod in hiftoriafundara,
fpititualis fenlus capttt intcr nubila condit, du lcicntiae ma
gnitudiaem,aboculishorainumabfcondit,p.2.c.i2i9.c
fcriptur^ gentilium philofophorum per vxores alienigenaS
fignificantur,quae n< n vt domina»,fcd rantummodo vt an-
cill? maneant apud theologos,p.2.c.i332.f
fcripturequedamloca funt,qu^htftoriaIiter fidem imbuunt,
quedam moraliter fan&am conuerfationem inftruunr,que-
dam non fecundum hiftoriam, fed fecundu allegoriam ve-
ncrandamyftcriaoftendunr,p.i.ci6oi.a
fcriptur? facr? ftudium recie ordinstum incipit ab articulis
fidei,qui fundantui in fenfu litcrali, parteprima, in prefa-
tioncLyr.
fcripturam tirditate mentisnon intelligentibus remanet fpes
falutis.Qjj autem intelligere nolunt & inuertunt quod in-
tclligunt,nullafpeseft,p.5;.c5i9.a
fcripturam facram ltudentes,non folum debet docere verbo,
fcd etiam fcripto,fccundum gratiam a domino fibi datam,
p.4.c.2053.e
fcripturamquicunqjaliterintclligitquamfenfusfpirirulTan-
cti efflagitar,a quo fcripta eft,hereticus appellan por,quo-
modo& qualuer hoceftintelligendum,p.i. m prcfac.Lyr.
In fcrip-ura facra nihilconcineturquodnon fit inducliuura
ad bonum,p.6.ci687.c
fcriprurarum triplcx intelligentia,& quf ille. fint,parte4. col.
i862.e
fcripcurarumobfcuraneaccufcs,quefecit Deus vtexerceat,
neque dicas,fic mehus dicereturi&cp.3.ci573.a.b
Itena pt.in prefat.Lyra.
fcripturasquicunque non inrelligit vt veritas habct, vuama-
cerbam comedit,p.4.c.8o6.d
fcrutamini fcripruras,in quibus puratis vos v»ta a?ter.ha.quo-
modo incelligendum fit : An vt lude i exrraherent de facris
Jirerisfenfumfpintualem, anliterale. Etdcclaraturquod
referendum eftad (enfumliteralem,p.i.inprefa.inGenef.
fcutum doplex,peiiidiae,fcilicet,& fcutum eledtorum,&cp,4.
c.ro2 2.e.f
fcyniphes hocanimalpennisfufpenditurper aera volitans,
fed ita fubtile & minutum,vtoculi vifumCnifi acutecernen
tis)efTugiat,p.i C.553.C
fcyrpus quid iignificat,& de eius proprietatibus,p.3. c.i i6.d
fcy the pene vn.uerfam cenuerunc Afia,vt legitur in gentium
hiftoria,p.2.ci55.a.b
fcyrhg populi funt,quos limes Perficusab Armeniis diuidit ,
p.i.in prefatione in Genefim.
febalocuti iuntcum habitacoribusAbel rogares num&ipfi
confpirarevelIentcontraregem,p.2.c.638.d
feba vir Belial figuram gerebat he reticorum,p.2. c.635.a
fecrecum duplex f uit in Chrifto, fcilicet perfone & temporis,
P.4.C0I.233.C
fecretum ncceflitatis natura? excufar, p.i.c.98o.e.f
fccretumiudiciumVeftphalieinftitutumeftpublicapotefta»
te,non ad inquirendum fed folu in notoriis procedendum
finc ftrepitu mquifitionis,p. 1 .col.7 2 1 .b
fecreta diuina non funr omnibus reuelanda, fimilicer nec vul
garibus,&cpar.4.coI.i768.f .
fecret a diuinitacis tunc agnofcimus,cum ab huius mundi tu-
multuofa coiicupifcentia intra mcntis noftrg cubilia fegre
gainur,p.3.c.3H.b
fecreralibriGenefeosinprincipio eiufdemlibri , & fecreta
libi i Canticorum & fccrcta Ezechielis,quomodo differen
ter Deifccreta annuncianr,p.4.c.i899.a.b
fecreta myfteria vulgareindignis vicium eft, quod fit veladu
• latione,vel auantia, vcl lactancia, vel loquacicace, parte 3.
001.1349.^
fecretadiumahominibusdef^culari fapiencia prffumentib.
abfconduntur,&illiteratisacquefimplicibusicuelantur,p.
i.col.t335.b.c
fecreta cordis,motu corporis & geftibus indicantur,psr:e4.
col.ii39.b
fc<5taquiddicitur,p.6.ci355.a
f cc-lf tres erant apud Iudcos, & nominantur,& quid fenferir,
p.6'C5p2.£ & c.i 147. c
Sefle.
Ind
StStx omnesnomen trahunrde fuoautore.p<5.col.i 1 1 j.a
Seculu apud Hebreos ficut & apud nos Latinos ,ponuur pro
quolibet fpatio remporis determinantis alicuius vitas dura
rionem.p. i.c.6o3-a
Seculum vnum vocat antiqni Hebrcorum totum tcmpus du
rationis Mofaic? legis,& aliud fcculum , fcil.futurum tem-
> pus Meffic.& fecundum eos lilud fecundum feculum ibi irt
cipir.p.j.cj^Se
Itctn p.6.col.i7i5-b
Secuiu a'iud dicttur finus Abrah£,vt in Lazaro, vd paradifus
\t vt in latrone,vcl fi qua nouit Deus cffe aha loca vcl manfio
'f ncs.per queTranlitanimaDeocrcdens.p.i.c.141 i.c
.InfccuiumiqtiotiesdiciturJongitudoquidemtemporis, fed
eilefinisindicatur,ctfi in aliud feculum dicacur,aliquid lon
gius indicacur,fed tamcn finis ponicur.Ec quoties lecula fe
culorumnominantur,fo:ta(le licctignotus nobis,tamena
Deoftatusaliquisterminus indicatur,&cp.i.c.626.d.e
In feculum feculi & vltra,quid per hoc inhnuttur.Vidctur re
i gulamHebia?orun:.p.3.ci44.f
SecuiUtn, cft hocpra?fcnsquodvo!uicur,feculumfeculia?ter-
. num illudimagocff.p.j.c.^pj.b
/Seculum comniLmtcr accipir ur in facra fcripcura pro reuolu
tione quinquaginta annorum.p.^.cfjSj.a
. Icemp.i.c.62j c
- Scculum plerunqje in fcripturis pro eterno,& tnernum pro fc
i culoponitur,& vndc hoc contingar.p.j.ci 137.3
Scculi generationem fcnpruia fignificat cffe factam trib.mo-
t dis. Aur cnim iola volunratealiquid dicitur factum>aut vo
-. lumarcfimul& voccpTajccptiua.&cinprfffat.-inGencf.
Scculo pifficnti tanquam tabcrnaculo vtimur.p.4.c.340.d
. Sculans vira? circuitus &laborpcrmolamafinariamfigni-
ficatt.r p.;.c.58o.&300.f.& my.b
Seailarcs onmts ita vicus func encruati,vt nihil virilc habcar,
&inimici,fLi!icer,d^mones vel vitia,pcr3percoscorpotcos
fcnfus inrrogrclfifunt,&cp.4.2o38.c.Etfubiungiiur huius
t mtdicamcn.
Secularcs qmdam inrer malos fta'um rectirudinis tenet , c um
vcro ad alti» udmem vitf afcendunr,nc£ligcnt iorcs facti gra
uiter peccant,ficut Loth in Sodomis udtus,in monte pccca
fi .p.j.o I.248 a
Sciiilariancgotiaaliquandocxcompaffionetollcrandafunt,
nunquam vciocxamorerequircnda.p.4col.ioo6.e
- Scciilanum mcntcs dcfignantur pcr acrcm.p.3.col.345.a
S -cu' i:> quanrunx uque acuta fcindcrc non potcfr,mfi mouea
tui manucarprntatorjs.p.i.c.i ji6.f
Sc- in uas ncgligcntiam,tH gligcntia contemptum parit.p4.c.
243.3. b
Sccui us nc fi< aliquando de futuro,quia etfi hodie feruis do*
mmoqnalis cflem fiituiiimpoiTis, quomodovitam finirc
pi i 1 lus viderc non valt^.p.3. * 7 * 9-a
*Scd,conitmCtiorcpctita,nonparuum pondusdat fententic
p 0 c 243 a.
• Scdtch asmalumpaffuscft,quodperfeptcmexprimitur. Pri
< tii,.ii.qufobiflinstiiit,&c p. 2.c ggg c
S :da liias rcddidillei (c Chaldeis,nih timuiflct illudi a Iudt-is
q .1 uanshigaantad Chaldjros.p-4.c1 134^
Scdek hias.pries mccrlcctis hhis,.ccatus eft,& quafi fcracauea
< lai li s.ji. Bjhylomani translatus.p.4.c.206e
Sedcch a'( t Hebiepusaii)duc.tus in liabylonequadamdiein
cc l(.i>i uonuiuiOjobtulcriint fibi potionemquainfluxum
vcn ris lolucrcsitur, & intioductusante horamepulac.ium
fubito tlixu vt'ntiisf'ii.rusfH.p.4 c.2()58.f
S.dechiauapiiuitaitm, m lypumprjeccdere fa'uatorisnon
ct coi gruum,& quarc.p.4.0 1 1 61. a
S deFCJi nt iiusi:ci.r uxiiuoidf,& qiiomodo.p.3.c.28o.c
i> d< •u-qiiicltvntiseit Iurgereccrtantis.p2.c3 l.a
Scdtrcaddcxtcram parris.Iftnd potfeft rtferriad Chriftumra
r!or.cdeirarisct|iationchumaniiatis.p.5.c662.f
. Itcmp.6. coLjj^.f
ex. -iv,
Scdere dicitur Dcus in ca?Io rcrramque caVare j qic n odo &
qualiter.p.5.c.ii4.d
Sederefuperfolium,propriumcft habetisautoritarc mdifter
ncndi,iudicandi,ac etiam con ig( ndi.p.2.c. 1 275. j.b
Sedere dicitur,& non ftare, fi quis rcumanbus libidmis inun-
datiir,&lHxuri3?a?itibuscirci!niIinitiir.p.i.c 1342!"
Sedensorabant Dauid & Helias.p. 2.0557.3
Sedesdicuntur vbicommorationcm habcnt homincs.Habit
tat.ioquippehocnomcnaccepit.p.i.cpSi.a.b
Seditioforum gioria & cuentus.p.2.c 6 26. d
Scduccre qtioibunquc polfunt maligni fpirirus,& perucrfi ho
mine contcndunt,quibus neceffe cft vt militcs Chnfti cur
r3ntexaduerfo,ncforceconfentianT,&cp,4C2338.e
fegetem prcximi Iicitum ent intrarc & comedcrc , & non ta-
menmctcrc falcc.p.5.c.2i7.c
Scir-.Vide in Edom.
feirmonsab Efaunomen traxir.p.4.c.2ii.b
felach;ha?c didio in Hcbraro,in tota facra feriptura non inue
nicurmfi inpialtcrio,&incamico AbacuK.& myftcrium
'■ innuit.p.4.c.2073.b
fellum an & quomodo dicatur rertius & quartusfihus Iofiedi
uei fis refpcclibus.p. 2.c 1 o 2C.f
femquomodobienniopoftdiluuium centumefle annorum
dicatur,cumquingentcfimoanno Noenatusaffcrarur,&
- fcxccntefimoannoeiufdemNoediluuiumveniffelcgatur.
p.I.C.l82.f
fem fccundumpmncsHebrjcosnominatusefl Mclchifcdech,
proptci bonitatem fui rcgiminis.p.i.ci84.f Et fccundum
computationcm annorum oftendit eum viquead Ifaac vi-
xiff«*.p.i.c.204.f :
fem ptincipalis fuit in rcuerentia patris, & ipfum Iaphet ad
h >cinduxit.p.i.ci72.f
fcm quando a patrc fuo Noebenedictionem accepit,patei ip
fidominobenedixit,&qu,ircp.i.Ibidcm
femcumnofuitprimogcn,tisNoe,& quarepraeponituraliis
filiisNoe,&cp.i ci ;6.'.t.&col.i79.c& coI.204-f
femmaioi natu,ipfecft ludaicuspopulus,exquopatriaiche,
prophcrac& apoftoli.p.i.c.i72.f
femen quod reliqiic nobis dommus eft Apoftoloru Chorus.
p.4.col.i8.e
fcmen lacobpauculumfuturum praefignificat Ifaias, &cp-4.
C5t8-e
femen in animalibus mafculinis defluit a rcnibus ad mcmbra
gcnitalia.p-3.c.385.c
feir.cn viti(vt aiunt phyiic:) andidum,& mulieres eft fangui-
nolencum,quorum tommixtionc certis fpaciis corpus for-
macurj&cp.^.t.i^ii b
fcmen humanum habet in fe corpulentia6i>fubftantiani, & in
uifibilcm rationem,& vtrumquc cucunit ex Abraham, vcl
etiam cx ipfo Adam vfquc ad torpus Mana?,alher in fihuru
ciuldem.p.6.c.864.d.e
fcmen Chniti func omncs qui ei fidcli mc tc crediderunr,quia
in ipfis fiuurum regnum feminarum eft.p.4.c.236?.a
fcmcr.Cquod cft vcibum Dci)quando in tcrram iactrtmtis fiue
feminamusquando htherba,quandofpica profcri5& qua
do plcnum frumcnrum in fpica facit,&tandcm tempt.s mit
• tenda?falcisquandoeit.p.5.c.525.c
feminis fufcitatio pcr fraticm dcfundi,quarc ftatuta fuit.p.r.
• col.iot^.e
In fcmine quedam maccrialis informiras,qut; foi mata corptis
liominis reddicuraeft.p. i.c.i 5 96.e
femmain Dctembri latitant inccrra,ncc futura fjcunditas 1 6
iectari potcft.p-4.c2 392. f
f<. mcntis frugum & arborum,(cmcn hominum & animalium
fcrninum vcl fcmcntumcuiufque rci exordium .par.i.coi.
it.d.c
Scminare(fed non colligendum erat a fcm,inantibus)fcpriipo
amio Hebra?is pra?ccptum erat,& quaic.Aliter lofepnusi&
Hebia:idicunt.p.2.tol.92i.b.c&col.i357.b.c '-
G Scminali
GloflxOrcliaSiNicoIaiclcLyra
Scmmalivmutcd^cendcn.aWA^mfignihranriirpcrclaa-
d jm,quia nalctrurcum fomite pcccgti , Qiu factc cum a rc
aitmiinerauonisdeclinarc.p 6.01 140.^
Semmifiuis quarc :n le-e .nd.cu fbit purgacio,an qma pecca
cum,velquadcouif.i.p-30iS30.e
Semmiuerbius vcl frmiiutor verboiudiauseftPaulus, &c
p.6.col.i i64.cf . . ... il:'ui««
Seminarium coirus viri in lumbiscffe, femmism vmouico
pcrhibetur.p.j.c.^Ss b
Semiiaanguftiorcltquamvia.p.j.coUi 63.1)
ltempar.i.col.4s6.d.e # .
Semita redcmptoris ficut eft humihtas, ua f emita feculorum
fuperbia.p.;.col.597-c ....
Semper aliquid bon. facito,vt te diabolus mucniat occupatu
p.2.C0l.J72.f , £ . • v
Sempiternum diciturmon qtiod fine careat,fed quia ftnis ci a
lcoislaiorenonconHitucbatur.p.i.cpy^.b
Senariusnumeruseft pcrfectus.p.4.0253 j*
Item p.:.c 1 iyo.f.& 1 369-0 Jrcm p.i.co.709 a.b
Senanus bonu opus miniitcriorum Dri figni(icar.p.2.c.2 li.a
Scnario virx operatio & difcurlus ft"gnatur.p.3.c.X7.e
Itcmp.2.col.ii2i.cItcmp.i.col.685.a.b
Senectusvndeinanimalicaufatur.p.i.c.67.c
Scnexfihabereoculum iuuenis,vidcret (icutiuuenis.cui etsa
eft reucrcnria cKhibenda, nec proptcr paupenatcm eiidi-
mirtenda.p.3.col.i495.e
ltemp.4.oa4*3-a
Scni exh be rcuerentiam debiram , & non dimittas propter
ciuspa:ipcricm.p.3.ci995.c
Senes non eos fcriprura vocac , qui fola grauiratetemporum,
fedmorumgraimatcraacurifunr.p. 1.01234.0*
Senescircumucniunrmultaincommcda.p3.c.j8io.f
Scnesnonvalcntbcnedormire.p-3.ci8ii.c
Senes excitanrur primo gallot inn canru5quia non polTunt re-
tinere vrinamficuun luuentute.p.^c iSii.c
Senes quancumcunque,po(Tuntconcrahcre3licetnon poffint
generare-p.2-col.67 2.C
Senes aptiores funt ad rales nuptias talemquc fobolem, vbi
non odorpcccati,fcd iuftiti^,(uauitatis,mifericordia?, &o
p. 1.0292. b c
fuperfcncsintcHexi,quomodocVanintelligedum,quodfem-
pcr pofterioresfancti modernorum tcmporumfintmagis
illuminacidehisquepeitii)ci:adfid£p.i.c.363,a.b.&367,
a.b.ccV 37ofd.e.f.&77cc&7H-,--f
fenesvclpresbyteriper Dam.lem conui&i quomodo &per
condemnaci,cum Iudei in Babylone,eranc ferui,non babe
bancaliquamiuftiriam, n?c pcrconfequcnspoteftatecon
demnandi ad monem.p,4- Vide Danicl.
Senes in dukedinc fapientke dcbent dek&ari,propter quod
etiam philofophi circa finem vita? f ue dimiftis occupationi
bus aliisjvacabant ccntemplationi primas caufce.par.^.col.
2008. f
fenibushonorum tribuendum fi Deum timemus,fiquidem
DeusipfefeneJtuteomniacxcellit.p.i.c.io75,b
In fenibus omncs pene virtutes co.rporis mutantur,& crefccn
tefolafapicmfiadcciefcunr.p.2.c67i,e
fenibus rcmedium eft peccare uefincre,fed ftimulant 1 os pcc
cata,exaguat confcicutia>& confuccudo pcccati inltabiles
facit.p.4 col.992.d o
fcnioraut multa'pcritia:acprobara?qui in erudi''o uconfc-
nuit,fi loquicur,longe m co maior habetur doctorum cxpc
Clatio.quaminaliop.i.c. 141 i.b.c
feniores confirmabanr matrimouiuin cum bencdi£tionc,p.2.
col. 303.C
feniores qui vixerunt poft Iofue,quifuerint.p,2 ciyo.e
fenioresqui,quales>& quomodocorrigendi funt.p.j.colum.
60?. c
feniorum vcrba,homines modcrati& rcligiofi cum reueren-
tia dcbcnt audire,p,3.col.3oi.a. 2,Q2,d
fcnnacherib i Jeo feruatus cft vt fcirer potcntiam Dei, & bla*
fphcmantiaora comprimercr.p. 2.0460.!
fcnnaclvenb fcx norninibusdiitusfccundum Ieronymum.p.
4.col.20J.c.'ritquoirrodo morruus.p.:>.c.io75.c
Irem angclus rafu capur & barbam iplius Sennacherib quod
crat valde ignominiofum interra illa.p.2.c 1 25 1 .c
fennar campus Chaidvieorum vbi ^dificata cft Babylon. p.4.
C0l.2 2lO.f
fenoms quondam metropolis Francix.Vide in Sauinianus.
fenlibilecognofciturtnpIici'er.p.6.col.3i5.c
fenfualitas mulier dicitur.Ettuncmcn(truataeft>quandovi-.
ciiseftcorrupta.Adquam viraccedit,quandoratio inma-
lo (ibi anr'entir,& indc fequitur partus menftruofus,&cp.i,
coU.d
fcnfualitasfignificaturpervxorcm Iob.p.3.c.40.f
ItempcrfocrumPetri,p.5.c.ii5i.c
fenfitiua partis non eft ahquid ad finem referrc, fed folius ra«
tionis.p.3.c.45.c
fcnfualiratis motus non eft peccatum,fcd materia cxercenda
virruris, fi ei rcliftatur per racionem.p.5.01 n.c
fenfum & voluntacem li videsfcortaiiccmcumdiabolicisco-
gitationibus.neparcas,nediffimules,ftatim percutc,pecca
iu pcrime,fccrcca natura? diicuties,ipfum fbmite reieca,nc
vlcraconcipiat&gencret,&c.Etdehocfigura.p.i.c. 1373.C
fen(us cxtcriores iimc quaii queda corporis feneftre.pcr quas
tentationesqua(ilationcsadinterioraingrediuncur,bona
gratia? rapiemes.p. 2. 0572. f
fenlus qui nquc corporis qui fortitcr ducit in via vcritatis,& a
peccatis eompelcit,& fimplicitaf:s cxcpla proponit, offcre
arictes.p.i.cijS.e.f
fenfusquinquecorporis pugnantescontradidamenrationis
fignificanturpcrquinqucrcges pugnanrcs cont:a lofue>
&oErqijaruoicxpugnantur:Etfuucnotanda.p.i.c.73.c»
& col-74-d
Itcmpar.i.c.200,d
fenlus quinquc dicuntur oc rrc ciuitatis myftice,fcil.animf o
Ierufalem fignificata?,& non debent ha? porrf dc nocte apc
riri»fcdadcalorem (o!is,idclt,ad facicndumoperachanra
tis.Videquomodo.p.2.c.i57i.c.Ecindicfabbaciclaudere
iubemur, C0I.1411.C
fenfus quinque dicuncur quinque vin adultcra? , &c. p.5«col,
iogo.e
fenfus incerni per dentes fignificantur,quare,& quomodo,p,
3.C0I.160.C
fenfus corporis quinquc,dicuntur quinquc dies.p.2.d574.d
Item dicuntur iugap.5.c.897.c
fenfus quinque habemus.fi pcr quemlibct peccauerimus,pri.
mumeft ab illo peccato omnino abftinere,ne vltra in malo
lenfum illum excrceamus^fed Deo confccremus,&cp. i.c
1077..C
fenfus ad virtutes ietorqueredebemus,ficut in facrificio Dei
turturiscapur ad penulas rctorquerur,p.i.oi075.c
fenfusquinque hoc modo pofTunt reftitui,ii cis in feculanbus
abuli fuerimus,& in his que^ non func fecundum Deum gef
fimus,ipfosfaiivtis actibus refticuamus.pi.oi078.f
fenfushumanaecogitarionis,fiftultum velfe peccatorem in-
telligit,cogniC;onem intimce claricatis apprehendit.Si can-
dorem luifiriaf vel fapiencia? fibi attribuit,a fuperna cogni»
tione fe exdudit.p.j. 01094. e.f
fenfus magis apparcnt in facie,quam in aliispartibus,ficut ap
paret in vi(u,aiditu, olfaCtu , guftu. Ta&us autem per totU
corpus diffiilus eft.p. I .c.66.f.& col.796.cf
Itcm p-5.col.47 2. d.e
fcnfus extcriores hominis poffunr intelligi pcr labia,eo quod
cnuuciantaliquomododifpofitionesanimij&cpar.i.col.
179.C
fcnfus cft in corde,voluptas fecundum phyficos cft in iecorc.
p.i.c.967.ab
Pcr fcnfusintcriores&extcrioresconuenithomocuanimali
bus
Ind
bus brutis,differut tamen tn hoc quod in homine pars fen-
fiuua deicruic vircuti inquancum eft obedicns rationhqux
non eft m brutis.p.i. 01630. f
Senfus rationalis qui ert in me,commendatus mihi cft,vt vtar
ad incclIigcntiamdiuinorum.p.i.c.949.c
Scnfusmonfcxusin vitioeft.p.3.c4i.c
Scnfus corporis adnullam voiuptatem verterentur,malam,.
fcilicetii Adaminobedientiapcrfeueraflet.p 6.01638.^
Omnesquiquinquefenfuscorporislibidinosetrautauerunt,
futuroincendso funtcremandi,ficut quinque ciuitatesi-
gneisimbnbus iuntcomb'jftx.p.3.col.353.b
Senfus lifcralis quis dicitur.p.4.col.789-c
Item p. 3 .col. 1 5 3 6.e. Vidc eciara parciculam addendam ad
difmiicionem.col.j^.b.c
Senfus litcralis in facrafcriptura aliquando eftduplex.par.i.
col.4
Itempar 4.C0I.1589.C
Itempar.3.col.658.f
Senfus faax icripturxcft dupIcx,fciIicer,ltteraTis feu hiftori-
cu$ & myiticusfeu fpiritualis.QuifubdiuidicurincripIice,
& hoium fu(ficientia.p.i.c738t
Scnfus litcralis quando vt iacet,erroncus eft vcl impoflibilis ,
& tunc allegoria & moralitas accipienda eft. p.3. columna
[ 942.d
Itcmp. i.col.739 c
Senfus myfticus iiterali contrarius,vt,fci!icet , per perniciofa
figniticentur virtuofa,non videcur beneconueniens.p.2.c.
i)86.f
Sencentiadomini fan&orura precibusfraneitur.p.4.colum,
MU68.d
Sententia xterna xre figuratur, & arcui comparatur. p.3. col.
fci 2i8.d
Scntentia diuina licet aliquando mutatur,tamen eius confiliu
non mutatus.Etpenes quid,& quomodo confilrum Dei,&
fcncentia accipiantur.p.3 .c.654«f
Scntentiainconcioneproponitur,perquam tumultuofxtur
ba?fcditiocomprimirur.p.3 c.i749-b
Sentetnianiilliu.shominiscuiu(cunquefitautoritatetenenda
c(t,fi concineat manird te falficacem vel errorempar. 1 .col.
3Jo.c
Sententia iudicis vt Hcbrxi dicunr,fic tcnenda eft , Si dixcric
tibiquoddixterafi finiftra,vel finiftra,dextcra,talis (ence
tia eft teneuda.Q_od tamcn patct mamfefte efle falfum.p.
1.C.1557.C
SententiaconiraCain oblarafuitgrauiorquamfententiaco
tra Adam laiaintnbus.p i.c.i26.e
Scntentixcum nominantur,nifictiTmma'xdicantur,male
ientin non poflunt.Inbonoenimfenteciasaccipimus,qu£
fiuradndti' ik- tcjM 1 2f( nispocuntur p^.c^oj.b
Sententix inftringibiles in diuinis fcripcuns lunt propugnacu
ia.p 3.col.ii:4 c
Sentcmiam libcutcrmutatdcminus,vidensmurataopera.p«
4.col.2i4.d
Sentcntiam latam in fcriptnra fxpe Deus antiquat,neque ve-
ritasn>emirur,fcrtenim lentcntia contra nospenitences.
p.^.tol.i 2&6.d
Scntcntiam in h< minibusmutatcrror.p.i.c.i344.f
Senremiam veramcertamen dc ipfis rebus non hibemus,qui
non poiinmush imim!mindagareconfcientia.p.6.c.2i2.f
Scntcnua maiorjs partis opinioncm paucorum excludit. p.j.
col.ioo^.a.b .
Scmcutiaui inalcditlionis cum iufti profcrunt,non ad hac cx
voto vlilonis,fcd ex iuftitia erumpunt.p.6.ci070.e
Scntcntiam m nos latarr. quoanimo fcrrc debcmus, fi ob ali-
quod peccaiii dccongreganoncfratrum, &dedomoDei
ciiciniui,necdrlic'mii.srcluctari.p.4.c.2 35.a
Scntic crratorcmomniscrc-afiira,&quomodo.p.5.c8i2.d
Non (<. ntiunt daemoniaci vel mere capri (i vuliicrecur,& qua-
r< .Sic vuiis incbriati non icntiunt quanta vulnera , quatas
cotritioncsanimxpcccandoacquirimus.p.i.col.i264.e.f
ex.
Sentire contrarium di&is fanftorum eft licitum,non tamen in
determinacispernicram fcripruram.p.5.c.35.c
Separathomo,quandoprodcfiderio fecundce vxoris prima
dimittit. Deus autem feparat quando ex confcnfu propter
cultum Dei fic habemus vxorcs,quafi non habentes,&cp.
2.col.3i5.a.b
Scparare quomodo nos dcbeamus a malis.Ibidem
Scparari debent tideles ab infidelibus multipliciratione.p.6.
C0I.403.C
Sepelit attiua vita a prauis operibus mortuos,contemplatiua
perfe>5tius,qux a cun&is actionibus fundicus diuidit.p.i .c
284^. b
Sepehre mortuos,eft opus mentorium apud D.eum tanquam
opus piecatis & mifericordix.p-6.c 1 66;.c
Icempar.i.col.i484.f
Sepclii e duo modo fummus facerdos potuit aliquem,&licuit
fibi interefle fepulruris.p.i.ci 3 1 3.C
Sepcliuntur facerdotes noux Icgis cum veftibus facerdotalib.
& vndehoc habctur.p. i.col. 99 i-c
fepeliendo corpora quafi facrofan&um depofitum terrc com
mcndamus,qux rcddenda,glorificandain reefurre&ione
credimus.p.2.ci5i4.f
fepes materiales editicare eft officium pauperum & ruftico
rum.p.4.col.475.b
fephora vxor Moyfi Eihyopifla dicitur,& quare.p.i.c.i246.e.
& fequenti
feptem qualitates fpiritus dicbus feptem crcationis coaptan-
tur,& eifc&us contrarios,fua dona excludentes,quomodo
eneruat & iiluminat.p.5.c.6o8.f
feptem mulieresapprehendent virum vnunr.Exponicur&tra
hituraddiuerfa.p 5-c.6o8.f
feptem vitia capitalia nocantur per feptem alia. p. 4.C691.C
fcptemdiesquibusoftiotabcrnaculiexireveticum,quidfigni
ficent 982. d
fcptcnarii,bcaticudinem,donorum fpirituflan<5ti,& petitionu
oracionisdominicx congruentia&conuententiaad inui«
cem.p.5.c.92.a
feptenario numero quid reprxfentatur,&pcrexemplaoften-
ditur.p.^.col. 2246.^.^
Iccmp.3.coI.i4 f.&2i49.b
Item par. 2.C0I. 1 3 7 5.C
Item par. 1 .col. 1 6o8.d
feptuagenarionumero Imguarum diuerfitas & librorum vtri
ufqueTeftamentiferiescomprehenditur.p.2 C.1097.C&
col.iiiy.a
Septimuidies in cxequiis defu ticloru m obferuatur,& quare.
Ecvnde hoc trahitur.p.5.c.372.d
Septimoannovetitum Iudxisferereagrumvtinfatiabiliseo
rumanimus plecierctur.p.i.cn 23. b
fepcuagefimx tres in ecclcfia memoracur.Vna Ggnificata,du£
fignificantcs.p.3.c.883 .c
feptuagintaviri quideSpiricuMofisacceperut,quareftatim
vt profetCti funt prophetabanr,non autempoftea,&cp.i.c
1238.6
feptuagintaduo fucrunt incerpretes,tan?en comunitcr feptua
ginta dicuntur , & quare, &cparte prima, in prxfation.in
Gcncfim.
feptuaginta anni captiuitatis Iudaicx quando & a quo initiii
fumpferunt.p.2.ci275.c
feptuaginta (eptem tranfgreflioncm omnimodam fignar,quo
tamcn numeroincuangeliop^nitenti diuiti prxcipitur. p.
i.col.i23.b.&col.75i.a.b
feptuagintaduo difcipuliad prxdicadum mifllfunt,&dc hoc
my(tcrium.p.2.col. 1 1 07. c
Irempar.i.colum.384 b.&coltim.630.e.&co/.759.f.&col.
icptuagintainterprctcscxcufant Iudxidicetc-s, quoddeindu
ftriatacuerutaliqui^autaliteromnia intcrprcrarifunt vbi
cunque veriras Hebraica facit mentionem dc patre& fiiio
& fpiritufant5to.par.6.col.i7oi.b
G 2 Septcnarius
Gloflse Orcfin. & Nicolai de Lyra
Seprcnartus &denariusnumeruspropterfabbatum &dcca-
:im Iudaris famiHariscft.p.^cjS.f
Tccin|>ar.7.col.i4i7.a
Itcmpar.2.col.i293.c ■ . • .
Septenariusinteriorem&exteriorem hommus lubltanuam
comprehendit,& quomodo.p.3.c.2 i49«a
Itemp.i.col.673-b.c
Scptenarius virturum,Vide in Virtutus fcptenanus.
Scptcmberfecundumcommunioicmopinionemeft pnmus
menfis fimpliciter,qcfra in eo crcatus fuit mundus.Sed ex i-
fto nbtabiU bcneficio fcil. exitudc Aegypcotam mirabili
MartiuspriMusmcn(iscftdivttis.p.T.c.y84.f
Septenarius & kptuagefimuspeifettamfignificanc penitcn-
tiam.p.4.Vide Sepruygefimus.
Septenai ius numerus fignificat vniucrfitatcm temporum qu?
dircurritfeptcnarionumcrodicriim.p.2.c.349.c
Scpiilchrum eft ^lrima domus cuiuslibet hominis.p.3.ci95.c
Sepukhrum Chrifti cft gIoriofum,Iiccc mors cius fuit cocem-
ptibilisp.4.col.i49-b Item p. 5.0)1.462, f,& 13 i8.t
Sepukhridominidifpofitio.p.5>c.i320.f
Scpulcha prctiofa fruftra ftruuntur quafi eaanimi & non io-
lius corporis rcceptaeula funt.p,2.col.i474.f
Scpulchrorum conftruendorum morcuis& cura fepeliendi ,
quomodo & qualiter pcflic licere.p.6.col.652.b
Scpukhrorum prctium qui non a cogentibus.fed a volcntib.
accipiuntjfciant murari nomen fuuro, & perire aliquid de
merico eorum,etiam rcprehendatur eum qui inuitus acee-
pir.p.i.col.284.a.b
In fepukhris potentumponebanturpretiofa, propter quod
cla ndebantur fortiter,& cum diligentiajnc a latronibus ex
traherentur.p ^.col.ioj^.f Itein p.3.col.i2.e
Sepulcura prctio non eft loluenda.neqne emenda,fundus ta-
men & ius in f undo in quo eft fcpulcura emi poteft exem-
plo Abraha?.p.i.c.283.e.f.&284.a.b
Sepultura Chnfti an fuit honorata vel inhonorata,non obfta
tc quod dicitnr, Sepukht U eius crit gloriofum- P.4.C.447.C
Sepultura Chnfti fuit nobihs& fumptuofa,hcet mors fuerit
ignominiofa.p.5.c.642.f.& i3i8.d.cf
Iccm P.4.C.149 b
Sepulcura Chrifti my ftica.p«y.col.464.d
Sepultura non funtpriuandi condemnati ad mortem , vt fu-
fpenfi in patibuIo,decollati,& lapidatijlicet eorum vita fue
rit odiofa.p. 1 .c. 1 5 83 .b,q
Sepultura Rebecca?,fimiliter&Li3e,quarenonfic memora-
tur licuc Delbora»,nurricis Rvbccce,dc qua tanta iit metio,
quod vocatum eftnomenlodfepulturaullius,Quercusfle
tus,&c.p.i.C372 F
fepultura? ofTicium antiqui patres cum magna folicitudine &
folennirarecclebiabant,& quare,&cp.j.c.37i.c& 372.6
&44oa.b.&474-f
fcpult ure loca erant antiquitus extra ciuitates & quare,&cp.
5.col.794.f
iepultura? locus fempcr fuit i nter facra rcputatus. Mclius po-
teft dici,quod locus fepulchri noneftres fpiritualis, fcd ius
fcpel]cndi,&cp.4.c274.b.c
fcquiturdominumqui imicatorefteius,&perillius veftigia
graditur,&c.p.5.col.3?i,c
fequebanrur Chnftum multi, fcd tame diuerfisrationibus ad
hoc f mt moti,&cp.5.c.93.a.& 955,b.c
fcqui Cln iftum volcntes quidam dicunt apti, & quidam inc-
pti,quo.nodo,& per quid difcretio accipienda fit , &cp. 2 .
col.201.b-c
fequcns Chriftum C\ficm lumen folisinmedio pcccatorum
incedas,non tc infundct humor pcccati, nullalibidinis vn»
dc rcfperget,&c.p.i.c.626.d.e
fequentibus Chriftum cft totalitas dimittendus carnalis affc-
ctus,p.5.coI.264.f
fcraphin prxtcrhunclocumaitHierony.me Icgiflenon mc-
mini)&c.p.4«c.78.f
feraphiufacicm Pci & pcdes velant,& <juare.p.3.c.i7$4.e
fcraphimper,m,in mafculinogcncre,per,n,in ncutrosenere
plurali dicimus.Seraphin tamen fingulariter dici poteft , fi
cutchcrubin & cherub,&cp-4.C79.c
ferico & purpura induta?,Chriltum induere non polTunt. p.6.
^01.1325.3
fermo domini panis cft fed muhiformis.Alius publicus eft,a-
liusfecretus.p.i.ciii7.a.b
lermo omnis qui pietatem,iuftitiam,& veritatem docet,Deo
immolatus ert.Qui autcin impudicitiam,iniuftitiam,impic
racem,idolis,& qui cum retipit,idolis immolata maducat,
&cp.i.Ci37I-c
fermo Dei quiimmundicias cordium circuncidit machera
petrina.non cx arce grammatica Ycnit,&c.fed ex illa petra
defcendit qua* de monte fine manibus abfcifa orbcm tcsre
impleuit,&cp.2.col.i3o.f ^
fermo&voxquomododiftcruntj&c. p.i.columna
877-a.b
fermo quid cft,nifi fcmcn,qui dum ordinacc mittitur,a udier*
tis quafi concipicntis vterus ad boni operis prolem f$cun-
datur.Si importunedeiluit, polluens emittcntcm gencran
di perdit virtutem.p. 1 .c 1 03 6.e
fermo per quem in audicntibus nalci fcientia dcbuit,fi inordt
nate prodeat,etiam qua? rette fcnfitjcedat.lbidem.
fcrmo do^orum tempcrandus eft fccundum qualicatem audi
torum.p-i-c.i225 a.b
fermo falutis fempcr debet parere cun&is fldclibus , nec vn-
quam deefle oportet in ecclefia verbum folatij,& fignifica
tur pcr pancs propofitionis.Ibidcm
fermo Dei eft vermis,aliis efncitur ignis,& quomodo & qui-
bus & quam diuerfo modo.p.i.col.635.b.c
fermo diuinis vrit vtcorrigat,non exurit vrperdat.par.3.col.
i398.f
fermodiuinusdicitur aduerfanusnofter,quareJ& quomodo
&cp.j.col.i o8.f. 1 09.C
fermo pedeftris quis dicaturj&c. p.i. in prafationein
Genefim.
fermonem qui facit ad populum,temperet fermonem,vt caele
ftium fecretorum pandat fuauitatem,& morum correctio-
nem demonftret.p.i.col.785.b
fermones fcnpturarum funt veftimenta vei bi , & indumenta
diuini intellecl:us.p.5.col.836.d
iermoncsdomini non vclle audirereseftprorfus plenafor-
midinis & expauefcenda. P.4.C.1 3«a
femones nunc magis frequenrant popularcs & pedeftrcs qui
diuites & equeltres,ficut etiam turbas funt fecutf Iefum pc
deftres.p.5.col.82i,b.c
fermoBes boni prolati de aliquo,fi ipfos audiat velfciat,de fa
cilieleuant eum inluperbiam, etfi&malideijciuntperi-
ram,& odium contra proferenrem.p.^.c.i^S^.c
fermones compofitos proferre ftudentes,magis quem fenfu ;
lutari repletoscui comparar.tur.p.^.c^S^.f
fero an accipiturpro temporegratia; Chrifti,vel finemundi.
P.5.C0I.333.C
fero malorum penitet qui in teneraxtate noluit,p.2.cohimna
j727-b.c
ferpens dkitur tortuofus quod peccati dux fit,&cp.4.colum.
2 50.e
lerpens magis punitur quam mulier, & mulier quam vir. p.2.
eol.9o8.e
ferpensnon interrogatur qui feccrit locutionem adprimos
parentcs,&cp. i.cico.e.& cio8.f
ferpcns $nn\s fuit figura paffionis Chrifti,& quomodo.p.5.c
1073.C
fcrpens non propriedicitur fapiensfedfpiritu diabolico,non
rationali anima,pofla fapientiifimus dici,& quarcp.i.col.
89. b
ferpens tentans protoparentes an ftatura pedibus incedendo
acceflcrit.p.i . col.i 08.& col. 1 oo.f
ferpens tentator an habebat faciem gratiofam virgineam,&c.
|>.i»col.89.c&col.iQi,b
Serpcns
0
Ind
Serpens pcr quem feducti funt protoparentes,an& quomodo
puniri debuir.p.i.col.ioS.f
Serpenrisdamnati fententiaeft,erittibiterracibus.p.4. col.
525. a
Serpentis aftutia qua? eft,& allegoria de hocp.5.0 r 44.d
Serpentislm^fian monitdiabolusa 1 fo mationemverboru
in dcception^ protopIaftorum,& verbaformatanonintel
lexitfcrpens-p-i-c.89.c1Sf ioi.b
Serpenteamcocur voluit Deusfanariferpentummorfus.p.l.
col.ijiy.b
Serpencemorfus homo fi xs afpexcrit ftatim moritur.p.i.col.
1317 t>
Scrpentes quod trahunrr.rdelatebris verbis Marforum,dia-
y bolica vis eft, quod permirtuur ad primi faCti memoriam.
f • p.i,c.9S.e.f.
Serpentesperincanratoresexfolo vocisfono fopiuntur, vcl
etiamdecauernistrahuntiir.p.2.cioj.c
Seruire Deo deuote in fimplici couerfationc melius eft quam
multis abundare vbcuubus , & proximorum fa&a delpicc-
rc.p3.c1 698.0*
Seruire oflfenlio qui nullo placatur obfequio, grauc eft. p-3»c.
1259.3
Scruiri fibi vult Deo prudeccr,non vt nimietate debiles fianr,
cVpoftmcdicorum fuffragia requirant. p.6.colum.7i8.c.f
Seruuns Deoinoper bus bonisadhoc principaliter,quod
tucatur vira vcl lanitas fui corporis, peruerfo ordine & a-
more procedir,&cp.3.C3 2 .f
Seruicntcscommunitareinfpiritualibus, iure naturali &di-
uino & etiam humano a communitatcprouidcnrer in tem
porahbus p.j.ci42.f.& 143.C
Itemp.i.ci289.c& 1292.C& i$j9-f.& 1560.3
Seruitiodiaboiimancipati & vitam lacnlcgumtemporaliter
hnientes,aeterniscruciatibusconfumentur,&quifque pro
fuomerito P.2.C.1257 b.c
Seruitus bona,& bonalibcitasa?q'jalanceappenduntur.p.6.
c.2j2.f.& ;05-c.& 566f.&2i66.f
SeniituscftmorsciuiIis.p.4.ci3J7.c
Jtcm P.1.C.384.415.C&747.C
Siruitusc?pitexpeccato.p.6.c.566.f
Seruitus Babylonica an fucrit durior Aegyptiaca, &c. p.4.0
o5.c&7o6.e
Seruitusduplex.p.6.coI.57i.b
Scruiius peccati milerabihor cft fcruitutc corporali,& quarc
p.y.c.i i64-f
SciuitusDeitofolabiliscfl & fuauis, fcruitusautemhumana
quafiimporrabdis.p.2,c.22:.f
It< mp.4.col.2 424.f
Scruusnon po:dt aliquid vouerevclimpleroperquodimpe
diaruropus fui domini.p.i.c.i399-b.c
Scruus Dciexulcftmundifiigitanscorporispaffionem.p.2.0
8:9. b
S uusHebrarusquomodo libertatedonandu^ pi-c.677.b.c
Sctuusfiproprer Deum patitnsadominoverbciaturiniufte,
cuniei benc (eruiat & fuftincr,hcc eft ratio,& j cr hoccrfici
turgratus Dco.p 6.01 321.C
Samiii ii < it corpoiali coiuumcliofus,Dcum quoque inhono
norat qui carnah domino nomen fuum accommodat.p.i.
fol.1082.cf
fciuusift pcccatiqui facitpcccatum, &huiusratio. p.y.col.
1164!
feruusquis& vnde dicirur.p.i.c.435.a
fcruum homincm homini,ucI miquiras,vel aduetfitas-.Iniqui
ras ficut Chanaan,aduei firas ficut lofcph.p.i.ibidcm.
feruum qui cripuit cx manuhoftium,iurcvtiquctenct quem
dcmit.p.i.col.i 6j y.a
fcrui bonumrcgimcn intribus cft,conformiterad bonumre
gimcn alini.r).2.col.2i42.f
fcrm fi bcncuoli fint 3, obcdicntes,&fratreshabcndi funt.p.
3-ibidem
fcruorum,quidu cft fcruus qui & filius-Et cft fcruus qui timct
ex.
p?nam,Fcdnondnig!t!uftitiam.p.6.coI.r66.f
feruorum conditionem multum glorihcat Pctrus,quosbenc-
facietes afrirmat imiratorcs dominii 3? paffionis. p.6.1 3 2 i.c
feruos bonos & ancillas bonas,affe&u fihorum & filiai u pro-
fequidebentdomini p.j.c-3!4.f
feruos fuos cur vocet dominus Lenitict 25. quosante fer-
uos hominum vocauerat.p.i.c 1 1 3 2.e
Quafiferuos&ancilIasinperpctuumacquinmus,quoscon.
uertimusde Gen ibus,aur de lucia?is,&c.p.i.ci 13 i.a
In feruis etfi defpc&at eftc6ditio,vnilitas viget. (n ancillis au
rem cum conditione pariter fexus iacct.p 2.col.407.a.b
fefacrex Acgypti afcenditcum i20o.curribus& fexaginta
milhbus equitum & fuftulit thelauros Hierufalcm.p.fccun
da,c.8oo.e
feth eft nome ciuitatis in rerra Moab,vt dicit Rabbi Nathan,
cuiuspopulum totalitcr deftruxit Dauid. Et fic accipitur
cumdicitur,vaftabitqueomnesfiIiosfeth p.t.c.i 36 i.c
fethfiIii,omneshomines.Ab eo nominehumanum gcnusdc
fccndit.Qifi enim dc Cain fuerant , diluuio perierunc. j».i.
lbidem
fcuitix mos eft, quando ratio dcficic,dentibus fraudet, &
quod vult,taccns oftendir.p.3.c.672.e
fex primus numerusperfe&us eft, & qnid fignificat. p. 6.col.
U97-a
fexagenarius numerus ficut fenarius pfrfe&ionem fignificat.
p.i.ci475.b.&ci553.c
ftxaginra quid lignificat moraliter.Ibidem
fexusmafculinuspcrfeciuseft.p.i.c.i547.c
fcxus fragtlis & minor artas,funt numero indigni.p.y. colnm.
257.*
Si Dauid mentiar.Si negatiuepofitum eft,quod etiam corr,-
munis vfus habet.p^. 02363^
sibilant & frcmunt ita irridentes,cum quemlibet corruiflet vi
derinr,fic ut boni charitate compunc-ti,ftupore permoti,do
lentesfibilant,&caputagitant p.^.col 933.b.c
sibilatio fubitum & impromfum doicnc s & admirantis aflfe»
c~him indicar.p.4 Ibidcm a
sibyllaperfpintum phytonicumlocutaeft p.6.c.2i2.d
sichem vno modo eft nomen ciuitatis, alio modo eft proprifi
hominis.p.6.c.i053.b
Item p.i.cql.2,6o.c.f
sit hima iuxta Grjecam & Latinam confuetudinem dedinata
cft Hcbraice sichcm dicitur:licet vitiose Sithar legaturp.
i.c.446 e.f
sicut,non femper defignar equalitatem,fed correfp6dentiam
dicitquandoreifigurai«adfiguram.p.4.col.i20o,e.f
Itemp.3.col.i445.a
sidon ciuitas fitain terra promiffionispropemotemLibani.
p 5.col.266f
sidoocsduas cffenon comperi, vnamparuam & aliamma-
gnam quamum ad terreni mpcrtinetlocum.Scd myftice»
capiunturanima? qua:daminmagna,qua»damin parua.p.
2.col.8i.b
sidera priufquam fierent,o:do temporum nullis notabatur in
dicijs^velmeridianahorajVelqua^ibctalia.p.i.col.iS.f
sidcrum fingulorum pofitio & ficus vidaur quibufdam, quid
dici ciuitas vcl habcri poffit in celo,quod ego,inquit, Ori-
genesdefinirenon andeo. p.i.c.i440.e.f
fub figillo aliquid claudimus,vt cum tempus erit proferamus.
p.g.C.I22.e
Vtfign^culun ponimus Chri(li!trfupercor:cumeaqua»di-
>it ita difcimus quafi diuina; veracirer fint verba fapientio
p.2.c.i645-a.b
signum pctcrc an & quomodo liccat.p.2.c.i29.a
Item p.i.col. 146.1
signum folemusaliqroddigito vel brach?o a1I;gtnm circun-
fcrrcquoadmoncamurilliLS rcicuius trcquentiorcmha-
bere volumusmemoriam.p.3.col.j879.b
signum duplex ponitur alicuius aduentus. Vnum pronofticu
qued cft iadicatiuum i uturi cffeaus. Aliud rememoi atiuti
G 3 cffeitus
Gloflae Ordin.& Nicolai de Lyra.
effe&uspra»teriti.p.4.co1.9?.c •
Si°num maximum ad confirmanda doftnnam Chriftituit
&declurario ipfius dininiratis,qux nanifefta fa&a cft per lpi
ritumi'anctumApo(tolisdatum.p.5.c.i274-c
Signum, quo 1 in quocunq; tcmporc aliquid fignihcat , & eft
"prodfgijgcnus.p.(5.c.452.c.f
Si^num veteris Tcftamenti circuncifio in Iatcntic3rne,u*
gnum nouicruxinliberafronte,quomodo& quare.p.6.o
521.C
Signa quando monftrcntur a Deo.p.4.c.94.d.c
Signaprxcedentiaiudiciidiem.p.2.c.2468.c
Si^na& portcnta vocat Ifaias miracula ab Apoftolisedita.p.
4.01 i2«e ..... r •
Signa proprie dicuntur qure fignificant ahquid de praeienti.p.
4.c.8o6.f
Sig'ia facerc non cft probatiofan&itatis, fed vnumquemque
vcfediligere.de Deoautem vera,deproximo vero melio-
raquamdefeipfofentire.p.3.c.2 8i.c
SignapetuncuraDeomuIcis modis.p.4.c.99.c
SigniScarebonumtypiccmalum.&malafignificarebonu, fi
aliquadocontingat,nemo miretur. Si cnim hoc no liceret,
nunqua nigro attramento,fed fem p auro lucido nomcDei
icribcrctur, quia Deuslux eft,fed (inom6 diabolicalculo
tadido fcribas,nihiIomin' tcnebras fignificat.p.2.c. 1505.C
Signa funt c^lcftia luminaria , quomodo & quoi um. p.i.col.
674-c.f
Signa propria habent homines in motibus animorum,& vir-
tutibus anima? , ficut propria quasdam caftitas cft Pccri , &
alia caftiras Pauli,e tfi eadem videatur.p. 1 .col. 1 9o6.e.f
Signa fecit dominus>& difcipulis facerededit,vt per hoc cer-
tius eu jgelio credar>!r,du qui cdeftia promittunt terrenis,
c*leftia& diuinaopcra operenturinterris.p.5.coI.494.c
Signa quf fient inconfummationem feculi,fimi'ia funt & fcre
eadem iis,qu«antecxcidiam krufslemfa&afunr.p.^.col.
391.3.615.C
Significaatias veteris Teftamenti nemo putet negligendas.p.
3-col.i382.e
Significationibusdiuerfis,& aliquando etiam contrariis res
vna exponitur myttice,& quare.p.j.c.23J.b
Item P.4.C0I. 1 1 8 1 .a.b
3temp.3.col.i859.
Silentium cultus iuftitia? eft.p^.c.i 4i.a
Silentium eft mentis murus,intra quem tamen nimis aliquan
do artatur,& dum eloquio immoderate compefcitur,intus
feruet cogitationibus,aliofque loquentcs deipicit liberius.
p. 3 .C.99.D
Silentium triplex,fcilicet ante legcm,fub lege,& in gloria.p.6.
C0I.492.C
Silentii cenfura ad fui cognitionem reditied fuperuacuis ver
bis extra fc difpergitur,& tota hofti detegitur.p.3.columna
99.b
Kon iilereDei,velnon tacere,eftorantis poftulationem effi-
cacitcr exaudire.p.3.c.6i6.f
i Silo di&io Hebraica eft proprium nome Ioci.Significat etiam
in alio feniu mi(fionem,& fic eft nomen commune.p.i.col.
452J
Silo locus vbi fitus.p.4.coL(54i.b
Siloafons eft ad radicem montis Sion.p.5.01 i75«b
Siluam quae in nobis eft cmundemus,inutiles, fcilicet & infru
ftuofas arbores,& faciamus ibi noualia que. femper innoue
mus,& fru<5tumcapiamus.p.2.c.i9i.d.e
Sim,verbumvtHebraiaiunt,vlcusfonat,nonvulnus.Hocin
fiigitur,illudfpontenafcitur.p.2.c.965.b.c
Simeonpatriarchaquarenonhabuitbenedi<aionem.p.t.col.
i6£0.d.e
Simiaeftanimalingcniofumhominisimitatorium.par.2.col.
ioi.b
SiiniIavita;fymboIumgerit.p.i.c.9i7.a
Simile pars fola, thuris vero non pars', fed ipfum thus totum
domino iacendi pra?cipitur.p.i .col.9 1 9-b
Similes ei erimus,cum dicitur5Smilitudohec non ad naturam
& fubftantiam,fedadgraiiamreuocatur,ficurpi<fturaeitfi
milis ci cuius imago in ipfa exprimitur,&cp.i.c.8 14-d.e
Similis fummus omncs,fed eft propria cuiufque diftin&io vel
in vultu vclin ftatura,vel in habitu,velin pofitionc,p.i.coI.
1179.3
Similitudines in rcrum in facra fcripturafrequenter nominan
turnominibusrerum.p.2.0 49t5.e.f
Similitudo bona,& fimilitudo peruerfa.p.3.c.952.e
Similitudo.rcqualitasj&itnadifferentur.p.^.OjSj.b
Item p.4-col.i283.b
Simitudoper fe,eft caufadile&ionis,itadiffimilitudo caufa
odij & abominationis.p.3.oi730.e
Simon magus.p.i.oi093.a
ltemp.4.coI.2372.f
Simoni? vicium poteft dici abominatio defolationis.p.5.col.
617.C
Simoniacus quando priuatur ecdefia,conuertit fe ad tonden
das oues, id eft,ad rapiendum bona fimplicium per exquifi
tas & malicias & fraudes.p.1.03 89. f
Simoniacus,&op.6.col.io7o.f.& ii92.f
Itemp.4.col.2 353.c
Simoniacorumha?rcfisgrauiffima.p.2.C795.d.c.f
Simplcxquilibetautrulticusqui arcana fapietic?comprehen
dere nequit, fitamenexemplafapientium viuendo fecla-
tur,iureinter fapienres numerabitur.p.3.oi654.a
Simplex auditor verbi Dei,fi ea quae in fcripturis intelligit o-
perado perficir,melior eft,quam eruditus,fi ad haerefim prf
dicandam labia detorquet . p.3. c.i 683.C
Simplexvir&iuftusEcclefiafticus cft,quinonhabet fcien-
tiamfcripturarum,fedquxiubenturfacit.p.4.c.2379.b
Simplicisvitaeinnocentiamcumcharitate feruare,multo vti-
lius eft,quam v rtutum exterius fulgere miraculis,&interio
ra mentisabodiorum fordenonexpurgare.p.^.co. 1667.3
Simplices feculares qui funt vira» exemplans,fiue etiam frater
fimplex, officiumpredicandi non habens,talesfuaexem-
plari vita plus proficiunt fibi,& aliis,quam pradicator vcr-
bofus.p.2.C29i.c
Simplices & laici in ecclefiaaliquando funt deuotiores.p. j.c.
ii52.f.&i036.f
Simplices hominesquareChriftusprimovocauitad praedi-
cationem euangelii.p^.c^o.f
Itemp.6.c.2o6.e.f
Simplicesincampisnutrititrequeter inueniuntur neceffaria
falutem videre darius,quam illisqui quafiquotidie au«
diuntfermonesin ciuitatibusmagnis.p.6.oi392.f
Simplicitas nonquasrit ollas carniump.i. 0298.3
Simphcitas fine re&itudine diffoluta &ftuIta,re<3itudo autem
fiue fimplicitate aufters & dura,fed vtraque virtus coniun-
c"tapcrfedumreddithominem.p.3.oi6ii.a.
Srmplicitas non folum fufficit ad falutcm feruandam,fed eum
firnpliciiatcparitcr debet effe prudentia, &o p^.columna
2373.3
Itemp.t.coI.i268.c.f
SimpJicitas debct 3 nobis haberi,vt nemini noce3mus.Debet
& prudcntia,ne decipiamur ab aliis,&o parcc quarta col.
2373.3
Simplicit3tem confcientia? quam iniufti velut infirma abie&a
qua: <lefpiciunt,iuftiin virtutisfacrificium vertunt.p.i.col.
.557-b
SimpIicitatemexcoIenres,re<ai,puritatem ac mafuetudinem
Deo immoIant,quam abominantes jeprobi fatuitatem pu
tant.p.i.Ibidem.
Simulacra gaftnmargi funt imaginationes decibis & poribas
&fimulachr3 fuperbi funt imaginationes dehonvni
&op.4.c.35.b
Simulacra dicuntur homines parui aut nullius valoris , c;
tamen fuperbus potens promouet ad ftatum honoris. }
C0I.2059.C
Simulacra Aegypti corruerunt,cum Iofeph& Mariafugci •<
11.
ind
in Aegyptum,&c.p.4.c.is>j.a.b
Simulans febonum& corrumpensaIios,peforeftquam no
fimulansfebonumfubhabitucxteriorijp.^.ciS^.c
Simulata innocentia non eft innocetia,fimulata aequitas non
eft a?quitas,(ed duplicatum peccatum,p.6.c.63 2.d.e
Itemp.^.c.do^.a.b
SimulatorumfrauduIentiaquadruplicemfinemhabet,'p.4.
c.i578-f
Simulatoresfignificanturperpardum,&quare,p,4.ci6io.t
Irem per ftruthioncm,& quare,p.3.c2po.e
Sin vocatur omnis eremus vfque ad montem Sinai,& ex tota
prouincia,eti;ilocusvniusmanfionisnomenaccepit,ficut:
& Moab tam vrbis quam prouincix nomcn eft,p.2.c<54j.
b.&ci307.b.&ci42 5.a.&fequenti.a.&ci463.b
Sin fan&a interprctatur per antiphrafim,p. i. c.143 i.a
Sina interprctucur mcnfura mea, vel amphora mea , parte 1.
C0L727.C
Sinapis granum,omnem noxium humoremdecapite pur-
gar.p.j.ca26.d.e
Singularitasnonrecipitdiftinitionem.p.2.col.i559.C
Sinus Abrahx,V!dc in Abrahae finus.
Sion & Ierulalem dicitur quatuor modis,p.4.c4i8.e
Sion accipitur quandoque pro ecclefia mi!itante,& quando-
que pro eccicfia triumphantcp.3. c.g^6.i
Sion vrbisarxerat vbi Dauid&qui pofteumfueruntreges
fepulti funt,p.2.c.683.c
Sion Hrbra?is nomen crat dcfiderabile, Sacriq; omnes ritus ,
&facr0fancta?ceremoiiiceillicperagebantur,p.2.cii58.f
Sitis,tribtis modis d:citur,& quo modorum accipitur cum di
citur-Q^ib.beritcxhacaquaj&cp.^.cioSS.f
Sitesdiucr;JEfunc,p. i.c.644.d
Smaragdus lapis prcciofus quot eius genera,& vbi& quomo
do leperitui ,p.6.c. 1 67o.b.& eius moralitas. Ibid.
Itemp.4ci2 89.b
Itemp.3.c.2i34.e.f
Itemp.2.ci6i4.c.f
Sobriusmtcllcctus inomnibusoptimuseft, qui reficit ani-
niam,nccgrauatmcntem,p.3.ci99^.b
Sobricras magna in faccrdotibus noua? lcgis requiritur, & dc
hocfigura,&cp.i.c.992.e.t.&c.i637.c
focictasnullapotcftpcrmaneicabfq; iuftitia,etiam illorum
quiodiunt iuftitiam,vtpotelatronum,p.i.c.i554.f
focictas tota d icirur faccre,quod vnus dc aliqua focietate fa-
cit,p.5C42i.c
focietas Dci&hominisinchoatur incharitateinvia,&con-
fcruaturinpatria,p.6.ci386.f
focictatem malorum debcnt fugcre infirmi, ne mala qu* fre-
qucnter afpiciunt,& corngerc non valcnt, incipiant imita
n,p.3.c.i702.d.e
Exfocictate malorum pcenas temporales fuftincnt aliqui iu-
ft ,[). i.c.20i.b.Intcrl.
Soiraics dixn : Hoc vnumfcio,quodncfcio,p.3.c.348.e
V . le criam ^.4.^.364.3
•.nacx Gumorradupliciterinignemredatta?funt,par.6.
c.jj57.b
jodouii xttfiin vitijsexardcbant,&inhofpitalcserat,tamen
rcin.flluscritcisquamquibufdamciuiratibus, quiprophe
ta.cx pr.TdicatorcshabeiH,p.5.c839.b
fodomamfabulanturluclxiinaducntuChiiftifui reftitucn-
dam,v:ii'. quafij arauifus Dci, &Samariaminfdicicatem
p:'i{finam,p-4.c.i 197. c
folSymbuIumgcnttot usnaturce,p.i.ci373.a
f ol tilibilis vigintiquatuor horis orbcm illuftrat,& fuo ambi-
ru noc.tistenebrasfugat,p.i.c 1365.8
iol dicitur ipccies cacli ,~licut nobilior & fapientiorciuisdici-
tui lpcucs&decorciuitatis,p.3.c.ai89.c
fol clr nudiusplanctan)m,p.3.c558.f
fol ipirit9 dicitur,quia animat, & infpirat, & viuificat omnia,
ficurinvere fingulisannis vidcmus,p.3.ci753.c
folpotcftintclligioriridupliciter,p.5.c.655.c
ex.
Sol maioriluminelunam ftellafque ne terram illuminent, Im
pedit,vnde & fic vocatur , quia folis obtufa lunaftellifque
cwerisperdiem fulgearterrisJp.i.c.i8.e
Solis magnitudo.Vide in Magnitudinisfolis.
folisretr6cc-ffustemporeAchaz,p.4.c.338.e
foLs regrefuist.peEzcchice Babilonijsfuit ftupori,p.2.968.e
folem dicunt ludcei tempore Mcffice ftaturum,& caetera mul-
ta temporaliter implenda,fed improbantur,p.4. c^o^f
folcmnonretroccffiffe,necdiemfuiffelongioremnecbreuio
rem tempore Ezechia?,an & quomodo probari poffit, p. 2.
c.97 1 .& c 97 3.a.b.Vide etiam in Dics. & c. 79.C
Itemp.i.ci472.f
folaciumeftmilerishaberefociosinpcena,p.4.c.i638.
fed contra, Epulo petebat ne veniient ftatres in locumtor-
mentorum Solutio ad hoc,p.4.c 1 3 2o.e
folatiatemporaliaqua»deuotipopuliprcedicatoribuscopen-
f ant,vt fine cura & impedimento diuino vacent obfequio,
fignificanturperplauftra,p.ic.i205.a.b
foldanuseftmaximusinrerSaracenos,p.6.c.i6o3.b.c
folennitates dedicationis Ecdefiarum & faterdotum per fin-
gulos annos funt folcnniter cclebranda?,p.2.c 764^
folennitates facerdotum hodie f unt coiter in conuiuijs & po
tationibus exceffiuis,& diftblutionibus ineptis,p.4. 2189.C
folennitatcsfeptemveterisTeftamenti,fcilicetfabbati,pen-
tccoftes,tubarum,expiationis, tabernaculorum, ccctus, &
quid figurauerantin nouoTeftamento,p.i.c. uof.a.b. &
c.1058 d.c.f 1059. a.b
folennitates lcgis pene omnes in feptenario numcrofunt, &
dehocamplificatio,p.i.ci53i.c
In folennitatibus folet nomines lautius comedere & bibere»
&per confequensiurgaridefacili,&intcriurgia prorum-
pereadblaiphemias,p.i.ciu8.f
fohcirus eft quilibet magis circa rem propriamquam circa
communem,p.i.ci i7.b.c
folitudoquomodoaccipitur fecundu proprieratem Hebrai-
ci fermonis quando dicitur in Iob, Qui aedificant fibi foli-
tudines,p.3.c.54.e
folitudo in loco fecreto & remoto inter viru & mulierem ec
valdc propinquos genere eft fugienda , ign£ enim concupi
fceti?carnalisdiaboIusaccedit,exeploThamar.p.2.585.c
folitudinis loca qui quaerunr , ha?c fcire dcbent quod tot ani-
marum rci funt,quot in publicum prodeuntcs prodeffe po
tuerunt,p.2.c.828.t
folicitudinem omninocircaneceffariaviraenon excluditfal-
uator,p.2.ci42.f.i43.c
folicirudinemanimarumregendaruquiaftumit,reftatvtqui
bus aeterna pra?dicat,ad prouidenda quoquc eistempora-
lium neceflitarumfubfidia inuigilet,p.;.ci856.e
folicitudine reccpta temporalium fubfidiorum, quatumlibet
eximius do&or,difficile vitat peccarum,p.5,.ibid.
folicitudine moderata folicitariad quaerendumcaquaenon
dedit hominum natura,vt veftes,& arma, & fimiiis, no eft
intcrdidum,p.5.c.i43.c
foliloquium quando & quid dicirur,p.3.C426.d
foluendi poteftatem ad quidaccipiunt miniftri ccclefiae. Vi-
de in Ecclefiae miniftri , & in Miniftri ecclefiae .
f olus,hcc di#io addita alteri quid excludac,& in diuinis quid
& qualiter excludat , p. 3. C.2091.C
folus Deus eft in quo peccatum non cadit,p-3. 1 541.C
fomnium inquictum habent mali homincs , & phantafmata
terribiliaoccurruntfibijboniverohabentphatafmatabo-
na,p.3.col.i6i6.f
fomniainterpretadi ars,diccbaturfcietiadiuina4\4.i545-c
fomniaquibusfutura fignificantur , folius Dei notin> rcfcr-
uantur, & no patent conie&oribus & raundi fapicntibus ,
p.4.c.i5i3.a
fomniorumcaufiicftnonnunquam folicitudo prarcedensin
vigilia,p.4.ibidcm.
fomniorum intcrpretatio per ea iudfcando de futuris,vtru fit
licita? Arguitur contra & pro, cu rcf poniione & folutioni-
bus
Gloflae Ordin.& Nicolai de Lyra.
bus argumentorunvp.i.c.40 1 .c
Somniorumcaufaeftdupkxingencrali , f. lntnnfeca & cx*
umfeca,&quxhbecfubdiuitur,p.i.ibid.
fomnioruw imaginesfcxmodis tanguntanimu.Velfic,tom-
niorum fcx funtmanenes,p.3.c.3i43 a
Item p.4-c.ioi6.d
fomniorumimJgincsfexmodistanguntanimum,p.i.K>74.d
fomnij > non ctt vbique credtdumdicet Pharao & Nabucho-
donofor voluntate Dei, iudicio fomniorum futura cogno
fcunt,p.4.c:o24C
fomnusfubti!ioreltinparcoviau,p.3.c.2i32.c
fomnusvnde &ouomodocaufarur,parte5.c. 979.C ; #
fomnus a requic teporum venit ad oculos , quia dormituns
tcaipora grauari incipiunt,p. 5-c.2467.b
fomnus operantis cui fimpkxcibus & modicus,&diuitis,qui
thftentus nimietatcepulaium,adinuicem comparantur,
p3.c.i782.d
fomnus nc faltem a paffionis prcmio vacet,Deus benigne per
mittit,vc diabolus fanftos quo minus valct vigilantes, gra
uius tentet dormicntcs,p.3.c.io3.a
fonus magaus fit iu eccklia , quando orantibus faccrdotibus
&bencdicentibus lcfpondetomnispopulus Amen.-quifo
nus ram ad clamorem vocis,quam deuotionem cordis per
tinet,p.3-coI.2 2i3.c
fonorum tnagcnera funt,f.vocc,flatu,pulfu,p.3.ci59:.f
fonorumdiuedbrumrationabilismoderatufqueconcentus,
ccckfia? vnitatem iignificat,p. 2.c.30.f
fophifmata diakcticorum dicuntur fcyniphes, quar omnia
mundtimdicepcrunt,p.i.c.5J3.c
fopor&fomnusquomododi{tinguuntur,p.3.457.a.b.4s8.d
fopor Ada? non fuit nacuraliter caufatus,fed a Deo immUfus,
&quarc,p i.c.8o.d.e
forq'iomodo;nrerpretacur,p.4.c.935.b.c.936.d.e
fordes cordium expiantur per tria,p.i.coI. 1 170. e.f
fordcspcdumqua?fun,>p.4,C935.b.c936.d.e
fordes noftr3s ex Dci mundicia agnofcimus, quantoplus ei
proximanus,p.3.c.i3 2.e
fordibus vitiorum qui non metuit pollui,hunc neceffe eft pro
meritisignibusgehenna?tradi,p.i.C468.d.e
fors pro quo accipitur,& quid fignificet,p.6.col. J J4.b.6o9.b
&col.98i,c
lcem exccnfe,p. 2.col. 1 1 7-a.b.c
fors alia dicitur diuiforia,alia confcltoria,&cp.i.c. t44o.f
Jcem qua? iftorum fithrita,p.4-C2024.e.f
fors quomodo in fcriptura fanria accipiatur,& quod in terris
nonfolumefhkdcuamin ca!eftibus,& etiamdehis vir-
tutibus idem putadum eft qua? mundi minifteriahis fufce-
perunt,p.2.ci 1 7-a.b.c
forte cum aliquid dtuidirur , in confuetudine hominum eft ,
fortuitu videtur fors iila ad illum, vcl alia ad alium cadere,
p.i.cn'7.a
fortes vigmtiquatuorcrantfacerdorum,Leuitarum,& ianito
fum,&habcbanttotidem pontifices,quiferuicbant inte-
plofuccelliue pcr hebdomadas, p.2. c.9i4.f. & c.in i.c
forcibus an,quando,& quomodo vtendum iit,& quotuphces
funt.Itcm quouens & quomodoinhispcccatur,par.6.col,
986.b.c.Itcrnp.4C.2 0 24.e.f
Iccin cxcenfc,p.2.ci 1 1 i.b.c
I.cm p-3,c.i675.c& r676.b.f
forcikgjpfiuediuinarricci(.cfuntvetuIa?)aliquandofingunt,
quoidenocte vaduntcumanimabusdef.indloium,& di~
cunt profpera aliquibus^alijs aduerfa,p.4. ci 170. f
fortium indefcriptione vbicunq,- vtiturfcriptura hoc vcrbo,
egreditur,vcrgit,velrcficdbtur,vclaliquohuiufmodi,quid
perhocdenotetur,p.2.c.9i7.c
fortium defcriptio per certa loca & ciuitates,non eft bene in-
telligibilis illis qui non vidcrunt terram promiflionis vel
falccm cius defciiptioncm depiriam,p.2.c.ri3.c
fofanim nome Hebraicti(vt Iuda?i modcrni dicunr) fignificat
rofas ia plurali.Hieronyraus autem trasfert hlia,& in toto
veten Tcftamento transfert lilium vel Iilia, &c qnia Iudae
fuo tempore illam dicebant fignificationcm illiusdi&io»
nis,p.3.c74i.b.8j4.c
lofi pater Pyrrhi,vcl Sofi pater Pyrrhi,fubaudi filius,parte 6*.
col.H95.b
fpacium miile paffuiim & duorum milium cubitorura , an fit
idem,inqiiiiirur,&foluitur,p. 1.C.1443.C
fparteslinguaPerficacanemfignat,p.4.col.38o.f
fpartiaca?,an,&quomodofuetintdegenereAbraham,par.4.
c.2342.f.234?.c
fpecies multa? f tibalterna^ac etiam fpecialiflirna?, funt in pifci
bus & auibus,& brutis animalibus,aliter de humana natu-
ra,p.i.c.24.f
fpecies noftra eft proximus,in quo videmus quodfumus,que
vifitat quiadeumpaffibus amoris tcnditj&Cxfcvifoilli
condefccndit,par.3.c.89.a
fpecies diuina Chrifti non poterat videri,p.4. C.444.CI
fpcciofitasoptimefedetinprincipe,p.3.c742.f
fpcciofitas in quo & quot propne con(i(tit,p.3.ibid.
fpe&acula thcatrorum,imo omncs ofFenfionesquasanima:
contaminantpuriratem,temoueamus,p.4. ci22 5.b
fpeculafuaquorumcapfa? erantamca?, obtulcruntmulieres
deuota? Hebra?orum ad labru «eneum tabernaculi, & qua-
re,p.i.c.89i.c&c894.f
fpeculatio duplex fuit in Chnfto fcilicet diuina & humana,&
quselibeteft excelfa,p.2.c.309.c
fpeculator populi pofitus debet altum fpeftare in vita,par.4.
ci324.b
fpeculatoresinEcdefiaconftitutivt non ceffentobiurgado
peccata,p.4.c 1324.3
fperant homines temporalia curn beftijs,fed fcn&i mifericor
diam Cceleftcm,p.3 .c.678.d
fpcs quid eft,p.3.ci784.f
Ipes galea? comparatur,& quare,p.6.c.659.c
Item ancora?.c.772.&c857.c
fpes pra?inii folatium fit iaboris, p.6. c 1449.C 1 144-f
fpes (ine meritis non eft fpes,fed prefumptio,p.3. c 163.3
fpesan&quomodofueritinChrifto,p.3.col.528.f. 567.3
fpernere non debemus ea qua? conftat creatore ad vtilitatem
noitram fecifTe,p.3.c.2i6i.c
fpicaenominedifcipulorum Chrifti ca?tus fignatus, partc 4.
C.185.C
fpieasvdkntibusapoftohslefuindiefabbatianpeccauerur»
p.6c.i225.a
fpina docii ina? fpirituales viros iignat,p.4.c.36i.c
fpina? & tribuli,& qua?dam ligna infiuri:uofa,air vel quando
creacafunr,cumDeusdixerit,GerminetterrahLtbam,p.i.
coI.i6.f
fpina?crantantepeccatum,fed non vtlaboiehomini inferret
cui poft peccatum fuerunt ad laboie & atfhriione,ficut fer
pcntcs & quecunq; noxia,ante erac innoxia,p.i .c. 1 o^.d.e
Ipirainento viuimus,fine quo non fap:mus,fed pcr quod^p.j.
col.253.b
fpiritualis creatura pra?( cllit corporalem dignitatem,ficut lu-
men fua claritateprarceliit obfcuritatem ncbulae , p.tcrtia,
c.209i.a
fpintualii icnfus qui fub vili tcgmine Iiterarum habetur, eft
mclior vidus quam ambitiofa? delicia? philofbpho: u, quae
in diueriii Jibns fub incerta opinione contincntur , vbi la-
bor& fuperflua cura,p.3.c.2 i24.d
fpintuak-s auari nonputantamicos,nifiqm'donanr,quorum
fed osicd manusiudicatj&tanturnquoruin marfupiaex-
hauriuntfanclos iudicant,p.4.c.28.e
fpiiicuaha quiminiftratit,nonhcet lllisaliquid exigerevelac
ciperc cx paifto, quamuis licicum eft accipere ii lpomanee
orfciunturjp.^.c.i^ 19.C
fpiritus continuooperarur, necocium patitur, vbi operandi
inateriadignafuppedirat,p.i.c.i237.b.c
fpiritus domini rcquieuilTedefcribitur fuper Chriftu feptem
phci virtute,quia vnonominenopoterac.diuerfis vocabu
Us
Ind
ex.
Ii:sexp!ana?tti\p.t.c.i2 57.b.e . # ^ fionc&forutionibusargumentonim,p,5.c.i274.c
Spiritus nos fcducentcs diuerfi funt-.Eftenim fpiritus fornica Spiritus fan&i operationes fcprern,p.4.c 54o.d
tionis^citfpiritusiiSjellaliusauarkix^eftaliusfuperbi*, Spirkuflan&idonaquotfunt,&horumfufficientiaJpar.4.co-
p.2.c.87-b.c A . lum.205.f
Spiritus vnus fornicationis eft,3nnnumeri qui hoc officio ei Spiritum malum effe in corde cuiufq;in tempore peccati , &
parent.Similiter iracundix princeps vnus eft , & innumeri agere partes fuas,certum eft,cum fcilicet daturei locus per
fnbipfo.Etexillis funtquiinBritanniafeducunt,&in In- cogitationcsmalas&concupifccntias,p.i.c.i237.b.c
dia , qui licet diucrfi fint , fub vno tamen principe & magi- Spintum fan&um acceperunt prophctae apoftolique antc re-
ftrototiusmiliti3e,p.2.c.87.b.c _ furrc&ionem,fedcrataliusmodusdonationisfuturispoft
Spiritusidcm,&domini appellatur,&malus.DaminiperIi- refurredtioncm,p.5.col,ii49.b
ccntiam iufbe poteftatis,malus, per defiderium miuft* vo Spiritum fan&um vocat Ezechiel fpjritum fuum,p.4. 1353^
hntatis,p.2.C4i7.a.b # Spiritumfuperiorum numerusincognuionehumananoeft,
Spiritusmalusqucncunquearripitjintelleclum &rationem p.g.c.ayi.a
tollit . Spiritus vero bonus quofcunque gracia repleuerit , pe fpiritu tuo auferam,&c.quomodo intelligendum,parte 1.
videntes&intelligentcsfacit,p.i.c.87.b ' col,ii34.cf.&ci243.a.b
Spiritusdominiquomododifferenterdicitureffeinprophe- fpiritumendaciideceptuseft Achab,p.2.c85;o.f
tis,apo(tolis,&fuperChriftum,p.3.c.33.e.f # SplendoromnisgenerJshumaniflosfcenieft:,p.4.c.348.d
Spiritus quomodo accipitur cum dicitut : Et fpiritus domi- Spolia diuiduntur tam inter eos qui belli pars fuerant , quim
ni fcrcbatur fuper aquas.Non enim de fpiritu mundi , fed qui domi remanferunc,par.i.ci4o8.e
de fpiritu fanclo intelligcndum eft,p.i. 040.!. & c.4*.b Spolia Aegyptiorum fubmerforum (vt Hebrei dieunt),fuerut
Etcxtenscdeducitur.Ibidcm. _ maiora&preciofioraquamillaqug? afportauerantdeAe-
Spiritus vbt vultfpitatjexponiturdefpiritumateriali, velde gyptoperaccomm©da1cionem,p.i.c.627.a.b
fpiritufancto,p. 5.01 073. c Spolia appellat Ifaias omnes eos quiabdu&iab enorcdemo
Spiritus idemded propter diuerfa operadiflimiliterappella- numadhaefere Chrifto,p.4.oio8.d
tur,p.6,oi o6.d Spol atores ecclefiarum &Taorum perfuafores per quos figni
Spintus dona varia funr,& quare dacur, & pcr qua?ad vitam ficantur,& quomodo,& per quos puniuntur,p.4.c.2397.c
aeternam venitur,par.i.in prcfat.in Genef. Sponfaincanticiscomparaturhorto,&quare,p.3.ci8ii.b
Spintus fanctus dcfcendebat quidem in prophctam, Ced rur- Sponfauit Deus ecdefiam,quando & per quos,p.4.col.i7i8.f
fus fccedebat,p 4.037.6 Spontcnafcetesdumvetetdominusmetere,humanitatisof-
Spiritus fancius non anima» inftar cum homine cohabitat,vc ficia docet,p,3.col.U24.d
rum llli indcfinite,id cft,ac in eo quicquid vult afficit , p.2, Sportae feptem fragmetis plenae,feptem diebus creationis, &
col.2 5J.b feptemdonisfpirituffanc~ticoaptantur,p.5.c.6o9.a.b
Spiritus vocatur vis animae, infcrior mentc,vbi corporalium Spuerein faciem alicuius,fignum eft contemptus & indigna-
rcrumfimilitudinesimprimuntur,p.6.col.32i.a tionis,p.i.col.t25i.c
Spiritus hominis in ici iptura accipitur ipfa anima , vel ipfius Spuunt in faciem Chrifti qui hodie crcdut,led peruerfis acti-
anima? potentia rationalis,p.6.c 2 1 2.d bus verba eius& promiffa regni defpiciunt quafifabuh, p.
fpiritus hominis,qui quafi animae maritus,animalem affectio 5.C0I.453.C
ncm tanquamconiugemrcgit,p.6.c.2 83.a Squalidivicijsfunthaeretici&errorib. maculati,ideoafocie
Spiritus importat quendam impulfum vitale,progrcdientcm tate & a conforeio fanc-tae ecclefia? feparantur, p.3 ,ci 229.3
a cord<- in exrcriora membra,p.6.ci 12. f Squalidicalamitate & miferia perhibentur, qui & moru funt
Spintush'imant.sdiciturquietus,& hocpvirtutesmorales, pernicie,&fuumprauira,tedefpec"ti,p.3.c.2 8i.b
&dicuur modeftuspervirtutesopcratiuas,p.6.col.i326.f Squalcret nullusfiin fuis acceflitatibys miferiam voluptatis
Spiritusci.Bifincadditamcntoponitui.totatrinitasfrequen non adderec.Ibidem.
t( r intel!igitur,p.6.ci45 3.C Squalenribus diutina viciorum forde, & in opprobrium rcli-
Spmtus vbkunque in vcvcl no.Tefta.fine additamentopa- gionis fic iacentibus fuccurrenducn eft continuis lu&ibus,
nirur,inbonam partemaccipitur,p.4.c.205i.b & orationibus, vt miferante Deo ad priftinam erigantur
Spnituslandiverbanondicentiummeritopenfanturjfcdip fofpitatem,p.2. 01342^
fiusvoluntare vbicunq; voluerit, proferwuur,p.2.c.446.e Stabiiitas viri virtuofiinbono,perqua acquirituraeternitas
Spirn us deceptionis impijs hominibus vtcns tanquam inftru rcgni ccdeftis , moraliter in pialmo defcribitur. qui dehoc
mentis falio promittit vi6toriam,p. 2.0848.0 Deurn laudat,p.3,o 1 2 1 p.a
Spintus fanctus cam pnus fcritatcm Samfonis cognitam ha Stabilitionis & glorificationis Chrifti fignu cuidcns in regno
bei ct a vino & vinetis iuflit abftinere,p.a. C.240.C cdcfti,fuit miflio fpiritu fandti in figno vifibilijp^.c^^j.c
Spuuus lanctus licer fit datus patribus,plenitudo tamcn fpiri Stadium cft oiSaua pars miliarij,p.5.c.999.b
tus fancti toca data eft Chnfto: quia in eoinhabitauit cor Item p.6.ci678.f
poraiitcr,p.4.c.365.b.c Itcmp.4,coI.i48o.e.f
Spiruus malignus a quo vexabatur Saul ideodictus domini » Stagnum Gcnefaieth idc dicunteffe quod mate Galilar^ vcl
qu >'iocculroiudiciodominiSaulemvcxabat,p.3.c.4i7.b mareTybcriadis,fed tamcnhoceftdifterentirationcp,^.
Spiiiti)fl'an»UusitafanCtuscft,vtnonficfanc5tificatus, non.n. c. 2337. c ;
aliunde accedit ei fan^tificatio,necinJtiumfanctitatisac- Itemp.2.c.28.f
Cepit,p.i.c.i290.c.f StancumcumcxartecQmponiturargentifpeciemmentitur,
Spirituflanctns agit fcftum,cum in his qui coucrtuntur , vidcc P.4.C.1 246.f
fjbi tcmpla paraii,p. 1 .ci 387. c Stannum alia metalla ab ignc defendk , & cum fit a^s vel fcr-
Spnitufliiictus vnctio cft &fignaculuinquoverbumDcus rumnaturaduriflimum,fiabfqueftanno fucrit, vritur &
vigilarckianacomnia,p.4.C49i.b crcmatur,p.4.c.2205.b
Spimuffdnctus vc accipiatur,qnatuor difponunt, fcilicet diui ftare vt veftis dicitur,quod non poffe ftare monftratur, p.^.c.
nutumbenchciorumgratitudo,&cp.i.c.655.c %55'*
Spirituffandi donovtrumopcraiftatribuendalunt,qua?per ftacquiftabiliconfiftitgradu,p.4.C2i98.d
tincrevidcnturadopificiumVp.i.c.8i9.b.c ftatcra dolofa triplicicer dicitur,&c partetertia,columna
Spi itufljndip!cnitudo,vtriimdcbuit dari immediate poft i648.d
afccnlioncm Chrifti . Arguiiur contra & pro,cum rcfpon- ftatio Chrifti cora principibus facerdotu, fedentibus in con^
0 * * fflia
Glo&e Ordin.& Nicolai de Ly ra
fiiio ad iudkandum,figuratur per Abraham fedentcm,&c
p.i.col.2J9.b.c .
Statnscc<acfix,videin Ecclefiae ftatus. .
ftacus quicunque profpertcmporahsvel fpintualisintclhgi-
turpcrarborein,&dcvtro«iucdcclaratur,p.4.c.iy56.c.t
ftauis trcs exccllentcsin ccclciia,f.praelatorum,principum,&
ftatustcli«ioforum,pcrquosfignifacantur,p.i.c.i4i8.t
ftatus vel ordincs trcs funt communitcr m populo lubdito , 1.
asricolx,militcs,&Ucofciuientes,p.i.c:ii59-c ,
ftatuta grauia & iniqua fuggcrunt fieri confiliar.j cupidi prin
cipum & pr«latorum,vc cx eorum tranfgrcffione innocen-
tesaecufarevaleanr, fcinrcbus velperfonisdamnifican,
P.4.C. if66.f _ ...
fteIlaqu*!iberhabctfortitudincm,f.potentiam & vtrtutem
aaiuam ad influcndum in iftis iakxkxib\iS>o.^c^fx
ftcllasnominantaftrologinomincahcno,fcddominusnomi
ncfuovocateas,p.3.c.i57i.b m
ftellaquaevenirfupra vbicratpuer,& ftcnt.m Chnftoper-
manfit,& nunquam ab eo receffir, & dcitatis eius indicium
illam fleilam fuilfc arbitror,ait Origcnes,p.i . c. 1 361.C
ftell* clauduntur duobusmodis,p,3.c-iz2.f
ftdlio fpecics rcptilis habcntis maculas in cutc lucentes , p.3.
c.i;j9-c
Item p. i.c. rootJ.f
ftcphanus mortuus eft anno afcenfionis domini,p.6.ci 3 06.C
ftcrcora boum dcficcara in canipis colIigutur,& inde fit ignis
in ahquibus terris,vbi eft defe&us lig.norum. Ec idem pof-
fct fiefi dcftercoribus humanis,p,4.ci 1 16.C
fternuratio vnde in homine caufatur, ^.3.0347^
ftibiumquiddicarur,p.2.cin9.&c.H34.c.f
ftignu quid fic,p,6.col.? 23. a
ftimulos primos & fccudos cogitacionum , fine quibus nullus
hominum effepotcft,an & qiwndo Dcuspunit,p.4-i2 n.b
ftimulos carnis qui zclo Dei compun&us contcmnir,compri
mit vel fubiec-tos nc lafchuant corrigir,fempirernum facer
doriu acquirit,pertincns ad cundem de quo dicitur .- Tu es
fa.inaeter.&ccum quo regnum poffidebit,p.i.ci376.d.c
ftipendium vnde & quare fic dicitur,p.6.c.87.a
ftoici philofophi funt,&quiddocucrunt,p.6.cTt7i.b
ftoraxarbor Arabia?,p.>c.2095.b
ftruthiopennaeauium iimilitudinehabet,fed volatus eorum
ccleritatem non habet,p.?.c:.372.e
ftudentes-nouclli quomodo Athcnis probabaritur de virtute
patientie,& quodimpaticnces repe!kbantur,parceprima,
col.4i2.f
ftudcntium vniuerfitasin doctrina Gc;ilium,fignificatur per
mulieremGcntilcm,p.5.cio8^.c
ftudium facrae-fcripturae dicitur vterus,p«4.c.582,f
Item P.2.C0I.193.C
ftudiumfacrar fcripturaeadhocordinaridebet, vt diabolus
fpolietur animabus quas dccepit,p.4.c.io9.c
ftudio literarum incumbere quae tempora magis conducant ,
p.3.c.2i66.f
ftultitia alicuius magisapparct quando pofitus eft in ftatu fu*
blim:,ficutturpitudolimix magis apparet quandoafcen-
dit.,p.3. C1739.C
ftultitia parua pondcrofior" vcl preciofior eft quam fapientia
&gloria>quomodohocconftruatur&inteiiigauu fecun-
duin Hebrxos & Larinos,p.3.ci8o2.f
ftulritiae vitium graue elt,fed non leuius verbofitatis,parte 3.
Ci727.b
ftultus cft omnis peccktor,qui terrenis aet-ibus dcditus,in fu-
turum nihilptaeuidct,p.3.c.i667.a
ftultus rcputat fiagella,labia iui corre&oris,&c parte tertia.c
1645. c
ftultus ardefcit defidcrio gulae propter vilcm cibum, par. 1. c.
298.a.Interl.
ftultus vndc dicitur,p<3 .c>78.f
ftultus fi tacuerit , fapiens reputabicur, fi cum aliis fignis non
probatur,p.3«col.i58.f
ftultus docensvel praedicans eft ficutebriushabcnsfpinara
quipungicfe&al;os,p.3.c.i7i7.c
ftultus totum fpiritum fuum profert impatientia impcllente.
p.3.c.i727-b
ftultus ad vltionem fuam iraq^erturbatione fucccnditur , fa.
piensautempaulatimcam maturitate confilij extcnuat&
expellit. Ibidem.
ftultorum exultatioignominia.Sicexfcriptorum vicio habe-
tur.Na Hebraica veritas habct. Stultorum exakatio igno-
minia,p-3.col.i6i8.f
ftultoru cor diifimiie eft fibiipfi varij s c«gitationibus,& nun-
quamidemmanet,p.3.ci 667.3
ftultos qui propter ftultitiam amat,quia mimi funt vel hiftrio
nes,&clicet fapiens videatur,ftultorum damnatione tenc
bitur,p.2.c. 1645. a.b
ftuporem inducere prouerbium,p.4.c.630.d
fubdiaconi qui nunc iunt in ecclcflainofficiis Leuitarum,
oblationes in templo fufcipietes a populo, pcr Nathineps
deiignantur,p.2.ci 284-e
fubditi boni , etfi propter infirmitate fe abftinere' vix poffunt
ab obtre&arione praepofirorurruamen humiliter loquun-
tur,& dehocfigurain Dauid,p.2.c.47i.b.c
Item p. 3. c.3 2 3. b
fubditoruminordinatio redundatin verecundiampraelato-
rum,p.3.c.i664.f
Pro fubduorum qualitatibus difponuntur a&a regentium,vt
faepe pro malo gregis etiam v ere boni deliquat vita paflo-
ris,p. j.cn8.b.c
fublimiumvitamdifcere & admirari fimpliccs gaudent, &
quos virturisimitationenequeunt,pic; vencracionis amplc
clunturaffc<5tu,p.2.c.73i.a.b
fubftantiadiciturilludquodeftquaequercs,p.3.coI.925.b
fubftantix fpirituales nec loco nec tempore contincntur,p.3.
col. 1765.8
fubftannam inaeternam homoomnibus phantafiis abicctis
aliquatemis confpicit;& ii non quid fit apprchendit,agno
fcit certe quid non fit,p.3.c.7?.a
fubftancias cxlefteshumanaforma pra?ditas diftribuuntviri
diuinafapientiarepIeti.p.2.ci52o.d
fubtilia,curiofa&inuti!iaqua3recesaudire,fignificanturpcr
illosquiqua:fieruntfignumdeca;lo,p.5.c275.c
f ubueniendum eft proximo per accommodarionem,per elee
. mofynae dationem,& per fideiuffionem,p.3. c. 2f 1 9.C
fubuerth Dcus caelum,infernum,terram, mare, & quona >do,
p.3.ci43.b
fubktti inuicem cftote, non folum auditores praelatis , fed e-
tiam praelati fubdins.Nam etfi dignicas maiorum cft admi
niftratoriatameneft,p.6.C56i.b. Iccmp.i.c.i7o.f
fubkcti boni qui fuperioremdelinquentcm cum debita reu'<
rentia monent charitatiue, antcquam ecclefiae denunciet ,
fignificantur per iftos qui verendapatris operuerunt,partc
i.col.i72.e.f. Itemp.2.c.468.f
fucceffionis gradus in participationc haereditatis,& corpora*
Iis&fpiritualisexprimunrur,p.i.ci38i.b.&ci383.c
fucccffores difcant ecclefiaru principes fibi fignare teftamen-
tonopropinquitatecarnis,fed Dei iudicio fuccefforis ele-
ctioncm permitterc,p.i.c. 1385.3
fiid.rChriitifa&useftiicut gutrae fanguinis, quomodovcl
an fupernaturaliter,p.5.c.978.f
fudorrnoitisdclitiaeviuentis,p.3.c.i763.b
fuc,non cft nomcn vxoris Iudae patriarchae, vt aliqui crcdQt,
& male,fed cft nomen patris illius vxoris, p.i. C0IU.388.C
&c.39J.f
fuggeftio prima diaboli mollis eft,fed recepta vfu roboratur,
P-3c-38J-b
fuggcftionis fuaedentecontereremundam viafpiritualium
diabolus quaerit, quod praeualec in hisquicxillaplaccrc
Dco non appetunt,fcd hominibus,p.3.ibidcm.
fuggeftionum diabolicarum qu.cda callidaargumeraitafunt
perpkxa,vc fi quis peccaca vclic fugere,fine aliquo peccati
laqueo
Inci
laquconon poiric,neepoffitabjvnofoIui nifialioalligatus»
p.^.ibid.
5um,verbum fubitantiuum duplicem habct fignificationem,
& quareficdicatur,p5.cioi6.e
Summa gratia? & veritaus,eft Cvgnitio ipfius trinitati.s,par.i.
c.783.b.c
Omnisfumma difciplina? noftra? in mifericordia & pictatc
e(t,p.6.c.7io.d ™
fummum iusfumma iniiiriaeft,p.3.ci787.clnterl.
SurnmameIect.oiuinfuorum,non folum eorum quiinfidei
niunditiaperieuerant dominus in libroa?tern?m'-moria»
1 continet, Jedetiam eorum qui refipiftendo ad tidem re-
deunt,p.2.c.i282.d
SunamitisilU quareft,vxor& virgotam feruens vt frigidum
calefaceret,tam fancUjVt calcntem ad libidinem non pro-
uocarec,p.2.col.67i.
Superbia dicitur initium omnis peccati , fimiliter &auaritia
dicirur radixomnispeccati,& quomodo,p.6.c.72 3,c
Superbia fequitur dioirias & icientiam,p.6.c574.e
Superbia poft omncs virtutes fcruit,p.j.c.84.e
Superbia fola in rc&efi&ts cauenda eft,c*tcra vitiatantutn
in male fa «ftis,p.6.C44Q.b
Superbia ci:ius & magis apparet in oculis quam in alijs parti
bus cot poris^p.^.ciy 3.C.1 5:4. f
Superbia inter vitia eft regina,alia sut duce$,& illos mox mul
taviciaicquuntur,p.3.c.378.d
Superbia intnnfecus ie celarJ& inde fiunr, aperta mala , ficut
radixinfcriustcgitur,fedabillaramiexteriuspanduntur,
p.3.c.409.b
Supcrbia comcs eft inuidix,nec ficri poflunt vt fupcrbus non
muidcat,p.3.c.8y3.a
Superbia oc culta in moribus,cum fe purat aliquid tflc qui ni
hil eft,copai atur aurar noxia^quie latenter nocet fructibus,
p-3-c 1029.C
Supetbiaomniumpeccatorummaximeexecrabilisjpar.^.c
1286. e
Superbia maxime prarnirur genus humanum,p.4. c.68i.c
Superbia quado diabolum dciecerit, vt naturam fibi bonam
praua voluncate perucrrcrct, fcriptura nodicit, fcd ex hac
homini inuidifleratiooitendit,p.i.C9i.c&C99.b,c
Superbiaquandoqucnonfonat vuium,fed fupereminentia,
p.3.c.i68y.c
Supcrbia ai quando mala,a!iquado bona, p.4.c-499.a. 488.f
Supeitluum eft aliquid in natura humana rationcindiuidui ,
quod tamen eft ncccfiarium rationefpecici,p.i.c.8i.a
Superbiam Iuda?orum compnmit Iercmias,p.4.c.88r.c
Superbia? vitio laborare poteit eriam paruus vei minimus , c-
tiamfinuliadigniratev(us,p.2.ci66.cf
Supcrbia? toboiesfumvii. prineipaliavitia,p.i.c.7i7.b
Supcrb rEquacuorfunrfpecies,p.j.c.937.a
Supcrbia? elatio ibi non dcerir,vb! communis naturae per mi-
icricordiam non coniidcratur arqualitas , ied mundanifa^
uorisappccitur vimitas.p.^.col.i^Bi.b
Supcrbijc leminarium eft faturitas panis,abundantia rcrum,
& ocium,p.4.c.i i96.e
Supcrboefl r< ir<ciium,vtquodnonpotefttranfgredi,defpi-
cia:,p. £0.408. b
Supcbum fchumiliarcfaciuntquatuor.p.^.c.S^S.f.S^^b
Supcrbinu)d'js.a'itimarequ6dnullus niinpiedcbeat hono-
rari,u.2.ci 639 c
Supcrbi indignantesfolcntlabia mordere,attonitos habetc
oculos,& pi-rtemianon viderc,duracirifcdulamenteper-
tiattau;,}). 3. 1-.1676.ci
Su(eri)oru ii)odusciicJcaiiisconteptibiliterloqui,p.2.i6oo.f
Iincrfupcrbos & arroganrcs nunq :am vniias & hrmacon-
co^iiafcTcjjiripotcli.p.^.col.sj^o.e
Suj < birc foiet clcctt in qnibuidam aclibus , fcd priusquam
vit im tinianr,ab clatione corda commutant , impius vcio
diebus omnibusfupcibir,; ..j.col.i 77. a
Supcrbicndumnoncitiiabundamusopibus,p.2.c.326.e
X.
Supcriorinfpmniallbus aut te>oraIibus percJectionem in-
ft'tutiis,debcte(ft- denomflimis.fccundum quodnouifli-
mus ciiciiurdupl<cit'r,p.4,ci32i.c
Superior,'sbonifaaabeneiudicarcdebrmus,& bene loqui
de illis,niii Deo permittente errarct manifcfte,p.5.c 1 24,^
Supenorisfuiturpitudincmqui coopenreftudencquanrum
bono modo poifijnt.ipfi iunt bencdifti adomino,& iigni-
ficantur pcr viros Iabes,p.3.c.522.f
Supenores boni fubditis fuis etiam ingratis & indignis cxhi-
beredcbentcharitarisbeneficium,p.i.c.i28i.c
Superiores cxemplum habcnr ccflandi a corrcdione fubdito
ruminpaffioncpoficorumjdonccrranfcatpaffio^nifipcri-
culum in mora probabilitcr timcatur,p.i.c.533.c
Superiores quando malis exemplis corrumpat populum fibi
fubic&tMDjtunc comcdunt paruulos ad meniuram palme,
p.4.col.97o.f
Superiores,etiam infidelibus,obediendum eft,p.2.col.92 9.C.
Etiam malis reuercntia exhibenda eft , quamdiu toleratur
aDeo,col.io76.c
Superftitioquideft,p.6.c.i233.c
Superftitionum vaniifimarumculrorcsetfialiquadovera di-
xerunt,non propterea fides accomodanda eit, p.i. io7j-.b
Superititiofa dotfrina femperhabet aliquid boniadmixtu,
& illud bene docetur in publico ; illud autem quod eft fal-
fum & fuperftiriofum,infecieto.Sicfacit aftrologia,&c.p.
3.c.i642.f
Supplantator eft qui vfuraru caprat emojumera, p.2. 1 ji8.e
Suppliciu quod no&u erogatur atrociuseflefblet,p.4.i73.b
fupplicium iure quis patitur. Iniuria autem iuri contraria cft,
P3.c.i568.e ^
Supplicii magnitudo pro magnitudine iniquitatis. No enim
(W Stoici putant)peccataomniafunt*equalia velpcena,p,
4-coI. 1149^
fuppIicionunquamcareant,quorum mensin hacvitanun-
quam voluit carere pecc3to,p.£.c.3 j.c
fuppliciorum annum fi rependat Deus pro vnius dieipecca-
to,imo fi diem pro die reddat, quamuis iuftum, non vidc-
tur efle benignum.ncc conuenire diuina; bonitati.Refpon
fio ad hoc notabilis per iimile naturale, p.i.c. 1 263.^.^
fupplicioru materia ex propriis peccatis naicitur. Sicut cnim
quandiuhumoreftincadauere, vcrmcs nafcenturexpu-
tredinc,fic ex ipfa materia pcccatorum gignutur fupplicia»
p.4.c.i6i.a
furgcntesdiluculo,cum ita Deo pIacerecuramus,no vtprius
ad agcnda humana? fragilicatis ncceflaria procedamus ,
qudmdeuotisnos orationibusDcocommcndemus,holo
cauftummancoffenmus,p,2.ci289.b
Surgere eft lignum animi ereCii,ficjt econtrario proftcrni vel
caderc,iignum cft animi a fuo (tatu deiei5ti,p.3.c.3 2,c
Surgtredicitur Dcus , quando quafi defummoeuigilatad
vindiftam populi fui,p.4.c,2 1 o8.d.c
Suscftanimalimmundumfecundumlegf',&fang;uinemfuil
lum ofrcrre crat abominabile coiam Dco, p.4^ c.5 27-a.b
Susduminlutolauatur,fordidiorreddiiur,&c. partefcxta,
- c.i364«d
Sufannarhiftoriaquandogcftaeft,p.4.ci78y.c
Sufcitatio eorum qui pcr ncgligentiam pcccanr,opcrofios cft
quam qui pcr ncceifitatem & infirmitatem, p.6.ci 197. b
fufcicacio fcminis quare flatuta fuit fieriperfiatrem defun-
Cti,p.i.c.i7i3.a.b
SufavclSuiis,metropolisrcgiont5EIamitaru,in quaDaniel
turrim exccliamcxtiuxit,& vfcjuc in prarfcnsnoua vide-
tur: in ca conduntur rcliqui* PCgum,& cuitos Iuda:us eit,
p,4.ciy89.b
Item p.a.ci 105.C.& ci345.a.b
Sufpcndebacurin ligno apud Hcbraeos nullus nifiblafphe-
mus & idololatrar& ideo (i diu rrinanerer fufpenius,dare-
tur occafio hominibus,vt loquerctur dc bJaiphemia illa,&
idololatna p.i.cijSy.a
Sufpicioquideft,p.i.c.i;66.i'
* Sufpjcio
GlolTa* Ordin.& Nicolai de Ly ra
Sufpicio eftmaximumhumanitatisvitium,qua:aliter putat
•. quan iit vcritas,p.3.col.i?6o.f
fufpitiones fi vitare non poffumus (quia homines fumus) iu-
diciaramcn,ideft,diffinitiuas firmafque fcntcutias conti-
ncrc dL'bcmus,p.6.c.22y.b.c
fufpiciafandorumpatrumdcniora Chrifti venruriinmun-
dum,fignificantur pcrtletumparentum Tobiac, par.a.col.
fufuinumcft)p!alocutiointima,p.3.C7i.b
fymboluoa fidei pcr duodecim apoftolos ordinatum eft/p.2.
c.i526.c.f
Itcmp^.col.iyoj.a.b
fynagoga dum Chriilum purum hominem credens,adulteri-
no complcxuconftringcre voluitjipfetcgimcnhtcra: ocu«
lisciusobiecit,&c.figuiadcTofcph,p.i.col.397.d
fynagoga dc ecdefia hancmcrccdcm accipit, vtvlrraidola
non colat . Vidcns cnim gentiles.ita ad Deum conuerfos,
erubefcii vlrra idola tolere,p. i .c-486.d
fynagoga rcpudiata eft a Dco tanquam a viro fuo, parte4- c
423.2
fyagogapcr diucrfa fignatur fiuefiguratur,partcprima,co-
iiun.1601.
Ircm p.2.c.i6i9.c.Sccol.i2i3.a.b.&C9i3.a.b.& col.8i6.-d.
&0I.313.C
. Itcmp.3-c37j.b
Iu-.np.j.cj3|.c f.&c.8i6.d.&c.6o8.e j
fynagogadiceiKiaeftldumetica,aquodam Idumeo,ficutcc-
cleiiadicirurApoftolicaapApoftolis,parte4.colum.3i4.f.
& c 1 9 1 6-f
fynagoga eft marcr Chrifti,p.3.c.3 2.e^
fynagoga,vna pcne cadcmque aetas nafci ,&gentcscceperut
idololatria fcedari,p. 1 .c.5 36id ,
fynagoga.^ftlocus vbi coueniebant lcgisperiti & communis
populusaJaudienduindoc.trinamlegis,p.y. C.492T
fyiKsgogaquaruorhabuitordiues aderuduionemfuorum ,
fcihcet principcs facerdotum , fcniorcs populi, fcribas , &
Pharifa*os,p.4 C.1397.C .,
fynagoga dicitur vxor domini,in lcgis fcedere carnali ei intel
ligenria fubicda,p.3.col.2o8.d
fynagogae matris per Agar figniricara?,ccruiccm grauauitpo-
pului infipiens,dices,Sanguis eius fuper nos,&c& de hoc
rigura,p.i.c.25 8.a
fynagogxfacerdotcs, quiadumab intelle&u incarnationis
Dd pcrfidiafua obfcurad funr,veri facerdotij minifterium
perdiderunt,& dc hoc figura,p.2.ci 1 57J)
fynagogamfignificat Sara,quacin vmbra facramentorumfe
ablcondcns,Chriftum veniffe ncncredit, parte t. c.2 33.a.
Intcrl.
fynderefis dicituraduerfarius,& quare,p.5.figuraturperIo-
fuc,p.2.ci43.c
fynodos quatuor habucrunt apoftoli , & de quibus , parte 6.
col.i2o9-b
fyriaeftomnisregioab Euphrate vfque admarcmagnum,
p 5 C91.C& 0.707.!)
fyna? rcgum poft Aiexandrum magnum catalogus,partC4.
ci645.b.pertotum,&c.2 2i4.e
fyria; rcx propter Deum in fe iratum corruit in languorem,p.
2.C.909.C
fy.oruniinoseratperparabolas loqui,par.5.c.3o8.e
TLitcra figura crucis in qua pcndebutdominus , parte^.
C.1147.C
Tabernaculum a Dauide factum quo Mofistabernaculum
coopcrirer,p.2.cio7y.b
Tabernaculam vocat Iercmias nomodotemplumdiuinum,
fed ctiam domos & turres,& porticus,p.4. c.66y.a
Tabernaculum comomni fupellcdtli fua prius vndumcft,
quatn rabcniaculi facerdos Aaron,p.i. (..ejj.a.
tabernaculurh quid eft,p.6.c 1 1 So.f
Item p.4.c.955.b.Item p.3. c.528.f
tabcrnacula funt corura qui femper in viafunt & ambtilanP,
nec itincris fui terminum repererunt,p. i.c.13 5 s.a.b
tabernaculumquod habueruntludxipereiemum, quomo»
do deloco ad locum translatum eft,p.4.c.3 03 .a
Itcmp.2.cio87.a ,
tabcrnacWla qua? inhabitaffe Abraham,Ifaac & Iacob dicun»
tur,qua?&qualiafuerunt,p.i.c.883.c&col.956.f
tabernaculorum fcftum quarc & quandocdebraturabHe-
bra?is,p. 1 .c.6 1 3 .b.c& c 1 1 1 1.& c. 1 3 9 j.a.b
tabula in vna erant fcripra tria prxccpta,in alia feptem fccun
dum doc noftros, Secundum Hcbrjeos in qualibet tabula
erantquinqucfcripra,p.i.(oi.825.b.& C0I.827.& colum.
1209-d.c.Scd c.899.b. dicitui fccundum doclorcs Hcbrco
rum,rantum quaruorpiaacepraerantinprimatabula,caete
ravcrofexin iccunda tabula.
tabuteduaetcftimoniidccem verbis fignantur,vtper ipfum
numerum figura crucis cxprimetetur,quem fignificat x. li-
tera,qua?infpcciecrucisformatur,p. 1.C.1989.C
tabuia>teftimoniidiamturdujetabul;elapidea;,&quare,p.i.
c.82 5.C.& ci494.d.c
i tabulis in duabus fcripta eft lex propter duo teftamenta figni
ficanda, vel quiafunt praecepta,diledionis Dei &proxi-
mi,p.i.c673.a.b
tacerc&loquipro tempore,eiufdemfapicntiae eft, parte^
col.2io8.f
tacere nemocontentuseft audiensnomenfuuminrixa,fed
tacito nomine,audiens de fc ahquod diclum , quandoque
diffimular,p.6.c.2 3i.c
ta.cens confumuur,quiintusin feinucnitvndevratur,par.3.
coI.i62.e
taccndo,loquidifcamus, p.4.cno3.b
Quafi vas fine opctculo vel ligarurapolluitur, qui perftudiu
oftenrationis patens, nullo velamine tadturnitatis opcri-
tur,p. i.c. i3o6.d
taciturnitatcmqua? bonacomitantur,p.6.ci288.f:
- tadus in certitudine homo excedit omnia animalia , non au-
tcm in alijs fenfibusip.^.cij 2 .f
talentum triplicis mcnfura; traditur.Minimum librarum quin
quaginta,mediumlibrarum Ixij. fummumhbrarumcxx.
p.2.col.i3 2o.e.f
1 talentumrcputaturhocquod cuiquedaturinrebusmunda-
nisvelfpirirualibus,dequo cft rationemredditurus,parte
quinta,col.4i3.a.b
Tamyris regina Scytharum Cyrum regem Perfarum cum du
centis militibus enecauit,&c Dixit autem rcgina cum nii-
fiffct caput cius in vtrem humano fanguine plenum , Satia
te,inquit,fanguinc qucm quxfifti,p.4.c.2 1 69. a.b
tardum vidctur quod magno defideno qucritur, parte tertia,
c.94j.a.b
tartan logem Mahumeti acceperunr promaioiiparte illius
popuh)p.6.ci596.f
tartan dc tcrra fua exeuntes anno M.ccii. multos populos , ta
Chiiftianos quam Paganosocciderunt,p.6.c.i66o.f
tarcai i habent quaf dam ciuitates pro mercatoribus & artifici
bus.Scd nobdes & homines armorum habitan»in campis,
& ifi tentoiiis,p.4.c.877.c
tartan per igncm credunt omnia purgari,& pcr tranfitum ia-
ter igucs azftimant fc pui gari,p.3 .c.i 2 3o.f
Iremp.2.c 937.C Ircm p.i.col.i563.a.b
tartatotum prmcipcm homines extranei accedenres ,-ante
tranfcuntintcr igncs,par.i.ibid.
tauvJtimalueratumintciHebraicas , & illius mffticus kn»
fus?p.4.coI.948.a.& coi.i 147. a
Itcmp.2.c 203. b
tedadomoruinintcrrapromiffioniserantplana, & ioicon*
ueniebant homines caufa recrearioius & coIloci'tioms ,&
ideonifiibi fiercnt rermaculum.immineret peiiculum,p. ta
z.ci j88.c.f.Videin Palasftinorum mos,&c.
Tc^a
Ind
Tchdumaccenditur,odoremquidemfuauemhab(Vumen
t fcd obfcurun-i,p.5.col.398.e
Tela arancai um iludiosc cexitur,flatu vcntu venti diffipatur,
p.^.cit7.a
Temcntas i!!oru,q!iilicetdiuerfispenis multari,femperin du
ritia fua manent,ranquam nullum habeantre&orem, figni
ficanturperlociiftarn,p.i.c.j75 a b
TcmpeTanriainfufo,fupratemperantiumpoliticamnon folu
refcinditcarnis dele&ationeded vltcrius, vrcorpus torali-
tene-;igarorinfauUuteanimte,p.6.col.4i4.f.Item,p.3.c.
J355«c
Templ im Dci vocauit Dauid fcabellum pedum fuorum^p.^.
Col.OT2.f
TemihjmHicrofolymisvnicumin mudofuitvcnerabile, ad
quod ho.:iincsconi!ucbant,p.2.c.7J7.c
Templum Hierofolimystipuserattemph hominumquifunt
foli aptiffimum Dei habitacu!um,p.2.C76i.b.c
TcmpliJm Hicrofolyrais celcbrc antecruce Domini,poftcru;
ccm dcreliquit Dc,.ninusdomum(uam,p.2.c.82.d
Tcmplum reacdificabiturinaduentu rVk-iriae,vt dicitRa.Sa.&
Iudxiperordincmdifpcrliibi inmomentocongregabun-
tu.r3p-3-e.814f
Tempiumfccunduma?dificatumper Zorobabel quinqueres
notabijcs ha^uit3qua:nonfueruntin templo Salomoni»,
P.1.1.315.C
Tcmplumdiuina;difpofitionedeftru(5lucx42.annopoftpaf.
iionemCh;-iKi,&quare,par.5colu,i09i.c.&col.389.c. &
col.6ij.c
Tcmphim Chrifti proprie incepit a principioprasdicationis
Euangs.-liur.on Cx lapidibus infenfjbilibus,fed ex Chrtfti fi.
dclibus,p.3.c.ir8i.c
Tcmplum Dominieft quilibetfiJelis,Ethoctemplum dcbet
dedicaii adiimilitudinem materiahs templi,par.4. colum,
'* 2W-c
Tcmplum noftrum Dei,fpiritufan&o recedfrcprius feductio
nibus &indifi:iplinationibusrcpletur,deindcvenit n ruinam
ficurcorpusanirnarecedentcprimofrigefcir,dtindeputre
lcir&foluitur,p.5'.c.288.f.& 389.C i
Tcmplum imerius cft cor,alcarc ibi eft fides , & qualc,& quo-
modoihimunusofferendum.p.j.ci 08. c.f
T< mplum Dominiillud veieeft,m quotiJts vcra,conuerfa-
rio f,ncta , & omnium virtutum tfiorus , partc 4. columna,
<$35.a
Templumaedificarum eftvtaiunt Hebraeim huncmorrem,
q«cm Dommus Abiaha»monftrauit,diccns: Vadefupcr
vnummoiiDum.&cEtillemonspofteaaddituseftciuitati
p.i.co!.:63b.c&col.27o.a.b.&col.970.c.f
Teinplum ahquando propric accipitur pro domo temp!i,& di
uidcbarunnduaspartes.Vnapars,lanclum.Alia,fan<5tum-
ianctorum. Aliquando templum large actipirur.f.qucdam
plarca qoadrauantetcmplum.daulamurojp.j.columna
346JC
Tc nptum crat domns magna fa&a admodum turrisquadra-
tx cuius duo latcra fibi oppofica funt longiot a m triplo duo
busalns iibi oppofitis,proptcr quod hec domus aliquando
V(Katuriuiris.p.2.C7i3.c.Itcm,p.i.co.3 70.f
Tcmplum habcbant Iudari tacum vnum,vbi poterant offcrre
& immolarcfcil.in Iciufalcm,licethabcrentaIialoca inci-
uitacjbuiCx viilis,inquibi:sconuenicb3ncadorandu,adad
1 ndum v (.ui.u. L<u ,& ad alia tradandum^p.j.columna
I79.c.&co!um.793.c.lctm,par.?.col.i8^7.c.licm,p.i.col.
' 6~U
Temt lum Salomonis circa fc habuit tria atria,&quarc,& vbi
p.l.ciijy.c
1 1 mplom p» imum quando tempore poft cxitum de Acgypro
iuiidationchabuit,&quando tcmporcconftru6tu,& qnan
to tcmpore ftcrit vfque ad dcllradtionc pcr Nabucodono-
for,par.3.col.983.cltcm,pat,2.c.5i.b.c.&col.2i8.e.f.&c.
U)»J C.&CIS79.C
Tcirpli primi & ktundiinIcrufaIc\onftruftio,dedicatio,re
cx.
ftauratio,prophanatio & deftruc"r,io,qu3ndo & quanto tcm
pore & pcr quos facta iit,par.4.colum.2 364.a.b.lum , p.2.
col.i^u.b.c
Tempns vire prxu ntis non cft tcmpus optatum a viris fanclis
fed tcmpus vjrae futurae,quod eft tcmpus recipiendae mtrcc
dis,p.3.col.i68.f
tempus quae Chnffus Apoftolos vjrtute armarus ad predica-
dummifitab Ezechielcprerigurarum,p.4.ci 102 f
tempus omneconuenit vcrbo Dei.Modo enim Icgendum eft
modo Deocantandumeft,niodooraremododocere, mo-
doexhortari,modoincrcpareconucnit,&cp.i.t.i2 2 5.a.b
tempus magis mutarur fecundum Lunaecurfum,& ideorcm-
pus nouumdicitur nouiLunium,p.3.c.2 191.C
tempus omnino non cftet fi nullus motus efiet vcl corporalis
vel fpirirual s crcaturae,quo o praefens pt|teritis futura fuc-
cederent,p.i.c.62.e,f
tcmpusquadruplcx.Primum antelegem,fecundumfublcge,
tertium fub gratia:quartum eft in futuro , parte y.columna
269 a-b
tempus fumptum fingularirer in fcriptura fignificat vnum an
numpluraliterveroabfquenumerodeterminatofignificat
duos annos fecundum communcm modum loquendi He-
brajorum,p.4.c 1769.C
temporis cuiuflibet verba,vt f uit3cft,erir,de Deo vere dicun-
tur,p.j.ci268.d
temporaquinqueinprocreationenaturali& alitionc Itafi-
militerinfpirituali,p.3.ci464.e
tempora labunrur,& demonftratur hoc verficu!o(Sed fugit in
terea,fugit irreparabile tempus.Heu,heu fugaccs Pofthu-
mc Pofthume labunturanni^p.j.ci^^^.c
tempora iic Deus poffidet,vt fub» potentia? fue_ prjfenriacoan
gufter,p.3.c.28;e.Item,p.i.cji2.e.f
tempora obferuatiomagnumlc^loriProphetarum comodQ,
pifol.i i.a
temporum funtdiftinftiones trcs preteritum,pra2fens,& futu
rum,& quaruor viciffitudinis,p. 2. c. 109 j.b.c
temporum fupputatiomultis modis accipirur penes dics&
annos,p.i.In Prologo Lyrani fnper Genefi.
temporum annotationesfumuntur ab aliquo euentu notabili
p.4-C2 3S2.f
tcmporaha bonidar Deus bonis & roalis,&quarc.Item tolljc
a bonis,& malis,& quarcp.3 .c.^oo.f
temporaliabona vbicunquc in facra fcriptura promittuntur
pro virtutumactibus,iubillis intelligunturbonafpiritualia
& a?tcrna,tanquam principaliter promifla , par.4. col. 2 y.c.
& col.384-r.& c.482.f.& col.5 26 d.& col.61 i.cltem , p.5,
col.9i9.c.Ir-?m,par.6.col.840.f.Item.par.3.cii52.f.&col.
1 184.C.& C0I.1561.C&C.2 ioo.d.I cm,p.2.col. io83-b.c.
Item,par.i.col.207,b.c,&col.626.e.f.&col.H33.c &col,
1299. b.c
tcmporalium abundantia circa quam verfatur mundana cupi
ditas,adminiftrat matcria & fomentum omniuus viciis , n-
cut radix nutrimentum ramis,p.5.c.9o8.f
temporalib. & cadutis fobrie vtamur,non quafi bonis noftris
fcd ad fubftentationem datis,par.6, columna 657.C & col.
726.d
tempus & non rempus pro parte faciei ait Nico.de Lyra dicg
dumeffefecundumantiquamgrammaticam^par.s.colutn.
i8o.f
tenebrx dupliccs funt,interiores& exteriores,p.5.Irem,p.6.c.
1332-
tcnebra» funt dupliccs^qua^dam culpa',qucdam gchcnne,p 5.
ci6o.f
tcncbra? ignorantix ablarx funt per Chriftum qui cft vcriras,
tencbra: culp.r pcrgratiain,&gloriadabitur ab co contra
tenebrasgehenrtaSp.^.c.i 155^
tcnebra» gchcnina? func rcrm nus tencbrarum ignorantjos &
culp>,'& ideodicuururcxrcriorcs.Ibidcm.
tcncbraequomododicunrurcffein infcrno,cum ibi fit ignis
cjui dc natura f ua eft lucidus,p.5.c 1 60S
H Tentbra;
■> -
GlolTx Orc(in.& Nicolai de Lyra
Tenebrxlueemprxceflcrunt,p.i.col.6.f
Tenebrx tiunr recedcbcr Sole vifibili de noftro hemifpheno,
p.5.cii58.f '•■",, .
Tenebras comitaturfemperhorror,& qnandomtnus diicer-
nit oruis qnx circa fe funt.tanto magis metuit,v ndique ad-
ucrfapaui:ans,p.3.ci463-b ,
TciitatDcusinpriiniBiii,diabolusinintcritum,p.t.columna Terra&pi1luispeccatoresfignificant,p.4.c.i263.b
, r Terminusnominisconftitutuscu.IUaconfticuno potcft
TentatnosDeus,quare,&quomodo,p.i.c.26$.b.c
Tcnrat Dcus & diabolus,fed diuerfa intentione,p.6'.c.uo>a.
Terrafuperaquasfundatadicitur & qyomodo,par.;.colurm
i492.f.Itcm,parte prima>co!umna48.cf.49.a.b. & colum.
62. c
Tcrraspriusincultasantiquipatrcsfuis Iaboribuscoluenmr,
&iic cibi corporalesnaultiplicati fuerunt m fuftentationcm
fequentium,p.3.ci66i.c
du-
plicitcr intelligi,p.3.ci67.b
Tcrminus vitx humanx poft diluuium non fuit ccntum vigin
ti annorum.Nam aliqui dicutur vixifle quingcntis vcl qua
dringentisannispoftdiluuium,p.i.ci8o.d.e
Ternanusnumeruseftmyfticus& oftenditurin pluribus,p.
2.ci338.e.f.Itcm,p.i.col.3S7.b.c
Tem ftratoresdicuntur Angclinequam,&quarc,p. i.colum.
62i-a.b
Terra in elementa cft maxime ftabilis,cum fit centrum mundi
p.3.col.i48.f
Terra diuina difpofitione venisaquarum eft tota plena, ficut
corpusanimaliumfanguine,& quare,p.6.ci367.b
doccnJumYDominustciuatus eft,& tentantibus refpon- Tcrra in inferioribus creaturis videtur firmior,& ftabilior, &
dcatdogmatnpictaris,p.y.c.3i4.c.f tamen Deusinterremotuipfammouet,p.3.ci2i.c
Tentari quarepermifit Deushominem,cum fcireteum cafu- Terrxnafcentiadiuerfarum fpccicrum magis fruftificant in
rum p.t.col.8.7.b vna terra quam in alia,p.3.c.2044.f
TcntarinosDcus fuii.t,vr vidca.nurnobis infirmi ,&tamcn Terrxmotus vndecaufatur,p.3.ci2i.c
cuftodit3p.3.col.37.a.ltem,p.i.col.27.b.c&col.87.cltem, Terrxlatitudo&longitudoquomodoaccipiturfccunduma-
p.2.col.693.a.b ftrologosp.3.c357.f&col.366.e.&extcnfius,c.995.cVbi
Tentatio ficuc fxpe per oculus trahirur,fic nonnunqua conee eciam tangitur que partes habitabiles & qu^ inhabicabiles.
piaintrinfccus,compellicfibiincriofecusoculus deferuire> Item,par.i.col.773.c
terrenum regnum poficum eft a Deo non adiabolo ad vtilita-
& C0I.427.C
Tcatareci: fe diabolus appeticfed eos qui tentadr,funt,& pro
uc tcntandi funt.Deus iufte tentari permittit,p.2.c.28s.f
Tentare Deum qmd iit,p.5.col.84.f.Icem p.3.ci883.c.;item
p.i.ciyoo.c.f
Tcntare quid fit,p.6.col.502.f.Item,p.3. col.i896.f. Item, p.
i.c.263.b.c .,,.-. r
Tentantur homincs aducrficatibus & tnbulationibuscaula
quintuplici,p.5.c.503.c m
Tentari nullus difcipulorum grauiter fetat , qui pofitus eft ad
p.6.c63i.a
Tentatio & probatio ad hoc ordinantur, vt aliquid ignotum
manifeftecur ipfi rcnranti,p.3.c.6o5.c
Tentatio voxeft diaboli: Audi qui cencatur & refifticExaudic
qui confentit,p.3.c.66.cf
Tentatio fittribus modis,p.5.coI.i44.e.Item,p.6.col.i027.b.
&col. 1269.8
Tentatio humana qux eft,p.6.c.276.f
TentationisfornaxfucccnditurfcxtupIicirer& perquot fuc
temgcnti,p.a.c.i425.c
terram fcabellum pedum fuorum cum Dominus vocat non i-
gnominia,fedgloriamfignificat,p.4.C52 6.f
terror ira rctrahit a malo>ficut amor ad bonum , p.i.colu ana
1484.1
terroremutafententiaminhominibus.Ibidem.
terrores homines faciunt pro ia&antia & minas etiam his qui
bus nocere non poflunt,p. i.c.i 345-b.c
cendiiur.Sunt enim feptem teiacionis difterentix,p.4. col. terrores aliquando lta conturbant animum cogitantis cii cum
1 544^ pendentibus malis,vt ficut aqux circunfluere videantur,p.
Tcnracionis neceffitas oftenditur & probat,p.3.coI.4o6.d 3 -col.i 1 i4.e
Tentationefianima nonfallitur,continuorefoluitur,ficutca teftaexlnto fit,& fanies corporis lutumeft,p.3.c.37.b
fifalenonafpergitur,corrumpicur,p.i.ci42 8.d.e teftamentumquiddicitur,p.3.ci2 42.d
Tentationes multx nobis occuirunt,multa oftendicula volen teftamentum f ecundum leges humanas ciuiles & canonicas
tibus agere qux Dei f unt,& in fide multa inuenies tortuo- non habet robur,quamdiu viuit teftator,p.6.c.896.f
fa,plunmas quxftiones>obiectiones hxreticorum, contra- teftamentum vctus & nouum cum Chrifti facramenta quam
di&iones infidelium,p.i.c.6i i.d Ecclefixmyfteriafubxnigmatumhgurisopcriuntjp.i.col.
Tentaciones ab anima non auferuntur quamuis grandes ha- 88o.a
beat profedtus quia quafi cuftodia & munimen funt ei,p.i. teftamemum vetus diftinguitur in tres ordines fecundum He
c.i 5 28.d.e brxos.Primum vocant legem,fecurfdum Prophetas,tert.u
Tentaciones dux funt,vna probationis alia deceptiones, p.5. agiographa,& quot,& quos libros fingulis annumerat,p.2.
c.ii69.a.b.Item5p.6.col.i269.a.Itcm,p.i.c.633.a.b C0I.5.C
Tcntationum ccrtamina &cxamina probationum non fine di teftamentum vetus temporale fignificatur,du mutabile often
uinoirrogarifolereiudicio,p.2.c.6i4.d,e ditur,p.4.c.456.e
Tentationumconcuffioinfirmosprodu,p 3.c.373-a teftamentumnouum.Videin Nouumteftamentum.
Tcntamcntamoxadiabolo luccrekuut caiiux diuina cor teftametumnouumquomodoprxftatuetcri,cudiciturquod
humanum illuftrat vc plus tenrationibus vrgt i i" ncu t qua
cumlucisintcrnxradiosnefciebat,p.cc.)-32.e.f
Tentatuscftptimushomoadiabolocibocarnali m intcritu.
rota crat in rota,& vetus in nouo,& econucrfo,p.6. 1449^
teftamencum vrrunquenobisnouumeft,nontemporiseutc>
fcdintclligentx nouitate,p.i.ci 28 i.b.c&c 1299.3
TentatiautemfumusafihoDeicibofpuicualiin falucem, teftamcntum vetusnonrecipicntes,vtfuntquidahxretici,fic
p.i.c.633.b
Tetatus eft Chriftus,& quare & quomodo. Vide in Chriftus.
Tentoria quibus paftorcs vtuncur quis piimuna adinucnerit,
p.i.ci22.d.e •
Terra fata diuerfis feminibus exiliores fru&us producir,p.i.c
i588.e
Tcrra cur pro aqua ponatur Exodi 1 $.p.i.c.62 3.C
Terramulcismodis accipitur & terra hxcinqua habitamus
non ab initio terra vocata eft>fed arida & poftea cerra,p. 1.
C0I.1415.D.C
inquiunt.Qiumta eft crudelicas Dei,legis,& Prophetarum
quivfqucin terriam& quarramgenerationemextenditi-
ram fuam,fcd rcfponfionem habent,p.4.ci2i i.a.Icem,p.
2.C.65.C& col.75.a.b.& col.86.e.f
teftamehtum nouum abfconditum eft in Iege,par.i.columna
72 7>e.f
teftamentum vetus & nouu quare fic appellcntur,p.6.c.88i.b
teftamcnti vcteris & noui difTcrentiX,p.6.^.9on.e
teftamcti veu-ris au<ftoritatem cur tenemus , cuius ritum non
obferuamusfpar.^.col.SSi.b
Ttftamen-
Ind
Tc^amcnti nou: te^imonium eft vetus lux:& crgo vetusTe-
ftamcntum dicirurteftimoniuminquantumprobac&tefta
rurlex inqu3ntum iubet,p 3.cioi7,b
Teftamcnii veteris ac noui tanta eft concordia vt neutru fine
alterolir,p.x.c.i 557.1
Tcftamenta duo dicuntur \ bera. In quorum vno nuciatus,in
:ikerodemonfnatus,p.i.c.46i.a.Interl.
Tci^amentaduo nguratur per Cherubim}p.i.c.734.e
Teftamenta duo per Cherubim figurancur,& quare, p.2.col.
ii45-b
Tcftamenta duo fignificantur per Agar & Saram,p.i.c.2 1 j\c
Per nodtem &diem,ci64.cltc per duolabia,p.3^.cr677.a.
Pcr ar&uru & pleiades.c^o.d.e.Per mel & fauu ^1384.4.
Per fcpten3rium & o»5tonarium, C.895.D. Iterum per nod£
&dicm,c.6Q5.cItempcrduasrotascurrus, P.4.C0I.209.C
Perduo maria,c.2:68.e.Perduasoliuas,c.2 207.a
Tcftamenra duo magis vicina & conucnientia quam vnita di-
; cuntur.MultaenimvetcrisamiiimuSj&nouxgrati^multa
fufcepimui,p.4-c 2i68.d
Tcftarhentorum duorum diftin&ionem oftendit Chriftipaf-
lio,p.i.c.i298 f
Teftimoniumquideft:p.3.cii97.a.b
Teftimonium firmu habetur per demonftrationem in his que.
(ubfunt facultati narurali intelle&usjfed in his quae funtfu
pra facultatem hanc,teftimonium firmum eft per opcra fo
li Dco poifibiliajquia non poteft efle tcftis falfitatibus,jp.y.
col.uo6.d
Tcftimonium falfum in iudicio non tantum prohibet octauo
pra;ccpto,fed etiam extra iudicium&omnisdetraCtio.Ali
terdicuntui Hcbraei,p.i.c.975.c
Teftimonium ventatis licet de Apocryphis fumere, pa.6.coI.
2:5. c
Teftimoniis quae iam fuerant in Gentibus diuulgata abutun-
rur ApoftoliautApoftoliciviri ,vbicunqueloquuntur ad
f populosp. i.c.434>e.f
Tcftis falfus cft qui non eodem fcnfu didtaproponitjp.5. col.
44o.f
Teftes Dei funt,qui peroperateftanturquaepr£miafuntfecu
tura,p.3.ci37.b
Teftcs fallos quomodo Iudji dicunt eiTe puniendos,& in hoc
' errare cos oftendirur,p.4.c.2 2 1 1 .a.b
Tcftium falforum & caluminantium voccs quando refponfio
nem non mercntur.Ibidcm.
Tcftium conditiones quomodo&qualiterconu"dcrandc,p.4.
1646.de
Tcftibusduobusiniquis Sufannaeftappetitaduos teftes &
Synagoga inucnitqui aduerfumChriftumfalfa iaftarenc
duobus teftibus pauper occiditur,p.2.c.843.a *
Tcrragrammaron.De hoc nomine quod eft coforme huic no
mini Icfu,vt patet,p.i.c.jio.f.diuerfanotandafcribuntur,
& iignantur in locis infraexprcffis,& cj09.a.b.& cyio.per
totum,& c5ii.pcrtotum,&c.533.c&col.5:39.a.b.&cy4i.
cIccm,p.2.c309.b.cIcem,p.4.col.742.f.&col.8i4.f.Icem,
par.6.coI. 1 6g6.
thabita noncft nomcn communc,fcd propriumnomcnpucl
k,p 5.c.5?7.b.Itcni,p.6.ciii7.c
thabor, tetminus tftZabulon,monsinmcdio Galilarxcapo,
par.4.(olun;.865.b.& colum.i733.a.Item,par.3.columna
1123.I)
thalmud duplcx.Vnum Ierofolymitanum,& alterum Babylo
nicum.Ec iftud lc-cundum cftmaioris authoritatis quam
prunum,p.4.c. 1 2 1 i.a.b.Et iftud opus fuit maximae diabo-
licum,c. 159.3
thalmudica dodtrina vt Iuda?idicunt& firmitcrcreduntfuit
dara M<;yfia Dcoin monteSinai oretenus.Per qucm &
quando hnt redacta in fci ip:is,p.4.C3i3.a.b.& extenfius,
col.121 1.a.b.lrcm,p.6.c.i695.a
rfialmudica doftnna multa continct abfurda de Dco,&etiam
ini']ii3,&naturalisdi«5taininirationisomnino inconfona,
p>4.coI^ij.t
ex.
thamuldica anthoritas apud Hebraeos tanta eftin dctermina-
tionibus & in eodem gradu,ficut authotitas vniuerlalis Ec
cl'*fiae apud nos,p.4.ci62 i-a.b
thalmudccfacultatisfabricatoreshabebant duos daunones
familiaresfibi,&cp.4.c.3i7.a.3i8.d
thalmudicarodoftrinamludaeidicuntDeilegemjp^colum.
3i5.b
tharc patcr Abraham & Nachor & Labam propris fibi Deos
vcndicabant,p.2.c.i44.e
thargum vocatur apud Hebraeos translatio Chaldaica , & eft
tantaeauthoritatisapud eos,quod nullusaufusfuiteicon-
tradiceie>p.4.cio5.b.&c365.c&col.438.c&col.78i.c
Itcm,p.3.co.i287.cVbihabesquistranslatorfuit.Itemapud
Hebrxos quafi tanrae authoritatis eft ficut textus,p.i.ci 25.
c.& col.454.f
thalmud vcl thaumum quis vel quid,& qualis,vel quale ido»
lumfuit,p.4.cii39.c
theatrum quid & vndedicitnr,p.6.c.i 193.C
thebesaliaeftciuitasin AEgypto,&aliain Iudaeamomine
Thesba,& alia in Graecia quae dicirur Thebe,p.2.c.2 i9-a
themorciuitas quamaedificauitSaiomon inciuitate,p.2.coI.
ii67-a
theodasfuitquidammagus,&c.p.5.col.n85.c.Item,p.6.coI.
I037-
theodorus Tharanitanus Epifcopus fcripfit,quod & hcretici
putant Ch; iftum nec veram carnem de virgine aflumpfifle
neccorpus corporale fecundumcarnem habuiffc,p.5.col.
55 ia
theologia dicitur f ons & fluuius Paradifi,id eft,Ecclefiae mili
tantis,&quare,par.i.colu.65.a.b.c&diuiditurin quatuor
' flumina proptcr quadruplicem fenfuul contentum in ea,p.
i.e.70.f
theologia paucorum eft,fublimium fcil.& & Domino appro-
pinquantium. p. 1 , c>994.e.f
theologi moderni temporis curiofitati operamdantes notan-
tur,p.4.col.66i.c&col.i862.f.Item,p.2.col.r329.b.c.Item
p.5.c-75o.f
thefaurizatio qu£ fic ex caufis honeftis non eft interdi&a a Sal
uatore,tanquamillicita.p.5.ci36.f
thefaurizans propter prefentern vitam & amorem faeculi,con
tinuo vermes illi cbulliunt,hos generat auaritia,& diuitia-
rumcaecacupiditas,p.i.c.633.a.b.&c.64i.a.b
thefaurustuusvbieft,ibi&cortuum,vniuerfaliterintelIigitur
&depecunia &deomnibusvoIuptatibus,p.5.c.872.e
thafaurus Dei eft voluntas eius,p.4-c.664.e
thefaurus fumitur non folum pro pecunia,fed etiam pro ora-
nifubftantia,p.2.ci 123.3
thefaurum Domini vocat leremias vltricem fentcntiam,p.4.
col.898.f
threni non funt diftinclus liber a libro Ieremiae,p.4.columna
585.C
thuribula Dathan & Abiron cur Deus alrari iuiTerit afiigi p.i.
c.i28o.e
timctaliteradultera virumfuum,alitercafta,adultcrane vc-
niat,caftanedeferat,p.3.ci36o.d
timere a cocli conitellanonibas quando eft licirum , & honc-
ftum,& quando non,p.4.c.66.e.f
timerc Dcum ne mittat in gehennam , & timere Dcum ne te
deferat,differentimodofit,p.6.col.i409.a.Irem,par.3.coI.
2104.^
timercdebemusinomnibus.AIiquando enimeftgratia qua
dicimus iram,&a!iquandoira quam dicimusgratiam,&c.
9M'59;C , : . . .
timcreopportunccautclaeft,&trepidareincpte,ignauia;p.3.
coI.52i.b
timorcftparfiodemalo futuro diificilieuitabili,non tamcn
impoffil)ili,p4.C589.c
timor cordis caufat trcmore in cxtcriorib. membris,p.4.636.f
timor difloluit vificam,& facit f Iuere vrinam, p.4. c154.fi & c.
I132.f.&COl.l236.C.
H 2 Timor
Gloilae Orcfin.& Nicolai de Lyra
Timor nimis rcddit hominem aliquando Aupidum , & quafi
impotcntcmremoucrc.p.^ci^js-c .
Timorfcrui!is&initialisdicuntureflcinitiumrapientiaB,Icd
diueriis r3tionibus,p.3.ci299.b.&col.i48o.t
Timor f<.ruilis introducit (apictiam fi cut fcta nhum & elt pnn
cipiumextrinfecum,&cp.3.c.i642.f
Timor fcruilis prius.dcindc amicabilis,quem Lia fignificat 1 W
bera,inde fcquituramor purgati animi quem fignificat Ra
chcl,p.i.c.3T9-3-lntcrl.
Timoreoi magnum habentes ingidantur & pallefcunt , p.3 .c
1079.C . ...
Timores funt quatuor prster timorcm naturalem qui omni-
bus ineft,fcil.mund.inus fcruilis,inrialis,& caftus,p.6.cio5
c.Item,p.^.c.i453.b.&cxtcnse,col.i48o.f
Tinca de vcllc ontur,& oricndo corrumpic,p.3.colu.74.e. &
col.165.a-b
Tincadomumfibicorrumpendofacit,p.3.c.2<5r,c
Tnnendus non eft qui nihil potcft,nifi pcrmi(Tu5,p.l.c.34f •*
Intcrl.
Tinca damnum facit,fcd non fonum,p.?.c.74.c
Tirulus diaboli eft: Ipfe eft rex fuper vniuerfos filios fuperbia?
Titulus vcroChrifti,humiliras,p.3.c.404,e
Titus vclVcfpafianusdicunturaper & iingularisferus,p.4.c.
98o.e.Item,parte3.colum.i^53.a.Itemw, partca.columna
353,a,c « 1
Tobias intentatione fortis & robuftus inuentus ctt,par.2.col.
1505.3
Tobi3?libercuritiinfcribitur,p.2.ci446.d
Tobia? iaus,p.2 .col. i yoo.e
Tobia? biftoria contigit anno fexto Ezechia? reg;s Tuda: , qui
TobiascaptiuatusfuicperSalmanafarregemAffyriorum,
p.j.c. 1495.C
Tobfjelib- i,Vide in Libcr Tobia?.
Tobiae vril is fuic percuti cecitate fine cufpa , vt probaretur e-
juspatientja,quamE!ymx mago,quiproperfidia percuf-
fus aerernae vlrioni proeparatur,p.6.col.i 3 3'i.a
Tolerare aducrfa huius vicae paticntcr facit , quod confidere-
mus eas'ordinariadfinem vitaebeataeinfuturo,p.3.c.93.b
Tondere Cefarie-m confuetudo fuit apud vetcres lugcntium,
fignumdoloris&humiliacionis,nuncecontra,comamde-
mittci e,lu&us mdicium cft, P.4.C.173.C. & col.644.cf. & c.
879.a.&col.i:84.e
Tonitruuma!iquandovidetureiTe,quandoauditurfonusro-
rarumcurruumioi i.c
Tonitruivox reuoluitur,vtrotacus &finuofus fonus fentia*
tur,p.3C.tou.a
TonitiuaDominus,excitauitcumSamuelirefp6derctvtper
uicarum populi argucre,p.2.c387.b
Tonforquem mcretrixconduxitad tontendumcapillosSam
fonis Pilatus extitit,cui,vini5tum Dominum noftrura tradi
dit& negauit,p.2.col.25q.c
Tonfuram vel nomcn dcrici quiarripiunt,irruuntadmirTiad
Chnfti fan&uanum tanguntque indigne,fan£iafan£torum
idcirco mnructur & non folum in anima veru etiam in cor
pore citius fcrucntur,p.i.ci 1 87.U& col.i 1 88.d
Topaxius lapis praeciofus,& eiufdem moralitas , p,6.c.68 1 . a.
Item P.4.C.1 289.b.Itcm,p-3.c.264.b
Tophct,id cft,gchenn3epcena vcl pccnagehennalis fecundu
Hebracos & Latinos, par.4. colum.sSj.c fcqueati & colu.
645.cc!arius,Itcm,par.3.col.337.a.&col. 985.3. &co!um.
1 213.0
Tophcc idoli cuiufdam ara inttrpretaturinclufio finedemora
tio,p.4.c.6i<f6.c
Torbinusvtbrutumtractat anima rationali praeditus latio-
ncmcorrumpit,p.4.c332.d
Torcular fic dictum eft,vt Pfalmi dc rorcularibus eo quod in
his myfteriis Dominicc paffionis finc modomifti fan&o fpi
ritu fc.-uentc Prophctaru rcdundantiuseftuarint,p.4.65.t>.
TorcuUri fojpc Scriptura comparatfupphciumgrauilfimum
P.4.C.945.C
in Torcularibns tria funt,f.prcftura,& de ca oleum,& amurca
limilirer & vinum & acinum,quorum vnum re conditur a-
liud proiicitur,p.3.cio57.b
Tormcntaaliorum,rcmedia luntaliorum,p.3.c.6o7.a
Torrens(nifal!oraitHieronymu!>)!ine addiramento nufqua
repcriturinbono,p.3,ci624.c.Videetiam3c.95.b
Tornatura ceteris eft promptior artibus,p.4.i865.a.Item.p.6.
c.8o8.e.f
Torta quid & vndedicitur,p.2.cic83.c
TotilarexGochoruminuafirImperii)m,&cp.6.c.i57i.c
Toxicocas,& toxicum,quid & vnde cJicatur,p.4%c.637.c
Tra&atustot & tam magnificos nunquam condidilTcnt,Atha
nafius,Ambrofius,Hilarius,Anguftinus& caeteri,finonco
tra fidem rec"tam fuijffct mulrifanus hxrcticoruerrorobor
tus,p.2.ci378.cf
Tractio qua dicitur:Ni(i parcr traxerit eum,non eft violentia»
nec neceflitatis,nec eft inuif i,fcd volunratis &dcfiderii,&c.
P.5.C.1127.C
Tradiditpater filium tradidirfiiius feipfum:Iudasquid fecit?
p.6.c i2o.f.&485.b.c&557.b-& i32 3.b.Item,p.4.c.503.
b.Item^p.^.c^o.f
Traditurpeccaror iarlrarja?dup!icirer,p.2.ci64.c
Traditionts muiraeinEcclefia Catholicaferuantur quarum
ratio oemic 1 p*ter,p. 1 .c 1 1 Sg.d.e
trahimur hic ramum,lld alibi fadam eum,ait Chriftus viderc
quod credit manducare quod efurit,habere quod amauir,
& d< liderauir.Ibidem.
tranquillitatem caftitatisfemperinquieraremoliturcircuftre
pcnsi'artagolibidinum,p.i.c.24o.b.Intcrl.
transfigoratioDominipei trcsvirosAbrahaeapparentes de-
nunciatur,p.i.c.2 29.b.c
tranfitum,an & quomodofilii Efau velEdomconcciTerintfi-
liis Ifrael perterram fuam,p.i.c.i473.c
translationottrapofuitbdelliumjprocryftallus, p.i.c.7i.c&
dicloHcbraicamcfTahelmultu aequiuoca indiuerfis locis
eodem modo interpretata cft,c.257.t.& col.263-a & ceci-
dit pro tentorizauit vcl tcntorium fixi,col. 2 94.C& fraudu
lentcr pro prouidcntcr,col.3 1 8.c& c.33 i.f. & additio pro
c6rrouerfiavelcontentio,c343.a.& fubiecitferuituti pro
& fecit tranfire,438.f.& religio pro cercmonium vcl legiti-
mum,c.6 1 1 .a. & ieabarim pro ie abarim, & c. 1 3 1 8. f. Itetn
plura ponuntur in quibus dif crepat,p.2 ,col-3 1 ^.c.&i lucer-
nam pofuit pro lucerna,co!.3 39.C& difperauit pro feftina-
uit c.47o.f .& ceffate pro defiderare, fimiliter perfequi pro
egredijC^i.c.&lcunculosaureosproexpiatoriaaureajC
1 1 29.C& leones aureos pro expiatoria aigentea.Ibide.Ite,
iingulatim pro pariter,p.3 &taceas pro fimihs,& turtur pro
hirundoJ& vidua procfca,& dic plenac Lunae protermino
conftituto,& ftclI.'oproaranea,& vberapro amores. Item
poluitrefrcnantem prolafciuirntcm,p.4.&colueruntpro
timucrunt,&pi3fgiiantes promontanas,&pauperem pro
claufuris,& A<thyopia?proChufan3&redempta propolit
ta. Vidc onmia fuis locis.
tra.slanoftLciiiPhilofcphiasadpattesfidelium,perquidfigni
ficatur,& pei qucm,&quofadaeft,p.2.c.478.f
translatio noltra vctcris Teftamenti videtur fada poft corru-
pcioncmin muhispaffibusBibliae,faclam perludxos.p.4.
C0L1867.C
translario noftra magis & frequentius deuiat ab Hc-brxo in li
bro Iob,quam in ali.s facrae fcripturaelibris,par.3.columna
6a.d
tranffubftantiatio an plura difficilia in fe videatur habere qua
creatio,p.3.c.r298.f& 1299.3
tianfmigi atio &capciuitas populi quomodo differenter nomi
natur & numeratur,p.2.c 997. c
trcs dics quomodo computandos quidem dicunt,quibus Do
minuslcpultriSdicitur,p.4.col.2028.f
tres dics in quorum tcrcio carnibus hofti^ vefci licitum no eft
tresftacus funthominisp.i.c.964.f
tria funt qiwe proficiunt ad vfum falutis,p.5.c.743.a.b
Tria
Ind
T!t.ifJror"dcb:mn',rcrutan,q!ixrcrereucrti,par.4.columna
99 -.b
Ti ja h ominum pL nera in Eccclefia,rcdlorcs continenres,con
iugati^p.^.c.^oj.b
omma in clauftro Triom abfcondira I.uentquxfolisdauibus
iuJi.ii &miicricordia? Deircfcrebuncur,quandoillumina
buntur abfcondita tenebrarum & rcuelabuntur confilia
cordium .p.^.ciojg.b
Tria Ittm infatiabi!ia,triafunt qua2benegradiuntur,triafunt
d nici'.ia ,p.5.c.i734-&»73y-a
Tribulari tu lioc mundo quomodo Deus permittit vineam iu
Aorum,cum fuerunt ele&i & dilecli ab arterno , p.^colum.
2) J-C&Col. 204J.C
Tn bulatio taoquartj cmplaftrum mordax vrit te, fcd & fanat
tc,p.6.c-44J.c
Tribulatioiiilbsi!K'minario>contumacibuscorrcptlo, obfti-
Mtisrxcarc£tib,p.d.ci4'77-t>
Tribolario virtutum omniummater,p.2.c.57i.b
tribulaio iuftos homines probat ficut fornax aurum,vt Ci for
te 2e ipecic plirmbi quicquam fuerit adrr.ixtum, ignis de-
coquat & rcibluat,p. i.c.6:j.c
Tribulario fecundum fe confiderara odibilis eft.In compara-
tionc tame ad fiucm iucunda eft, iciiicet ad beaticudinem
ordinata,p. 6.C.360 f
Xribulationisrempore fit falus-p.^.c^S.d
Tribulationcs funt magisdilcctaj Deo quam facrificia,& qua
re,p.-,'.c.i5$2.f
Tribulo» & fpinas poft pecc atum rerra homini ad Iabore pe-
peri:,oon quod alibi antea nafcerentur, &c. p.i.cio4.f
Tnbunal quid eft,& quomoJo Chnftus in tribunali fcdebit ,
p.6.L.i7^.a
Tr tiusdeccm poft tcmporaRoboammodoEphraimmodo
IfraeJ vocabantur,p.4.c. 1 1 1 2.f
TribusDartad Aquilonern fedet, quiacxcius ftirpeventu-
ruscb An:iihriihis,p.i.c.ii72.e
Tribifsclccemregem fibi conftitucrunt inSamaria,parte4.
c:?jT.a
I . bus regiacurvincebatnumcroomnestribus, par.prima,
c.ii'64-f
Tribus Iuda in fcriptura prae c.rteris clara & multiplex memo
rati! ;\iiietcrtia,col.344.c.Itcm3paiteprima,col.i207.c.
&feqi enti.
Tiibusludaquod primofecuta fitMoyfen permare,rubru
eftinccrtum&nonhabctfundamentumintextu,p.i.col.
121 i.b
TnbusfacerdotaIis& rcgia potueruntcommifceri permatri-
monium difpenfatiue,& quarc,licet prohibitumfuitnefi-
bi uibus miicereutur,p. i.c 14; i.a.b.c
Tribuum diAributio ad bcncdicendum & malcdicendum ex
tiemurn C hrifti mdiLium iignificabat,p.i. ci624.e.f
in Tnbubw nliorum Ifrael pcr defertumambulantibusnon
ciatinrirmus,dequibus,&quomodointclligendum fit,p.
i.c.629 c
l.iibuiuui viciorum quotidicfoluunt peflimoexactoridia-
boioquidiilolutianimopeccatis implicarinonmecuunt,
p.j.c.i6j6.d
Tnbu umproprie quiddicirur &c.p.2.cijoo.f
Tributa quas a fubduis quafi iurc folcbamusexigcre, vbige-
neralis fames ingruerit,dimittamus,vtdiujitiatnobispa-
tcr dtbua noftra, p.2.ci 364. b.c
Triccnanus intcgritaicmridei&pcrfectionem opcrisfignifi
ca.; (jnc quibu»ncntoacccderedeb^t.ad diuinamyftcna ,
P-J.ciii^.a.&cij^S.f
Triceiiaiiusi^uiiicrusiKilitumGedconisTrinitatisSanc^iiTi-
mccra; figura,p.2.col.2o6.e
i i iima ci:e i( |H'lruta? memoriamfauercdcfunctorum vn-
^ dc rr.uir Eccleiia confije udincm,p.i.c. 13134:
riccfima annobapnzati:rChriftus,fa(irmiracula,docetvt
rcprunattemcraiios qui omnc a?tatcm ad hxcofriciaido-
ncamputan:,p j.c.738.f.Item,p.i.cii82.f.&c.24i.c
cx.
Trinitas in vtroquetcftamento pra?dfcatur, p.4.c.8o.e
TrinitasrolafublH;niaeft,qua:nonextrinfecus,fedfuinaru
ra fan£ta,p.i.c.i 290. e.f
Trinitatis myfteriuoi nonintcgrenecperfe&eprioresparres
attingerunt , forraffe- ncc & Apoftoli ante miirioncm fpiri-
tufia.iiti.Et huiusfigura,p.2.c.i j. a.b.c
Trinitacis fidcs poftquarn permundum ccepitpra?dicaripa-
tientiafanclortimjvidifuntaducrfariieorumjparte i.col.
3o8.b.Interl.
Triftabile & doloforumfaciliusfuftineturabhomine,quan-
do vidccaliquos fecum compoitantes,quaiiparcem dolo-
ris fui fecum porranrcs,p.3.C44.e
Trirtabile & odiofum eft aliquid fecudum fe acccptum, quod
tamen acccptabile ad iinem relacum,p.3»c.45.c
Trirtari peius eft quam timere,p.4C589.c
Tiifticia quid fit & vnde caufetur, & quomodo fomnum cau«
fac,p.5.c.979.cItem,partequarta,colum.58g.c.Item,p.3.
col.i678.f
Trifticia duplex crt. Vna qua? abforbet & deiicit rationcm. A-
liaquculiquantulumturbar,p.4.c.366.f
■ Trifticia omnis oricur ex amore , & hoc quomodo, parte fex-
ta,col 409. c
Triftitiam ApoftoIorumdemorteChrifti rccordatur Eccle.
fiafingulis annisexparcrnatradicione,p.i.col.384.b
Tricurancur feu cxcuciunturdift'ormiterterra:nafcentia,p.4.
col.264.f
Triumphus Chrifti defcribitur,p.3.c.49i.C49:.e.f
Tropologia Iibera cft,& his tantum legibus circumfcripta, vt
pietatcm f eq uatur intelligentia? fermonifque contextum ,
p.4.c.2047.a
trullaquidiignificet,p.3.c.i8i3.a
in trulla cria confiderancur, qua? cementario conducunt,p.3.
Ibidem.
tuba confuetudinaria apud rerum pericos hoc modo forma-
tur vt tribus fiftuhs aereis in capite anguftoinfpiretur,p.2.
cio8i.a.b
tuba fignum belli eft . eft etiam tuba qua? canit in verbo Dei,
p.r.col.i428.d
tuba rerribilis,uel in bcllo fumitur, uel in aduentibus Regum
appafatur,p.3.c.i592.f
tubh congregandi alitcr fit,& aliter fit condudtionis, aliter ui
ctorix,alicer perfequendi inimicos,aliter condufionis ciui
■ tatum,p.2.c.io8i.c&ci6o3.c
tubaquxiudicemChriftumpra?ueniat,qua?,&qualisfit,p.6.
col 565. d
tuba? d upliciter accipiuntur in ueteri lege,qua?dam pro tubis
ducHilibus,fcilicet,dc meralio,qua?dam cornea?,&c quan-
dc&ubiutrxqueu(iiabantur,p.3.ci665.a
tubffdefignantclamoremprxdicantiuminlampadibusclari
tas miraculorum,p.2.c.2o6.e.f
tubarum ufus erat ad quatuor,fcilicet, ad populi congregatio
nem,ad caftrorum motionem , ad belli congreiliont m , &
adfcfticelebracioncm P.1.C.1225.C
tubarum feftum apud Hebr^os qtiando incipiebat,& quomo
doperagebacur,p.3.c.io58.f.Dicicut & neomenia^c.iojg.
b.Icem,p.i.c.267.f.& c.7 1 3.b.c& c.962.f.& quotuplici cau
fafiebac,p.i.col.i395.c
tubarum fettum fiue neomenia quare inftitufum fit , p-3« col.
io59.b.c
tubis ucebantur Iuda?is, ficucapud Catholicos campanis uti-
mur,p.5.col.i24.f.ltem,parrc6.col.320.d.e.ltcm,p.4.col.
1131.C
tumorisquaruorfuntfpccics,p.5.col.937.a.Item,p.3.coIt!m.
303. b
tumca una fufticitdccoi curfu in terra promiffionis, quia cft
multum calida: <x quod ibi eflec fufficiens ucl eriam fuper-
fluum,cifet in regionebigidanecefTarium>p.5.c 190. t
tunicispelliccisindutns eftAdam& uxoreius& quarc,p.i.
C-972-C
tunicisduabusquoPoutifcxIegisindutusIeft, & Ieftis pro-
H 3 hibet
GloflaeOrdin.&N
hibcr Apoftolos duabustunicis induhcum lcx & Euange-
humconucniiedebcant.Ibidem.
Turbaeft hominumquorum fcrmo&fcnfus infhbihs cft &
vagriS3p.5.c.82 3.c
Turbari ad iudicium Dci rccurreredebemus,& quare, p-3- c«
'"- d
Turbauit fc Icfus & frcmu-t, quam alius turbare non potuit,
Sicomniahuiufmodifufccpit,quia voluitjp.j.cisdo.d.c
Turboquid fir,p.6-col.94^«c
Turma cft multitudo tiiginta bcl!atorum,& cft proprie pcdi-
tum,p.i.c.ii77.a.b .
Turpceft homincm in fidc ab infantianutntum talium lubire
magiftenum qui rcpcntc magi&ri fafti funt , p. i. columna
JI3«a
Turpia corporeo afpcttu multa facrofan&ae rchgioms conte-
phuionercuercndafuntjp.^.cj^.c
Turpirudinis infirmiras prona in ruinam excitur honeftate
nuntiali.&quodfaniseftofficium^egrotiseftremcdium^p.
i.co!.72.f
Turpitudincm pleriq: non cxercent in opere,fcd adhuc conti
nua cogitatione grauantur in mcntc,& per quem fignifican
tur,p.i.c.io6y.a.b
Turrisin mcdio.oedificata templumeftinmedioludaeae Tor-
cularipfa Synagoga,p4.c65.b
Turris Ophel tfj Zacharia dicirur turris nebulofa ,. & quare,p,
2.col.i 2 j o.f.& col.i 357-C.& c.i 35 4-b-c. Eft ctiam nomcn
villae extra Ierufalem , c 1 3 97.a.b.Item turris gregis,p.i.c
371.C
Turrim cum poftcriori filioru Noe aedificarent in campo Sen
naar,murauit Deus eftigies,& non cognouit quifque fratre
fuum,p.2.c.ioi3.b.c
Turturisproprictaies-Etquidmyfticcrcprefentantjp.j.col.
717.C
Turtures maiores funr meliores & pinguiores,p.i .col.9 1 6.e.f
Turturesfuncinmagnaabundantiainterrapromiffionis,p.i.
coI,9iy-c
Tyberias&CapharnaumineodcmIitore,p.5.c.iri6.e.Item,
p.4.cii7.b
Tygris etiaui eft fluuius Mefopatamiae,p.3.c.2Q99.a. Item,p.
2.is2j.a.Itcm,p.i.col.7i.a
Tyrannis proprie eft qui in communi rcpublica,no iure prin-
cipatur,p.3.col.i78.f
Tirannus qui membrum eft diaboli inebriatur de fanguinc in
nocentum aliquos realitcr occidendo,& aliquos interpreta
tiue,p.2.ci5:94.f
TyriiscircunfcnbitDominustempusvltioniSip.4.c.227.a
Tyrus &Sydon praedicantibus Apoftoliscrediderunt,aDeo
deuoti,vt PaulumTyro abeuntem omnes cum vxoribus &
liberis vfque ad naues profequerentur, p. j.c, 2 1 1 .b. Item,
p.4.col.2 2 8.e.f
Tyrus malis opprcfla fe ncn peperiiTe illam multitudinem ci«
uium&opum fatetur,p. 4.0.223^
Tyri verba ad Sydonem,p.4.col.2 24.d
V
VACC A rufti Chrifti paihonem prefigmabant, & quo-
modo,p.i,col.i299.a
Vaccam comburcs quomodo maculabaturcxhoc,cumilla
combu-ftio ficret ad hoc quod cx cineribus vacce_ combuft^
immundi purgarentur,p.i.d30i.c
Vaccamcur faccrdos comburit eiufquecineresvir mundus
coIligit,p.i.c.i303.c
Vaccaetantum fex fucrunt immolatae , vttradunt Hebraeiper
totam durationem vtriufque templhQuarum prima fuit fa
&a in delcrto tcmpore Moyfi,&cp.i.ci307.a
vaccae lacTantcs viculos nat uraliter inclinantur ad eos nutrie
dum,p.2.co!.352.f
vaccuus quis apparet coram Domino,p.i.c.7 1 ^.b
vaccuum & plcnum quomodo opponantur,p.5r.eol,j 066.1
vah vox exultationisjpar.j.col.i^^.e
lcolaideLyra
valentinushaereticusvndcoccafioncmcrroris fuiacc^pir, di«
ccnsquodfiliusDcicorpuscoek-fteaccuhr.Et rcdarguirur,
p.j.ci072.tlccm,p.4.c.2 20 2.d
vallis plorationis fattam cft nobis vcrbum caro faf£kum,bibcs
caliccm pafiiopi.s,p.3.c.i42 0.d.c
valuaein partisftaciiuntur^vtciscongruotcmporcparcfaclis,
ciuesinciandi&cxcundifaculcaccmhabeant,p.2.columna
1350. d.c
vanum quid eft,p-3 .c.i $ 5 i.b
vanaegloriae fectarorescumfehominibus praeferunt,a!iosde
fatuiis fenfibus,alios dc indignis meritis reprchcndut, p.3.
col.303-b.& feptienti.
vanegloriofi hgnificanturper volatilia,p.4.c.2o8o.f.Itcm per
Efau,col.2i77.c
vanitas mundaaa vt puluis euanefcit & ad infcrni mcerorum
deducit.Etperqi.iid fignificatur,p.4.c.2 56i.c
vanins nihilco qui putatplus valcre numum quam Deum,p.
3.c.8i3.Interl.
vapulans extra,iam in fecreto mentis agit vt nemo oblatrct,&
Dcus adiuuat,ibi mancns de aeternis agit,quodtibi non licec
excra inftrepitu-.p.^.ciooj.a.Intel.
vapulaturos fe minus multi cxiftimant fi nefciant qufd opera-
ri debcant,& auertunt ne audiant veritatcm^p.j. columna
876.d
vasomnequodfufileeft durumquidemeft,fcdeum labitur
fragile cue fo).et,p.3.c.9 2 3 .a
vashonoris,autcontumeliae vnufquifque efficiturnon calu,
nequefortuitu:fumusenimrationabiles& liberi arbitrii.
Sed quifque talem praebeat vc electus efle mercatur, & vas
honorisefficiecur,p.i.c 1334.6
vas ticTtilc in facrificiisconfringcbatur aeneum uero refricaba.
tur& lauaba.-ur,p.i.col.958.f *.
vas auriexcelfum,EIias & Ioannes,& Ieremias^p.j.columna
266.d
vafe fcetido,uel oleum,uel vfnumfacilecorrumpitur,p.i.ccr:
996. e.f
vafadicunturcuiuflibetartisinftrumentaapud Hcbraeos fi-
militer & arma militis &jocalia mulieris,p.i.c.287.d.e. &
col.77'8.f.&col.i58j.cItem,p.2.col.i9io.c.Item,p.4. col.
292.b.&col.896.f
vafa Ecclefie ut caliees & alia in primitiua Fcdefia fuerunt de
matcriaparum preciofa,utdeftanno,cupro,& ferro,& hu
iufmodi,quae poftea facta funt de auro & argcnto & lapidi
bus preciofiSjp.4.c489.c V ide in Exupenus
vafa omnia unius funt fubftantise,p.4.c.27 2.d
uafa Hebraeorum debent requiefcere etiann diefabbati, nec li
citum eft eis ea locare uel accommodare Gentilibus ad fa-
• ciendum opera fua,ut fecurim ad fcindendum ligna,p.i.c
711. c
uafaquaefancl:ificatafunt& quibus miniftrantur fan&afan-
clorum,non portantur ab animalibus mutis,fed qui ea por
tantin humerisfuis,iationaIesdebentefTehomines,p.i.c.
1185.C
uafa Domini funt qui iarn apti funcad capicndamunera diui
na,&habilcsfuntadminiftcrium Dei,p.2.c.92o.d
uafa irae & uafa. mifcricordia funt in Ecclefia, quae eft thefau-
rus Domini,p.4.c.897.c
per uafa ii ae minittracur poculum uite mifericordiae, pa-i.col.
40i.b.Incerl.
uaforum facrorum curquaedamhyacintino,qua?dampurpu-
ra tcgebanrur,p.i.c.ii84.f
uaftator tcrrarum & ti ibutis cundla opprimes audiet,quomo
doadmiddodicetunQuomodoccflauitexaclor^Qu^omo
do eft contritus;& ad nihilum reda<ff.us,p.4.ci6o.e
uaticinia de fortuna populi Ifraelis Nuraer.24.de Chrifti re-
cluisintclligcndafun^p.i.ci^jj.b
uberaAegyptofubigunturcumiurpihuiusmundi defiderio
humanae mcntis uoluntas fubfternitur,p.4.ci 2 5: 2.d
ubera caftrarum non franguntursfcd meretricum laxis pclhb.
irruganturp.3.ci827.b
vbcrtas
Inci
Vbcrta^ fccimca;em,fecuri'asncgHgcntiam,negl!'gentiacon
ceuiptum par!C,p.4.c.8c7.b
Vccordia nulla maior quam diuinis pr^ccptis f ortitcr infifte
rc pro humana ruributione^p.j.ci 14^"
Vccordiaquippemagnaeft laboriofa agerc,& auralaudis
inhiarcp.^.lbid.
Vcctigal qrsiddicinir,p.2.c.i300.f
Vehcmoth quomodo interpreratur. Et Iuda?i dicunt ciTeno-
nicn cuiuida animaiis incredibilis magnirudinisjintantum
quodin vnodiedepafcithcrbasmillemontium,&cpar.3.
Vide in Leuiachan & in Cetus.
Vclici:ra!iq;::ddupliciter,p.6.C338.f
Vclle mukiplex.Eft cmra vclle natura: , vellc gratia?, velle vi«
cij,p.6.c.9t5.d
Velle natura? per fe impotens cft,nec palma meretur,fed vin
citur & trahitur a velie viciijbid.
Velledicicur Deus & hocfecundum quinque modos, par. 3.
col.i 297.C
Vellenabus difcipuis Iefu fpicas, an peccaucrunt tranlgre-
diciidofabbatiobfi-ruationemjp.fi.ci^a^.b.c
Vellusiiiquoddefcenditresfacrificia Iudaeorum fignificat,
P.2.C.197.C
Velum duplcxcrattnbernaculi.Vnu oftii atrii.&hoceratfub
cura & cuitodia Caathicarum. Aliud crat pendens in oftio
atrii iubcura Gctfonitarum,p.i.c.i 178.1. & C.1187.C
Vclum fcifiutn rcmpore paffionisqualefuit,anquodfuitin
intioitu,an quod intra fantturr.fan&orum, P.5.C.461.C
vclutemp!ifciflumcft,quidpcrhoclignificetur, p.6.c.378.d
Itcm^p.i.cSS^.c.f
velum qtiod eft fubie&ionis fignum, non habet vir in fignum
hbenacis,p.6.c.2 84.^
venx corporis ficut fanguincm habcnt:fic vene terratu aquas
latcntes.qua:concuffioneerumpunt,p.4.c.2049.
venatores mali,& ctiam boni,& qui fint,p.4 c 1 291 .b.c
vcnatoresin facra fcriptura vixin bono inuenimus,econtra
pifcatorcsraroin malojp.^.ci 143.C
vendei c no!i fapicnriam & doc*trinam.& quare,p3 .c 170^.0
venditioc,!s& cmptionisiura quomodo feruentur &ratifi-
ccntur,p.4.c.8oy.a
venena ferpentum depelli mcdicamentis ex fcrpentibus con-
fedisperh!betquimed:cinxperitiamgerunt,pi.i3j2.e
veniaahtcrdacurfratri petenti, aliterinimicoperfequenti,
p. y.c^oj.b.c
veniam petensa Domino,qui3peccauit,&hominipeccanti
infeacpcenifc-.tidimittcrenonvuIt,illcduplexp6dus&
ftareiann dolofam habct in corde fuo,p-3. ci 693.3
venimus in hunc mundum vt tranfeamus de virtutc in virtu-
tcm , ncque permaneamus pro terrenis, ficut ille quidice-
bat : Ammahabcsmulta,&cp.i.c.i42o.f
vcnict quoties in fcriptuns Prophetarum legimus de Chrifto
deber intelligi,p.4.c.62.d
Vt nrer Dcus vel idolum guloforum eft. Cuius tcmplu cft co-
quina,miniftricoquinarii,immolatcpecudcs,cocla;car-
ne^fumusii.ceuforum^odor faporum,p.4.c.U36.&H37.
Vcntcr ici.epaculumciborum,omncslabores&momcnra"
ne.t blaiiuii.^ntagulacjftercorisfinccondemnatjp.i.col.
g6'l d.c& ci)di.b.c
ve.rei dicifurcxa6tor,&quare,p.3.c.373 a.b
vencerm .ians,declinatcitoad!ibjdincm,p.6.C56r.c
venter in facra fcriprura aliquando pro mentc ponitur , p. 4.
c.6i8.t
vcncicmfcqiiirurpartus.p.i.c<588.c.f
vcntiiloqui dicuntur phytoncsqm in ventrchabcnt demo-
% ncm vctbacxtcriusprofcrcntcm,p.i.ci5:62.d.e
Vcntilijbriirn quid eftjp.j.col.yd.f
vcnti raDciisccgnofcit,fed non idconeccffceftnosfacere
qdillcpraffciuit,fcd quod nos propria voluntatcfumusfa
. #uri,ji!e qucifi Deus ftitururn prcjnouit,p.4. c.i o44.d
isin 'ifibiliseftproprerfuamfubtihtatcm, &idcovoca
ti.r fpi- itus,p-4.c. 1574-f
ex.
ventus eft motus aeris.cutus velocitas pcr pennas fignatur,p.
3.col.i228.e
vencum quiscontinuit in manibus fuis> De hoc non poffunt
refponderePhilofophi perfe£te,quia de ventis locutifunt
valdefuperficialitcr& impcrfec5te,p.3.c 1731.3
venti visfignificatBaby!onisimpctum,p-4.ci07i.b
venti aliqui funt fereni,alii procellofi-aliqui xgrotatiui: & a-
Iiquifanatiui,p.3.ci9i5.c
ventis pennc propter difcurfus celeritatem tribuuntur,par.4.
C9o6.e
vcnusftella varianominafortitur,quare& vnde;&mirabile,
eftincius motu cumSole^&cp.^.c^fo.f
veneri afluctus etfi aliquando euigilet percipiedo ad horam
mala qua? incurrit, tamen cito reuertitur a"d vomitum pro-
ptcrmalumhabitumvelcarniscorruptionem,parte3.col.
1708. d
veneremReginamc?livocant Aegyptii?p.4.c.856.f
verax eft folus Deus , homo ex Deo verax eft , ex fe mcndax,
p.6.col.i58o.e
verberatio in lege non habebat vltra quadragefimum i&um ,
p.l.CI5p2.f
verbum quid dicitur,p.5.c.i o 1 6,d
verbum dicitur vox fignificatina, & quomodo, p.j.c.ioi 5.C
verbum quodforisfonat,fignumeft verbi quod intus lucet,
P.6.C.1380.
verbum Dommiquod dicit IfaiasexiuifTcalerufalcmfunt
1 2.Propheta?,p.4. col.41.,1
verbum Domini permanfit nequaquam paffioni obnoxium,
par.4.c.827.a
verbumDei inquemcunquecceiditeleuauit,p.4.c.i24.d
verbum apud Hebra?os pro rc frcquenter accipitur, parte 2.
c.97o.d
verbum nimisobfcuru velambiguu uulgi mori debetdici vt
intelligatur etlamab indo&is.Qmd entm prodeftlocutio-
nis integritas,fi audienccm non a?dificat,p. 1.C.2 24-e.f
verbum Dcipraedicatum,primumminusvidetur& contepti
biIe,cloqucnria? & fapicntix Philofophica?,Iicet iplum pr^
cedat altitudine,amp!itudine& annofitate,p.5.c.52 6.t
verbum malumfcurrile& honeftum,fignificaturperfemen
immundum,p.i.c.io37.b
verbum iocofum propteraliquamcaufam rccreationishone
ftam didum,nonnocet,p.6.c.558.f
verbum aliquod fic prof crtur aliquando , vt eft confonum fi-
deiCatholicae,licet pronuncians illud verbum hocnon
inteiligat : fcd aliud, & prjerer intentionem loquatur diui-
na virtute hoc facicnte,p.i.c.229.c
verbum noftrum medium eft inter intentionem Ioquentis &
eiuseffedlum;p.3.cii79.b
verbum noftrum quod proferirnus,temporale eft,& tranfito-
rium & fe oftendit , & de quo loquimur , multo magis ver-
bumdiuinumoftenditpacrenvficuteft,p.3.c.i9i5.b
verbum Dciperlucernamfignificatur, & quando occulrn-
tur,&quandofupercande!abrumponitur, p.5.c.8io.d
vcrbum Dei per macheram petrinam prefignatur , par.:..col.
iji.b
verbumDeiprxdicatum,perroremfignificatur,p.2.c.ioi.c.
&fequen.
verbu Dei fi quis infideliter fufcipit,nec comedit,fed abfcon-
dit vermes ex co ebu!liunr,p. 1 .c.63 5«a.b
vcrbum Dei myfterium tegit puteus dicitur .• fi ad populo ef-
fluitfonsappeIIatur,p.i.c.4i.a.b
verbumDcifiibtrahiturdup!icicaufa,p.6. cii59.b.c
verbu Dei ficut pcr Propheras pcoferturad hojcsvelamine
literoe te*5tu,fic ucrbum Dei in nouiflimis diebus ex Mariae
virginiscarneueftiturnproceffitinmu«dum,p.i.C905.c
verbum in diuinis ex quo fufcepic homincm,id cft^carncm &
animam nunquamdifpofuitanimam, fedcaro pofuitani-
mam,in mortcp-y.ci 193.C
vcrbum in diuinis Ioanncs Euangcliftaaliis modis nominat
quamcKterideeoloquentes?p.5.cioi6.d
Verbum
GloRx Ordin. & Nicolai de Lyra
v«*untur:Maius enim cft lumcn & gratia nouiTeftamcn-
tiqudmvctcris,par.i.c.9i9.b.c,&colum.962.f.&colum.
Vctqri Tcftamcntoconncditur nouumfraternofcedere:&
•.ialcgi,!icut AaronMoyfi,p. 1^.781. c
in Vctefl f eftamentb cft nouurr, rcftamen tum , ficut rota , p.
j..c. io8o.il
vctcrafjcrificiatranfifle&in Chriftonouafada ,par.i.coI.
899. b . ., -n
vctul.r atlqu* fortilcge dimlttunt de node vafa in qutbus clt
aqua,difcooperta,vt numina nodurna(qux voc^nt bonas
res) ad profpcrandum illuc vcniant ad biben dum: vnde &
hiccrrorproucnit,p.i.c.ioi4.d.c
v«uftashumana&malcdiclioinduobusconfiftit,lciUcct,m
culpa &pcena,p.6.col.8i.c . _
VCxillumcuiuslibettribus(ficutdicuntaliquiHcbrxi)eratli_-
mile in colorelapidi poluo in rationalijin quo erat fcuptu
nomenfui Patriarchx,p.i.c.ii79-C,&c.ii8i.c
via Dci pax, humilitas, paticnua eft, qua? qui dclpiciunt, di-
cunt;S:ientiam viariimtuarumn(jliimus,p.3.c.222.d
viabcneagcndicriplcxcft.quia vcl opcre, velcogitatione,
vcl verboaliquid boniagitur,p.i.c.62 i.a
via pcccandi hominibus cft triplex,in fado,in dido,& in co-
gitatione peccaiK,p.i'Ibid* ' .
viaimpiorurndiciturconrntio,quiateric&teritur. Dicitur
etiam tnfelicitas , quia ad infernum ducit, parte tcrtia,coI.
viam trium dicrum profedi funt Ifraelitae,&cdupliciter intel
ligitur, fcijicec , quod prima die fui rcccflns ambulaucrunt
peir tantum fpacium quantum faciunt tres dietae,vel quod
per tresdicscontinueambulauerunr,p.t.c.i229.c
viaeduae funtpcr quasdiabolusnititurfubuertcrc animara-
tionaicm. V na ftib fpccie leuitatis. Alia eft per oppofitum ,
P.4.01239.C
vix vniuerfa? Domini quibus mundum regit , & rationalem
creaturam,funt mifericordia & iuftitia,p.i.c.8 j j.b.c. & c
126J.C&C.1667.C
via: non funt adignandae Deo, per quas ipfeinccdit fecudum
deitatem,p.i.c.874.f
\ix alie non funt quibus ad nos venit Deus,nec funt alie. qui-
busadeum veniamusquammifencordia&veritas,par.3.
C.1J03.1
viasconfundcbantqui vmbras acquiefceredocebant, p-4-c.
JJ-b
viasquatuor ambulauitChriftus, &applicantur ad viasde
quibus Salomon dicit : tria funt mihi difficilia,&quartu m
penitusignoro,p.4.cio2.d
vias duas animce oftcndit faiptura.Vnam, qua in carne pofi-
ta pcr Icge Dci virtutibus cxercctur . Aliam vero qua poft
refurredionem afccnfura ad ccelos, per multas manfiones
ad patrem luminum peruenit,p.i .c.i420.f
viator quis dicatur,p.3.c.2 2 8.f
viator in biuio vel in compito circunfpicit quo gtadiatur,p.i.
col.39i.e
viatoribus celeritas aptiffima cft ea propter populo Iudaeoru
manducare Pafcha praecipitur,p.2.c.877.b
vicenariusnumerusfemperinfaurtus,p.2.c.t44-a
vicarius Iefu Chrifti debet cfle valde mollis pietate erga bo-
nos,& durus aequicate aducrfus malos obftinatos , 1 a: tc 4.
C.741.C
vicariusChrifti figniflcaturpcrSamuelem ,par.2.C4i6.c.&
pcrEzcchiam,coI.H47.c
vicenarius vrriofquc Teftamenti coniundionem figniflcat,
legis fcilicct quc in quinq; libris & Euangelii quod in qua
tuorfcriptumcft,p.i.c.8i7.a
vices mini(trorum(vt tradunt Hebrei) Phinees ncpos Aaron
ordinauit.Suntautcmviccs vigintiquatuor,quas Dauid
ordinauitadminifteriumtabcrnaculi,par.2.c. iojj.b
t vicefimo anno numcrantur quiaad bellu cliguntur:quia ab
hacaate contra vnuraquemquc vjtiorutn bcllanafcuntur
ideoqucad pugnamcliguntur, vt pugnentcontralihidi-
ncm,ne Iuxuriafupcrentur,p.i.col.i07j.a.b
V icium.videin vitium.
vidima quae pro Sacerdote offertur tota dcbct cremari vt in
tegriratemSacctdotisdemonftrarer,p.i.c.9jj.c
vidima matutina lignificabat vitii que in paradifo ante tranf
grcffionem fuit vefpertina vcro rcftitutionem noftri perfer
uatorem cxtremis tcmporibus nobis redditam,p.i. 1388.6
vidima quid fit re & moraIitate,p.4.c.466.f
vidima animx quandodiciturca:ca,clauda,&languida,p.4.
C0l.2Ol8.f
vidima non coquebatur iuxta legem,p.a.c.i93.d
vidimam iiuius Deo cfie acccptam difficile eft,qui non prius
rcliquitcuIpamproquaoffcrt,p.2.c.i339.c
vidimae in holocauftorum loco quarc facrificata?,p.i.c.9j6,d
vidorcs viciorum vidoriam attribucre non dcbent propriae
virtutijfcd bonitatidiuinaj,p.i.col.i4io.f
vidoria duplex,vna vincitur mundus , alia vincuntur regna ,
p.6.C939-b.c& c. 1420. f
vidoriaadeptadehoftae,fornices fibi crigebanr antiquitus
vidores in quibus virium fuarum laudes defcribebantur,
P.3.01693.D
vidum negarefeminantibusfpiritualia quibustcnenturho-
minesdeiurenaturali,diuino&humano,grauiuseftpec-
ca:umquam manumnonporrigereegeno fimplici,fpiri-
tualia nonfeminanti,p.5.ci93.c
vid.im tenuem fub vili tugurio fumere,mcliuscft quafplen-
didas epulas cum fatigacione incertis locis quaerere, par.j;
coI,2io4.d
vidustenuis tam animaequam corporivtiliseft, fuperfluus
veroecontra,p.3.c.2i3i.a
vicos quid eft,p.6.c. 1 08 1 .b
viduaillalaudabilis quae viduitatem fuammeffis manipulis
fuftcrrabat alienae,p.2.c.29i.b
vidua habet bonam commcndationis fuae matcriam > vt cum
virum luger'fleatfeculum-p.2.cij79.b
vidua qua» vulc Deo intendere fedens cogitat quc lunt Domi
ni,p.2.cij8i.b
viduarepudiata abfque liberi rediens addomum patrisfui
fignabat animam dcficiente a Deo deinde pcr penketiam
Jiberatam feminepercgrino. Eadem etiam reprefentant
Synagogam Iudeorum,p.i.c.i049.b
vidue ad quam miffus eft Helias clementia,p.2 .c.8 1 3-a
vidue cum tota terra famg laboraret Deo cura non defuit, p.
2.c.8i3«b
vidue filius cur permifit Deus vt moreretur,p.2.c.8 i4«f
viduam cui multiplicatum eft olcu ab Elifco Abdu^ vxorem
qui fuit difpenfator Achab quidam arbitrautur,par.2.coI.
873.3
vidug vere funt induplicigradu,p.6. C.711.C
vdcrepro audireaccipitur,vtibi: Cundus autem populus vi
dcbat voces,quomodo&quare,p.i.c.67j.c
videre aliquando accipitur non folum pro vifione corporali,
fcd etiam pro cognitione intelleduali,par. j.c 1 03 2.f
videreDeumnegant,quidicunteum non curare humanas
res,p.3.cj02.e
non videt vana qui fixus eft in illo qui eft fuper omnia , cuius
mcns furfum eft.-qui vcro hec cogirat fub Sole viuit,vbi va
nicas,p.3.ci3;9.b
vigcnarius numerusficutdualis,pra^terduasdecades, in ma
lo folct accipi,ficut vndenarius, qui vno indiget vt facrum
cxplcatnumerumfciIicetduodenarium,p.^.c.i46j.a
vigilat qui oculos apcrtos in vero lumine renet , p. j. C.872.C
Item,p.6.ci37o.d
vigilie trcs funr,& poffunc per eas intelligi tria tepora,fciIicet
iuuentutis,fenectutis,& «atis media,&cp.j.c872.e
vigiliequatuor. Prima vigiliaeftcuftodia puericif ,fccunda
cftjcuftodiaiuuentutis.rcrtiafratus vinlis,quartafcncdu
tis,p.j.c.872.f.Itcm,p.i.cii73.a.b
vigilie, multc in quibus laudandus eft Dominus, p-4.col.87.b
Vigilias
Ind
VigWas vocat Icrcmias cxercitatiohcm ad vindi^ara,par.4.
Vs^miduonumerusinfcripturisdiuinis : principalibuscau-
lis afcnptus fxpc rcpcntur,& cnumerantur plura , parte i.
col.i ib'o.d.e
V igintiqurtquc numerus eft quadratus , & quid per cum re-
pixrcnratur,p.j.c.ii22.e.&vixautnunquaminbonore-
ucritur,p.4.c.H55.a
Vigintiicptcm : Numerus ifte & ad bonum & ad malu poteft
rcfcrnp.4 c.1290 e
Vig.-nt io6to compkbis fi ab vno vfque ad 7.omnes in ordinc
numcros oumcraucris,p.i.c.747'c
Villa(vt dicit Lyra)eft,qux non habet muros, &ciuitas villa
eft tlaufa naii!s,p.i.c.i74<5.d
Villas prodit.Et racit iicut auis qux oua vel pullos quosfoue
rat iaptuicxponit,p;5.c.i7i8.f
Viilarcuihbctnotabilisdcbet vnusiJr^fidensprfpofitusafIi-
gnari,qui faciat inter homines iuftitiam obferuari , par. 2.
f C0I.1125.C
Vmcere fruftra nititur malignos fpiritus, qui feipfura prius
non vincir^p.^.c^yS.e
Vintulainhiftadiriimpitiuftitia,p.5.C3io.f
Vmcuia corporea funt famcsjfitis, & huiufmodi, qux hic ne«
qucuntioIui,p.5.c.y6.e
VincuiiimplauftncftgroffiusquamfunicuIus,p.4.c.72.f
Vindiaa an fit per fe petenda,velappetibilis propter fe , p.6.
C0L1721.& 1722.
Vindicta vocatureuigilario Dci, p.4. col. 1041.8
Vindiclaquomodo,&qualiter,"modiseftappctenda,
& quando non cft quxrenda,p5.c.i 16. f
Vindictain quibufdamnon prohibcturquxfitadcorre&io-
nem , qiiae & ipfa pertinct ad mifericordiam , nec impedit
propolitum manfuctudinis,p.5-c.i 1 5-b
Vindictapiaduinrebellisfubditur,p.j.c.553.b
Vindicta iufta punitur crca:ura,quando fe erigit contra crea
torcm,vtfc*inferioremcognofcat,p.3.c.i439.a
Vindiftx dminx ordo.Prius Deus peccatis irafcitur,quando
non compunguntur,inde malitiam hominis in fua indigna
tione ira,& tnbulationcderclinquif,p.3.ci030.d.e
Vindi Aam appeterc quando eft iuftum & quando miuftum,
f "modis hoccontingatiniufteappetere,p.5.c.io8.f.
ltem,p.3Col.2M5.c
VindictamquomodofancTiipetunta Deoin terradeaduer-
fariis,p.5.C936 t
Vindictam Chriftus duobus modis in his qui merentur,cxcr
ccr,&cp.4.c.239i.a.b
Vindictam pcr fc nullus debet fumere de propria iniuria, nifi
incumbat iibi ex ofhcio:& tuc melius eflet quod per alium
facerer,vtlegiturdePlatone,p.2.c.475.b
Vindi&as quas minatus eft Dominus Adf dicens.-In quacun
quc die co. mor. mo. confnmauit fic vt non ad horam,fed
fint vfque in fincm ftjculj,p.2. c.6g$.a.
Vinca proximi quam ingreflus vuas comederc iubetur Deu-
teron.2 4.h[tccclciiaquamingrefT'usperfidemvuaspotcfl:
cunu dcre.p. 1 .c.i6oi.a
Vinca ctiam t ft inftrumcntum bellicum ad deftrucndum mu
mm,p. 4.01724. f
Vincx tcutorium defertumfignQeft abfolutxdereliftionis,
})-4.co!.i7.b
VnKx fructus dc nouo p!antatx,tribus annis primis fecundii
Ugem repurartir imir.undus,p.i.c.i588.f
Vincxquicunqueloquatur,cumbaptifmi myfteriumfibida
Uir,p.-;.c.?54.f
Vincani fiorcntem fiimmodcratumfrigus vel^ftusattigcrit,
dilciflp tlore botrus tabefcir,p.3.col. i8i.b
Vinuui poftdiluuiun. iuftasad tcntationemfuircpcrit, p.2.
t.is9}.a
Vinum prefTnm aC.hriftianisproIiibitum cftmodoludeisbi
bcrc cx traditionibus patcrnis, licet in lege non fit cis pro-
h.uitun*,p. 4.01498^
ex.
Vinumbiberegentiliu permifTumfuitNeemix: quod tamen
de communi curfu crat Iudxis illicitum, p.2. c.i 285.C
Vinum detulcrunt fccum If raclitx dc Acgypto , quod ex illo
conftat: Nam fi omninonihiItuhfll'nt,vndediceretur.Sc
dit populusmanducare & bibere,p.i.ci64i.c
Vinum fanosiuuat,&cor hominisfanidumtaxatlxtificat,
febrientibus veroperniciem parit,p.2.ci8o.d.e
vinum ex vetuftatelaudemconfequitur,mala vcrocxnouita
te,p.3.ci874.e
vinumnoncflcbibedum,afleritTitianus,fedquomodohoc
intelligenduro,p.4.ci 95 i.a
vinum probare volentibus quis modus cft,p.3. c 662. f
vinum omnia per talcnta loqui facit,& quomodo,p.2.i42 5.b
vinum prcciofum dicitur vinu predonu>& quaro, p.4. 1445.C
vinum corda f uperboru inflammas,ficad facinus impellit,fi-
cutignisferriduriciamolIit,& cadefcerefacit,p.3.2i3 2.d
vinihauftusimmoderatus,& interioris&cxterioris vifusin-
geritcoecitatem,p.3.ci7o6.e.Itemp.2.c.i2o.d.e.f
vini Deus dicitur Liber,& quare,& quomodo depingirur.ha
bccedamalianomina,p. 4.02422^
vini potatio excelfiua inducit ad Ixtitiam incptam & ad Iuxu
riam,p.4.Ibid.
vmi fortis potio multiplicat fpiritus,& fic eft remcdium con-
tra doloi em animi & corpons,p.3. c 1740.^
vino fenfus hominis cuertitur pedes corruunt meus vacillat ,
p.2.col. 1594-e
vino qui primus dedit aduerfus omnes potentiam carnahum
voluptaturn feruori dedit vidtoriam,p.2. c. 1425.8
violentiafidei religiofa eft,fegnities criminofa p. J.C.919.C
Item,p.4.ci2i3.b
violentia grandis efhin terra nafci,& cejum capere, & habere
per virtutcm quod non poflumus per naturam,p.5.c.9i9.c
violentatus,fecundum noftrum modum loquendi, dicitur vf
que ad cor conhxus,p.4.c 2 200. c
vipera fic nafcitur,vt violenter excatsp.3.c.2 i6.d
vir dicitur a virtute,& ideo quilibet vir efficitur quado in vir-
tutibusnaoralibusconucnicnterexercitatur, P.2.C.1499.C
vir non dcbct exercerc a&us muliebrcs, vt filare & Iauare pa
nos & fimilia,p.i.c.629.c
vir uxorem duxit quado naturam abfumpfit humanam filius
Dci,p.i.ci590.e
virduplcxanimoquisdicitur,p.6.ci266.e
vir pcffimus & vir bontis cft alx,qui & quales fint,p.6.C9 i.c
vir fortiter pugnans contra pafliones inordinatus,triumphat
de quatuor paffionibus principalibus,qux funt ineptu gau
diu in profperis, & dolor nimius in aduerfis,& fpes dc bo-
no futuro incopeteti fibi,& timor inordinatus deincurfio
ne temporis mali,& fignificatur per Dauid, p,2.c.56a.f
vir bonus realiter, & non apparenter tantum , fignificatur per
Tobiam,p.2.ci497.c
vir bonus habcns in fe rationcm dominantem carni,fignifica
tur per Abraham,p. 1. col.2 1 5.C
vir fan&us dicitur lumbare Dei,& quare,p.4.c.677.b
vir orans , dum fuo iudici fe oftert & colloquitur, vbi condi»
tionem fuam profitetur,non debet fc vclare, p.6. c 2 84 c.f
vir literatus vel iuper alios in aliqua gratia eleuatus,fiLe fecu
laris f ucrit fiue religioius,ex gratia fibi data aliquando eri-
giturinfuperhiam, &vult vfurpare fibiEccleliamveldi-
gnitatem: & fignificatur per Ruben,p.i.C367.b.c
virad Deumconuerfusoliug fruciiferxcGmparatur,p.4.coI.
iS97.a.c
vir bonus qui Dco permittentc , & diabolo procuranre cadic
inaliquodpeccatum, fed exDei mifcricordiarefurgirad
maius bonum,i!iius figuram gcrit Ezcchias, p.2. 0964^
virdiciturimago Dei& adimagincmDei.HocmuItipliciter
exponitur,p.6.c.284.c.f
vir vt portioncm fui corporis ampl dteretur in foemina.fahv-
bri Dci confilio faclum cft,nc a fc puraret diuerfum, quod
de fc cognofccrct fabricarum,p. 5«c.3 1 5«a
vir caput mulieris eft quadruplici raiionc,p.6. c.2 84. c.f
Vir
Glofla! Ordin.&Nicolai de Ly ra
Vlr fi loquitur,continuo conremplamur fi viro digna fint quc-
dicuutur. & fi eruditus fit pro eruJitionis intutcu etiam di-
.C-ta pcni:imus,pi.c 141 i.b
Viro ntOo periculufn cft mancrc prope Iocfi pcccatorum , nc
pariatiu in anima velm corpore proptcr vicinitatem co-
rum,p.i.c.2 4<5.c
Viroin coniugfoferuerurauroritasfita.p.2.ci6i8.t
virumnon cognofco,quomodocxpoucdtim,fecudurnquod
pcrtioetad vuginitatemputgati animi,fcilicethcroicam,
p j.col.704^
Virum muliebria f accre contra naturam,eft comam crnparc,
torqucrecapillos,&c.p.i.c.ijr8jb
Viri lan&i tanto vigilaniiori fc orcunfpc&ionecuftodiunt,
quantofcpulfati finiftiismotibus vcj traficorie dedignan
tur,p.2.C572-e-f~
Viri tres qui apparucrunt Abrahar,dicunt Hcbraetjquod fue-
runt trcs Angeli.Michael .fcilicet Gabriel & Raphael , p. r.
c.2j2.e.f
Viri in facris Veneris portabanrornamcnramulicrum& in-
ftrumcnra carum,vt pote colum,fufum & fimilia , pirte 1 .
col.1885 c
Viri fanctt vxor cft fapientia,p.4.c 1 2 r 2 .f
Vtri exccllentesin Ecclcba Chrifti, odorefamarperfanftam
vitam & fauamdodiinam dantes in Ecck fia Dci (ignan
tur per mandragoram,& funt poma valde raia,p. j.colum.
i87<5.f
Viri fan&i cum quicquid faprentia? eloqucntie & adlionisbo
ni pcrcipiunr,bene viucndoin a?dificatione fideKum con
fei unt,aurum & argentum in impenfas tcmpli cffcrunt,p.
2.C.1287.C
Viri fancti luccrna?,funt qui olco fpiritufTancti infufi , & ipfi
jgie dilectioms ardent in cordc , & proximis luccm fcicn-
na?pra?fcruntinlingua,p.2.c.756.e.f
Viri fpirituales fic fubdirosfuos vcl moncndo velplangedo
foucant & coaniment, licut gailina fouetuua fua & coani
mat,p.4-C937.b
Viri pcrfc$j rn lcientia & vita,intclliguntur per ftcllas^par.j.
C2J2.f
Viri perfcdi afcend^tes de virtute in virtutcm , fignantur per
Rechabitas,p.4.c.820.f
viri fan&i quicqui J habent boni Deo attribuuntjU.on fibi,&
perquid figniriccn(ur,p.».c356.c.f
viri virruiibus clari,ligniscedrm;s aiTimilantur,par. fecunda,
c.i 103. b.c
viris perfectis terrenorura faepe conringitindigentia, cu fem*
peralfit virtutumcopia.p.^.ci 854.3. b
virilitatis & pukhi itudinis indicium funt Cazfarics & barba-
ra,p.4.ciji7.c
virago non fignat mulier^ de viro fumptam, vr fuit Eua, fcd
niagis propnc diceretur vira , fi fermo Latinus paieretur ,
p.i.c,86.c
virgaapud Ifaiam crucis figuram pra?ferebat , parrc quarta,
c.i39b
virga diuerfimodeaccipitur,propriefciliccr, & metaphoiice,
p.y.ci9i.b.c
virgammultipliciterdicitur,p.4.columna97j.b.c5<: colum.
208 i.b
virgavirilisapudHcbraeoscommuniter nominarur lagitta,
P.3.C.2109.C
virga elt fignum Dominii & corre<ftionis,p.i.c 1 283.b.c
virgasquotintabernaculo federis coram teftimonio pofita?
fucruntp.t.ci 284 f
virga? magorum an veri dracones fa«fti fucrant , an potius vi-
debantur cfle quod non erant lu Jificationc venefica , p. 1.
c.;44-e.f
virgamferre,&nonfcrrevirgam Apoftoli iuffi funt quomo-
do intelligendum,p.5.c.8 1 9.a
vir°am in manu portabant dodtores Hebra?orum , & quare ,
p.5.ci4i.cJtcm,p.3.coLi289.c. Itcm,partcJ-coIumna
H3*
virgamlnbetomnisprine-DS,p.i.ci:83.c
virgmitasaltusmons eft,ad luamqni non potcft confcendc
rc,maneat in lcgitimooniugio , quia mclius eft m -diocri
bono vii,quam in abrupca libtdinc prfrip itari,parrc 1 .col.
245. d.c
virginitas in paradifo,extra nuptiaj.p. r.c .1 1 1 ,b .c
virginitas fupcrgrcditur conditionem humanx natura?,pcr
quamhominesangdi5affimilantur,p.6.c.252.d
virginitastenet fupremumgradum in virtutecaftitatis,ideo
fignificacvitam contempI*ritiam,p.5.c.4io.d
virginitascarnis,corpuscft intact um , qua: virginitaspauco-
rumeft,p 6.c.4?4.d.e t- — • •* , u,
viigmitascordis,fideseftincorrupta,qucE eftomnium fide-
ltum,p.6.Ibid.
virginitas qux & qualis & quomodo rcparari poteft , parte 4.
c6o.f
virginitatis teftificatio quomodo fiebat in rtge veteri , par. 1.
ci^^o.f
virginitarcm vcl viduHatem vouentibus, non folu m nubcre ,
ied& vellcdamnabilceft,p.6.c.7i4.c
virgini'atc quomodo voluit Apoftolus omnes feruare, ficut
ipfefecit;cum vtficnonfuifletcompktus nurr.erus electo
tum,p.6.col.246.f
virginiratem qui Domino confecrat,morcs oportctvir gini-
tate condignos oftendanr: abftineac ab ociofis verbis , ira,
rixa,detractione,habitu impudtgccotnefationibus, po a-
tionibus,&h(iiufmodi,vigi]iis, fan<ftisoracion:bus,lcctio-
nibus,eleemofynis,& huiufmodt vacent,vtqui futur? vit^
ftaruminprofeifionctenent(mquanon nubentnequc nu
bentur,fedfuntficuc AngeliinceJo^huius quoq:!c (latnm
quantum moi ralibus poifibile cft,in prefcnti ftudeant imi-
taii,p.2.c.7i9.a.b
virgo Maria quta fufccpit fine femine non erat immunda, p.
i.c.i nj.a
virgo defponfata? viro Deuter.2 2. animam ad fyncerc cogni
tionis principiavocatam^nccdumperfectecum Deo vni-
tam,neque nupriasfeuadgratiam baprifmiprogrcflam,
cf terum infticutione eius rei feu pignore dotatam fignifi-
cat,p.t.cr592.e
v virgo vera,&corpore & fpiritu cafta eft^p.^.c 639.3.
virgo velmuliercontincre proponens , fcd de fua fecuritate
nimiscoufidenspcrThamarfignificatur. Diabolus enim
inter vaide propinquosignemconcupifcentia? carnalisac
cendit,p.2.c.585.c
virginein fuam,td eft,virginitaremfuam Jlc nonnulli intclle-
xerunt vcrbum Apoftoli,nullatamenhocfimiIi fcriptura-
rum locutione demonftrant,cum fit inufitatiflima,p. i.col.
1461.C
virgmem non efje,magis expedit quam de virginitace infole*
icerc,p.2.c.4o8.e.f
virgincsliliadicitpoffunrquiperaugmentuinDcocrefcunc
& induuncur grati^ veftibus in praefenci,& gloriein futuro
P.5.C.870.
virgines difcite non circuncui firate per alienas a?des,non de-
morari 1 plateis,no aliquos I publico immifcere fcrmones,
ecceManaindomo,lcrofeftinansinpublico,p.5.688.f
virgtnum cft trepidare , & ad omnes vii 1 ingreflus pauere , &
omnesaffatus vereri,p.5,c.682.e
virgtnibus qux iactant pudicitiam,& impudenti vultu pr^fe-
1 unt caftitatem , cum ahud habeant in confcientia , poteft
conuenirediotumpropheticum . Tcmplum Domini,&c.
P4-C639-
virtuoius homo & conftans magis eligit mori pro Chriftiana
veticace qt.am fidtionem tranlgreflionis fing':re,par.4.coJ.
2425. c.& 2426. f
virtuolus aduUcionibusdeceprusmcrita fua manifcftat fui
gloriam,& (icamittit ea per diuinam fni .nn.p.4.1 -346^
virtuolus homo comparatur tctragono, quia licutcoi p s tc»
tra^onum optime fedcr in quohbet latcrc iic v:i tui •hu bc*
nc ic habci irj omai eucncii fottun^p.^.c^.c
Virtuofus
I
ndex.
Virtuofus hnmo vcre cx Iaode nullo modo extollitur, kd me
lior emcitiir,& apparet vcriras viruiris.Si auccin extoiluur,
apparct faUitas,p.j.c.i7"«c
Virtuofushomo quicontra vitiafort;terpra>Iiacur difpomc
exercicum fuum fcilicct congeriem acTtuum honorfi in trcs
partes&fignincaturpetDauid,p.2.c^2i.c
Vircuofus opus requirit difcrecioncm & opcratione. Difcre-
tionenonvalcctinc operatione,necaiiquod opusbonum
eftfinedifcrctione,p-i.oioo2.f.
Virruofum ficut decet lxtari de obferuationc diuinae Iegisita
triftandeeiustranfgreflioiie,Bon foluminfe fed etiamin
aliis,p. 3.0173- , • „ ..
Virtuofam vitq aflequi,valde promouet & coaadiuuat, quod
qui a pauperitia fua fit confuctus operibus virtuoiis,p.y.c.
209.C
Virtuoiis manentes cum vitiofisdignificantur per filios Ifracl
minentes cu Aegyptiis,quoru rex,id eft , diabolus excitat
populum fuum,id cft,ma!orum collegium ad pcrfccutionc
iuftorum,vtperimpatientiam frangar.tur,p.i.c.476.f
Virtus mulco eft illuftnor nobilitate maiorum,par.fecunda,o
642 .d j
Vircuscreataada&us authabitusfupernaturaxs lenonex-
tcndit,p.2.c.420.e.f
Virtusadtiuaquep-teft in maiuSjpoteft&inmmus.Qupmo
do illa regula intclligatur,lbidem.
Virtus prima eft per penirentiam perimcre vctercm homine ,
3i vitiaodirc,p.)-c.70.b.
Vi; tus virtutum eft pro inimicis orare,& de falutc eorum cu-
rare,p.6.oi68: e
Virtuscftgenus lignorum & prodigiorum.p.6.C456.b
Virtus peifccta non habcc ftu Jmm, vltionis,nec vlh eft iracu
dia vbicft>.h.uitati.<>pl.-!iicudo,p.y.c.832.d
virtuslcntacftlkcun&atrix anteiudicat quam incipit,quid
decorumjquidhoncftum p.i.c^f.b.
virtusquant!;mvirtutiiungitur,cantumincenfum boniodo*
u fincenusexhibctur,p.i.c 821.C
virrus ride!;i;;n quxlibet,vidnarum fibi virtutum focietate ve
lutcorjfaog:jinitareciefcit,p.i,c.777.a.b
virtus non eft infenfibtlitas cordis,lk u: & membta per ftupo-
rcmincifa nondolent»p«$.C32»h
virruseft;i'mpo(lepeccare,fednolle,p.).c.i7i.a
virtuscuacudeficit,tuceritvirtusD:i ire,p.2.c.947.b.Inter.
vircus rara,& arca & angufta cft via qua? ducit ad vitam,p.4.c.
vinus ahqua pcrfetta cft infjga,& fugfendo vincimus, p.2.0
yp.ab
virrus moralis dicitnr q-iaedam faojtas anima?, & fumatur , &
auge; ur per rdiftentum contra fomicis incIiiiacionein,p.2.
ci8o?.c
virtus eft hona qualiras mrmtis qui quis bene vtitur,& nullus
male i.titur,quam Deus in nobis liue nobis operatur, p.3.
C.1355.C
virtus eft animi qua Grecoru Philofophi docent,qua: no pro
Dco.ledprogloria cxercetuihum.iiia.Eft & Affyriorum
Vujuj ucl Cluldeorum in aftrologiasftudiis,fed 116 Ifracli
I tica,nec Deum pertincns.Sola vero apud Deum uirtus If-
raelitica numeratur,qua a Deo docetur , &cp.i.ci 1 5:9.0
virtus dilccnda eft & imitanda & magiftrorum tcrrcndafunc
limmanonconfifinatuia?,p. 4.023. b
vircjscft q-jasdam in anima n:>ftraqua? pari fcnfus,uelut ma-
ter qui proccdit cx nobis.Ha»c uutus maliis generat fortes
* fenius,in aliis languidos&inepros,p.2.oi9i.d
virtusammi& ienfus,mcntis hiii lunt:filiae ucroopcracorpo
risin.niftcnoimpleta,p.i.oi38t.a.b
virc^ magnah-uniuis-paiarccorfuumabobfcquiumdiuinf
vohmiatis^&dicercpoffeiParatumcormcumDeus^&c.p.
2.C.13 18 c
virtus pcrh-ciaeft morumpofrcflio,p.j,c65.a
virt*uslaudaracrefcit,p.3.ci67i.c
virtutis uir ligniiicatur pcr Iacob,p.4.c.2 177.C
virtutis occafio fic fcpe cujpa fortii;m,& virtutis infirmorum
occa/iopcccati,p.3 02 1 87. c
virtutis bonum uaiiarur per quaruor uitia, quefunt feiocitas
tyrannica pcrhdia hercticorum , fraudulentia' fimulorum,
nialitia cmulorum,p.4.oi 5 74,1
virtutis inchoatas laudequi acceperir,quafi plantati ligni ftu-
ctum.ancetempuscomeuicp.i.oio^i.c
virtutis aliquid,uel bone operis quicunq; bcnclaboras acqui
rit,Dt-o non fibi attribuar,p.2.c. 1 1 1 ^.b
virtutisalicuiusa&usfecundurn inferionimftatum,benceft
impeditiuus aitus uirtutis altcrius altions gradus, p.j. Col.
9J.c
virtutis cuiuftibet moralis finis cofiftit in modcratione paffio
num& actionumhumanariiirijp.^.oiS^^.c
virtutis in a&u in quo tota lcx implctur , maior diffiailtas cft
quam in alio quocunque in quo non implentur nifi fingula
na preccpta legis,p. i.c.68i.b.c
virtuns uni-non fcmpcr ftudendum cft,fed de uirtute in uittu
tem cundem, & de alia ad aliam tranfeundum , p.i colum.
i3i8e
virtutem maiorcmquinon emulaturin uirtute maiorum ne
confundat,p.4.o738.d
virtutem confcientia quifqueexaminat,p.i.oi 1 26.d
virtute fua nuilus ialuatur.fed cccc- vnde falus. Oculi Domini
fuper mctucntes eum>p.3.o655.e
virtuteinquahbettres gradusaiTignaripofrunt. partej.col.
236. f
vircutes dicuntur arma Iucis,& quare, parte fexta , columna
i68f
virtutes.margariif fuHr,p.c;„c,247.c
vututcs Chnftus vult cffc fine vana gloria , par.prima colum.
I02 6.C
virtutes rccogitando ten ere,& ufque ad fubtilitatem exami-
nis occulci retracl:are,eft aromata in puluerem redigere , p.
J.C.821.C
virtutes per ueftimenta intelligunturjqua? per exercitium bo
norumoperum in reIigionenonattcruntur,fedmagisfoIi-
dantur.p. i.ci638.f
virtutes qua?dam clanffima? funt fanclorum qiif non omnib.
in exetnpla operis poiTunt oftendi,fcd tantum ad glorifica-
dum Dcigratiamrecitarijp.2.oi3i9.c
virtutcs cum non cxtollunt animum, fed quafiin puluercm re
putatione agentis rcdiguntur,ad perfcdtionem perducunt.
Et cui a;fi nilantur,p.3.c 1 8 4 2.e
virtucesaduerfar;asdicicutDcuspermittere,im6incitarepro
' pemodummc ik n.anccontra nosin pracliu ut uincamus&
illep rean;,p.2.087.a.b
vii tutes contranc apud inridelcs audicntes quedam nomina,
afluntjctiam .iaus operam »n hoc ad quod inuucan ie fcn-
tiuntmuho m igis cclefte uirtuccs,ii ueibafcriptuieexore
promamus,etfi lila non lntclligimusdllf uucutcs ltitelligut,
&C.p.2.CI02.C.f
virtutesciimhomnicmd!.'feninrq',ia?eumdefenderc dcbue-
ran-,in dcfcctione carualis fenfus c apitur,ut faepc bona o-
pera fe amitrere,ipfe qui captus cft animus dolens cernat.
Etdchocfigurajp.i.C994.b.c
virtutcs difcretiones cjuaTuntjquarum nimietas omnis in ui-
rioeft,p. 3.01646.6
vircurcs ubi dccer compofiras cfle nifiin fede Dei : Dc ccclo
namquead nosdcfcendunr,p.i.c.933.b.c
virtutcs animi cxcolucrunt aliqui,& philofophia in nonnullis
aliquid egit:fed Gentilis ii quidhoneftum habeat irt mori-
busqu'anon Deo ,fed fibiafcribitjnonfan&ificatur^nce
inter primuias recipitur, p.1.01 290.e
virtutesiuncixJuntnccpoifuntfeparari;p.2.0728.f
virtutcsaliquasuthabeas,&aliasnegligas,non uultfcriptura
■ fan»5ta,fcd utomnibusadornatus,&incarumacl:ibuspofi-
rusDcofcruias,p.2.oi5-9.b.c
virtutcs fibi inuicem haererePhilofophorum fcntcntia eftp.
4.01 8 2. c
I
Virtutcs
Glofix Ordin.& Nicolai de Lyra.
Virtu» cs fimt ordinat* m modum fcalarum , vt alius quafda
ali.isadcquaturomnc^vtquifquelublcucturatcrr^p.i.c.
VirtuVcs fummc dcfignant rfr pcr hoIocauftum,virtutes mino
rcr. & communia vota fidclium quibus paccatur Deus, pcr
hoftias pacihcorum.ibidem c
Virtutes trcs Thcologicc pcr quid fignificantur.par.^colum;
1381. c
Virtutes qux dirtinrur maiores,& quomodo virtutes connc-
xcproportionabiiitcrcrc{ceredicuntur,p.y.c 2 99-c
Vimitcs licet fint conncx£,tamen aliqua funt magis propnae
contcmplatiuorum,aliquxactiuorum,&aIiqu*praelato-
rum^p.j.c.jiy.c
Virtutcsconncxxlunt,vtqui vnahabet,plurcshabcre videa
tur,(cd eius qu:e fuerlt vberior,& vbertus pra:mium,p.y.c
784. d . R
Virtutcs dupliciter habentur ab hominibus. Primo modo co
muni & humano. »\lio modo excellentur quafi diuino,p-3.
C.287.C *
Virtutcs qui finehnmiliratecongregatquafi pulucrcm in vc-
tumportat,p.i.ci588.c
Virtutcs fibi ha?rcnt & ita connexe funt , vt qui vna caruertt,
omnibus caret,p.i .c. 1 3 i8.e
Virtutcs quxdam funt incipientium,alia» proficicntium alis
peruenicntiumfeuperfcvftorum,p.3>ci4.8t.c
Virtutesquatuorprincipalespquatuornuminaparadifideli
gnantur,& quarePhifon prudcntiam Geontcmperantia,
Tigris fortitudinem,Euphratcs iuftitiam.p.i .c.7 1 .b.c
Virtutis politica? poffuntdefignatiperfolemfcilicetpruden-
tia,perLunamiuftitia,per ftellas verocejtere virtutes mtel
hgunrur,p.i.ci8.e.f
Virtutes politice cx a«5tibus acquifit? ficut conneituntur pru
dentia? diuinae vel infuf«,p.4.cio46.f
Virturescardinales quibus lpiritualiter viuitur quatuorpant
busf!gna,ntur,&quiscuiufqueeffe^usJp.5.c.27i.a.b.& c.
49t.b.ftem,p.2.c.728.f
Virtutcspercuti &moridicuntur,que- & quomodo,p-3.coI.
Virtutes tres Theologica» quomodo mori dicuntur. Ibiaem.
Virtutes morales infufas & acquifit*,differut pcnes medium
&finem,p.3.ci355.c
Virtutes morales infufe. funt mirabiles,& quare, p-3* colum.
Ibidero.
Virtutcs diftinguntur in politicas purgatorias,purgatianimi,
& exemplares,p.3.ci482.f
pcr Virtutes moralcs efficitur homo bonus fimpliciter per vir
tutcsautem intelle&ualesnonefficirurbonus fimplicitet,
fedfecuaum quid,vt bonusartifcx,bonus Philoiophus,&
hui ufmodi,p.3.ci420.f
Virtutcs morales vndecim,fcilicet fortitudotemperantialibc
ralitas,magnificcntia,&cfignificanturper vndecim ftcllas
p.i.c.:;8i.f
Virtutcs quedam funt communes feu humana, quedam aute
feu ccccllcntesfeuheroica;,parte 5.C0I.93.C Item p.i.col.
i42.d.e
Virtutvs dicuntur quatuor Angeli domus mentis,& etia qua-
tuot flumina paradifi,p.3.c.28.c
Virtutes quatuor principalcs dicuntur quatuor latera. Vel et
. virtutes tres Theologice & ipfa operatio dicuntur latera,p.
6.c. 1 678.C Item,p. 1 .c. 1 43.C
Virtuces cardinales fecundum doftores Catholicos manent
in patria,tamcn fccundum alios actus quam in via, p.6.c
i679.c.Item,p.i.ci 59. b.c
Virtutcs feptcm,tres theologice,& quatuor cardinalesjfignifi
cantur per fcptem boues,que dicuntur pulchr^ & crafle, &
quarc,p.i.c.403.c
virtutesquatuorcardinaIes,quiacetcrariimvirtutugenera,
conueniantur nominantur cornua, P.1.C.933.D.C
Virtutum dona pcrciperc non cft fatis ridelibus nifi ftudcant
pro commiffis penitere,p. 1 .c. 1 6 J 8.f
V irtutum quejibet aliis fuffragatur,fine quo vnaquaque val-
dcdcftituitur,p.3.ci5.c& i6.d
Virtutum multiplicate cum redolemus, itvaltari boni operis
thymiama es aromatibus compofitum facimus,p.i.colum.
821. c
virtutumexemplafuntf^cularibus ®ularibus prcdican-
da,p.4.c.924.f
Virtutum excellentia,vidcntur virtuofi vitam humanam ex«
cellcre&ad vitambcatam quodammodo appropinqua-
re,& talcs dicuntur bcati q ;*odammodo,p.5.c94.f
Virtutumgraduso«fto,p.6.c.i35o.d
Virtutum omnium matres funtfides/pes,charitas,ex quibus
Deo nafcimur & c?tcre virtutes generantur , p.^.columna
9?8.e
Virtntum feptenarius, quibus quiefcit homo de terra forma-
tusjfignificatur per fabbatum terre , & quomodo , p. 1 . col.
1123.C
virtutum vnaquaque propriam habetilluminationem,alium
diem habet fapientia,alium intelleftus,fic & cetcrae, p.j.c.
i6.d
Virtutuperfectionequi magni funtpoffuntcoronari. Quiau
tem parui,licet f ulgore maiorum latere videatur,a tenebris
tamen maleditionem funt alieni,p.^.c.82 i.a.b
Virtutum viriditatem in regno anima;deuaftantquatuor, &
perquaefignificanrur,p.4.c. i^o^.a.b
Virtutemmoralium finisnon poflunteffediuitietemporales,
& mundi honores,& quare.Ibidem.
Virtutum opera quidam caufa cupiditatisterrenar feu ambi-
tione humance laudis foris agitant,f ed fub velamine pietx
tis dolum nequitiac intus celant,& per quos fignificentur ,
p.4.col.2564.d.e
virtutum operibus a diabolo nudati , quide Ecclefia receffe-
runt,ad communionem illius maioribus virtutibus exerci
tatiplerumque redunt,p.2.col.i287.c
Virtutum exercitio inordineadDeumtria oceurruntimpedi
menta,p3.c.2039.c
VirtutumgradusmaximeinhumilitateconfifterepacerBene
dift us intelligit,cum in fcala Patriarchar Iacob iter noftrii
adcceleftia defignatum incrementis&profe&ibus bono^
rum operum comparat,p.2.c.i 3 53«a
Virtutum operaaggredi refugiuntaliquiexpufiUanimitate,
curanter&qua:rentestantumterrena>p.j.c.4i2.f
Virtutum profeftione nullus ingreditur,ncc in ca permanct ,
nifiDeigratiaadiuuetur,p.i.ci56.f
virtutum iter inchoantibus adiuuandooccurritChriftus,p.j.
col.468.f
Virtutum perfeftio eftad hancftatum animicofccndercquo
gratiam conditoris velinmodicotimcamusoffendere,p«
3.ci699.b
virtutnmperfe#ioinhacvitaeft,vtcaftetimeamusDeum,p.
3.1bidem.
virtutum finis in futuro eft,vt diuitias promiffe ha?reditatis,re
gni carleftis gloriam & vitam recipiamus aeternam.Ibidem.
Virtutum opera vt cxerceam:ait (piger) timeo in publicum
prodire,nemeantiquihoftisaduerfitastentct,velquilibct
peruerfus dirldeat,conuitiis cofundat,iniuriis afficiat,auC
ficutaliosiuftosconfumattorraentis,p.3.ci699.b
virtutum in operibus afluefieri iuuenes no parum facit ad vir«
tutem,imo multum Ibidem.c
virtutum fabrica motus interiores,& a&us exteriores afperita
te & tortuofitate remota ad rationis rec*itudinemreducun
tur,p.i.col.i42.f
virtutum doftrinam qui faciendooftendunt^quialinguanon
poflunt,hi funtquiin EcclefiahumiIitcr&obedienter,quf
a magiftris audiunt, deuota mente fufcipiunt,p.2. colum.
uo.a.b
virtutumvariarum fpeciesqui oftentant propter laudis ho-
minum,fignificanturpcr pauonem,p.2.c.i i72.e.f
virtuttim cuftodiaeftagnitio infirmitatis^partcj.columna
376.d
Virtutibus
Ind
ex.
Virtutibusfempercontradicitut.p.4.c.i46o.d
Virrutibus decem ad atria Domini peruenitur,in cxemDlum
decalogidecemvirtutesjdecemviitutuirictfectusjp.^.col.
529'a*b
in Virturibuscoferuandis non remiflior follicitudo dcbetef
fe,q:iaminacquirendis,p.2.c.?9.c
Virtufibusfialiquisftudeatfiueinfeipfofiucaliis pium Iabo
rcn impendat,non fibifed diuina* gratiej imputet,utei
cjnfecreturomnisboniinitium,aquo fpcratur perfeftio-
.lisfupplcmentum.p.i.col.izd^.a.b
vitutibus animafuftencatur,ficut corpus offibus,p.4.colum.
5 34-d.e
■Virtutibusquicunquecummodeftiacontinenti^, auditioni
fiue iudicio fapientium,obferuantice mandatorum Dci,&
maximc fimplicirati& humiliratiftuderevideris,huius mu
da & re-Sta opera intellige.Si autem his contrarium, corri-
ge:aut fi hoc non potes,deuita neab co corrumparis , p.3.
col.i 69 i.b
Vis humana fola fufhcit m plerifque, ncc rcs indigcr , ne quc
decetlpirituffanc}iadeffepra:fentiam,p.i. c1236.fi
Vim facere eft poffidentem violenterexpellere,& poffeffione
diripere,p.2.c.7<5.f
Vircs Dei cum nullo poftunt comparari,p.4.c.5 1 2.d
Viribuspropriisnonelfefidcndum,p.4.co.263.c
Vifionum tria genere funt que; & qualia,p.6.c.447,a.b.& co-
lumna 1 449. c& columna 1 4jo.e,Itcm> partc 4. columna
1495. c ®
Vifio 6V fruitio trium perfonarumcadem eft , &cp.6.colum,
i3io.f
Vifio Dei per eficntiam foli Chriftoconuenit per naturam,
hominibus autem per gratiam:pcrquam trahutur quoda-
modo ad naturam diuinam.p.5#col.io68.f
Vifio claradiuin<;cffentiaean& quomodo excludat rationc
prophetie p.3,c.34.e.& col.424.e
tifio non dicitur nifi contiueat aliud myfticcquod Deo reue
uelante fciatur.Et ideo rriplcx vifio dicitur triplex ccelum,
?>.<$.tol. 1449-c
io &vifionis intelligentiareuelataediuinitusfuntdeintrin
1 >a & formali ratione prophericp.j-c^/j.e
Vifio beari Stephani vtrum fucrit mentalis, aut imaginaria,
vdcoipoialis,p.6.cio62.c& 1064.1
Vifionu vocabulum ininitioniProphct?Ifaiatlibriargum6
■ m :ndicar,p.4.c.4.b
in V :iiombus folet cffe rentario.folet cnim Angelus iniquita
tis rranhgurare fein Angelum lucis,& ideo follicitcagen-
dum eft vtdifcernasvifiones,p.i.c.i4J5:.b
vifitans(.r Papa velLcgatus)vnamProuinciam, poteftacci
pcrcfiimptusabalia.p.(5.c.437.c
Vilit.ucdii.itur Deushomincm,quandodatcibeneficia(pi«
ririii!:.:&ccrporalia,p.?.c.i37-c
\ .fiare dicitur Deus peccata patrum in filios vfque in tertia
& quartamgcnerationem,&quomodohocintelligendum
lit ,p. 1 .C0I.670.C& col.86i.b.& c.i49i.a.b. & col. 1 607.C
dein Iniquitatibus.
Vifus inrcr omncs fc nfus euidcciflimam habet cognitionem,
p 4.co!.9.b
Vni;.itu, bonagcncre,fifiraIicuiocccafioruinx,debet eam
rclinquerc.Notent vifitatorcs,p.f.(O.H2.f
Viliratio,& confolarioncm& fiippliciumfignificat.Vel,uifi-
tatioinbono,& vifitatioinmalo,p.4.c.i77.a.&c.235.a.&
CoI.23Jo.f
Vifusnonunc vtimuraliquandoinhis qu$ pcrtinent adin-
tcHcCiutii.p.^.c.103 i.c
V;lus,quia pnmatuiii obrinet in fenfibus,intermifcetur omni
bus.Siccn;mdicimus.Audi& vide,olfac,&uidc,palpa,&
,p.i.c.672.a.lntcrl.
Viiuscxrerioris& inrcriorisingcritc£citatemimmoderatus
hauftns vini,p.3.ciyo6.c
Vilus malorum nifi prius daudatur,non patcb itintuitur bo-
norum,p.i.ci353.a4>
L
Vifum maximedeleAantviridesfationcs &confortat,&ma
ximequando funtherb? aromatica?,p.3.col.i86o.d
vitafadineceffuatenoncIauditur,p.4.c338.d
vita Prophetarumnullas habuitpoiTeflioncs,par.2.coIumna
880. d ' .
vita aeterna re&e & ipfa gratia nominatur,& quare,p.6.colu.
87. a
Vita aetcrna inquoefTentialiterconfiftit,p.5.coI-i3i8.c.Itcm
p.6.col.i4i6.e
vitaarterna per dexteram fignificatur,p.3.col.i644.e
vita triplici,fcilicet naturae gratiae & gloria? praemiantur cufto
dienresIegcsdiuinas,parreprima,columna i058.f.& coL
1063. c
Vita fpiritualis & corporalis,per caelum & terram defignatur,
p.i.in praefar.in Genef.
vita futura duplex eft apud Hebraeos.Prima irt tempore Mef-
fiae.Secundain aliofxculo,p3.c.62 3.a.b.&c.836.e
vitahoministriplex,fcilicernatura?,grarije, peccati . Duae a
Deo,tertia eft ab homine,p.3.c.836.e
vita cejeftis in facra? fcripturae ftudio inchoatur,p.6.column.
i686.f
vita iufti dlcs eft,nox ucro vita peccatoris , parte 1. columna
983.C
Vita bcata quae confiftit in feruoredile&ionis, fignificatur £
meridiem,unde prouenit feruor caloris,p.i.col.i 686.e
vitapr*fensdiciturfeptima,quia infeptimanadicrum con-
fummatuseft,p.i.cioi3.c
vita haec mefli comparatur,p.3.ci 641. a.c
vitanaturalfsdefignaturpermanna,&quare,par.i.columna
737.C
jitauitemortalisjipcseftvit^immortalisjp.tcrtia , columna
1237.^
vita iuftorum,primo fidci firmirate pr^muni^da in corde,de-
inde virtutum latitudine ornanda eft in opere,& hoc figni
ficatur per pauimentum precioflimo marmorc ftratura
multo dccore,p.2.c.7 1 9.C
vita prius effe debet quam do&rina. Vita ducit ad fcientiam
vcritatis,p.j.cioi.b
vita rigida & praedicato debet dcclinare mollium palatia qu?
frequentant mollibus induti adulantes,partequintacol.
2IO.f
vita Chiftiana cohfigurandaeft Chrifto, vtmyfticenontan-
tum eius di<5tis,fed & geftisconfigurctur,p.6.c.8o.e
vitabcneinchoantiuiatenera acterrx proxima,fignaturper
herbas,p.3.c.2 8i.b
Yita praefens fit fidelibus in vfu/uturainfrudu^par.z.colum.
i576.e
vita pre/ens rcc^e perditur,quando per iplam ad ceternam vi-
tam non peruenitur,p.5.c.202.f
vita cuius hic mortua fuit in culpa,illic eius mors viuit in pce
na,p.3.c 217.3
vita fimulata patcft fignificari pcr ftatuam auream Nabucho
donofor,& quare,p.4.c 15 2Q.f
vitafincfcicntiadefacilipotefterrare,p.4.ci35t5.f
vitahominismultas infirmitates corpori,s & animj &angu-
ftiasfolergenerarcp. 3. c.i 65. c
vitapraefcnsdicituripfatentatio,fed non tentari, quia caro
corrupta cx fccontra fe molcftias gignitjp.^.cioj.a
vita prefens mari & fluuio comparar ur,quia modo aduerfita-
tisa*maritudineafficimur,mododu!ccdineprofpcritaiisre
p!emur,p.3.ci69.a.Item,p.i.ci586.e.f
vitacarnalisper aeremcxprimitur,quiaaeris fpiraminehu-
manumcorpusviuificatur,p.i.ci63 2,e.f
vitatamlongaquomodohominesprimis remporibus viue-
bant$AdhocpoteftratioafIignarimultiplcx,p.i.c-i35.c&
cJ36-f
vita hominis compararur tele tcxentis, quia ficur texitur ad-
dcndofila filis, fic humana uira deducitur addendo dics
dicbus,& perfcda rela fucciditur a tcxcntcjfic humana ui-
ta a Deo de vita praefenti,p. 3.C 105 .c
I 2 Vita
Gloilae Ordia & Nicolai cic L
Vita diebus fingulis proficic fictit tcla filis, fed quo magis tcla
crcfcicad incifionem tcndicpar^.ibid.b.
Vita pra-fens cfthycmi , in qua nos mortaiitatis noftrx frigi-
dus torpor aitringit)p.3-co!.342.c.
Vitapncfcnseft vcntus rranfiens,& quarc,p.j.col.;46.d.
Vitanoftrainhac pcregrinationc non poteft cfle finc pccca-
to,nec perficcrc ccncacione,quia profe6tus.noftcr per centa
tionctnnoftramfi^nccfibi quifquam innotefcicnificen.
tatusmec poteftcoronari nifi vicerit,nec poteft vincercni-
il cercaucrie,nccpoccft ccrtare nifi inimiciuu& tentationes
habuerir.partc 3«col.4o6.d.
Vita humana prope omnis, peccaiis circumlatratur, omnifq;
confcientia fuis cogitationibus accufatur, partc tertia, co-
lumna r460.fi
Vita impiorum non vcta , fcd falfa eft uidcntur viuere nec vi-
uunt.,p.3.col.848.d.
Vitamiferiisfubieda,an,&qnomodofitfimp!icitcrodibilis,
p.3.col.i34.c.&col.45;.c.Ircm,p.4.col.772.c.
Vita corporalis,& vita fpiriru^liscomparanxujr quo ad genera
tioncm&nutririonem,p.6.col.29i.c
Vita prafcns ad fufjficicntiam duo requiric,f.rjiutri{nentum &
vcitimentum , & idco circa ifta folct magis.lolicitarij p. 5.
cblum.i^S.f.
Vitaanimalis vt contrauetur,requiriturcibuspejquero.re-
ftauraturhumidum dcperditum per aoriouaa calidi natu-
ralis,p.i.coI.67.c
vita f requenter accipitur pro operatione vir* iu qua priucipa
literaliquis opcratur, licut potarc dicitur vitahebriofi, &
peccare vita peccatoris, & agerc iufte , vita virtuofihomi-
nis,p.6.col.8o.f
y;ta humana costinuata per vicales fpirieus egredierjites a cor
de qui in fene&ute dcbilitantur , & tandcm dcfieiunt,& fic
vita terminatur,p.3.col.i93.c
vitae aufterioris cxcmplum prsbeat Apoftoli,noo praeparatas
epulas,fcd fimplices qua?runt,p.5,col.5oS.d
vire aufteritas requiritnr in Euangclij predicatore,parte quin
ta,col.73.c
vite melioris vias aggredi metuentes ex ignauia arguuneur,p.
5.col.4ij.a.
yita? huius miferia &brcuitas exprimitur per fitnilitudinem a-
ranee,qu£ texic inanestelas vtdolocapiatmuficas,fic nos
in rebus corruptibiiibus laborabamus,inania texebamus,
p.j.col.ii^o.d
vitefua?terminumattingere dicunt quidamnomereturquis
nrale viuendo,& bene viuendo,antetempusmerecur rapi
_ adptaemiavit^,p.4.col.567.c.& 338.d
vitae triplici,firwtura; gratia?,&gloriap cotrariaturtriplex,mors
f.naturcculp3e,&gi:hcnnc,p.3.col 2140.1
vir# adtiux' &;contcmplatiuc^fricia,p.5.col.846.d
_ Vide criam in A&iua uita.Et in Contemplatiua vita.
vitae due nobis in corpore Icfu Chrifti prcdicantur. Vna tepo
ralis, & iftam dcclarauit Dominus in paffione, altera £ter-
_ na & iliam in refurrc&ione,j>.i..col.53o.c.f
vifjc duxfunr.Vna corporis,akeraamma2. Vitacorporis ani-
ma uita animae Deus,p.6.col.5j6.b
vita; du? Ecclcfi?,una per fide,alcera per fpe.Hec agitur in cor
porc & pcregrinatione,ubi bcatitudo cft tancum in fpe,fed
miferia prefto eft de aduerfis & dc peccatis.Illa m immorta
t lita:c,ubi nihil mali,fed pcrfe£tioboni,p.5.col.i324.c
vite fiue viucntium gradus funt quat«aor.Vcgceaeiuum,fenfiri
uummotiuum fecundumlocum intclkctiuumjp.y.colum.
101 7.c.Item,p.i .coL'67 .a
vitglccularcscircumitus &labor fignificaturper molamafi-
nariam,p.j.col.30o.d.
vitae caufa,vitalcm fpiiirum confercndo Deus fic eft,ficut Sol
pcrfuam pra?fcntiam eft caufa lurainis, inaercradiosin-
iJuendo,p.3.col.:67.c
vitam artcrnam fi orc petimus.nec cordc defidcramus clama-
tcs taccmus,fi vero corde dcfidcramus ore taccmus, tacen-
tes damamus.Et de hoc figura,p.i ,col.6i4.e
yra.
Vicam beatam,an,& quoprimus homo habuerit.p.i.c.9o.e.f-
vicam prefentcm necefK: efinos duccrc in dikctione Dci &
proxmii per fidem & operationem, in futura vita eadcm gc
inina dilcctione fine laborc in iummadulccdinepcrfrue-
mus,p.2.col.32 9.a.b
ad Vitam a?cernam non plus fufficiunt millc anni laboris qua
vnusdics,p.6.col.i368.d
vitam noitramcum Deodicamus,mcmbrahoftia»fruftiacim
concifa fuper igncm ponimus,p. 1 .col.91 1 .a.lnter.
vitam hominis qtiarc abbreuiauit Deus ,p.3.col.t i^o.d
vitam prefentem qui diligunr,longiora.fibi ciufdem vica? ffa-
cia promirtunt,p.3.col.233.a.
vitam folitariam duccrc eft melius quam ob uita? prarfcntis nc
ceifariam uitam eternam peidcrcp.y.col.^oo.d
vicambonorumquidpcrfequicurficutvicainiquorum,quarc
&quomodo,p.6.col.750.f
vitam vcritatis & charitacis fpcrnentcs, Iudx proditori domi-
numfuumuendenticomparantur,p.5.coI.627.b
vitam eius dcfcribcrc noncftnecefle,cuiusimpiaconuerfa-
tionem cerem meruit accipcrc, partc fecunda, col. 1 057.C
&col.io6o.e.f
vitam perfe&am quaerenti melius ^ft in itinere mori, qua ncc
proficifci,p.i.col.6i4.e
vitas duas habet fanita Ecclefia. Vnam qua laborat in terris.
Alteramqua rcmuneraturinccelo,p.4.col.i403.b.c
inVitroquilibetliquor qualiscontinetur, talis extcrius de-
m©iftratur,p.3.col.2 64.a
vitium quodlibet ldololatriapoteft dici & per quem modum
P.1.C0I.1529.C
vitium diffimulatum morbuseftinanimo dclitefeens,p.2.co-
lumnai456.f.
vitium vnumquodque in corde noftro propriam manfionem
habet,quafibi ve«dicans in animae noftra? reccffu,extcrmi
nat rerum fummarum contcmplatione,p. 1 .col.71 8.d.
vitium omne quod regnat in corpore,ex quinque fcnfib.pen-
det,p. 1 .col.i^oo.a.b
vitiura quod charitas proximi ftulticia? tcnebris quafi nodur-
no frigore congelafcic pruin? eomparatur,p.3 .col.i o 29.C
viria plerique fupcranc,fed f ub ipfis fuperbicndo fuccumbuc.
Ecdehac figura,p.i.col.73.c
vitiaquiedam minimaad hocrecinemus,dumfcpcin magnis
vircutib.tcrram promiflionis ingredimur, uc fc intenrio no-
ftra exerceat,ne uictoriafuperbiat,p.2.col.i 1 io.d.c
vitia nec fimul nec uho temporc in fandtis cxtinguntur,&qua
re.Et de hoc figura,p. 1-col.720.cf
vitia fpiritualia quidam qu^runt extirpare, & carnalia refcr-
uant & per quos fignificantur.ibid.
vitia noftra qua» intra nos funt,grntes dicuntur diabolice.co-
tra quas cft nobis fpiritualis colludatio,quomodo & quali
ter,p.2.coI.7.c&8.f
vitia feptem prmcipaiia per feptem genteSjfignificantur, quac
funtmaiorcs numeri,quiapluralnntukia quam uircutcs,
p.t.col.i505.c
vitia aliqua cum toco cordc,tota anima & tocis uiribus diligu
mus tdola adoramus,p.2 .col. 1 64-d.e
vicia quacuorfunc impcdicncia falutcm hominis . Et pcr quid
fignificantur,p.6.col.i 5 2 3.C
vitia fepein virtutum ufum murantur,p.3.coI.43.c.44.d
viriaquedamcontranosinterfcconiunguncur,utlupcrbia,et
ira,remiffio & timor,qu? ccfi diuerfa fint tamen ad cundcm
fi.tendunt,i.ad fubuerfioricm lpiritualis,p.3.col.43.c
vitiaqua-dam habent fpecicm rccti , fcd non viitutcm,ut im-
modcrata ira,iuftitia,&diffoluta remiflio mifcricordia vulc
vidcii&timorhumilitas,&difl'ernatafupcrbia,libcita,.p.
_ 3.coI-377.b
vitia reftanrinteroptima5quenobis feruiunt ad vfumhumili
tatisncfupcrbiar,quivincerenonpoccft,licetparua.Etde
hocfiguradeChananeis,p.3.col.5o.d
vitia fepe minima rcfcruantur ut uii tutes maximc in humilita
cchabcautur,& uitiamaximcprcmatur,p.2.c 1 i.c Interl.
vitia
Ind
Vitia fingula non habent (Inguli homincs,fcd pIura:Et C\ eue-
niataliqiiem eflequiinhtsomnibusmalis velpluribusa-
gicecur,omnes fpiritus maliriae ve! plures in fchaberc puc5
duse(r,p.2.coI.87.b.c
Vitiaqiiauiorprincipaliaquatuorvirtutibusprincipahb.con
tranantur,qu«quinquc fenfusperquinqueregesfignifica
tos fubiugare nituntur,p- i.c 1 99. b.c
Vitiafeptem mortalia fignificanturper feptemboues dcfor-
mesq:iiapu!chritudineimag!nisdeformant,p.t.c.403.b.c
Vitia anima> cum purgantur mamis Aaron operatur in nobis,
& manus Moy (i,cum ad h^c inteiligenda illumit*amur,nec
tamenduae funtmanus,fed vna,p.i.c.i42o.f
Vitia capitalia f-ptem funt,& qux eorundemrilice.Interqu?
quinquc fpiritualia,&duo carnalia, & quomodo vnum ex
alteroprofcratur,rkexorrari fequentia eorumdicuntur,p.
3.col.377.b.Itcm per quid figurentur,p. i.col. ijoy.b.c. &
col.1506.cf " *
Vitia tria principalia in profperis,& tria in aduerfis,par.3.coI.
46j.a
Vitia carnalia funt maioris infamia?,licetfrequenterfintmi-
noris culp3e,p.3.ci699.c
Vitiorum omnium ianua,iracundia,qua claufa virtutibus in-
trinfecus dabitur quies,aperta,ad omne facinus armabitur
animns,p.3.ci72 8.e
Vitiorum incendio perire eos qui debuerant bene viuendo&
docendo introd uccre dignos in Ecclcfiam ele£t,orum,& ar
cereindignos,eft portas Ierufalem fiammis hoftiumefle
peru(tas,p.2.c.i34i.b.&col.i34j.b
Vitiorumprimordiaquibushumanavitacorrumpitur,fignifi
cantur per primogenita Aegyptiorum,p.i.r.i 2 1 y .b
Vicioruexeicitus(cuius Piincepse(tfuperbia)debellaturpcr
tres patres feu acies. Primaeil inreriorum meditationnm
refpedtu Dei. Secunda coniiltit in aclibuscharitacis refpe-
ctu proximi.Tertia pars exercitus virtuofieitgeftuu & vcr
borum modeftia refpe&ufui,p.2.c.62i.c
Vition momncm aequitatumfnbneruaredebemus,& omne
clarionis ipiritum a nobis rcfecare p. 2.C.85.C
Vitiorum aliorom parrioilarcsconditioncsdcfcendendore-
cogitansjinuenitvndedifpliceant &fe retrahat. Alicer eft
in (brnicacione,p.6.c.24i.c ,
vit orum incenriua , quidam aflcrunt dici patrem .• Filium , fi
cogitatiococepitpeccatum.Nepotcm.fiquod cograucrit
opere lmpleueris. Pronepotem, ideft,quartam gcneratio-
nem, &c.&quomodo,&quac Dcuspunit,p.4.c.i2ii.a.b
Item,p.i.ci49i.a.b
vitiis fingulis cxpulfis , eorum loca virtutcs contrarise poflide
bunt.p.i.col.7i8.d
vitiis variis dcditi , vel erroribus impliciti,!eprofi (unt,& fedi
tatem ex interna pefte educentes oftendunt in cute , p.z.c.
Z96A
vitiis extinftis quac funt primogcnita diaboli,veloperibus
carnisjquibus inquinatur natura , boni mores fubftituendi
iunt,p.i.ci2i5.b
flcut Vnus tentamur,ne intus extoIIamur,ita extra flagellis tc
rimur,ne quod exrra quarremus mundo blandiente feduca
mur,p.3.c3 13.C
vitiis fupplantandis qui hic dcfudat,ibiferenifllmo mentis in
tuitugloriam C.hriiti (quipropternos terram vera: carnis
accepit)indcfinentcrcontemplabitur,p.i.c.i690.f
vitem veram quarc fe vocat Chriftus , p.^.c.y^S.d
viticccuriufleric Dominusornaredomos Iuda?orum,p.i.c
1 d
vitula in qua arari dicit Samfon eft Eccle(ia,parte 2. columna
248.C
vitulam coternanrcm.Hcbraci dicunr,vitulam baroniflam , &
hocvidctur vciius,& quid perhocintelligant,pa.4.colum.
175.C
vituli:sfacrificium(ignificar,p.4.c.i07y.c
viculus Iudit & pracfepc deferit,& ideo Ephre ficut vitulus n5
eftedo&uslongepofitusa pracfepi quiaprarfcpc Domini
ex.
deferuir,p.4.coI.742.e
vitulus qui pro Baal nutriebatur cur Deo obIatus,p.2.coIum.
195. a
vitulusfaginatus nonexcolicterram,fedabaliis comcditur,
p.4.col.8<56.e
vitulus io acrio tabernaculi offerebatur. Vitula rufa cxtra ca-
ftra.-Illepro peccatoSacerdotis& domusfua; tantuuulih
ofterebatur pro toto populo,p.i.ci045.c
vituluseft animalgulofum,eftct;amanimal gefticulofuni; p.
i.col.93 2.f
vitulus quem adorarunt Iudaei vt dicit Sab. Sa.vidit fpiritum
vitceeffe in Aaron,&c.Sed fktio eft,& fcripturx peru^rfio,
p.i.coI.828.f.Etanvifus fitexercere qiiacdamopcraiimi-
liaoperibus vitse,ficut eft comeftio,p.i.col.839.a.b.& co!.
842.d.c
vituluscumcfletres inanimatainquanon poteftcflepccca-
tum,vocaturtamenpeccatumpopuli,&quare, p.i.coluro,. .
ijj7.c
vitulus (ecundum Rab.Sa,fuit formatus (tilo pcr Aaron,& dc
pinxitprimocumftilointabulaformam vituli,& rradidit
artificibus , vt facerenc ad fimilitudinem illius : quia Apis,
quod reputabatur maxunum nomen Aegypti,apparuerac
cis in Aegypto in fpecie cauri,p.i.c.828.f
vitulus tencr & (anguinatus Chrifti corpus eft,quod pro falu
te mundi ad arborem crucis immolatum eft.Hic eit vitulus
qui prodigo fllio occidicur,p.i.c.2 3 2.e.f
vitulus fuperbus,caro noftra hanc offerimus,dum caftam cu-
ftodimus,p.i.col.909.b
vitulumofTerria Pontificein holocauftum fecundoinucni-
mns femel pro munere,& femel pro peccato,p.i.c 93 2 .f
vitulumfecerutfiliillraelindeferto cumadorare idolum vel
lent,non,aIiam ftatuam & quare,p.i.c.83 8.e
vituh madandi in liberis pafcuisrelinquuntur,feruandus iu-
go premitur p.3.c.2.89.b.c
vituli oblatio fcmel per fummum facerdotem facta in anno ,
an in rememoratio peccati Aaron orferebatur, vel pro pec
cato proprio fummifacerdotis offerentisquicunqueeikt
ille,p.i.ci044.f.&col.i05i.b.io5 2.e
vituperare &damnai« voluntmulti magisquam emendarc
leuiora in fratre,licet ipfi fint prceuenti maioribus, p.j.col.
24J.a
vituperare dominum peius eft quam non audire , p.4. Coliim.
632.f
viuo ego in ve.Tcft.hoc iurametum eft in nouo': Amen amc n
dico vobis,p.4.ci i9(5.e
viuit Filius,inquantum Dcus,& inquantum homo proptcr pa
trem,fed aliter,quia fecundum quod Deus viuit proprer pa
trcm inquancum piocedic ab eo,acccpit tamen eandem vi
tam quam habet pater.Secundum vero quod homo , viinc
propter patrem inquantum vnitur fuppofiro procedenti a
paiic,p.5.cti32.f
viuic Dominus: Modus eft iurandi,ac fi dicatur , pcr Det! quj
femperviuir,p.2.c.269.e.f
non Viuit in te Chriftus (i de auaritia cogitas,vel de ftupro, (i
furoreagitaris,velquibuflibecviciis,p.2.ci6i.b.c
viuunc omnia Deo,&fui fenciunt creacore,non eft Deus moj
tuorum,fed viuentium,p-4.cii52.a
viucre lautius & magis delicate diebus feftiuis eft licitum,non
tamencaufagula?,p.2.ci38o.f
viuere fic debes vt femper prefentis dies fint tibi meliorcs qu.">
proeteriti,p.3.c.i786.e
viuerc male,non nar.ura?,fed voluntatis eft peruerfa: , p.i.cof
63-b.c
viueie adhuc fic no valemus carnis corrupribilis pondere gi a
uati,vtnuIlanospoflirculp2e delcctatio pulfate ,fed,;
cftnolentcm tat)gi,& aliud confc.nticntcn),p.2.C573.f
viuerelicetnolint homines vita iuftorum,apptifit tamcn mo-
rimorteeorum,p.i.ci344.f
viucre delcftabilc cft pcr fctamc per accidcs fit triftabile. l-"c
hoccotingitdupliciter.Vnomodoquiamukis,>auibus
I 3 malis
GlofTst. Orcun.& Nicolai dc Lyra
maliscft adiunftom.AUomodo,quiabonimcliori$ eftre*
tardatiuum,p-3-c.iS8.f
Viiencoslicurignora-uquolocoanimarmortuorum habcan
tur,ica mortui quicarnalicer vixerunt, vitam in carne pofi-
toruinqualitcr|v)lUosdirponaturncrciunt,p.j.ci7?.a
ViuentcsmjlequicupirabilI;citisdoccndocompefcere,ne-
ccifc eft vt totuin fc benc viucndo & a licitis etiam concine
do treatori manciper,p.2.ci 291. b.c
Vi icnres diu qui nec confilio funt maturi , nec canicic bons
actionis vcncrandi,fed pccCatoiuoncrc incurui,hos Dcus
prxccritncccordacorumillu(lrar,p.2.c.iy44.cf
Viucnccs quofdam,& quofdam mortuos inuenict filius homi
nis qoando fccimdus aducncus complcbiti.r,cVc.Ec dc hoc
figura.Vcl morcuoscorporaintelligamus, viuenccsauccm
animas.Ibidcm.
Vitiianaliqni& abfquemorfefimulrapicnrur cummortuis
obuiam Chridi iudicatuto?p.6.c.6 j j.c
Vi jicarii funt populi 3hqui in partibus Aquilonaribus , & in
nngnamulticudine, &jlli viuumquod cisprimo occurrit
qualibct die.vencramur vt Dcum fuum pro illa dietyt fide
di«na rclatione a qumufdam narratum eft:& lic idololatria
a-Jh icapLideoseofd;ravigerer.p.4.co.2i6o.f.Videeciam
in Idolohuria.
Viuum omncformalirer viuum(ctiam fi mufca)cft cffcnciali-
terpcrfcCtiorcce!o,p.r.ci49ojr.f-
VKifcuurl) usmMiimapcccaca^etiaminamicis&nuIli ele-
c~torumpircn,p.!.ci 693.3
Vlcfcendi Iibidmc ne rapians dum arguis,vt letari vel confo
lari vltsdc alicnomalo , fed potius conlulere illi quem ar-
guis.p i.c.i07o.e
Vlcifcendum non effc ciehis qui interunt iniuriam fcd cxpe-
ct.mdam diuinam ienttntiam doccmur Moyfis patieiitia,
par.i-.coi i:48.d
Vlcus carnis noltra? eft voluptas,ebricras,gaftrimargia,& hu-
iufm'>diqua:luxuriantecorpore& infcmetipfo pruriente
proucniimt.p.i.ci020.f
in Vlccribus dolofa purulcnt aqu£ malicitia arguitur,p.i.coI.
1043 a.b
Vltiocrefcir crcfcentevitio,p j.coI.i2j-a
Vltiodiuinareddic vnicuiq,-fecundumoperafua,a!iquando
per rcges,aliquando per Prophctas,aliqi>ando mucrone,a-
lios traofuerbcrar gladio !mguar,p. 3.C 2 2 \yc
Vlcio omnis, vifitatio cft,quali #giOii mcdicum cxpeclantis,
P.4.C.1 i4J.a
Vltionis die dixit Dominus ad Moyfcn petentem pro tud$is.«
vilicabo &hocpeccacum:& quomodointclligitur,p.4.col.
967.3
Vltionismodumlex inftituir oculumpro oculo.Et f dicipo
tcft,iniuftorum iuftitiaeft,&quarcSed iudex pro dilcctio
ne luftuia? iuftum pro iniufto reddit.p.2.c.i 279^
VUionem vocat Iereniias vifitationem,p 4.0.6«; y.b
Vltioncm vocat Iercmiasebrietatcm, p.4.c.6ito.f
Vitra non fcmpcr importatancectflioncm,p.4.c 40.f. &col.
436.f.&col.499-b
Vluljemagnitudinisfuntcoruina?,fedmaculisre/petfa?,qua;
roftro m paludc liccj horrendum ftridunr,p.4.>. . 1 5 9-b
V)uIatuseftc!amorconfufus,& eltindictumagiutiinouspro
lnbcncis formarc voccmdiitinctam,p.6.ci2 47.cItcin, p.
4-co!. 1 J4.f.& col.77 1 .b.& C0I.869.C.& col. 175 o.f
Vmbra& imagodiffcrunr. Vmbra eft longinqu 1 fimilitudp
rci- Imago autem eft propinqua & cxprcffa rci fimilitudo ,
P.6.C.903.C
Vmbra mortis quae eft in inferno,funt peccara,que. nunquam
finc mortop.y.c.SS.d
Vmbramortisdiciturnuindus,p.5.c.7oi.a
Vmbta mortis dicirur obliuio.que agit vt non fit res in memo
ria,ficut mors agit v t non fic quod capit in vita,par.3 .colu.
49-a
Vmbra morcis dicitur duritia lcgis,que mortcm carnis infere
bac du c vmbra mortis anime. cft inlucem auc vmbra mortis
producitur,cumintelIccT:amortcfpiriaisrcmorapunitione
carnali,morscarnisniinimetimctur,p.3.c.i5 6.d
in Vmbramortis funtquidam,qui fcil.in peccatis adhuc vi-
uunr,a!ii in rcgione umbra? morri«,qui iam cu mortuis ope
nbusad infernaddcendei'unt,p.4.c.ii9.c
Vmbiadiciturmy(titeaduetusprimiisChiiftiinearne,quia
plura intclligimus primo aducnru ei»xs obumbrari.quorum
completio tonfcmmabiturinlecundoadutmu, pat.2.coI.
61. a
Vmbrxpluraliter funtreprobi >vmbrafingularircreft vnuf-
quifquc pcccator,p.3.c388.e
VnciioChnitiparrimcommuniscftfuis,funtcnim&ipfipar
ticipcs vndc &nos pai ticipatione Chrifti dicimur Chnftia
ni,fed ineftimabih chgnitate excelliuvngitur ipfc fubftantia
liter.nos vcro eius opcracione & graria,p.i. 0:169. c
Vnciioipirirus& fanguis vnigcnici vn;usfuncopcracionis,p.
1. c>7 99.0.1 acerl.
Vu&ioexttcmaqua2eftinfirmorum,quando& quomoioa
Chrifto ftiitinftitura,p.i.c.373.c
Vuctiofaccrdorum ve.Teft.quar& quarumrerummixtarum,
& quis modus vngcnti,&qui vngebantur,& quinon,p.2.
coi.804.cf
Vn&io rcgum & Sacerdotum fecundum Iudaeos ccffauit a de
itruCtione ptimi templi,ita quod in toco ccmpore templi fe
cundi non fuetuncaliquircgesvcISaccrdotcs fic inftituti,
P.4.C0I.49J.C
Vinbraculumcuftodisnullofundamenrofolidatur, fedtem-
poretranfeuntc moxdeftruitur.p. 3.0261. c
VnClidicunturpropiieinveteriTeftamentololireges&Po'
tifices,p.i.c.933.c
Vnftio tacta temporc Moyfi ad inungendum Reges & potifi
cesferuabatut in rcucieterintabernaculoin valemagno.
Et vtdicitRab.Sa.vnctiofiebatin fonteregisinter palpc
bras pei modum corone,p.2.c.678.f
Vnctionis sumi facerdotis figura vel forma erat in figura caph
Greci,vt dicit Rab.Sa.incipicns a capitc,& deiicndcns tr
fus palpebrasJ& ficbat cum diguoipfius confccrantisi vn
<ftione tin<5ta,p.i .c.5 2 3-a
Vnctioncm ponnficalcm ve! regiam fufciperevoIens,& prepa
rans fe ad deuote fufcipiendum eam, habet orationcm di-
cere in qua nerunrur tria , fine quibus nullum regimen poc
beneprocedeie,&lunt,coftant!aco.ra malignosinfulcus,
diligcntia dmini cultus , & perfeueiantia in bonis a&ibus,
&c.p-3-c.6o9.c
Vndcnanus immundus cft,&adcarnisconiundioncmperd
net,p.4.col.229.a.& efc numeius tranfgreffionis,p.3.coIu.
1076. d
Vndenai ius qui decem tranfit,& ad duodcnarium non perue
nit (ignificat cos qui decalogum trafgrediuntur ncc ad duo
dcnaiiumpcnu.niuni,ideft,Apoftoiicumnumerum,p.i.c.
751.ab.cx c.i459.a.b.&col.i69i.c
Vndecimdicsfignificat vndetim Apoftolos,pcrquosluda re
probaro.Euangtlii;iii Chrifti pia:dicatumeftinmundo,p.
i.c.i459-a
Vngert(vtcommuniterdiciti:Oquibenefcit,bcnefcitpunge
rc,fic & aduiat< resjp.j.c .607.^
Vngit omms hdelts primo Chi iftum in regem & facerdotcm,
cu inperfcctioiebaptifmi verum regem & iaccrdotemco-
titerur.Vnyit.& fccundocum docendo&operando idcm
aliispisdi at p.2.c.U3i.a.b.& col.ii32.f
Vngir& vngniiC hnftus>vngitfecundumdiuin'"ratemvnges
verbo duuniraris lecundum qtiod cu patre & fpirirufanCto
habet omnia communia, vngitur fecundum humanitatem
a patre & a ipiruufanC"to,p.i.cjo3.a.b
Vngebant fc in Iiracl tam vn 1 quam femina?,p.2.c.296.f
Vngcbatur lolus frmmiis facerdos in capiie,& non alii faccr»
dotcs nferioris.ad di -norandum quod r oteftas cfferendi
abipfoderiuabattradaiios,p.i.c.8o4cl
Vngebantur olim dua? pcrioi;a?,iex & laccidos,j.ai .5-colum.
7ii.b
Vngi
^
Ifid
Vngi rnergumenos & alios ygroros oleoapontificeconfe-
crato.Hic mos ab Apoitolis rraditus cit.p.y.cj^.e
vnguencum eft multiplex.Eftenim vnguentumquoregesin-
ungunrur,& hoc duobus modis.Eft& vngoctum Prophe-
ticum,&c.Super omnia autem vngjctumi'pirituale,quod
dicituro!cumexiiltationis,&cp.3.c42 7.c
vn^icnra cumbulliunt fiagrantiamiuauitatr5redJunt3p.3.
col-403.a
vnguenta prcciofa no immittutur in vafa fordida, p.4. 457-b
vnguibus lacerabant carnem fuam quidamgentiles & idolo*
larrae in planclu mortuorum,p.i .c.i 5/3 9.C
vngula et efi fpecics aromatica,qux & onycha dicitur.-& hu-
mano vngui s.ffimi!atur,& cft vnadequatuorfpeciebus cx
q;>ibusconficiebaturthymiamaboniodoris,ad crcman-
dum coram Dommoiu alrareihymiamatis^p.j.c.so^j.b
vngulx diuilio bonarum adionum & conrrariaium diicretio
nem (ignificat.p.i.C.iooi.b
vngu!xti;fioiignum eitin inimabus remperarje complcxio-
nis,qoiavngiilaoftendit quod carneseorum nonfuntni-
nus humidx , & riffio vngula: de/ignat quod non funt ni-
misr.errtftres&iicca?,p.i.ciooi.c
vngularcontinonasifignum ett niroix iiccitatis.Ibid.
vnicorn sfertur cifo aninulfecundumnomcniuurn forma-
tum:p.i.ci743.c
vnieornis aliquanJo fupcrbiarnfignificat,aliquando exalta-
tionem vnita is p.^.c.i i6o.e
vnifarius,hifarus,&c. vnde componantur, & de corum orto-
graphia,p 6^ col.i 148. f
vmgen-.tus D^Jcft,defendit,cuftodir, & nosadfetrahit,
ouaii non iutticiat Angelorum diligentia contra dxmonu,
& eosquiadpccandum trahant miidias,p.i.oi372.e.f
vn'gemcum rihwrn ad ialutetn humani genens mittendu,pa-
tcr in litcra iegis Iudxis ncilictibus habuit abfconditum ,
exemplo Dauid in agro abiconditi,p.z.c.4 53. a
vnimur nos Dco per euchanttia? facramcncum . Similiter &
Chnfius fecundum quoJ homo vnitur iuppotico proce-
denri apatie,fed difterenter,p.y.c.ii3i.c
vnio Chrifti realis eft in vnitate fuppoiiti,noftra autem vnio
ad ipfum eit pcr ri Jcm & diIec^ioncm,p.y.ci 1 3 i.c
vniopopuh Ifraelper vaunilignumngurata,deiignauitpo-
piilum vnir; fub vno paitorc,icilicet Chriiio, P.4.C.1207.C
vnuas tnplcxdciiicct indiuiiibiiua*is,& concinuuatis,& pcr-
fectioms p-6.c.3oy.c
vnuas bonornoi htut vtihs eft,fic malorum vnitasfemper bo
niseftnociua.p 6.cul.t2 2o.f
vnitas fi dcfit bonis pcrniciofum tft, (ed pcrniciofum fi dcfit
matis,p.3.C404.e
Vnitashaoeriacramcntum vniusdici,&eiTe inhoc numcro
pmna bcac:tudocit,quia vnus & vcrus Deus eii: fecunda
in iccundo ett,id eft,m decadc tcrtia m tcrtio,id eft,m cen
ttnano,&c.p-4.ci86a.c
vnua- uxonsin ueteriiege fuitintermiflaproptcrmaiusbo-
iiLtnfcilicccproptcr mulcipjitauoncmprohs adcultumdi
uinuUi,qjxtuncmulc)phcandaeratpergenerationemcar
em,p.i.ci6o3.c
vnitas nun tompagiuat quam facitchariras,qua?rion cft nifi a
Spintuiandto^iuco amcmus vnitatcm,& timeamus fcpara
tioncm,p.6.ci07.a
vnus cft vci vna cit,cum dc duabus vcl pluribus reb. dicitur,
qua: & qualis vnitas iigniiicecur . Item cum dicirur, Vnum
iuut qua? & quoruiu vnitas IIgniricetur,p.6.col.24i.a
Vnus uicicur bomo , U unus dicitur D».us , icd difterenter ,&
quomodo,p.2.c.3ii.c
vnus,non mobdis , non vagabundus , fcd firmus & inconfu-
fus,p.2.lbid.
vnus dicuntur compctenccr omncs vnam fapicntiam haben-
tes, qui vnum IciumChnitumt6titentui,vnofpincu Dci
rcplcntur,Ibid.
vnus iuitus fecundum quodDco acceptus,pro pluribus habc
tur,p.i.c.i38r.b
ex.
vocare,eft cognirioncm dc fic!eadit-uare,vel copungere cum
quem fciar audire,& hoc cft eiefcorum tantum, p.6.1 1 j.c
vocare DeKcft nos amado & cligendo rcfpicere. Rtfpodere
noflrum,eiiamori illiusbonisoperibus parercp.3.1566 e
vocanti Deo veracirer refpotiemus,quando ad fummae incor
rupt!on!'siuifumincorniptibiiesrciurgcmus,p.3.col.i7i.b
vocatio duplcx,cxtcrior fciliccr,& fit pcr praedicatorcs , & cft
communis bonorum & malorum.Intcriorvero tantum ele
^torum,p.6.cii3.c
volarflia funt quat? pcnnas habcnt, fcd omnino volatu caret ,
p.i.c.2y.a.lnterl.
voluctes qui cornedDir,ab imis ad fuperna cor Icuaremouen-
tur vt licet in terrenis corporibus dcgant,animo femper cc
Ieiiiaperant,p.i.ci2 39 b.c
volucresinfacrafcripturaaliquandoinmalo, aliquando in
bono dantur intc!ligi,p.3. c.27o.d
volucrcs norunt varicratcm temporum , & nunc htic nunc il-
IuctranfuoIantesinueniuntnaturaqu3efibifuntvfui,D.A.
c.6jo.d *
voluminibusin diuinisputo fcripra eflebonoru'gefta& ma-
Joruin,& ex finiftris dexrriiq; adibus fcripturas cotcxtas ,
vt intelligamus quia apud Deum ociofa non funt,nec ma-
lorum nccbonorumopera,p.i.c.i335.b.c
volend i mcdus eft per conueriionem ad appetitum fenfitiuu,
p.6.c. 2i2.d.e
volens & voluntariusdiftemnt,p.6.c.9ii.a
volentis non eft,ncquecurrentis,fed Dei miferentisivclle ta-
rnen currere noftntftarbitrii,p.4.c.iop7.a
voluntas hominis fda non fufricit,ii non fit etiam miiericor-
dia Dci,cur etiamrwn diciruracontrario.Nonmiferentis
eft Dei,iid volcntis eit hominis, p.6. ci 14.C& 0461.3
voluntas Dcimeceifiras eil,p.i.col.64.e.f
volunras diiiina quce cft eius tfleooa,licet fimplicifllmaeft,ta
men dicuntur muka? diuina? volunrates per modum figni
feueffectus,p.3.ci397.c&i298.f
voluntas Dei,Iicet fit vna in fe,dicitur tamen multiplex ad va
rios eftc<SusreIata,pai.6.ci jo^.f
voluntasDei multis modisnominatur,p.6.c.i6o.e
volunras Dei diciturtripliciter, fcilicet prohibitionis, pra?ce-
pti,&coniilii,p.6.c>i6i.c.& i62.f
voluntas duplcx dicjtur eflein Deo,fcilicet faai,& fign;,par.
3.C.125.C
voluntas in Dco antecedcns & confcquens qua? & quomodo
dicantur,p.6.c.246.f.& C.695.C
voluntas confequcns eit voluntas Cmplicirer dida . Antece»
dens vcro fecudum quid,& dicitur ab aliquibus velleitas ,
P.6.C.697.C
voluntas cx intelle&u , & ex utroque memoria, ficut ex patre
filius ex vtroque ipiricus,&c.p.3.c.2oj3.a
volunras Chrifti in nuihdiicordata voluntatepatrisfccun-
dum naturam diumam,& etiam fecundum humanam,p.j.
C.1125.C
voluntas duplex cft in Chriftoficut & natura. Vna diuina, &
eft duplex, vna iigni,& ahera benepladci. Altera humana,
&c.p.s;.ci7j;.c
voluntas bonactim dceft,copiaagcdiremuneratur:fic et dc-
hberatiocummolimineviciorumdamnaturjp.j. c.ioo.b
Voluntas uult fe uclle,ucl potius anima per uolunratem,fiait
intcIlcCtusintclIigitfeincclligcrc, p. 3.C.1351.C
Voluntas propria maAatur per obedientiam,per uiclimas ca
ro aliena,p.2.c.37o.e.f
Voluntas uniufcuiufquearbor bona uel mala, p.y. c 15T.C
Voluncatis bona? homo Cqui pcr Dauid fignificatur) aicendic
adpcrfeclrioncmquatuoruirtutumcardinaliumpermflin
<5tum&adiutoriumdiuinum,p.a.C369,f
Volutaccbonitarcmagisdicitui hoiimpliciterbonus-.quam
perbonitatemaliarum potentiaiiimanim^,p.j.c.7i2.e.f
Volutatisbuna' iniriudominoinfpiratcnobiscoccditunno-
firumueroeftad exhortarionc Dci cnixiusiul icmifTuis
fcqui:&pcrhoctemunerationem ucl fuppliciapiomcreri,
parte
GlolTae Orcfin.& Nicolai de Ly ra
partequam,columna748-d . _ . ,
Vetunt at.s bonum cft finis feu cofecutio fims malum autem
ipfiusefttini$intcnticarcnria,p.?.c.465.a
Voluntati bonx fucccdit boni opcris trudus, maliciofa? men
cinihiIprofperitati$>p.jx.i777*a»b
Voluntarembonamcordis profercntis dodores iperernge-
raur,p.i.c.749.c .
Voluntatem Dei multi pcragunt.vnde mutare cotendunt , c*
confili o Dei refiltentcs obfcquuntur , p.i.cj8y.f.& c-394»
b.c&C74J.b.c Item,par.3.c.8j.b. Itcm,par.y.co!.463.c.
464. f . -r
Voluntatc propria quamuis ad Dominum conuei tamur,nifi
tamcn ille nos traxcrir , & ciipiditatem noftram fuo ptai»
diocorroboraucrir,non poffumuseffe falui,p-4.c.828.e
Voluntates hominum malas , m bonum non poffe couettere
Deum quando voluerk,vbi voluerit:qu:s tam impie deh-
piatvrha:cdicat?p.i.c.i632.e.f.& c.i666.f
Voluptas iempcr habet famem fui,p.y.c.9o8.c
Voluptas prarreiita, pra?fenresquidemdelectat,&exhaufta
nonfatiar,p.?.ci7)8.d i
Vo!uptasinfatiabiliseft&habitafamern,nonfatiecacempa-
rit,p.4.ci728.d
Voluptas duplcx eft,bona fcilicet & mala,p.6. c.i 36o.f
Voluptas cbi ictas,gaftrimargia,& hniufmod,i,func vicus car-
nis noflrar.qua? lu xuriante corporc,& in femetipfo prurien
teproueriiunr,p. i.cioso.d.e
Voluptas fiuxa qua? cx cordcgignitur, fuperborum,compara
tur ad h^rbam montium,& quare,p.3.c.388.c
Volupra^ carnalis per lambri fignificatur,qui dicsamaricans
jnrci prerarur. Sic voluptas camalis dclc&abilis eft in priri
cipio,fed dicitur amaricans,eo quod triftabilis eft in termi
no,p.4.c-2407.c
Voluntas cum teatat in profperis,ipfa lunt opponcndatenta
tioni,vt eo erubefcamus praua committcre qui nos a Deo
meminimusgratuitabonapercepiife,p.i.col.44i.a.b
Voluprasmundialis vita? quafi candida a?ftimatur & florens,
& per lepram albam & f lorentcm dcfignatur,p. 1 .c 1 1 89. c
Voluptate carnis minoris laboris eit incognita cauere quam
reiicere cogniram,p. 2-c.i 360. d.e
Voluptate carnali nemo abftinet , qui no patiatur in exordio
dolores,doneccofuetudo verraturin melius,p.i.c.ioi.b.c
Voluptates proprias iequenres ferOces funt,nec mens eorum
foliumhabet. Damenimper exterioresconcupifcentias
vagatur quafi a iudicis fui feifione repeIlitur,p.4.'C40i.a
Voluptates fjeculi omnes, & mundi pompa & celeriter tran-
fiens luxuria,vocantur hortus Adonidis fecundum fentcn
tiamfapientiifimiapudGra?cos,p.4.c.5t6.f
Voluptatesdicunturaqua?maris,&quare,p.4.ci725.c
Voluptatibus corporis dediri funt fllii Iambri,& capiut iuue-
nem gratiofum, fuifque perfuaiionibus malis ad luxuriam
pcrtrahunr,& ficfpiricualiter occidunt. Ibid.
Voluptuoii confiliarores&fluxacogitatioin lubricocarna-
lium defideriorum demergunc : & tum demcrios viderint,
a nobis recedunt,quiaperditisnullumconfiliumdarepof
funt,p 4.^.837.3
Voluptuofiii_;;uh'canrurperpecus,p. 4,^2077.0
Voluptuose viuentes vita beftiali, ltuclliguntur per brutaani
malia,p.i.c.563.c&c.645.c
Vomiius(vt medici aiunt) ftomachum purgat, choleram mi«
nuit,p.j.c.2i32.d.e
qui iemper Voluunrur , nec profperitate nec aduerfitatc tar-
danrur fpherulisaffimilantur,p.i.coI.742.d.c
Votumdarii,p.2.ci43 2.e
Votum fecundum Hcbra?os multipliciter oretenus exprimi-
tur,p.5.c.27i.c & 272, d
Votum Nazareorum in aliquibus erat perpetnum,vt in Sam
fone & Samuele,& fimilibus. In aliquibus autem erat tem«
porale,p.i.col.i2i4.f
V orum cft promiffio Deo fa&a de meliori bono , par. prima,
col.i3i6.f
Vorfi eft cu aliquid de noftris offerimus Dco, p.i.c.i ^oo.a-b
Votum&iuramentum vtrunqjeftobligatorium, fed votum
ex fua ratione magis eft obligatonum quam iuramentum,
& quare,p. 1.C.1399.C
Votum factum de perfona humana, non erat foluendum per
eius immoIationem,fed per redcmprionem,p.i,ci 147. c "*
votum Deo facere nullus potcft,mfi de hoc quod fuum eft,p.
i.col.nji.b.c
vocum dum e(t de re licita & bona,implendum eft,aliter non
cft tmplcndum,p.i.c.i 3 gg.ft
votumfuum adimples dcbct Deo rcgratiari dehocquodfi-
bidcditgrariamadimplendi,p. 1.C.1199.C
Voti reus eft , quicunque aliquid voucrit, & nonimpleucrit,
p.^.col. 1441.C
vora facere, vel cofccrare bona fua Deo,quis modus fit apud
Luda?os.p.5.coI.272.d
votadiucrfalegiintiirinfcripruns,p.i.c.i399.a.b
vota qui vouir,fcd pro infirmirace foluere non valet,ei cx pec
cati pocna hoc agitur,vt volSci bonum , poffe fubtrahatur,
p.3 c.236.d
vota non fufljcit otferre folus homo exterior,& legem Dei fu
fciperc, quianon potcft aliquid dignum Deohabere, fed
interior,qui habet in fequod offerardeo, p.i. c.i 3 99. b.c
vota qux inccr le uir & uxor de abftinentia conc ubcndi placi '
ta fiabuerunt quomodo valeant,vcl an. & quocmittere al
cer fine alterius confenfu poreftarem habear, p. 1 . c.i 3 20,f
vota perfoluere fi adhuc innupta? ia concefferit pater,fed an-
tequamperfolueritnnpfcnt,& viroeiusfuiccognitumno
placuent,non perfo!uac,& fic omnino fine^bccaco , p. 1 .c.
1320.6
voraqu^abftinenci^caufafcemina vouit,nontcnent,nifi vit
fucritaudtorpermircendo.p.i.Ibid.
votorum fpecies crant multe in veteri ceftamento,par.prima,
col.ii47.a
votorum qua?dam funt communia,qua?dam propria,parte 3.
ciooi.b
votorum quedamfunt qugnecpromitrentesdcbemusfolue
rc- alia funt que niii voucmus,non cogimus implere Jbid.
fi Voueris te deo , imitandus eft tibi vitulus,vt facias tantum
quodpcrtinetaddiuinumculrum,p.i.ci399.c
vouens aliqua bona filius antequam parentes fint in neccffita
te,anpoituotumemiffuraparenribus reneatur prouidere
de illis bonis, parentibus neceffitate vrgente indigecibus ,
par.5.col.263.b.c
melius eft non Vouere , quam poft votum non foluerefpiri-
tuifando,p.6.ci02 8.e
vouere non poteft aliquid uir uxori alligatus,per quod impe*
diatur rcddcre debitu vxori fua? fineeius cosefu,p.M399.c
vouere non poteft aliquid vel implereferuus,per quod impc-
diaturopusfuidomini,par.i,Ibid.
vouentiumperionarumquinquefuntmodi,p.i.lbid.
viuencibus uir uirginiratem uel uiduitatcm,non folum nube-
rcicd & vellcdamnabileert,p.6.c.7i4.e.f
voxlanguinumfratnstui,ficdicunt Hebra?i, in plurali,eo
quod Cam interficiendofrarrcm iuum fuitreus ianguinis,
non folum ipfius Abel,fed eciam omnium quos genuiflet fi
vix<ifLr,p.i.col.i8.e.f
vox nominum & animatorum,fonus eft ca?tcrorum, parte 3.
ci525-a
vox cordis exaltatur fublimitate & conceptu virtutu, fed non
intencione fonorum,p.4.c999.a
vox inftiti.i? & charitatis magna eft fimiliter & Apoftolorum.
Ibidem.
vox illa auditorum cor libentius pcnetrat , quam dic5tis vita
commendat , quiaquodloquendoimperat, oftendendo
adiuuat vt fiat,p-4.c.347. a.b
voxquideft,p.6.c.32o.d '
vox viua magna vim habet deauroris fui ore refonans, qu*
ea pronunciationeprofcrrur &diftinguitur, quiainhomi
nis corde generata eft,p.6.c.j04.d
Voxeft
Ind
ex.
Vox efUnteH^esanimi,p.r.col.io38.d
Vbcemapud aures Dcinonfaciuntverbanoftra,feddefide-
ria,p .i.co!.6i3-b,c
vocemouomodopopulusvidebat,cumuxor non aduifum,
fed adaudfuim pertinere uideatur>p.i.c.675'.a.b
voccs quas profcrimus,fignafum rerum quas cogitamus,p.6,
co!.^79«a
vpapaauislugubris&Iudumamans,p.i.col.xj4.e.r
vrbcs fex affignacc itint in prtffidium fugitiuorum,qui nolen-
tes fanguinem fuderun:, tres ultra Iordanem, & tres citra,
p.x.col.i444-f
vrbibus in magnas frominis teterrim? uitae ultima opera,& la
boriofacondenantur operari,qii9 tame neceffariafunr,auc
fomacib.lauacri,ad fuccedendos igncs deferuiunt,aut cu-
niculaspurgant,authiiiufmodifacmnt,p.i.c.i33j.a
vrere,unusefFcauseitcaloris>&frigoris,p.r.c.349.a.b
vritur qui tentatur uituperio uel Iaude,p.3.col.943'a
Vrina fluere folet uerfus pedes hommibus in timore & angu-
ftia pofitisjp.^.coi.^ 2 6.£
Vrfusexcoriatus & fimiahabcntmagnam fimilitudmem cum
ho mine & pucro excoriatis,p.i.col.ioo6.f
vrfus paruo cibo contentus eft,ita quod pro magna partfan-
ni nihilfumit,p.4.col.i577.c.
vrfus frra fraudulenta,&brachijs&lumbisfortiffima,p. 4.0
98o.b.iamen capkc infirmus cft.ibid.
vrticafignificatpeccatorumprurigines,p.4.col.3io.e
vfque ad hodicrnum diem,moris eft fancie. fcriptur? hoc dicc
rede his qu? vfque ad ri.uiue uel feculi permanent,p.2.col.
48.C& col. 1 09-a.& 1 1 .3
vfurapcrfcrpentcsmorfumintelligitur»&quare,partei.co-
lumna704.r
vfura non eft licita Iuda?is,p.i.col.704.f.& col. 1 1 27«a.b
vfrau & focnus ex impietate oriuntur, & omnem humanitate
pellunt,p.i.col.xi3o.e
ad vfuram quedam pccunia dari prohibctur.Altera cft quam
ad vf uram dare debemus,p. 1 .col. i6oo.d
vfuram putant aliqui tantum cfle in pecunia,fcd fcriptura di-
uina aufert omnis rei fuperabundantiam, vt plus non reci-
pias quam dedifti,p<4.col.i2 14-e
vfuram accipi in lcgc tatum prohibctur a fratribusdn prophe
ta ab omnibus, in Euangclio augmcntum eft . Nota profe-
ftum,p-4 <bidcm.
vfuras prohbet vicariusChriflifumrr.usPontifexiniureca«
nonico,& multi Principcs Chriftiani,&cp.3.col.962.f
vfurarius efl diabolu :,qui pro temporalib. rapit fpiritualiabo
na,p.3.coi.962.f
vfurarij argumcntari folent & dicercDcdi vniun modu, qui
fatusfccit dcccm modios,Jnonne iuilumcft vt mediumo-
dium d« mco plus accip iam,p.4.col.i 2 1 4.e
vfu#iij&rapcOics quando moriumuijaciuntteftamentum
Antiochi,quious & qualitcr,p.4.coI.2 379.c
vfus anriquus dirficulter deponitur,ma:<ime fi illi ad quos tra-
fimusineademdirriculratcinueniun;ur,p.i.col.i9j7.b
vt,vno modo tcnetur caufaliter,alio modo confecutiuc, &cc
p.4.col.68.f
VJtcnus bcata? virginis panem uira?,i.Dei uerbum,& igne fpi-
rituffafdti de ccelo fulccpit,& affimiiatur clibano qui panc
iufccpit'& ig'.itm,p.i.col.9i9.c
Vtilitatic:acrionquiieruiunr,ut funtinfiimiEcclcfia?,fignan
tur,nominc cutis,p.}.col.290.e
vtiiitas multa? funt manifcfteuclocculta? omnium quaetcrra
radicitusalit,p.i.col.i6.c.t
vtinam Dominus meus Iefus cocedat mihi calcarc fpiritu for
nicaiionis&ccruiccmfpiritusiracundia;&furoris,&aua-
titix dftnoncm & iaciantiam, & contcrerepedib.meis fu-
perbii fpiritum & cum hcc fcccro gefti opcris fumma non
niihi,fed cruci cius appcndcre,&cp.2.col.77.a.b
vua paffa dicitur qua? priufquam maturefcat,ad Solem diu e-
xicatur,& ficfcruatur,p.2.col.48o.f
vuand ali fucrunt homines bcllicofi,& inter catcros barbaros
plushabere vidcbanturdefulgore naturalisinduflric,p.6.
colum 1549.C
vuandali Aphricam depopulantes, paganos ibi habirantes oc
ciderunr,nonaucem Chriftianos,fed multipliciter aftlixe-
runt,p.6.col.i545:.c
vuandali Arriane. lec*£magnamrribulationefecerunr,exeun
tes de Hifpania,in Aphrica, Italia,& Galliam,ibi.iy46.f
vulgus incredulum ufq;hodie,& dura mortalium corda,qu£
prophetia? comminantur , & Euangelium , in aliud tempus
«ftimant diftercnduin,p.4.col.ii66.d
vulgi mos fuerat (ut crcditur) coram arca falutare,& rcx Da-
uid qua fi oblitus fe Prclatum, omnibus admixtus populis
antearcam faltat, &fcindiuinoobfequio.perfaltumrotac
p.2.col.j49.a.b
vulgarium ftatusiudicatur in foro fecrcto &publico &hocdu
plici,f.Ecclcfiaftico & fecuiari,p.2.col.i 24,e.f
vulnus fi corpori infligatur,aut os confringatur, fub unius ho
rafpacio foIentheccorporib.accidere,&plurib.poftmodu
cruciatib.exa&is,mulro uix tempore fanari, p. 1 .0 1 2 6^.c
vulnusmaIumpeiusliuorpeffimumplagatimens,parte4.co-
lum.i6.e
vulnus eftnatiuitatis in corporefolutio,p.4.c.i6.e
vulnera dura plerunque per lenia f ormenta mollefcant , p. 2 ;
col.4i3.e
vulneratDeusduob.modisquosadfalutemreducit.p.^.co-
lumna 84«e
vulpis naturadefcribitur cum mpraIitate,p.j.col.833.b.&c.
889.b.uem,p.4.c 1 1 67. c
vuIpesquoscepitSamfon ha?reticosfignantquib.funt faces
inccndij ac errorispotius quam diuini amoris,p.2.c 2 jo.d
vulpium pinguedo medicinaliscft contra contractionem &
ftiipefa&ionemneruorurn,p.2.c262.e.f
vulcus ficut diuerfi funt a vultibdta diuerfa funt cordahomi-
num,p.i.col.ii78.e.f
vultus indicio,menti$ mutatiodeprehenditur,p.3.c. 2038. f.
vultus hominis cx uehementi cogitationc & abftra&ionea
corporis fenfibus multum immuratur,p.4.c.5 86.f
vultus humani cordis eft fimilitudo Dci, quam peruerfus ope
rit,ut cognofci a diftri&o iudice nequat,cum uitam fua ma-
Jis a&ibus confundir,p.3.col.246.d
vultu & oculis diffimulari non poteft confcientia , dum luxu-
riofa & lafciua mcns Iucct in f acies,p.4.c 1 1 3 9.b
vxor bona eft fpecialc Dei donum^p.^.col.a 107.C
vxordicitur fpcciesdomus, ficvulgariterdiciturinter He*
br?os,p.3.col.924. c
vxorfimalismoribusluxuriofa feu quidlibct huiufmodili
vxor,veIimus,nolimusfiTrinenda cft,p.j.c3i5,b.3i6.d
vxor vrdimittatur,vnacarnaliicaufa eftfornicatio, vna fpi-
ritualis timor Domiui vt via ca alia ducatur, nulla caufa in
IrgeDciefhp.j.Ibid.
vxor Icroboam tuliftl- dicitur vuas paffas panes vafculum nul
lis Prophetc,fcd non fcribitui Prophetam accipifle,p.2.co.
747-a .
vxorem abdicare quemcunquepb caufamcur Iudgis permil-
fum,p.i.col.i6o3.a
vxoresplureshabetelicuitpatribus vtfutura Chrifti myfte-
riadclinearent,p.2.c3i3.b
vxorcs feecundas cutn habcatis,& Ibieris gaudcatis pulchritu
dincm uxoris quf ntis,qu£ mcretricibus apta eft,non vxori
bus.p.4.c.2 i93<a.& 2194.^
X
XLitera in fpecruci* formatur,& numerum denarium de
fignac,p.i.coI.864.e-f '
Xandieus mcnfis cft apud Athcn;'cnfes,ipfe eft qui apud nos
Api'ilismuncapatur,& apudHebreos Nifau,pai.4.colum.
Xerxes filius Darii fecundum Latinosporeriflimus hnt reipe
cluprcccdentium,5:iuarmoiijmfubiugauit Grcdam regno
Pcrlarum,&cp.4 col.i942.f
Zabulon
Gloflae Orciin.& Nicoiai dc Lyra. Indcx .
ZA B V L O N laetari iubct co quod & terra & mare frui
turuseffet,p.i.ci683.b
hariasBaptiftarloanntsgenitor.anfuit fummusvel fim*
plex,p.5r.c.677.678.679.(5c 680.
zacharias occifus incer altare,&c.f uit trinomius , p.j.c 1 177.
II78.&H79'
zachxus an nationc fuerit Iudxus uel Gentilis,par.?.colura.
94?-c
zachxo quar.tumfuitdaredimidiumparrimonii,tantum eft
dare calicem aqua? frigid«:,p.6.c.g 1 j-a
zareth non cft nomcn ahcuius manfioms dc 42 ,ie J torrentis
p.i.col. 1464.1
zebinterproraturlupus,p.2.c.2o8.c
zclotesdicirur Deus,quia non vultquod homofornicetur
cumdusalienisperidololatriam,p.i.c.67o.f
zelusdiuinaelcgisdup!icittraccenditur,p.j.c.i397.c
zelus ad uitam eft diuina praxepta feruare, parcc 2. columna
829-b
ziph in Q&auo milliario a chebron contra Orientem,p.2 .co.
467^
ZonapelIiceamorcificationisfignum,p.2.c.8y6.e
zonaprxcinguntur hominesvt*d operandumfintapriorcs,
nonimpeditifinibusucftium,p,3.c.tJ83.a
Zorobabelcrcditurfuiffequi annumerauit vafa. principi Iu«
da?,iuffu Cyri regis Perfarum,p.2 .c 1 2 8**c
N
S.
©
o
/
4
1
0
1
•
I
■
v%
wm
l
-4
«^-w^.
I
"—•^am
I
>
1
>•
,-*
f
4
* I
■
#>r-
-•«a&i.
<
*9ftt
#
■9«pw*w«"^r